Professional Documents
Culture Documents
Neyzen Tevfik - Azab-I Mukaddes PDF
Neyzen Tevfik - Azab-I Mukaddes PDF
H azrlayan: h s a n A d a
*x
14 M art 1879da B odru m da dodu. A ilesin in y aad Ur-
la da b ir n eyzen den nota b ilgileri alarak kendini bu alanda
g elitirdi. zm ir d a d isin de b ir s re okuyarak bitirm ed en
ayrld . M eh m et A kiften Farsa ren erek zm ir M evlevih a-
n e sine girdi. Bir sre so n ra stanbula y erle en N e y z e n T e v
fik, Galatann yan sra Kasm paa M evle vih a n es ine devam
etti. 1902 yln da Bektai d ervii oldu. Bu sralard a iire ilgi
duyan T evfik, M eh m et kil v e air E re fte n etkilendi. 1908
ylndan 1913 ylna kadar M srda kald. 28 Ocak 1953'te v e
fat etti. N eyzenlik teki ustalna ram en y erg i v e talam ala
ry la nlendi. T o plu m d ak i hakszlklar g z n e kestiren
N ey zen T evik , siyasetin yan sra; dini bask, karclk gibi
konular iledi. Eserleri: Hi, A za b- Mukaddes.
NEYZEN TEVFK KOLAYLI
AZB-I MUKADDES
Hazrlayan:
hsan Ada
Kap Yaynlar 193
Edebiyat 27
ISBN: 978-605-4322-01-5
Sertifika No: 10905
Kap Yaynlan
Ticarethane Sokak No: 53 Caalolu / stanbul
Tel: (212) 513 3420-21 Faks: (212) 512 3376
e-posta: bilgi@kapiyayinlari.com
www.kapiyayinlari.com
Bask ve Cilt
M elisa Matbaaclk
iftehavuzlar Yolu A car Sanayi Sitesi No: 8 Bayrampaa / stanbul
Tel: (212) 674 9723 Fax; (212) 674 9729
Genel Datm
Alfa Basm Yaym Datm Ltd. ti
Ticarethane Sokak No: 53 Caalolu / stanbul
Tel: (212) 511 5303 Faks: (21,2) 519 3300
Mukaddime xxv
Gazel xxxvi
t I m a T
ok kr 3
Fnus- hayai 6
Havale 8
M eme-i mmd 11
Zafernme-i M ertiyyet 14
Maallah! 17
Seyr-i Sefin 19
kinci arz- hl 20
Trke birinci t 23
Dndke 30
nc arz- hl 33
Trke ikinci t 43
stanbul 49
skelet 56
Ferd-y vah d et 61
Mnct 68
Bad- muhalif 72
Am az 79
Kta 81
Ocak ba 82
Ktalar 85
FELSEF
Felek 91
Seyran 92
G eerim 94
Deil mi? 96
M utasavvfne 106
N ev e 108
Dinle 115
G eer 117
N okta 122
Noktadan sonra 123
phe 129
Ktalar 130
akT
Kom a 133
Canan 134
Kom a 136
Kom a 137
PORTRELER
Tm ar 149
H acy a 150
aka 151
Akn 152
A y gr imsm 155
H oca 158
V aiz 162
M evln 165
Softa 173
Yobaz 178
Ktalar 181
N erdeler? 184
KENDM
H ayatm da 191
M ernu 193
krarnme 194
z duygum 197
l 199
Kaval ak 200
Ktalar 248
B eyitler 251
HAKKINDA YAZILANLAR
N eyzen 255
N ey zen e 266
N ey zen 295
N eyzen 299
Szlk 315
Dizin 337
KITA
Felsefemdir kitab- imanm,
Taparm kendi ruhumun sesine.
Secde eyler hakikatim her n,
Kalbimin te-i mukaddesine.
N e y z e n T e v i ik
Yaynevinin notu:
1949 ylnda hsan A d a nn yaym a hazrlad Azab- M ukaddesin bu yeni
basksnda kimi dzenlem e v e dzeltm eler yapld. Kelim elerin yazm nda
bugnn im la kurallar dikkate alnd. Gerek duyulan y erle re aklayc
notlar eklendi. N eyzen Tevfik, Trkiye kltr tarihinde gerek yaam, ge
rek pek eletirel v e sert hicivleri v e gerekse de neyzenlii ile kendine
mahsus bir y e r igal etmitir. Belki tek m addi varl v e zenginlii d e bu
mahsus y e r olsa gerektir.
