Burhan Uzbas Yuksek Lisans Tezi Onayli

MENTO ESASLI MALZEMELERN TEK
EKSENL YK ALTINDAK DAVRANIININ

MEZO DZEY MODELLENMES
Burhan UZBA
Yksek Lisans Tezi

naat Mhendislii Anabilim Dal
Yrd. Do. Dr. A. Cneyt AYDIN
2008
Her hakk sakldr
ATATRK NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS
YKSEK LSANS TEZ
MENTO ESASLI MALZEMELERN TEK EKSENL YK ALTINDAK

DAVRANIININ MEZO DZEY MODELLENMES
Burhan UZBA
NAAT MHENDSL ANABLM DALI
ERZURUM
2008
Her hakk sakldr

Yrd . D o\:. Dr . A. Cneyt AYDIN danmanlnda, Burhan UZBA tarafnd an
hazrlana n bu a l m a f.5.!lX,/28 tarihinde aadaki jri tara f ndan naat
Mhendislii Anabil im Dal 'nda Yksek Lisans tezi ol arak kabul e d i l m i ti r .
Bakan: Prof. Dr. Rs tem GL
ye : Do. Dr. Ensar OGUZ : o ~
mza ~ ~.. o. i 0
0
ye : Yrd. Do. Dr. A. C neyt AYD IN mza :~
ye mza
ye mza
Y u ka r d a ki sonucu onaylarm
(imza)
Prof. Dr. Mehmet ERTUGRUL
Enstit Mdr
ZET
Yksek Lisans Tezi
MENTO ESASLI MALZEMELERN TEK EKSENL YK ALTINDAK

DAVRANIININ MEZO DZEY MODELLENMES
Burhan UZBA
Atatrk niversitesi
Fen Bilimleri Enstits
naat Mhendislii Anabilim Dal
Danman: Yrd. Do. Dr. A. Cneyt AYDIN
imento esasl malzemelerin tek eksenli yk altnda, saysal olarak modellenmesi iin
gerekli kriterler ortaya konuldu. Betonun, har, agrega ve agrega-har ara yzeyi olmak
zere katmandan olutuu varsayld. Agrega ekli ve gradasyonu ilgili standartlarn
salayacak ekilde saysallatrmann nasl yaplaca zerine duruldu. Beton kesitinin
saysal olarak simlasyonunda Lattice tipli a yaps modelleme amal kullanmann
avantajlar vurguland. Saysal olarak elde edilen numunenin ekil deitirmesi
hesaplanarak numunenin ykleme altnda ekil deitirmi hallerinin nasl elde
edilecei belirtildi. Bylece, imento esasl malzemelerin zamandan bamsz davran
simle edilmesinde temel kriterler ortaya kondu. Bylece, ele alnan fazn agrega
tipi, gradasyonu ve ekline, imento miktar ve bileenlerine, su miktarna, scakla,
betonun hacmine ve kesit llerine bal olarak davran simle edildi. Elde edilen
simlasyon sonularnn baz teorileri gerekledii ve betonun gerilme ekil deitirme
davranna ilikin yeni bilgiler ortaya koyduu gzlendi.
2008, 117 sayfa
Anahtar Kelimeler: Saysal modelleme, Gerilme, ekil deitirme, imento esasl

malzeme, Lattice, Mezo dzey.
i
ABSTRACT
MS Thesis
MESOSCALE MODELING OF CEMENT BASED MATERIALS UNIAXIL

LOADING BEHAVIOR
Burhan UZBA
Atatrk University
Graduate School of Natural and Applied Sciences
Department of Civil Engineering
Supervisor: Asst. Prof. Dr. A. Cneyt AYDIN
The required parameters for uniaxial behavior of cement based materials are considered.
The concrete is assumed as a three phase material as mortar, aggregate, and aggregate-
mortar interface. The shape, gradation and relevant standards for aggregate are taken
into account for numerical modeling. The advantages of Lattice modeling technique are
defined. The deformed shape of the specimen, according to Lattice type mesh
technique, is observed under the uniaxial loading. Thus, the behavior of each three
phases observed according to aggregate type, shape, and grading, cement content and
ingredients, water, temperature, cross section, and volume of whole concrete. The
simulation results confirmed some of the existing theories and provided new
information on concrete stress and strain behavior.
2008, 117 pages
Keywords: Numerical modeling, Stress, Strain, Cement based material, Lattice,

Mesoscale.
ii
TEEKKR
Eitim hayatmn en skntl dneminde bana el uzatarak ilgisiyle, bilgisiyle bu

almada her trl destei gsteren ok deerli hocam Sayn Yrd. Do. Dr. A.Cneyt
AYDINa en iten teekkrlerimi sunarm.
Ayrca bana zaman ayrdklar ve gsterdikleri ilgiden dolay jri yesi Sayn Prof. Dr.
Rstem GLe ve Sayn Do. Dr. Ensar OUZa teekkr ediyorum.
Bu tez almas esnasnda bana verdikleri desteklerinden dolay, Proje ve Yatrmlar

Mdr Sayn Dndar HACPOLUna ve tm i arkadalarma teekkr ediyorum.
Bu almay hazrlamam esnasnda srekli yanmda olan aileme ve ismini sayamadm

emei geen herkese teekkr ediyorum.
Burhan UZBA
Nisan 2008
iii
NDEKLER
ZET ................................................................................................................................. i
ABSTRACT ...................................................................................................................... ii
TEEKKR .....................................................................................................................iii
SMGELER DZN ......................................................................................................viii
EKLLER DZN......................................................................................................... vii
ZELGELER DZN .................................................................................................... xi
1. GR ....................................................................................................................... 1
2. KURAMSAL TEMELLER ................................................................................... 4
2.1. Gerilme-ekil Deitirme ( ) Erisini Etkileyen Faktrler .............................. 6

2.1.1. Basn dayanmnn etkisi ................................................................................... 7
2.1.2. Ykleme hz etkisi ............................................................................................. 8
2.1.3. Scaklk etkisi ...................................................................................................... 9
2.1.4. Ykleme cinsinin etkisi ....................................................................................... 9
2.2. Gerilme-ekil Deitirme ( ) Erisinin Beton Trne Gre Deiimi .......... 11
2.2.1. Hafif betonlarn gerilme-ekil deitirme ( ) erisi ve zellikleri ............... 11
2.2.2 . Normal betonlarn gerilme-ekil deitirme ( ) erisi ve zellikleri ........... 17
2.2.3. Yksek dayanml betonlarn gerilme-ekil ( ) deitirme erisi ve
zellikleri ........................................................................................................... 21
2.2.4. elik lifli betonlarn gerilme-ekil deitirme ( ) erisi ve zellikleri .... 24
2.2.5. Reaktif pudra betonlarn gerilme-ekil deitirme erisi ve zellikleri............. 30
2.3. Beton in Gelitirilen Modeller .......................................................................... 34
2.3.1. Sheik-zmeri modeli ........................................................................................ 36
2.3.2. Saatiolu-Razvi modeli ................................................................................... 38
2.3.3. Hognestad modeli.............................................................................................. 41
2.3.4. Kent-Park ve gelitirilmi Kent-Park modeli .................................................... 40
2.3.5. Roy-Sozen modeli ............................................................................................. 44
2.3.6. Soliman-Yu modeli ........................................................................................... 45
iv
2.3.7. Sargin modeli .................................................................................................... 46
2.3.8. Vallenas-Bertero-Popov modeli ........................................................................ 47
2.3.9. Chan modeli ...................................................................................................... 49
2.3.10. Shah'n nerdii gerilme-ekil deitirme modeli .......................................... 50
2.3.11. Eurocode 2de beton iin kabul edilen gerilme-ekil deitirme modeli ........ 51
2.3.12. Desayi ve Krishnan modeli ............................................................................. 52
2.3.13. Smith ve Young modeli .................................................................................. 52
2.3.14. Avrupa beton komitesi (CEB) modeli ............................................................ 53
2.3.15. Richard ve Abbott modeli ............................................................................... 53
2.3.16. Tomaszewicz modeli ....................................................................................... 53
2.3.17. Saent modeli .................................................................................................... 54
2.3.18. Wang vd modeli .............................................................................................. 54
2.3.19. Ahmad and Shah modeli ................................................................................. 54
2.3.20. Shah modeli..................................................................................................... 55
2.3.21. CEB-FIB modeli ............................................................................................ 56
2.3.22. Collins vd modeli ............................................................................................ 57
2.3.23. Hsu and Hsu modeli ........................................................................................ 58
2.3.24. Attard ve Setunge modeli ................................................................................ 59
2.3.25. Van Gysel ve Taerwe modeli .......................................................................... 59
2.3.26. Wee vd modeli ................................................................................................ 60
2.3.27. Tsai modeli ...................................................................................................... 61
2.3.28. Tulin ve Gerstle modeli................................................................................... 61
2.3.29. Popovics modeli .............................................................................................. 61
2.4. imento Esasl Malzemelerde Lattice Modelleme .............................................. 66
3. METARYEL ve METOT ..................................................................................... 74
3.1. Har Faz .............................................................................................................. 77

3.2. Arayzey Faz....................................................................................................... 79
3.3. Agrega Faz .......................................................................................................... 80
3.4. Lattice A Yaps ve Sonlu Elemanlar Uygulamas ............................................ 82
4. ARATIRMA BULGULARI ............................................................................... 92
v
5. SONU ve NERLER...................................................................................... 103
KAYNAKLAR ............................................................................................................ 105
EKLER ......................................................................................................................... 108
EK.1 ........................................................................................................................ 108
ZGEM
vi
SMGELER DZN
A Gbek betonunun genilii

Acc Enine donatnn iinde kalan betonun alan
Aw Enine donatnn kesit alan
Aw Enine donat kesit alann
As Boyuna donat alan
Ac Beton alan
Acc sargl beton alan
a Sarlm kesit eni
B Etriyenin snrlad kesitin bir kenarnn uzunluu
C ki boyuna donat arasndaki enine donat serbest akl
d Donat ap
Ec Balang elastisite modl
E Young modl
Eo Balang tanjant modl
Ep Plastik modl
fy Donatnn akma dayanm
fck Betonun silindir basn dayanm
fyw Enine donat akma dayanm
fc Beton basn dayanm
fcmax Sargl betondaki maksimum gerilme
n Gerilme-ekil deitirme ekil parametresi
s Enine donat aral
ekil deitirme
Enine donatnn hacimsel oran
s Enine donatnn hacimsel oran
c0 Dayanma karlk gelen ekil deitirme
Gerilme tensr
p Maksimum gerilmedeki ekil deitirme
u Maksimum gerilme
vii
EKLLER DZN
ekil 2.1. Gerilme-ekil deitirme ilikisi (Erdoan 2003) ............................................. 5

ekil 2.2. ekil deitirme-basn dayanm ilikisi ......................................................... 7
ekil 2.3. Ykleme hznn - erisi zerindeki etkisi .................................................... 8
ekil 2.4. Yksek scaklkta betonun - erisi (Sanad 1999).......................................... 9
ekil 2.5. Tekrarlanan ykler altnda betonun davran................................................. 10
ekil 2.6. Normal betonun gerilme-ekil deitirme erisi ............................................ 16
ekil 2.7. Hafif betonun gerilme-ekil deitirme erisi ............................................... 16
ekil 2.8. Betonun gerilme-ekil deitirme erisinin yana gre deiimi .................. 17
ekil 2.9. Eksenel basn altnda silindirik numunelerden elde edilen - erisi ........... 18
ekil 2.10. Farkl dayanmlardaki betonlar iin - erisi .............................................. 19
ekil 2.11. dealize edilmi - erisi (Hognestad 1952) ............................................... 19
ekil 2.12. eitli malzeme ve betonun - erisi .......................................................... 20
ekil 2.13. Betonun gerilme-ekil deitirme erisi ....................................................... 23
ekil 2.14. Mikro ve makro dzeydeki liflerin yine mikro ve makro dzeydeki
atlaklar arasnda kpr oluturmas (Karabulut 2006).26
ekil 2.15. Basn atndaki lifli betonlarn hesaplanan ve deneysel olarak bulunan
gerilme-ekil deitirme erileri (Arslan ve Aydn 1999) ............................ 29
ekil 2.16. Basn altnda elik lifli betonun gerilme-ekil deitirme erisi ............... 30
ekil 2.17. Sheikh-zmeri tarafndan nerilen gerilme-ekil deitirme modeli ......... 37
ekil 2.18. Saatiolu-Razvi tarafndan sargl beton iin nerilen gerilme ekil
deitirme modeli ........................................................................................... 39
ekil 2.19. Kent-Park tarafndan nerilen gerilme-ekil deitirme modeli ................... 41
ekil 2.20. Gelitirilmi Kent-Park gerilme-ekil deitirme modeli ............................. 42
ekil 2.21. Roy-Sozen tarafndan nerilen gerilme ekil deitirme modeli .................. 45
ekil 2.22. Soliman-Yu tarafndan nerilen gerilme-ekil deitirme modeli................ 46
ekil 2.23. Sargin tarafndan nerilen gerilme-ekil deitirme modeli ......................... 47
ekil 2.24. Vallenas, Bertero ve Popov tarafndan nerilen gerilme-ekil deitirme
modeli............................................................................................................ 48
ekil 2.25. Chan tarafndan nerilen gerilme-ekil deitirme modeli ....................... 50
ekil 2.26. Shah tarafndan nerilen gerilme-ekil deitirme modeli ............................. 51
viii
ekil 2.27. Eurocode 2 tarafndan nerilen gerilme-ekil deitirme modelleri.............. 52
ekil 2.28. (a) Oluturulmu bir tane yaps zerinde gsterilmi bir lattice modeli
ve (b) komu partikllerin merkezlerinin birlemesi ile olumu a yaps
(Aydn 2004) ................................................................................................. 69
ekil 3.1. Bir agregann oluturulmasnda izlenen yol (Aydn 2004) ............................. 81
ekil 4.1. %69 Doal agregal betonlar, en kk etkin agrega ap 3mm, boluk
oran %5, kumsuz, ........................................................................................... 93
ekil 4.2. %69 Doal agregal betonlar, a yaps, en kk etkin agrega ap 3mm,
boluk oran %5, kumsuz ................................................................................ 93
boluk oran %5, kumsuz (Ykleme yn yataydadr) ................................... 93
ekil 4.4. %60 Doal agregal betonlar, en kk etkin agrega ap 3mm, boluk oran
%3, kumlu ....................................................................................................... 94
boluk oran %3, kumlu .................................................................................. 94
boluk oran %3, kumlu (Ykleme yn yataydadr), .................................... 94
%3, kumlu, ...................................................................................................... 95
boluk oran %3, kumlu, ................................................................................. 95
%3,kumsuz, ..................................................................................................... 95
%3, kumlu, .................................................................................................... 96
boluk oran %3, kumlu,96
boluk oran %3, kumlu (Ykleme yn yataydadr), .................................. 96
ekil 4.13. %71 Doal agregal betonlar, en kk etkin agrega ap 3mm, kumlu,
boluksuz,..97
ix
kumlu, bolukuz, ........................................................................................... 97
kumlu, boluksuz (Ykleme yn yataydadr), ............................................ 97
%5, kumlu, .................................................................................................... 98
boluk oran %5, kumlu, ............................................................................ 98
boluk oran %5, kumlu (Ykleme yn yataydadr), .................................. 98
%10, kumlu, ................................................................................................. .99
boluk oran %10, kumlu.. 99
boluk oran %10, kumlu (Ykleme yn yataydadr), ................................ 99
%3, kumlu, .................................................................................................. 100
boluk oran %3, kumlu,..100
%3, kumlu, .................................................................................................. 101
boluk oran %3, kumlu, ............................................................................. 101
x
ZELGELER DZN
izelge 2.1. Normal betonun karakteristikleri (Shimizu) ............................................... 15

izelge 2.2. Hafif betonun karakteristikleri (Shimizu) ................................................... 15
izelge 2.3. Normal, yksek dayanml ve RP betonlarnn karlatrlmas
(Topu ve Karakurt 2005) ........................................................................... 33
izelge 2.4. Donatl beton iin gelitirilen - modelleri ve parametreler .................... 63
izelge 2.5. Donatsz beton iin gelitirilen - modelleri ve parametreler .................. 64
izelge 3.1. Yar bant formunda global rijitlik matrisi elemanlar ................................. 88
xi
12
1
1. GR
ok fazl kompozit bir malzeme olan beton, genel olarak imento esasl balayclar
kullanlarak retilir. Betonun giderek yaygnlaan ve artan kullanm, ayrca dier yap
malzemelerine gre maliyetinin daha dk olmas ile birlikte dier avantajlar da
dnlrse, ierisinde bulunduumuz yzylda da popler bir yap malzemesi olma
zelliini srdrecektir. Betona olan bu talep aratrmaclar bu malzemeyi daha iyi
tanma ve gerek davrann ortaya koyma dorultusunda ki almalara yneltmitir.
Yk altnda meydana gelen gerilmeler sonucu ekil deitiren beton kompoziti iin
gerilme-ekil deitirme ilikisi gz nne alnarak eitli eriler ve modeller
aratrlmtr.
Genel olarak gerilme, belli bir kesitteki birim alana gelen kuvvet olarak tanmlanabilir.
zellikle de sz konusu malzememiz beton olunca da basn altndaki gerilme byk
nem kazanmaktadr.
Betonun zelliklerinin belirlenmesinde ve gerilme-ekil deitirme (-) erisinin

oluturulmasnda basn gerilmelerinin kullanlmasnn nedeni betonun basn
dayanmnn yksek olmas ve bu zelliin genel anlamda iyilemesi ile dayankllk
zelliklerini de olumlu ynde etkilenmesidir. Betonun tek eksenli basn deneyinde
genellikle yaygn olarak kullanlan metot silindir eklinde ve standartlarda belirtilen
boyutlardaki numuneler vastasyla beton dayanmnn belirlenmesidir. Bu basn
testlerinden elde edilen sonularn gerei ortaya koymas iin; gerek sonulara
ulamamz engelleyen btn etkenler, ortadan kaldrlmal ya da en aza indirilmelidir.
nk, betonun dayanmn etkileyen ok sayda evresel ve bnyesel faktr mevcuttur.
Bnyesel faktrler, betonu oluturan malzemenin tipi ve oranlarndan, d faktrler ise
betonun retimi, bakm ve servis mr boyunca maruz kalaca etkilerden
olumaktadr. D faktrler arasnda imento tr, agrega zellikleri, su/imento oran,
kullanlan kimyasal ve mineral katklar, beton boluk yaps, basn dayanmn
2
etkileyen i faktrlere ise, beton dkm ve kr scakl, kr koullar, basn dayanm

ve deneysel koullar saylabilir (Tasnimi 2004).
Bir betonun kendisinden beklenen performans gsterebilmesi iin, betonu oluturan

kum, akl, imento ve su miktarnn doru olarak ayarlanm olmas gerekir. Basn
dayanm, dier birok zellii de etkilediinden, karmn doru yaplmas ve uygun
metodun seilmesi ok nem arz etmektedir. te betonun basn dayanmn etkileyen
faktrler aslnda ayn zamanda - erisini de etkilemektedir. Bu deikenleri kontrol
altna alabilmek iin betonun en nemli karakteristii olan - erisinin incelenip
deerlendirilmesi gerekmektedir.
ekil deitirme, bir yk ya da zorlama sonucu oluan gerilmelerden kaynaklanan ve

cismin mevcut yapsnn bozulmasna ya da molekller aras balarn zarar grmesine
sebep olan fiziksel bir olaydr. Beton da, btn malzemeler gibi zerine gelen ykn
cinsine ve iddetine bal olarak ekil deitirmekte, yani deformasyon yapmaktadr.
Genel bir ifade ile, eer gelen yk basn ise boyda ksalma, ekme ise boyda uzama
eklinde bir ekil deitirme olarak tanmlanabilir.
Mhendislikte kullanlan birok malzeme belli bir gerilme deerine kadar olan ykler
altnda elastik davranmakta, bu gerilmeden daha byk gerilmeler altnda ise tam elastik
davran gsterememektedir. Daha nce de ifade ettiimiz gibi gevrek bir malzeme olan
beton ok dk gerilmeler altnda elastik davranabilmesine ramen beton neredeyse
btn hesaplarda atlam olarak kabul edilmektedir. Genellikle betonun kullanld
yaplarn (betonarme) tasarmnda betonun belki de en nemli karakteristii olan -
grafiinden faydalanlmaktadr.
Betonda, ykleme yapldktan ksa bir sre ierisinde, gelen ykn byklne bal
olarak ekil deitirme meydana gelmektedir. Belli bir noktadan sonra uygulanan yk
miktar artrlmasa bile, yk eer uzun sre beton zerinde braklrsa balangta oluan
3
ekil deitirme artacaktr. Genel olarak malzemelerin gerilme-ekil deitirme erileri

ykleme boaltma deneyleriyle elde edilebilmektedir.
Betonun mekanik davran, uygulanan gerilmelere bal olarak deitiinden, bu tr

malzemelerin modellenmesinde nemli glkler yaanmakta ve bugn de bu glkler
devam etmektedir. Dolaysyla, bugne kadar betonun dorusallk tesinde mekanik
davrann yeteri kadar iyi bir ekilde belirleyen bir model gelitirilememitir. Yap
malzemesi olarak beton kullanlarak ina edilen yaplarn, davranlarnn tam ve doru
bir ekilde anlalabilmesi iin gerilme-ekil deitirme erisinin nemi aktr ve ok
iyi anlalmas gerekmektedir.
Genellikle gerilme ve ekil deitirme aratrmalarnda deiken sz konusu olur.

Bunlar genel olarak gerilme, ekil deitirme ve zaman olarak dnlebilir. Ancak bu
almada, mevcut makro seviyedeki bnyesel modeller ve bunlarn uygulanmas
tartlmakta, imento esasl kompozitin olabildiince geni bir lekte bileenleri, bu
bileenlerin bir ksmnn oranlar ve dayanm gibi eitli zelliklerini mezo dzeyde ele
alarak dorusal olmayan elastik bir model retmek amalanmaktadr. Tasarlanan model
lattice modelleme ile retilerek saysal her beton iin otomatik retilen bir model elde
edilmesi planlanmaktadr.
4
2. KURAMSAL TEMELLER
Beton, doada tek bana var olmayan, ancak imento, su ve agrega gibi katk
malzemelerinin belli oranlarda ve belli artlarda kartrlmasyla oluan balangla
akc ve zamanla sertleerek dayanm kazanan yapay ve gevrek bir malzemedir. ok
fazl kompozit bir malzeme olan beton, genel olarak imento esasl balayclar
kullanlarak retilir (Aydn 2004).
Beton, sertlemi imento hamuru ierisine eitli byklkteki agregann

gmlmesiyle oluan kompozit bir malzemedir (Yip 1998).
Basn dayanm yksek malzemelerinin bulunmas uygulamada ki problemleri

zmnde yeterli olmam ve tek bana kullanlmalar hep snrl kalmtr. nk
byk aklklarn geilmesi srasnda eilmeden dolay bir takm ekme kuvvetleri
olumakta ve ekme dayanm yksek malzemelere ihtiya duyulmaktadr, ite bu tr
yaplarda beton tek bana yetersiz kalmaktadr. Bu tr problemlerin zmnde belki de
akla ilk gelen zm, tan kullanlna benzer bir biimde yap sistemine, kesitlerde
yalnz basn oluturacak bir ekil vermektir. Ancak, bu tr yap sistemleri geometrik
yaps gerei birok durumda beklenen fonksiyonu karlamayabilir. Akla gelen ikinci
zm ise, ekme gerilmelerinin betonun iine yerletirilen, ekme dayanm ve
sneklilii yksek yeni bir malzeme tarafndan karlanmasdr. Bu ikinci zm
mhendislik asndan ok daha uygun olan bir zm metodudur. Bu zmn
uygulanmasnda, betonun basn dayanm ve eliin ekme dayanmndan
faydalanabilmek iin bu iki malzemenin beraber almas gerekmektedir. Daha ak bir
ifade ile basn dayanm yksek olan malzemenin, ekme dayanm yksek olan
malzemeyi sarmas gerekmektedir. Donat, etrafndaki beton ktleye o ekilde
kenetlenmelidir ki, donat ve evresindeki beton ayn deformasyonu yapmaldr. Beton
ve eliin birlikte almasn salayan bu olay, "kenetlenme" veya "aderans" olarak
adlandrlr. Betonarmenin temellerini oluturan bu olay, imento esasl malzeme yani
5
balayc aracl ile salanmaktadr. Bundan dolay imento esasl malzemeler bizim
iin vazgeilmezdir.
Yaygn olarak kullanlan betonun, mekanik davrannn yeterince ve doru bir ekilde
modellenmesi, zellikler betonarme yaplarn doru analizi iin son derece nemlidir.
Bu tr modeller, betonarme yaplarn deprem davrannn da doru olarak
belirlenebilmesi iin de arttr. Bilindii zere, artnamelerde yer alan birok forml
ampirik olup, snrl saydaki deneylerden elde edilen bilgileri iermektedir. Bu durum,
bu formllerin dier karmak durumlarda geerliliine glge drmektedir. Bu
formllerin mmkn olan her durum iin geerli olduunu gstermenin ve gerekiyorsa
bu formller zerinde uygun deiiklikler yapabilmenin tek yolu, daha doru mekanik
modellerin gelitirilmesine ve bu modellerin yapsal analizde kullanlmasna baldr.
ekil 2.1 de betonun gerilme()-ekil deitirme() erisinin tipik bir ilikisi

gsterilmektedir. Balangta arttka, miktar da doru orantl olarak artmaktadr.
Bu durum, ok kk miktardaki gerilmeler iin geerlidir ve erinin OA arasndaki
blm dorusaldr. Ancak, A noktasna karlk olan gerilme deerinden daha byk
gerilme uygulandnda, "gerilme-birim deformasyon" arasndaki dorusal iliki
kaybolmaktadr. - erisi M noktasna kadar art gstermektedir (Erdoan 2003).
ekil 2.1.Gerilme-ekil deitirme ilikisi (Erdoan 2003),

6
M noktasna karlk gelen gerilme deeri, maksimum gerilmeyi (dayanm) ifade

etmektedir. - erisinin kuyruk ksmnda (M ve K noktalar arasndaki blmde) d
grlmektedir. K noktasna karlk gelen deerler, betonun krld andaki k gerilme
deerini ve "k " birim deformasyon deerini gstermektedirler (Erdoan 2003).
Betonun basn dayanmn ve - ilikisini etkileyen btn deikenler, elastisite

modln de etkiler. Bu nedenle beton gibi elastik, dorusal olmayan ve zamana bal
deformasyon gsteren bir malzemenin elastisite modln doru ve kesin olarak
tanmlamak olanakszdr. Hesap iin nerilecek elastisite modln, btn deikenleri
dikkate alarak tanmlamak elbette pratik olmayacaktr. Bugn eitli lkelerde
yrrlkte olan ynetmeliklerde elastisite modl, beton basn dayanmnn bir
fonksiyonu olarak ifade edilmektedir. Baz ynetmeliklerde verilen bantda hafif
beton da iin iine katldndan, beton arl da dikkate alnmaktadr. Gelitirilen
bu bantlar ani ykleme durumlarnda geerlidir ve zaman etkisinden bamszdr.
Betonun ekme dayanm ok dk olduundan genellikle hesaplarda dikkate alnmaz.

