100 soruda hadis usul (2)

BSMH TEALA

43-Sahihi Mslimin zellikleri nelerdir?

43- 1-mam- Mslim (rahmetullahi aleyh), tasnif ettii kitabnda,3 binden fazla
hadisi bir araya getirmi ve her hadisi ilgili olduu baba yerletirmek hususunda
byk bir titizlik gstermitir.
2-Bab balklarn koymamtr. Bu balklar mam- Nevevi (rahmetullahi aleyh)
koymutur.
3-Buharinin kitabndaki gibi mkerrer hadislere fazlaca yer verilmemitir.
4-Buharide bulunmayan hadis 820 dir. (Buna Buhariye zevaidi denir)
5-Eda sygasn kullanrken ok dikkat etmitir. Eda sygas haddesena olan hadis
sema yoluyla alnmtr. Ehberena olan kraat yoluyla alnmtr.
6-Mslimde slasi hadis yoktur. En ali senedi rubaidir.
7-Hadislerden hkm karma gayesi olmad iin hadisi paralama yoktur.
8-Ayn konu ile ilgili hadisleri bir yerde zikreder. nce en sahih olann verir.
Rivayetler arasndaki farklar belirtir.
9-Mevkuf ve Maktu hadis yoktur.
10-Hadis rivayeti ile ilgili bir nsze sahiptir.
11-Mslim 30a yakn erhe sahiptir.

44-Buharinin kitab niin Mslimin kitabndan daha stndr?

44- 1-Buhari kitabna hadis alrken daha ar artlar getirmitir. Daha titiz
davranmtr.
2-Buharide tenkide urayan raviler, Mslimde tenkide urayan ravilerden daha
azdr.
3-Buharide metni tenkide urayan hadislerde Mslimde metni tenkide urayan
hadislerden daha azdr.
 4-Buhari Muanan hadislerde subut-ul likay (Bulumay) art komutur. Mslim
ayn asrda yaamalarn yeterli grmtr.

45-Hadis usul ne demektir?

45-Hadis usul; metin ve senedin durumlaryla ilgili kaideleri bildiren ilimdir.

46- Hadis ilmi kaa ayrlr?

46-Alimler hadis ilmini ikiye ayrmlardr.

1-Rivayet ynnden hadis ilmi; Hz. Peygambere (Sallallahu aleyhi ve sellem)
atfedilen sz, eylem ve davranlarn bilinmesini, kaydedilmesini ve rivayetini konu
edinir.
2-Dirayet (yetkinlik) ynnden hadis ilmi; Rivayetlerin artlarn, eitlerini,
hkmlerini, ravilerin hal ve durumlarn, rivayetlerin snflarn ve bunlar ieren
eser eitlerini aratran bir ilim daldr. Bu ilim dalna hadis usul denir.

47-Hadis usulnn amac nedir?

47-Hz. Peygamberden (Sallallahu aleyhi ve sellem) nakledilen sz ve uygulamalarn

doru bir ekilde nakledilmesini salamak ve Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi ve
sellem) adna uydurulan haberleri ayklayarak, islamn temel kaynaklarndan biri
olan hadis ve snneti her trl pheden arndrmaktr.

48-Hadis usul ilmine neden ihtiya duyulmutur?

48-Hadis usul ilmi, Hz. Peygamberin (Sallallahu aleyhi ve sellem) vefatndan

yaklak 30 sene sonra grlmeye balanan uydurma hadis tehlikesi karsnda,
hadis alimlerinin, hadis ve snneti korumak ve hadislerin sahih olanlarn
olmayanlarndan ayrmak iin aldklar tedbirler ve koyduklar kurallar neticesinde
olumutur.
49-Hadis ilmiyle ilgili kaidelere ilk defa hangi tr eserlerde rastlanmaktadr?

49-Hadis ilmiyle ilgili kurallarn ilk rneklerine, hicri 2. asrda yazlan baz fkh
kitaplarnda rastlanmaktadr. rnein, Ebu Hanifenin (rahmetullahi
aleyh) rencilerinden Ebu Yusuf ve imam Muhammedin (rahmetullahi aleyhima)
eserlerinde hadisle ilgili baz tanm ve kurallar dank bir biimde yer almaktadr.
Daha sonra afii mezhebinin nderi imam afii (rahmetullahi aleyh), er-Risale ve
ihtilaful-Hadis isimli eserinde bu kurallara daha derli toplu bir ekilde bir yer
vermitir.
Mslim b. Haccac, el-Camius-Sahih isimli hadis kitabnn giriinde hadis usul ile
ilgili kurallara ksaca yer vermitir.
Tirmizide Sneninin sonunda bu kurallardan sz etmitir.

50-Hadis usul konusunda yazlan ilk mustakil eser hangisidir?

50-Hadis usul konusunda ilk mstakil eser Hasan b. Abdurrahman er-

Ramehurmuzinin el-Muhaddisul-Fasl Beyner-Ravi vel-vai (Rivayet edenle, rivayet
edileni anlayan, arasn ayran muhaddis) isimli eseridir.

51-Etbaut-tabiin devrinde hadis ile ilili neler yaplmtr?

51-Etbaut-tabiin devrinde hadisiler, hadisleri, kendilerinden daha kolay bir ekilde

faydalanlmasn salamak iin konularna gre snflandrmlar, bylece, musannaf
eserler meydana getirmilerdir.
Yine Etbaut-tabiin devrinde hadis ilmi, usul ve kaideleriyle teekkl etmi
olmakla beraber, bu usul ve kaideleri iinde toplayan bir kitap, o devirde henz
ortaya kmamt. Byle bir kitapta yer almas gereken usul ve kaideler ise,
etbaut-tabiinden olan hadisilerin azlarnda dolayordu.

52-Etbaut-tabiin devrinde hadis rivayetinin baland esaslar nelerdir?

52-rnein, ube ibnul-Haccac (rahmetullahi aleyh), Kimin hadisi rivayet
edilmez ? sorusuna u cevab vermitir:
1-Maruf ravilerden, mehur muhaddislerin bilmedikleri hadisleri ok rivayet
edenden hadis alnmaz.
2-Hadis uydurmakla itham edilen kimseden
3-Galat (yanl) ok olan kimseden hadis alnmaz.
mam Malik b. Enes de (rahmetullahi aleyh) , drt ksm kimseden hadis
alnamayacan sylemektedir;
1-Sefih olan ve sefahatini ilan eden kimseden
2-Hz. Peygamberin (Sallallahu aleyhi ve sellem) hadisinde yalan sylemese bile,
gnlk hayatnda yalan syledii tesbit edilen kimseden
3-Heva ehlinden olan halk da kendi hevasna davet eden kimseden
4-badet ve faziletiyle tannm olsa bile, ne rivayet ettiini bilmeyen kimseden
hadis alnmaz.

53-Hadisi mana ile rivayet edebilmek iin, etbaut-tabiin arasnda gelitirilen

artlar nelerdir?

53-Bir ravi, hadisini mana ile rivayet edebilmek iin;

1-Arapann sarf ve nahiv kaidelerine tam manasyla vakf olmaldr.
2-Lugat ilmine ayn ekilde vakf olmaldr.
3-Kelimelerin delalet ettikleri manalar iyi bilmelidir.
4-Bir hadisi deiik kelime veya szlerle rivayet ettii zaman, o hadisin, Hz.
Peygamberin (Sallallahu aleyhi ve sellem) kasdetmi olduu manay aynen
verdiine her bakmdan kanaat getirmelidir.
Bu gibi artlara sahip olmayan bir ravi, hadisi mana ile, yani deiik sz veya
kelimelerle rivayet ettii zaman, Hz. Peygamberin (Sallallahu aleyhi ve selem),
hadisiyle kastettii manann bozulup bozulmadn anlamadan, fakat onu ok defa
da bozarak, Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi ve sellem) tarafndan sylenmemi bir
hadis rivayet etmi olur.
54-Etbaut-tabiin devrinde yazlan hadis kitaplarn ka gurupta toplamak
mmkndr?

54-Etbaut-tabiin devrinde yazlan hadis kitaplarn balca be gurupta toplamak

mmkndr.
1-Siyer ve maazi kitaplar, 2-Snenler, 3-Camiler, 4-Musannaflar, 5-Belirli
bir konuya tahsis edilmi kitaplar.

55-Hadis terimi olarak sened ne demektir?

55-Senet; Hadisi ilk kaynana gtren ravi zincirine verilen isimdir. (Senede, tarik
veya isnatta denir.)

56-snat nedir? hadis rivayeti asndan nemini nedir?

56-snat; Hadisi nakleden ravi dediimiz kimselerin isimlerini, birbirlerinden
naklettiklerini gsteren baz lafzlar kullanarak sralamaktr.
Bir hadisin doruluunu, yani Hz. Peygamberden (Sallallahu aleyhi ve sellem)
duyulmu olduu ekliyle nakledildiini anlamak iin hadis alimleri ilk nce senede
bakmlar, senetteki raviler drst ve gvenilir kimseler ise genellikle o hadisi sahih
kabul etmilerdir.
Senedin nemini vurgulamak isteyen Muhammed b. irinde (rahmetullahi
aleyh) Bu ilim dindir, dinini kimden aldna dikkat et diyerek dinin nemli bir
kayna olan hadis ve snnetin, isnat (senet) yoluyla geldiine iaret etmi ve dini
aktaran bu kiilerin gvenilir olup olmadklarna dikkat edilmesini istemitir.

57-Ali ve nazil isnat nedir?

57-Eer bir hadis, senedinde kopukluk olmadan Hz. Peygambere (Sallallahu aleyhi
ve sellem) daha az ravi aracl ile ulayorsa buna ali isnat denir.
 ayet az ravi ile aktarma imkan varken, daha ok ravi ile rivayet edilmise bu
hadisin senedine de nazil isnat denir. (Bir isnadn nazil oluu her devirde birden
fazla ravi olmasyla anlalr.)

58-Ali isnatlarn deerli olmasnn sebebi nedir?

58-Hadisin ilk kayna olan Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi ve sellem) ile, onu son
olarak rivayet eden kimse arasndaki ravi says ne kadar az olursa, Hz. Peygambere
(Sallallahu aleyhi ve sellem) yaknlk o kadar fazla olacandan, ali isnatlara deer
verilmitir. nk Hz. Peygambere (Sallallahu aleyhi ve sellem) zaman itibariyle
yaknlk ve ravi saysnn azl, hadise gelecek kusurlar asgariye indirir.

59- Metin nedir?

59-Metin; isnadn, yani raviler zincirinin kendisinde son bulduu ksmdr. Hadisin
asln oluturan bu ksm, Hz. Peygamberin (Sallallahu aleyhi ve sellem) syledii,
yapt, onaylad ya da onaylamad eylerin yer ald blmdr.

60- Ravi ve eyh kime denir?

60-Ravi: Hz. Peygamberin (Sallallahu aleyhi ve sellem) ya da sahabe veya tabiinin

sz ve uygulamalarn rivayet eden, yani bakalarna aktaran kiidir.
eyh ise; slami ilimlerde btn alimler iin kullanlan genel bir isim olmakla
beraber, zel olarak hadis ilminde, kendisinden hadis rivayet edilen ahslara
verilen bir addr.

61- Rivayetin tanmn nedir?

61-Rivayet; hadis veya dier haberlerin nakli ile, bunlar haber verenlere isnat
etmek (dayandrmak) tr.
Rivayetin esi bulunmaktadr:
 1-Rivayete konu olan hadis veya benzeri bir haber
2-Haberin kendisinden alnd ahs (eyh)
3-Bu haberi kendisine nakledene dayandrarak rivayet eden kimse (ravi) dir.

62- Tabaka ne demektir?

62-Tabaka: Birbirine yaa yakn olan ve rivayeti bakmndan ayn dnemi paylaan
kimseler gurubuna verilen isimdir. Sahabe tabakas, tabiin tabakas gibi.

63-Bir ravide bulunmas gereken adalet ve zapt sfatlar nelerdir?

63-Hadis rivayet eden bir kimsenin gvenilir olma niteliini ifade

eden Adalet, kiiyi ALLAH ve Resulnn (Sallallahu aleyhi ve sellem) emir ve
yasaklarna saygl ve itaatkar olmaya, toplum iinde onurunu zedeleyici sz ve
ilerden uzak durmaya ynelten zelliktir.
Zabt: Ravinin iittii bir hadisi, ezberinden rivayet ediyorsa, bakasna rivayet
edinceye kadar hi deitirmeden hafzasnda tutup gerektii zaman aynen tekrar
ederek nakledebilmesi; ayet kitabndan rivayet ediyorsa, kitabn dikkatli bir
ekilde yazm ve kontrol etmi olmas; Mana ile rivayet ediyorsa, manay bozacak
unsurlar biliyor olmas demektir.

64-Bir ravide bulunmas gereken artlardan adaletle ilgili olanlar nelerdir?

64-Adalet vasfnda u unsurlar bulunur:

1-Mslman olmak; Mslman olmayann beyanna itimat edilmez.
2-Blua ermi olmak: Bu sorumluluk artdr.
3-Akll olmak: Bu doruluk ve sz bellemek bakmndan gereklidir.
4-Takva sahibi olmak: Byk gnahlardan kanmak, kk gnahlarda srar
etmemek anlamnda bir takva sahibi olmak gereklidir. Faskn getirdii haberin
aratrlmas ayetle belirlenmi bulunmaktadr.
 5-Muruet: nsani ve rfi meziyet ve geleneklere sahip ve saygl yaamak. Yollara
pislemek, kiileri alay ve elenceye almak gibi basit davranlarda bulunanlar
itimada layk deildirler.

65-Cerh ve Tadil ne demektir?

65-Arapa yaralamak anlamna gelen CERH, hadis terimi olarak, bir ravinin
gvenilir olmadn, yani adalet ve zabt sfatlarn tam olarak tamadn tesbit
etme iidir.
Adalet kelimesinden gelen TADL ise, bir ravinin gvenilir olduunu, yani adalet
ve zabt sfatlarn tam olarak tadn tesbit etme iidir. Tadil edilen raviye sika
(gvenilir) denilir.

66-Metain-i Aere ne demektir?

66-Bir ravinin gvenilmez olduunu gsteren on kusura metain-i aere (on

sulama noktas) denir.
Bu kusurlardan birine veya bir kana sahip olan ravinin hadis rivayeti kabul
edilmez. Hadis alimlerinin belirledikleri bu on kusurun bei ravinin adalet, bei de
zabt ynyle ilgilidir.

67-Bir ravinin adaletine ynelik Tenkit noktalar (sulamalar, kusurlar) nelerdir?

67- 1-Kizbur-ravi: Ravinin hem gnlk hayatnda hem de hadis rivayetinde yalan
sylediinin aa kmas, yani yalanclnn sabit olmasdr.
2-ttihamur-ravi bil-kizb: Dier konularda yalan syledii bilinen bir ravinin
hadis rivayetinde de yalan syleyebileceine ihtimal verilmesi, ravinin yalanla
itham edilmesidir.
3-Fskur-ravi: Ravinin dini buyruklara kar duyarsz davranp gnah ilemekten
saknmamas demektir.
4-Bidatr-ravi: Ravinin slam dininin temel prensiplerine aykr grler ileri
srmesi, byle grleri benimseyen gruplarn iinde yer almasdr.
 5-Cehaletr-ravi: ravinin tannmamas ve dolaysyla cer ve tadil ynnden
durumunun bilinmemesidir.

68-Bir ravinin zabtna ynelik Tenkit noktalar (sulamalar, kusurlar) nelerdir?

68- 1-Fartul-gafle: Ravinin ar dalgnl ve dikkatsizlii demektir. Bu zellikte olan

ravi, rivayetinde ska hataya decei iin cerh edilir ve rivayeti kabul edilmez.
2-Kesretul-galat: Ravinin hadisi alrken ve naklederken ok hata yapmas
anlamna gelir.
3-Suul-hfz: Ravinin, hadis rivayetinde hatas, isabetinden ok olacak derecede
hafzasnn zayf olmas, ezberlediklerini eksik veya fazla ezberleyip abuk
unutmasdr.
4-Vehm: nsann yanl bir zanna dayanarak hataya dmesi manasna gelen
vehm, hadiste ravinin senet ve metinlerde karkla yol aacak hatalar sk sk
yapmasdr.
5-Muhalefets-sikat: Eer zayf bir ravi, gvenilir bir raviye, gvenilir bir ravi de
kendisinden daha gvenilir bir raviye, rivayetiyle aykr derse buna muhalefets-
sikat (gvenilir olanlara muhalefet) ad verilir.

69-Hadis trlerini nelerdir?

69-a-Kutsi hadis: Manas ALLAHa (Celle celalh), szleri Hz. Peygambere

(Sallallahu aleyhi ve sellem) ait olan hadistir.
b-Merfu hadis: Hz. Peygambere (Sallallahu aleyhi ve sellem) dayandrlan btn
sz, fiil ve takrirlere denir.
c-Mevkuf hadis: Sahabilerden sz, fiil ve takrir olarak rivayet edilen haberlere
denir.
d-Maktu hadis: Tabiilerden sz, fiil ve takrir olarak rivayet edilen haberlere denir.

70-Kutsi hadisle Kuran- Kerim arasndaki fark nedir?

70-Kutsi hadisin manas ilham yoluyla, ALLAHtan (Celle celalh) gelse de szleri
Hz. Peygambere (Sallallahu aleyhi ve sellem) aittir. Kuran- Kerimin ise hem
manas, hem de o manay veren sz ve kelimeleri ALLAHa (Cellecelalh) aittir.
Kutsi hadis, bazen Cebrail (aleyhis-selam) tarafndan getirilmi, bazen uykuda
rya eklinde, bazen de uyank iken ilham yoluyla gelmitir. Kuran ayetleri
ise yalnz Cebrail (aleyhis-selam) tarafndan getirilmitir.

71-Kutsi hadisle nebevi hadis arasndaki fark nedir?

71-Kutsi hadisle nebevi hadis arasnda sadece ekle dayal bir fark vardr. Kutsi
hadiste hitap, Kuran ayetlerinde olduu gibi ALLAHndr (Celle celalh). Nebevi
hadislerdeki hitap ise Hz. Peygambere (Sallallahu aleyhi ve sellem) aittir.

72-Hkmen merfu hadis nedir?

72-Baz sz, fiil ve takrirler vardr ki, bunlar Hz. Peygambere (Sallallahu aleyhi ve
sellem) isnad edilmemilerdir ve sahabilerin sz, fiil ve takrirleri olarak grlrler.
Fakat aslnda, bunlarnda Hz. Peygamberin (Sallallahu aleyhi ve sellem) merfu
hadislerinden olduklarna hkmedilirler. Mesela; bir sahabinin yaratlla ilgili bir
sz, gemi peygamberlere ait bir kssas, cennet ve cehennemle ilgili bir
aklamas, gelecee ait haberler ve bunun gibi, bir sahabinin bilmesi mmkn
olmayan, ictihat eseri de olmayan bir takm bilgileri ihtiva eden szleri merfu
hadislerden saylr; nk sahabi bu szleri her ne kadar Hz. Peygambere
(Sallallahu aleyhi ve sellem) isnat etmemi olsa bile, kayna yine Hz. Peygamberdir
(Sallallahu aleyhi ve selem) ve ondan iitmitir.
Sahabinin Hz. Peygambere (Sallallahu aleyhi ve sellem) isnat etmeden syledii
bu eit szlerine hkmen merfu olan hadis denir.

73-Sahabe szne hadis denilmesinin sebebi nedir?

73-Sahabe szne hadis denilmesi, onlarn, dinle ilgili sz ve davranlarnn
kaynann byk lde Hz. Peygambere (Sallallahu aleyhi ve sellem) dayanm
olabilecei ihtimalinden domaktadr.

74-Geli yollarna gre hadis trleri nelerdir? mtevatir hadis ne demektir?

74-Hadisler, geli yollarna, yani senetlerine gre mtevatir ve ahad olarak balca
iki ksma ayrlr.
Mtevatir hadis: Senedin bandan itibaren ok sayda ravinin (yani yalan
zerinde birlemeleri aklen mmkn olmayan bir kalabaln) birbirlerine
naklederek rivayet ettikleri hadise denir.
rnek: Kuran- Kerim ve Namaz, Oru gibi ibadetler.

75-Ahad hadisin tanm nasldr?

75-Ahad hadis: Mtevatir hadislerin dnda kalan btn rivayet eitlerine verilen
genel bir isimdir. Bu tr rivayetlere haberi vahid de denilir.
Ahad hadisler de, her tabakada onlar rivayet eden ravilerin saysna gre, 1-
Mehur 2-Aziz ve 3-Garib olmak zere ksma ayrlr.

1-Mehur Hadis: nceleri, kelimenin szlk anlamna uygun olarak bir ok kii
tarafndan rivayet edilip, delil saylan ve herkes tarafndan tannp bilinen rivayet
anlamnda kullanlan mehur hadis terimi, hadis usulnn gelimesiyle birlikte her
tabakada en az kiinin rivayet etmi olduu hadise isim olarak verilmitir.
2-Aziz Hadis: Senedin bandan sonuna kadar her tabakada ravileri ikiden az
olmayan hadislere denilir.
3-Garip Hadis: Tek kii tarafndan rivayet olunan veya senedin herhangi bir
yerinde ravisi tek kalan hadislere denir. Garip hadislere fert hadis de denilir.
76-Sahih Hadis nedir?
76-Sahih Hadis: Adalet ve zabt niteliklerine sahip ravilerin muttasl (kopuksuz) bir
isnatla rivayet ettikleri, az ve muallel (illetli) olmayan hadistir.

77-Sahih hadisin zellikleri nelerdir?