Neyzen Tevfik 24 Mart 1879da Mulann Bodrum ilesin
de dnyaya gelmitir. Babas Haan Fehmi Bey aslen Sam
sun'un Bafra ilesine bal Kolay beldesindendir; Soyad Ka
nunu knca memleketinin ismini soyad olarak almtr.
Haan Fehmi Bey, Bodrum Rtiyesinde retmenlik yap
maktadr. Aydn dnceli, kltrl, mzikten anlayan, sanat
sever ve nkteci bir insandr. Neyzenin anamn ve babamn
gzel yzlerindeki riyasz, masum insanlk ifadesi szlerin
den mutlu ve huzurlu bir aile ortamnda byd anlal
maktadr.
Neyzen Tevfikin iire olan ilgisi Bodrumdaki ocukluk yl
larna rastlar. Dnemin gezgin saz airlerinden dinledii Ley
la ile Mecnun, Tahir ile Zhre, Arzu ile Kamber, Ferhat
ile irin gibi halk hikyeleri Neyzen in iire ilgi duymasn
salamtr.
1892de, babasnn Uria Rtiyesine atanmas zerine aile
siyle birlikte Urlaya gider. Bir yl sonra usta bir neyzen olan
Berber Kzmla tanr ve ondan ney dersleri almaya balar.
1893te, ilk sara nbetini geirir. Aile bykleri, bunu neyin
etkileyici sesine balayarak onu bu tutkusundan vazgeirme
ye alrlar, bu arada okulu brakmak zorunda kalr. Annesiy
le stanbula gider ve alt ay sonunda Pepo adl bir doktor
hastaln kontrol altna almay baarr. Gerekli ilalar verir
ocuun zerine gidilmemesini ve holand eyleri yapma
sna izin verilmesini tavsiye eder.
Babas, bir yl sonra, Tevfik biraz dzelince, son bir umut
la yatl olarak zmir dadisine verir. Ancak sara nbetleri
yeniden balar ve okulu brakr. Neyzen Tevfik, neyini koltu
unun altna sktrd gibi zmir Mevlevihanesinin yolunu
tutar.
O yllarn zmiri srgn yeridir. stibdat ynetimi rahats
lk duyduu aydnlar oraya gnderir. zmir Mevlevihanesi on
larn urak, dahas toplanma yeri gibidir. Neyzen Tevfik bura
da Tokadizade ekip, Tevfik Nevzat, Ruhi Baba ve air Eref
gibi pek ok nl isimle tanr. Onlardan Trkenin yan sra
Arapa ve Farsa dersleri alr. air Eref ona hicvin kaplarn
da aacaktr. lk iiri bu gnlerde, 13 Mart 1893de Muktebes
dergisinde yaymlanr.
1898de babas, Neyzen Tevfik i stanbuldaki Fethiye Med-
resesine yerletirir; ama Neyzen Tevfik zamann daha ok
Galata ve Yenikap mevlevihanelerinde geirir. Bu arada ta
nt Mehmet Akif Ersoy, onun dnemin sekin mzisyen ve
edebiyatlaryla tanmasn salar. 1901 ylnda, medrese k
yafeti olan cppe ve alvar yerine Akifin verdii setre panto
lonu giymesi, akamlar medrese dnda kalmas dedikodula
ra yol anca Fethiye Medresesinden ayrlr. nce Fatihteki
ekerci Han, sonra da ukuremedeki Ali Bey Hanna yer-
ler. Bu arada babasn tanyan ve daha sonra eyhlislam da
olan Musa Kzm Efendi onu derslerine kabul eder.
Neyzen Tevfik; Musa Kzm Efendi, Ahmet Mithat Efendi,
Muallim Naci, air eyh Vasfi gibi edebiyatlarla tanr. Meh
met Akifle dostluu srmektedir, Neyzen, Akife ney; kif ise
Neyzene Arapa, Farsa ve Franszca retir. Dost evresin
de bnlemin Mahmut Kemal, Tevfik Fikret, Halit Ziya Uakl-
gil, Ahmet Rasim, Tanburi Cemil, Hac Arif Bey, Yunus Nadi de
vardr.
