1.

fasikl

N IMA
L E TA
FELSEFEY
 RETEN FELSEFEYLE TANIMA
TEST 1
1. Yaam, okyanusta karlatn frtnalarla deil, gemiyi limana getirip
getirmediinle ilgilenir. sz filozoflar iin geerli deildir. Filozof, gerekir-
Filozoflarn dorulara ulamak gibi bir se akntya krek ekmeyi de bilir. Bir filozof iin sonuca ulamak kadar,
amac yoktur. Onlar iin nemli olan fel- bu sonuca nasl ulald da o kadar nemlidir.
sefe yapabilmektir. Bu parada filozoflarn hangi zellii dile getirilmektedir?
A) Grlerini gndelik yaama uygulamalar
B) Eylemin sonularn deil, felsefenin yntemini nemsedikleri
C) Merak ve hayretle toplumu ve evreni inceledikleri
D) Bilinmeyen konular aratrdklar
E) Evrensel nitelikteki sorunlarla ilgilenmeleri

Felsefede insan, varlk, deerler gibi her
konu sorgulanr. Hatta sorgulayann bil-
gileri de sorgulanr.
2. Sorgulama, filozofun gereklik karsndaki duruunu belirtir. Bu tavr,
hibir fikri mutlak doru olarak kabul etmez; zihin, srekli kendi gidiinin
doruluundan kuku duyar. Ard arkas kesilmeyen sorgulamalar felsefi
dncenin en doru yry tarzdr.
Bu parada felsefi bilginin hangi zellii vurgulanmaktadr?
A) nsann anlama merakn giderme
B) Sonulara akl yoluyla ulama
C) Eletirel olma
D) znel olma
E) Bilimsel dnn temelinde bulunma

3. nsan din ile gelenein verdii yantlarla yetinmeyip bilmek, anlamak iste-
ine kendi akl, kendi grleri ile ulamaya altnda felsefe domu-
Felsefe, mitoloji ve din ile hesaplatktan
tur. te o zaman insan dinin ve mitolojinin aklamalarna kar eletirel
sonra ortaya kabilmitir. bir tutum taknmtr. Bunlarn dorusunu erisini ayrmaya, eletirmeye
koyulmutur.
Bu paraya gre, felsefenin douunda etkili olan faktr aadaki-
lerden hangisidir?
A) Ynetimin demokratik olmas
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 B) Refah dzeyinin yksek olmas
C) retimden arta kalan bo zamann olmas
2 D) Geleneksel dncenin akl ile sorgulanmaya balanmas
E) Bilimlerin hzla ilerlemesi

4. Felsefe soru sorma etkinliidir. Bu sorularda filozoflar bize farkl cevaplar

Filozoflarn dncelerini bilmek felsefe
yapmak iin gereklidir fakat yeterli deil-
dir.
sunarak yardmc olabilirler; fakat filozoflarn bu cevaplarn bilmek felsefe
yapmak anlamna gelmez. Filozoflarn akl yrtmesini ya da ayak izlerini
izleyerek cevaba ulatmz an artk felsefe yapabiliyoruz demektir.
Bu paraya gre felsefe yapabilmenin temel koulu aadakilerden
hangisidir?
A) stn bir yetiye sahip olma
B) Toplumsal deerlerden bamsz olma
C) Filozoflarn dncelerini takip etme
nite

D) Bilimsel verilerle uyumlu olma

E) Eletirel dnebilme
 FELSEFEYLE TANIMA RETEN
1 TEST

5. Eski Yunanllarn dilinde felsefe szc bilgelik sevgisi anlamna gel-

mektedir. Sokrates de kendini bir filozof olarak adlandrr. nk, o filo-
zoflarn her zaman aslnda ok az ey bildiklerini ve gerek bilgiye ula- Bilge kii, dorunun arayndan vazge-
maya altklarn, hayat ve dnya hakknda hibir ey bilmediklerinin
mez. Ayrca bilge kii aslnda birok eyi
farknda olduklarn iddia eder.
bilmediinin de farknda olan kiidir.
Bu paraya gre, felsefe ile bilgelik arasnda nasl bir iliki vardr?
A) Felsefe bilgelie bir konum kazandrma abasdr.
B) Bilgelik yaamda mutlu olabilmeyi bilmektir.
C) Felsefe bilgelie ulama abasdr.
D) Her eyi bilen bilginler felsefeyi renmi demektir.
E) Bilgelik, felsefenin gelimesi iin aba harcamaktr.

6. Bazlarmz, kendimizi iinde bulunduumuz bu artc dnyann an-

lamn, yaamn amacn ve nasl yaanmas gerektiini anlamak ister. nsan dnen bir varlktr. Her eyi me-
Felsefe bu tr sorularla ilgilenir; bunlara kesin cevaplar bulmak iin deil,
sadece zerinde dnmek ve tartmak iin ilgilenir. rak etmesi, anlamaya almas, eletirel

Bu paraya gre felsefenin ilevi aadakilerden hangisidir? bir gzle olaylara bakmas felsefeyle ola-
nakl hale gelmektedir.
A) Bireye hogrl olmay retme
B) Sorduu sorularla mutlak bilgilere ulatrma
C) Farkl fikirlerin olabileceini gsterme
D) Yaamn anlamn sorgulatma
E) Tutarl dnebilmeyi salama

7. Felsefi aratrmann temel koulu zgrce sorgulayabilmektir. lk kez de-

zgrlk, demokrasi, zenginlik, farkl
mokrasinin kurulduu lk a Yunan devletleri, hem zenginlie hem de
farkl kltrlerdeki insanlarla tanma olanana sahipti. Bylece felsefe- kltrlere hogr felsefenin doup b-
nin domasndaki zel koullar gereklemi oldu. ymesi iin gereklidir.
Bu paraya gre felsefenin domas ve gelimesi iin aadakiler-
den hangisi gerekli deildir?
A) Felsefeyle ilgilenecek yetenekli insanlarn olmas
B) Ynetim biiminin demokratik olmas
C) Kltrler aras temasn salanmas 3
D) Refah dzeyinin yksek olmas
E) Eletiriye hogryle yaklaacak toplumsal yapnn olmas

8. Grleri tamamen zt olan filozoflar bile, sorgulanmam bir yaamn ya-

amaya demez olduu konusunda genellikle anlarlar.
Bu szle filozoflarn hangi ynyle birbirine benzedikleri dile getiril-
mektedir?
Merak ve hayret gds insanlar anla-
A) Otorite saylan dnrlerin grlerinde gr ayrl bulunmama maya, aratrmaya yneltmektedir. Olay-
B) Yaam merak duygusuyla sorgulama gereksinimi duyma lara bu anlamda eletirel bir gzle bak-

C) Felsefe tarihini renme mak filozofa bir tavr gerektirmektedir.

1 D) Felsefeden pratik fayda bekleme

E) Toplumun deer yarglaryla bark olma
 FELSEFEYLE TANIMA
NTE
TEST 1
1. Erdemin retilip retilemeyecei sorusuna, Protagoras,
erdemin bilgi olmad ve bundan dolay retilemeyece-
i, Sokrates ise erdem ve bilginin zde olduu ve reti-
lebilecei yantn verir.
Bu parada sz edilen durum felsefenin hangi niteli-
ine bir rnektir?
A) lkelere akl yoluyla ulamasna
B) Cevaplad sorularn deiik konularda olmasna
C) Sorularla felsefenin alann geniletmesine
D) Sorular cevaplamada farkl bak alarnn bulunma-
sna
E) Sorularn cevaplardan daha nemli olmasna
2. Felsefe problemleri mutlaka bir kltr iinde ele alnr ve o
kltrn byk lde etkisini tar. Kimi zaman, dorudan
doruya problemleri iaret eden Varlk nedir? Hayatn
amac nedir? Doru bilgi olanakl mdr? gibi sorular, b-
tn kltrlerde ve btn zamanlarda hep sorulagelmitir.
Bu parada felsefenin hangi nitelii zerinde durul-
mutur?
A) Kendi iinde tutarl bir btn oluturmas
B) Evrensel nitelikteki konular ele almas
C) Olgulara dayanma zorunluluunun olmamas
D) Cevabn sorudan daha nemli olmas
E) Akl ve mantk ilkelerine uygun olarak tasarlanmas
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
4
3. Kendi kltrnz, kendi dnyanz baka dnyann bas-
ksndan korumak iin duyarl olmak zorundasnz. Felsefe
burada ok nemli bir rol stleniyor. Srekli diri kalmay,
kafa genliini, dinamizmini aratrmay, yetinmemeyi bil-
diren bir etkinliktir. Felsefeciler, sradan dncelerden al-
ageldiiniz grlerden farkl olan aratran insanlardr.
Bu parada felsefenin hangi ilevi vurgulanmaktadr?
A) Farkl grlere ak olmay retme
B) nsan hogrl klma
C) Bireyi zararl fikirlerden koruma
D) Gndelik yaamn sorunlarn zme
E) Akl etkili olarak kullanmay salama
4. Zenon bir rencisiyle konuuyor; o ne derse rencisi
srekli onaylyordu. Sonunda Zenonun sabr tkendi ve
bard: Hi olmazsa bir kere itiraz et, baka bir fikir syle
de iki kii olduumuzu anlayaym.
Zenon, rencisini hangi nedenle eletirmektedir?
A) Gemi bilgi birikiminden yararlanmamas
B) Tutarsz grler ne srmesi
C) Sorgulayc tavr kullanmamas
D) Srekli aray iinde olmas
E) Bilimsel yntemi kullanmamas
5. Byk felsefi sistemler deerlendirilirken genellikle konu-
larn doruluuna, yanllna deil, konular arasnda e-
likinin olup olmadna baklr.
Bu paraya dayanarak aadaki bilgilerden hangisi-
ne ulalabilir?
A) Byk dnrler nemli felsefi sistemler kurmular-
dr.
B) Felsefe, tarihinden soyutlanarak aklanmamaldr.
C) Her dnemde farkl bir felsefi sistem kurulmutur.
D) Felsefede kesinlik deil, sistemin tutarl olmas nem-
lidir.
E) Felsefe eletirel bir etkinlik alandr.
6. Felsefe renmek deil, felsefe yapmak nemlidir. Felsefe
yapmak yreklilikle, hatta gerekirse tam bir Don Kiotlukla
dncenin alanna girebilmeyi gerektirir. Btn retileri
su gibi ezberlemi olmak kime ne kazandrr? Ezber, bil-
mek deil, belleine sunulan zenle korumaktr.
Bu parada felsefenin hangi zellii vurgulanmakta-
dr?
A) Soyut kavramlarn renilmesi
B) Evrensel olmas
C) Bireye sorgulayc bir dnce kazandrmas
nite
D) Dnrlerin grlerini renmenin nemli olmas
E) Varl btn olarak kavramas

7. nsan yaamnda en tehlikeli ey yanl bilgidir. Bunun
da en nemli nedeni, insanlarn kafalarnda gelii gzel
ve yanl kavramlar oluturmalardr. Felsefe yaparken
bir eye dikkat etmemiz gerekir; her kavram her birimizin
kafasnda ayr ayr anlamlara gelmemelidir. Aksi halde
dnme ve tartma olasl ortadan kalkar. Bylesi bir
ortam bir sar ve dilsizler ortam yaratr.
Bu parada felsefe yaparken aadakilerden hangisinin
yaplmas gerektii vurgulanmaktadr?
A) Ar kukucu olma
B) Gereki tutum taknma
C) Kendi akln stn grme
D) Kavram bilgisine sahip olma
E) Otoritelerin grlerini dikkate alma
8. Gnmz felsefesinin sorunlarn ve sistemlerini anlamak
iin, nceki felsefi dnceleri bilmemiz gerekir.
Bu parada felsefe yapabilmenin koulu aadakiler-
den hangisidir?
A) Gemi dnce birikiminin renilmesi
B) zgn dnceler ortaya atlmas
C) Dnrlerin grlerinin deiebileceinin bilinmesi
D) Bilinmeyen konulara aklk getirilmesi
E) Eletirel dnce alkanlnn yerlemesi
9. Felsefi tavr kiinin inanlarndan, sk skya tutunduu
dnsel dallarn sorgulanmasndan balar. nsanlarn
zerinde pek de dnmeden kabul ettii fikirleri de iine
alarak eletirel bir szgeten geirir. Felsefe ele ald tm
fikirler, tavrlar konusunda tereddtldr. Acaba demek-
ten, iini bununla kemirmekten bir an geri durmaz.
Bu paraya gre felsefi tavrn temel zellii aada-
kilerden hangisidir?
A) Kukucu olma
B) Tutarl davranma
C) Gemi birikimden yararlanma
1
D) Otoritelere saygl olma
E) Aklc olma
FELSEFEYLE TANIMA NTE
1 TEST
10. Felsefe, ruhu kalba dker, iler, yaam dzenler, eylem-
leri doru yola koyar, yaplacak yaplmayacak ileri gs-
terir; dmenin bana oturup tehlikeli dalgalar arasnda
rpnan gemiyi ynetir, yoluna yn verir.
Bu paraya dayanarak felsefeyle ilgili olarak aada-
ki yarglardan hangisine ulalabilir?
A) Sonulara eletirilerle varr.
B) nsan yaamna yn vererek anlam katar.
C) Metafizik konularla ilgilenir.
D) Toplumsal koullardan etkilenir.
E) Sorular, cevaplarndan daha nemlidir.
Yldzl Soru 1
Felsefe z gerei mutlaka ele
tirel olmak zorundadr.
Felsefe iin durmak demek yok olma
k demektir. Felse-
feci hibir zaman elde ettikleriyle
yetinmemeli, srekli
yeni dncelerin peinde komald
r. Her zaman n-
ne kan engelleri ykmaya al
mal, elde ettikleriyle
yetinmemelidir. Karl Jasperin syl
edii gibi Felsefe
yolda olmak demektir. Durmak ya
da son noktay koy-
mak felsefenin gerei olamaz.
Bu paraya gre aadakilerd
en hangisi felsefeyle
ilgilenenlerle ilgili bir zellik olam
az?
A) Snrlar zorlama
B) Yeni renmelere istekli olma
C) Merak etme
D) Bilinenle yetinmeme
E) Mutlak dorulara ulama
5
11. Felsefi bilgi sistemli ve mantksal bir tutarlla sahip olsa
da bilimsel yntemden yoksundur. Bunun nedenini de fel-
sefenin urat konu ve alanlarda aramak gerekir. Fel-
sefenin bilim gibi sadece somut olgularla ilgilenmemesi,
hem felsefi bilgiyi znel klm hem de belirli bir yntem-
den yoksun brakmtr.
Bu parada sz edilen durum felsefi bilginin hangi
zelliini dile getirmektedir?
A) zgrlk toplumlarda gelimesi
B) Bilgelik sevgisi olmas
C) Tm uluslarn katk salamas
D) Deney ve gzlemle sonulara ulalmas
E) Kesin sonulara varlamamas
 FELSEFEYLE TANIMA
NTE
TEST 2
1. Felsefe sorduu sorulara cevap verir; insan, evren ve ya-
amla ilgili konular anlamaya alr. Bilimlerin yntem ve
sonularn irdeleyerek gereklie ulamaya alr.
Felsefe gereklie ulamaya alrken aadakiler-
den hangisini kullanr?
A) Deneysel yntemi
B) Dinsel bilgileri
C) Gndelik bilgileri
D) Akl yrtme yntemini
E) Sezgileri
2. lk alardan beri felsefenin birok tanm yaplmtr. Ge-
nel bir yaklamla onun insan, evren ve deerleri anlamak
amacyla srdrlen en geni bir aratrma, birletirici ve 5. Filozoflar Bilgi bilgisizlikten iyidir, bilinlilik masumiyetten
btnletirici bir aklama gayreti olduu sylenebilir.
Bu aklamada felsefi bilginin hangi zellii vurgulan-
maktadr?
A) Konularna yaklamnn tmel olmas
B) Kukucu ve eletirel olmas
C) Ylmann olup ilerlemenin olmamas
D) Toplumsal sorunlarla ilgilenmesi
E) Cevaplarn filozoftan filozofa deimesi
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
3. Filozof evde oturup televizyondaki her filmi izleyip vakit
dolduran bir kiiye benzemez. Filozof seyredecei eyler
konusunda seicidir. Seyrettii filmin konusu, ana fikri,
hangi amala yapld, insanlara ne kazandrd onun
iin nemlidir.
Bu parada filozoflarn hangi zellii vurgulanmakta-
dr?
A) Her konuyu aratrmalar
B) Konular derinlemesine incelemeleri
C) Sorular cevaplardan nemli grmeleri
D) Yaratc akla sahip olmalar
E) inde yaadklar toplumu etkiledikleri
4. lk ada mitoloji o dnemin ekonomik, siyasi, dini ve d-
nsel yapsn ekillendirirken, ayn zamanda toplumun
zelliklerini ortaya koymaktayd. Ayn ekilde felsefe de
bir yandan toplumlarn yapsn etkilerken, te yandan o
toplumun yapsna gre de ekil almaktayd.
Bu paraya dayanarak aadaki bilgilerden hangisi-
ne ulalabilir?
A) Felsefi dnte eletiri temel ilkedir.
B) Felsefe, tm zamanlar iin genel-geer dorulara
ulama amac gder.
C) Felsefede akl etkili olarak kullanldndan tutarl so-
nulara ulalr.
D) Toplum ve felsefe arasnda karlkl bir etkileim bulu-
nur.
E) Felsefe genellikle halktan kopuk bir ekilde yaplmak-
tadr.
daha deerlidir. ilkesine smsk baldrlar. Bilmediimiz
eyler bize uzun vadede zarar verebilir. Doru ile yanl
ayrmada berrak fikirlerimiz olmaldr. Felsefe yapmak, iyi
ve kty, doru ve yanl ayrt etmede, daha iyi kararlar
vermede bize yardmc olur.
Bu paraya dayanarak felsefeyle ilgili olarak aada-
kilerden hangisi sylenebilir?
A) Birok konuyla ilgilendii
B) Bireyin dnce ve davranlarn etkiledii
C) Merak ve hayretten doduu
D) Her trl iddiay reddettii
E) Toplumsal yapdan etkilendii
6. Baz filozoflara gre felsefede anlam kargaasnn ya da
gvenilir olmayan bilgilerin biraz olsun tesine gemek
istiyorsak, szcklerin dikkatli bir ekilde ve tutarl olarak
kullanlmas, dilin ak ve kesin olmas gerekir.
Bu paraya gre felsefenin grevi aadakilerden
hangisidir?
A) Topluma nderlik yaparak yol gstermek
B) Toplumdan farkl ve topluma aykr dnceler ne
srmek
C) nermeleri zmleyerek kavramlarn anlamlarn be-
lirlemek
nite
D) Bireye bir kimlik ve kiilik kazandrmak
E) Yaamn anlamn sorgulamak
 FELSEFEYLE TANIMA NTE
2 TEST

7. Felsefi sorgulamay ciddiye alan herkes, fikirleri ifade
edilmeye deer kiiler olarak, birbirine sayg gsterme
konusunda anlamal ve yol arkadalaryla bir szleme
imzalamaldr. Ama, herkesin serbeste konuabilecei,
eletirebilecei ve aratrabilecei bir felsefe ortam olu-
turmaktr.
10. Felsefe, bilim gibi deneysel olmadndan onun bir labora-
tuvar yoktur, bu nedenle de nesnel deildir. Her ne kadar
tm filozoflar geree ulamay arzu ediyor olsalar da, bi-
limde olduu gibi herkes tarafndan kabul edilen dorulara
felsefede rastlamak hemen hemen imkanszdr. nk
her felsefi gr kiisel bir bak asn yanstr.

Bu paraya dayanarak aadaki bilgilerden hangisi- Buna gre, aadakilerden hangisi felsefede olmayp
ne ulalabilir? bilimde bulunan bir zelliktir?

A) Felsefede kesin sonulara ulalamaz. A) Ylmann olup ilerlemenin olmamas

B) Zaman deitike felsefenin ele ald sorunlar farkl- B) Aklamalarn znel nitelik tamas
lar.
C) Sonularn olgularla test edilmesi
C) Felsefede sonulara ulalrken aceleci davranlma-
D) Doruluk ya da yanlln bulunmamas
maldr.
E) Bilgilerin kiisine baml olmas
D) Felsefe, sistemli ve dzenli bir etkinlik alandr.

E) Felsefe, kiilerin birbirine hogrl olmasn gerekti-

rir.

Yldzl Soru 2
8. Felsefe, insan var oluuna bir tr maya katt iin, haya-
tmza zevk ya da ilham veren bir gedir. Hayatmz fel-
sefeyle derinlik kazanr, nmze yeni manzaralar alr.
Pythagoraslar et yemez, kete
Kendimiz hakknda zengin bir bilgi edinebiliriz. Hatta, yeni n elbise giyer, kurban
kan sunmazlar, hayvan ldrme
fikirler yabanc ya da tehdit edici olsa bile, kendimizi yeni kten kanrlar. Bu tarz
davranlarn temelinde ruh g
fikirlere aabiliriz. Bylece cesaretlenip yeni imkanlara ne inanmalar yatmak-
tadr. Kesilen hayvann bu kla
doru yol alabiliriz. girmi bir akraba ruhu
olasln dnrler. Bylece felse
fi dncelerini uy-
Bu parada felsefenin hangi ilevi zerinde durulmak- gulama olana bulmulardr.
tadr?
Buna gre, Pythagoaraslarn
felsefeye yapt kat-
A) Yaam anlamlandrma ve ynlendirme k aadakilerden hangisidir?
A) Dnceleri aklla temellend
B) Tutarl dnceler retmeye yardmc olma irme
B) Sorgulama yntemini gelitirme
C) Eletirel dnce alkanl kazandrma C) Evrensel sonulara ulama
D) Dnme yntemini retme
D) Farkl grlere eletirel yaklaabilme E) Bir yaam biimi sunma
E) Demokratik olgunlua ulatrma
7
11. nsanlarn duyularn kullanmaktan; rnein grmekten,
9. Felsefe, sorularmza yant vermekten sorumlu deildir. O iitmekten duyduklar zevk onlarn doalarndaki bilme
daha ok yantlarmz sorgulamaktan sorumludur. isteinin en net kantdr. Gerekten de insan insan ya-
pan en nemli zelliklerden biri onun kendisini evreleyen
Bu szle anlatlmak istenen dnce aadakilerden
dnyay, iinde yaad toplumu, gemiini ve btn yan-
hangisidir?
lar ile bizzat kendisini tanmak ve bilmek istemesidir.
A) Felsefe, bireye hayatn ynlendirebilme olana verir.
Bu paraya gre felsefenin ilevi aadakilerden
B) Felsefenin amac kesin sonulara ulamak deil, soru- hangisidir?
lara eletirel yantlar verebilmektir.
A) Mutlu olmay retmek
C) Felsefe yapabilmek bilgi birikimi gerektirir.
B) Toplumsal yaam dzenlemek
D) Felsefenin gndelik yaam zerindeki etkisini grmek
C) Anlama ve gerei grme ihtiyacn gidermek

1
olduka gtr.
D) Doru dnmenin yollarn gstermek
E) Felsefenin temelinde insanlardaki merak ve hayret
duygusu bulunmaktadr. E) nsana hogrl olma bilinci vermek
 FELSEFEYLE TANIMA
NTE
TEST 3
1. Filozoflarn ortaya koyduklar her trl gr ve tezleri, kendi-
lerinden nceki filozoflarn grlerinin belli bir biimde etkisi-
ni tar. Bu etkileimler, dncenin hem ilerlemesini hem de
srekliliini salar. Bunun sonucunda ise felsefi bilgiler zen-
ginleir. nk felsefe her trl yeni ve farkl bilginin etkisine
ve katksna aktr.
Bu parada felsefi bilginin hangi zellii vurgulan-
maktadr?
A) Kiisel grlerden bamsz olmas
B) Kendine ait bir yntemi olmas
C) Toplumsal deerlerden etkilenmesi
D) Varlk konusunu incelemesi
E) Farkl grlerle beslenerek zenginlemesi
2. Felsefi davran yalnzca kendi inanlar zerinde dogma-
tik olmamak deil, ayn zamanda bakalarnn fikirlerine
ak olmak ve hogrl olmaktr. Filozof her trl sze
aktr ve onlar akl szgecinden geirmeden kabul etme-
yen bir kiidir. O her zaman dierlerinin deneyimlerini pay-
lar. Ne zaman iki birey birbirinden farkl fikirlere sahipse,
birbirinden renecek bir eyleri var demektir.
Bu paraya gre felsefi davran iin aadakilerden
hangisi gereklidir?
A) Uluorta genellemelerden kanma
B) Merak ve hayretle konular aratrma
C) Kendi dncelerinden farkl ve yeni fikirlere
ak olma
FELSEFE D) Tutarl dncelere ulama
SOSYOLOJ 11 E) Grlerini bilimsel verilere dayandrma
8
3. Felsefeci gerei aratran kiidir. Felsefeci, aratrma-
sndan sadece bilgi elde etmez, bu bilgiyi elde etmek iin
bir yntemin de peinde olur. Felsefe bu adan bilgi elde
etme yntemidir.
Bu parada filozoflarn hangi zellii vurgulanmakta-
dr?
A) Kendine zg yollarla gerein araynda olduklar
B) Bilgilerini kendi yaamlarna uygulamalar
C) Toplumsal koullardan etkilendikleri
D) Bilimin verilerine kaytsz kalmadklar
E) Sorulara cevaplardan daha ok nem vermeleri
4. Bilimler var olanlarla urarken felsefe Varlk nedir? diye
sorar. Bilimler bilgiyi ortaya koyarken, felsefe Bilgi nedir?
diye sorar. Bilimlerin durduu, soru sormay brakt yer-
de ise filozof soru sormaya balar. Felsefe, aratrmalarn
hibir zaman yzeysel olarak ele almaz. nk o srekli
ze inerek sorular sormaya devam eder.
Bu parada felsefenin hangi zellii vurgulanmakta-
dr?
A) Tutarl olmas
B) Sorgulayc olmas
C) Bilimlerden yararlanmas
D) Metafizik konularla ilgilenmesi
E) Bilimsel yntemi kullanmas
5. Filozof, sadece dncelerini dile getirmekle kalma-
mal, dncelerini kendi yaamnda da gstermelidir.
Epikrn hazcl dile getirip elenceli bir yaam srmesi
ya da Zenonun kadercilii savunup inanlarna uygun bir
yaam srmesi gibi.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Filozoflar, iinde yaad toplumdan etkilenerek g-
rlerini olutururlar.
B) Filozoflarn dncelerini yaamda uygulamalar bek-
lenmemelidir.
C) Filozoflar toplumsal sorunlara kaytsz kalamazlar.
D) Filozoflar, dncelerini eylemlerine yanstmaldrlar.
E) Filozoflar, dier filozoflarn grlerinden yararlanma-
ldrlar.
6. Platonu anlamann yolu, Atina demokrasisinin serve-
nini anlamaktan, Hegel felsefesini anlamann yolu ise
Prusyann modern tarihini bilmekten geer. Yani felsefeyi
anlamak, derin bir tarihsel kavrayla gerekleir.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Filozoflar zamanla dncelerini deitirebilirler.
B) Filozoflar sorgulayc bir tavra sahiptirler.
C) Her filozofun kiilii birbirinden farkldr.
D) Filozoflar, dncelerini kendi yaamlarna uygulama-
ldrlar.
nite
E) Filozoflar yaad dnemin zeliklerine gre deer-
lendirilmelidir.
 FELSEFEYLE TANIMA NTE
3 TEST

7. Dnyada mantkl dnen hi kimsenin phe duymaya-
ca kadar kesin dorulukta bir bilgi var mdr? lk bakta
pek de zor grnmeyen bu soru, gerekte sorulabilecek en
zor sorulardan biridir. Kaamaksz ve inanlr bir cevabn
yoluna kan engelleri saptadmz anda felsefe alma-
larna iyice girmi oluruz. nk felsefe byle zlmez
sorular yantlama giriiminden baka bir ey deildir.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Felsefenin amac bilgilerle insann yaamn kolayla-
trmaktr.
B) Felsefenin yntemi akl ve sezgidir.
9. Herhangi bir bilim, insanla evrenin tm hakknda bir
bilgi verdiini iddia ederse, bu aklamaya pheyle ba-
klmaldr. nk bir bilim, evrenin ancak belli bir alany-
la ilgili bilgi verebilir. Evrenin btnn ele alabilmek ve
aklamaya almak felsefenin grevidir. Bilimlerin para
zerinde verdiklerini, felsefe btnleyerek verir.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Felsefenin yaklam btncl, bilimlerin yaklam
paracdr.
B) Bilimde deney, felsefede akl yntem olarak kullanlr.
C) Bilim ve felsefenin birbirinden yararlanmas gerekir.
D) Tm bilimlerin temelinde felsefe bulunur.
E) Felsefenin grevi bilimleri eletirmektir.

C) Felsefi sorulara kesin yantlar vermek olanakszdr.

Yldzl Soru 3
D) Felsefede her bir soru farkl sorulara kap aralar.

E) Felsefi sorularn nitelii zamanla deimektedir.

Felsefe, ilk nedeni, mutlak olan ara
trr. Evrendeki her
ey var oluun ve ilk nedenin bilin
mesi iin bir anahtar-
dr. Bu nedenle atomdan galaksile
re kadar bilgi edin-
meye balandka bilinmezin tohu
mlar iek aar. lk
nedenin ve var oluun perdeleri arala
ndka sonsuz sa-
yda perdelerle karlarz. Her
zdmz zannet-
tiimiz bir neden, yeni bir neden ieri
r. Bu yzden bizler
nedenler nedenini zmeye al
tka bilgisizliimizin
derinliini daha iyi anlar ve z
mn bizden ne kadar
uzaklatn grrz.

Bu paraya dayanarak aadak

i bilgilerden hangi-
sine ulalabilir?
A) Bilgi birikimi felsefi grlerin oluumu
nda etkilidir.
B) Filozof, yaamn deerini felsefe
yaparak renir.
C) Felsefede bilinmeyen konulara
kesin yantlar verilir.
D) Felsefede bilgi sahibi olunduk
a kiiler daha ok
ey renilmesi gerektiini anlarlar.
E) Felsefede evren btncl olara
k ak lanr.

8. Dnrler topraktan mantar gibi bitmez. En ince, deer-
li ve grnmez zsular, felsefenin dncelerinde akan
alarnn, uluslarnn rnleridir.
Bu paraya dayanlarak aadaki bilgilerden hangisi-
ne ulalabilir?
10. Karl Jasperse gre, felsefe yolda olmak demektir.
Felsefede sorular cevaplardan daha nemlidir. nk,
her cevap yeni bir soruyu beraberinde getirerek kiiye
yeni dnceler kazandrr.
Kanta gre felsefe deil, felsefe yapmak renilir.

A) Her felsefi sistem, iinde doup gelitii toplumun ve Bu iki tanmda felsefenin hangi zellii vurgulanmak-
an rndr. tadr?

B) Dnrler zamanla fikirlerini deitirebilirler. A) Refleksif olmas

C) Felsefede her bilgi akln eletiri szgecinden geirilir. B) Dnme yolunu gelitirmesi
D) Farkl zamanlarda, farkl dnrler ayn grleri sa- C) Akla dayanmas

1
vunmulardr.
D) Her toplumda grlmesi
E) Dnrler grleriyle iinde yaadklar toplumu de-
rinden etkilerler. E) Tutarl olmas
 FELSEFEYLE TANIMA
NTE
TEST 4
1. Felsefe tarihine baktmzda hibir felsefi grn birden-
bire yepyeni bir reti olarak ortaya kmadn gryoruz.
rnein, Hegel ve Marxda doruk noktaya ulaan diyalek-
tik yntemin temelleri, Herakleistosun olu-deime g-
rlerinde; Septisizmin temelleri, Sofistlerin bilgiye yakla-
mnda; egzistansiyalizmin temelleri, Sokratesin kendini
tan grnde yatmaktadr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Felsefede yantlardan ok sorular nemlidir.
B) Felsefi dnceler filozoflarn kiilik zelliklerinden et-
kilenir.
C) Felsefe, ortaya kt an zelliklerini yanstr.
D) Felsefe eletirilerle kendini dzeltir.
E) Filozoflar birbirinin grlerinden yararlanarak kendi
sistemlerini kurabilirler.
2. Felsefe, doruluumuzdan emin olduumuzu sandmz
baz olay ve durumlarn ou zaman doru olmadn,
mutlak doruya kolay kolay ulalamayacan anlamam-
za yarar.
Bu gre gre, felsefe bireylere nasl yardmc olur?
A) nl filozoflarn yaamlaryla ilgili bilgiler vererek
B) zgr dnmenin yollarn gstererek
C) Yaamla ilgili bilgilerde kuku ve eletiri ynte-
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 mini reterek
D) Toplumsal yaam istenilen biimde dzenle-
yerek
10
E) Akl ile kesin bilgilere ulaarak
3. Filozof, yn tarafndan sorgusuz sualsiz doru kabul edi-
lenler zerine dnen insandr. Filozof, dnlmlerin
yeterince dnlmediine inand iin yeniden d-
nen insandr.
Bu paraya gre filozof aadaki kavramlardan han-
gisiyle tanmlanabilir?
A) Eletirel B) Tutarl C) Sistemli
D) Nesnel E) Evrensel
4. Felsefe bilgisi, birbirleriyle ilgili olan ve birbirini tamamla-
yan kavram, yarg ve karmlar bir ara gibi kullanarak
sistemli bir btn oluturma abasdr.
Bu parada felsefi bilginin hangi zellii dile getiril-
mektedir?
A) Bitmeyen bir bilgi araynn olmas
B) Aklc bir sistematiinin bulunmas
C) Konusunu bilinmeyenlerin oluturmas
D) Sonulara eletirilerle varmas
E) zgr dnce ortam gerektirmesi
5. Felsefe, Epikrosa gre bireyin mutluluunu salayacak
olanaklarn, aralarn aratrlmasndan baka bir ey de-
ildir; felsefenin yapaca, grecei i yalnzca budur. Bu
anlayn pek kesin olarak dile getiren Epikros, felsefe-
nin bu amacnn dnda kalan, zellikle salt teorik olan bir
sorunla uramam, uratnda da bunu hep bu ama
dorultusunda yapmtr.
Epikrosun bu grne gre felsefenin amac aa-
dakilerden hangisidir?
A) Tmel bilgiler ortaya koymak
B) Yaratc dnmeyi salamak
C) Toplumsal geliime katkda bulunmak
D) Gndelik yaamda kullanarak bireyi doyuma ulatr-
mak
E) Doru bilginin araynda olmak
6. nsan, evreni anlamaya ve aklamaya alan filozoflar
kendi sistemlerini kurarken, akl ilkelerini etkili bir biim-
de kullandklarndan elikili yarglara yer vermezler. r-
nein, bir filozof bir yandan dncenin gerek olduunu
sylerken bir yandan da maddenin asl varlk olduunu
sylemez.
Bu parada filozoflarn hangi zellii vurgulanmakta-
dr?
A) Bilimlerden yararlanmalar
B) Tutarl sonulara ulamalar
C) inde yaadklar toplumdan etkilenmeleri
nite
D) Kukucu bir yntemi benimsemeleri
E) Her alanda gr belirtmeleri
 FELSEFEYLE TANIMA NTE
4 TEST

7. Filozoflar ncelikle allmn dna karak otoritelere
kar ktlar ve kendilerinden nceki tm bilgilere, dn-
celere phe ile baktlar.
Bu durum felsefenin hangi zellii ile ilgilidir?
A) Kukucu ve eletirel olma
B) Sistemli ve dzenli olma
C) Merak ve hayret iinde bulunma
D) Kesin ve evrensel sonulara ulama
E) Biriktirme ve ilerleme
10. Sradan insanlarn felsefi durular genellikle gelge g-
nll ve blk prktr. Felsefeyi ama edinenler ise g-
rlerini dzenleme, birbiriyle ilikilendirme ve tutarl hale
getirme yolunda byk aba harcarlar.
Bu paraya gre felsefeyle ilgilenenler sradan insanlar-
dan hangi zellikleriyle ayrlmaktadrlar?
A) Olmas gerekenle ilgilenmeleriyle
B) Sistematik dnmeleriyle
C) Toplumun genelini ilgilendiren konular ele almalaryla
D) Birok alanla ilgili grler ne srmeleriyle
E) Pratik yaamda yarar gzetmeleriyle

Yldzl Soru 4

Felsefi grler niin bir uyumaz

lk iindedir? Filozof-
larn cevaplar neden birbirleriyle
eliki halindedir. Bir
filozofun gr dierlerine gre
daha m iyidir? Tm bu
8. Felsefe, Yunanca, bilgelik sevgisi anlamna gelen philo- sorular soran ve cevap arayan kiin
in kafasnda yalnz
sophia szcnden gelmitir. Felsefe, bilginin veya bilge- bir gerein olduu fikri vardr. Anc
ak bir tek doru, bir
tek hakikat mi vardr? Gerein
liin kendisi veya ona sahip olma iddias deil, bilginin ve sadece bir tane olma-
s fikri, deiik ve farkl bak ala
bilgeliin sevgisidir. Bilgelik ise insan yaamnn anlam ve rn yok etmez mi?
Bak alarnn zenginliini yok
eden bir fikir felsefeyi
deerine ilikin derin bir bilgidir. tehlikeye iter.
Bu paraya dayanarak aadak
Bu paraya gre felsefe nedir? sine ulalabilir?
i yarglardan hangi-

A) Akln ilkelerinden destek alarak dnme abasdr. A) Felsefenin sorduu sorularn ieri
i ve yaps a-
lara gre deiir.
B) Filozoflarn grlerinin gnlk yaama uygulanmas- B) Felsefenin oluumu gerein ara
dr. trlmasyla ba-
lar.
C) ounluun benimsedii grlere uyma eylemidir. C) Felsefi grlerdeki znellik felse
feye zenginlik
katar.
D) Doru bilginin araynda olma abasdr. D) Felsefede sorulara kesin yantlarn
metafizii ortaya karmtr. verilmemesi
E) Evrene hakim olma isteidir.
E) Filozoflar ayn konuya benzer ala
rdan yaklaa-
bilirler.

9. Felsefe, kendilerine Ben kimim? sorusunu soran ve var
olan eylerin anlamyla derinden ilgilenen insanlarn st-
lendikleri bir etkinliktir.
Bu szle felsefenin hangi zellii dile getirilmektedir?
A) Doruya ulama abas iinde olma
B) Farkl bilgileri birbiriyle ilikilendirme
C) Mantk ilkelerine bal kalma
11
11. 2000 yldan uzun bir sre nce Sokrates, Sorgulanmam
yaam yaamaya demez. demiti. Felsefe, Sokratesin
bizden istei bu zorlu iin stesinden gelmeye kalktmz
ve onun bilgelik sevgisi dedii eyle kendimizden getiimiz-
de ortaya kan bir eydir.
Bu parada felsefenin hangi zellii tamas gerektii
vurgulanmaktadr?
A) Eletirilerle doruya ulama abas iinde olma
B) Evreni aklarken farkl bilgi dallarndan yararlanma
C) Farkl bak alarna sahip olma

1
D) Konusunu btnlk bir anlayla ele alma D) Sistemli ve dzenli olma
E) Sorgulayc bir tavr benimseme E) inde yaanlan toplumu etkileme
 1. Felsefenin M 6. yzylda ....................................... le balad kabul edilir.

2. Felsefenin bir toplumda gereklemesi iin ....................................... bir ortamn olmas gerekir.

3. Felsefede elikili yarglara yer verilmemesi, felsefenin ....................................... zelliiyle ilgilidir.

4. Felsefede kesin sonulara ulalamamas onun ....................................... olduunu gstermez.

5. Felsefede ayn konuda birbirinden farkl yantlarn verilmesi, felsefenin ...................................... zelliiyle ilgilidir.

6. Felsefe ................................., ................................. ve ................................. zerine dnceler retir.

7. Felsefe, varl ....................................... bir bak asyla inceler.

8. Felsefe, grnenin tesini de aratrdndan ....................................... ilgilenir.

9. Felsefe philia ve sophia kelimelerinin birlemesinden oluup ....................................... anlamna gelir.

10. Felsefede her trl bilgi sorgulandndan ....................................... bir etkinliktir.

11. Felsefenin iyi-kt kavramn inceleyen blmne ....................................... ad verilir.

12. Felsefenin gzel-irkin kavramn inceleyen blmne ....................................... ad verilir.

13. Felsefe ilk olarak Eski Yunanda ....................................... sorununun ele alnmasyla ortaya kmtr.

14. Hint, in, Pers, Yunan, Trk toplumlarnda bilgeliin aray iinde olunmutur ki, buna ....................................... ad verilir.

15. Felsefede sorular ....................................... daha nemlidir.

16. Felsefe sorularna verilen cevaplarn birbirinden farkl olmas, cevaplarn ............................... ya da ............................... olama-

yacan gsterir.

17. Felsefede grler akla dayal gerekelendirmelere dayanr ki, buna ....................................... ad verilir.
12
18. Felsefede kavramlar nemli olduundan ....................................... konusuna arlk verilmektedir.

19. nsann evrende kendini ve dier varlklar anlamlandrmaya almasnda ....................................... nemli bir rol oynar.

20. Felsefenin gemiten gnmze kadar nemini srdrmesi onun ....................................... olduunu gsterir.

Cevaplar

1. Thales 6. evren-insan-toplum 11. etik 16. doru - yanl

2. zgrlk 7. btncl 12. estetik 17. temellendirme
3. tutarllk 8. metafizik 13. varlk 18. dil
4. gereksiz 9. bilgelik sevgisi 14. hikmet 19. felsefe
nite

5. znellik 10. eletirel 15. cevaplardan 20. ilevsel

 D Y
1. Felsefi bilginin sonular kesindir.

2. Bilim nesnel, felsefe znel sonular ortaya koyar.

3. Felsefede sonulara akl yoluyla ulalr.

4. Felsefe bilgi, varlk, ahlak, siyaset, sanat gibi konularla ilgilenir.

5. Hikmet kavram bilimlerle ilgilidir.

6. Felsefe Eski Yunanda insan ve toplum konusunun ele alnmasyla ortaya kmtr.

7. Felsefe son sz sylemez, bu nedenle felsefede bitmilik yoktur.

8. Felsefi bilgi zihnin kendi zerine dnmesi sonucunda elde edilen bilgiler zerine yeniden dnme-
sinin (reflexion) rn olarak derinlii olan bir bilgidir.
9. Felsefede merak ve hayrete yer yoktur.

10. Gndelik yaamda felsefe kullanlmadndan, felsefeyle sadece filozoflar ilgilenirler.

11. Filozoflar ayn konuda birbirine zt fikirler ne srebilirler.

12. Felsefede akl ilkeleri etkili olarak kullanldndan felsef bilgiler tutarldr.

13. Felsefe ele ald konuyu paralara blerek inceler.

14. Felsefede baz konular dokunulmaz kabul edildiinden eletiriden uzak durulur.

15. Felsefe, ounlukla bilime aykr hkm karmaz.

16. Ruhun ne olduu, nitelii, ruhun lmszl, Tanrnn varl gibi konularla bilgi felsefesi ilgilenir. 13

17. Felsefe zgrlk ve eletirel ortamlarda gelime olana bulur.

18. nsan zihni gndelik bilgilerle yetinmemi, merakla olaylar aratrmtr.

19. Felsefe zihinsel bir retim olarak daima gerekli olmutur ve olacaktr.

20. Felsefe, birikimli olarak ilerler.

Cevaplar

1
1. Y 2. D 3. D 4. D 5. Y 6. Y 7. D 8. D 9. Y 10. Y
11. D 12. D 13. Y 14. Y 15. D 16. Y 17. D 18. D 19. D 20. Y
 1. Felsefenin toplumlar iin ne-
mini ve ilevini aklaynz.

2. Bir toplumda felsefenin ge-

liebilmesi iin gerekli olan
koullar anlatnz.

3. Felsefe ile bilimin benzerlikle-

rini ve farkllklarn yaznz.

14

4. Hikmet ve felsefe ilikisini

aklaynz.
nite
 5. Felsefede kesin sonulara ula-
lamamasnn nedenlerini be-
lirtiniz.

6. Felsefenin blmlerini yaznz.

7. Felsefenin tutarll ne demek-

tir? Aklaynz.

15

8. Felsefede merak ve hayret

neden nemlidir?
Aklaynz.

1
 2.
fasikl

S E F ES dedenl
er
EL Re d
BLG lFeri
n
B i l g i n in Varl
r lar ve r
Bilgi T Temel Kavram Kabul Edenle

Bilginin ilginin Varln
B
Doru oloji
Epistem
 RETEN BLG FELSEFES
TEST 1 Bilgi Trleri
Teknoloji hayat kolaylatrd gibi, bir-
takm skntlara da yol aabilmektedir.
evre kirlilii buna rnektir.
Teknik bilgi, bilime dayal olarak alet ya-
plmas ve kullanlmasdr. Teknik bilginin
amac insan hayatn kolaylatrmaktr.
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
2
Gndelik bilgi, insann sezgi ve dene-
yimleriyle elde edilir. Genel-geer deil-
dir. nk elde edilen bilgiler her zaman
neden-sonu ilikisine dayal olmayabilir.
1. Eski dnemlerde retilen teknik rnler hayatla, evreyle btnlemi
durumdayd. Teknoloji hayatn iine sindirilmi, kltr onu hazmetmi du-
rumdayd. Bu nedenle teknoloji deiimin iindeydi, nnde deildi. Oysa
yzylmzda, teknolojinin byk sorunlar ortaya kard sylenebiliyor.
Doann tahribi, topran havann ve suyun kirlenmesi, enerji kaynaklar-
nn hzla azalmas, bu sorunlarn banda geliyor.
Parada teknolojinin hangi zellii vurgulanmaktadr?
A) Gndelik yaam kolaylatrmas
B) Neden-sonu ilikisine dayanmamas
C) Bilime dayal bir etkinlik olmas
D) Yeni sorunlar ortaya karmas
E) nsan ahlkl olmaya zendirmesi
2. Modern felsefenin balangcndan beri teknik, insann doaya egemen
olma gc olarak tanmlanmtr. Bu fikir temelinde teknik, insanln ile-
riki aamalarnda byk endstriye dnmtr. Fakat tekniin amac
insann yaamnda rahatlk ve kolaylk salamaktr.
Bu parada teknik bilginin hangi zellii dile getirilmektedir?
A) Kuku yntemini kullanmas
B) Pratik fayda salamas
C) Bilimsel bilgiden yararlanmas
D) Yntemli bir bilgi olmas
E) Tecrbeyle elde edilmesi
3. Su dolu aydanl atein stne koyduumuzda, suyun bir sre sonra
kaynayacan biliriz. lk bakta bu bilgi neden-sonu ilikisine dayan-
yor gibidir. Ate ile suyun kaynamas arasnda bir neden-sonu ilikisi
olduunu dnrz. Ama aslnda bu bilgimiz, Su deniz seviyesinde
100 C de kaynar. eklinde dile getirilen bilimsel yasaya dayanmaz. Ate
ile suyun kaynamas arasnda kurduumuz iliki deneyseldir.
Parada gndelik bilginin hangi zelliinden sz edilmektedir?
A) Kesinliin olmas
B) Nedensellik ilikisine dayanmamas
C) Akla dayal olmas
nite
D) Birikimli olarak ilerlemesi
E) Merak ve hayrete dayanmas
 BLG FELSEFES RETEN
Bilgi Trleri 1 TEST

4. Filozof ele ald konuyla ilgili sorular sorar ve bunlara, akla dayanarak,
sistemli ve tutarl bir biimde yantlar vermeye alr. Felsefe; bilgi, de-
er, varlk konularnda hep irdeleyici ve eletiricidir. Felsefede hibir g- Felsefenin en nemli zellii eletirel ol-
r eletiri ve phe szgecinden geirilmeden kabul edilmez.
masdr. Felsefede akla dayal bir eleti-
Parada felsefi bilginin hangi zellii vurgulanmaktadr?
rellik bulunur.
A) znel bir etkinlik olmas
B) Kesinlik ya da bitmiliin olmamas
C) Tm insanln ortak mal olmas
D) Merak ve hayrete dayanmas
E) nceleyecei konuyu akl ile sorgulamas

5. Felsefe soru sorar ve soruyu cevaplandrr. Cevaba tekrar soru sorar ve Felsefe zneldir. Bu nedenle elde edilen
tekrar bu soruyu cevaplandrr. Felsefenin alma tarz byledir ve bu
bilgiler kiiden kiiye deiir.
sistem sonsuza kadar devam eder. Ne sorular biter ne de cevaplar.
Bu parada felsefenin hangi zellii vurgulanmaktadr?
A) Kesinlik ya da bitmiliin olmamas
B) Sorunlara kesin zmler nermesi
C) Bireye mutluun yollarn gstermesi
D) elikiden uzak grler sunmas
E) nsan ve evreni aklamaya almas

6. Felsefe ile sanatn ortak yan, ikisinin de doay ve insan anlamaya,

aklamaya almasdr. Ama felsefe bunu yaparken, akla, akl yrtme
gcne, manta dayanr. Sanat ise sanatnn duygularna ve hayal g-
cne dayanr.
Paradan aadaki bilgilerden hangisine ulalamaz?
A) Sanat, sezgiye ve cokuya dayal bir alandr.
Sanat ve felsefenin ortak ynleri olduu
B) Sanat ve felsefenin ortak ynleri bulunmaktadr. gibi, farkllklar da vardr. Felsefe akla,
C) Felsefe akla dayal olduundan sonular da tutarldr. sanat ise duyguya dayanr.
D) Sanat ve felsefe birbirlerini karlkl olarak beslerler.
E) Sanat ve felsefe insana dayal etkinlik alanlardr. 3

7. Bilim nesneldir. nk, bilimin nermeleri dorulanm olduklar srece,

herkese kabul edilmesi gerekir. Felsefe ise, dorulama ya da test etme
iini bilime brakr. Oysa felsefenin nermelerini herkes kabul etmek zo-
runda deildir. Felsefenin nermeleri, doruya ve gereklie alan pen-
cerelerdir, dnce gc yksek alm alanlardr.
Felsefede bir son ve bitmilik yoktur. Fel-
Bu parada felsefenin hangi zellii ile bilimden ayrldndan sz
sefenin doruluu ya da yanll sz
edilmektedir?
konusu deildir.
A) nsan, evren ve deerleri incelemesi
B) Bilgiyi sevmenin bir arac olmas
C) Kesin bilgiye varlamamas

2 D) Yarara dnk olmamas

E) nsann merak duygusunu tatmin etmesi
 BLG FELSEFES
KONU
TEST 1 Bilgi Trleri
1. Buday tarlasnn gzellii, Van Goghun ayn konulu
tablosunun gzelliinden farkldr. nk birinci gzelin
mimar doa iken, ikinci gzelin mimar dnen ve algla-
yan insandr.
Bu parada sanat eserinin hangi zellii vurgulan-
maktadr?
A) Gzel olmas amacyla yaplmas
B) Doann bir taklidi olmas
C) nsanlar tarafndan oluturulmas
D) zleyen insan gelitirmesi
E) Bireye fayda salamas
2. Doa yasalarn bulmak iin bilimlerde u temel kabulden
hareket edilir: Doada bir dzenlilik vardr; ayn neden-
ler benzer koullarda hep ayn sonucu verir. Bu nedenle
bilimlerde bir olaydan kalklarak baka bir olay aklanr;
benzer olaylarn birinden tekine geilir.
Parada bilimin hangi zellii aklanmaktadr?
A) Nesnellik ilkesi
B) Akla dayal olmas
C) ngrde bulunulabilmesi
D) Nedensellik ilkesi
E) Btn insanln ortak mal olmas
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
4 3. nsann salndan, eitimine kadar her alanna yardm
eden teknoloji, insann mutluluunu ve mrn artrmak
iin yapld srece faydaldr. Bir bak doktorun elinde
hayat kurtarrken, bir katilin elinde hayat alr. O halde iyi-
lik ve ktlk, fayda ve zarar bilim ve teknolojinin bizatihi
kendisinde deildir.
Paraya gre teknolojinin faydal ya da zararl kullanl-
masnn lt aadakilerden hangisidir?
A) Teknolojiyi kullanan kiinin niyeti
B) Bilim adamlar
C) Devleti yneten siyasetiler
D) Toplumlarn askeri gc
E) Teknolojinin ticaretini yapan kiiler
4. Filozoflarn kiilikleri, eilimleri, beklenti ve bak alar
ayn olmad iin, tpatp ayn felsefi sistemler ortaya ko-
nulamaz. nk dnceler daima farkllk gsterir. rne-
in, Platonun grleri, hocas Sokratesten; Aristotelesin
grleri hocas Platondan farkldr.
Bu parada felsefenin hangi zellii dile getirilmekte-
dir?
A) nceki bilgi birikiminden yararlanlmas
B) znel olup bilgilerin kiiden kiiye deimesi
C) Bilgilerin akl ile sorgulanmas
D) Toplumsal sorunlara zm bulunmas
E) zgrlk ortamlarda geliebilmesi
5. Felsefe, insana her konuda akl yrtebilmesi iin gerekli
temelleri salar. nsann probleme farkl bak alaryla
bakabilme ve problemlere n yargsz yaklaabilme yete-
neini gelitirir.
Bu parada felsefenin hangi zellii vurgulanmakta-
dr?
A) Eletirel ve btnc bak olana salamas
B) Bir son ve bitmiliin bulunmamas
C) Dncelerinin birbiriyle tutarl olmas
D) Sonulara sezgiyle varlmas
E) Sorularn cevaplarndan daha nemli grlmesi
6. Bir duygu, bir tasarm veya gzelliin kiisel yaratcla
dayal ifadesiyle ortaya kan bilgi trne sanat bilgisi de-
nir.
Buna gre, aadakilerden hangisi sanat bilgisinin
bir zellii deildir?
A) Gzele ulamaya almas
B) Yaratclk gerektirmesi
C) Kiiden kiiye gzelliin deimesi
nite
D) Hayal gcyle eserin oluturulmas
E) Gelimi toplumlarda grlmesi
 BLG FELSEFES KONU
Bilgi Trleri 1 TEST

7. Bilimsel bilgi, akln belli bir alanda bilimsel yntemle elde
ettii ve yine bilimsel ltlerle doruluu kantlanabilen
bir bilgidir. Amac bilmek iin bilmektir. Teknik bilgi ise, bi-
limin doa hakknda bize salad bilgi birikimine dayan-
larak yaplan uygulamalar ifade eder. Amac insana yarar
ve yaamnda kolaylk salamaktr.
Bu paraya dayanarak aadaki bilgilerden hangisi-
ne ulalabilir?
A) Bilimin sonular yaama uygulanamaz.
B) Teknoloji, bilimden bamsz bir biimde var olur.
10. Gndelik bilgi edinme sresinde insan deneyimleri, bazen
doru bazen yanl sonulara yol aabilir. Nane ve limon
karm, problemli bir mideyi rahatlatabilir. Ama maydo-
noz yiyerek kanseri yenen bir kiinin reetesi, herkes iin
geerli olmayabilir.
Bu parada gndelik bilginin hangi zellii vurgulan-
maktadr?
A) Sistemli ve dzenli olmas
B) Genelgeer bilgilere ulalamamas
C) Bireyin sezgilerinin etkili olmas
D) Nesnel gereklii yanstmas
E) Akl ve duyumlarn etkili olmas

C) Bilimde ama teorik bir bilme iken, teknolojide pratik

faydaya yneliktir.
Yldzl Soru 1
D) Bilimsel etkinliin bilgisi tm insanla aktr.

E) Bilim ve teknoloji doay deitirme amacnn rn- Hibir uygarlk tek bana bilim
srecini balatma
dr. ve devam ettirme iddiasnda
bulunamaz. Bilimle-
rin gelimesi tarihsel bir sre
iinde Mezopotamya,
Msr, in, Hint ve Eski Yunan med
eniyetleri arasnda
tpk miras eklinde birinden die
8. nsan ok ynl bir varlktr. Farkl gereksinimlerini ayn rine gemi ve bugn-
lere ulamtr. Dolaysyla bilimler
yolla doyurmas olanakszdr. Yaad toplumu ve dn- herhangi bir uygarl-
n tek bana sahip kamayaca
kadar ok kaynak-
yay anlamak iin bilime, kendini ve yaamn amacn
ldr.
anlamak iin felsefeye, estetik duygusunu tatmin iin ise
sanata ynelmitir. Bu paradan aadaki yarglar
n hangisine ula-
labilir?
Bu paraya dayanarak aadaki bilgilerden hangisi-
ne ulalabilir? A) Bilimsel bilgiler uygulanabilir bilgi
lerdir.
B) Bilimsel bilgiler doruluu test edilm
A) Bilginin retilme srecine tm uluslar katk yapmakta- i bilgilerdir.
dr. C) Bilimsel bilgileri anlamak iin
bilginleri tanmak ge-
rekir.
B) Bilgi ancak aklla elde edilebilir.
D) Bilimsel gelime sreci tama
C) Bilgi, insanln ilerlemesine katk salamaktadr. mlan mtr.
E) Bilimsel bilgi evrensel bir rn
D) nsanlar ihtiyalarna gre farkl bilgi trleri olutur- dr.

mulardr.
E) Bilginin amac insan yaamn kolaylatrmaktr.
9. nsann ilgi ve ihtiyalarnn eitlilii farkl bilgi trlerini or-
taya karmtr. Bu nedenle ilgi ve ihtiyalara cevap ver-
meyen hibir bilgi tr varln srdremez.
Bu parada bilginin hangi zellii vurgulanmaktadr?
5
11. Din, evrenin kkeni, kuruluu ve ileyii zerinde birtakm
inanlara sahiptir. Bu inanlarn her biri dogma niteliinde
olduundan, doruluundan kuku duyulmaz; bilimin veri-
leriyle atmaktan da ekinmez.
Bu szle dinsel bilginin hangi zellii vurgulanmakta-
dr?

A) nsanlarn gereksinimlerini karlama A) Eletirinin deil inancn esas alnmas

B) nsana zg olma B) Birtakm ibadet ve kutsallarnn olmas

C) Doay kontrol altna alma C) Evren zerinde varsaymlar oluturmas

D) Zaman iinde deiebilme

E) Akl ile elde edilme

D) Olgulardan yola karak birtakm sonulara varmas

E) Akl etkili olarak kullanmasr.

 RETEN BLG FELSEFES
TEST 2 Bilginin Temel Kavramlar ve Bilgi
nin Varln Reddedenler

1. Nesne, hibir zaman zneye bal kalmaz. Yani nesne, onun bir zne
tarafndan bilinmesine kar kaytszdr. Fakat zne, bilmek istedii nes-
Bilgi elde etmede kii aktif, nesne ise pa- nenin karsnda asla byle bir ilgisizlik gstermez.
siftir. zne bilen, nesne bilinendir.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisidir?

A) znenin kendisi de nesne tarafndan bilinebilirlik alanndadr.

B) Bilginin elde edilmesinde bilen zne, nesnelerle ilikiyi belirler.

C) Nesnenin bilgisi znenin bilgisini oluturur ve deitirir.

D) znenin nesne hakkndaki bilgisi yetersizdir.

E) Her zne her nesneyi bilebilir.

Septikler pheyi bir ama olarak kul-
lanmlardr ve doru bilginin olanaksz
olduunu savunmulardr.
2. nsann bilgi yetileri, yani duyular, deneyimleri ve akl, doruyu elde et-
mekte kesin olarak yetersiz olduundan sadece sanlarmz vardr. Bu
nedenle tek tek bireylerin grleri, kendi balarna nemlidir.
Bir Septik dnrn bu grlerinin dayand varsaym aada-
kilerden hangisidir?

A) Her trl bilginin kayna sezgidir.

B) Yanll kantlanmad srece, her bilgi dorudur.

C) Mutlak bir doru yoktur.

D) Doru bilgi doru dnmeyi salar.

E) Bilgi doutandr, retilemez.

FELSEFE
SOSYOLOJ 11
6
Gnmz bilimleri hi kimsenin kuku 3. Septisizm, bilimin olaanst baarlar karsnda felsef bir reti olarak
duyamayaca kadar ak ve seik bilgi- varln koruyamamtr. nk, gnmzde ortada Doru bilgi mm-
lere ulamlardr. kn mdr? diye bir soru kalmamtr. Matematik, fizik, astronomi, bi-
yoloji, psikoloji gibi bilimlerde herkese doru kabul edilen saysz bilgi
bulunmaktadr.

Bu paraya dayanarak Septisizmle ilgili olarak aadakilerden han-

gisi sylenebilir?

A) Bilimsel kukuya nclk ettii

B) Bilimlerin, kukucu grleri rtt

C) Bilimlerin kukuyu gndelik yaama uygulad

nite

D) Bilimlerde greceli sonulara varlmasna yol at

E) Gnmzde artarak nemini koruduu

 BLG FE LSEFES RETEN
Bilginin Temel Kavramlar ve Bilgi
nin Varln Reddedenler 2 TEST

4. Kukuculuk, insann gerekliini kendisi hibir zaman bilemeyeceini sa-

vunur. Bu gre gre gereklie ilikin doru bilgi iin, insann bilme ka-
pasitesi yeterli deildir ve bilen zneyle bilinen varlk arasnda alamaz Kukuculuk ne akla ne de duyumlara g-
engeller vardr. Bundan dolay herkes iin geerli olan bir bilgi sz konusu venir. Bu nedenle insann mutlu olmas
deildir. iin yargdan kanlmas gerektiini sa-
vunur.
Buna gre, aadakilerden hangisi kukucu gre uygun deildir?

A) Doru bilgi iin hem duyumlar hem de akl gereklidir.

B) Hibir konuda hibir yargda bulunulmamaldr.

C) Mutlak bir doru yoktur.

D) nsan kendi kukusunu bile onaylamamaldr.

E) Bilgi kaynaklar yetersiz olduundan kesin bilgilere ulalamaz.

5. Protagorasa gre,
Protagoras Sofist bir filozoftur. ye-
nsan her eyin lsdr.
ne gre rzgr souk, meyene gre
Genel bir ahlk yoktur.
souk deildir. diyerek bilginin greceli
Bilgi kiilere gre deiir. olduunu savunmutur.
Protagorasn bu yaklamnda temel ald gr aadakilerden
hangisidir?

A) Yarar salayan bilgi dorudur.

B) zlerin bilgisi dorudur.

C) Kesin bilgiye ulanca pheden vazgeilmelidir.

D) Duyu organlarna gvenmek gerekir.

E) Bilgide zne esas olup bilgi grecelidir.

7
6. Zihni bir ayna, zihnin konusu olan eyi de aynann dnda, onun nn-
de bulunan bir nesne olarak dnrsek, bu nesnenin aynada bir yans-
masnn meydana gelecei aktr. Eer bu yansma nesnenin kendisine
uyuyorsa dorudur. Ama komik aynalarda olduu gibi nnde bulunan bir D dnyadaki olgular insan akl ile bile-
nesneyi ona uygun yanstmayan, arptan bir zihin kusurlu bir zihin, byle bilir. Doruluk d dnyada deil, insann
bir bilgi ise yanl bir bilgidir. zihnindedir. Bu nedenle doruluk ve ger-
Bu paraya gre, doruluun lt aadakilerden hangisidir? eklik farkl kavramlardr.

A) Bilgilerin birbirleriyle tutarl olmas

B) ounluun bilgileri onaylamas

C) Bilginin insana fayda salamas

2
D) Dncenin d dnyadaki nesnelerle uyumas

E) Bilgiye duyu verileriyle ulalmas

 BLG FELSEFES
KONU
TEST 2 Bilginin Temel Kavramlar ve Bilgi
nin Varln Reddedenler

1. Mantk, doru ile, nermeler aras zihinsel ilikinin ola-
naklln anlarken; bilgi felsefesi doru ile nermenin
bilgi nesnesiyle olan rtmesini anlamaktadr.
Buna gre, aadakilerden hangisi mantk dorusu-
dur?
A) Su 100 derecede kaynar.
B) Gne doudan doar, batdan batar.
C) Havaya atlan her cisim yerekiminin etkisiyle yere d-
er.
4. Pyrrhona gre, aslnda biz bir eyi biliyorum veya bilmi-
yorum da diyemeyiz. Dolaysyla, en dorusu bir yargda
bulunmamak, yani yargy askya almak, bilgiden vazge-
mektir.
Pyrrhonun bu grleri, onun felsefe tarihinde hangi
grn temsilcisi olduunun gstergesidir?
A) phecilik B) Sezgicilik
C) Dogmatizm D) Aklclk
E) Emprizim

D) Tuz, sodyum ve klorr atomlarndan oluur.

E) Btn, paralarnn her birinden daha byktr.

2. nsanlarda baz yapsal farkllklar vardr.

Nesnelerin yeri ve uzakl, duyuma olumsuz bir bi-
imde etki eder.
Yasalarn, gelenek ve greneklerin insanlarn zerin-
de farkl etkileri olur.
Bu belirlemelere dayanarak aadaki bilgilerden han-
gisine ulalabilir?
5. Septik dnrlerden Timon: Birey hakknda doru veya
yanltr demek yerine, yaplacak en iyi ey hkm askya
almaktr. demektedir.
Timonun bu grnn dayand varsaym aada-
kilerden hangisidir?
A) Kesin bilgiye ulamak olanakszdr.

A) Deney, tm bilgilerin kaynadr. B) Yanll kantlanmad srece, her bilgi dorudur.

B) Baarya ulatran, ie yarayan bilgiler dorudur. C) Kesin yargya ancak phe ederek ulalabilir.

C) Doru bilgi olanakszdr. D) Akln ilkeleri her zaman dorudur.

D) Bilgi, akln rndr. E) Bir eyin gerek aklamasna ulalana kadar ondan
phe edilmelidir.
E) Bilginin snrlar vardr.

FELSEFE
SOSYOLOJ 11
3. Sofistlerin yaadklar dnemde, egemen snfn doasna
8
uygun olarak, her ey kr iin satlrd. nsanlar bile. Do-
al olarak byle bir demokraside, bilgisi olan da bilgisini
6. Bir insan birtakm eyler grdn sylyorsa, grd-
eyin gerekten var olup olmadn anlamann yolu,
pazara srecektir, onu satacaktr. Kald ki, bilginin pazara
baka insanlarn da onunla ayn eyi grp grmediklerini
srlmesinin olumlu bir yan da vardr. Bylece her birey
kontrol etmektir. Eer sylenenleri dier insanlar da gz-
parasal gc orannda bilgilenmitir. Sofistlerin bilgiyi top-
lemilerse, o insann doru syledii kabul edilir.
luma yayma iini nemli lde baardklar sylenebilir.

Bu parada Sofistlerin hangi zelliinin normal kar-

Bu paraya gre bilginin doruluu aadakilerden
hangisine dayandrlmaktadr?
lanmas gerektii ne srlmektedir?

A) Gezgin filozoflar olmalar A) Bilginin bireye fayda salamasna

B) Bilginin greceli olduunu savunmalar B) Bilginin aklla elde edilmesine

C) Bilgilerini para karlnda vermeleri C) Bilginin kendi iinde tutarl olmasna

nite

D) Toplumsal yarar gz ard etmeleri D) Bilginin dier insanlarn bilgileriyle uyumlu olmasna

E) spat deil iknay nemsemeleri E) Bilginin sezgilerle olumasna

 BLG FE LSEFES KONU
Bilginin Temel Kavramlar ve Bilgi
nin Varln Reddedenler 2 TEST

7. nsann yaps, yetitirili tarz, sosyal ilikileri ve sahip
olduu dnya grnden kaynaklanan birtakm idolleri
(pein hkmleri) vardr. Bunlar insann doru dnmesi-
ni engeller. nk belli bir gr benimseyen kiinin ev-
resindeki olaylar olduu gibi grmesi mmkn deildir.
10. yi-kt, doru-yanl gibi tanmlamalar kiiye ve onun ko-
numuna gre deien kavramlardr. lm, len iin kt,
ancak cenaze levazmatclar ve mezar kazclar iin iyi-
dir. Bir davran Ispartada ayp saylrken, yonyada do-
al kabul edilebilir.

Bacon bu szleriyle insan yanl bilgiye ynlendiren Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
hangi faktr zerinde durmaktadr? dir?

A) Duyu organlarnn insan yanltmas A) Mutlak bir doru yoktur.

B) Akln ayn anda birbirine zt olan iki fikri savunabilmesi B) Davranlar deiir ancak deerler deimez.

C) Her bilgiden kuku duyulmas C) nsan, var olan dnyann bilgisini edinebilir.

D) nsan bilgisinin doutan geldiinin dnlmesi D) Akl yetisi insanda doutan hazr bulunur.

E) nsann n yarglaryla hareket etmesi E) Dorudan bilinen bilginin kantlanmaya ihtiyac yok-
tur.

8. lk ada yaayan Sofistlere gre bilgi, teorik bir mera-

k gidermek iin deildir, bilgi pratiin emrindedir. Ancak
doru bilgiye ulalamayaca iin yararl olana ynelmek
Yldzl Soru 2
gerekir.

Sofistlerin bu yaklamnda temel aldklar gr aa-

dakilerden hangisidir? I. Her insan duyu bakmndan
farkl yaratlmtr.
II. Ayn eyler, farkl insanlarda
A) Doru bilgi olgulara dayanan bilimsel bilgidir. farkl etkiler yapar.
III. Alglar, iinde bulunduumuz
duruma gre deiirler.
B) Kuku sonucunda varlan bilgilerden kuku duyulma-
Bu grlere dayanarak aadak
maldr. i bilgilerden han-
gisine ulalabilir?
C) Doru olan deil, faydal olan aranmaldr. A) Doru bilgi olanakl deildir.
B) Gndelik yaam kolaylatran bilgi
D) nceki bilgi birikiminden yararlanarak dorulara ula- ler dorudur.
C) Doru bilgiye ulaldktan sonra
lmaldr. kukudan vazge-
ilmelidir.
E) Doru bilgiye deneye bavurulmadan varlabilir. D) Doru bilginin lt akldr.
E) Sezgi, doru bilginin ltdr.

9. Kmr siyahtr. nermesinin bir doruluk deeri varken, 9

bir gerekliinin var olduu sylenemez. nk bu ner-
me kmrn siyah olmas halinde doru, olmamas ha-
linde ise yanl deeri almaktadr. Buna karlk kmr
kendi bana varlk olarak ne doru ne de yanltr; fakat o
gerek bir varlktr.
Bu paraya dayanarak, doruluk deeri ile ilgili aa-
daki yarglardan hangisine ulalabilir?
A) Toplumda genel kabul gren dncelerdir.
11. Bilimde phe etme, bilim adamnn att her adm sor-
gulamas ve hata yapmadan sonuca ulamas iindir. Var-
saym dorulandktan sonra phe kalmaz. Septikler ise
her zaman ve her eyden phe ederler. nk onlara
gre tam ve kesin bilgiye ulamak mmkn deildir.
Buna gre, aadakilerden hangisi septik dnrle-
rin savunduu bir gr deildir?
A) nsan hibir eyi hatta kendi phesini bile onaylama-
maldr.

B) Var olann deil, yarg ve dncenin bir zelliidir. B) phe bir ara deil bir ama olarak grlmelidir.

C) Deneyle ispat edilebilen olgulardr. C) Hibir konuda hibir yargda bulunulmamaldr.

2
D) Mutlak bir doruluk yoktur.
D) Akln ilkeleri ile tutarl olan yarglardr.
E) pheden, kesin bilgiye ulaldktan sonra vazgeil-
E) Var olan olduu gibi aklayan yarglardr. melidir.
 RETEN BLG FELSEFES
TEST 3 Doru Bilginin Varln Kabul Ede
nler

1. Kukulanmak dnmek demektir. Dnen insan, bir dnme eylemin-

de bulunur. Eylemde bulunuyorsam, var olduum hakknda kukuya yer
Descartes, lk a Septiklerinden farkl yoktur.
olarak kukuyu bir ama olarak deil, bil- Descartes bu szleriyle aadakilerden hangisini dile getirmekte-
ginin arac olarak grmtr. dir?

A) Dnen insann var olacan

B) Dncenin dnda bir gerekliin bulunmadn

C) Var olmak iin dnmenin nemini

D) Varln alglanmak olduunu

E) Kukudan yola karak aklla kesin bilgiye varlabileceini

2. Bir nesne ancak bilinteki tasarmna uygun olan bir dnceyi doura-
bilir. Eer nesne tasarlanmam ise, bir dnce olmad gibi hibir ey
de deildir. Bir portakal nedir? Biim, renk, koku, tat gibi birtakm tasarm-
larn toplamdr. Bu eit tasarmlar ortadan kalktnda her ey kaybolur,
Rasyonalistler, doru bilginin duyumlarla artk nesne de kalmaz. nk, artk dnceler yoktur.
deil sadece aklla elde edilebileceini
savunmulardr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisidir?

A) Doru bilgiye ulamak olanakl deildir.

B) Bilginin kayna nemli deildir; doru bilgi faydal olandr.

C) Bilgiye ulamada sezgiler, akl ve duyulardan daha stndr.

D) Bilginin kayna dncedir, dncenin dnda nesnel bir dnya bu-

lunmamaktadr.

E) phe etmek geree ulamay engeller.

FELSEFE
SOSYOLOJ 11
10

3. ocuk, tatlnn ac olmadn elimezlik ilkesine dayanmadan, deneyim-

Empiristler, bilginin doutan geldiini
savunan Rasyonalist dnrlere kar
kmlardr. Empiristler bilgiye, duyum-
lar ve bireyin deneyimleriyle ulalabile-
ceini savunmulardr.
leri araclyla renir. Oysa matematik ve mantkta grdmz eli-
mezlik ilkesi, genel geer fikirler doutan olsalard, ocuun bilincinde
deneyimlerden nce onlarn ortaya kmas gerekirdi.
Bu parada vurgulanan dnce aadakilerden hangisidir?

A) Duyumlardan gemeyen hibir dnce aklda var olamaz.

B) Duyular bize olaylarn gerek nedenlerini syleyemez; olaylarn z

ancak aklla kavranabilir.

C) Duyular, duyu organlarna bal olduu iin snrldr.

nite

D) Bilginin oluumunda hem deneyimler hem de akl etkili olmaktadr.

E) Alglar, alglayan kiinin durumuna gre deiir.

 BLG FELSEFES RETEN
Doru Bilginin Varln Kabul Ede
nler 3 TEST

4. Akla dayanan bilgi nesnelerle yakn bir iliki kuramaz, nesnenin gerek
zn veremez. Sezgiye nem veren dnrler, akla dayanan bilginin,
uygulama ve eylem iin nem tadn kabul ederler. Fakat akla daya- Entisyonistler (sezgiciler) insan aklnn
nan bilgi, nesnelerle kurulan, dorudan ve aracsz ilikinin sonucunda deil, iten gelen sezgilerin insan doru
ortaya kan sezgisel bilginin tamlndan ve kesinliinden yoksundur.
bilgiye ulatrabileceini savunmulardr.
Parada aadakilerden hangisi vurgulanmaktadr?

A) Faydal bilginin doru olduu

B) Gerek bilgiye ancak zneden varlabilecei

C) Bilgilerimizin akldan deil sezgiden geldii

D) Hibir konuda kesin hkm verilmemesi gerektii

E) nsanda doutan gelen bir bilginin olamayaca

5. Pragmatist filozoflara gre, bilgilerimiz eylemlerimizden bamsz deil-

dir; bilgilerimiz eylemlerimizi etkiler ve onlara yn verir. Bilgilerimiz, eyle-
mi baarl ve etkili bir eylem yapyorsa, yani insana dnd hedeflere
ulama olana veriyorsa, o bilgiler dorudur.

Bu paraya gre pragmatist filozoflar aadakilerden hangisini

nemsemektedirler?

A) Bilgili olmay

B) Eylemin sonularn
Pragmatistler fayda ile doruyu edeer
C) Bireyin sezgilerini
olarak grrler. Bu nedenle de sonuta
D) Eylemin iyi niyetle yaplmasn bireye fayda salayan bilgilerin doru ol-

E) Tutarl dnmeyi duunu savunurlar.

6. Dil ile gereklik ayn yapya sahiptir. Bu nedenle dilin analizi, gerekliin 11
analizi demektir. te yandan dille ifade edilemeyen eyler de samadr,
anlamszdr. Baka deyile dilin snrlar, dncenin ve bilgilerin de snr-
lardr. Wittgensteinin nl cmlesi ile zerinde konuulamayan eyler
hakknda susmak gerekir.

Paradan aadaki genellemelerden hangisine ulalabilir?

Analitik felsefeciler kavramlara ve dile
A) Felsefenin asl grevi d dnya hakknda bilgi vermek deil, dilin
nem vermilerdir. Bu nedenle dil ile d
analizi olmaldr.
dnyadaki gereklii ayn grmlerdir.
B) Her dnemde farkl felsef akmlar nem kazanr.

C) Sezgi, nesneyi btnl, hareketlilii ve canll iinde insana ka-

zandrr.

2 D) Bir kuram insann kurtuluunu salarsa, i grrse dorudur.

E) Akla uygun olan gerek, gerek olan akla uygundur.