Beton iin nemli olan, basn altndaki gerilme-deformasyon (-) ilikisidir. Betonun
basn altndaki davrann belirleyen - erileri, 150x300 mm' lik standart silindirlerin
eksenel basn altnda denenmesinden elde edilir. Bu deneylerde uygulanan yk,
silindirin kesit alanna blnerek gerilme hesaplanr (Ersoy 1985).
2.1. Gerilme-ekil Deitirme ( ) Erisini Etkileyen Faktrler
Betonun ekil deitirmesini etkileyen tek faktr uygulanan gerilme deildir. Betonun basn
dayanm ve betonun tr, uygulanan ykn hz gibi birok farkl deiken betonun ekil
deitirmesini etkilemektedir. te tm bu deikenlerin doru bir ekilde
deerlendirilebilmesi iin birok aratrmac farkl modelleri gelitirmitir. Bu
gelitirilen modeller baz avantaj ve dezavantajlara sahiptir.
7
Gerilme-ekil deitirme erisinin ekli byk lde u artlardan etkilenmektedir.

Deney iin; test makinesi, numunenin ekli ve boyutu, ykleme hz, ekil deitirmenin
lmne ve ykleme tipi gibi faktrlerden etkilenmektedir. Beton karakteristii iin;
su-imento oran, imento karakteristii, beton birim arl, agrega karakteristii ve
ierii, uygulanan krn tipi ve betonun test edildii andaki yadr. Gerilme-ekil
deitirme erisini temsil iin en byk snrlama, sabit olarak verilen parametrelerin
kolayca hesaba katlamamasdr (Carreira and Chu 1985).
Lineer olmayan ve mevcut gerilme-ekil deitirme erilerinin azalan ksm, genellikle

agrega ile hidrate olmu imento hamuru arasndaki mikro atlak ve test makinesi ile
numuneler arsndaki srtnme ile aklanabilir (Carreira ve Chu 1985). Bu blmde, -
grafiini etkileyen balca parametrelerin en nemli olanlarn etkileri ksaca
irdelenecektir.
2.1.1. Basn dayanmnn - erisine etkisi
Betonun - zellikleri, beton dayanm ile deimektedir. Dayanmn - erisi

zerindeki etkilerini gstermek amac ile ekil 2.2 de eitli beton dayanmlar iin -
erileri gsterilmitir (Ersoy 1985).
ekil 2.2.ekil deitirme-basn dayanm ilikisi

8
ekilde 2.2 deki erilerden u sonular karlabilir; 1)erilerin balang eimi

(balang elastisite modl olarak tanmlanabilir), beton dayanm ykseldike
artmaktadr. 2)yksek dayanml betonlarn tepe noktalar daha belirgindir. 3)dk
dayanml betonlar, yksek dayanml olanlara oranla daha snektir. Baka bir deyile,
dk dayanml betonlarda krlma anndaki birim ksalmalar, dierlerine oranla
daha byktr. 4)maksimum gerilmeye karlk olan birim ksalma, m, normal dayanml
betonlarda beton dayanmndan bamsz olarak, yaklak 0.002 dolaylarndadr.
2.1.2. Ykleme hznn - erisine etkisi
Betona uygulanan ykleme hz da - erisinin zelliklerini etkilemektedir (ekil 2.3).

ekilden kolayca grlecei gibi ykleme hz azaldka dayanm dmekte, buna
karlk sneklik nemli lde artmaktadr. Bu nedenle betonun sabit ykler altndaki
davran ile deprem gibi ani ykler altndaki davran farkl farkl olmaktadr.
ekil 2.3.Ykleme hznn - erisi zerindeki etkisi
Beton dayanm ve ykleme hz dnda betonun - erisinin zellikleri, numune

boyutlar ve kullanlan presin zelliklerine gre de deimektedir. Etriye veya fretle
sarlm betonun - zellikleri, sarlmam betonunkinden ok farkldr (Ersoy ve
zcebe 2001).
9
2.1.3. Scakln - erisine etkisi
ekil 2.4.Yksek scaklkta betonun - erisi (Sanad 1999)
2.1.4. Ykleme tipinin - erisine etkisi
Tekrarl yklere maruz kalan betonarme yap elemanlarndaki beton, tekrarlanan

gerilmeler altnda boalma ve yeniden yklenme salnm, gerilme-birim ksalma
ilikilerinin bilinmesi gerekmektedir. Bu amala eitli aratrmaclar eksenel basn
altnda denedikleri numunelerle boalma ve yeniden yklenme yollarn, - erileri
zerinde izlemeyi baarmlardr. Bunlardan Sinha, Gerstle ve Tlin ile Karsan ve Jirsa
tarafndan yaplan deneylerden elde edilen sonular ekil 2.5 de grlmektedi (Ersoy ve
zcebe 2001).
10
ekil 2.5.Tekrarlanan ykler altnda betonun davran
ekilden grlecei gibi, yk defalarca tekrarland halde - diyagram iin elde edilen
zarf erisi, srekli uygulanan (monotonik) yk altnda elde edilen eri ile zdetir. ni ve
k (ykn boalmas ve yeniden yklenmesi) erileri incelendiinde, eimin,
dolaysyla elastisite modlnn nemli lde deitii grlr. Yk tekrar artka
beton rijitlii olarak da tanmlanan k eiminde nemli azalmalar gzlenmektedir.
Bu olaya betonun yumuamas da diyebiliriz. ekil 2.5 betonun elastik davranmadn
da gstermektedir (Ersoy 1985).
Binalar, reaktrler, barajlar, deniz-st yaplar gibi yaplarda betonun gitgide daha da
artan kullanm sebebiyle, deiik ykleme artlar altndaki malzeme davrann doru
bir ekilde tahmin etmek iin gelimi malzeme modellerine ihtiya duyulmaktadr.
Beton teknolojisinde yaanmakta olan yeni gelimeler sayesinde, performans daha
yksek olan yeni beton trleri ortaya kmtr. Mesela, yksek dayanml beton, reaktif
pudra betonlar, yksek performansl hafif betonlar ve kendiliinden yerleen betonlar,
elik lifli beton vs. ite bu gibi sebeplerden dolay, yeni malzeme modellerine olan
ihtiya gn getike artmaktadr (Babu vd 2005).
11
Bir mekanik probleminin zmnde izlenecek yol, aamada zetlenebilir; (a) denge
koullarnn salanmas, (b) uygunluk koullarnn salanmas ve (c) malzeme veya
malzemeler iin gerilme-deformasyon ilikilerinin belirlenmesi. lk iki aama
malzeme davranndan bamsz olduundan, malzeme zellikleri ancak (c) olarak
gsterilen nc aamada dikkate alnr. zm, malzeme davran ne kadar gereki
modellenirse o kadar doru olacandan malzemenin gerilme-birim deformasyon
zellikleri byk nem tar.
2.2. Gerilme-ekil Deitirme ( ) Erisinin Beton Trne Gre Deiimi
2.2.1. Hafif betonlarn gerilme-ekil deitirme ( ) erisi ve zellikleri
Hafif betonlar, genel olarak hafif agregalar kullanlarak retilen, younluklar 1440
1840 kg/m3 arasnda deien betonlar olarak adlandrlr (Igbar 2002).
Hafif betonlarn ilk kullanm Roma mparatorluundan daha nceye dayanmaktadr. lk

retilen hafif betonlarn trleri Yunan ve talya blgesinde ponza gibi hafif agregalar
kullanlarak retilmitir (Tokgz vd 2005).
1990l yllardan itibaren, zellikle s yaltm ve birim hacim arl bakmndan

normal betona nazaran olduka nemli stnlklere sahip olan hafif beton, gittike
ykselen bir eilimle kullanm alan bulmaya balamtr. zellikle betonarme
yaplarda, nemli sakncas olarak saylan yap arlnn azaltlabilmesi iin gnmze
kadar eitli malzemeler kullanlmtr. Bu malzemelerde, hafifliin temel aranlan
zellik olmasnn yannda, dayanm, yksek scaklklara kar diren, yksek s yaltm gibi
zelliklerinde elde edilmesi yoluna gidilmitir. Bu zelliklere yant veren ve en yaygn
olarak kullanlan tula yerine, teknolojinin gelimesiyle birlikte ok daha hafif ve s
yaltm zellikleri iyi olan malzemelerin kullanlmas yaygnlamaktadr (Kadirolu 2004).
12
Normal beton inaat mhendisliinde ok yaygn uygulama alan bulunan bir

malzemedir. Bu beton iyi bir tayc olmasna karn birim hacim arl byktr. Bu
durum inaat sektrnn nemli sorunlarndan biridir. Kullanlan malzemenin hafif
olmasnn yan sra, bu malzemelerde izolasyon, basnca, donmaya anmaya, kimyasal
etkilere dayanm, elastikisite ve kolay balanabilme gibi zellikler de aranmtr. Bu
zelliklere yant veren ve inaat sektrnn temel eleman haline gelen tula yerine,
inaat sanayisinin gelimesi ve modern tekniklerin ortaya kmas ile gnmzde
yksek dayanm, byk boyutlu hafif bileenlerin kullanlmasn zorunlu klmtr.
Modern teknikler; bina elemanlarnn yksek mekanizasyon ve otomasyonla iklim
artlarna bal kalmakszn, inaat blgesindeki ilemlere gerek duyulmayacak ekilde
yksek verimlilikte retilmesini gerektirmektedir. Bu gibi sebeplere bal olarak,
gnmz inaat sektrnde, hafif malzemelerin kullanlmasnda giderek bir art
grlmektedir.
Hafif malzemelerin ucuz olmalar, teknoloji ithali ve byk yatrmlar gerektirmemeleri,

s yaltmndan salayaca enerji tasarrufu ve iilik, demir, kereste tasarrufu, hafif
malzemelerin nemli avantajlardr.
Hafif betonlar genellikle birim arlk ve dayanm kouluna gre birbirlerinden

ayrlmaktadrlar. Hafif betonlarn yerli ve yabanc standartlarnda grlen
snflandrmalar aada verilmitir. Tayc haff beton TS 2511 standardna gre,
havada kurumu haldeki birim arl 1900 kg/m3'den az olan ve en az B 160 dayanm
snfndaki betondur. TS 3234de ise bimsbeton iin alt snr 1000 kg/m3 ve st snr
1300 kg/m3 olarak verilmekte, TS 2823 Eyll 1986'da bimsbetondan mamul yap
elemanlar iin, yap elemannn tipi, tr ve cinsine bal olarak en byk birim hacim
arl, basn dayanmnn minimum ve ortalama deerleri verilmektedir. Bu deerler,
boluklu bloklarda 600 kg/m3 (ortalama dayamm 2,5 N/mm2) ile statike alan
asmolen bloklarda 1600 kg/m3 (ortalama dayanm 20 N/mm2) deerleri arasnda
deimektedir. ASTM C-330-69'a gre birim arlklar 1840 kg/m3' gemeyen ve
silindir basn dayanm 17 N/mm2'yi aan betonlar hafif beton olarak kabul
edilmektedir (TS 2511 ve TS 2823 1977).
13
Normal betonlarn ok iyi bir tayc malzeme olmasnn yan sra birim arl
yksektir. Bu nedenle yaplarda z arlklar ok yksek boyutlara ulamaktadr. Normal
arlkl betonun birim arlnn azaltlmasyla, yap veya yap elemannn arln
azaltarak, ekonomi ve emniyet avantajlar salamak olanakldr. Hafif betonlarn bu
avantajlarndan dolay yksek binalarda yaygn olarak da kullanlmas deprem
blgelerinde l yk etkilerini minimize edebilmektedir (Tokgz vd 2005).
Hafif betonlarn stnlkleri yle zetlenebilir: Daha dk enerji ile retim ve yerletirme
kolaylna sahiptir, yap ykleri nemli oranda azalr, yap elemanlar daha kk boyutta
yaplabilir, s yaltmlar yksektir, yangn etkisine, normal betonlara gre daha
direnlidirler.
Saylan stnlkleri yannda sakncalar da vardr. Sakncalar ise yle zetlenebilir,

Dayanmlar normal betona gre daha dktr, anmaya kar dayankszdr, neme kar
yaltm gerekebilir, elastisite modlleri dktr. Bu nedenle snme bir dereceye kadar
yksektir, rtreden dolay atlama riski daha yksektir (Kadirolu 2004).
Tayc hafif beton, agregasnn tm veya bir ksm hafif ve boluklu olan, srekli
granlometriye sahip, imento hamuru normal betondakiyle ayn zellikte ve dayanm
deeri yksek olan betondur. Normal betonda olduu gibi basn dayanmn etkileyen
en nemli faktr su/imento orandr. Beton karm hesabnda, su/imento oran,
agregalarn trlerine bal olarak su emme kapasiteleri, su ierikleri ve imento dozaj
ile kimyasal ve mineral katk ierikleri, taze ve sertlemi beton zelliklerini
etkileyecek faktrler olarak karmza kmaktadr. Beton karm oranlarnn
belirlenmesinde genellikle basn dayanm ve ilenebilirlik zellikleri gz nnde
bulundurulur. nk hafif agrega ile yaplan hafif tayc betonlar daima dayanm
dkl ve segregasyona eilimlidirler. Bu nedenle tasarmdan yerletirmeye kadar
btn aamalarda, almalarn titizlikle gerekletirilmesi gerekir (Kadirolu 2004).
14
Hafif agregalarn yksek derecede su emme yetenekleri nedeniyle, istenen ilenebilirlii

ve kvam elde etmek iin gerekli su miktar da, kullanlan agrega eidi, tane
bykl ve imento dozajna bal olarak deikenlik gsterebilmektedir (Kadirolu
2004).
Hafif betonlarda i gerilme transferi ve krlma mekanizmas asndan normal

betonunkinden byk oranda ayrlr. Hafif beton ierisindeki agregalar normal
betondaki har matrisinden daha az sertlie sahiptir. Bu nedenle basn ykleri genel
olarak agrega ve matris arasndaki sertlik ilikisine gre har matrisindeki sertlii ile
aklanmaktadr (Faust 1997).
DIN 4219 Alman standartlarndan farkl olarak birok uluslararas standart hafif
betonun elastisite modln (E) basn dayanm ve younluu gz nne alr. imdiye
kadar yaplan testler bu ikisinin etkisini dorulamtr (Faust 1997).
Basn dayanm ve younluun artmasyla birlikte elastisite modlleri de artmaktadr.

Hafif betonlardan elde edilen elastisite modllerinin, edeer kp dayanm ayn olan
normal arlkl betonlarnla ile kyaslandnda (TS 500 'deki karakteristik elastisite
modl deeri ile) %30-40 ' oranlarnda dk olduu ortaya kmaktadr. En byk fark,
en hafif betonda grlmtr (Kadirolu 2004).
Hafif betonun balang maliyeti yksek gibi grnse de yapsal elemanlarn

boyutlarnn kltlmesi, daha az donat kullanm ve daha az hacimde beton kullanm
sonucu nihai maliyet normal betona gre daha dk olmaktadr (Igbar 2002).
Yasushi Shimizu nin ayn koullar altnda yapt deneysel almalar sonucunda
normal ve hafif betona ait karakteristikler izelge 2.1 ve izelge 2.2 de verilmitir.
izelgeler karlatrldnda u sonular karlabilir: Hafif betonlar maksimum yk
altnda normal betonlara gre daha byk ekil deitirme gsterirler. Basn dayanm
betonun hem hafif betonda hem de normal betonda ya ilerledike srekli artmasna
15
karn, ekme dayanm 4 haftadan sonra art gstermemektedir. Fakat ekme

gerilmeleri altnda hafif beton normal betona gre biraz daha fazla ekil deitirme
gstermektedir (Shimizu).
Yasushi Shimizunin ayn koullar altnda yapt deneysel almalar sonucunda

normal ve hafif betona ait karakteristikler izelge 2.1 ve izelge 2.2. de grlmektedir.
izelge 2.1.Normal betonun karakteristikleri (Shimizu)
Normal Beton f=23.5 N/mm2 Normal Beton f=35.3 N/mm2

Beton Kr Birim Basn Elastisite ekme Birim Basn Elastisite ekme
Ya Tr Arlk Dayanm Modl Dayanm Arlk Dayanm Modl Dayan.
(kg/m3) (N/mm )2
(104 N/mm2) (N/mm2) (kg/m3) (N/mm )2
(104 N/mm2) (N/mm2)
1 h. Nem 2325 19.8 - - 2302 24.2 - -
2 h. kayb 2311 25.1 - 2.10 2314 29.7 - 2.74
3 h. yok 2302 26.9 - - 2301 30.4 - -
Standart 2328 29.5 2.84 2.61 2326 34.9 2.90 3.08
Atmosf. 2308 26.4 2.71 2.10 2300 31.7 2.72 2.39
4 h. Nem
kayb 2309 28.6 2.82 2.43 2309 32.9 2.90 2.81
yok
43 g. 2312 28.8 - 2.65 - - - -
88 g. 2303 33.3 - 2.35 - - - -
Nem
161 g. 2297 35.1 2.93 2.47 2300 40.9 3.10 2.88
kayb
182 g. 2304 35.5 3.00 2.29 2293 41.0 3.08 3.11
yok
202 g. - - - - 2309 41.6 3.18 -
214 g. 2300 38.0 3.03 - - - - -
izelge 2.2.Hafif betonun karakteristikleri (Shimizu)
Hafif Beton f=23.5 N/mm2 Hafif Beton f=35.3 N/mm2

Beton Kr Birim Basn Elastisite ekme Birim Basn Elastisite ekme
Ya Tr Arlk Dayanm Modl Dayanm Arlk Dayanm Modl Dayan.
(kg/m3) (N/mm )2
(104 N/mm2) (N/mm2) (kg/m3) (N/mm )2
(104 N/mm2) (N/mm2)
1 h. Nem 1921 14.4 - - 1915 21.5 - -
2 h. kayb 1928 20.2 - 1.94 1919 26.9 - 2.22
3 h. yok 1928 22.3 - - 1914 30.0 - -
Standart 1957 25.1 1.92 2.10 1952 33.8 1.77 2.35
Atmosf. 1841 24.9 1.56 1.92 1867 29.4 1.61 2.13
4 h. Nem
kayb 1930 23.8 1.62 2.20 1921 32.0 1.65 2.60
yok
155 g. 1912 31.6 1.61 2.03 1915 41.2 1.78 2.30
Nem
176 g. 1913 32.6 1.69 2.11 - - - -
kayb
196 g. - - - - 1915 43.1 1.82 2.35
yok
208 g. 1920 33.7 1.71 - - - - -
16
Basn gerilmesi
ekil deitirme
ekil 2.6. Normal betonun gerilme-ekil deitirme erisi
Basn gerilmesi
ekil deitirme
ekil 2.7. Hafif betonun gerilme-ekil deitirme erisi

17
100 gn
1 gn
Gerilme 1 saat
1 dk.
ekil deitirme
ekil 2.8.Betonun gerilme-ekil deitirme erisinin yana gre deiimi
Hafif betonlar s ve yangna kar normal betonlara gre daha dayankldr. Bunun
nedeni ise daha dk s geirgenlii ve ssal genleme katsaysnn dk olmasdr
(ivici ve Eren 2004).
2.2.2. Normal betonlarn gerilme-ekil deitirme ( ) erisi ve zellikleri
Basn dayanmnn yaklak te birine kadar eri dorusal olarak artmaktadr. Bu nokta
orant snr olarak adlandrlmaktadr. - erisi bu noktadan (orant snrndan) sonra
dorusal (lineer) davrantan sapmaktadr. - erisinin erilii, gerilme, basn
dayanmnn %85 seviyesinden sonraki gerilmelere ulatktan sonra hzl bir ekilde
artmaktadr. ekil deitirme dayanma bal olarak normal betonlar iin yaklak olarak
0,002 civarndadr (Xiao).
18
Gerilme
ekme (10-4) Basn (10-4)
ekil 2.9.Eksenel basn altnda silindirik numunelerden elde edilen - erisi
Gerilme pik noktay atktan sonra ekil deitirmeye bal olarak gittike azalr.
Sradan bir test makinesi ile erinin azalan ksm ancak saptanr. Bunun nedeni ise
numunelerin ykleme srasnda depolanan elastik potansiyel enerjinin aniden serbest
kalmasyla tpk bir patlama gibi krlr (Xiao).
ekil 2.9 da farkl nihai dayanmlardaki gerilme ekil deitirme erileri

gsterilmektedir. Erinin pik noktas yksek dayanml betonlarda keskin bir biimde
iken, dk dayanml betonlarda ise daha dz bir biimdedir. Rsch tarafndan yaplan
testler - erisinin ekli maksimum gerilmeden ziyade betonun dayanm ile ilikilidir.
19
Gerilme (N/mm2)
ekil deitirme
ekil 2.10.Farkl dayanmlardaki betonlar iin - erisi
Bununla birlikte maksimum gerilmeden nceki - erisinin ekli iin yaygn bir ekilde
kullanlan ikince derece bir paraboldr. Bu da genelde Hognestad tarafndan gelitirilen
- modeli ile ilikilendirilmektedir. Bu iliki aadaki ekilde gzkmektedir.
Hognestad tarafndan normal betonlar iin gelitirilen ve yaygn olarak kullanlan tipik
bir - erisi aadaki ekilde verilmektedir.
Dorusal
Gerilme
ekil deitirme
ekil 2.11. dealize edilmi - erisi (Hognestad 1952)