1900 ylnda, gramofon ticaretinin ncs Glistan Plakn
sahibi Hafz ir Beyle bir plak doldurma giriiminde bulu
nur. Neyzen sarho olduu iin glkle doldurulan plaklar
yine de baslp piyasaya verilmitir. 1949da yaymlanan Azb-
Mkaddes'e yazd nszde belirttiine gre, Neyzen yze
yakn plak doldurmutur.
Dnemin nde gelen ailelerince, kk, yal ve konaklara
arlan, dahas saray evresine bile sokulan bir neyzendir ar
tk. te yandan istibdat kart genlerle Sirkecideki stasyon
Gazinosu ve Gne Kraathanesinde bir araya gelir; yurt so
runlarna ilikin konumalar yaparlar. Gne Kraathanesine
gelip gidenlerden Ziya akir bir gn sz Ereften ap Jn
Trk hareketinin nderlerinden Ahmet Rzaya getirerek Ney
zen Tevfiki konuturur; tm dncelerini renir. Ardndan
da ihbar eder. Neyzen gzaltna alnr ve sorgulamadan gei
rilir. Bu arada, daha nce tam otuz be kez jurnallendiini
renir. on be gn sonra da salnr. Artk mimlenmitir ve hafi-
yeler peindedir. Zarar veririm endiesiyle arkadalarndan
uzak durur. Kendini Beyolu meyhanelerine atar. Bu Srada
Stlce Bektai Tekkesine devam ederek eyh Mmin Ba
hadan nasiplenir. Siyasi bask iyice artmtr. O da pek ok
Abdlhamid kart gibi yurtdna gitmeye karar verir. Kendi
ifadesiyle 1319 (miladi 1902) senesi knunusnisinin (Ocak)
13nc Pereme gn Mesajeri vapurunun gvertesine postu
sererek Msra doru yola kar. En yakn arkadalarndan
air Eref de oradadr.
Neyzen Tevfikin Msrda geen yllar hakknda ok az bil
gi vardr. Ama geimini neyiyle saladn ve hicvetmeye de
vam ettii biliniyor. Msrda bir arkadayla Neyzenler Kahve
hanesi ap iletir. zbekiye Saz Bahesinde alarken plak
doldurur. Jn Trklerle ilikili bir dost toplantsnda sarho
lukla tabancasn ateledii ve durumada yargca hakszlk
yapyorsunuz dedii iin alt ay hapse mahkm edilir. Ancak
itiraz kabul edildii iin bir buuk ay yattktan sonra zgrl
ne kavuur. Feride adl Lbnanl bir kadnla iki ay birlikte
yaar. II. Abdlhamid iin yazd Abdlhamidin Azndan
bir Nutk- Hmyun adl hicvini stanbul Kraathanesinde
okuyunca tutuklanmak istenir. evrenin yardmyla kurtulur,
Trk Aydnlarnn Msr Hidivi Hakkndaki Dnceleridir
balyla gazetelerde yaymlanan yaz nedeniyle hakknda tu
tuklama karar verilir. Kurtulmak iin Kaygusuz Sultan adl
bektai tekkesine snr.
II. Merutiyetin ilanyla Msrdan ayrlp zmire dner. Ar
dndan da stanbul yolunu tutar. Kendi ifadesiyle Devr-i dil-
ra-y merutiyetin ilnndan tam 28 gn sonra, 8 Austos
1324te (1908) Sirkeci rhtmna ayak basar.
emberlitata bir han odasna yerleen Neyzen Tevfikin
ilan edilen hrriyetle karlamas pek de parlak olmaz. Fe
rah Tiyatrosunda sergilenen Sabah- Hrriyet adl oyunun
ttihat ve Terakki tarafndan yasaklanmas zerine yapt ko
numa tutuklanmasna neden olur, ancak ksa bir sre sonra
serbest braklr.