 BLG FELSEFES
KONU
TEST 3 Doru Bilginin Varln Kabul Ede
nler
1. Farbi, Tanrnn insana verdii zihinsel etkinlik saye-
sinde doru bilgiye ulalabileceini sylemitir.
Hegel ise, hi deneye bavurmadan, dnme yoluyla
bilgiye ulalabileceini iddia etmitir.
Buna gre, Farbi ve Hegelin doruya ulamada aa-
dakilerden hangisini lt aldklar sylenebilir?
A) Yanlgya dmeyen akl
B) Duyumlar ve deneyimleri
C) phe duymay
D) Bireysel sezgileri
E) Deneye dayanan bilimi
2. Husserl, kurduu fenomenolojik yntemle, fenomenlerin
bilinebileceini iddia eder. nsann bilinci bu fenomenleri
belirler ve onlarn znn bilgisini bilebilir. Husserla gre,
varlk bir bilincin bilgi nesneleri olarak vardrlar. Bilincimi-
zin bilgi nesneleri olarak var olan bu varlk anlay, bir tr
idealist varlk anlaydr. Varln bizden bamsz bir var
olma durumu yoktur; bizim zihnimizin olanaklar ereve-
sinde varlk var olur.
Husserln bu fenomenolojik yaklam iin aadaki-
lerden hangisi sylenebilir?
A) Dnce alan reddedilmelidir.
B) Fenomenler, zihnimizin belirledii ve var ettik-
leri varlklardr.
C) Fenomenlerin bilinemeyecek alanlar bulun-
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 maktadr.
D) Fenomen, d dnyada grdmz varlklardr.
12
E) Fenomen, varln ilk ana maddesidir.
3. lk filozoflar, insan zihninden bamsz bir gerekliin ol-
duunu, duyu organlar ve akln bu gereklii olduu gibi
yansttn kabul etmilerdir. Onlar, belli bir sisteme da-
yanmadan, doruluunu irdelemeden duyu verilerine g-
venmilerdir.
Bu filozoflarn grleri aadaki kavramlardan han-
gisiyle aklanabilir?
A) Aklclk B) Duyumculuk
C) phecilik D) Faydaclk
E) Dogmaclk
4. Sofistler, kukuyu bir yaam biimi haline getirerek, yaa-
dklar ada toplumsal deerlerin, kurumlarn ve kuralla-
rn eletirisini yaparak insanlar ve toplumlar bir karmaa-
nn iine srklemek istemilerdir. Descartes ise her ey-
den kuku duyabileceini sylemi fakat kukuyu geree
ulamann bir yolu olarak grmtr.
Bu paraya gre Descartesin kukuculuu hangi y-
nyle Sofistlerin kukuculuundan farkldr?
A) Doru bilgiye ulamann bir arac ve yntemi olarak
grmesi
B) Duyumlar nemsemesi
C) Matematie ncelik vermesi
D) Bir ama olarak grmesi
E) Kesin bilgiye ulalamayacan sylemesi
5. Bilimin tek amac, doada meydana gelen olay ve olgu-
lar arasndaki deimez ilikilere ve temel yasalara ula-
maktr. Bilimler bu amaca, dinsel ve metafizik yntemlerle
deil; gzlem, deney ve somut olgularn incelenmesiyle
ular.
Comteun bu grnde temel ald gr aadaki-
lerden hangisidir?
A) Doru bilginin kayna duyumlar deil, akldr.
B) nsanlar metafizik ve dinin yntemlerini kullanmaldr-
lar.
C) Bir bilginin doruluu, bilimsel yntemlerle kantlan-
masna baldr.
D) Ancak, yarar salayan bilgiler dorudur.
E) Doru bilgiye ulamann yolu pheden geer.
6. nsanlar ktlklerden temizlendike kalp gz de alr.
Bylece insan her eyi bilebilir ve grebilir.
Bu gre gre, doru bilginin temelinde aadaki-
lerden hangisi bulunmaktadr?
A) Duyu organlar B) Akl
nite
C) Fayda D) Mistik sezgi
E) Olgular
 BLG FELSEFES KONU
Doru Bilginin Varln Kabul Ede
nler 3 TEST

7. Mutlak ve sonsuz dorular yoktur. Doru olan, yaam de-
diiniz olgular btnnde yaammz kolaylatran, bize
yarar salayan bilgidir.
W. James bu szleriyle aadakilerden hangisini dile
getirmektedir?
A) Her eyden kuku duyulmas gerektiini
B) e yarayan bilgilerin doru olduunu
C) Kesin bilgiye akl ile ulalabileceini
D) ten gelen sezgilere kulak verilmesi gerektiini
E) Nesnelerin zlerinin kavranlarak geree ulalabile-
ceini
10. Bilgilerimiz bize dardan gelmezler. Onlar biz doduu-
muzda zihnimizdedirler. Darda var olan maddeler onlar
uyandrarak bize hatrlatrlar. Bu yzdendir ki, bilgilerimizi
duyularmz sonucu maddelerden aldmz zannederiz.
Bu paraya dayanarak, aadaki bilgilerden hangisi-
ne ulalabilir?
A) Bilgi doutan insan zihninde bulunmaktadr.
B) Duyularla alnan veriler olmadan dnce verileri bir
anlam ifade etmez.
C) Tm bilgiler deneyimlerle elde edilir.
D) Doru bilgi diye bir ey yoktur.
E) Olgusal olmayan eyleri incelemek anlamszdr.

8. Demokritosa gre renkleri grmek, sesleri iitmek, ac-

y tatmak birer yanlsamadr. Bunlar karanlk bilgilerdir. Yldzl Soru 3
Asl gerein, atomlardan oluan varln bu yolla edinilen
bilgisi kesin deildir. Varl bilmek, ancak dnen aklla
olanakldr. Felsefe bilmeyenler, bir maarad
aki tutuklulara ben-
zerler. Grdkleri maara dn
Dnr bu szleriyle aadakilerden hangisini dile nedeniyle yansyan glgeleridir.
daki varlklarn gne
Tutuklular kanlmaz
getirmektedir? olarak glgeleri gerek sayarlar.
Ma
neler idealar evrenini, duvara vura ara dndaki nes-
n glgeler duyular
A) Bilginin mistik bir sezgiyle elde edilebileceini evrenini temsil eder. nsann tm
abas asl gerei,
idealar evrenini grmek olacaktr
.
B) Akln bireyin algladklaryla snrl olduunu Platon bu maara benzetmesi
rne
lerden hangisini dile getirmekted iyle aadaki-
C) Mutlak bir doruluun olamayacan ir?
A) inde yaadmz dnyann
gerek olduunu
D) Doru bilgi iin hem duyumlara hem de akla ihtiya B) dealar evreninin bilgisinin duyu
mlarla elde edilece-
ini
duyulacan
C) Bu evrenin, idealar evreninin bir
yansmas olduunu
E) Doru bilginin ltnn duyumlar deil, akl olduunu D) dealarn bilgisine sezgilerle
ulalabileceini
E) nsann doutan bir bilgiye
sahip olmadn

13

9. Bilgi bir elbisedir. Bu elbisenin kuman duyu organlar
olutururken, elbiseyi diken terzi ise akldr. Ne kumasz
elbise dnlebilir ne de elbiseye dntrlemeyen ku-
ma bir ie yarar.
11. I. Olmayan bilginin doruluundan sz edilemez.
II. Doru bilgi, varlklarn znn bilgisidir.
III. Doru bilgiye akl yoluyla ulalr.

Bu parada anlatlmak istenen aadakilerden hangi- Bu grn ortak yn aadakilerden hangisi-

sidir? dir?

A) Geree ancak phe edilerek ulalabilir. A) Evreni kukuyla aklamalar

B) Faydal bilgi doru bilgidir. B) Bireyin sezgilerini nemsemeleri

C) Duyular bize kesin bilgiler sunar. C) Doru bilginin varln kabul etmeleri

2 D) Mutlak bir doru yoktur. D) Yargda bulunulmamas gerektiini iddia etmeleri

E) Doru bilgi iin hem duyum hem de akl gereklidir. E) Dorulukla gereklii edeer grmeleri
 BLG FELSEFES
KONU
TEST 4 Epistemoloji
1. Her gn kmese gelen itfinin karsnn kendisine yem
verdiini gren tavuk, sonunda kadnn kmese gelme-
siyle tabana yem koymas arasnda bir nedensellik ba
olduu sonucunu karr. Oysa iftinin kars bir gn gelip
tavuun boynunu keser. Her olayda bu ekilde neden-
sonu ba kurmak da tavuk rneinde olduu gibi insan
yanltr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Doru bilgiye tmevarm yntemi kullanlarak varlabilir.
B) Bilgi toplumdan topluma deikenlik gsterir.
C) Kat bir nedensellik ilikisi olduunu dnmek olum-
suz sonulara yol aabilir.
D) Doru bilgi iin hem duyumlar hem de akl gereklidir.
E) Bilgi sezgilerle elde edilir.
2. Galileo gelince Aristotelesin harekete ilikin aklamasnn
ve formlnn yanl olduu ortaya kmtr. Ancak Kant
gelince Epikrosun ve Hegel ortaya knca Descartesn
grlerinin yanl olduu ispat edilememitir.
Bu paraya gre bilim hangi zelliiyle felsefeden ay-
rlr?
A) Akla dayanmasyla
B) Tutarl olmasyla
C) Eletirel olmasyla
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 D) Nesnel olarak denetlenebilir olmasyla
E) Sonularnn teknolojiye dntrlebilmesiyle
14
3. nsan zihninde nce duyumlama yoluyla oluan izlenim-
ler vardr. zlenimlerden de dnceler oluur. zlenimler,
duyumlarla olutuu iin canl ve dinamik tasarmlardr.
Dnceler ise izlenimlere dayanr. zlenimler, severken,
nefret ederken alglanan canl duyumlardr. Dnceler
ise bu canl duyumlarn canlln kaybetmi kopyalardr.
Bu paradaki gr aadaki felsefi yaklamlardan
hangisine uygundur?
A) Empirizm B) Entisyonizm
C) Pragmatizm D) Kritisizm
E) Septisizm
4. Kantn bilgi teorisi sala imalatna benzetilebilir. Doma-
tesin varl sala iin yeterli deildir. Domatesin birtakm
ilemlerden gemesi gerekir. Tpk duyu verilerinin, zihnin
kategorilerinden getii gibi.
Kant bu dnceleriyle aadakilerden hangisini vur-
gulamaktadr?
A) Varln, dncenin yansmas sonucunda olutuunu
B) nsan bilgisinin doutan geldiini
C) Doru bilgi iin hem akln hem de duyumlarn gerekli
olduunu
D) Gerein hibir zaman bilinemeyeceini
E) Doruluun bilimsel yntemlerle elde edilebileceini
5. Bilim, konu edindii olay ve olgular zerinde znel
deerlendirmelerden kanr; iyi, kt, hakl, haksz,
doru, yanl yarglarn konuyla ilgilenenlere brakr.
Felsefede her filozofun kendine zg felsefi dn-
, zgn grleri vardr. Felsefe yaparken, felsefi
dnn kendine zg zelliklerini, dahas znel
niteliini gerekletirmek nemlidir.
Bu iki gre dayanarak aadaki yarglardan hangi-
sine ulalabilir?
A) Bilimler felsefenin bulgularndan yararlanr.
B) Bilimler felsefeden farkl olarak gndelik yaam kolay-
latrr.
C) Felsefe bilimlerle ibirlii yapmak durumundadr.
D) Bilimde deney, felsefede akl yntem olarak kullanlr.
E) Bilimler felsefeden farkl olarak kiisellikten arnmtr.
6. Dinsel bilginin ortaya k nedeni temelde insann inanma
ihtiyac iinde olan bir varlk olmasndan kaynaklanr. na-
nan insan, bilginin doruluunu yanlln sorgulamad
gibi herhangi bir eletiride bulunma hakkn da kendinde
bulmaz.
Bu parada dinsel bilginin hangi zellii vurgulan-
maktadr?
A) nanca dayal olup eletiriye kapal olmas
B) Toplumsal kontrole yardmc olmas
C) nsanlar birbirine yaklatrmas
nite
D) Metafizik konular incelemesi
E) Evrensel zellikler gstermesi

7. Septik bir dnr, her eyin mutlak bir karanlk iinde
saklandn, alglanabilecek ya da bilinebilecek hibir ey
bulunmadn, bu nedenle seilecek en doru yol ve be-
nimsenecek temel felsefi tavr olarak her konuda yargy
askya almann gerekliliini savunmutur.
Bu septik dnrn grnn temelinde aadaki-
lerden hangisi bulunmaktadr?
A) Duyu verilerinin dnda bir gereklikten sz edile-
mez.
B) Gerek bilinemeyeceinden hibir ey hakknda h-
km verilmemelidir.
C) Doru bilgiye olgularn gzlenmesiyle ulalr.
D) Bilginin gerek amac insanlar mutlu bir yaama ka-
vuturmaktr.
E) Bilgi farkl kaynaklardan elde edilir.
8. Demokritos, duyulara gvensizlik duyar. Ona gre renkleri
grmek, sesleri iitmek, acy tatmak bir duyu yanlmas-
dr. Baka deyile karanlk bir bilgidir. Duyular, atomlardan
olumu asl gerei bilebilecek kadar kesin deillerdir.
Onu bilmek ancak dnebilen aklla mmkndr.
Demokritosun bu yaklamnda temel ald gr
aadakilerden hangisidir?
A) Bilgiler kiiden kiiye deiir.
B) Her tr yargdan kanlmaldr.
C) Doru bilgiye duyumlarla deil aklla varlabilir.
D) Bilgiler sezgi yoluyla temellendirilmelidir.
E) Gndelik yaam kolaylatran bilgiler dorudur.
9. Bilgi kuram bilginin meydana geliini, bilgiyi meydana ge-
tiren etkenleri, bilginin elde edilme olana ya da olanak-
szln ksaca bilgiyi obje olarak inceler.
Buna gre, aadakilerden hangisi bilgi felsefesinin
sorularndan biri deildir?
A) nsan bilgisi snrl mdr?
B) Bilginin kayna nedir?
C) Doru bilgi olanakl mdr?
D) Bilgi hangi yntemlerle elde edilir?
E) Bilimsel bilginin deeri nedir?
BLG FELSEFES KONU
Epistemoloji 4 TEST
10. Matematik biliminde klitten daha ileri olduumuz, bi-
yolojide Mendeli oktan getiimiz sylenebilir. Oysa lk
ada yaam Sokratesten daha ileri olduumuz sy-
lenemez. Belki sylense sylense bugn yararlanlan bi-
limsel bilgi dzeyinin Sokratesin bilimsel bilgi dzeyinden
daha ileride olduu sylenebilir.
Bu parada felsefi bilginin hangi zellii vurgulan-
maktadr?
A) Akla dayal bir tutarlln bulunmas
B) Refleksif olup kendi kendini sorgulamas
C) Bilimin verilerinden yararlanmas
D) Birikimin olup ilerlemenin olmamas
E) Evrensel sonulara ulalmas
Yldzl Soru 4
Bergsona gre insan, ne duyu ne
de akl yoluyla
asl gerekliin bilgisine ulaabilir
. Asl gereklie
ulamann tek yolu, insann iinde
bir k gibi duran
sezgidir.
Septiklere gre, duyumlar gibi akl
da insan yanltt-
ndan kesin yargda bulunmaktan
kanlmaldr.
Burada verilen grler bilgi fels
efesinin han-
gi sorusuna bir yant niteliinded
ir?
A) Bilginin snrlar nelerdir?
B) Doru bilgi olanakl mdr?
C) Bilginin deeri nedir?
D) Bilginin kayna nedir?
E) Doru bilgi bilimsel bilgi midir?
15
11. ok akll ve yetenekli bir insann nne, ona ok yaban-
c bir nesne koyarsak, btn yeteneklerine ve stn aklna
ramen o nesne ile ilgili herhangi bir bilgiyi ortaya koyamaz.
nsan zihnini dzenleyen btn ilkeler deneyden gelir.
Bu parada grleri verilen epistemoloji yaklam
ve dnr aadakilerden hangisidir?
A) Rasyonalizm ve Hegel
B) Entisyonizm ve Henry Bergson
C) Fenomenolojizm ve Edmund Husserl
D) Pragmatizm ve William James
E) Empirizm ve David Hume
 3.
fasikl

E L S E F ES
BLG F
 BLG FELSEFES
NTE
TEST 1
1. Bir bilginin deerini anlamak istiyorsak, bilginin sonuta
bize verebildiine baklmaldr. Bir bilgiyi gerek yapan
ey, onun yaammza ve evremize alet olmas yani bize
yararl olmasdr.
Bu paraya gre, bilginin deerli olmas aadakiler-
den hangisine balanmaktadr?
A) Akl ile elde edilmesine
B) Gzlem ve deneye dayanmasna
C) Sonuta ie yaramasna
D) Eletiri szgecinden geirilmesine
E) Genel-geer olmasna
2. Zenona gre atlan bir okun gittiini sanrz. Oysa ok, he-
defe varmak iin atlm olduu yer ile hedef arasndaki
uzakln her noktasn bir bir gemek, yani ayr ayr her
noktada bulunmak zorundadr. Bulunmak ise, durmak de-
mek olduundan, ok btn bir uu sresince duruyor,
yani hareket etmiyor demektir.
Dnr bu grleriyle aadakilerden hangisini is-
patlamaya almtr?
A) Evrendeki her eyin deiim iinde olduunu
B) Bilginin aklla elde edildiini
C) Duyumlara dayanmayan bilginin gerek olma-
dn
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 D) Doru bilginin olanakl olduunu
E) Gerekte hareket diye bir eyin olmadn
2 6. Bilim adam laboratuvara girdiinde, yanna almas gere-
3. Bilginin, belli bir durumda en elverili davrann aratrl-
masn salamaktan baka hibir nesnel gereklii yok-
tur.
Bu szle anlatlmak istenen aadakilerden hangisi-
dir?
A) Yararl olan bilgi doru bilgidir.
B) Bilginin kaynan insann sezgileri oluturur.
C) Olgulardan elde edilmi bilgi doru bilgidir.
D) Doru bilgi kiiden kiiye deiir.
E) Bilgi edinmede duyular en etkili aralardr.
4. Felsefe her dile getiriliinde bir filozofa bal sylem ola-
rak ortaya kar; bu nedenle felsefe onu dile getireninden,
bir sylem olarak reteninden soyutlanamaz. rnein
Descartesin ve Lockeun varlk anlay birbirinden farkl-
dr. Felsefi sylem, konularna bak ynnden u nokta-
da bir bireysellikle kendini sunar.
Bu parada felsefenin hangi zellii vurgulanmakta-
dr?
A) Her zaman insanlarn ihtiya duymas
B) Birikimli olarak ilerlemesi
C) Kuku ve eletiri yntemini benimsemesi
D) Kiisel grlere dayanan bir znellikte olmas
E) Gerein araynda olunmas
5. Dinin dorular vahiy yoluyla ve peygamberler aracly-
la insanlara duyurulmuken; felsef bilgiler, yalnzca akla,
manta ve zgr dnceye dayanlarak elde edilir.
Paradan, din ve felsefe ilikisi ile ilgili aadaki yar-
glardan hangisine ulalabilir?
A) Dinin kayna ilahiyken, felsefeninki insan aklna da-
yaldr.
B) Dinin dogmalar varken felsefenin dogmalar bulun-
maz.
C) Dinde ve felsefede mutlak dorulara ulalamaz.
D) Din, felsefenin bulgularndan yararlanr.
E) Dinde te dnya inanc varken felsefede yoktur.
kenler, konuyu anlamasna yardmc olabilecek eylerdir.
Onun dnce dnyasn belirleyen iyiler, ktler, gnah-
lar, sevaplar ise doruyu aramada engel oluturabilir.
Bilim adam, olan incelemeli ve inanlarnn kendisine
dayatt kabulleri bir kenara brakmaldr.
Bu parada bilim adamnn hangi zellii tamas ge-
rektii anlatlmaktadr?
A) Tutarl olma
B) Nesnel olma
C) Eletirel olma
nite
D) Evrensel olma
E) Merak ve hayret iinde olma

7. Teknik bilgi, salt doa bilimleri bilgisinin olgulara uygulan-
masyla meydana gelir. Teknik bilginin bir tek amac vardr;
o da insana yaamnda rahatlk ve kolaylk salamaktr.
Bilimsel bilgi ise, ncelikli olarak fayda amac gtmez. Ya-
rarl olmak teknik bilginin ana zelliidir.
Bu paraya gre, teknik bilgi hangi ynyle bilimsel
bilgiden ayrlr?
A) Pratik amalara ynelik olmasyla
B) Deney yntemini kullanmasyla
C) Nedensellik ilikisine dayanmasyla
D) Birikimli olarak ilerlemesiyle
E) ndeyide bulunmaya olanak salamasyla
8. Deneyimler sonucunda yntemsiz olarak elde edilen, ara-
larnda zorunlu ilikiler bulunmayan ya da var olan ilikinin
nitelii hakknda yeterince aklama yaplamayan bilgidir.
Havann bulutlu olduunda yamur yaacann bilinmesi
bu trden bilgiye rnektir.
Parada sz edilen bilgi tr aadakilerden hangi-
sidir?
A) Bilimsel bilgi B) Sanat bilgisi
C) Gndelik bilgi D) Felsef bilgi
E) Teknik bilgi
9. Pyrrhon, Byk skenderin ordusunda askerlik yapm,
onunla Hindistana kadar gitmiti. eit eit lkeler ve in-
sanlar grmenin Pyrrhonda, insanlar arasnda ok eitli
grler bulunabilecei dncesini uyandrd anlal-
maktadr. nk, bir yerdeki insanlar, baka bir yerdeki in-
sanlarn inandklar eylerin tam tersine inanmaktayd. Do-
al olarak her iki tarafn da kantlar eit lde salamd.
Bu paraya gre, Pyrrhonun kukucu grnn ne-
deni aadakilerden hangisidir?
A) Dier filozoflardan etkilenmesi
B) Akln insan yanltmas
C) Duyumlara gvenmemesi
D) Farkl kltrlerle karlamas
E) Bireyin mutluluunu aramas
BLG FELSEFES NTE
1 TEST
10. Sofistlere gre, belirli bir olay karsnda hakl olan kimse
kesin olarak belirlenemiyorsa, o zaman nemli olan kimin
hakl olduu deil, kimin hakl grnddr. Hakl gr-
nen kii, kendi grn tutarl bir ekilde savunan ve ka-
bul ettiren kiidir.
Sofistlerin bu yaklamnda temel ald gr aa-
dakilerden hangisidir?
A) Bilgi insan zihninde doutan bulunmaktadr.
B) Bilginin elde edilmesi akl ve deneye dayanr.
C) nemli olan bir eyi ispat etmek deil, kardakini ikna
etmektir.
D) Bilgiye ulamann yolu sezgidir.
E) Her ey dnceden ibarettir, dncenin dnda bir
gereklik bulunmamaktadr.
Yldzl Soru 1
Kanta gre insan zihninde ayr
para bulunur. Du-
yarlk, imgelem, anlay. Duyarlk
, d dnyadan gelen
izlenimleri alr. mgelem bu izlen
imleri birbirine balar.
Anlay ise duyarlktan gelen duyu
sal malzemeyi akln
deneyden bamsz apriori kavr
am ve kategorilerine
yerletirir. Yani bilgi srecinde insa
n pasif deil aktiftir.
Kant, bu grleriyle aadak
i felsef akmlardan
hangilerini birletirmitir?
A) Pozitivizm - Analitik felsefe
B) Rasyonalizim - Empirizm
C) Fenomenoloji - Pozitivizm
D) Pragmatizm - Subjektif relativizm
E) Entisyonizm - Rasyonalizm
3
11. Epikrosa gre bilgi ayn duyu verilerinin defalarca ortaya
kmasndan, tekrarlanmasndan doar.
Epikrosun bu yaklamnda temel ald gr aa-
dakilerden hangisidir?
A) Tm bilinenlerden phe duyulmaldr.
B) Doru bilgilere bilimsel yntemlerle ulalabilir.
C) Duyu organlar insan yanltr.
D) Bilgi deneyle balar ama deneyle bitmez.
E) Doru bilgiye duyum ve deneyimlerle ulalr.
 BLG FELSEFES
NTE
TEST 2
1. Deneyimlere dayanan birikimler ve yaam kolaylatran 4. Sanayileme sonunda bugn gelinen noktada deniz,
basit bilgiler olmasayd, insann az ok dzenli bir sosyal hava, su, evre kirlenmesi yannda grlt kirlilii ve kl-
yaama gemesine olanak kalmazd. trel kirlilik de nemli boyutlara varmtr. Modernlemenin
bu sonularnn faturasnn nemli lde bilime ait olduu
Bu parada aadaki bilgi trlerinden hangisinin
kabul edilmelidir.
neminden sz edilmektedir?
Bu parada bilimin hangi zellii zerinde durulmak-
A) Felsef bilgi B) Din bilgi
tadr?
C) Sanatsal bilgi D) Gndelik bilgi
A) Eletirici ve kukucu olma
E) Bilimsel bilgi
B) Olan olduu gibi bildirme

C) Uygulamada olumsuz sonulara yol ama

D) Gndelik yaam kolaylatrma

E) Belirli yntemlerle elde edilme

2. Felsefe, zgr dnmeyi ama edinen bir etkinliktir. Fel-
sefe okuyan ya da okutan kii, her eyden nce zgr d-
ncenin yaratlmas amacndadr. Oysa, dini dncede
dinin ortaya koyduu kurallarn dna tamak sz konusu
5. Doutan her insann kafasnda bilgiler vardr. Zaman
deildir.
iinde alnan eitime bal olarak zihindeki paketler alr
Bu paraya gre din, felsefeden hangi zellii ile fark- ve bilgiler ortaya kar. Bu bilgilerin her bireyde farkl za-
ldr? manlarda ortaya kmas evresel koullarn etkisiyledir.

A) Yaratc dnmeye dayal olma Bu paraya dayanlarak aadaki bilgilerden hangisi-

ne ulalabilir?
B) Kukucu bir tavr sergileme
A) nsanlarn ilgilenmesi gereken bilgiler doutan hazr
C) Evrensel dorulara ulama
olarak gelir.
D) Akla dayal olma
B) Bilginin kaynanda yaantlarmz yer alr.
E) Dogmatik ve deimez olma
C) Doru bilgiye ulaabilmek iin her eyden kuku du-
yulmaldr.

D) Bilginin kazanlmasnda deney ile akl yetisi birlikte rol

FELSEFE
SOSYOLOJ 11 oynar.

E) Sezgi yoluyla varlklarn bilgisine aracsz olarak ulalr.

4 3. Sofistler, Yunan toplumunda, o zamana dek hibir ekil-
de sorgulanmam olan kurumlara, toplumun siyasi ve
hukuksal temellerine ve dine yneltilen sorgulama gele-
neini balatmlardr. Bir anlamda felsefeye, dine, gele- 6. Felsefenin ilevlerinden en nemlisi, insana kendi akln
nek ve greneklerle, bunlara dayanan kurumlara meydan kullanmadan, neyin doru neyin yanl olduunu kabul et-
okumu, onlarn kendilerini akla dayal olarak hakl klp memesini retmektir.
temellendirmeleri iin gerekli zemini hazrlamtr.
Bu parada felsefenin hangi zellii vurgulanmakta-
Bu parada Sofistlerin hangi zellii vurgulanmaktadr? dr?

A) Dncelerinin birbiriyle tutarl olmas A) Soyut kavramlara dayanmas

B) Aklc bir eletiriye sahip olmalar B) Gndelik yaam kolaylatrmas

C) Mutlak bilgiye ulamaya almalar C) Bilgi zerine bir bilgi olmas

nite

D) zgr ve hogrl bir ortam oluturmalar D) Mutluluun yollarn gstermesi

E) Doal ve toplumsal sorunlar birlikte ele almalar E) Eletirel bir tavr benimsetmesi
 BLG FELSEFES NTE
2 TEST

7. evremizde gzlediimiz deime, bir kuruntudan ibaret- 10. Ebe, nasl var olan bir bebein dnyaya gelmesine yar-
tir. okluk ve deime grntedir. Bizler bu deiiklikleri dmc oluyorsa, retmen de rencisine yeni bir ey -
duyularmzla alglarz. Oysa duyular aldatcdr. Tek ve retmez. Ancak onun aklnda var olan bilgileri gn na
karr; nk bilgiler aklmzda doutan vardr.
deimez varlk duyularla alglanmaz, gerein bilgisini
Sokrates bu dncesiyle aadakilerden hangisine
bize sadece aklmz verir.
ulamaya almtr?
Parmenidesin bu yaklamnda temel ald gr
A) nsanlarn aslnda hibir eyi bilmediine
aadakilerden hangisidir?
B) Deer yarglarna kr krne inanmann yanllna
A) Bilginin kayna duyum ve ona dayanan dncedir.
C) Doru bilginin ltnn deneyimler olduuna
B) Her ey deitiine gre hibir konuda yargda bulu- D) Kesin bilginin var olduuna ve bilginin doutan geldi-
nulmamaldr. ine
E) nsanlarn sezgilerine gvenmesi gerektiine
C) Gerein bilgisini bizi yanltan duyular deil akl vere-
bilir.
Yldzl Soru 2
D) Alglaya dayanan bilgiler, alglayann iinde bulunduu
duruma gre deiir.

E) Duyumlardan gemeyen bir bilgi aklda kendiliinden

Fenomenolojinin yntemini kulla
var olamaz. nan dnr, gnlk
yaam, sosyal evre, din, bilim
yoluyla elde ettii tm
grleri, kanlar, nyarglar bir
tarafa brakmak, on-
lardan arnmak durumundadr. Hus
8. Descartes, her eyden phe ettii ve emin olabilecei tek serle gre ancak bu
yolla duyularla alglanan nesneleri
eyin bu olduu sonucuna varmt. te bu noktada bir n tesinde bulunan
ideal zlkler alanna ulalabi
eyi kavryordu. Her eye ramen emin olduu bir ey var- lir ve nesnelerin z
kavranabilir.
d o da, phe ettiiydi. phe etmesi, dnyor olduu,
dnyor olmas da dnen bir canl olduu anlamna Buna gre, fenomenolojik gr
n temelini aa-
geliyordu. daki yarglardan hangisi oluturu
r?
Descartes bu dnceleriyle aadakilerden hangisi- A) Doru bilgi, doru dnmeyi sal
ni dile getirmektedir? ar.
B) Her eyden phe etmek geree
ulamay en-
A) phe ile doru bilgiye ulalabileceini geller.
C) zn bilgisine varabilmek iin bt
B) nsann kendi phesini bile onaylamamas gerektiini n bilgileri bilmi-
yormu gibi davranmak gerekir.
C) Kukunun bir ama olmasn D) nsan hibir ey hakknda tek
bana karar verme-
melidir.
D) Kukunun sadece felsefe ve bilimde kullanlmas ge-
rektiini E) Akln ilkeleri her zaman dor
udur.
E) Her eyden kuku duyulmas gerektiini

11. Sofistler doa konusundan ok insana ve topluma ynel- 5

9. Sanat, insann yapabilme yeteneinden ortaya km bir
olgudur. nsan duygu ve hayal gcyle somut ve esiz ya-
ptlar ortaya koyar. Gnmzde soyut sanatn, artk hibir
ey yapamayanlarn ardna gizlendii bir etkinlik olarak
gsterilmesi yanltr. Bu yaptlarda da duygularn mater-
yallerle ifadesi vardr.
Bu parada sanatn hangi zellii vurgulanmaktadr?
milerdir. Ama yine de mutlak ve deimez olan ile dei-
en arasndaki ilikiye bakmlardr. Temel olarak bilginin
kuaktan kuaa, toplumdan topluma ve insandan insana
deitiini sylemilerdir.
Sofistlerin bu yaklamnda temel aldklar gr aa-
dakilerden hangisidir?
A) Sakl olan dorular birtakm sorularla aa karlabilir.

A) nsan zgrletiren bir oyun olduu B) Herkesin zerinde anlaabilecei mutlak dorular bu-
lunmamaktadr.
B) Doann birebir taklidi olduu
C) Kendi iinde tutarl olan bilgiler dorudur.
C) Almlaycsn etkiledii

2
D) Kuku duyularak elde edilen bilgilerin doruluundan
D) Duygulara dayal zgn bir rn olduu kuku duyulmamaldr.

E) Toplumsal fayday gzeterek oluturulduu E) Duyumlardan gemeyen bir bilgi aklda var olamaz.
 BLG FELSEFES
NTE
TEST 3
1. Dinsel inan kesin ve deimez doruluk iddiasna daya-
nr. Dinsel bilgi, inanlarn yanlma olaslna yer verme-
dii iin, kendi kendini eletiri yoluyla hatalardan arndr-
ma olana da yoktur.
Bu parada dinsel bilginin hangi zellii vurgulan-
maktadr?
A) te dnya inancnn olmas
B) Dogmatik olup inanlarn sorgulanmamas
C) Toplumdan topluma deimesi
D) Metafizik konular iermesi
E) Toplumsal yaam ynlendirmesi
2. Yasalarn, gelenek ve greneklerin insanlarn zerinde
farkl etkileri olur. Bu nedenle, ayn eyler farkl insanla-
ra, farkl ekillerde grnr. Ayn bal bana tatl, sana ac
gelebilir. Ben, suyun gerekte scak m yoksa souk mu
olduunu bilemem. u halde, insan grnlerin tesinde
gerekliin bilgisine ulaamaz.
Bu paraya dayanlarak aadaki bilgilerden hangisi-
ne varlabilir?
A) Her insan duyu bakmndan farkl yaratlmtr.
B) Deney yoluyla ulalan bilgilerin doruluun-
dan phe edilemez.
C) Bir eyin gerek aklamasna ulaana kadar
ondan kuku duyulmaldr.
D) Toplumsal deerlere ve duyumlara dayanan
bilgiler, bireyin durumuna gre deiir.
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 E) nsan hibir ey hakknda tek bana karar ver-
memelidir.
6
3. Kukuculuun nde gelen dnr Pyrrhona gre bir
nesne yakndan byk, uzaktan kk grnr. Su iinde-
ki bir ubuk krk olarak grlr. Dier duyularda da benzer
yanlmalar vardr. Buna bal olarak kavramlar ve dn-
celerde de yanlmalar olacaktr.
Pyrrhon, bu dnceleriyle aadaki bilgilerden han-
gisine ulamtr?
A) Hibir konuda hibir yargda bulunulmamaldr.
B) Her eyden phe etmek geree ulamay engeller.
C) nsan hibir ey hakknda tek bana karar vermemelidir.
D) Duyumlara deil fakat akla gven duyulmaldr.
E) nsan onaylad eylerden artk phe etmemelidir.
4. Bilimsel bilgi kiilere gre deien bir bilgi deildir. Orta-
ya konulan sonular herkes tarafndan kabul edilir. nk
bilimsel bilgiler deneyle kantlanan neden-sonu ilikisine
dayanr.
Burada bilimsel bilginin hangi zellii vurgulanmakta-
dr?
A) Akla dayal olarak elde edilmesi
B) Gzlem ynteminin kullanlmas
C) Eletirel ve sorgulayc olmas
D) Nedensellie dayanan bir kesinliin olmas
E) Birikimli olarak ilerlemesi
5. Septikler, yargda bulunmaktan kanarak yaamay mut-
luluk iin gerekli gren, mutsuz olmamak iin yargdan ka-
nan filozoflardr.
Aadaki grlerden hangisi septik filozoflara ait
deildir?
A) Kuku yoluyla ulalan bilgilerin doruluundan phe
edilemez.
B) Kesin bilgiye ulamak olanakszdr.
C) Her sav iin, eit gce sahip ve birbirinin kart olan iki
ayr kant ileri srlebilir.
D) nsan hibir eyi, hatta kendi phesini bile onaylama-
maldr.
E) nsan hkm vermeyerek mutluluu amalamaldr.
6. Pragmatizmin temsilcilerinden W. Jamese gre bir kuram
karlatmz sorunlar zme baarsna gre doru
veya yanltr. Doruluk pratikte ortaya kar. rnein,
kanser iin gelitirilen ila hastalar iyiletiriyorsa doru
ilatr.
Pragmatizmin bu yaklamnda temel ald gr aa-
dakilerden hangisidir?
A) Hibir ey yoktur, olsa da bilinemez.
B) Doru bilgi olanakl deildir.
C) Bilginin doruluu bilginin ileviyle ilgilidir.
nite
D) nsanln bilgisi zaman iinde deiir ve geliir.
E) Bilgiler, doutan insan aklnda bulunur.
 BLG FELSEFES NTE
3 TEST

7. Hibir felsefe, bizi gnlk deneylerimizin tesine gtre- 10. Doa filozoflarnn Yunanllarn mitolojik geleneini,
mez veya bize gnlk yaantmzdan edindiimiz davra- Sofistlerin doa filozoflarn, Platon ve Aristotelesin
n kurallarndan baka kurallar salayamaz. Sofistlerin grlerini sorgulamalar, felsef dncenin
ortaya kmasyla balayan ve gnmze kadar gelen bir
Bu szle doru bilginin temelinde aadakilerden
felsef tavrdr.
hangisinin bulunduu savunulmaktadr?
Bu parada felsefenin hangi zellii zerinde durul-
A) Bireyin akl
maktadr?
B) Bireyin sezgileri
A) Eletirel olma B) znel olma
C) Bireyin phesi
C) Evrensel olma D) Birikimli olma
D) Bireyin kar
E) Tutarl olma
E) Bireyin duyu deneyimleri

8. Teknik bilgi, dil, din, rk ve millet snr tanmaz; o tm in- Yldzl Soru 3
sanlndr.

Burada teknik bilginin hangi zellii vurgulanmakta-

dr? Descartese gre her trl doru
bilginin rnei mate-
matiktir. Matematikte bir ilk ilkeler,
bir de bu ilkelerden
A) Evren hakknda bilgi vermesi hareketle yaplan karsamalar vard
r. Gerek bu ilk il-
keleri kendi gc ile kefeden,
B) Pratik yaam kolaylatrmas gerekse bu ilkelerden
hareketle karsamalar yapan, akl
veya zihindir.
C) Uygulanabilir olmas Descartes, doru bilgi iin aa
daki yntemlerden
hangisinin kullanlmasn nerme
D) Doruyu amalamas ktedir?
A) Tmevarm ynteminin
E) Evrensel olmas B) Dourtma ynteminin
C) Tmdengelim ynteminin
D) Diyalektik yntemin
E) roni (alay) ynteminin

9. Her felsefe sistemi bir nceki sisteme tepki olarak do- 7

mutur. Bu nedenle felsefi sistemler kendilerinden nceki
sistemlerin aklamalarn yetersiz bularak kabul etmemi-
lerdir. Fakat kendileri de daha sonra gelenler tarafndan
reddedilme kaderiyle kar karya kalmlardr.
11. Sanat toplumsal evresini eserlerine yanstacana,
Bu parada felsef bilginin hangi zellii dile getiril-
toplumsal bir evre yaratmaldr.
mektedir?
Bu szle sanatn hangi zellii vurgulanmaktadr?
A) Bilgiyi sevmenin bir arac olmas
A) znel bir yaps olduu
B) Eletirel ve sorgulayc olmas
B) Toplumsal deer yarglarndan etkilendii
C) Akla dayanmas
C) Akl ve hayal gcyle gerekletirildii

2
D) Olmas gerekeni incelemesi
D) Duyulara deil duygulara hitap ettii
E) Sistemli ve dzenli olmas
E) Toplumu derinden etkilemesi gerektii
 BLG FELSEFES
NTE
TEST 4
1. Bilgim yle bir yere ulat ki; imdi ben, bilgisiz olduumu 4. Gndelik bilgi her zaman neden-sonu ilikisi iermez.
anladm. nk akam saatinde trene binen biri, trenin kalabalk ol-
duunu grdnde, her akam trenin kalabalk olacan
Dnr bu szleriyle aadakilerden hangisini dile
ileri sremez. Bu bilgi bireyin znel yaantsndan hare-
getirmektedir?
ketle elde edilmitir.
A) Gerek bilinemeyecei iin hibir ey hakknda hkm
Bu parada gndelik bilginin hangi zellii vurgulan-
verilmemelidir.
maktadr?
B) Her eyden phe etmek geree ulamay engeller.
A) Sezgilerin nemli olmas
C) Bilgi doutan geldiinden, retilemez.
B) Pratik yaam kolaylatrmas
D) nsann bilgisi arttka, bilgisizliinin farkna varr.
C) Her zaman genellenebilir ve geerli sonulara varla-
E) Bilge kii tutkudan kanabilmeli, ona kar duyarsz mamas
olabilmelidir.
D) Bilgide rastlantnn nemli bir yer tutmas

E) pheci ve eletirel bir tavrn sonucunda elde edilmesi

2. Felsef bilgi, titiz ve atlama yapmakszn srdrlen bir

zihin abasdr. Varm olduu grlerin insan, evren
ve deerler hakknda sistemli ve dzenli bilgiler olmas
gerekir. Bu dzen ve sistem, felsefede ele alnan btn
konularn temelde varlk fikrine bal kalnarak deerlendi-
rilmesinden ve mantk ilkelerinin burada son derece etkin
bir ekilde kullanlmasndan ileri gelir.
Bu parada felsef bilginin hangi zellii vurgulan-
maktadr?
A) Evrensel olmas
B) Kukucu ve pheci bir tavr olmas
C) Sistemli ve tutarl olmas
D) Varl btn olarak incelemesi
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 E) Sorularn cevaplardan daha nemli olmas
5. Toplumlarn gelimesinde, bilgi ve bulularn rol byk-
tr. nsan, sahip olduu bilgiyi sadece dnsel alanla s-
nrlamam, bu bilgiyi pratik yaam kolaylatran aralara
dntrmtr. Denizlere almaya olanak veren pusula,
sava biimlerini deitiren barut, haberlemeyi hzland-
ran telgraf, telefon, faks, internet bu bilgi birikiminin sonu-
cudur.
Bu parada aadaki bilgi trlerinden hangisinin
nemi vurgulanmaktadr?
A) Teknik bilgi B) Felsef bilgi
C) Dini bilgi D) Sanatsal bilgi
E) Gndelik bilgi

8
3. Bir problemin zmnde bilim adamlarnn bireysel kat-
klar az veya ok olabilir; ama bu katk, grubun katksyla
karlatrldnda kk kalr. Bilim tarihinde byk fizik- 6. Bir sanat boya, bronz, ta, kelime gibi hangi arac kulla-
iler, byk biyologlar vardr ama ilerinde en bykleri nrsa kullansn, yneldii objeyi kendine gre ifade eder.
bile kendilerinden nce gelenlerin birikimleri ve adala- Ayn aralar kullanan hatta ayn objeye ynelen iki sanat-
rnn yardm olmakszn fazla bir ey yapamaz. bile onu farkl ekilde yorumlar.

Bu parada bilimin hangi zellii vurgulanmaktadr? Parada sanatn hangi zellii vurgulanmaktadr?

A) Pratik yaamda ie yaramas A) Gzeli ve irkini incelemesi

B) Geerli yntemlerle bilginin elde edilmesi B) znel bir bilgiye dayanmas

C) Mantk ilkelerine dayanmas C) Hayal gcne dayanmas

nite

D) Evreni aklamaya almas D) Eserin insanlar tarafndan oluturulmas

E) Bilgi birikiminden yararlanlmas E) Tutarl ve sezgilere dayal olmas

 BLG FELSEFES NTE
4 TEST

7. Sofistler, kendilerinden nceki Eski Yunanl filozoflardan
farkl olarak varlkla deil; bilgi, ahlk, insan, kltr ve si-
yaset konularyla ilgilenmilerdir. Yaklamlarndaki ykc
eletirellie, ulatklar olumsuz sonulara ramen, orta-
ya koyduklar sorunlarla, kendilerine felsefe tarihi iinde
nemli bir yer edinmilerdir.
Buna gre, Sofistlerin felsefeye yaptklar katk aa-
dakilerden hangisidir?
A) Yeni sorunlar ortaya atarak felsefenin evrenini geni-
letmeleri
B) Mitoloji ve dinlerden bamsz olarak evreni aklamalar
10. Elma konusunda bilgi edinmek istiyorsak onu tadmalyz.
Kadife konusunda bilgi edinmek istiyorsak ona dokunmal-
yz. Papatya konusunda bilgi edinmek istiyorsak onu kok-
lamalyz.
Bu rnekle anlatlmak istenen aadakilerden hangisidir?
A) zneyi etkileyen koullar farkl olsa da akln yolu birdir.
B) Duyular kiilerde farkl izlenimlere yol aar.
C) nsan, grnlerin tesine geip gerekliin bilgisine
ulaabilir.
D) Olguya dayanan bilgi doru bilgidir.
E) Duyum bilginin biricik kaynadr.

C) nsanlarn yerleik hayata gemelerini salamalar Yldzl Soru 4

D) Akl etkili bir biimde kullanmalar

E) O gne kadar zlemeyen metafizik problemleri z-

meleri Bergsona gre sezgi, gerekliin
temelinde yaratc ya-
am atlmnn bulunduunu yaa
yarak anlar. Zaman,
sreyi temel alr. Dile getirilemez,
fakat yaanr. Ger-
eklii, yani sreyi yaam iten
ie duyup yaayarak
8. Birbirine zt olan iki gr, ayn lde dorudur. kavrar. rnein bir mzik parasn
, melodiyi dne-
(Protagoras) lim; burada insan kendini mzie
brakr. Bir nota die-
rinin iinde kaybolur ve insan mek
Hibir ey yoktur; olsayd da bilinemezdi. (Gorgias) ann snrlar stne
kar, o an yaar ve hisseder.
nsan kendi phesini bile onaylamamaldr.
Bergsonun bu dncesine day
(Pyrrhon) anarak aadaki
yarglardan hangisine ulalab
ilir?
Bu filozofun ortak gr aadakilerden hangisi- A) Geree insann zne ait olan el
erle ulalamaz.
dir?
B) Gerek ancak iten gelen bir
gr ile sezilebilir.
A) Duyular, doru bilginin aracdr. C) Gerek ideasndan pay alan
lar dnda, hibir ey
B) nsan, varln yapsn doutan getirdii akl ile bile- doru deildir.
bilir. D) Gerek, anlama yetisinin kategoril
eri araclyla kavra-
nr.
C) Bilgi, olgulara ve bilimsel deneylere dayanmaldr.
E) Gerek, gzlem ve deneyler
yolu yla kavranabilir.
D) Doru bilgi olanakl olmadndan, kesin yargda bu-
lunmaktan kanlmaldr.
9
E) Doru bilginin lt, sezgidir.

11. nsan bilgisinin temelinde olan tm duyumlarn kayna,

insandan bamsz olan nesnelerdir. Nesnelerin suretleri
bedene girer ve alglanr. Bu nedenle duyumlar her zaman
9. Bakalarnn bilgileriyle bilgili olabiliriz, ancak kendi akl-
dorudur.
mzla bilgin olabilir, bilgi retebiliriz.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
Bu szle anlatlmak istenen aadakilerden hangisi-
dir?
dir?
A) Dorulanamayan cmleler anlamszdr.
A) nsann amac doru zerinde hakimiyet kurabilmektir.
B) Bilimsel ynteme dayanmayan bilgi deersizdir.
B) nsanlar bilgilerini eitimle kazanrlar.
C) Akla uygun olan gerek, gerek olan da akla uygundur.
C) retkenlik iin insann kendi akln kullanmas gerekir.

2
D) Doru bilginin lt akl deil duyumlardr.
D) nsanlar filozoflarn bilgilerinden yararlanmaldrlar.
E) Hibir konuda hibir yargda bulunulmamaldr.
E) Bilgili insan kendi inan ve eylemlerini eletirebilir.
 BLG FELSEFES
NTE
TEST 5
1. Pyrrhona gre insan, nesnelerin gerek yapsn hibir za-
man bilemez. nsan, nesnelerin kendisini deil, nesnelerle
ilgili duyumlarn bilebilir. Duyumlar ise znel olup kiiden
kiiye deiir. Bu nedenle insan nesneleri bilme arzusun-
dan vazgemeli ve hibir ey hakknda ne sebeple olursa
olsun yargda bulunmamaldr. nk yargy askya almak,
insann mutluluu iin gerekli ve zorunlu bir durumdur.
Buna gre kukucu dnrlerin doru bilgiyi reddet-
melerinin temelinde aadakilerden hangisi bulun-
maktadr?
A) Her toplumda farkl dorularn bulunmas
B) Akln birbirine zt iki fikri ayn dorulukta savunabilmesi
C) Bilginin konusu olan nesnelerin srekli deimesi
D) Bilimsel bilgilerin bile zamanla yanllanabilmesi
E) Duyularn insan ou zaman yanltmas
2. klid uzay, Aristoteles mant, skolastikler metafizii
faydal olarak grmlerdir. Ancak bugn, gemite doru
kabul edilen bilgilere yanl demeye hazrlkl olmalyz.
nk gemi dnemler iin faydal olan bilgilerin gn-
mzde de ayn ekilde faydal olacan ileri sremeyiz.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Bilgi ancak yaantlar sayesinde elde edilir.
B) nsan her trl bilgiye sahip olabilir.
C) nsan birok kaynaktan bilgiye ulaabilir.
D) Bilginin tek kayna akldr.
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 E) Dorularn deerini belirleyen, o gn iin sa-
ladklar yarardr.
10
3. nsan bilinmeyen eyleri sevmez. Yanl da olsa her trl
aklama insan mutlu etmitir. Bu yzden insan, ou za-
man deneyimlerine dayanarak yeni karlalan durumlara
kesinlii olmayan aklamalar getirir. te empirik bilginin
kayna da budur.
Buna gre empirik (gndelik) bilginin kayna aa-
dakilerden hangisidir?
A) Tanrnn bildirdikleri
B) nsandaki bilme ve anlama istei
C) Gzeli arama abas
D) Hayal gc ve coku
E) Gndelik yaam kolaylatrma arzusu
4. Gorgias Bana soru sormayn, nk sorulan soruya
cevap vermem yargda bulunmak demektir. der.
Karneadesa gre Doru iin elimizde gvenilir bir lt
yok. Btn bilgilerimizin ancak olaslk deeri vardr.
Bu iki dnrn bilgi konusundaki ortak gr aa-
dakilerden hangisidir?
A) Herkes iin genelgeer dorular yoktur.
B) Doru bilgi doutan gelir.
C) Bilgi iin hem akla hem de duyu organlarna gereksi-
nim duyulur.
D) Kesin bilgiye ancak aklla ulalabilir.
E) Kuku duymak doru bilgiye varmann arac olmaldr.
5. Bilimsel bilgi, her yerde, her aratrmac tarafndan ka-
bul edilen bilgidir. Bilimsel bilgiyle aratrmacnn duygu,
dnce, beklenti, kar ve tutumlarn aratrmaya kat-
mamas esastr. rnein Newtonun yerekimi kanunu,
Arimetin svlar hakkndaki kanunu her yerde ayn ekil-
de kabul edilir.
Bu parada bilimsel bilginin hangi zellii vurgulan-
maktadr?
A) Evrendeki tm bilinmezleri aa karmas
B) Bilim insanlarnn katklaryla gelimesi
C) Nesnel ve tarafsz bir tutum taknlmas
D) Olumsuz amalar iin kullanlabilmesi
E) Aklc aklamalarn olmas
6. I. Gazaliye gre akl bilgisinden phe edilebilir. Fakat
ikinci bir akl olan kalple kesin bilgiye ulalabilir.
II. Descartesa gre, her eyden phe ederek, kendisin-
den phe edilmeyecek ak ve seik bilgiye ulalabilir.
Bu iki dnrn grleri iin aadakilerden han-
gisi sylenebilir?
A) Doru bilginin varln reddettikleri
B) Hibir konuda hibir yargda bulunulmamas gerektii-
ni savunmalar
C) pheyi doru bilgiye ulamak iin bir yntem olarak
kullanmalar
nite
D) Duyumlarn doru bilginin lt olduunu sylemeleri
E) Akln gereklii kavrayamayacan ne srmeleri

7. Bilgi bakmndan duyusal bilgiye hi deer vermeyen He-
rakleitos, gzlerin ve kulaklarn kt tanklar olduunu ne
srerek rasyonalizmin savunuculuunu yapmtr.
Buna gre Herakleitosun bilgi gr aadakiler-
den hangisidir?
A) Her trl bilgiye akl yolu ile ulalabilir.
B) Srekli deien evrende doru bilgi de srekli deiir.
C) Duyumlar gerein mutlak bilgisini verir.
D) nsan bilgisi doutan gelir.
E) Bilgiler gndelik yaam kolaylatrmaldr.
8. Gazali duyularla ve aklla kesin bilgiye ulalamayacan
savunur. Akl, pek ok yanlgnn kayna durumundadr.
Ona gre, akla dayanan ve birbirleriyle elien ok sayda
felsefe sisteminin bulunmas da bu grn bir ispatdr.
Doru olan dinin bildirdii nermelerdir. Bunlar da kalp
gz ile bilinebilir.
Gazalinin bu yaklamnda temel ald gr aa-
dakilerden hangisidir?
A) Doru bilgi kiiden kiiye deiir.
B) Dinin verileri insana gndelik yaamda mutluluk veri-
yorsa dorudur.
C) Alglar, insann iinde bulunduu duruma gre deiir.
D) Doru bilgi iin hem duyumlar hem de akla ihtiya vardr.
E) Bilgi iin akl ve duyum deil, mistik bir sezgi gereklidir.
9. Sofistler M 5. yzylda Yunanistanda ortaya kmlar-
dr. Gezgin gretmenler olarak bilinen bu filozoflara gre
genelgeer deimez hakikatler yoktur. Hakikat ve do-
rular toplumlara ve hatta insanlara gre deiir. Onlarn
greli olan bu dnceleri phecilie yol aan bir bilgi
anlayn ortaya karmtr.
Sofistlerin bu yaklamnda temel aldklar gr aa-
dakilerden hangisidir?
A) Akla dayanan bilgiler dorudur.
B) Mutlak bir doruya ulamak olanakszdr.
C) Bilgiler hem duyuma hem de akla dayanr.
2
D) nsan bilgisi snrldr.
E) nsanlarn bilgileri ortak olup kiiden kiiye deimez.
BLG FELSEFES NTE
5 TEST
10. Descartesn felsefesi her eyden phe etmekle ie ba-
lar. Sonunda phe edilemeyecek bir dayanaa ular. O
da, phe ettiinden phe etmemesidir. phe etmek,
dnmektir; nk dnmeden phe sz konusu de-
ildir. phe eden veya dnen ben olduuna gre,
benden de phe etmez. Buradan Descartes, Dn-
yorum yleyse varm. yargsna ular.
Descartesn bu yaklamnda temel ald gr aa-
dakilerden hangisidir?
A) Hibir konuda hibir yargda bulunulmamaldr.
B) Kuku temele alnarak doru bilgiye ulalabilir.
C) nsan kuku duyduunu saklamamaldr.
D) Her eyden kuku duyularak doru bilginin olanaksz-
lna varlmaldr.
E) Duyumlarla elde edilen bilgilerden kuku duyulmama-
ldr.
Yldzl Soru 5
Bir bilim adamnn ve bir ahlakn
n ortaya koyduklar
bilgiler ayn deerdedir. nk dor
ularn kendi bala-
rna bir nemi yoktur. Ancak bu bilgi
lerin pratikte ne gibi
yarar salayacaklar, pratikte ne
gibi deiikliklere yol
aacaklar nemlidir.
Bu parada grleri verilen d
nr aadakiler-
den hangisidir?
A) Pozitivizmi savunan Auguste
Comte
B) Sezgicilii savunan Henry Berg
son
C) Rasyonalizmi savunan Heg
el
D) Empirizmi savunan John Lock
e
E) Pragmatizmi savunan William
James
11
11. Hegele gre felsefe, nesnelerin dnceyle ele alnmas-
dr. Dnme, kendi kendisiyle beslenir; dardan sala-
nacak bir gerece gerek yoktur. Hegel, geree deneye hi
bavurmadan, dnceyle ulamaya alr.
Hegelin bu yaklamnda temel ald gr aada-
kilerden hangisidir?
A) Mutlu olmak iin yargda bulunmaktan kanmak gerekir.
B) Duyumlardan gemeyen bir bilgi aklda bulunamaz.
C) Ayn konuda birbirine zt yarglarn verilmesi akla g-
venilemeyeceini gsterir.
D) Akl tek bana gereklii kavrayabilecek bir yetidir.
E) nsan akl elikilerle doludur.
 1. Gndelik bilginin sonular ....................................... deildir.

2. Suje ile obje arasndaki ilikiden doan rne ....................................... ad verilir.

3. Dini bilgiler eletiriye kapal olduundan ....................................... tir.

4. Bilimsel bilgide sonulara tarafszlkla varldndan bilimsel bilgi ....................................... dir.

5. Sanatn amac ....................................... e ulamaktr.

6. Bilgi felsefesinde zihinle ulalan bilgilere ......................................., d dnyadaki olgulara ise ....................................... ad
verilir.

7. Doru bilginin olanakl olmadn, bu nedenle hibir konuda yargda bulunulmamas gerektiini savunan gre ......................
................. ad verilir.

8. Bir dncenin, bir nermenin doruluunu gstermek iin ona dayanak oluturmasna ....................................... denir.

9. Hegele gre kesin bilgiye ancak ....................................... ulalr.

10. Gazaliye gre bilginin tek kayna ....................................... dir.

11. Hume, ayn olayn ayn artlarda, ayn sonular douraca fikrine kar karak ....................................... ilkesini ykmtr.

12. Doru olan faydal, faydal olan dorudur. grn savunan felsef yaklam ....................................... dir.

13. Descartesin phe anlayna ....................................... denir.

14. Platon, iinde yaadmz evrenin gerek olmadn, aklla ulalan ....................................... evreninin gerek olduunu sa-
vunmutur.

15. Auguste Comte insanln ................................... ve ................................... dnemden geerek pozitivist dneme ulatn sa-
vunmutur.

16. zlerin kavranlarak kesin bilgiye ulalacan savunan felsef yaklam ....................................... dir.

17. ......................................., insan bilgisinin doutan insan zihninde bulunduunu savunur.

18. Kant, doru bilgi iin hem akln hem de duyu deneyimlerinin gerekli olduunu savunarak .................................... grne ula-
mtr.
12
19. nemli olann ispat deil ikna olduunu ve bilginin greceliliini savunan felsef yaklam .................................... ad verilmek-
tedir.

20. Felsefede dil zlmelerinin yaplarak anlam karklnn ortadan kaldrlmas gerektiini syleyen akm .................................
...... dir.

Cevaplar
1. kesin 6. doruluk / gereklik 11. nedensellik 16. fenomenolojizm
2. bilgi 7. septisizm 12. pragmatizm 17. Rasyonalizm
3. dogmatik 8. temellendirme 13. metodik phe 18. kritisizm
4. nesnel 9. aklla 14. idealar 19. sofizm
nite

5. gzel 10. sezgi 15. metafizik / dini 20. analitik felsefe

 D Y
1. Teknik bilginin amac birtakm aralar yaparak insan yaamn kolaylatrmaktr.

2. Bilimsel bilgiler dogmatiktir.

3. ounluun zerinde anlat bilgiler dorudur. diyen kurama tmel uzlam kuram ad verilir.

4. Doruluk ve gereklik birbirinden farkl kavramlar deildir.

5. Sokrates doru bilgiye ulalamayacan sylemitir.

6. Septikler hibir konuda hibir yargda bulunulmamas gerektiini savunmulardr.

7. Sofistler insan bilgisinin greceli olduunu sylemilerdir.

8. Platona gre, iinde yaadmz duyularla bilgisi edinilen evren gerektir.

9. Kant, doru bilgi iin hem akln hem duyumlarn olmas gerektiini kritisizm adl gryle aklam-
tr.

10. Doruluk ile fayda zdetir. diyen gre empirizm ad verilir.

11. Rasyonalistler insan bilgisinin doutan geldiini savunurken, empiristler bu gre kar kmlar-
dr.

12. Akln ve duyumlarn deil, sezgilerin doru bilginin lt olduunu savunan gre entisyonizm
ad verilir.

13. Descartes pheyi, doru bilgiye ulamamann bir amac olarak grmtr.

14. Hegel, insan zihninin doutan tabula rasa (bo bir levha) olduunu sylemitir.

15. Analitik felsefeciler sembolik mant ve dil analizlerini nemsemilerdir.

16. Gazalinin sezgisel gr mistik bir sezgiye dayanr.

13

17. Fenomenoloji, nesnelerin zlerinin kavranarak doru bilgiye ulalabileceini savunmutur.

18. David Hume, rasyonalizmin ncln yapmtr.

19. Aristoteles, tekilin bilgisinden genelin bilgisine giden tmevarm ynteminin insan doruya ulatra-
can savunmutur.

20. Protagoras ilk Sofist filozoflardan olup nsan her eyin lsdr. szyle bilginin kiiden kiiye
deitiini sylemitir.

Cevaplar

2
1. D 2. Y 3. D 4. Y 5. Y 6. D 7. D 8. Y 9. D 10. Y
11. D 12. D 13. Y 14. Y 15. D 16. D 17. D 18. Y 19. Y 20. D
 1. Sanatsal ve dinsel bilginin zel-
liklerini yaznz.

2. Temellendirme ne demektir?
Aklaynz.

3. Tmel uzlam kuramnn gr-

lerini aklaynz.

14

4. Septiklerin her eyden kuku

duymalarnn temel nedenlerini
aklaynz.
nite
 5. Descartesin phesi ile septikle-
rin phesini karlatrnz.

6. Pragmatizmin bilgi anlayn ak-

laynz.

7. Pozitivizmin temel grlerini

Comteun hal yasas ile akla-
ynz.

15

8. Platonun idealar evreni kuramn

aklaynz.

2
 4.
fasikl

E L S E F ES
VARLIK F
 RETEN VARLIK FELSEFES
TEST 1
Felsefe hem d dnyadaki gerek var-
lklar hem dncede olan varlklar
hem de metafizik varlklar inceler.
Baz filozoflar asl varln madde oldu-
unu, maddedeki deiimin dier varlk-
larda deiime yol atn savunmular-
dr.
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
2 3. Varlk tin olarak vardr.
Nihilistler ve Taocular hari filozoflar var-
ln var olduunu savunmulardr. Fakat
varln ne olduu konusunda farkl d-
nceler ne srlmtr.
1. Varlk yalnzca gerek dnyada var olan deil, dncede de var olandr.
Filozoflar varl ele alrken, byle bir varl da analiz ederler. rnein
Ar Dann gerekten var olduunu herkes kabul ederken; Kaf Dann
varlnn yalnzca dncede olduu bilinir.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisine ulalabilir?
A) Gerek varlklar tek tek grnen varlklardr.
B) Felsefenin varla yaklam biliminkinden farkldr.
C) Varla btn olarak yaklamak insan yanlglara gtrr.
D) Dnce gerektir, d dnyadaki varlklar dncenin yansmasdr.
E) Varlk btn ynleriyle felsefenin inceleme alanndadr.
2. Bilimsel devrimin merkezinde yatan kavram, mekanik doa kavramyd.
Bu kavram doann belli yasalara gre ileyen bir makine olduu imgesi-
ne dayanyordu. Doa btnyle maddeden ibaretti ve maddenin uzay ve
zamandaki hareketleri g yasalarnca belirlenmekteydi. Bu hareketler ve
yasalar bilindike, doay bilmek, onun gizlerini zebilmek mmknd.
Bu parada sz edilen grler aadaki yaklamlardan hangisi-
ne uygundur?
A) dealizm B) Fenomenolojizm C) Dalizm
D) Materyalizm E) Nihilizm
Varlk madde olarak vardr
Varlk hem madde hem de tin olarak vardr.
Varlk fenomen olarak vardr.
Buradaki varlk konusundaki yaklamlar aadaki sorulardan han-
gisine yant niteliindedir?
A) Varlkta bir deiim var mdr?
B) Evrenin ilk ana maddesi nedir?
C) Varlk nedir?
nite
D) Varlk sonlu mudur, sonsuz mudur?
E) Varlk nasl olumutur?
 VARLIK FELSEFES RETEN
1 TEST

4. Obje, sjeden bamsz, kendi bana bir varlk deildir. O, sjeye bal
kalan, onsuz var olmayan bir varlktr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisidir? Bilen kii yani zne olmadan varln bir
anlam bulunmamaktadr.
A) Varlk, dncenin bir rndr.
B) D dnyadaki varlklarn yaps bilinemez.
C) Varlk srekli bir aktr.
D) Varlklar kendi iinde trlere ayrlr.
E) Maddedeki deiim zneyi deitirir.

5. Ayn nehire iki kere girmek mmkn deildir. Oraya giriyoruz ve girmiyo-
ruz; oradayz ve orada deiliz. nk iine daldmz dalgalar bizden Herakleitos, evrende deimeyen tek
uzaktrlar.
eyin deiim olduunu ne srmtr.
Herakleitos, bu grleriyle aadakilerden hangisini dile getir-
mektedir?
A) Akln elikili olduunu
B) Evrende bir deiimin olduunu
C) Varln alglanmaya bal olduunu
D) Varlktaki deiimin bir yanlg olduunu
E) Dncenin gerek olduunu

6. Bilim, var olann temelleriyle, derinlikleriyle uramaz. Bu, felsefenin bir

problemidir. Felsefe, ontoloji ad altnda var olann temel yapsn, trle- Bilim sadece grnen varlklarla ilgilenir.
rini, tarzlarn konu edinir.
Felsefe ise varl genel olarak ele alr ve
Bu parada bilim ve felsefenin hangi zellii vurgulanmaktadr? tm varlklarla ilgilenir.
A) Varlk sorununa yaklamlarnn farkl olduu
B) Bilimin varl genel, felsefenin varl parac biimde ele ald
C) Felsefenin bilimden farkl olarak grnmeyen varlklar da inceledii
D) Varlk konusunda ayn yaklamn benimsendii
3
E) Varlktaki deiimi aratrdklar

7. I. Var olan her eyin kayna sudur (Thales).

II. Her ey sonsuz, snrsz saydaki atomlardan meydana gelmitir
(Demokritos).
lk a doa filozoflar evrenin oluumu-
III. Her ey ateten meydana gelir ve yine ona dner. (Herakleitos)
nu ilk defa akl ve gzlemle aklam-
Bu dnrn ortak gr aadakilerden hangisidir?
lardr. Mitolojiden ve dinlerden bamsz
A) Varln dncede olduunu ne srmeleri
aklc aklamalarn yaplmas lk a
B) Evrenin ilk ana maddesini sorgulamalar doa filozoflarn felsefenin balangcna
C) Varln olabilirliini reddetmeleri yerletirmitir.

3 D) Ana varln bilinemeyeceini savunmalar

E) Evrenin ilk ana unsurunun madde ve ruh olduunu kabul etmeleri
 VARLIK FELSEFES
NTE
TEST 1
1. Varlk, deimeyen, ne ise yle kalan bir ey deildir; tam 4. Kanta gre varln fenomen ve numen olarak iki yn
tersine srekli bir gelime ve deime halindedir. Hem vardr. Fenomen, bizim yaadmz dnyada bulunan ve
doa hem de insan bu deime ve gelime sonucu ortaya bilgisini elde edebildiimiz yndr. Numen ise duygular-
kmtr. mz aan ve salt aklla hissedebildiimiz yndr. Varln
numen alanyla ilgili kesin bilgiler ortaya koymak mmkn
Bu paradaki gre gre varlk aadakilerden
deildir.
hangisiyle tanmlanabilir?

A) Varlk bireyin alglamasna baldr.

Kantn bu yaklamnda temel ald gr aadaki-
lerden hangisidir?
B) Her ey dnceden ibarettir.
A) Duygularn varlk zerinde etkisi vardr.
C) Varlk srekli bir ak ve olutur.
B) Bilme alglamayla snrlanamaz.
D) Madde varln temelidir.
C) Varlk kavranan ideadr.
E) Asl varlk birbirine indirgenemeyen madde ve ruhtur.
D) Evrendeki deiimler yanltcdr.

E) nsann varla ilikin bilgisi snrldr.

2. evremizde grdmz tm varlklar duyusal dnyay 5. lk a doa felsefesinde tek bir ilke aracl ile deiik
oluturur. Bunlar, idealarn kopyalardr. dealar dnyasn- yaplarn nitelikleriyle ortak noktalar aranmakta ve onlarn
da deime olmad halde, duyusal dnyadaki her ey deiimlerinin aklanmasna giriilmektedir. Gzlemler
srekli deiir. Duyusal dnyadaki her ey maddi cinsten- ana ilkenin deierek dier nesnelere dntn ortaya
dir. koymaktadr. rnein su buhara dnmektedir. Benzer
Platonun bu yaklamnda temel ald gr aa- oluumlar ile ana madde, dnya zerinde var olan deiik
dakilerden hangisidir? maddelere dnebilmektedir.

A) Varln temelinde idealar vardr. Bu parada aadakilerden hangisine ilikin bir ak-
lama yer almaktadr?
B) Deimeyen bir eyi aramak yanlgdr.
A) Evrenin sonu olup olmadna
C) Varln kendi iinde tutarl bir yaps vardr.
B) Bilginin snrlarnn ne olduuna
D) Evren maddi gelerin bir araya gelmesinden
C) Varln ve evrenin oluumuna
olumutur.
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 E) Varlk alglarmzdan ibarettir.

D) Evrenin duraan olduuna

E) Evrenin kkeninde ruhun bulunduuna

6. Varlk felsefesi varlk konu alr ve u tr sorular sorar:

3. Doa filozoflar sofistlerden, hangi sorular sorduklarna Varlk var mdr, varsa ne olarak vardr? Varln trleri
ve bu sorulara ne tr cevaplar aradklarna baklarak ayr- nelerdir? Varln temel belirlenimleri nelerdir? Hareket,
labilmektedir. olu bir varlk mdr?

Aadakilerden hangisi doa filozoflarnn cevap ara- Buna gre, varlk felsefesinin temel amac aadaki-
d temel sorudur? lerden hangisidir?

A) Doru bilgi olanakl mdr? A) Varl insanlarn faydasna sunmak

B) Varln z ve ana kayna nedir? B) Bilimsel aratrmalara temel oluturmak

C) Tanrnn varl bilinebilir mi? C) Varln yapsn ve anlamn irdelemek

nite

D) Evren sonsuz mudur? D) Varlktaki deiimi ortaya karmak

E) Varlk var mdr, yok mudur? E) Varlkta madde ve ruh ayrmn belirginletirmek

7. Balangta, ele ald konularn doast varlklar olmas
nedeniyle metafizik, doast ve duyularn tesindeki var-
lklarn disiplini anlamna gelmitir. amzda metafizik
daha farkl anlamda tanmlanmaktadr. Zamanla bilimsel
olarak dorulanamayan tm nermeler metafizik saylm-
tr.
Bu parada aadakilerden hangisi vurgulanmakta-
dr?
A) Metafizik kelimesinin ilk defa nerede kullanld
B) Metafizie verilen anlamn zamanla deitii
C) Bilimlerin metafizik konular ele ald
D) Felsefenin en nemli dalnn metafizik olduu
E) Felsefede konu snrlandrmasnn bulunmad
8. Filozoflar varl farkl bir yaklamla ikiye ayrarak inceler-
ler: deal varlk ve gerek varlk. Gerek varlk zaman ve
mekan iinde yer alan d nesnel gerekliktir. deal varlk-
lar zaman iinde yer almayan ve d nesnel gerekler gibi
somut olmayan, fakat zihinde yer alan varlklardr. rnein
matematiin tm saylar ve geleri, d nesnel gerekler
gibi somut bir biimde var deildir. Varlklar idealdir.
Buna gre aadakilerden hangisi ideal varlklar ara-
snda gsterilemez?
A) says B) Zmrdanka kuu
C) Peri kz D) Gne
E) Gne tanrs
9. Felsefede idealist dediimiz baz filozoflar, insan zihnin-
den varla geiin sz konusu olamayacan, dolaysy-
la varln bilinemeyeceini savunmulardr. Sz konusu
idealist filozoflar, yalnzca insan zihnindeki idelerin, kav-
ramlarn var olduunu ve yalnzca onlarn bilineceini sa-
vunurlar.
Buna gre, aadakilerden hangisi idealist dnr-
lerin grlerine uygundur?
A) Evrende banda ve sonunda ayn kalan bir nesne
yoktur.
B) Her ey dnceden ibarettir, dncenin dnda
nesnel bir gereklik yoktur.
C) Maddedeki deiim dncede deiime yol aar.
3
D) Dnceler kiiden kiiye deitiinden varln yaps
bilinemez.
E) inde yaadmz varlk dnyas gerektir.
VARLIK FELSEFES NTE
1 TEST
10. Demokritosa gre varlk, birer cisim olan kk atomlar-
dan olumutur. Sonsuz ve snrsz sayda bulunan atom-
lar deien eylerin ardnda deimeden kalan varlklardr.
Atomlarn birbirleriyle birleip ayrlmas ile nesne ve canllar
olumaktadr Ruhsal olaylarn temelinde de maddi olaylar
bulunur. Maddi olmayan ve alglanamayan hibir ey ger-
ek deildir.
Demokritos bu szleriyle aadaki felsef yaklam-
lardan hangisine dahil edilebilir?
A) dealizm B) Varoluuluk
C) Dalizm D) Fenomenolojizm
E) Materyalizm
Yldzl Soru 1
Metafizik, duyularla alglanamayan
bir varln konusu
iinde ele alnrken; bilim duyularla
alglanamayan ve
deney tesi olanla uramaz.
Buna gre, aadaki sorulard
an hangisi metafizi-
in inceledii konulardan biri de
ildir?
A) Evren sonlu mudur?
B) Evrenin ilk ana maddesi nedir?
C) Ruh var mdr? Varsa lml md
r?
D) Evrende Gnein ka tane geze
geni vardr?
E) Evrende bir amallk var mdr?
5
11. Herakleitosa gre, evrenin ana maddesi atetir. Ate btn
var olanlarn temelinde bulunan, btn deimelerin iin-
de birliini yitirmeden kalan tek eydir; btn kartlar onun
iinde erir. Evren hi durmayan, kesilmeyen bir deime, bir
olu iindedir. Bu deime iinde deimeden kalan bir tek
atetir; her ey ondan doar, yine ona dner.
Parada, varlk felsefesinin hangi sorusuna deinil-
memitir?
A) Evrende zgrlk var mdr?
B) Evrenin ilk ana maddesi nedir?
C) Varlk nedir?
D) Varlk deiken midir?
E) Evrende bir dzen var mdr?
 VARLIK FELSEFES
NTE
TEST 2
1. Metafizik, var olan, bize grnd gibi ele almaz; bir
asl varlk olduunu dnr. Bu asl varl kendinde var-
lk diye adlandrr. Bilen zneden bamsz olarak, kendi
bana var olan, deneyin tesinde bulunan bu asl varla
ynelir. Bu varl kantlamaya alr. Tanrnn, ruhun,
kozmozun varln kantlamak, metafiziin amalar ara-
sndadr.
Bu paraya dayanarak metafizik ile ilgili aadaki yar-
glardan hangisine ulalabilir?
A) Duyularla alglanan alan inceleyen bir etkinliktir.
B) Varln arkasndaki asl varl arayan bir disiplindir.
C) Her filozofun ele al biimi farkldr.
D) Doru bilgiye ulamann yollarn gsterir.
E) Varln madde olduunu savunan bir retidir.
2. Hegel, varl ideann grnleri, oluumlar olarak kabul
eder. Ona gre gerek olan her ey gerekliini ideadan
alr. dea, sje ile objenin, sonlu ile sonsuzun, ruhla bede-
nin birliidir.
Buna gre Hegelin idea gr iin aadakilerden
hangisi sylenebilir?
A) Varlk ve dnceyi bir olarak grd
B) Duyulardan yararlanmak gerektiini savunduu
C) Kendisinde ztlklar tadn ne srd
D) Tanry aklama amac gtt
FELSEFE E) Varlk says kadar olduu
SOSYOLOJ 11
6
3. Herakleitosa gre her ey akar. Ayn rmaa iki kere giri-
lemez, nk her girite zerinden baka sular geer. Bu
bakalam, ayn olann, kendi kart haline gemesinden
baka bir ey deildir. Grnen, grnmeyen haline gelir;
byk kkle, kk bykle beslenir.
Herakleitosun bu yaklamnda temel ald gr
aadakilerden hangisidir?
A) Her ey kendi iinde kartna dnerek deiir.
B) Evrende deiimin olduunu dnmek bir yanlgdr.
C) Evreni insan biimlendirir.
D) Varlk, bilinten bamsz bir gerekliktir.
E) Srekli deien varln bilgisine ulalamaz.
4. dealizm, varlklarn insan zihninden bamsz olarak var
olamayacan, onlarn var oluunun bir zne tarafndan
alglanm olmakla mmkn olacan savunan felsef
akmdr.
Buna gre, aadakilerden hangisi idealizmin gr-
ne uygundur?
A) Varlklar yarar salyorsa gerektir.
B) Metafizik varlklar sezgilerle bilinebilir.
C) Varlk insan dncesinden bamsz olarak d dn-
yada bulunur.
D) Varlk kartlarn birlii ile oluur.
E) Var olmak dnceyle alglanmaya baldr.
5. Evren, btn bakmndan makine gibi bir varlk deil, s-
rekli olu iinde bulunan canl bir organizma gibidir. Bize
verilmi olan incelersek gerekten var olann, iinde olay-
larn akndan baka kalc olan hibir eyin olmadn,
her eyin ncesiz-sonrasz bir sre olduunu grrz.
Bu parada aadakilerden hangisi dile getirilmekte-
dir?
A) Evrenin bir sonunun bulunduu
B) Evrende deiim olduunun bir yanlg olduu
C) Maddenin gerek olduu
D) Varln srekli deitii
E) Varln bir yokluk olduu
6. Herakleitos, varl olu veya ak iinde kabul edip her e-
yin deitiini ne srmtr. Buna karlk Parmenidese
gre varlk duraan ve deimez Birdir.
Bu durum aadakilerden hangisiyle aklanabilir?
A) Varlk konusunda bir gr birliinin bulunmasyla
B) Varln madde olduunun kabul edilmesiyle
C) Varlk konusunda dnrlerin farkl grler sergile-
mesiyle
D) Dnrlerin varln yapsn sorgulamalaryla
nite
E) Varlk aklamalarnn birtakm varsaymlara dayan-
masyla
 VARLIK FELSEFES NTE
2 TEST

7. Varlk felsefesi; Varlk var mdr? Varl varlk yapan ana 10. Ben varm, nasl oluyor da varm?
madde nedir? Varlk birlik midir, okluk mudur? trnden
Varlk nasl olumutur?
sorulara cevaplar arar. Bu sorular, incelendiinde filozofla-
rn varlk hakkndaki sorgulamasnn tek tek bireysel var- Varln ana maddesi nedir?
lklar zerinde olmad aktr. Bu sorular felsefenin hangi disiplini ile ilgildiir?
Bu paraya gre filozoflar, varl aadakilerden A) Din felsefesi B) Siyaset felsefesi
hangisiyle ele almaktadrlar?
C) Ahlak felsefesi D) Bilgi felsefesi
A) Tutarl B) Sistemli C) Genel
E) Varlk felsefesi
D) Aklc E) Maddeci

8. Felsefede akl yoluyla kavranan varlk somut bir nesne ol-

duu gibi, idea veya ruh da olabilir. Her ne olursa olsun,
felsefe varl varlk olarak inceler. Yldzl Soru 2
Buna gre, felsefenin varla yaklamyla ilgili olarak
aadakilerden hangisi sylenebilir?
Gerek varlk, boluk ile atomlard
A) Deien varlklar ele ald r. Doada btn olup
bitenler, atomlarn bo uzay iind
eki hareketlerinden
B) Metafizik varlklar inceledii meydana gelir. Bo uzay yznden
atomlar hareket
olanan kazanr. Evrendeki olu
a kesin bir zorunluluk
C) elikili yarglardan kanld egemendir.