20
Beton farkl zelliklerde malzemelerin bir araya gelmesiyle olutuundan dolay,

betonun mekanik zelliklerini ve - ilikisini bileimine giren malzemelerin zellikleri
etkilemektedir. ekil 2.12 de beton, imento hamuru, imento ve agregann - ilikisi
gsterilmitir.
Kaya
Hamur
Beton
Har
ekil 2.12.eitli malzeme ve betonun - erisi
ekilde betonun ve betonu oluturan bileenlerin gerilme-deformasyon davranlar

birbirinden olduka farkl olduu grlmektedir. ekilden anlalaca zere beton
ierisindeki fazlardan agregann ve sertlemi imento hamurunun basn dayanm
beton ve harcn dayanmna gre daha yksektir. Buna karlk beton kendi bileenlerine
gre daha snek bir davran gstermektedir. Yani betonun dier fazlar ve bileenlere
gre inelastik davran daha yksektir. ekilden grlecei zere betonun gsterdii
deformasyon sz konusu faz ve bileenlere gre edeer bir basn dayanm iin daha
yksektir. Bu olgularn hepsi sonuta malzemenin krlma anndaki davrann,
rijitliini, E-modln ve deformasyon kapasitesini belirler (Topu ve Uurlu 2007).
Agregann porozitesi ve E-modl onun rijitliini belirleyen nemli bir edir. Bu

nedenle yksek younluklu boluksuz agregalarn ve bunlarn kullanld betonlarn da
E-modl yksek olur. Su/imento orannn klmesi ile har faznn E modl artar.
Bu deiim ise iri agrega imento hamuru temas blgesindeki gerilmelerin azalmas
ynnde etki yapar. imento hamuru-agrega arayzey blgesi de beton E modl iin
nemli bir parametredir. Agrega ve imento hamurunun zellikleri bu blgenin
davran zerinde nemli bir rol oynar. Bu iki farkl fazn E modllerinin farkl olmas
21
nedeniyle betona yk uygulanmas srasnda arayzey blgesinde ortaya kan ekme,

kayma gibi kuvvetler de artar. Bu durum sonuta byk atlaklara ve krlmalara da yol
aabilir (Topu ve Uurlu 2007).
Yukarda irdelenen konunun teorik temellerinden anlalaca gibi E modl tahmini ya

da kompozit denklemlerinden E modl hesaplanmasnda dikkate alnmas gereken
parametre saysnn okluu nedeniyle ancak deneysel alma sonular gvenilir
olarak kabul edilebilir. ok fazl anizotropik bir malzeme olmas dolaysyla betonun
krlma ya da ekil deitirme mekaniini tam olarak aklamak olduka zordur.
Betonun anizotropik yaps nedeniyle, ierisindeki fazlar ve bu fazlarn hacimsel oran
betonun ekil deitirmesi zerinde olduka nemli bir etkisi vardr. Bu fazlarn yan
sra agrega-imento hamuru ara yzeyi de betonun elastik ya da inelastik davran
zerinde nemli bir rol oynar (Topu ve Uurlu 2007).
fazl anizotropik gevrek bir malzeme olarak tanmlanan beton zerine gelen deiik
ykler nedeniyle farkl davranlar gsterir. Beton, gevrek ve farkl fazlardan oluan bir
kompozit olduundan elastik bir malzeme deildir. Ancak kk gerilmeler altnda
elastik zelik gsterebilir. Teorik olarak bu basn dayanmnn % 30 ile 40 arasndaki
bir deere karlk gelir. Buna karlk beton, mhendislik hesaplamalarnda elastik bir
malzeme olarak kabul edilir. Betonun elastik davrann aklamakta kullanlan
ilikisi deneysel yntemlerle belirlenebilir (Topu ve Uurlu 2007).
2.2.3. Yksek dayanml betonlarn gerilme-ekil deitirme ( ) erisi ve

zellikleri
Yksek dayanml betonun normal betondan fark iine katlan katk maddeleriyle
oluur (Hans 2000).
Normal ve yksek dayanml betonlarn byk bir blm iin, tek eksenli basn, tek
eksenli ekme, eilme ve burulma hallerinde, basn dayanm arttka en byk
22
gerilmedeki ekil deitirme kapasitesi artmaktadr. Yksek dayanml betonlar tipik olarak
gevrek davran sergilemektedir.
Yksek dayanml betonlar normal betonlara gre yk altnda daha etkili almas ve teknik
zellikleri bakmndan kullanlmas kesitleri klttnden dolay donat ve hacim
kazandrr. Yksek dayanml betonun geni bir alanda kullanlmas sadece onun
dayanmndan dolay deil, ayn zamanda d etkilere kar daha dayankl, geirgenliinin az
ve erken yalardaki basn dayanmnn yksek olmasndan dolaydr. Yksek dayanml
betona bu zellik dk su/imento oran ve ayrca ilave edilen silika fme gibi katk
malzemelerinin kullanlmas ile verilmektedir.
Gelitirilmi basn dayanm ve elastisite modl sayesinde yksek dayanml betonlar ok

katl binalarn (gk delenlerin) yapmclar tarafndan byk ilgi grmektedir.
Yksek dayanml betonlarda, yksek gevreklikleri nedeniyle fc artt zaman, nihai

ekil deitirme (cu) azalr. Silindirler zerinde yaplan basn testleri, elik liflerin
yksek dayanml betonlarn dayanmn artrm ve gerilme-ekil deitirme erisi
dallar iin daha sabit bir yumuama erisi gzlenmitir (Taerwe and Gysel 1995).
Eer normal dayanml beton (NDB), yksek dayanml beton (YDB) ile karlatrlrsa
baz farklar olduu ortaya kmaktadr. Birincisi, YDBun matris ve agrega rijitlii
NDBdan daha yksektir. kincisi, YDBda agrega ile matris arasndaki aderans NDBa
gre daha byktr. ncs, matris ekme dayanm daha byktr. Drdncs,
yklemeden nce i atlaklarn saysndaki azalmalardr (Hans 2000).
Normal dayanml beton, krlma uzunluklarnda deikenlik gstermektedir. Bu da

unu gsterir; krlma mekaniinin temeline dayanarak daha byk krlmalar, kritik
duruma, kk krlmalara gre daha erken ulamaktadr. Ksaca, takip eden ve devaml
bir krlma yaylmas, batan itibaren dorusal olmayan bir gerilme-ekil deitirme
erisi oluturmaktadr. YDBda ise atlak dorusal bir ekilde ilerler ve agregalardan
23
geerek krlgan hatalara yol aar. Dorusal yk altndaki basn ekil deitirmesi,
yanal dorultudaki ekme gerilmesine elik eder (Hans 2000).
YDBnun maksimum gerilmesinin %90 dan daha fazla artan ksmn dorusal bir zellik
gstermesine karn, dk dayanml betonlar da ounlukla tamamen dorusal
olmayan bir zellik gsterir. Krlganlk gerilme elamannda depolanan elastik enerjinin
krlma enerjisiyle karlatrlarak tanmlanabilir (Hans 2000).
Yksek dayanml beton normal dayanml betona gre daha homojen bir yapya
sahiptir. Yksek dayanml betonda balang atlaklar, boluklar, atlaklar ve ara
yzey tabakalar normal betondan daha azdr, buda yksek dayanml betonu daha
krlgan yapar. Gerilme-ekil deitirme diyagramnn artan ksmndaki dorusal
olmayan ksm ve kuyruk ksm ksalr ve buda gevreklii gsterir.
ok yksek dayanml
Gerilme (MPa)
Yksek dayanml
Normal dayanml
Dk dayanml
ekil deitirme
ekil 2.13.Betonun gerilme-ekil deitirme erisi

24
2.2.4. elik lifli betonlarn gerilme-ekil deitirme ( ) erisi ve zellikleri
Betonun giderek yaygnlaan kullanm ile birlikte, beton iine ana bileenlerinin dnda
ikinci faz olarakda adlandrlan malzemelerin katlarak mekanik, fiziksel ve kimyasal
zelliklerini iyiletirilmesi iin yaplan almalar gn getike atmaktadr. Bu dorultuda
zellikle betonun snekliliini artrma ynnde byk almalar yaplmaktadr. Bu
amala, beton ierisine elik, cam vb. lif malzemelerinin katlmas ile sneklik, ekme
dayanm, tokluk vb. zelliklerinde nemli artlar gzlenmitir.
En yaygn olarak uygulanan ve betonun zelliklerini iyiletirmek iin, beton ierisine

elik lifin katlmas bu amala yaplan almalardandr. Beton karm ierisinde
homojen bir ekilde dalan elik lifler, bulunduu ortamda atlak oluumunu
azalmakta ve meydana gelen atlaklarn da beton ierisinde ilerlemesini yavalatarak
betonun bir takm zelliklerini olumlu ynde deitirmektedir (Kaltak ve Ylmaz
2003).
elik liflerin 30120 kg/m3 miktarnda ilave edilmesi, beton ve dier harlarn mhendislik
zelliklerinin birounda nemli iyilemeler salamaktadr. rnein, arpma dayanm
byk miktarlarda art gstermektedir. Ayrca betonun eilme dayanmn, yorulma
dayanmn, paralanma ve krlma dayanmn arttrmaktadr. elik liflerin beton ierisine
katlma oran hacimce %0.5-2.5 arasnda olabilmektedir. Ancak yaplan aratrmalar
gstermitir ki optimum fayda hacimsel orann %l-2 olmas halinde salanmaktadr.
Bu deerden daha az katlmas halinde, normal beton zellii zerinde ok byk bir
olumlu gelime salanamamaktadr. Daha yksek oranda katlmas durumunda ise normal
betonun basn dayanmndan daha dk bir deer elde edilmektedir. Buna en byk etken
de yksek oranda katlm liflerin karm srasnda daha ok topaklamasdr. Buna paralel
olarak ta yer yer beton ierisinde zayf blgeler ve hava boluklar olumaktadr (Arslan ve
Aydn 1999).
Geleneksel elik lifler endstriyel zemin betonlar ve tnel uygulamalarnda kullanld

gibi aada belirtilen prefabrike elemanlarn retiminde de yaygn biimde kullanlmaktadr.
25
Muayene bacalar, ya ayrclar, transformatr kabinleri, atk su tanklar, atk madde

tanklar, kanalizasyon borular, tnel segmanlar, su drenaj bloklar, atk depolama kutular,
kablo kanallar, santral kabinleri, at elemanlar, otobs duraklar, tren tnellerindeki saklanma
yerleri, baca elemanlar, istinat duvar elemanlar ve temel bloklar gibi birok yerde
uygulamaktadr (Tademir ve Bayramov 2002).
elik liflerin eklenmesi genellikle betonun basn dayanmn arttrarak, betonun

krlgan zelliinin dktil olarak deimesine yardmc olmaktadr. Ancak
dayankllktaki glenme her zaman lif ieriinin direkt olarak artmas ile balantl
deildir (Ding and Kusterle 2000).
Yksek derecede heterojen bir yapya sahip olan betonun ierisine elik liflerin
katlmasnn faydalar yle sralanabilir: Yksek tama kapasitesine sahip snek beton,
donat korozyonunun olumad dzgn beton yzeyinin elde edilmesi, etkin atlak
kontrol, dayankllk ve donat iiliinde belirgin azalma.
elik liflerin betona salad avantajlarn yan sra baz dezavantajlar da

bulunmaktadr. Betonun ilenebilirliini olumsuz ynde etkiler, kartrlma ve
yerletirilme ilemine zen gsterilmezse betonun mevcut basn dayanmnda bir
miktar azalma olmaktadr. Ayn ekilde beton ierisine katlan elik liflerin oran belli
bir deeri atktan sonra beton iinde sebep olaca boluklardan dolay basn
dayanmnda azalmaya sebep olmaktadr (Kaltak ve Ylmaz 2003).
elik lifler beton ierisine atld zaman btn yzey ve kenarlara homojen olarak
dalma zelliine sahiptir. Bu sayede betonun sertlemesi srasnda, hidratasyon sonucu
meydana gelen ok sayda klcal atlaklar elik lifler tarafndan karlanarak rtre
atlaklarn olumas ve ilerlemesi engellenebilir. Bunun dnda lifler betonda baka
zelliklerinde iyilemesine katkda bulunmaktadr. Bu zellikler ksaca, sneklik, darbe
dayanm, ilk atlak dayanm, eilmeye kar dayanm ve elastisite modldr
(Dzgn vd 2005).
26
ekil 2.14. Mikro ve makro dzeydeki liflerin yine mikro ve makro dzeydeki
atlaklar arasnda kpr oluturmas (Karabulut 2006)
ekil 2.14 de benzer biimde mikro lifler imento hamurunu, mezo lifler (ksa kesilmi
elik lifler) har fazn ve uzun elik lifler ise betonu glendirmektedir. Bundan dolay
betonda krlma enerjisinin artrlmasnda uzun elik liflerin narinliinin de nemli
katks vardr (Karabulut 2006).
Yaplan birok deneysel alma elik lif iermeyen betonlarn olduka gevrek bir
davran sergileyerek ve betonda ar bir dklmeye sebep olarak tayclk zelliini
kaybettiini ortaya karmtr. Bunun aksine elik lif ieren betonlarn daha snek bir
davran gsterdii ve numunelerde betonlar daha az dklmeyle gmenin olduunu
grlmtr. Ksacas betonun ierisine katlan elik lifler betonun gevrekliini
azaltmakta ve alkaklarn ilerlemesi iin gerekli enerji de artrmaktadr. Ayca yaplan
almalar deney numunelerinde ilk atlaa ve ezilmelerin olumasn salayan ykn
elik lifin miktarna bal olarak arttn ve gerilme-ekil deitirme erisini azalan
ksmn daha da snekletirdiini ortaya karmtr.
27
elik lifle glendirilmi betonun basn altndaki krlma davran, beton yaplarn
yklmas esnasnda normal betona gre daha snek olmaktadr. Glendirilmi beton
yaplara elik lif destei uygulamak iin, elik lifle glendirilmi betonun basn
altndaki btn gerilme-ekil deitirme davranna ihtiyac vardr. Bu ve dier
almalarn sonularn analiz ederek elik lifle glendirilmi betonun gerilme-ekil
deitirme davrann tahmin etmeye yarayan basit denklemlerle anlalmtr. elik
lifle glendirilmi betonun gerilme-ekil deitirme grafii basn, dayanm verildii
zaman bu denklemlerle kolayca elde edilebilir (Someh and Saeki 1996).
Aratrmalar gstermektedir ki, elik lifli betonlarda temel olarak boyutlu olarak
dalmaktadr. Bu demektir ki, eik ve dikey krlmalar ayn zamanda zorlamaktadr.
Gme mekanizmas zerinde lif etkisi ve yapsal tepki sadece betonun yana deil
bunun yannda da deiik yapm metotlarna ve test edilen numunenin boyutlaryla
balantl olduunu gstermektedir (Ding and Kusterle 2000).
Betona elik lifler eklenmesi, matrisin btnln etkili bir ekilde arttrmaktadr ve
maksimum gerilmedeki ekil deitirme deerlerinde olduka byk bir arta neden
olmaktadr. elik lifle glendirilmi betonun komple gerilme-ekil deitirme erisini
elde etmek iin kullanlan ve elik liflerin zelliklerine bal olan denklemler, yaplan
deneysel sonularla mukayese edildiinde ok iyi bir uyum salad grlmtr.
Gelitirilen denklemler, elik lifle glendirilmi betonun gerilme-ekil deitirme
erisini oluturmakta ve tasarm aamasnda etkili olarak kullanlmaktadr
Beton yapsna elik lifler eklemenin bir temel amac da, betonun sertliini ve enerji
yutma kapasitesini arttrarak darbelere maruz kalan ve depreme yatkn blgelerdeki
yaplarda kullanmn daha uygun hale getirmektedir. elik lifle glendirilmi betonun
kullanld yaplarn tasarm ve malzemelerin analizi iin kat betonun gerilme-ekil
deitirme davranna ihtiya vardr (Someh and Saeki 1996).
28
elik lifle glendirilmi betonun basn tipik gerilme-ekil deitirme grafiklerinde,

maksimum gerilme noktasnda ekil deitirmede bir art ve daha yksek bir sertlik
gzlenmektedir. Sertlik, deformasyon srasndaki enerji sourma yeteneinin bir lt
olup gerilme-ekil deitirme erilerinin veya yk-deformasyon grafiklerinin altndaki
alan kullanarak tahminen hesaplanabilir (Someh and Saeki 1996).
Bir analitik modelde, lifin ekli, hacimsel oran ve geometrik yaps dikkate alnarak
elik lifle glendirilmi betonu btn gerilme-ekil deitirme grafii
deerlendirilebilmektedir (Someh and Saeki 1996).
Statik hesaplar yaplrken, elik lifler eilme momentini alan hasr veya ubuk donat gibi
grlmemelidir. elik lifler betonun yapsn deitiren, betonu snek bir davrana iten
malzemelerdir. elik lifli betonun zellii onun arttrlm elastikiyet ve enerji
yutma yeteneidir. Yani, lifli betonlarda maksimum ykten sonra artan deformasyon
sonucunda ykn azalma hz normal betonlara gre ok daha yavatr. Dolaysyla
meydana gelen ekil deitirme ii elik lifli betonlarda olduka byktr (Arslan ve Aydn
1999).
Normal betonlarda olduu gibi lifli betonlarda da dk ilenebilirlik sertleme

sonrasnda boluklarda daha fazla hava birikmesine neden olur. Bu da betonun
dayanmnn azalmasna neden olur. Bununla birlikte agregann beton matrisindeki
liflerin dalm dzenini etkilemesi de eilmeden dolay ykleme ynne paralel olan
lifler dayanmn dmesine neden olabilmektedir. Ancak ykleme ynne dik olan lifler
ykleme sonucu oluacak yanal genlemeleri engelleyerek dayanm gcn
artrabilmektedir.
Lif hacmiyle gerilme-ekil deitirme erisinin kuyruk ksmnn eiminde de bir art
gzlemlenmektedir. elik lif eklenmesi, maksimum gerilmedeki ekil deitirme
miktarn arttrmaktadr. Yani, beton matrisinin krlma ncesi blgesindeki ekil
deitirme kapasitesi elik lif eklentisiyle artmaktadr. Yksek oranda elik lif
kullanldnda liflerin maksimum gerilmede ekil deitirmeye olan katks daha fazla
29
olmakla birlikte maksimum gerilmede fazla bir etkiye neden olmamaktadr (Someh and
Saeki 1996)
Liflerle glendirilmi betonlarda liflerin matriste atlak olutuktan sonraki etkinlii daha
fazla, atlama sonras dayanm ise lif uzunluu, oryantasyonu ve gerilme ekil deitirme
zelliklerine baldr (ekil 2.15) (Arslan ve Aydn 1999).
ekil 2.15.Basn atndaki lifli betonlarn hesaplanan ve deneysel olarak bulunan

gerilme-ekil deitirme erileri (Arslan ve Aydn 1999)
elik lifli beton iin gerilme-ekil deitirme bantlar kullanlrken gz nnde

bulundurulmas gereken baz kurallar vardr. Denklemler btn deneysel verilerle
karlatrlabilmelidir. Gerilme-ekil deitirme erisinin artan ve azalan ksmlar
belirtilmeli ve denklemler her iki ksm iin belirtilmeli ve denklemler her iki ksm iin
de geerli olmaldr. Matematiksel forml olabildiince basit olmal ve her tr analizde
kolayca kullanlabilmelidir. Denklem, deneysel olarak llebilen fiziksel parametrelere
dayanmaldr (Someh and Saeki 1996).
30
Normal beton
Basn gerilmesi (MPa)
%3 lif hacimli
%2 lif hacimli
ekil deitirme x 10-6
ekil 2.16.Basn altnda elik lifli betonun gerilme-ekil deitirme erisi (Chanh)
ekilde betona eklenen elik lif miktarnn gerilme-ekil deitirme etkisi

gzkmektedir. elik lifler normal donat ile beraber kullanldklarnda dayanm
zerinde ok az etki yapmaktadr. elik lifler elemann kopma dayanmn ve enerji
yutma kapasitesini artrmaktadr (Chanh).
Ayrca deneysel sonulardan, liflerin gerilme-ekil deitirme erisinin krlma sonras

blgesindeki basnca daha fazla etkide bulunduu grlmtr. Betona elik liflerin
eklenmesi matrisin esnekliini arttrarak maksimum gerilmedeki ekil deitirmenin de
arttrld iyi bilinen bir gerektir (Someh and Saeki 1996).
2.2.5. Reaktif pudra betonlarn gerilme-ekil deitirme ( ) erisi ve zellikleri
imento ile retilen kompozitlerin yksek mekanik zelliklere eriebilmesi konusunda

son yllarda birok aratrma gerekletirilmitir. lk olarak 1930lu yllarda Eugene
Freyssinet taze betona priz srasnda uygulanacak basn kuvvetinin, betonun basn
dayanmn artrmada olumlu etkisi olduunu sylemitir. 1960l yllarda ise yksek
31
scaklk ile artan basn kr uygulanarak beton basn dayanm 650 MPaya ulamtr
(Richard and Cheyrezy 1995).
Bu malzemeler, ilk kez 1990l yllarn balarnda Pariste Bouyguesin

laboratuarlarndaki aratrmaclar tarafndan gelitirildi. Reakif pudra betonlar (RPB)
kp basn dayanmlar 200 ve 800 MPa arasnda, ekme dayanmlar 25 ve 150 MPa
arasnda ve krlma enerjileri yaklak 30000 J/m2 ve birim arlklar 2500-3000 kg/m3
aralnda deien yeni kuak betonlardr.
RPBnun iyaps daha sk tane dzenine sahip olup, mikroyaps YDBye gre en
kuvvetli imentolu hidrate rnler ile glendirilmektedir. RPBnun yksek
performans genel olarak mikroyap mhendislii yaklam ile salanmaktadr. Reaktif
pudra betonu liflerle glendirilmi, ok dk su/imento orannda imento ve silis
duman karmnn sper akkanlatrc kullanlarak ince tlm kuvars tozuyla
kartrlmas sonucu elde edilen yksek dayanml kompozit bir malzeme olarak
tanmlanabilir. Karmda ok ince ve granlometrik agrega kullanlmas sayesinde
yapdaki mikro boluklar azaltlarak eilme ve basn dayanmnda art
salanabilmektedir. Normal betonlarda kullanlan agrega tanelerinin birbirine temas
sonucu matris boyunca oluan arayzdeki boluklar tane apnn azaltlmas ile ortadan
kaldrlmaktadr. Karmda gerekletirilen bu dzenleme ile betonun porozitesi
azaltlmakta donma-zlme gibi evresel etkilerine kar direnci ise artmaktadr.
Normal imento ierikli kompozitler ile karlatrldnda RPBnun en belirgin
zellii homojen yaps, dk boluk oran ve glendirilmi imento matrisidir.
Karmda ince taneli agregann ultra ince bir malzeme olan silis duman ile birlikte
kullanlmas agrega taneleri ile imento hamuru arasndaki temas yzeyini artrarak
mekanik zelliklerin iyilemesine olanak vermektedir. Boluklarn azaltlarak skln
artrlmasnn bir dier avantaj da karm suyunun azaltlmasna olanak vermesidir
(Topu ve Karakurt 2005).
RPB stn mekanik ve fiziksel zelliklere, mkemmel sneklie ve ar derecede

dk geirimlilie sahip ultra yksek dayanml imento esasl kompozit malzemedir.
32
Byk agrega tanelerinin beton karmndan karlmas, karmdaki su-imento

orannn azaltlmas, CaOSiO2 orannn silis ierikli malzemelerin kullanlmas ile
azaltlmas ve karma elik lif kartrlmas RPByi yksek performansl bir malzeme
olarak karmza karmaktadr. elik lif donatnn glendirme etkisi zellikle RPBnin
eilme dayanm zerinde olmaktadr. Kompozit iindeki elik lif dalm ne kadar
homojen olursa eilmeye kar olan dayanmda o oranda artmaktadr (Topu ve
Karakurt 2005).
RPB genel kavram olarak mikroyap mhendislii yaklamyla gelitirilmi bir

malzemedir. Normal imento ierikli kompozitler ile karlatrldnda RPB deki
farkllklar homojen tane dalm, porozite ve mikro yapda bulunmaktadr. Yksek ve
ok yksek dayanml betonlar (60-120 MPa) inaat sektrnde uzun sredir
kullanlmaktadr. Bu yksek mekanik zelliklere, betonda su-imento orannn
azaltlmas ve karmda silis duman ile sperakkanlatrc katklarn kullanlmasyla
ulalmaktadr. Bylece imento hamurunun porozitesini azaltmak, beton dayanklln
ise artrmak mmkn olmaktadr (Richard and Cheyrezy 1994).
RPBde kullanlan elik lifler sayesinde eilme altnda malzeme, elik donatl bir kiri
gibi davranabilmektedir. RPBnin snekliini artrmak iin karma 0.15-0.3 mm
apnda ve 13 mm uzunluunda elik lifler katlmaktadr. Kullanlan elik liflerin
ekme dayanm 2600 MPa civarndadr. Lif miktar toplam hacmin %2si civarndadr.
Bu lifler sayesinde malzemenin eilme dayanm ve tokluunda byk artlar sz
konusu olmaktadr. RPB karmnn hazrlanmasnda uygulanan kartrma ve
vibrasyon ilemleri normal beton retiminde kullanlan teknikle ayndr. Ancak karma
suyun kartrlmasnda dikkatli davranlmaldr. Agregalar ve balayc maddeler nce
3 dakika kadar kuru bir ekilde kartrldktan sonra su ve sper akkanlatrcdan
sspansiyonun yars beton karmna eklenmelidir. Bu ekilde 5 dakika kartrldktan
sonra geriye kalan sspansiyonda karma kar trlmal ve 5 dakika daha kartrma
yaplmaldr. Bylece malzeme topaklanmadan kalba dklmeye hazr bir duruma
getirilebilir. RPB kalba yerletirildikten hemen sonra bir dizi kr ileminin
uygulanmas gerekmektedir. Kompozitin skl taze betona priz srasnda etkiyen
33
basn kuvveti ile artrlmaktadr. Uygulanan ykle betonun kartrlmas srasnda

bnyesine ald hava kabarcklar ve hidratasyon iin gerekli su miktarndan fazla olan
su dar atldndan hem karmn su/imento oran hem de porozite azalmaktadr.
Sktrma ilemi ile betonun birim arl da %5 orannda artmaktadr (Topu ve
Karakurt 2005).
Mekanik zelikler asndan RPBde oluan C-S-H jel yapsnn kuvvetlenmesiyle

kompozitin youn matris yaps basn dayanm en st deere tamaktadr. Bu yksek
dayanm RPBnin yaplarda elik donat olmakszn kullanlmasn salamtr. Krlma
enerjisi asndan bakldnda ise RPBnin normal har numunelere oranla 240 kat
daha fazla bir enerjiyi karlad grlmtr. Buda zellikle deprem etkileri altnda
enerji yutma kapasitesi dk olan gevrek beton malzemenin tokluunun artmas
demektir. Bylece RPB kullanlan yaplarda sneklii artan yapsal elemanlar depreme
kar daha dayankl bir davran gsterebilmektedir. Normal (NDB), yksek dayanml
(YDB) ve RPBlara ait bir karlatrma izelge 2.3 de yaplmaktadr (Topu ve
Karakurt 2005).
izelge 2.3.Normal, yksek dayanml ve RP betonlarnn karlatrlmas (Topu ve