77- 1-Ravileri adildir: Adaletten maksat, ravinin dini btn ve itikad salam
olmas, kt ve haram fiillerden uzak bulunmasdr. Ravi, ALLAHn (Celle celalh)
emrettiklerini kusursuz yerine getirir; yasaklad ve haram kld eylerden de
iddetle kanr.
2-Ravileri zabttr: Zabt, bir ravinin iitmi olduu bir hadisi, bakasna rivayet
edinceye kadar, hafzasnda tutmas ve onu rivayet ederken de, sz veya
kelimelerinde hibir deiiklik yapmadan iittii ekilde rivayet edebilmesidir.
3-Senedi muttasldr: Her ravinin, kendisinden hadis naklettii eyhine kavumu
ve hadisi bizzat ondan alm olmasdr. snattaki kopukluk, ravinin, kendisinden
hadis naklettii eyhten, hadis iitmedii halde iitmi gibi ondan nakletmesidir.
4-Hadis az deildir: az hadis, gvenilir bir ravinin kendisinden daha gvenilir
dier ravilerin rivayetine aykr olarak naklettii hadistir.
5-Hadis muallel (illetli) deildir: Muallel ise, senedinde veya metninde gizli bir
kusur bulunan hadistir.

78-Hasen Hadis nedir? sahih ile hasen hadis arasndaki fark nedir?

78-Hasen Hadis: sahih ile zayf hadis arasnda yer alan, fakat sahihe daha yakn
olan bir hadis trdr.
Sahih hadisin art, ravilerinin sika olmas; hasen hadisin art ise, ravileri sika
olmasa bile, ilerinde yalanclkla itham olunan birinin bulunmamasdr.
Nitekim ibn Hacere (rahmetullahi aleyh) gre de hasen, ravisinin zabtnda,
reddedilmesine sebep olmayacak kadar az zayflk bulunan bir hadistir.

79-Zayf hadis nedir?

79-Zayf Hadis: Sahih ve hasen hadisin artlarndan birini veya birkan
tamamakla beraber, uydurma (mevzu) olduu da sylenemeyen hadisler genel
olarak zayf adyla anlr.

80-Zayf hadisler delil kabul edilir mi? Edilirse hangi konularda edilir?

80-Zayf hadisler dini konularda delil olarak kullanlmaz. Ancak baz (mam- Nevevi
(rahmetullahi aleyh) gibi) alimler helal-haram gibi dini hkmler dnda kalan,
amellerin faziletleri ve ahlaki konularla ilgili zayf rivayetlerin kullanlabileceini
sylemilerdir.

81-Hadisin senedindeki kopukluk nedeniyle ortaya kan zayf hadis eitleri

nelerdir?

81- 1-Mrsel Hadis: Tabii ravinin, sahabi raviyi atlayarak dorudan Peygambere
(Sallallahu aleyhi ve sellem) dayandrd hadistir.
2-Mudal Hadis: Senedinin herhangi bir yerinde pe pee iki veya daha ok ravisi
den (eksik olan) hadistir.
3-Muallak Hadis: Senedinin ba tarafndan, yani hadisi son olarak nakleden
raviden itibaren bir veya birka ravinin ya da btn ravilerin pe pee dm
olduu hadistir.
4-Munkat Hadis: Senedinin ortasnda bir veya pe pee olmamak kaydyla
birden fazla ravisi dm olan hadistir.
5-Mdelles Hadis: Ravinin, eyhinden iitmedii halde, iitmi izlenimini
uyandrarak naklettii hadis trnn addr.

82-Raviye yaplan ithamdan dolay ortaya kan zayf hadis eitleri nelerdir?

82- 1-Mnker Hadis: Zayf bir ravinin, gvenilir bir ravinin rivayetine aykr olarak
naklettii hadistir.
 2-Metruk Hadis: Yalanclkla itham edilmi bir ravinin tek bana rivayet ettii
hadistir.
3-Muallel Hadis: Grnrde salam olmakla beraber, gizli bir kusuru (illeti) olan
hadislere denir.
4-Mdrec Hadis: ine, bir kelimeyi aklamak veya bir hkm karmak gibi
amalarla ya da yanlarak baka insanlarn szlerinin kart hadislere mdrec
hadis denilir.
Sonradan eklenen ksm biliniyorsa salam olmas halinde bu tr hadislerle amel
edilebilir.
5-Mevzu Hadis: Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi ve sellem) adna uydurulmu
szlere mevzu (uydurma) hadis denilir.

83-M evzu (uydurma) hadis nedir?

83-Uydurma (mevzu) Hadis, Hz. Peygamberin (Sallallahu aleyhi ve sellem)
sylemedii ancak eitli nedenlerle baz insanlarn ona dayandrdklar szlerdir.

Hadis Tarihi Ve Usl (Tm niteler)

Posted on Haziran 16, 2012by ilahiyatdersnotlari

NTE1

Hadis ilmi, gemite eri ilimler veya Nakli ilimler diye isimlendirilen,
gnmzde ise SLAMi ilimler denilen ilim grubunun bir alt daldr. SLAM Dini ni
konu edinen Nakli/ eri ilimler , Tefsir, Hadis, Fkh, Kelam ve
Tasavvuftur.Mslmanlar n dini adan sorumluluklarn ortaya koyan, kural
koyucu(normatif) ve balayc nitelikte ilim daldr.
SLAM tarihi, SLAM mezhepleri tarihi ve SLAMi ilimler tarihi ise SLAM dinini
konu edinmeleri bakmndan ilk bakta SLAMi ilimler iinde yer alyor gibi
grnseler de aslnda Tarih bilimi nin alt daldrlar.
SNNET KAVRAMI:
Snnet kelimesi ara sra ve geliigzel yaplan eyleri deil, adet niteliinde, devaml
ve srekli, ayn zamanda bilinli davranlar ifade eder.
Snnetin hadis ilmindeki anlam ise.Hz Peygamber(sav) szleri, davranlar ve
onaylardr.
1-KAVL SNNET: Hz Peygamber(sav) szleridir
2-FL SNNET: Hz Peygamber(sav) n fiilleri ve davranlardr.
3-TAKRR SNNET: Hz Peygamber(sav) in huzurunda veya bilgisi dahilinde
olmak artyla, sahabe tarafndan sylenen szleri ve yaplan davranlar onaylamas
veya kar kmasdr.
 Peygamber efendimiz (sav) :Yaayan Kuran ve Yryen Kuran diye nitelendirdi.
Hz Peygamber(sav) n grevleri:
TEBL:.Hz. ALLAH (c.c.). tan alm olduu vahyi eksiksiz olarak insanlara
bildirmek anlamna gelir.
BEYAN/TEBYN: Hz Peygamber(sav) n kendisine indirilen kitab, mmetine
aklamas, onlar ihtilaf ettikleri konularda aydnlatmasdr.
TEZKYE: nsanlarn kt huylardan , gnahlardan, ktlklerden temizlemesi,
arndrlmas demektir.
Peygamberler masumdur. Yani grevleri ile ilgili hata yapmaktan, .Hz. ALLAH
(c.c.).(cc) tarafndan korunmulardr. Peygamberlerin bu zelliine smet denir.
smet btn Peygamberlerde bulunmas gereken be temel zellikten biridir.
Sahabe ve Tabiun un btn sz ve grleri snnet veya hadis saylmaz. Ancak dini
konulardaki ve kendi akl yrtmeleriyle bulamayacaklar konulardaki sz ve
grleri hadis saylr. Bunun gerekesi, bu artlar tayan sahabe sz ve grleri
hadis saylr.
Hz Peygamber(sav) den sonraki alimlerin ve toplum nderlerinin gr ve
uygulamalarnn snnetin devam saylabilmesi iin Kurann ve Hz Peygamber(sav)
in snnetinin ilkelerine, ruhuna , zne, mantna ters dmemesi arttr.Bunlara
ters den uygulamalara Bidat ismi verilerek ar klmtr.Bidat, snetin zdddr.
HADS , HABER , ESER TERMLER:
HADS: kelimesi Arapa tahdis mastarnn ismi olup haber
verme ,anlatlan,haber verilen husus , haber ve sz demektir.oulu ehadis
eklindedir. Hadis ilminde Hz. Peygamber (s.a.v.),den gelen haber / haberler
anlamna gelir.
Snnet kavram Hz Peygamber(sav) n davranlarnn= hadis ise onun
davranlarnn, szlerinin ve onaylarnn , tanklar tarafndan haber verilmesini
ifade eder.
HABER: Szlk anlam bir olay veya nesneyi gren tank olan birinin grmeyenlere
tank olmayanlara sylemesi , iletmesi , duyurmas , bildirmesiyle elde edilen dolayl
bilgidir. Her hadis ayn zamanda haberdir ama her haber hadis deildir.
ESER: Szlkte iz kalnt anlamna gelir. Baz alimler hadisle eanlaml kullanr,
baz alimler haber kavramyla e anlaml kullanr, bazlar da sahabeden gelen
rivayetler iin kullanmtr.Belli bir uzla yoktur.
Fkhta snnet terimi mstehab ve mendub anlamna yani yapmakta zorunlu
olmadmz ama tevik edilen gzel grlen yaptmzda sevap kazanacamz
gnll gzel davranlardr.
HADSN 2 TEMEL ES: SNAD VE METN
1-SNAD VEYA SENED: Hadis ilminde isnad dendiinde hadislerin
bandaki ravi silsilesini gsteren isimlerden oluan ravi zinciri anlalr.
Buna sened de denir.
Herhangi bir hadisin ilk kaynandan hadis kitab yazarna gelinceye kadar kimler
tarafndan nakledildiini gsteren bu zincirler, hadisin dayanaklar , doruluunun
belgeleri niteliindedir. Yani hadis havada ve bolukta deil, bu zincirle ilk kaynana
Hz Peygamber(sav) e balanmakta ve dayandrlmaktadr. Hadis ilminde banda
senedi yani isnad zinciri zikredilmeyen hadislere Muallak
hadis denir.Bu Mslmanlara zg bir uygulamadr.
Hz. Osman n ehit edilmesi Hz Ali le Muaviye arasndaki mcadelelerle balayp,
yabanc kltrlerle etkileim sonucu gittike artan siyasi , fikri , ilmi gr ayrlklar
ve gruplamalar hadis uydurma gibi bir olgunun ortaya kmasna sebep oldu.te
bundan sonra herkese naklettii hadisi kimden ald sorulmaya ve ehil
olmayanlardan hadis alnmamaya baland.
 bn Sirin in u sz gerei ifade eder: nceleri isnad sorulmazd. Fitneden sonra
hadisleri aldnz adamlarn ismini syleyin demeye baladlar.
Hadis tarihinde Mtekaddimun dnemi denilen hicri ilk drt asrdaki kitaplarda
hadisler hep ravi zinciriyle birlikte verilmitir.
2-METN: Hadiste nakledilen ierik anlamna gelir. snad zincirinin peinden gelen
Hz Peygamber in szleri ve davranlarn ifade eden ksma metin denir.
Hadis ilminde bir hadisin farkl isnad zincirleriyle gelen her bir kanalna tarik veya
vech denir.
Hadis ilminde metinleri ayn olsa bile, bir hadisin her bir isnad ayr birer hadis
saylr.
HADS LM: TANIMI, KONUSU , AMACI:
TANIMI: Hadis ilmi klasik kaynaklarda ilmul-hadis , Ilumul hadis , lmr rivaye ,
Usulr rivaye , lmul eser diye ifade edilir.bn Cemaa hadis ilmini Hadislerin senet
ve metinlerinin halleri ile ilgili kurallar ilmidir diye tanmlar. bn hacer ise
Ravi(rivayet eden) ve mervi(rivayet edilen metinlerin) hallerini bildiren
kaideler bilgisi olarak tanmlar.
Hadis ilminin amac hadislerin makbul olanlarnn makbul olmayanlardan
ayrmaktr.
Hadis ilmi ve hadisle ilgili faaliyetler rivayet ve dirayet olmak zere ikiye ayrlr.
Rivayet daha ok hadis renme , nakletme ,derleme , hadisleri ieren kitaplar telif
etme gibi faaliyetleri kapsar. Dirayet ise hadislerin senet ve metinleri ile ilgili her
trl birikimi, yetenei ve faaliyeti kapsar.
Bize ulaan en eski Hadis usul kaynann yazar olan Ramhurmzi, el-
Muhaddisl-fasl isimli eserinde rivayet ve dirayet terimlerini bu anlamlarda iki
balkta kullanr.
Hadis renen rencilere, hadis ilminde yolun banda olanlara Talib denir. Hadis
alimleri iin genel olarak Muhaddis veya Hafz tabiri kullanlr. Hadis ilminde daha
ileri dzeyleri ifade etmek iin mam , Huccetl-SLAM, eyhul SLAM , Emirl
mminin fil hadis gibi nvanlar kullanlmtr.
MEAZ:Peygamberimizin savalarn konu edinir.
SYER: Hz Peygamber(sav) in btn hayatyla ilgilenir.
EMAL: Peygamberimizin fiziksel zellikleriyle yani d grnyle ve ahlaki
vasflaryla ilgilenir. O konudaki verileri , bilgileri toplar ve deerlendirir.
DELAL : Peygamber efendimizin mucizelerini konu edinir.
Hakim en nisaburi nin hadis ilimleri bilgisi eklinde Trke ye
evirebileceimiz Marifet ulumihadis isimli kitabnda hadis ilimlerinin says elli
ikidir.
bn s Salah ise Mukaddime ismiyle mehur olan hadis ilimleri kitabnn
banda .Hz. ALLAH (c.c.). bana hadis ilminin ksmlarna dair bir kitap yazmay
nasip etti diyerek altm be konuyu sralayarak balamaktadr.Daha sonraki
melliflerden Suyti Tedrib r ravi isimli eserinde bu sayy doksan e
karmaktadr.
HADS TARH:
Hadis tarihi, hadisin Peygamberimiz(s.a.v) dneminden gnmze kadar geirdii
serveni, hadisle ilgili yaplan her trl almay zaman ve mekan dzleminde, sebep
sonu ilikiler iinde, yani Tarih biliminin ltleri dorulusunda ele alr.
Trke yazlan ilk hadis kitab, stanbul da 1924 de yaynlanmtr. Hadis tarihi
isimli bu ilk kitap o gnlerde ad Darlfnun olan stanbul niversitesi nin
lahiyat ubesi hocalarndan zmirli smail Hakk tarafndan ders kitab
olarak okutmak zere yazlm ve Talebe cemiyeti tarafndan yaynlanmtr.Hadis
tarihinden baka konulara da deinmitir.
 Tamamen hadis tarihine zg olarak yazlm ilk mstakil Trke eser Ankara
niversitesi lahiyat Fakltesi retim yesi prof. Dr. Talat Koyiitin
yazm olduu ve ilk basks 1977 de, ad geen Fakltenin yaynlar arasnda
neredilen Hadis Tarihi isimli kitaptr.
Arapada msterik bat dillerinde oryantalist denilen ve Trke
ye doubilimci olarak evirebileceimiz batl SLAM aratrmaclarnn Hadis
tarihine dair eletirilerinin nemli lde etkisi olmutur. Mslman aratrmaclar
bu iddialara cevap verebilmek iin hadis tarihine dair aratrmalar yapmak
durumunda kalmtr.
HADS USUL: hadisin asllar dayanaklar kkleri kaynaklar ve kurallar
anlamna gelir.
Usul kelimesi yer alan ilk kitap 544/1149 ylnda vefat eden Kad iyad n el ilma ila
marifeti usulir-rivaye ve takyidis-sema isimli eseridir. Buradada grld gibi
Usull hadis deil Usul r rivaye eklindedir.
bn Hacer Hadis usul kabul ve ret asndan ravi ve mervinin durumlarndan
bahseden ilimdir der.
Hadis usul= hadisleri nakledenlerin gvenilir, naklettikleri hadislerin de sahih
olup olmadklarn tespit etme amacyla gelitirilmi kurallardan bahseden ilimdir.
Hadis ilmi hadis usulnden ok daha geni bir bilimsel faaliyet alandr.
Hadis ilmi hadisle ilgili btn problemleri ele alrken. Hadis usl sadece hadis
tenkidinin temel kurallarn zetler ve temel kavramlarn tanmlar.
Klasik tabiriyle Uluml hadis gnmzdeki tabiriyle hadis usul alannda
gnmze ulam olan en eski eser mam afii nini er-Risale isimli eseridir.
Hadis alimleri tarafndan yazlan ilk mstakil hadis usul kitaplar hicri nc asra
aittir. Bunlardan Ali b. Abdlhakemin Marifet ulumil hadis ve kemmiyyeti
ecnasiha isimli eserleri gnmze ulamamtr.
Gnmze ulaan ilk hadis usul kitab Ramhrmzi nin el muhaddisl fasl dr.
Hadis usul kitaplar Mtekaddimun ve Mteahhirun dnemleri denilen iki
dnemde ele alrlar. Mtekaddimun kelimesi ncekiler ncler gibi
anlamlara gelir.Hadis tarihinde klasik kitaplarn yazld Mtekaddimun dnemi
hicri drdnc asrn bana hatta bazlarna gre sonlarna kadar devam eder.
Bundan sonrasna Mteahhirun dnemi denir.Bunun anlam da sonrakiler demektir.
Mtekaddimun dnemi hadis usul kitaplar:
1- Er-Ramhrmzi diye tannan ebu Muhammed el-hasen b. Abdurrahman
nin el-muhaddisl fasl beyer-ravi ve l-vai isimli eseri gnmze ulaan hadis
alimlerince yazlm ilk mstakil hadis usul kitab kabul edilir.
2- Hakim diye tannan Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah el-hakim en-
Nisaburi nin Marufet ulumi l hadis isimli eseri
Hadib el-Badadi diye tannan byk hadis aliminin el-Kifaye fi imir-rivaye
isimli eseri
Mteahhirun dnemi hadis usul kitaplar:
1-Kad yad diye tannan Endls l Ebull-fadl yad b. Musa el-Yahsubi nin el-
ilma ila marifeti usulr-rivaye ve takyidi s-sema isimli eseri. Bu kitap Marip ve
Endls te yazlm ilk hadis kitabdr..
2- Meyanc diye tannan Ebul Has mer b Abdulmecid el Kurai el Meyanc nn Ma
la yese ul-muhaddise cehlh isimli kitab on sayfalk kk bir risale eklindedir.
3-bns Salah diye tannan Ebu Amr Takiyddin Osman b. Abdrrahman e
ehrizri nin Ulumil hadis i Mukaddimet bniS Salah ismiyle mehur olmutur.
bns-Salah am daki Erefiyye Darul hadisi denilen hadis medresesinde hocalk
yapmtr. Konularn sonunda ben derim ki ifadesiyle konu hakkndaki kendi
grlerini yanstr. Konular .Hz. ALLAH (c.c.). Alem yani .Hz. ALLAH (c.c.).
en iyi bilendir szyle noktalar.
bns Salah n Ulum l hadis ine dayanlarak yazlan kitaplar:
A-) Nevevi nce el-irad adyla ihtisar etmi yani ksaltm, sonra bunu da tekrar
kslatarak et-takrib ismini vermitir.
B-) bn Kesir Ulumi l hadis adyla zetlemi.
C-)bn Haver el-Askalani Nuhbetl fiker adyla ksaltmtr.
D-)Zeynddin el-Iraki Uluml hadis kolay ezberlensin diye Elfiyye tarznda bin iki
beyitte iir halinde zetlemitir.
E-)Celalddin es-Suyuti de Elfiye eklinde bin beyitlik iire evirmitir.
RCAL LM : Bu ilme rical ilmi denmesinin sebebi hadisi nakleden kiileri, yani
ravileri kendisine konu edinmesi sebebiyledir. Rical ilmi, hadis ravileri hakknda ,
hadis rivayetine ehil olup olmadklarn belirlemeye ynelik gerekli her trl bilgiyi
derlemek, korumak ve deerlendirmek amacyla ortaya kmtr.
Rical ilminin bir dier ad da Cerh ve Tadil ilmidir. Hadis ilminde cerh, raviler
hakknda olumsuz kanaat belirtme, tadil iste raviler hakknda olumlu kanaat getirme
anlamnda kullanlr.
Cer edene carih, cerh edilmi olana yani kusurlu bulunmu raviye mecruh denir.
Tadil edene muadil veya mzekki= tadil edinele adil,adl veya sika denir
Cerh-tadil faaliyetine nakd veya tenkid, bu faaliyeti yapanada mnekkid
denir.
Hadisin sened ve metin eklindeki iki temel esinden senedle ilgilidir.
Ali b. El-Medini hadislerin manalarnn anlalmas ilmin yarsdr.Dier yars da
rical ilmidir demitir.
Raviler hakknda hocalara sorarak szl olarak aktarlan bilgiler hicri ikinci asrn
ortalarndan itibaren kitap haline getirildi. lk kitaplar Tarih ve Tabakat ismiyle
kaleme alnd.
Velid b. Mslim ve Yahya b. Said el-kattan da ilk rical kitab yazarlarndandr.Vakidi
ve heysem b. Adi ise sahabe biyografisine dair tabakat kitab yazmlardr. Fakat bu
kitaplar gnmze ulamamtr.
nc yzylda rical ilmi zirveye ulat. Gnmze ulaan en eski rical
kitaplar bu yzyla aittir. Bunlar ibn sa ve halife b. Hayat n tabakat isimli kitaplar
ile Yahya b. Mail in Tarih idir.
Cerhe ve tadil kurallar nceleri ulumul hadis sonralar ise usulul hadis isimli
kitaplarda ele alnmtr.
LELL HADS LM:
Hadis ilminde illet ilk bakta sahih grnen hadislerde ancak derin bilgi ve tecrbe
sahibi hadis uzmanlarnn grebilecei gizli kusur anlamna gelir. Bu tr izli kusur
tayan hadislere Muallel veya Malul Hadis denir. lell-hadis ilmi
hadislerdeki bu tr gizli ve fark edilmesi zor kusurlarla ilgilenen bunlar bulmay ve
dzeltmeyi amalayan bir ilim daldr.
Gnmze ulaan ilel kitaplar en eskisinden itibaren srasyla unlardr:
Ali b el-medini : ilel l hadis.
Yahya b main in et-tarih vel ileli
Ahmet b. Hanbel in el-ilel ve marifetr- ricali
Muhammed b. sa et-tirmizi nin ilels sairi
bn ebi hatim er-razi nin ilell hadis i
Ali b. mer ed-Darakutni nin el-ilel-l varide fil ehadisin-nebeviyye si
Ebul Ferec bnl Cevzi nin el ilell-mtenahiye fil ehadisil vahiye si.
ARBUL HADS LM: hadis ilminde aribul hadis dendiinde az kullanld
yaygn olmad ya da manas kapal olduu iin anlalmas zor olan kelimeler ve
bunlar konu edinen ilim dal anlalr. aribl hadis bal tayan eserlerde,
hadislerde bulunan yaygn kullanlmayan kelimelerin ncelikle szlk anlam
verilmekte bunun yannda kelimelerle ilgili Arap dilcilerin ifadelerinden, eski Arap
airlerinin iirlerinden Arap ataszlerinden rnekler verilerek sz edilen kelimenin
hadislerdeki anlam ve edebi incelikleri ortaya konulmaktadr.
ok zaman raviler hadisi metnine sadk kalmakszn kendi ifadeleriyle
nakletmilerdir. Buna hadis ilminde mana ile rivayet denir.
Bu konuda kitaplar hadisciler deil dilbilimciler stlenmitir.
Hadisdeki arib kelimelere dair yazlm olup gnmze ulaan ilk kitap Ebu Ubeyd
Kasm b. Sellam n aribul hadis isimli krk senede hazrlad mkemmel kitabdr.
bn kuteybe , Ebu Ubeyd enin yukardaki kitabna almad arib kelimeleri
konularna gre aribul hadis isimli bir kitapta toplamtr.
Bu konuda hicri drdnc asrda yazlp gnmze ulaan en mhim eser Hattabi
nin aribl hadis idir.
aribul hadis konusunda yazlan en mkemmel kitap Mecdddin bnl Esir in
en- Nihaye fi aribil hadis idir. Kendinden nceki btn kitaplardan yararland
iin btn yazlanlarn hlasas niteliindedir. ok zl yazlm bir kitaptr.
Kelimeler alfabetiktir. Hadislerin senetleri verilmediinden dolay okunmas
kolaydr.
TLAFL HADS LM: htilafl hadis, salam bir hadisin yine salam bir
hadise zt dmesi veya yle grnmesi ya da alglanmasdr. htilafl- Hadis ilmi bu
tr zt grnen hadisleri konu edinip bunlar deerlendiren ve ztl zmeye alan
ilim daldr. Bu ilme lam harfinin fetha veya kesre okunmasyla Muhtelefl- hadis
veya Muhtelifl- adis ,Mkill hadis de denir. Baz alimler ihtilafl hadisi hadisler
arasndaki ihtilaf, Mkill hadisi de hadislerin dier delillerle ihtilaf eklinde
anlayarak anlamlarnn farkl olduunu savunmaktadrlar. bns Salah bu iki ilim
daln birbirinden ayrmaz.
Fkh usulnde konu tearuz bal alnda ele alnr ve hem hadislerin kendi
aralarnda hem de dier delillerle elimesi incelenir.
Hadislerin birisi zayf dieri sahih ise arada ihtilaftan bahsedilemez.
Alimler sahih yani salam hadisler arasnda gerekte ztlk olup olmayaca
konusunda gruba ayrlmlardr. 1- elikiyi kabul etmeyenler(ztlk gerekte deil
grntdedir.2-elikiyi kabul edenler(hadislerin bazlar zel bazlar genel hkm
ifade edebilir. elikiyi ksmen kabul edenler.
Hadislerin arasndaki ihtilafn giderilmesinde drt temel yntem vardr:
1-CEM VE TELF: Cem Arapa da dank olan eyleri bir araya getirme, Telif ise
uzlatrma anlamna gelir.
2:NESH: Arapada yok etmek ortadan kaldrmak nakletmek anlamlarna gelir.
SLAMi ilimlerde nesh in tanm: eri bir hkmn daha sonra gelen eri bir delille
kaldrlmas eklindedir. Yrrlkten kaldrlan nceki hkme mensuh, ncekini
yrrlkten kaldran sonraki hkme nasih denir.
3-TERCH: Birtakm ltlere dayanarak elien hadislerden birini tercih edip
brn terk etmektir.
Tercih sebepleri: 1-Senedle ilgili sebepler. 2-Metinle ilgili sebepler. 3- Hkmle ilgili
sebepler. 4- Harici sebepler.
4-TEVAKKUF: Tevakkuf Arapa da durmak, duraksamak, beklemek anlamlarna
gelir. htilaf giderme yntemi olarak tevakkuf, elien hadisler konusunda karar
vermemek, askya almak , karar vermeyi , salayacak delil ve karineler buluncaya
kadar beklemek anlamna gelir. Tevakkuf aslnda ihtilaf giderme yntemi deil
askya alma yntemidir.
Hadisler arasndaki elikiyi giderme yntemleri:
HADSCLER: Cem , nesh , tercih , tevakkuf
 SLAM ALMLERNN OUNLUU: Cem , tercih , nesh , tevakkuf.
HANEFLER: Nesh, tercih , cem , terk
htilaful hadis ile ilgili kitaplar. afii-htilafl-hadis . bn kuteybe-Tevil muhtelifil
hadis. Ebu cafer et-tahavi Mkill-asar.
ESBAB VRDL-HADS LM: Geli ortaya k sebepleri anlamlarna
gelir. Tekili Sebebl vrd dur. Bu ilim dal hadislerin syleni sebepleri, hangi
ortamlarda, ne amala sylendiklerini aratrr.
Bu konuda yazlp gnmze ulaan en nemli iki eser. 1- Suyuti nin el-Lma fi
esbabii vrdil hadis i. 2- bn Hamza el-Hseyni nin el-Beyan ve t-tarif fi esbabi
vrdil hadis isimli eseri.
HADS TENKDNN TEMEL LKELER:
1-Hadis verenin, haber verdii olaya tank olup olmadnn, doru alglama
konusunda bir engel bulunup bulunmadnn, haberi doru olarak aktarmasn
engelleyecek herhangi bir neden, engel veya kusur bulunup bulunmadnn
aratrlmas.
2- Haberin baka kaynaklardan tekidi yani ayn haberi veren baka kaynaklar olup
olmadnn aratrlmas, varsa ikinsin karlatrlmas.
Baka kanallarla aratrmaya itibar denir.Yine hadis ilminde kendisinden sadece bir
kiinin rivayette bulunduu, bir kii dnda ravisi olmayan hadis ravilerine
gvenilmez. Bu tr ravilere Mechll-ayn denir.
Hadisin farkl kanallardan toplanmasna cemut-turuk, bu kanallarn
karlatrlmasna muazara denir.
3-Bize ulaan bir haber deiik kaynaklardan gelmi olsa da haberin doruluu iin
haberin ieriine de dikkat ederiz.