D) Grnen varlklar sorgulad Bu parada sz edilen gr

aadakilerden han-
gisine uygundur?
E) Varl genel olarak ele ald A) dealar evrenini savunan Platona
B) Mekanik nedensellii savunan Dem
okritosa
C) Ruh ve maddeyi birletiren Descarte
se
D) Her eyin deitiini syleyen
Whiteheada
E) Varl fenomen olarak gre
n Husserla

9. Descartese gre, ruhla madde arasnda bir iliki yoktur. 7

Bunlar, mutlak olarak birbirinin zttdr. Dolaysyla birbirle-
rine indirgenerek aklanamazlar. Ona gre ruh ve madde,
doru zaman gsteren birer saat gibi iler. Baka deyile,
birindeki deime dierini etkilemez. Ruh maddeye, mad-
de ruha dnmez.
Buna gre, Descartesin varlk gr aadakiler-
den hangisidir?
A) Varlk hem dnce hem de maddedir.
B) Dnce, maddeyi yaratmaktadr.
C) Evrendeki her ey bir olu, bir ak iindedir.
11. Var olmayan bir eye var demeye kalkmak elikidir. Her
elikili dnce ise yanltr. O halde doru dnmek is-
tiyorsam, elikisiz dnmeliyim, elikisiz dndm
srece dncelerim dorudur. Demek ki eliki, yanl
dndmn bir gstergesidir. elikisiz dnmek,
var olan dnmektir. Var olmayan dnmek ise eliki-
nin ta kendisidir.
Parmenidesin bu yaklamnda temel ald gr
aadakilerden hangisidir?
A) Varln bilgisine zler kavranarak ulalabilir.
B) Varlk bir olu, bir deiimdir.
C) Dnceyi reten maddedir.

3
D) Maddenin deimesi kartlarn sava ile olanakldr. D) Varlk vardr, yokluk yoktur.
E) Tanrnn verdii akl, gerektir. E) Varlk, yokluktur.
 VARLIK FELSEFES
NTE
TEST 3
1. Duyular dnyas hakknda mkemmel olmayan bilgilerimi-
zi be duyumuzu kullanarak edinebiliriz. Duyular dnya-
sndaki her ey iin, her eyin deitii ve hibir eyin
sonsuza kadar var olmad gerei geerlidir. Duyular
dnyasndaki hibir ey var deildir; burada, bir eyler or-
taya kar ve sonra ortadan kaybolur.
Platon, bu gryle aadakilerden hangisini sa-
vunmaktadr?
A) Evren gerek varlklar alandr.
B) Varlk tek bir geyle aklanamaz.
C) Varln tmnn bir kayna ve sonu vardr.
D) Duyusal dnya gereklikten yoksundur.
E) dealarn bir gereklii yoktur.
2. Doa felsefesinde, filozoflarn ayn konuda kart, hatta
eliik grler ne srmelerinden dolay sofistler, konu
olarak insan, insann bilmedeki imkan ve snrlarn sorgu-
lamaya balamlardr. yonyal filozoflarn, arkhe olarak
maddi bir ilkeyi belirledikleri yerde, Pythagoraslar arkhe
olarak formel bir ilkeyi belirlemilerdir. Bazlar varln tek
maddeden trediini ileri srerken, dier bazlar varln
temeline birok madde yerletirmilerdir.
Bu parada doa felsefesinin hangi zellii tad
ne srlmektedir?
A) Varl tek bir unsurla aklama
B) Bir gr birliinde bulunmama
C) Varl Tanryla aklama
D) Aralarnda bir uzlama olma
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 E) Yarara dnk bilgiyi aratrma
3. Ruhun grevi bedene baldr, ama bundan dolay beden
ile ruh ayn ey olmazlar. Ruhun, organizmaya ball
yannda kendine zg bir yaps da vardr. Her var olan
ey, hem cisimsel hem de ruhsal bir niteliktedir.
Bu paradaki gr aadakilerden hangisiyle para-
lellik gsterir?
A) Varlk, birbirine indirgenemeyen madde ve dnce-
den oluur.
B) Asl varlk maddedir, madde dnceyi belirler.
C) Varlkta srekli bir deiim gzlenmektedir.
D) Dncenin dnda nesnel bir gereklik yoktur.
E) Ruhun yaps bilinemez.
4. Descartes, zihinde baz eyler olduundan ve kendisinin
bunlar dndnden emindir; fakat zihnindeki bu ey-
lerin nesnel bir dnyaya karlk olduundan, onlar uygun
bir ekilde yansttndan emin deildir. Bu grnde
Descartes, znenin varln tasdik etmitir, nesnenin de-
il.
Descartes bu grnde aadakilerden hangisin-
den kuku duymaktadr?
A) Dnen bir varlk olmasndan
B) Varln var olmasndan
C) Dncenin d dnyada bir karlnn bulunduun-
dan
D) Akl ilkelerinin doutan geldiinden
E) Varln btn olarak incelenebilmesinden
5. Hibir ey yoktur; eer bir varlk olsayd bu ancak ezeli ve
ebedi olabilirdi. Ezeli ve ebedi olan bir varlk sonsuzdur.
Sonsuz bir varlk, kendisine snr koyacak olan mekanda
ve zamanda bulunmaz. O halde hibir yerde deildir ve
hibir yerde olmayan ey yoktur.
Gorgias bu szleriyle aadakilerden hangisini dile
getirmektedir?
A) Var olmak alglanm olmaktr.
B) Varlklar yaratan dncedir.
C) Asl gerek madde olarak vardr.
D) Varlk diye bir ey sz konusu deildir.
E) Varlk konusunda insan bilgisi snrldr.
6. Varln ruh, dnce, kavram veya manevi varlk oldu-
unu savunan dnrler, insan zihninden bamsz veya
baml bir varln var olduunu kabul ederler. Fakat bu
varln somut ve maddi deil de soyut, zihinsel olduunu
ileri srerler.
Bu parada sz edilen grler aadaki felsef yak-
lamlardan hangisine uygundur?
A) Egzistansiyalizm B) dealizm
nite
C) Nihilizm D) Materyalizm
E) Fenomenolojizm
 VARLIK FELSEFES NTE
3 TEST

7. Gorgiasa gre;
Bir ey yoktur; nk olsayd bu ya olmu ya da nce-
siz olurdu. Her iki durum da varl geersiz klar.
Bir ey var olsayd da biz bunu bilemezdik; nk var
olann bilgisi olsayd, var olan dnlm olan olur-
du. Var olmayan dnlemez ve dolaysyla yanlma
olmazd.
Bilseydik de bakalarna bildiremezdik; nk bildirme
szlerle olur. Sz ise varlkla ayn ey deildir. Biz bir
bakasna krmz rengini tasarmn nasl bildirebili-
riz?
9. Dnya, su zerinde yzen dz bir disktir ve su, her eyin
var olu nedenidir.
Bu cmlede aadaki grlerden hangisi savunul-
maktadr?
A) Varlk konusunda fizik tesi varlklarn gereklikleri
sorgulanabilir.
B) Maddenin biim deitirerek zenginlemesi diyalektik
yasalara gredir.
C) Evren snrl bir varlktr.
D) Varlklarn kayna bir ve ayndr.
E) Evren Tanrnn gcyle olumutur.

Gorgias bu szleriyle aadakilerden hangisini dile Yldzl Soru 3

getirmektedir?

A) Varlkta bir deiimin olduunu

Platona gre idealar, nesnelerin ilk
B) Varln gerekliinin bilinemeyeceini rnekleridir. Tanr bu
ilk rneklere bakarak yeryzndeki
nesneleri yaratmtr
C) Varln sadece dncede bulunduunu Yeryzndeki olu iinde bulunan
duyusal varlklar da
bunlarn kopyalardr. Meydana gele
n, boyuna deiip yok
D) Varln sonsuz olduunu olan nesneler, idealardan pay alma
lar yznden belli bir
E) Varln sezgi ile bilinebileceini ey olur. Cisimler dnyasnn ger
eklik derecesi, idealar
dnyasnn gerekliinden daha azd
r. nk biri asl, di-
eri de bunun kopyasdr.

Dnrn bu grne dayana

rak aadaki bilgi-
lerden hangisine ulalamaz?
A) Gerek olan idealar evrenidir.
B) inde yaanlan dnya bir yansmad
an ibarettir.
C) Bu dnyadaki nesnelerin varlk nede
ni idealardr.
D) dealar evrenine dnceyle, bu
evrene ise du-
yumlarla ulalr.
E) Gerek varlk maddedir, d
nce maddenin bir
yansmasdr.

8. Varlk felsefesi ilk defa Eski Yunanda doa filozoflarnn,

varln ana maddesinin (arkhe) ne olduunu sormalaryla
10. Varl, maddi olmayan tinsel varlk olarak kabul eden fi-
lozoflar, varln idea cinsinden olduunu ileri srmekte-
ortaya kmtr.
dirler. dea, be duyu ile kavranamayan fakat dnce ile
Aadakilerden hangisi varln ilk maddesini sorgu- kavranan varlktr.

lamaktadr? Buna gre, aadakilerden hangisi idea cinsinden bir

varlk rneidir?
A) Her eyin kendisinden kt z nedir?
A) Vahi hayvanlar
B) Varlkta bir deiim var mdr?
B) Denize paralel dalar
C) Varlklar nasl snflandrlabilir?
C) Asal saylar

3
D) Varln bir varolu amac var mdr?
D) leyen saatler
E) nsan varl bilebilir mi? E) Fotosentez yapan bitkiler
 VARLIK FELSEFES
NTE
TEST 4
1. I. Nihilizm varln var olmadn, varsa da bilinemeye-
ceini, bilinse de anlatlamayacan iddia eder.
II. Realizme gre varlk insan onu alglasa da alglama-
sa da d dnyada bulunmaktadr.
Bu iki grle varlk felsefesinin hangi sorusuna yant
aranmaktadr?
A) Varln kkeni nedir?
B) Evren nasl olumutur?
C) Varlkta bir deime var mdr?
D) Varln bir sonu var mdr?
E) Varlk var mdr, yok mudur?
2. Bilim adam, Acaba varlk alglarmzdan m ibarettir, yok-
sa bu alglarmzn dnda, onlara kaynaklk eden varlklar
var mdr? gibi sorular cevaplamaya almaz. O, ken-
disine duyular araclyla verilmi olan varlk alanndaki
olaylar ve nesneleri aratrmakla yetinir.
Buna gre, bilimin varlk anlay aadakilerden
hangisidir?
A) Aklc B) Sezgici C) Oluu
D) Maddeci E) dealist
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
10
3. Demokritosa gre varlk sonsuz sayda ve sonsuz kk-
lkteki atomlardan meydana gelir. Atomlar ncesiz ve son-
raszdr, en batan beri vardr. Ona gre ruh da atomlar-
dan meydana gelir. Ruh en ince, en dzgn ve en hareket-
li atomlardan oluur. Bu atomlar okluk hlinde birleince
duygu kazanr.
Demokritosun bu grleri aadaki felsefi yakla-
mlardan hangisine uygundur?
A) dealizm B) Egzistansiyalizm
C) Oluuluk D) Fenomenolojizm
E) Materyalizm
4. Thalese gre her eyin asl, arkhesi sudur. Su buhar
gibi gazl, buz gibi kat cisimler suyun seyreklemesi veya
younlamas sonucu varla gelen iki deiik varlk tr
olduuna gre var olan her ey aslnda suyun deiik bi-
imleridir.
Thales bu grleriyle varlk felsefesinin hangi soru-
suna yant aramaktadr?
A) Evrenin bir sonu var mdr?
B) Evrenin ilk ana maddesi nedir?
C) Varlk var mdr, yok mudur?
D) Varlk bir okluk mudur?
E) Evrende bir dzenlilik var mdr?
5. Issz bir ormanda devrilen bir aacn sesi onu duyan kim-
se olmad srece yoktur. Bu durumda ne zaman vardr
ne de aa.
Bu parada dile getirilen gr aadakilerden han-
gisidir?
A) nsan bilgisi kiiden kiiye deiir.
B) Bilgi duyularn aklla ilenmesi sonucu oluur.
C) Var olmak bireyin alglam olmasna baldr.
D) Duyularn bilgisi geree ulamay engeller.
E) ten gelen sezgiler doru bilginin ltdr.
6. Bu dnyadaki hibir ey olduu gibi durmaz. Her ey
her zaman farkllar. Yok oluncaya kadar eyler, farkl
yollardan varla gelirler. Var olduklar sre iinde iki an
yoktur ki, birbiriyle ayn olsun. Evrendeki her ey byle-
dir. Belki evrenin kendisi de bu ekildedir. eyler dedik-
lerimiz, gerekten duraan nesneler deildir. Srekli olu
hlindedirler.
Bu paradaki gr aadaki filozoflardan hangisine
uygundur?
A) Evrende srekli bir deiim vardr diyen Herakleitosa
B) Evrende atomlardan olumu maddeler gerektir di-
yen Demokritosa
C) Her eyin asl idealar evrenindedir diyen Platona
D) Hem madde hem de ruh gerektir diyen Descartese
nite
E) Fenomenlerin zleri kavranmaldr diyen Edmund
Husserle

7. Metafizik, duyu organlarnn bildii, alglad eyleri d-
lar. Soyut olan varln temeline ilikin, bilim insanlarnca
aklanamayan soyut problemlere yant arar.
Buna gre aadakilerden hangisi metafiziin sorula-
rndan biri deildir?
A) lmden sonra yaam var mdr?
B) Ruh ve beden ilikisi nasldr?
C) Olgular arasndaki neden-sonu ilikisi nedir?
D) Evrenin ilk ana unsuru nedir?
E) Tanr var mdr?
8. Evren, madde, insan, ruh gibi konular inceleyen felse-
fe disiplini aadakilerden hangisidir?
A) Ontoloji B) Epistemoloji
C) Etik D) Aksiyoloji
E) Estetik
9. Sava, ykm ve yeniden oluum, bu deiimin eklidir.
eliki hep vardr ve sreklilii salar. Ztlklar uyumad
durumda savata uyumak iin hareket ederler. Sava her
eyin babas, her eyin kraldr; kimine Tanr der, kimini
insan kimini kle yapar, kimini zgr. Ztlklarn sava bu
ztlklar srekli birbirine evirir. Logos birliin ifadesidir,
deiim hep yaanr ve burada sreklilik sava ile devam
eder. Bylece okluk aslnda bize birlii gsterir.
Bu paraya gre deiim srecinde aadakilerden
hangisi etkili olmaktadr?
A) Kartlarn birlii
B) Maddenin sonsuzluu
C) Bireyin alglar
3
D) Madde ve ruh ikilemi
E) Hilik ve yokluk
VARLIK FELSEFES NTE
4 TEST
10. Pythagorasa gre tm evren, tpk matematiksel simgeler
ve nermeler gibi dzenli, oranl ilikisel uyumdan olu-
mutur. Her saynn belirli bir kavramsal karl vardr.
Belirli bir say, kendisine zg zellikleriyle, szgelimi
adalet kavramn birin, baka say ruhun, bir dieri de akln
karldr.
Pythagorasn bu yaklamnda temel ald gr
aadakilerden hangisidir?
A) Varlk akln kavrayabilme gcyle snrldr.
B) D dnyann varl insan dncesine baldr.
C) Evren bir say uyumudur.
D) Evren olmu bitmi bir eydir.
E) Varln temeli maddi atomlardr.
Yldzl Soru 4
Gne sisteminde ka tane geze
genin olduu, bizim
orada ka tane olacan dnme
mize, olmasn is-
tememize veya aratrmamza bal
olarak deimez.
Yine elektronlarn varolular veya
dayand temeller
bizim inandmz teoriler olmadan
da vardr.
Bu paradaki gr aadakilerd
en hangisine kar-
tez oluturur?
A) Varlkta srekli bir deiim yaanma
ktadr.
B) Her ey dnceden ibarettir, d
ncenin dnda
nesnel bir dnya yoktur.
C) Evrenin ana unsuru maddedir.
D) Varlklarn zleri kavranamaz ve
bilinemez.
E) Varlk hem madde hem de ruhtan
olumutur.
11
11. evremizde grdmz glleri duyularmzla kavryoruz.
Gl renginden, kokusundan, biiminden bamsz olarak
dndmzde, geriye gl kavram, ideas yani z ka-
lr. te bu z, baka varla indirgenemeyen gerekliktir.
Bu paradaki gr aadaki dnrlerden hangisi-
ne uygundur?
A) Fenomenolojik yntemi savunan Edmun Husserle
B) Materyalizmi savunan Thomas Hobbese
C) Varln farkl bir evrende olduunu syleyen Platona
D) Evrende srekli bir deiimin olduunu savunan
Whiteheada
E) Varln olmadn savunan Gorgiasa
 1. Felsefede varlk ....................................... varlk ve ....................................... varlk olarak ikiye ayrlr.

2. Felsefe, bilimden farkl olarak varl ....................................... olarak ele alr.

3. Tanrnn varl, evrenin yaps, z, cevher, g, sebep, ruh, amallk gibi konular ele alan felsefe dalna .................................

...... ad verilir.

4. Varlk genel olarak varlkla uraan felsefe blmne ....................................... ad verilmektedir.

5. lk a Yunan filozoflarndan Thales, Herakleitos, Anaximenes, Anaximandros evrenin ....................................... aratrmlardr.

6. Varlk var mdr? sorusuna Yoktur diye yant veren felsefi yaklama ....................................... ad verilmektedir.

7. nsan bilincinden ve algsndan bamsz olarak varln mevcut olduunu ileri sren gre ................................ ad verilmek-

tedir.

8. Bir kez ykandnz rmakta bir daha ykanamazsnz. grn ne sren Herakleitos, evrende srekli bir ............................

........... olduunu savunmutur.

9. Evrende sreklilik ve yaratclk vardr. grn ne sren dnr ....................................... dr.

10. Farabi, varl ....................................... varlk ve ....................................... varlklar olarak ikiye ayrmtr.

11. Hegel evrendeki oluumun tez, antitez, sentez basamaklarndan getiini savunarak ....................................... yntemi kullan-

mtr.

12. Demokritos atomcu gryle ....................................... savunmutur.

12
13. Descartesin varln yaratlm ruh ve madde gibi iki cevherden meydana geldiini savunduu grne ..................................

..... ad verilmektedir.

14. Husserle gre ....................................... grnen ey, olay demektir.

Cevaplar
1. gerek / dnsel 6. nihilizm 11. diyalektik
2. genel 7. realizm 12. materyalizmi
3. metafizik 8. deiimin 13. dalizm
4. ontoloji 9. Whitehead 14. fenomen
nite

5. ilk ana maddesini 10. zorunlu / mmkn

 D Y
1. Felsefe, sadece grnen varlklarla ilgilenir.

2. Bilimin varl ele al tarz felsefeden farkldr.

3. Genel olarak metafizik, grnenin tesi ile ilgilenir.

4. Felsefenin varlkla ilgilenen dalna epistemoloji ad verilir.

5. Thales, evrenin ilk ana maddesinin su olduunu ne srmtr.

6. lk a Yunan doa filozoflar insan ve toplum konusuyla ilgilenmilerdir.

7. Bilinmeyen konularda aratrma yapmasna ramen metafizik gnmzde de varln srdrmek-

tedir.

8. Taocu gr, varln var olduunu kabul etmektedir.

9. Varln olmadn ne sren felsef gre nihilizm ad verilmektedir.

10. D dnyadaki varln bireyde bamsz olarak var olduunu savunan gre realizm ad verilmek-
tedir.

11. Herakleitos, evrende deimenin olamayacan savunur.

12. Platon, idealar evreni gryle varln madde olduunu ne srmtr.

13. Evrende her eyin kartyla birlikte var olduunu savunan gre ztlarn birlii ad verilmektedir. 13

14. Varln madde olduunu savunan felsef gre materyalizm ad verilir.

15. Varln hem madde hem de ruh olduunu savunan felsef yaklama fenomenolojizm ad verilmek-
tedir.

16. Husserla gre fenomen, grnmeyen saf bilin olaydr.

Cevaplar

3
1. Y 2. D 3. D 4. Y 5. D 6. Y 7. D 8. Y 9. Y 10. D
11. Y 12. Y 13. D 14. D 15. Y 16. D
 1. Bilimin ve felsefenin varl ele al
tarzlarn aklaynz.

2. Metafizik nedir? Bu konudaki d-

nrlerin grlerini yaznz.

3. lk a doa filozoflarnn evrende-

ki ilk ana maddesini aratrmalar-
nn nedenlerini yaznz.

4. Metafiziin varlkla ilgili temel so-

14 rularn yaznz.

5. Nihilizm ve taoizm grlerini ak-

laynz.
nite
 6. Herakleitosun varla ilikin gr-
lerini aklaynz.

7. Platonun idealar evreni kuramn

aklaynz.

8. Aristotelesin varlk anlayn ak-

laynz.

9. Materyalizmin ana grlerini ak-

laynz. 15

10. Fenomenolojik anlayn temel g-

rlerini yaznz.

3
 5.
fasikl
orunu
S rlk S
L A K F ELSEFE avraml
ar ve zg
A H fesinin
Te m e l K
r? Soru
nu
Fe l s e a r m d
Ahlak a k Yasas V
l A h l
Evrense
 RETEN AHLAK FELSEFES
TEST 1 Ahlak Felsefesinin Temel Kavramla
r ve zgrlk Sorunu

1. Dnyadaki ktlk hemen hemen hep, bilmemekten gelir; iyiyi isteme de

aydnlanmamsa, kty isteme kadar zarar verebilir.
Baz filozoflar ahlaki davranta bilgili ol-
Bu cmlede anlatlmak istenen aadakilerden hangisidir?
may nemsemilerdir. Bilgi olmadan iyi
A) yi ve kty ayrt edebilecek bir lt bulunmamaktadr.
ve ktnn anlam olmaz.
B) Her insann iyi kadar kt ynleri de bulunmaktadr.

C) Eylem bilgiye dayanmasa da dev duygusuyla yaplmsa iyidir.

D) Aklk kazanmam bir iyilik abas olumsuz sonulara yol aabilir.

E) Eylemin hangi amala yapld nemlidir.

2. Ahlaki eylemin amac nedir? sorusuna;

Dnrler bir felsefi soruna birok ce-
vap verebilirler. Bu durum felsefenin z-
Demokritos: ll olma, hareketlerde uyum ve temizliktir;

nellik zelliiyle ilgilidir. Epikros: Acdan uzak olu ve hayattan haz almadr;

Kant: Mutluluk deil, devdir, cevabn vermitir.

Buna gre, ahlaki eylemle ilgili olarak aadakilerden hangisi sy-

lenebilir?

A) Evrensel olduu

B) Sosyalleme srecinde ekillendii

C) Ortak bir anlayn olmad

D) Sonucun nemsendii

E) yi niyetle gerekletirildii

FELSEFE
SOSYOLOJ 11
2
Sartre, insann zgr olduunu, zgrlk-
le sorumluluun da bir parann iki yz
3. Sartrea gre, dnyada genel bir ahlak yasas yoktur; nk insana yol
gibi ayrlmaz olduunu sylemitir. Sade- gsterecek bir iaret yoktur. Bu iaretlerin var olduu kabul edilse bile,
ce insanda varolu zden nce gelir. onlar yorumlayan, tadklar anlam seen yine insandr. nsan karar ve-
rirken tek banadr, tm sorumluluk onun omuzlarndadr.

Sartrenin bu yaklamnda temel ald gr aadakilerden han-

gisidir?

A) Yaamn temel amac olabildiince haz almaktr.

B) Mutluluk, bireyin eylemlerinin sonucudur.

C) nsan zgrdr ama eylemlerinden sorumlu deildir.

nite

D) nsan deerlerini kendisi oluturarak yolunu zgrce seer.

E) nsann karar vermesinde vicdan yeterlidir.

 AHLAK FELS EFES RETEN
Ahlak Felsefesinin Temel Kavramla
r ve zgrlk Sorunu 1 TEST

4. Bir iek ya da bir bcek kendini kendi yapmaz. nk onlarn bir zleri
bir de varlklar vardr. Burada z varolutan nce gelir. iek, iek z-
ne uyarak iek olur. Ancak insan farkldr. nsanda varolu zden nce nsan, hayvan ve bitkiden, cansz varlk-
gelir. nsan nce vardr ve sonra ancak yle ya da byledir. lardan zgrce davranlar sergilemesiy-
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisidir? le ayrlmaktadr.

A) nsann zgrl arttka bakalarna kar sorumluluu azalr.

B) Kendi zn zgrce oluturabilen tek varlk insandr.

C) Her eylem baka bir eylemle desteklendiinde anlam kazanr.

D) Yaamn temel amac gl olma isteidir.

E) Mutluluk bilgi sahibi olmaya baldr.

5. Dini yarglar inanca dayal olup hi deimedii halde, ahlaki yarglar

akla dayaldr ve deiir.
Din, estetik, bilim yarglar ahlaki yarg-
Estetik yarglarda duygu ve hayal gc, ahlaki yarglarda akl ege-
lardan farkldr.
mendir.

Bilim yarglar evrenseldir. Tm insanlar tarafndan kabul edilir; ahlaki

yarglar grecelidir.

Burada ahlak felsefesinin hangi sorusuna yant aranmaktadr?

A) Ahlak yargsn dier yarglardan ayran nitelikler nelerdir?

B) Evrensel ahlak yarglar var mdr?

C) nsan mutlulua nasl ular?

D) nsan eylemlerinin amac nedir?

E) nsan ahlaki eylemlerinde zgr mdr?

3
Hrszlk ahlakta kt bir davran olarak
6. Yasalar, bireyin su ilemesine dsal bir g olarak engel olduu gibi,
nitelendirilirken, yasalarda da su olarak
vicdan da bireyin sua ynelmesini engelleyen isel bir gtr. Yasalar
yce yapan, iinde barndrd adalettir. Vicdan yce yapan ise, bireyin deerlendirilir.
kendi varlnn sesini dinleyerek yapt ahlaki iyi davrantr.

Bu parada yasalar ve vicdann aadakilerden hangisine yardmc

olduundan sz edilmektedir?

A) Bireyin haz dolu bir yaam srmesine

B) nsann empati yapmasna

C) nsanlarn bilgili klnmasna

4
D) Eylemin sezgiye dayanmasna

E) Toplumsal kontroln salanmasna

 RETEN AHLAK FELSEFES
TEST 2 Evrensel Ahlak Yasas Var md
r? Sorunu
Kant, ahlakn nesnel dayanaklarnn ol-
duunu savunmutur. Ona gre ahlak
yasalar kiiden kiiye deimez.
Sokratese gre ahlak bir bilgi sorunudur.
Bilgi ile eylem arasnda balant kuran
Sokrates, bilgili insann iyi davranlarda
bulunacan ne srmtr.
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
Faydal olan dorudur, doru olan fay-
daldr. Bu gr ahlak alanna tand-
nda iyi bireye sonuta fayda salayan
eylem olmaktadr.
1. Kanta gre ahlaksal eylemin amac mutluluk olamaz; nk mutluluk
subjektif bir kavramdr. Yani kiiye gre deiir. Ve nitekim ondan nceki
filozoflar mutluluk iin farkl eyler sylemilerdir. Kimine gre erdem iyi,
bir bakasna gre de doaya uygun yaama iyi olmutur. Oysa ahlak
yasas herkes iin ayn olmal ve ayn kalmaldr.
Kant, bu gryle ahlak yasasnn aadaki zelliklerinden hangi-
sine sahip olmas gerektiini savunmutur?
A) Kendi iinde tutarl olma
B) Evrensel zellikler tama
C) Bireysel karlar koruma
D) Bireyi zgr klma
E) Sorumlulukla yerine getirilme
2. Sokrates, hi kimsenin bilerek ktlk yapmayacan ileri srer. Byle
olunca eitime ok byk bir grev dmektedir; nk ahlakl davran-
lar, erdemler, deerler insanlara retilebilir. Eer erdemler retilebilir-
se, ahlakl insan says oalr.
Sokratesin bu yaklamnda temel ald gr aadakilerden
hangisidir?
A) Ahlakl davran bilgili olmakla salanabilir.
B) Evrensel bir ahlak yasas yoktur.
C) Ahlak insanlar tarafndan uydurulmu bo szlerdir.
D) Temel gereksinimler ahlaki eylemin deerlendirilmesini etkiler.
E) Haz, btn eylemlerin amac olmaldr.
3. yi, kendisi iin deil, verdii ya da verecei yarar iin istenir. rnein
para harcamak kendi bana iyi deildir. Ancak bir eyler satn almak,
rahat yaamak iin iyidir.
Bu parada bir eylemin iyi olup olmad aadakilerden hangisine
gre deerlendirilmektedir?
A) Eylemin iyi niyetle yaplmasna
B) Bireyin mutluluunu salamasna
C) Azla yetinebilmeye
nite
D) Eylemin sonularna
E) dev ahlakna uygun olmasna
 AHLAK FELSEFES RETEN
Evrensel Ahlak Yasas Var md
r? Sorunu 2 TEST

4. Evrensel ahlak yasasyla ilgili olarak,

Hengri Bergson, Kendi sezgine uy ki hem kendin hem de bakas

Baz filozoflar insan eylemlerinin yneldi-
iin iyi olan yapm olasn. der.
i amacn mutluluk olduunu savunmu-
Stuart Mill, nsan eylemlerinin son amac en yksek iyidir. Tek tek lardr. Bireysel mutluluun da toplumsal
veya btn insanlar iin, elden geldiince acdan kurtulmak ve sevin mutlulukla paralel olduunu ne srm-
duymak nemlidir. der.
lerdir.
Bu iki dnrn ahlaka ilikin ortak gr aadakilerden hangi-
sidir?

A) Her insan kendi deerlerini kendisi oluturur.

B) nsan zgrle mahkumdur.

C) Ahlaki eylemde ok sayda insann mutluluu amalanmaldr.

D) yiyi ktden ayrabilecek bir lt yoktur.

E) nsann doal yetileri ahlak konusunda geliime aktr.

Haz veren eylemler iyi, vermeyenler k-

5. Hazclk, en yksek iyinin haz olduunu savunan ahlak retisidir. Bu - tdr. nsan snrsz haz istemeli ac ve-
retiye gre eylemlerimizin sonucunda haz duyuyorsak o eylem ahlakidir. rici gelerden kanmaldr.
Mutlu olmann yolu da ister maddi ister manevi olsun, en yksek hazza
ulamaktr.

Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisidir?

A) nsan mutluluu hazlardan uzak durmakla salanabilir.

B) nemli olan eylemin sonucu deil, balangtaki iyi niyettir.

C) Manevi hazlar maddi hazlardan daha nemlidir.

D) Eylemlerin amac birok kiinin mutluluudur.

E) Yaamn amac hazza ulamaktr.

6. Ticaretle uraan bir kii, hangi koulda olursa olsun hi kimseyi aldatma-
mas gerektiini bilerek, bunun kendisinin bir devi olduunu dnerek Baz filozoflar eylemlerin u ya da bu
bu davranta bulunmusa, o davran ahlakldr. nedenle iyi olmasn deil, bir arta bal
Bu paraya gre bir davrann ahlakl olmas aadakilerden han- olmadan gerekletirilmesi gerektiini
gisine baldr? savunmulardr. nemli olan eylemin
sonucu deil, eylemin balangcndaki
A) Koulsuz istenle gerekletirilmesine
iyi niyettir.
B) zgr iradeyle yaplmasna

C) Temel gereksinimleri karlamasna

4
D) Vicdanna gre hareket etmesine

E) Hazlar doyurmasna
 AHLAK FELSEFES
NTE
TEST 1
1. Vicdan, insann kendi eylemlerinin deerli olup olmad-
na karar vermesini salayan yetidir. Felsefede bu yetiyi
eylemlerin klavuzu yapmak isteyen dnrlere rastlan-
maktadr.
Buna gre, vicdann temel ilevi aadakilerden han-
gisidir?
A) Ahlakta akln etkili olarak kullanlmasn salama
B) Eylemlerde iyi ve kty belirleme
C) Kendi yararna olan durumlar gzetme
D) ok sayda insana mutluluk salama
E) nsan bilgili klma
2. Ahlakl kii bilgili, erdemli, mutlu kiidir. n yarglardan,
iinde yaad evrenin kendisine kabul ettirmek istedii
inanlardan, tutkulardan, alkanlklardan uzak durabilen
kiidir. Btn bu inanlara dardan bakar, onlar irdeleyip
eletirir.
Bu parada ahlak felsefesinin hangi sorusuna yant
aranmaktadr?
A) Kii ahlaki eylemlerinde zgr mdr?
B) Ahlaki yarglarn nitelikleri nelerdir?
C) Evrensel bir ahlak yasas var mdr?
D) Ahlak yasalar bireyden bamsz mdr?
E) Ahlaki yaant nasl gerekleir?
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
6
3. Bir davran, haz veya yarar gzetilmeden yalnzca dev-
den dolay yaplmsa ahlakidir. Ahlak yasalar tm insan-
lar iin geerli olacak ekilde konulduu iin, ahlak yasa-
lar evrensel ve mutlaktr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) nsan her trl ahlaki kurala kar kmaldr.
B) Bilgili olmak ahlakl olmann temel kouludur.
C) dev bilinci, kesin ve evrensel bir ahlak ilkesidir.
D) zgr insan her trl eylemi yapma hakkna sahiptir.
E) Ahlak toplumsal yaamn sonucunda ortaya kar.
4. Aristoteles, ilikilerimizde altn ortay benimsemekten
sz eder; ne korkak ne de lgnca atlgan, sadece cesur
olacaz. Cesaretin az korkaklktr. Ne cimri ne de savur-
gan, sadece cmert olacaz. Ar cmertlik savurganlk,
az cmertlik ise cimriliktir. Ularda yaamak, insann mutlu
olmasn engelleyen bir yaama biimidir.
Aristoteles bireyin mutluunu aadakilerden hangi-
sine balamaktadr?
A) Haz dolu bir yaama
B) ileci bir yaam srlmesine
C) Bilgili olmaya
D) Dengeli ve ll olmaya
E) Toplumun mutluluuna
5. Bakalarna nemli bir zarar vermedii srece birey iste-
diini yapmakta zgr olmaldr. Bir hakimin bir davalya
dedii gibi, Senin kolunu sallama zgrln, benim ko-
lumun balad yerde biter.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Eylem zgrlne karma hakknn verilmesindeki
ama kendini korumaktr.
B) nsan eylemlerinde nceden belirlenmi bir kural ya da
ilke yoktur.
C) nsan davranlarnn nceden kestirilmesi ve denet-
lenmesi gtr.
D) Hakszla urayan herkes urad zararn karlan-
masn ister.
E) nsann zgr davranlarna snr konamaz.
6. Bir eylem, dev duygusundan dolay gerekletirilmise
ahlakldr. Eylemin gerisindeki ilke, eylemin kendisinden
de sonucundan da nemlidir. deve uygun davranmak
saduyu sahibi herkes iin bir ykmllktr. nsan yle
davranmal ki, eylemine l ald ilke, tm insanlar iin
genel bir yasa haline gelebilsin.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Evrensel ahlakn ilkelerinin dev duygusuyla yerine
getirilmesi gerekir.
B) nsan kendi iyiliinden baka bir ey dnmemelidir.
C) Mutlu olmann yolu alak gnll olmaktan geer.
nite
D) Ahlakl olmak iin arlktan kanmak gerekir.
E) Sezgilere uygun olan eylem iyidir.
 AHLAK FELSEFES NTE
1 TEST

7. Haz ahlaknn nemli temsilcilerinden Epikrosa gre iyi,
haz veren kt de ac verendir. Faydal olan eyler bize
haz verir, faydal olmayanlarsa ac. O zaman en stn iyi,
faydadr. Fakat bir eyin faydal olup olmamas duruma
gre deitiinden, ahlaki olarak iyi de duruma gre dei-
ir.
Epikros bu grleriyle aadakilerden hangisini
savunmaktadr?
A) nsan davranlarnn nceden kestirilmesi gtr.
B) Erdem, kiinin kendi seimleriyle doann gidiine uy-
masdr.
10. nsan cansz bir varln tersine, bir eylemi kendi bana
balatma gcne sahip farkl seeneklerin bilincinde olan
bir canldr.
Bu cmlede, insan eylemlerinin ahlaki olmas aa-
dakilerden hangisine balanmaktadr?
A) Seme zgrlyle yaplmasna
B) Sezgilere dayal olarak gerekletirilmesine
C) Din kurallaryla elimemesine
D) yi niyetle oluturulmasna
E) Topluma fayda salamasna

C) Davranlarn niteliklerini toplumsal yap belirler. Yldzl Soru 1

D) Eylemde bulunmak insana sorumluluk ykler.

E) Mutlak bir ahlak yasas yoktur.

Mille gre, iyiyi ktden ayrt etme
k iin, onun yarar-
l olup olmadna bakmak gerekir.
Yalnz, her insann
zel yararn genel yararla uyuturm
8. Gereklik yarglar, nesnel, doal dnyaya ait yarglar- ak lazmdr. Baka
bir deyile, herkes kendi yarar
dr. Geree uygun olup olmadklaryla anlam kaza- ile bakalarnn yarar
arasnda uyum kurmaldr. O hald
e yaplmas gereken
nr. aktr: Yalnz tek insan iin deil
herkes iin yararl (iyi)
olann gerekletirilmesi.
Deer yarglar nesnel gerekliin durumu deil de in-
sann gerek hakkndaki alglarn, dnce ve deer- Millin bu dncelerine dayana
rak aadakilerden
lendirmelerini dile getirir. hangisi sylenemez?
A) Bireysel fayday temel ald iin
Buna gre, aadakilerden hangisi insan eylemlerine evrensel ahlak
reddetmektedir.
ilikin bir deer bildirmektedir?
B) Bireyin mutluluu iin toplumun
A) Doru ve yanl belirleyen bilim yarglar da mutlu olmas gere-
kir.
B) Grnenin tesini aratran metafizik yarglar C) Bireysel yarar genel yararla
uzlatrd iin ahla-
k evrenselletirmitir.
C) yi ve kty belirleyen ahlak yarglar
D) Karlk beklemeden yaplan eylem
leri nemsemekte-
D) Gzeli aratran sanat yarglar dir.
E) Aklc olan belirleyen mantk yarglar E) Ahlaki eylemde toplumsal yara
r gd lmelidir.

9. nsan iradesi zgrse, insan eylemlerinden sorumlu tu- 7

tulmaldr. Hibir etki altnda kalmadan, bamsz olarak 11. zgrlk, insann istediini yapmas deildir. zgrlk,
verecei her kararn sonularnn getirecei sorumluluk bi- zorunluluu, yani varln yasalarn grp tanmak ve on-
reye aittir. Fakat insan iradesi zgr deilse, insann karar lar olduklar gibi kabul etmektir. Bu nedenle ahlakl olmak,
ve davranlarndan sorumlu olmas dnlmez. evrenin yasalarna gre yaamak demektir.

Parada, ahlak felsefesinin hangi sorunu tartlmak- Bir lk a dnrne ait olan bu szlerle aadaki-
lerden hangisi anlatlmaktadr?
tadr?
A) Eylemlerinizin dzenleyicisi iimizdeki dev duygusudur.
A) yi-kt nedir?
B) Erdem, grleri yaama geirmedeki kararllktr.
B) nsan ahlaki eylemde bulunurken, insan iradesi zgr
C) yi ve kt kavram grecelidir.
mdr?
D) Sorumluluklarndan kaan bir insann mutlu olmas
C) zgrlk evrensel bir sorun mudur?
beklenemez.

4
D) Kiinin vicdan karsnda bir ahlak yasas var mdr? E) Doann yasalarn bilerek, ona uygun yaayan kii
E) zgrlk nedir? zgr ve ahlakldr.
 AHLAK FELSEFES
NTE
TEST 2
1. Davran ile ahlaki eylem birbirinden farkldr. Bundan
dolay davranlar zaman zaman ahlaki nitelik tamayabi-
lir. Fakat koullar deitiinde, ayn eylem ahlaki bir nitelik
kazanabilir. Buna gre otobse binmenin ahlaki bir boyutu
yoktur. Fakat otobse binerken ofrn dalgnlndan ya-
rarlanp bilinli olarak bilet atlmadnda, eylem ahlaki bir
boyut kazanr.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Eylemler toplumsal nitelik tamaya baladnda ah-
laki deer kazanr.
B) nsan eylemlerinde kendi benini dnmelidir.
C) Ahlak yasalar toplumdan topluma deiir.
D) nsan karn korumal ve mutluluu amalamaldr.
E) Ahlak bir bilgi sorunudur.
2. Fayda ahlak, bir eylemin iyi ya da kt olmasn onun ve-
recei sonulara balamaktadr. Bu retiye gre fayda
veren eylem iyi, vermeyenler ise ktdr.
Buna gre fayda ahlaknn yneldii ama aadaki-
lerden hangisidir?
A) nsan bilgilendirerek iyi ve kty ayrt etme-
sini salamak
B) yi ve kt iin evrensel ltler oluturmak
C) Bireyin hazzn artrmak
D) nsan tutkularndan arndrmak
E) nsana yarar salayarak mutlu klmak
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
8 3. Mevlanaya gre, gerekte var olan tek tz Tanrdr. n-
sanlar, hayvanlar, bitkiler, Tanrnn yeryzndeki yans-
malardr. Tanr, her eyi kendini tantmak, bildirmek iin
yaratmtr. Bu nedenle tm yaratlanlar, yaratandan t-
r ho grmek gerekir.
Mevlana, bu dnceleriyle aadakilerden hangisini
dile getirmektedir?
A) Seme zgrl olan insann yaptklarndan sorumlu
olduunu
B) Evrendeki her eyin Tanrnn bir paras olduunu
C) Snrsz zgrln insanlar tarafndan ktye kullan-
labileceini
D) nsann Tanrya ulamak iin dnya nimetlerine kayt-
sz kalmas gerektiini
E) Tanrya ancak akl ile varlabileceini
4. Ahlaki buyruk ve talepler bakalarna zarar vermemek gibi
bir deerden hareket eder. Ben, bu buyruk veya taleplerin
benden bekledikleri eyi gz ard edemem. nk, ahlak-
sal buyruklarn oluumunu salayan ilgiler, golf oynamak
gibi bana ait zel ilgiler deil; tersine, haklarnda zel il-
gilerime dayanarak yarglar veremeyeceim, beni olduu
gibi baka kiileri de balayan ilgilerdir.
Bu parada dile getirilenler aadaki yarglardan han-
gisiyle paralellik gsterir?
A) Hibir ey kendi bana mutlak iyi deildir.
B) nsan doas ahlakl olmaya elverili deildir.
C) Ahlakta nemli olan erdemli olmak deil gl olmak-
tr.
D) yi ile kty ayrmada bir lt yoktur.
E) Ahlak, ona bal eylemleri zorunlu klar.
5. Sokrates, Aristoteles, Platon, ahlak alannda herkesin
uyabilecei ortak davran rntleri belirlemeye al-
mlardr.
Bu dnrlerin aadakilerden hangisini gerekle-
tirmeyi amaladklar sylenebilir?
A) nsann dnce ve davranlarnn tutarl olmasn
B) nsann zgr eylemlerde bulunmasn
C) Evrensel ahlak yasalarnn oluturulmasn
D) Erdemli yneticilerin lkeyi ynetmesini
E) nsann haz dolu bir yaam srmesini
6. Vicdan, insann kendi eylemlerinin deerli olup olmad-
na karar vermesini salayan yetidir. Bu yetiyle insan, ah-
lak deerleri zerinde dorudan yarglarda bulunur.
Buna gre vicdan nedir?
A) Bireyin zgrce davranlarda bulunmasdr.
B) Evrensel iyi ve ktdr.
C) Bireyin ahlaki eylemlerinin sonularn stlenmesidir.
nite
D) yi ile kty birbirinden ayrma yetisidir.
E) Bireyi mutlulua gtren yoldur.

7. Bilgi, erdemdir; erdem yararldr. Erdemin yarar insan
mutlu etmesidir. Erdem, ruha mutluluk salar. nsan an-
cak erdemli olmakla, doru olmakla mutlulua eriir. nsan
kendisiyle uyum halinde olduu zaman mutlu olur.
Bu paraya gre bireyin mutlu olmas aadakilerden
hangisine dayandrlmtr?
A) Bilgi sahibi olunmasna
B) Azla yetinmeye
C) Haz dolu bir yaam srmeye
D) ll olmaya
E) Evrensel ahlaka uymaya
8. Acnn bittii, hazzn balad yerde bilgelik balar. Bilge
kii, en ok haz duyan kiidir. nsan hazza ynelirken k-
tlklerin ana dmekten korunmaldr. Bunun iin ac
verecek davranlardan saknmak gerekir.
Bu paradaki gr aadakilerden hangisini ahlakn
temeline koymaktadr?
A) Gerei aramay
B) ll yaamay
C) Hazz amalamay
D) Bilginin peinde komay
E) yi niyetli davran
9. Epikrosa gre, mutlulua ulaabilmek iin hibir eyde
arya kamamak, dengeli bir yaam srmek, ac verecek
davranlardan saknmak gerekir. Bunun iin insan mane-
vi hazlara nem vermeli, zenginlikten, lksten, gereksiz
harcamalardan, hret ve gsteriten saknmay baar-
maldr.
Epikrosun bu yaklamnda temel ald gr aa-
dakilerden hangisidir?
A) nsan hazz ararken acyla karlaabilir.
B) nsan iinden geldii gibi davranmaldr.
C) Bilgelik en yksek mutluluk dzeyidir.
4
D) Ahlaki eylem bireye fayda salamaldr.
E) Yaamda manevi hazza ynelmek insan mutlu yapar.
AHLAK FELSEFES NTE
2 TEST
10. Durkheime gre, birey toplum iinde grevli bir varlktr,
bu yzden tm bencilce davranlar ahlak d davran-
lardr, ahlaklk kesin bir biimde toplumsall gerektirir.
Bakalarna almayan her tutum bencil bir tutumdur.
Bu dnre gre bir eylemin ahlaki olmas aada-
kilerden hangisine baldr?
A) zgrce gerekletirilmesine
B) Bilinlice yaplmasna
C) Bireyin karna olmasna
D) Toplumun karna uygun olmasna
E) Hazlar doyurmasna
Yldzl Soru 2
nsan kendini zgr hissettii iin
toplumdaki ah-
lak yasalarna zgrce uyar.
nsann irade ve eylemleri iten
ve dtan gelen
nedenlerle belirlenmitir.
rade ve ahlaki eylemler bir kiilik
rndr. nsan
bilgi birikimini zenginletirerek, kiili
ini gelitire-
rek ve akln kullanarak zgrlei
r.
Bu grler aadaki sorulard
an hangisine yant
oluturmaktadr?
A) Ahlaki yarglarn nitelikleri nelerdir?
B) nsan ahlaki eylemde bulunurken
zgr mdr?
C) Nasl ahlakl olabilirim?
D) nsan mutlulua nasl ular?
E) Ahlaki eylemin bir amac var md
r?
11. Kat deterministler, insan varlklarnn hibir ekilde etkide 9
bulunamadklar nedenler tarafndan belirlenmi bir dn-
yaya geldikleri, genetik yaplarna seerek ve isteyerek
sahip olmadklar ve iinde bulunduklar durumlar, fiziksel
olaylarla baka insanlarn eylemlerine bal olduu iin,
bizim zgr olduumuzun hibir zaman sylenemeyece-
ini belirtirler.
Parada aadakilerden hangisi vurgulanmaktadr?
A) zgrln seimle balantl olduu
B) zgrln insana birtakm sorumluluklar ykledii
C) Snrsz bir zgrln ktye kullanlabilecei
D) zgrln eitlikle anlaml olaca
E) nsann elinde olmayan nedenlerden dolay zgr ol-
mad
 AHLAK FELSEFES
NTE
TEST 3
1. Ahlak felsefesi, bir taraftan ahlaki davrann temel ilkele-
rini belirler; bir yandan da ahlaki deerler zerinde derin-
lemesine dnce retir, ahlaki deerlere dnk kuramlar
gelitirir. Kuramlar ise ahlak felsefesine uygulama olana
oluturur. Ahlak felsefesinin bu iki yn birbirinden ayrla-
maz.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) nsan eylemlerinde mutlak bir nedensellik bulunmaz.
B) Ahlakn ve ahlak felsefesinin amac stn insana ula-
maktr.
C) Ahlak felsefesinde dnce ve uygulama birbirini ta-
mamlar.
D) Ahlakn kayna ben sevgisidir.
E) Ahlakta iyiyi bilen insan iyi eylemlerde bulunur.
2. Sartrea gre yaamak; kendini kurtarma, var etme kavga-
sdr. O nsan her istediini yapamaz, bununla birlikte ne
olduundan sorumludur, nk kendi zn kendisi belir-
ler. demektedir.
Sartren bu yaklamnda temel ald gr aada- birey olmaktaysa, vicdann dinleyen de iyi birey olmakta-
kilerden hangisidir?
A) nsan, davranlarnda geici deil srekli ya-
rar dikkate almaldr.
B) nsan acdan kanmal hazz aramaldr.
C) Mutlulua giden yol akla uygun yaamaktr.
D) nsan zgrce gerekletirdii eylemlerinin so-
nucuna katlanmaldr.
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 E) nsann zgrlne eitlik de elik etmelidir.
10
3. Bilgi ile erdem ayn eydir. Ahlaka stn olmak bilgiye
baldr; ancak doru bilgi doru davrana gtrebilir. Hi
kimse ktlk yapmaz. Ktlk, bilgi eksikliinden kay-
naklanr.
Sokratesin bu yaklamnda temel ald gr aa- durmal ve nasl davranacana karar vermelidir.
dakilerden hangisidir?
A) Uygun koullar salandnda her ahlak kural her yer-
de geerli olur.
B) Mutlak iyilik veya mutlak ktlk yoktur.
C) nsann sorumluluk tamas dnlemez.
D) Ahlak bir bilgi sorunudur.
E) nsan bilgisi kiiden kiiye deiir.
4. nsan yalnzca kendi hazzn ya da mutluluunu deil, bir-
likte yaad dier insanlarn da yararn ve mutluluunu
dnmelidir. Bu bakmdan tek bana insan iin deil,
herkes iin faydal olan yasa olarak kabul edilmelidir.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) yiyi istemek iyinin gereklemesi iin yeterli bir koul-
dur.
B) Bireyin mutluluu toplumun yararna ve mutluluuna
baldr.
C) Birey kendi karn ve mutluluunu ncelikle dn-
melidir.
D) yi niyetle yapldnda bilgisizce olsa da eylem iyidir.
E) Evrensel ahlak yasasn kabul etmek insan onuruyla
badamaz.
5. Vicdan, bireysel olmasna karn bireyi toplumsallatran
bir yetidir. Bireyin toplumsal olmas, onun toplumun yasa-
larna, geleneklerine ve kltrne uygun davranlaryla
gerekleir. Nasl ki toplum dzenine uyum salayan iyi
dr.
Bu parada vicdann hangi zellii vurgulanmakta-
dr?
A) Toplum dzenine katkda bulunmas
B) Eitim yoluyla ekillenmesi
C) Her bireyde farkl biimde ilemesi
D) Dnce yoluyla kavranabilmesi
E) Doutan gelen bir yeti olmas
6. Sokratese gre ahlaki kararlar kiinin duygularna ve ar-
zularna gre verilemez. Herkes iin ayn olan, deimez,
objektif deerler vardr. nsan, eylemini bu deerlere uy-
Sokrates bu grleriyle aadakilerden hangisini
savunmaktadr?
A) Ruhsal hazlarn nemini
B) Kendini baka insanlarn yerine koyulmasn
C) Eylemin iyi niyetle yaplmasn
nite
D) Eylemin sonuta fayda salamasn
E) Evrensel ahlak yasalarna uyulmasn
 AHLAK FELSEFES NTE
3 TEST

7. lk an dnya grnce evren canl, iyi ve dzenli bir
btn olarak grlr; doann, insan da dahil olmak zere
btn unsurlar dzenli ve anlaml bir evren iindeki yerle-
rine gre anlalr. nsanlar byle bir dnya grne bal
olarak, ahlakl yaam evrenin dzeniyle uyum iinde ya-
amak olarak grrler.
10. Yaratlm olanlar iinde, yalnz insan varln zn, g-
zelliini ve iyiliini sezebilir. nk yaratc, kendi ruhun-
dan sadece ona flemitir. Fakat maddeye bal ve geici
zevklerle rl benlii bu sezgiyi engeller. Ancak o, benli-
ine kar savar, zne yaklar, giderek yaratcy bilme
ve sevme haline ular.

Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi- Mevlana, bu szleriyle aadakilerden hangisini vur-
ne ulalabilir? gulamaktadr?

A) Ahlaki yaamn amac doaya uygun yaamaktr. A) Ahlakn sezgilere dayal olduunu

B) nsan ahlaki eylemlerinde doadaki gibi zgrdr. B) nsan zgrlnn snrsz olmas gerektiini

C) Her insan olabildiince ok iyiden pay almaldr. C) nsanlarn davranlarn bakalarna rnek olacak bi-
imde dzenlemesi gerektiini
D) Eylemin sonucu deil insann balangtaki iyi niyeti
nemlidir. D) Nefis terbiyesi ve akla Allaha ulalabileceini

E) Ahlaki eylemler d koullarca belirlenir. E) Kaderci bir anlayn benimsenmesinin nemini

8. Epikrosa gre biricik iyi ve mutlak deer hazdr; biricik Yldzl Soru 3
mutlak kt de acdr. Faydal olan eyler bize haz verir,
faydal olmayanlarsa ac. O zaman en stn iyi faydadr.
Fakat, bir eyin faydal olup olmamas duruma gre dei-
Biliyorum, doan her ey lmek
tiinden, ahlak olarak iyi de, duruma gre deiir. zorunda, bu bir doa
yasas. yleyse ben de lmeliyim
. Ben lmszlk de-
ilim. Ben bir insanm, saat nasl
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
ben de btnn bir parasym. Saa
ynn bir parasysa,
dir? t gelir ve geer. Ben
de gelir ve geerim, gei biimi
nemli deil. Ate ya
A) Erdemli ve bilgili yaamak ahlakn zdr. da suyla. Hepsi bir ...
Epiktetos, bu szleriyle aadak
B) Herkes iin geerli, evrensel bir ahlak yasas bulun- ilerden hangisini
vurgulamaktadr?
mamaktadr. A) nsan eylemlerinde zgrdr
.
C) yilik, bir koula bal olmadan gerekletirildiinde B) Ahlakn amac toplumun deva
mn salamaktr.
C) nsan nceden belirlenmi
anlamldr. olan yazgsnn dna
kamaz.
D) zgrln snrlarn, o toplumda yaayan insanlar D) Her insan ahlak ilkelerine uygu
n davranr.
belirlemelidir. E) Toplum kurallarn yadsyan
kii ahlaki davranm
olur.
E) Manevi hazlar bedensel hazlardan daha deerlidir.
11

11. zgr insan, hibir eyi lm kadar az dnmez; onun

9. Spinozaya gre; Biz bir eyi iyi olduu iin arzu etmeyiz;
o, arzu ettiimiz iin iyidir. rnein yemek, a bir insan iin
iyi bir ey iken, tok bir insan iin iyi olmayacaktr.
Spinoza bu gryle ahlak aadakilerden hangisi-
ne dayandrmaktadr?
A) Tutkulardan arnmaya
B) Faydaya
bilgelii lm deil, yaam dnmesinde yatar.
Spinoza bu gryle aadakilerden hangisini dile
getirmektedir?
A) nsan iin nceden belirlenmiliin olamayacan
B) Yaamn amacnn lm olduunu
C) nsann hayattayken olabildiince dnyadan zevk al-
mas gerektiini

C) Sezgiye D) Bu dnyada eziyet ekenlerin te dnyada mutlulua

4
erieceini
D) Deer vermeye
E) Bilge ve zgr insann lm deersiz grmesi gerek-
E) zgrle tiini
 1. nsann yapp etmelerini, karakter yapsn ve bunlarla ilgili deerlendirmeleri dzenleyen genel kurallar btnne ....................

................... ad verilir.

2. Kurala veya ahlakllk idealine uygun olan, bakasna fayda salayan ve bundan dolay istenen duruma ahlak felsefesinde ......

................................. ad verilmektedir.

3. nsann iradesini kullanarak istediini yapabilme haline ....................................... denmektedir.

4. nsann, bilerek ve bilinli olarak yapt bir iin sonularn kabul etmesi ve yaptrmna katlanmasna .......................................

ad verilmektedir.

5. Eylem ve davranlarmz ahlaki ynden deerlendiren bir eit iimizdeki mahkemeye ....................................... denmektedir.

6. Ahlaki kanuna uygun ve bilinli olarak bir eyi yapmaya ....................................... ad verilmektedir.

7. Ahlak ......................................., ahlak felsefesi ....................................... inceler.

8. Kiinin iyiyi yapmaya ynelmesi veya toplumun yararn kendi yararna tercih etmesine ....................................... ad verilmekte-

dir.

9. nsann anlk hazznn peinden komas gerektiini savunan ahlak retisine ....................................... ad verilir.

10. ....................................... gre hi kimse bilerek ktlk yapmaz.

11. Kanta gre ahlakn dayana ....................................... tir.

12. nsan ahlaki eylemde zgr deildir. diyen gre ....................................... ad verilmektedir.

13. Balangtaki iyi niyet deil, eylemin sonuta ie yaramas nemlidir. diyen ahlak retisine .............................. ad verilmek-

tedir.

14. nsann sadece kendini dnerek eylemlerini gelitirmesi gerektiini savunan felsef gre ............................... ad verilir.

12 15. Her trl ahlak retisini reddeden, ahlaka uymann insan onuruyla badamayacan ve ahlakn yklmas gerektiini savunan

gre ....................................... ad verilmektedir.

16. ....................................... gre ahlakn temeli iyi ideasdr.

17. ....................................... dncesinde ahlak yasalar din ve sevgi temelinde deerlendirilir.

Cevaplar
1. ahlak 6. ahlaki eylem 11. iyi niyet 16. Platona
2. iyi 7. olan / olmas gerekeni 12. determinizm 17. Tasavvuf
3. zgrlk 8. erdem 13. fayda ahlak
4. sorumluluk 9. hedonizm 14. bencilik
nite

5. vicdan 10. Sokratese 15. anarizm

 D Y
1. Ahlak felsefesi, ahlaki yaam hakknda sistemli bir biimde dnme, aratrma ve
soruturmadr.

2. Ahlak felsefesinde zorlanmann, engellemenin yokluuna sorumluluk ad verilir.

3. Ahlak anlamnda zgrlk, bilinli bir gerekletirmedir.

4. radenin iyiye ynelme gcne erdem ad verilir.

5. ocuklar ve akl hastalar yaptklar eylemlerden sorumludurlar.

6. Kiinin, ahlak kanunlarna kendi hr iradesi ile uymasna ahlaki karar ad verilir.

7. Ahlaki bakmdan gerekli, genel geerlilii olan ahlak kurallarna vicdan ad verilir.

8. Ahlak ile ahlak felsefesi arasnda bir fark yoktur.

9. Sokratese gre bilinli olarak ktlk sz konusu deildir; hatalarmz, yanl bilgimizden
ileri gelir.

10. Hazc Aristipposa gre evrensel ahlak yasalar bulunmaktadr.

11. Platona gre ahlakn temeli, insann kendi benini dnmesidir.

12. Stoaclara gre, ahlakl yaaya engel olan arzu ve ihtiraslarmzdr.

13. Kanta gre iyi niyetle yaplan hareketler grev olarak yaplrsa ahlaki bir davran olur.

14. ndetermenistlere gre, insan ahlaki eylemde zgrdr.

15. Haz ahlak retisi, ahlakn evrensel olduunu savunur.

16. Fayda ahlaknda ama, olabildii kadar ok insana iyilik salamak ve onlar mutlu etmektir. 13

17. Anarizm, her trl kural gibi ahlak kurallarnn da yklmas gerektiini savunan retidir.

18. Stirner, Proudhon, Bakunin, Nietzsche evrensel ahlak yasalarnn varln savunmulardr.

19. Bergson, iyi ve ktnn lsnn sezgi olduunu sylemitir.

20. Tasavvuf, insann nefsinin boyunduruundan kurtulma abas olup, evrensel ahlak dinle temellen-
dirir.

Cevaplar

4
1. D 2. Y 3. D 4. D 5. Y 6. D 7. Y 8. Y 9. D 10. Y
11. Y 12. D 13. D 14. D 15. Y 16. D 17. D 18. Y 19. D 20. D
 1. Ahlak felsefesinin konusu nedir?
Aklaynz.

2. Ahlak felsefesinin temel kavram-

larndan sorumluluk kavramn
aklaynz.

3. Vicdan nedir? Grevlerini yaznz.

4. Hedonizmin (hazclk) temel gr-

14 lerini aklaynz.

5. nsann ahlaki eyleminde zgr

olduunu savunan felsefi anlay-
n grlerini yaznz.
nite
 6. Fayda ahlak, evrensel ahlak ya-
sasnn varln neden reddet-
mektedir? Aklaynz.

7. Bencilik nedir? Ahlaki anlamda

bencilii aklaynz.

8. Anarizmin ahlak alanndaki g-

rlerini yaznz.

9. Kantn ahlak konusundaki gr- 15

lerini aklaynz.

10. Evrensel dinler ahlak yasasn na-

sl temellendirirler? Aklaynz.

4
 6.
fasikl
EST E T K)
L S E F ES (
FE
SANAT
 RETEN SANAT FELSEFES (ESTETK)
TEST 1
Birok filozof halk arasnda kullanlan
Zevkler ve renkler tartlmaz. szn
kabul etmektedir.
Sanat, eserini yaratc hayal gcyle
oluturur. Sanat, yaratcs olan sanat-
dan soyutlanarak oluturulamaz.
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
2 ve kim tarafndan yaplmtr? Bu kkn mimari tarz ve sanat deeri
Doadaki ya da sanattaki gzellik insana
haz verir. Estetik tavr iinde olan kii -
kar amac gzetmeden, sadece gzeli ve
hazz amalayarak esere yaklamaldr.
1. Madem ki bilgilerimiz duyumlarmza baldr; o halde herkesin kendi
duyumlaryla oluturduu bilgiler, verdii hkmler dorudur. Hi kimse
kendi duyumlarnn daha doru bilgiler vereceini savunamaz. Zevk ve
beeniye dayanan estetik yarglarda ise hi syleyemez.
Bu paraya dayanarak aadaki bilgilerden hangisine ulalabilir?
A) Beeniler toplumdan topluma ve bireyden bireye deiir.
B) Gzelliin kayna doadaki uyumdur.
C) Varla btn olarak yaklamak insan yanlglara gtrr.
D) Estetik deer zneye deil nesneye aittir.
E) Gzellikle doadaki eksiklik tamamlanmaktadr.
2. Evrensel sanat, gl bir duyguyu yaayan insanlardan birinin bu duy-
guyu bakalarna aktarma gereksinimini duymasndan doar. En baya
sanat bile baka birinin can istedii zaman retilemez; sanatnn i dn-
yasnda kendiliinden doar.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisidir?
A) Her sanat kendine zg nitelikler sergiler.
B) Her eser kendinde gzeldir.
C) Sanat etkinlii, izleyenleri gelitirici ileve sahiptir.
D) Sanatn kaynanda sanatnn yaratc esini vardr.
E) Sanatn temelinde gzel ideali bulunmaktadr.
3. Pencereden, karda geni bahe iindeki eski kke bakyorum. Bu ba-
km eitli kategoriler ile belirleyebilirim. Sz gelimi, bu kk ne zaman
nedir? Kkn bugnk parasal deeri nedir? vb. sorular asndan k-
ke bakabildiim gibi bu trden hibir soru sormadan, yalnz ondan ho-
lanarak, haz duyarak onu seyredebilirim. Kk karsndaki birinci tavr,
bilgisel veya ekonomik bir tavrdr. kinci bak ise kk, haz duymak iin
holanarak seyreder. Bu tavr ise estetiktir.
Buna gre, aadakilerden hangisi estetik tavrn belirleyici bir zel-
liidir?
A) Kltrel ve kiisel nitelie sahip olma
B) Uzmanlar tarafndan yargda bulunma
C) lgili nesneye salt beeni ile ynelme
nite
D) Kiiye yarar ve kar salama
E) Beeniyi dier insanlarla paylama
 SANAT FELSEFES (ESTETK) RETEN
1 TEST

4. Mziin sembol sevin, elem, ac, korku, nee ya da huzursuzluktur. Bu

bakmdan anlatm soyuttur. Btn ruhsal durumlarn tamamn ierdii
iin onu tamamyla anlarz. Bundan dolay mziin gc ve etkisi benzer- nsanda hangi zellikler varsa sanat ese-
sizdir.
rinde de bu zellikleri grmek mmkn-
Bu parada sanat eserinin hangi zellii vurgulanmaktadr? dr.
A) Gereklii birebir taklit etmesi
B) nsan doasn yanstmas
C) Almlaycsn etkilemesi
D) Gzel olmas amacyla oluturulmas
E) Hayal gcn gelitirmesi

5. Varlklar ve olaylar sanatnn hayal gc ile birleerek unutulmayan sa-

nat eserlerine dnebilir. Bu arada gerek varlk ve olaylarn baz yn-
leri krplp atlr. Baz ynleri sanatnn orijinal yaratmas, hem ele ald
konular hem kulland malzeme hem ileme tarz ile onun kendine has
slbunu ortaya koyar.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisine ulalabilir?
A) Sanat eserini uzun yllarda oluturur.
B) Sanat, iinde yaad toplumdan etkilenir. Sanat, doada olmayan bir durumu
kendi yetenekleriyle birletirerek zgn
C) Sanatnn hayal gc yaratcln ynlendirir. bir eser ortaya koyar. Onun sezgisi, co-
D) Sanatlar doal varlklar gzelletirir. kusu, akl, d gc sanat eserinin ortaya
kmasnda nemlidir.
E) Sanat maddi kayg amac gtmeden eserini oluturur.

6. Bir gnlk kullanm eyas hangi nedenlerle belli bir sanatsal beeniyle
yaratlyor, bir sanat yaptna dnyor? Bunlar hep sorulan, srekli ya-
nt aranan sorulardr. Bu konuda ok eitli aklamalar yaplabilir ama
hepsi de sanatn yalnzca belirli ynlerini tanmlar.
Bu paradaki bilgiler felsefenin aadaki alanlarndan hangisiyle
ilgilidir? Gzelin ne olduu hatta irkinin ne ol-

A) Ahlk B) Varlk C) Bilgi duu sanat felsefesinde incelenir.

3
D) Estetik E) Bilim

7. Gnlk yaamda nesnelerin gz ard edilen yn olan renk, ressamn

ana maddesidir. Gnlk konumalarda gz ard edilen ritm ve ton farklar
mzisyen iin mzik sanatnn, mziksever iin ise mzik zevkinin kayna-
dr.
Bu parada sanat eserinin hangi zellii vurgulanmaktadr? Gz ve kulak sanat eserlerinin anlal-
A) Sanat eserinin sanatdan bamsz olamayaca masnda en nemli duyu organlardr.
B) Sanatnn sorumluluklarnn bulunduu
C) Sanatta lmez eserler ortaya konmasnn gl

5 D) Her sanatnn farkl bir tarznn olduu

E) Duyularn sanatsal olan anlamada nemli olduu
 SANAT FELSEFES (ESTETK)
NTE
TEST 1
1. Sanat felsefesi zel olarak, sanat eserleriyle ilgili kavram
ve problemleri zer. Buna karlk estetik, daha geni bir
tanmla tm nesnelerde var olan gzellikle ilgilenir. Estetik
genel anlamda gzelliin doasn yalnzca sanat eserin-
de deil, doada da analiz eder.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Sanat gzellii doa gzelliinden stndr.
B) Sanat doay aynen eserine aktarmaldr.
C) Estetiin alan sanat felsefesinin alanndan daha kap-
samldr.
D) Sanat felsefesi doadaki gzellii inceler.
E) Sanatla oyun arasnda bir ba vardr.
2. nsan ancak sanat alannda zgr olabilir. nk sanat,
amac olmayan zgr bir oyundur. Oyun olarak sanat in-
san gnlk skntlardan, zntlerden ve bir ok eyden
uzaklatran bir etkinliktir. Oyunla insan hem varoluunun
hem de zgrlnn bilincine varr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Sanattaki gzellik doadaki gzellikten farkl-
dr.
B) Sanat eserinin duyumlanan ksm herkese
alglanabilir.
C) Sanat eserinin maddi yaps ancak sanatlara
aktr.
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 D) Sanat, oyun gibi insan yaamn kayglarndan
kurtarr.
E) Sanat, eserinde herkesin holanaca de-
4 erleri duyurur.
3. Estetik yarglar bilimdeki gibi nesnel deil, zneldir. Kiisel
takdir ve beenme duygusunu yanstr.
Bu parada estetik yarglarn hangi zellii dile getiril-
mektedir?
A) Kiiden kiiye deimesi
B) Almlaycsn etkilemesi
C) Gndelik yaamla eletirilmesi
D) Bireyde kalc izler brakmas
E) kardan uzak bir beeni gerektirmesi
4. Sanatnn nesneye yneliinde daima bir bilme etkinlii
yatmaktadr. Bu etkinlikte cokunun, gzelliin, duygularn
pay da byk olduundan ortaya kan rnn de farkl
olmasna neden olmaktadr. yleyse sanat bilgisi rnle-
riyle ve esere bak asyla znellii temsil etmektedir.
Buna gre sanat bilgisinin znel olmasnn nedeni
aadakilerden hangisidir?
A) Gzellik konusunda bir uzlamann olmas
B) Fayda amac gzetilmesi
C) Toplumlarn sanata farkl anlamlar yklemesi
D) Farkl sanat dallarnn olmas
E) Sanatnn ruhsal durumuna dayanmas
5. Sanat oyun olarak gren yaklama gre, oyun da sanat
da fayda amac gtmeyen ve bizzat kendileri iin yaplan
faaliyetlerdir. kisi de insan gndelik skntlardan uzak-
latrr; problemlerden, korku ve kukulardan kurtarr. n-
san oyun oynarken de sanatla urarken de zihnini me-
gul eden problemlerden uzaklar, adeta kendisini unutur
ve mutlak bir zgrlk iinde olur.
Bu parada sanatn oyun olarak deerlendirilmesinin
nedeni aadakilerden hangisidir?
A) nsan gereklere yaklatrmas
B) nsann her iki etkinlikte de benzer duygular yaamas
C) Topluma bir mesaj vermesi
D) nsanlardaki hazz n plana karmas
E) Yaratc bir zeka ve hayal gcnn olmas
6. Laboratuvar koullarnda bilimsel olarak, kck resim-
ciklerle, mzik paralaryla, bir konserde ya da bir tiyatro-
da byk bir sanatnn bir sanat yapt zerinde yapt
yorumun uyandraca coku gibi youn estetik olgular
oluturulmas olanakszdr.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Sanatya verilen deer, sanata verilen deerdir.
B) Estetik olgularn bilimsel olarak incelenebilecei doru
deildir.
C) Sanat eseri gerein taklidinden farkl bir eydir.
D) Sanat eseri belirli bir yarar elde etmek iin oluturulur.
nite
E) Sanat ve bilim yarglar arasnda bir farkllk bulunma-
maktadr.

7. Gzel bir gkyz derken kullandmz gzel szc- 10. Kanta gre herkes kendisinin gzel bulduunu dier in-
, gzel bir heykel derken kullandmz gzel sz-
cnden ayr bir eyi karlamaktadr. Birincisinde, in-
sandan nce ve ondan bamsz bir gerekliin gzellii,
ikincisinde ise, insan ellerinin yapt sanat olgusu iinde
gereklemi bir gzellik sz konusudur.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Gzellik doadadr, sanatya den onu taklit etmektir.
B) Doadaki ve sanat eserindeki gzellik birbirinden fark-
ldr.
C) Sanattaki gzellik doadaki gzellikten daha kapsam-
ldr.
D) Gzellik, ho ve yceden farkldr.
E) Gzellik anlay eitimle evrensel hale gelmektedir.
8. Estetik yarglar bir uzmanlk iidir. Bu, estetik yarglarn te-
melinden duygusall kaldrr, dnsellik ve bilgiyi koyar.
O zaman, bilgiye dayal yarglarn mantksal doruluu
gibi, kurallara uygunluk esasna dayanan estetik yargla-
rn da mantksal doruluu ve genelgeerlilii sz konusu
oluyor.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Sanat dncenin gelimi bir biimidir.
B) Estetik yarglar insanlarn duygularndan kaynaklanr.
C) Estetiin uzmanlk gerektirmesi ortak estetik yarglar
zorunlu klar.
D) Estetiin konusu eserin zgn gerekliidir.
E) Sanat eserleri ve estetik yarglar tamamen kiiseldir.
9. Shakespeare olmasayd Macbeth, Schubert olmasayd
Bitmemi Senfoni olmayacakt. Bu eserlerin baka biri
tarafndan yaplmas sz konusu olmazd.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Sanat eseri sanatsnn izlerini tar.
B) Sanat bilin d bir aba gerektirir.
C) Her nesne estetik deer tamaz.
5
D) Sanat eserinde mkemmeli arar.
E) Bir eserin zerinden zaman getike sanatsal deeri
artar.
SANAT FELSEFES (ESTETK) NTE
1 TEST
sanlarn da gzel bulmasn ister. Bu duygunun her insan-
da bulunmasndan dolay estetik yarglar da, insana bal
olmakla birlikte, genelgeerdir.
Kantn bu yaklamnda temel ald gr aadaki-
lerden hangisidir?
A) Sanat toplumsal dayanmay artrmaldr.
B) Sanat eserinde mkemmeli arar.
C) Gzelliin nesnel ltleri bulunduundan estetik yar-
glar evrenseldir.
D) Dorunun olmad yerde gzellik de yoktur.
E) Gzellik hoa gideni yanstmaktr.
Yldzl Soru 1
Taklit; resim, heykel gibi baz sana
tlarn arac olabilir ama
birok sanatlarda ara bile olamaz.
Kald ki birok foto-
rafta, plastik ve balmumundan yap
lm gerei aynen
taklit eden eserlerde bir sanat ruhu
, bir estetik heyecan
duyulmuyor. Tiyatroda izlenip alk
lanan birok cinayet
sahnesi gerek hayatta ayn beeniyi
bulur mu?
Bu paraya dayanarak aadak
i yarglardan hangi-
sine ulalabilir?
A) Doadaki gzellik sanat eserindeki
gzellikten stn-
dr.
B) Doadaki gzellii taklit eden insa
n, sanattaki g-
zellie ular.
C) Sanat eseri insan elendirmeli
ve gerek hayat-
tan uzaklatrmaldr.
D) Sanat eseri gerein taklit edilmesind
en farkl bir ey-
dir.
E) Sanat eseri almlaycsn etkileme
lidir.
5
11. Aristoteles, gzellii matematik olarak belirlemeye alr.
Ona gre gzel olan, bir oranty ve belli bir snrll gs-
teren bir dzendir. Bu nedenle byk manzaralara, usuz
bucaksz llere ve denizlere gzel denemez.
Aristo bu grleriyle gzellii neye balamtr?
A) Faydaya B) Sezgiye C) Akla
D) dealara E) Dzene
 SANAT FELSEFES (ESTETK)
NTE
TEST 2
1. Doa, insandan nce gzeldi, insan bu gzellii sanata
yanstmak istemitir. nsan bu verilmi gzellii estetik ba-
kyla farkl derecelerde grebilir, bir esere aktarabilir.
Bu parada aadakilerden hangisi vurgulanmakta-
dr?
A) Gzellik doadadr, sanatya den onu kendine gre
yorumlamaktr.
B) Sanat insana ho duygular yaatma peindedir.
C) Gzellik belirli bir orantya sahip olmaktr.
D) Dorunun olmad yerde gzellik de yoktur.
E) Her nesne estetik deer tamaz.
4. Gzel, meydana gelmeyen ve sonradan deime zelli-
ine sahip olmayan, baka bir eye dnmeyen, sonsuz
niteliktedir. Sanat gzel olann gereini deil, kopyasn
yapabilir. nk gerek olan ideadr.
Platon, bu szleriyle aadakilerden hangisini dile
getirmektedir?
A) Sanatn temelinde duygusal eilimler bulunur.
B) Sanat, insan rahatlatan bir oyundur.
C) Sanat eseri gerek dnyada karlk bulur.
D) Sanat eserini o eseri oluturan sanat aklayabilir.
E) Sanat kopyann kopyasn yapar.

