Tasarm FMEA (Tasarm Hata Tr ve Etkileri Analiz)

BR TASARIM FMEA GELTRMEK (QS 9000 - nc bask)

Tasarm sorumlusu mhendis, Tasarm FMEA hazrlklarnda kendisine yardmc olabilecek tm dokmanlara sahip olmaldr.
Proses FMEA, bir tasarmn ne olmas ve ne olmamas konusundaki beklentilerin listelenmesiyle balar. rnek: tasarm amac.

Tasarm FMEA, analizi yaplacak olan sistem, alt sistem ve/veya komponent iin blok diyagram hazrlanmasyla balamaldr. Blok
diyagram bilgi akn, ilem srasn gsterir. Buradaki ama, girdilerin, ilemin ve ktnn tam olarak gsterilmesidir.

Tasarm FMEA yaayan bir dokmandr. Tasarm FMEA almas;

Tasarm kavramnn sonulandnda veya ncesinde,
Deiiklikler olduka gncellenmeli,
izimler/artnameler devreye girmeden ncede tamamlanmaldr.

Tasarm FMEA almas potansiyel tasarm zayflklarnn proses kontrollerle yakalanamayacan ngrr.

Potansiyel hatalarn analizini ve sonularn dokmante etmeyi kolaylatrmak amacyla gelitirilmi olan form ektedir. Bu formun
kullanm aada aklanmtr.

TASARIM FMEA FORMUNUN KULLANIMI

1.) FMEA No zleme amacyla kullanlmak zere FMEAya bir numara giriniz.

2.) Sistem, Altsistem veya Komponent Ad Sistem, alt sistem ya da komponentin analiz edilecei parann adn giriniz.
FMEA ekibi ele aldklar sistem, alt sistem veya komponentin snrlarn
belirlemelidir.

3.) Tasarm Sorumluluu Departman ve grubu giriniz. Ayrca eer varsa tedarikiyi de ekleyiniz.

4.) Hazrlayan FMEAy hazrlamaktan sorumlu mhendisin adn, telefonunu ve firmasnn

adn giriniz.

5.) Model Yl(lar) / Program(lar) Analiz edilecek tasarm etkilenecek olan sz konusu model yl/program(lar)
giriniz. (Eer biliniyorsa)

6.) FMEA Balama Tarihi FMEA balama tarihi, programlanm tasarm tarihinden ge olmamaldr.

7.) FMEA Tarihi Orijinal FMEAnn dzenleme tarihini ve en son revizyon tarihini giriniz.

8.) FMEA Ekibi Grevleri tanmlayacak ve/veya yerine getirecek olan yetkili kiileri,
departmanlar giriniz.(Her bir grup yesinin ad, departman, telefonu adresi,
v.s. datm listesinde yer almas tavsiye edilir)

9.) Para/ Fonksiyon Analiz edilecek parann fonksiyonu tasarm amacn karlayacak ekilde
tanmlaynz. Eer incelenen para birden fazla fonksiyonu varsa tm
fonksiyonlar ayr ayr ele alnmaldr.

10.) Potansiyel Hata Tr Potansiyel Hata Tr, Para/Fonksiyon kolonunda amalanan fonksiyonu
yerine getirmeyi engelleyecek komponent, alt sistem ve sistemlerdeki
potansiyel baarszlk olarak tanmlanabilir. Kendisinden sonra gelen ilikili
operasyondaki bir hata trnn nedenini oluturabilecei gibi; bir nceki ilikili
operasyondaki bir uygunsuzluun sonucu da olabilir.

Potansiyel hata trleri belirli alma artlarnda ve belirli kullanm artlarnda

ortaya kar.

Aadakilerle snrl olmamakla birlikte tipik hata trleri:

atlak Tat yok

Gevek Bayat
Etiket Yok Kirli
Yzey ok Przl ekil Bozukluu

NOT: Potansiyel hata trleri, mteri tarafndan fark edilebilecek bulgular

biiminde deil; fiziksel ya da teknik terimlerle ifade edilmelidir.