2.NTE HADSLERN KORUNMASI VE KAYIT ALTINA ALINMASI

Hadisler tarihi sra itibariyle nce yazl ve szl olarak koruma ve kayt altna
alnmaya allm, sonrada bunlar belli kitaplar iinde bir araya toplanm,
ardndan da bu kitaplardaki hadislerin snflandrlmas yoluna gidilmitir. Bu
aamalar zamanlarnda yaplan hadis almalarnn ayrc temel zelliklerinden
hareketler = Tesbit dnemi , Tedvin dnemi ve Tasnif dnemi eklinde
isimlendirilirler. Hadis tarihinde bu faaliyetlerin srdrld
dneme mtekaddimun dnemi denir.
TESBT DNEM:
Tesbit sabitleme kaydetme balama salama alma anlamlarna gelir. Bu dnemde
hadislerin szl ve yazl olarak retilmesi, renilmesi, halk arasnda yaylmas ,
bylece hafzalarda ve deiik yaz malzemeleri zerine kaydedilip koruma altna
alnmas sz konusudur. Bu dnem aa yukar hicri 1. Yzyln sonlarna kadar
devam etmitir.
Hadis renimi ve retimi:
Hz Peygamber hadislerin kaynadr. Onlarn retilmesi ve halk arasnda
yaylmasnda en byk gayreti de Hz. Peygamber (s.a.v.), e aittir.
Mehur akabe biatlar hac mevsiminde gereklemitir.
Hz. Peygamber (s.a.v.),(sav), elilerinden bazlaryla SLAMa davet mektuplar
gndermiti. Bir ksm gnmze ulaan bu mektuplar ilk yazl hadis belgeleridir.
Hz. Peygamber (s.a.v.),(sav) in hadislerinden anlyoruz ki ilim renmek her
Mslman a farzdr.
Ebu Hureyre, ok hadis rivayet etmesi zerine kendisine itiraz eden kimselere
verdii u cevabnda bu hususa iaret etmitir.:V.Hz. ALLAH (c.c.).i , .Hz. ALLAH
(c.c.).n kitab ndaki bir ayet olmasayd size asla bir ey rivayet etmezdim. (Ayet
Bakara 2/159 dur)
 Hanm sahabiler Hz. Peygamber (s.a.v.),(sav) den kendileri iin bir gn tahsis
etmesinide istemiler, Hz. Peygamber (s.a.v.),(sav) da onlara zel bir gn ayrmtr.
Hz. Aie: Ensar hanmlar ne iyi hanmlardr! Utangalk onlarn, dini iyice
renmelerine engel olmamtr! diyerek onlarn renme gayretini vmtr.
Hz. Peygamber (s.a.v.),(sav) in hanmlar iinde gerek zekas ve aratrmac kiilii
ile Hz Aie ilk srada yer alr. Bir tesbite gre en ok hadis rivayet eden sahabiler
arasnda. Ebu Hureyre Abdullah b. mer Enes b. Malik den sonra 2210
hadis rivayetiyle 4. Sray Hz. Aie alr.Hz Aieyi Mminlerin annesi mm Seleme
takip eder.
HADS RENMNN GVENLRL:
1-HADS RVAYETN AZALTMA: Enes b. Malik yle demitir: Hata
yapmaktan endie etmeseydim , size Hz. Peygamber (s.a.v.),(sav) den duymu
olduum baz eyleri rivayet ederdim.
Hz mer de hata yaplr endiesiyle hadis rivayetini azaltmay emrederdi.
Hz. Ali sahabenin bu titizliinin bir sebebine yle tercman olur: Ben size Hz.
Peygamber (s.a.v.),(sav) hadis rivayet ettiimde , bana , gkten aa dmem ona
yalan isnada bulunmamdan daha sevimli gelir.
2-HADS RVAYET EDENDEN AHT STEME: Baz sahabiler hadis rivayet
eden kimseden, o hadisi Hz. Peygamber (s.a.v.),(sav)den iitmi olan baka birini
ahid getirmelerini isterlerdi. Buna u iki hadiseyi rnek verebiliriz.
3-HADS RVAYET EDENE YEMN ETTRME
4-HADS KURAN VE NCEDEN BLDKLER HADSLERLE
KARILATIRMA
5-HADS LK DUYAN KMSEDEN ALMAYA ALIMA: er-Rhle fl
talebil hadis , hadis renimi iin yaplan yolculuk demektir.
6- HADSN RAVLERN NCELEME: Sahabe neslinin sonlarna doru
ortaya kmtr.
ahid isteme gibi usuller Hz. Ebubekir zamanndan beri var olduuna gre sened
anlay fikir olarak batan beri vard denebilir. Ancak bu usul, mehur olan ekliyle
hicri 1. Asrn ortalarndan sonra ortaya km olmaldr.
HADS RENME USULLER: Hadisler bu dnemde daha ziyade sema (yani
hocadan iitme) yoluyla alnyorlard.
Muhammed b. Sirin yle demitir: Ben hadisi on kiiden iitirdim, manalar bir
lafzlar farkl olurdu.
Hadislerin mana ile rivayetlerinin caiz olduu grnde olan kiiler
arasnda hz.Aie, Abdullah b Mesut , Enes b Malik gibi sahabiler, sonraki nesillerden
ise Amir e-abi, brahim en-Nehai, Sfyan b. Uyeyne ve Yahya b. Said el-Kattan
gibi alimleri sayabiliriz.
Hadislerin yazlp yazlmayaca konusunda birbirleriyle elien haberler
bulunmaktadr. Hadis usulnde bu duruma htilafl hadis, ilgili hadislere
de Muhtelifl hadis denir. Hadis yazma endiesinin en nemli sebebi, Kuranla
karma endiesidir.
HZ MUHAMMED (SAV) HAYATTAYKEN YAZILANLAR:
1-Medine szlemesi.2-Nfus saym tutana.3-mtiyaz belgeleri.4-
Yahudilerle yaplan yazmalar.5-Dine ar mektuplar.6-Grevlilere
verilen Talimatnameler.7-Hz. Peygamber (s.a.v.), in Mekkenin fethinde okuyup da
Yemenli Ebu ah n istei zerine yazlp bu sahabiye verilen hutbe.8- Abdullah b.
Amr b. El-As n yazdklar. 9-Enes b. Malik in yazdklar. 10- Hafzasnn zayflndan
ikayet eden sahabinin yazdklar.11-Ebu Raf inin yazdklar.
SAHABE DNEMNDE YAZILAN HADSLER.
1-Hz Ebu Bekir in beyz kadar hadis yazd sonra bunlar imha ettii
nakledilmektedir.
2-Hz mer in de hadisleri yazma teebbsleri olmutu.Ancak o bir ay sreyle
yapt istiare ve istiharelerden sonra, nceki mmetlerin .Hz. ALLAH (c.c.). n
Kitab yannda baka kitaplar edinerek sapttklarn syleyerek sneni yazmaktan
vazgemiti.
3-Hz.Ali nin iinde baz hadislerin yazl olduu bir sahifesi vard ve bunu klcna
takl olarak yannda tard.
4-Ebu Hreyre nin de hadis sahifeleri vard.
5- Abdullah b. Abbas eline yaz malzemeleri alarak sahabe yi kap kap dolam ve
onlardan duyduu hadisleri yazmt.
6-Semre bCndeb in de iinde pek ok ilim bulunan bir sahifesi vard.O bu
kitapn Hz. Peygamber (s.a.v.),(sav) dan bizzat duyduu hadisler ile sahabe den
duyduu hadislerden meydana getirmiti.
7-Cabir b. Abdullah , Mescid-i Nebi de ders halkas olan ve hadiste yetkili bir alim
saylan bir sahabi idi.Onun da hacla ilgili bir kitabnn olduu bilinir.
8-Abdullah b. mer in de hadis sahifelerinin olduu ve evinden dar kmadan
nce onlara gz att nakledilmektedir.
9-Cahiliye dneminde yaz bilenlerde Sad b. Ubade nin bizzat hadis yazp
yazmad bilinmemektedir. Ancak baz habeler onunda yazl hadislere sahip
olduunu gstermektedir.
Sahabeler iinde hadisin dindeki yerini ve deerini tartan, onu kabul etmeme
eiliminde olan hi kimse grlmemitir.
Hariciler Kuranda hkm koyma yetkisinin sadece .Hz. ALLAH (c.c.).a ait
olduunu belirten baz ayetlere bakarak Kuranda yer almayan hkmler tayan
hadisleri kabul etmemeye kalkmlardr. Oysa Kuran- Kerimi getiren de Hz.
Peygamber (s.a.v.),(sav) di ve onu herkesten daha iyi anlayabilecek olan da ancak o
olabilirdi.
TEDVN DNEM:
Bu dnem daha nce deiik yaz malzemelerine kaydedilerek veya ezberlenerek
koruma altna alnm olan hadislerin kitaplar iinde topland dnemdir ve hicri 1.
Asrn sonlarndan 2. Asrn 1. Veya 2. eyreine kadar sren bir zaman dilimini iine
alr.
Byle bir faaliyeti devlet eliyle ilk olarak balatan kimse Halife mer b
Abdlazizdir.
Bu mhim faaliyete dnemin birok alimi katlmt. Ancak onlarn iinde en byk
gayreti bn ihab ez-Zhri gstermiti. yle ki ilmi(yani hadisi) ilk tedvin eden
kimse bn ihabdr.
Bu dnemde yazlan eserlerden hibiri gnmze ulamamtr. Muhammed
Hamidullah , ilk dnemlerin yazma eserlerinin hemen hemen hepsinin Badad n
Moollar tarafndan istilas esnasnda tahrip edildiini kaydeder.
Bu dnemde hadislerin rivayetinde sened kullanm tamamen yerlemi ve sened
hadisin ayrlmaz bir parac olmutur.Artk senedsiz hadis rivayeti, Binaya merdiven
kullanmadan kma olarak deerlendirilecek, sened hadisinin sahtekarlara kar
silah kabul edilecektir.
NTE 3 HADSLERN TASNF
Tedvin faaliyetiyle bir araya toplanan hadisler belli bir sistematie gre
gruplandrlmadndan bunlardan yararlanmak zordu. Bunlarn daha kullanl hale
getirilmesi iin ravilerine ve konularna gre gruplandrlmas gerei hissedildi. Bu
faaliyet hadis tarihinde Tasnif olarak isimlendirilir.
Tirmizi-Ramhrmzi gibi hadis alimleri ve bnn Nedim gibi biyografi uzmanlar,
hadisleri ilk tasnif edenlerin listelerini vermektedir.
 Zekeriya b Zaide Hiam b Hassan bn creyc bn shak Mamer b Raid,
Said b. Ebu Arube Abdurahman b. El muire Rabi b subayh Sfyan es servi
Hammad b seleme Malik b. Enes Abdullah b el mbarek veki b el cerrah
Abdurrahman b mehdi Sfyan b. Uyeyne srasna gre ilk hadis tasnifcileridir.
Tasnifcilerin taadklar tarihler dikkate alndnda tasnifin hicri ikinci asrn ilk
yarsnda balad sylenebilir.
Bu ilk tasnifilerin faaliyetlerine lmlerinden kabaca on veya yirmi yl nce
baladn varsayarsak Tasnif faaliyetinin hicretin ikinci yzylnn ortalarna
gelmeden baladn tartma gtrmez bir ekilde grrz. Tasnif ilemleri nc
asrn ortalarnda olgunluk dnemine ulam, sonlarna kadar devam etmitir.
Hadis tarihinde hicri ilk drt asr ncekiler, ncler anlamna
gelen Mtekaddimun dnemi olarak da isimlendirilir..
Bu dnemde yazlan kitaplarn en nemli zellii hadislerin ravilerinin senet
zincirleriyle kaydedilmi olmasdr. Tasnif devri eserlerinden yararlanarak yazlan
tasnif sonras dnemi kitaplarnda arlkl olarak hadislerin isnad zincirleri kaldrlp
sadece metinleri ve alndklar kitaplarn ismi verilmekle yetinilmitir.
Abbasiler dneminin hadis tarihi ile ilgili en nemli olaylarndan birisi SLAM
tariinde mihne diye bilinen. Memun dneminde 218/833 tarihinde balayp
234/849 de Mtevekkil dneminde sona eren uygulamadr.Mihne Arapa da
snama imtihan etme sorgulama eziyet etme anlamlarna gelir.
Dnemin Abbasi halifeleri bata hadisciler olmak zere alimleri Mutezile
Mezhebi tarafndan savunulan Kurann yaratlm olduu grn benimsemeye
zorlamlar, Kabul etmeyenlere, hapsetme dahil ok deiik ikence eitleri
uygulamlardr.
En ok ikenceyi Hanbeli Mezhebinin kurucusu Ahmed b. Hanbel olmutur.
Hadis Tarihisi Talat Koyiit hicri nc yzyl tasnifin altn a olarak
nitelendirmektedir.
TASNFN AMALARI:
1-Unutulmamas gereken en nemli eylerden birisi, hadislerin tasnifinden nceki
tedvin srecinde asl amacn ncelikli olarak hadislerin yok olmaktan ve
kaybolmaktan korunmas olduudur. Sra hadis malzemesinin tasnifine yani
dzenlenmesine gelince tedvin almalarnda olduu gibi hadislerin korunmas en
temel ama olmaya devam etmitir.
Muhaddisler her trl hadisi kitaplarna alarak, gelecek nesillere hadisleri yeniden
tenkit edebilme, tenkit ve yorumda yeni yntemler gelitirebilme, bundan da te
hadisler zerinden ok deiik aratrmalar yaplabilme imkn sunan bir bilgi
hazinesi devrederek bu konudaki dikkat, titizlik ve uzak grllklerini ortaya
koymulardr.
2- Derlenen hadisleri dzenli sistemli, kolay kullanlr hale getirilmesi.
3-Tasnifi balatan ve hzlandran en nemli etken, Hz Peygamber(sav)n
snnetinin Mslman toplumunda yaayan bir gelenek olarak devamnn
salanmasdr.
Ehls-Snne , Ehll-Hadis diye isimlendiren hadisiler kendilerini SLAM
toplumunun snnet izgisinde devamndan sorumlu bir grup olarak gryorlardr.
Ehll-Bida dedikleri snnet kartlarna ve snnetten sapanlara kar, derledikleri
ve tasnif ettikleri hadislerle cevaplar vermeyi dahas onlarn etkinliklerini
zayflatarak Snnetin etkinliini artrmay amalamlardr.
Hadislerin gvenilirlii asndan 3 tr kitap vardr.
1- Hadisleri yok olmaktan kurtarmak iin salam veya zayf her trl hadisi shhat
durumlar hakknda hibir bilgi vermeden bir araya getirenler.
2-Salam ve salam olmayan hadisleri bir araya getirmekle birlikte hadislerin
shhat durumu hakknda bilgi verenler ve kendi kanaatlerini belirtenler.(Tirmizinin
El-Camius-sahih bu gruba girer).
3-Kendi kanaatlerine gre sadece salam grdkleri hadisleri bir araya getirenler.
YAZILI YNTEMLERNE GRE HADS KTABI TRLER:
1 Konularna gre dzenlenmi olanlar. Bunlar Arapada Alel
ebvab kitaplar denir.
2-Ravilerine gre dzenlenmi olanlar. Bunlara Arapada Aler rical kitaplar
denir.
KONULARINA GRE DZENLENM HADS KTABI TRLER-
Tek bir konudaki hadisleri toplayan kitaplar Birden ok alt konu barndran
tekbir ana konuda yazlm kitaplar Tartma ve reddiye kitaplar Muvattalar
Snenler Camiler Musannefler.
TEK BR KONUDA YAZILAN KTAPLAR: Bu eserlerin erken dnemde yani
hicri ikinci yzylda yaylanlarndan bazlarna rnek verebiliriz.
Sfyan es-sevri-Kitabl-feraiz.
Zaide b. Kudame Kitabl-menakb
brahim b tahman kitab l menakb, kitab l ydeyn
Abdullah b el mbarek kitab t tahare, kitab s salat, kitab l menasik
Hicri nc yzylda yazlp gnmze ulaan tek konulu kitaplara u rnekler
verilebilir:
Nu aym b hammad el mervezi kitabl fiten
Ahmed b hamber kitab s salat , kitab l eribe , Ahkam n nisa
Muhammed b sa et-Tirmizi kitab email
Ebu Davud es sicistani Kitabl kader, Kitab alamin-nbvve
BRDEN OK ALT KONU BARINDIRAN TEK BR ANA KONUDA
YAZILMI KTAPLAR:
MANLA LGLKTAPLAR:
Ebu Bekr b Ebu eybe, Ahmed b. Hanbel , ed Deraverdi Kitabl iman bakl
kitaplar yazmlardr.
AHLAK VE ADAB KTAPLARI:
Buhar inin el edebl-mfred isimli ahlak hadislerini toplad kitab bu trn en
gzel rneidir. bn Eb d dnya , haraiti ve Sleyman b Ahmed et-Taberani ,
Mekariml ahlak isimli kitaplar yazmlardr. bne bu eybe nin de kitabl
edeb isimli bir kitab vardr.
Tefsirle ilgili Rivayetleri bir araya getiren kitaplar.
Sfyan es-Sevri, Zaide b Kudame, brahim b. Tahman, Abdullah b. El mbarek,
smail b uleyyei Muhammed b Fudayl, Vekib el cerrah Kitabt tefsir isimli
kitaplar yazmlardr.
ZHD KTAPLARI:
Zhd kitaplarnda dnyann geiciliini vurgulayan, dnya hrsnn zararlarn
anlatan, ibadet, gzel ahlak ve nefis terbiyesini tevik eden hadisleri ve seleften gelen
rivayetleri bir araya getirmek amalanmtr. Daha sonralar tasavvuf adn alan dini
hareketin dayanaklar olan hadisler ve rivayetler ilk defa bu kitaplarda
derlenmilerdir..
Ebu Musa b. brahim, Zaide b. Kudame , Abdullah b. El Mbarek , Veki b el cerrah ,
Ahmed b hanbel , hennad b seri et temimi , ebu zr a er razi , ebu hatim er
razi , Kitabz zhd balkl eserler yazmlardr.
FEDAL KTAPLARI :Fedail kitaplarnda belli davranlarn, ahslarn ,
mekanlarn zamanlarn faziletleri yani deerli olular ve stnlkleri ile ilgili
hadisler bir araya getirilir.
Belirli zamanlarn faziletine dair Nesai nin Kitabl cmas, amellerin faziletleri
zerine Nesai nin Amell yevm ve l leyle si , Kuran n faziletlerine dair Muhammed b
Eyyub el beceli nin Fedaill Kur an , Sahabenin faziletleri zerine Ahmed b Hanbel
in ve Nesai nin Fedails sahabe leri tasnif dnemi Fedail Kitaplar nn farkl trlerine
rnek olarak verilebilir.
MEAZ VE SYET KTAPLARI:
Meazi Hz. Peygamber (s.a.v.), (sav) in savalar, Siret/ Siyer ise, hayat anlamna
gelir.
Urve b .zbeyr b el Avvam, Amir b .urahbil e-abi, bn ihab ez-Zhri ,
Musa b Ukbe , bn shak, Mamer b Raid , Mutemir b Sleyman, Muhammed b.
mer el Vakidi Meazi konusunda kitap yazmtr.
SLAM tarihinde yazlan siyer kitaplarndan en mehuru ve klasik olan bn
Hiam n Siret bn Hiam ismiyle mehur olan eseridir.
TARTIMA VE REDDYE KTAPLARI:
Hadisciler belli konularda kendilerinden farkl grte olan Mslman veya Gayr-i
Mslim mezhep ve gruplara kar reddiye ve tartma kitaplar da yazmlardr.
Buhari Halku ef ali l bad, kitab l kraat halfel imam , Ref u l yedeyn fi s salat.
Ebu Bekr Ahmed b Amr E eybani- Ktabs sne fi ehadisis sfat.
Ahmed b hanbel in Kitab r redd ale l Cehmiyye.
Ebu Said Osman b Said ed Darimi nin er-Redd alel Cehmiye, En nakz alel Merisi
MUVATTALAR: Muvatta tr eserler yaygn olarak uygulana gelen belli blgenin
hadislerini toplamay amalamtr.. Gnmze ulaan tek muvatta Maliki
mezhebinin kurucusu Malik b. Enes dir.
SNENLER: Snen kitaplarnda Ahkam hadisleri denilen, Fkhi ierikli hadisler
yer alr. SLAM dini ile ilgili konular deiik taksimlere tabi tutulmulardr .En geni
taksime gre be ana balk halinde zetlenir: man, badetler, Muamelat(bireysel ve
toplumsal ilikiler),ukubat(cezalar),ve edeb(ahlak). Snenler hadislerle yazlm fkh
kitaplar niteliindedir.
MUSANNEFLER: Snenlerle aralarndaki en nemli fark, Snen lerin arlkl
olarak Hz Peygambere ait sz fiil ve takrirlerini ierirken , Musannef lerin bunlara
ilave olarak mevkuf hadis denen sahabe szleri ve uygulamalar ile, Maktu hadis
denen tabiun szleri ve uygulamalarn da iermeleridir. ki Musannef gnmze
ulam ve mehur olmulardr bunlar Abdurrezzak ve bn Ebu eybe nin
Musannefleridir.
CAMLER: Bu kitaplarda btn konulardaki hadisler bir araya getirildiinden bu
isim verilmitir. Snenlerdeki konular aynen Cami lerde de yer almakla birlikte,
Snenlerde olmayan man yaratl Kuran tefsiri, Kurann faziletleri, gemi
Peygamberler , Sahabe nin fazilet ve menkbeleri , Hz Peygamber (sav) hayat, emaili
gibi ilave konular yer alr . Ksacas hakknda hadis olan her konu bu kitaplarda. Kitab
ad verilen ana balklar ve bab ad verilen alt balklar halinde yer alr.
RAVLERNE GRE DZENLENM HADS KTAPLARI:
MUCEMLER:Baz alimler hadisleri ilk ravileri olan sahabilere gre ve sahabiler
de kendi aralarnda alfabetik olarak sralamak suretiyle gruplandrmlardr. Bu
anlamyla mucem ile msned e anlamdr.Baz alimler ise mucem ismini verdikleri
eserlerinde hadisleri ocalarnn ismine gre gruplandrlar.Bu ikinci tr mucemler,
hocalar mucemi anlamna gelen mucem-syuh diye isimlendirirler.
Mucem tr hadis kitaplar arasnda en mehur olanlar Taberani diye mehur olan
Ebul Kasm Sleyman b Ahmed et Teberani nin byk orta ve kk mucem olmak
zere hazrlad mucem idir.
1-El-Muceml kebir(Byk Mucem):Bu mucemde hadisler isimleri alfabetik
olarak sralanan sahabilere gre gruplandrlmtr.
2-ElMucems-evsat(Orta Mucem) Taberani bu eserinde iki bine kadar
hocasndan alm olduu 30 bin civarnda hadisi hocalarnn isimlerine gre sralar.
3-El Mucems-sair( Kk Mucem): Bin civarndaki hocasndan birer hadis
naklederek hazrlad bu eserde 1198 hadis yer alr.
MSNEDLER: Msned tr eserlerde hadisler, hadisin ilk ravisi olan sahabilere