2. Resimde bir grnt ya da bir portrenin aslnda tpatp

benzerliini; edebiyatta, bir kiinin yaamn, mzikte dal-
gal bir denizin sesini mzikal seslerle birebir yaratmay
yeleyip, bunlar gerek bir sanat eitiminden, sanat be-
enisinden yoksunlua ya da sanattan, her eyden nce
retici olmasn bekleyen banaz bir dnceye bala- 5. I. Gzel, iyinin bir addr. (Pierren)
nabilir. II. Gzelliin olduu yerde erdem ve iyilik vardr. (Shaf-
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi- tesbury)
dir? Bu iki dnr, gzellii aadaki felsefe disiplinle-
A) Sanat eseri pratik fayda gzetmeksizin ortaya rinden hangisiyle eletirmilerdir?
konmaldr. A) Epistemoloji B) Ontoloji
B) Sanatn doann taklidi olduu gr doru
C) Din felsefesi D) Etik
deildir.
E) Siyaset felsefesi
C) Sanatn amac insan mutlu klmaktr.

D) Sanat eseri almlaycsn etkilemelidir.

FELSEFE
SOSYOLOJ 11 E) Sanat eserinin deerini sanat eitimi alan kii-
ler belirler.
6

6. Sanat, grneni olduu gibi yanstmak deil, bir yaratma-

dr. Sanat, hayal gcn kullanarak zel bir etkinlikte
3. Sanat yapt, sanatnn ona bireysel bir damga vurmay bulunur, zgrce biimler retir. Bu retme bir kereliktir,
kazand yerde balar, bu her sanat yaptnda byledir. yinelenemez.
Bu cmlede aadakilerden hangisi vurgulanmakta-
Bu parada sanat etkinliinde aadakilerden hangi-
dr?
sinin bulunduu belirtilmektedir?
A) Sanat, dncenin gelimi biimidir.
A) Gzeli konu almas
B) Sanat insan doasn yanstr.
B) Doal olmas
C) Sanat yaptnda kendini duyurur.
C) Eserin benzerinin bulunmamas
D) Kii sanat eserinde sanatyla kar karya gelir.
nite

E) Sanat izleyicisinin karsna her zaman kurmaca bir D) nsan rn olmas

dnya ile kar. E) Estetik deerinin olmas


7. Bir doal olgu, ancak sanat tarafndan ilendikten sonra
gzel olabilir.
Bu szle anlatlmak istenen dnce aadakilerden
hangisidir?
A) Sanat eseri sanatnn kendine zgdr.
B) Doadaki gzellik sanattaki gzellikten stndr.
C) Doada gzellii ortaya karan sanatdr.
D) Sanat, insan doadaki gibi zgrletirmelidir.
E) Sanat insan doasn yanstr.
8. ocuk oynayarak tanr dnyay. Oyun ocuk iin en kk-
l yaam deneyidir. Sanatnn bu deneye gereksinimi
vardr. Bu yzden sanat, ocukluunu zenle koruyan
kimsedir. ocukluk, bir bak biimi olarak sanatya en
gl anlatm yntemini kazandrr. Anlatm dlatracak
en gl simgeler ocukluktan kalanlarla kurulur.
Bu parada aadakilerden hangisi dile getirilmekte-
dir?
A) Sanat eserinin ortaya konulmasnn g olduu
B) Sanatnn eserini olutururken kklk deneyimleri-
nin etkili olduu
C) Sanatnn eserinde sezgi ve cokuyu kulland
D) Gzelin hoa gideni yanstt
E) Estetik yarglarn mutlak olmad
9. nsanlar zorunlu ihtiyalarn karladktan sonra amasz
olarak, hoa giden birtakm elenceli faaliyetlerde bulunur-
lar. Bunlar hem bedeni dinlendirir hem de hoa gider. Bu
tr faaliyetlerin bir sonraki ad, kendini ssleme ve yakn
evresini hoa gidecek, beenilecek bir ekle getirmedir.
Bu paradaki gr aadakilerden hangisiyle para-
lellik gsterir?
A) Dorunun olmad yerde gzellik de yoktur.
B) Sanat eserinin ortaya konulmas gtr.
C) Sanat, insan estetik olarak bilinlendirme yoludur.
5
D) Sanat bir oyun ve elenceden ibarettir.
E) Sanat yetkinlii arayan bir etkinliktir.
SANAT FELSEFES (ESTETK) NTE
2 TEST
10. Sanat, metafizikilerin syledii gibi esrarengiz bir gzellik
ideas ya da Tanrnn tecellisi deildir. Sanat, estetik fizyo-
loglarn syledii gibi insann depolad enerjinin fazlasn
aa kard bir oyun da deildir. Sanat, insanlar ayn
duygu etrafnda birletiren bir yaam iin bireylerin salk
ve mutluluuna doru sren ilerleyite, insanlar arasnda
vazgeilmez bir birlik ve beraberlik vastasdr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisidir?
A) Sanat bir oyun ve elencedir.
B) Sanat insana kurmaca bir dnya oluturur.
C) Gerek sanat Tanrdr.
D) Sanatta allmn dna klr.
E) Sanat, toplumsal nitelii olan bir alandr.
Yldzl Soru 2
Hartmana gre sanat eserinde bir
n, bir de arka yap
vardr. n yap, sanat eserinin algl
anan maddi yaps-
dr. Bir mzik parasnn tonlar,
bir heykeli oluturan
ta ya da bronz ktle, bir irin kelim
eleri byle maddi
bir alan meydana getirir. n yap
daima apak olarak
kavranlan bir yapdr. Arka yap
ise yalnz estetik sje
iin vardr. Bir iir ancak ondan anla
yan, onu estetik ola-
rak alglayan insan iin iirdir.
Bu parada savunulan gr aa
dakilerden han-
gisidir?
A) Sanat etkinlii, izleyenleri gelitirici
bir ileve sa-
hiptir.
B) Sanatn temelinde gzel ideali bulu
nmaktadr.
C) nsanlardaki bireysel ayrlklar este
tik yarglar da
farkllatrmaktadr.
D) Sanatnn amac insan beeniler
ini eitlendir-
mektir.
E) Sanat maddi ve alglanan ynyle
bir btndr.
7
11. nsann borcunu demesi, birisine yardm etmesi, iyidir fa-
kat gzel deildir. Aynn burnuna tasma takp oynatmak
ahlki bakmdan iyi deildir fakat onun oynamas, taklit
yapmas gzeldir.
Bu rneklerle aadakilerden hangisi anlatlmak is-
tenmektedir?
A) yi ile gzelin farkl kavramlar olduu
B) Gzelin iyiden daha nemli olduu
C) yi ile gzelin ayn eyler olduu
D) yinin, gzele ulatran bir ara olduu
E) Gzele kolaylkla ulalamayaca
 SANAT FELSEFES (ESTETK)
NTE
TEST 3
1. Ssleme sanatlar gsterie ve yararc sanatlar gereksi- 4. Felsefe ve sanatla birlikte, insan varl kendisinin ne oldu-
nimlere hitap ederken, gzel sanatlar kendi iinde deer- unu anlamaya alt gibi, toplumlar da ne olduklarn
lidir. Bu bakmdan gzel sanatlarn beenisi dierlerinden zmlemeye almaktadr. nk, bu alanlardaki ya-
daha stndr; nk hibir karc hakllatrmaya yer ratlar, insan varlnn birer zorunlu parasdr. Baka bir
brakmaz. deyile, sanat rnleri yemek ve imek kadar zorunlu ve
doaldr. nk bu rnlerde insan varlnn kendisi ve
Bu parada gzel sanatlarn hangi zelliiyle ssleme
onun oluturduu toplum yansmaktadr.
ve yararc sanatlardan farkl olduu vurgulanmakta-
dr? Bu parada sanat ve felsefenin hangi ortak zellii ta-
d dile getirilmektedir?
A) Sezgiye dayanmas
A) Gzeli yakalamay amalama
B) Bir yarar gzetilerek yaplmamas
B) Tutarl sonulara ulama
C) nsann duygularna hitap etmesi
C) nsan ve toplumu aklama
D) Hayal gcyle oluturulmas
D) Ortaya kt a yanstma
E) Akl ile aklanabilmesi
E) Akl ile elde edilme

2. Estetik nesnenin amac, bir eyi dile getirmektir; bunun ne

olduunu, neyin iletildiini ya da sanatnn ne iletmeye
altn sorarak reniriz. Binalarn ve mziin bile, mi-
marn ya da bestecinin amacn ileten kendilerine zg bir
dili olduu sylenebilir.
5. Havann yamurlu mu yoksa gneli mi? olduuna dair bir
soruya insann verecei cevaplar arasnda belirgin bir fark
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi- grlmez. Yamur yayorsa yamurlu, hava berrak ve
ne ulalabilir? aksa gneli cevaplarn alrz. Fakat, hangisinin daha
A) Sanat kalc eserler vermeye alr. gzel olduunu sorduumuzda birbirinden farkl cevaplar
alabiliriz. nk bu, kiilerin bak asna dayal estetik bir
B) Sanat, eserinde herkesin holanaca de- yaklamdr.
erleri duyurur.
Bu parada estetik yarglarn hangi zellii vurgulan-
C) Sanat eserlerinin duyumlanan ksm herkese maktadr?
alglanabilir.
A) nsana yarar salamas
D) Sanat eseri n ve arka yapsyla bir btndr.
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 E) Sanatnn eserinde neyi ilettii anlalamaya-

B) Toplumsal gereklii yanstmas

C) Doadaki olgulara uygun olmas

bilir.
D) znel olup kiiden kiiye deimesi
8
E) Evrensel zellikler gstermesi

3. Her sanat doal gerelerle i grr, yapay bir nesne olan

yaptn doal gerelerle oluturur. Ama, hangi koulda
ya da biimde olursa olsun, doadaki btn gzellikleri
sanat eserine tamaktr.

Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-

dir?
6. Gzellik, zihinde deimeden kalan bir varlk alanna ait-
A) Sanat eserini olutururken doadan hareket eder. tir.
B) Sanat gereklii olduundan farkl gsterir. Bu gre gre gzellik aadakilerden hangisiyle
C) Sanat eseri insan ahlka olgunlatrmaldr. nitelenebilir?
nite

D) Sanat herkes iin yararl olan aramaldr. A) Doruluk B) dea C) Yce

E) Sanat eseri yaratc hayal gcnn rndr. D) Ho E) Madde

 SANAT FELSEFES (ESTETK) NTE
3 TEST

7. Her sanat eseri ancak bir defada, o da sadece kendi
sanatkr tarafndan ortaya konabilecei gibi, herhangi bir
sanat eserinin nnde bulunan kiinin brnd ruh hali
de sadece o kiinin kendisi tarafndan yaanr ve kendisi
ile aklanr.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
10. I. Sanat, bireyselliin bilgisidir.
II. Gzellik, bir deerden baka bir ey deildir.
III. Gzel, sanatnn dnyasnda biimlenir, geliir.
Bu grn ortak yn aadakilerden hangisi-
dir?
A) Sanatta coku ve heyecanlar nemsemeleri

A) Gzellik belli bir orantya sahip olmaktr. B) Sanatn znel bir etkinlik olduunu sylemeleri

B) Sanatn sunumu ve yorumlanmas znel bir nitelik ta- C) Gzelin ayn zamanda iyi olduunu ne srmeleri
r.
D) Gzelliin insandan bamsz olarak eserde olduunu
C) Sanat eserini oluturmak olduka gtr. savunmalar

D) Sanat akl ilkeleriyle deerlendirilemez. E) Gzelliin simetri ve orantda olduunu iddia etmeleri

E) Doru ve gzel birbirinden farkl kavramlardr.

Yldzl Soru 3
8. Gzel deeri zerinde bir uzlam var mdr? yoksa herke-
sin beenisi kendince midir? Lokomotifin grlts makinisti, bir
sanaty ilgilendirdii
kadar ilgilendirmez; denizin grlts
Burada estetiin hangi sorunu zerinde durulmakta- y ilgilendirdii kadar ilgilendirm
de denizciyi, sanat-
ez. Demek ki yaama
dr? etkin olarak katlmak, yaratmann
ba kouludur. Sanat
iin yaamak, yaratmaktr; yaratmak
da grmektir. Bayerin
A) Ortak estetik yarglar var mdr? dedii gibi Sanatnn bize gsterdi
i o grnmez dnya,
ok zaman gzlerimizin nndeki
dnyadr.
B) Gzel ile yce bir midir?
Bu parada sanatlarn hangi
zellii vurgulan-
maktadr?
C) Gzellik doada mdr? Yoksa sanat eserinde midir?
A) Doadaki gzellii yanstma
lar
D) Sanat eserinin zellikleri nelerdir? B) Evrende kt grnen nesn
eleri gzelletirdikleri
C) Faydal rnler verdikleri
E) Gzellik bir idea mdr? D) Toplumda saygnlk kazandk
lar
E) evreden etkilenerek toplumu
etkiledikleri

11. Sanat adeta doann eksik brakt eyleri tamamlar.

9. ou filozof, gerek sanatlar bir deha olarak kabul eder. Sanat, zel bir gereklii yanstma biimidir.
Sanat eserleri de, bu dehann evresindeki olaylar ve var-
Sanatn temel amac gerein kavranmasn sala-
lklar kendi ruhlarndaki hayal gc ile ileyerek deerlen-
maktr.
dirmeleri sonunda ortaya kar.
Bu grlere gre sanatnn amac aadakilerden
Bu paradaki gre gre sanat nedir?
hangisidir?
A) Ahlki doruluktur.
A) nsana ho duygular yaatmak
B) Doaya yknmedir.
B) karsz bir beeniye ulatrmak
C) Sanatnn yaratmasdr.
C) Anlama ve bilme merakn karlamak

5
D) Bir oyun ve elencedir.
D) Var olann gzelliklerini yanstmak
E) Geree uygunluktur.
E) Akln etkili olarak kullanmn salamak
 SANAT FELSEFES (ESTETK)
NTE
TEST 4
1. Maksim Gorki, romanlarnda daha ok kyl ve ii s- 4. Doann mkemmellii ve gzellii vardr. Bir sanat eseri
nfnn istei dorultusunda gerekleri yanstr ve deer- gereine ne kadar yaknsa o kadar gzeldir. rnein bir
lendirir. Bu, Gorkinin geni halk kitleleri tarafndan kabul gln resmini yapan sanat, onu ne kadar o gle benze-
grmesini ve okunmasn salar. Ancak sanatn sadece tirse, eser de o kadar gzel olarak deerlendirilir.
ideolojik ve snfsal ilevlerini nce karmak, onun gerek
Bu paradaki gre gre sanat eseri nasl oluur?
niteliinden, duygusallndan, imgeselliinden, deitirici,
eitici ve bilgilendirici ilevlerinden uzaklamasna neden A) Sanatnn hayal gcyle

olur. B) Sanatnn doay taklit etmesiyle

Bu parada aadakilerden hangisi yerilmektedir? C) Sanatnn bilgi birikimiyle

A) Sanatnn zgrlk bir ortamda eserler ortaya ko- D) Sanatnn gzellik anlayyla
yamamas
E) Sanatnn kiiliiyle
B) Sanatya toplumun deer vermemesi

C) Sanatn ideolojik bir yaklamla alannn daraltlmas

D) Sanat eserinin maddi kayg gzetilerek yaplmas

E) Sanat eserinde toplumsal sorunlarn ele alnmamas

5. yi ve gzelin ayn olduunu savunanlar, dnyadaki en iyi
erdemlerin ayn zamanda gzel erdemler olduunu ileri
srmlerdir. Gzel huylu olmakla ahlakl olmay ayn g-
ren bu anlaya gre gzellik, iyiden baka bir ey deil-
2. Mademki bilgilerimiz duyumlarmza baldr; o halde her-
dir.
kesin kendi duyumlaryla oluturduu bilgiler, vard yar-
glar dorudur. Hi kimse kendi duyumlarnn daha doru Bu parada aadakilerden hangisi dile getirilmekte-
bilgiler vereceini savunamaz. Zevk ve beeniye dayanan dir?
estetik yarglarda ise hi syleyemez. A) nsann sanatn her trnden haz ald
Bu parada estetik yarglarn hangi zellii vurgulan- B) Sanatnn eserini olutururken zgr olmas gerektii
maktadr?
C) yi ve gzel arasnda bir ilikinin bulunmad
A) Doruya ulamay amalad
D) Ahlak yasalarnn ve gzelliin evrensel olduu
B) D gcn harekete geirdii
E) Gzelliin ahlaki deere sahip olduu srece deerli
C) Fayda amac gdlmedii olduu
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 D) Beeniye dayandndan znel olduu

E) Uzmanlk gerektirdii
10
6. Hangi ada olduunu bilemediimiz ve yaratcsnn ad-
n tamayan bir sanat eseri ile karlayoruz. Bu eseri ait
3. Sanat mkemmeli arayan bir etkinlik olduuna gre, onu olduu aa yerletirmek iin bilinen yanlar var; bu bilinen
oluturacak olan sanatdr. Sanat, sanat eserini olu- yanlardan hareket ederek sanat eserini anlamaya al-
tururken, kendi duygularn ve sanat yeteneini eserine yoruz.
katmaldr.
Bu parada sanat eserinin hangi zellii vurgulan-
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
maktadr?
ne ulalabilir?
A) nsan doasn yanstmas
A) Sanatta lmez eserler ortaya konamaz.
B) zleyen kiiyi gelitirmesi
B) Sanat doay taklit etmelidir.
C) nsana ho duygular yaatmas
C) Eserde, sanatnn kiilii ve hayal gc n plandadr.
nite

D) Sanat insan elendiren bir oyundur. D) Tad niteliklerin izleyen tarafndan aa karlmas

E) Sanattaki beeniler kiiden kiiye deiir. E) Doadaki gzellie anlam kazandrmas


7. Estetik yaantnn znesi, estetik nesneyle bir merakn
gidermek iin ilgilenmez; estetik nesneyi baka bir amaca
hizmet eden bir ara olarak da grmez. Estetik yaantda
insan, karsndaki nesneyi hep belli bir uzaklktan sey-
reder. Estetik yaant kullanma, sahip olma, tketme ve
ahlaki adan yarglama gibi davranlar darda brakr.
Bu parada estetik yaantnn hangi zellii vurgulan-
maktadr?
A) kar gzetmeyen bir beeni gerektirmesi
B) Tm insanlarda ortak olmas
C) Sezgilerle bilinmesi
D) Almlaycsnda derin izler brakmas
E) Gzelliin paylalmak istenmesi
8. Mzikte, resimde, heykeltralkta, mimaride doru veya
yanl olduu sylenebilecek herhangi bir nerme sz ko-
nusu deildir. Bir resim, bir melodi nerme olmad iin
doru ya da yanl da olamaz.
Bu parada aadakilerden hangisi dile getirilmektedir?
A) Sanat eserleri akl ilkeleriyle deerlendirilemez.
B) Sanat eserlerinde insan doas sz konusudur.
C) Sanat eseri sanatnn duygularn dile getirir.
D) Sanat eserleri eskidike daha fazla deer kazanr.
E) Sanat eserinin bir benzeri yoktur.
9. Sanat, mkemmel olan arayan bir faaliyet olduuna
gre, onu yaratacak olan sanatdr. Sanat, sanat ese-
rini yaratrken kendi duygularn, sanat yeteneini eserine
katmaldr. O zaman eserine, kendi sanat kiiliinin dam-
gasn vurabilir.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Sanat doadan esinlenir.
B) Sanat eseri biricik olmaldr.
C) zerinde gr birliine varlan eserlerin sanat deeri
vardr.
5
D) Sanat eserinde sanatnn kiilii ve yaratma gc n
plandadr.
E) Sanat gzel olan arar.
SANAT FELSEFES (ESTETK) NTE
4 TEST
10. Bir sanat yapt iin ulalan estetik yarg herkes iin ge-
erli olmaldr. zlediimiz bir filmi, dinlediimiz bir besteyi,
baktmz bir heykeli gzel buluyorsak bakalar da gzel
bulmaldr.
Bu parada aadakilerden hangisi dile getirilmekte-
dir?
A) Sanatnn zgn eserler vermesinin nemi
B) Ortak estetik yarglarn var olduu
C) Gzelliin kiiden kiiye deitii
D) Sanatn deil sanatnn nemli olduu
E) Sanattan anlamann uzmanlk gerektirdii
Yldzl Soru 4
Doada sanat yoktur ve doada
karlatmz gzel,
sanatsal gzel deildir. Reouvier
yle der: Doa an-
cak bir sanat erevesinde gr
ld zaman, teknikle
biimlenmi bir ruha zg yaptlarn
dilinde akland
zaman estetik bir deer tar.
Bu parada savunulan gr aa
dakilerden han-
gisidir?
A) Eitim insana sanat olma
nitelii kazandrr.
B) Her eser doann kopyas olara
k ortaya konur.
C) Sanattaki gzellik doadaki
gzellikten stndr.
D) Sanat eserini ncelikle kiis
el izlenimleriyle olu-
turur.
E) Mkemmellik doadadr, sana
tya den onu
taklit etmektir.
11
11. Sanat doadan ald izlenimlerle bir rn yeni bir feno-
men oluturur. O kendi ruhunda yaratt bu fenomenden
estetik bir haz duyar. Sanat bu ifadeyi bir sre sonra tek-
rar canlandrmak isterse belki de bunu baaramayacaktr.
nk estetik yaratma, buna bal ifade ve estetik tatmin
bir defa yaanabilir. Onun srekli ayn younlukta tekrar
mmkn deildir. O, zel bir an yaamadr.
Bu parada sanatnn hangi zellii vurgulanmaktadr?
A) Eserini bir daha kendisinin bile oluturamamas
B) Gzellii yakalamaya almas
C) Toplumsal koullardan etkilenmesi
D) Almlaycsyla ayn duygular paylamas
E) Halk tarafndan anlalmayan eserler ortaya koymas
 1. Sanattaki gzellii ........................................, doadaki ve sanat eserindeki gzellii ........................................ inceler.

2. Mkemmellik doadadr, sanatya den onu aynen eserine aktarmaktr. diyen sanat kuramna .......................................

kuram ad verilir.

3. Sanat, sanat eserini olutururken kendi duygularn, sanat yeteneini eserine katmaldr. diyen gre .................................

...... kuram ad verilir.

4. Gzelin karlksz bir nee ve insan zgrletiren bir duygu olduunu savunan sanat grne .......................................

kuram ad verilir.

5. Sanatnn zel bir annda meydana getirdii iin sanat eseri .......................................tir.

6. Sanat eserinin baka bir eserin taklidi ya da kopyas olmamas, sanat eserinin ...................................... olduunu gsterir.

7. Aristotelese gre gzelliin belirtisi ................................., ................................. ve ................................. dr.

8. Gzel, kavrama dayanmaz, d dnya ise kavrama dayandndan gzellik ....................................... farkldr.

9. ......................................., byklk, bir sonsuzluk, bir kudret ifade ettiinden gzellikten farkl bir kavramdr.

10. Beeniler kiiden kiiye deitiinden ortak ....................................... bulunmamaktadr.

12

11. Kant, gzellikte zel bir duygunun ortak bir duyguya dntn savunurken estetik yarglarn ....................................... oldu-

unu iddia etmitir.

12. Estetik yarglar kara dayanmadndan ....................................... amac gdlmez.

Cevaplar

1. sanat felsefesi / estetik 5. biricik 9. Yce

2. taklit 6. zgn-orijinal 10. estetik yarglar
3. yaratma 7. dzen / orant / snr 11. evrensel
nite

4. oyun 8. gereklikten 12. fayda

 D Y

1.
Estetik, sanat felsefesinden daha kapsamldr.

2. Doann aynen taklit edilmesi gerektiini savunan gre yaratma kuram ad verilir.

3. Oyun kuram, sanatn insan oyundaym gibi zgrletiini savunur.

4. Yaratma kuramnda sanatnn kiilii, hayal gc n plana kmaktadr.

5. Sanat oluturduu eserin aynsn tekrardan yapabilir.

6. Sanat ve zanaatkar arasnda bir farkllk yoktur.

7. Sanat eseri tek ve biricik olduu gibi zgn (orijinal) de olmas gerekir.

8. Ayn yerin resmini yapan iki ressam grdklerini farkl biimde eserine aktarr.

9. Doadaki gzellikle sanattaki gzellik arasnda bir farkllk yoktur.

10. Gzellik ve iyi kavramlar birbirinden farkldr.

11. Estetik yarglarn znel olduunu kabul eden dnrler, ortak estetik yarglarn varln reddetmi-
lerdir. 13

12. Estetik yarglar kara ve faydaya ynelik olmaldr.

13. Kant, estetik yarglarn tm insanlarda ortak olduunu savunmutur.

14. Sanat eseri insan etkilemeli ve kalc etkiler brakmaldr.

Cevaplar

5
1. D 2. Y 3. D 4. D 5. Y 6. Y 7. D 8. D 9. Y 10. D
11. D 12. Y 13. D 14. D
 1. Estetik ve sanat felsefesinin ben-
zerliklerini ve farkllklarn yaz-
nz.

2. Taklit (yanstma) kuramnn temel

grlerini yaznz.

3. Sanatta yaratma kuram nedir?

Grlerini aklaynz.

4. Sanat, insan zgrletiren bir

14 oyundur. grn aklaynz.

5. Sanat eserinin zellikleri neler-

dir? Yaznz.
nite
 6. Gzel ile ho kavramlar ayn m-
dr? Aklaynz.

7. Gzellik ve iyi kavram arasndaki

ilikiyi aklaynz.

8. Gzellik ve yce kavramlar ara-

snda ne tr bir iliki vardr? Ak-
laynz.

9. Ortak estetik yarglarn varln

reddedenlerin temel grlerini
15
yaznz.

10. Kant, neden estetik yarglarn or-

tak olduunu dile getirmektedir?
Aklaynz.

5
 7.
fasikl

S E FES
DN F E L
 RETEN DN FELSEFES
TEST 1
1. Din felsefesi, dini retiyi yaymaya ve kabul ettirmeye almaz. Dini,
kendisine konu yaparak, onun zerine aklc, eletirel ve nesnel dnme
Din felsefesi sorgulayc ve nesneldir. Bu faaliyeti yapar. Din felsefesi, felsefe bilgisinin zelliklerini koruyarak, din il-
nedenle olmas gerekene ilikin bir gr keleri hakknda zgr dnmeyi, nesnel olmay ve eletirel sorgulamay
belirtmedii gibi herhangi bir dinin savu- gerekletirir.
nuculuunu da yapmaz. Buna gre aadakilerden hangisi din felsefesinin yant arad so-
rulardan biri deildir?

A) Vahiy olanakl mdr?

B) Ruh lmsz mdr?

C) Tanr var mdr?

D) Kutsal kitaplarn hangisine inanmaldr?

E) Tanr evrene ikin midir yoksa akn mdr?

Plotinos ve Spinoza gibi dnrler

Tanrnn varln kabul ederler. Fakat
2. Plotinos ve Spinozaya gre Tanr, sadece var olan her ey deildir; var
evrenin ve Tanrnn zde olduunu sa- olann tmdr, btndr. O var olann kayna, ilkesi, her eyin kendi-
vunurlar. sinden kt gerek ve tek var olandr.

Bu iki dnrn Tanr anlay aadakilerden hangisidir?

A) Teizm B) Politeizm C) Deizm

D) Panteizm E) Ateizim

Felsefenin temel zellii
sorgulayclktr. Sorgula-
yc tavr din felsefesi iin
de geerlidir. Teolojide ise
inan nemli olduundan
FELSEFE sorgulamaya yer yoktur.
SOSYOLOJ 11
3. Felsefe, Tanrya akln sahip olduu nitelikler iinden bakmaya alr.
Kimi zaman bilgiyi ortaya karmak iin inanc sorguya alr, kimi zaman
da bilgiyi soruturarak bilinli bir inanc arzular.
Buna gre felsefe hangi ynyle teolojiden farkldr?
A) Kendi iinde tutarl olmasyla
B) nanc temel almasyla

C) Dinin verilerini aklla glendirmesiyle

D) Dogmatik olmasyla
2
E) Eletirel bak asn benimsemesiyle
Evrende hem bir amallk hem de bir d-
zenlilik bulunmaktadr. Baz dnrler
evrendeki bu dzenliliin kendi kendine
ya da tesadfen olamayacan syle- 4. Her sonucun bir nedeni olmas gerektii gibi, her amalln bir amala-
milerdir. d neden olmas gerekir. Her dzen, bir dzenleyiciyi gerektirir. yleyse
doa dzeni de Tanrnn var olmasn gerektirir.

Bu paraya dayanarak aadaki bilgilerden hangisine ulalabilir?

A) Tanr, dnyay yaratmak zorunda olduu iin yaratmtr.

B) Evrendeki dzenlilik, Tanrnn varlnn kantdr.

C) Fizik bilinemedii gibi, metafizik olan Tanr da bilinemez.

nite

D) Tanr dncesinden baka her ey samadr.

E) Tanr dncesi insann mutluluunu salyorsa, Tanrya inanlmaldr.

 DN FELSEFES RETEN
1 TEST

5. Akln snrlarnn tesi bilinemez. (Kant)

Gzlemlerle elde edilen olaylarn bilgisinden baka hibir ey biline-

mez. (Auguste Comte) Agnostisizme gre evren gibi Tanrnn
varl da bilinemez. Eldeki kantlar
Evren, insan iin uyumsuzdur ve bilinemez. (Albert Camus) Tanrnn varlnn bilinmesine yetme-
Aadakilerden hangisi yukardaki grlerle uyumaz? mektedir.

A) Tanr metafizik bir kavram olduundan incelenmemelidir.

B) Tanr konusunda kesin bir hkm vermekten kanlmaldr.

C) nsan bilebilecei tek ey olan kendisiyle yetinmelidir.

D) Deneyim ve tecrbe yoluyla Tanrnn varl aklanabilir.

E) nsan, Tanr konusunda bilmediini de bilmelidir.

6. Din felsefesi ile uraan filozoflar, hem insann eylemlerinde hr olduu-

nu hem de Tanrnn nceden her eyi belirlediini ayn anda savunamaz-
lar.

Burada, din felsefesinin hangi gerekliliinden sz edilmektedir?

Akl etkili olarak kullanldnda elikili
A) Tutarl olma B) Nesnel olma C) Kapsaml olma
yarglardan uzak durulur. Akl hem A hem
D) Btnletirici olma E) Eletirici olma de A olmayan ayn anda doru olarak
kabul etmez.

7. lmden sonraki hayat inanc insann dnyadaki tm hareketlerini kont-

rol altna alr. Dnce ve davranlar buna gre oluturulur. Zaten dinin
fonksiyonu da bu ekilde insan hayatn belirli bir dzene sokarak sosyal
yaanty dzenlemektir. Bylece insanlar her ynden karsndakine za-
rar vermekten uzak duracaktr.

Bu paraya gre dinin temel ilevi aadakilerden hangisidir?

Din, sadece vicdani bir mesele deildir.
A) Toplumsal kontrole katk salama
rnein hrszlk yapmak kanunlarda
B) Bireye mutluluk verme
su, ahlkta kt, dinde gnah olarak
C) nsan inanl klma
kabul edilmektedir.
D) Bireyi te dnyaya hazrlama
3
E) nsana sabrl ve hogrl olmay retme

8. Teizm, var olan her eyin bir yaratcs olduuna inanma ve bu yarat-
cnn evrene mdahalesinin devaml olduunu kabul etmedir.

Deizme gre Tanr evreni yaratm ve brakmtr. Tanrnn evrene

hibir mdahalesi olamaz. grn kabul etmedir.
Deizm, Tanrnn var olduunu fakat
Bu iki grn ortak zellii aadakilerden hangisidir? Tanrnn evreni ve insan yarattktan
A) Tanry evrenle bir grmeleri sonra evrene ve insana karmadn
savunur. Tanry dnya ilerine kartr-
B) Tanrnn varlnn bilinemeyeceini ne srmeleri
maz.
C) Tanrnn varln kabul etmeleri

6 D) Tanrnn evrene karmadn iddia etmeleri

E) Ahiret inancn nemsemeleri

 DN FELSEFES
NTE
TEST 1
1. Tanr, duyusal deneyimlerimizin dnda olduu ve duyu 4. Farabiye gre, din ve felsefe ayn eyi syler. Her ikisi
organlarmzla alglanamad iin var olup olmad hak- de dinin temel iddialar hakknda rasyonel, tutarl, objektif
knda yargda bulunamayz. Bu nedenle yaratcnn bilgi- ve kapsaml bir biimde dnme gerektirir. Bu nedenle
sine ulaamayz. peygamber ile filozof bu ortak noktada birleir.

Bu parada savunulan gr aadaki felsef yakala- Farabinin bu yaklamnda temel ald gr aa-
mlardan hangisine uygundur? dakilerden hangisidir?

A) Teizm B) Deizm A) Din, siyasi amalarla felsefede kullanlmaktadr.

C) Agnostisizm D) Ateizm B) Din ve felsefe birbirinden btnyle farkl iki alandr.

E) Panteizm C) Felsefe dine kar bir sylem gelitirir.

D) Felsefenin amac insanlar dine yaklatrmaktr.
E) Filozof ve peygamber ortak bir ama dorultusunda
toplumu aydnlatr.

2. lahiyat dnyann, evrenin, insann kaynan, nereden

gelip nereye gittiini sorgular ve ortaya bir Tanr retisi
koyar. Ancak, felsefenin ii, ortaya bilgi koymaktr. Bunun
iin bilgi ile inan arasnda temelli bir ayrm yapar. Filozo- 5. Tanrya ya da dine ilikin kendisini zorla dayatan bir bil-
fun Tanrya bak ile dinin bak farkldr. Filozof iin Tan- ginin seilmesi durumunda dinden ya da inantan sz et-
r dnyann akla uygun bir aklamasdr. Filozofun inanc mek mmkn deildir.
akla duyulan bir inantr. Bu paradaki dnce aadakilerden hangisiyle pa-
ralellik gsterir?
Paradan aadaki bilgilerden hangisine ulalabilir?
A) nanan insan iin Tanrnn varln sorgulamak an-
A) Felsefe, dine kar olan bir etkinlik alandr.
lamszdr.
B) Felsefe, dinin tersine akla ve eletiriye dayal olarak
B) Tanrnn varl Tanrnn kavramndan yola klarak
Tanry inceler.
bilinebilir.
C) Felsefenin de din gibi birtakm deimeyen kurallar
C) Tanr konusunda insann seme ans yoktur.
vardr.
D) nancn temelinde insann zgr seimleri bulunmal-
D) Din ile felsefenin ulamak istedii ama ayndr. dr.
E) Dinler, Tanry incelerken felsefe varl inceler. E) Tanr zorunlu varlktr, dier varlklar ise mmkn var-
lklardr.
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
4

3. Farabiye gre Tanrnn dndaki btn varlklar kendi

6. Tanrda z ve tz birdir. Tz her ne ise z odur. Di-
er bir deyile, z ve tz yalnz Tanrda birdir. Tanrnn
kendilerine var olmayan, var olmak iin bakasna muh-
yaratklarnda ise ayrdr. Yaratklarn varlklar vardr ama
ta olan varlklardr. Varlklar iinde Tanrya en yakn olan
olular Tanrya baldr.
varlk akl, en uzak olan varlk maddedir.
Paraya gre, Farabinin varlk anlay aadakiler-
Farabi bu gryle aadaki dncelerden hangi-
den hangisidir?
sini dile getirmektedir?
A) Var olan her ey maddedir.
A) Yaratlm varlklarn varlk sebebi Tanrdr.
B) Evrende hibir raslant yoktur.
B) Doada olup bitenler doal glerle aklanmaldr.
C) Mutlak varlk Tanrdr.
C) Duyum ve dnce insan organizmasnn bir hareketi-
dir. D) Tanr varlklar yarattktan sonra insanlarn hibir iine
karmaz.
nite

D) Tanr evren ile zdetir.

E) Btn varlklar iinde yalnzca insan, Tanrnn zn
E) Varlk hem Tanr hem de maddedir. sezebilir.

7. Nasl ki geliigzel ortaya atlm belirli saydaki elik par-
asndan bir saat meydana gelmezse; tam tersine saatin
douu iin o elik paracklarna bir dzen kazandracak
bir saatiye ya da akll insan varlna gerek duyuluyor-
sa, evrendeki dzenin nedeni olan dzen verici bir varlk
olmaldr. Evreni bir amaca gre dzenleyen bu varlk da
Tanrdr.
Bu filozofun grne dayanarak, aadaki bilgiler-
den hangisine ulalabilir?
A) Her eyin ilk varlk nedeni ve dzenleyicisi Tanrdr.
B) Tanr, evreni yarattktan sonra evrenin ve insanlarn
ilerine karmaz.
C) Evren ve Tanr ayn eylerdir.
D) Her konuda olduu gibi Tanrnn varl-yokluu konu-
sunda da yargya varmaktan kanlmaldr.
E) Tanr, emir ve yasaklar koyan bir gtr.
8. Baz dnrlere gre dinsel bilgimiz ya da Tanr hakkn-
daki bilgimiz akla ya da doal bilgiye deil, imana dayan-
maldr. nk, din aklsal bir bilgi olmad iin onu aklsal
olarak anlamaya almak yanltr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Tanrnn evrenin ileyiine karmamas akln gereidir.
B) Tanrya inanmak insann zgr iradesiyle yapt bir
seim olmaldr.
C) Tanrya inanan insan aklldr.
D) Din ve Tanr aklla deil imanla bilinebilir.
E) Tanr inanla deil aklla anlalabilir.
9. Tmtanrclk (panteizm) Tanr ile evreni bir sayan, her
eyi Tanr olarak gren retilerin genel addr. Bu re-
tiye gre Tanr, evrenin dnda, stnde, evreni aan bir
neden deil, evrende ikin olan, yani evrenin iinde bulu-
nan bir nedendir. Evrenin btn, her ey Tanrdr ya da
tek gereklik Tanrdr.
Buna gre aadakilerden hangisi panteizm retisi-
ne uygundur?
A) Tanr retisi reddedilmelidir.
B) Varlklar ve Tanr zdetir.
C) Tanr zorunlu, dier varlklar mmkn varlklardr.
6
D) Tanrnn varl akl ile bilinebilir.
E) Tanrnn varl veya yokluu konusunda hkm veril-
memelidir.
DN FELSEFES NTE
1 TEST
10. Panteizmde yaratmadan sz edilse bile bu, her eyin do-
ann zorunluluuna gre olumas ya da onda ikin olan
yasaya uygun olmas demektir. Tanr, zgr iradesiyle
hibir eyi yaratmaz, her ey ondan zorunlu olarak kar.
yle ki Tanr da bu zorunluluun dna kamaz. Ruh ve
madde Tanrnn niteliklerinden ikisidir. Bu nedenle bunlar
arasnda bir ikilik yoktur.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Tanr, ktlkleri nlemediinden reddedilmelidir.
B) Tanr, ancak sezgi ile bilinebilir.
C) Tanrnn olduuna ya da olmadna ayn gte kant-
lar bulunabilir.
D) Tanr, lmsz bir varlktr.
E) Tanr ve evren ayn eylerdir.
Yldzl Soru 1
Tanr ilk akl, ilk varlktr. teki varl
klar, yani okluk on-
dan kar. lk varlktan bakasnn
ortaya kmas, onun
varlnn baka varl tamas
ve bakasnn onun
varlndan tam olmas biim
indedir. Tama, varlk-
tan kma anlamndadr.
Farabi bu szleriyle aadakilerd
en hangisini vur-
gulamaktadr?
A) Varln temelinin madde olduunu
B) Tanrya ulamann yolunun akl oldu
unu
C) Varlklarn varlk nedeninin Tanr
olduunu
D) Tanrnn madde cinsinden olduunu
E) Evrenin diyalektik bir srete olu
tuunu
5
11. Din, bir eye ilikin bir bilgi edinmekten ve onu anlamak-
tan daha fazla bir eydir. Din, bir kiinin, kendini baml
hissettii eye btn varl ile gsterdii tepkiyi ima eder;
iman, adanmay ve tapnmay vurgular. Felsefe ise tersi-
ne, anlamay ve bilgelii n planda tutar. yleyse felsefeyi
incelemek, felsefenin ortaya att sorularn trnden do-
lay, insanlara dinsel kanlarn dnsel bakmdan savu-
nulabilir temeller zerine kurmalarnda yardmc olur.
Bu parada vurgulanan gr aadakilerden hangi-
sidir?
A) Felsefenin dine inanan insana kavramlar aklayarak
yardm ettii
B) Din ve felsefenin ayn konuyu inceledikleri
C) Dinin znel, felsefenin nesnel bir yaklamnn olduu
D) Felsefenin eletirel, dinin dogmatik olduu
E) Felsefenin dine kar bir etkinlik olduu
 DN FELSEFES
NTE
TEST 2
1. Tek gerek varlk Tanrdr. nsan ise dier varlklar ieri- 4. Tanrnn varlnn kantlanmasna ynelik abalardan biri
sinde en deerli olandr. nk Tanrsal z kavrayabil- de evrendeki dzen yerine evrenin bizzat varoluundan
me yetisine sahiptir. Bundan dolay insann amac Tanr yola kar. Evrende var olan varlklarn ortaya klarnn
ile btnlemek olmaldr. nsan toplumsal ve bedensel bir sebebi vardr. Ksacas evrende olan her eyin bir ne-
zevklerini bir yana brakabildiinde Tanr ile btnleebilir, deni vardr ve ilk neden Tanrdr. Tanr nedeni olmayan
iyi ve doru olana ulaabilir. Bunun yolu Tanr sevgisidir.
varlktr ve her eyin var olma nedenidir.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
ne ulalabilir?
A) Tanr, yaantlar yoluyla bilinebilecek bir varlktr.
A) Tanr, kendisinden daha mkemmeli tasarlanamayan
B) Tanrnn varln kantlamaya almak anlamsz bir varlktr.
abadr.
B) Evrenin varl Tanrnn varlnn kantdr.
C) Tanr sevgisi insanlar iyiye ve doruya yneltir.
C) Tanr, sadece aklsal olarak bilinebilen kutsal varlktr.
D) Tanrya ulamak iin ibadetler yerine getirilmelidir.
D) Tanrnn mutlak ve snrsz bir gc vardr.
E) Tanrnn varl sadece dnce ile aklanabilir.
E) Nedensellik ilkesi Tanrnn varln kantlamaktadr.

2. I. Tanr tasarlanabilen veya dnebilen en etkin varlk- 5. Tanr, ordunun bandaki kumandan gibidir. Evreni ya-
tr.
rattktan sonra onu kendi yasalarna gre ilemek zere
II. Ondan daha by veya yetkini dnlrse, ona kendi bana brakmtr.
Tanr diyemeyiz.
III. O halde, Tanrnn varoluu, en yetkin olma tanmn-
Aristotelesin bu szleri aadaki felsef yaklamlar-

dan zorunlu olarak kar. dan hangisine uygundur?

Burada verilen nermelerin temelinde aadakiler- A) Deizm B) Teizm C) Panteizm

den hangisi bulunmaktadr? D) Ateizm E) Agnostisizm
A) Evrendeki dzen Tanrnn varln kantlar.

B) nsan doutan Tanrnn bilgisini bilir.

FELSEFE
SOSYOLOJ 11 C) Tanr bilinemez ancak ona inanlr.

D) Tanrnn varl Tanrnn tanmnn iinde bu-

lunmaktadr.
6. nanl biri, hatta inanl bir ocuk Tanry sevgiyle dn-
6 mekte hibir glk ekmez. Bu iten ve ak bir dn-
E) Tanrnn syledikleri yerine getirilmelidir. cedir, bylece Tanr ulu ve yce grnebilir. Ama filozof
baka bir durumdadr. Tanr onun iin bir sevgi ve tapn
nesnesi deil, dnce nesnesidir. Filozof onu anlamaya
alr, almas da gerekir.

Paradan aadaki bilgilerden hangisine ulalabilir?

3. Din felsefesinde, Tanrnn varl ya da yokluu hakknda
hibir eyin bilinemeyeceini savunan grler vardr. El-
deki kantlar yeterli olmadndan Tanrnn ne varl ne
de yokluu bilinebilir.
Bu gr savunan felsef yaklam aadakilerden
hangisidir?
A) Tanr, dnceye dayal bir varlktr.
B) Tanr inancn snflandrmak gtr.
C) Filozoflar Tanr kavramn nesnel bir ekilde ele alr-
lar.
D) Filozofa den hangi inancn daha doru olduunu
nite

A) Teizm B) Agnostisizm C) Ateizm belirlemektir.

D) Panteizm E) Deizm E) Tanrnn yasalar kesindir ve tartlamaz.


7. nsan akl snrldr, duyular ise yanltcdr. nsan gerekli-
in zne, kesinlikten yoksun olan bu aralarla ulaamaz.
nsan akln aan tanrsal hakikat, akl yoluyla hibir za-
man zmlenemez, bilinemez. Bu nedenle, geriye kalan
tek yol imandr. nk iman, kaynan vahiyden alan ve
en kk bir kukuya yer brakmayan, kesin ve amaz
bir ilkedir; iman, her eyi aa kartan yce ve amaz
ktr. Akl ise ancak imann yardmcs olabilir, iman des-
teklemeye yarayabilir.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Akl, dinin ancak baz nermelerini aklayabilir; dier-
leri iman ile kavranabilir.
B) mann akln nnde tutan kii, geree hibir zaman
ulaamaz.
C) Dini gereklii akl ve duyumlarla kavramak gerekir.
D) Akl, dinin dogmalarn anlamada en nemli aratr.
E) Anlam ak olmayan dogmalara iman etmek doru
deildir.
8. Biz Tanry ne olarak dnmekteyiz? Mmkn olan en
mkemmel varlk. Sadece zihnimizde bulunan, d dn-
yada gerek bir varla sahip olmayan Tanr, bu tanma
uymakta mdr? Hayr; nk onun var olmamas en m-
kemmel olmamas demektir. Buna karlk br Tanr, ayn
zamanda var olduu iin birinciden daha mkemmel, yani
en mkemmel varlktr. O halde Tanr, tanm gerei var-
dr.
Anselmusun bu yaklamnda temel ald gr aa-
dakilerden hangisidir?
A) Tanrnn en mkemmel varlk olmasnn ciddi hibir
temeli bulunmamaktadr.
B) Tanrya ulamann yolu akl deil, aktr.
C) Tm varlklar ereflidir; nk Tanr tarafndan yaratl-
mlardr.
D) Evren var olduuna gre, Tanr da var olmaldr.
6 E) Zihnimizde mkemmellik kavram olduuna gre m-
kemmel olan Tanr da vardr.
DN FELSEFES NTE
2 TEST
9. Din, yksek bir varln bizlere verdii yce bir duygudan
ibarettir. Yeter ki ibadet biimleri ve kurallar birileri tara-
fndan bozulmasn; her vatandaa grevini sevdirecek bir
uygarlk dini yeter.
Rousseau bu gryle aadakilerden hangisine
ulamak istemitir?
A) Doa ile Tanr zdetir, i iedir.
B) En yksek iyinin gereklemesinin nedeni yaratc
Tanrdr.
C) Dinin bireysel ve toplumsal ynleri dikkate alnmaldr.
D) Hibir ey Tanrnn zgr iradesiyle yaratlmamtr.
E) Her yoktan var olann, var olmas iin bir neden gerek-
lidir.
Yldzl Soru 2
nsan akl evren, insan, Tanr konu
sunda eitli see-
nekleri dnebilir. Ancak bunlarda
n hangisinin gerek-
leeceini akl deil, vahiy bildirir.
nk snrl bir akl
ile sonsuz olan Tanr kavranam
az. Tanr, ancak iten
gelen bir imanla bilinebilir.
Gazalinin bu dncelerine day
anlarak aadaki
bilgilerden hangisine ulalamaz?
A) Doru bilginin lt akl dei
l vahiydir.
B) Tanr sezgi ile deil, yine Tanr
nn verdii akl ile
bilinebilir.
C) nsan akl her eyi kavrayacak
kadar geni deildir.
D) man, akldan nceliklidir.
E) Tanr, akl ile bilinemez.
7
10. Din ve felsefe ayn konular aratrmasna ramen ulatk-
lar sonular, yntem ve kayna itibariyle farkl dallardr.
Din, ilahi temellere dayanrken, felsefe insan dncesi ile
oluturulmaktadr.
Bu paraya dayanarak aadaki bilgilerden hangisi-
ne ulalamaz?
A) Din ve felsefenin dorulara ulama biimleri farkllk
gsterir.
B) Felsefe akla, din Tanrya dayanr.
C) Dinin kayna ilahi, felsefenin kayna insandr.
D) Felsefe, dine kar bir etkinliktir.
E) Din ve felsefe doa ve insan problemlerini konu edinir.
 DN FELSEFES
NTE
TEST 3
1. Din, eer yaamda manevi huzur ve tatmin salayacaksa
beni yaamn zorluklarna kar koruyup, g verecekse,
mutlu edecekse o din benim iin gerektir ve ona inanl-
mas gerekir.
Bu gr aadakilerden hangisine uygundur?
A) Fayda salayan bilgi dorudur diyen pragmatizme
B) Her eyden kuku duyulmaldr diyen septisizme
C) Tanr aklla bilinebilir diyen rasyonalizme
D) Tanrnn varl bilinemez diyen agnostisizme
E) Bilgi bilimsel yntemlerle elde edilir diyen pozitivizme
2. Gemite bilimsel almalarla dini inan ve yaam i
ieydi. Smer ve Babil medeniyetlerinde, tapnaklar ayn
zamanda birer gzlemevi, din adamlarnn ou da astro-
nomi bilginiydi. Hatta tp bilimi bile din adamlarnn kontro-
lndeydi.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Dinler bilimsel gelimeleri engellemitir.
B) Dinden bamsz olarak bilimsel almalar yaplma-
maldr.
C) Gemite din, bilim ve felsefe bir btnd.
D) Bilimin verileri ile dinin bilgileri srekli atmaktadr.
E) Dinde bilimde olduu gibi tarafszlk sz konusu deildir.
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
8 mek, kurtarmak veya dinin herhangi bir ilevini stlenmek
3. Felsefe, dinin temel ilke ve inanlarn akla dayanarak, akl
ve mantksal analiz yoluyla temellendirmelidir.
Bu cmlede felsefenin dine yaklamnda aadaki-
lerden hangisini benimsedii vurgulanmaktadr?
A) Sorgulayc olma
B) Rasyonel olma
C) Kavramlar tanmlama
D) Objektif olma
E) Btnletirici olma
4. Tanr, varoluun kayna ve koruyucusudur. Onun gc
her eye yeter, o her eyi bilir.
Bu gr aadaki felsef akmlardan hangisine uy-
gundur?
A) Teizm B) Ateizm C) Deizm
D) Panteizm E) Agnostisizm
5. Gazaliye gre seme zgrlnn esas, karmzda
bulunan ve birbirine her bakmdan benzer olan iki eyden
birini, ortada hibir neden olmakszn semekten ibarettir.
Tanr veya dinle ilgili ortada bize kendisini zorla kabul etti-
ren bir bilgi durumu sz konusu olursa zaten artk dinden
veya inantan bahsetmek sz konusu olamaz.
Gazalinin bu yaklamnda temel ald gr aa-
dakilerden hangisidir?
A) Tanr evrenin dnda ve her eyin stndedir.
B) Tanr, gcn gstermek iin evreni yaratmtr.
C) Tanrya inanmak insana fayda salar.
D) Tanrnn varlnn balangc ve sonu yoktur.
E) Tanrya inanmak insann zgr iradesi ile gerekleir.
6.
Nasl ki bilim felsefesi, bilimin kendisinden ok farklysa,
din felsefesi de, dinin kendisinden ok farkldr. Din felse-
fesinin amac t vermek, hidayete eritirmek, teselli et-
deildir. Onun amac felsef soruturma araclyla, insan
varln belli bir alanna, yani dine ve zel olarak kavram
ve inanlara ilikin anlaymz derinletirmektir. Bunun
yannda o, bu kavramlar ve inanlar aklsal eletiriye tabi
tutar.
Bu paraya gre din felsefenin temel amac aadaki-
lerden hangisidir?
A) nsanlarn dini inanlarn pekitirmek
B) Teoloji ile felsefe arasnda bir ayrm yapmak
C) Dine tarafsz ve eletirel yaklaarak dinin kavramlarn
irdelemek
nite
D) nsanlarn dini inanlarnn yannda yer almak
E) Akl karsnda inanca ncelik vermek
 DN FELSEFES NTE
3 TEST

7. Mitolojideki btn Tanrlar doa st deildir; bazen hay-
vanlar, bitkiler bile Tanr saylmtr. Ruhi varlk kavram da
btn Tanrlar tanmlamaz, ruhi olmayan birok Tanr var-
dr. lmszlk de birok Tanrlarn ortak nitelii olamaz,
skandinav Tanrlarnn ou lmldr. Koruyuculuk da
genel bir Tanr nitelii deildir, eitli mitolojilerdeki birok
Tanr korumaz.
Parada aadakilerden hangisi vurgulanmaktadr?
A) nsanlarn Tanrsal bir z tad
B) Tanrnn varlnn bilinemeyecei
C) Tanrnn, evrenin mutlak hakimi olduu
D) Tanr kavramnn genel bir tanmn yapmann gl
E) Tanrnn insanlarn zgrlklerini kstlad
10. Mevlanaya gre Tanrnn raz olduu ve olmad dav-
ranlar vardr. Tanr, insanlara verdii Tanrsal gelerle
onlarn olgunlamasna imkan tanmtr. nsanlar bu ol-
gunlamay gerekletirmekte zgr braklmlardr. n-
k Tanr, hi kimseyi ktlk yapmas iin zorlamaz. Fakat
Tanr herkesin nasl davranacan da nceden bilmekte-
dir. Mevlana insandaki irade zgrlnn insana sorum-
luluk yklediini syler.
Mevlana bu grleriyle aadakilerden hangisini
dile getirmektedir?
A) nsann davranlarnda tamamen zgr olduunu
B) Tanr tarafndan insana verilen irade ile insann sorum-
lu tutulduunu
C) nceden belirlenmi deimez bir yazg olduunu
D) Tanrnn insanlarn zgrln kstladn

E) Ruhun lmsz olduunu

8. Eer dnya imdi olduu gibi olmasayd, doa yasalar
imdiki yasalardan tamamen baka olsayd, rnein mev-
simler imdiki bildiimiz sraya gre birbirini izlemeseydi, Yldzl Soru 3
yamurlar gkten yere doru yapmayp ge ksayd,
insann iki gz yerine be gz olsayd veya hi olma-
sayd, canllardan kendilerine benzeyen varlklar deil de
hi benzemeyen varlklar dosayd bu sz edilen durum Pascala gre insan Tanrnn var
olup var olmadn
kesin olarak bilemiyorsa, iyi bir kum
da bir dzen olacak deil miydi? arbaz gibi hareket
etmelidir. Tanrnn var oluu konu
sunda, kayb olabildi-
Parada eletirilen gr aadakilerden hangisidir? ince az tutarak, olanakl en by
k kazanc elde etme-
ye almaldr. Pascala gre bu
Tanrnn var olduuna
A) Tanrnn varlnn bulunmad inanmakla olanakl olur.
Pascal bu dnceleriyle aa
dakilerden hangisini
B) Tanrnn sezgi ile kavranabilecei dile getirmektedir?
A) Tanrnn ancak akl ile bilinebile
C) Tanr olmadan evrende dzen olamayaca ceini
B) Tm insanlarn Tanrdan bir
para tadklarn
D) Her sonucun bir nedeni olmas gerektii C) Ya varsa diye dnldn
de, Tanrya inanma-
nn gerekli olduunu
E) Tanr ile evrenin yapsnn ayn olmas D) Tanrnn sezgi ile kavranab
ileceini
E) Tanrnn doru bilgi konusund
a insan aldatmaya-
can
9. Tanr, kavram gerei, yetkin varlktr. Tanrnn olmadn
dnrsek, sonsuz nitelii olan yetkin varlk kavramndan 9
bir nitelii eksiltmi oluruz. Bu nitelik var olmak yklemi-
dir. Var olmak ykleminden yoksun olan bir varlk, etkin
varlk olmaktan kar, eksik bir varlk olur. yleyse, yetkin 11. Orta ada Tanrya inanan bir Hristiyan iin hakikati ve
varlk olan Tanrnn olmas gerekir. hayat aratrmaya hi gerek yoktur. nk Tanr btn
doru ve gerekleri kutsal kitap ncilde aklamtr.
Anselmusun bu yaklamnda temel ald gr aa-
dakilerden hangisidir? Bu durum Orta ada aadakilerden hangisine yol
amtr?
A) Tanrnn varl ya da yokluu bilinemez.
A) Felsefenin ve bilimin din ile temellendirilmesine
B) Tanr, dorular peygamberler araclyla insanlara
bildirmitir. B) Akln, Tanrnn bildirdiklerinin nne gemesine

C) Tanr ve evren zdetir. C) Bilim ve felsefeye verilen nemin artmasna

6
D) Tanrnn insanlara kendini amas vahiy yoluyla ger- D) Tanrnn varlndan kuku duyulmasna
ekleir. E) Hakikate ve Tanrya ulalamayaca fikrinin yaygn-
E) Tanrnn varl akl yoluyla ispatlanabilir. lamasna
 DN FELSEFES
NTE
TEST 4
1. Felsefe bilme, din ise inanma ile ifade edilebilir. nanma
ile bilme arasnda ise apak bir farkllk vardr: Bilinen
bir eye inanlmaz, o ey yalnzca bilinir. rnein, suyun
kaldrma kuvvetini biliyorsam buna inandm sylemem
makul olmaz. nanlan bir ey ise bilinemez. Daha doru-
su herhangi bir bilgi ile dorulanma veya yanllanmaya
ihtiya gstermez. Yani inancn konusu olan ey bilgi ile
kabul veya reddedilmesi mmkn olmayan bir eydir.
Bu paraya dayanarak aadaki bilgilerden hangisi-
ne ulalabilir?
A) Din, bir bilgelik sevgisi olma yolundadr.
4. Tanrnn varlnn kantlanmasna ynelik abalardan biri
de evrendeki dzen yerine evrenin bizzat varoluundan
yola kar. Evrende var olan varlklarn ortaya klarnn
bir sebebi vardr. Ksacas evrende olan her eyin bir ne-
deni vardr ve ilk neden Tanrdr. Tanr nedeni olmayan
varlktr ve her eyin var olma nedenidir.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Tanr, kendisinden daha mkemmeli tasarlanamayan
varlktr.

B) Felsefede akl ile ulalan dorular, dinde vahye dayal B) Evrenin varl Tanrnn varlnn kantdr.
inanlar nemlidir. C) Nedensellik ilkesi Tanrnn varln kantlamaktadr.
C) Bir eyi kutsal kabul etmek ona uymay da beraberin-
D) Tanrnn mutlak ve snrsz bir gc vardr.
de getirir.
E) Tanr, sadece aklsal olarak bilinebilen kutsal varlktr.
D) Genel-geer bir din kavram yoktur.

E) Felsefe kurgusal, din Tanrsal aklamalara dayanr.

2. Evren mkemmel dzenlilikte olan bir makinedir. Dola-
ysyla Tanrnn arada bir onu dzeltmek veya onarmak
zere mdahale etmesine ihtiya yoktur. Yaratc ne denli
mkemmel ise, evren de o denli mkemmel bir sistemdir.
Bu paraya dayanarak aadaki bilgilerden hangisi-
ne ulalabilir?
A) Evrende nedensiz hibir ey yoktur.
B) Tanr, evrenin toplamndan fazla bir eydir.
C) Evrendeki dzenlilik Tanrnn varln kantlar.
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 D) Tanr ve evren bir ve ayndr.
5. Tanrya inanmakla birlikte, belli bir dinin dogmalarn ve
ilkelerini benimsemeyen bir Tanr retisidir. Bu reti,
Tanrnn evreni yarattktan sonra onu kendi yasasna gre
ilemek zere, kendi bana braktn ne srer.
Bu parada sz edilen gr aadakilerden hangi-
sidir?
A) Politeizm B) Agnostisizm
C) Teizm D) Panteizm
E) Deizm

E) Tanr, srekli olarak yaratr.

10

3. Tanrnn varlnn ele alnmasnda Tanrnn varln ka- 6. Tanr sonsuzca mkemmel olduuna gre, bu z ve varo-
bul edenler, reddedenler ve Tanrnn varlnn bilineme- lu baka hibir varlkla paylalamaz. Tanr sonsuz m-
yeceini savunanlar yer almaktadr. kemmel, sonsuz stndr. O tm varlklarn varlk nedeni-
Buna gre aadakilerden hangisi Tanrnn varlnn dir, ezeli ve ebedidir. Onun her eye gc yeter, her eyi
ya da yokluunun bilinemeyecei grn yanstr? bilendir.

A) Tanrnn varln ya da yokluunu gsteren bir ipucu Bu parada aadakilerden hangisi anlatlmaktadr?
yoktur.
A) Peygamberlerin insanlara mesaj iletmeleri
B) Tanr evreni yaratan tek gtr.
B) Tanrnn bilinemezlii
C) Evren ve Tanr zdetir.
C) Tanrnn yetkinlii
D) Evren yaratldktan sonra kendi yasalarna gre ile-
nite

meye braklmtr. D) Tanr fikrinin deikenlii

E) Evrendeki dzen Tanrnn varln kantlar. E) Vahyin olanakll


7. Kanta gre insan, yalnzca bilen deil ayn zamanda ey-
lemde bulunan bir varlktr. Ahlak, insann zgrl ve
insan ruhunun lmszl yannda Tanrnn varln da
gerektirmektedir. nk aksi durumda iyilik yapan birisinin
yapt iyiliin dln; ktlk yapan birisinin de yapt Bu parada Orta a felsefesinin hangi zellii vurgu-
ktlklerin cezasn grmesi sz konusu olamaz. O hal-
de adalet ve hak duygusu, Tanrnn var olmas gerektiini
sylemektedir.
Kant dine ilikin grlerini aadaki felsefi alt dal-
lardan hangisine dayandrmaktadr?
A) Siyaset B) Sanat C) Ahlak
D) Varlk E) Bilim
8. Deizme gre Tanr, dnyay ok ok eskiden yaratm,
ancak ondan sonra kendini vahiy yoluyla insanlara bilinir
klmamtr. Bylelikle Tanr, kendini insanlara birtakm
doa st yollarla deil, doa ve onun yasalar araclyla
duyuran en yce varlk konumuna getirilmitir.
Deizmin bu yaklamnda temel ald gr aada-
kilerden hangisidir?
A) Tanr evreni dorudan deil, doa yasalaryla ynetir.
B) Tanr, ona duyulan akla anlalabilir.
C) Tanrya ulamak iin dinin dogmalarna uyulmaldr.
D) Tanrnn bilgisine her eyden kuku duyularak varla-
bilir.
E) Tanrnn var olup olmadn bilmek olanakszdr.
9. Maddenin kendine zg hibir zellii yoktur. Bu neden-
le insann bedensel yaps zerine, iyiliin sembol olan
Tanrdan baka hibir k yansmaz. Bu dnyadaki ya-
am da, ruhun bedene dmesiyle balamtr; ancak ya-
am Tanrya yani iyilie ve erdeme adanrsa, insan mutlu-
lua ular.
Bu parada aadakilerden hangisi vurgulanmaktadr?
A) Tanr mistik bir sezgi ile bilinebilir.
B) Ahlak erdemli yaamann bir arac olmaldr.
C) Tanr, insanlara nasl davranacan sylememelidir.
6
D) nsann mutluluu Tanr ile olanakldr.
E) Tanr, hazlar yasaklad iin insanlar mutlu olamazlar.
DN FELSEFES NTE
4 TEST
10. ounlukla sanldnn tersine Orta ada byk bir kl-
tr yaam vardr. Ama bu kltr kendi iine kapal, ara-
trmaya ak olmayan bir felsefeye dayaldr. Bu felsefe
her eyden nce reticidir, aratrc deildir. Bu felsefe
dorular aramaz, zaten zaten ona sahip olduuna inanr.
lanmaktadr?
A) Merak ve hayretin n planda olmas
B) Bilginin bulunmu olduuna inanlmas
C) Akln n plana kmas
D) Dinin felsefenin boyunduruunda kalmas
E) Eletirel bir tavrn benimsenmesi
Yldzl Soru 4
Tanr, seni bu dnyaya bir lml
olarak getirmedi mi?
Ksa bir zamanda onun bu dnyadak
i egemenliini g-
rp bayram etmen iin bu dnyadas
n. Ben daha birok
bayramlar grmek isterim deme.
Bayramn da bir sonu
var. ekil git. Hem de krederek,
yerini de bakalarna
brak. Tpk olgunlam bir mey
ve gibi ol, daha sonra
l ve seni yaradan Tanrya kret.
Stoaclar bu grleriyle aadak
ilerden hangisini
dile getirmektedir?
A) Tanrnn aklla aklanabilecein
i
B) Tanrnn evrenin ileyiine karmad
n
C) Tanrnn her eyi zgr iradesiyle
ynettiini
D) Tanrnn zelliklerinin bilinemeyece
ini
E) Tanrnn verdii yaam gibi, lm
n de normal
karlanmas gerektiini
11
11. lmden sonraki hayat inanc insann dnyadaki tm ha-
reketlerini kontrol altna alr. Dnce ve davranlar buna
gre oluturulur. Zaten dinin fonksiyonu da bu ekilde in-
san hayatn belirli bir dzene sokarak sosyal yaanty
dzenlemektir. Bylece insanlar her ynden karsndaki-
ne zarar vermekten uzak duracaktr.
Bu paraya gre dinin temel ilevi aadakilerden
hangisidir?
A) Toplumsal kontrole katk salama
B) Bireye mutluluk verme
C) nsan inanl klma
D) Bireyi te dnyaya hazrlama
E) nsana sabrl ve hogrl olmay retme
 1. Teolojide inan nemlidir ve eletiriye kapal olduundan teoloji ....................................... tir.

2. ......................................., tarafsz, tutarl ve eletirel tarzda dinleri inceler.

3. Din felsefesinde hem insann eylemlerinde zgr olduu hem de Tanrnn nceden her eyi belirledii fikrini ayn anda savun-

mak zordur. Bu durum din felsefesinin ....................................... olduunu gsterir.

4. ....................................... mutlak varlk veya varl zorunlu varlktr.

5. Tanrnn insanlar iin mesajlarn peygamberleri araclyla bildirmesine ....................................... ad verilir.

6. Buyruklarn insanlara ulatrmak iin Tanrnn setii elilere ....................................... denmektedir.

7. Dinin temel dorularna inanlmasna ....................................... ad verilir.

8. Tanrya, Tanrnn istedii ekilde tapnlmasna ....................................... denir.

9. stn varla kyasla saygdeer kabul edilen varlklara ....................................... ad verilir.

10. lmden sonraki yaamn geecei teki dnyaya ....................................... ad verilmektedir.

11. ....................................... Tanr var mdr? Evren yaratlm mdr? Vahiy mmkn mdr? Ruh lmsz mdr? gibi sorulara

yant atar.

12. Tanrnn iyi, kudretli, evrenin yaratcs olma gibi zellikleri olduunu ileri sren gre ....................................... ad verilir.

13. Tanrnn varln Yokluunun dnlmesi mantken olanaksz olan varlk eklinde ispatlayan gr, .....................................

.. kanta rnektir.

12
14. Varl aklla bilinen ve evrenin ileyiine karmayan Tanr anlayna ....................................... ad verilir.

15. Tanr ve evren zdetir. diyen felsef retiye ....................................... denir.

16. Tanrnn varlnn ya da yokluunun bilinemeyeceini savunan felsef gre ....................................... ad verilir.

Cevaplar

1. dogmatik 5. vahiy 9. kutsal 13. ontolojik

2. Din felsefesi 6. peygamber 10. ahiret 14. deizm
3. tutarl 7. iman 11. Din felsefesi 15. panteizm
nite

4. Tanr 8. ibadet 12. teizm 16. agnostisizm

 D Y

1. En ilkel toplumlardan en uygar toplumlara kadar din, daima var olmutur.

2. Din, toplumsal kontroln salanmasn gletirir.

3. Teoloji ile din felsefesi arasnda bir farkllk yoktur.

4. Teoloji belli bir dini ele alr ve dogmatiktir.

5. Din felsefesi, dinin temel tezleri hakknda rasyonel, kapsaml ve tutarl bir ekilde dnmektir.

6. Din felsefesinde varl zorunlu olan varla peygamber ad verilir.

7. badet, Tanrya saygy ve ball ifade eder, ruhu arndrr, disipline sokar.

8. Her dinin ibadet biimleri ayndr.

9. Tanrnn peygamberler araclyla mesajn insanlara iletmesine vahiy ad verilir.

10. Ahiret inanc ruhun lmszl fikrine dayanr.

11. Dinde sayg deer kabul edilen varlklara iman ad verilir.

12. Yaratcnn tm gcyle var olduunu savunan felsefi gre ateizm ad verilir.

13. Evrenin varlna dayanarak Tanrnn varlnn ispat edilmesine kozmolojik kant ad verilir. 13

14. Deizmde Tanrnn varlna inanlr, ama peygambere, vahye, kitaba ve herhangi bir dine inanlmaz.

15. Tanr ve evren birdir, ayn eydir. diyen gre teizm ad verilmektedir.

16. Agnostisizm zihnimizin Tanry tespit edemeyeceini, bilgimizin bu konuda yeterli olmadn savu-
nur.

Cevaplar

6
1. D 2. Y 3. Y 4. D 5. D 6. Y 7. D 8. Y 9. D 10. D
11. Y 12. Y 13. D 14. D 15. Y 16. D
 1. Din felsefesinin konusu nedir?
Aklaynz.

2. Teoloji ile din felsefesinin farklar-

n yaznz.

3. Din felsefesinin rasyonel, kap-

saml ve tutarl olmas ne demek-
tir? Aklaynz.

4. Din felsefesinin temel kavramla-

rndan yce ve kutsal kavramla-
14
rn aklaynz.

5. Din felsefesinin vahiy ve ibadet

kavramlarn aklaynz.
nite
 6. man ve peygamber kavramlarn
aklaynz.

7. Teizmin ontolojik ve kozmolojik ka-

ntlarn aklaynz.

8. Deizm nedir? Deizmin temel g-

rlerini yaznz.

15
9. Panteizmin temel grlerini yaz-
nz.

10. Agnostisizm neden Tanrnn

varlnn ya da yokluunun
bilinemeyeceini savunmaktadr?
Aklaynz.

6
 8.
fasikl
runu
S vlet So
ELSEFE ve D e
S E T F vramla
r
SYAt Felsefesinin Temr? e l Ka

Siyase z e n Var md nu
ir D ru
deal B v l et l ikisi So
De
Birey
 RETEN SYASET FELSEFES amlar ve Devlet Sorunu
TEST 1 Siyaset Felsefesinin Temel Kavr
1. Brokrasi, bir devlet ynetiminde tabandan yukarya doru ktka da-
Brokrasi memurlar topluluudur. Seim-
le deil atamayla i bana gelirler. Alan-
larnda uzmandrlar ve devletin ayakta
durmasna yardmc olurlar.
2. Devlet, adaleti esas almal, yasalara dayanmal, bireyin mutluluunu
Birey-devlet ilikisi aklc esaslara ba-
lanmal, yneticiler de drst olmaldr.
Olmas gereken devlet ynetimi iin de
birtakm grler ortaya atlmtr.
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
3. Siyaset bilimi, insann toplumsal hayatnn nasl mmkn olduunu, onun
2
Siyaset bilimi ve siyaset felsefesi ayn
konuyu incelemesine ramen farkl yn-
temler kullanrlar. Siyaset bilimi sosyal bi-
limlerden biri olduu iin var olan sistem-
leri inceler. Fakat siyaset felsefesi olan
inceledii gibi ideal olan da aratrr.
ralan bir yap iinde rgtlenmi olan, kiisellikten uzak genel kurallar ve
ileyi ilkelerine gre alanlar grubunun addr. Gelimi bir i blmne
ve grevlerde uzmanlamaya dayanr. Siyasi iktidar ellerinde tutan kii-
lerin demokrasilerde seilmi olmasna karn, brokratlar bir ii yapmak
iin greve atanm profesyonel alanlardr.
Bu paraya gre brokrasinin temel ilevi aadakilerden hangisi-
dir?
A) Seilmileri denetleme
B) Kendi konumlarn koruma
C) Halk bilinlendirme
D) Yasama ve yrtmeyi koordine etme
E) Devletin ilemesini ve devamn salama
amalamal, bireyin gelimesine yardmc olmaldr. Hkmdarn grevi,
halkn gven ve huzur iinde ahlka uygun olarak yaamasn salamak-
tr. Buna karlk birey de erdemli olmaya aba gstermelidir.
Bu parada siyaset felsefesinin hangi sorununa yant bulunmamak-
tadr?
A) Yneticilerde aranan niteliklere
B) Birey-devlet ilikisinin nasl olmas gerektiine
C) Devletin nasl olmas gerektiine
D) Sivil toplumun nemine
E) Devletin dayand temel ilkelere
hangi tr siyasi ynetimler altnda ve neden dolay yaadn, siyasi ikti-
dar veya egemenliin nasl ortaya ktn aratrr. Ancak o, bu konularla
ilgili olarak deer yarglarnda bulunmaz. Buna karlk siyaset felsefesi
bu konular ve kurumlarla ilgili olarak ayn deerlendirmelerde bulunurken,
erdemli toplumu, iyi bir siyasi rejimi, insan doasna uygun olan siyasi
ynetimin hangisi olduunu irdeler ve bu konuda nerilerde bulunur.
Bu paraya gre siyaset felsefesi hangi nitelii ile siyaset bilimin-
den ayrlr?
A) Ynetim konusunu incelemesiyle
B) Olmas gerekeni de aratrmasyla
C) Devlet konusunda nesnel bir tavr benimsemesiyle
nite
D) Devlet biimlerini sorgulamasyla
E) Siyasetilere yn vermesiyle
 SYASET FELS EFES RETEN
Siyaset Felsefesinin Temel Kavr
amlar ve Devlet Sorunu 1 TEST

4. Siyasi egemenlik, i ve d egemenlik olarak ikiye ayrlr. D egemenlik,

devletin darda baka hibir devlete bal olmamasdr. egemenlik
ise, devlet iktidarnn en stn olma, blnemez ve devredilemez olma Egemenlii elinde bulunduranlar hibir
gibi zelliklerini belirtir. bask altnda kalmadan bu egemenlii
Buna gre, devletin egemenlii kavramndan aadakilerden kullanabilmelidirler.
hangisi anlalmaktadr?

A) Ynetimde tutarllk

B) Evrensel hkmdarlk

C) Kararlarda uygulanabilirlik

D) Bamszlk ve mutlak otorite

E) Eitlik

5. Devlet, halkn yaam ve mal zerinde diledii eyi yapamaz.

Devlet, insanlarn izni olmadan onlarn mlkiyetinin hibir parasn

alamaz.

Devlet, yasa yapma gcn bakasna devredemez; nk yalnzca

halk, yasama gcn kullanacaklar belirleme hakkna sahiptir.

Devlet, bu belirlemeleri dikkate almadnda yurttalarn itaatsizlikleri

ktidarn yapt ilerin hukuki dayanakla-
ile karlar.
rnn olmas gerekir. ktidarn keyf uygu-
Yurttalarn bu itaatsizlikleri aadakilerden hangisine ilikin ku-
kularndan kaynaklanr? lamalar halkta itaatsizlie neden olur.

A) Egemenlik B) Sivil toplum C) Meruiyet

D) Adil yarglama E) Muhalefet

3
6. Hobbesa gre, pratik akl gerei insan kendini korumak iin bir toplum
semeli ve otoriteye boyun eerek yaamaldr. Bu gryle, toplumsal
ilikileri denetleyen devletin varln aklla temellendiren Hobbes, atan
bireysel istenler yerine tek bir istenci koymaktadr. Bu btn yurttalarn
zerinde anlatklar kollektif istentir.

Hobbes, devletin varln aadakilerden hangisine dayandrmak- Hobbesa gre nsan insann kurdudur.
tadr?