Neyzen Tevfik 1910 ylnda sarkl bir zatn kz olan Cemi
le Hammla , kardeinin ve babasnn kar kmasna karn,
annesinin sraryla evlenir. Bir kz olur. Ancak yrmeyen ev
lilii, kz Leman henz aylkken kaynbabasnm eini alp
gtrmesiyle son bulur.
I. Dnya Sava yllarnda, Askeri Mzenin kurucusu Muh
tar Paanm emrinde mehterba olarak askerlik yapar. D
zenle ba ho olmayan Neyzen Tevfikin askerlii de kendin-
cedir. Muhtar Paayla kavga edip kar gider. stanbul Mer
kez Komutan Albay Cevat Bey, sk sk yinelenen bu kavgalar
da araya girer ve Muhtar Paa ile Neyzeni bartrr.
Dnemin Harbiye Nazr Enver Paanm yalsnda mehter
takmnn verdii konseri izleyen Almanyann Romanyadaki
kuvvetlerinin komutannn ilgisini eker. Baz kaynaklara gre
onun arls olarak Romanyaya gider. Romanyada piyano
eliinde konser verir.
1919 ylnda, ilk kitab Hi yaymlanr.
1923te Ankaraya gider ve kardei efik Kolaylnn yann
da drt be ay kalr. Kurtulu Savan ve Mustafa Kemal i
ven iirler yazar. Cumhuriyet devrimlerine bal, onlar savu
nan bir airdir artk. Gemie, gemiin kalntlarna kar ac
masz bir savaa giriir.
1924 ylnda, arkada Haan Sait elebinin yardmlaryla
yazdklarn Azb- Mukaddes bal altnda fasikller halinde
yaymlamaya kalkr. Ancak bu giriim iki fasiklden sonra
noktalanr.
1926 ylnda Atatrkle tanr.
1927 ylnda sara nbetleri ve alkol yznden artk sk sk
gidecei Topta Tmarhanesi ve Zeynep Kmil Hastanesinde
tedavi grmeye balar.
1928 ylnda Dresden Opera Mdr Kurt Schtringler ile ta
nr. Ney alna hayran kalan opera mdr, Neyzen Tev-
fiki ycelten szler syler. Ayn yl, eski dostu Mehmet Akifi
grmek iin tekrar Msra gider. Bir yla yakn bir sre yann
da kalr.
30lu yllarda, ekonomik destek olsun diye vali ve Belediye
Reisi Muhiddin stndan giriimiyle konservatuvarda g
revlendirilir. 40l yllarda hem doktoru hem dostu olan Maz-
har Osman ve Rahmi Dumann aracl ve valiliin onayyla
Bakrky Akl Hastahanesinin 21 nolu kouu ona ayrlr. s
tedii zaman gelir, yatar, dinlenir.
9 Mart 1946da basn yararna dzenlenen bir konserde a
lar. Yapt taksimlerle izleyicileri byler. Konser ncesi ne
yini merak edenler, konser sonras onu dinlemenin bir ans
olduunu dile getirirler.
1949 ylnda, dostlarndan hsan Ada, Neyzen Tevfikin
eserlerini onun gzetimi Azb- Mukaddes adyla kitaplatrr.
1951 ylnda Onu Affettim adl bir filmde nemli bir rolde
gzkr. Alayan ark adl bir baka filde ise Suzan Yakarla
oynar.
1952 ylnda, arkadalarnn srar ile ehir Komedi Tiyatro-
sunda jbilesi yaplr.
1930larda stanbul Belediyesinin balad yardm ayln
saymazsak Neyzenin hibir zaman dzenli bir geliri olmam
tr. Neyzen Tevfikin efsaneleen yaam 28 Ocak 1953te son
bulur. Cenaze namaz Beiktata Sinan Paa Camisinde kl
nr. Caminin avlusundan taan kalabalk ana caddeleri, kahve
leri, yolun karsndaki Barbaros Bulvarn doldurur. Memur
larn, profesrlerin, ileri gelenlerin yan sra klklarna ekid
zen vermeye alan sarholar, sokak serserileri ve bin bir e
it insan bir arada uurlar.