Karakurt 2005)
Normal Yksek Reaktif

Mekanik
Dayanml Dayanml Pudra
zellikler
Beton Beton Betonu
Basn Dayanm
20-60 60-115 200-800
(Mpa)
Eilme Dayanm
4-8 6-10 50-140
(Mpa)
Krlma Enerjisi
100-120 100-130 10000-40000
(J/m2)
Elastisite Modl
20-30 35-40 60-75
(Gpa)
Bu tabloda grld gibi elik liflerin eklenmesiyle eilme dayanmlarnda 50-140

MPa arasnda deien deerler elde edilmektedir. Bu betonlarn krlma enerjileri ise
34
10000-40000 J/m2ye kadar deimektedir. Eilme dayanmlarnda ve krlma

enerjilerindeki deime eklenen elik liflerin yzdeleriyle orantldr. Dayankllk
asndan bakldnda ise RPBnin boluksuz sk yaps kimyasal ve evresel etkilere
kar ok iyi bir performans gstermesine neden olmaktadr (Topu ve Karakurt 2005).
2.3. Beton in Gelitirilen Gerilme-ekil Deitirme ( ) Modelleri
Betonarme bir kesitin hesabnn yaplabilmesi iin, herhangi bir mekanik problemin
zmnde olduu gibi denge ve uygunluk koullarn salanmas yan sra malzeme
veya malzemeler iin gerilme-ekil deitirme ilikisinin de belirlenmesi gerekmektedir.
Denge ve uygunluk koulu malzeme davranlarndan bamszdr. Ancak, malzeme
davran gerilme-ekil deitirme ilikisinde dikkate alnmaktadr.
Bu nedenle, malzeme davran ne kadar gereki modellenirse zm o kadar doru

olacandan, malzemenin gerilme-ekil deitirme zeliklerinin bilinmesi, byk nem
tamaktadr. Ancak, bilindii gibi betonun gerilme-ekil deitirme zelii, ykleme hz,
numune boyutu, kullanlan presin zelikleri gibi birok deikenden etkilenmekte bu
nedenle de beton iin tek ve kesin bir gerilme-ekil deitirme erisi tanmlamak olduka
zordur. Zira daha nce de belirtildii gibi, herhangi bir betonarme kesitin
zmlemesinde, gerilme veya kuvvet cinsinden ifade edilen denge denklemleri ile ekil
deitirme cinsinden ifade edilen uygunluk denklemi arasndaki iliki ancak kullanlan
malzemenin gerilme-ekil deitirme ilikisinden yararlanlarak kurulmaktadr. zmn
yaplabilmesi iin deneylerden elde edilen gerilme-ekil deitirme erileri idealize
edilip basitletirilerek kullanlmaktadr. Matematiksel model olarak tanmlanan idealize
edilmi gerilme-ekil deitirme ilikisi zerinde bugne kadar birok aratrmac
alm ve beton iin yzlerce gerilme-ekil deitirme modeli nerilmitir.
Beton yaplar, sklkla sonlu elemanlar metoduyla analiz edilmektedir. Bir yapsal
mhendislik probleminin sonlu elemanlar metoduyla zm, bir denge denklemler
grubunun zmn ve kinematik hareket alannn zmn gerektirir. Bunlar, bir
35
problemin balang ve snr artlar ile takviye edilir. Bu kinematik ve statik gruplar
birbirinden bamszdr ve bunlar birbirine ilikilendirmek iin, bnyesel modellere
ihtiya duyulmaktadr. Son yllarda, bu yolda harcanm olan ciddi abalar, snrl
baarlara yol aabilmitir. Sonlu elemanlara ilikin bilgisayar programlarndaki mevcut
durum erevesinde, yapsal analizi kstlayan en nemli faktrlerden biri genelde
mhendislik malzemelerinin yetersiz modellenebilmesi ve zellikle de beton
modellemesinin yetersizlii olmaktadr.
Malzemenin bnye kanunu, genelde bir dizi deneyler ile elde edilir. Deneysel veriler,
davran tarif etmek iin kullanlacak fonksiyonlar, uygun eri oluturma yoluyla,
teklif etmek iin kullanlr. Deneysel verileri elde etmek pek de kolay deildir. Hatta tek
eksenli durumda bile ekil deitirmenin yumuuma blgesinde ok az bilgi
bulunmaktadr ve bu zorluklar ok-eksenli durumlarda daha da fazla artmaktadr.
Maksimum noktasndan sonras iin ok az deneysel bilginin elde olmasnn bir sebebi
de, malzemelerin testi iin kullanlan prosedrlerin uyguluma zorluudur. Standart
sktrma testlerinde kullanlan ou test makinesi, maksimum ykten sonra
deformasyon yerine artan ykler uygulamaktadr, bu da malzemede kontrolsz ve ani
krlmalara yol amaktadr. Birok aratrmac, bu sorunun stesinden gelebilmek iin
yeni teknikler gelitirmilerdir, ancak bunlar maliyetli ve standart laboratuarlarda
olmayan sert test ekipmanlar gerektirmektedir. Test datalarnn azlna sebep olan baz
dier unsurlar da, datalarn ar dank olmasna yol aan makine yalpalanmas, test
teknikleri ve numuneden numuneye istatistiksel malzeme deiiklikleridir.
Tek bir modelle, beton gibi karmak bir malzeme iin gerilme-ekil deitirmeyi ok
geni bir aralkta temsil etmek olduka zordur (Yip 1998).
1899dan gnmze kadar, birok aratrmac betonun gerilme-ekil deitirme erisini

temsil iin, parabol, hiperbol, elips, kbik parabol yada bunlarn kombinasyonlarndan
meydana gelen ok sayda matematiksel eriyi denemilerdir. Balangta kullanlan
eriler gerilme-ekil deitirme erisinin artan ksmn tanmlamada yersiz
kalmlardr. Bundan dolay, gerilme-ekil deitirme erisinin hem artan hem de
36
azalan ksmn tarif etmek iin eitli kombinasyonlardan oluan erisel gelimi ve
bunun sonuncunda da exponansiyel fonksiyonlar nerilmitir (Desayi and Krishnan
1964).
Ksa sreli, hzdan bamsz ve kbik bir beton numunesinin eksenel monotik yk
altndaki gerilme-ekil deitirme erisi aadaki bant ile ifade edilir (Yip 1998).
c
c [1 ]
= c
l
c ,u
(1)
c ,u c ,u
Burada,
c: Basn gerilmesi (N/mm2)
c: Basn ekil deitirmesi
c,u: c,u daki basn ekil deitirmesi
Eer yukarda verilen denklem sl olarak yazlrsa aadaki ekle dnr.

2,7182( E c ,u )( c )
c = (2)
1 1
1 + ( c ) + ( c ) 2 + ( c )3
c ,u 2 c ,u 6 c ,u
Yukardaki denklem eitli aratrmaclar tarafndan gelitirilmi ve beton iin eitli

gerilme-ekil deitirme erisi bantlar gelitirilmitir (Yip 1998).
Literatrde, birok tek-eksenli ve iki-eksenli ykleme durumu iin gelitirilmi gerilme-

ekil deitirme ilikisi mevcuttur. Bunlardan bazlar aada verilmektedir.
2.3.1. Sheikh-zmeri modeli
Sheikh-zmeri tarafndan sargl betonlar iin nerilen bu model ekil 2.17 de

verilmektedir.
37
ekil 2.17.Sheikh-zmeri tarafndan nerilen gerilme-ekil deitirme modeli
Bu ekilden de grld gibi, gerilme-ekil deitirme erisi drt ksmdan

olumaktadr. Bu modelde gerilme-ekil deitirme erisinin ilk ksm, s ekil
deitirme dzeyine kadar ikinci dereceden bir eri ile ile s 2 arasnda kalan ikinci
ksm dorusal olarak, nc ksm s 2 den sonra maksimum dayanmn %30ura
kadar azalan bir doru ile, drdnc ksm ise, maksimum dayanmn %30undan sonra
yine sabit bir doru ile temsil edilmektedir (Kaltak vd 2006).
Sheikh-zmeri tarafndan verilen gerilme-ekil deitirme modelinde;

B; etriyenin snrlad kesitin bir kenarnn uzunluunu (mm),
C; iki boyuna donat arasndaki enine donat serbest akln (mm),
s; enine donat araln (mm),
s ; toplam enine donat hacminin, enine donatnn iinde kalan betonun hacmine
orann,
fy donatnn akma dayanmn (MPa),
Acc enine donatnn iinde kalan betonun alann (BxB),
As boyuna donat alann, fck betonun silindir basn dayanmn, (MPa) ve
Pocc= 0.85 x fck x (Acc As,) (kN)
38
gstermek zere beton dayanm artrma katsays ks;
B 2
2
4C 2 s
k s = 1,0 +
1 1
2 s f y
140 Pocc 5,5B 2 xb
bu katsay yardmyla erinin birinci ksm;

s1 = 80k s f ck 10 6
ikinci ksm;
248 S s f y
2
s2 = 0,00221 + 1 5
C B f ck
nc ksm ise;
B
s 85 = 0,225 s + s2
s
bantsyla tanmlanmaktadr. Sz konusu modelde, fc; beton basn dayanmn, (0

85f0 MPa) ve fcc= ks.fc; sargl betonun basn dayanmn (MPa) gstermek zere,
drdnc ksm 0,30.fcc deerine eit bir deer olarak dikkate alnmaktadr.
2.3.2. Saatiolu-Ravzi modeli
Saatiolu-Ravzi tarafndan nerilen ve ekil 2.18 de verilen gerilme-ekil deitirme

modeli de sargl beton iin karlmtr. Bu modelde gerilme-ekil deitirme erisi
ykselen bir parabol ve daha sonra alalan bir doru parasndan ve %20 dayanm
dzeyinde sabit kalan bir doru parasndan olumaktadr (Kaltak vd 2006).
Bu modelde, As; boyuna donat alann, fy; boyuna donat akma dayanmn, fyw, enine
donat akma dayanmn, bc; eleman en kesitinde enine donatnn merkezleri
arasndaki mesafeyi, s; enine donat araln gstermek zere f1 ve k2 srasyla,
39
ekil 2.18.Saatiolu-Ravzi tarafndan sargl beton iin nerilen gerilme ekil-deitirme

modeli,
f1 =
A s * fy
s * bc
ve
bc bc 1
k 2 = 0,26 * * 1,0
s s1 f1
olmak zere,
f le = k 2 * f1
bantsyla,
f le = k 2 * f1
gstermek
1 = 01 [1 + 5K ]
Bantsyla basn dayanm fc ise;
1
2 (1+2 K )
f c = f ck 2 c1 c1 f cc
1 1
bantsyla belirlenmektedir. Ayrca beton basn dayanmnn % 85 ine karlk gelen
85 ,
40
f1
85 = 260 1 + 085
f yv
bantsyla hesaplanmaktadr.
2.3.3. Hognestad modeli
Hognestad, tarafndan nerilen ve son yllarda yaygn olarak kullanlan model aada
verilmektedir. Bu modelin ilk ksmn, ikinci derece bir parabol oluturmaktadr ikinci
yani modelin d eilimindeki son ksm ise dorusaldr. Modelde beton basn
dayanm ounlukla silindir numune dayanmnn %85i olarak alnmaktadr.
Dayanma karlk gelen ekil deitirme ( co ), fc; beton basn dayanmn
( f c = 0,85 f ck ), E balang elastisite modln ( Ec = 1268 + 460 f c MPa) gstermek

zere;
2 fc
co =
Ec
Bantsyla belirlenebilmektedir. Bu deer geleneksel betonda basit olarak co = 0,002
olarak alnmaktadr.
Hognestadn beton iin nerdii gerilme-ekil deitirme modelinde gerilme ile ekil
deitirme arasndaki iliki ise,
2 2
c = f c c c
co co
bants ile belirlenmektedir (Bangash 1989).
2.3.4. Kent-Park ve gelitirilmi Kent-Park modeli
Kent-Park tarafndan nerilen model ekil 2.19 da verilmektedir. Bu modeldeki

gerilme-ekil deitirme erisinin maksimum gerilmeye kadar olan blm, Hognestad
41
modelindeki gibi ikinci derece bir parabol varsaylmaktadr. Modelin ikinci ksm iin
ise d eiliminde iki ayr doru nerilmektedir. Bu dorulardan biri sargsz beton
davran iin dieri sargl beton davran iin verilmektedir. Maksimum gerilme fc
genellikle standart silindir beton basn dayanm olarak alnmaktadr. nerilen modelin
zelikleri aada zetlenmektedir.
ekil 2.19.Kent-Park tarafndan nerilen gerilme-ekil deitirme modeli
Bu modelin ykselen ksm iin ekil deitirmeyi, fc beton basn dayanmn

gstermek zere gerilme ile ekil deitirme arasnda;
2 c c 2
c = fc
0,002 0,002
eklinde bir bant tanmlanmaktadr. Modelin alalan ksmlar iin, a ve b; enine

donat ile sarlm kesit boyutlarn, s, enine donat araln ve Aw enine donatnn kesit
alann gstermek zere,
2 Aw (a + b)
s =
s (a )(b)
42
Bants, 50u ve 50h

3 + 0,0285 f c
50u =
14,2 f c 1000
3 b
50 h = s
4 s
bantlaryla ve bu deerlere bal olarak z=tan /fc olmak zere, dier bir deyile;
0,5
z=
50u + 50 h 0,002
bantsyla hesaplanan bir katsayy gstermek zere gerilme ile ekil deitirme
arasndaki iliki
c = f c {1 z ( c 0,002) }
bantsyla tanmlanmaktadr.
Gelitirilmi Kent-Park modeli Kent-Park modelinin gelitirilmesiyle elde edilmitir.
ekil 2.20.Gelitirilmi Kent-Park gerilme-ekil deitirme modeli,

43
Bu modelde sarg donats etkisinin, maksimum gerilmeden sonra olduu ve basn

dayanmnda bir arta neden olmad ilkesine dayanan Kent-Park modelinden farkl
olarak, sarg donatsnn maksimum gerilme zerinde de etkili olduu varsaylmaktadr.
ki ksmdan oluan bu modelin ilk ksm maksimum gerilmeye kadar uzanan parabol,
ikinci ksm ise bu noktadan sonra belli eimde giden doru paras olarak kabul
edilmektedir (Ersoy zcebe 2001)
Bu modelse s; enine donat araln, Aw enine donat kesit alann, a; kesitin ksa
kenarn, ; enine donatnn hacimsel orann gstermek zere, q ve ky srasyla,
4. Aw
=
a.s
. f y
K y = 1+
fc
bantsyla belirlenmekte, modelin ilk ksmnda gerilme ile ekil deitirme arasnda
2.
2

c = K y fc c0
c
K . K
y c0 y c0
bantsyla belirlenen bir iliki olduu, modelin ikinci ksmnda ise modelde
gsterilen, 50u , 50 h ve Z srasyla;
0,3 + 0,0285 f c
50u =
14,2 f c 1000
3 a
50 h = s
4 s
0,5
z=
50u + 50 h K y c 0
44
bantsyla belirlenen deerleri gstermek zere
c = K y f c (1 Z ( c K y c 0 ))
bantsyla belirlenen bir iliki olduu kabul edilmektedir.
2.3.5. Roy-Sozen modeli
Roy- Sozen tarafndan nerilen ve ekil 2.21 de verilen gerilme-ekil deitirme modeli
sargl beton iin belirlenmitir. ki ksmdan oluan bu gerilme-ekil deitirme
modelinde birinci ksm c = 0.002ye karlk gelen fc= fck gerilme dzeyine kadar
ulaan doru paras, ikinci ksm ise bu noktadan itibaren c = 50 ekil deitirme
dzeyine karlk gelen fc = O.5fck gerilme dzeyine kadar inen doru paras olarak
verilmektedir.
Bu modelde, h; beton kesitin ksa kenarn, s enine donatnn hacimsel orann, s;

enine donat araln gstermek zere 50 eki1deitirme deeri.
3 s * h
50 =
4 s
bantsyla hesaplanabilmektedir.
ekil 2.21.Roy-Sozen tarafndan nerilen gerilme ekil deitirme modeli

45
2.3.6. Soliman-Yu modeli
Soliman-Yu ekil 2.22 de verilen gerilme-ekil deitirme modelini sargl beton iin
nermektedir. Bu model iki dorusal ve bir parabol ksm olmak zere ksmdan
olumaktadr. Modelin parabolden oluan birinci ksm, orijinden balayarak yatayda ve
deyde fck ye karlk gelen blmdr. kinci ksm bu noktadan itibaren yatay
olarak cs ye karlk gelen noktaya kadar olan doru parasndan, nc ksm ise
yatayda c = cf deyde beton silindir dayanmnn %80ine tekabl eden gerilmenin
olduu noktadan geecek ekilde belli bir eimde ilerleyen doru parasndan
olumaktadr.
Bu modelde, Ac beton alann, Acc sargl beton alann. Aw; enine donat kesit alann. B
sargl beton geniliini, fck beton silindir dayanmn, fcmax Sargl betondaki maksimum
gerilmeyi, s; enine donat araln so Sargl betonda enine donatnn etkili olmad,
aral (254mm) gstermek, zere, q,fcmax, ce , cs ve et srasyla;
A Aw * (s0 s )
q" = 1,4 * cc 0,45
Aw * s + 0,0028 * B * s
2
Ac
f c max = 0,9 * f ck * (1 + 0,05 * q" )
ce = 0,55 f ck * 10 6
cs = 0,0025(1 + q" )
ve
cf = 0,0045(1 + 0,85q" )
bantsyla elde edilir.
46
ekil 2.22. Soliman-Yu tarafndan nerilen gerilme-ekil deitirme modeli
2.3.7. Sargin modeli
Sargin tarafndan sargl beton iin nerilen gerilme-ekil deitirme erisi ekil 2.23 de
verilmektedir. Bu model srekli bir eriden olumaktadr.
Bu modelde, s ; enine donatnn hacimsel orann, a: gbek betonunun geniliini s;

enine donat araln, fyw enine donatnn akma dayanmn, fck betonun silindir
dayanmn, Ec balang elastisite modln, k3 Maksimum gerilmenin silindir
dayanmna orann, c 0 , dayanma karlk gelen ekil deitirmeydi. d alalan ksm
zerinde etkili olan bir parametreyi gstermek zere, k3, 0 ,D,Ec,A ve x srasyla,
s s f yw
k 3 = 1 + 0,054681 0,245
a f ck
s f yw
co = 0,0024 + 0,0001411 0,734 s
a f ck
D = 0,8 7,11 *10 4 f ck
E c = 19091 f ck
47
E c co
A=
k 3 f ck
ve

x=
c0
bantsyla belirlenmekte ve bunlara bal olarak gerilme ile ekil deitirme arasndaki
iliki,
Ax + (D 1)x 2
= k 3 f ck
1 + ( A 2 )x + Dx 2
eklinde tanmlanmaktadr.
ekil 2.23.Sargin tarafndan nerilen gerilme-ekil deitirme modeli
2.3.8. Vallenas-Bertero-Popov modeli
Vallenas, Bertero ve Popov tarafndan sargl beton iin nerilen gerilme ekil
deitirme modeli ekil 2.24 de verilmektedir. Bu Kent-Park tarafndan nerilen model
ile benzerdir. Bu iki model arasndaki temel fark; sarglama nedeniyle beton dayanmna
yaplan katknn dikkate alnm olmasdr.
48
ekil 2.24.Vallenas, Bertero ve Popov tarafndan nerilen gerilme-ekil deitirme

modeli
Sz konusu model, birinci ksm ikinci derece bir parabol, ikinci ksm maksimum
gerilmenin %30una tekabl eden noktaya kadar ulaan sabit eimde bir doru paras
ve nc ksm ise yatay bir doru paras olmak zere, toplam ksmdan
olumaktadr.
Bu modelde, f beton silindir dayanmn, fyw, eline donatnn akma dayanmn, s enine
donat araln, a; sarlm kesit enini, s , enine donatn hacminin gbek betonunun
hacmine orann, d; boyuna donat apn, d; enine donat apn gstermek zere c 0 k
ve z srasyla;
s s f yw
co = 0,0024 + 0,00189(1 0,734 )
a f ck
dn
s + f yw
s d
k = 1 + 0,034321 245
a f ck
ve
49
0,5
z=
3 a 0,21 + 0,002 f ck
s + 0,002
4 s f ck 70,3
bantsyla, bu deerlere bal olarak da modelin ilk ksm;

2
E c co
* k *
fc f ck
c0
c0
=
f ck E
1 + c c 0 2 *
k 3 f ck c 0
bantsyla, ikinci ksm
fc
= k * 1 z c 0 1
f ck c 0
bantsyla ve nc ksm ise.
fc
= 0,3k
f ck
bantsyla belirlenebilmektedir.
2.3.9. Chan Modeli
Chan tarafndan sargl ve sargsz beton iin nerilen gerilme-ekil deitirme modeli
ekil 2.25 de grlmektedir. Bu modeli Chan ksmda vermektedir. Modelin ilk
ksm elastik blgeyi temsil ederken dier ksmlar plastik blgeyi temsil etmektedirler
Sargl ve sargsz beton iin ilk iki ksm ayndr. Sargsz beton iin nerilen gerilme-ekil
deitirme modelinde dayanma karlk gelen ekil deitirme deeri co deerine eit ve
son ksmn eimi negatif olarak, sargl betonda ise son ksmn eimi sargsz
betonunkinin aksine pozitif olarak verilmektedir.
50
Gerilme
Sargl beton iin

Sargsz beton
ekil deitirme
ekil 2.25.Chan tarafndan nerilen gerilme-ekil deitirme modeli
2.3.10. Shah modeli
Shah tarafndan nerilen gerilme-ekil deitirme modeli ekil 2.26 da verilmektedir.

Bu modelde gerilme-ekil deitirme erisi I ve II diye belirtilen iki ksmdan
olumaktadr. I ile gsterilen ksm erinin ykselen ksmn, II ile gsterilen ksm ise
erinin alalan ksmn oluturmaktadr.
Shah; bu gerilme ve ekil deitirme modeli iin; A,B,C,D modelin I ve II

ksmlarndaki uygunluk artlarndan belirlenen deikenler olmak zere,
A.X + B.X 2
Y=
1 + C.X + D.X 2
X = /b
Y = / b
Eo = b / b
bantlarn vermektedir.
51
ekil 2.26.Shah tarafndan nerilen gerilme-ekil deitirme modeli
2.3.11. Eurocode 2de beton iin kabul edilen gerilme-ekil deitirme modeli
Eurocode 2 beton iin gerilme-ekil deitirme modeli olarak parabol-dikdrtgen

modelini nermektedir (ekil 2.3.12.1.a). Bu modelde 0.002'lik birim ksalmaya kadar
olan ksm parabol, 0.002 ile 0.0035 birim ksalmalar arasnda kalan ksm ise dikdrtgen
olarak alnmaktadr. Bu model Eurocode 2 tarafndan basitletirilerek ekil 2.3.12.1.b de
verilmektedir. Bu basitletirilmi model iki dorudan olumaktadr. Birinci doru orijin
ile 0.00135 birim ksalma deerine kadar ykselen bir yol izlerken ikinci doru 0.00135
ile 0.0035 birim ksalma deerleri arasnda yatay bir yol izlemektedir. Kesikli izgi ile
grlen eriler standart silindir (15cm X 30cm) deneylerinden elde edilen gerilme-ekil
deitirme erisini temsil ederken srekli izgi betonun d ortamdaki uzun sreli
ve gerek yklemeler altndaki gerilme-ekil deitirme erisini temsil etmektedir.
Burada, f cd = f ck / c , c = 1.5 ve = 0.85 olarak alnmaktadr (EC 2).

52
ekil 2.27.Eurocode 2 tarafndan nerilen gerilme-ekil deitirme modelleri
k . 2
c = fc .
1 + (k 2).
k= 1,1 . Ec,nom . (c1/fc)
= 0/ c1
c1=-0,0022
2.3.12. Desayi ve Krishman modeli
E
=
2
1+ ( )
p
Bu denklemde ve gerilme ve ekil deitirme tensrleri, E ise young modl ve p

maksimum gerilmedeki ekil deitirmedir (Babu vd 2005).
2.3.13. Smith ve Young modeli

p
= E
Burada =E/Eo ve Eo balang tanjant modldr (Babu vd 2005).