A) nsann bencil yapsna

B) Hukukun stnlne

C) nsanlarn topya arzularna

7
D) nsanlarn frsat eitliini istemesine

E) zel mlkiyetin korunmasna

 RETEN SYASET FELSEFESy - Devlet likisi Sorunu
TEST 2 deal Bir Dzen Var mdr? Bire
1. Simon, Owen, Marx ve Engels gibi filozoflar toplumun salk, zek ve
Sosyalist dnrler toplum iindeki bi-
reylerin her ynden ayn konumda olma-
s gerektiini savunmulardr. Aksi tak-
dirde zayflar devlet iinde kaybolurlar.
2. Platona gre, nasl ki insan bir mikroorganizma ise, devlet de makro-
Platon, devleti insana benzetmitir. Her
organn bir grevi olduu gibi her bireyin
de bir yetenei ve grevi vardr. rnein
bir filozof iilik, bir asker de yneticilik
yapmamaldr.
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
4
3. lk ada sofistler tarafndan savunulan devletin gereksizlii grnn
Sofistler doal olan savunmulardr.
Devlet yapma bir kurum olduundan, do-
al olana kardr.
kabiliyet bakmndan anssz bireylerinin, temel siyasi zgrlk olan bir
toplum dzeninde ezileceini savunurlar. Bu yzden devletin, zayflar
koruyucu tedbirler almas, imkan, kudret ve zenginlii paylatrmas ge-
rektiini savunurlar.
Bu filozoflara gre, ideal dzeni belirleyen lt aadakilerden
hangisidir?
A) zgrlk B) Eitlik C) Adalet
D) Gler ayrl E) zel mlkiyet
organizmadr. nsan vcudunun belli ilevleri yerine getiren organlardan
olumas gibi devlet de belli grevleri yerine getiren snflardan oluur. yi
bir devlet, insandaki organlara karlk gelen snflarn birbiriyle uyum ve
bar iinde yaad bir devlettir.
Platonun devlet dncesi iin aadakilerden hangisi sylenebi-
lir?
A) Sosyal devleti savunduu
B) Hukukun stnln nceledii
C) Eitlie nem verdii
D) Ynetenleri nemsedii
E) Toplumu yeteneklere gre snflara bld
temelinde u iddia vardr. Toplumsal yasalar doal olana aykrdr ve k-
tdr. nsann zne daha uygun olan dolaysyla doru ve iyi olan doal
olandr. rnein; klelik, doal olmayan ancak yasal-toplumsal olan bir
kurumdur.
Sofistlerin devlet anlay iin aadakilerden hangisi sylenebilir?
A) Yneticiler de var olan yasalara uymak zorundadr.
B) zel mlkiyetin ortaya kmas devleti meydana getirmitir.
C) Devlet uzlamayla oluturulmu yapay bir kurumdur.
nite
D) Devlet insann zne aykr bir kurumdur.
E) zgrlk ancak bir devlet dzeni ile olanakldr.
 SYASET FELS EFES RETEN
deal Bir Dzen Var mdr? Bire
y - Devlet likisi Sorunu 2 TEST

4. Hegele gre, gelime srecinin belli bir aamasnda atmadan kurtul-

mu bir durumun ortaya kmas, deiim rntsne son verebilecek tek
eydir. Daha fazla atma yoksa, daha fazla deime de olmayacaktr. Hegele gre toplumlar deiir ve geliir.
Eer bir btn olarak toplumun tarihsel gelimesinden sz ediyorsak, bu
Bu gelime ve deime ztlarn arp-
atmadan kurtulmu bir topluma ulaldnda gerekleecektir. O za-
man ideal duruma varlm olur; byle bir durumda daha fazla deime ne masyla olur.
zorunlu ne de istenir bir eydir.

Hegelin bu yaklamnda temel ald gr aadakilerden hangi-

sidir?

A) Toplumlarn siyasal anlaylar genellikle deimez bir nitelik tar.

B) Siyasal dncelerin byk bir ounluu uygulama olana bulama-

mtr.

C) Siyaset kuramlarnn temelinde ahlk ilkeleri bulunur.

D) Her toplumun deiim basamaklar farkldr.

E) Toplum geliimini tamamlandnda atmalar anlamn kaybedecek-

tir.

5. Aristotelese gre insan, her eyden nce toplumsal bir canldr. Toplum-
sal bir canl olduundan, ahlki amalarna, ahlki olgunlua ancak top- Aristoteles siyasete ilikin dncelerini
lumda eriir. Devletin asl amac, yurttalarn ahlki bakmdan gelimeleri ahlk alanyla ilikilendirerek aklam-
ve olgunlamalardr. Devlet ynetimleri kendi balarna iyi ya da kt
tr.
deildir; ancak sz konusu amac gerekletirebilmesine gre iyi ya da
kt, doru ya da yanl ynetim vardr.

Aristoteles bu grleriyle aadakilerden hangisini vurgulamakta-

dr?

A) Ynetim biiminden ok yneticilerin erdemli olmasnn nemini

B) nsanlarn temel gereksinimlerinin devletle karlanacan

C) deal bir dzenin olanakl olmadn

D) Devleti sekinlerden oluan bir zmrenin ynetmesi gerektiini

E) Devletin grevinin toplumu d tehditlerden korumak olduunu 5

6. Herkes dnce ve inan zgrlne sahip olmaldr. zgrlklerde tek

snr, baka birine zarar verme noktasdr. Birey bakasnn zgrlne nsan olabildiince zgr olmaldr. Fa-
sayg duymuyorsa, kendi zgrlne sayg duyulmasn bekleyemez. kat bir insann zgrl dier insann
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisidir? zgrlnn balad yerde biter.

A) Eitlie zgrlk elik etmelidir.

B) zgrln snrlarn iktidarlar belirlemelidir.

C) Dierlerinin yaam hakkna zen gstererek insanlar zgr olmaldr.

7 D) Snrsz zgrlk ktye kullanlabilir.

E) zgrlk ideal bir devlet dzeninde olanakldr.

 SYASET FELSEFES
NTE
TEST 1
1. Yurttalarn haklarnn garanti altna alnmas, devletin bi-
ricik meru amacdr. Eer bir devlet bu haklar ktye kul-
lanmaya balarsa ya da onlar korumay brakrsa, normal
yollar kullanarak o ynetimi alaa edip, yerine ii daha
iyi yapan bir ynetimi geirmek, ynetilenlerin hakkdr.
Bu parada dile getirilen gr aadakilerden han-
gisidir?
A) Devletin halk karsnda etki alan giderek genile-
mektedir.
B) Egemenlik son durumda halkndr.
C) Bireyin zgrlklerinin snrn devlet belirlemelidir.
D) Hak aray belli kurallar erevesinde yaplmaldr.
E) Devlet ynetiminde deneyimli insanlar olmaldr.
2. nsan, insann kurdudur. Eer devlet olmasayd insanlar
birbirlerine zarar verirlerdi. Glnn gsz ezdii bir
doal eleme ortamnn olmamas, insanlarn can ve mal
gvenliinin salanmas iin insanlar ortak irade ile otori-
teye balanmlardr.
Hobbes, bu szleriyle devletin oluumunu aadaki-
lerden hangisine dayandrmaktadr?
A) Otoritenin olmasna
B) nsanlarn topraa yerlemesine
C) nsanlarn birbirinden korunma ihtiyacna
D) blm ve uzmanlamaya gereksinim duyulmasna
E) nsanlarda devlete kar doal bir yatknln bulunma-
sna
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
6 6. ada devletlerde egemenliin meruluu, aklc veya
3. Devlet, bir snfn dier snrlar egemenlii altnda bu-
lundurduu bir rgtlenmedir.
Devlet, en stn deer ve bal bana bir amatr.
Devlet bir ama deil, toplum dzeninin korunmasna
salayan bir aratr.
Burada siyaset felsefesinin hangi sorusuna yant ve-
rilmektedir?
A) Devlet nedir?
B) Egemenliin kullanl biimleri nelerdir?
C) Devlet nasl olumutur?
D) Devletin geleri nelerdir?
E) Brokrasiden vazgeilebilir mi?
4. En iyi toplumsal dzeni arayan, hibir yerde bulunmayan
topyalarn yazlmas siyaset felsefesinin hangi zelli-
i ile aklanabilir?
A) Olmas gerekeni incelemesiyle
B) Toplumsal gereklikten yola kmasyla
C) Toplumsal dzeni salamasyla
D) Yurttalar bilgili klmasyla
E) Toplumsal hogry artrmasyla
5. Karmaa, dzenin olmad bir durumu ifade eder. Dzen
ise, bireyler aras ilikilerin ve toplumsal yaamn birtakm
kural ve ilkelere gre ynlendirilmesinden ortaya kar.
Devletin olduu yerde belirli bir dzenden sz edilebilir;
ancak devletin olmad yerde dzenden sz edilemez.
Devletin yaptrm gcnn olmad ya da yeterince uygu-
lanmad toplumlarda karmaa ba gsterir. Orada ancak
anari ve kaos vardr.
Bu paraya dayanarak aadaki genellemelerden
hangisine ulalabilir?
A) nsanlarn zgrl ancak hibir otoritenin olmad
bir dzende mmkndr.
B) Bir toplumsal dzende farkl grlere saygl olunma-
ldr.
C) Dzen kavram insanlara ve toplumlara gre deiir.
D) Devlet gereklidir nk hi kimse karmaa istemez.
E) ktidar seimle i bana gelmelidir.
bir otoriteye dayanmasndan ileri gelir. Burada egemenlik
gler ayrl ilkesine gre kullanlr. Yneticiler kullandk-
lar iktidar gcn yazl ilkelerden ve yazl hukuktan alr.
Bu parada siyaset felsefesinin hangi problemleri ara-
sndaki iliki vurgulanmaktadr?
A) Devletin nasl olutuu ile egemenliin kullanl bi-
imlerinin neler olduu
B) Sivil toplumun anlamnn ne olduu ile iktidarn kayna-
nn ne olduu
C) Meruiyetin ltnn ne olduu ile iktidarn kaynan
da ne bulunduu
D) Dzenin gereklilii ile devlet oluumu arasndaki iliki-
nin ne olduu
nite
E) Dzen araylar ile topyalar arasndaki ilikinin ne
olduu
 SYASET FELSEFES NTE
1 TEST

7. Toplum halinde yaamak insann sadece iyi zellikler ka- 10. Kinikler, uygarln her trl rnn deersiz bularak red-
zanmasna yol asayd, devlet dediimiz kuruma gerek detmilerdir. Bu rnler iinde, onlara gre, zel mlkiyet,
evlilik, aile, klelik ve din vardr. te devlet ve ynetim de
kalmayacakt. Devlet olmadan toplumsal dzen salana- Kiniklere gre, uygarln sonucu olan yapay ve insan do-
maz, insann yaamasna da olanak kalmazd. Nasl bilgi asna aykr kurumlardandr. nsann dier eyler yannda,
sahibi olmadan insann yaamasna olanak yoksa, dev- eer mutlu olmak istiyorsa, devletten de kamas gerekir.
lette dzeni salayan hukuk kurallar olmadan da insann Kiniklerin bu yaklamnda temel ald gr aa-
yaamasna olanak yoktur. dakilerden hangisidir?
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi- A) Devlet zor kullanma gcne sahip tek kurumdur.
dir? B) Devletin amac insanlar mutlu klmaktr.
C) Devletin temel grevi bireyin temel hak ve zgrlkle-
A) zgrln snrlar topluma gre deiir. rini gvence altna almaktr.
B) Devletin amac dzeni salamaktr. D) Devlet, insan doasnn devam olan doal bir varlktr.
E) Devlet, insan doasna aykr ve gereksiz bir kurumdur.
C) nsanlar devlet olmadan da uyumlu ekilde yaayabi-
lirler. Yldzl Soru 1
D) Bireysel haklar doutan gelir ve bakalarna devredi-
lemez.
E) Her siyasal hareket felsef olarak temellendirilmitir.
Sivil toplum, devlet ve devleti yne
tenlerin etkisinin d-
nda kalan, toplumun, kendi ka
rlarn korumak iin
8. nsanolu, tarih boyunca bir dzenin gerekliliinin bilinci rgtlenmi kesimidir. Yurttalar,
rgtleri araclyla
iinde olmutur. Ne var ki byle bir bilin, insanolunun ynetime kar bir bask grubu
refah ve mutluluk salayacak bir toplumsal dzene ka- olutururlar. Bu yolla
merkezi otoriteye kar sz, yetk
vumasna yetmemitir. Bundan tr, dnce tarihinde i ve karar hakkna sa-
hip olurlar. Sivil toplum rgtleri
filozoflar; zgrlk, eitlik, adalet idelerinden ya da dinsel politikay ama olarak
deil; sosyal, ekonomik, siyasi hak
kavramlardan yola karak ideal dzen araylar ierisin- ve zgrlklerini ko-
rumak ve kullanmak iin bir ara
de olmulardr. olarak kullanrlar.

Filozoflarn gereklikte olmayan, bu kavramlara dayal Paraya gre sivil toplum rg

olarak kurulmu ideal toplumsal dzen tasarmlarna
ne ad verilir?
A) Hukuk devleti B) Sivil toplum
C) Karmaa D) topya
E) Gler ayrl
9. Machievelli, devletin ya da devlet adamnn lkesinin ya-
rarna olabilecek her eylem ve her hareket tarznn me-
ru olduunu, amacn arac merulatrdn sylemitir.
Devlet kendi iinde bir amatr ve devlet egemenlik iin
11. Hukuk, bireyler iin belli haklar tanr, bu haklarn snrlarn
vardr. Her ey egemenlik amacn gerekletirmek iin
bir aratr. nsanlarn deerli bulduu her ey bu amaca
hizmet ettii lde iyi ve deerlidir. Ynetici, devletin ege-
menliini tesis edebilmek iin her yola bavurabilir.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Devletin srekliliinin salanabilmesi iin ynetici z-
grce davranabilir.
B) Devletin eitlii zgrlkle tamamlamas gerekir.
C) Birey-devlet ilikisi aklc esaslara balanmaldr.
tlerinin amac aa-
dakilerden hangisidir?
A) Yneticilerin ahlkl ve bilge insa
nlar olmasna
yardm etmek
B) Halkn can ve mal gvenliini sal
amak
C) nsanlar arasnda eitlik ve adaleti
salamak
D) Grevini ktye kullanan siyasiler
i cezalandrmak
E) Bireyi devletin gcne kar koru
mak
7
belirtir. Bu tannan haklar erevesi iinde birey istedii
gibi hareket edebilir. Bu snrn dnda kt veya kma-
ya alt zaman devletin yaptrmlaryla karlar.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Yasalar doal yaama zarar verir.
B) Hukuk gllerin hizmetinde olmaldr.
C) Devletin belirledii zgrlk snrlarna uyulmadnda
birtakm cezalarla karlalr.
D) Snrsz zgrlk ktye kullanlabilir.

7
D) Devlet, insan doasn bozan gereksiz bir kurumdur.
E) Devlet ortak iradenin bir rn olduundan, her eylemi
E) Devlet, bireyin karn ve mutluluunu salad l- meru niteliktedir.
de gereklidir.
 SYASET FELSEFES
NTE
TEST 2
1. Meruiyet, yasalara, geleneklere ve kamu vicdanna uy-
gun olmaktr. Eer iktidar rastgele elde edilmeyip, bir hak-
ka dayanyorsa meruiyet kazanmtr. Meru iktidar, top-
lumda egemen ve yaygn olan hak anlayna uygundur.
Bu gre gre iktidarn meruluu aadakilerden
hangisine baldr?
A) Halka ve halkn beklentilerine uygun olmasna
B) zel mlkiyetin korunmasna
C) Bilimsel verilere dayanmasna
D) Seimle iktidara gelinmesine
E) Muhalefetin grlerine yer vermesine
2. nsann zgr olabilmesi demek yeteneklerini, eilimleri-
ni, beenileri serbeste gelitirebilme olanaklarna sahip
bir devlette yaamas demektir.
Bu dnrn savunduu gr aadakilerden han-
gisidir?
A) Devlet eitlii temel alan aklc ve yasal bir ynetime
sahip olmaldr.
B) Devlet otoriter bir yap gerektirir.
C) Devletin hukuksal dayanaklar salam olmaldr.
D) Toplumda dzeni salayacak bir kuruma, devlete ihti-
ya vardr.
E) Devletin etki alan giderek genilemektedir.
3. Ahlki ilkeler ve davran kurallar doaya m baldr, yok-
sa onlar insanlar arasndaki gelenekler ve anlamalarn
rnleri midir? Sofistler, ikinci durumun doru ol-
duunu dnmektedirler. Kanunlar zayf oun-
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 luk tarafndan glleri snrlamak amacyla ya-
plmtr; bu nedenle kurallar doal adalet ilkesini
bozmaktadr. Doal haklar, gllerin haklardr.
8
Sofistlerin bu grleri iin aadakilerden hangisi
sylenemez?
A) Doal hukukla insanlar tarafndan sonradan oluturul-
mu hukuk arasnda ayrm yaparlar.
B) Doal hukukun, doal zgrlklerin yannda yer alr-
lar.
C) Szleme devletinin insann doasna aykr olduunu
savunurlar.
D) Doallktan uzaklaan bir dzenin ideal olmadna
inanrlar.
E) Devleti yararl bir kurum olarak deerlendirirler.
4. nsanolu tarih boyunca onca deneyimine karn, her za-
man her yerde geerli olabilecek devlet biimleri, ynetim
biimleri gelitirememitir. Her devlet biimi, ortaya kt
koullarn rndr. Bundan tr siyaset felsefesi her
ada an gerekliinden yola kar. rnein, Orta a-
n ideal insanl dinsel bir at altnda evrensel bir devlet
halinde birletirmekti. Yeni ada zgrlk ve eitlik, g-
nmzde ise demokrasi n plana kmtr.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Toplumsal dzenlemeler insan uygarlnn rn ol-
duundan deerlidir.
B) Toplumsal kural ve dzenlemeler insann zne ayk-
rdr.
C) Devlet otoriter bir yapda olmaldr.
D) Btn zamanlar ve toplumlar kapsayan bir siyaset
anlay ortaya konamaz.
E) Devlet bireyin karn ve mutluluunu salad l-
de gereklidir.
5. Mahatma Gandhiyle Martin Luther Kingten her ikisi de
sivil itaatsizliin ateli savunucular olmutur. Gandhi,
Hindistann bamszln, ngiliz ynetimini en sonunda
Hindistandan ekilmek zorunda brakan, iddet ierme-
yen yasad protesto yoluyla salamada olaanst etki-
li olmutur. Martin Luther King gney eyaletlerinde siyah
Amerikallarn temel vatandalk haklarn elde etmelerine
yardm etmitir.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Sivil toplum rgtleri devlete kar haklarn alnmasn-
da etkili olmulardr.
B) zgrlk ve eitlik devlet kurumu ile olanakl deildir.
C) ktidar, kaynan devletten almaldr.
D) Devletin temel amac toplumsal yaam bir dzene
koymaktr.
E) deal bir devlet dzeninin lt eitliktir.
6. Aristotelese gre devletin temel grevi, insan iinde
bulunduu ilkel doa durumundan kurtarmak, ona aklc
ve erdemli bir yaam anlay kazandrmaktr. u halde
devlet, yurttalarn mutluluunu gerekletirmek amacyla
kurulmu bir yapdr. Bunun iin yurttalara, erdemin ve
mutluluun bilgisi kazandrlmaldr.
Aristotelese gre devletin temel ilevi aadakiler-
den hangisidir?
A) Toplumu i ve d tehditlerden koruma
B) Toplumun refah dzeyini ykseltme
C) Bireylerin ahlka olgunlamalarn salama
nite
D) Bireylerin siyasete katlmn gerekletirme
E) Toplumsal dzene sreklilik kazandrma

7. Devlet, snrlar belli bir toprak paras zerinde yaayan-
larn oluturduu rgtlenmi egemen bir gtr. Devlet,
toplumu idare eder, i ve d tehlikelere kar gvenlii
salar, hukuksal nitelii ile yasalar koyar ve onlar uygular.
Bylece toplumsal dzeni salar.
Bu parada siyaset felsefesinin hangi sorusuna yant
aranmaktadr?
A) Devlet nasl oluturulmutur?
B) Devletin zellikleri ve ilevleri nelerdir?
C) Meruiyetin lt nedir?
D) Birey-devlet ilikisi nasl olmaldr?
E) deal bir devlet dzeni var mdr?
8. Montesquieu kuvvetler ayrl dncesiyle yasama,
yrtme ve yarg erklerinin farkl kiiler tarafndan kulla-
nlmas gerektiini savunmutur. Ancak Montesquieu, bu
dncesini monarik bir dzene uygun olacak ekilde
gelitirmitir. Krallardan ve asillerden vazgemeden yne-
timdeki keyfiliklerin nne gemeyi amalad iin, gn-
mz demokrasileri ile badamamaktadr.
Montesquieunun grlerinin gnmz demokrasile-
riyle badamamasnn temel nedeni aadakilerden
hangisidir?
A) Yasama ve yrtme gibi yarg erkinin de seimle gel-
mesi gerektiini savunmas
B) Kuvvetler ayrl ilkesinin tutarsz olmas
C) Her ynetim biimine uygun olmas
D) Doutan gelen ayrlklarn srdrlyor olmas
E) Ynetimdeki keyfilikleri nlemesi
9. Hukuk sistemlerinde insanlarn bakalarna zarar veren
davranlarnn sonucunda cezalandrlmalar esastr. Bu
durum insann davranlarndan sorumlu olduunu kant-
lar.
Buna gre, hukuk aadakilerden hangisinin doru-
luunu varsaymaktadr?
A) Bireyin bilgisinin doutan geldiini
B) Ahlkn din ile temellendirildiini
C) Sularla cezalarn orantl olduunu
7
D) Bireyin davranlarna yazgnn yn verdiini
E) Bireyin eylemlerini zgrce gerekletirdiini
SYASET FELSEFES NTE
2 TEST
10. Campanellann Gne Devleti adl topyasnda, yurt-
talar devletin sk denetimi altnda yetiirler. Burada tam
bir ortaklk uygulanr. Kimsenin kendi evi, kendi kars, ko-
cas, ocuu yoktur. Her ey ortaklaadr. nk bu gibi
eyler insann bencilliini krkler. Bu devlette herkese
yeteneklerine uygun iler verilir; herkes gereksinimlerini,
hak ettiklerini elde eder.
Campanellann bu topyas iin aadakilerden han-
gisi sylenemez?
A) Uygulanabilirlii dk olan bir sistemdir.
B) Bir eit sosyalizm nermitir.
C) Yurttalar srekli bask ve korku altndadr.
D) zel mlkiyetin olmamas, eitlii salamak iindir.
E) Aile kurumu ortadan kaldrlmtr.
Yldzl Soru 2
I. Meruiyetin lt nedir?
II. nsan mutlulua nasl ular?
III. Bireyin temel haklar nelerdir?
IV. nsan eylemlerinde zgr md
r?
Burada verilen sorulardan han
gileri siyaset felsefe-
sine aittir?
A) I ve II B) I ve III C) I I ve III
D) II ve IV E) III ve IV
9
11. Eer devlette egemen bir grup olursa, bu grubun kendi
iinde gr ayrlklar ve atmalar kabilir. O zaman da
egemenin gc blnm olur. Sonra egemenin ynettii
insanlarn zararna olarak kendi karn kollayaca d-
nlebilir. Neticede bir kiiyi doyurmak bir grubu doyurmak-
tan daha az pahaldr.
Dnr bu szleriyle aadakilerden hangisini vur-
gulamaktadr?
A) Devletin grevinin bireylere hizmet etmek olduu
B) Eitliin bir devlet dzeninin esas olduunu
C) Mutlak zgrln hibir zaman gerekleemeyeceini
D) Egemenin mutlak ve bir kii olmas gerektiini
E) Devletin bireyin kt davranlarna yaptrm uygulad-
n
 SYASET FELSEFES
NTE
TEST 3
1. Sofistik retiyi savunan baz filozoflara gre yasalar,
aznlktaki gl ve ayrcalkl kiiler tarafndan yaplmak-
tadr. Gl kiilerin dierlerine kar yasa dayatmalar
kendilerinin karnadr. nk bylece yasalar daha ko-
layca ineyebilirler. Oysa yasalar, doal adalet ilkesini
bozmaktadr.
Sofistlerin bu yaklamnda temel ald gr aa-
dakilerden hangisidir?
A) Devletin grevi hukuka ilerlik kazandrmaktr.
B) zel mlkiyetin varl insanlar arasndaki eitlii orta-
dan kaldrr.
C) Yasalar glleri koruduundan devlet dzeni fikrine
kar klmaldr.
D) Devlet bir toplumsal szleme sonucunda oluturul-
maldr.
E) Devleti bilge insanlar ynetmelidir.
2. Siyaset bilimi, siyasi olaylar bilimsel bir yaklamla olduu
gibi incelerken; siyaset felsefesi olmas gerekeni aratrp,
siyasi olaylar sorgular. Siyaset felsefesi siyasi olaylar ze-
rinde dnmekte, daha iyi daha adil bir dzen olup olama-
yacan aratrmaktadr.
Buna gre, aadakilerden hangisi siyaset felsefesini
siyaset biliminden ayran bir zelliktedir?
A) Aklc olma
B) deal siyaset anlayn arama
C) Tutarl olma
D) Bireyi devletten ncelikli grme
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 E) Devletin kurumlarn iletme
10
3. Karl Marxa gre, ideal toplum dzeni insanlar arasnda
tam bir eitliin gerekletii dzendir. Bu ise retim ara-
larnn ortak mlkiyetiyle olanakldr. deal toplum dzenin-
de bulunmas gereken dier zellikler, eitliin salanmas
durumunda kendiliinden gerekleir.
Buna gre, Karl Marxn savunduu gr aadaki-
lerden hangisidir?
A) zgrl temel alan liberalizm
B) Dinin temel alnd teokrasi
C) Eitliin temel alnd sosyalizm
D) Glerin ayrlnn temel alnd demokrasi
E) Hayalin temel alnd topya
4. Devlet, koyduu kurallarla toplumda dzeni salayan ku-
rumdur. Devletin yaptrm gc olmazsa insanlar her ko-
nuda her istediklerini yapabilirler. Her insann kendi doru-
larn belirleyip uygulad bir durumda insanlar arasnda
atma ortaya kar. Bu durum karmaa adn alr. Kar-
maa durumunda herkesin yaam ve karlar tehlikeye
girer.
Bu paraya gre karmaaya neden olan durum aa-
dakilerden hangisidir?
A) nsanlarn mutlak zgr olmas
B) nsanlarn kurallara uymas
C) Hzl bir toplumsal deiim yaanmas
D) Eitliklerin bozulmas
E) Hukukun adil iletilememesi
5. Devlet, doal bir varlk deil, insann birbirlerinden korunma
kaygsndan doan bir rgtlenmedir. Bu anlamda devletin
varlk nedeni, bireyler arasnda kendiliinden oluan szle-
meden kaynaklanmaktadr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) En kt devlet, devletsizlikten iyidir.
B) Devlette kuvvetler ayrl vardr.
C) Hak aray devletten nce gelir.
D) Devlet zgrlkleri ortadan kaldrr.
E) Devlet anlamayla olumu yapma bir kurumdur.
6. Dnyann eitli yerlerindeki baskc ynetimleri izleyen
Orwell, 1984 adl eserinde baskc ynetimler altnda
benlii tehlikede olan insanlarn durumunu dile getirir.
Dnyann gelecekte alaca rktc durumu tasvir eder.
Bylece baskc ynetimlere kar nceden uyary ama-
lar.
Orwell bu eseriyle aadakilerden hangisini dile ge-
tirmeyi amalamtr?
A) Yasasz ve devletsiz bir ortam oluturmay
B) Mutluluun devlete itaatle olanakl olduunu
C) deal bir dzene kar kmay
nite
D) nsanl bekleyen tehlikelere dikkat ekmeyi
E) Kii hak ve zgrlklerini geniletmeyi
 SYASET FELSEFES NTE
3 TEST

7. Az kazanandan az, ok kazanandan ok vergi alnmas 10. Braknz gesinler, braknz yapsnlar.
Devletin, paras olmayan kiileri cretsiz tedavi ettir- Bu szle siyaset felsefesinde aadakilerden hangi-
mesi sinin nemli olduu anlatlmaktadr?

Devlet okullarnda eitimin parasz verilmesi A) zgrlk B) Sivil toplum

Yukardaki rnekler hangi kavramla nitelendirilebilir? C) Eitlik D) Hukukun stnl

E) Adalet
A) Hukuk devleti B) Sosyal devlet

C) Laik devlet D) Liberal devlet

E) Otoriter devlet

Yldzl Soru 3

8. Herhangi bir iktidar toplum zerinde ynetim hakkn kul- J. J. Rousseau, Toplum Szlem
lanabilmek iin toplumun gznde kabul edilmesi, baka esi adl eserinde
yelerinden her birinin cann,
bir deyile toplumun onayn almas gerekir. Aksi takdirde maln ortak bir gle
savunup koruyan yle bir toplum
hibir iktidar, ynetimi baarl bir ekilde elinde tutamaz. biimi bulunmal ki,
orada her insan herkesle birletii
halde yine kendi buy-
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi- ruunda olsun ve zgr kalsn. der.
ne ulalabilir?
Dnr bu szleriyle aadak
ilerden hangisini
A) Devletin ortaya k zorunluluktan kaynaklanmtr. dile getirmektedir?
B) Devletin kurumlar birbiriyle uyumlu olmak durumun- A) Devlet, sivil toplum rgtlerine yaa
ma ans ver-
dadr. melidir.
C) Devlet, gerektiinde doal haklar snrlandrlabilir. B) Herkesin mutlu olduu devlet
ekli ancak topya-
D) Devlet, bireylerin refahn ykseltmek iin gerekli n- larda gerekleir.
lemleri almaldr. C) Birey-devlet ilikisinde devlet
ncelikli
olmaldr.
E) Toplumu yneten iktidar meru olmaldr. D) Devlet, bireylerin temel hakl
arn korumak iin bir
anlamayla oluturulmutur.
E) Devlet, zgrlkleri kstlad
ndan dolay ykla-
cak kurumlarn banda yer alr.

9. nsanlarn bir arada bulunmalar, topluluk halinde yaa-

malar, toplumsal dayanmay gelitirmeleri, yalnzca in- 11
sanlarn bunun byle olmasn istedikleri iindir. Bu durum
insanlarn beraberliklerinin yararl sonular douracan
11. Gncel grnmlerinde siyasi iktidar brokrasi kullanr.
dnm olmalar nedeniyle gereklemitir.
Eer ynetim makinesinin tm dilileri uygulanmasn g-
Bu parada aadakilerden hangisi vurgulanmakta- vence altna almazsa, parlamento grmelerinde oun-
dr? luun ald kararlar, l satrlar olarak kalmaya mahkum
olur. diyen bir filozof, aadakilerden hangisini vur-
A) nsanlarn birbirinden korunmak amacyla topluluk
gulamaktadr?
oluturduklar
A) Brokrasinin faydal olduunu
B) Bireyin karna uygun olan eylemin doru olduu
B) Brokratlarn seimle gelmesi gerektiini
C) Toplumsal yaamn bireyin faydasna olduu
C) Siyasi iktidar, brokratlarn yanl ynlendirdiini
D) Ahlkn her toplumda farkllk gsterdii

7
D) Sorunlarn zmn brokratlarn kolaylatrdn
E) nsann kendi zn oluturan tek varlk olduu E) Brokraside uzmanlamann olmas gerektiini
 1. Siyaset bilimi ......................................., siyaset felsefesi ....................................... inceler.

2. Siyaset felsefesinde hkmetin ya da devletin etkisinden kurtulmu olan topluma ..................................... denir.

3. Devletin egemen olma, toplumun kendi iradesine egemen klabilme gcne ....................................... ad verilir.

4. Devletin ve hkmetlerin hukuki dayanaklarnn olmasna ....................................... ad verilir.

5. Devletin, belli bir toplumda serbeste iktidar gcn kullanabilmesine ....................................... ad verilir.

6. Bizim bakalarna, bakalarnn da bize kar getirmesi gereken eye ....................................... denir.

7. Bir devletin ilemesi ve devamllnn salanabilmesi iin siyasi iktidar deiikliklerinden etkilenmeyen srekli ynetim aracna

....................................... ad verilir.

8. Siyasal iktidarn halka dayand ynetim biimine ....................................... denir.

9. Bir devletin temel gesi ......................................., ....................................... ve ....................................... tir.

10. Hobbes, devletin insanlarn birbirinden korunmak amacyla bir ....................................... sonucunda olutuunu savunmutur.

11. Yaplan aratrmalar nerede bir karmaa varsa orada ....................................... in olmadn ortaya koymutur.

12. Sofistler ideal bir dzenin varln ....................................... dir.

13. ......................................., bir dzen fikrine kar kmlardr.

14. Siyaset felsefesinde zgrl temel alan yaklama ....................................... ad verilmektedir.

15. ......................................., ideal dzenin ltnn eitlik olduunu savunur.

12 16. Hibir yerde olmayan, hayali devlet biimlerinin tasarlanmasna ....................................... ad verilmektedir.

17. Platon Devlet adl eserinde toplumu ....................................., .................................... ve .................................... olarak e

ayrmtr.

18. Gnmzde ....................................... devletten ncelikli hale gelmitir.

Cevaplar
1. olan / olmas gerekeni 6. hak 11. dzen 16. topya
2. sivil toplum 7. brokrasi 12. reddetmiler 17. iiler / askerler / yneticiler
3. iktidar 8. demokrasi 13. Anaristler 18. birey
4. meruiyet 9. lke / halk / egemenlik 14. liberalizm
nite

5. egemenlik 10. toplumsal szleme 15. Sosyalizm

 D Y
1. Karmaa halinde yaayabilen hibir topluluk grlmemitir.

2. topya, baz ilkelere dayanarak hayali bir toplum eklinin tasarlanmasdr.

3. Sofistler ve nihilistler ideal bir dzenin olabilirliini kabul etmilerdir.

4. Sosyalizmin temel gr zgrle dayanr.

5. deal devlet dzeninde eitlik, zgrlk, adalet gibi birtakm ltler alnmtr.

6. Sivil toplum, snrlar belli bir toprak paras zerinde rgtlenmi bamsz bir hkmete sahip
olan topluluun rgtl eklidir.

7. Siyasi olarak toplumda egemenlii elde bulundurma gcne iktidar ad verilir.

8. Devletin snrlar ierisindeki yurttalarn belli ilke ve amalara gre idare edilmesine meruiyet
ad verilir.

9. Yasalar, devlet tarafndan konulmu olup insan ilikilerini dzenlemeye, toplumsal dzeni koruma-
ya yneliktir.

10. Monarinin geerli olduu ynetimlerde ounluun ynetim hakk bulunur ve siyasi eitlik sz
konusudur.

11. Laiklik, dinin devlet ilerine karmamas, devletin de dinlere eit uzaklkta durmas demektir.

12. Siyaset felsefesi olan incelerken, siyaset bilimi olmas gerekeni inceler.

13. Devlet kimi dnrlere gre doal dzenin devam, kimilerine gre de bir toplumsal szleme-
nin sonucunda olumutur.

14. Platon, ideal devletinde snfsz bir toplum modeli nermitir. 13

15. Campanellann Gne lkesi adl eseri korku topyalarna rnektir.

16. Gnmz demokratik devletlerinde birey-devlet ilikisi, bireyin lehine olacak biimde ekillen-
mitir.

17. topyalar, ideal devlet dzeni araylarna uygun bir rnektir.

18. Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig adl eserinde birey-devlet ilikisinin nasl olmas gerektiini an-
latmtr.

Cevaplar

7
1. D 2. D 3. Y 4. Y 5. D 6. Y 7. D 8. Y 9. D 10. Y
11. D 12. Y 13. D 14. Y 15. Y 16. D 17. D 18. D
 1. Siyaset bilimi ile siyaset felsefe-
si arasndaki farklar yaznz.

2. Siyaset felsefesinin temel kav-

ramlarndan meruiyet kavra-
mn aklaynz.

3. Sivil toplum ne demektir? Ak-

laynz.

4. Brokrasi nedir? Yararlar ve za-

rarlarn yaznz.
14

5. Toplumsal szlemeyi savu-

nan dnrlere gre devlet na-
sl olumutur? Aklaynz.
nite
 6. Nihilistler, sofistler ve anaristler
devlet fikrine neden kar kmak-
tadrlar? Aklaynz.

7. nsanlar neden karmaay deil

dzeni isterler? Aklaynz.

8. Liberalizmin temel grlerini ya-

znz.

9. topya nedir? Thomas Mooreun

topya adl eserinin temel g- 15
rlerini yaznz.

10. Gnmz demokratik devletlerin-

deki birey-devlet ilikisini akla-
ynz.

7
 9.
fasikl

E L S EFES
BL M F
 RETEN BLM FELSEFES
TEST 1
1. Pozitivizmin bilimsel yaklam rasyonel bir etkinliktir. Rasyonel bir etkin-
lik olarak bilim, dzgn dorusal olarak artan bir sretir. Bilim, insann
Pozitivistler bilime mutlak bir gven duy- znel dncesinden bamsz olduu kadar, olgularn ilikilerini vermesi
maktadrlar. Bilim adamndan bamsz bakmndan da insandan bamsz olan bir i ileyie sahiptir. Olgularn
olarak bilimin rnlerinin incelenmesi nedenlerini genelleyerek vermesi bilimi evrensel, tmel ve genel yapar.
gerektiini savunurlar.
Pozitivist yaklamn grnn temelinde aadakilerden hangisi
bulunmaktadr?

A) Bilim d dnyadaki olgular nesnel olarak aklayabilir.

B) Bilim bilgilere anlam ykleme abasdr.

C) Bilimsel almalar an sorunlarn aar.

D) Bilim gerei arama ve aratrma abas olarak deer tar.

E) Uygulama alanlarn saptama bilimin gereklerindendir.

2. Kuhn, bilimsel aratrmalarn dinamik bir sre olduunu, bilimsel iler-

Kuhn, paradigma kavramyla bir dnem-
de geerli olan bilimsel anlay dile ge-
tirmitir. Bilim pozitivistlerin syledii gibi
dz bir izgide deil, bilimsel devrimlerle
ilerler.
lemenin adm adm giden bir bilgi birikimine deil, devrimsel nitelikteki
gei ve dnmlere dayandn ileri srmektedir.
Kuhn bu gryle aadakilerden hangisini dile getirmektedir?
A) nsanlarn bilime gvenmesi gerektiini
B) Siyasal devrimlerin bilimsel devrimlere yol atn
C) Bilimin insanla yeni ufuklar atn

D) Bilimdeki yeniliklerin devrimlerle gerekletiini

E) Bilimin varl para olarak incelediini

FELSEFE
SOSYOLOJ 11
2

3. Bu masa siyahtr. gibi bir nerme, gzlem yoluyla dorulanabilir bir

nermedir. Sz edilen masann siyah olup olmad gzlenebildii iin
bu nerme anlamldr. Sz edilen masann gzlem sonucunda siyah ol-
Bilimsel yntemlerle dorulanabilen duu ortaya karsa, sz konusu nerme ayn zamanda doru bir nerme
olur.
nermeler anlamldr. Dorulanamayan-
lar ise metafiziktir ve anlamszdr. Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisine ulalabilir?

A) Bir nerme olgusal dorulanmaya elverdii lde anlamldr.

B) Bilim rasyonel olmayan bir srete ekillenmektedir.

C) Bir nerme dorulanamasa bile yanllanabilmelidir.

D) Metafizik nermelerin bilimsel bir temeli bulunmaktadr.

nite

E) Bilimde sonu vermeyecek konular aratrmaktan vazgeilmelidir.

 BLM FELSEFES RETEN
1 TEST

4. Bilimsel olsun veya olmasn, hibir nermenin doruluu kesin olarak ka-
ntlanamaz. Metafizik, estetik ve ahlk nermeleri iin dorulayc kant
getirilebilir. Bilimselliin lt ise dorulanabilirlik olamaz. Bilimsel ner- Baz filozoflar bilimsel nermelerin hi-
melerin belirgin zellii, olgusal olarak snanabilmesidir. yleyse bilim,
bir zaman dorulanamayacan savun-
dorulama sreci deil, belirleme ve ayklama srecidir.
mulardr.
Bu paraya gre, bilimselliin lt aadakilerden hangisidir?
A) Yanllama B) Btn grme
C) Yntem kullanma D) Gzlem yapma
E) ngrde bulunma

5. 19. ve 20. yzylda bilimin olaanst baar salamas, dnen kiileri

neyin bilim olduu neyin bilim olmadna ilikin ltler aramaya ve bilimi
sorgulamaya itmitir. Bu da bilimler zerinde dnsel etkinliklerin yapl-
masna yol amtr. Bylece bilim felsefesi domutur.
Bu parada bilim felsefesinin domas aadakilerden hangisine ba-
lanmtr?
Bilim ve bilim felsefesi birbirinden farkl-
dr. Bilimin ne olduu ve ne olmas ge-
rektii sorunu bilim felsefesinin ortaya
kmasn salamtr.

A) Bilimsel kuramlarn dorulanmasna

B) Toplumlarn bilime nem vermesine
C) Yntem sorununun tartlmasna
D) n deyinin kolaylamasna
E) Bilimin yapsna irdeleyici abaya giriilmesine

6. Bilim felsefesi, neyin bilim olduu neyin olmad konusunda deerlendir-

melerde bulunur.
Buna gre bilim felsefesi yapan bir dnrden aadakilerden
hangisi beklenir?
A) eitli grlerden yararlanmas Bilim felsefesi bilimin kavramlarn irde-
B) Bilimsel kuramlar aklamas ler.
C) Bilimsellik kavramnn ne olduuna aklk getirmesi
D) Olgusal olana deer vermesi 3
E) nsan yaamn kolaylatrmas

7. Bilim adam problem zme srecinde, nce problemini aydnlatacak

noktalar saptamal, sonra bu saptamalardan deneysel olarak snanabilir Bilim adam konularnda seici davranr.
sonular karmaldr. Problemi setikten sonra da deney yn-
Bu paraya gre bilim adam problem zmede aadakilerden temiyle genellemelere ular.
hangisini yapmaldr?
A) Bilim adamyla i birliini gerekletirme
B) Seici olup olgusal olan ortaya koyma
C) Ayn konuyla ilgili nceki aratrmalar inceleme

8 D) Aratrlmam konular inceleme

E) Kavramlar ak seik tanmlama
 BLM FELSEFES
NTE
TEST 1
1. Bilim alannda, gnn yanl bile yararl bir rol oynar. n-
k o, yarnn dorusunu hazrlar.
Bu cmlede savunulan gr aadakilerden hangi-
sidir?
A) Bilimde rekabet ortam oluturulmaldr.
B) Bilim deneme yanlmalarla gnmzn dorularna
ulamtr.
C) Bilimdeki gelimeler herkes tarafndan desteklenmeli-
dir.
D) Bilimin amac dnda kullanlmasnn nne geilme-
lidir.
E) Toplumlar bilime verdikleri deer lsnde gl
olurlar.
2. Dorulanm bir bilimsel gr ya da bir bilimsel yasa bile,
baka bir yasa tarafndan dzeltilebilmelidir. Bir bilim ada-
m tarafl ve dogmatik olmamal, her zaman uyank olmal-
dr.
Aadakilerden hangisi bilimsel bilginin bir zellii
deildir?
A) Eletiriye ak olma
B) Otoritelere kr krne itaat etme
C) Kanunlara ulamaya alma
D) Nesnel ve tarafsz olma
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 E) Yeni bilgilerle deiebilme
4 anlamasn, kavramasn, bu alandaki olaylar aklamay
3. Aklamaya muhta olan bir olay karsnda bulunduu-
muzda, her zaman ortaya atabileceimiz sonsuz sayda
varsaym olasdr.
Bu cmlede aadakilerden hangisi vurgulanmakta-
dr?
A) Varsaymn snanmasnn g olduu
B) Varsaymlarn aklla dorulanabilecei
C) Varsaymn tutarl olmas gerektii
D) Varsaymn yarara dnk olduu
E) Varsaymn sorunlarda tek olmad
4. Formel bilimler, yalnzca dncede olan nesneleri konu
edinir. Bu nedenle onlar deney yntemleri ile incelemek
olanakl deildir. Formel bilimlerde tmdengelim en geerli
yntemdir.
Buna gre aadakilerden hangisinin formel bir bilim
olduu sylenebilir?
A) Matematik B) Kimya C) Fizik
D) Biyoloji E) Sosyoloji
5. Bilimde belirleyici olan dorulama deil, yanllamadr. Bi-
lim, kestirim ve rtmelerle ilerler; nk bilimdeki btn
kuramlar ilkece bir gn yanllanabilir. lkece hibir zaman
hibir yeni gelimeyle yanllanamayan bir kuram bilimsel
olamaz.
Bu parada aadaki grlerden hangisi vurgulan-
maktadr?
A) Bilim olmayan bir ey yaratmaz, doada var olan
aklar.
B) Bilimsel yntemlerle dorulanamayan nermeler yan-
ltr.
C) Bilimsellik lt yanllanabilirliktir.
D) Bilim snrl bir alann bilgisine dayanr.
E) Bilim deimeyen mutlak bilgilerden oluur.
6. Bilim, insann iinde yaad doay, toplumu ve kendini
bilmesini salar. Ama sadece bununla kalrsa bilim pasif,
duraan bir bilgi; insan kafasnda bir ss olur. Bilim sade-
ce anlama, kavrama ve aklamakla yetinmez, kiide bir
g haline gelir, onun doay kendi gereksinimleri dorul-
tusunda kullanabilmesini ve deitirmesini salar.
Bu parada bilimin hangi zellii tad ne srl-
mektedir?
A) Birikimli olarak ilerleme
B) Sistemli ve dzenli olma
C) pheye dayanma
nite
D) nsan yaamnda etkili olma
E) Evrensel nitelikli sorunlar ele alma
 BLM FELSEFES NTE
1 TEST

7. Bilimi bilim yapan, nesnel sonulara ulamaktan ok ele
alnan konunun bilimsel yntemle aratrlmasdr.
Bu cmlede bilimin hangi zellii nemli grlmekte-
dir?
A) Tutarll B) Nedensellii
C) Objektiflii D) Evrensel olmas
E) Aratrma yolu
10. Bilim, gzleme dayanmayan gelii gzel genellemelere
asla yer vermez. Gzlem verilerine ters den ya da onlar
aan her trl varsaym, kuram ya da aklama bilim iin
kuku konusu olmaktan kurtulamaz.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Bilimlerin ncelikli sorunu yntemdir.
B) Metafizik alan bilimin inceleme konusu olamaz.
C) Bilimsel sonulara ulamak g bir uratr.
D) Bilimin sonular eletiriye ve dzeltmeye aktr.
E) Kendi iinde eliki barndrmayan aklamalar bilim-
sel kabul edilir.

Yldzl Soru 1

Bilimsel kuram, belli olgular veya

8. Bilimsel bilgi taraf tutmaz. Bilim adamnn kiilii bilimsel leri doru olarak aklamaya yne
olgular aras iliki-
bilgide ie karmaz. Bilimsel bilgi, btn akllar ve zihinler lmi dnsel et-
kinliktir. Bilimsel kuram znel dei
l, herkes iin ayn
iin kabul edilebilir zelliktedir. Olaylar olduu gibi bildirir. olandr.
Dnya gr, her bakmdan evre
Bu parada bilimsel bilginin hangi zellii dile getiril- nin tmn belli
ynden aklama tarzdr ve kiiy
mektedir? e zeldir. Dnya
gr nesnel deil, zneldir.
A) Deneye dayanmas Bu iki bilgiye dayanarak aadak
i genelleme-
B) Nesnel olmas lerden hangisine ulalabilir?
A) Bilimsel kuramlar n deyiye olan
C) Genellenebilir olmas ak salar.
B) Bilimsel kuram zihnin rndr
D) Uygulanabilir olmas , dnya gr
deneyin rndr.
E) n deyide bulunmas C) Bilimsel kuramlar dnya gr
nden farkl
olarak nesnel ltlerle dorulan
abilir.
D) Hibir bilimsel kuram mutlak
olarak dorulana-
maz.
E) Bilimsel kuramlar faydaya yne
lik olmaldr.

5
11. Bilim adamlar bilimi, genellikle doada meydana gelen
9. Bilimde bilgiyi ortaya koymak kadar, o bilgiye nasl ulal- olaylarn nedenlerini, birbiriyle olan balantlarn bulmak,
d da nemlidir. onlar genelletirmek, kuramsallatrmak, bu genel ve ku-

Bu szle anlatlmak istenen dnce aadakilerden ramsal bilgi yardmyla meydana gelecek olaylarn nasl

hangisidir? ve ne zaman meydana geleceklerini tespit etmek eklinde

tanmlarlar.
A) Bilimsel almalar evrenseldir.
Bu parada bilimin hangi zelliine deinilmemitir?
B) Bilimde asl olan bilimsel yntemdir.
A) Gndelik yaam kolaylatrd
C) Bilimsel sonular yeni gelimelere bal olarak deie-
bilir. B) Evreni inceledii

D) Bilimin gelecekte aklayamayaca hibir sr kalma- C) Genellemelere ulat

8
yacaktr. D) Teorik bilgilere varld
E) Bilimsel bilgiler aksi ispatlanana kadar geerliliini sr- E) Nedensellie dayand
drr.
 BLM FELSEFES
NTE
TEST 2
1. Bilimsel danmanlk sisteminin iyi yrmesi iin, dan-
manlk dikkatli, eletirel ve nesnel olarak yaplmaldr. Edi-
trler ve danmanlar bilimin kalite kontrol mekanizmas
grevini grdnden, bu kiilerin makaleleri dikkatle,
eletirel ve mkemmelliyeti bir biimde okuma ykml-
lkleri vardr. Eksiklikleri, hatal yorumlar, mantksal, yn-
temsel ve istatistiki hatalar saptamal ve bildirmelidirler.
Buna gre bilimsel danmanlk sistemi aadakiler-
den hangisini amalamaktadr?
A) Bilimsel yaynlarn geerliliklerinin denetlenmesini
B) Bilimsel yaynlarn saysnn artrlmasn
C) Bilim insanlar arasndaki i birliinin artrlmasn
D) Bilimin ynteminin irdelenmesini
E) Bilimin felsefeyle i birlii yapmasn
2. Felsefenin, tarih ierisinde kendisiyle en fazla i birlii
yapt, karlkl etkileim iinde olduu onu etkileyip on-
dan etkilendii en nemli kltrel ve insani faaliyet bilimsel
bilgidir.
Bu paraya dayanarak felsefe ve bilimle ilgili aada-
ki yarglardan hangisine ulalabilir?
A) Toplumsal deimelerden ayn lde etkilenirler.
B) Bilgi edinmede ayn yntemleri kullanrlar.
C) Ayn sorulara farkl yantlar verirler.
D) Birbirlerini karlkl olarak beslerler.
FELSEFE E) Akl etkili olarak kullanrlar.
SOSYOLOJ 11
3. Bilimin yapsn anlamak iin onu oluturan topluluun i
yapsn, inanlarn, ilikilerini, baka bilim adamlarnn
bak alarn incelemek gerekir. yleyse bilimi anlamak
iin onun olutuu kltrel ortam iyi bilmek gerekmekte-
dir.
Bu paraya gre bilimsel etkinlii anlamak iin aa-
dakilerden hangisi yaplmaldr?
A) Bilimin en son bulgular incelenmelidir.
B) Dorulanabilir nermelerle ilgilenilmelidir.
C) Bilim adam konunun dnda tutulmaldr.
D) Bilim adna ortaya konan rnlere baklmaldr.
E) Bilim adamlarnn grleri incelenmelidir.
4. Bilim adam doruyu arama abasnda kiisel eilim, is-
tek ve n yarglarnn etkisinde kalmamaya alr. Ancak
bir hipotezin kurulmasnda bilim adam ister istemez baz
deer yarglarna yer vermekten kanamaz. Kald ki en
basit gzlemlerimizde bile tam ve katksz bir tarafszlk
salanamaz.
Bu parada bilim adamnn aadakilerden hangisin-
de glkle karlatndan sz edilmektedir?
A) Tutarl dnme
B) Gzlemleri dzene sokma
C) Nesnel davranma
D) Yntem kullanma
E) Seici olma
5. nsanolu yanl yapmaktan kurtulamayacana gre, her
seferinde bilginin kristal kalesini ykp, sonra yeniden daha
ykseini kurmaya girimelidir.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Bilim olmadan da insanlar yaamlarn srdrebilirler.
B) Bilim adam baarszlklardan ylmadan doruya ula-
ma abasna devam etmelidir.
C) Bilim adam yaad toplumun kltrnden etkilenir.
D) Bilim insann bilme ve anlama ihtiyacn giderir.
E) Bilimin sonular dier bilim adamlarnn eletiri ve s-
namalarna aktr.
6. Tpta ncelikle eitli hastalklarn belirtileri ortaya konur.
Bu belirtiler ya, cinsiyet, sigara gibi deikenlerle incele-
nir ve hastaln seyri ile riski hakknda tahminde bulunu-
lur. Son olarak tedaviye ynelinir ve hastalk kontrol altna
alnmak istenir.
Buna gre, aadakilerden hangisi bilimsel aratr-
mann basamaklarndan biri deildir?
nite
A) Hipotez B) Aratrma C) ngr
D) Kontrol E) Diyalektik
 BLM FELSEFES NTE
2 TEST

7. Benjamin Franklin, ykl cam tabaklar dizisini pil 10. Bilimsel bilgi zel bir ekilde geliir ve kltrel tarihini de
olarak tanmlayan ilk kii oldu. kendi iinde saklar. nk bilimsel bir aratrma sonucu
ortaya konulan bilgi, bu aratrmann ncesinde yaplan
Luigi Galvani, elektrik temeli olarak bilinen sinir atmla- almalarla balantldr. Bylece her bilimsel bilgide ge-
r deneyini gerekletirdi. Tesadfen bulduu ey Volta miten izler vardr.
gibi mucitlerin ilerideki aratrmalar iin bir kilometre
Bu parada bilimsel bilginin hangi zellii vurgulan-
ta oldu.
maktadr?
Alessandro Volta, kendi adn tayan pili icat etti ve A) Evrensel olma
elektrik retmenin ilk pratik yntemini buldu. B) Mantk ilkelerine dayanma
Buna gre, Benjamin Franklinin almalarnn elekt- C) Gemi birikiminden yararlanarak ilerleme
rik retimine temel oluturmas, bilimin hangi zellii- D) Nesnel olma
ne bir rnektir? E) Nedensellik ban ortaya karma
A) Sonularnn eletiriye ak olmas
B) Bulunan sonularn genelletirilmesi
Yldzl Soru 2
C) Sonularn deneyle dorulanmas
D) Ak ve anlalr bir dil kullanlmas
Pangloss, dnyada ne kadar ac oldu
unu gzlemeksizin
E) lerlemenin nceki bilgi birikimine dayal olmas ve yaamakszn, Mmkn dnyalar
n en mkemmelinde
her ey mkemmel bir durumdadr.
eklinde bir varsaym
oluturmutur. Varsaymn, onun
8. Bilim adam, kendisinin deilse bile gelecek kuaklarn grn yanllamak
iin herhangi bir deneyime izin verm
zebilecei sorunlarla urar. Bilimde cevapsz sorulara eyecei aktr. Bun-
dan karacamz kanlmaz sonu
yer yoktur. Bilimin sorularna imdilik cevap verilmese de , bu varsaymn bo
aslnda cevap verilemeyecek sorular deildir. Korkun bir olduudur; nk deneye dayal
bir ierii yoktur. Hibir
hastaln nedeninin cevab verilmese de cevapsz soru- deney onun yanl olduunu kantlaya
maz.
lardan sayamayz.
Parada sz edilen varsaym
n geerli olmamas-
Bu parada bilimle ilgili olarak aadakilerden hangi- nn nedeni aadakilerden han
gisidir?
si dile getirilmektedir?
A) Dorulama olanandan yoks
un olmas
A) Bilimsel gelimenin sorunlarla balad
B) Aratrlmas zor bir konuyu
semesi
B) Kesin sonulara ulald
C) Kendi iinde tutarsz olmas
C) Eletirilerle kendini dzelttii D) Bir faydasnn bulunmamas
D) Var olan durumu betimledii E) Akl ile dorulanabilmesi
E) nsan yaam iin gerekli olduu

9. n deyide hareket noktas, genellemelerdir; olgular aras
ilikileri dile getiren genellemelerden yararlanlr. Dnya,
Ay ile Gne arasna girdiinde Ay tutulmas olur. biimin-
deki bir yarg genellemedir. Bu genellemeye dayanarak
Dnyann Gne ile Ay arasna her giriinde Ay tutulmas
olacan tahmin ederek n deyide bulunuruz.
Bu paraya gre n deyide bulunma aadakilerden
hangisini salamaktadr?
A) Bilimsel olanla metafizik olan birbirinden ayrmay
B) Henz olmam bir olay nceden belirlemeyi
11. Bilimin yntemi akla dayanan tmdengelim olamaz.
Ahmetin lml olduu sonucu zaten Btn insanlar
lmldr. yargsnn iinde bulunmaktadr. Bilim, tek tek
olaylardan genel yarglara giden tmevarm yntemini kul-
lanmaldr.
Baconn tmdengelim yntemini redddetmesinin ne-
deni aadakilerden hangisidir?
A) Sezgilerin nemsiz olmas
B) Genel yarglara kolay ulalabilmesi

C) Bilimin birikimli olarak ilerlemesini C) Deney ve gzleme dayanmas

8

D) Kuramlarn aklla desteklenmesini
E) Bilimsel verilerin yanllanmasn

D) Yeni bir bilgiye varlamamas

E) Doru bilgiye varlamamas

 BLM FELSEFES
NTE
TEST 3
1. Reichenbach ve Carnapa gre; bilimi anlamak iin bilim
diye ortaya konmu eserleri (rnleri) ele almak ve onlar
tarihsel geliimleri iinde anlamaya almak gerekir. Bu-
nun yolunu da bilimsel eserleri mantk asndan zm-
lemekte grrler. Bu ise sz konusu metinleri sembolik
mantk diline evirmekle salanr. Bylelikle doru ve
yanl deerleri ile zmlenerek incelenen metnin ge-
nelgeerliliinin olup olmad ortaya karlabilir
Bu paradaki gre gre bir bilimsel bilginin doru
kabul edilmesi neye baldr?
A) Bilim evresinde onaylanmasna
B) Mantksal sembollere evrilerek denetlenebilir zellii-
nin bulunmasna
C) Olaylarn denetim altna alnmasna olanak vermesi-
ne
D) O gne kadar var olan bilgilerle tutarl olmasna
E) Nesnel ve tarafsz olarak elde edilmesine
2. Bilim adam ie, dnyann belli bir yn ya da boyutuyla il-
gili ok sayda gzlem yaparak balar. Bu gzlem verilerini
kaydederken de tarafsz ve n yargsz olmay amalar.
Bu parada bilimsel aratrma ilkelerinden hangisi
dile getirilmektedir?
A) Sorgulayclk B) Tutarllk
C) retkenlik D) Nesnellik
E) Snanabilirlik C) Bilimsel olan ile bilimsel olmayan arasndaki snr yan-
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
8
3. Reichenbacha gre, doru ya da yanl olduu gsteri-
lebilir nermeler anlaml nermelerdir. nermeler farkl
yollardan dorulanabilir. Bunlar iinde en basit olan, do-
rudan doruya gzleme bavurmaktr. Gzlem nermesi
gemie ilikinse, olayn gzlemcisi olmasa bile dorula-
nabilir nerme saylr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisidir?
A) Kendi iinde eliki barndrmayan aklamalar bilim-
sel kabul edilir.
B) Bilimsel almalar birbirinden etkilenir.
C) Bilimde gzlem yoluyla dorulama ya da yanllama
anlamldr.
D) Bilimsel olan ile bilimsel olmayan birbirinden ayrlamaz.
E) Bilimsel bulgular insanln ortak rndr.
4. Bilimde herhangi bir nerme gzlemler, deneyler ve l-
melerle test ediliyorsa, dorulanyor demektir. Gzlene-
meyen, llemeyen nermeler bilimsel ynden anlam-
szdr. Bu tr anlamsz ve bo nermelerin psikolojik bir
deeri vardr ama mantksal bir deeri yoktur. Doru olup
olmad test edilemeyen nermelerin bilimsel bir anlam
yoktur.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Bilim adamnn sahip olduu dnya gr, ne tr bi-
limsel alma yapacan etkiler.
B) Bilim olgulara dayal olup snanabilir olmaldr.
C) Bilimde nermelerin kullanlabilir olmas doruluun
ls kabul edilmelidir.
D) Bilimde her yeni kuram yeni olarak kalr.
E) Bilim, duyular aan konularla ilgilenmemelidir.
5. Bilim iin hibir yerde tek bir yntem sz konusu deil-
dir. Her yerde eitli yntemlere bavurulur; ancak bunlar
varln niteliine gre zelletirilir. Duruma gre her alan
iin yeni bir yolun bulunmas ya da eldeki yntemlerden
yararlanlmas gerekir.
Bu paradaki grn temelinde aadakilerden han-
gisi bulunmaktadr?
A) Bilimde aratrlacak konuya uygun yntem seilmeli-
dir.
B) Bilimin yntemi deneye dayanan tmevarm olmaldr.
llanabilirlik ltdr.
D) Bilim adamlarnn izledii yntem doruysa ulat
sonu da dorudur.
E) Bilim ele ald problemleri basitten karmaa doru
zmelidir.
6. Bilim adam, evren hakknda toplu bir gr elde etmek
iin neye, nasl ynelmesi gerektiini bilmelidir.
Bu cmlede bilimin hangi zellii vurgulanmaktadr?
A) Olgusal olmas
B) Akl yrtmeyle sonuca ulalmas
C) Kendine ait bir yntemi olmas
nite
D) Olaylara kukucu bir tavrla ynelmesi
E) Verilerinin snanabilir olmas

7. Bilim adamlar aratrma sonularn sunarken insancl
hatalarn en aza indirmeli ve kendi kendini kandrmadan,
kar atmalarndan uzak durmaldrlar. Sonular, bek-
lentilerini destekleyecek biimde sunmaktan kanmaldr-
lar.
Bu paraya gre, bilim adamlarnn aadaki zellik-
lerden hangisine sahip olmas gerekir?
A) Ak grlle
B) Olaylara faydac yaklamaya
C) Objektif davranmaya
D) Akl etkili olarak kullanabilmeye
E) Verileri deneyle dorulamaya
8. Bilim adamnn sahip olduu dnya gr, ne tr bilimsel
alma yapacan ve bulgularn nasl yorumlayacan
etkiler.
Burada vurgulanan dnce aadakilerden hangisi-
dir?
A) Bilim adamnn bulgular bilim evreleri tarafndan
onaylanmaldr.
B) Bilim adam mutlak anlamda nesnel davranamaz.
C) Bilim adamnn izledii yntem doruysa ulat so-
nu da dorudur.
D) Bilim adamnn baarl olabilmesi probleme zm
getirebilme yeteneine baldr.
E) Bilim adam eletiriye ak olmaldr.
9. Bilimde, farkl olgularn bir araya getirilmesiyle dzenli
ve sistemli bilgi elde edilir.
Bilim, tek tek olgularla deil, olgu trlerini snflayarak
bu olgu trlerinin arkasndaki ilkeyi bulmaya alr.
Tmel yasa ve ilkelere varmak bilimin amacdr.
Bu iki bilgiye dayanarak bilim hakknda aadaki ge-
nellemelerden hangisine ulalabilir?
A) Bilimsel kuramlar kart grleri uzlatrr.
B) Bilim, insann kendine dnk bir etkinlik olarak ilev-
seldir.
C) Her bilginin nesnel bir temeli vardr.
D) Bir bilginin bilimsellik lt hangi yntemlerle elde
8
edildiidir.
E) Bilimde paralar birletirilerek genelleyici yarglara va-
rlr.
BLM FELSEFES NTE
3 TEST
10. Bilimsel almalarda, olaylar karmza daima karmak
yapda karlar. Bunlar sistematik olmayan bilgiden ayra-
rak, doru dncenin rn haline getirmek iin neden-
sonu ba altnda birletirmek gerekmektedir.
Bu parada bilimsel almalarn sistematik olmas
aadakilerden hangisine balanmaktadr?
A) Tekrarlanabilirlik B) Denetlenebilirlik
C) Anlamllk D) Nedensellik
E) Doruluk
Yldzl Soru 3
Bir gre gre, bilim bir etkinlik
srecidir; bu sreci
ynlendiren olgular ve mantk dei
l, bilim insanlarnn
oluturduu topluluk ve onlarn
almalardr. Bilim
ancak bu sreci incelemekle anla
labilir Srecin tm
geleri, zellikle de bilim d gel
er irdelenmelidir. Bu
srecin geleri arasnda bilim insa
nlarnn psikoloji ve
sosyolojisi ok nemlidir.
Bu grn temelinde aadak
ilerden hangisi bu-
lunmaktadr?
A) Bilimde zamanla bilinmeyen hibir ey
kalmayacaktr.
B) Bilim adam aratrmas sresinc
e nesnelliini ko-
rumak durumundadr.
C) Bilimde bilim adamlarnn almala
r ve yaplar
incelenerek sonuca ulalmaldr.
D) Bilim adamlar nesnel davranmald
r.
E) Bilim adamlar ngrde bulunabi
lirler.
9
11. Telefonun yapm, elektrik retimi ve iletimi konusunda
daha nce elde edilen bilgilerden yararlanlarak, yine uzak
denizlere alabilen gemilerin yapm da, aatan yaplan
kay kullanma ve dokumaclk konusundaki bilgilerden
yararlanlarak yaplabilmitir. Telefon ve gemi yaplp kul-
lanmaya balandktan sonra da bu konudaki bilgiler baka
aralarn yapmnda etkili olmutur.
Bu parada bilim ve teknolojinin hangi zellii vurgu-
lanmaktadr?
A) nceki bilgi birikiminden faydalanlarak yeniliklerin
oluturulmas
B) Mantk ilkelerine uygun olmas
C) Varl paralara blerek incelemesi
D) Genelgeer bilgilere ulalmas
E) Evrende dzenliliin olduunun varsaylmas
 BLM FELSEFES
NTE
TEST 4
1. Bilim adam, kendisinin deilse bile gelecek kuaklarn
zebilecei sorunlarla urar. Bilimde cevapsz sorulara
yer yoktur. Bilimin sorularna imdilik cevap verilmese de
aslnda cevap verilemeyecek sorular deildir. Korkun bir
hastaln nedeninin cevab verilmese de cevapsz soru-
lardan sayamayz.
Bu paraya dayanarak aadaki bilgilerden hangisi-
ne ulalabilir?
A) Bilim adamlar arasnda gr farkllklar vardr.
B) Bilim insanlar yaptklar gzlemlerle her zaman gere-
e ulaamayabilirler.
C) Bilimde yasalar ve kuramlar nemlidir.
D) Bilimin zemeyecei hibir sorun yoktur.
E) Her bilimsel gelime sorunlarla balar.
2. bn-i Sina tp ekolne mensup bn-i Nefis, kk kan dola-
mn kefedince, dier hekimlerin itirazyla karlam- 5. Eskiden sorularn sorularn byk bir ksmn bugn bilim
tr. Hi kimse bn-i Nefisin bu grn benimsememitir;
ta ki, William Harvery bunu ikinci kez kefedinceye kadar.
nk bn-i Sina, Galenus ve dierleri bu alanda mutlak
otorite olarak kabul gryordu.
Bu paraya dayanarak aadaki bilgilerden hangisi-
ne ulalabilir?
A) Otoritelere duyulan gven, bilimsel gereklerin
ortaya kmasn geciktirebilir.
B) Bilim, insann evresinde olanlar anlama ve
aklama ihtiyacndan domutur.
C) Bilimsel bilgiler doru olarak kabul edilen birta-
km temel varsaymlara dayanr.
D) Kavramlar ak seik tanmlanmadka doru-
FELSEFE ya ulalamaz.
SOSYOLOJ 11 E) Hipotez hem yaln hem doru olmaldr.
10 3. zgr tartmaya, deneysel aratrmann sonularn test
etmeye, lm ve eletiriye dayanan modern bilim, top-
lumlarda var olan geleneksel otoriteye dayal tm dier bil-
gi trlerinin gcn ykmtr. Kendi otoritesi dnda kalan
tm otoriteleri kukucu, eletirel ve sorgulayc tavrna tabi
klan, yanl dncelerin ilacnn aklc eletiride bulun-
duunu gsteren modern bilimin yaratt bilgi tr, ayn
zamanda pratik bir bilgidir.
Bu paraya dayanarak modern bilim iin aadakiler-
den hangisi sylenemez?
A) Geleneklerin etkisinde kald
B) Gndelik yaam kolaylatrd
C) Aklc aklamalara dayand
D) Eletirel ve sorgulayc olduu
E) lmeye nem verdii
4. Bilim adam, taraf tutmamal, aratrma yaparken ken-
di inan ve tutumlarnn etkisinde kalmamaldr.
Bilim adam, hibir bilgiyi deneyle ve yeterli aratrma-
larla kantlamadka doru olarak kabul etmemelidir.
Bilim adam sonuca ulamada aceleci davranmamal-
dr.
Bu grler bilimin hangi ilkeleri ile ilgilidir?
A) Etik ilkelere bal olma
B) Akla dayanma
C) Evreni btn olarak aklama
D) Genellenebilir olma
E) nceki almalardan yararlanma
yantlamtr. Bir zamanlar bir hastaln nasl meydana
geldii ve baka bir insana nasl bulat akl almaz bir
srd. Herkes hayal gcne gre diledii cevab veriyordu.
Oysa, biz bugn pek ok hastaln nasl meydana geldi-
ini ve baka bir insana nasl bulatn biliyoruz. Artk
hastalananlarn iine eytann girdiine veya cinlerin esiri
olduuna inanmyoruz.
Bu paraya dayanarak bilimle ilgili aadaki genelle-
melerden hangisine ulalabilir?
A) Kiisel istek ve nyarglardan arnktr.
B) Birtakm varsaymlara dayaldr.
C) Gelimesinde her uygarln katks vardr.
D) nsanlar iin zorlu ve zevkli bir ura alandr.
E) Bilinmeyenler bilinir hle getirilmitir.
6. Bilimsel yntem, bilgi elde etme urasn srdrmenin
yollarndan biridir. Bu yntemde, belirli trden sorulara be-
lirli trden yantlar bulmak amacyla tanmlanm bir dizi
ilem yaplr.
Aadakilerden hangisi bilimsel yntemin aamala-
rndan biri deildir?
A) Hipotezlerin kesin ve ak biimde ifade edilmesi
B) Problemin farkna varlmas ve tanmlanmas
C) Hipotezlerin aratrmacnn istedii ekilde dorulan-
mas
nite
D) Verilerin dzenlenmesi ve snflandrlmas
E) Problemle ilgili verilerin gzlenmesi ve toplanmas
 BLM FELSEFES NTE
4 TEST

7. Eski bilimin yklmas dncede otoritenin bir doruluk
lt olmaktan kmasna, dogmalarn gzden dp
terk edilerek dnsel zgrln filizlenmesine yol at.
Artk aklamalarn doruluu yepyeni bir lte gre sap-
tanyordu: Akl. Buna gre doru bir aklamann uymas
gereken temel koul, insan aklna uygunluktur.
Bu parada aadakilerden hangisi dile getirilmektedir?
A) Bilim, insann anlama merakn giderir.
B) Bilimin birikimli olarak ilerleyiinde yanl bilgiler terk
edilir.
C) Bilim insanlar aratrmalarnda tarafszl yitirmeme-
lidir.
D) Bilimsel etkinliin iine bilim d geler girmektedir.
10. Einsteinin grelilik kuram, eski geometri sistemlerini ve
fizik yasalarn, zaman ve mekan arasnda yeni kavranan
balantlar asndan inceler. Quantum fizii ise fizik yasa-
larna benzerlik ilkesine dayal istatistiksel bir yorum geti-
rir. Bu incelemeler, Euklides ve Newton sistemlerinin varlk
ve bilim dzeyindeki temellerine ar bir darbe indirmi ve
bilim felsefesinin domasnda etkili olmutur.
Bu paraya gre bilimle ilgili olarak aadakilerden
hangisi sylenemez?
A) Tm uluslarn katkda bulunduu
B) Birikimli olarak ilerledii
C) Yeni bilgilerle deitii
D) Bilim felsefesinin douuna kaynaklk ettii
E) Bireysel fayday gzettii
Yldzl Soru 4

E) Bilimsel etkinliin temel belirleyicisi akl olmaldr.

Bilim nedir? Bilimsel dnce

nasl bir dncedir?
Bilimsel yntemin yaps nasldr?
Bilimin ilevi nedir?
8. Hepimiz ou zaman olaylar olduu gibi grmek yerine, Bilimi dier insan etkinliklerinde
n ayran zellikler ne-
lerdir? gibi sorularn en iyi bilim
olaylar olmas gerektii gibi grrz. Oysa olaylar olma- adamlarnn kendisi
tarafndan cevaplanmas bekleneb
s gerektii gibi grmek, asl gerei gzden karmak ilir. Oysa, bilim ada-
m, bu sorular cevaplamaya, yani
demektir. Aratrma sonucu elde edilen bulgular, aratr- , gerekletirdii ii
sorgulamaya baladnda, artk
bilim adam deil, bir
macnn inan ve deerlerine ters dse bile, aratrmac bilim felsefecisi olur.
tarafsz davranmaktan vazgememelidir. nk tarafsz
Bu paraya gre bilim felsefes
davranmak geerli ve gvenilir sonulara ulamay sala- inin ilevi aadaki-
lerden hangisidir?
yan en nemli etkendir.
A) Bilimsel bulularn eitli alan
Bu parada bilimsel almalarda aadakilerden lardaki etkilerini kar-
latrmak
hangisinin gereklilii zerinde durulmaktadr? B) Bilimin temel sorunlarn ve kavr
amlarn aklamak
A) Nedensellik ilikisinin C) Bilimsel anlayn dnda kala
n konular belirleye-
B) Somut verilerden yola kmann rek ayklamak
C) Evrensel sonulara ulamann D) Bilimsel anlayn douunu
ve gelime srecini
D) Nesnel davranmann incelemek
E) Gelecekte ortaya kabilecek
E) ngrde bulunmann olaylarla ilgili ng-
rlerde bulunmak

9. Dnrler, yalnz bilimlerin bulgularna bal olarak kal- 11

sayd, insan dncesi snrlandrlm ve sadece bilimsel 11. Bilimde, belirleyici olan dorulama deil, yanllamadr. Bi-
gerekler alannda kalmaya mahkum edilmi olurdu. te
yandan bilimler de dar snrlar iinde kalr, bilimsel ilerle-
meler ok yavalard. Felsefe ise sk sk bilimin ilerisine
doru hamleler yapar, henz aydnlanmam konularda
sorular sorar ve bunlara kendine gre zmler getirir.
Bylece bilim adamlarnn dikkatini bu konulara eker,
onlar harekete geirerek aratrmaya yneltir ve bylece
bilimin daha hzl gelimesini salar.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisidir?
A) Felsefe bilimin gelimesinde etkin bir rol oynamaktadr.
B) Btn bilimler felsefeden domutur.
lim, kestirim ve rtmelerle ilerler; nk bilimdeki btn
kuramlar ilkece bir gn yanllanabilir. lkece hibir zaman
hibir yeni gelimeyle yanllanamayan bir kuram bilimsel
olamaz.
Bu parada aadaki grlerden hangisi vurgulan-
maktadr?
A) Bilim olmayan bir ey yaratmaz, doada var olan
aklar.
B) Bilimsellik lt yanllanabilirliktir.
C) Bilimsel yntemlerle dorulanamayan nermeler yan-

8
ltr.
C) Bilim ve felsefe arasnda bir farkllk bulunmamaktadr.
D) Bilim snrl bir alann bilgisine dayanr.
D) Bilim znel, felsefe nesnel bir etkinlik alandr.
E) Felsefe ve bilim kesin bilgilere ulamay amalar. E) Bilim deimeyen mutlak bilgilerden oluur.
 1. Orta a Bat dnyasnda bilimsel almalar engellendiinden bilim ....................................... tir.

2. lk ada Msr ve Mezopotamyada bilim ....................................... amalar iin kullanlyordu.

3. Felsefeden ilk ayrlan bilim ....................................... olmutur.

4. Copernicus, Kepler, Galilei, Newton ....................................... bilimleri alannda almalar yapmlardr.

5. Aristoteles btn bilimlerin ....................................... yntemini kullanmas gerektiini savunmutur.

6. Bacon, deney ve gzlemin nclnde bilimlerin ....................................... yntemini kullanmas gerektiini sylemitir.

7. Doa bilimlerinin hzl gelimesi ve bilimlerin yaps zerinde dnlmesi ....................................... ortaya karmtr.

8. Bilimi ....................................... olarak ele alan yaklama gre, bilim metinleri sembollere dntrlerek, yani sembolik mant-
n dili analiz edilerek akla kavuturulabilir.

9. Poppera gre hibir nermenin doruluu ispatlanamayacandan bilimin lt dorulanabilirlik deil .....................................
.. olmaldr.

10. Bilimi ....................................... olarak gren anlay, bilimin bilim adamlar topluluunun bir almas olduunu ileri srer.

11. Thomas Kuhn ....................................... kavramyla bilim adamnn yetitii ortam, kavram erevesini ve egemen dnya gr-
n anlatmak istemitir.