11.) Hatann Potansiyel Etkileri Hatann Potansiyel Etkileri, hata trnn fonksiyon(lar) zerindeki etkileri
olarak tanmlanr.

Mterinin bir i mteri ya da son kullanc da olabileceini gzeterek,

mterinin neyi fark edebileceini ya da yaayabileceini ifade ederek etkileri
tanmlayn. Hata trnn gvenlii mi etkilediini; yoksa yasalara uygunsuzluk
mu oluturduunu net bir biimde ortaya koyun. Bu balamda mteri(ler), bir
 sonraki operasyon, daha sonra gelen operasyonlar, blge, satc ve/veya ara
sahibi olabilir. Hatann potansiyel etkileri deerlendirilirken bunlarn her biri
gzetilmelidir.

Hatann etkileri iin rnekler;

Zehirlenme Ksa raf mr Kararsz alma

Grnt bozukluu almyor Kt koku
Kullanmama alma zayf ekim
Kesintili alma Albenisi yetersiz Sznt
Ara kontrol zayf Yeniden ilem/tamir izik
Mteri memnuniyetsizlii

12.) iddet iddet, bir hata trnn en ciddi etkiye gre derecelendirilmesidir. iddet
derecelendirilmesinde bir azalma salayabilmek iin rn tasarm deiikliine
ihtiya vardr.

nerilen Deerlendirme Kriterleri

Takm, deerlendirme kriterleri ve belirlenmi olan derecelendirme sistemi

zerinde, zel rn analizleri iin deiiklik yaplm olsa bile gr birlii
iinde olmaldr. (Bkz. Tablo 1 )

iddet, Tablodan yararlanlarak kararlatrlmaldr.

NOT: 9 ve 10. derece kriterler zerinde deiiklik yaplmas tavsiye edilmez.

iddeti 1 olan hata trlerinin daha detayl analiz edilmesine gerek yoktur.

13.) Snflandrma Bu kolon, herhangi bir zel rn karakteristiini (kritik, anahtar, nemli gibi.)
paralar, alt sistemler ya da sistemler iin ilave baka tasarm ve proses
kontrolleri gerektirebilecek durumlar snflandrmada kullanlabilir.

Bu kolon ayrca, mhendislik deerlendirmelerinde yksek derece nemi olan

hata trlerine dikkat ekmek iin kullanlabilir.

Eer snflandrma, Proses FMEA iinde tanmlanrsa, kontrol noktalar

tanmlamalar ile ilgili dokman bundan etkilenecei iin tasarmdan sorumlu
mhendisi bilgilendiriniz.

zel rn ya da proses karakteristikleri sembolleri ve bunlarn kullanl

biimleri, kuruluun kendi politikasnda belirlendiinden, bu dokmanda
standart hale getirilmemitir.

14.) Hatann Potansiyel Sebepleri / Hatann potansiyel sebebi bir tasarm zayflnn gstergesidir, hata trnn
Mekanizmalar sonucudur.

Her bir potansiyel hata tr ile ilgili olarak olabildiince ok sayda potansiyel
hata nedenini listeleyiniz. Potansiyel sebepler ksa ve tam olarak
listelenmelidir.

Uygun olmayan tork -ar ya da az-

Uygun olmayan kaynak -akm, zaman, basn-
ekeri fazla
Uygun olmayan -zaman, scaklk-
Yetersiz havalandrma
Yetersiz ya da hi yaplmayan yalama
Eksik ya da hatal taklm para
Bozuk sabitleyici
Bozuk alet
Makine ayar bozuk
Hatal programlama

Net olmayan ifadeler (operatr hatas, makinenin uygun almamas.. gibi)

kullanlmamaldr.

15.) Olaslk Olaslk, tasarm mr boyunca sz konusu hataya yol aabilecek olan
sebep/mekanizmann ortaya kabilme olasldr. Olaslk derecesi, kesinden
ziyade bal bir deer ifade eder. Hataya yol aan sebep/mekanizmay bir
tasarm deiiklii ya da tasarm proses deiiklii ile nlemek ya da kontrol
etmek, bu olaslk derecelendirmesinin azaltlmasnn yegane yoludur.