53
2.3.14. Avrupa Beton Komitesi (CEB) modeli
Avrupa Beton Komitesi (CEB) ks sreli ykleme iin, nihai ekil deitirmeye kadar
bir parabol ve bir dz izgi vermektedir (Babu vd 2005).
c k 2
=
u 1 + (k 2)
Burada,c: betonun silindirik basn dayanmdr. u ise nihai gerilmedir ve aadaki
gibi bulunur:
u [0.0022(1.1E )]
= ,k =
0.002 u
2.3.15. Richard ve Abbott modeli
Richard ve Abbott, parametreli gerilme-ekil deitirme ilikisi teklif etmitir:

E1
= + E p
E1
1
(1 + ( ) ) n n
0
Burada, Ep plastik mdl, o bir referans plastik gerilme, E1=E-Ep ve n ise gerilme-ekil
deitirme ekil parametresidir (Babu vd 2005).
2.3.16. Tomaszewicz modeli
Tomaszewivz normal ve yksek dayanml betonlar iin aada ki gibi bir model
gelitirmitir.
c n
c = fc : 0 c cu
cu n 1 + ( c / cu ) kn
c = 0 : cu < c
E cu = f c / cu
54
2.3.17. Saent modeli
E
=
E
1+ ( 2)( ) + ( ) 2
Ep p p
burada Ep maksimum gerilmedeki young modldr.
2.3.18. Wang vd modeli
Erinin eklini tamamlayan model, 4 katsayya bal bir modeldir. Metot ilk olarak
Sargin (1971) tarafndan aadaki gibi verilmitir.
A. + B.
' c0 c0
fc = f c 2 (1)
1 + C.
+ D.

c0
c0
Wang et al. 1978 de erinin artan ve azalan ksm iin A,B,C,D katsaylarnda iki set
kullanmtr. Bu katsaylar farkl dayanmlardaki betonlar zerinde geniletmi deneysel
programlar ile belirlenmitir. Denklem zellikle yksek dayanml betonlar iin nerilir
fakat basn altndaki hafif ve normal betonlar iinde geerlidir. Bu neri yine ayn
yazar tarafndan baka bir makalede yaymlanmtr. Modelin gerek davranlar doru
bir ekilde oluturduu zannedilmesine ramen gerek eri snr artlarndan katsaylar
karlmtr. Denklem 1 analizinden A=2, B=-1, C=D=0 Hognestad modelinden
gzlemleyebiliriz.
2.3.19. Ahmad and Shah modeli
Bu model Wang et al. modelinin gelitirilmi ve 4 yerine A ve B katsaylarn

kullanmaktadr. Bu iki katsay basn dayanmn bilerek karlabilecek betonun baz
55
karakteristik zelliklerine baldr. Bu arada maksimum gerilimdeki ekil deitirmenin

gerilimi ve betonun elastisite modl baz ampirik ifadeler kullanlarak tahmin edilir.
Bu modelin bnye denklemi:
A. + ( B 1).

f c = f 'c c 0 c 0
2 (2)
1 + ( A 2). + B.

c0 c 0
Burada
c0
A = Ec (3)
f 'c
B = 0.88087 0.0082667. f 'c (4)
c 0 = 0.001648 + 165,33 107 f 'c (5)
Ec = 1086,32.W 1,5 f 'c (6)
burada W kg/m3 arlktr.
Bu eitlik iin tepe noktasnn hemen sonraki blgede artan gerilme basn dayanmnn
%10 daha az azalmamaldr. Betonun karakteristik tanm MPa olarak ifade edilmelidir.
2.3.20. Shah modeli
Bu model Ahmad ve Shah modeli gibi ayn A katsaysn kullanr ve adaki gibi ifade
edilir.
f = f 'c 1 1 (7)
c 0
56
2.3.21. CEB-FIB modeli
Bu model betonun basn altndaki davrann tanmlayan iki tane denklem

iermektedir. Bu modelin ilgin taraf erinin azalan ksmnda hemen basn dayanmn
%50 sine kadar ilk denklem gstermektedir. Bu noktada ekil deitirme max. a karlk
gelmektedir. Erinin ilk ksmnn ekillenme katsays betonun elastisitesinin sekant
modl ile balang tanjant arasnda bir orandr,
Eer 0 max. ise aadaki ifade kullanlr:
E 2
it
' Ec c 0 c 0
fc = f c (8)
E
1 + it 2
Ec c 0
Burada
1
2
1 1 Eit 1 Eit
max. = 0 + 1 + + 1 (9)
2 2 Ec 4 Ec 2

Aksi halde eer max. ise eri;
f 'c
f = ( / c 0 ) (10)
1 2 4
( 2
+
max. / c 0 ) ( max. / c 0 ) ( max. / c 0 ) c0
Burada;
57
2
Eit max. Eit
4 max.
2 + 2
c 0 Ec
c 0 E0
= 2 (11)
max. Eit
2 + 1
c 0 E0
Dahl 1992, peak noktadaki ekil deitirmenin CEB FIB modelinde nerildii gibi sabit
olmadn deneysel olarak gstermitir. Buna ek olarak, ilk tanjant modl iin yle bir
ifade nermitir; peak noktasndaki ekil deitirme iin nerilen yeni deerler iin
CEB FIB modelinin bnyesel eitlikleri 116 Mpa a kadar gidebilir.
Eit = 10300( f 'c )0.3
Wee et al. 1996 CEB FIB modelini deneysel olarak deerlendirmi ve yksek dayanml
betonun erisin post peak blgesinde ani d gzlemlemitir. Bunun aksine deneysel
gzlemler yksek ekil deitirmelerde herhangi bir artan dayanm bu modelle tahmin
edilmesi olduka zordur.
2.3.22. Collins vd modeli
Collins et al. Tomaszewich gibi ayn eitlik ve kavrama younlamtr. n ve k

parametreleri iin deerler;
f 'c
n = 0.8 +
17
1 for c 0
k =
0.67 + f 'c / 62 for > c 0
Balang tanjant modl (MPa) iin aadaki denklem kullanlr
Eit = 3320 f 'c + 6900
Collins et al. 1992 peak stress noktasnda ekil deitirme deiikliklerini u formlle
gstermitir;
58
f 'c n
c0 =
Eit n 1
2.3.23. Hsu and Hsu modeli
Bu aratrmaclar dayanmn %30 una ulatnda post-peak den hemen sonraki

blgedeki gerilme noktasna kadar ekil deitirmeler iin Careira ve Chu modelini
uyarladlar. Bu gerilmeye karlk ekil deitirme d , bu noktadan sonra artan
gerilmeyi tanmlamak iin eksponansiyel denklem kullanlmtr.
0 d iin denklem

n .
c0
f = f 'c n
n 1 +

c0
> d iin

a
kd d
c 0 c 0
f = f c .0,3
Burada kd = 0.8, a = 0.5 betonun dayanm 62 MPa kadar n katsays 1, eer dayanm
62-76 MPa arasnda ise n=2, dayanm 76-90 aras n=3 ve 90 zeri n=5 olur.
Maksimum gerilmedeki ekil deiiklii ve balang tanjant modl iin u ifadeyi

salamlardr:
c 0 = 0.002114 + 1.2905 105. f 'c (19)
Eit = 0.12431 f 'c + 22.66( MPa ) (20)

59
2.3.24. Attard ve Setunge modeli
Attard ve Setunge modeli Ahmad ve shah modeline olduka benzerdir ve iki tane
belirleyici parametreye ve ayn bnyesel denkleme sahiptir.

2

A. + B.
' c0 c0
fc = f c 2 (21)
1 + ( A 2). + ( B + 1).

c0 c 0
Erinin artan ve azalan ksm iin A ve B gibi iki sabit deer vardr. Setungeun
almalarna dayal, kullanlan agregann cinsine gre maksimum noktadaki ekil
deitirme iin farkl formllerin kullanlmasn nermitir.
f 'c 4.26
c0 = (krma ta iin) (22)
Ec 4 f 'c
f 'c 3.78
c0 = akl iin (23)
Ec 4 f 'c
f 'c 4.11
c0 = krma ta ve akl iin (24)
Ec 4 f 'c
2.3.25. Van Gysel ve Taerwe modeli
Bu model artan ksm ve birincisi maksimum ekil deitirmenin, ikincisi ise azalan
ksmnn yaklak olarak belirlendii iki orijinal eitlie iin CEB modeline
dayanmaktadr.
60
1
f = f 'c 2
(25)

1
1 + c0
2 1

0.7( f 'c )0.31

c0 = (26)
1000
2 katsays dorudan beton dayanmyla alakal bir parametredir, deeri ise 100 MPa
iin 1.005 ve 50 MPa 1.327 arasnda deimektedir. Bu katsay test prosedrne bal
olarak ayarlanr.
2.3.26. Wee vd modeli
Dayanmlar 50 ile 120 MPa olan 163 silindir rneinin geni almalarndan sonra,
Carreire ve Chus modelinin azalan ksm iin yeni bir denklem ne srmlerdir. Beton
dayanmn geni aralk iin erini azalan blmnn uygun bir ekilde temsil eden
dzeltme faktrleri k1 ve k2 belirtilmitir.

k1

f = f 'c c0
(27)
k2
k 1+
1
c0
Burada
3.0
50
k1 = (28)
f 'c
1.3
50
k2 = (29)
f 'c
61
Buna ek olarak balang elastisite modl ve pik noktasndaki ekil deitirmenin

orijinal ifadesi u analize baldr:
Eit = 10, 200( f 'c )(1/3) ( MPa ) (30)
c 0 = 0.00078( f 'c )(1/4) (31)
2.3.27. Tsai modeli
c
M( )
c c ,u
=
c ,u N 1
1 + (M )( c ) + ( )( c ) N
N 1 c ,u N 1 c ,u
Tsai denklemindeki M, Eo/Ec,u oranndan, N ise c,u nun bir fonksiyonudur. M=2 ve
N=2 olduu zaman Tsai denklemi Desayi ve Krishnan denklemine dnr (Yip 1998).
2.3.28. Tulin ve Gerstle modeli
3( E c ,u )( c )
c =
c 3
2+( )
c ,u
eklinde ifade edilmitir (Yip 1998).
2.3.29. Popovics modeli
n( E c ,u )( c )
c =
c n
n 1+ ( )
c ,u
Burada n E/Ec,u= (n/(n-1)) formlnden elde edilir. Popovicsin nerdii eitlik aslnda
Carreira ve Chu tarafndan nerilen denklemin ayndr. Popovics eitliinde yerine n
62
kullanmtr. gerilme-ekil deitirme erisinin ekline bal bir malzeme katsaysdr.

(Yip 1998).
Popovics denklemi n=2 olmas halinde Desayi ve Krishnan denklemine, n=3 olmas
halinde ise Tulin ve Gerstle denklemine dnmektedir. (Yip 1998).
Popovics ve Tsai denklemlerinden gerilme-ekil deitirme erisinin izilmesi olduka

zordur. Bunun sebebi ise, her bir denklem iin kullanlacak sabitlerin deneysel
verilerden elde ediliyor olmasdr (Yip 1998).
Ksa sreli tek eksenli yk altnda, yksek dayanml betonun gerilme-ekil deitirme
erisi, maksimum gerilmenin byk bir ksmna kadar lineerdir. Dayanmn artmas ile
birlikte maksimum gerilme de artm ve buna bal olarak da ekil deitirme de
artmtr. Yksek dayanml betonun gerilme-ekil deitirme erisinin artan ksmn
Popovicsin nerdii denklem ok iyi ifade etmektedir. Bu denklemde kullanlan Ec,u
maksimum ykteki sekant modldr (Yip 1998).
63
izelge 2.4.Donatl beton iin gelitirilen - modelleri ve parametreler
Modelde Kullanlan Parametreler
Beton Basn Balang Elastisite

Donat
Dayanm Modl
Gelitirilen Gerilme- ekil Deitirme Modelleri
Sheik-zmeri
Modeli
Saatiolu-Razvi
Modeli
Vallenas-Bertero-
Popov Modeli
Kent-Park Modeli + + -
Thompson-Park
Modeli
Gelitirilmi Kent-
Park Modeli
Roy-Sozen Modeli
Soliman-Yu Modeli
Sargin Modeli + + +
Gelitirilen
Gerilme-
ekil Maksimum Maksimum
Balang
Deitirme Beton Basn Elastisite Gerilmedeki Gerilmedeki Plastisite Sekant Agrega imento Boluk Agrega
Elastisite
Modelleri Dayanm Modl ekil Elastisite Modul Modl Cinsi Cinsi Miktar Dayanm
Modl
Deitirme Modul
CEB Modeli
Ahmad and Shah
(1982)
Shah at al (1983)
+ + + - - - - - - - -
Van Gysel ve Taerwe
Modeli
Tomaszewicz
Modeli
64
Desayi ve Krishman
Modeli + - + - - - - - - - -
Tsai Modeli
Collins et al. (1992)

Hsu and Hsu + - - + - - - - - - -
1984
Attard ve Setunge
+ - + + - - - + - - -
izelge 2.5.Donatsz beton iin gelitirilen - modelleri ve parametreler
Modeli
CEB-FIB Modeli + + + + - - + - - - -
Gelitirilen
Gerilme-
ekil Maksimum Maksimum
Balang
Deitirme Beton Basn Elastisite Gerilmedeki Gerilmedeki Plastisite Sekant Agrega imento Boluk Agrega
Elastisite
Modelleri Dayanm Modl ekil Elastisite modul Modl Cinsi Cinsi Miktar Dayanm
Modl
Deitirme Modul
izelge 2.5.(devam)
Chan Modeli
Hognestad Modeli
Cusson ve Paultre + + + - - - - - - - -
Modeli
Wang et al (1978)
Shah'n Modeli
+ - + - - - - - - - -
Eurocode 2 Modeli
65
Saent Modeli + - - + + - - - - - -
Smith ve Young
+ - + + - - - + - - -
Modeli
Popovics Modeli
Tulin -Gerstle - - + - - - + - - - -
Modeli
Richard ve Abbott
- + - - - + - _ - - -
Modeli
Gelitirilen Model + + + + + - + + + + +
66
2.4. imento Esasl Malzemelerde Lattice Modelleme
Beton karmak heterojen bir malzemedir. Bu malzemenin krlmas ise genellikle yar
gevrek olarak dnlr, nk makro seviyedeki bir atlak hibir zaman gerilmeden
bamsz deildir. Beton, gerekten deiik inceleme seviyelerinde ortaya kan farkl
yapsal detaylaryla ok lekli bir malzemedir. Daha iyi hesap yapabilen aletlerin
geliimi ile birlikte, mekanik davrann modelde en kk i maddesel yapnn dahil
edilebilecei bir seviyede simle edilmesi mmkn olmutur.
Roelfstra muhtemelen betonu mezo seviyede ilk olarak modellemitir. O zamandan beri
tekniin hzla gelimesi ile birlikte imdilerde farkl modeller ortaya kmaktadr.
Karmn mekanik davran benzetirildiinde iki tartma yaplmaldr: lk olarak
hassasiyet derecesi seilmelidir. Beton iin rnein, kalsiyum silikat hidratlarnn
yapsnn grlebildii mikro seviye ya da tek agrega partikllerinin daha az veya daha
ok homojen imento matriksinde grld mezo seviye olabilir. imento esasl
malzemelerin lattice modellemesinde ikinci hassasiyet tipi seilmelidir. Aratrmac ya
geleneksel sonlu elemanlar tekniini kullanabilir ya da malzemenin farkl noktalar
arasndaki balantnn lineer elemanlar (kiriler, yaylar, v.b.) kullanlarak modellendii
lattice tip modellerini kullanmaya devam edebilir (Aydn 2004; Aydn vd 2007).
Betonun taneli yapsnn birleimi olduka basittir. Malzeme yapsn ekillendiren bir
bilgisayar ya da gerek bir beton parasnn dijital bir resmi, lattice zerinde basite
yerletirilir ve farkl zellikler madde yapsnn farkl ksmlarnda ylan lattice
elementlerine balanr. nk saysal modelde maddesel yap direkt olarak birletirilir.
Lattice model ayn zamanda imento esasl malzemelerin mhendisliinde de
kullanlabilir. Bununla birlikte bu, lattice model deikenlerinin karmlarn eitli
eleri iin belirlenebilecei anlamna gelmektedir. Lattice yaklamnn btn
detaylarn tekrar etmeyeceiz, nk bunlar baka yaynlarda detayl olarak
bulunabilir. Bilakis, agrega ve imento hamuru ara yzeyi ekme blgesi zelliklerinin
belirlenmesi iin yaplm bu gnk deneysel almalarn bir ksmn tartacaz.
Bunun dnda atlak ekilleri lattice modeliyle olduka doru bir biimde grndkleri
67
iin krk boyutu kark bir ekil iin geometrik bir l olarak klasik yolda kullanlr
(Arslan vd 2002).
Betonun yaps biimde giderek mikro seviyeden mezo seviyeye ve nihayet makro
seviyeye doru deiir. Aratrmac bunu daha kk gzlem seviyelerine kadar
geniletebilir. Eskiden, beton sadece portland imentosu, su ve doal agregalardan
(kum, akl) olumaktayd. imdilerde uucu kl, yksek frn crufu ve portland
imentosu ile kartrlan baka hidrolik maddeler gibi ok daha fazla rn
kullanlmaktadr. Bundan baka younlatrlm silis duman ve/veya atl (dolgu)
maddeleri, eitli boy ve malzemelerden, sper akkanlatrclar ve suni agregalarn
(fosfor crufu ve baka endstriyel rnler gibi) kullanm, yap mhendislerinin
hayatn biraz daha zorlatrmaktadr. Ancak, temel olarak olas beton eitleri
artmaktadr. Byle katk maddelerinin kullanm ile maddenin zellikleri ciddi anlamda
deiebilir. Mikro seviyede kalsiyum silikat hidratlar ve dier hidratlar grnr haldedir
ve baz durumlarda imento davran analizi iin yapsal maddelerde dahil
edilmelidirler (Aydn 2004; Aydn vd 2007).
Mezo seviyede daha byk agregalar grnr haldedir. Yine, rnein betonun mekanik
davran modellendiinde, tanecik yaps ve tanecik zellikleri formln bir integral
ksm olarak ifade edilecektir. Ayn zamanda, madde de lifler olduu zaman, bunlar
maddenin bileiminden betonun gerilme-ekil deitirme davrann belirlemek iin bir
ekilde modellenmelidirler. Mikro ve mezo seviye yaklamlarn irdeleyen saysal
modeller yeni imento bileimlerinin dizaynnda ara olarak olduka uygundurlar. Son
olarak makro seviyede bir kara kutu olarak dnlr ve iyap hi ayrt edilemez.
Mekanik ve fiziksel davran dorudan gerilme ve ekil deitirme durum deikenleri
terimleri yardmyla modellenmektedir. Makro seviyedeki benzetirmeler iin madde
zelliklerinin szde temsili bir madde hacminden belirlenmesi nemlidir. Bu hacim,
gerilme ve ekil deitirme blgesinde neden olduu lokal krlmalarn global elastik
davran etkileyemeyecei kadar byk olmas gerekir.
68
Saysal lattice modeli, deiik mekanizmalarda gelimi bir bak elde etmek iin
uygulanmaktadr. Saysal analizlere, her zaman konuyla ilgili deneylerin elik etmesi
zorunludur. Mezo seviyede agrega partikllerinden ve imento matrisinden oluan
madde yaps kararl madde yaps olarak kabul edilebilir. Makro seviyede betonun
elastik zellikleri matriksin bal hacmine, agregaya, ara yzey yapsna ve boluklara
baldr (Carpinteri et al. 2003).
Hrennikof (1941) her nodda iki serbestlik derecesine sahip olan dzenli bir kafes
modelin lineer elastik malzeme davrann modellemede yeterli olacan kabul
etmitir. Son zamanlarda Schlangen ve Gorbaczi (1996) benzer zmn her dm
noktasnda serbestlik derecesine sahip kiri modeliyle de elde edilebileceini ileri 60
srmlerdir. Bununla birlikte, betondaki atlamay modellemede kafes elamanlar
yerine kiri elemanlar kullanmann daha uygun olaca ortaya kmaktadr. Bu durum
Stevin laboratuarnda gelitirilen bir modelde ispatlanmtr (Schlangen 1993).
Bahsedilen son modelde lattice geometrilerindeki byk farkllk yllarca kullanlmtr
(Turgut 2001).
atlama olaynda ara yzey gei blgesi ok nemlidir. Poroziteye bal olarak, ara
yzeyde katk maddeleri civarnda imentonun hidratasyonu farkl biimde ilerler.
Garbozci ve Bentzin (1991) mikro seviyedeki saysal benzetirmelerinden daha yksek
poroziteli ara yzey blgesine kalsiyum silikat hidratlarn tek tarafl geliimlerinin
neden olduu bulunmutur. Silis duman ve / veya inert dolgu maddelerinin kullanm
daha youn bir ara yzey oluumuna yardm etmekte, ancak her zaman benzer ekilde
dayanm de artrmamaktadrlar. Madde belki de bir tanecikler topluluu olarak kabul
edilmelidir ve ara yzey blgesi de agrega ve har arasnda belirgin bir genilii olan
hassas blge olarak nitelendirilmelidir (de Borst 1986). Porozitenin yannda, ara
yzey blgesindeki su akm da mekanik zellikleri etkilemektedir. Boluklu agregalar,
ara yzey blgesinde daha ileri bir hidratasyona yardm eden bir su haznesi ilevi
grebilmektedir. Bu yzden sadece har faznda su bulunduu dnlmemelidir.
Ancak boluklu taneler ierisinde tutulan su ya da youn agrega kullanld zaman
fazla suyun olmay hidratasyonu dolayl olarak etkiledii dikkate alnmaldr.
69
Dikdrtgenler ya da genlerden oluan lattice elemanlarn gerek konfigrasyonu,

dier bir kaynakta da (Vervuurt 1997) akland zere, btn sistemin gerek elastik
zelliklerini btnyle etkiler. Btn lattice elemanlar ayr elastik zelliklere sahip
olduklarnda, bu ekildeki alar elastisitedeki problemlere yaklak zmler karmak
amacyla kullanlabilirler (Carpinteri 1999). Elbette ki betonu modellemek iin lineer
elemanlarn bylesi konfigrasyonlar, karmn temel yapsyla daha az ilikilidir. Bu
balamda iki bak noktas benimsenebilir. Birinci ekildeki a uygun hesaplanm bir
mekanizma olarak dnlmektedir. Betonun geliigzel tanecik yaps lattice zerinde
tasarlanmtr (ekil 2.28.a). Farkl zellikler maddenin eitli fazlarnda bulunan
elemanlara balanmaktadr. rnein agrega, matriks ve ba elemanlar ayrt edilmitir.
Ayrca porozite adaki elementlerin geliigzel yer deitirmesi gibi dnlebilir.
kinci bakta ise lineer elemanlarn komu agrega partikllerinin merkezlerini
birletirdii kabul edilmektedir (Aydn 2004; Aydn vd 2007).
Lattice (kafes), lineer elemanlar ieren dzenli ya da dzensiz okgenlerin (gen ve

dikdrtgen ekiller daha sk kullanlmaktadr) bir araya gelip bir a meydana
getirmesinden oluur. Lattice elemanlar, lattice andaki noktalar birbirine balayan
gei ve dn yaylarnn her hangi bir kombinasyonu olabilirler (Aydn 2004).
(a) (b)
ekil 2.28.(a) Oluturulmu bir tane yaps zerinde gsterilmi bir lattice modeli ve (b)
komu partikllerin merkezlerinin birlemesi ile olumu a yaps (Aydn
2004)
70
Betonun genel tane dalm erisi ile rten, bir hacimde veya bir alandaki agregalarn
kesin bir boyut dalmyla yer ald malzeme yaps, basit bir bilgisayar program ile
yaplabilir. Bu en basit yaklam, yzeyde daire ekline dnen kresel agregalarn
kullanm iindir. Walraven tarafndan seyrek olarak dalm ve srekli bir matriks
ierisine gmlm olan kresel tanecikler ieren bir madde hacminin bir yzey
kesitindeki kesiim dairelerini meydana getirmek iin sade ve kolay bir model
gelitirilmitir. Taneciklerin bir Fourier dalmna gre daldklar kabul edilmektedir.
D < D0 olmas durumunda bir noktann bir daire iine dme ihtimali;
(2.4.1)
Burada; dmax:maksimum agrega boyutu Pk:Rlatif agrega hacmini ifade etmektedir.