OBAN ARM AANINI SUNARKEN!
k* *
imdiye kadar ben, gerek sazmdan, gerek szmden dn
ya menfaati temin etmek kahramanln gsteremedim. Yet
mi yldr sazmla szm yznden elime geen para; Tavuk-
pazan meyhanelerinde, hesabn bilir bir sarhoa meze dahi
temin edemez. Anlataym:
Sazm hibir zaman paraya tabi klmadm. Byle bir vazi
yeti beni yaatan en byk hayat arkadam, sadk ve vefal
neyime kar hakaret telakki ederim.
Doldurduum yze yakn plaktan aldmn yzne dahi
bakmadm.
gal devrinde Eskiehirdeyken, Hii yazmtm. Bunu s
tat Ahmet Halit Bey basmak ltufkrlnda bulundu. Mteek
kirim. Ka nsha basld? Bunu sormak cretini kabul ede
mem. Yalnz unun farkndaym ki, hepsini tandm halde,
hibir iportacnn sergisinde veya bir aktar dkknnda kese
kd olarak da grmedim.
te bu ilk periannamenin krndan Ahmet Halit Yaaro-
lu, Sirkecide Manto denilmekle maruf olan meyhaneciye be
lira olan borcumu verdi. Bana da zannedersem bir miktar ki
tap vermiti. Onlar ise Eskiehirde Yunanllar alp gtrd-
Kari,
Bu yazlar okurken veya dinlerken ilmi, edebi hibir mezi
yet aramayacaksn! Hayretzede bir serserinin istidat- hilksini
boup ve sonra azaplarla tahnit eden muhitine kar, ne biim
duygular tadn birer elence gibi seyredeceksin!
Yazlarda tesadf edilen elfz- galizeyi ve pek baya olan
manalar duyduun zaman hkat-i mstehcenenin timsl-i uz-
visi saylan, bir sarhoun rtlerini terennm eden, bir ope
ra parasn dinliyorum farz et!
Yahut envr-i maarifin yol bulup da giremedii bir hafre-i
fazayihten ebah-i cerimin gnah ve sularnn kaynayp ta
tn nazar- tahayylne getir. Ve her nerede olursa olsun
Neyzen Tevfik tefevvhn iittiin zaman onun ahlak- mez-
***
hsan Ada
GAZEL5
5 Bu gaze!, airin ilk yaym lanan iiri olup Muktebes mecm uasnn 30 Ni
san 1314 tarihli on sekizinci saysnda, Urla Mekteb-i rdiyesi muat-
lim-i e v v e li Haan Efendi'nin mahdumu T evfik " im zasyla kmtr.
Gazelin altnda, m ecm uann tevik edici baz satrlar vardr. [. A.]
Binev ez-ney n hikyet mikuned
Ez-cudayha ikyet mikuned
Mevln
tima
Ey bana kendini byk tantan,
Hlime bak da varlndan utan!
6 Ali Kemal.
7 Refik Halit Karay.
8 Yakup Kadri.
9 Damat Ferit Paa.
FNUS-I HAYAL
Hakk Shaya
BAD-I MUHALF
Evet demi.
Gzel amma gtmdeki pamua,
Cevab kim verecek? Sor bandaki kavua.
21 Mknats.
Gece bast kara kapl kitap - oldu hkim,
Anrrken tepien bunca eek hep lim!
***
31 Bu b eyit y le de olabilir:
Mahz- kl lyetenahiyyette
Eder ibda- vcuda secde.
Kadky, 1941
Hicran kucanda tuttuun srda,
alam, bulanm, durulmu olsun,
Szne, sazna gven de yana,
Kula ezelden burulmu olsun.
.......dedikleri, boyal
Bir akalm, ilmi Turan masal.
Gelmemitir cihan cihan olal
Byle bir zrtapoz efendim sensin!
37 1908-1921.
Kemii lmeden doru tkar m,
Zalolu Rstem'i ocuk ykar m?
ahinle dnyada baa kar m
Bu hmblca horoz? Efendim sensin!
Hoca,
Evet, bu er-i erifin yosunlu engerei,
Zulmle, gamla kazlm mezarlarn krei,
12.01.1337
VAZ
BR OCUA42
eklinde alnmt.