gre sralanmaktadr. Msnedlerde sahabe ve tabiun szleri yer almaz. Hadis
tarihinde yz elli civarnda msned tr hadis kitab yazlmtr. Bunlardan
gnmze ulap baslm olanlar u melliflere aittir.
Abdullah b el Mbarek Humeydi Ali b. Cad eybe shak b rahuye Halife
b hayat Ahmed b hanbel Abd b Humeyd Bezzar Ebu Yala Ryani Ebu
Avane
Msnedler iinde en mehuru ve klasiklemi olan Ahmed b Hanbel in Msned
idir.
ETRAF KTAPLARI: Etraf kitaplarnda hadislerin tamam deil bandan bir
ksm yani ucu verilip hadisin farkl isnadlar yani deiik rivayet kanallar verilir. Bu
kitaplar genelde sahabe ismine gre tertip edilmilerdir.
RAV BYOGRAFLER: Hadis ravilerinin hayat hikayeleri, gvenilir olup
olmadklarna dair yazlan kitaplara rical kitaplar denir.
TASNF DNEMNN NDE GELEN HADS KTAPLARI
MAMER B. RAD VE CAM: Tabiundandr.Basra da on drt yanda Hasan
Basri nin byk rencisi tabiundan Katade b Diam enin yannda ilim tahsiline
balad. Mamer hadis tarihindeki ok nemli kiiler arasnda hadislerin intikalinde
nemli rol oynam kilit bir ahsiyettir. Yemen de vefat etmitir. Mamer in kayt
zannedilen El-Cami isimli eserinin 2 nshas Trkiye de bulunmutur.Bunlardan
birisi Trkiye nin byk kitap koleksiyoncularndan smail Saib Sencerin Ankara Dil
Tarih Corafya Fakltesine balad kitaplar arasndadr. kinci nsha amzn
yaayan en byk Mslman biyografi alimi Fuad Sezgin tarafndan kefedilip 1955
ylnda ilim alemine tantlmtr
MAM MALK VE MUVATTASI: Maliki mezhebinin kurucusu olan Malik b
Enes de Snnet Yurdu denilen Medine de dodu. Peygamber mescidinde hadis
nakleden kendilerine devlet hazinesi emanet edilse ihanet etmeyecek 70 kiiye
yetitim fakat hadis almadm.nk bu iin ehli deillerdi demitir. Yirmi yanda
fetva ve ders vermeye balamtr. 147 yllar civarnda halife Mansur un emriyle
soruturma geirmi ve onun emriyle Medine valisi tarafndan krba cezasna maruz
kalmtr. Daha sonra halife gerei anlam ve zr dilemitir. Muvattann resmi
yaptrm altnda kullanlmasna rza gstermemitir. Muvatta da senedi verilmeyen
hadislerde vardr. Bunlara bela tarikli hadis denir. Kur an dan sonra en sahih kitap
saylmtr. Daha sonraki yllarda Sahihan denilen Buhari ve Mslim in sahihleri telif
edildikten sonra da Muvatta bu nvann korumutur.
ABDRREZZAK B HEMMAM VE MUSANNEF : Hadisciler arasnda byk
hadis hafz , eygul SLAM gibi nvanlarla anlmtr. Sana da domutur. On yedi
bin hadisi ezbere bildii buna ramen hadisleri yazl kaynaklardan rivayet etmeye
ok nem verdii bilinmektedir.
BNU EBU EYBE VE MUSANNEF : Kufe de domutur. Aslen Belh lidir.
Abbasi halifesi Mtevekkil kendinden nceki halifelerin balatt mihne denilen
halka Mutezile mezhebinin grlerini devlet eliyle zorla kabul ettirme uygulamasn
kaldrnca, bn Ebu eybe ve aabeyi Osman dan Mutezile ve Cehmiyenin grlerini
rten hadisleri halka anlatmalarn istedi ve bu i iin onlara maa balad. bn Ebu
eybe bu amala Badat ta ok byk kalabalklara uzun sre ders vermitir. bn
Kesir Musannef iin kimsenin benzerini yazamayaca bir eser demitir. Bu
Musannef in en ilgin zelliklerinden birisi Hanefi Mezhebi imam Ebu Hanife ye
ynelik bir konu bal am olmasdr. Kitabr redd ala Ebi Hanife bal
altnda Ebu Hanifenin yz yirmi drt meselede Hz. Peygamber (s.a.v.),den gelen
hadislere muhalefet ettiini savunmakta ve muhalefet ettiini syledii drt yz
seksen be rivayeti sralamaktadr.
AHMED B HANBEL VE MSNED : Hanbeli mezhebinin kurucusudur,
Badat ta dodu. Babasndan kalan dokuma tezgahn kiraya vererek geinir, parasz
kalnca cretle kitap yazar veya kemer rer karsnn dokuduu kumalar
satard.Memun un halifeliinin son ylnda balatt ve sonraki halifelerin devam
ettirdii mihne denilen Kurann yaratlm olduu grn zorla benimsetme
uygulamasna direnenlerin banda Ahmed b Hanbel gelir.
DARM VE SNEN : Semerkantta dodu. Ahmed b hanbel ona servetler
sunuldu fakat itibar etmedi demitir. Merv de vefat etti. Snen i Abdullah Aydnl
tarafndan Trkeye evrilmi ve alt cilt olarak baslmtr.
KTB- STTE: Hicri drdnc asrn balarnda yaam olan bns-Seken den
hadis kitaplar tavsiye etmesi istenince Buhari ve Mslim in Cami leri ile Ebu Davud
ve Nesainin Snenlerini gvenilir bulduunu belirtmitir.Daha sonra bunlara
Tirmizinin Cami i de eklenerek el-Usull-Hamse: Be ana kaynak ismi verilmitir.
zellikle Maliki Mezhebini benimseyen Endlsl ve Kuzey Afrikal alimler bata
olmak zer baz alimler bu be esere altnc eser olarak. Maliki Mezhebinin imam
mam Malik in Muvatta sn ekleyerek bunlara El-Ktbs-sitte ismini vermilerdir.
bnul-Kayeserani bu be esere bn Mac enin Snen ini ekleyerek bunlara El-
Ktbs-Sitte ismini vermitir. Cemmaili diye tannan Ebu Muhammed Abdulani
b .Abdulhamid , el-Kemal fi esmair-rical isimli eserinde altnc kitap olarak bm ace
nin Snen ini dahil ettii alt kitabn ravilerinin hal tercmelerini bir araya
getirmitir.
bns salah , Alai ve bn hacer el-Askalani ise bn Macenin Sneninde ok sayda
zayf hadis olmasndan hareketle ona gre hadisleri daha salam olan Dariminin
Snenini el-Ktbs-Sitte nin altnc kitab olarak kabul etmektedirler.
Alt kitaba Malik in Muvatta n dahil etmeyenler onu gvenilir bulmadklarndan
deil, iindeki hadislerin alt kitabn dier kitaplar iinde yer alm olmasndandr.
BUHAR VE EL CAMUS SAHH : Buhara da dodu. Babas smail Abdullah
b el-Mbarek tir.11 yanda hocas Dahilinin hatalarn bulmasyla evrenin dikkatini
zerine ekti.Mihne olayndan Buharide etkilenmitir. Buhariyi karalayanlarn
banda hocas Muhammed b. Yahya ez Zhli gelmektedir.Horasan vaili Zhli
Buharinin devlet adamlarna mesafeli durduunu onlarn ayaklarna gitmeyi ilmin
onuruna ve vakarna aykr grdn bildiinden onu bu duyarl noktasndan
vurmak istemi ve sarayna gelerek kendisine hadis okutmasn istemitir. Buharinin
bu istei reddetmesi zerine onun ehli snnete aykr grler savunduu
gerekesiyle lkesini terk etmesini istemitir. Buhari Semerkanta gitmek zere yola
km, Hartenk denilen kasabada akrabalarn ziyaret ederken bu olaylarn
zntsnn etkisiyle hastalanm ve vefat etmitir. Kabri Semerkanta 3 mil
uzaklktaki Hartenktedir..
Emirul-mminin fil-hadis, yani hadiste btn Mslmanlarn bakan nvanyla
anlan Buhari olaanst bir hafzaya sahipti.
El Fellas Onun bilmedii hadis , hadis deildir demitir. bn Huzeyme: Gk
kubbe altnda ondan daha iyi hadis bilen yoktur demitir.
Buhari sahih hadisleri konularna gre bir araya getiren ilk muhaddistir.
Buharihan denilen ve Buhari okuyan anlamna gelen bir meslek
olumutur.Mustafa Kemal in emriyle ilk meclisin alnda Buhari hatimi
yaplmtr.
MSLM VE EL CAM U S SAHH :
Niaburda dodu, on iki yanda Muvatta okuyarak hadis renmeye balad.
Kuma ticaretiyle uratndan Bezzaz lakabyla anlrd. Niabur cmerdi diye
anlrd.Mslim sahih ine on be yanda balam , on be senede tamamlamtr.
Tekrarlaryla on iki bin tekrarsz drt bin civarnda hadis bulunmaktadr.
TRMZ VE SNEN :
Tirmiz de dodu, Tirmiz de vefat etti. Kitabn ilim dnyasna Kimin evinde bu
kitap bulunursa orada konuan bir peygamber vardr diyerek savunmutur. En
nemli zellii her hadisin sonunda hadisin shhat durumunu , dier kanallarn, o
konudaki fakihlerin ve alimlerin grlerini vermesidir.stnlk sralamasnda
Ktbi-Sitte nin nc kitab olarak kabul edilir.
EBU DAVUD VE SNEN :
ran Afganistan snr blgesinde dodu. yi bir Mslman olmak isteyen kiiye
u drt hadis yeter demitir. 1- Ameller niyetlere gredir. 2- Kiinin kendini
ilgilendirmeyen gereksiz eylerden uzak durmas iyi Mslman olduunu gsterir. 3-
Kii kendi iin sevdiini kardei iinde sevmedike iyi Mslman olamaz. 4- Helal
haram bellidir.Ona gre zayf hadis akl ve kyasla hkm vermekten nce gelir.
NESA VE SNEN :
Nesa da dodu. On be yanda hadis renmeye balad.Msr ve Humus ta kadlk
yapt. Filistindeki Remle de vefat etti Kuds e defnedildi. Baka bir kaynakta
Mekkede vefat edip oraya defnedildii bildirilir.Snen i el-Mcteba ismiyle mehur
oldu.
BN MACE VE SNEN :
Kazvinde dodu.15-20 yalar arasnda Kazvinli hadiscilerden eitim ald.Snen i
4341 hadis ihtiva eder. Bunlardan 1000 kadar zayftr.
Son dnemlerde Ktb i Sitte ye , Muvatta, Darimi nin snen i ve Ahmed b hanbel
in Msned i eklemek suretiyle meydana gelen dokuz kitaba Ktb-i
Tisa denilmektedir.Bu dokuz kitap Wensinckin Concordance denilen hadis
indeksinde yer almalar sebebiyle bu ismi almlardr.
4.NTE TEMEL HADS KAYNAKLARI ZERNE YAPILAN
ALIMALAR
Sadece sahih hadisleri bir eserde toplama faaliyeti ilk defa nc asrda Buhari
ve Mslim tarafndan balatlmtr.
Mstahrec tr eserler temel hadis kaynaklarndaki hadisleri ali isnadla elde
etmek ve onlar daha gl klmak amacn gerekletirmek iin hazrlandlar.
bn Mende rivayet ettii baz hadislerin ardndan bunlarn Buhari ve Mslim in
eserlerinde de bulunduu aklamasn yapmaktayd. Bylece onlarn hadis
konusunda otorite olduklarna ilk iaret eden alim olmutur.
Buhari ve Mslim in Sahih lerinin SLAM dnyasnda hretinden ilk defa
bahseden ise Hakim en-Nisabr olmutur.
Ktb-i sitte zerinden yaplan almalar dneminde temel hadis kaynaklarn
tamamlayan, bir araya getiren (cem) , birbiriyle mukayese eden (zevaid) , onlar
aklayan (erh) ve hadisin kaynan gsteren (tahric) eserler yazlmtr.
TAMAMLAYICI ESERLER
MSTEDREK TR ESERLER: Mstedrek tr eserler, nceki dnemdeki bir
mellifin artlarna uyduu halde kitabna almad hadisleri toplamak suretiyle onun
eksiklerini tamamlayan kitaplardr..
MSTEDREK ALES-SAHHAYN: Bu trn en tannm almas HaKim en
Nisaburi nin el-Mstedrek ales-Sahihayn isimli eseridir. El Mstedrek te bulunan
hadislerin tamam sahih deildir.
MSTAHREC TR ESERLER: Mstahrec daha nce telif edilen herhangi bir
hadis kitabnda bulunan hadisleri , teker teker ele alarak kitap sahibinin senedinden
baka bir senedle rivayet etmek suretiyle meydana getirilen hadis kitabdr. Ebu
Avane el-sferayini nin el-Msnedl-muhrec ala kitab Mslim b Haccac ile Ebu
Nuaym el- ffahani nin en-Msnedl Mstahrec ala Sahihil-mam Mslimi en
tannm mstahreclerdir.
DERLEME NTELNDE ALIMAAR: Bu alma tr, Buhari ve Mslim
in Sahihleri bir araya getirmekle balamtr.
Buhari ve Mslim in el-Camius sahih lerindeki hadisleri bir araya toplayan
eserlerin ilk rnei Cevzaki ye aittir.
KTB-STTE Y VE DER BAZI KAYNAKLARI BR ARAYA GETREN
ALIMALAR:
EL-CAMBEYNEL-USULS-STTE: bn Mac enin Snen i yerine mam Malik
in el-muvatta n koyarak Ktb-i sitenin hadislerini ilk defa bir araya toplayan
alim Rezin b. Muaviye olmutur.
CAMUL-USUL L EHADSR-RESUL: Rezin in hadisleri yerli yerine
koymadn dnen Mecdddin bnl Esir onu Camiul-usul li ehadisir-Resul
adyla yeniden dzenlemitir.
MESABHUS-SNNE: Tesbit edilebildii kadaryla Ktb i sitte ve dier temel
hadis kaynaklarn esas alarak hadis kitab derleyen ilk alim Beavi nisbesiyle tannan
Hseyin b.Mesud olmutur.Eserde ilk defa hadislerin isnadlar terk edilmitir.
MesabihuS-snne hadislerin isnadnda sadece sahabiyi zikredip dier ravilerin terk
edildii ilk eserdir. Daha sonra telif edilen derlemeler hadis kitaplarnda da bu
yntem uygulanmtr.
CEMUL-CEVAM VE EL-CAMUS-SAR: Suyuti nce bata Ktb- sitte
olmak zere yetmi hadis kitabndaki btn hadisleri bir araya getirmek zere
Cemul-cevami ni daha sonra da el-CamiuS sair isimli eserini telif etmitir. Cemul
cevami Suyutinin btn hadisleri toplamak zere kaleme ald eserdir.
KENZL UMMAL: Kenzl ummal Ali el-Mttaki el-Hindi nin Suyutiye ait sz
konusu iki eseri ile Ziyadetl-Cami adl zeylindeki rivayetleri fkh konularna gre
alfabetik olarak dzenledii hadis kitabdr.
CEMUL-FEVAD: Cemul-fevaid Rudani diye tannan Muhammed b Muhammed
el-Maribinin bnl-Esir in Camiul-usul ile Heyseminin Mecmauz zevaid ine bn
Mace ve Darimi nin es-Snen lerini ilave etmek suretiyle on drt temel hadis
kitabndaki hadisleri bir araya getirdii eserdir.
MUKAYESEL ALIMALAR:
ZEVAD KTAPLARI: Herhangi bir hadis kitabnn bir baka hadis eseri veya
eserleriyle karlatrlp birincisinin ikincisinden fazla olarak ihtiva ettii hadisleri
bir araya getiren eserlere Zevaid kitaplar denilmektedir. lk zevaid kitaplar Mooltay
b. Kl ve bnl-Mlakn tarafndan hicri sekizinci asrda telif edilmitir. Zevaid tr
eserlerin en tannmlar Heysemi, Busiri ve bn Hacer in eserleridir.
MECMAUZ ZEVAD: Bu trn en tannm eseri Heysemi nisbesiyle tannan Ali
b. Ebi Bekr in Mecmauz-zavaid ve menbaul-fevaid adl kitabdr.
THAFL-HIYERE: Busuri nisbesiyle tannan Msrl muhaddis Ahmed. Ebi
Bekir in ithafs-sadetil-mehere adyla da tannan thafl hyere bizevaidil-
mesanidil-aere isimli kitabnda on msnedin zevaidini yapmtr.
EL-****LBL Aliye
bn Hacer el-Askalani nin el-****libl-aliye bi zevaidil-mesanidiS-semaniye
isimli eseri de gnmze ulaan nemli zevaidlerindendir.
ZEVAD TR ESERLER FAYDALARI:
1:Gnmze ulamayan birok hadisi ihtiva etmek.
2:Farkl kaynaklardaki hadisleri toplayarak tekrarlarn nlemek.
3:Msned ve mucem tr eserlerdeki hadislerin konularna gre tasnifini yapmak
suretiyle istifadelerini artrmak.
 4-Msned ve mucem tr eserlerdeki hadislerin shhat durumlar hakknda bilgi
vermek.
5:Ferd, arib ve zayf olarak bilinen birok hadislerin kuvvet kazanmasn salamak.
6:Zevaidlerde birbirini aklayc ve tamamlayc ayrntlar muhafaza edilerek baz
hadislerdeki kapalln giderilmesini salamak.
ETRAF ALIMALARI: Hadislerin ba tarafndan bir ksm zikredilmek
suretiyle sahabe adna veya hadis metinlerine gre alfabetik olarak dzenlenen
eserler etraf diye isimlendirilmektedir. Bu trn ilk rnekleri olan Halef el-Vasti ve
Ebu Mesud ed-Dmaki nin Etrafs- Sahihayn isimli eserleri Buhari ve Mslim in
sahihleri ile ilgilidir. Muhammed erif Tokadinin Mftahus-Sahihayn da tannm
etraf tr eserlerdendir.
TAHRC ALIMALARI:
Tahric almalar ile de genellikle hadis ilminin dndaki dier ilim dallarna ait
kitaplarda mevcut hadislerin temel hadis kaynaklarndaki yerlerine iaret eden
kitaplar kastedilmektedir.
Zeylaninin Nasbur-raye fi ehadisl- Hidaye adl eseri Hanefi mezhebinin en
tannm metinlerinden biri olan Burhaneddin el-Merginaninin el-Hidaye si zerine
yaplan bir tahric almasdr.
Bir dier tannm tahric eseri mam Gazzalinin hya ulumid-din adl eseri
zerine Zeynddin el-Iraki nin almasdr.
Tahric yntemi konusunda Trke bir alma, Salahattin Polat, Habil Nazlgl ve
Sleyman Doanay tarafndan mtereken hazrlanm olan Hadis Aratrma ve
Tenkit klavuzu isimli kitaptr.
BELRL KONULARLA LGL ALIMALAR:
ET-TERB VET-TERHB: Terib iyilie tevik, terhib ise ktlkten
sakndrmak demektir. Mnziri et-Terib vet-terhib isimli eserinde iyilie tevik eden
ktlklerden sakndran hadisleri bir araya getirmitir.
RYAZS-SALHN: Riyazs-salihin min hadisi seyyidil-mrselin olan eserde
1900 civarnda hadis bulunmaktadr.Nevevi bu kitabyla ayet ve hadiseri esas alarak
fert, aile ve toplum plannda uyulmas gereken prensipleri ortaya koymay
amalamtr.
HALK ARASINDA YAYGIN OLAN HADSLER TOPLAYAN
ALIMALAR:
EL-MAKASUDL HASENE:Sahibi Sehavidir. Eserde halk arasnda hadis diye
mehur olan 1356 sz alfabetik olarak incelenmektedir. Zikredilen szn hadis
kitaplarnda bulunmamsa bu duruma iaret etmek zere la asle leh asl yoktur
ifadesiyle iaret edilmektedir.
KEFUL-HAFA: Aclunini eseridir. Halk arasnda hadis diye dolaan szlerin
hadis olup olmadn ortaya koymak amacyla yazlm en hacimli eserdir.
ERH ALIMALARI:Hemen hemen hadislerin tamamnn ravilerine veya
konularna gre kitaplara getii nc asrdan sonra ise hadislerin anlalmasna
ynelik erh almalar genellikle kitaplar esas alnarak yaplmaya baland.Belli bir
kitab esas alan ilk erh almas hicri drdnc asrda Hattabi tarafndan Buhar
inin Sahih i zerine yaplmtr. Bir aratrmada Buharin nin el-Camius sahih iyle
ilgili 197 erh almas yapld tesbit edilmitir.
MUVATTA ERHLER: nc asrdan itibaren Muvatta zerine erh
yaplmaya balanmtr. Ebu l Velid el Baci nce kaleme ald el stifa adndaki
eserini ihtisar etmi, fkhi meselelerin Muvattadaki delillerine iaret edecek ekle
getirmitir.Byle bir seim yapld iin esere el-Mnteka adn vermitir. Eser
Maliki mezhebine gre yazlm, Ahkam yn arlkl bir erhtir.
BUHAR ERHLER: Buhar inin el-Camius sahih i zerine hadis kitaplar
arasnda en ok erh yazlan eserdir. Buhari erhleri arasnda bn Hacer el-
Askalaninin Fethul Bari bi erhi SahihiBuharisi, Bedrddin Ayni nin Umdetl kari
fi erhi Sahihil Buhari si ve Kastallaninin rads-sari li-erhi Sahihil- Buhari si en
tannm olanlardr.
MSLM ERHLER: Bilindii kadaryla Mslimin e-Camius sahih iyle ilgili
ilk erh Mazeri nin el-Mulim bi fevaidi Mslim eseridir.erhler arasnda en muteber
kabul edileni Nevevi nin el-Minhac dr.
EBU DAVUD ERHLER: Hattabinin Ebu Davud n es-Snen i zerine yapt
Mealims Snen isimli kitab ilk hadis eri kabul edilir.
TRMZ ERHLER: Tirmizinin elcamius sahih i hakknda yaplan erhler
arasnda Ebu Bekir bnl-Arabi nin Arizatl-ahvezi si ve Mbarekfuri nin Tuhfel l
ahvezi bi erhi cami i t-tirmizi en tannm olanlardr.
NESA VE BN MACE ERHLER:Nesai nin tesbit edilen ilk erhi Ali b
Abdillah b. Halef en-Ensari ye aittir. Nesainin en tannm erhi ise Suyutinin Zehrur
ruba alel Mcteba isimli eseridir.
bn Macenin tesbit edilen ilk erhi hicri sekizinci asr alimlerinden Mooltay b. Kl
a aittir. bn Mac enin en tannm erhi ise Suyutinin Misbahuz-zcace ala Snen i
bn Mace isimli eseridir.
RAV ALIMALARI: Ktb-i sitte de ad geen ravilerin hemen hepsini ihtiva
eden ilk alma Cemmaili nisbesiyle tannan Abdlgani b. Abdilvahid el-Makdisi
tarafndan telif edilmitir.