Taneciklerin ekli korunduundan, lattice elemanlarnn boyutlarnn seilmesi gerektii
aktr. Snrl saydaki dzenli lattice ile yaplm krlma analizlerinden, lattice
elemanlarnn boyunun, en kk agrega boyutunun te birinden daha kk olmas
gerektii bulundu. Ayrca, global lattice in elastik sabitleri ile ilgilenildii lde, lattice
modelin klasik, iyi kurulmu modellerle uyumlu sonular verdii, tane dalmnn
genel Young modl zerinde hibir etkisi olmad ve karmdaki temel bileenlerin
rlatif muhtevalarnn, Young modln kontrol eden ana faktr olduu grld (Aydn
2004; Aydn vd 2007).
Lattice model esas olarak, imento esasl karmlardaki genel krlmann incelenmesi
iin kullanlr. Lattice de kiri elementlerinin kullanmna dayanan bir ok gelime
kaydedilmitir ve basit bir elastik gevrek dayanm, krlma yasasna temel olmaktadr.
Lattice bandaki etkin gerilme anszn kiriin dayanmni aar (farkl dayanmlar
modeldeki agregaya, ba ve matriks kirilerine gre tayin edilir) eleman sadece adaki
yerinden ayrlr ve yeni bir analiz yaplr. Ba blgesinin imento karmlarnda son
derece nemli olduu kantlanmtr. Maddenin mekanik davran ve zellikle
maddenin krlmas agrega ve matriks arasndaki etkileime baldr (Aydn 2004;
Aydn vd 2007).
71
Snrl saydaki dzenli lattice ile yaplm krlma analizlerinden, lattice elemanlarnn
boyunun, en kk agrega boyutunun te birinden daha kk olmas gerektii
bulundu. Ayrca, global lattice in elastik sabitleri ile ilgilenildii lde, lattice modelin
klasik, iyi kurulmu modellerle uyumlu sonular verdii, tane dalmnn genel Young
modl zerinde hibir etkisi olmad ve karmdaki temel bileenlerin rlatif
muhtevalarnn, Young modln kontrol eden ana faktr olduu grld. Lattice
model esas olarak, imento esasl karmlardaki genel krlmann incelenmesi iin
kullanlr. Lattice de kiri elementlerinin kullanmna dayanan birok gelime
kaydedilmitir ve basit bir elastik gevrek dayanm, krlma yasasna temel olmaktadr.
Lattice bandaki etkin gerilme anszn kiriin dayanmn aar (farkl dayanmlar
modeldeki agregaya, ba ve matriks kirilerine gre tayin edilir) eleman sadece adaki
yerinden ayrlr ve yeni bir analiz yaplr. Ba blgesinin imento karmlarnda son
derece nemli olduu kantlanmtr (Aydn 2004)
Maddenin mekanik davran ve zellikle maddenin krlmas agrega ve matriks

arasndaki etkileime baldr (Vervuurt 1997). Snrl saydaki dzenli lattice ile
yaplm krlma analizlerinden, lattice elemanlarnn boyunun, en kk agrega
boyutunun te birinden daha kk olmas gerektii bulunmutur. Bununla birlikte
snrl miktarlarda agrega ieren olduka kk numuneler incelendiinden bu
analizlerin hassasl olduka az olduundan daha ileri aratrmalar gerekmektedir.
zellikle gevrek krlma iin lattice modeli doru krlma mekanizmalarn ve atlak
geometrilerini benzetirmek iin olduka yeterlidir. Ara yzey dayanm ve sertlii en
zor parametrelerdir, nk bu nicelikleri lmeyi amalayan bir deneyde, ara yzeydeki
imento yaps ounlukla retim metodundaki deiikliklerden ve/veya nem akmndan
etkilenmitir (Vervuurt 1997).
Stevin Laboratuarnda gelitirilmi olan ilk Lattice modeli, mezo seviyede

geerlidir. Karmda daha kk kum oran olduu ve taneciklerin imento hamuru
bileimindeki bir matriks ierisinde gml olduu kabul edilmektedir. Modeli
kullanarak, rlatif agrega ieriinin bir ilevi olarak karm sertliinin ve
72
geirgenliinin gsteriminin sunulabilecei bulunmutur. Lattice modelinin, rlatif

agrega ve matriks hacmindeki bir deiimle birlikte Young Modl nn btnyle
deiimini tam olarak takip edip etmediini aratrmak iin, bir dizi lineer elastik analiz
yaplmtr. retilmi bir tanecik yapsnn en st yzeyinde tasarlanm bir dzenli
gensel lattice kullanlmtr. Maksimum boyut 16 mm iken en kk agrega tanecii 1
mm ebadndayd. Fuller dalm kullanldnda en byk agrega taneciklerinden
sadece bir ksm bulunmaktadr. imdiki rnekte, tane yaps meydana getirildikten
sonra 15-16 mmlik taneciklerden hi bulunmamtr. Bunun nedeni aklanacaktr.
Byk bir taneciin iinde kesiim yaplmas ihtimali bile daha azdr. Agregalarn
bulunduu alan 8080 mm2 boyutundayd, boyutlar 5dmaxa eittir. Agrega orannn
deiimi iki farkl yoldan salanmtr. lk olarak eitliindeki Pknn deiimi ile bir
deiim yaplmtr. En dk deer 0.10, en byk deer 1.0dr. Tanecik yaps bir
yzeyde oluturulduu zaman etkili Pk deeri d gstermektedir. Bunun nedeni,
yapda yer alan tanecikler iin 1 mmden daha dk bir kesim yaplm olmasdr. Bu
nedenle efektif deer Pkeff daima spesifik deerden daha dktr. Yani lattice tanecik
yapsnn stnde oluturulduu zaman, Pkda daha fazla bir azalma meydana gelmitir
(Aydn 2004; Aydn vd 2007).
kinci yaklamda, agrega muhtevas en kk agrega paralarnn kademeli bir biimde

karlmas sureti ile azaltlmtr. Bu lattice kaplandnda, ayr zamanda daha dk
bir Pkeff gstermitir. Bu nedenle 1 mmlik taneciklerle yaplm analizler gereki
deildir. Bu yzden, bu almada sadece 2 mmden byk, 3 mm lik, tanecikler dikkate
alnd.
Literatrdeki analizlerde kullanlan krlma kanunu lattice kirilerindeki eilme

momentlerinin ve normal ykn katksnn dikkate alnarak hesapland standart
krlma kanunudur (Aydn 2004)
Lattice de bir dzensizlik tanmlamak iin yaplan kesin yntem seiminin hesaplanan
hasar boyutlar zerinde bir ksm etkileri vardr. Dmax artrmak, hasar boyutu
deerlerini olduka az etkiler, ancak bu tane dalmnda sadece ok snrl sayda
73
byk taneciklerin bulunduunun farkna varld zaman anlalabilir. ayet lattice

kirilerinin zelliklerini tayin etmek iin standart istatistiksel dalmlar kullanlrsa
hasar boyutu, dalmlarn varyansyla sabit bir limite kadar artar. Sonradan, hemen
hemen sabit kalr. Gaussian dalmlar Weibull dalmlarndan daha byk boyutlar
vermektedir. nk olduka ok saydaki zayf kiri, adaki dzensiz dalm
balangcna daha ani bir gei anlamna gelmektedir (Aydn 2004).
Deneysel ve saysal sonularn karlatrlabilmesinden nce olduka fazla almaya

ihtiya duyulduu aktr. Bu aamada, biz hala orijinal krlma kanunu ile
almaktayz ve gelimeler lattice kirilerinin elastik zelliklerinin belirlenmesine ve
tane yapsnn geometrik olarak aklanmasna yardmc olmaktadr. Zaten eilim 3
boyutlu analizlere doru gitmektedir.
74
3. MATERYAL ve METOT
Beton, doada tek bana var olmayan, ancak imento, su ve agrega gibi katk
malzemelerinin belli oranlarda ve belli artlarda kartrlmasyla oluan balangla
akc ve zamanla sertleerek dayanm kazanan yapay ve gevrek bir malzemedir. ok
fazl kompozit bir malzeme olan beton, genel olarak imento esasl balayclar
kullanlarak retilir (Aydn 2004).
Yaygn olarak kullanlan betonun, mekanik davrannn yeterince doru bir ekilde
modellenmesi, betondan yaplm olan yaplarn doru analizi iin son derece nemlidir.
Bu tr modeller, betonarme yaplarn deprem davrannn da doru olarak
belirlenebilmesi iin de arttr. Bilindii zere, artnamelerde yer alan birok forml
ampirik olup, snrl saydaki deneylerden elde edilen bilgileri iermektedir. Bu durum,
bu formllerin dier karmak durumlarda geerliliine glge drmektedir. Bu
formllerin mmkn olan her durum iin geerli olduunu gstermenin ve gerekiyorsa
bu formller zerinde uygun deiiklikler yapabilmenin tek yolu, daha doru mekanik
modellerin gelitirilmesine ve bu modellerin yapsal analizde kullanlmasna baldr.
Betonun gerilme-ekil deitirmesinin doru bir ekilde matematiksel olarak elde

edilebilmesi iin, beton gerilme ve ekil deitirmesinin fiziksel mekanizmasnn iyi
anlalmas gerekir. Bu amala son yzylda eitli aratrmaclar olduka youn bir
ekilde biraz daha gereki bir yaklam yapabilmek, geree en yakn sonucu verecek
matematiksel ifadeyi elde edebilmek iin olaan st aba sarf etmilerdir. Daima
yaklamn yaklaklnn daha az olabilmesi iin yeni yaklamlar veya yeni
dzenlemelere bavurarak var olan modelleri iyiletirme yolunu semilerdir.
Har, basit bir tanmla kum, imento ve sudan oluur, betonda ise fazladan iri agrega
bulunmaktadr. Har ve betonun iyaplar, fiziksel ve mekanik zellikleri ok farkllk
gsterir. Beton ise, agrega, har ve bu iki faz birletiren agrega-har ara yzeyi olmak
zere fazdan oluur. Bu durum, beton zelliklerinin bileenlerinin zelliklerine ve bu
75
bileenler arasndaki ara yzeyin zelliklerine de bal olduu anlamna gelir. Zaten,
ayr ayr olarak agrega ve har fazlar ele alndnda sz konusu bileenlerin gerilme
ekil deitirme erilerinin dorusal ve elastik olduu grlr. Halbuki betonun genel
gerilme ekil deitirme diyagram eriseldir. te bu dorusal elastiklikten erisellie
doru malzemenin genel davrann etkileyen faktr, bileenler arasndaki ara yzeyin
zelliklerinden kaynaklanmaktadr (Aydn 2004; Aydn vd 2007).
imento esasl malzemelerin genel yaps ele alndnda, hidrate olmu ve olmam
imento harc tanecikleri arasndaki ara yzey, hidrate olmu imento ile agregalara
arasndaki ara yzey ve hidrate olmu imento harc ile dier beton bileenleri
arasndaki ara yzeyler gze arpar. Ancak bu almada sadece har-agrega ara yzeyi
dikkate alnmtr. Bu durum yaplan almann mezoskopik seviyede olmasndan
kaynaklanmaktadr.
imento esasl malzemeler genel olarak drt tipte deformasyona urarlar. Eer
deformasyon ani ve geri dnml ise ani elastik, ani ancak geri dnmsz yani
kalc ise plastik, zamana bal olarak geri dnml ise geciken elastik ve zamana
bal kalc ise viskoz olarak nitelendirilir. Elastik ve plastik davranta, bir andaki sekil
deitirme ykleme hzna bal deildir. Viskoelastik davranta ise, ykleme hz ekil
deitirmeleri nemli lde etkiler. Bundan dolay viskoelastik cisimlerin davrann
matematik olarak ifade ederken gerilme ve ekil deitirme terimlerinin yannda zaman
da ek etmek gerekmektedir. Fakat biz bu almamzda zamandan bamsz olarak ele
aldk.
Viskoelastik davranta bnye dzensizliklerinde gerilme ve ekil deitirme sadece

yklemeye deil yklemenin hzna, uygulanan kuvvetin iddetine ve sresine de
baldr. Buna kar elastik davranta bnye denklemleri gerilme ve ekil deimelerin
ilevidir. Elastik ve plastik davranta ykleme hz ne olursa olsun son ekil
deitirmeler ayndr (Igbar 2002).
76
Viskoelastik malzemelerin davran genel olarak yay ve amortisrlerden oluan

modellerle ifade edilmektedir. Bir malzemenin fiziksel olarak davrann matematiksel
bir modele oturtmak, malzemenin gerek davranna en yakn sonucu verecek ifadeyi
elde etmek iin yay ve amortisr kombinasyonlarndan oluan ok model literatrde yer
almtr. nk yaklak ifadeler yerine ayaklar yere basan, termodinamik ilkelerine
uygun malzeme davrann belirli bir hata payyla da olsa btn beton tipleri iin ayn
yaknsaklkta sonu veren reolojik modeller tercih edilmitir. zellikle imento esasl
malzemelerin snmesi zerine yaplan aratrmalarda yzlerce reolojik model almas
yaplmtr. Ancak bu modeller btn olarak ele alndnda temelde ayn olduklar,
farkl yay ve amortisr kombinasyonlarnn beton iin Kelvin veya Maxwell
zincirlerinden her hangi biriyle ifade edilebilecei aratrmaclar tarafndan ortaya
konmu ve Bazant (1988) tarafndan dile getirilmitir (Aydn 2004).
Maxwell cismi, bir Hooke cismi ile buna seri bal bir Newton cisminden oluur.
Herhangi bir gerilme altnda cismin toplam ekil deitirmesi, yaydaki uzama ile
amortisrdeki uzamann toplamna eittir. Maxwell cisminin mekanik davrannn
diferansiyel denklemi aadaki gibi verilmektedir. Bu denkleme zel deerler verilerek
cismin davran incelenebilir (Onaran 2003).
'
' = +
E
Kelvin cismi ise bir yay ile ona paralel bal bir amortisrden oluur. Burada uzama
sabittir, yay ve amortisrde eittir, gerilme ise yaya ve amortisre gelen gerilmelerin
toplamndan olumaktadr. Kelvin cisminin mekanik davrannn diferansiyel denklemi
aadaki gibi verilmektedir. Bu denkleme zel deerler verilerek cismin davran
incelenebilir (Onaran 2003).
= E + '
Genel olarak malzemenin bnyesel davran iin ekil deitirme oran elastik, snme,
bzlme, sl ve plastik ksmlarndan oluur.
77
' = ' elastik + ' snme + ' rtre + ' sl + ' plastik
Bu almada yalnzca elastik ksm gz nnde bulundurulmu ve dier ksmlar

dikkate alnmamtr. Elastik ekil deitirme iin reolojik modeller kullanlmtr. ekil
deitirme F=k.x gibi dnlm ve x, yay rijitlii betonun mezo dzeyde bileenleri
dikkate alnarak non-lineer olarak elde edilmitir. retilen non-lineer yay rijitlii
betonun bileenlerine ve oluturulan a yaps ierisinde agrega dalmna gre her
beton kesiti iin farkllamaktadr.
3.1. Har Faz
Agrega etkin ap genel olarak 5 mmnin altnda olan agregalarn su ve imento

karmndan oluan ksm, bu alma kapsamnda har olarak nitelendirilmitir. Ancak
davrantaki deiimi inceleyebilmek iin ara yzeyli agrega etkin ap 3 mm ye kadar
inen rneklemeler yaplmtr. Ele alnan numunede varsa 2 mm zerindeki ve en kk
iri agrega (ara yzeyli) etkin apndan kk olan ara yzeysiz kabul edilen kum
tanecikleri de agrega zelliklerinde kabul edilmitir. inde iri agregann bulunmamas
nedeniyle harlar, zel bir beton olarak kabul edilebilir. Dolaysyla, var olan makrospik
modellerin har iin uyarlanmas etkin bir yaklam olarak grlmektedir. Mevcut
gerilme-ekil deitirme modellerinin makroskopik dzeyde olmakla beraber iri
agregann gerilme-ekil deitirme zerine olan zorlaycln dikkate almamas nemli
bir zaaftr. Bu almada har faznn ayrk olarak ele alnmas nedeniyle bu zaaf
giderilmeye allmtr. Ayrca, heterojenlikten bamszl, agrega dalm, har
ierisindeki agrega konsantrasyonunun Fuller erisi erevesinde deiebilir olmas,
mezoskopik lekte sabit bir forml gibi grnen har faznn genel olarak bakldnda
deiken bir yap ortaya koymas nedeniyle standart bir matematiksel bant olmaktan
uzaklald (Aydn 2004; Aydn vd 2007).
78
3.2. Arayzey Faz
nemli yaplan almalar imento esasl malzemelerin krlmas asndan ele

alndnda, sertlemi betonda agrega ile har arasnda gei blgesini temsil eden
arayzey kavramnn ana temay oluturduu grlr. zellikle, agrega ve har faznn
katliklerinin farkll, arayzey faznda gerilme ylmalarnn olumasna ve
dolaysyla bu blgenin zayf bir yapda olmasna neden olur. Dolaysyla dayanm
dk olan arayzey faz, genel olarak atlaklarn balad blge olarak ortaya
kmaktadr. Har ve agrega arasndaki arayzeyin dayanm ve katl genel olarak
har-arayzey ekme dayanmlar ve elastisite modlleri oranlarna baldr. Arayzey
blgesinin mikroskobik zellikleri zerine yaplm ok alma olsa da, bu almann
kapsam dnda olduu iin har ve agrega arasndaki kimyasal balar ele alan bu
almalar dikkate alnmamtr (Aydn 2004; Aydn vd 2007).
Hidrate olmu imento hamurunun ve agregann ayr ayr gerilme-ekil deitirme erisi
incelenecek olursa, her iki erinin de lineer elastik bir grnm sergiledii grlr.
Ancak, imento esasl malzemelerin, rnein betonun, gerilme-ekil deitirme
diyagram eriseldir. Bu eriselliin kayna ise agrega ve har arasnda yer alan
arayzey katmandr. imento esasl malzemelerde hidrate olmu imento hamurundaki
arayzeyler, hidrate olmu ve olmam imento taneleri arasndaki arayzey, hidrate
olmu imento ile agregalar arasndaki arayzey, beton ve donat arasndaki arayzey ve
lifli betonlardaki liflerle beton arasndaki arayzeyler olmak zere balca alt tip
arayzey saylabilir. Bu almada ise, iri agrega iermeyen ince agrega (kum), imento
ve sudan oluan har faz ile iri agrega daneleri arasnda kalan ksm arayzey olarak
nitelendirilmektedir. Genel olarak arayzey faznn elastisite modl arayzey kalnl
ve agrega konsantrasyonuna bal olarak har faznn elastisite modlnn %20-70
arasndadr.
imento esasl malzemelerde arayzey kenetlenmesi mekanizmaya baldr. Bunlar:

imento hidratasyon rnlerinin przl agrega yzeyine mekanik balanmas;
hidratasyon rnlerinin baz agrega yzeylerine kristalleme yoluyla kenetlenmesi ve
79
agrega-har arasndaki fiziko-kimyasal reaksiyonlar sonucu oluan kenetlenmelerdir.

Agrega yzey przlnn yol at mekanik kilitlenme sonucu oluan kenetlenme
olay ok aratrmacnn ilgisini ekmitir. Ancak, agregalarn kaya olarak jeolojik
zelliklerinin arayzey ba kuvvetleri zerine etkisi henz bakir bir sahadr. Dolaysyla
agrega minerolojik yapsnn arayzey zerine etkisi bu adan ihmal edilmitir.
Betonda bulunan arayzey hacmi toplam agrega yzeyine ve arayzeyin kalnlna
baldr. Bu konuda yaplan almalarda arayzey blgesi elastisite modlnn har
elastisite modlnn %20-40 olmas durumunda arayzey kalnlnn 20 m ve %50-
70i olmas durumunda ise 40 m kalnlnda olduu tespit edilmitir (Yang 1998).
Ayrca literatrdeki dier deneysel arayzey almalarna gre arayzey kalnl 50-90
150 m arasnda deiir. Yangn almasnda agrega konsantrasyonu en fazla %50 idi,
agrega, har ve arayzeyin Poisson oranlar eit alnmt ve numuneler iri agrega
iermeyen har numunelerdi. Halbuki, hafif betonlarda arayzey Poisson orann agrega
Poisson oranna dier betonlarda ise har Poisson oranna eit kabul etmek daha
gereki bir yaklam olacaktr. Arayzey kompozit sistemde seyreken en zayf halka
deildir. Bu durum yaplan veya yaplacak kabullerin temelini tekil eder. zellikle silis
duman ve karbonatl agregalar kullanlmas durumunda arayzey dayanmnn artaca
dikkate alnmaldr (Aydn 2004; Aydn vd 2007).
Gnmzde yaygn olarak kullanlan betonlarda en zayf blgeyi arayzeyin

oluturmas nedeniyle, imento esasl malzemelerin genel davrann ve dayanklln
daha gereki olarak belirleyebilmek iin bu blge olduka hassas bir ekilde
aratrlmaldr.
Arayzey blgesinin kalnl temelde agrega yzey porozitesine baldr. Ancak,

agrega geometrisinin arayzey kalnlna etkisi bal bana bir alma konusu
olduundan bu almada arayzey kalnl sabit ve lattice eleman boyuna eit kabul
edilmitir.
80
3.3. Agrega Faz
imento esasl malzemelerin retiminde %50-75 orannda agrega kullanlr. Bu oranda

agrega kullanm beton retim giderini drse de teknik adan zamana bal olarak
meydana gelebilecek olan hacim deiimini engelleyerek buna bal olarak beklenen
atlaklar azaltmas ve istenen dayanm salamada etkin rol almas daha nemlidir.
Genel olarak beton retiminde kullanlan agregalarn gradasyonu, en byk dane
boyutu, zgl arl, ekli, yzey dokusu, ssal zellikleri, elastiklik modl vb.
birok zellii gz nnde bulundurulmas gerekmektedir.
Genel olarak agregalar yeryzndeki kayalardan retilir ve yerkabuunu meydana

getiren kayalarn oluumu ve deiimleri petrografinin, bu kayalarn iindeki mineral
ve madenleri mineralojinin, tabakalamas statigrafinin ve snflandrlmas ise
sedimentolojinin aratrma konusudur. Nkleer enerji santralleri gibi byk ve nemli
yaplarn projelendirilmesi ve stabilite hesaplarnn yaplmasnda betonun byk bir
ksmn temsil eden agregann fiziksel ve mekanik zelliklerinin belirlenmesi, ani veya
zamana bal deformasyonlarnn dikkate alnmas gerekir. Dolaysyla, agregay
oluturan kayalarn jeolojik, kimyasal, fiziksel, mekanik, elastik ve teknolojik
zellikleri aratrlmaldr. Ayrca beton retimi ile dorudan ilgisi bulunmayan
herhangi bir endstri kolunda yan rn veya atk malzeme olarak ortaya kan
malzemelerden retilen yapay agregalar da gz nnde bulundurulmaldr. Agregalarn
beton ierisinde dalm ve gradasyonu betonun uniformluluunun salanabilmesi
asndan nem arz eder. Bu konudaki bilimsel almalar Fuller ve Thompsonun
(1907) temel saylan almasyla balar. Bilgisayarda betonun saysal olarak
modellendii Walraven (1980), Roelfstra (1989), Bazant ve Tabbara (1990), Vervuurt
(1997), nce (1998) ve Turut (2001) almalarnn sonucunda imento esasl
malzemelerde agrega gradasyonu dahance verildii gibi formle edildi. Ayrca betonda
kullanlacak olan agrega yzdesi %50-80 arasnda rneklendi ve agrega en byk dane
bykl, ele alnan beton kesitinin en kk kenarnn bete birinden kk veya eit
ya da en fazla 63 mm olacak ekilde yaplan program tarafndan seildi. Beton
retiminde kullanlan agregann krma ta ya da doal olmas durumunu ele alabilmek
81
iin her bir agrega kapal bir poligon gibi dnld. Bu poligonlarn kenar saylar ise
yaplan n simlasyonlar sonucunda doal iin 12 kenarl ve bir merkez etrafnda eit
al olacak ekilde dzenlenmitir. Krma agregalarn tane ekli ise standartlarda
verilen kstlamalar salayacak ekilde en az be, en fazla on kenarl olarak tasarland
(Aydn 2004).
Gradasyona uygun olarak beton kesitine izilecek olan agrega iin bir merkez Monte
Carlo Random Sampling metoduna gre belirlendi. Belirlenen bu merkez etrafnda
uygun kare gzl elekten geebilecek en byk uzunluk ile etkin dairesel kesit ap
arasnda kalan bir agrega oluturuldu. Bu agrega sanal merkezinden rasgele uzaklkta,
rasgele belirlenmi kenar says kadar a ile merkez etrafnda dnen doru paralar
olarak izdirildi. Bu hesaplamalar ve yuvarlatmalar srasnda oluabilecek hatalar a
baznda hesaplanarak her bir kenar iin dikkate alnan alara eit olarak datld.
Bylece agregay oluturan poligon tamamland. Bu yntemle agregalarn beton iin
ynetmeliklerde belirtilen uygun ekilde olmas saland. Ayrca doal agrega iin
uygulanan yntemle, standart daireler izmekten kanlarak daha gereki bir yaklam
yapld. Agregalarn ekillerinin belirlenmesinde Beddow ve Meloyun (1980) agrega
morfolojisine ilikin almas temel alnd.
ekil 3.1. Bir agregann oluturulmasnda izlenen yol (Aydn 2004)