12. Klasik gre gre, bilimin ulat sonular, elikilerden uzaktr, bu nedenle de ....................................... dr.

13. Bilimsel bilgi, her bilginin doruluundan phe edilerek oluturulur ki, bu bilimin ....................................... olma zelliiyle ilgili-
dir.

14. Bilimsel bilgi bilim adamnn duygu, dnce ve n yarglarndan arnktr. Buna ....................................... ilkesi ad verilmekte-
dir.

15. Bilimlerde belli bir hedefe varmak iin bir plana gre izlenen yola ....................................... ad verilir.

16. ....................................... bir olgu gereini, bir akl gereine evirmektir.

17. Bilimde, gelecee dnk bir nermeyi bilinen birtakm koullar altnda nceden grmeye ..................................... ad verilir.
12
18. Bilimsel bilginin konusu olan olgularn aklanmasnda kullanlan snanm, dorulanm hipotezlerin nedensel aklama mode-
line ....................................... ad verilmektedir.

19. Bilimin olumlu olduu kadar olumsuz sonular da dourabilmesi bilim felsefesinde ....................................... probleminin yaan-
masna neden olmutur.

Cevaplar
1. gerilemi 6. tmevarm 11. paradigma 16. Bilimsel aklama
2. pratik 7. bilim felsefesini 12. tutarl 17. n deyi
3. matematik 8. rn 13. eletirel 18. bilimsel kuram
4. doa 9. yanllanabilirlik 14. nesnellik 19. bilimin deeri
nite

5. tmdengelim 10. etkinlik 15. yntem

 D Y
1. lk ada matematik, astronomi ve bunlarn uygulamalarndan doan teknik, Msr ve
Mezopotamyada ok ileri idi.

2. Orta a Skolastik dnyasnda bilimler hzl bir ilerleme kaydetmitir.

3. Copernicus, Kepler, Galilei ve Newton astronomi, matematik ve fizik alannda bilimi ilerletmiler-
dir.

4. Bacon, Aristotelesin tmevarm yntemine kar karak doa bilimlerinin tmdengelim yntemini
uygulamas gerektiini savunmutur.

5. Einstein izafiyet, Heisenberg belirsizlik teorisiyle klasik fizii temelinden sarsmtr.

6. Mantk pozitivistlerin hedefleri bilimi metafizikten kurtarmak ve felsefeye bilimsel bir kimlik ver-
mekti.

7. Bilim felsefesi deyince bilim denilen etkinliin amacn, yntemini ve kavram yapsn mantksal
zmlemelerle belirleme faaliyeti akla gelir.

8. Etkinlik olarak bilim anlayna gre, bilime ait metinler, sembolik mantn diline evrilir ve ona gre
bu metinlerin mant ortaya konur.

9. Thomas Kuhn, srekli olarak bilimin dz bir izgide ilerlemediini, bilimsel devrimler ve atlmlarla
ilerleme saladn ne srmtr.

10. Klasik gre gre, bir gn gelecek bilim mkemmelleecek, bilimsel bilgi mutlaklaacak, bilinme-
dik hibirey kalmayacaktr.

11. Bilimin nermelerinin gzlem ya da deney konusu olan olgular ifade etmesine, bilimin nedensellik
ilkesi ad verilir.

12. Bilimsel bilgiler akla dayal olduundan elikisiz yarglara dayaldr ki, buna bilimin tutarllk zellii
denir.

13. Bilimsel bilginin, bilim adamnn dnce ve n yarglarndan bamsz olmasna nesnellik ad ve-
rilir. 13
14. Bilim felsefesi gzlem, deney, hipotez basamaklarn kendisi gerekletirir.

15. Bilimde, bilinenlerden yola klarak bilinmeyenler hakknda tahminde bulunulmasna genelleyicilik
ad verilir.

16. Bilimsel kuramlar, gzlem ve deneyle test edilip dorulanabilir.

17. Klasik gre gre btn bilimler tek bir bilime, rnein fizie indirgenebilir.

18. Bilimsel bilgi ile elde edilen teknolojik rnler insan yaamn kolaylatrmaktadr.

Cevaplar

8
1. D 2. Y 3. D 4. Y 5. D 6. D 7. D 8. Y 9. D 10. D
11. Y 12. D 13. D 14. Y 15. Y 16. D 17. D 18. D
 1. lk, Orta, Yeni adaki bilimsel
anlay aklaynz.

2. Bilim felsefesinin konusu nedir?

Aklaynz.

3. Bilimi rn olarak ele alan yakla-

mn temel grlerini aklay-
nz.

4. Karl Popperin Yanllanabilir-

lik ltn aklaynz.
14

5. Thomas Kuhnun paradigma

ve bilimsel devrim kavramlar-
n aklaynz.
nite
 6. Klasik grn bilimsel anlayn
maddeler halinde yaznz.

7. Bilimsel bilginin zelliklerinden

olgusallk, mantksallk ve nesnel-
lik ilkelerini aklaynz.

8. Bilimsel aklama nedir? Aklay-

nz.

9. Bilimsel kuramn zelliklerini k-

saca yaznz. 15

10. Bilimin deeri nedir?

Aklaynz.

8
 1.
fasikl

J Y E G R
LO
SOSYOnin Konusu
ji ri
Sosyolo inin Yntemle
j
Sosyolo al Gruplar
s
Toplum
 RETEN SOSYOLOJYE GR
TEST 1 Sosyolojinin Konusu
1. Sosyoloji, toplum hakknda geerli ve gvenilir bilgilere ulamak ister; bu-
Btn bilimler tmdengelim, tmevarm,
analoji gibi akl yrtme yollarn kullanr.
Fakat her bilimin farkl yntemleri ve in-
celeme alanlar vardr.
2. Tarih gemi dnemlerde olmu olaylar tek tek kronolojik sra ierisinde
Sosyoloji tarih biliminden yararlanr. Ta-
rih tek tek olaylar incelerken, sosyoloji
toplumlar hakknda genellemelere ula-
may amalar.
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
2
3. Durkheima gre, sosyolojik bir almaya balamadan nce, sosyal olay-
Sosyoloji gen bir bilimdir ve toplumu
inceler. Bir bilim insannn kendi toplu-
munu incelerken deer yarglarndan,
inanlarndan, n yarglarndan arnmas
gerekir.
nun iin bilimsel yntem ve aratrma tekniklerinden yararlanr. Sosyoloji
bilimsel yntemi, kendisine uygun veri toplama teknikleri kullanarak uy-
gular. Bylece toplumsal yap, kltr, toplumsal deime, toplumsal taba-
kalama, toplumun evrimi vb. konularda bilimsel bilgiler ortaya koyar.
Bu parada sosyoloji biliminin hangi zellii vurgulanmaktadr?
A) Normatif olmamas
B) nsan ilikilerini temel almas
C) Toplum hakknda genellemelere ulamas
D) Kendine zg konusu ve ynteminin olmas
E) Gen bir bilim dal olmas
ele alrken, sosyoloji toplumlarn genel niteliklerini ele alarak, toplumlar
iin geerli olabilecek genellemelere varmaya alr.
Buna gre sosyolojinin hangi zellii onu tarihten ayrr?
A) Gemi zamandaki toplumlar incelemesi
B) Toplumlar hakknda genel yarglara varmas
C) Toplumlar tarihsel sraya gre aratrmas
D) Aratrmalarn tarafsz yaplmas
E) Ynetim biimlerini nemsemesi
lar hakknda hibir ey bilmiyormu gibi hareket etmemiz ve kiisel dene-
yimler sonucu elde ettiimiz bilgilerden zihnimizi soyutlamamz gerekir.
Bu parada Durkheim, sosyolojik aratrmalarla ilgili hangi ilkeyi
vurgulamaktadr?
A) Sosyal olaylar, sosyal olaylarla aklanmaldr.
B) Sosyolojik aratrmalarda, sosyal olaylarn snrlar belirlenmelidir.
C) Sosyolojik aratrmalarda, dier bilimlerin verilerinden yararlanlmal-
dr.
D) Sosyolojik aratrmalarda sosyal olaylar nesnel olarak ele alnmal-
nite
dr.
E) Sosyolojik aratrma sonular geni kitlelere genellenebilmelidir.
 SOSYOLOJYE GR RETEN
Sosyolojinin Konusu 1 TEST

4. Toplumla ilgili her ey sosyolojinin konusudur. Btnyle toplumsal ya-

py, toplumsal yapy oluturan geleri, toplumsal davran, iliki, kural,
deer, grup ve kurumlar ve toplumsal deimeyi konu alarak inceler. Sosyoloji bilimi olaylar arasndaki nesnel
Buna gre aadakilerden hangisi sosyoloji biliminin ilgilendii ko- gereklikleri inceler. deal olan aratr-
nulardan biri deildir? maz.
A) Toplumsal kontroln nasl salanaca

B) Toplumsal normlarn ilevleri

C) Toplumsal yapnn geleri

D) Kltrn kazanlmas

E) Toplumsal stat ve rol ilikisi

5. Sosyoloji, insanlarn nasl davranmalar, sosyal ilikiler kurmalar gerekti-

iyle deil, nasl davrandklaryla ilgilenir.

Bu cmlede sosyoloji biliminin hangi zellii vurgulanmaktadr?

A) Normatif olmas Sosyoloji toplumun ne olduunu ince-

B) Deney yaplamamas lerken, olmas gereken hakknda gr

C) Olmas gerekeni deil var olan incelemesi bildirmez.

D) Dier sosyal bilimlerle ilikili olmas

E) Bireysel olaylarla ilgilenmemesi

6. Durkheime gre, biyolojik veya ruhsal bir olay sosyal bir olayn nedeni
olamaz. Nedenle sonu ayn cinsten olmaldr. yleyse sosyal olaylar
hibir zaman baz bireylerin istek ve iradelerinin rn olmad gibi, bi-
yolojik zorunluluklardan da domu olamaz. Durkheim toplumsal olaylarn doa olay-
Durkheimn bu yaklamnda temel ald gr aadakilerden lar ve bireysel olaylardan bamsz ol-
hangisidir?
duunu savunmutur.
A) Toplumsal gereklik bir btn olarak incelenmelidir.

B) Sosyolojide deney yaplamasa da ngr olana bulunmaktadr.

3
C) Toplumsal olaylar yine bir toplumsal olayla aklanmaldr.

D) Toplumsal olaylar saylarla ifade edilebilmelidir.

E) Toplumsal olaylar bir toplumda zamanla deiebilir.

7. Toplumsal olaylar ikinci kez tekrar edilemez.

Bu durum sosyolojinin hangi zelliiyle ilgilidir? Sosyoloji bir toplum bilimidir. Bu neden-
le doa bilimlerinin yntemlerini kullan-
A) Genelleyici aklamalar yapmas
maz.
B) Tarafsz davranlmas

C) Normatif olmamas

D) Olan incelemesi

E) Deney ynteminin kullanlamamas

 RETEN SOSYOLOJYE GR
TEST 2 Sosyolojinin Yntemleri
Anket hazrlanrken birtakm ilkelere dik-
kat etmek gerekir. Anket doru sonular
verir fakat hem nesnel davranlmal hem
de anket sorular gvenilir ve geerli ol-
maldr.
Baz durumlarda zerinde aratrma ya-
plan gruplar, aratrma konusu oldukla-
rn rendiklerinde doal davranlar-
dan uzaklaabilmektedirler.
Sosyolojinin kendine
aratrma yntemleri bulun-
maktadr. Sosyolojinin yn-
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 temleri psikoloji biliminin
yntemlerinden farkldr.
4
Bir grubun tm detaylaryla incelenerek
genellemelere gidilmesi olduka verimli
sonularn elde edilmesini salamakta-
dr.
1. Anket, belli bir konu hakknda belli kii, grup veya topluluun duygu ve
dncelerini belirlemek iin hazrlanm soru formlardr. Bu soru formu
hazrlanrken baz kurallara dikkat etmek gerekir.
Aadakilerden hangisi anket hazrlanrken dikkat edilmesi gere-
ken kurallardan biri deildir?
A) Sorularn ak ve anlalr olmas
B) Sorularn konuyla ilgili olmas
C) Sorularn ok uzun olmamas
D) Sorularn anketi cevaplayan kiilerin istedii gibi olmas
E) Sorularda yabanc kavramlara yer verilmemesi
2. 19. yzylda Booth, Londra halknn yoksul kesimi hakknda bilgi sala-
mak iin kendini evsiz bir yabanc olarak tantm, onlarn yaaylarn
paylam, duygu ve dncelerine ortak olmutur.
Bu aratrmacnn kulland aratrma yntemi aadakilerden
hangisidir?
A) Olay incelemesi B) Katlml gzlem
C) Deney D) Doal gzlem
E) statistik
3. I. statistik yntem
ait
II. Klinik yntem
III. Monografik inceleme
IV. Serbest arm
Burada verilenlerden hangileri sosyoloji biliminin kulland yn-
temlerdir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III
D) II ve IV E) III ve IV
4. Le Play kk sosyal gruplar zerinde yaplan inceleme ve aratrmalarn
benzer sosyal gruplara genellenmesine almtr. i ailelerinden yola
kan Le Play, tm Fransz toplumu hakknda yarglara varmtr.
Le Playin kulland bu yntem aadakilerden hangisidir?
A) Tmdengelim B) Sosyometri
nite
C) Gzlem D) Anket
E) Monografik inceleme
 SOSYOLOJYE GR RETEN
Sosyolojinin Yntemleri 2 TEST

5. Sosyoloji, konusu itibariyle toplumun btnn inceler. Bu btnlk iinde

konusuna giren her eyi, toplumdaki her geyi dikkate alarak inceler.
Sosyal olaylar incelenirken neden-sonu
Bu parada sosyoloji biliminin hangi zellii vurgulanmaktadr?
ilikisi nemlidir. Buradan elde edilen so-
A) Olaylar tarafsz bir tutumla incelemesi
nular da topluma genellenir.
B) Kural koyucu olmamas

C) Bireysel olaylarla ilgilenmemesi

D) Toplumdaki nedensellik ban btn olarak ele almas

E) Dier toplum bilimlerinden yararlanmas

6. Gecekondulama sorunuyla ilgili aratrma yapan bir sosyoloun btn

gecekondu blgelerine ulamas olanakszdr. Bu yzden byle bir ara-
trmann amacna ulamas iin rneklem alma tekniini kullanmak zo-
runludur.
Buna gre, aadakilerden hangisinde rneklem alma yntemi ifa-
de edilmitir?
Sosyolojinin konusu toplumdur. Bu ne-
denle toplumu bir laboratuvar ortamna
getirerek incelemek olanakszdr. Bu ne-
denle btn yanstacak rneklem grup-
lar alnarak aratrma yaplr.

A) Veri toplama tekniklerinin eksiksiz kullanlmasdr.

B) Etkisi aratrlan deikenle, ayn ynde etkili olabilecek dier dei-

kenlerin yaltlmasdr.

C) Aratrma kapsamna giren bireylerden belli yntemlerle bir ksmnn

seilmesidir.

D) Ayn konuyla ilgili dier aratrma bulgularndan yararlanmadr.

E) Aratrma yaplan konuyla ilgili olan en uygun yntemin belirlenmesidir.

7. Grup iinde ilikiler srasnda doan sosyal ilikilerdeki yaklama-

uzaklama derecelerini ler. Buradan yola klarak grup iinde Kk gruplardaki samimiyet dereceleri
sevilenler-sevilmeyenler, lider olanlar-pasif olanlar ortaya karlabilir. nemlidir. Okullarda uygulanan bu test-
Bu parada sz edilen aratrma yntemi aadakilerden hangisi- lerde, Sevdiiniz arkadanzn is-
5
dir? mini yazn. denilerek, rencilerin iliki
emalar karlmaktadr.
A) Sosyometri B) Gzlem

C) Monografik inceleme D) Tmdengelim

E) Anket

8. ok bilen ok yanlr. atasz ile Bildiim eyleri bilmiyorum; kaldrm

olduum rtleri yeniden gzlerimin nne geriyorum. z deyileri sos- Sosyolojinin en nemli zellii nesnel ol-
yal aratrmalarda dikkat edilecek hangi ilkeyi vurgular? masdr. Nesnellik doru sonulara ula-
A) Nedensellik B) Subjektiflik may kolaylatrr.

1
C) Snrlandrma D) Somutluk

E) Bilmediini varsayma
 RETEN SOSYOLOJYE GR
TEST 3 Toplumsal Gruplar
Toplumsal gruplarda samimi ilikiler ol-
duu gibi, byk gruplarda resmi ilikiler
de olabilir.
Her toplumsal grubun en az bir amac
vardr. Bireyler gereksinimlerini gruplar-
da karlarken sosyalleirler.
Birincil gruplar ye saylar az olan, ili-
kilerin samimi olduu, yazsz kurallarn
bulunduu gruplardr.
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
6 B) Resmi yazl kurallarn geerli olmas
Kk sosyal gruplarda ilikiler birincil,
byk sosyal gruplarda ikincildir.
1. Toplumsal grup, aralarnda iliki ve etkileim olan, en az iki insandan olu-
an, belli amalar iin i birlii olan, greli sreklilii olan insanlardan
oluur. Dernek, kulp, aile, arkadalk birer toplumsal gruptur.
Buna gre aadakilerden hangisi toplumsal gruplarn zelliklerin-
den biri deildir?
A) Ortak amala i birlii yaplmas
B) likilerin bir sre devam etmesi
C) yelerinin beklentilerini ve gereksinimlerini karlamas
D) Sadece birincil ilikilerin grlmesi
E) Bireyleri sosyalletirmesi
2. Ortak amalara ynelik i birlii yaparak sosyal ilikilerde bulunan insan-
larn oluturduu birlie sosyal grup denir. Sosyal grubun olumasnda en
nemli faktr, insanlarn gereksinimleridir. Aile yeleri, takm oyuncular,
meclis yeleri birer sosyal grup rneidir.
Buna gre aadakilerden hangisi toplumsal gruplarn bir zellii
deildir?
A) Bireyin ihtiyalarn gidermesi
B) Stat ve rollerinin bulunmas
C) Her gruba yeliin zorunlu olmas
D) Bireyleri sosyalletirmesi
E) yeler arasnda birtakm ilikiler grlmesi
3. Birincil gruplar; yz yze ilikilerin, yardmlama, dostluk ve sevgi bala-
rnn yksek olduu gruplardr. Aile, oyun, komu, ky gibi gruplar birincil
gruplardr. Birincil toplumsal gruplarda bireyler aras ilikileri tre, gelenek
ve din ynlendirir.
Buna gre aadakilerden hangisi birincil gruplarn bir zellii de-
ildir?
A) likilerin iten ve yz yze olmas
C) Biz duygusunun hakim olmas
D) Grup yeleriyle zdeim kurulmas
E) Sosyallemenin yksek olmas
4. Kk sosyal gruplarda ye says az, yz yze ilikiler fazladr. yeler
arasnda duygusal balar vardr, birbirlerini iyi tanrlar.
Buna gre aadakilerden hangisi kk sosyal gruplara rnek de-
ildir?
A) Aile grubu B) Arkadalk grubu
nite
C) Komuluk grubu D) Oyun grubu
E) Kent grubu
 SOSYOLOJYE GR RETEN
Toplumsal Gruplar 3 TEST

5. Toplumsal grup olarak bir futbol takmnn oyuncusu olan birey; bir yan-
dan spor yapma gereksinimini giderirken, dier yandan bu alandaki yete-
nek ve becerilerini gelitirme olana bulur. nsanlar toplumsal gruplara gereksinim-
Bu parada toplumsal gruplarn hangi zellii vurgulanmaktadr? lerini ve beklentilerini karladklar sre-
ce devam ederler.
A) Bireyin beklentilerini karlama

B) Kendine zg normlar bulunma

C) Uzun ya da ksa sreli olma

D) yelerinin karlarn koruma

E) Ait olma duygusunu tatmin etme

6. Ortak ama etrafnda birleerek i birlii yapan ve birincil sosyal ilikiler kincil gruplarda resmi normlar gzlenir.
kuran, belirledikleri kurallar ile btnsellii koruyan bireylerin oluturduu
yap birincil sosyal grup olarak tanmlanr.

Aadakilerden hangisi birincil gruplara uygun bir rnek deildir?

A) Sendika B) Aile C) Arkadalk

D) Akrabalk E) Komuluk

7. Belli ortak amalara sahip, etkileim ve iliki iinde bulunan iki veya daha
fazla kiinin meydana getirdii toplulua sosyal grup denir.
Toplumsal gruplarn kurallar sosyalle-
Buna gre aadakilerden hangisi toplumsal gruplarn zelliklerin- me srecinde renilir. Bu anlamda grup-
den biri deildir? lar toplumsal yap ile ilikilidir.
A) Bireyi sosyalletirmesi

B) Stat ve rollerin bulunmas

C) Bir srekliliin bulunmas

D) Birtakm yaptrmlarn bulunmas

E) Toplumsal yapdan bamsz olmas

7

8. Grup politik bir ama tayorsa, grup yeleri bu amac paylarlar. Eer
ama bo zamanlar uygun bir biimde deerlendirme ise bu ama pay- Her toplumsal grubun gerekletirmeyi
lalr. amalad en az bir grevi vardr.

Parada toplumsal gruplarn hangi zellii vurgulanmaktadr?

A) yelerinin biz duygusuna sahip olmas

B) Srekli olmas

C) yelerin ortak bir hedefe ulama istei

D) Kiilerin beklentilerine cevap vermemesi

E) Ayn mekan paylamalar

 SOSYOLOJYE GR
NTE
TEST 1
1. Doa bilimlerinde Ayn olay, ayn artlarda ayn sonular 4. Sosyoloji, toplumsal yaamda rastlanan saysz ve ok
dourur. ilkesi yani nedensellik geerlidir. Fakat toplum eitli olaylardan benzer olan ve yinelenen toplumsal olay
bilimlerinde her zaman ayn nedenler ayn sonular do- ve olgularla ilgilenir. Bunlarn nasl domakta ve hangi ne-
urmaz. denlerle deimekte olduklarn aratrr. Sosyolojinin ii,
gzlenebileni saptamak, toplumsal deime ve gelime-
Buna gre toplum bilimlerinde nedensellik ilkesinin
nin nedenlerini ortaya karmaktr. Her bilim gibi sosyoloji
geerli olmamasnn temel nedeni aadakilerden
de kendi alannda geerli aklamalara, yasalara ulamay
hangisidir?
amalar.
A) Aratrma sonularnn saylarla ifade edilebilmesi
Bu parada sosyoloji biliminin hangi zellii vurgu-
B) Bilim adamlarnn tarafszln yitirmesi lanmaktadr?

C) Toplumsal olaylarn bireye bask yapmas A) Olann yan sra olmas gerekeni de incelemesi

D) Doa bilimlerinin daha erken bamszln kazanmas B) Kendine ait bir ynteminin olmas

E) Toplumsal olaylar etkileyen birok faktrn olmas C) Toplumsal olaylardan genellenebilir olgulara ulamas

D) Dier toplum bilimleriyle ilikili olmas

E) Toplumla ilgili n deyilerde bulunmas

2. Snrlar belirlenmi bir konunun derinlemesine ince-

lenmesi esasna dayanr.

ncelemeden elde edilen veriler btne genellenir.

Burada sz edilen aratrma yntemi aadakiler-

den hangisidir?

A) Tmdengelim

B) Monografik inceleme

C) Birletirici metot 5. Toplumlar olgusal koullar iinde anlamak

FELSEFE
SOSYOLOJ 11 D) Sosyometri

E) Katlml gzlem
Toplumlarn geirdikleri deiim etkenlerini ve dorul-
tusunu aklamak

8 Ayr ayr toplumlar zerinde yaplan incelemelerin or-

taya kard benzerlikleri saptamak

nsanlara, toplumlarn deime sreci zerinde ng-

r olana salamak, sosyolojinin balca amalardr.
3. I. Aile, akrabalk, oyun, arkadalk gruplar
II. Dernek, vakf, sendika, irket gruplar Buna gre aadakilerden hangisi sosyolojinin ama-

Aadakilerden hangisi bu iki gruptan sadece biri larndan biri deildir?

iin geerlidir? A) Toplum hakknda genellemelere ulamak
A) Statlerin olmas
B) Toplumsal deiimi nedensellik ilikisi iinde kavra-
B) Bir srekliliinin olmas mak
C) kiden fazla yelerinin olmas
C) Toplumlar hakknda n deyide bulunabilmek
D) Biz duygusuna sahip olmas
nite

D) Var olan incelemek

E) inde toplumsal ilikilerin gemesi
E) Doa bilimlerine yardmc olmak
 SOSYOLOJYE GR NTE
1 TEST

6. Amerikadaki rk ilikilerine dayal sosyal problemlerin,
zencilerin ahlk d davranlarndan kaynaklandn;
gney eyaletlerindeki scak kltrn laiklemesinin nedeni
olduunu; ekonomik durgunluun Walt-Streetin yznden
ortaya kt bir gerektir.
Bu paradaki sz edilen durum sosyolojik inceleme-
lerde dlebilecek hatalardan hangisine rnektir?
A) Hipotez kurmadan aratrma yapmak
B) Toplumsal olaylar tek bir nedenle aklamak
9. Sosyoloji gnmz toplumlarn ele alrken ilk insandan
gnmze kadar oluturulmu olan kltrel deerlerin
bilgisinden yararlanr.
Buna gre sosyoloji bilimi aadaki toplum bilimle-
rinden hangisinden yararlanmaldr?
A) Sosyal antropoloji B) Siyaset
C) Demografya D) Hukuk
E) Eitim

C) Aratrma konusuna uygun olmayan bir yntem kul-

lanmak

D) Aratrma alann snrlamamak Yldzl Soru 1

E) Aratrma konusunu belirlerken duygusal davranmak

7. Bir insann isiz olmas sosyolojinin alanna girmezken, Nfusun byk bir blmnn tarm
sektrnde al-
binlerce isiz insan toplumsal yaam etkiler ve sorun ya- t lkelerde kadnlar da faal nfu
sa girmektedir. Bu
durum, faal nfus orannn ok yks
ratrsa bu durum sosyolojinin konusuna girer. ek gzkmesi so-
nucunu vermektedir. Oysa, ekon
omisi daha ok tarma
Parada anlatlan durum sosyolojinin hangi zellii ile dayal bu tr lkelerde kadnlarn
srekli ve dzenli bir
almasndan sz edilemez. Bu
ilgilidir? nedenle faal szc-
nn ifade ettii anlamn, istatisti
in yapld lkenin
A) Sosyoloji, normatif olmayan bir bilimdir. sosyal gerekleri ve yaps as
ndan yorumlanmas
gerekir.
B) Sosyoloji, deney yapan bir bilim deildir.
Bu parada anlatlanlar, sosyolo
jide aratrma ya-
C) Sosyoloji, bireysel sorunlarla deil, toplumu ilgilendi- parken aadakilerden hangisi
nin gerekli olduu-
na iaret etmektedir?
ren sorunlarla ilgilenir.
A) Doru olup olmad belirlene
bilir bir hipotez olu-
D) Sosyoloji, olgulara dayal bir bilimdir. turmann
B) ncelenecek toplumun kltrn
E) Sosyoloji, olmas gerekenle deil var olanla ilgilenir. tanmann
C) Aratrma sonularn gnd
elik yaama uygula-
mann
D) Aratrma konusuna uygun
olan bir yntem kul-
lanmann
E) Fiziksel olaylarla sosyal olay
8. 20. yzyldaki deiimin nedeni Sanayi Devrimi olarak g- lar arasndaki fark
kavramann
rlmtr. Kadnn alma hayatna girmesi, byk fabri-
kalarn kurulmas kyden kente g hzlandrmtr. G,
beraberinde birok problemi de getirmitir. Toplumlardaki 9
bu kkl deiiklie dikkat eken sosyoloji mevcut prob-
lemlere zm getirmeye almtr.
Bu parada sosyolojinin zelliklerinden hangisine de- 10. Toplumsal grup, ortak amalarn gerekletirmek iin belli
inilmemitir? kurallara gre karlkl ilikide bulunan insanlarn olutur-
duu topluluktur.
A) Sosyoloji, sosyal olgular arasnda sebep-sonu ilikisi
kurar. Aadakilerden hangisi toplumsal grubun zellikle-
B) Sosyoloji, sosyal olaylar belirlemekle kalmaz, sorun- rinden biri deildir?
lara geerli zmler nerir. A) yeler arasnda bir i blmnn olmas
C) Sosyoloji olmas gerekenle deil olanla ilgilenir. B) Stat ve rollerin herkeste ayn olmas
D) Sosyoloji bireye ait problemlerle ilgilenmez, toplumsal
C) Ama birliinin olmas
problemleri inceler.

1
D) Bireyin beklentilerini karlamas
E) Sosyoloji ele ald problemleri deney-gzlem yntem-
leriyle inceler. E) Ortak deerler ve normlarn bulunmas
 SOSYOLOJYE GR
NTE
TEST 2
1. Kendini korumak ve yaamn srdrmek, temel gerek- 4. Katlml gzlemde aratrmac, aratrma yapaca gruba
sinimlerini karlamak iin etkileimde bulunan, ortak bir bizzat katlarak, grup bireyleri gibi yaayarak incelemeler-
kltr ve greli sreklilii olan kurumlam karmak ili- de bulunur.
kiler btndr.
Buna gre, katlml gzlemin sakncas aadakiler-
Bu parada aadaki kavramlardan hangisinin tanm den hangisidir?
yaplmtr?
A) Topluluu uzunca bir sre gzlemesi
A) Toplum
B) Topluluk yeleriyle iyi ilikiler kurmas
B) Toplumsal rol
C) nceden hazrlad sorulara cevap aramas
C) Toplumsal kontrol
D) Kendini toplulukla zdeletirerek nesnel tutumdan
D) Feodal toplum uzaklamas

E) Avc ve toplayc gruplar E) n yargsz gzlemler yapmaya zen gstermesi

2. Toplumsal grup, ortak toplumsal amalara sahip, kimlii

belirlenebilen, yaplam ortak normlara, karlar ve de- 5. Kk gruplarn yapsn renmek iin ilk kez Moreno
erlere sahip, karlkl toplumsal rollerini yerine getiren tarafndan uygulanmtr.
toplumsal kiilerin srekli birlikteliidir.
Grup yeleri arasndaki ilikileri ele alr.
Bu tanma dayanarak aadakilerden hangisinin bir
Grup yelerinin birbirine kar ilgi ve ilgisizlikleri, sevgi
toplumsal grup olduu sylenebilir?
ve nefretleri gibi duygularn inceler.
A) Bir lkedeki zenciler
Burada sz edilen aratrma yntemi aadakiler-
B) Ayn siyasi gr paylaan insanlar
den hangisidir?
C) Biz duygusunun hakim olduu akrabalar
A) rneklem alma B) Sosyometri
D) Bir otobsn yolcular
C) Katlml gzlem D) Tmdengelim
E) Bir trafik kazasn seyreden insanlar
E) Tmevarm
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
10

6. lkede yaplacak seim ncesinde hangi partinin seilme

3. Toplumsal bir aratrmada toplum bilimciler, etkisi ara- ansnn daha yksek olduu aratrlmak isteniyor. Ara-
trlan deikenin kendisiyle ayn ynde etkisi olabilecek trma iin bir ksm semene nceden dzenlenmi sorular
elemanlardan arndrlmaldr. yneltiliyor ve verilen yantlardan bir sonuca varlyor.
Bu parada aratrma yaparken aadakilerden han- Burada sz edilen aratrma yntemleri aadakiler-
gisine dikkat edilmesi gerektii vurgulanmaktadr? den hangisidir?
A) Tutarl olma A) Deney Sosyometri
B) Nesnel olma B) statistik Olay incelemesi
C) Toplumsal yasalara ulama C) Anket rneklem alma
nite

D) rneklem alma D) Katlml gzlem Monografik inceleme

E) Aratrma alann snrlama E) Test Doal gzlem
 SOSYOLOJYE GR NTE
2 TEST

7. Toprakta yer alan madenlerin cinsini, trn belirle-
mek jeolojinin konusudur.
Bir frtnann ynn, hzn belirlemek meteorolojinin
konusudur.
Sz edilen doa olaylarnn hangi yn sosyolojinin
konusuna girmesini salar?
A) Bireyin psikolojik yapsna etkisi
B) Doa olaylarnn toplumsal yaama olan etkileri
C) Yeryznn her yannda bu olaylarn grlmesi
D) Benzer doa olaylarnn benzer sosyal olaylara yol a-
mas
10. Sosyoloji, somut ve olgusal olaylardan yola klarak ge-
nellenebilir sonulara ular. Toplumlarn genel ileyi ya-
salarn aratrd gibi her toplumun kendine zg yanla-
rn, kurum ve gruplarn zel durumlarn da inceler.
Bu parada sosyoloji biliminin hangi zellii vurgu-
lanmaktadr?
A) Sosyal gereklii genel ve zel yanlaryla incelemesi
B) Bireysel olaylarla ilgilenmemesi
C) Dier toplum bilimlerinden yararlanmas
D) Normatif olmamas
E) Nesnel bir ynteminin olmas

E) Yerleim yerlerini belirlemede etkili olmalar

Yldzl Soru 2
8. Arkeolojik almalar sonucu birtakm bilgilere ulalmak-
tadr. Ulalan bu bilgilerden zellikle tarih yararlanmakta-
dr. Ancak arkeolojik bulgular sosyoloji bilimi iin de nemli
Sosyoloji sosyal gruplar, gruplar
grlmektedir. iindeki insanlar ara-
sndaki ilikileri, sosyal sistemler
i ve sistemler arasn-
Sosyolojinin tarih biliminden yararlanmasnn temel
daki balar aratrr. Toplumun
nedeni aadakilerden hangisi olabilir? ileyiini, bunlardan
doan olay ve olgular inceler.
A) Tarihi olaylar aklamada etkili olmas
Buna gre, aadakilerden han
gisi sosyolojinin il-
B) Tarihi alar hakknda bilgi vermesi gilendii bir konu deildir?
C) Ait olduu dnemin sosyal yaants hakknda bilgi A) Aile kurumu ve ilevleri
vermesi B) Toplumsal deer yarglar
D) Antropolojik almalara zemin oluturmas C) Sosyal deimeye etki eden etme
nler
D) Bireyin ruh sal
E) Yaanlan siyasi ilikiler hakknda bilgi vermesi
E) Sosyal tabakalar aras gei

11
11. Sosyolojide yaplan aratrmalarn bazlar yz binlerce,
hatta milyonlarca insan ilgilendirir. Fakat kabul etmek ge-
rekir ki aratrmann snrlar iine giren btn insanlara
9. Son iki seimde ayn partiye oy veren bir yre iin, bir son- ulamak olanakszdr. Byle bir durumda aratrma alan-
raki seimlerde de ayn partiye oy vereceine ilikin bir na giren insanlar temsil eden ve belirli yollarla seilen bir
yorum yaplmtr. kesimin incelenmesi zorunlu hale gelir.
Yukardaki parada bilimsel aratrmalarn hangi zel- Bu parada aadakilerden hangisinin gereklilii
lii vurgulanmaktadr? zerinde durulmaktadr?
A) Olaylar anlama ve aklama A) Genellemelere varmann
B) Olaylar arasnda iliki kurma B) rneklem almann
C) Olaylar kontrol etme

1
C) Varsaymlar oluturmann
D) Olaylara etki etme D) Verileri analiz etmenin
E) Olaylar tahmin etme E) Problemi tanmlamann
 1. Sosyolojinin konusu ....................................... dur.

2. Sosyolojinin ....................................... toplumlar iinde bulunduklar yere ve zamana gre nesnel ve somut koullaryla akla-
maktr.

3. Sosyoloji toplumlarn nasl yaamalar gerektiinin kurallarn koymaz. Bu nedenle sosyoloji bilimi .......................................
deildir.

4. Sosyoloji bilimde toplumda yaananlar laboratuvar ortamnda incelemediinden ....................................... yntemini kullan-
maz.

5. ......................................., toplum hayatnda tek tek ortaya kan yeri ve zaman belirli deiimleri dile getirir.

6. Trkiyedeki kentleme ......................................., genel anlamda kentleme ....................................... rnektir.

7. Aralarnda etkileim olan en az iki kiiden oluan, belirli bir ama etrafnda bir araya gelmi greli sreklilii olan insanlara ......
................................. ad verilir.

8. Krmz kta bekleyen insanlar ....................................... rnektir.

9. Okul ana gelen ocuklar, retmenler, evliler birer ....................................... dir.

10. Sosyoloji biliminin ortaya knda ....................................... ve ....................................... etkili olmutur.

11. ....................................... bilimi sosyoloji iin bir laboratuvar grevi grr.

12. Birey ve toplum karlkl iliki halinde olduundan sosyoloji, ....................................... biliminden yararlanr.

13. Toplum trlerini, evrimi, kltr, bunlarn kkeni ve kaynaklarn konu edinen bilim ....................................... dir.

14. ......................................., insanlar aras ilikilerini inceleyen ve dzenleyen normatif (kural koyan) bir bilimdir.

15. Toplumsal yapy inceleyen sosyoloji, retimsiz toplum olamayaca iin ....................................... biliminden yararlanr.

16. Topran verimlilik derecesi, zerinde yaanlan arazinin dz ya da dalk olmas, iklimin yal ya da kurak olmas toplumsal
yaplar etkiler. Bu nedenle sosyoloji bilimi ....................................... biliminden yararlanr.

17. Zihnin zelden genele doru yapt akl yrtmeye ....................................... ad verilir.

18. Fransa ve spanyann deniz kenarnda olmasndan yola karak, Fransada turizmin gelimi olmas nedeniyle spanyada da
12
turizmin gelimi olacann dnlmesi yntemine ....................................... ad verilir.

19. Aratrmacnn aratrma srasnda birtakm n yarglarndan ,inanlarndan, deerlerinden arnmasna .....................................
ilkesi ad verilir.

20. Sosyoloji yer ve zaman belirli olaylardan hareket eder, doa tesi konularla ilgilenmez. Buna ....................................... ilkesi ad
verilmektedir.

Cevaplar
1. toplum 6. toplumsal olaya / toplumsal olguya 11. Tarih 16. corafya
2. amac 7. toplumsal grup 12. psikoloji 17. tmevarm
3. normatif 8. toplumsal yna 13. antropoloji 18. analoji
4. deney 9. toplumsal kategori 14. Hukuk 19. nesnellik
nite

5. Toplumsal olay 10. Fransz htilali / Sanayi Devrimi 15. ekonomi 20. somutluk
 D Y
1. Sosyoloji toplumsal olay ve olgularla ilgilenir.

2. Sosyoloji farkl toplumlar arasndaki benzerlikleri saptayp genellemelere ulamay amalar.

3. Sosyoloji bireysel sorunlarla yakndan ilgilenir.

4. Sosyoloji kural koyan bir bilimdir.

5. Toplumsal olgu, ayn alanda gerekleen birok toplumsal olayn genel addr.

6. Toplumsal olaylar bireye bask yapar.

7. Aile, okul, spor kulb birer toplumsal yndr.

8. niversite mezunu olanlar toplumsal kategoriye rnektir.

9. Monografi, aratrlan konuyla ilgili bireylerle yaplan karlkl konumadr.

10. Sosyoloji bilimi olmas gerekeni, hukuk bilimi olan inceler.

11. Ynetim biimleri toplumu yakndan ilgilendirdiinden sosyoloji bilimi siyaset biliminden yararlanr.

12. Durkheim ntihar adl eserinde tmdengelim yntemini kullanmtr.

13. Zihnin zelden zele gidi yoluna tmevarm ad verilir.

14. Sosyolojide sistematik, katlml ve katlmsz gzlem yntemlerinden yararlanlr.

15. Sosyoloun bilmediini varsaymak ilkesini kullanmas nesnellik ilkesi ile ilgilidir.

13
16. Toplumsal olaylar deimeden kalr.

17. Her bilimin sadece kendi aratrma alanna giren konularla ilgilenmesi, bilimin mantksal oluuyla
ilgilidir.

18. Bilimde bilinenlerden yola klarak bilinmeyen konularla ilgili ngrlerde bulunulabilir.

19. Sosyoloji terimini ilk defa kullanan kii Auguste Comtetur.

20. nsanlarn topraa yerlemesiyle birlikte sosyoloji bilimi ortaya kmtr.

Cevaplar

1
1. D 2. D 3. Y 4. Y 5. D 6. D 7. Y 8. D 9. Y 10. Y
11. D 12. Y 13. Y 14. D 15. D 16. Y 17. Y 18. D 19. D 20. Y
 1. Sosyoloji biliminin tanmn yap-
nz.

2. Sosyoloji biliminin zelliklerini

yaznz.

3. Toplumsal olay ve toplumsal

olgu nedir? Birer rnek veriniz.

14 4. Toplumsal gruplarn ilevlerini

yaznz.

5. Birincil ve ikincil gruplarn zel-

liklerini yaznz.
nite
 6. Sosyoloji bilimi neden psikoloji
bilimi ile i birlii yapmak duru-
mundadr? Aklaynz.

7. Sosyoloji bilimi hangi zelliiyle

hukuk biliminden farkldr? Ak-
laynz.

8. Tmdengelim, tmevarm ve ana-

loji nedir? Birer rnek veriniz.

9. Bilimin nesnellik ve konunun s-

nrlandrlmas ilkelerini aklay-
nz. 15

10. Monografik inceleme nedir? Bir

rnekle aklaynz.

1
 2.
fasikl

TO P LUM
BREY VE
 RETEN BREY VE TOPLUM
TEST 1
likilerin biz duygusuna dayanmas bi-
rincil ilikiye, ilikilerin bene ve kara
dayanmas ikincil ilikiye rnektir.
nsanlar toplumsal kurallar kk ya-
lardan itibaren renirler. Toplumsal
kurallara uyma oran ne kadar azalrsa,
toplumsal sapmalar o kadar artar.
FELSEFE Statlerin bazlar toplum
SOSYOLOJ 11 iinde saygn bir yere sa-
hiptir. Fakat bireysel zel-
2 likler statlerin saygnln
etkilemektedir.
Doutan gelen statlerde kiinin bir kat-
ks yoktur. Kazanlm statlerde ise kii
kendi abasyla statleri edinir.
1. Sosyal ilikiler, ilikinin niteliine gre birincil ve ikincil ilikiler olarak ayr-
lr.
Aadakilerden hangisi sadece birincil ilikilerde bulunan bir zel-
liktir?
A) En az iki insan arasnda gereklemesi
B) likinin ksa sreli olmas
C) Yazl kurallara bal olmas
D) likinin samimi ve karsz olmas
E) Kiilerin birbirinden haberdar olmas
2. Bireylerin ve sosyal gruplarn, sosyal dzenin beklentilerine uygun biim-
de davranmalarn salamaya ynelik sistemlerin tmne sosyal kontrol
denir. Sosyal kontroln amac, toplumsal normlara uymay salamak ve
bunlardan sapmay nlemektir.
Aadakilerden hangisinin toplumsal sapmay artrd sylenebi-
lir?
A) Bireyin sosyallemesi
B) Grup normlarnn iselletirilmesi
C) Toplumsal normlara kaytszln artmas
D) Geleneklere balln artmas
E) Toplumsal deerlerin benimsenmesi
3. Bir toplumda doktorlarn belli bir saygnl bulunduu halde, bir doktor
zel yetenek ve abasyla daha fazla prestij (saygnlk) kazanabilir Buna
karn aristokrat ailenin bir ferdi, ailesinin statsnden yararland halde
ailenin dier bireyleri kadar saygn olmayabilir.
Buna gre toplumsal prestijin belirlenmesinde aadakilerden han-
gisi lt alnmaktadr?
A) Kiilik zellikleri ve alma B) Eitim dzeyi
C) Ekonomik dzey D) Aile zelikleri
E) Geleneklere ballk
4. Statlerin bazlar doutan gelirken, bazlar ise sonradan kazanlmtr.
Aadakilerden hangisi kazanlm statlere rnek deildir?
A) Evli olmak B) Siyaseti olmak
nite
C) Lider olmak D) Kadn olmak
E) Eitimci olmak
 BREY VE TOPLUM RETEN
1 TEST

5. Elli yl nce kadnlarn i hayatna atlmas Trk toplumunda ho karlan-

mazken, gnmzde kadnn almas istenilen bir durum haline gelmi-
tir. Deerler toplumdan topluma farkllk
Bu durum toplumsal deerlerin hangi zelliine rnektir? gsterdii gibi belli bir toplumda da za-
man iinde deiebilir.
A) Bireyler tarafndan benimsenmeleri gerektiine

B) Ayn toplumda zamanla deiime uramalarna

C) Bireye bask yapmalarna

D) Uzun bir zaman diliminde olumalarna

E) Kltrlere gre farkllk gstermelerine

6. Bir toplumda eitimli insanlarn artmas isteniyorsa, eitim dzeyi yksek

insanlarn statsnn de saygnl artar. Benzer ekilde bir toplumda ti- Toplumsal yap ile stat ve roller arasn-
caret nemli bir deer ise ticaretle uraan insanlarn statsel saygnl
da dorudan bir iliki bulunur.
ykselir.

Bu paraya gre bir statnn saygnlnda aadakilerden hangisi

etkili olmaktadr?

A) Statnn rollerine toplumda verilen nem derecesi

B) Kiiye yklenen sorumluluklarn yerine getirilmesi

C) Doutan getirilen kiilik zellikleri

D) Kiilerin refah dzeyinin yksek olmas

E) Kiinin statlerine uygun rolleri oynamas

7. Bir zabta memuru, ok sevdii arkadann kasap dkkann denetlerken

arkada gibi davranp onun salksz et satn grmezlikten gelirse zab-
talk, zabta gibi davranp ceza verirse arkadalk grevini aksatacaktr.
Bu kiinin durumu aadaki kavramlardan hangisiyle aklanabilir?
A) Sosyalleme B) Rol atmas
Statlerin gerektirdii rollerin oynanmas
durumunda birtakm skntlar yaanabi-
lir.

C) deal rol D) Toplumsal deer 3

E) Verilmi stat

8. lk tantmz kiiye sorduumuz en nemli sorulardan biri, Ne i yap-

yorsunuz? sorusudur. nk ona nasl davranacamz; onun toplumda- Kiinin toplum iinde birok stats bulu-
ki yerini ancak bu soruya verdii yantta bulabiliriz. Ekonomik deerlerin
nur. Anne, yolcu, mteri, retmen gibi.
nemli olduu toplumlarda bu sorunun yant genellikle kiinin mesleidir.
Toplum, bireyi bu pencereden grecek ve bireyin statlerini buna gre Bu statlerden bir tanesi baskndr ki, kii
yorumlayacaktr. toplumda en ok bu statsyle tannr.
Bu parada aadaki kavramlardan hangisi dile getirilmektedir?

A) Toplumsal saygnlk B) Toplumsal tabakalama

2 C) Rol pekimesi

E) Anahtar stat
D) Verilmi stat
 BREY VE TOPLUM
NTE
TEST 1
1. Toplumsal deerler, her toplumun kendisine zg olan iyi, 4. Toplumsal statler toplumsal ilikiler araclyla gerek-
kt, irkin, doru, yanl gibi deerlendirme lleridir. leir. Toplum iinde bireylerin birden fazla stats vardr.
rnein, bir kadn ocuunun annesi, kocasnn ei, i
Aadakilerden hangisi toplumsal deerlerin ilevle-
yerinde ii, sendikada ye, bir dernein ynetim kurulu
rinden biri deildir?
yesi, kz karde vb. olabilir.
A) Toplumsal denetime katk salamas
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
B) Toplumsal btnlemeyi glendirmesi ne ulalabilir?

C) Ortak deerlendirme ve yarglara ulalmas
D) Bireyi toplumla uyumlu hale getirmesi
E) Yazl kurallarn etkisini azaltmas
A) Statlerin bazlar doutan gelir bazlar sonradan ka-
zanlr.
B) Her statnn farkl saygnl bulunmaktadr.
C) Birey toplum iinde ayn anda birden ok statye sahip
olabilir.
D) Kii zamanla statlerini deitirebilir.

E) Her statnn en az bir rol bulunur.

2. nsan davranlarnn normale ve topluma uyma amacyla

ynlendirilmesinde, dl, ikna, eitme gibi olumlu ya da
ceza, emir, zorlama gibi olumsuz mekanizmalar uygula-
nr.
Bu uygulamann amac aadakilerden hangisidir?
A) Toplumsal kontroln salanmas
B) Toplumsal statlerin rollere uygun hale getirilmesi
C) Toplumsal hareketliliin hzlandrlmas
D) Toplumsal deerlere balln artrlmas
5. I. retmenden ders anlatmas ve rencilerini bilgilen-
dirmesi beklenir.
II. Gazeteciden haber yapmas ve kamuoyuna doru bil-
gi aktarmas beklenir.
III. Siyasetiden ynetim grevlerini yerine getirmesi ve
vatanda bilgilendirmesi beklenir.
Bu rneklere dayanarak aadaki yarglardan hangi-
sine ulalabilir?

E) Toplumsal ilikilerin birincile dntrlmesi A) Rollerin fazla olmas rol atmasna yol aabilir.

B) Statler doutan gelir, roller ise kazanlmtr.

C) Toplumsal deerler sosyal statnn oluumuna katk

FELSEFE
SOSYOLOJ 11
salar.

D) Her statnn kendine gre bir rol vardr.

E) Statlerden bazlar saygn bir role sahiptir.

4 3. Bir toplumda ya da toplumsal grupta bireylerin olumlu tep-
ki gsterdii dncelere toplumsal deer denir. Deerler,
bir toplumdaki bireyler ve gruplar tarafndan benimsenen,
deerli kabul edilen, dnceler, kurallar, uygulamalar ve
maddi nesnelerden olutuundan; maddi ve manevi nite-
liklere de sahiptir. rnein, maddi yaps dnda ulusal
bayraklar bamszln simgesi olarak manevi bir deere
sahiptir. 6. Statler sadece ait olduklar bireylere baz ayrcalklar ge-
tirmez. Bireyin yaknlar da bu ayrcalklardan yararlanr-
Bu paraya gre aadakilerden hangisi toplumsal
lar.
deerlerin zelliklerinden biri deildir?
A) Her toplumun kendine zg olmas
Bu durum aadaki kavramlardan hangisiyle akla-
nabilir?
B) Maddi ve manevi gelerinin bulunmas
A) Kazanlm stat B) Stat aktarm
C) Toplumdaki bireyler tarafndan benimsenmesi
nite

C) Rol pekimesi D) Anahtar stat

D) Toplumsal ilikileri belirlemesi
E) Rol atmas
E) Zaman iinde deimeden kalmas
 BREY VE TOPLUM NTE
1 TEST

7. Stat, deiik rol gelerinin birlemesinden meydana ge- 10. dl ve cezalarla normlara uygun davranlar srdrl-
len bir olgudur. Roller statyle, stat de rollerle ilgilidir. Fa- meye allr. Ceza yoluyla norma uyum salandnda
kat tek bana herhangi bir rol, staty oluturmaz. Stat kontrol ve denetleme zorunluluu ortaya kar. dl ile
norma uyum salandnda ise ayn lde bir denetime
bireyin kim olduunu belirlerken, bireyin ne yapmas ge- gerek kalmayabilir.
rektiini veya ne yaptn belirler.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi- ne ulalabilir?
ne ulalabilir? A) Normlar yazl ya da szl olabilir.

A) Rollerin birbirini desteklemesi rol pekimesine yol B) Normlarn nem dereceleri birbirinden farkldr.
aar. C) Normlar kk yalarda renilir.
D) levini yitiren normlar zamanla ortadan kalkar.
B) Stat ve roller birbirine bamldr.
E) dl benimsemeye yol atndan normlara uymada
C) Statler zamanla deimezken, roller zamanla dei- cezadan daha etkilidir.
ir.

D) Her statden beklenen roln saygnl ayn deildir. Yldzl Soru 1

E) Stat ve rollerin oluumu toplumsal normlarla destek-
lenir.
Totaliter bir sistem ile teokratik
bir sistemin kontrol
birbirinden farkldr. Totaliter siste
m, tm kontrolleri s-
klatracak ve siyasal gruba itaat
edilmesi gereini vur-
gulayacaktr. Dini deerlerin yce
8. Sosyal rol, kiinin sahip olduu sosyal stat gerei kendi- ltildii bir kltrde ise,
sinden beklenen davran rntleridir. Bir rol oluturan ekonomik deerler ikinci plana itilec
ek, kutsal normlara
unsurdan sz edilebilir: evrenin beklentileri, kiinin ballk zerinde durulacaktr. Anc
ak tm bu eitleme-
alglar ve kiinin davranlar. evrenin beklentileri ayn lere karn grup kontrolnde bir
mevkilenme direnii
olmadnda bireylerin rol davranlar da ayn olmayacak-
hep var olacaktr.
tr.
Bu parada toplumsal kontrol
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi- n hangi zellii vur-
dir? gulanmaktadr?

A) nsanlar anahtar statlerine uygun rolleri oynarlar. A) Siyasal yapya gre ekillendii

B) Toplumsal roller sabittir fakat toplumsal statler dei- B) Yazl kurallarnn bulunduu
kendir. C) Toplumsal deerlerle destekle
ndi i
C) Her statnn saygnl ayn deildir. D) Toplumun srekliliini salad

D) Statleri ayn olan bireylerin rollerinde farkllk oluabi- E) Birtakm yaptrmlarnn oldu
u
lir.

E) Toplumlar karmaklatka bireyin stat ve rollerinde

art grlr. 5

11. Uygurlar tarafndan benimsenmi olan mani inancna gre

hayvan eti yemek byk felaketlerin habercisidir. Bu ne-
denle havyan eti yenmez. Bu yasak, Uygurlarn ekonomik
etkinliklerine de yansm, hayvanclk terk edilmi, ticaret
9. Geleneklere uymak zorunluluktur ve bunlardan sapma
ve tarm yaygnlamtr.
hogryle karlanmaz.

Burada aadakilerden hangisinin salanmasnn

Bu paraya dayanarak aadaki bilgilerden hangisi-
ne ulalabilir?
neminden sz edilmektedir?
A) levini yitiren normlar zamanla deiir.
A) Anominin
B) Doa koullar toplumsal normlar deiime zorlar.
B) Orta snf tabakalamasnn
C) Toplumsal normlar ekonomik olaylar etkiler.
C) Toplumsal hareketliliin

2
D) Toplumlarn gereksinimleri birbirinden farkldr.
D) Toplumsal kontroln

E) Toplumsal rollerin E) Resmi ve toplumsal normlar birbiriyle uyumludur.

 BREY VE TOPLUM
NTE
TEST 2
1. Baz toplum yaplar kendine zg sosyal deerler yarat- 4. Toplumsal sapma, toplumsal yapy oluturan ve devaml-
mtr. rnein, konukseverlik genelde Trklere zg bir ln salayan kurallarn etkisini yitirmesi ve bireylerin bu
sosyal deerdir. kurallara uymamasyla ortaya kar. Bu durum ise toplum-
sal yapda birok soruna neden olur.
Bu parada toplumsal deerlerin hangi zellii vurgu-
lanmaktadr? Buna gre, aadakilerden hangisi toplumsal sapma-
nn zelliklerinden biri deildir?
A) Toplumdan topluma deimesi
A) Normlara kaytszln balamas
B) Bireylerde zaman zaman atma yaratabilmesi
B) Toplumsal yaamn kolaylamas
C) Uzun bir zaman diliminde olumas
C) Toplumsal kontroln glemesi
D) Toplumsal kontrol kolaylatrmas
D) Ulusal birlik bilincinin zayflamas
E) Snf farkllklarn belirginletirmesi
E) Toplumsal zlmenin grlmesi

2. Bireyin yerine getirdii roller birbirine benziyorsa bu roller

birbirini kolaylatrabilir. Buna rol pekimesi denir.

Aadaki rneklerden hangisinde bir rol pekimesi
bulunmaktadr?
A) Bir yargcn emekliye ayrlmas
B) Bir sanatnn futbol oynamas
C) Bir memurun istifa ederek ticaretle uramas
5. Toplumsal normlar, bireyleri benzer davranlar yapmaya
ve topluma uyum gstermeye zorlar. Deerler, toplumsal
normlara gre daha genel ve kapsayc bir zellie sahip-
tir. Bir toplumsal deer norm haline dntrlerek so-
mutlar ve yaptrm gc artar. rnein bamszlk bir
toplumsal deerdir ve bu zellikle hukuk kurallarna yans-
tlarak, bamszla aykr davranlar cezalandrlr.

D) Bir rehber retmenin kiisel geliim seminerleri ver-

Buna gre toplumsal norm ve deerlerin temel zellii
aadakilerden hangisidir?
mesi
A) Her toplumda benzer ekilde grlme
E) Bir brokratn grevden alnmas
B) Kk yalardan itibaren renilme

C) Birtakm yaptrmlarla toplumun srekliliini salama

FELSEFE D) Kltrel etkileimden etkilenerek oluma

SOSYOLOJ 11 E) Bireyin kiiliini etkileme

6 3. Bir salonda on kadar kiinin toplandn ve bunlarn hep-

sinin Sigara imek salk iin zararldr. grnde ol-
duklarn farz edelim. Bu herkesin paylat bir kanaattir
ve ayn zamanda bir deer yargsdr. Ancak henz bir
norm deildir. Sigara iilmesi yasaklanmsa ve yaptrm-
6. Bir toplum ya da grupta sosyal davran ve ilikileri belirle-
larla desteklenmise bir norm haline gelebilir.
yen kurallara sosyal norm denir.
Bu paraya dayanarak toplumsal normlarla ilgili ola-
Buna gre, aadakilerden hangisi bir sosyal norm
rak aadaki bilgilerden hangisine ulalamaz?
deildir?
A) Toplumsal kontrole yardmc olur.
A) Bayramda byklerin elini pmek
B) Tutum ve davranlar belirler.
B) Kalabalk yerlerde alak sesle konumak
C) Birtakm yaptrmlar bulunur.
C) Yoksullara yardm etmek
D) nsanlar dier insanlardan ayrcalkl klar.
nite

D) Bilgi yarmasna katlmak

E) Toplumsal deerlerle ilikilidir.
E) Anne babaya saygl davranmak
 BREY VE TOPLUM NTE
2 TEST

7. Sapma davran, toplumsal kurallarn inenmesidir. o-
unluun kararlarn etkileyen toplumsal deer ve normla-
ra uyumsuzluu ifade eder. ok geni bir alan kapsar ve
toplumdan topluma deiir. Bir toplumun sapma dediine,
bir baka toplum yaam biimi diyebilir.
Buna gre sapma davrannn toplumdan topluma
farkllk gstermesinin temel nedeni aadakilerden
hangisidir?
A) Toplumlar arasnda kltr alveriinin olmas
B) Toplumsal norm ve deerlerin toplumlarda farkl olmas
C) Toplumsal ilikilerin ikincil olmas
10. Bir kiinin doktorluk grevi yapabilmesi iin, niversitelerin tp
fakltesi blmlerinin birisinden mezun olmas gereklidir.
Bu szle anlatlmak istenen aadakilerden hangisidir?
A) Toplumsal roller birbirini pekitirir.
B) Toplumsal roller prestije kaynak oluturur.
C) Toplumsal statlere verilen deer zamanla deiebilir.
D) Bireyler toplumsal snf deitirmeden toplumsal sta-
tsn deitirebilirler.
E) Toplumsal stat ve rollerin elde edilmesi birtakm ku-
rallara baldr.

D) Baz normlarn evrensel zellikler gstermesi Yldzl Soru 2

E) Rol atmalarnn fazla olmas

I. Bireyin toplum iindeki konumud

ur.
II. Toplumun bireye verdii deeri ifade
eder.
III. Bireyden beklenen davran
ve tutumlardr.
Burada verilen tanmlar aa
8. Toplumsallama, bireyin biyolojik bir varlk olmaktan kp daki kavramlardan
hangisiyle aklanabilir?
belli bir topluma ve belli toplumsal gruplara katlmas s-
recidir. Bu srete birey bir kiilik kazanmakta, toplumda I II III
yaamasn olanakl klan davranlar edinmektedir.
A) Toplumsal rol Rol atmas Toplumsal
Buna gre, toplumsallama aadakilerden hangisi-
stat
ne yardmc olur? B) Toplumsal Toplumsal Toplumsal rol
A) Yeni yelerle topluma sreklilik kazandrlmasna deer saygnlk
C) Toplumsal Toplumsal
B) Toplumsal normlarn yaygnlk kazanmasna Toplumsal rol
stat deer
C) Toplumu deiimin etkisinden korumasna D) Toplumsal Rol pekimesi Toplumsal rol
D) Ekonomik bamszln kazanlmasna saygnlk
E) Toplumsal Toplumsal
E) Toplumsal deerlerin reddedilmesine Toplumsal rol
stat saygnlk

11. nsanlar dncelerini anlatmak, ihtiyalarn gidermek

9. Ayn i yerinde almak, ayn marketten alveri yap- amacyla birbirileriyle iliki kurarlar. Bu ilikiler sevgi-sayg
mak, ayn okulda okuyor olmak insanlar arasnda sosyal ierisinde olabilecei gibi dmanlk ve kavga halinde de
ilikinin olduunu gstermez. grlebilir.

Buna gre, toplumsal ilikinin olumas iin aada- Buna gre, bir ilikinin toplumsal nitelikli olmas iin
kilerden hangisi gereklidir? gerekli olan koullardan biri deildir?

A) Ayn fiziksel ortamda bulunmak A) Etkileim iinde olma

B) Ayn toplumsal snfta olmak B) En az iki kii gerektirme

C) Birbirini karlkl olarak etkilemek C) Bir amaca ynelik olma

2 D) Ama birlii tamak D) Belirli bir zaman dilimi gerektirme

E) Ortak zelliklere sahip olmak E) Olumlu nitelikte olma

 BREY VE TOPLUM
NTE
TEST 3
1. Bir kii aile iinde baba, bir i yerinde memur, bir dernekte
ynetici, bir sinemada izleyici durumunda olabilir.
Bu parada toplumsal statlerin hangi zellii vurgu-
lanmaktadr?
A) Toplumsal birikime dayanmas
B) Verilmi ya da kazanlm olmas
C) nsanlar aras ilikileri dzenlenmesi
D) Toplumun beklentilerine uygun olmas
E) Ayn anda birden ok olabilmesi
2. Su ilediinden cezaevinde yatan bir kiinin ocuu, hu-
kuk eitimi alarak savc olabilir. Bu savc, babasnn tutuk-
lu bulunduu cezaevinde grev yaparsa orada statsnn
gerei babasyla ilikisi savc-sulu eklinde olacaktr.
Eer bu ekilde olmayp da baba-oul ilikisi olursa, o
zaman savc, statsnn gerei olan rol yapmam ola-
caktr.
Bu parada sz edilen durum aadaki kavramlar-
dan hangisiyle aklanabilir?
A) Dikey hareketlilik B) Rol atmas
C) Rol pekimesi D) Anahtar stat
E) Yatay hareketlilik
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
8
3. Ayn hastahanede grev yapan iki hemirenin statleri
ayn olsa da, davran kalplarnn farkllk gstermesi
aadakilerden hangisiyle aklanabilir?
A) nsanlar rollerini toplumun beklentileri dorultusunda
yerine getirirler.
B) Statler iinde esas olan bir anahtar stat vardr.
C) Ayn staty paylaan insanlarn rollerinde farkllk g-
rlebilir.
D) Bir kiinin stats zamanla deiebilir.
E) Sosyal roln en nemli zellii toplum tarafndan belir-
lenmi olmasdr.
4. Avukatlk meslei ile ilgili rollerden bazlar kolayca siyasal
rollere ve statlere geie olanak salar. Mesleksel rolle-
rin yerine getirilmesi srasnda kazanlan baz yetenek ve
ustalklarn (konuma, tartma vb) siyasal alana transfer
edilebildii ve siyasal katlmay destekledii genelde gr-
len bir durumdur.
Bu durum aadakilerden hangisiyle aklanabilir?
A) Statlerin zamanla deimesiyle
B) Kiinin ayn anda birden fazla rolnn bulunmasyla
C) Her stat ve roln farkl saygnlnn olmasyla
D) nceki roln yeni oynanacak rol pekitirmesiyle
E) Toplum yapsnn karmaklnn rol atmasna yol
amasyla
5. Treler, yaptrm gc fazla olan ve kimi yerlerde yasala-
rn yerine geen kltr ierikleridir.
Aadakilerden hangisi trelerin bir zellii deil-
dir?
A) Yaygn olarak kapal toplumlarda grlmesi
B) Toplumsal kontrol salamas
C) Kurallara uymayanlarn cezalandrlmas
D) Kltrn bir unsuru olmas
E) Yazl kurallar olmas
6. nsanlar, kiisel baar ve becerileriyle belirli konumlara
gelirler. Bu durum, uzmanlam zel yeteneklere ihtiya
duyulan modern toplumlara uygun dmektedir. Bu saye-
de toplum insanlarn yaratclklarndan, emek ve abala-
rndan verimli bir ekilde yararlanabilmektedir.
Bu parada aadaki kavramlardan hangisi aklan-
maktadr?
A) Kazanlm stat B) Yatay hareketlilik
nite
C) deal rol D) Toplumsal norm
E) Rol atmas
 BREY VE TOPLUM NTE
3 TEST

7. Doal evre ve sosyal evre toplumun toplumsal iliki bi-
imlerini ve ekonomik yapsn etkiler.
Aadakilerden hangisi bu gre uygun bir rnek
deildir?
A) Kyde yaayan bireyler arasnda birincil ilikiler gzle-
nir.
B) Eitim dzeyi arttka insanlarn refah dzeyi ykselir.
C) Kent aileleri modern ve eitlikidir.
D) Ak snf tabakalamas ikincil ilikileri artrr.
E) Akl hastalklar ounlukla toplumsal kaltm yoluyla
geer.
10. Toplumsal ilikiler birey-birey, birey-grup, grup-grup aras
olabilir. Bir satcyla, bir mterinin ilikisi birey-birey, bir
retmenle rencilerin ilikisi birey-grup, iki siyasi parti-
nin ilikisi grup-grup ilikilerine rnek olabilir.
Buna gre, aadakilerden hangisi toplumsal ilikile-
rin zelliklerinden biri deildir?
A) En az iki insan olmas
B) nsanlarn birbirinden haberdar olmas
C) Ayn statdeki insanlar arasnda gereklemesi
D) Belli bir sre devam etmesi
E) Birincil ya da ikincil olabilmesi
Yldzl Soru 3

lkel insan toplumlarnda, kk

ehirlerdeki komuluk
gruplarnda ve akrabalk temeline
dayanan toplumlar
iindeki ilikilerde duyguya, kiili
in btn ile birbi-
8. Annelik, ablalk, babalk vb. birer statdr ve bu statye riyle temasna dayanan birincil iliki
ler hakimdi. Fakat
sahip olan insanlardan beklenen birtakm davranlar var- uygarlk ilerledike, toplum karm
ak biimler aldka,
dr. Bireyler, kendi statlerine uygun davranlar yerine birincil ilikiler kaybolmu ve bunu
n yerini ikincil ilikiler
getirmekle ykmldrler. almtr.

Bu parada aadaki kavramlardan hangisi tanmlan- Buna gre, ikincil ilikilerde aa

dakilerden hangi-
maktadr? si en az grlr?
A) Toplumsal rol A) nsanlarn kiiliklerinin eitlilik gst
ermesi
B) Toplumsal deer B) Dostluk ve arkadalk temellerin
in kuvvetlenmesi
C) Toplumsal kontrol C) nsanlarn igal ettikleri mevkiler
in birer simgesi ol-
mas
D) Toplumsal tabakalama
D) levsel bakmdan insanlarn
rolle re gre kategori-
E) Toplumsal norm lere ayrlmas
E) Geni apl organizasyonlarn
grlmes i

9. Sosyal yaamda kiilerin tutum ve davranlarnn belir-

li kural ve kriterlere gre rgtlenmi olmas zorunludur.
retim ya da tketimde, din veya aile sistemlerine bu tr
kurallarn dzenleyici katks kanlmaz bir ihtiyatr.
Bu parada aadakilerden hangisinin gerekli oldu-
undan sz edilmektedir?
A) Sosyal yn
B) Toplumsal hareketlilik
C) Toplumsal stat
11. Toplumsal deerler, toplumda ya da toplumsal grupta bi-
reylerin olumlu tepki gsterdii dnce, uygulama biimi-
dir. Deerler uzun bir srede iselletirilmi ve toplumda
yerlemi durumdadr. selletirilmi bu deerler, bireyle-
rin girdikleri ilikilerde temel ltler olur.
Buna gre, aadakilerden hangisi toplumsal deer
belirten bir kavram deildir?
A) Yardmseverlik B) eref

2
C) Varlk D) Yurtseverlik
D) Sosyal norm
E) Bamszlk
E) Toplumsal sapma
 BREY VE TOPLUM
NTE
TEST 4
1. Parti, meclis, sendika gruplarnda grlen ilikilere ikincil
ilikiler denir.
Buna gre aadakilerden hangisi ikincil ilikilerin
zelliklerinden biri deildir?
A) likilerin kara dayanmas
B) Byk gruplarda grlmesi
C) likilerin samimi olmas
D) Yazl kurallarn geerli olmas
E) likilerin resmi olmas
2. Bir gencin karlat yalya yol vermesinde, bir src-
nn polisin iaretiyle durmasnda eitli etkileimlere taraf
olan kiilerden her biri bu davranlara yn veren ortak ku-
rallardan etkilenir ve bunlara uygun davranlar sergilenir.
Bu parada toplumsal normlarn hangi zellii vurgu-
lanmaktadr?
A) Toplumsal gruplarda anlam kazanmas
B) Toplumsal geliime katk salamas
C) Farkl kltrlerden etkilenerek olumas
D) Yaptrm gcnn kabullenilmesi
E) Nesilden nesile aktarlmas
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
10
3. Bireyin iinde bulunduu gruplar araclyla toplumun
deerlerini, davran biimlerini benimsemesi ve topluma
uyum salamas srecine toplumsallama denir.
Buna gre aadakilerden hangisi sosyallemenin
bireye salad faydalardan biri deildir?
A) Bireye stat ve rol kazandrmas
B) Bireyin topluma uyumunu salamas
C) Bireyin kiiliini oluturmas
D) Toplumun devamlln salamas
E) Toplumsal sapmalara yol amas
4. Toplumsal yaamda herkesin birden fazla stats vardr.
Kii ne kadar ok grupta yer alrsa o kadar ok statye
sahiptir. Bir kii ayn zamanda anne, retim yesi, der-
nek yesi olabilir. Toplumda baat nemi bulunan gruptaki
stats anahtar statsn belirler.
Buna gre anahtar stat iin aadakilerden hangisi
sylenebilir?
A) Deitirilemez nitelikte olduu
B) Doutan getirildii
C) Statler iinde belirleyici stat olduu
D) Uzun zaman srelerinde elde edildii
E) Bireyin yetenekleriyle ilgili olduu
5. Toplumsallama bireyin toplumun bir yesi hline gelme-
sini ve bireyin sosyal yaamda nasl ve ne ekilde dav-
ranmas gerektiini belirler ve artk birey bu srete kendi
kimliini kazanr.
Buna gre aadakilerden hangisinde yetersiz bir
sosyalleme sz konusudur?
A) Otobs beklerken sraya girmek
B) Ktphanede yksek sesle konumak
C) Bayramda bykleri ziyaret etmek
D) yerinin kurallarna uymak
E) Otobste yallara yer vermek
6. Bir toplumda,
Srclerin trafik kurallarna uymamas
adamlarnn alanlarnn sigortalarn yapmamalar
Hrszlk olaylarnda art grlmesi
gibi davranlarn yaygn olmas aadakilerden han-
gisiyle aklanabilir?
A) Toplumsal normlarn toplumsal deerlerden beslen-
mesiyle
B) Toplumsal kontrol iin birtakm yaptrmlarn uygulan-
masyla
C) levini yitiren normlarn zamanla ortadan kalkmasyla
D) Toplumsal kurallardan sapmalarn olmasyla
nite
E) Toplumsal rollerin sosyalleme srecinde renilme-
siyle
 BREY VE TOPLUM NTE
4 TEST

7. Uzman bir doktor bireysel gayretleri ile kendi toplumsal
prestijine katkda bulunmakla kalmaz; ayn zamanda dok-
torluk mesleine de onur ve saygnlk kazandrr. Kii pasif
alc olmayp ayn zamanda toplumsal statye bir eyler
kazandrabilir.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Toplumsal saygnl belirleyen anahtar statdr.
B) Toplumsal ilikiler birincil olabilecei gibi ikincil de ola-
bilir.
C) Birey davranlar ile statsn prestijini ykseltir veya
azaltr.
D) Rol toplumun beklentisi ynnde gerekletirilir.
E) Toplumsal saygnlk zamanla deiebilir.
10. Kurallardan bamsz bir satran oyunu olamayaca gibi,
toplumu oluturan kurallardan ayr bir aile de olamaz. Baz
toplumlarda biyolojik amca, kltrel kurallar gerei top-
lumsal baba statsnde grlebilir. Bu nedenle babann
sosyal tanmlamas, zerinde allan toplumun kurallar-
na baldr.
Bu parada sz edilen gr aadakilerden hangi-
siyle paralellik gsterir?
A) Toplumsal kurallar zamanla deiebilir.
B) nsan ilikilerini anlaml hle getiren toplumsal kural-
lardr.
C) Toplumsal kurallar yazl ya da yazsz olabilir.
D) nsan ilikileri birinci olabilecei gibi ikincil de olabilir.
E) Toplumsal stat ve roller evrensel zellikler gsterir.

8. Btn toplumlarda geerli ve yasak olan normlardan biri Yldzl Soru 4

insan ldrmedir. Ancak bu norm baz gruplar, rnein
polisler ve gvenlik gleri iin geerli deildir. Polisler
ve gvenlik gleri belirli durumlarda girdikleri silahl a-
Eer dnyada ok fazla deime
tmalarda bir kimseyi ldrebilir veya kendisini korumak varsa ve eer insan-
lar gereksinimlerini ok eitli biim
lerde karlyorlarsa,
amacyla silah kullanabilirler. Sosyal yaamda kullanlabilecek
olan herhangi bir de-
er lt bulunabilir mi? sorusuna
verilebilecek yant;
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi- deer sistemlerinin bir toplumda
n dierine ve hatta bir
toplumda; bir gruptan dierine dei
ne ulalabilir? ebileceinin kabul
edilmesinin gerekliliine iaret etme
ktedir.
A) Normlar bireyin davranlarn etkiler. Bu parada toplumsal deerlerin
hangi zellii vur-
gulanmaktadr?
B) Baz durumlarda toplumsal normlar resmi normlarn
A) Her toplumun kendine zg
nne geebilir. olmas
B) nsanlarn ihtiyalarn karlam
as
C) Normlardan sapmalar toplumda ho karlanmaz. C) Bireyin davranlarna etkid
e bulunmas
D) Sosyalleme srecinde re
nilmesi
D) Normlarn temelinde toplumsal deerler bulunur. E) Bireye toplumsal kimlik kaza
ndrmas
E) Toplumsal kontrol normlar araclyla ilerlik kazanr.
11
11. Baz toplumlarda el ilerinin ounu kadnlarn yapmas
9. Birey ve toplumsal kurumlar arasndaki ilikiler rf ve adet-
lere, deer yarglarna, yazl ve yazsz ilkelere gre sr-
Baz toplumlarda yemek piirme, ev ileri ve ocuk ba-
kmnn erkek ileri saylmas
drlr.
Baz toplumlarda kadnlarn erkeklerden daha stn
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
tutulmas
ne ulalabilir?
Burada verilenler aadakilerden hangisine rnek
A) Toplumsal iliki iin en az iki kiinin olmas gerekir.
oluturur?
B) Toplumsal ilikiler belli kurallara balanmtr. A) Birbiriyle uyumayan rollerin atma oluturmasna
C) Toplumsal ilikiler birincil olabilecei gibi ikincil de ola- B) Toplumsal statlerin doutan gelmesine
bilir.

2
C) Statlerin farkl saygnlklarnn olmasna
D) Toplumsal ilikiler sanayilemi toplumlarda yaygndr. D) Toplumlarda cinsiyet rollerinin farkllk gstermesine
E) Dilin gelimi olmas toplumsal ilikileri kolaylatrr. E) Erkeklerin statlerinin her zaman yksek olmasna
 1. Gnlk hayatta, insanlar veya gruplar arasnda kurulan etkileime ....................................... ad verilir.

2. Yz yze gerekleen, duygusal boyutu youn ve samimi ilikilere ....................................... iliki ad verilir.

3. Bireyin toplumsal yapda igal ettii konuma ....................................... denir.

4. Her bireyin birden fazla stats olmasna ramen, bunlarn arasndaki en baskn statye ..................................... ad verilir.

5. Toplumun statlere verdii deere ....................................... denmektedir.

6. Doutan gelen statlere ....................................... stat ad verilmektedir.

7. Statnn davransal ynne ....................................... ad verilir.

8. Bir roln oynanmasnn baka bir roln oynanmasn zorlatrmasna ....................................... denmektedir.

9. Bireyin yerine getirdii roller birbirine benziyorsa bu roller birbirini kolaylatrabilir. Buna ....................................... ad verilir.

10. Bir toplumda bireylerin olumlu tepki gsterdii dnce, kural, uygulama biimi ve nesnelere ....................................... denmek-

tedir.