Ad g een form ann basld gn tesadfen, M evln v e eserleri ze
rindeki tetkikleri ile tannm Abdlbk Glpnarlya rastladk. Ney
ze n e saygs dolaysyla baslan form ay grm ek istedi. Bu tetkiki s
rasnda m ehur b eyit zerinde durarak u bilgiyi verdi:
Mevln, M esnevi m etnine Binev in ney un ikyet mkuned, yani
Dinle, bu ney nasl ikyet e tm ed e d iye balar. Fakat m ehur bir
yanl olarak, birok basm alarda bu ilk m sra Binev ez ney d iye ka
ytldr. Nahifi de terc m esinde bu ikinci tarz almtr.
1.Mevlnnn lmnden be yl sonra yazlm olup elebi Hsa-
m eddin ile Sultan V e le d in huzurlarnda asl nsha, yani M evlnnm
elebiy e yazdrm olduu M esnevi ile karlatrlan v e bugn Kon
ya M zesinde bulunan nshada;
2.Milli Eitim Bakanlnca yaym lanan M esnevi terc m em ize es
olup stndeki m teaddit m hrlere nazaran M evln Derghna
vakfedilm i olduu v e kenarlarndaki haiyelerden, elebi Hsamed-
dinin nshasyla karlatrld anlalan Sultan V e le d in azatl kle
si Osman tarafndan yazlm nshada;
3 .M evlevler tarafndan ihtimam ile yazlan btn yazm alarda, Mes-
n e v inin ilk beyti;
B inev in ney un ikyet m kuned
E z Cudyh hikyet m kuned
tarzn dadr."
Bu ikaz zerine M evln nn beytini Sayn G lpnarlnn bildirdii e
kilde dzelttik. Bu bakmdan ikinci form adaki beyit, kitabn bir ks
m nda birinci ekilde, d ier bir ksmnda da ikinci ekildedir. [. A.]
Lisana geldi de birok hikye anlatt
Deil mi?
yle evet, neymi anlald ad.
Sanatn var m?
Var az ok.
Ne yaparsn?
Kavalm
Necidir, syle.
Fonorafc, saati, tccar
Haydi, hi durma, o dem bu neyi oktan arar
Dedi Nzm:
Bana bak Bey Baba, sen bil ki unu,
Dediin farz edelim olsa da, bizlerce sonu
54 ... 1934 senesi H azirannda bir gn iki sivil polis kom iserinin muha
[azas altnda Bakrky M essesesine getirildi, ayakta duracak hald1
deildi, burnunun zeri, eli yaralanm t. Kan szyordu, sol gz
m osm or bir rkle evrilm iti. G z kapaklan imi ve gzn kaps
mt. Ertesi gn kendine geldi, bir gn e v v e l ektirm i olduumu
aadaki resm inin arkasna -bir sene evvelki m uhaverem izi hatrla
tan v e bir gn evvelk i sergzetini anlatan- u satrlar yazp bana he
diye etti. N eyzen o sene aylarca bizd e kald... D oktor Rahmi Duman
Canveren Sultan, sayfa: 37.
BEYTLER
SON
Hakknda Y a z la n la r
Kimseler Hfza aln yere gelmi diyemez,
Doduundan beri k dnmedi eytana bile!
ok cevamide mesacidde dolat amma
Koymad alnn pi secde-i Rahman a bile!
Hacyatmaz gibidir sanki kpolu kpek!
Ayakstnde kalr dse de mizana bile!
Eref
Ahmet Rasirn
Bir rast, bir acemairan, bir neva, bir bestengr, bir hicaz,
bir suzinak, bir suzidil, bir hseyni, bir sazkr, bir sultanye-
gh, bir tahirbuselik, bir ehnaz. Bir evcara yahut bir ferah
nak, bir saba. Latif ve kutsi bir eda-y lahuti-meram ile nayn
deliklerinden bir zulal-i ruhani gibi fkrr, havl-i ruh iinde
donar fakat nasut- fikr endieyi sndrr.
Kh o dima- atein mthi ryalarla rpndktan sonra
nagehani bir iltima ile parlar: Bir ir-i nev-hram, kavrulmu
dudaklarnda dnp dolar; meydana kmaz; o zaman gzler
ilahi-merebne zemine yahut gazab- tehevvr ile asumana
dikilir; sylemek isterken susar yahut susmak istedike syler.
te bu halinde her hatra yerinden oynar, her sima onda
bir aina-y ezeli hkmn haiz grnr. Bu sermest-i mdam
deil, mecnun deil, kil deil. arkm rind-i bade-peresti, bu
diyarlarn sanatkr, metruk, mensi, ryan ve perian, fakat ci
hana lakayt bir air-i hub nefesidir. Tanr, anlar, bilir, grr,
hatta sezilir bir kalenderidir.