82
3.4. Lattice A Yaps ve Sonlu Elemanlar Uygulamas
Malzeme davrann, parack, faz ve arayzey olarak dorudan ve gereki olarak

modelleyebilmek iin literatrde ok aratrma yaplmtr. Bu almalar temelde sonlu
elemanlar yntemi kullanlan srekli ortamlar mekanii, ayrk paral elemanlar ve
lattice modelleme tekniini kullandlar. Bu konudaki en arpc alma Roelfstrann
(1988) betonun saysal modellenmesi zerine yapt har, agrega ve arayzeyin ayr
ayr ele alnd almasdr. Ancak, malzeme zelliklerinin rasgele olarak atand
almasnda rasgele bir sonlu elemanlar a yaps kulland. Bu tip bir yaklamla
deplasmanlar bir fonksiyon olarak tanmland.
Lattice modelleme tekniinde malzeme srekli bir ortam gibi kabul edilmez. Ancak,
kiri, ereve vb. ekilde oluturulan bir dizi ayrk elemanlarn temas ile btn yap
modellenir. Bu tip bir yaklamda deplasmanlar ya paracklarn merkezinde ya da
ereve veya kiri elemanlarn dm noktalarnda tanmlanr. Bu almada ise
deplasmanlar kiri elemanlarn dm noktasnda olacak ekilde tasarland. nemli
yaplm betonun saysal modellendii almalar betonun krlmas veya atlak geliimi
konularn kapsamaktadr. Dolaysyla krlma ve atlak geliimimin ynlendirilmemi
olabilmesi iin uygun lattice a yapsnn rasgele olmas gerekiyordu. Ancak bu
almann konusu betonun krlmas veya atlak geliimi olmadndan, imento esasl
malzemelerin gerilme-ekil deitirmesini belirleyebilmek iin kare tipinde ve
kirilerden oluan a yaps seildi. Her ne kadar literatrde dm noktalar mafsall
birleimle birlemi kiri elemanl almalar olsa da bu almada daha gereki bir
yaklam olabilmesi iin lattice modelde her bir dm noktasnda serbestlik dereceli
kiriler kullanld. Her bir kiri elemann gerilme-deformasyon ilikisi lineer elastik
kabul edildi. Bu kuvvetlere karlk gelen deplasmanlar aadaki sonlu eleman
formlnde verilmektedir (Aydn 2004; Aydn vd 2007).
F = k.
83
Burada k elemann katlk matrisini ve k deeri de deplasmanlar vermektedir. Elastisite

modl E, uzunluu l, ykseklii h ve kalnl t olan bir kiri iin aadaki bant
yazlabilir.
Oluturulan a yapsnda Herrman tipi kare gzl a kullanld ve elaman boy ve

ykseklikleri toplamnn ayr ayr elemann boy ve yksekliini oluturmas saland.
Yani eleman kalnlklar kesit boyutlarna gre belirlendi. Lattice modelde global durum
zerine l kiri uzunluunun etkisi ematik olarak incelenmitir. Buna gre latticedeki
kirilerin uzunluunun beton yapdaki en kk agrega tanesi apnn yaklak olarak
te biri olmas uygun grlmtr. Fakat daha byk bir uzunluk seildiinde kk
tanelerin etkisi dikkate alnmayacaktr. Kk taneler yumuama diyagramnn kuyruk
ksm zerinde olduka etkili olmaktadr. Lattice modelde kirilerin kesiti ve elastisite
modl deerleri birbiriyle ilikilendirilmektedir. Genellikle, elastisite modl deerleri
makroskopik deneylerden elde edilmektedir. Bu deerlerin modelde kullanlp
kullanlmayaca sorun olarak kalmaktadr. Komple latticein rijitliinde makul olan
deerler elde etmek kiri boyutlar ayarlanmak zorundadr. lk nce kirilerin kalnl
analiz edilecek olan elemann kalnlna eitlenmektedir. Daha sonra kiriin ykseklii
latticein tamamnn rijitlii ayn kompozisyonlu gerek bir har, agrega veya arayzey
elemann rijitlii ile uyuacak tarzda dikkate alnmaktadr. Tane kaplamal dzenli
gen latticeler iin bu deer h=0.68*l olmaktadr. Buradan rlatif olarak yksek
kirilerin kullanlaca ortaya kmaktadr (Turut 2001). Her bir elemann birim boy,
ykseklik ve derinlikte olduuna gre eleman katlik matrisi aadaki forma dnr.
nemli almalarda har faznn elastisite modl (EH) ve arayzey faznn elastisite
modl (EAY) 25 GPa ve agrega faznn elastisite modl (EA) ise 70 GPa olarak
alnmaktadr. Bizim almamzda ise ya gerek deerler ya da yaklak bantlar
kullanlmaktadr (Aydn 2004).
Bu almada as ya sfr, yani yatay, ya da 90, yani dey, olduundan

transformasyon matrisimiz yatay ([LY]) ve dey ([LD])elemanlar iin aadaki formu
alr. Buradan grld gibi yatay dnm matrisi birim matristir. Dolaysyla,
dnm ilemi sadece dey elemanlarda yaplacaktr ve yatay ve dey elemanlarn
84
global katlik matrisleri KE-Y ve KE-D aadaki gibi olur. n dm noktas ve her
dm noktas 3 serbestlikli kabul edersek, global katlk matrisi boyutlar nx3 (dm
noktas says x serbestlik derecesi) olur. Gsterimde kolaylk olmas asndan elde
edilen katlk ve deplasman matrisleri aadaki gibi gsterilmitir.
Eleman rijitlik matrislerinin bindirilmesi yoluyla oluturulan global katlk matrisi

incelendiinde, matrisin simetrik ve apraz bir bant eklinde olduu grlr. Dolaysyla
bu kegen bandn yarsn yar bant matris olarak alabiliriz. Bu durumda yar bant
matrisi geniliimiz n satr ve maksimum dm nokta numaras fark +1 (ya da bizim
sistemimizde L+1) stunlu olur. Burada eleman numaralandrma srasnda uzun kenarn
yatayda alnmas yznden bant matris eleman says azalmaktadr. Doru
numaralandrma ile elde edilen bir bant matrisin eleman says bantlatrlmam
matrisin eleman saysnn yaklak olarak yars kadardr. Bu durum da ilemlerin daha
az ve hzl olmas anlamna gelir. Kullanlan bilgisayarn kapasitesi snrlayc
olacandan bant matrisi teknii daha byk numunelerin incelenmesini mmkn klar.
Bu almada bant matrisi ynteminden faydalanlm ve bant matrisini dorudan elde
eden bir algoritma gelitirilerek global rijitlik matrisi bant formunda elde edilmitir.
Kaynaklarda lattice a yaps iin eleman ykseklii ve poisson orann ilikilendiren

baz almalar olsa da, bu almalarda poisson oran btn elemanlar iin ortalama bir
deer olarak alnmtr. Bu almada ise her bir faz iin (har, agrega ve ara yzey)
farkl Poisson oranlar literatrdeki deneysel verilerden faydalanlarak kullanld.
Agrega cinsine gre agrega zelliklerine ilikin bilgiler literatrdeki kaya mekanii
almalarndan alnd. Sonsuz kk paralarn matematiksel benzeiminden sz
edilmeyen sistemlerde ele alnan sistemi sonlu sayda bileenlerine ayrmak zere eitli
teknikler gelitirilmitir.
Bu alandaki ilk almalar yapan Hrenikoff, McHenry ve Newmark byle bir

yaklamn kullanlabilirliini ortaya koyan aratrmaclardr. Bu temelden hareketle
bilim adamlar geree en yakn sonucu verecek eleman tipleri ve hesap teknikleri
aratrmlardr (Aydn 2004; Aydn vd 2007).
85
Genel olarak sonlu elemanlar yntemi, kullanlan eleman katlk matrislerinin

yaklakl, denge denklemlerinin ve snr koullarnn dm noktalarnda salanmas
ve sisteme gelen ykn e deer dm noktalar yklerine dntrlmesi gibi
nedenlerden dolay yaklak bir yntemdir. Uygulamada deplasman, kuvvet ve
deplasman-kuvvet btnleik formlasyonlar en sk karlalan uygulamalardr.
ki boyuta indirgenen beton kesiti iin, kesitte Fuller erisine gre olabilecek
agregalarn olu ihtimallerine ve betonun ierdii agregalar teker teker beton kesit
ierisine beton numunenin snrlarna gelmeyecek ekilde yerletirildi. Bylece beton
numunelerde gzlenen snr etkisi, yani iri agregann numune snrnda olmay dikkate
alnd. Snr etkisi tam olarak elde edilemedii iin bu almada mevcut almalarn
bir ortalamas olarak ele alnan agregann en azndan ortalama yar ap kadar mesafenin
agrega d yzeyi ile numune snr arasnda olmas saland. Kesite yerletirilen iri
agregalarn biribirlerine yaknsakl ise dier bir problemdir. zellikle rasgele say
reteleriyle elde edilen saylarn numune alanna geniletilmesi ve yuvarlamalar
srasnda oluan agrega akmalar agregalarn dalm ve yerleimini bir problem
haline getirdi. Bu problemin almas iin izilen agregann izildii blge alan olarak
toplam alandan km gibi ilem yaplarak ayn blgeye yeni bir agregann gelmesi
nlendi. Dolaysyla, her bir agregann ayrk olarak birer birer ele alnarak izildii bir
yaklama gidildi. zellikle alanlarn blmlendirilmesinde kullanlan Monte Carlo
rastgele say reteci agregalarn yerleiminde bilgisayarn abuk agrega dalm
yapmasna imkan tand. Ancak, bilgisayar kapasitesi numune bykl iin snrlayc
etken oldu. Agrega gradasyonundan elde edilen agrega efektif aplarna gre
oluturulan agregalarn kesitteki eklide dier bir problemdi. Bu almadea agrega ekli
standartlardaki uygun agrega eklini salayacak ekilde en az drtkenarl ve en fazla on
kenarl poligonlar olarak ortaya kt. Yaplan n denemelerde oluturulan 3-16 kenarl
poligonlarn agrega ekil bozukluklarna daha ak olmas ve programlama teknii
olarak 4-10 kenarl poligon yeterli grld. Burada zellikle agrega eklinde meydana
gelebilecek kusurlar minimize edildi. Ancak doal agrega iin eit al 12 kenarl
poligon ekli kabul edildi. Her bir agrega iin kabul edilen sanal agrega merkezi ve o
sanal merkez etrafnda dn salayan rasgele alar agregann eklini belirleyen ana
86
etmenler olarak ortaya kt. Ayrca, her bir iri agregann bir dierine yaknsakl iin
iki agrega d yzeyi arasndaki mesafe ele alnan iki agregann efektif yaraplar
toplamnn yarsndan az olmayacak ekilde simle edildi. Numune kesitine dalm
yaplan agregalar izildikten sonra lattice a yaps agregalardan bamsz olarak karelaj
eklinde izildi. izilen karelajn her bir dm noktas agrega veya har olarak
nitelendirilerek dm noktalarnn zellikleri belirlendi. Dm noktalarnn
zellikleri belli olduktan sonra her bir eleman teker ele alnarak her iki ucunun
zelliklerinin har-har, har-agrega ve agrega-agrega olmasna gre srasyla har, ara
yzey ve agrega eleman olarak tanmland. Btn elemanlar tanmlandktan sonra
incelenen numune zelliklerine gre oluturulan eleman rijitlik matrisleri gelitirilen
yar rijitlik bant matrisinin dorudan elde edilmesi yntemiyle sistemin yar bant rijitlik
matrisi elde edildi. izelge 3.1 de verilen model parametreleri dorultusunda hazrlanan
sistemin rijitlik matrisi ile her bir dm noktasnn hareketi ve her elemann yapt
deformasyon elde edildi. Grld gibi matris ilemlerinin younluu ve matris
boyutlarnn bykl sebebiyle klasik programlama dilleriyle urap hafza
problemleriyle uramak dier bir problem oldu. Dolaysyla gerek hafza problemini
kolayca zmesi, gerekse matris ilemlerinde salad avantajlar sebebiyle Matlab
simlasyonun yapld mhendislik programlama taban olarak kullanld. Bylece
eleman tipi tanmlama, matris ilemleri ve elemanlarn renklendirilmesi ileminde
programcln etrefil triklerine gerek kalmad.
izelge 3.1 de oluturulan global rijitlik matrisi incelendiinde, matrisin simetrik ve

apraz bir bant eklinde olduu grlr. Dolaysyla bu kegen bandn yarsn yar bant
matris olarak alabiliriz. Burada eleman numaralandrma esnasnda uzun kenarn yatayda
alnmas sayesinde bant matris eleman says azalmaktadr. Doru numaralandrma ile
elde edilen bir bant matrisin eleman says bantlatrlmam matrisin eleman saysnn
yaklak olarak yars kadardr. Bu durum da ilemlerin daha az ve hzl olmas anlamna
gelir. Kullanlan bilgisayarn kapasitesi snrlayc olacandan bant matrisi teknii daha
byk numunelerin incelenmesini mmkn klar.
87
Gelitirilen modelde genel olarak sonlu elemanlar metodu iin aadaki bantlar
kullanlmtr.
( t + t ) =[ t ] + (d ) =( t ) + [ Dt ](d )
88
izelge 3.1. Yar bant formunda global rijitlik matrisi elemanlar
D 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
Yii
1 Yis Dis
Dii
Yii
2 Ysi Yss Yis Dis
Dii
Yii
3 Ysi Yss Yis Dis
Dii
Yii
4 Ysi Yss Yis Dis
Dii
Yii
5 Ysi Yss Yis Dis
Dii
Yss
6 Ysi Dis
Dii
Dii
7 Dsi Dss Yis Dis
Yii
Yii
Yss
8 Dsi Ysi Yis Dis
Dii
88
Dss
Yii
Yss
9 Dsi Ysi Yis Dis
Dii
Dss
Yii
Yss
10 Dsi Ysi Yis Dis
Dii
Dss
Yii
11
Yss
Dsi Ysi Yis Dis
Dii
Dss
Dii
12 Dsi Ysi Dss Dis
Yss
89
izelge 3.1.(devam)
Dii
13 Dsi Dss Yis Dis
Yii
Yii
Yss
14 Dsi Ysi Yis Dis
Dii
Dss
Yii
Yss
15 Dsi Ysi Yis Dis
Dii
Dss
Yii
Yss
16 Dsi Ysi Yis Dis
Dii
Dss
Yii
Yss
17 Dsi Ysi Yis Dis
Dii
Dss
89
Dii
18 Dsi Ysi Dss Dis
Yss
Dii
Dsi Dss Yis Dis
19
Yii
Yii
Yss
Dsi Ysi Yis Dis
20 Dii
Dss
Yii
Yss
Dsi Ysi Yis Dis
21 Dii
Dss
Yii
Yss
22 Dsi Ysi Yis Dis
Dii
Dss
90
izelge 3.1.(devam)
Yii
Yss
23 Dsi Ysi Yis Dis
Dii
Dss
Dii
24 Dsi Ysi Dss Dis
Yss
Dii
25 Dsi Dss Yis Dis
Yii
Yii
Yss
26 Dsi Ysi Yis Dis
Dii
Dss
Yii
Yss
27 Dsi Ysi Yis Dis
Dii
Dss
Yii
Yss
28 Dsi Ysi Yis Dis
Dii
90
Dss
Yii
Yss
29 Dsi Ysi Yis Dis
Dii
Dss
Dii
30 Dsi Ysi Dss Dis
Yss
Dss
31 Dsi Yis
Yii
Yii
32 Dsi Ysi Yss Yis
Dss
Yii
33 Dsi Ysi Yss Yis
Dss
91
izelge 3.1.(devam)
Yii
33 Dsi Ysi Yss Yis
Dss
Yii
34 Dsi Ysi Yss Yis
Dss
Yii
35 Dsi Ysi Yss Yis
Dss
91
92
4. ARATIRMA BULGULARI
imento esasl malzemeler, genel anlamda ierdikleri su nedeniyle mrnce hacim

deiimleri etkisindedir. Bu alma kapsamnda genel anlamda gerilme-ekil
deitirme davrannn beton asndan modellenebilmesi amacyla analitik birer model
kuruldu. Bu deneysel verilerin nda, baz yaklak ve istatistiksel katsaylar da
ieren imento esasl malzemelerin zaman bal davran mezo dzeyde kafes sistem
analojisi kullanlarak simle edildi. Simlasyonlarda kullanlan numune grntleri
50x100 mm olarak seildi.
ekiller (ekil 1-27) karlatrldnda doal agregal beton numunelerin poisson oran
etkisi ile eksenel yk altnda yke dik dorultudaki boyunun ierek artt, yk
dorultusuna paralel olan boyutunun ise ksald grlmektedir.
ekil 4.4-5-6ya bakldnda ise agrega oran azaldka meydana gelen ksalmann
artt ve dolaysyla imenin de artt gzlemlenmitir.
ekil 4.7-8-9da ise genel olarak arayzeyli iri agrega ile arayzeyi olmayan kum
elemanlar deerlendirildiinde, arayzeylerdeki ekil deitirmenin belirlendii gibi en
fazla olduu da grlmektedir.
ekil 4.1-2-3 ve ekil 4.4-5-6 kyaslandnda, 4 mm altndaki agregalarn ekil

deitirme davranna etkisinin ihmal edilebilecek dzeyde olduu ve bu nedenle 4mm
altndaki agregalarn arayzeysiz olarak kabul edilmesinin yeterli olaca kanaati ortaya
kmtr.
Yine sz konusu ekillere bakldnda boluk miktarnn arttka yatay ve dey

dorultuda ki deformasyonlarn da buna bal olarak artt grlmektedir.
93
%5, kumsuz,
boluk oran %5, kumsuz,
boluk oran %5, kumsuz (Ykleme yn yataydadr),
94
%3, kumlu,
boluk oran %3, kumlu,
ekil 4.6. %60 Doal agregal betonlar, a yaps, en kk etkin agrega ap,
boluk oran %3, 3mm, kumlu (Ykleme yn yataydadr),
95
%3, kumlu,
boluk oran %3, kumlu (Ykleme yn yataydadr),
96
%3, kumlu,
97
ekil 4.13. %71 Doal agregal betonlar, en kk etkin agrega ap 3mm, kumlu,
boluksuz,
kumlu, bolukuz,
kumlu, boluksuz (Ykleme yn yataydadr),
98
ekil 4.16. %71 Doal agregal betonlar, en kk etkin agrega ap 3mm, boluk
oran %5, kumlu,
99
%10 kumlu,
100
%3, kumlu,
101
%3, kumlu,
102
300 kg/cm2 dayanma sahip beton iin, zellikle maksimum ykte meydana gelen ekil
deitirmenin 0,0021 civarnda kald bu durumun EC 2, TS ve ASTM standartlarn
salamas sebebiyle modelin geerliliini ifade etmektedir.
Ara yzeyli elemanlarn tasarmnda, a yaps da dikkate alnarak 3 mm etkin apa

kadar inen bir yaklam izlendi. 3 ve 4 mm agrega etkin apl, kumlu ve kumsuz
simlasyonlarla yaplan yalnzca iri agregalarn ara yzll kabulnn gereklii
gzlemlendi.
Beton, agregalarn doru olarak yerletirildii kabul edildiinden, agregalar aras
minimum bir mesafe, eper etkisi saysallatrlm beton numuneler ekil 1-27 de
grld gibi uygun ekilde modellenmitir.
Gelitirilen Matlab simlasyon programnda, agrega tipinin doal seilmesi durumunda

elde edilen bzlme davran aadaki gibidir. Yaplan simlasyonlarda kullanlan
beton karm ve imento bileenleri program iinde yerletirilmek suretiyle sonuca
gidildi. Ayn karm ve bileenler iin dikkate alnan var olan modellerin birim
deformasyonlar toplu olarak izelge durumunda kyaslama asndan elde edildi.
103
5. SONU ve NERLER
imento esasl malzemelerin davran, genel anlamda deerlendirildiinde, mekaniin

temellerinden, reolojik modellerden, yola karak malzemenin karm ve bileimini ayr
ayr kapsayan ve bylece uygulamada karlalacak davran problemlerini nceden
kestirmeyi amalayan bir sretir. zellikle gerilme-ekil deitirme davrannn
nceden kestirilememesi bu alandaki temel problemdir. Gerilme-ekil deitirme
davrann ok deikene bal oluu nedeniyle kesin sonucu elde etmek saysal ve
deneysel uygulamalar asndan neredeyse imkanszdr. Ancak, bu almada gelitirilen
mezoskopik modelden nce var olan modellerin makroskopik oluu asndan kuramsal
olarak daha hassas bir yaklam getirmektedir. Mezoskopik almalarn henz yeni ve
bu alandaki deneysel verilerin de yetersiz olduu gz nnde bulundurulduunda
analitik ve saysal modelleme asndan problemlerle karlalmtr.
Agrega-har ara yzeyinin beton davrann belirleyen kritik snr olduu nemli
almalarda vardr. Simlasyonlardaki ara yzeyin genel davrana etkisi, ara
yzeydeki elemanlarn dier elemanlara gre daha ok deforme olmas verilen
ekillerde arpc bir biimde yer almaktadr. Ancak, var olan yaklak bantlarn
fazlal, mezo dzeyde almaya temel tekil edecek yetersiz almann oluu
asndan deerlendirildiinde kan sonu umut vericidir. Ancak, almann ileri
aamalar olarak deneysel alma ile btnletirilmesi ve her bir deikenin ayrk
olarak istatisitiki analizi ve deerlendirilmesi, kurulan modelin daha geree yakn bir
sonuca ulamasna neden olacaktr.
Bu almada ortaya konan gerilme-ekil deitirme modeli, analitik olarak salam

temellere otursa da, var olan almalarn makroskopik oluu, mezoskopik olarak destek
salayabilecek almann azl, gerilme-ekil deitirme olaylarn etkileyen
deikenlerin fazlal asndan deerlendirildiinde bu alanda yaplm alma olmas
nedeniyle umut vericidir. Ancak, mezoskopik deneysel almalar ve deikenlerin
kalibrasyonu konularnda ilerde yaplacak almalarla daha yaklak sonular elde
104
edilecektir. Yine de unutmamak gerekir ki, gerilme-ekil deitirme davran sonucu

ortaya kan deformasyon hibir zaman doal koullarda kesin olarak elde
edilemeyecektir.
Yaplan alma literatrdeki bilgiler nda deerlendirilmitir. yi bir model sadece