Hataya yol aabilecek olan neden/mekanizmann ortaya kabilme olasl

deerini 1 ile 10 arasnda bir say ile belirleyiniz.

Sreklilii salamak iin kararl bir derecelendirme sistemi kullanlmaldr.

 Olaslk derecesi, FMEA kapsam ile ilgili olarak bal bir deerdir ve olabilme
ihtimalinin gerek deerini yanstmayabilir.

Olaslk hata derecelendirmesi proseste oluabilecek bir ok hata gz nne

alnarak hazrlanmtr. Eer benzer proseslerden elde edilen istatistik veriler
varsa, olaslk belirlenmesinde bunlar kullanlmaldr. Btn dier durumlarda,
tablonun solundaki kolonda yer alan szckler kullanlarak subjektif
deerlendirmeler yaplmaldr.

nerilen Deerlendirme Kriterleri

Takm, deerlendirme kriterleri ve belirlenmi olan derecelendirme sistemi

zerinde, zel rn analizleri iin deiiklik yaplm olsa bile gr birlii
iinde olmaldr. (Bkz. Tablo 2)

Olaslk derecesi, Tablo 2 den yararlanlarak kararlatrlmaldr.

NOT: 1 deeri, gereklemesi hemen hemen olanaksz durumlar iindir.

16.) Mevcut Tasarm Kontrolleri Hata sebebininin/mekanizmasnn oluumunu engelleyecek olan nleyici veya
tasarmn dorulanmas / geerli klnmas gibi mevcut kontrolleri listeleyin.
Mevcut kontroller ayn veya benzer tasarmlardan faydalanlarak da
belirlenebilir.

Gz nnde bulundurulacak iki tasarm kontrol tr vardr:

nleme: Hata trnn ya da sebebinin/mekanizmasnn oluumunu nler, ya

da ortaya kma olasln azaltr.

Saptama: Hata trn sebebinin/mekanizmasn saptar ve dzeltici

faaliyetlerin balatlmasn salar.

Arzulanan yaklam, eer mmknse ncelikle nleme kontrollerini

uygulamaktr. Tasarm amacyla uyumlu olmas halinde, nleme kontrolleriyle
balangtaki olaslk derecesi decektir. Balangtaki saptama derecesi,
kontroln, sebebi/mekanizmay m; yoksa hata trn m saptadna baldr.

Bu dokmanla verilen Tasarm FMEA Formu, takma, bu sz edilen iki tr

tasarm kontroln ( nleme kontrol ve saptama kontrol kolonlar) ayrt etme
konusunda yardmc olmak zere iki kolon halinde dzenlenmitir. Bu, her iki
tr kontroln de gz nne alnm olduunun ayrt edilmesini grsel
bakmdan kolaylatrr. Bu iki kolonlu formun kullanlmas tercih edilen bir
yaklamdr.

Eer tek kolonlu form kullanlrsa (tasarm kontrollerinde), bu takdirde

listelenmi olan her bir nleme kontrolnn nne , saptama kontrol iin
S kullanlmaldr.

Proses kontrolleri tanmlandktan sonra, olaslk derecesinin yeniden

belirlenmesi gerekebilir dncesiyle, btn nleme kontrollerini yeni batan
gzden geirin.

17.) Saptama Saptama, tasarm kontrol kolonunda listelenmi en iyi saptamaya gre
belirlenmi olan bir derecelendirmedir. Saptama, her bir FMEA kapsamnda
greceli bir deerdir. Daha dk saptama deerlerine ulaabilmek iin,
planlanan tasarm kontroln (tasarmn dorulanmas, tasarmn geerli
klnmas ) gelitirilmesi gerekir.

nerilen Deerlendirme Kriterleri

Takm, deerlendirme kriterleri ve belirlenmi olan derecelendirme sistemi

zerinde, zel rn analizleri iin deiiklik yaplm olsa bile gr birlii
iinde olmaldr. Saptama Tablo 3 kullanlarak belirlenmelidir.