NTE5
*slm dnyasnda 18. yzyln bir ksm ile 19. yzylda hadis
alanndakialmalaryla ne kan blge, Hint Alt Ktas diye isimlendirilen
blgedir.Yani gnmzde Mslmanlarn yaad Hindistann baz blgeleri ile
Pakistann oluturduu corafyadr.
*Hadis ve snneti kabul etmek istemeyen dnce ve ahslara ilk defa hicr ilk iki
asrda rastlanmt. On dokuzuncu yzyln balarna kadarslm dnyasnda hadis
muhalifi grlere pek fazla rastlanmaz. Bu dnemdeyeniden ortaya kan snnete
muhalefet ve kar k, hadisle ilgilenen Mslmanlarda ve zellikle limlerde belli
bir hareketliliin meydanagelmesine yol amtr.Bilhassa yazma eserlerintenkitli
neirleri yaplm, bylece dne dayal kltr mirasmz aninsannn dikkatine yeni
bir ehre ile tekrar sunulmutur.

OSMANLI DNEMNDE HADS LM

*Osmanl Devletinin siyas varln kazanmaya alt sralarda Msr ve Suriyede

hadis biliminin byk simalar eserlerini veriyorlard. Hicrsekizinci, milad on
drdnc asrn byk limleri Birzl (. 739/1338),Mizz (. 742/1341) ve
rencisiZeheb (. 748/1347) vefat ettiinde,Osmanlnn kuruluundan yaklak
yarm yzyl gemiti. Zehebden birasr kadar sonra byk hadisi bn Hacer el-
Askaln (. 852/1448)dneminde, Osmanl eitim sisteminde de drulhadsdenilen
hadis medresesi kurulmu bulunuyordu.
*lk Osmanl drul hadsinin I. Murad devrinde znikte andarlHayreddin Paa (.
789/1387) tarafndan yaptrld kabul edilir. Bu asrn en nde gelen ismi bn Melek
diye tannan zzeddin Abdllatiftir(.797/1394). Tirede mderrislik yapan bn
Melek Osmanl medreselerinde enok okunan hadis kitaplarndan olanSgnnin
Merikul-envr zerine Mebrikul-ezhr isimli erhini yazmtr.

*Osmanl drulhadslerinin en nemlilerinden birisi, II. Muradn 1435deyaptrd

Edirne Drulhadsidir.Fatih Sultan Mehmedin hem hocas hem de eyhlislm olan
Molla Grnnin (. 893/1487) el-Kevserul-cr il riyzil-Buhr adl Buhr erhi
bu dnemin eserlerindendir.
*II. Bayezid dneminde 1485 ylnda Amasyada yaptrlan Abdullah Paa Drulhadsi
ile Knn devrinde 1557de yaplan Sleymaniye Drulhadsi nemli kurumlardr.
zellikle Edirne ve Sleymaniye Drulhadsleri Osmanl st dzey yneticilerinin
hem yetitirildii hem deynetim hiyerarisinde grev stlendikleri yerlerdir. Bu
asrdaSeyd elebinin ( . 932/1525) kaleme ald Mustahrec minel-Buhr adl
hadiskitab siyaset konuludur. Molla Ltfi de (. 901/1495) Talka alel-Cmissahh
adl bir hadis kitab telif etmitir.

*Msrn Osmanl ynetimine katlmas, Anadolu hadisiliinin gelimesinde dnm

noktas olmutur. Osmanl dnemi Msrn hadisileri arasnda ilk akla gelen
Mnavdir (. 1031/1621).Osmanl Msrnn en nemli simalarndan biri deMurtez
ez-Zebddir (. 1206/1791).

*Kann dneminin sekin limi bn Kemlin hadis alannda birok eseri

bulunmaktadr. II. Selim devrinde padiahn hocas Atullah Efendi tarafndan
Birgiv Mehmed Efendi (. 981/1573) adna Birgide yaptrlan Atullah Efendi
Drulhadsi Osmanl medrese sisteminde nemli bir statye sahipti.

*XVIII. asrda Osmanl Anadolusunun en nde gelen hadisisi,Amasyada doan

Yusuf Efendizdedir (. 1167/1754). Elliden fazla esereimza atan Yusuf Efendi byk
bir Buhri erhi ile yarm kalm bir Mslim erhinin de sahibidir.

*Osmanl eitim sisteminde ayrcalkl bir yeri olan drulhadslerde dersmetni olarak
Sahhul-Buhr, Sahhu Mslim,Begavnin Mesbhus-snne,Sgnnin Merikul-
envr gibi eserleri okutulmutur.

Ahmed Ziyeddn Gmhnev

*Dn tahsilinden sonra tasavvufa yneldi ve Hlid eyhi Ahmed el-Ervdye intisap
etti.Mnev tekmln tamamlaynca eyh olup tarikatnn nerine balad.O,
tekkesinde hadisokutmaya arlk vermi, bylece Gmhneli Dergh bir drul
hadshviyeti kazanmtr.

*Gmhnevnin hadis alannda yazd nemli eseri Rmzl-ehdsson dnemin

en ok okunan hadis kitaplarndan birisi olmutur. Eserinierdii 7103 hadisin
6402si kavl ve fiil merf rivayetlere, 701iReslullahn hilye ve emiline dairdir.
*Gmhnev, Rmzl-ehdsi daha sonra Levmiul-ukl ismiyleksa olarak erh
etmi ve bu eser be cilt halinde baslmtr. Bunlarn yansra onun Garibl-ehds
adyla 800 kadar hadisi ieren baka bir eseridaha vardr. Bunu da yine kendisi
Letifl-hikem ismiyle erhetmitir. Onun hadise dair bahsedilmesi gereken son
eseri, pek ok hadis liminin yapt gibi krk hadis derlemesi olan Hads-i Erbandir.

Muhammed Zhid el-Kevser

*Muhammed Zhid el-Kevser nin

pekok ilm makalesi ve telif kitab vardr. Kitaplarndanikisi hl eitli alardan
ilim leminde gndeme gelmektedir. Bunlarda ilki Hatb el-Baddnin Trhu
Badt isimli hacimli eserinde Eb Hanfenin biyografisine dair blmde yazd
olumsuz dnce ve nakilleri eletirmek maksadyla kaleme ald Tenbl-Hatbtir.
kincisi ise tasnif dnemi muhaddislerinden bn Eb eybenin el-Musannefinde yer
alan yine Eb Hanfenin grlerini eletiren blme cevap olarak yazd en-
Nketttarfe adl eseridir.

*Ayrca birok kitabn ilmi neirlerini de yapmtr.Makaleleri Makltul-Kevser

ismiyle bir kitapta topland.Kevser, mam finin en zor olarak nitelendirdii fakih-
muhaddis sfatn kendisinde birletirmi bir limdi.

TRKYE CUMHURYET DNEMNDEHADS LM

*Din eitim asndan fetret devri olarak isimlendirilebilecek olan 1920-1950li

yllarn hadis almalar asndan da ok farkl olmad grlmektedir. Budnemde
Diyanet leri Bakanl, Trk milletinin dinini renebilecei Murtez ez-Zebd
tarafndan yaplan Sahh-i Buhr Muhasarn tercme veerh ettirerek yeni alfabe ile
Trkeye kazandrma amacyla BabanzdeAhmed Naimi grevlendirmitir. Ahmed
Naimin balayp ancak cildinitamamlayabildii eser Kmil Miras tarafndan
tamamlanm ve Diyanet leriBakanl tarafndan 19281949 yllar arasnda 12
cilt olarak baslmtr.Melliflerin bu almadaki baarlar ve Ahmed Naimin
yazm olduuhadis usl ile ilgili mukaddimenin orijinallii, eseri Cumhuriyet
tarihindekiklasiklerin arasna tamtr. Diyanet leri Bakanlnn klasik
eserleritercme faaliyeti yava da olsa Riyzs-slihn (19491965) ile devam
etmitir.

*1950li yllara kadar Diyanet leri Bakanlnn nclk ettii bufaaliyetin yannda
krk hadis geleneinin ya da hadis says biraz artrlarak101 veya 1001 hadis tercme
ve erhinin yapld grlmektedir. Ahmed Naimin Krk Hadisini(1925) veya Mnir
Selmi Yurdatapn Binbir Hadis Tercmesi ve Tefsirini (1941) buna rnek olarak
zikredebiliriz. Tercmefaaliyeti olarak nitelenebilecek bu tarz almalarn yannda
Ahmet HamdiAksekinin nsznde hadisi reddedenlere kar uzun uzun
mdafaalardabulunduu Peygamberimizin Vecizeleri (1945), Zkir Kadiri
UgannDinve Gayr Din Rivayetler (1926) adl makalesini hadisle alakal
problemlerinele alnd zgn almalar olarak zikretmek yerinde olacaktr.

*1960l yllara kadar tpk daha nceki yllarda olduu gibi bellirakamlarda hadislerin
tercme ve erh edilmesi en fazla bavurulan almatr olarak
grlmektedir.Mesala Ahmed Davudolunun tercme ve erh ettii Blul-Merm
Terceme ve erhi (19661967) ve Mehmet Sofuolunun yapt Sahh-i Mslim ve
Tercmesi (19671970) buna gzel bir rnektir. Daha sonra Ahmed Davudolu da
Mslimin Sahhini geni bir ekilde erh ederek tercme etmi ve bu eser on cilt
halinde baslmtr (1977-1983). Hadis tercmesine ynelik bu faaliyet mam
MalikinMuvattann, Darimnin Sneninin Trkeye kazandrlmasyla devam etti.
Grld zere 1967 sonras seme eserlerin deil de temel kaynaklarn
tercmesine ynelinmi,1980 sonras ise bu alanda altn a yaanm, hemen hemen
btn klasikler Trkeye kazandrlmtr.

*Trkiyede akademik hadisiliin balatcs, aslen Bosnal olup uzunyllar bata

Ankara lhiyat Fakltesi ve Erzurum slm limlerFakltesinde dersler veren M.
Tayyip Okitir.

HND ALT KITASINDA HADS LM

Sahabe-i kirmn Hz. Peygamber hayattayken Hind blgesine gidip gitmediklerine

dair bir bilgimiz yoktur. Nakledildiine gre Hind sahillerine hicri 15. ylda Hz.
merin halifelii zamannda koldan aknlar yaplmt.Bunlar Hz. merin
Bahreyn ve Uman valisi Osman b. Ebil-s es-Sekaf balatmt. Bu zat, kardeleri el-
Hakem ve el-Mureyi, gnll mcahidlerle Hind sahillerine gndermi, onlar da
gidip baaryla geridnmlerdi. Bu aknlara katlanlar arasnda sahbler de
bulunmu olmaldr.Hind sahili olan Sind blgesinin fethi ancak hicri 93de
gereklemiti.Muhammed b. el-Kasm es-Sekaf, Emev Halifesi Velid b. Abdilmelik
zamannda Sindi fethetmiti. Grlyor ki, Tifli Sakfe kabilesi
mensuplarnn(Sakaflerin), slmn Hind diyarna girmesinde bykemekleri
gemiti. Fetihden sonra Sinde, etbut tbinden ve Emev-Abbs zulmnden kaan
Ehl-i Beytden birok kimse gidip yerlemiti. Hasan el-Basrnin (. 110/728)
talebesismail b. Msa, Hinde ok gidip geldii iinNezlu Hind lkabya anlmt.
Halife Mehdnin h. 159da gnderdii ordunun iinde mehur hadisi Reb b. Sabh
(. 160/776) de vardr.

*kinci asr hadisilerinden biri de Sinde nisbetle bilinen Eb Musa Nech es-
Sinddir. Bu zat mez ve siyerle ilk uraanlardandr. Bir dier hadisi, Rec es-
Sind de byk bir hadisi idi.

*Hindle bylece balayan mnasebetler meyannda drt asr boyuncaoralara da

rihleler yaplm, oralarda da hadis renilip retilmiti. Budnemde Hind
blgesinde yetien muhaddislerden biri de Ebu Cafer ed-Deybldir.Deybl,Hz.
Peygamberin mektuplarn ilk toplayan kii olarak bilinmektedir.
*Dekkende devlet kuran Behmenler zamannda hadise ilgi gsterilmiti.zellikle
Sultan Muhammed el-Behmen(saltanat: 780-799) Hind sultanlarnn hadise ilk ilgi
gsterenlerindendi. O, byk ehirlerde hadisle uraanlara aylk balatmt.