11. Toplumsal normlarn ....................................... gc vardr.

12. Toplumsal normlarn amac ....................................... salamaktr.

13. Normlar ....................................... ve ....................................... normlar olmak zere ikiye ayrlr.

12
14. ......................................., bir toplumun kendi varlk ve ileyiini srdrebilmek amacyla yelerinin davranlar zerindeki snr-

landrmalardr.

15. Bir topluma ait deer ve normlarn bireyin herhangi bir davran ile ihlal edilmesi ....................................... olarak adlandrlr.

Cevaplar
1. toplumsal iliki 6. verilmi 11. yaptrm
2. birincil 7. toplumsal rol 12. toplumsal kontrol
3. toplumsal stat 8. rol atmas 13. toplumsal / resmi
4. anahtar stat 9. rol pekimesi 14. Toplumsal kontrol
nite

5. toplumsal prestij 10. toplumsal deer 15. toplumsal sapma

 D Y
1. Bireyin toplum iindeki kurallar benimsemesi srecine sosyalleme denir.

2. Toplumsal ilikiler sadece birey ve grup arasnda gerekleir.

3. Resmi ve kara dayal ilikilere ikincil ilikiler ad verilir.

4. Birincil ilikiler daha ok byk gruplarda grlr.

5. nsann yaam ierisinde emek, eitim ve deneyimleri ile sonradan edindii statlere kazanlm
statler ad verilir.

6. Her bireyin anahtar stats varsa buna bal olarak da bir anahtar rol vardr.

7. Bir retmenin emekli olduktan sonra seminerler vermesi rol atmasna rnektir.

8. Toplumsal deerler bireyler aras dayanmay glendirir.

9. Toplumsal deerler toplumca onaylanmayan davranlar artrr.

10. Herhangi bir norm, toplumun gereksinimlerini karlayamyorsa ortadan kalkar.

11. Toplumsal normlar yaptrmlar araclyla bireylerin davranlarn biimlendirir.

12. Toplumsal normlarn yaptrm gc resmi normlardan her zaman fazladr.

13. Normlar yazl ya da yazsz olabilir.

14. Adetler, gelenekler, rfler yazl olmayan normlara rnektir.

13
15. Toplumsal uyum toplumsal kontrol araclyla gerekletirilir.

16. Hzl toplumsal deimelerin yaand dnemlerde sapma davranlarnda azalma grlr.

17. Ayn davran bir toplumda sapma olarak adlandrlrken baka bir toplumda normal bir davran
olarak grlebilir.

18. Toplumsal sapma olumsuz olabilecei gibi olumlu sapmalar da grlebilir.

Cevaplar

2
1. D 2. Y 3. D 4. Y 5. D 6. D 7. Y 8. D 9. Y 10. D
11. D 12. Y 13. D 14. D 15. D 16. Y 17. D 18. D
 1. Bir ilikinin toplumsal bir nitelik
tamas iin neler gereklidir?
Aklaynz.

2. Sosyalleme neden nemlidir?

Aklaynz.

3. Toplumsal stat ve rol ilikisini

aklaynz.

4. Rol atmas nedir? Bir rnekle

aklaynz.
14

5. Anahtar stat ve rol nedir? Birer

rnekle aklaynz.
nite
 6. Toplumsal normlarn ilevlerini
yaznz.

7. Toplumsal normlarn temel zel-

liklerini yaznz.

8. Yazl ve yazsz normlar nelerdir?

Aklaynz.

9. Toplumsal kontrol nedir? Akla-

ynz. 15

10. Toplumsal sapma nedir? Trlerini

yaznz.

2
 3.
fasikl

SA L YAPI
TOPLUM
 RETEN TOPLUMSAL YAPI
TEST 1
1. lkemizde her vatandan istedii meslei seme hatta ynetimde en st
noktaya gelerek cumhurbakan olabilme imkan vardr.
Demokratik lkelerde bireyler eitim ola-
Bu durum aadakilerden hangisinin varln gsterir?
naklarndan faydalanarak toplumsal s-
A) Kapal tabakalama B) st tabaka
nflarn ykseltebilirler.
C) Yar kapal tabakalama D) Orta tabaka

E) Ak snf tabakalamas

2. Yoksulluk iinde yaayan bir ailenin ocuu eitim hayatnda yksek ba-
Kii toplumsal tabakasn, tabakalar ara- ar gstererek, i hayatnda iyi cretler kazanr ve daha rahat bir yaam
snda geiin olanakl olduu toplumlar- dzeyine ular.
da deitirebilir. Bu durum aadakilerden hangisine rnektir?

A) Yatay hareketlilik B) Stat karmaas

C) Dikey hareketlilik D) Stat aktarm

E) Toplumsal kontrol

3. Osmanl mparatorluunda nfus art, ekonomik glkler ve ekyalk

Ayn toplumsal tabakadaki kiiler corafi hareketleri gibi nedenlerle krsal kesimde yaayan halk byk kentlere
ya da snfsal anlamda yer deitirebilir- g etmitir. Devlet eliyle, yeni fethedilen yerlere yerleecek halka birta-
ler. km vergi kolaylklar salanarak g tevik edilmitir.

Bu durum aadakilerden hangisine iaret eder?

A) Mekanik dayanmann varlna

B) Yatay hareketliliin yapldna

FELSEFE
SOSYOLOJ 11

C) Kollektif mlkiyetin zendirilmesine

D) Geleneksel davran biimlerinin olduuna

E) Toplumsal zlmenin yaandna

2

Glerde kyn iticiliinin yan sra kentin

ekicilii de etkili olmaktadr. Glerin bir- 4. Glerin nedeni kyden kente i bulmak gibi ekonomik olabilecei gibi;
ok nedeni bulunmaktadr. siyasal basklardan kanmak, rksal ayrmlardan kurtulmak, dinsel z-
grlk elde etmek gibi bireysel nedenlerle de sz konusu olabilir.

Paradan glerle ilgili aadaki yarglardan hangisine varlamaz?

A) Gler zorunlu olduu gibi istee bal olarak da gerekleebilir.

B) Glerin nedenleri eitlidir.

C) G, corafi alanda gerekletirilen hareketliliklerdir.

nite

D) G, toplumsal tabakalamann en nemli nedenidir.

E) G; ekonomik, siyasi ya da dinsel sebeplerle gerekleebilir.

 TOPLUMSAL YAPI RETEN
1 TEST

5. Kentleme srecinin bir ucunda tarmsal nitelii ar basan ky, dier

ucunda her trl mal ve hizmet eitlilii nem kazanm olan kent var-
dr. Kentlerde hem mal hem de hizmet sek-
Bu parada kentlemenin oluumunda aadakilerden hangisinin tr gelimitir. Bu gelikinlik kentlerin
etkisi olduu vurgulanmaktadr? oluumunu hzlandrmaktadr.
A) Din B) Eitim C) Kltr

D) Siyaset E) Ekonomi

6. Bir mahallede terzilik yapan kiinin giyim zerine bir atelye amas ya da
bir i adamnn iflas etmesi sosyolojide dikey hareketlilik olarak adland- Kiinin toplumsal tabakas ykselebile-
rlr. cei gibi aa tabakaya da inebilir. Ak
snf tabakalamasnn olduu toplumlar-
Buna gre, aadakilerden hangisi dikey hareketliliin en uygun
tanmdr? da aa ya da yukarya doru hareketli-
likler grlebilir.
A) Bireyin ayn tabaka iindeki yer deitirmesidir.

B) Bireyin toplumsal statsne yeni bir rol eklenmesidir.

C) Bireyin bir statden benzer bir statye gemesidir.

D) Bireyin ayn anda fazla statye sahip olmasdr.

E) Bireyin bir toplumsal tabakadan dierine gemesidir.

7. Gelir dzeyi, yaam biimi, eitim, saygnlk gibi zellikler bakmndan

birbirine benzeyen ve bunun bilincinde olan insanlarn oluturduu kate- Toplumsal snflarn en nemli zellii
goriye toplumsal snf denir. gelir dzeyi ve yaama biimidir. Benzer
Buna gre, aadakilerden hangisi toplumsal snflara bir rnek de- gelir ve yaama biimi olan insanlar birer
ildir? toplumsal snftr.
A) i snf B) Okul snf C) veren snf

D) Memur snf E) Doktor snf

3
8. Gelimi toplumlarda refah seviyesi ykselmitir. Bunun en nemli gster-
gelerinden biri, orta tabakada bulunanlarn saysnn artm olmasdr. Her devlet orta tabakasndaki nfusun
saysn artrmak ister. Ekonomik geli-
Buna gre, aadakilerden hangisi gelimi toplumlarn tabakala-
miliin artmas ve toplumsal zlme-
masn gsterir?
nin nlenmesi orta tabakadaki nfusa

baldr.

 TOPLUMSAL YAPI
NTE
TEST 1
1. Krsal blgelerde doum oran fazla olmasna ramen, 4. Durkheima gre nfus artnca yaam sava da artar.
kentsel blgelerde nfusun daha hzl artt grlmekte- Toplumsal farkllama, yaamak iin savaa kar bar
dir. bir zmdr. ok sayda kiiler farkl iler yaparak, fark-
llaarak yaamalar salanr. Farkllama sonucu ayn i-
Bu durumun en nemli nedeni aadakilerden hangi-
lerde yarma ortadan kalkar, kiiler farkl meslekler, ba-
sidir?
ka iler edinerek farkl grevler yerine getirirler. Bylece
A) Krsal blgelerde ocuk lm oranlarnn ykseklii birlikte yaam salanm olur.

B) Kentlerde, salk hizmetinin yaygn olmasndan dolay Buna gre, organik dayanma iin aadakilerden
mrn uzamas hangisi sylenemez?

C) Krsal blgelerde nfus younluunun dk olmas A) Farkllama sonucu ortaya kan bir dayanmadr.

D) Kentsel blgelerde nfus younluunun yksek olma- B) Bu toplumlarda bireyler birbirine benzemez.
s
C) blmnn zorunlu bir sonucudur.
E) Krdan kente gn fazla olmas
D) Toplumlarn ilerlemesiyle ortaya kar.

E) Toplumsal bilin bireysel bilincin stndedir.

2. Aadakilerden hangisi az gelimi lkelerde grl- 5. Topraa yerlemeyle birlikte ihtiya fazlas rnler olu-
mez? mutur.

A) ocuk lmleri fazladr. Bu durum aadakilerden hangisine yol amtr?

B) Nfusun ounluu tarm sektrnde almaktadr. A) rnlerin ticaretinin yaplmasna

C) Doum oran yksektir. B) Geleneksel aileden ekirdek aileye dnme

D) Kii bana den milli gelir yksektir. C) Teknik i blmnn olumasna

E) Gizli ve ak isizlik yaygndr. D) Devletin demokratiklemesine

E) likilerin ikincil olmasna

FELSEFE
SOSYOLOJ 11
4

6. Ky, temel geim kayna tarm ve hayvanclk olan doal

evreyle youn bir iliki iinde olan ve az sayda insandan
3. Aadakilerden hangisi gebe olarak yaayan in-
oluan bir yerleim birimi ve toplumsal gruptur.
sanlarn topraa yerlemesinin nedenlerinden birisi
deildir? Buna gre, aadakilerden hangisi ky gruplarnn
bir zellii deildir?
A) Gebe yaamn zor olmas
A) retimde doaya baml olmas
B) Bireysel mlkiyetin olumasyla savalarn kmas
B) Nfusun az olmas
C) Nfusun artmas
C) Hizmet sektrnn gelimesi
D) Dini nedenlerle baz toprak paralarnn kutsal sayl-
nite

mas D) likilerin samimi olmas

E) Hayvanlarn evcilletirilmesi E) Deiimin yava olmas

 TOPLUMSAL YAPI NTE
1 TEST

7. Her toplum yelerine onlarn sahip olduklar zelliklere 10. I. Toplumu oluturan bireylerin bir ya da daha fazla l-
gre davranr. rnein, yallarla genlerin, kadn ve er- te gre toplumsal yap iinde aamal olarak dere-
keklerin durumlar farkllk tar, toplumda farkl muamele celendirilmesidir.
grrler. Bu ayrm baka alanlar iin de geerlidir. rnein II. Birey ya da gruplarn toprak zerinde toplumsal taba-
baz toplumlar yelerini, sahip olduklar renk, dini inan, kalar arasnda ya da ayn toplumsal tabaka iinde yer
eitim dzeyleri, fiziksel gleri asndan da ayrarak on- deitirmesidir.
lar farkllatrmaktadr.
Burada verilen tanmlar aadaki kavramlardan han-
Bu durum aadakilerden hangisine yol amaktadr? gisiyle aklanabilir?
A) Toplumsal tabakalamaya I. II.
B) Dikey hareketlilie A) Toplumsal yap Toplumsal hareketlilik
C) Kltrel farklla B) Toplumsal snf Yatay hareketlilik
D) Yatay hareketlilie C) Yatay hareketlilik Dikey hareketlilik

E) Toplumsal gruplarn oluumuna D) Toplumsal snf Dikey hareketlilik

E) Toplumsal stat Toplumsal rol

8. Gelimi ekonomiye sahip toplumlarda ok sayda sosyal

Yldzl Soru 1
stat vardr. Fakat insanlarn farkllamalar, yalnz ekono-
mik statler itibariyle olmaz. Bu farkllama idare, hk-
met, sosyal hizmetler gibi sektrlerde olduu gibi; tecrbe,
ilgi, bilgi, yaam tarz, lk ve istekler de bunlar tamamla- Bireylerin, iinde bulunduu toplu
msal tabaka veya s-
maktadr. nftan baka bir tabaka veya snf
a gemelerine toplum-
sal hareketlilik denir. Toplumsal hare
Parada sz edilen farkllama aadaki kavramlar- ketlilik dikey ynde
olabilecei gibi yatay ynde de olab
dan hangisiyle aklanabilir? ilir.
Aadakilerden hangisi dikey
hareketlilie uygun
A) Kltrel farkllk bir rnektir?
A) Bir mzisyenin konser vermesi
B) Toplumsallama
B) Bir retmenin belediye bak
anlk seimini kaza-
C) Toplumsal hareketlilik namamas
D) Toplumsal tabakalama C) Bir icadn sahibinin ksa sre
de zengin olmas
D) Felsefe retmeninin sosyoloji
E) Toplumsal grup derslerine de girmesi
E) Bir rencinin okulun basketbo
l takmndan oyna-
mas

11. 1950de
9. Hem geleneksel hem de ada teknolojik toplumlarda
olsun, tm toplum yaamnda insanlar arasnda deiik
dzeylerde ve deiik derecelerde eitsizliklere rastlanr.
Bu eitsizlikler ekonomik, siyasal ya da toplumsal dzey-
de olabilir.
Her toplumda grlebilen bu eitsizlikler aadakiler-
den hangisine yol amaktadr?
A) Toplumsal hareketlilik
B) Toplumsal tabakalama
C) Rol atmas
5
sonra Trkiyedeki siyasi ve ekonomik tercihler
deimi ve tarm makinelemi, gsz kyller mlkleri-
ni kaybetmi ve tarm iisi olarak kentlere g etmilerdir.
Bu aileler, zamanla geleneksellikten koparak tm ilikileri-
ni ve aile yaplarn kent deerlerine uydurma gerei duy-
mulardr.
Bu durum aadakilerden hangisine uygun bir rnek
olamaz?
A) Toplumsal yap zamanla deiiklie urayabilir.
B) Ailenin yaps zaman iin deiiklie urayabilir.
C) Aile yaps her toplumda deiiklik gsterebilir.

3
D) Trkiyede sosyal kurumlarn yaps deimitir.
D) Toplumsal grup
E) Sosyal kurumlardan birindeki deiiklik dierlerini etki-
E) Toplumsal yn lemeyebilir.
 TOPLUMSAL YAPI
NTE
TEST 2
1. Toplumsal hareketlilik demokratik toplumlarda daha kolay 4. Toplumsal yap, birtakm unsurlarn belirli ilevleri yerine
gerekleir. getirerek karlkl iliki iinde olduu bir btndr.
Bu durumun nedeni aadakilerden hangisidir? Aadakilerden hangisi toplumsal yapnn unsurla-
A) Snflar ve statler arasnda geiin serbest olmas rndan biri deildir?

B) Nfusun az olmas A) Nfus B) Doal evre

C) Stat ve rollerin saysnn fazla olmas C) Kiilik D) Kltr

D) Gelir dzeyinin yksek olmas E) Stat
E) Toplumsal kontroln zayf olmas

2. Toplumsal yap, yapy oluturan unsurlarn toplamndan

farkldr. Nasl ki monitr, klavye, mouse, ram, cd-rom vb.
yan yana durduunda ilevsel bir bilgisayar oluturmu-
yorsa; toplumda da bireyleri, rolleri, statleri, gruplar bir
araya getirmek toplumsal yap iin yeterli deildir.
5. Aadakilerden hangisi bir toplumda toplumsal snf-
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi- lar belirleyen bir lt deildir?
dir?
A) Yaam biimi
A) Toplumsal yap belirli gelerin arasndaki ilikilerden
oluur. B) Ortak ekonomik hayat
B) Her toplumun farkl bir yaps vardr. C) Ortak karlar
C) Toplumsal yapnn maddi geleri manevi gelerinden
D) Ortak inanlar
daha nemlidir.
E) Benzer eitim dzeyi
D) Toplumsal yap zamanla deiir.

E) Toplumsal yapnn geleri birbirinden bamsz olarak

iler.

FELSEFE
SOSYOLOJ 11
6

3. Kentlerdeki elenme, eitim, salk ve kltrel olanaklarn 6. Durkheim mekanik dayanmay kk gruplarda ortak
fazla olmas kyden kentlere g hzlandrmaktadr. Ayr- deerler ve inanlar nedeniyle yerleen dayanma olarak
ca kentlerin kiiye salad ayrcalklar, ykselme duygu- tanmlamtr. Bu deerler ve inanlar da kiinin baarl
su insanlar kentlere ekmektedir. olarak i birlii yapabilmelerini salar.

Bu paraya gre kentleme aadaki nedenlerden Buna gre, mekanik dayanmal toplumlarda aa-
hangisiyle gereklemektedir? dakilerden hangisinin grlmesi beklenmez?

A) yelerin birbirine benzer olmalar

A) Nfusun younluu
B) Normlar, fikir ve deerler zerinde anlamalar
B) Kydeki kan davalar
C) likilerin kar esasna gre dzenlenmesi
C) Siyasal faktrler
D) Toplumsal karmaann az olmas
nite

D) Toplumsal kontroln kolayl

E) yeler arasnda basit i blmnn olmas
E) Sosyal ve psikolojik faktrler

7. nsanlar feodal bir toplumda, belirli pozisyonlara sahip ola-
rak doarlar. Doduklarnda sahip olduklar bu pozisyon-
larn da lnceye kadar deimeksizin muhafaza ederler.
Burada bireylerin bu pozisyonlarn korumada nemli olan
etmen, feodal toplumun, inan ve deerler sistemidir. n-
sanlar neden bu pozisyonda doduklarn ve neden ln-
ceye kadar bu mevkide kalacaklarn dnmezler. nk
inan sistemi bu tr bir soruyu yasaklar. Kendilerinden n-
cekiler de bunu benimsemi olduu iin bu sistem doal
olarak kabul edilir.
Parada ilkel feodal toplumlarn hangi zelliinden
sz edilmektedir?
A) Bireylerin hem kltrden etkilenip hem de kltr etki-
lediinden
B) Bireyin statlerinin zamanla deiebileceinden
C) Rol atmalarnn youn olarak grlmesinden
D) Bireylerin toplum iindeki saygnlklarnn fazla olma-
sndan
E) Toplumsal dzenin verilmi statlerle devam ettirildi-
inden
8. Bireyin alt kenti deitirmesiyle birlikte yaamnda
da baz deiiklikler olur. Fakat bu deiiklikler bireyin ge-
lir ve yaama dzeyinde byk farkllklar salamayabilir.
Bu durum aadaki kavramlardan hangisiyle akla-
nabilir?
A) Toplumsal snf
B) Toplumsal tabakalama
C) Dikey hareketlilik
D) Yatay hareketlilik
E) Zorunlu g
9. Ayn toplumsal dzeyde kalmak kouluyla bir benzer grup
ya da durumdan dierine gemeye yatay toplumsal hare-
ketlilik ad verilir.
Buna gre, aadakilerden hangisi bir yatay hareket-
lilik rneidir?
A) Bir iinin bir iveren olmas
B) Bir memurun vali olmas
C) Bir lise mdrnn bir firmaya sat mdr olmas
3 D) Bir iverenin isiz kalmas
E) Bir retmenin bakan olmas
TOPLUMSAL YAPI NTE
2 TEST
10. Toplum iindeki bireyler igal ettikleri mevkilere gre de-
recelendirilmekte ve deerlendirilmektedirler. Bu mevkileri
de onlara belirli bir saygnlk, kuvvet kazandrmaktadr.
Ancak, insanlar sadece kazand paralara dayanarak bir
toplumsal snfn olumasna neden olamazlar. rnein,
bankac, doktor, mimar, profesr, bakan gibi farkl gelir
gruplarn bir toplumsal grup klacak, ortak dnce ve ey-
lem oluturabilecek bir snf olarak dnemeyiz.
Parada bir toplumsal snfn oluumunda aadaki-
lerden hangisinin tek bana yeterli olamayacandan
sz edilmektedir?
A) Saygnlk B) Gelir dzeyi
C) Makam D) Tketim biimi
E) Yaam tarz
Yldzl Soru 2
kinci jeolojik durumun balang
cnda giderek artan
kuraklk insan topluluklarn, hayv
anlar ve baz yaba-
ni tahllar belirli su kaynaklarnn
etrafnda buluturdu.
nsanlar bu yabanl besin kaynakla
ryla ok yakn bir
ilikiye girdi; onlar daha yakndan
tanma frsat buldu.
Bylece, giderek evcilletirme sre
ci balad.
Bu parada sz edilen gelime
nin aadakiler-
den hangisinin gereklemesine
etki ettii syle-
nemez?
A) retimde alet kullanlmasna
B) Tarmn gelimesine
C) Hayvanlarn evcilletirilmesine
D) nsanlarn topraa yerlemesine
E) Teknik i blmne
11. Eski Yunan, Msr ve Roma toplumlarnda bir ksm insan- 7
larn kle, bir ksm insanlarn da bunlarn sahipleri olduu
grlmtr. Zaman iinde klelik sistemi ortadan kalkm,
bunun yerine toprak sahibi beyler ile bu topra ilemekle
ykml kyller ortaya kmtr. Sanayinin gelimesine
bal olarak ticaret ve sanayi burjuvalar ile onlara emek
gcn satan iiler ortaya kmtr.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Her insan kendi toplumsal snfn belirler.
B) Gemi uygarlklarda ak snf tabakalamas grl-
mtr.
C) nsanlk tarihinde her dnemde snfsal farkllklar ve
eitsizlikler var olmutur.
D) Eitim dzeyinin artmas dikey hareketlilii hzlandr-
mtr.
E) Eitlik ancak zgrlkle olanakldr.
 TOPLUMSAL YAPI
NTE
TEST 3
1. Snflar arasndaki farkllk sosyal mesafe kavramyla ak-
lanr. Bireyler iin kullanlrsa daha ok stat farkn anlatr.
rnein ayn kurumdaki mdrle hizmetli arasndaki sos-
yal mesafe fazladr.
Aadakilerden hangisi sosyal mesafe ile ilgili deil-
dir?
A) Eitim durumu B) Gelir dzeyi
C) Stat farkll D) Cinsiyet
4. Birbirinden ayr iki tepede yaayan iki ky halk, eer bir-
birleri ile hi grmemilerse, bunlar arasnda herhangi
bir toplumsal iliki de kurulmamtr.
Burada sz edilen kyler arasnda toplumsal ilikinin
olmamasnn sebebi aadakilerden hangisidir?
A) En az iki insann olmamas
B) Birbirlerinden haberdar olmamalar
C) Belli bir sre devam etmesi

E) Prestij D) likiye ortak bir anlamn verilmemesi

E) Bir insanla bir grup arasnda olmamas

5. Toplum iinde yaayan birey her istedii davran her yer-

de gerekletiremez.
2. Almanya gelimi, Trkiye gelimekte olan, Etyopya ise
az gelimi lkelere rnektir.
Aadakilerden hangisi toplumun birey zerine bask
yapmas ile ilgili bir kavram deildir?
Toplumlarn bu ekilde snflandrlmasndaki lt
A) Toplumsal deer
aadakilerden hangisidir?
B) Toplumsal norm
A) Ekonomik gelimilik dzeyi
C) Toplumsal hareketlilik
B) Eitim dzeyi
D) Toplumsal kontrol
C) Nfus
E) Resmi norm
D) Siyasi rejimin nitelii

E) Doa koullar

FELSEFE
SOSYOLOJ 11 6. Toplumsal snfn, yap zerindeki etkisi kanlmazdr.
nk, snfsal ortam hem bireylerin davranlarn hem
de fikir ve dncelerini etkilemektedir. Birey hangi snfa
8 aitse, bu yapnn verdii dncenin, giyim, kuam, neza-
ket, hatta politik tutumlarn etkisinde kalp bunlara zg
davranlar sergilemektedir.

3. Kylerde tarmsal, kentlerde ise endstri etkinlikleri bulun- Paradan, aadaki yarglardan hangisine ulalabi-
maktadr. lir?

Burada verilen ky ve kent snflamasnda aadaki- A) Her toplumda toplumsal snflar bulunur.

lerden hangisi lt alnmaktadr? B) nsanlar belirli davranlar toplumsal yapdaki yerleri-

ne bal olarak renirler.
A) Nfus younluu
C) Gelimi toplumlarda edinilmi statlerin says fazla-
B) Eitim dzeyi dr.

C) Ekonomik etkinliin tr D) Toplumsal snflarn belirlenmesinde genellikle gelir

dzeyi, eitim ve meslek kullanlr.
nite

D) Toplumsal deerlere ballk

E) Baz toplumlarda tabakalar arasnda gei yapmak
E) Toplumsal iliki biimleri zordur.
 TOPLUMSAL YAPI NTE
3 TEST

7. Aa yukar ayn ekonomik gce sahip olan, yaam tarz- 10. Ticaret ve hizmet gibi ekonomik etkinliklerin youn olduu,
lar birbirine uyan, ayn kltr ve terbiyeyi alm bulunan, kalabalk nfusa sahip byk yerleim birimleri kentleri;
ekonomik karlar ortak olan fertlerin oluturduu b- genellikle tarm ve hayvanclkla uraan az nfuslu yerle-
tne ne ad verilir? im yerleri ise kyleri oluturur.

A) Toplumsal snf Buna gre, ky ve kentlerle ilgili olarak aadakiler-

den hangisi sylenemez?
B) Toplumsal grup
A) Kylerde biz, kentlerde ben bilinci olduu
C) Toplumsal aznlk
B) Kylerin kk, kentlerin byk yerleim birimleri oldu-
D) Toplumsal hareketlilik u

E) Toplumsal rol C) Kylerin ekonomilerinin kentlere gre kapal ve snrl

olduu
D) Kentlerde kylere gre dourganln fazla olduu
E) Kylerde geleneklere balln kentlerde yaayanlar-
dan fazla olduu
8. Hindistanda farkl kastlarn greli stats bazen yeniden
deerlendirilir. Bylece btn kastlardaki kimselerin say-
gnlk bakmndan yukar ve aa doru hareketllii sa-
lanm olur.

Bu rnee dayanarak toplumsal hareketlilik ile ilgili

Yldzl Soru 3
aadakilerden hangisine ulalabilir?

A) Kentte alanlarn statleri daha fazla artmaktadr.

B) Baz toplumlarda toplumsal hareketlilik bireysel deil, ok zengin ya da ok fakir insanlar

n fazla olduu top-
grupa gereklemektedir. lumlar dengesiz olarak kabul edilm
ektedir.
Buna gre, aadakilerden han
C) Ak snf tabakalamasnda toplumsal hareketlilik, gisi istenen bir ta-
gruplar halinde gerekleir. bakalama piramidini gsterir?

D) Yatay hareketlilikte bireyin toplumsal stats aada

ya da yukarya doru deimektedir.

E) Gelimi toplumlarda yatay hareketlilik daha sk gr-

lr.






9. Toplumda retim biiminin deimesi, dier toplumsal
geleri de deimeye zorlar. rnein yel deirmeni feodal 9
bir toplumu, elektrikli deirmen sanayilemi bir toplumu
belirtir. Yeni bir retim biimi yeni bir retim ilikisini gerek-
tirir, yeni retim ilikisi de yeni bir toplum biimidir.
Bu paraya dayanarak aadaki bilgilerden hangisi- 11. Yurt dnda ii olarak alan biri, yurda dn yaptktan
ne ulalabilir? sonra btn tasarrufuyla yatrm yapm, bir sre sonra
lkede saygn i adamlar arasna girmeyi baarmtr.
A) Toplumsal yapda bir genin deimesi dier gelerin
de deimesine yol aar. Bu parada sz edilen i adam iin aadakilerden
hangisinin deitii sylenemez?
B) Toplumsal deimede demografik etmenin rol byk-
tr. A) Sosyal statsnn
C) Her toplumsal deimenin sreklilik gstermesi gere- B) Sosyal snfnn
kir.
C) Sosyal rollerinin

3
D) Toplumsal yapnn gelerinin deiim hz birbirinden
farkldr. D) Sosyal saygnlnn

E) Toplumsal yapnn baz geleri deiime direnlidir. E) Sosyal deerlerinin

 TOPLUMSAL YAPI
NTE
TEST 4
1. Aadakilerden hangisi kentleme ile ortaya kan bir 4. Millet ne bir rk birlii ne bir ekonomi veya dil birliidir.
durum deildir? Millet, uzun zaman bir arada bulunan insanlarn ortakla-
a yaadklar ac, tatl anlar, zaferler, ortak rf, adet ve
A) Hogrnn yaygnlamas
geleneklerle meydana gelen bir birliktir.
B) Eitim dzeyinin ykselmesi
Buna gre, bir insan topluluunun millet nitelii ka-
C) Dikey hareketliliin artmas zanmas aadakilerden hangisine baldr?

D) Yazsz normlarn etkili olmas A) Ayn dili konumalarna

E) Farkllamann artmas B) Ayn doa koullarnda yaamalarna

C) Ekonomik i birlii iinde olmalarna

D) Ayn eitimi almalarna

E) Ayn duygu ve dnceyi paylamalarna

2. Daha nce kentsel blgelerde yaayanlar iin i deitir-

me veya baka endstriyel yerlere daha iyi olanaklar iin
gitme doal bir sretir. Ancak, bu tr bir corafi hareketli-
lik aile yeleri arasndaki mevcut ilikiyi etkilemi, yelerin
birbiriyle olan grme ve birlikte olma sklklar giderek
azalmtr. zellikle yakn akrabalar arasnda oluan bu 5. Baz sosyologlara gre eitsizlik, insanlarn kt kaynaklara
tr uzaklklar zamanla ailenin klmesine veya izole ol- sahip olma isteklerinin sonucudur. Gruplar bu kt kaynak-
masna neden olmutur. lara sahip olmak iin birbirleriyle yarrlar. Bir grup, die-
rinden daha fazla kaynaa sahip olursa eitsizlik ortaya
Paraya gre, aile yaplarnn klmesinin nedeni
kar.
aadakilerden hangisidir?
Bu gre dayanarak toplumsal tabakalamann ne-
A) Toplumsal statler
deni aadakilerden hangisidir?
B) Toplumsal hareketlilik
A) Eitim dzeyindeki farkllklar
C) Toplumsal yap
B) Nfusun baz toplumlarda fazla olmas
D) Toplumsal kurumlar
C) Mlkiyetin toplumdaki bireyler arasnda eit dalma-
E) Toplumsal gelime mas

D) blmnn gerei gibi yaplmamas

FELSEFE
SOSYOLOJ 11 E) Baz insanlarn doutan asil olarak dnyaya gelmeleri

10 3. leri teknolojinin gstergesi olan arabay kullanan bir kii-

nin alvar; at arabas kullanan bireyin takm elbise giyme-
sini bekleyemeyiz. Toplumda feodal bir retim biimi varsa 6. Kralln yklp yerini demokrasinin ald birok lkede
szlemeli iilik, dinsel hukuk uygulanyorsa laik eitim- tahtta bulunan kral ve hanedan lkeyi terk etmitir. Her-
den bahsedemeyiz. hangi bir lkede bulunan rejimin, varlna olanak verme-
dii siyasal savunucular ve taraftarlar lkeyi terk etmek
Bu durum aadaki yarglardan hangisini destekler?
zorunda kalmlardr.
A) Toplumsal yapdaki maddi unsurlar manevi unsurlar ile
Bu paraya gre, toplumsal hareketliliin nedeni aa-
etkileim halindedir.
dakilerden hangisidir?
B) Toplumsal yapdaki deiim nce manevi unsurlardan
A) Dini nedenler
balar.
B) Ekonomik nedenler
C) Toplumsal kurumlar deiime ak deildir.
C) Siyasal nedenler
D) Toplumsal yapda uyumu bozan unsurlar deitirilir.
nite

D) Ailevi nedenler
E) Toplumsal kurumlar toplumsal yapnn en nemli par-
asdrlar. E) Turistik nedenler
 TOPLUMSAL YAPI NTE
4 TEST

7. Din ve mezhep kartlklarndan doan toplumsal pat- 10. Ferdin sosyal tabakalama piramidinde tabakasnn de-
lamalar ve bunalmlar nedeniyle aznlkta olan dinsel imesine dikey hareketlilik denir.
gruplarn yaadklar blgeleri terk etmesi Aadakilerden hangisi bir dikey hareketlilik deil-
dir?
Farkl blge veya ulustan olan kiilerin birlemesinden
doan evliliklerde, elerin birinin yerini yurdunu terk A) Bir iadamnn iini ve servetini kaybetmesi
etmesi
B) Bir polisin bakomiser olmas
Yukardaki rnekler aadaki kavramlardan hangisiy-
C) Bir seyyar satcnn dkkan amas
le aklanabilir?
D) Bir mdrn genel mdr olmas
A) Toplumsal hareketlilik
E) Dokuma fabrikasnda alan bir iinin ayakkab fab-
B) Toplumsal tabakalama
rikasnda almaya balamas
C) Toplumsal snf

D) Toplumsal kategori

E) Toplumsal grup

Yldzl Soru 4
8. Hindistandaki kast sisteminin balca zellii, belirli taba-
kalardaki yeliin bireylerin kendilerine verilmesi ve ayn
Tarmsal retim biiminden sana
geleneksel meslee sahip olmalardr. Doutan kazanlr yi retim biimine ge-
ve deitirilemez. Yaam boyunca bir kimsenin toplumsal ite kentleme, kanlmaz bir toplu
msal deime ola-
durumunu kimse deitiremez. rak karmza kmaktadr.

Parada sz edilen kapal tabakalama biiminin ne- Buna gre, aadakilerden han
gisi kentteki top-
deni aadakilerden hangisidir? lumsal yaamn zelliklerinden
biri deildir?
A) Bireylerin eitim seviyesinin dk olmas A) Statler ve rollerin saysnn
artmas
B) Bireylerin yeteneklerinin birbirinden farkl olmas B) kincil ilikilerin oalmas
C) Aile ii demokrasinin artmas
C) Toplumsal hareketlilie izin verilmesi
D) blmnn oalmas
D) Toplumun, doutan getirilen statlere gre ekillen-
E) Gelenek ve greneklerin yaptrm
mesi nn artmas

E) Toplumdaki nfusun srekli artmas

11

11. Kiinin ayn tabaka iinde statsnn deimesi ya da

9. Ky ve kent toplumlarnn yaam biimleri birbirinden fark- corafi alanda kiinin yer deitirmesi birer yatay hareket-
ldr. liliktir.

Aadakilerden hangisi kent yaamnn zelliklerin- Buna gre, aadakilerden hangisi yatay hareketlili-
den biridir? e bir rnektir?

A) Gelenek ve greneklerin denetiminin baskn olmas A) Bir iinin sendika bakan olmas

B) Boanmalarn daha az olmas B) Bir retmenin milletvekili olmas

C) renim dzeyinin dk olmas C) Maliye Bakannn, Milli Eitim Bakan olmas

D) blm ve uzmanlamann ok olmas

E) likilerin birincil olmas

D) Bir memurun belediye bakan olmas

E) Kydeki bir iinin ehirde iveren olmas

 1. Tnnies, toplumlar iliki trlerine gre .................................... ve .................................... olarak ikiye ayrmtr.

2. ......................................., halknn ounluunun tarmsal etkinliklerde bulunduu, ekonomik, toplumsal ve siyasal olanaklardan

yeterli oranlarda yararlanlmad yerleim birimidir.

3. ....................................... ekonomik yaam, nfus younluu ve yaps, toplumsal iliki biimi, toplumsal hareketlilik, i blm

asndan kylerden olduka farkl bir yap gsterir.

4. Kylerin itici, kentlerin ekici nedenlerinin olmas kyden kentlere ....................................... artrmaktadr.

5. ....................................... sanayi ve teknolojinin gelimi olduu, siyasal kararlarn alnd, kltrel alanlarda en yeni uygulama-

larn yaand merkezlerdir.

6. Toprak, ekonomik yaam, duygu, dil ve kltrel zellikler ynnden ortaklaa niteliklere sahip en geni insan topluluuna ........

............................... ad verilir.

7. Toplum yelerinin elde edilen gelir, siyasal g, prestij, meslek, eitim dzeyi gibi ltlere gre hiyerarik olarak derecelendi-

rilmesine ....................................... ad verilir.

8. Kleci toplumlarda kle ve kle sahibi, feodal toplumlarda sarf ve derebeyi, kapitalist toplumlarda ii ve burjuva birer .............

.......................... oluturur.

9. Toplumsal tabakalama piramitleri ..........................., ........................... ve ........................... tabakadan oluur.

10. Toplumsal tabakalar arasnda geiin olanaksz olduu sisteme ....................................... ad verilir.

12 11. Demokratik toplumlarda ....................................... snf tabakalamas grlr.

12. Birey ya da gruplarn bir tabakadan baka bir tabakaya geiine ....................................... ad verilir.

13. Bir iinin bir fabrikadan baka bir fabrikaya gemesi ....................................... rnektir.

Cevaplar
1. cemaat / cemiyet 6. millet 11. ak
2. Ky 7. toplumsal tabakalama 12. dikey hareketlilik
3. Kentler 8. toplumsal snf 13. yatay hareketlilie
4. g 9. alt/orta/st
nite

5. Metropoller 10. kapal tabakalama

 D Y

1. Tnnies, ortak iradenin egemen olduu, grubun karlarnn nde geldii, birincil ilikilerin etkin
olduu gruplara cemiyet adn vermektedir.

2. Topraa yerleme zellikle tarmsal faaliyetin balamasyla ortaya kmtr.

3. Toplumlarn geliiminde nce kentler sonra kyler ortaya kmtr.

4. Kentlerde kylere gre toplumsal deime daha hzldr.

5. Kentte youn i blm, zel ve resmi birok kurulu ve rgtlerin varl ikincil ilikileri gerek-
tirmektedir.

6. Kentlerde kylere gre dourganlln fazla olmas, kentlerin nfus artnn en nemli nedeni-
dir.

7. sizlik, gecekondulama, evre kirlilii, kltrel zlme kentlemenin dourduu olumsuzluk-

lardr.

8. Vatan, soy, dil, din, ekonomi birlii milletin oluumunu kolaylatrmaktadr.

9. Toplumsal snf ve toplumsal tabaka ayn durumu ifade etmektedir.

10. Kapal snf tabakalamasnda, statlerin artmas ya da azalmas bireylerin yetenek ve baarla-
rna baldr.

13
11. Eitim ve retim olanlarnn artmas dikey hareketlilii artrmtr.

12. Bir okul mdrnn baka bir okula mdr olarak atanmas dikey hareketliliktir.

13. Kyden kente g eden insanlar, kentlilemi nfusa ayak uyduramayabilirler.

Cevaplar

3
1. Y 2. D 3. Y 4. D 5. D 6. Y 7. D 8. D 9. Y 10. Y
11. D 12. Y 13. D
 1. Metropollerin zelliklerini yaznz.

2. Toplumsal yapnn unsurlarn

aklaynz.

3. Tnniesin cemaat ve cemiyet s-

nflandrmasn aklaynz.

4. Gnmzn ky ve kent toplumla-

14 rn karlatrnz.

5. Milleti oluturan unsurlar yaznz.

nite
 6. Toplumsal tabaka ve toplumsal s-
nf kavramlarn aklaynz.

7. Gelimi ve az gelimi toplumla-

rn tabakalama piramitlerini izi-
niz.

8. Yar kapal tabakalama nedir? r-

nek vererek aklaynz.

9. Yatay ve dikey hareketlilik nedir? 15

Birer rnekle aklaynz.

10. Trkiyede kylerden kentlere ger-

ekleen glerin nedenlerini ya-
znz.

3
 4.
fasikl E
E G E L M
EM EV
SA L D
TOPLUM
 ME
RETEN TOPLUMSAL DEME VE GEL
TEST 1
1. Mezopotamya medeniyetinin domasnda ve gelimesinde Frat ve Dicle
nehirlerinin nemi byktr. Aratrmac George Sarton bu nehirlerin ku-
Bitki rts, iklim, doal kaynaklar, top- zeyinden bir yay izerek buraya bereket yay der. Msrn Nil Nehrinin
raklarn verimli olup olmamas toplumsal etrafnda yerlemi olmas ve evresinin l olmas ise Msr medeniyetini
d etkenlerden korumutur.
yaam etkiler.
Bu parada toplumsal yaam etkileyen hangi faktrden sz edil-
mektedir?

A) Doal evre B) Dinsel faktrler

C) Ekonomik geler D) Nfus younluu

E) Kltrel temas

Bilgisayar ve internet kullanmnn art- 2. Otomobil, yeni su ekillerini ortaya karm, buna bal olarak ada-
mas, yaam kolaylatrd gibi birtakm let rgtnn gzden geirilmesine sigortaclk alannda yeni yntem-
toplumsal sorunlara da yol amtr. lerin aranmasna yol amtr.

Otomobil, mesafeleri ksaltm bylece eskiden hibir deeri olmayan

arazi paralarnn deerlenmesine neden olabilmitir.

Bu bilgilere dayanarak aadaki yarglardan hangisine ulalabilir?

A) Yenilikler toplumsal sorunlar yaratabilir.

B) Yenilie aklk bakmndan toplumlar arasnda fark vardr.

C) Teknolojik yenilikler toplumsal yaam deitirir.

D) Yenilikler elverili ortamlarda benimsenip yaygnlar.

E) Olumsuz tepkiler, yeniliklerin yaygnlamasn nler.

FELSEFE
SOSYOLOJ 11
2

3. Toplumlarn sosyal yapsnda meydana gelen farkllamalara sosyal de-

Geleneklere bal olan toplumlarda top- ime denir. Sosyal deime eitli etkenlere bal olarak ortaya kar.
lumsal deime yavatr.
Aadakilerden hangisi sosyal deimeyi kolaylatran bir faktr
deildir?

A) Ekonomik bymenin salanmas

B) Nfus art

C) Teknoloji kullanmnn artmas

nite

D) Toplumsal yapnn srmesini isteyenlerin bulunmas

E) Farkl kltrlerle kltr alveriinin olmas

 TOPLUMSAL DEME VE GEL
ME RETEN
1 TEST

4. Toplumsal zlme; toplumu birletiren gelenek, grenek, dil vb. unsurla-

rn ilevlerini yitirmesidir.
Toplumsal zlme bir toplumda isten-
Buna gre, aadakilerden hangisi toplumsal zlmenin olduu
meyen bir durumdur. Toplumsal zl-
toplumlarda grlmez?
menin olduu toplumlarda kurallara ka-
A) Ulus bilincinin azalmas ytszlk artar.
B) Toplumsal normlara balln artmas

C) Toplumsal btnlemenin zayflamas

D) Toplumsal kurumlarn ilevini yitirmesi

E) Toplumsal dayanmann bozulmas

5. Devlet Planlama Tekilat 1960tan bu yana toplumsal deime projeleri Demokratik toplumlar, toplumsal deii-
hazrlayp hkmetin uygulamasna sunar. mi bir plan dahilinde gerekletirirler.

Paradaki aklama toplumsal deime trlerinden hangisine rnek-

tir?

A) Ekonomik yolla deime

B) Demokratik planl deime

C) Bask yoluyla deitirme

D) htilal yoluyla deime

E) Serbest toplumsal deime

6. Belirli bir alanda ok sayda gede kaydedilen olumlu aamalardr.

Toplumsal kurumlarn byk ksmnn ilevini yerine getiremedii top-

lumlarda kkl ve kapsaml olarak an gereklerine gre deiimi Toplumsal deime bir yn belirtmez.
salamaktr.
Deiim srekli ilerleme biiminde olma-
Burada tanmlanan kavramlar srasyla aadakilerden hangisinde yabilir.
verilmitir?

A) htilal Evrim B) Evrim lerleme

3
C) lerleme Gelime D) Gelime nklap

E) nklap htilal

7. blm yetersizlii

Ulusal birlik bilincinin zayflamas

Ekonomik, siyasal ve deerler sisteminin
Demokratikleme ortamnn bozulmas
bozulmas toplumlarn yklmasna ne-
Bu etkenlerin yol aabilecei sosyolojik olay aadakilerden hangi-
den olur.
sidir?

A) Toplumsal btnleme B) Toplumsal ilerleme

C) Toplumsal byme

E) Toplumsal zlme
D) Toplumsal sapma

TOPLUMSAL DEME VE GEL
NTE
TEST 1
1. Sosyal deime, toplumun yapsn oluturan nfusun ni-
teliinde ve niceliinde, sosyal tabakalama ve yerleme
ekillerinde grlen bir farkllamadr. Sosyal deimenin
olmad bir insan topluluu dnmek mmkn deildir.
Btn insan topluluklar iin sosyal deime kanlmaz-
dr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Sosyal deime byk bunalmlara yol amadan aa-
ma aama gerekletirilmelidir.
B) Sosyal deime insan topluluklar iin zorunludur.
C) Sosyal deime geleneksel deerleri ortadan kaldrr.
D) Sosyal deime sosyal gelimeyi beraberinde getirir.
E) Sosyal deime toplumun gereksinimlerini karlar.
2. Bir blgenin sanayileme oran, retim miktar, alt yap
olanaklar ve ulam durumu sosyal hayatn gelimesini
etkileyen temel faktrlerdendir.
Parada toplumsal deimeyi etkileyen hangi faktr
vurgulanmaktadr?
A) Demografi B) Kltr
C) Ekonomik yap D) Fiziki evre
E) Doa olaylar
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
3. Doann yasalarn bulmaya alan insan, bilimleri ve tek-
nolojiyi retmitir. nsann doay kendine gre deitirme
mcadelesinde bilim maddi bir gce dnmtr. Tek-
noloji, insann yaad doal evreyi kendi ihtiyalarna
cevap verecek ekilde dzenlenmesini salamtr.
Bu paraya gre bilim ve teknoloji aadakilerden
hangisini salamtr?
A) Doaya egemen olunmasn
B) Nfus art hznn yavalamasn
C) evre bilincinin olumasn
D) Kltrel farklarn artmasn
E) Ynetim biimlerinin deimesini
ME
4. Toplum, zaman iinde bir geliimdir; mantktaki bir yarg
deildir. Gemie ait yerleik kalplar, kapdan kovulsa
pencereden ieri girer. Sorunun zmne ilikin temel
adm, iinde yaadmz dnyada ne gibi giriimlerle yok-
sulluu ve adaletsizlii azaltabileceimizi gstermektir.
Dnr bu grleriyle aadakilerden hangisini
gerekli grmektedir?
A) Mdahale yoluyla deitirmeyi
B) Gelenekleri korumay
C) Nfus younluunun artmasn
D) Kyden kentlere gerekleen gleri
E) Tek tip insan modeli oluturmay
5. lkemizde 1960 tarihinde Devlet Planlama Tekilat (DPT)
ile toplumsal deime projelerinin retilmesi, kurumsal ve
bireysel bir dzeyde gerekletirilmeye allmtr. DPT
kalknma planlar hazrlayarak kalknmaya uygun olan
projelerin ya da yatrmlarn toplum yararnn gerektirdii
nceliklerle ynetilmesi grevini de stlenmitir.
Bu parada toplumsal deime tiplerinden hangisin-
den sz edilmektedir?
A) Yabanc lkelerin basksyla deime
B) Kendiliinden serbest deime
C) Bask yoluyla deitirme
D) Evrim srecinde deime
E) Demokratik planl deitirme
6. Bir toplumdaki normlar, deerler, kurallar toplumsal de-
ime ile birlikte zaman iinde deiir. Ancak bazen bir
normun yrrlkten kalkmas, yeni normun benimsenmesi
sreci hemen gereklemez. Bu da toplumsal dzensizlik-
lere yol aar.
Bu durum aadakilerden hangisi ile aklanabilir?
A) Yabanclama
B) Toplumsal ilerleme
C) Toplumsal gelime
nite
D) Anomi
E) syan
 TOPLUMSAL DEME VE GEL
ME NTE
1 TEST

7. Bir lkede sanat yaplan ortamlarn sanata elverili hale 10. Nfus art hznn ok yava olmas, toplumun ortadan
getirilmesi, sanattaki bir ilerlemedir. Bu ilerlemeye bal kalkmasna neden olduu gibi, ar nfus art da kaynak
olarak ayn lkedeki sanat eitiminde ve sanattaki baa- tketimini hzlandrarak doal kaynaklarn tkenmesine ya
rlarda da ayn ekilde ilerlemeler oluyorsa bu durumda da ala neden olabilir.
sanatta toplumsal gelimeden sz edilir. Parada nfus hareketlerinin neye yol aacandan
Buna gre, toplumsal gelime hakknda aadakiler- sz edilmektedir?
den hangisi doru bir aklamadr? A) Toplumsal deimeye
A) Toplumsal deimenin olumlu sonular vermesi B) Kltrel farklla
B) lerlemenin birden fazla alana yaylmas C) Toplumsal zlmeye

C) Toplumsal ilerlemenin tepkiyle karlanmamas D) Toplumsal btnlemeye

D) Bir alandaki baarnn artmas E) Kltrel gerilemeye

E) Toplumsal deimenin baz kurumlarda grlmesi

Yldzl Soru 1
8. Efendiler, uygarlk yolunda baar yeniliklere baldr.
Sosyal hayatta, ekonomik hayatta ilim ve fen sahasnda
baarl olmak iin tek ykselme ve ilerleme yolu budur. Toplumsal deimeler karmak
olduklar iin, bu kar-
makln aydnlatlabilmesi, dei
Atatrk, bu szyle uluslarn kalknmasnda aada- me olayna ok yn-
l ve farkl alardan baklmasn
kilerden hangisini gerekli grmektir? gerekli klmaktadr.
Dolaysyla toplumsal deimeyi
etkileyen en nemli
A) Yeniliklere ve deiimlere ak olmay unsurlardan birisi de demografi fakt
rdr.
B) Ekonomiyi n plana almay Buna gre aadakilerden han
gisi toplumsal dei-
meyi etkileyen demografik gelerd
C) Kltrel birikimi olduu gibi korumay en biri deildir?
A) Nfusun cinsiyetine gre da
lm
D) Aydnlarn grlerine nem vermeyi B) Nfus younluu
E) Deneyimli insanlar i bana getirmeyi C) Nfusun gen ya da yal olmas
D) Nfus art hz
E) Nfusun sabit kalmas

11. Deimenin olmad hibir toplumsal kurumdan, ilikiden,

9. Seim sistemindeki eksikliklerin giderilmesi toplumsal iler- deer ve normdan sz edilemez.
lemedir. Tm hukuk sisteminin ihtiyalar dorultusunda
Bu cmlede belirtilen durum aadaki yarglardan
dzenlenmesi toplumsal gelimedir.
hangisini destekler?
Buna gre, toplumsal gelime ve ilerleme iin aa-
A) Deiim bazen tabandan bazen tavandan gelen istek-
dakilerden hangisi sylenebilir?
lerle gerekleir.
A) lerleme gelimeden daha kapsamldr.
B) Sosyal yapdaki deimeler her zaman ayn hzda ger-
B) lerleme ve gelime ayn eydir. ekleir.

C) Gelime olmazsa ilerleme de olmaz. C) Her toplumda az ya da ok bir deiim vardr.

4
D) lerleme tek unsurda, gelime kurumun tmnde gr- D) Sosyal deime hzn geleneksel yap etkiler.
lr.
E) Deiim toplumlar tarafndan istenilen bir durumu yan-
E) lerleme genel, gelime zeldir. str.
 ME
TOPLUMSAL DEME VE GEL
NTE
TEST 2
1. Her toplumsal kurum zamanla deiir. Bu durum toplum- 4. Kurumlar arasnda iliki vardr. Ynetimdeki kriz ekonomik
daki genel deimenin zorunlu sonucudur. Hibir toplum krize, bu da aile geimsizliklerine, boanmalara neden
statik deildir. olabilmektedir.

Aadakilerden hangisi gelimi lkelerde toplumsal
deimenin aile kurumunda yol at bir deiiklik
deildir?
A) Kadnla erkein eit haklara sahip olmas
B) ok eliliin giderek ortadan kalkmas
C) Ailenin klmesi
D) Yakn akraba evliliklerinin azalmas
E) Boanmalarn ortadan kalkmas
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Hzl deien toplumsal kurumlar bunalmlara neden
olabilir.
B) Bir toplumsal kurumdaki deime dier toplumsal ku-
rumlar da etkiler.
C) Toplumsal kurumlarn nem dereceleri birbirinden
farkldr.

D) Toplumsal yap karmaklatka toplumsal kurumlara

daha ok gereksinim duyulur.

E) Toplumsal kurumlar zaman iinde deiir.

2. Bir lkedeki eitim, salk, sosyal ve kltrel hizmetlerden

faydalanan insanlarn says artnca snflar aras farkllk-
lar da azalr.
5. Trk Milli Futbol takmnn dnya apnda baarlara imza
Burada toplumsal gelimenin hangi unsuru vurgulan- atmas spor alannda ilerlemeye; ekonomik, toplumsal ve
mtr? kltrel alanlarn btnnde gerekleen olumlu deime,
gelimeye rnektir.
A) Ekonomik byme

B) Toplumsal btnleme
Gelimenin ilerlemeden farkl yn aadakilerden
hangisidir?
C) Orta tabaka genilemesi
A) Toplumsal ihtiyalar karlamas
D) Fiziki evre
B) eitli alanlarda deimeye yol amas
E) Bilim ve teknoloji
C) nceki durumlardan farkl bir deime olmas

D) Deimenin uzun sre olmas

FELSEFE
SOSYOLOJ 11 E) Belirli bir zaman diliminde gereklemesi

6 3. Bir toplumda gereksinimlerin karlanma dzeyinin

artma ve azalmasna gre toplumsal ilerleme veya 6. Demokratik ynetim biimiyle kadnlar da eitim hakkn-
gerilemeden sz edilebilir. Her ikisini kapsayan kavram dan faydalanabilmitir. Bu durum kadnn statsnde b-
ise toplumsal deimedir. yk deimelere neden olmutur.

Buna gre deime kavram, toplumsal yapnn ince-
lenmesinde aadakilerden hangisinin nemini be-
lirtmektedir?
A) Her toplumun deiim geirdiini
Aadakilerden hangisi kadnn statsndeki dei-
meyi gsteren bir kant olabilir?
A) Yasal ynden kadnlarn eit hak ve devlere sahip ol-
mas

B) Toplumlarn deiim hznn ayn olmadn B) Btn toplumlarda evlenme biiminin toplumsal kural-
lara gre yaplmas
C) Toplumsal deimenin yn belirtmeyen nesnel bir ifa-
de olduunu C) Toplumlarda kadn-erkek nfusunun eit oranda olmas

D) Toplumun deimesini destekleyen unsurlarn ok sa- D) Kadnn ocuk yetitirme grevinin devam etmesi
nite

yda olduunu
E) Kadn ve erkek arasnda cinsiyete dayal i blm
E) Deimenin kanlmaz bir zorunluluk olduunu yaplmas

7. Gnmzde teknolojinin gelimesiyle su oranlarnda bir
hayli art gzlenmitir. Bilgisayarn icadndan sonra yeni
su ekilleri ortaya km, bu tr sular hukuk yaplanma-
snn gzden geirilmesine ve yeni yasalarn oluturulma-
sna neden olmutur.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Toplumsal deime toplum btnln etkiler.
B) Teknolojideki deiim hukuk kurallarnda yeni dzen-
lemeleri zorunlu klar.
C) Hukuk, teknolojiye gre daha hzl deiir.
D) Deimenin hz toplumlarda ayn deildir.
E) Ekonomik faktrler hukuksal deiimi hzlandrr.
8. Zonguldak ilinde kmr madeninin bulunmasndan sonra
sanayilemede nemli admlar atlmtr. stihdam oran-
nn artmas blge halknn ekonomik yaamna olumlu
katk salamtr.
Bu durum sosyal deimeyi etkileyen hangi faktrle
aklanr?
A) Demografi B) Kltr
C) Fiziki evre D) Bilim
E) Kitle iletiim aralar
9. Cumhuriyetin kuruluundan sonra yaplan inklaplar ileri
ynde deimeyi ifade eder. Bu inklaplar kurumlar daha
iyi duruma getirmek iin yaplan deiiklik, dzeltme ve
iyiletirmeyi ierir.
Buna gre, inklaplar iin aadakilerden hangisi
sylenebilir?
A) Gzlenebilen bir sre olduu
B) Toplumun tamamn ilgilendirdii
C) Tm kurumlarda deiimin yapld
4
D) Yeniyi arayan ve ilerici bir ynde gerekletii
E) Kurumlar rekabet eder hale getirdii
TOPLUMSAL DEME VE GEL
ME NTE
2 TEST
10. Avclk ve hayvanclkla uraan toplumlar bu faaliyetleri
srasnda baka bir toplumun yeleriyle ticaret amacyla
kar karya gelebilir ve temas kurabilirler. Bu temaslar
sonucu iki grubun yeleri arasnda evlilikler olabilir. By-
lece farkl iki kltrn yeleri dierlerinden, hayatta kal-
mann ve yaamlarn srdrmenin daha deiik yollarn
renirler.
Parada, toplumsal deimeyi hzlandran hangi fak-
trden sz edilmektedir?
A) Kltrel temas B) Teknoloji
C) stila D) Nfus hareketleri
E) Keif ve icatlar
Yldzl Soru 2
Toplumlar doar, byr, geliir ve
lr. bn-i Halduna
gre toplumlar gebe toplumdan
yerleik topluma do-
ru gelime gsterir. Gebe toplu
m biimi krsal, yerle-
ik toplum biimi kentsel zellik gst
erir. Her iki biimde
de, toplumsal gelerin uyumlu al
mas gzlenir.
Burada aklanan kuram aadak
ilerden hangisidir?
A) Yapsal-fonksiyonel yaklam
B) Evrimci yaklam
C) Diyalektik yaklam
D) Organizmac yaklam
E) atmac yaklam
7
11. Bulular, yeni teknolojilerin icad, bilgi birikiminin artmas
gibi toplumsal deimeye ivme katan unsurlar olduu gibi
toplumsal deimeyi engelleyici etkilere sahip unsurlar da
olabilir.
Aadakilerden hangisinin toplumsal deimeyi ko-
laylatrd sylenebilir?
A) Corafi koullarn etkileimi gletirmesi
B) Ekonominin tarma dayal olmas
C) Kylerde yaayanlarn kentlerde yaayanlara gre
fazla olmas
D) Aile ve din kurumunun gl olmas
E) Teknoloji kullanmnn yaygnlamas

TOPLUMSAL DEME VE GEL
NTE
TEST 3
1. Gelimiliin nemli gstergelerinden biri orta snflama-
dr. Orta snf toplumlarda bir denge gesidir, toplumsal
dzenin nemli savunucusudur.
Ekonomik refaha ulam bir toplumda orta snf iin
aadakilerden hangisi sylenemez?
A) Toplumsal deerlere ball yksektir.
B) Orta snf ve alt snflar birbirine yakndr.
C) Yksek dereceli memurlar kapsar.
D) Snfa sonradan dahil olanlar vardr.
E) Orta snf kalabalk ve gldr.
2. Bir toplumda yaanan deimeler olumlu olabilecei gibi
olumsuz da olabilir. rnein, toplumsal zlmenin yaan-
d toplumlarda grlen deimeler sorun niteliindedir.
Aadakilerden hangisi toplumsal zlmenin yarat-
t bir sorun olamaz?
A) kar ilikilerinin yaygnlamas
B) Hizmet retiminin artmas
C) Toplumsal elikilerin oalmas
D) Kltrel deerlere balln azalmas
E) Politik atmalarn younlamas
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
8 3. Toplumsal zlme, toplumdaki yelerin toplumsal de-
erlere, normlara, kurumlara ya da denetim biimlerine
uyumlarn yitirmeleri sonucu toplum yaamnn kmaza
girmesidir.
Aadakilerden hangisi toplumsal zlmeye neden
olan bir etkendir?
A) blmnn toplumsal dayanma ve birlii olumsuz
etkileyen yetersiz dalm
B) Kii bana den milli gelir orannn yksek olmas
C) Vatandalk ve insan haklarnn tm kurumlarda yay-
gnlamas
D) Toplum yelerinin eitimlerine uygun mesleklerde a-
lmalar
E) Zorunlu eitim sresinin uzun olmas
ME
4. Sosyal deime toplumdaki bireyler arasnda, gruplar ara-
sndaki toplum ile doa arasndaki ilikilerdeki farkllama-
lar ifade etmektedir.
Buna gre, aadakilerden hangisi sosyal deime
ile ilgili doru bir yarg deildir?
A) Deime bir toplum iinden gelebilecei gibi dtan bir
zorlamayla da gerekleebilir.
B) Deiim, toplumsal yapyla uyumlu olmaldr.
C) Deiimin yn her zaman ilerleme ve gelime eklin-
de gerekleir.
D) Kurumlarn deiim hz ayn deildir.
E) Bir kurumdaki deime dier kurumlar da deiime
zorlar.
5. Telefon 19. yzylda icat edilmesine karn gnlk yaa-
mn bir paras olmas seri retim, santraller ve alt yap
gibi faktrlerin gelimesiyle 20. yzyln sonunda olmu-
tur.
Buna gre, aadaki yarglardan hangisine ulalabi-
lir?
A) Yenilikler, baka yeniliklere de zemin hazrlar.
B) Yenilikler, toplumsal etkileimi hzlandrr.
C) Yenilikler, yeni sorunlarn kmasna yol aar.
D) catlar her toplumda hzla yaylr.
E) catlar, uygun ortamda geliip yaygnlar.
6. Byk yerleim merkezlerinin kurulmasyla komuluk ili-
kilerinin zayflamas, kitle iletiim aralarnn yaygnlama-
syla kltrel etkileimin artmas gibi toplum hayatndaki
deiimler aadakilerden hangisinin gstergesidir?
A) Kltrel yapnn deimeye kar direnli olduunun
B) Teknolojinin olumsuz sonularnn olduunun
C) Toplumlar aras farklln kltre bal olduunun
D) Toplumu meydana getiren unsurlarn birbirinden ba-
nite
msz olmadnn
E) Toplumsal deimenin her toplumda grldnn
 TOPLUMSAL DEME VE GEL
ME NTE
3 TEST

7. Toplumsal deime, bazen ilevini yitiren toplumsal yap-
ya zg unsurlarn ortadan kaldrlmas eklinde gerekle-
ebilir.
Aadakilerden hangisi bu yargya uygun bir dei-
imdir?
A) Makineleme sonucu isizliin artt krsal kesimden
kentlere gn balamas
B) Devletin ihtiya duyduu zaman uygun personeli kar-
layacak kurslar amas
C) ekirdek ailenin yaygnlamasyla ailenin dayanma
ilevini toplumsal gvenlik kurumlarna brakmamas
D) Eitimdeki sorunlar gidermek iin yeni yasalarn ka-
rlmas
E) rfi hukuktan ada yazl hukuka gei sonucu baz
geleneklerin kaybolmas
10. Aile ve din alanndaki deimeler ok uzun sreyi kapsar
ve yava gerekleir. Fakat ekonomi alannda zellikle
teknoloji alanndaki deimeler hzl gereklemektedir.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Toplumsal kurumlarn deiim hz birbirinden farkl-
dr.
B) Deiim ilerici ve yeniliki bir ileve sahiptir.
C) Deime olumlu ya da olumsuz yn belirtmeyen nes-
nel bir kavramdr.
D) Her toplumda farkl bir toplumsal kurum nem kaza-
nr.
E) Toplumsal kurumlarn deime hz her toplumda fark-
ldr.

Yldzl Soru 3
8. Gemicilik ve denizcilie ilikin bulular, kta ilerinde orta-
ya kmaz. Hayvanclk da evcilletirilmeye elverili hay-
vanlarn bulunmad yerlerde grlmez. Toplumdaki sosyal gruplar, kurumlar
ve snflar aras ta-
mamlanmaya sosyal btnleme
Bu gre dayanarak aadaki genellemelerden han-
sonucu sosyal yapnn eitli par
denir. Bu tamamlama
gisine ulalabilir? alar arasnda uyum
salanr. Buna bal olarak endstri
toplumlarnda insan-
lar sosyal btnlemeye daha ok
A) Doa koullar deimese de toplumlar zamanla dei- ihtiya duymaktadr.
ir. Endstri toplumlarnda insanlar
n sosyal btnle-
meye daha ok gereksinim duy
masnn temel nede-
B) klim deitike toplumsal yap da deiir. ni aadakilerden hangisidir?

C) Doa koullar toplumsal deimeyi ynlendirir. A) Nfus art hznn yavalam

as
B) Orta tabakadaki nfusun say
D) Doa koullar teknoloji karsnda etkisiz hale gelmi- snn artmas
C) Hzl bir kentlemenin gzlenm
tir. esi
D) Uzmanlama ve i blmn
n insanlar birbirine
E) Toplumsal yap, yeni bululardan etkilenir. baml klmas
E) Ticari ortaklklarn kurulmas

9. Toplumsal kurallarn gcnn azald, bireylerin davra-

nlaryla deer yarglar arasndaki uyumun bozulduu ve
toplumsal dayanmann zayflad toplumlarda kuralsz-
lk (anomi) yaygndr. Bu durumun devam etmesi sosyal
zlmeye yol aar.
Buna gre, sosyal zlmenin yaand toplumlarda
aadakilerden hangisinin grlmesi beklenmez?
11. Toplumu meydana getiren kurumlarda ve toplumsal yap-
da var olan bir durumdan yeni bir duruma geii, meydana
gelen farkllklar ifade eden durum aadakilerden
hangisidir?

A) Ynetime gvenin sarslmas A) Toplumsal btnleme

B) Kurallara kaytszln olumas B) Toplumsal deime

C) Sosyal deerlere balln azalmas C) Toplumsal zlme

D) Birincil ilikilerin yaygnlamas

E) Gr ayrlklarnn artmas

D) htilal

E) Toplumsal ilerleme

TOPLUMSAL DEME VE GEL
NTE
TEST 4
1. Tarmda makineleme, tarmsal nfusun bir ksmnn kent-
lere akmasna neden olmutur. Bu ise sanayinin ihtiya
duyduu i gcn karlamann yannda gecekondula-
ma gibi bir ksm olgular da ortaya karmtr.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Toplumsal deime krsaldan kentlere doru gerek-
lemelidir.
B) Toplumsal deime gelimi toplumlarda gzlenir.
C) Toplumsal deime her zaman istenen ynde olmaya-
bilir.
D) Serbest toplumsal deime kltrel gecikmeye yol
aabilir.
E) Toplumsal deime toplumsal gelimeyi beraberinde
getirir.
2. Klen dnyamzn, lkeleri ve insanl sadece eitim-
de deil, politika, ekonomi ve insani ilikilerde de ortak
ynelimler ierisine sokaca, ileriki on yllar ierisinde
kanlmazdr. Doay korumak, insanl korumak, bar
korumak iin bu gereklidir. nk savalar, doann bal-
talanmas artk dorudan btn dnyamz ve tek dnya
iinde varln srdren insanolunun varln tehdit eder
hle elmitir.
Bu parada sz edilen durumun gereklemesi aa-
dakilerden hangisini salamaya yneliktir?
A) Nfus artnn kontrol altna alnmasn
B) Kltrel farkllklarn yok edilmesini
C) Toplumsal deiimin hznn azaltlmasn
D) Dnyann yaanabilir klnmasn
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 E) Ynetimlerin demokratiklemesini
10
3. Sosyal deiim kendisinden uzak durmann, onu ikna
etmenin ya da ona direnmenin mmkn olmad bir s-
retir. Ancak deiimin hz ve yaanma biimi topluma ve
koullara gre farkllaabilir. Deiim toplumda mdahale
yoluyla olabilecei gibi, herhangi bir zorlama olmakszn
kltrler aras etkileimin yol at doal bir srete de
gerekleebilir.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Hzl toplumsal deiimler toplumda bunalmlara yol
aabilir.
B) Toplumsal deime bir zorunluluktur.
C) Gelimi toplumlarda deiim daha hzl gerekleir.
D) Toplumun bir alanndaki deime dier alanlarnda da
deiime yol aar.
E) Kltrel temas toplumsal deiimi hzlandrr.
ME
4. Toplumsal deime bilimsel ve nesnel bir kavramdr. Bu
yzden iyilik, ktlk gibi herhangi bir deer yargs ta-
maz. Buna karlk rnein toplumsal gelime ya da iler-
leme gibi terimler ya deer yargs tarlar ya da belli bir
lte gre ve belli bir hedefe doru olan deimeyi belir-
tirler.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalamaz?
A) lerleme ve gelime znel kavramlardr.
B) Toplumsal deime toplumun istedii ynde olabilece-
i gibi istenmeyen ynde de olabilir.
C) Gelime ve ilerleme birer toplumsal deimedir.
D) Toplumsal deime deer yargs tamayan nesnel
bir kavramdr.
E) Toplumsal deime gelimi toplumlarda gzlenir.
5. Bir motorun paralar yalnz bana bir anlam tamaz.
Ancak bir etkileim iinde ayr ayr grevleri yerine getir-
diklerinde ie yararlar. Toplumdaki kiiler de bulunduklar
mevkilere gre farkl grevleri yerine getirirler. Bu grevler
karlkl olarak birbirlerini etkiler. Bu etkileim, insanlarn
toplum iinde birbirlerini tamamlamalarna yol aar.
Bu parada sz edilen sre aadaki kavramlardan
hangisiyle aklanabilir?
A) Fonksiyonel (ilevsel) btnleme
B) Toplumsal hareketlilik
C) Toplumsal gelime
D) Toplumsal zlme
E) Toplumsal sapma
6. Sanayi devrimi bululara dayal olarak teknik ilerlemele-
rin olanaklaryla salanm olan makineleme dzeninin,
geni apl sermaye birikimlerinin de desteiyle byk bir
retim mekanizmasna dnmn ifade eder. Bu dn-
m, retimi artrrken tarihin akn hzlandrm, yaam
biimlerini deitirmi, yeni dnceler, yeni duyu ve se-
zi biimleri buna bal olarak yeni sanat anlaylar getir-
mitir.
Bu parada toplumsal deiimi etkileyen hangi faktr-
den sz edilmektedir?
A) Kltr B) Nfus
nite
C) Fikir akmlar D) Ekonomik olaylar
E) Corafi koullar
 TOPLUMSAL DEME VE GEL
ME NTE
4 TEST

7. Bir lkede sanat ifa eden ortamlarn sanata elverili hle 10. Toplum bireylerinin kltrel deerlere ballnn azalmas
getirilmesi, sanat teknolojisinde bir ilerlemedir. Bu geli- sonucunda toplumsal btnln, dayanmann ve kltr
meye bal olarak da ayn lkede sanat eitiminde ve unsurlar arasndaki koordinasyonun zayflamasdr.
sanatsal baarlarda ilerleme oluyorsa bu lkede sanatta
Bu parada sz edilen sre aadakilerden hangi-
toplumsal bir gelimeden sz edilir.
sidir?
Buna gre toplumsal gelime iin aadakilerden A) Toplumsal gelime
hangisi sylenebilir? B) Fonksiyonel btnleme
C) Toplumsal zlme
A) stenmeyen ynde bir deime olduu D) Toplumsal ilerleme
B) Sadece bir alanda ilerleme olduu E) Toplumsal hareketlilik

C) Her toplumda grld

D) Toplumsal zlmeye yol at

Yldzl Soru 4
E) Birok alanda ilerlemeyi salad

Trkiyede 1945lerde balayan kyd

en kente g; ky
nfusunun hzl art ve blge kou
llarnn artan nfusa
cevap verebilmesi, bunun yannda
kentlerdeki igc
a ve kentlerin ekicilii gibi nede
nlerle sosyal yapda
8. Toplumlar srekli bir deiim ierisindedir. Baz toplumsal nemli deiimlere yol amtr.
En basitinden bundan
geler deimeyi kolaylatrrken bazlar da zorlatrr. yetmi yl ncesinde var olmayan
iportaclk gibi yeni
Buna gre aadakilerden hangisi toplumsal dei- i kollar, gecekondulama gibi arp
k kentlemeye yol
meyi kolaylatran bir faktr deildir? aan farkllamalar yaanmtr.

A) Bilimsel icatlarn yaygnlamas Bu parada toplumsal deiim

e yol aan hangi fak-
trden sz edilmektedir?
B) Nfusun hzla artmas
A) Demografiye bal olan toplumsa
l hareketlilik
C) Kentleme ve sanayilemenin artmas
B) Bilimsel ve teknolojik gelimeler
D) Dini inanlarn yaygnlamas C) Ynetimin demokratiklemesi

E) Ekonomik gelimelerin gzlenmesi D) Kitle iletiim aralarnn yaygnla

mas
E) Toplumsal iliki biimlerinin farkllam
as

9. Katolik mezhebinde boanmann yasak olmas, talya
kanunlarn da etkilemi fakat modern ailenin gelimesi
kiilik hak ve zgrlklerinin genilemesine bal olarak
talyada bu yasalarn deimesine gereksinim duyulmu-
tur. Boanma ile ilgili kanunlar yumuatlmtr.
Bu durum aadaki kavramlardan hangisiyle akla-
nabilir?
A) Toplumsal ilerleme
B) Fonksiyonel btnleme
C) Toplumsal gelime
11
11. Kentte retim uralar ev dnda ve geni boyutlarda
rgtlendii iin aile bir retim birimi olmaktan km,
ailenin temel igc kayna olan ocuklarn saysnda
azalma olmutur. Krsal kesimde ise retim teknolojisinin
deimesi ile birlikte geleneksel ailenin klmesi gzlen-
mitir.
Bu parada sz edilen durumlar aadakilerden
hangisiyle aklanabilir?
A) Ekonomik krizlerin aile yaplarn glendirmesiyle
B) kincil ilikilerin birincil ilikilere dnmesiyle
C) Orta tabakann genilemesiyle

D) Toplumsal zlme

E) Kreselleme

D) Geleneklerin toplumsal deiimi yavalatmasyla

E) Ekonomik faktrlerin aile yapsn deitirmesiyle

 1. ....................................... toplumsal hayatn her alannda zaman iinde meydana gelen farkllamalar ifade eder.

2. Toplumsal hayatn her alannda ilerleme yaanmasna ....................................... ad verilir.

3. Toplumun bir alannda daha iyiye ve mkemmele doru olan ynelie ....................................... ad verilir.

4. ....................................... zaman iinde yava yava oluan daha mkemmele doru bir deimeyi ifade eder.

5. Eskimi ve geerlilii kalmam toplumsal dzenin devrilerek yerine yeni bir toplumsal dzenin kurulmasna .............................
........ ad verilir.

6. ..................................... daha iyi duruma getirmek iin yaplan deiiklik, dzeltme ve iyiletirme anlamna gelir.

7. ..................................... toplumsal dzene ya da devlet gcne kar bir ayaklanmay veya kar gelmeyi dile getirir.

8. ....................................... yaklam toplumlarn kendi kendine deitii, mkemmele doru ilerleme ve gelime iinde olduunu
savunur.

9. Verimli tarm topraklarnn, eitli maden kaynaklarnn varl, stratejik konum toplumsal bymeye yol amtr. Bu durum .....
.................................. toplumsal deiimi etkilemesiyle ilgilidir.

10. Kitle iletiim aralarnn yaygnlamas ....................................... hzlandrmtr.

11. ....................................... kltrel geler ....................................... kltrel gelere gre daha hzl deiir.

12. Nfusun saysn ve younluunu, niteliini, nfus art hzn, nfus hareketliliklerini inceleyen bilime .......................................
ad verilir.

13. Toplumlarn kendiliinden ve herhangi bir mdahale olmadan deimesine ....................................... sosyal deime denmek-
tedir.

14. ....................................... yolu ile deitirme tek bir liderin, grubun hazrlad plan ve programlarn uygulanmas ile gerekleir.

15. Sermaye birikiminin artrlmas, emein nitelikli hale getirilmesi, dengeli blmn salanm olmas .......................................
temel gstergeleridir.

16. Gelimi lkelerde ....................................... tabaka geniler.

12
17. Bir toplumsal yapdaki kurumlarn, deerlerin, normlarn birbirini tamamlamasna ....................................... ad verilir.

18. ....................................... toplumsal btnlemeyi mekanik ve organik dayanma olarak ikiye ayrmtr.

19. Toplumdaki yelerin toplumsal deerlere, normlara, kurumlara ya da denetim biimlerine uyumlarn yitirmeleri .........................
.............. yol aar.