18.) Risk ncelik Says (R..S.) Risk ncelik Says (RS), iddet, olaslk ve saptamann arpmdr.

iddet X Olaslk X Saptama = R..S. (Risk ncelik Says)

FMEA kapsamnda bu say, (1 - 1000) prosesin risk durumunu

derecelendirmede kullanlabilir.

19.) nerilen Faaliyetler nleyici/Dzeltici faaliyetlerde mhendislik deerlendirmeleri ncelikle yksek

iddet, yksek R..S. ve takm tarafndan belirlenmi olan konulara
ynlendirilmelidir. nerilen herhangi bir faaliyetin amac, srasyla, iddet,
olaslk ve saptama deerlerini azaltmaktr.
 Genel bir uygulama olarak, iddet 9 ya da 10 olduunda, R..S. deerine
baklmakszn dorudan, mevcut tasarm kontrolleri ya da nleyici/dzeltici
faaliyetlere ncelik verilmelidir. Tanmlanm olan potansiyel hata tr
etkilerinin retim/montaj personeli iin tehlike oluturduu btn durumlarda,
hatay nlemek ya da nedenleri kontrol altnda tutmak iin nleyici/dzeltici
faaliyetlere balanmaldr.

iddetin 9 ya da 10 olduu durumlara zel bir dikkat verildikten sonra, takm

olaslk, iddet ve saptama derecelerini drmeyi amalayarak dier hatalara
ynelmeli.

nerilen faaliyetlerin esas hedefi riski azaltmak ve tasarmn iyiletirilmesiyle

birlikte mteri memnuniyetini artrmaktr.

Sadece tasarm deiiklii ile iddet derecelendirmesinde azalma salanabilir.

Olaslk derecelendirmesinde azalmann salanabilmesi iin tasarm
deiikliine ihtiya vardr. Tasarmn dorulanmas / geerli klnmas
faaliyetlerini artrmak saptama derecelendirmesini azaltr. Fakat bu ok fazla
istenen bir olay deildir. nk yeni kontrol mekanizmalarn eklemek hatann
iddetini ve hatann olasln etkilemez.

Eer deerlendirmeleriniz, bir hata tr/nedeni/kontrol ile ilgili herhangi bir

faaliyet n grmyorsa, bu kolona yok yazn.

20.) Sorumlular ve Termin nerilen faaliyetten sorumlu kiiyi ve termin tarihini bu kolona yazn.

21.) Yaplan Faaliyet Faaliyet uygulandktan sonra, faaliyetle ilgili ksa bir aklama ve faaliyetin
yrrlk tarihini girin.

22.) Faaliyet Sonular nleyici/dzeltici faaliyet tanmlandktan sonra, ulalan iddet, olaslk ve
saptama derecelerini deerlendirin ve kaydedin. Yeni R..S. deerini
hesaplayp kaydedin. Eer hibir faaliyet yaplmadysa bu ksm bo brakn.

Btn yenilenen derecelendirmeler gzden geirilmeli ve baka faaliyetler

gerekli ise analiz tekrar edilmelidir. Her zaman srekli gelime zerine
odaklanmaldr.

Takip Faaliyetleri

Tasarmdan sorumlu mhendis, nerilen faaliyetlerin uygun biimde yrtlmesinden sorumludur. FMEA bir yaayan dokmandr ve
retimin balamasndan sonra olanlar da dahil, en son faaliyetleri ve en son tasarm dzeyini yanstmaldr.

Tasarmdan sorumlu mhendisin sorunlar tanmlayabilmek ve nerilen faaliyetlerin yrrle konduunu salama almak iin bir ka
yntemi vardr. Bunlar, aadakilerle snrl olmamakla birlikte:

Tasarm artlarnn baarldndan emin olmak,

artnameleri/ izimleri/reeteleri gzden geirmek,
Proses FMEA ve kontrol planlarn gzden geirmek.

Kaynak: QS 9000 nc Bask, Temmuz 2001