*Bu arada Safevlerin randaki ibasks, oradaki Snn limlerin de Hinde

gmelerine ve dier slmilimler arasnda hadis ilmini oraya gtrmelerine yol
amt. Bu limlerden birisi Seyyid erf Crcnnin talebesi ve Sahh-i Buhrnin
li senedine sahip olan eyh Nureddin Ahmed e-rz idi.
*Hadis ilmi Hind diyarnda hicr 9. asr sonu, 10. asr balarnda geniyaylma imkn
bulmutu.Hind, 10. asr ortalarnda byk bir hadisi grr: eyh Ali el-Muttak.En
mhim eseri 957-971 yllar arasnda yazd Kenzl-ummldr.
*Byk lim birok talebe yetitirmiti.Bunlar arasnda eyh Muhammed Tahir el-
Fetten (. 986/1578)zikre deerdir.Fettennin Eserleri Tezkiretl-mevzut adl
mevz hadis kitab ile Mecmeu bihrilenvrisimli hadis lgati nemlidir.

*Hindde hadisin yaylmasnda en ok eyh Abdlhak b. Seyfuddin el-Buhr ed-

Dehlevnin (. 1052/1642) emeinin getii anlalmaktadr.Onun bu husuta O,
hadis ilmini Hindde ilk yayan kimsedir! denilecek kadar byk hizmeti
olmutu.Eserleri;el-Lemet erhul-Miktdr. Mikt zerine yazd dier erh
Farsa olup Euatl-lemet adn tar. Yetitirdii talebeleri arasnda olu Nrulhak
(. 1073/1662) davardr. Bu olunun Sahh-i Buhrzerine Teysrul-Buhr isimli bir
erhivardr.

*Nrulhakn olu Hafz Fahreddin, babasnn eksik Sahh-i Mslimerhini

tamamlamt. Hafz Fahreddinin olu eyhul-slm ise Sahh-iBuhrye Farsa bir
erh yazmt. eyhul-slmn olu Delhiden Rmpra gemi veel-Muhaddisur-
Rmpr diye mehur olmutu. Onunda birok eseri vardr.

*Hicri 12., miladi 18. asra gelindiinde Hind Alt Ktasnda hadis ilmikonusundaki
faaliyetlerin daha da younluk kazand, Hicaza ilim tahsilinegiden Hindistanl
alimlerin bazlarnn orada yerleerek, bazlarnn lkelerinednerek hadis ilmini
nerettikleri grlmektedir.Ktb-i sitte zerine yazd hiyeleriyle tannan Ebul-
Hasen es-Sindi (. 1138/1725) ve MuhammedHayt es-Sindi (. 1163/1749) Hicaza
yerleen Hindistanl limlerdendir.

*Bu blgede hadis ilminde en kkl etkiyi yapm olan, hi phesiz, ahVeliyyullah
b. Abdirrahm ed-Dehlev (. 1176/1762) olmutu. Bu byklim, Hicza gidip ilim
tahsil ettikten sonra geri dnm ve kendisini ilimnerine
vermiti.Eserleri;Hccetullahilblia,zletl-haf, Muvatta erhleri el-Msevv
(Arapa) ve el-Musaff(Farsa) nemlidir.

*ah Veliyyullah ed-Dehlevnin oul ve torunlarndan hadis okuyup ilim tahsil eden
nemli ahsiyetlerdenNezr Hseyin ed-Dehlev Delhide Ehl-i Hadis Medresesini
kurmutur.Bata Muhammed Kasm Nanotev ve Reid Ahmed Gangoh olmak
zeredier bir grup ise, Kuzey Hindistanda bulunan Seharenpur yaknlarndaki
Diyobend kasabasnda Ezherul-Hind olarak hret bulan Darul-Ulm Diyobend
Medresesini amlardr.
*Ehl-i Hadis medresesi mezhep taklidini reddedip, dorudan hadislerleamel etmeyi
ve itihad yapmay savunmu ve bu erevede eitimlerinisrdrm; Diyobend
medresesi mensuplar da Hanefi mezhebine bal olarak hadis eitimine arlk
vermitir.

*Bugn bu alanda istifade ettiimiz Azimbdnin Avnul-mabd erhu Sneni Eb

Davud (Ehl-i Hadis),Mbarekprnin Tuhfetl-ahvez erhu Camiit-Tirmiz (Ehl-i
Hadis), HalilAhmed Sehrenprnin Bezll-mechd fi halli Eb Davud
(Diyobend),Kemrnin Feyzul-br (Diyobend),Bennrnin Merifus-
Snen(Diyobend) adl Snen-i Tirmizi erhi, Muhammed Zekeriya el-Kandehlevinin
Evcezl-meslik (Diyobend) adl Muvatta erhi gibi nemli eserler bu dnemin
rnlerindendir.

*ah Veliyyullahn takipisi olduklarn savunan Ehl-iHadis ve Diyobend ekolleri

yannda Ahmed Rza Hann kurduu Birelviyye ekol ile bir grup limin Leknevde
atklar Nedvetl-ulem Medresesinde de dier dini ilimler arasnda hadis eitim ve
retimi de verilmitir.

*Nedve ise temelde bat tarz eitim veren veHindistanda modernizmin babas olarak
grlen Sir Seyyid Ahmed HannAligarh Koleji ile geleneksel eitim veren Diyobend
Medresesinin birsentezi grnmndedir. Bu okuldan yetien ve hadis ilmi
almalarnakatkda bulunan nemli ahsiyetler arasnda, okulun kurucularndan
iblNumn, Seyyid Sleyman Nedv ve Ebul-Hasen Nedv gibi
isimlerbulunmaktadr.

*Hind Alt Ktasnda biraz daha detayl tantlmas gereken limler sras ile;

1) Muhammed Enver h Kemr

Kemr mrnn te birini Diyobendde geirdi. Pek ok talebeyetitirdi. Bu arada

Kadiynlik fitnesine kar byk mcadele verdi.

Kemrnin eserlerinin ou talebelerinin tuttuu notlardan meydanagelmitir.

Matbu eserleri arasnda Sahh-i Buhr erhi Feyzul-brmhimdir. Bu kitapta dier
Buhr erhlerinde rastlanamayacak olan ilgiekici izahlar, bilgiler vardr. Mellif
Sahh-i Buhryi 30 kadar erhindenistifade ederek 13 defa dikkatle okumu, sonra
onu 20 yldan fazla bir sretalebelerine okutmutur. Eser, Kemrnin ders
takrirlerinin rencilerindenBedr-i lem Mirt ve Muhammed Yusuf Bennr
tarafndan kalemealnmasndan oluturulmutur. Bundan baka onun muhtelif
slm ilimlerdeyazd yirmi civarnda kitab bulunmaktadr.Kemrnin hadis
okuturken takip ettii genel usul yleydi:

1. Gerekli grd yerlerde rvler hakknda ksa aklamalarda bulunurdu.2. mmet

arasndaki ihtilafl konulara itina gsterir, onlara tatminedici izahlar getirirdi.3.
nceki limlerin zgn ve her yerde bulunamayan grlerininaklederdi.4. Ders
esnasnda bahsi geen bir kitabn ilm tenkidini yapard.5. Daha ok mkil yerleri
halletmeye alrd.6. Bir konuda geni aklamalara girimekten ziyade fazla
konuyatemas etmeye nem verirdi.7. Ders esnasnda konuyla dolayl olarak ilgili olan
eylere de, talebeye faydal olacan dndnde, temas ederdi.8. ou kere bir
ey nakleder, sonra bunun ilm bir tenkidini yapard.Bylece talebeye ilm tenkid
usuln gstermeye alrd. Bununla beraberlimler hakknda edebli olunmasn,
arla kanlmamasn ve onlarntakdir edilmesini tavsiye ederdi.

2) Muhammed Abdlhayy Leknev

*120ye yakn almas bulunan Leknevnin tahkik ederek nerettiikitaplara

mukaddimeler yazmak, eserin mellifi, rihleri, o sahada yazlandier eserler
hakknda bilgi vermek, eserin muhtelif nshalarna bavurarakgvenilir bir nsha
ortaya koymak ve gerekli yerlere notlar dmek suretiyleo zamana gre yeni bir
tenkitli kitap neri gelitirdii kabul edilmitir.Hadisle ilgili baz eserleri unlardr:

1. et-Talkul-mmecced alMuvattail-mm Muhammed. mam Mlikin

Muvattann Muhammed b.Hasan e-eybn nshasnn erhidir.

2. er-Rafu vet-tekml fil-cerh vettadl. Cerh ve tadl konusunda nemli hususlara

ve belli bal yanlglaraiaret eden kymetli bir eserdir.

3. el-srul-merfa fil-ahbril-mevza.Belirli gn ve gecelerde klnmas tavsiye

edilen namazlara dair mevzolduunda ittifak veya ihtilaf edilen rivayetleri
incelemektedir.

4. el-Ecvibetl-fzla. Hadis meselelerine dair kendisine sorulan on sorunun

genicevaplarn iermektedir.

3) Zafer Ahmed Tehnev

*Muhtelif sahalarda birok eseri bulunan Tehnevnin en mehur eseriphesiz

ls-snendir. Mellif yirmi yllk almasnn rn olaneserde Hanef
mezhebinin grlerini destekleyen genellikle ahkmhadislerini derleyip erh
etmitir.

*Fkh bablarna gre dzenlenen eser Kitbt-tahre ile balayp Kitbl-edeb

vet-tasavvufla sona ermektedir. Mellif zaman zaman ada problemleri de
elealm bu arada, Kdiynlik hareketine, faizi helal klma gayretlerine
karkmtr.

*Tehnev, eserinin ba tarafna Haneflerin hadis usul prensiplerini aklad bir

mukaddime koymutur. Bu mukaddimeyi Abdlfettah Eb Gudde izahlar ekleyerek
Kavid f ulmil-hads ismiyle mstakil olarakyaynlamtr. Bu kitap brahim Canan
tarafndan Yeni Usl-i Hadis adylaTrkeye evrilmitir.

4)Fazlurrahman

*Fazlurrahman muhteva asndan hadisleri farkl gruba ayrmtr.Klasik hadis

kaynaklarnda rastlanmayan bu taksime gre hadisler, teknikhadis, tarihi/biyografik
hadis ve dn hadis diye snflandrlr. Teknikhadisler genellikle, fkh, sosyal,
ekonomik, siyasi vb. konular ierir.Tarihi/biyografik hadisler, Hz. Peygamberin
hayatyla ilgili siyerkitaplarndaki rivayetleri kapsar. Dn hadis ise, namaz, oru, hac,
zekt gibiibadetlerle ilgili hadisleri ihtiva eder.

*Ona gre snnet, rnek davran demektir. Snnetin asl anlamnda dierinsanlar
tarafndan fiilen uyulma deil, ahlk bakmdan balayclk zelliimevcuttur.
Snnet ierii asndan mutlak(ideal) snnet ve yaayansnnet eklinde ikiye ayrlr.
Mutlak snnet bizzat Hz. Peygamberin sz vedavranlar, yaayan snnet ise slm
toplumunun mutlak snnet erevesindeuygulama alanna kardklardr.
Son olarak Pakistan meneli hadis limleri iinde Muhammed Mustafael-Azam de
nemli bir yer sahiptir. zellikle hicri ilk asrlar zerine yaptalmalarla,
oryantalistlerin yazdklar eserlere cevap mahiyetindeki eserleriyleve hadislerden
daha kolay istifade edebilmek iin bilgisayar teknolojisindenyararlanmaya ynelik
projeleriyle tannm bir limdir.

ARAP DNYASINDA HADS LM

*slm dnyasnda 19. asrda younluk kazanmaya balayan modernleme

dncesiyle birlikte dinin temel kaynaklarndan birini tekil eden hadis ve hadisin
dindeki yeri ve delilolma bakmndan deeri (hucciyyeti) ile ilgili tartmalar nce
Hindistanda Sir Seyyid Ahmed Hanla gndeme gelmi, ardndan Ehl-i Kurn
grubununhadis kartl ile u noktasna varmtr. Ayn dnemde 19. asrn sonlar
ile 20. asrn balarndan itibaren Msrda da hadisin dindeki yeri ve bize geliyolunun
shhati konusunda pheler ortaya atan Muhammed Abduh, Tevfik Sdk, Reid Rza
gibi yazarlar konuyla ilgili makale ve kitaplarnda bukonudaki grlerini
ilemilerdir.

*Belli lde msteriklerin gr ve dncelerinden izler de tayan bu tartmalar,

Mahmud Eb Reyyenin Adv ales-Snnetil-Muhammediyye adl kitabyla zirvesine
kmtr.Snnetin gvenilmez olduu, bize sahih yollarla gelmedii gibi hadis tarih
veusulne dair bir dizi iddiay ihtiva eden ve Trkeye Muhammed Snnetin
Aydnlatlmas adyla evrilen bu eser yaymland tarihte (1957) Msrdabyk
grlt koparm ve birok reddiye yazlmasna sebep olmutur.Bunlar arasnda Prof.
Dr. Mustafa Sibnin (. 1964) es-Snne vemeknetuh fit-teril-slm (1960) adl
kitab nemli olup Trkeye detercme edilmitir.

Son dnemde slm dnyasnda Msr merkezli olmakzere hadis ilmine nemli
katklar salayan almalar da yaplmtr. Bunlar arasnda Muhammed Habibullah
e-inktnin Buhr ve MsliminSahihleri zerine yapt dzenleme ve erh
almalar ile Mahmud Muhammed Hattb es-Sbknin el-Menhell-azbl-mevrd
adl Snen-iEbu Davud erhi zikredilebilir. Yine Muhammed Fud Abdlbki ile
AhmedMuhammed kirin hadis kitaplarnn ilmi neri konusunda
gsterdiklerigayretler de zikre deerdir.

*Muhammed Fud Abdlbki, Buhr ve Mslimin el-Cmiussahhlerinin nerine

katkda bulunmu ve anlan iki eserin sonuna hadislerin etrf tarznda fihristini
ieren indeksler eklemitir. Yine mm Mlikin el-Muvattaile bn Mcenin
Sneninini hadislerin tahrcleriyle birlikte gzelbir ekilde neretmitir. Daha sonra
bu iki eser iin mstakil fihristler dehazrlamtr. Ayrca yukarda sz edilen
inktnin eserindeki eksikleri tamamlayan ve Buhr veMslimin Sahhlerindeki
ortak rivayetlerden oluan el-Ll vel-mercn fmettefaka aleyhi-eyhnadl
Trkeye de evrilen bir eseri vardr.

*A. M. kir ise, hadis, fkh, tefsir ve edebiyatdallarnda eserler vermi nemli bir
limdir. zellikle temel kaynaklarn ilmneirlerini (edisyon kritik) yapmasyla
tannmtr. Ahmed bin Hanbelin Msnedinin tahkikine balam ancak kitabn
aslnn bete ikisine tekableden 15 cilt neredebilmitir.Hattbnin Eb Dvud erhi
olan Melims-snenineretmi ve bn Kesrin hadis uslne dair htisru ulmil-
hadsinierhederek el-Bisl-hassadyla yaynlamtr. Bunlarn yannda
mamfinin hadis usulnn baz konularn da ieren kymetli eseri er-Risleyiok
dakk bir ekilde tahkik ve erh ederek yaynlamtr.
*Muhammed Nsrddn hadis alannda pek ok eseribulunan son dnem
limlerindendir. Elbn, zellikle bnTeymiyye ve bnKayyim el-Cevziyye ekoln
benimseyip ilm almalarn Selef bir izgide srdrmtr. Ortaya koyduu
almalar ile Arap dnyasnda hkim olanSelef anlayn tevhid-akid esasl
vurgusuna hadisin de gl bir ekildedhil edilmesini salamtr. hd hadislerin
akidde delil olmadn kabuleden yaygn grn aksini savundu ve konuya dair el-
Hads huccetn binefsihfil-akid vel-ahkm ve Vcbl-ahz bi-hadsil-hd fil-
akidadliki eser yazd. Ayrca pek ok eser zerinde tahkk ve ihtisr
almalaryapmtr. Elbnnin hadis konusunda dikkat eken ynlerinden
birisi,gvenilirlik asndan hadisleri yeniden deerlendirmeye tabi tutarakmstakil
eserler yazmasdr. Kendi sahihlik ltlerini esas alarak gvenilirbulduu hadisleri
yedi cilt halinde Silsiletl-ehdsis-sahha; zayf veuydurma kabul ettii hadisleri de
dokuz cilt olarak Silsiletl-ehdsiz-zafevel-mevza ismiyle yaynlamtr.
Bunlarn yan sra Snen-i erbaa olarakbilinen Tirmiz, Nesi, Eb Dvud ve bn
Mcenin Snenlerindeki hadisleride sahih ve zayf olarak tasnif edip her biri iin
mstakil kitaplar yazmtr.

*Yirminci asrn en nemli bir dier hadis limi 1917de Halepte doan Abdlfettah
Eb Guddedir. O, hadis almak iin seyahatler yapan (er-Rihle ftalebil-hads) nceki
muhaddislerin modern ada yaayan bir temsilcisigibidir.Telif eser yazmak
yerinenceden yazlm kymetli eserleri tahkik etmek veya onlar zerine talk yazma
usuln tercih eden Eb Guddenin baz tahkikleri, kitabn aslndan birka kat daha
fazla hacme ulamtr.
* Eserleri; Tehnevnin Kavid f ulmil-hadsi, Crcnnin Zaferulemnsi, bn
Kayyim el-Cevziyyenin el-Menrul-mnfi, Hris el-Muhsibnin Risletl-
msteridni her biri birer telif kadar deerli, tahkikve talk yaparak nerettii
eserlerden bazlardr. Ayrca ok kymetli ekbilgilerle Ali el-Krnin el-Masn f
marifetil-hadsil-mevz, Kemrninet-Tasrh bim tevtera f nzlil-mesh ve
Leknevnin er-Rafu vet-tekmlile el-Ecvibetl-fzla adl eserlerini neretmitir.

*Fasl olan Muhammed b. Cafer el-Kettn (1857-1927) de hadisalanndaki

almalar dolaysyla bahsedilmesi gereken bir limdir. Onun er-Risletl-
mstetrafe adl eseri, klasik hadis kitaplarn tantan en genialma olup II-XIV.
(VIII-XX.) yzyllar arasnda yaayan 600 kadarmellif ve bunlara ait 1400 civarnda
eser hakknda bilgi vermektedir.

*Mellifin torunu Muhammed Muntasr el-Kettnnin hazrlad on eitfihristle

daha da zenginleen ve kullanm kolaylaan eser, Trkeye detercme edilmitir.
Hadis Literatr adyla yaynlanan tercmede; varsakitaplarn basklar, ktphane
numaralar, anldklar kaynaklar dipnotlardabelirtilmi, baz bilgiler tashih edilmi
ve mellifin sz etmedii birokyazma ve basma eser hakknda bilgi verilmitir.
Kettnnin bir dier eseri en-Nazml-mtensir ise mtevtir hadislerle ilgilidir.

*amda doan Cemleddn Ksmnin (1866-1914) hadis usulne dairmhim eseri

Kavidt-tahdsi de burada zikretmek gerekir. Klasikeserlerden derleme bir kitap
olmakla birlikte sistematii ve zellikle fkhulhads konusuna ayrd blmle dier
hadis usul kitaplar arasnda farkl bir yere sahiptir.
*Yine amda doan fakat aslen Cezayirli bir aileye mensup olduu iinCezir
nisbesiyle tannan Thir b. Slih el-Cezir de (1851-1920) hadisilminde hatr saylr
bir yere sahiptir.Cezir Zhiriyye Ktphanesini kurmutur. Onun hadis usulne
dair yazd Tevchn-nazar il uslil-eser isimli eseri mhimdir. Ayrca hadis
alannda l isnadlar konu alan el-Ukdul-l fil-esndil-avl isimli bir eseri de
vardr.
ORYANTALSTLER VE HADS

*Oryantalizm veya dier bir isimlendirmeyle arkiyatlk geneldeBatllarn, Dou

halklarn zelde ise slm dnyasn eitli alardan vebilhassa dini kaynaklarn
inceledikleri alann ismidir. Bu almalaryapanlara oryantalist veya msterik denir.

*Batda oryantalizme temel tekil eden slm aratrmalarnn balangc, mld XII.
ve XIII. asrlara kadar gtrlmektedir.Modern oryantalizmin balangc Fransz
nklabndan (1789) sonraolmutur. 1795de Pariste Sylvestre de Sacy tarafndan
Yaayan DouDilleri Yksek Okulu kuruldu. Bu okul btn Avrupaya arkiyat
hocalaryetitirdi. Paristeki okulun kuruluundan hemen bir asr sonra,
Almanyadabirok niversitede okutulan ark dillerinden baka Berlinde Saminar
frOrientalische Sprachen (arkiyat Dilleri Okulu) ismi ile bir okul kuruldu(1887).
ngilterede Cambridgede okutulan dou dillerine ek olarakLondrada School of
Oriental Studies (arkiyat Aratrmalar Okulu) adylabir okul (1906), Rusyada ise
Kazan niversitesinde 1804de, Petersburgniversitesinde 1854de olmak zere
birer ark Fakltesi almt.

*Farkl grleri benimseyenler olmakla birlikte oryantalistlerin nemlibir ksm, Hz.

Peygamberin hadisleri yazmay yasaklamas sebebiylesahbler tarafndan pek az
hadisin rivayet edildiini ve hadis klliyatndolduran rivayetlerin ounun Hz.
Muhammedle ilgisinin bulunmadnileri srerler. Onlara gre hadisler, ortaya
kan yeni meselelere zmgetirmek iin II (VII) ve III. (IX). yzyllarda slm
hukukular tarafndanuydurulmutur.