Hakknda neler sylenmez: sarho , bedmest, derbe
der , bare, ekilmez, ayk iken dinlenir
Bu msemmalarla da alakas yoktur. O halde nedir? O, bu
suale yle cevap veriyor:
Z DUYGUM
perdelerini kaldryorsun?
Bereket versin onlarn eski kuvvet ve ceberutu yoktur!
Eer olsayd phesiz, sen de asrn ikinci bir Hallac- Man-
suru olurdun!
Mamafih hakikaten, Kadn rbab- aka gerilmi telin tera
nesidir ya... Fakat emin ol ki, Tevfik;
Beeriyet yle uyumu ve uyumutur ki: Elindeki nay- i
kyeti, sr- srafil gibi kurumu kulaklarnn dibinde flesen,
yine uyandrmak deil, esnetemeyeceksin bile! Bin dokuz yz
ksur seneden beri beerin ruhuna sklan gngn morfinler,
onu yle bir felc-i taassuba uratm ki, senin zayf ellerinle ya
pacan masaj, belki ona bir okamak mahiyetinde kalacaktr...
Bu minelezel, ilelebet uurum iinde, alabildiine yuvarla
np giden beeriyet ykn durdurmak deil, bir an iin olsun
arkasna baktrmak yine el verirdi fakat nerede? Bu kr kr/
ne bir gidi ki, giden de gtren de bhaber! Nereye ve niin?
Diyebilirim ki ne Tolstoy ve ne de Rousseau; hayatn iyty
zn, yani dinin dibini, senin kadar vazh ve veciz anlatams
mt... Hsl keskin bir takm zeklarn korkak azlar, imdi
ye kadar kekeleyerek inedii hakikatleri, sen, kemal-i meha*
bet ve fasahatla -ulu orta- bardn... Ve bu, yle bir sayha kl j
Taa cennet-i lnn mukaddes gnahkr demin kulana bM
le ulamtr... Aferin Tevfik!
nk aldanmay bir inirah- manevi addeden bu ii bo
insanlar; hl irat ve ikaz seslerini bldan bekler!
Eh ne yapalm Tevfik! Biz hl, adi kee klah bamza,
parlak rugan fotinleri ayamza geirmekle ilan- medeniyet
etmekteyiz!
Grmyor musun? Asl amur olan kiremitler, saraylar s
tnde, en kymettar somaki mermerler, kaplar eiine vazolu-
nuyor!
Binaenaleyh ite sen de sefil ve perian olarak kadiri
nas memleketin barnda srnerek yaayacaksn!
Bu mektubumu okuduktan sonra, belindeki nay- ikyeti
karp u sahte varln kzarmayan yzne kar bir defa da
ha yuuf diyerek fle!
Selam ve hrmet Tevfik.
Darlfnun, 22 Knunusni 1337/1921
ubukuolu K esriyeli M ehm ed Stk (A k oza n )
Prof. Dr. hsan kr Aksel58
NEYZENE
Muhittin Erev62
m illetvekili seildi. 1961 ylnda lmtr. 1915 ile 1933 yllar arasn
da Darllununda eitim ci ve p ro fes r olarak alt, kltrel devam
ll savunduu v e Harf v e Dil Devrim lerine kar kt iin niversi
te kadrosunun dnda kald. 1943te 7. dnem m illetvekilli olarak
parlam entoda g re v yapt. Galanti, ayn zam anda Trke dnda ei
tim e hararetle kar kt. Bu e r e v ed e Trkiye M usevilerinin Trk
lem esini de savunmutur.
heyecann en ziyade uyandran unsur denizdi. nk heyeca
nn Bodrum denizinden almtr.
Sanatnn ykseklii ve incelii ona Neyzen Tevfik unvan
n kazandrmtr. Musiki ile iir arasnda pek yakn tabii bir
mnasebet olduundan, Tevfik, ayn zamanda zl ruhlu bir
airdir.