karakteristik deerlere bal olmayan, ayn zamanda deneysel verilerle de rtmelidir.
Gelitirilen model sonraki almalarla desteklenebilir.
105
KAYNAKLAR
Arslan, A. ve Aydn, A.C., 1999. Lifli Betonlarn Genel zellikleri. Hazr Beton
Dergisi, 6(36), 67 -75.
Arslan A., Ince R. and Karihaloo B.L., 2002. Improved Lattice Model for Concrete.
Fracture J Eng Mech-ASCE 128 (1), pp.57-65.
Aydn, A.C., 2004. imento Esasl Malzemelerin Zamana Bal Davrannn Saysal
(Lattice) Modellenmesi. Doktora Tezi, Atatrk niversitesi Fen Bilimleri
Enstits, Erzurum.
Aydn, A.C., Arslan, A., Gl, R., 2007. Mesoscale Simulation of Cement Base
Materials Time-dependent Behavior. Computational Metarials Science, 41, 20-
26
Babu, R.R., Benipal, G.S. and Singh, A.K., 2005. Constitutive Modelling of Concrete
an Overview. Asian Journal of Civil Engineering (Building And Housing), 6(4),
211-246.
Bangash, M. Y. H., 1989. Concrete and Concrete Structures Numerical Modelling and
Applications. Elsevier Science Publishers Ltd., 668 p, England.
Carreira, D. J., and Chu, K.H., 1985. Stres-Strain Relationship for Plain Concrete in
Compression. ACI Journal, Title no: 82-72.
Chanh, N. V. Steel Fiber Reinforced Concrete, Faculty of Civil Engineering, Ho Chi
Minh City University of Technology.
ivici, F., Eren, ., 2004. elik Lifli Betonun Direkt ekme Dayanmnn llmesi
zerine Deneysel Bir alma. Trkiye Mhendislik Haberleri Dergisi, 434 (6).
Desayi, P., Krishnan, S., 1964. Equation for the Stress-Strain Curve of Concrete.
Journal of the American Concrete Institute, 61(3), 345-350.
Ding, Y. and Kusterle, W., 2000. Compressive Stress-Strain Relationship of Steel Fibre-
Reinforced Concrete at Early Age. Cement and Concrete Research, 30(2000),
1573-1579.
Dzgn, O. A., Gl, R., Aydn, A. C., 2005. Effect off Steel Fibers on the Mechanical
Properties of Natural Lightweight Aggregate Concrete. Materials Letters, 59,
3357-3363.
Erdoan, T.Y., 2003. Beton. ODT Gelitirme Vakf Yaynclk ve letiim A.., 741 s,
Ankara.
Ersoy, U., 1985. Betonarme. Evrim Yaynevi ve Bilgisayar San. Tic. Ltd. ti., 643 s,
stanbul.
Ersoy, U., zcebe, G., 2001. Betonarme. Evrim Yaynevi ve Bilgisayar San. Tic. Ltd.
ti., 817 s, stanbul.
Faust, T., 1997. Stress Strain Curves of High Strength Lightweight Concrete. Institut fr
Massivbau und Baustofftechnologie, Universitt Leipzig, Lacer No: 2.
Hans, W. R., 2000. Structural Behavior of High Performance Concrete. Otto-Graf
Journal, Vol.ll.
Hognestad, E., 1952. Fundamental Concepts in Ultimate Load Design of Reinforcement
Concrete. Journal of the American Concrete Institute, Title no: 48-53, 23(10).
Igbar, S., 2002. Viskoelastik Malzemeli ki Boyutlu Elemanlarn zmlenmesi.
Yksek Lisans Tezi, Dokuz Eyll niversitesi Fen Bilimleri Enstits, zmir.
Kadirolu, ., 2004. Kendiliinden Yerleen Normal Dayanml Hafif Beton zerine
Deneysel Bir alma. Batim Bat Anadolu imento Sanayi A.., zmir.
106
Kaltak, M.Y. ve Ylmaz, .S., 2003. Eksenel Yk Etkisindeki elik Lif Takviyeli
Betonarme Kolonlarn Davran. S.. Mh-Mim. Fakltesi Dergisi, 18(1), 55-
64.
Kaltak, M. Y., Kken, A., Ymaz, . S., 2006. Eksenel yl Altndaki elik Lifli ve
Lifsiz Etriyeli Betonarme Kolonlarn Davrannn Deneysel ve Analitik Olarak
incelenmesi. DE Mhendislik Fakltesi Fen ve Mhendislik Dergisi, 8(1), 65-
85
Karabulut, A.., 2006. Reaktif Pudra Betonunun zelliklerinin Mineral Katklarla
Gelitirilmesi. Yksek Lisans Tezi, Dokuz Eyll niversitesi Fen Bilimleri
Enstits, zmir.
Onaran, K., 2003. Malzeme Bilimi.Bilim Teknik Yaynevi, 383 s, stanbul.
Popovics, S., 1970. A Review of Stres-Strain Relationship for Conrete. ACI Journal,
67(14), 243-248.
Richard, P., Cheyrezy, M.H.,1994. Reactive Powder Concretes With High Ductility and
200-800 MPa Compressive Strength. Concrete Technology: Past, Present and
Future, Proc. of V. M. Malhotra Symp., ACI SP-144,507-518.
Richard, P., Cheyrezy, M., 1995. Composition of Reactive Powder Concretes. Cement
and Concrete Research, 25, 1501-1511.
Sanad, A.M., 1999. Development of Generalised Stress- Strain Relationships for the
Grillage Models of Cardington Concrete Slab. The University of Edinburgh
School of Civil & Environmental Engineering Edinburgh, UK.
Schlangen, E., 1993. Experimental and Numerical Analysis of Fracture Processes in
Concrete. Delft University, Netherlands, pp.62-99.
Shimizu, Y., Mechanical Properties of Structural Lightweight Concrete. Technical High
School, Tokyo Institute of Technology.
Someh, A.K. and Saeki, N., 1996. Prediction for the Stres-Strain Curve of Steel Fiber
Reinforced Concrete. Transaction of the Japan Concrete Institute, vol.18.
Taerwe, L. and Gysel, A.V., 1995. Effect of the Steel Fibers on the Design Stress-Strain Curve
for High Strength Concrete Subjected to Axial Compression. Ninth International
Conference on the Mechanics of Composite Materials, Riga.
Tasnimi, A. A., 2004. Mathematical Model for Comlete Stres-Strain Curve Prediction
of Normal, Light-weight and High-Strength Concretes. Magazine of Concrete
Research, 56(1), 23-34.
Tademir, M.A. ve Bayramov, F., 2002. Yksek Performansl imento Esasl
Kompozitlerin Mekanik Davran. T Mhendislik Dergisi, 1(2), 125-144.
TSE, TS 2823/1977 Bims Betondan Mamul Yap Elemanlar, TSE, Ankara.
TSE, TS 2511/1977 Tayc Hafif Betonlarn Karm Hesap Esaslar, TSE, Ankara.
Tokgz, S., Dndar, C. ve Ali, C.D., 2005. ki Eksenli Eilme ve Eksenel Basnca
Maruz Yksek Dayanml Beton Kolonlar in Dikdrtgen Gerilme Blou
Parametreleri. . . Mh-Mim. Fakltesi Dergisi, 20(2).
Topu, .B. ve Uurlu, A., 2007. Betonda Elastisite Kuram ve Baraj Betonlar iin
Statik E-Modlnn Kompozit Modellerle Tahmini. MO Teknik Dergi, Yaz
268, 4055 -4067.*
Topu, .B. ve Karakurt, C., 2005. Reaktif Pudra Betonlar. Trkiye Mhendislik
Haberleri, 437(3).
Turgut, P., 2001. Betonun Mezo-Dzey Mekanik Davrannn Deneysel ve Saysal
Olarak ncelenmesi. Doktora Tezi, Frat niversitesi, Elaz.
107
Xiao, Y. Construction Materials. Chapter 7, CE334 Notes

Vervuurt, A.H.J.M., 1997. Interface Fracture in Concrete. Delft University,
Netherlands, pp.17-121.
Yip, W.K., 1998. Generic Form of Stress-Strain Equations for Concrete. Cement and
Concrete Research, 28 (4), 499508.
108
EKLER
EK.1. Gelitirilen Programdan bir kesit (veri giri ksm, agrega dalm)
clear;
clc;close all;
%=========================================
%===========Veri giri blgesi============
l=100;%numune boyu mm
h=50;%numune yuksekligi mm
agregatipi=1;%1 kirma - 0 doal
betondahava=.05;
maksimumkum=1;
dmin=3;%mm
agregamiktari=.69;%betondaki kum ve iri agrega yzdesi
boslukadedi=fix(l*h*betondahava);
%kesitte hava boluklar max 1 mm2 iin
%sadece beyaz bir izgiyle gsterilecek
%=========================================
cimento=1;%ASTM Tip I-II-III iin 1-2-3
kur=2;%kr tipi 1=buhar 2=suda 3=normal
birimag=2.650; %betonun birim arl
fc=300;
fcc=200;
hfc=fc*.65;%arayzey-h
H=0.6;%ortam bal nemi
hacim=1000000000;%beton hacmi 1 m3 beton
cem=300;%cimento miktar
ac=7;%agrega cimento oran
wc=.5;%su imento oran
%====Ortalama E,poisson oranlari..vs====

Eagg=70; %Agrega elastisite modl-Gpa
Eara=25; %Arayzey elastisite modl-Gpa
Ehar=25; %har elastisite modl-Gpa
E_granit=50;po_granit=.23;%39-10
E_bazalt=60;po_bazalt=.25;%38-16
E_gnays=42.5;po_gnays=.21;%40-08
po_kuvarsit=.15;%24-07
po_mermer=.23;%40-10
E_kirectasi=65;po_kirectasi=.25;%33-12
E_kumtasi=16;po_kumtasi=.24;%46-06
% po_beton=po_harc.(1-po_agrega)zeri n ve n=.42 yaklak olarak
% po_harc=.22 yaklaik olarak
%E_beton=3320.(fbeton)zeri.5+6900.(gama/2320)zeri 1.5 MPa olarak
%=========================================
109
kok=.85;%agrega
kok1=.85;%Kum
cik=0.05;%iri agrega iin yaknsaklk katsays (program iinde kok)
cik1=0.03;%kum iin yaknsaklk katsays (program iinde kok1)
%=========================================
%============izim renkleri===============
%y=sar;m=rtlak pembe;c=ak mavi;r=krmz;g=yeil;b=lacivert;w=beyaz;k=siyah;
harcrengi='g';
cerceverengi='k';
arayuzrengi='b';
agregarengi='r';
kumrengi='k';
boslukrengi='w';
rotrerengi='k';
sunmerengi='m';
%=========================================
agregadagit;
%=============================================================
%her bir dm noktasnn rijitlik bileenlerinin
%bindirilmesi sonucu dogrudan yar bant matrisi elde edilir.
%detay teze yazdm. Bu yntemle minimum matris boyutlar
%elde ediliyor.
if l>=h
dmaks=fix(h/5);
end
if h>=l
dmaks=fix(l/5);
omega=l;
l=h;
h=omega;
end
if dmaks>=64
dmaks=64
end
dd=dmaks;%mm
ynod=h+1;
xnod=l+1;
%dugum noktasi koordinatlari belirleme
for i = 1:ynod
for j=1:xnod
nn=j;
if i>1
nn=(i-1)*xnod+j;
end
dnn=nn;
noktano(dnn)=dnn;
dnx(dnn)=j-1;
110
dny(dnn)=i-1;
end
end
dnyat=[dnx; dny]';%yatay
dn=[noktano; dnx; dny]';
ydnx=dnx;ydny=dny;
for i = 1:xnod
for j=1:ynod
nn=j;
if i>1
nn=(i-1)*ynod+j;
end
dnn=nn;
dnx(dnn)=i-1;
dny(dnn)=j-1;
end
end
dndus=[dnx; dny]';%dusey
%2d fuller generation

alan=h*l;
for i=dmaks:-1:dmin
p=i/dmaks;
pc(i) = agregamiktari * (1.455 * sqrt(p) - .5 * p ^ 2 + .036 * p ^ 4 + .006 * p ^ 6 +
.002 * p ^ 8 + .001 * p ^ 10);
if pc(i) > agregamiktari
pc(i) = agregamiktari;
end
ii(i)=i;
end
for i=(dmaks-1):-1:dmin
dairealan=pi*i^2/4;
adet(i)=fix(alan / dairealan * (pc(i + 1) - pc(i)));
if adet(i)<0
adet(i)=0;
end
end
al=size(adet);
al1=al(1,2);al2=al(1,1);
if al1>=al2
al=al1;
adet=adet';
else
al=al2;
end
111
atilacak=(al-(dmaks-dmin));
sonadet=adet(atilacak+1:al,1);
for i=dmin:(dmaks-1)
ii(i)=i;
end
ii=ii';
sonii=ii(atilacak+1:al,1);
agrega=[sonii sonadet];
%gradasyon matrisi
grup=size(sonii);
grupsay=grup(1,1);kontrol=0;
for k=1:grupsay
aggadedi=agrega(k,2);
if (aggadedi==0)&(kontrol==0)
kontrol=1;
boy=k-1;
end
end
agrega1=agrega(1:boy,1);
agrega2=agrega(1:boy,2);
toplamagregasayisi=sum(agrega2);
agregalar=[agrega1 agrega2];%agrega grdasyon matrisi
agregalar=flipud(agregalar);
agregalartoplu=agregalar;%2 mm ye kadar agregali matris
%===============================================
%agrega caplarinin adedince yazdirilmasi
ags=size(agregalar);
ags=ags(1:1,1); %agrega grup sayisi
for delta=1:ags
if (agrega(delta:delta,2)>0)
agsay=agrega(delta:delta,2); %agrega sayisi
agcap=agrega(delta:delta,1);%agrega capi
for alfa=1:agsay
if alfa==1
agregasayisi=[agcap];
end
if alfa>1
agregasayisi=[agregasayisi; agcap];
end
end
if delta==1
aggsay=[agregasayisi];
end
112
if delta>1
aggsay=[aggsay; agregasayisi];
end
end
end
aggsay=flipud(aggsay);
%===============================================
%agrega merkezi olusturma
i=0;
for i=1:toplamagregasayisi
oxx(i,1)=randint(1,1,[aggsay(i,1) l-aggsay(i,1)]);
oyy(i,1)=randint(1,1,[aggsay(i,1) h-aggsay(i,1)]);
end
i=1;j=1;
while j<=toplamagregasayisi
if (i==j)&(i<toplamagregasayisi)&(j<toplamagregasayisi)
j=j+1;
end
if i==0
i=i+1;
end
if i==0
i=i+1;
end
mesafe=fix(abs(((oxx(i,1)-oxx(j,1))^2+(oyy(i,1)-oyy(j,1))^2)^.5));
if (aggsay(i,1)>maksimumkum)&(aggsay(j,1)>maksimumkum)
carpan1=kok-cik; carpan2=kok-cik;
end
if (aggsay(i,1)<=maksimumkum)&(aggsay(j,1)>maksimumkum)
carpan1=kok1-cik1; carpan2=kok-cik;
end
if (aggsay(i,1)<=maksimumkum)&(aggsay(j,1)<=maksimumkum)
carpan1=kok1-cik1; carpan2=kok1-cik1;
end
if (aggsay(i,1)>maksimumkum)&(aggsay(j,1)<=maksimumkum)
carpan1=kok-cik; carpan2=kok1-cik1;
end
if i==0
i=i+1;
end
if i==0
i=i+1;
end
j=j+1;
end
113
fark=((carpan1*aggsay(i,1)+carpan2*aggsay(j,1)));
while mesafe<=fark
if j>i
oxx(j,1)=randint(1,1,[aggsay(j,1) l-aggsay(j,1)]);
oyy(j,1)=randint(1,1,[aggsay(j,1) h-aggsay(j,1)]);
j=j-1;
else
oxx(i,1)=randint(1,1,[aggsay(i,1) l-aggsay(i,1)]);
oyy(i,1)=randint(1,1,[aggsay(i,1) h-aggsay(i,1)]);
i=i-1;
end
j=j+1;
end
if i==0
i=i+1;
end
if i==0
i=i+1;
end
mesafe=fix(abs(((oxx(i,1)-oxx(j,1))^2+(oyy(i,1)-oyy(j,1))^2)^.5));
fark=((carpan1*aggsay(i,1)+carpan2*aggsay(j,1)));
end
if (j<toplamagregasayisi)&(i<=toplamagregasayisi)
j=j+1;
end
if (j==toplamagregasayisi)&(i<toplamagregasayisi)
j=1;i=i+1;
end
if (j==toplamagregasayisi)&(i==toplamagregasayisi)
break;
end
aca=[i j];
end
agregamerkez=[aggsay oxx oyy];
arayuzluagregamerkezleri=0;
if maksimumkum>=dmin
miniriagrega=maksimumkum+1;
else
miniriagrega=dmin;
end
boyut=agregalar(1:end,1);boyu=size(boyut);boyu=boyu(1,1);
for i=1:boyu
if boyut(i,1)==miniriagrega
iriagrega=agregalar(1:i,1:end);
iriagregasayisi=sum(agregalar(1:i,2));
kum=agregalar(i+1:end,1:end);
114
kumsayisi=sum(agregalar(i+1:end,2));
end
end
toplamarayuzluagregasayisi=iriagregasayisi;
arayuzluagregamerkezleri=agregamerkez(1:iriagregasayisi,1:end);
arayuzsuzagregamerkezleri=agregamerkez(iriagregasayisi+1:end,1:end);
%===============================================
%yatay dusey cizgiler
axis('equal');
%lattice agini olusturma
%yatay cizgilerin cizimi
for i=1:ynod
y=(i-1);
yy=[(i-1) (i-1)];
xx=[0 (xnod-1)];
line(xx,yy,'Color',harcrengi)%k=black b=blue g=green
end
%dusey cizgilerin cizimi
for i=1:xnod
x=(i-1);
xx=[(i-1) (i-1)];
yy=[0 (ynod-1)];
line(xx,yy,'Color',harcrengi)
end
%kirma/do?al iri agrega izimleri

acag=arayuzluagregamerkezleri;
ttt=size(acag);
toplamagregasayisi=ttt(1:1,1);
for lll=1:toplamagregasayisi
%bir agrega cizme
%her seferinde eski verileri hafizadan atmasi icin
ii=0;r=0;teta=0;kumteta=0;ix=0;iy=0;topteta=0;
if agregatipi==1
n(lll)=round(rand*6+4); %agrega poligonu yuzey sayisi
end
if agregatipi==0
n(lll)=12; %agrega poligonu yuzey sayisi
end
dd=acag(lll:lll,1);
oxx=acag(lll:lll,2);
oyy=acag(lll:lll,3);
for i=1:n(lll);
if agregatipi==1
acarand=rand;
aca2rand=rand;
115
kenarsay=(n(lll)+1);
carpan=1;
end
if agregatipi==0
acarand=1;
aca2rand=1;
kenarsay=13;
carpan=0;
end
r(i)=(dd*.5)+acarand*cos(pi/4);
teta(i)=(2*pi/n(lll))*aca2rand;
ii(i)=i;
topteta=topteta+teta(i);
end;
acifarki=((2*pi-topteta)/n(lll))*carpan;
teta=acifarki+teta;
r(n(lll)+1)=r(1);
ii(n(lll)+1)=n(lll)+1;
teta(i+1)=0;
kteta=0;
for i=1:kenarsay;
kteta=kteta+teta(i);
kumteta(i)=kteta;
end;
ix=oxx+r.*cos(kumteta);
iy=oyy+r.*sin(kumteta);
ix(n(lll)+1)=ix(1);
iy(n(lll)+1)=iy(1);
%bir agreganin poligon olarak matrisi agg
agg=[ii' r' teta' kumteta' ix' iy'];
if lll==1
topluagg1=[ii' ix' iy'];
else
topluagg1=[topluagg1;ii' ix' iy'];
end
grid on;
%line(ix',iy','Color','k')
if lll==1
acax=[ix'];
acay=[iy'];
end
if lll>1
acax=[acax;ix'];
acay=[acay;iy'];
end
116
end % lll end i
%plot(acax,acay,x(in),y(in),'r+')
toplamkensay=0;dustopluin=0;yattopluin=0;
for i=1:toplamagregasayisi
kenarsayisi=(n(i)+1);
toplamkensay=toplamkensay+kenarsayisi;
xler=acax((1+toplamkensay-kenarsayisi):toplamkensay,1);
yler=acay((1+toplamkensay-kenarsayisi):toplamkensay,1);
dusin = inpolygon(dnx',dny',xler,yler);
yatin = inpolygon(ydnx',ydny',xler,yler);
x=dnx';
y=dny';
yatx=ydnx';
yaty=ydny';
dnxyleri=[yatx yaty];
dustopluin=dustopluin+dusin;
yattopluin=yattopluin+yatin;
hold on
axis tight
%plot(xler,yler,x(dusin),y(dusin),'r.','MarkerSize',1)
end
%eleman tipi belirleme agrega-arayuzey-harc

%0-0 harc =0, 0-1 arayuzey =1, 1-1 agrega =2
yataysirasay=h+1;duseysirasay=l+1;
yatayelemansay=l*(h+1);
duseyelemansay=h*(l+1);
toplamelemansay=yatayelemansay+duseyelemansay;
for i=1:toplamelemansay
eleman(i)=0;
end
for i=1:(dnn-1)%dugum noktasi numarasi
dn1=i;dn2=i+1;
%yatay cizim
dno1=yattopluin(dn1,1);%d?m noktas? zelli?i
dno2=yattopluin(dn2,1);
ydnxleri=[ydnx(i);ydnx(i+1)];
ydnyleri=[ydny(i);ydny(i+1)];
elemanno=ydny(i)*l+ydnx(i+1);
if (((dno1==0)&(dno2==1))|((dno1==1)&(dno2==0)))
eleman(elemanno)= 1;
line(ydnxleri,ydnyleri,'Color',arayuzrengi)
end
if ((dno1==1)&(dno2==1))
117
line(ydnxleri,ydnyleri,'Color',agregarengi)
end
end
for i=1:(dnn-l-1)%dugum noktasi numarasi
dn1=i;
dn2=i+1;
%dusey cizim
dno1=dustopluin(dn1,1);%d?m noktas? zelli?i
dno2=dustopluin(dn2,1);
ddnxleri=[dnx(dn1);dnx(dn2)];
ddnyleri=[dny(dn1);dny(dn2)];
elemanno=yatayelemansay+dnx(dn1)*h+dny(dn2);
if (((dno1==0)&(dno2==1))|((dno1==1)&(dno2==0)))
line(ddnxleri,ddnyleri,'Color',arayuzrengi)
end
if ((dno1==1)&(dno2==1))
line(ddnxleri,ddnyleri,'Color',agregarengi)
% yele=[dn1 dn2 dnx(i+1) dny(i+1) elemanno]
end
end
for i=1:toplamelemansay
elemanlar(i)=i;
end
elemanozellikleri=[elemanlar' eleman'];
yattopluin2(1:dnn,1)=0;dustopluin2(1:dnn,1)=0;
%==================================
118
ZGEM
Burhan UZBA, 1980 ylnda skenderunda dodu. 1998 ylnda Erzurum Uzundere
Lisesini bitirdi. 1999 ylnda girdii Atatrk niversitesi Mhendislik Fakltesi naat
Mhendislii Blmnden 2004 ylnda mezun olduktan sonra ayn blmde Yksek
Lisans eitimine balad. 2004 ylnda balad i hayatna, 2006 ylndan itibaren
TPRA Krkkale Rafinerisi Proje ve Yatrmlar Mdrlnde naat Mhendisi
olarak srdrmektedir. ngilizce bilmektedir.

Burhan Uzbas Yuksek Lisans Tezi Onayli

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Burhan Uzbas Yuksek Lisans Tezi Onayli

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MENTO ESASLI MALZEMELERN TEK

EKSENL YK ALTINDAK DAVRANIININ

Yksek Lisans Tezi

YKSEK LSANS TEZ

MENTO ESASLI MALZEMELERN TEK EKSENL YK ALTINDAK

NAAT MHENDSL ANABLM DALI

Her hakk sakldr

hazrlana n bu a l m a f.5.!lX,/28 tarihinde aadaki jri tara f ndan naat

Mhendislii Anabil im Dal 'nda Yksek Lisans tezi ol arak kabul e d i l m i ti r .

Bakan: Prof. Dr. Rs tem GL

ye : Do. Dr. Ensar OGUZ : o ~

Prof. Dr. Mehmet ERTUGRUL

Yksek Lisans Tezi

MENTO ESASLI MALZEMELERN TEK EKSENL YK ALTINDAK

Danman: Yrd. Do. Dr. A. Cneyt AYDIN

2008, 117 sayfa

Anahtar Kelimeler: Saysal modelleme, Gerilme, ekil deitirme, imento esasl

MESOSCALE MODELING OF CEMENT BASED MATERIALS UNIAXIL

Supervisor: Asst. Prof. Dr. A. Cneyt AYDIN

2008, 117 pages

Keywords: Numerical modeling, Stress, Strain, Cement based material, Lattice,

Eitim hayatmn en skntl dneminde bana el uzatarak ilgisiyle, bilgisiyle bu

Bu tez almas esnasnda bana verdikleri desteklerinden dolay, Proje ve Yatrmlar

Bu almay hazrlamam esnasnda srekli yanmda olan aileme ve ismini sayamadm

SMGELER DZN ......................................................................................................viii

EKLLER DZN......................................................................................................... vii

ZELGELER DZN .................................................................................................... xi

2. KURAMSAL TEMELLER ................................................................................... 4

2.1. Gerilme-ekil Deitirme ( ) Erisini Etkileyen Faktrler .............................. 6

3. METARYEL ve METOT ..................................................................................... 74

3.1. Har Faz .............................................................................................................. 77

4. ARATIRMA BULGULARI ............................................................................... 92

KAYNAKLAR ............................................................................................................ 105

EKLER ......................................................................................................................... 108

EK.1 ........................................................................................................................ 108

A Gbek betonunun genilii

c0 Dayanma karlk gelen ekil deitirme

ekil 2.1. Gerilme-ekil deitirme ilikisi (Erdoan 2003) ............................................. 5

izelge 2.1. Normal betonun karakteristikleri (Shimizu) ............................................... 15

Betonun zelliklerinin belirlenmesinde ve gerilme-ekil deitirme (-) erisinin

etkileyen i faktrlere ise, beton dkm ve kr scakl, kr koullar, basn dayanm

Bir betonun kendisinden beklenen performans gsterebilmesi iin, betonu oluturan

ekil deitirme, bir yk ya da zorlama sonucu oluan gerilmelerden kaynaklanan ve

ekil deitirme artacaktr. Genel olarak malzemelerin gerilme-ekil deitirme erileri

Betonun mekanik davran, uygulanan gerilmelere bal olarak deitiinden, bu tr

Genellikle gerilme ve ekil deitirme aratrmalarnda deiken sz konusu olur.

Beton, sertlemi imento hamuru ierisine eitli byklkteki agregann

Basn dayanm yksek malzemelerinin bulunmas uygulamada ki problemleri

ekil 2.1 de betonun gerilme()-ekil deitirme() erisinin tipik bir ilikisi

ekil 2.1.Gerilme-ekil deitirme ilikisi (Erdoan 2003),

M noktasna karlk gelen gerilme deeri, maksimum gerilmeyi (dayanm) ifade

Betonun basn dayanmn ve - ilikisini etkileyen btn deikenler, elastisite

Betonun ekme dayanm ok dk olduundan genellikle hesaplarda dikkate alnmaz.

2.1. Gerilme-ekil Deitirme ( ) Erisini Etkileyen Faktrler

Gerilme-ekil deitirme erisinin ekli byk lde u artlardan etkilenmektedir.

Lineer olmayan ve mevcut gerilme-ekil deitirme erilerinin azalan ksm, genellikle

2.1.1. Basn dayanmnn - erisine etkisi

Betonun - zellikleri, beton dayanm ile deimektedir. Dayanmn - erisi

ekil 2.2.ekil deitirme-basn dayanm ilikisi

ekilde 2.2 deki erilerden u sonular karlabilir; 1)erilerin balang eimi

2.1.2. Ykleme hznn - erisine etkisi

Betona uygulanan ykleme hz da - erisinin zelliklerini etkilemektedir (ekil 2.3).

ekil 2.3.Ykleme hznn - erisi zerindeki etkisi