*Kendisi de bir oryantalist olan Herbert Berg, The Development ofExegesis in Early
Islam (lk Dnem slm Yorumlarn Geliimi) adl eserindemsterikleri hadis
rivayetlerine ve isnada baklar asndan gruba ayrr:

1. pheciler ;Bu gruptakiler, isnad sisteminin temelde kurguya dayal olarakortaya

ktn kabul etikleri iin tarihi olgular doru bir biimdeyanstmayaca
grndedirler.

2. snad sistemini gvenilir bulanlar;Bu gruptakiler, isnad sistemini yazl

ilmgelenein ahidi olarak grdkleri iin bu sistemin doru bilgiler sunacankabul
ederler.

3. Orta yolu benimseyenler;Bu gruptakiler ise, ilk iki grn baz unsurlarn
alarakorta yolu benimsemilerdir.

*G. H. A. Juynbolln belirttiine gre, hadislerin byk bir ksmnnuydurma

olduunu ilk defa Avusturyal oryantalist Aloys Sprenger iddiaetmitir. Juynboll,
Sprengerin Sahh-i Buhrdeki hadislerin en az yarsnnsahihliini kabul
edenReinhart Dozy, Weil ve William Muirden daha pheci olduunu ifade etmitir.

* Sprengerden etkilenen Goldziherin hadislerinkayna ile ilgili almalar

oryantalistler tarafndan ok nemsenmive bu almalar farkl ekollerin domasna
zemin hazrlamtr. Goldziherinphecilii, onun slmn ilk iki yzylndaki dn ve
siys ayrmalarlahadis arasnda kurduu sk ilikide kendisini gsterir.

*Goldziherin teorilerini ahkm hadislerine dair yapt almalaragelitirerek

tayan Joseph Schacht olmutur. Ona gre en kusursuz isnad, enfazla phelenmeyi
gerektiren isnaddr. nk bu gnden bakldnda enmuttasl isnad, en zenle
kurgulanan isnad anlamna gelmektedir.

*Son dnemde Schachtn takipisi ise G. H. A Juynbolldr. O da isnad merkezlipek

ok almalar yapmtr. Juynboll iin isnad, hadisin gvenilirliinitespitte bir kriter
olarak deil, zaten uydurma kabul ettii metnin nerede, nezaman ve kim tarafndan
uydurulduunu tespit asndan nemlidir. O isnadsisteminde Schachtn ortaya att
mterek rv (common link) teorisizerinde de almalar yapmtr. Buna gre
belirli bir isnad kmesininmerkezinde kendisiyle birlikte tarklere ayrlmann ilk
balad yerdebulunan kii, mterek rvdir.Mterek rv, kendisinden
itibarenPeygambere doru uzanan tek halkal isnad zincirinde dier rvlerin
yeralmasndan sorumlu olduu kadar, hadis metninin ilk syleniinden desorumlu
olan kiidir. Bu aklamaya gre mterek rv hem hadisi hem deHz. Peygambere
varan seneddeki isimleri kendisi uydurmu olmaktadr.

*pheci yaklama kar duran Josef Horovitz isnad sisteminingvenilirliini

savunan bir akm balamtr. Daha sonraFck, Horovitzingrlerini gelitirerek,
hemen hemen Goldziherin yaklamlarnn tam tersikanaatler ifade etmitir.Fcke
gre slm tenkitsistemi, hadise ilave edilmek istenen sahte unsurlar ayklamakta
baarlolmutur. Bu sebeple snnetin dayand malzeme sahihtir. Snnetin ilk
ikiyzyln bir icad olduunu ve onun sadece daha sonraki nesillerinPeygamber ve
ashb hakkndaki dncelerini yansttn ileri sren bazarkiyatlar,
Muhammedin ahsiyetinin ashab zerindeki byk etkisiniciddi bir ekilde
kmsemektedirler diyen Fcke gre, msteriklerin herhukuk snneti
ispatlanncaya kadar uydurma kabul etmeleri, hibir snrtanmayan ve tamamen
ahsi arzuya dayanan bir phecilii beslemektedir

*Sarslmaz olarak kabul edilen Goldziher-Schacht-Juynboll lsnntemsil ettii

ekole kar son dnmede Batda yeni bir anlay yaygnlamayabalamtr. Yazd
kitap ve makalelerde bu lnn iddialarn sorgulayan,eksik ve hatalarn ortaya
koyan oryantalistlerden birisi Herald Motzkidir.O, slm hukuku ile hadisin,
Goldziher ve Schachtn iddialarnn aksine Hz.Peygamber dneminden itibaren veya
onun vefatndan sonra aralkszyazlmaya baland ve daha sonralar bu iin giderek
sistemletiikanaatindedir. Ayrca Abdrrezzkn Musannefi gibi Ktb-i sitte
dnemincesi eserlerden hareketle ilk dnem fakihlerin eitim-retim metotlar
verivayet kullanmlarnn tespit edilebilecei kansndadr.

*snadlarn hicr II. asrn sonlarndan itibaren ve III. asrda uydurulduunu iddia
edenlerden birisi de talyan oryantalistLeone Caetanidir. Bu grnyazd Annali
dellIslam (slm Tarihi) adl eserinde sk sk dillendirmi,ancak somut deliller ortaya
koyamamtr.

*Henri Lammens, Hz. Muhammedin erken vefatetmesinin Kurn yeniden ele alp
ondaki baz boluklar doldurmasnafrsat vermediini iddia eder. Ona gre, var
olmayan snneti ortaya karmakveya mevcut fikirleri yerletirmek iin hadisin
bavuru kayna olmasgerekmekteydi. Bu sebeple de hadis metinleri, ok dikkatli ve
titiz bir ekildeyeniden retilmitir.

*David Samuel Margoliouth, Hz. Muhammedin kendisinden sonra birhkm ve din

bir karar brakmadn, ilk slm toplumunun uyguladsnnetin eski Araplarn rf
olduunu ileri srmektedir.

*Renold Alleyne Nicholson da muhaddislerin birbirine zt birok hadisi Hz.

Peygambere isnad ettiklerini ve bunlar uzlatrma imkn bulamadklarn iddia
etmektedir. Esasen birbirine zt gibi grnen hadisler bulunmakla birlikte
bunlardier hadislere oranla olduka azdr. slm limleri birbirine zt gibi
grnenhadisleri (murz) zme kavuturmak iin konuya dair pek ok eser
yazmlarve z, mnker, muztarib, mensuh gibi hadis ilim dallar gelitirmilerdir.

*Alfred Guillaume hadislerin tedvininde en kayda deer almalaryapan bn ihb

ez-Zhryi bu ie yneticilerin zorladn, dolaysylaZhrnin onlarn basksyla
hadis uydurduunu iddia eder.

*Macdonald da konuyu bir baka adan ele alarak, hafzalarna gvenen ve

hadislerinyazlmasna kar kan baz muhaddislerin tedvin hareketinin II.
(VIII.)yzyln ortalarna kadar gecikmesine sebep olduklarn, bunun da
hadislerinkaybolmasna yol atn ileri srer.

*Hollanadal oryantalist A. J. Wensinckin iki eseri hadis almalarbakmndan

nemlidir. A Handbook of Early Muhammedan Tradition adleseri, Ktb-i sittenin
de dhil olduu 14 hadis ve tarih kitabnn alfabetikkonu fihristidir. Muhammed Fud
Abdlbki bu eseri Mifthu knzis-snneismiyle Arapaya tercme etmitir.
Wensinckin ikinci eseri bakanlnyapt bir heyetin hazrlad ve 9 hadis
kitabndaki hadislerin alfabetikkelime, zel isim, corafi isim, sre ve ayet
fihristlerini ieren Concordance(el-Muceml-mfehres li-elfzil-hadsin-nebev)
adl 8 ciltlik almasdr.

*Oryantalistlerin yaptklar almalarda ulatklar sonularn genelliklemenfi

olmasnn nedenlerinden birisi Arapa metinleri anlamakta dtklerihatalardr.Ayn
ekilde kendi din kaynaklarn incelemek iin gelitirdikleriKitb- Mukaddes tetkik
yntemi (Biblical criticism) ile tarihtenkidi metodunu da (historical criticism) slm
kaynaklar incelerkenkullanmalar baka bir problemdir. Burada Kurn ve vahyin
kontrolndengemi hadis ve snneti sradan beerin yazd bir metin gibi
deerlendirmiler,din metinlerin metafizik boyutunu gz ard etmilerdir.

*Baz oryantalistler eserlerinde Kurn- Kermi ve Hz. Peygamberi ver

gibigrnseler de, eserlerinin ana fikrini ifade eden bir veya birka cmleierisinde,
slmn temelini sarsmaya ve inan dzenini ykmaya ynelikfikirlerle
karlamamak mmkn deildir. Onlarn fikirlerinde iki ana meseledaima kendini
gsterir: 1. Hz. Peygamberin peygamberlii hakkndapheler. 2. Kurn- Kermin
menei ve vahiy kaynakl olup olmad.

NTE6
*Bilindii gibi slmn iki temel kayna olan Kuran ve snnet, aynzamanda slm
eitim-retim geleneinde daima ilk srada yer alan temeleitim-retim
alanlardr.slmn ilk asrlarnda ilim kavram hadis ile ayn anlamda kullanlr hale
gelmitir. Nitekim talebl-ilm, kitbetl-ilm, takydl-ilm, tahammll-ilm,
beynlilm vb. terkiplerin hadis edebiyatnda hadis anlamndaska kullanlmas
bunun en gzel kantdr.
*Hz. Peygamberin vefatnn ardndan limler peygamberlerin vrisleridir (Buhr,
lim, 10) hadisi uyarnca kendilerini Hz. Peygamberin ilim vrisleri olarak kabul
eden sahbe ve onlardan sonra gelenler, bulunduklar yerlerde snnet bilgisini
bakalarna retme konusunda byk bir sorumluluk bilinci iinde olmulardr. Bu
sayede hadis renim ve retimi nesiller boyu devam edegelmitir.

LK DNEMDE HADS RENM VE RETM

Hz. Peygamber ve Hadis retimi

*Yce Allah, Hz. Peygambere ykledii tebli ve beyan grevini hakkylayerine

getirebilmesi iin onu nbvvet eitiminden geirmitir. Onun rabbitarafndan
eitilmesi, sadece renmeye deil ayn zamanda retmeyeynelik bir eitimdir.Hz.
Peygamber, ashabna eitim-retim konusunda darehber olmu, Mekke ve Medne
dneminde ortaya koyduu eitim-retimfaaliyetleriyle bunu gstermitir. Bu
nedenle Hz. Peygamber, slmda ilk muallim, ashab da ilk talebeler olarak kabul
edilir.
Hz. Peygamber Dneminde Hadis retim Yerleri

*Mekkede gzden uzak bir yerde bulunan Drul-erkam (Erkamn evi),slmn ilk
zamanlarnda belli bir gizlilik ierisinde yrtlen Mslmanlareitme faaliyetinde
nemli bir buluma noktas idi.

*Hz. Peygamber, Medneye hicret ettikten sonra yapt ilk i, bir mescidina etmek
olmutur. Mescid-i Nebev olarak bilinen bu mescid, sadece biribadet yeri deil, bata
eitim-retim olmak zere, idar, hukuk ve askeriler olmak zere slm ve
mslmanlarla ilgili her trl konunun konuuluptartld ve karar baland ok
amal bir merkez olarak kullanlyordu.Bu yapsyla Mescid-i Nebev, slmn ilk
kurumsal binas olmak yannda ilkrgn eitim kurumu nitelii tar.
*Hz. Peygamber, ilim meclislerini haftann eitli gnlerine yayard. Btn bunlar,
onun gnmzde eitimde sreklilik veya srekli eitim diye ifade edilen bir yaygn
eitim politikas izlediini gsterir.

Hz. Peygamberin Hadis retim Metodu

*Hz. Peygamberin retimi, aslnda bir hadis retme faaliyetidir.Zira onun dine ve
hayata dair syledii ve yapt her ey, hadis kapsamnda deerlendirilir. Bir retim
faaliyetinde reten varsa bir de renen olmaldr. Hz. Peygamberin retiminde
renenler sahblerdir.
Sahbenin Hadis renme Arzusu ve Duyarll

*slmn yerleip kklemesinde Hz. Peygambere canlar ve mallar pahasnakaytsz

artsz esiz bir ballk gsteren Sahbe, ilim renme ve retmekonusunda da
byk bir duyarllk sergilemitir. Bu amala Hz.Peygamberin yaknnda bulunup
srekli onun sz ve davranlarn takipetme imkn aramlardr.

Sahbenin Hadis renme Metodu

*Sahbler, eitli sebeplerle bizzat Reslllahtan dinleme frsatn kardklar

hadisleri gelitirdikleri bir takm telf yntemleriyle renmeye alrlard. Hz.
Peygamberin ilim ve sohbet meclislerini ensarl bir komusu ile nbetlee takip eden
Hz. mer, bu konudaki yntemini yle anlatr:Reslllahn meclislerini komumla
nbetlee takip ederdik. Bir gn o giderdi, bir gn de ben. Ben gittiim zaman o
gnn vahiy ve dier konularla ilgili haberlerini ona getirirdim; o da gittiinde bana
getirirdi. (Buhr,lim, 27)

*Sahbenin hadis renme metodlarndan biri de rendiklerini kendiaralarnda

mzakere yani tekrar etmek, iyice anlayp hafzalarnayerletirmekti. Nitekim Enes b.
Mlik, Hz. Peygamberin huzurundarendikleri hadisleri onun yanndan ayrldktan
sonra kendi aralarnda iyicebelleyinceye kadar mzakere ettiklerini syler.

Sahbenin Hadis Bilgisindeki Farkllklar

*Peygamberin ilim ve irfan meclislerinde bulunan her sahb imkn, ilgi ve kabiliyeti
lsnde ondan istifade etmitir.Eb Hureyre gibi be binden fazla hadis rivyet
ettii bilinen sahbler yannda hadis rivyet ettii bilinmeyen veya tek tk rivyeti
bulunan nice sahbler vardr. yle ki, hadis rvsi olan sahblerin says,
olmayanlara gre ok azdr. Rv sahblerin hadis saylarda birbirinden ok
farkldr.
*Kuran ve onun alm olan snnetle ba baa kalan sahbler, Kuran ve snnetin
arsna kulak verdiler. Salnda Hz. Peygambere itaati Allaha itaat bildikleri gibi,
vefatndan sonra snnetine uymay Kurana uymak olarak kabul edip drt elle
snnete sarldlar. Hayat tarzlarn Hz. Peygamberden grp rendikleri
gibidzenlemeye byk zen gsterdiler.

Sahbenin Hz. Peygambere ve Snnete Ballklar

*Hz. Peygambere uymada snr tanmayan sahbler, bir hatra niteliinde bile olsa
daima onu rnek alma duyarll iinde oldular.rnek verecek olursak;

*Hz. Eb Bekir, halife seildiinde ilk i olarak Hz. Peygamberin ama gndermek
zere hazrlad sme komutasndaki orduyu, Peygamberin balad bir sanca
zmek bana yakmaz diyerek ama gndermekte tereddt etmemitir.
*Hz. mer, bir defasnda Kbeyi tavaf ederken Hacerul-esvedin karsna geti ve
yle dedi: yi biliyorum ki, sen bir tasn; senden nezarar gelir, ne de fayda. ayet
Reslllahn seni pp selmladn grm olmasaydm, seni ne per ne de
selmlardm.

*Sahbenin Hz. Peygambere ball kuru bir taklit ve duygusal zlemolarak

aklanamaz. Bu ballk, aslnda snnetin renilmesi ve sonrakinesillere salam bir
ekilde retilmesini amalamaktayd

Sahbede Hadis renim ve retimi

*lk drt halife bata olmak zere sahbe, Hz. Peygamberin ahsna karduyduklar
esiz sevgi, sayg ve balln bir yansmas olarak, vefatndansonra da snnetine
kar byk bir ilgi, ciddiyet ve hassasiyet iinde olmulardr. Her biri bir snnet
demek olan hadisleri, dikkat ve temkini eldenbrakmadan din bir grev bilinci iinde
renip retmeye almlardr.

*Ancak burada unu zellikle belirtmek gerekir ki, sahbeninhadis rivyetinde bu

derece titiz davranmas, her zaman hadisin rvisindenahit veya yemin istedikleri
anlamna gelmez. nk sahbler birbirlerinindrstlnden ve ciddiyetinden
phelenmiyordu. Dolaysyla rivyetteahit veya yemin art genel deil, eitim ve
rnek olma amal zel biruygulamadr. Rivyet iini batan sk tutup kurallara
dayal salam ve kklbir rivyet gelenei oluturma hedefi gdlmtr.

Sahbenin Hadisleri Rivyet Edi Tarz

*Sahbe dneminde hadis renim ve retiminin karakteristik bir zelliide ifh

usulle yaplmasdr. Yaz geleneinin pek bulunmad bu dnemde hadisler
ezberlenmekte, ezberlenen hadisler mzkere yoluyla korunup hfzada kalc hale
getirilmekteydi. Bununla birlikte Abdullah b. Amr gibi baz sahbler, Reslllahn
izniyle hadis yazmlarsa da, yazlanlarn yine ezberlemeyi kolaylatrmaya ynelik
olduu grlmektedir.

Tbin ve Etbut-tbin Dnemi

*Bu dnem, Hz. Peygamberin vefatyla balayp hicr 220 yl civarna kadardevam
eden olduka uzun bir sreyi kapsar. Sahbe ile tbinda olduu gibi tbin da
etbut-tbin ile i ie yaayan iki farkl kuaktr.

*Hadisin nemi, balaycl, aslna uygun olarak korunup nakledilmesi

konusundaki dikkat ve titizlik asndan sahbeyi rnek almlardr. Bu duyarlln
bir ifadesi olarak Sfyn es-Sevr, Hadis kadar sorumluluundan korkulacak baka
bir ey yoktur. Derken; akran ube b. Haccc, Hadis kadar cehenneme girmeme
sebep olmasndan korktuum baka bir ey yoktur.szyle aslnda ayn noktadaki
endielerini ifade etmektedirler.

*bn ihb ez-Zhr gibi muhaddisler nclnde dankvaziyetten kurtularak

toplanp tedvin edilmitir.muhaddisler, rvlerin cerh-tadline arlk vermi,
rivyetlerin illetlerini tesbite ynelik almalar younlatrm, bu illetlere gre
hadisleri ksmlara ayrm ve her ksmn hkmn aklayan kurallar ortaya
koymulardr. Tedvn iinde olduu gibi bu kurallar koyup uygulama ncl yine
bn ihb ez-Zhrye nasip olmutur.

*Hicr 150li yllardan itibaren daha nce tedvin edilen hadisler konularna gre tasnf
edilmeye balamtr. Mamer b. Ridin el-Cmi adl eseri bunun ilk rnei saylr.

*slm corafyasnn bata Irak ve Hicaz olmak zere farkl blgelerinde deiik fkh
ekoller ortaya km ve her ekol kendi fkh yaklam dorultusunda hadisleri
yorumlad fkhulhads trnde eserler ortaya koymutur. mam Mlikin el-
Muvatta, mam Muhammedin el-sr ve mam finin el-mm bu trn ilk
rnekleri saylabilir.

HADSN CORAF MERKEZLER

*Vahyin canl hitleri olan bu nesil mensuplar, gittikleri yerlerde ilgi oda oluyor,
ilim merakllar uzak, yakn demeden buralara gelip onlardan nebev bilgi mirasn
almaya alyorlard. Ksa srede birer ilim merkezi haline dnen bu yerler, lim
Merkezleriveya Hadisin Coraf Merkezleri olarak adlandrlr. imdi bu coraf
merkezlerin belli ballarn ana hatlaryla ele alalm;

MEDNE

*Hicretten hemen sonra Hz. Peygamberin burada ina ettii Mescid-i Nebev
(Peygamber Mescidi), bir ibadethane olmann tesinde slmda ilk eitim-retim
messesesi olarak tarihe gemitir.Ancakbu mescidin bitiiinde bulunan ve Suffe (

) denilen zel bir mekndansz etmeden gemeyiz.Suffe, aslnda yoksul

sahblerin barnmas iin mescidin inas esnasnda Hz. Peygamber tarafndan
yaptrlan bir barnaktr. Fakat orada kalanlar, vakitlerini Reslllah dinleyip ondan
slmn esaslarna ilikin bilgiler renerek geirmeleri sebebiyle zamanla yatl bir
eitim kurumu halinednmtr.
*Eitim-retim ileriyle bizzat ilgilenen Hz. Peygamber, ayrca onlara Suffede ders
veriyordu. En fazla hadis rivyet eden sahb olan Eb Hureyre, Suffe ehlinin
mehurlarndandr

*Tbin neslinden olup Mednede yetien byk limlervardr. slm ilim tarihinde
Fukah-i seba diye adlandrlan Medneli yedi fkh bunlarn banda gelir. Sad b.
El-Mseyyeb, Ksm b. Muhammed,Hrice b. Zeyd, Urve b. Ez-Zbeyr, Ubeydullah b.
Abdullah b. Utbe, EbBekir b. Abdurrahman ve Sleyman b. Yesrdan oluan bu
yedi kiilik ilimheyeti ile birlikte, hadislerin ilk mdevvini ve hadis usl ilminin
kurucusu saylan bn-ihb ez-Zhri, ayrca Etb tabakasndan mam Mlik gibi
pek ok nl lim, hep bu ilim merkezinin rencileridir

MEKKE

*Fetihten sonra ilim ve kltr faaliyetlerini organize etmek zere vahyin beiiolan
Mekkeye muallim olarak gnderilenMuaz b. Cebel, buradaki mslmanlara gerekli
dini bilgileri retti. Daha sonra bn Abbas, Hz.Alinin ehit edilmesinin akabinde
Mekkeye yerleti ve mrnn geri kalanksmn burada renci yetitirerek geirdi.
Ayrca Abdullah b. Sib, Hlid b.Esd, krime b. Eb Cehl, el-Hakem b. el-s, Osman
b. Talha gibi biroklar Mekkeli sahb rvler arasnda saylr. Mchid b. Cebr, At
b.Eb Rabh, Amr b. Dnr ve brahim b. Meysere gibi ahslar da sahblerin
yetitirdii nde gelen Mekkeli tbiler arasnda yer alr.
AM

*Hz. mer, buradaki mslmanlar din konusunda aydnlatmak zere Muz b. Cebel,
Ubde b.Smit, Ebud-Derdve Abdurrahman b. anem gibi birok nl
sahbyiretmen veya baka bir grevli olarak ama gnderdi.

