Doruluk Tablolarn Boole fadelerine Dntrme

Saysal devre tasarmnda, tasarmc ounlukla devrenin ne olduunu tanmlayan doruluk tablosu
ile balar. Tasarm ii, doruluk tablosunda tanmlanan fonksiyonu hangi devre trnn
gerekletireceine byk lde karar verir. Baz insanlar doruluk tablosuna bakmak iin ve
hemen bu i iin gerekli mantk geidi yada rle mantk devresini planlamaya doal yetenee sahip
grnrken, bizler iin mevcut olan prosedrsel teknikler vardr. Burada Boole cebri ok dramatik
bir yolla faydasn kantlar.
Bu prosedrle ilgili metodu rneklemek iin, gerek bir tasarm problemi ile balamalyz. Bize
zehirli atk yakma frn iin alev alglama devresi tasarmlama grevi verildiini varsayn. Atein
gl ss, yakma frn ierisinde ortaya kan gazn zehirliliini etkisiz hale getirmek
amalanmtr. Byle tutuma-tabanl teknikler, ldrc virsler yada bakteri bulam olabilen
medikal at etkisiz hale getirmede ounlukla kullanlr:

Sadece ve sadece alev, yakc frn ierisinde korunur, etkisiz hale getirilecek at ierisine enjekte
etmek gvenlidir. Bununla birlikte eer alev sndrlrse, yanma odasna gaz enjekte etmeye
devam etmek gvensiz olacaktr, etkisiz hale getirilmemi egzoz kaca ve egzoza yakn herhangi
birinde salk tehlikesi ortaya kartabilecei gibi. Bu sistemde ihtiyacmz olan ey, alevin varln
alglamann ve sadece alev alglama sistemi tarafndan "ispatlandnda" enjekte edilebilecek atn
izin verilmesinden emin olmaktr.
Optiksel (n alglanmas), termal (yksek scakln alglanmas) ve elektriksel iletim (alev
yolundaki iyonize paracklarn alglanmas), her biri benzersiz avantaj ve dezavantaj ile birok
farkl alev-alglama teknolojisi vardr. Potansiyel olarak etkisiz hale gelmemi atn yakc frnn
egzozundan kmas ile kuatlm tehlikenin bykln dnelim, tek sensr bozukluunun
toksinlerin emisyonuna egzozdan kmas iin yol gstermesin diye, alev alglama sisteminin
gerekenden fazla yaplm olmasna karar verildi (oklu sensrler). Her bir sensr, mantk
sisteminin girilerini aktive etmede kullanacamz normalde-ak kontak (eer alev yoksa alr,
eer alev alglanmsa kapanr) ile birlikte gelir:

imdi grevimiz, sadece ve sadece iyi alev sensrler tarafndan ispatlandnda atk vanasn aacak
mantk sisteminin devresini tasarmlamaktr. lk nce bu kontrol sisteminin mantksal davrannn
ne olmas gerektiine karar vermeliyiz. Sadece sensrden birinin alevi alglamasyla alacak bir
vana m istiyoruz? Muhtemelen hayr nk bu oklu sensre sahip olma amacn bozguna
uratacaktr. Eer bu sensrlerden herhangi biri alev yokken alevin varln hatal bir ekilde
gsterdii gibi bir ekilde hata verse, " sensrden herhangi biri alevi gsteriyor" ilkesine bal
mantk sistemi tek-sensrl sistemle ayn hatay verecektir. Daha iyi bir zm, sadece ve sadece
tm sensr iyi alev algladnda vanay ama emri versin diye sistemi tasarlamak olacaktr. Bu
yolla alevi hatal bir ekilde alglam herhangi bir tek sensr vanay ak pozisyonda tutamaz;
aksine, tm sensrn ayn tarzda hatal olmasn gerektirecektir -- fazlaca inanlmaz bir senaryo- bu meydana gelecek tehlikeli koul iin.
Bylece, doruluk tablomuz u ekilde grnecektir:

Bu fonksiyonelliin -girili AND geidiyle retilmi olduunu fark etmek ok kavrama

gerektirmez: devrenin k, sadece ve sadece giri A AND(ve) giri B AND(ve) giri C nin tm
"yksek" olduunda "yksek" olacaktr:

Eer rle devresi kullanlyorsa, yle ki sadece tm sensrn alevi alglamasyla atk vanasnn
almas iin elektriksel g gnderilmi olaca, bu AND fonksiyonunu rle kontan seri yada
basite sensr kontan seri balayarak oluturabiliriz:

Bu tasarm stratejisi gvenlii artrrken, sistemi sensr hatalarna kar ok duyarl yapar.
sensrden birinin, yakc frnn tutuma odasnda gerekte iyi alev olduunda alev yok gsterdii
bir ekilde hata verdiini varsayn. Bu tekil hata, atk vanasn retim zaman kaybna ve boa
harcanm yakta (besleme atei atk yakmak iin kullanlamad) neden olarak istenmeyen bir
ekilde kapatacaktr.
Bu ekilde bir hata ile sistemin gereksiz bir ekilde kapatlmad ve hala herhangi bir sensr
"yksek" hatas verdiinde gvenlii srdrecek oklu sensr salayan bir mantk sistemine sahip
olman iyi olacaktr (alglanacak bir tane olup olmamasna bal olmakszn her zaman alevi
gsteren). Her iki ihtiyac karlayacak strateji, sensrden en az ikisinin iyi alev gstermesiyle
alacak atk vanas eklinde "n ikisi" sensr mant olacaktr. Byle bir sistem iin doruluk
tablosu una benzer:

Burada ne tr bir mantk devresinin doruluk tablosunu tamamlayacann belli olmas gerekli
deildir. Bununla birlikte byle bir devreyi tasarmlamak iin basit bir metot, arpmlar-n-Toplam,
yada SOP formu olarak adlandrlan Boole ifadesinin standart formunda bulunur.
phelenebileceiniz gibi, arpmlar-n-Toplam Boole ifadesi tam olarak, her bir terim Boole
deikenlerinin arpmsal kombinasyonu olan toplanm Boole terimlerinin bir setidir. SOP ifadesinin
bir rnei unun gibi bir ey olacaktr: ABC + BC + DF, "ABC", "BC" ve "DF" arpmlarnn toplam.
arpmlar-n-Toplam ifadesinin doruluk tablosundan retilmesi kolaydr. Tm yapmamz gereken,
kn "yksek" (1) olduu herhangi bir satr iin doruluk tablosunu incelemektir ve verilen bu
giri koullarnn 1 deerine eit olaca Boole arpm terimini yazmaktr. rnein, -n-ikisi
mantk sistemimiz iin doruluk tablosundaki A=0, B=1 ve C=1 olduu drdnc satrda terimin
arpm A'BC olacaktr, bylece bu terim sadece ve sadece A=0, B=1 ve C=1 ise 1 deerine sahip
olacaktr:

Doruluk tablosunun dier satr 1 k deerine sahiptir, bu nedenle bu satrlarda onlar ifade
etmek iin Boole arpm ifadelerine ihtiya duyar:

Son olarak, bu drt Boole arpm ifadesini doruluk tablosunu tanmlayan tek bir Boole ifadesi
oluturmak iin toplamayla bir araya getiririz:

imdi doruluk tablosunun fonksiyonu iin Boole arpmlar-nn-Toplam ifadesine sahibiz, bu

ifadeye bal olarak kolaylkla bir mantk geidi yada rle mantk devresi tasarmlayabiliriz:

Ne yazk ki bu devrelerin her ikisi de olduka komplekstir ve sadeletirilmesi yararldr. Boole cebri
tekniklerini kullanarak ifade anlaml bir ekilde sadeletirilebilir:

Sadeletirme sonucunda ayn fonksiyonu gerekletiren geit yada rle formunda daha basit mantk
devreleri ina edebiliriz:

Bu devrelerden biri, alev sensrnden ikisinin alev dorulamasna bal olarak yakc frn atk
vanasn altrma grevini yeterli derecede gerekletirecektir. Minimum seviyede bu ihtiyacmz
olan gvenli bir yakc frn sistemidir. Bununla birlikte biz, sensrlerden herhangi birinin dier iki
sensrle anlaamad durumda alglamak iin tasarlanm mantk devresini ona ekleyerek sistemin
fonksiyonelliini artrabiliriz.

Eer tm sensr uygun bir ekilde alyorsa, alevi eit dorulukla alglamallar. Bylece tm
yazmalar ya "dk" (000: alev yok) yada "yksek" (111: alev iyi) olmaldr. Herhangi bir baka
k kombinasyonu (001, 010, 011, 100, 101 veya 110) sensrler arasnda uyumsuzluk oluturur
ve bu yzden potansiyel bir sensr hatas gstergesine hizmet edebilir. Eer alt "sensr
uyumsuzluk" koulundan birini devreye eklersek, bu devrenin kn alarm aktive ettirmek iin
kullanmalyz. Yakc frn grntleyen kim olursa olsun, muhtemel hatal sensr ile almaya
devam edeceine (giriler: 011, 101 veya 110) yada tamamen gvenli olmas iin yakc frn
kapatacana karar verecektir. Ayn zamanda, yakc frn kapatldnda (alev yok), dieri(leri) alev
yok gsteriyor(lar)ken hala sensrlerden biri veya bir ka alev gsteriyorsa (001, 010, 011, 100,
101 veya 110), kesin sensr problemi olduu bilinebilecektir.
Bu "sensr uyumazlk" alglama devresi tasarmndaki ilk adm, onun davrann tanmlayan
doruluk tablosunu yazmaktr. "yi alev" mantk devresinin kn tanmlayan doruluk tablosuna
sahip olduumuzdan, tabloya ikinci devreyi ifade etmek iin kolaylklar baka bir k stunu
ekleyebiliriz ve mevcut mantk sistemini gsteren bir tablo yapabiliriz:

Bu yeni doruluk tablosu stunu iin arpmlar-n-Toplam ifadesini retmek mmkn iken,
deikenin her biri iin alt terim gerekecektir! Byle bir Boole ifadesi, birok hata yapmaya msait
ok sayda sadeletirme adm gerektirecektir:

Doruluk tablosundaki tm "yksek" (1) k koullarn hesaplamak iin arpmlar-n-Toplam

ifadesini retmeye bir alternatif, tm "dk" (0) k koullarn hesaplamak iin Toplamlar-narpm, yada POS ifadesini retmektir. Son doruluk tablosu stununda daha az sayda "dk"
k durumu olduundan, elde edilen Toplamlar-n-arpm ifadesi daha az terim ierebilir. sminde
olduu gibi Toplamlar-n-arpm ifadesi arplanlarn topland bir settir. POS ifadesine bir rnek,
"A + B" ile "C +D" nin toplamnn arpm (A + B)(C + D) olacaktr.
Balamak iin, son doruluk tablosu stunundaki hangi satrlarn "dk" (0) ka sahip olduunu
ve girilerin koullar iin 0 a eit olacak Boole toplam terimini saptarz. rnein, A=0, B=0 ve C=0
olan doruluk tablosunun ilk satrnda toplam terimi (A + B + C) olacaktr, bylece bu terim sadece
ve sadece A=0, B=0 ve C=0 olduunda 0 deerine sahip olacaktr:

Son doruluk tablosunda sadece baka bir adet satr "dk" (0) kna sahiptir, bylece
Toplamlar-n-arpm ifademizi tamamlamak iin tek ihtiyacmz olan ey bir tane daha toplam
terimidir. Bu son toplam terimi, A=1, B=1 ve C=1 giri koulu iin 0 k gsterir. Bu yzden terim
(A' + B'+ C') olarak yazlmaldr nk sadece tmlenmi giri deikenlerinin toplam sadece bu
koul iin 0 a eit olacaktr:

Elbette tamamlanm Toplamlar-n-arpm ifadesi bu iki toplam teriminin arpmsal

kombinasyonudur:

arpmlar-n-Toplam ifadesi, klarnn tek bir OR geidine balanmasyla AND geidinin bir seti
biiminde yrtlebilirken, Toplamlar-n-arpm ifadesi tek bir AND geidini besleyen OR geidinin
bir seti gibi yrtlebilir:

Buna karlk, arpmlar-n-Toplam ifadesi seri-bal rle kontaklarnn paralel bir koleksiyonu gibi
yrtlebilirken, Toplamlar-n-arpm ifadesi paralel-bal rle kontaklarnn seri bir koleksiyonu
olarak yrtlebilir:

nceki iki devre, "iyi alev" altlama devresi(leri) deil sadece "sensr uyumazlk" mantk
devresinin farkl bir versiyonlarn gsterir. Mevcut mantk sistemi, ayn diyagram zerinde
gsterilen "iyi alev" ve "sensr uyumazlk" devrelerinin bir kombinasyonu olacaktr.
Programlanabilir Mantk Kontrolcsnde (PLC) yrtlen mevcut mantk sistemi unun gibi bir eye
benzeyebilir:

Grdnz gibi, her iki arpmlar-n-Toplam ve Toplamlar-n-arpm standart Boole formu,

doruluk tablosuna uygulandnda etkilidir. Onlar Boole ifadesini tretmemize izin verir -- ve
sonuta, gerek bir mantk devresi -- bir mantk devresinin yapmasn istediimiz ey iin yazlm
tanmlama olan doruluk tablosunda baka bir ey deildir. Basit, belirleyici prosedrleri kullanarak
mevcut devreye yazlm tanmlamadan ilerleyerek gitmenin anlam udur; bir saysal devre iin
tasarm ilemi otomasyonu uygulamak mmkndr. Baka bir ifadeyle, bir bilgisayar doruluk
tablosu tanmlamasndan zel bir mantk devresi tasarmlamak iin programlanabilir olmaldr!
Doruluk tablosundan son devreye kadar izlenecek admlar, onlar idame ettirmek iin eer varsa
yaratclk yada dier orijinal dncelerden bir miktar gerektiren ok belirsiz olmayan ve direkt
olanlardr.

ZET:

arpmlar-n-Toplam, yada SOP Boole ifadeleri, tablonun hangi satrlarnn 1 kna sahip
olduunu belirleyip, her bir satr iin bir arpm terimi yazarak ve sonunda bu arpm
terimlerinin hepsini toplayarak doruluk tablolarndan olduka kolay bir ekilde retilebilir. Bu
doruluk tablosunu gsteren bir Boole ifadesi oluturur.

arpmlar-n-Toplam ifadeleri kendilerini, tek bir OR geidini (toplam) besleyen bir AND geidi
(arpmlar) seti gibi yrtlmek iin iyi bir ekilde verir.

Toplamlar-n-arpm, yada POS Boole ifadeleri de, tablonun hangi satrnn 0 kna sahip
olduu belirlenip, her bir satr iin bir toplam terimi yazlarak ve sonunda tm toplam terimleri
arplarak doruluk tablosundan olduka kolay bir ekilde retilebilirler. Bu doruluk tablosunu
gsteren bir Boole ifadesi oluturur.

Toplamlar-n-arpm ifadeleri kendilerini, tek bir AND geidini (arpm) besleyen bir OR geidi
(toplamlar) seti gibi yrtlmek iin iyi bir ekilde verir.