Cevaplar
1. Toplumsal deime 6. nklap 11. Maddi / manevi 16. orta
2. toplumsal gelime 7. syan 12. demografi 17. toplum btnleme
3. toplumsal ilerleme 8. Evrimci 13. serbest 18. Durkheim
4. Evrim 9. fiziki evrenin 14. Bask 19. toplumsal zlmeye
nite

5. devrim 10. toplumsal deimeyi 15. ekonomik bymenin

 D Y
1. Her toplum az ya da ok deiir.

2. Deimenin hz her toplumda ayndr.

3. Toplumsal deimenin yn ileriye olabildii gibi geriye doru da olabilir.

4. Her ilerleme ayn zamanda bir evrimdir.

5. Devrim, bir zor kullanmay gerektirir.

6. syanlar, deimeyi ileri ynde gelitirici ve yeniliki bir ileve sahiptir.

7. Ayaklanma baaryla ularsa isyan, ulamazsa ihtilal olarak adlandrlr.

8. Toplumsal deimeyi aklayan byk, orta, kk boy kuramlar ortaya atlmtr.

9. Organizmac yaklama gre doa gibi toplumlarda hep ileriye doru evrimleerek deiir.

10. Karl Marx toplumlarn ilkel, komnal, kleci, feodal, kapitalist, sosyalist, komnist toplum aamalarn-
dan geeceini ileri srmtr.

11. Bilim ve teknoloji toplumsal deimeyi hzlandrr.

12. Maddi kltr geleri manevi kltr gelerine gre daha yava deiir.

13. Ekonomik gelimenin hzlanmas ya da yavalamas dier faktrlerle birlikte toplumsal deimelerin
ynn etkilemektedir.

14. Toplumsal deime serbest olabilecei gibi mdahale yoluyla da olabilir.

15. Demokratik planl deime serbest toplumsal deimeye rnektir.

16. Ekonomik byme, bir lkenin tm kaynaklarnn aklc ve demokratik kalknma planlar ile deerlen-
13
dirmesine baldr.

17. Kii bana den milli gelir, ekonomik byme ve blmle ilgili bir kavramdr.

18. Devleti ynetenler orta tabakann genilemesini bir tehdit olarak grrler.

19. Toplumsal btnleme, toplumun varln ve birliini srdrmesini salar.

20. blm yetersizlii, rgtlenme yetersizlii, milli birlik bilincinin zayflamas toplumsal zlmeye
yol aar.

Cevaplar

4
1. D 2. Y 3. D 4. Y 5. D 6. Y 7. Y 8. D 9. Y 10. D
11. D 12. Y 13. D 14. D 15. Y 16. D 17. D 18. Y 19. D 20. D
 1. Toplumsal gelime ve ilerleme
kavramlarn aklaynz.

2. htilal, inklap ve isyan kavramlar-

n tanmlaynz.

3. Toplumsal deime her zaman iler-

leme ynnde mi olur? Bir rnekle
aklaynz.

4. Toplumsal deimeyi aklayan

byk boy kuramlardan organiz-
14 mac ve evrimci yaklamlarn g-
rlerini aklaynz.

5. Toplumsal deimeyi etkileyen

faktrleri yaznz.
nite
 6. Nfus ve ekonomi toplumsal de-
imeyi nasl etkilemektedir?
Aklaynz.

7. Serbest toplumsal deime ne-

dir? Aklaynz.

8. Mdahale yoluyla toplumsal de-

imeler nasl gerekleir? Ak-
laynz.

9. Ekonomik byme ve orta taba-

ka genilemesi neden nemlidir? 15
Aklaynz.

10. Toplumsal zlmeye yol aan

faktrleri aklaynz.

4
 5.
fasikl

K LT R
TOPLUM VE
 RETEN TOPLUM VE KLTR
TEST 1
1. Krsal kesimden byk ehirlere g eden ailelerin sanayide alan gen
kzlar, geleneksel tutumlarn deitirmektedirler. Bu durum gen kzlar
Ky ve kentin yaam biimleri ve kltr- ve geleneki aileleri arasnda artan sapmalar, uyumazlklar ortaya -
leri farkldr. Kyden kente g eden in- karmaktadr. Bylece sanayi toplumu, sosyal problemleri douran bir g
sanlar kentin kltrne ayak uydurmakta haline gelmektedir.
zorlanabilirler. Bu parada sz edilen durum aadaki kltrel srelerden han-
gisiyle ilgilidir?

A) Kltrel asimilasyon B) Kltrel gelime

C) Kreselleme D) Toplumsal kimlik

E) Kltrel atma

2. Dnyann en scak blgesi olan Ekvatorda konuulan dillerde kar ke-

Doal evre, kltr etkiler. Bu durum limesi bulunmaz. nk orada kar kavram yoktur. Eskimo dilinde ise
dile de yansr. karn 200e yakn eidi ve bunlarla ilgili kelime bulunabilir. nk ku-
tuplarda kar hayatn iindedir, hayata yn verir.

Bu parada kltrn hangi zellii vurgulanmaktadr?

A) Bir dildeki szck says zamanla artar.

B) Dilin yaps toplumdaki yaygn dnme biimini belirler.

C) Toplumsal yap karmaklatka dil zenginleir.

D) Dil, yaay biiminin zelliklerini yanstr.

E) Aralarnda etkileim olmayan uluslarn dillerinde ortak szckler bu-

lunmaz.

3. Maddi kltr gesi olan telefon, belirli bir toplumda icat edildii halde tm
Kltrn maddi ve manevi insanlk tarafndan kullanlmaktadr.
geleri vardr. Kltrn Buna gre, aadakilerden hangisine ulalabilir?
FELSEFE maddi geleri tm uluslar
SOSYOLOJ 11 tarafndan kullanlr. Ma-
A) Maddi kltr unsurlar uygarl yanstr.

B) Maddi kltr unsurlar evrenseldir.

nevi geler ise ounlukla
2 ulusaldr. C) Maddi kltr unsurlar yaam kolaylatrr.

D) Maddi kltr unsurlar milli nitelie sahiptir.

E) Maddi kltr unsurlar toplumlara zgdr.

4. Trkiyeden Almanyaya g eden aileler, yeni gittikleri bu lkede yaaya-

Kii, iinde yaad toplumun kltrne bilmek iin bu lkenin kltrn renmek zorunda kalmlar ve zamanla
bu kltre uyum salamlardr.
gre ekillenir.
Bu parada sz edilen durum aadaki kltrel srelerden han-
gisiyle aklanabilir?

A) Kltrel yaylma B) Kltrlenme

nite

C) Kltrel gecikme D) Kltrleme

E) Kltr oku
 TOPLUM VE KLTR RETEN
1 TEST

5. Bir gruptaki kltrel benzerlik ne kadar fazlaysa grup ii uyum da o kadar

yksektir.
Kltr, bir toplumda yaayan insanlar bir
Bu durum aadakilerden hangisine yol amaktadr?
arada tutar, toplumsal zlmeyi nler.
A) Manevi kltr gelerinin n plana kmasna

B) Toplumsal ilerlemenin hzl olmasna

C) Normlardan sapmann az olmasna

D) Toplumsal zlmenin artmasna

E) Maddi kltrn hzl gelimesine

6. Yapmnda birok kimyasal maddenin kullanld bir gazete kltrn

maddi unsurunu oluturur. Buna karlk o gazetede geen fikirler klt- Kltrn maddi ve manevi geleri bu-
rn manevi unsurlardr. lunur. Teknoloji, ekonomi vb. kltrn
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisine ulalabilir? maddi ynn olutururken; gelenekler,
din, ahlak vb. kltrn manevi ynn
A) Kltr, bireylerin topluma uyumunda nemli rol oynar.
oluturur.
B) Kltr doal evre koullarndan etkilenir.

C) Maddi kltr unsurlar manevi unsurlarn taycs durumundadr.

D) Manevi kltr maddi kltre gre daha yava deiir.

E) Kltrel unsurlarn birbiriyle ilikisi yoktur.

7. Bir toplum iinde maddi kltr unsurlar, manevi kltr unsurlarna gre
daha hzl deiir. Bu durumda manevi kltr unsurlar, bu hzl deiime Kltrn maddi geleri manevi gelerine
ayak uydurmakla zaman zaman zorlanr. Teknolojik unsurlar kullanlrken
gre daha hzl deiir. Bu gelerin aras
batl inanlarn devam etmesi buna rnektir.
alrsa toplumda dzensizlikler grlr.
Bu parada sz edilen durum aadaki kltrel srelerden han-
gisiyle aklanabilir?

A) Kltrel gecikme B) Kltrel deiim 3

C) Kltrleme D) Kltrel yozlama

E) Kltrel benzeme

8. Kpek veya kedi etini yiyemeyiz, halbuki baz kltrlerde bu et ok de-

erlidir. Farknda olmadan yesek bile midemiz bunu reddeder, genellikle Her toplumun kltr kendine zgdr.
karrz. Bu anlamda kltr toplumdan topluma
Bu durum aadaki kavramlardan hangisiyle aklanabilir? deiir.

A) Kltrel farkllk B) Kltrel gecikme

5 C) Alt kltr

E) Kltr oku
D) Kltrleme
 TOPLUM VE KLTR
NTE
TEST 1
1. Bir kltr gesi kuaktan kuaa aktarlmakla kalmaz, 4. Trkiyeden Azerbaycana niversite eitimi almak iin
baka toplumlara da yaylr. giden bir renci uyum salamakta glkler ekmitir.
Ekonomik anlamda kolay bir yaam srmesine karn,
Aadakilerden hangisi amzda kltrel yaylmay
sosyal anlamda beklentilerini karlamayan bu lkede ma-
kolaylatran en nemli etkendir?
nevi olarak bunalma srklenmitir.
A) G
Bu durum aadaki kavramlardan hangisini rnek-
B) Evrim lendirir?

C) Toplumsallama A) Kltrlenme

D) Toplumsal hareketlilik B) Kltr oku

E) Kitle iletiim aralar C) Kltrel deime

D) Kltrel zmseme

E) Kltrel yaylma

2. Yaptrm gc az olan, insanlarn birbirinden grerek
uydurduu davran rnekleridir.
Nesilden nesile aktarlan, toplumsal birlii salayan ve
belirli bir yaptrm gcne sahip olan yazsz davran
rnekleridir.
5. Her toplumun kendine zg kltrel zellikleri vardr. r-
nein, Japonlar pirinci ubukla, ngilizler atalla, Trkler
kakla yer.
Bu durum aadaki kavramlardan hangisiyle akla-
nabilir?

Burada verilenlere gre aadakilerden hangisi r- A) Kltrel gecikme B) Kltrel atma

nek olarak gsterilemez?
C) Kreselleme D) Kltrel farkllk
A) Hukuk kurallar B) Gelenekler
E) Kltrel ok
C) Grg kurallar D) Grenekler

E) rfler

FELSEFE
SOSYOLOJ 11
4 II. Kltrn devamll asndan, iselletirilmi kltr
3. Kltrel yozlama, bir kltrn dnyadaki gelimelere
kaplarn kapatarak, ilevini yitirmi kltrel unsurlarn bi-
imsel olarak yaatlmasdr.
Buna gre aadakilerden hangisi kltrel yozlama-
y nlemeye yneliktir?
A) Farkl grlerin ve yeniliklerin tartlmasn nlemek
B) Geleneksel geleri deiimin etkisinden korumak
C) Toplumsal soyutlanmay nlemek iin evrensel kltr-
lere ak olmak
6. I. Kklemi kltr ierikleriyle gerekletirilen toplum-
sal davranlar, toplumun btnl ve devam iin
gereklidir.
ieriklerinin varl gereklidir. Kltrel sreklilik ve d-
zenlilik buna baldr.
Bu iki bilgiye dayanarak aadaki yarglardan hangi-
sine ulalabilir?
A) Kltrel farkllk toplumlardaki yaam farkllnn te-
melidir.
B) Kltr ortamnda baz nitelikler sembolik anlam kaza-
nabilir.
C) Kltrel deiime urayan bir toplum bambaka bir
toplum olur.
D) Kltrel btnlemeyi salamak olduka gtr.
nite

D) Deiimi sadece maddi gelerle snrl tutmak

E) Toplumun devamll kltr, kltrn devamll ise
E) Toplumsal denetimi arttrarak deiimi snrlandrmak kltrlenmeyi gerektirir.
 TOPLUM VE KLTR NTE
1 TEST

7. Toplumlarn yaam karsndaki tutum ve davranlar bir- 10. nternetin yaygnlamas yeni su ekillerini ortaya kar-
birinden deiik olduu, yaaylarnda, eitim ve dn- m ve hukuk kurallar gzden geirilerek baz yeni h-
ce tarzlarnda, yaratclklarnda birbirini tutmayan baka- kmler getirilmitir.
lklar bulunduu iin bu bakalklar, kltrleri toplumdan
Paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi ne
topluma deiik ve eitli yaplarda karmza karmtr.
srlebilir?
Bir kltr iin vazgeilmez nem tayan unsurlar, baka
bir kltr iin nemsiz saylabilir. Toplumlarn ve dnyadaki A) Bir toplum baka toplumlardan teknoloji deil dn-
uluslarn mozaik halindeki deiik grnmleri de genellikle sel unsurlar almaldr.
kltr yaplarndaki bu eitlilikten kaynaklanmaktadr.
B) Maddi kltrdeki deime manevi kltr de deime-
Bu parada kltrn hangi zellii vurgulanmakta- ye zorlar.
dr?
C) Maddi ve manevi kltr birbirinden ayr dnlemez.
A) nsanlarn toplu halde yaamalar sonucunda olumas
D) Yeni fikirlerin olumas toplumsal deimeye neden
B) Uzun yllar sonucunda olumas olur.
C) Bireye bask yaparak davranlarn ekillendirmesi
E) Farkl kltrler arasnda srekli etkileim vardr.
D) Her toplumun kendine zg olmas
E) Zaman iinde deimesi

8. Hindularda, inein kutsall sz konusudur; canl olan her Yldzl Soru 1

eyin simgesi olduklar iin ineklere byk sayg duyulur.
Onlara gre yaamn anas inektir. Bir inei ldrmek bir
Hindu iin byk dinsel saygszlktr. Alt kastlarn yeleri
Tarihsel sre iinde pek ok
srlar yeme hakkna sahiptir. lm srlarn derileri de Batl devlet Asya ve
ilenir. Afrikadaki gsz ve az gelimi
toplumlar zerinde
ekonomik ve siyasi karlarn ger
Bu parada kltrn hangi zelliine deinilmemitir? ekletirmek iin kl-
trel smr politikalar izlemitir.
A) nanlarn etkili olmas Gnmzde zellikle
kitle iletiim aralaryla bu mdahal
e yaplmaktadr.
B) nsanlar aras ilikileri dzenlemesi
Bu durum aadaki kavramlarda
C) Nesilden nesile aktarlmas n hangisiyle ak-
lanr?
D) Ekonomik bir ilevinin olmas
A) Kltr emperyalizmi
E) Hzl bir ekilde deimesi B) Kltrlenme
C) Kltrel yaylma
D) Kltrleme
E) Kltrel oku
9. retimin karasabanla yapld bir toplum, ok ocuklu ve
geni aile yapsn gerektirir. Teknolojik bir rn olan trak-
5
trn, bierdverin tarma girmesi i gcne gereksinimi
eskisine oranla azaltacak, bylece fazla nfus kente g
etmek zorunda kalacak; sonuta kydeki aile yaps za-
manla deiecektir.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Baz kltr unsurlarnn benimsenmemesi atmaya
neden olur.
B) Farkl kltrlerle kltr alverii yaplmas toplumsal 11. nsann iinde yaad toplumun kltrel deerlerini -
deiimi hzlandrr. renerek ona uygun davran kalplar gelitirmesine ne
ad verilmektedir?
C) Kltrn maddi gelerindeki deiim manevi gelerini
deiime zorlar. A) Kltrel yozlama B) Kltrleme

5 D) Kltr doal evre koullarndan etkilenir. C) Sosyalleme D) Kreselleme

E) Kltr dil araclyla sonraki nesillere aktarlr. E) Modernleme
 TOPLUM VE KLTR
NTE
TEST 2
1. Bulu ve icatlar kltrn maddi veya manevi unsurlarnda
deimeye neden olur. Dier unsurlar deien unsurlara
uyum salamaya alr. Ancak bu uyum kltrel gecikme-
nin yaratt sosyal gerginlikler atlatldnda salanacak-
tr.
Buna gre, aadakilerden hangisi kltrel gecikme-
nin nedenlerinden biri olamaz?
A) Devletin sosyal deimelerin nne geememesi
B) Deimenin, toplumun kendi i bnyesinde oluma-
mas
C) Toplumun, kltr unsurlar arasndaki uyumu salaya-
cak mekanizmalardan yoksun olmas
D) Deimenin kendi doal seyri iinde ortaya kmama-
s
E) Toplumun baz kesimlerinin deimenin ynn kav-
rayamamas
2. Aadakilerden hangisi kltrler arasndaki farkllkla-
rn azalmas ve baz gelerinin benzer nitelik kazanmas
anlamna gelmektedir?
A) Kltrel yozlama
B) Kltrel yaylma
C) Kltrel farkllk
D) Kltrleme
E) Kltrlenme
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
6 3. Eskimolarda ana babalar kendi kendilerine bakamayacak
kadar yalannca ocuklar tarafndan lme terk edilir. Bu
gibi durumlarda evlatlarn anne ve babalarna bakmalar
ise Eskimo kltrnde ocuun onlara sadakat borcunu
dememesi olarak deerlendirilir ve knanr. Oysa bizim
toplumumuzda ocuklar anne ve babalarnn en nemli
gvenceleridir.
Bu parada kltrn hangi zellii vurgulanmaktadr?
A) Maddi gelerinin manevi gelerini etkilemesi
B) Toplumdan topluma farkllk gstermesi
C) nsanlara zg olmas
D) Doay biimlendirerek insana fayda salamas
E) Zaman iinde deiebilmesi
4. Bir toplumda maddi ve manevi kltr gelerinden biri de-
itii zaman dierleri ona ayak uydurmazsa, bu durum
bunalmlarn yaanmasna neden olur. rnein byk
devrimler yaanan bir toplumda inan, adet ve gelenekler
birdenbire deitirilmek istendii iin toplumun huzuru ka-
ar.
Burada aklanan kavram aadakilerden hangisi-
dir?
A) Kltrel zmseme B) Kltrel ilerleme
C) Kltrel yaylma D) Kltrel gerileme
E) Kltrel zlme
5. Bir ulusun genel dncesi, corafyann ve tarihin yaratt
zel bir topluluun varolu, davran, dn ve hissedi
biimidir. Bu genel dnce bir kiinin veya bir topluluun
yaratc istei ile karlatrlamaz.
Bu parada sz edilen ulusun genel dncesi aa-
dakilerden hangisine karlk gelmektedir?
A) Bireyin sosyallemesine
B) Toplumun kltrel eilimine
C) Devletin ynetim biimine
D) Eitimin genel felsefesine
E) Uluslar arasndaki bilgi alveriine
6. Dnyann farkl kelerinde savala ilgili farkl yaklam-
lar vardr. Bizim bak amzdan, bir kabilenin bakasyla
ilikisi barl olmaldr. Oysa baz halklarn bar diye bir
olay kavramalar olanakszdr; nk bar demek onlarn
kavramlarnda, kendi rklar ve kltrlerinin dndaki kabi-
leleri insan kategorisi iine sokarak, herhangi bir dman
kabileyi kendilerinin dengi olarak grmek demektir.
Dnyann farkl halklarnda savala ilgili farkl yakla-
mlarn olmas aadaki kavramlardan hangisiyle
aklanabilir?
A) Kltrel gecikme B) Kltr oku
nite
C) Kltrel farkllk D) Kltrleme
E) Alt kltr
 TOPLUM VE KLTR NTE
2 TEST

7. Kltr bir toplumda yaayan insanlarn btn rendikle-
rini ve paylatklarn kapsar. Bunlar insann doumundan
balayarak dilini, dinini, yiyip imesini, sosyal yaantsn,
manevi deerlerini kapsayacak kadar genilik gsterir.
Paraya dayanarak kltrle ilgili aadaki yarglardan
hangisine ulalabilir?
10. Alkanlklar, gelenekler tketim mallarna ynelik davra-
nlar etkiler. Toplumlar ticaret ve deiime giritiklerinde,
neyi ne miktarda retmek gerektiini belirleyen koullar
kkl biimde deiir. rnein Hindular inek besler ama
inein yiyecek olarak kullanlmasn yasaklayan tabulara
inanrlar.

A) Bireyden bamszdr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
B) Zamanla deiim gsterir.
A) Kltrel yap ekonomik etkinlikleri ekillendirir.
C) nsan yaamna yn verir.
B) Gelenekler deiime kar direnlidir.
D) Unsurlar birbirini etkiler.
C) Farkl kltrlerle temas kltrel deiimi hzlandrr.
E) Toplumlara gre deiir.
D) En hzl deien kurum ekonomi kurumudur.

E) Nfusun younluu toplumsal deiimi hzlandrr.

8. Grc usul evlenmede, evlenecek erkein aile bireyleri

Yldzl Soru 2
daha nceden grdkleri ya da tavsiye edilen kzn evin
ziyarete giderek, hem hz yakndan grrler hem de ni-
yetlerini belli ederler. Grc usul evlenmede aile byk- Kltrn blgelere ve gruplara zg
ald biim-
lerinin giriimi esas ise de son karar erkek ve kza aittir. lerdir.
Bireylerin kendi kltrlerini en st
Bu parada sz edilen evlilikte kltrn hangi zelli- grmeleri ve dier kltrleri yok saym
n kltr olarak
ine deinilmemitir? alardr.
inde yaanlan kltre ters de
n tutum ve dav-
A) Toplumsal deerleri yanstmas ranlardr.
Farkl bir kltre katlan birey ya
B) Nesilden nesile aktarlmas da gruplarn, bu
yeni kltr ortamna uyum salayam
amasdr.
C) Toplumsal ilikileri dzenlemesi Burada aadaki kltrel sre
lerden hangi-
sine yer verilmemitir?
D) Kltr oku yaanmas
A) Alt kltr
B) Kart kltr
E) Sosyalleme srecinde renilmesi C) Kltr oku
D) Kltrel taassup
E) Kltrel asimilasyon

11. Kltr, toplumlarn tarihinden devraldklar ve kendilerinin

9. Tpta teknoloji srekli olarak yenilenmektedir. Byle olsa de katkda bulunarak sonraki nesillere aktardklar maddi
da insanlarn geleneksel olarak uyguladklar tedaviler de- olmayan unsurlarn bir btndr.
vam etmektedir.
Buna gre, aadakilerden hangisi kltrn zellikle-
Bu durum aadakilerden hangisiyle aklanabilir? rinden biri deildir?
A) Kltrel geler arasnda bir uyumun bulunmasyla A) Srekliliinin olmas
B) Egemen kltrn alt kltrleri iinde barndrmasyla B) Dil araclyla aktarlmas
C) Hzl sosyal deimenin bunalmlara yol amasyla C) gelerinin bulunmas

5
D) Kltrel etkileimin deiime yol amasyla D) Gelimi toplumlara zg olmas
E) Kltrel gelerin deiim hznn farkl olmasyla E) Zaman iinde deimesi
 TOPLUM VE KLTR
NTE
TEST 3
1. Kltr, insanlarn fizyolojik ve sosyal ihtiyalarn karlar. 4. Bir toplumun baka bir toplumun dinini deitirmek ama-
Bu nedenle kltrel gelerin varln srdrebilmesi iin cyla zora dayal politikalar izleyerek, aba harcamas
toplumun yelerine belli lde doyum salayabilmesi ge- aadaki kavramlardan hangisiyle ifade edilir?
rekir.
A) Kltrel farkllk
Buna gre, aadakilerden hangisine ulalamaz?
B) Kltrel zlme
A) Kltrel gelerin var olma sreleri ile ihtiyalar kar-
C) Kltrel deime
lamalar arasnda balant aranmaz.
D) Kltrleme
B) Kltrel geler fizyolojik ihtiyalarn giderilmesinde de
etkilidir. E) Kltrel asimilasyon

C) Kltrn varln srdrebilmesi iin insanlarn ihti-

yalarn karlamas gerekir.

D) Kltrel geler sosyal ihtiyalar karlar.

E) Kltrel geler insann ihtiyalarn karladklar oran-

da var olur.
5. Toplumsal iliki iinde herhangi bir konu kltrel bir anlam
kazanabilir. rnein, Birleik Amerikada derinin rengi kl-
trel bir anlam kazanmtr. Beyaz renk iyi olan her eyle
zde tutulmakta, siyah renk kt ile bir saylmaktadr.

Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-

dir?
2. lkesini, yksek istiklalini korumasn bilen Trk milleri,
A) Kltr ortamnda baz nitelikler sembolik anlam kaza-
dilini de yabanc dillerin boyunduruundan kurtarmaldr.
nabilir.
Atatrk, bu szyle aadakilerden hangisine kar
B) Kltrel srelerin kavranmas, o kltre katlmay ge-
olduunu belirtmitir?
rektirir.
A) Kltr emperyalizmine
C) Kltrel btnlemeye giden yoldaki engeller giderek
B) Kltrlenmeye kalkmaktadr.

C) Kltrel kimlie D) Kltrel farkllk toplumlardaki yaam farkllnn te-

melidir.
D) Kltrlemeye
E) Kltrel deiime urayan bir toplum baka toplum
FELSEFE E) Kltrel farklla
SOSYOLOJ 11 olur.

3. 1960l yllarda dnyann eitli yerlerinde iek ocuk-

lar ad altnda birok grup, giyimleri, elence biimleri ve
6. Kltr, insann kuaktan kuaa aktarlan baarlarndan
meydana gelmitir.
gelecee ilikin beklentileri asndan yaadklar kltrn
deer, norm ve yaam biimlerine ters dmeye bala- Bu cmlede kltrn hangi zellii zerinde durul-
mlard. maktadr?

Bu parada sz edilen durum aadaki kavramlar-
dan hangisiyle aklanabilir?
A) Zorla kltrlenme B) Kart kltr
A) Kltr unsurlarnn etkileim iinde olmas
B) Toplumdan topluma deimesi
C) Sosyal miras olarak devredilen insan eseri olmas
nite

C) Kltrel gecikme D) Genel kltr D) Kltrsz bir toplumun bulunmamas

E) Kltr oku E) nanlara gre ekillenmesi

 TOPLUM VE KLTR NTE
3 TEST

7. kinci Dnya Savana katlan Japonya askerleri, Ameri- 10. Her toplumda var olan egemen kltr yapsndan davran
kan askerlerinden daha uysal grnyorlard. Bu onlarn biimleri, giyim, dil, inan ve gelenekleri farkl olan toplu-
toplumsal kimlikleriyle ilgili bir zelliktir. Sava sonrasnda luklar vardr.
ise Japon genleri toplu direni ve eylemlerde Amerikal-
lardan daha ok uzlamaz zellikler gstermilerdir. Parada aklanan kavram aadakilerden hangisi-
dir?
Bu durum toplumsal kimliin hangi zelliiyle akla-
nabilir? A) Kltr yozlamas
B) Alt kltr
A) Ayn toplum iinde farkl toplumsal kimliklerin grlme-
siyle C) Kltr emperyalizmi

B) Zaman iinde deimesiyle D) Kltrel deerler

C) Kltrel birlii salamasyla E) Manevi kltr geleri

D) Sosyalleme srecinde renilmesiyle

Yldzl Soru 3
E) Alt kltrlerin oluumuna yol amasyla

Yeni Gine ve Gney Pasifik Mela

nezya adalarnn ky-
lerinde yaayan bahvan kabileler
ine gre domuzlar,
8. nsanlar kltr, eitim ve retim yoluyla kazanrlar. Bu evlenme ve cenaze trenleri gibi
nemli tm olaylarda
nedenle eitim ve kltr ilikisi zorunludur. Eitimle ku- atalara kurban edilerek yenmesi
gereken kutsal hay-
aktan kuaa aktarlan kltrel deerler toplumu devam vanlardr. Kabile yelerinin inancna
gre onlarn lm
ettirir. Kltrn eitim ve retimle aktarm ailede balar atalar iddetle domuz eti isterler.
ve yaam boyu srer. Mslman ve Musevi
olanlarca ise domuz pis bir hayv
an olarak kabul edilir;
Bu parada aadakilerden hangisi vurgulanmakta- hibir ekilde tketilmez.
dr?
Bu parada kltrel farkllkta aa
A) Kltrn maddi ve manevi gelerinin bir btnlk olu- dakilerden han-
turduu gisinin etkili olduu savunulm
aktadr?
B) Kltrler arasnda etkileimin bulunduu A) Ynetim biiminin

C) Eitimin kltrn taycs olduu B) Kltrler arasnda kltrel alverii

n
D) Kltrn sosyal deimenin temel faktr olduu C) Teknoloji kullanmnn

E) Toplum says kadar kltr bulunduu D) Ekonomik gelimiliin

E) nan deerlerinin

9. Toplumu oluturan bireyler deiir; doar, byr ve lrler.

Toplumun varl ise srer. rnein, Anadoluda bin yl
aan sredir bir toplum vardr. Oysa bu sre iinde mil-
yonlarca insan yaam ve lmtr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Toplumsal deime kanlmazdr.
B) Gelenekler, kltr deiimin etkisinden korur.
C) Toplum deimesine ramen toplumun sreklilii var-
dr.
11. Birey dnyaya geldii zaman sosyal olmayan bir varlk-
tr. Fakat toplum yle bir evredir ki, bu sosyal olmayan
varlklar kendisine benzetmeye balar. Bireylerin toplumu
benimsemesi, yani sosyallemesi toplumun gelecei iin
nemlidir. Bir toplum bireylerine dilini, ahlkn, estetik
zevkini, bilimini alamazsa yaayamaz.
Bu paraya gre sosyallemenin temel amac aa-
dakilerden hangisidir?
A) blmn gerekletirme
B) Kltr yabanc kltrn etkisinden koruma

5
D) Kltrn dil araclyla aktarlmas toplumu bir arada C) Dayanmay artrma
tutar. D) Toplumun varlnn devamn salama
E) Toplumun maddi ve manevi kltrel geleri bulunur. E) Bireyin kiiliini gelitirme
 TOPLUM VE KLTR
NTE
TEST 4
1. Eskimolarn elbiseleri, yiyecekleri, kullandklar aletleri ya- 4. Kltr emperyalizminin etkisi altnda kalan kltrlerin, ken-
adklar corafyadan elde edebildiklerine baldr. Buzu di kltrlerini, temel kurumlarn ve davran rntlerini
delecek burgu, ya lambas, evcilletirilmi kpekler eski- kaybedip dier toplumlarn kltr deerlerini kabul etmek-
tedirler.
monun kulland aletler ve canllardan bazlardr. Eskimo-
nun gnlk hayat evre artlarna gre dzenlenmitir. Bu parada sz edilen durum aadakilerden hangi-
sine yol amaktadr?
Bu parada kltrn oluumunda aadakilerden
hangisinin etkili olduundan sz edilmektedir? A) Kltrel gelimeye

A) Ekonomik gereksinimler B) Modernlemeye

B) Dil birlii C) Kltrel yozlamaya

C) Fiziksel ve corafi koullar D) Kltr okuna

D) Teknolojik gelimeler E) Kltrel farklla

E) zgrlk ynetimler

5. Bir kltrn baka kltrleri etkileyerek alann genilet-

mesidir. Baz kltrlerin yaylmac karakteri daha fazladr.
2. Anadoludan stanbula g eden bir ailenin ehir yaam-
galci spanyollarn istila ettikleri yerlerdeki toplumlara
na ayak uyduramamas ve bunalmas aadakilerden
Hristiyanl zorla kabul ettirmeleri ve oralarn kaynaklarn
hangisine rnek oluturur?
smrmeleri bu duruma rnektir.
A) Kltr okuna
Bu parada sz edilen durum aadaki kavramlar-
B) Kuak atmasna dan hangisiyle aklanabilir?
C) Kltrel yaylmaya A) Krselleme B) Modernleme
D) Kltrel gelimeye C) Kltrel ilerleme D) Kltr emperyalizmi
E) Kltr yozlamasna E) Kltrleme

FELSEFE
SOSYOLOJ 11
6. Kltrn eskiden kalan bir miras oluu, ou zaman onu
10 3. Ksaca halk bilgisi demek olan folklor, ok eitli ve geni deitirmeden saklamak ya da olduu gibi srdrmek an-
konular bnyesinde barndran bir bilim daldr. Folklor de- lamna gelmez. Yeni kuaklar gemiten devraldklarna
yince bir toplulukta yaayanlarn gelenekleri, grenekleri, kendi dnemlerinin deneyimlerin ide ekleyerek kltrn
rf ve adetleri akla gelir. Halk trkleri, masallar, fkralar, zenginlemesine yol aarlar.
yemekler btnyle folklorun aratrma sahasna girer.
Bu parada kltrn hangi zellii vurgulanmaktadr?
Bu paraya gre folklor iin aadakilerden hangisi
A) nsanlarn hem kltrden etkilendikleri hem de kltr
sylenebilir?
etkilemesi
A) Yazl kurallarnn olduu
B) Toplumsal dayanmay artrmas
B) Toplumun kltrel birikimi olduu
C) Her toplumun kendine zg olmas
C) Kltrel gecikmeye yol at
D) Kltrel temasn kltrleri birbirine yaklatrmas
nite

D) Evrensel deerler ierdii

E) Bireyin kendi kltrn dier kltrlerden stn gr-
E) Kltrel temas yoluyla yaygnlat mesi
 TOPLUM VE KLTR NTE
4 TEST

7. Eer kii belli bir biimde hareket ediyorsa bunun neden-
lerinden biri de belli bir kltr gelenei iinde yetimi ol-
masdr. nsann toplumdaki davranlarn belirleyen ve
ynlendiren kltrel deerlerdir.
Bu parada kltrn hangi zellii dile getirilmekte-
dir?
A) nsanlar tarafndan oluturulmas
B) nsanlar birbirine yaklatrmas
C) Dil araclyla aktarlmas
D) Bireysel davranlar biimlendirmesi
10. Eskimolar yallar lmek iin soukta brakrlar veya
aylara teslim ederler. Eskimolar bu davranlar yiyecek
stoklar az olduu zaman en zayflarn ve en yallarn da-
yanamayacaklarn dnerek kuvvetli olanlarn hayatta
kalmalar iin yapmaktadrlar. Bunu bilmediimiz zaman
bu olguyu vahet olarak nitelendirebilmekteyiz.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Kltrsz bir toplum yoktur.
B) Kltr kuaktan kuaa aktarlr.
C) Toplum hakknda deerlendirme yaparken o toplumun

E) Gelimi toplumlarda grlmesi kltr hakknda bilgi sahibi olmak gerekir.

D) nsan hem kltr etkiler hem de kltrden etkilenir.

E) Kltrel gelerin yaptrm gc bulunur.

Yldzl Soru 4
8. Bir toplumun dardan btn unsurlar ithal etmesidir. Bir
toplumun baka bir toplumun kltrnden etkilenmesidir. Bugn tarihinin hibir dneminde gr
lmedik lde, yer-
Cep telefonunun Finlandiyadan tm dnyaya gemesi ya yznde insanlar arasnda ekonomik
ve kltrel etkilei-
min artna tank oluyoruz. rnein,
da kolann tm lkelerde yaygn bir iecek olarak satlma- Hollywoodda evri-
len bir film, ayn anda birok lkede
birden vizyona giriyor.
s bu duruma rnektir. kinci bir dil olarak ngilizce renenl
erin says hzla art-
yor. Btn bunlara bakarak baz sosy
ologlar Kresel bir
Bu parada dile getirilen kltrel sre aadakiler- kltre doru mu gidiyoruz? sorusunu
soruyorlar.
den hangisidir? Bu parada sz edilen duru
m aadakilerden
hangisine yol amaktadr?
A) Kltrleme B) Kltr oku
A) Toplumsallamann hzlanma
sna
C) Kltrel yaylma D) Alt kltr B) Kltrel farkllklarn azalmas
na
C) Toplumsal yapnn deime
sine
E) Kltrel ilerleme D) Kltrn maddi gelerinin yayg
nlamasna
E) Kltrel milliyetiliin artmasn
a

9. Kltr unsurlarnn deime hznn ayn olmamasndan
doan ve baz unsurlar hzla ilerlerken bazlarnn geri
kalmasndan doan dengesizliktir. rnein teknoloji hzla
ilerlerken geleneklerin deimemesi bu duruma rnektir.
Bu parada sz edilen durum aadaki kltrel s-
relerden hangisiyle aklanabilir?
11
11. Bir toplum milli kltr geleriyle yetinip dier toplumlarn
kltrlerine kar kapal hle gelebilir. Az ya da ok her
toplumda kendi kltrn dier kltrlerden stn grme
eilimi bulunmaktadr.
Bu parada sz edilen kltrel sre aadakiler-
den hangisidir?
A) Kltrel etnosantrizm (merkeziyetilik)
B) Kltrel yaylma

A) Kltr oku B) Kltrel farkllk C) Kltrleme

5
C) Kltrlenme D) Kltrleme D) Kltr oku

E) Kltrel gecikme E) Kltrel benzeme

 1. ....................................... geleri, insann doa ile ilikisi sonucu oluturduu btn ara ve gereleri ifade eder.

2. Ziya Gkalpe gre kltr ......................................., uygarlk ise ....................................... dir.

3. ....................................... kltrn maddi unsurlarnn hzl deimesine ramen, manevi unsurlarnn yava deimesi sonucun-
da ortaya kan dengesiz durumdur.

4. ....................................... bir lkedeki temel ya da egemen kltrden farkl kltrleri ifade eder.

5. Bugnk kltrel deerlerin gemiteki kltrel deerlerden etkilenerek ekillenmesi kltrn ............................. olduunu gs-
terir.

6. Kltr, insanlarn etkileimleri sonucu doup gelitiinden kltr ....................................... dr.

7. Kltrn renilmesinin ve retilmesinin arac ....................................... dir.

8. Kiinin kendi kltrn temel alarak dier kltrleri kendi kltr asndan deerlendirmesine ....................................... ad
verilir.

9. ....................................... bireyin iinde yaad toplumun kurallarn ve deerlerini renmesidir.

10. ....................................... bireyin, yaad toplumun genel ve zel kltrel unsurlarna katlmas ve kiisel zelliklerini katmasy-
la edinilir.

11. Birey yaad kltrn giyim tarzn, inan sistemini, genel davran kalplarn renerek ................................... unsurlara
katlr.

12. Toplumlar birbirinden ayran kltrel zelliklerin btnne ....................................... denir.

13. ....................................... kltrler arasndaki farkllklarn azalmas ve baz kltr gelerinin benzer bir nitelik kazanmas anla-
mna gelir.

14. Bir kltrn baka bir kltrden birtakm unsurlar almasna ....................................... ad verilir.

15. Belli bir toplumda kltrn maddi ve manevi gelerinin dtan ie ya da iten da doru kabul grmesine .................................
...... denir.

12 16. ......................................., bir devletin ekonomik ve siyasi karlarn gerekletirmek iin baka toplumlar zerine uygulad
kltrel smr politikalardr.

17. Kltrleme sonucunda bir toplumun kltrel gelerinde bozulma balarsa .................................... ortaya kar.

18. ....................................... bir kltrn baka bir kltr kendi iinde eriterek yok etmesidir.

Cevaplar
1. Maddi kltr 6. toplumsal 11. genel 16. Kltr emperyalizmi
2. ulusal/evrensel 7. dil 12. kltrel farkllk 17. kltrel yozlama
3. Kltrel gecikme 8. kltrel merkeziyetilik 13. Kltrel benzeme 18. Kltrel asimilasyon
4. Alt kltr 9. Sosyalleme 14. kltrleme
nite

5. tarihsel 10. Kltrel kimlik 15. kltrel yaylma

 D Y
1. Kltr, insanlarn toplumsal yaamlarnda tarih boyunca rettikleri btn maddi ve manevi deerlerin
hepsini dile getirir.

2. Maddi kltr geleri insanlar aras ilikiler sonucunda ortaya kan yazl, yazsz btn deer ve
normlar ifade eder.

3. Kltr ile uygarlk kavram arasnda bir iliki bulunmaktadr.

4. Manevi kltr gelerindeki deimeler, maddi kltr gelerinden daha hzl olmaktadr.

5. Kltrn manevi gelerinin maddi gelerinin deiim hzna yetiememesi kltrel birlie yol aar.

6. Her toplumda var olan egemen kltr yapsndan farkl olan alt kltr gruplar vardr.

7. Kltrler insanlarn toplum halinde yaamasndan domutur.

8. Kltr hem renilir hem de retilir.

9. Kltrde sreklilik sz konusu olamaz.

10. Bir kltrde doru ve deerli olan bir deer veya norm baka bir toplum iin vahi olabilir.

11. rf, adet, gelenek ve grenekler kltrn maddi geleri yoluyla uzun zaman srecinde ekillenmi
manevi kltr geleridir.

12. Kiinin dier kltrleri kendi kltrn merkeze alarak deerlendirmesine kltrel yaylma ad verilir.

13. Kltr bireylere yaam iin gerekli olan davran kalplarn sunar.

14. Sosyalleme sreci yetikinlikte sona erer. 13

15. Kltrel asimilasyon sonucunda her iki kltr gesi de deimeye urar.

16. Kltre katlma genel, zel ve seenekler yoluyla gerekleebilir

17. Toplumlar birbirinden ayran kltrel zelliklerin btnne kltrel benzeme denir.

18. Bir kltrn dier kltr zerindeki zora dayal politikalar kltrel atmalara neden olur.

Cevaplar

5
1. D 2. Y 3. D 4. Y 5. Y 6. D 7. D 8. D 9. Y 10. D
11. D 12. Y 13. D 14. Y 15. Y 16. D 17. Y 18. D
 1. Kltr nedir? Kltrn maddi ve
manevi gelerini aklaynz.

2. Kltr ve uygarlk kavramlarn ak-

laynz.

3. Kltrel gecikme nedir? Bir rnekle

aklaynz.

4. Kltrn zelliklerini yaznz.

14

5. Kltrn ilevlerini yaznz.

nite
 6. Kltrn dil, eitim ve sanat iliki-
sini aklaynz.

7. Kltre katlma nasl gerekleir?

Aklaynz.

8. Sosyalleme (kltrleme) kavra-

mn aklaynz.

9. Kltrel srelerden kltrleme

15
ve kltrel yaylma kavramlarn
aklaynz.

10. Kltrel asimilasyon nedir? Ak-

laynz.

5
 6.
fasikl
U M LAR
AL KU R
LU M S
TOP Din
Aile ve
i
Ekonom
Siyaset
 RETEN TOPLUMSAL KURUMLAR
TEST 1 Aile ve Din

1. Anaerkil ailede g kadna aittir. Ataerkil ailede gc erkek temsil eder.

Gebe toplumlarda ana ve onun soyu
hakimdir. Topraa yerlemeyle birlikte
erkek otoritesi grld. Gnmz de-
mokratik toplumlarnda ise, kadn-erkek
eit hale geldi.
Modern eitliki ailede hak ve devler bakmndan eler arasnda eitlik
vardr.
Buna gre, ailelerin anaerkil, ataerkil ve modern eitliki aile olarak
snflanmasnda aadakilerden hangisi lt alnmaktadr?
A) Otoritenin dalm B) blmnn tr
C) Oturma biimi D) E says

E) ye says

2. Eitimdeki gelime tekniin gelimesine bu da sanayide insan yerine ma-

Toplumun maddi ve manevi geleri birbi- kine gcnden yararlanmaya, sonuta isizliin yaygnlamasna yol a-
rinden bamsz deildir. mtr. sizliin yaygnlamas aile ii huzursuzluklara neden olmutur.

Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisine ulalabilir?

A) Toplumsal kurumlarn deime hz ayn deildir.

B) Toplumsal kurumlarn her biri toplumun temel bir gereksinimini kar-

lar.

C) levini yitiren toplumsal kurumlar zamanla ortadan kalkar.

D) Toplumsal yap bir btn olduundan kurumlar birbirini etkiler.

E) Toplumsal kurumlara verilen deer arttka toplum says da artar.

3. Aile, temel toplumsal kurumlardan birisidir ve insann iinde doduu ilk

Aile evrensel olup her top-
lumda farkl ekillerde olsa
da grlmtr. Aile cinsel
FELSEFE
SOSYOLOJ 11 ilikileri dzenler ve soyun
srekliliini salar.
toplumsal birimdir.
Aadakilerden hangisi aile kurumunun temel ilevidir?
A) Neslin devamn salama
B) Toplumsal dzene sreklilik kazandrma

C) Bireye meslek kazandrma

2
D) Bireyi inanl klma

E) Mal ve hizmetlerin blmn salama

4. Gebe toplumlarda erkek avclkla urarken, kadnlar evde ocuklarn

Ekonomik ve sosyal anlamda gc elin- bakm, korunmas, hayvanlarn evcilletirilmesi gibi iler yapmlardr. Bu
de bulunduran cinsiyet, ailenin de hakimi ekilde kadnn retim etkinliklerinde ne kmas, onu aile iinde ege-
konumuna gelmitir. men duruma getirmitir.

Bu parada sz edilen aile tr aadakilerden hangisidir?

A) Geni aile B) Anaerkil aile

nite

C) Modern aile D) Ataerkil aile

E) Kent ailesi
 TOPLUMSAL KURUMLAR RETEN
Aile ve Din 1 TEST

5. Evlenme biimleri, ein sorumluluklar ve yaam biimi farkl olsa bile

aile, her toplumun temel kurumlarndandr. Afrikann ilkel kabilelerinde,
Amerikada, Uzak Doudaki in ve Japonyada hatta kutuplara da gitse- Ailenin olmad bir toplum ve dnem g-
niz yaayan insanln olduu her yerde aile kurumuna rastlarsnz. rlmemitir.

Bu parada ailenin hangi zellii vurgulanmaktadr?

A) yelerini toplumsallatrmas

B) Birincil ilikilerin grlmesi

C) Kltrn taycs olmas

D) Neslin devamn salamas

E) Evrensel olmas

ekirdek aile sanayilemeyle birlikte or-

6. ekirdek aile, anne, baba evlenmemi ocuklardan oluan bir aile biimi- taya kmtr. Kadnn alma hayatna
dir. girmesi, erkein otoritesini ortadan kal-

Buna gre, aadakilerden hangisi ekirdek ailenin zelliklerinden drmtr.

biri deildir?

A) ye saysnn az olmas

B) Eitliki bir anlayn grlmesi

C) Sanayi toplumlarnda ortaya kmas

D) Erkein mutlak bir sz sahibi olmas

E) Kadnn alma hayatnda yer almas

7. Dinin temel ilevlerinden biri, toplumsal denetimi salama ve insanlara

yol gstermedir. Din, insanlara neyi yapmalar, neyi yapmamalar gerek- Dinin emirleri ayn zamanda birer top-
3
tiini syleyerek yol gsterir. lumsal norm ve deerdir. Bylece din

Bu parada dinin hangi temel ilevi zerinde durulmaktadr? toplumsal kontrole yardmc olur.

A) Kltrel B) Siyasal C) Psikolojik

D) Eitimsel E) Toplumsal

8. Doum yaparken len ablasnn ocuuna en iyi teyze bakar. dnce-

siyle evlendirilen gen kzn evliliine sosyolojide ne ad verilir? Evlilikler iten (akraba) ya da dtan ol-

6
A) Poliandri B) Matrilokal C) Endogami masna gre snflanabilir.

D) Patrilokal E) Polijini
 RETEN TOPLUMSAL KURUMLAR
TEST 2 Ekonomi
1. lkel toplumlarda i blm cinsiyete ve yaa baldr. Kadnlar, ocuklar
nsanlar tek balarna tm gereksinimle-
rini karlayamaz, birbirleriyle yardmla-
mak zorundadr. Bu nedenle i blm
yaparlar. blm cinsiyete gre olabi-
lecei gibi, iin blmlere ayrlmas bii-
minde de olabilir.
2. Ekonomide retilen mal ve hizmetlere deer verilir. nk mal ve hizmet-
Mal ve hizmet retiminin amac insanla-
rn ihtiyalarnn giderilmesidir.
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
4
3. Hkmetler kamu alanlarnn maalarn deyebilmek iin nakit para-
Yksek enflasyon hkmetler ve halk
tarafndan istenmeyen bir durumdur.
nk enflasyon durumunda halkn alm
gc der, birtakm sosyal alkantlara
neden olur.
ve yallar bitki toplarken, gl ve salkl erkekler avlanrd. Gnmz-
deki toplumlarda ise teknolojinin gelimesiyle teknik i blm grlr.
rnein, bir tekstil fabrikasnda retilen bir ceketin her blm farkl kii-
ler tarafndan retilir.
Bu parada aadakilerden hangisi vurgulanmaktadr?
A) blmndeki uzmanlamann retimi artrd
B) blmnn insan yapt ie yabanclatrd
C) blmnn insan yetenekli olduu alanda almaya ynelttii
D) blmnn toplumsal zlmeye yol at
E) blmnn biiminin zamanla deitii
ler insanlarn yaamasn salar veya yaamlarn kolaylatrr. nsanolu
aile ile soyunu devam ettirdii gibi, ekonomi ile de beslenme, barnma,
korunma salayarak varln srdrmektedir.
Bu parada ekonomi kurumunun hangi zellii vurgulanmaktadr?
A) Kaliteli mal ve hizmetlerin retimini salamas
B) nsanlarn ie yabanclamasn nlemesi
C) Ulusal geliri artrmas
D) nsan gereksinimlerini karlayp yarar salamas
E) retimde mallarn eitliliini fazlalatrmas
ya ihtiya duyar. Hazinede bu miktar karlayacak para bulunmadnda
karlksz para basmna giderler. Bu durum piyasada dolaan para mik-
tarn artrr, bu da enflasyona neden olur.
Aadakilerden hangisi enflasyonla birlikte grlen bir durum de-
ildir?
A) D satmn azalmas sonucu d demeler dengesinin bozulmas
B) Satclarn fiyat artlarn bekleyerek stok yapmalar
C) Sabit geliri olanlarn bu durumdan kazanl kmalar
D) Halkn yerli paray biriktirmekten kanarak dvize ve altna yatrma-
nite
E) retimin azalarak mallarn fiyatlarnn srekli ykselmesi
 TOPLUMSAL KURUMLAR RETEN
Ekonomi 2 TEST

4. htiya, insanda yokluk duygusuyla birlikte sknt douran ve karlan-

mas gereken biyolojik ve toplumsal bir olgudur. inlilerin salyangoza,
Hindularn inek etine, Mslmanlarn domuz etine ihtiya duymamalar Ekonomik gereksinimler ile toplumun
kltrlerinden kaynaklanr. kltr dorudan ilikilidir. rnein Ms-
lman lkelerde kii bana den alkol
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisine ulalabilir?
miktar olduka dktr.
A) Bir ihtiya baka bir ihtiya nesnesiyle giderilebilir.

B) htiyalarn olumasnda toplumun kltr etkili olur.

C) htiyalarn giderilmesinde belirli bir sra izlenir.

D) htiyalarn iddeti kiiden kiiye deiir.

E) htiyalar doyurulana kadar bireyin gerginlii devam eder.

5. nsan ihtiyalarn karlayabilecek zellikteki nesnelere mal denir. Her-

hangi bir aba ile elde edilmemi olanlara serbest mal, belli bir kaynak ve
aba harcanarak elde edilenlere ise ekonomik mal denir.

Buna gre, aadaki mallardan hangisi serbest mallara bir rnek- Nehirden akan su, kum, solunan hava
tir?
doada kendiliinden olduu iin bu tr
A) Gne B) Kalem C) Ev mallar serbest mallardr.
D) Telefon E) eker

6. ABDde karlan bir yasa ile tekel ve trstlerin olumas snrlandrlm

ve baz alanlarda yasaklanmtr.

Bu durumun temel gerekesi aadakilerden hangisidir?

A) Haksz rekabeti nleme Byk firmalar aralarnda anlaarak k-

B) Alverite kolaylk salama k firmalar yok edebilir. Bu nedenle

C) Kaynak kullanmn snrlandrma kartel ve trstleme nlenmeye all-

maktadr.
D) Gereksinimleri eitlendirme

E) blmn kolaylatrma 5

7. Her trl mal, ekonomik faaliyetlerin konusunu oluturmaz. Ekonomik

anlamda bir nesnenin mal olabilmesi iin baz koullara sahip olmas ge-
rekir.

Aadakilerden hangisi ekonomik mallarn zelliklerinden biri de- Ekonomik mallar bir zaman, sermaye
ildir? ve emek sonucunda oluur. Bu anlam-
da ekonomik mallar serbest mallardan
A) Deiim iin retilmesi
farkldr.
B) Tketilebilir olmas

C) Bir emek ve zaman gerektirmesi

D) Doada bol miktarda bulunmas

E) Deiim deerinin olmas

 RETEN TOPLUMSAL KURUMLAR
TEST 3 Siyaset

1. Devlet kalknmay salamak iin gerekli dzenlemeleri ve ekonomik ya-

trmlar yaparken, bakma ve yardma muhta olan vatandalara ynelik
Devletin, yoksullara ve muhtalara bak- nlemler almaldr.
ma grevi bulunmaktadr.
Bu paragrafta devletin hangi zellii ne karlmaktadr?

A) Hukuk devleti B) Ekonomik devlet

C) Sosyal devlet D) Demokratik devlet

E) Laik devlet

2. Demokrasi iktidarda bulunanlardan farkl dnmeye izin veren bir rejim-

Demokrasilerde iktidar her eyi yapma
gcn kendinde grmemeli, farkl g-
rleri de dikkate almaldr.
dir.
Bu szle demokraside hangi zelliin bulunduu vurgulanmakta-
dr?
A) Muhalefet B) Eitlik

C) Parlamento D) Gler ayrl

E) Gler birlii

3. Voltaire, Grlerinize katlmyorum ama grlerinizi bildirme hakknz

Demokratik toplumlarda her dnceye sonuna kadar savunacam. szyle demokraside bulunmas gere-
yer vardr. nsanlar fikirlerini bask altnda ken hangi ilkenin nemini vurgulamaktadr?
kalmadan syleyebilirler. A) Aznlklarn korunmas

B) ounluun ynetme hakk

FELSEFE
SOSYOLOJ 11

C) Eit oy ilkesi

D) Serbest seim ilkesi

E) Dnce zgrl ilkesi

6

4. Bir devlette yneticileri halk seiyor ise o devlet demokratik yneticiler

Otokratik devlette seim olmaz, olsa da
gstermelik olur. ktidar elinde bulundu-
ran kii ya da gruplar zgrlklere izin
vermezler.
seimden baka bir yol ile iktidara geliyorsa otokratiktir.
Aadakilerden hangisi otokratik devletin zelliidir?
A) Hukuksal eitlie dayanmas

B) Baskc bir ynetim olma

C) Sosyal zellik tama

nite

D) Laik olma

E) Yasalar uygulama
 TOPLUMSAL KURUMLAR RETEN
Siyaset 3 TEST

5. retimde arlkl olarak devletin hakimiyeti sz konusudur.

Tketimde eitsizliin olmamas hedeflenir.

Eitlik ve zel mlkiyetin olmamas, re-
Fiyatlar devlet tarafndan belirlenir. tim aralarnn devletin elinde olmas
Burada verilen zellikler, aadaki devlet modellerinden hangisine sosyalist devletlerin temel zellikleridir.
aittir?

A) Kapitalist devlet B) Sosyalist devlet

C) Laik devlet D) Federal devlet

E) Hukuk devleti

6. Siyasal olaylar, toplumsal yaam sonucu ortaya kan lke ynetimi ile
ilgili olaylardr. zm devlet etkinlii gerektiren her sorun siyasal nitelik
tar. Siyaset, birtakm toplumsal gruplar araclyla yaplr.

Bu parada siyaset kurumunun hangi zellii vurgulanmaktadr?

A) Devlet ynetimiyle ilikili olduu

B) Toplumun en temel kurumu olduu

Toplumun beklentilerinin karlanmas,
C) Liderlerin yn verdii toplumsal yaamn dzenlenmesi gibi

D) Ahlk ve din kurumundan etkilendii konular siyasetle ve devlet ynetimiyle

ilgilidir.
E) Toplumda ayrmcla yol aabildii

7. I. Devlet, en byk ikincil sosyal gruptur.

II. Devlete yelik ve yelikten ayrlma belirli kurallara baldr.
III. Devlet, silahl gc elinde bulundurma yetkisine ve koyduu kurallar
zorla yaptrma gcne sahiptir. Devletin yaptrm gc bulunmaktadr.
Burada verilenlerden hangilerinde devletin egemenlii ne karl-
maktadr?

A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III

7
D) I ve II E) II ve III

8. Laiklik en genel anlamyla din ve devlet ilerinin birbirinden ayrlmas ve

toplumsal yaamn din kurallarna gre dzenlenmesidir. Laiklik hem din ve devlet ilerinin birbi-
Buna gre, laiklikle ilgili olarak aadakilerden hangisi sylene- rinden ayrlmas hem de bireylerin din
mez? ve vicdan hrriyetlerinin salanmasn
A) Gelimi toplumlara zg olduu amalar.

B) Din ve vicdan zgrln salad

C) Devletin din kurallarndan soyutlanarak kanun yapt

D) Hukuk kurallarnn dinin ilkelerine dayanlarak oluturulduu

E) Dinin siyasete alet edilmesinin nlendii

 TOPLUMSAL KURUMLAR
NTE
TEST 1
1. Un fabrikas basit bir teknii gerektirmekle birlikte, gerekli 4. Gereksinimlerin deiip, eitlenmesi toplumsal kurumlar-
ihtiyac karlad ve ucuza mal olduu srece un retimi, da da deimelere yol aar. Ekonomi kurumu gnmz-
deirmenlerde gerekletirildi. deki hzl teknolojik gelimeler nedeniyle dier kurumlara
oranla hzl deien bir kurumdur. Oysa aile ve din kurum-
Bu rnee dayanarak aadaki genellemelerden han-
larndaki deime ok zor olmaktadr.
gisine ulalabilir?

A) htiyalar icatlar hzlandrr.

Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
B) catlar yeni sorunlar yaratabilir.
A) Toplumsal kurumlarn deime hz birbirinden farkl-
C) Bilimin ilerlemesi icatlar kolaylatrr. dr.

D) catlarn yaygnlamas eitli nedenlerle uzun zaman B) Kurumlarn hzl deimesi bunalmlara yol aabilir.
alr.
C) Kurumlarn ilevleri zamanla deiebilir.
E) catlar retimi artrr.
D) Her toplumda farkl bir kurum daha baskndr.

E) Toplumsal kurumlar bireylerin temel ihtiyalarn kar-

lar.

2. Matrilokal evliliklerde, iftler kadnn ailesinin yanna yerle-

ip orada yaamaya balar. Patrilokal ailede erkek tarafn-
da, neolokalde ise ayr bir evde yaanmaktadr.

Evliliklerin matrilokal, patrilokal ve neolokal olarak s-

5. Aile, evlenme ile bir araya gelmi ayn evde yaayan, top-
lumca belirlenmi hak ve sorumluluklar olan farkl cinsten
nflanmasnda aadakilerden hangisi lt alnmak-
iki insann oluturduu kk birimlerdir.
tadr?

A) E says
Bu tanma gre aile kurumunun temel ilevi aada-
kilerden hangisidir?
B) Oturma biimi
A) Mal ve hizmetleri retme ve datma
C) Otoritenin tr
B) Hangi davrann iyi ya da kt olduuna karar verme
D) ye says
C) Dzeni salama ve koruma
E) ten ya da dtan e seimi
D) Kltrel bilgi birikimini gelecek nesillere aktarma

E) Neslin devamn salama

FELSEFE
SOSYOLOJ 11
8 3. Kaynaklarn snrl, insan gereksinimlerinin snrsz olmas
ve bu kaynaklarn farkl amalarla kullanma olanann var
olmas, ortaya tercih yapma zorunluluunu karmaktadr.
Kaynaklar kullanrken bir gereksinimden vazgeip onun
yerine bir bakasn karlamaya karar vermek gerekmek-
tedir. Bu tr kararlarn alnd her yerde mutlaka ekono-
mik bir sorun var demektir.
Bu paraya gre aadakilerden hangisi ekonomik
sorunlarn nedenlerinden biri deildir?
A) Kaynaklarn kt olmas
B) Seme zorunluluunun olmas
C) Serbest mallarn gereksinime cevap vermesi
6. Kurallar ve kurumlar bir toplumun temelidir ve toplumsal
dzenin varl iin gereklidir. Kurallar, insanlar aras ili-
kiler ve etkileimlerde davran ve eylemlere imkan veren
ve ayn zamanda onlar snrlayan ilkelerdir. Kurallarn var-
l belirsizlii azaltarak, istikrar salar, insan davranlar-
na denetim ve snrlama getirir.
Buna gre, toplumsal dzenin korunmas aadaki-
lerden hangisine baldr?
A) Belirsizliin olmasna
B) Kurum saysnn okluuna
C) Kurallarn varlna
nite

D) htiyalarn fazla olmas D) Kltrl insanlara

E) nsan ihtiyalarnn deiebilmesi E) Denetimin devlet eliyle yaplmasna
 TOPLUMSAL KURUMLAR NTE
1 TEST

7. lkemizde Akdeniz Blgesi, tm dier blgelerde tketi-
len sebze ve meyvelerin byk bir ksmnn retildii yer-
dir. Bu blgede bol miktarda bulunan sebze ve meyveler,
bunlarn daha az bulunduu yerlere gtrlmekte ve insan
gereksinimleri karlanmaktadr. Bu durum retim olarak
deerlendirilmektedir.
Bu paraya gre retimin tanm aadakilerden han-
gisidir?
10. Demokrasilerde grlen, her partinin ald oy orannda
milletvekili karmasn temel alan seim sistemi, mecliste
pek ok partinin yer almasn olanakl klmtr.
Bu sistem aadakilerden ncelikle hangisinin ger-
eklemesine hizmet eder?
A) Gl bir muhalefetin oluabilmesine
B) Halkn iradesinin meclise yansmasna

A) Nesnenin eklinde ve yerinde deiiklik yaparak fayda C) Birden ok partinin hkmete destek vermesine
yaratmaktr. D) Kamu harcamalarnn denetlenebilmesine
B) Kazancn harcanmayan ksmdr. E) Yasalarn uzun tartmalar sonucu oluturulmasna
C) Maln faydasnn dorudan yok edilmesidir.

D) Mal ve hizmetlerin fiyatnn ykselmesidir.

E) Mal ve hizmetlerin deerinin kii bana blnmesidir.

Yldzl Soru 1
8. nsan, ihtiyalarn karlamak iin eitli faaliyetlerde bu-
lunur. Yiyecei besini salamak iin sebze ve meyve yeti-
tirir, giyim ihtiyacn karlamak iin elbise diker. Ne var ki;
kylnn kendi ihtiyacn karlamak iin rettii sebze ve Hindistanda Toda kabilesinde kad
n nfusu az ol-
meyve de, ev hanmnn ev halknn ihtiyacn karlamak duundan bir kadnn birka tane
kocas olabilir.
iin diktii elbise de ekonomik bir faaliyet deildir. Oysa, Tibette ekonomik koullar kt
pazarda satmak iin sebze ve meyve retmek de, elbise olduundan ka-
dnlar kendilerini besleyecek birka
dikmek de ekonomik faaliyette bulunmaktr. erkee gerek-
sinim duyarlar.
Buna gre, bir etkinliin ekonomik nitelik kazanmas
aadakilerden hangisine baldr? Bu iki rnekte evlenme trlerind
en hangisin-
den sz edilmektedir?
A) Az bulunmasna
A) Polijini
B) retimde birden ok kiinin olmasna B) Monogami
C) Neolokal D) Endogami
C) nsan ihtiyalarn karlamasna E) Poliandri
D) Deiim amacyla retilmesine

E) Bir emek gerektirmesine 9

11. Parann icat edilmesi, insanlar tketen bir varlk olmak-
9. Devlet, belli bir yerde egemenlik iinde yaayan rgtlen-
mi toplumun en byk kurumudur.
Aadakilerden hangisi devleti dier siyasi kurumlar-
dan ayran bir zellik deildir?
tan ok, retici bireyler haline getirmitir. nk nceki
alarda un alabilmek iin ya retmek, ip alabilmek iin
hayvan yetitirmek gerekiyordu.
Bu parada parann hangi ilevinden sz edilmekte-
dir?
A) Bir saklama arac olmas

A) Her lkede ayn biimde grlmesi B) Alverii kolaylatrmas

B) Toplumsal dzeni salamay ama edinmesi
C) Bir deer ls olmas
C) stn bir yaptrm gc olmas

6
D) Sermaye zellii gstermesi
D) lke ve insan ynetimi ile ilgili olmas
E) Tasarruf arac olmas
E) Silahl kuvvetleri bulundurma hakk olmas
 TOPLUMSAL KURUMLAR
NTE
TEST 2
1. Bir toplumda arap imeyi veya domuz etki yemeyi sosyal
ve dini dnceler yasak ederlerse bunlarn deeri azalr.
Faizin haram sayld bir toplumda bankaclk geliemez.
Bu parada ekonomik olaylar etkileyen hangi faktr-
den sz edilmektedir?
A) Doa koullar
B) Maln az ya da ok olmas
C) Toplumun deer yarglar
D) Harcanan emek miktar
E) Toplumun gereksinimlerinin karlanmas
2. Geleneksel ekonomilerde retim ilikileri tre ve gelenekler
tarafndan o kadar etkilenir ki teknik verimlilik ok alt d-
zeydedir. ada endstri toplumlarnda ise, ekonomi ge-
leneklerin etkisine olduka kapaldr ve aklc teknik temel-
lere dayanr. nk, endstri toplumlarnda ekonomi, en az
masrafla en kaliteli ve en ok mal elde etmeyi amalar.
Buna gre aadakilerden hangisi geleneksel ekono-
milerin bir zellii deildir?
A) yeri sahibinin retimde rol almas
B) retimin her aamasnda ayn kiinin grev yapmas
C) Mesleki eitimin i yerinde kazanlmas
D) Seri retimin teknik i blmyle salanmas
E) retimde emein katksnn fazla olmas
FELSEFE
SOSYOLOJ 11
10
3. Din sadece Tanrnn varln bildirmeyip, insanlar aras
ilikileri de dzenleyen kurallar da ierir. Bylece ayn di-
nin ilke ve kurallarn kabul edip benimseyen insanlar ara-
sndaki uyum ve dayanmay arttrr.
Bu parada din kurumunun hangi ilevi vurgulanmak-
tadr?
A) nananlara birtakm yaptrmlar uygulamas
B) Dier kurumlarla ilikili olmas
C) Kltrn maddi gelerini deitirmesi
D) Toplumsal btnlemeye katk salamas
E) te dnya inancn pekitirmesi
4. Hukuk devleti yneticilerin de hukuka bal olduu dev-
lettir.
Bu szle anlatlmak istenen aadakilerden hangisi-
dir?
A) Hukuk herkese ayrcalk tanmadan eit uygulanmal-
dr.
B) Geciken adalet, adalet saylmaz.
C) Hukuk, yasama ve yrtmeden daha stn olmaldr.
D) Hukuk kurallarn hazrlayanlar devleti ynetenler ol-
maldr.
E) Hukuk, herkese gnn birinde lazm olacaktr.
5. lke parasnn deeri dviz ve altn karsnda yksel-
meye balar.
Yabanc lke paralarnn ve altnn deeri dmeye
balar.
Yatrmlar artar, banka faizleri der.
Bu durumda aadakilerden hangisinin grlmesi
beklenir?
A) Tketim B) Revalasyon
C) Blm D) Devalasyon
E) Enflasyon
6. Bat Afrikada Orango Adasnda yaayan yerlilerde e se-
imini kadnlar yapar. Kadnlar evlenmek istedikleri erke-
e, krmz palmiye yanda rafine edilmi ve sadece zel
gnlerde hazrlanan enfes bir balk yemei ikram eder.
Evlilik ve e seimi tamamen kadnlarn kontrolndedir.
Erkein kadnn evlenme teklifini, reddetme gibi bir ans
da yoktur.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Aile evrensel bir kurumdur.
B) Ailenin nasl oluacan devlet belirler.
C) Aile hem retim hem de tketim birimidir.
D) Aile, dier kurumlardan daha etkilidir.
nite
E) Aile ve evlilik kurallarnn oluumunda kltrel yap et-
kilidir.
 TOPLUMSAL KURUMLAR NTE
2 TEST

7. Gnl rahatl ve huzuru salama 10. Bir maln kullanm, deiim, an ve sanat deerleri
gibi eitli deerlerinden sz edilebilir.
Toplumsal denetim ve yol gsterme

Toplumsal deerleri formle etme

Aadakilerden hangisi bir maln kullanm deerini
aklar?
Bu verilenler aadaki toplumsal kurumlardan hangi-
A) Bir maln i blm ile retilmesidir.
siyle ilgilidir?
B) Bir maln insanlarn estetik gereksinimlerini karlama-
A) Eitim B) Din C) Devlet
sdr.
D) Aile E) Ekonomi
C) Bir maln retilmesi iin emek ve para gerekmesidir.

D) Bir maln insan ihtiyacn giderme zelliidir.

E) Bir maln kii iin bir anlamnn olmasdr.

8. Aile kurumu, ocuun devlerini yapmasna ve eitim so-

runlarnn zlmesine ynelik katklaryla eitim kurumu-
na, ocua sahip olduu ekonomik kaynaklar doru kul-
lanmasn reterek ekonomi kurumuna, deer ve inan
sistemini ocuuna alayarak din kurumuna, kurallara
uymay reterek hukuk kurumuna katk salar.
Yldzl Soru 2
Bu durum toplumsal kurumlarn hangi zelliine kant
oluturur?

A) Zamanla deime Bir kiinin aylk kazancnn bir mikt

arn ne olur ne ol-
maz dncesiyle bir kenara ayra
B) Bireyin davranlarn etkileme rak biriktirmesi veya
biriktirdii parann deerinin kayb
olmamas iin arsa
C) Birbiriyle ilikili olma veya altn almas tasarrufa rne
ktir. Bir iletme sahi-
binin elde ettii kazantan bir mikt
ar para harcayarak
D) Birbirlerinden bamsz olma daha byk fabrika yapmak ama
cyla ald arsa ise
yatrma rnektir.
E) Bazlarnn baskn olma
Buna gre, yatrm hangi zel
liiyle tasarruftan
farkldr?
A) Yeni bir retim oluturulmas
yla
B) Bir sermaye gerektirmesiyle
C) Gelirin harcanmayan ksmn
belirtmesiyle
D) Uzun vadeli olmasyla
9. nsanlar yaayacak durumda olmallar ki tarih yapabil- E) Kr elde etme amacnn olma
syla
sinler. Yaayacak durumda olmak demek; yemek, imek,
barnmak, giyinmek, vb. demektir. Bunlar salamak iin 11
de retmek gerekir. yleyse retim srecinin bilimi olan
ekonomi, toplumsal oluum ve gelimenin temel belirleyi-
cisidir.

Bu paraya dayanarak aadaki bilgilerden hangisi-

ne ulalabilir?

A) Devlet, blm adaletli olarak gerekletirmelidir.

B) Ekonomik gelimeler toplumun dier kurumlarn da
etkiler.
C) Ekonomi modelleri devletin retim politikalaryla do-
rudan ilikilidir.
11. nsan ihtiyalarn giderecek eitli mallarn ve hizmetlerin
elde edilmesiyle kullanlan ekonomik kaynaklara retim
gleri (faktrleri) denir.
Aadakilerden hangisi retimin unsurlarndan biri
deildir?

6
D) Toplumsal deerler ekonomik gelimeyi etkiler.
A) Giriimci B) Blm C) Emek
E) Toplumsal gelimenin ilk koulu halkn temel ihtiyala-
rnn giderilmesidir. D) Doa E) Sermaye
 1. Toplumsal kurumun ilevlerinin somutlam ifadesi ....................................... dir.

2. Gnmze gelene kadar yaam toplumlarn hepsinde ailenin grlmesi, ailenin ....................................... olduunu gsterir.

3. Ailenin en temel ilevi ....................................... devamn salamaktr.

4. Aile yelerinin birbirlerine duygusal adan bal olmalar ailenin ....................................... ilevine rnektir.

5. ......................................., kar cinsten iki insann birbirlerini kabul ederek ve toplumca onaylanm, bir arada yaamak iin
yaplan bir szlemedir.

6. Farkl toplumsal gruplardan ya da snflardan olan bireylerin evlenmesine ....................................... ad verilir.

7. ....................................... erkein ayn anda birden fazla kadnla evlenmesidir.

8. Evlenen erkein kadnn ailesine katld evlenme biimine ....................................... ad verilir.

9. Sonsuz ve mutlak bir baba otoritesinin hakim olduu aile trne ....................................... aile denir.

10. Genel olarak sanayilemi toplumlarda ve kentlerde grlen aile tipi ....................................... ailedir.

11. Klan yelerinin kutsal sayd ve topluluu koruduuna inanlan hayvan, bitki ya da cansz nesneye inanmaya .........................
.............. ad verilir.

12. ....................................... bir devlette bireyler din, vicdan ve inan hrriyetine sahiptir.

13. Elde edilmesi iin herhangi bir emek ve maliyet gerektirmeyen mallara ....................................... mal ad verilir.

14. nsan ihtiyalarn dorudan doruya karlayan mallara ....................................... mal denir.

15. Hal, buzdolab, mobilya gibi uzun sre kullanlabilen mallara ....................................... tketim mallar denir.

16. Mal ve hizmet fiyatlarnn srekli bir biimde artmas sonucu parann alm gcnn dmesine ............................ ad verilir.

17. Ulusal para deerinin devlet eliyle drlmesine ....................................... denmektedir.

18. retim sonucunda elde edilen gelirin retime katlan unsurlar arasnda paylalmasna ....................................... ad verilir.
12
19. Mal ve hizmetlerin retimi srasnda ilerin farkllamasna bal olarak farkl ilerin farkl kiilerce yaplmasna .........................
.............. ad verilir.

20. ....................................... snrlar belli bir toprak paras zerinde yaayan insan topluluklar zerinde otoriteye sahip ve hukuki
bir rgttr.

Cevaplar
1. rgtler 6. egzogami 11. totemizm 16. enflasyon
2. evrensel 7. Polijini 12. Laik 17. devalasyon
3. neslin 8. matrilokal 13. serbest 18. blm
4. psikolojik 9. ataerkil 14. tketim 19. i blm
nite

5. Evlilik 10. ekirdek 15. dayankl 20. Devlet

 D Y
1. Herhangi bir toplumsal kurumdaki deime, dier toplumsal kurumlar da etkiler.

2. Ailenin temel grevi neslin devamn salamaktr.

3. Akrabalk her zaman erkek tarafndan geer.

4. Ayn toplumsal gruptan olan bireylerin birbiriyle evlenmesine poligami ad verilir.

5. Kadnn ayn anda birden fazla erkekle evlenmesine poliandri ad verilir.

6. Erkek ve kadnn evlendikten sonra kendi ailelerinden ayr bir yerde oturmalarna matrilokal evlilik
denir.

7. Yeni kuaklarn kurduu ailelerin bykleriyle birlikte ayn at altnda oturduu ve krsal kesimde
grlen aileye geleneksel (geni) aile ad verilir.

8. ekirdek aile yaplanmasnda aile tketim deil bir retim birimidir.

9. Natrizm doa glerine tapma olarak ortaya kmtr.

10. Din, birtakm ahlaki normlar koyarak toplumsal dzeni salamaya alr.

11. Laiklik dine kar olan bir sistemdir.

12. nsan ihtiyalarnn iddeti birbirinden farkldr.

13. Elde edilmesi iin emek, para gerektiren ve deiime konu olan mallara serbest mallar denir.

14. nsan ihtiyalarn dorudan doruya karlayan mallara tketim mal denir.

15. Elde edilen gelirin bir ksmnn tketilmemesi ile oluan birikime emek ad verilir.

16. Fiyatlarn dmesi ile birlikte parann alm gcnn ykselmesine revalasyon ad verilir. 13

17. Enflasyon durumunda ulusal paradan ka ve mala hcum balar.

18. Kii bana den milli gelir blmle ilgili bir kavramdr.

19. blm her zaman olumsuz sonulara yol amaktadr.

20. Kapitalist ekonomik sistemde retim aralar devletin elindedir.

Cevaplar

6
1. D 2. D 3. Y 4. Y 5. D 6. Y 7. D 8. Y 9. D 10. D
11. Y 12. D 13. Y 14. D 15. Y 16. Y 17. D 18. D 19. Y 20. Y
 1. Toplumsal kurumlarn temel zel-
liklerini yaznz.

2. Ailenin temel ilevini yaznz.

3. E saysna gre evlilik trlerini

aklaynz.

4. Din ve toplumsal dzen arasnda

14 bir iliki var mdr? Aklaynz.

5. retim mal ve tketim mal nedir?

Aklaynz.
nite
 6. Para ile ilgili devalasyon ve reva-
lasyon kavramlarn aklaynz.

7. Doal, mesleki ve teknik i blm

nedir? Aklaynz.

8. Kapitalist ve sosyalist ekonomik

dzenleri karlatrnz.

9. Devletin temel unsurlarn ksaca

15
aklaynz.

10. Demokratik ynetimlerin temel il-

kelerini aklaynz.