Tevfikin hicviyeleri de pek kuvvetlidir. Ve bunlar ondaki
sanat ve hiciv kabiliyetini gsteren dinamik bir nefisedir. Ak-
taliteyi syleyen ve her devre ait bu hicivler, her zaman zevk
ile okunacak eylerdir. Hatta bunlara birer tarih diyebiliriz.
dememi miydi?
M innefi biz insanln bir lazmesi sayarz. O buna gler.
Kendisini aylarca tedavi eden mehur bir doktora, vizite cre
ti olarak:
demiti. Halbuki Akif, ona hocalk etmi, faizle para alarak yar
dmda bulunmutu.
stiklal mcadelesinin btn mucizesini bir tek beyite bi
riktirerek:
der.
Tevfik btn mrnce bu tarife sadk kald. Bir gn stan
bula Dresden Operas mdr gelmiti. Neyzenin hretini
kim bilir nerede duymu. Dinlemek istedi. Tevfik oOa Dede
Efendinin Sultaniyegh bestesini ald. Neyzen flerken, Al
man sanatkr yazyordu. Eser bitince:
Ltfen bir daha tekrarlar msnz? dedi.
Yr misal ikinci kere alnd ve ikinci kere yazld1- Opera
mdr:
Bu adam yalnz almyor, ayn zamanda besteliyor! hk
mn verdi.
Gerekten de yledir. Tevfik bir perevi, bir saz semaisini,
bir besteyi alarken esere kendi ruhunu, kendi slubunu sin
dirir.
Bir akam saza gitmitik.. alanlar onu grnce cotular.
Rumeli havalar syleniyordu. Sra Aliime gelince:
Ltfet bunu birlikte alalm, diye yalvardlar. Neyzen de
aralarna kart ve saz ansz;n bir imekle parlad. Bu trk
y belki bin kere dinlemitim. Meer hibir zaman onun srr
na erememiim. O akam seslerin manas deiti. Msralarn
enginlii baka trl aldad. yle ki sazlar birer birer sus
tu. Kimi tamburuna, kimi yayna ban dayad. Klarnet sustu,
ud sustu. Yalnz ney dil oldu beyan oldu, sesler harf oldu, sz
oldu. Gzmzde savrulan stleri, kpren kylar, ala
yan sularyla Tuna canland. O name adesesinin arkasnda
biz, trklerini uuran rzgrlara Aliimi grdnz m? di
yen canfes alvarl kz grdk.
Tevfik ite byle bir neyzendir.
*70
Hamamizade Ihsan1"
Kemal Onan
Re fi Cevad Ulunay83
der.
Bir an iin mrm otuz sekiz sene evveline dndrdm.
Yine bu tiyatroda, yine bu sahnede merhum Adliye Nazr
Manyasizade Refik Beyin himayesinde Tanburi Cemillerin,,
Hac KiramiIerin, Nevreslerin, Hac Ariflerin, Hafz smaille
rin, mer Faiklerin, Santuri Etemlerin ve isimlerini hatrlaya
madm byk statlarn itirakiyle bir konser dinlemitik..
Neyzen Tevfik oradayd. lk defa olarak yapt Mahur taksirin
dehetli alklanm ve Tevfik bu tevecche parmaklarn aa
rak, halka buse gnderir gibi tatl bir selamla teekkr etmiti.
Kulisten dinliyorum: Tevfikin feryad neyin iini yakaraK
yaylyor; bu khne kam nasl oldu da Neyzenin yank nefe
siyle tutumad?
Musiki vadisinde aheserler yaratan Neyzen Tevfikin ede
biyatta da vecidli iirleri var. Tevfik yalnz doma bir neyzen
deildir, doma bir airdir de...
Neyzen Tevfik Beyin hayat derin bir kalenderlik iinde
gemitir. imdiye kadar her vadide iirleriyle ayrca bir h
ret kazanan Tevfikin neyi karsnda kendini kaybetmeyen,
vecd iinde hkrmayan yoktur.
Neyzen son gnlerde azck gzn at. Anlalmayan bir
kudretle meyhaneden syrld.
A li Canip Yntem86
kap no: 1 93
Edebiyat: 27