*m blgesi, Tbin dnemi ve sonrasnda da pekok muhaddis, fakh ve kurrnn

yetitii bir ilim merkezi olarak kald.Dmak kds Slim b. Abdullah el-Muhreb,
Yezd b. Muviye ve oluYezd, Eb drs el-Havln, mer b. Abdlazz, , Umeyr b.
Hn el-Ans bu merkezde yetien nemli limlerdir. Ancak slm ilim tarihinde m
denilince akla hi phesiz mmu Ehl-i m (amllarn mam) nvan veel-Evz
nisbesiyle mehurAbdurrahman b. Amr gelir. Mekhl ve Rec b.Hayve de bu yreye
mensup nde gelen limlerdendir.

KUFE

*Hz. Alinin hilfetinde Medne yerine hilfet merkeziyaplnca ksa srede bir ilim ve
kltr merkezi haline geldi.

*Hz. Ali ve bn Mesd, Kfenin bir ilim merkezi olarak tannmasnda bykpaya
sahiptir. Bu iki sahbnin ilmi, yal tbilerdan olan Alkame, brahimen-Neha ve
Hammd b. Eb Sleymana onlardan da gen tbilerden saylanmam Azam Eb
Hanfeye ulamtr. Dolaysyla bazlarncaTrklerin mezhebi diye nitelendirilen
Hanefmezhebinin ekillenmesindebu iki sahb kanalyla gelen rivayetler merkez bir
yeri igal eder.

BASRA

*Hilfet merkezinin Kfeye nakledilmesiyle blgenin ikinci ana merkezihaline gelen

Basra, ayn zamanda nemli bir ilim ehri olarak n yapmtr.

*Eb Msa el-Ear ve bn Abbs grev icab Basrada bulunmu; Utbe b.Gazvn,
mrn b. Husayn, Makl b. Yesr, Eb Berze el-Eslem,Abdurrahman b. Semre ve
Eb Zeyd el-Ensr gibiler de Basraya gelmi sahblerdendir. Dier taraftan Hasan
el-Basr, Muhammed b. Srn veKatde gibi tbiler, Basra mektebinde yetien nl
muhaddis limlerdendir.

BADAT

*Abbslerin hilfeti ele geirmelerinden sonra kuruldu ve devletin idare merkezi

buraya tand.Badt, tbin dneminden itibaren islm ilimlerin okutulduu
nemli bir ilim merkezi oldu. lerleyen asrlarda kurulan Nizmiye adl medreseler
kompleksinin ilki ve en gelimii burada ald.

CEZRE

*Tbindan Ad b. Ad ve Meymn b. Mihrn gibi pek ok lim yetitiren

Cezre,Cezreli anlamna gelen Cezer nisbesi tayan birok slm limine vatan
olmutur.

YEMEN

*Muz b. Cebel ve Eb Msa el-Earnin Hz. Peygamber tarafndan vali olarak

gnderildii yerdir Eb Hureyrenin nde gelen talebesi ve es-Sahfets-sahha
adlhadis sahfesinin sahibi Hemmam b. Mnebbih ile kardei Vehb b. Mnebbihile
Tvs b. Keysn ve Abdullah b. Tvs, Yemen blgesinin mehurmuhaddisleri
arasnda yer alr. lk hadis musannifi yani tasnifisi kabul edilen Mamer b. Rid ve
rencisi Musannef sahibiAbdrrezzk b. Hemmm daYemen corafyasnda yetimi
nemli muhaddis ve musanniflerdir.

MISIR

*Msr, Hz. mer zamannda Amr b. el-s komutasnda fethedilmi bir

lkedir.Bizzat Hz. Peygamberden hadis yazan ilk sahblerden olan Abdullah b. Amr
da babas Amr ile birlikte Msra gelen fakat fetihten sonrageri dnmeyenler
arasndayd. Hadislerin Msrda yaylmasna nclk edenbu sahb, tbin
neslinden birok talebeye burada hadis okutmutur. Msr mektebinin sembolik
ahsiyeti haline gelen Abdullah b. Amr, ayn zamanda finin hadis alt yapsnn
dayand kimsedir.

MARB VE ENDLS

*Bu corafyada Tunusta Kayrevan, Endlste Kurtuba, biliye, Grnata, tbiye ve

Belensiye gibi ehirler slm dnyasnda birer ilim ve kltr merkezi olarak ilgi oda
haline geldi. Sad b. Muhammed el-Haddd, Sahnn b. Sad, Yahya b. Yahya,
bnHabb ve Bak b. Mahled ile sonrasnda bn Hazm, bn Abdilberr,Muhyiddn
bnl-Arab, bn Rd, Kd yd gibi pek ok lim bu geniilim corafyasnda
yetimitir.

HORASAN VE MAVERANNEHR

*Buhr, Semerkand, Belh, Hert, sfahan, Merv, Nipr,Rey, Serahs, Sicistan,

Tirmiz gibi byk-kk pek ok ilim merkezindeadlar slm ilim tarihine altn
harflarla nakedilen birok muhaddis ve limyetimitir. Bunlarn banda Ktb-i
sitte mellifleri gelir. Drim, bnHuzeyme, bn Hibbn, Hkim ve daha niceleri, hep
bu bereketli ilim corafyasnn mahsuldr.

LM YOLCULUKLARI
*Fetihlerle birlikte, Hicaz blgesinden, zellikle Drus-snne (Snnet yurdu)denilen
Medneden ayrlp; asker, idareci veya ilim adam olarak slmcorafyasnn drt bir
tarafna dalan byk bir sahbe kitlesi, az veya ok,Hz. Peygamberden iittikleri ve
grdklerine dair bildiklerini de tabiatylayanlarnda gtrmlerdi.Mslmanlar
uzak, yakn demeden, Hz. Peygamberin hadislerini birinci azdan dinleyip
renmek, ashbn ilim ve irfanndan kana kana imekzere rihle ( ) denen
meakkatli ilim yolculuklarna katlanarak buralara akn ettiller.

*Bu konuda er-Rihle f talebil-hads adyla mstakil birkitap yazan h. V. asrn nl ve

retken tarihi muhaddisiHatb el-Badd (.463/1071), anlan eserinde birbirinden
ilgin rihle hatralarna yer verir.Sahbe ile balayp tbin ile gelien rihleler, hadis
yazmnn kurallarabalanmas, kitaptan rivyete iczet verilmesi ve kitaba gvenin
artmas gibisebeplerle youn dnemini geride brakmtr. bn Mende (. 395/1005),
buhareketli dnemin son temsilcisi kabul edilir. Bundan sonra rihle gelenei
hzkesmesine ramen daha sonraki asrlarda da devam etmitir. Fakat hicrbeinci
asrn ortalarndan itibaren medreselerin, altnc asrn ortalarndansonra da
drulhadslerin kurulmasyla birlikte, renci ilmin peine deil,ilim rencinin
ayana gider olmu; artk rihleler, belirli kitaplarn iczetinialma amacndan teye
gememitir.
MEDRESELER VE DRUL HADSLER

*Eb Bekir b. Ahmed es-Sb (. 342/954) tarafndan Nburda kurulan

Drussnne (snnet evi) bu merkezlerin ilki saylr. Ancak bu konuda asl
gelime,Seluklu veziri Nizmlmlk (. 485/1092) zamannda yaanm; o, bata
Badat ve Nbur olmak zere birok merkezde, kendisine nisbetle Nizmiye
Medreseleri olarak anlan ok amal medreseler zincirini ina etmitir.

*Hicr VI. asrn ikinci yarsnda hadis retimi konusunda yeni bir gelime meydana
geldi ve sadece hadis retimine tahsis edilen hadis ihtisas okullarkurulmaya
baland. Drulhads (Hadis evi) denilen bu merkezlerin ilki,Seluklu Atabeylerinden
Nreddin Mahmud Zeng (. 569/1173) tarafndan Dmakta (bugnk amda)
kurulan Drul-hadsin-Nriyyedir. Kurucusununadn tayan bu kurum, ayn
zamanda ilk idarecisi olan nl hadisi ve tarihi bn Askir adna yaptrlmtr.

*kinci bir drulhads, Eyyb sultan el-Melikl-KmilNsiruddn Muhammed

tarafndan 621/1124 ylnda Kahirede kurulmu vekurucusuna nisbetle Drul-
hadsil-Kmiliyye diye adlandrlm ve banada Ebul-Hattb b. Dihye getirilmitir.

*Eyyb sultanlarndan el-Melikl-Eref Ms b. dil, Dmakta birka drulhads

yaptrmtr. Bunlarn en nls, Kahiredeki Kmiliyye Drulhadsinden birka yl
sonra, 626/1129 ylnda yapm tamamlanan Erefiyye
Drulhadsidir.Bu drulhadisin hocalar arasnda, ayn zamandaeyhliini yapm
mehur muhaddis bns-Salh ile bn Rezn, Nevev, bnHallikn, Eb me el-
Makdis ve bn Hacer gibi dnemlerinin nl limleriyer alr. Hattabns-Salhn
Ulmul-hads adl mehur eseri, bu drulhadste okuttuu ders notlarndan olutuu
sylenir.
*Osmanl topraklarnn byk bir ksmn dolaan Evliy elebi, bu seyahatlar
neticesinde yazd Seyahatnme adl hacimli eserinde, abartl gzkse de sadece
Kahirede 860 drulhadis bulunduunu kaydeder. Ayrca, Mekkede krk, Suriye ve
Filistinde yirmidrt, Badatda ise yetmi kadar drulhadis bulunduunu syler.

*Dmak drul hadislerinde Buhr, Mslim, Eb Dvd,Tirmiz ve Nesnin

Snenleri ile Ahmed b. Hanbelin Msnedi okutulduu;ayrca fkh, tefsir ve kraat
(krat-i seba) dersleri verildiikaydedilir. Osmanl drulhadislerinde ise Buhr ve
Mslimin Sahhleri ile,Mesbhus-snne ve Merikul-envr okutulduuna dair
bilgilere rastlanr.

Seluklu ve Osmanl Dnemi Drulhadsleri Seluklu Devletinin hkm srd

yllar (H.431-707/M.1040-1308) klasik yazlmasnn bitip, bu klasik kitaplara dayal
almalarn balad dneme rastlar.

SELUKLU DARL HADSLER

*slm corafyasnda drul hadslerin youn olarak kurulduu VII/XIII. asr,

Seluklu hkmdarlar I. Alddin Keykubad ile II. GyseddnKeyhsrev dnemine
rastlar. Bu asrda Anadoluda kurulan ilk drulhads,gnmzdeTamescid diye
bilinen ankr Drulhadsidir. Bundan otuz ylsonra Anadoluda ikinci drulhadis
Sivasta ina edilmitir. Shibiye(Gkmedrese) veya ifte Minareli Medrese
Drulhadsi olarak tannr.Ardndan Seluklu veziri Shib Atnin Konyada yaptrd
drulhads isence Minre Drulhadsi olarak anlr. Bundan krk yl kadar sonra
lhanllar dneminde Erzurumda yaplan drulhads, Ahmediye Medresesi olarak
mehurdur ve 714/1314 tarihli kitabesi gnmze kadar gelmitir.

OSMANLI DARL HADSLER

*Osmanl dneminde ilk drulhads, I. Murat devrinde (1360-1389)

andarlHayrettin Paa tarafndan znikte yaplmtr. Fakat ilk devir Osmanl
drulhadislerinin en mehuru II. Muradn 828/1425te Edirnede yaptrlan ve
Osmanl medrese tekilat asndan bir dnm noktas saylan Drulhads
Medresesidir.

*Fatih Sultan Mehmet dneminde kurulan Bursada Ltfullah elebi Drulhadsi ile
stanbul Vefada Molla Grn Drulhadsi Medresesi mehurdur.Ayrca Tokat Kad
Hasan Drulhadsi ile Mevlnzde Drulhadsi bu dnem eserleri iinde zikredilir.
Abdullah Paa Drulhadsi, II. Byezd devrinde Amasyada kurulmutur.

*Kann devrinde drulhadisler artmtr. Amasyada Osman elebi,stanbul Eypte

Defterdar Mehmed elebi, Beyaztta Papasolu, VilyetKona civarnda Sofu
Mehmed Paa, Demirkapda Mehmed Aa, VefadaHsrev Kethd drulhadisleri ile
Sleymaniye Klliyesi bnyesinde kurulan Sleymaniye Drulhadsi bu devre aittir.
Sleymaniye Drulhadsi,Osmanl eitim-retim kurumlar arasnda en yksek
statye sahipti.

*II. Selim dneminde Birgide Atullah Efendi Drulhadsi, Kasmpaada Piyale

Mehmed Paa Drulhadsi, skdarda bugn ktphane olarakkullanlan emsi
Paa Drulhadsi, Edirnede Selimiye Drulhadsi hizmete sokulmutur.
*Drulhads kurma gelenei dier Osmanl sultanlar tarafndan da srdrlm, III.
Murad, olu III. Mehmed ve zellikle IV. Mehmed devri ile III. Ahmed dneminde de
drulhadisler ina edilmitir.Balkanlara gelince; Evliya elebi, Yunanistanda 16;
Bulgaristanda 2;Arnavutlukta 3 ve eski adyla Yugoslavya topraklarnda 23
drulhadis bulunduundan bahseder.

OSMANLININ SON DNEMNDE HADS RETM

Bu dnemde medreseler ynelik kkl slahat, eyhulislm Mustafa Hayri zamannda

balam ve bu yeniden yaplandrlan eitim kurumlarna Drul-Hilfetil-Aliyye
Merdeseleri denmiti. 1914 ylnda tedrisata balayan ve retim sresi
kademeliolarak on iki yl olan bu kurumlarda, yine ayn dzenleme
erevesindealan Medresetl-mtehasssn adl ihtisas medreselerinde hadis
retimineyer verilmitir. Bunlar dnda, Endern Mektebi, Medrestl-vizn,
Merdesetl-ird gibi meslek eitim kurumlar ile Drul-hilfe
merdesesininAnadoluda alan ubelerinde de hadis dersleri verilmekteydi.

CUMHURYET DNEMNDE HADS RETM

*Cumhuriyet dnemine intikal eden Drul-Hilfe Medreseleri yannda,

diermedreselerin yeniden yaplandrlmasyla oluturulan ve Medris-i lmiyye
medreselerinde hadis okutulmaya devam edilmi; 1924 ylnda tamamen kapatlan
medreselerin yerine kurulan Drulfnn lhiyat Fakltesinin ders programnda da
hadis dersi yer almtr.

*1949 Ankarada alan yeni bir ilhiyat fakltesi, 1951 ylndaalan mam-Hatip
okullar, ilki 1959 ylnda stanbulda eitim-retimebalayan Yksek slm
Enstitleri, 1982 ylnda yaplan refomla Yksekslm Enstitlerinin dntrld
ilhiyat faklteleri, gnmzde deiikdzeylerde hadis derslerinin verildii retim
kurumlardr.

HADS RENM VE RETM DBI

*Hadis ilminde de uyulmas gereken bir takm kurallarvardr. Bu kurallarn olmazsa

olmazlarna rivyet teknikleri, olmazsaonmazlarna rivyet db denir. Gzel ahlk,
hay, nezket, zerfet, yol,yordam gibi anlamlara gelen edep kelimesinin oulu olan
db, hadisrenim ve retiminde ahlk ve terbiye kurallarna gre uyulmas
gerekenyerleik esaslar, gnmz tabiriyle bilimsel etik kurallar demektir.

Hadis usl kitaplarnda dbl-muhaddis,db tlibil-hads gibi ayr balklar

altnda yer alm, hatta pek ok melliftarafndan mstakil eserlere konu edilmitir.
Bunlarn en mehurlarndan biri,Hatb el-Baddnin el-Cmi li ahlkir-rv ve
dbis-smi adl hacimlieseridir.

Hadis renme ve retme db, renen (renci) ve reten (hoca)asndan iki

balkta ele alnabilir:

A) rencinin Uymas Gerekenler;

1. hls ve yi Niyet; Hadis rencisinin ncelikle Allah rzasn kazanmaya ynelik
samimi birniyetle ve karln yalnzca Allahtan bekleyerek ilim tahsiline
balamas,bunun dnda para, makam ve hret gibi hibir dnyev menfaatiama
edinmemesi gerekir.Byk muhaddis Sfyn es-Sevr de Allah rzasnkazanmak iin
hadis renmekten daha stn hibir amel bilmiyorumdemitir.

2. rendiiyle Amel Etmek; Allah Kuran- Kermde, bildii ile amel etmeyenleri
kitap tayanmerkeplere benzetmitir (62Cuma, 5). nl sahb bn Mesd, on
yetezlerleyince onlarla amel ettiklerini ve manalarn renmedike bakayetlere
gemediklerini sylemitir.

3. Hadisi Ehlinden Almaya almak; Hadis rencisi, bilgisi, ahlk ve dindarl ile
tannm hocalar bulup onlardan hadis renmeye almal; gerekirse gemite
yapld gibi bu uurda yorucu ilim yolculuklarn gze almaldr. Eskiler, Hadis
tahsiliiin yolculuk yapmayandan olgunluk bekleme demilerdir.

4. Hocaya Sayg Gstermek; renci, huzurunda bulunsun veya bulunmasn hocasna

saygda kusuretmemeli, onu yceltmeli, yanlp tkezlemesini asla
temennietmemelidir. Bu, ayn zamanda ilme ve hadise saygnn bir gereidir.

5. Arkadalaryla Bilgi Paylamak; rencinin hadis renmekten elde ettii en

nemli kazan, rendiini arkadalaryla paylamak ve onlarla mzakeresini
yapmaktr.

6. lm ve Tedric Bir Metod Takip Etmek; renmede son derece nemli olan bu ilke
ou zaman gz ard edildii iin rencide yorgunlua, bkknla ve hatta hayl
krklna yolaabilmektedir. Bu nedenle renci, hadis okumalarn belli bir
programdhilinde bir sraya gre sabrla srdrmelidir.

7. Hadis Uslne nem Vermek; renci nce kendi diliyle yazlm, kolayca
okunupanlalabilir bir-iki hadis usl kitab okumal, daha sonra temel uslkayna
niteliindeki Arapa klasik hadis usl eserlerini mtalaetmelidir. Ayrca ncelikle
ilk dnem hadis tarihi olmak zere, rivyet,rv ve eser boyutuyla hadisin tarih
sreteki geliim seyrine ilikinkaynaklar okunmaldr.

HOCANIN UYMASI GEREKENLER

1. hls ve yi Niyet; hls ve samimiyet, btn ilerin zdr.Kalbini makam ve

hret gibi dnyev karlardan arndrmal, niyeti Allahn honutluunu kazanmak
olmaldr.

2. stn ahlka sahip olmak; slm ilimler, stn ahlk, karakter ve istikamet zere
onurlu bir hayatyaamay gerektiren yce ilimlerdir. Hadis ilmi bunlarn banda
gelir.Muhaddis de bu ynyle dierlerinden nde olmas yarar.

3. Hocalk Ehliyetine Riyet; Hoca, ilim ve ya bakmndan rivyet ehliyetine sahip

olmadka hadisokutmaya kalkmamaldr. Hocalk yapmaya balama ya olarak
ileri srlen 33, 40 veya 50 rakamlarn tartmay bir tarafa brakarak bnsSalhn
bu konuda ortaya koyduu prensibi hatrlatmakla yetinelim.Hadis hocal yapacak
kimsenin hadis birikimine ne zaman ihtiya duyulursa, ya ne olursa olsun, hadis
rivyetine balayp ilmi yaymasuygun olur.

4. Bunama Halinde Hocal Brakmak; Bunama, nemli bir rivyet kusurudur. Bu

nedenle, ya ka olursa olsun bunama belirtileri gsterip rivyetleri kartrmaya
(ihtlt) balayan birmuhaddisin hadis rivyetinden el ekmesi veya ektirilmesi
gerekli grlmtr. Ancak bunama durumu gzkmese de uzun yaayan bir
hadisinin rivyeti brakma ya snr seksen olarak belirlenmitir.

5. Kendisinden stn Olanlara ncelik Vermek; slm kltrndeki ilim anlaynn

en nemli zelliklerinden biri, yaa ve liyakata saygdr. Bu nedenle, ya veya ilim
ynnden kendinden stnbir limin yannda hocalk yapmamak, gerekirse retim
nceliini stnolana vermek ilim dbndandr.

6. Hadise Sayg ve Hadis Meclisine zen Gstermek; Hz. Peygamberin szleri ve

fiileri demek olan hadise hrmet duygular beslemek, Hz. Peygambere saygnn
gereidir. Bu nedenle hadisokutacak muhaddis, nce zihnen ve ruhen buna hazr
olmaldr. Dersine iyi hazrlanmal, hadis okutaca meclise temiz ve dzgn bir
klkkyafetle gelmelidir. Bu edebin en gzel rnei, yolda, ayakst, alelacele hadis
rivyet etmekten holanmayan mam Mlikte grlr.

7. Eser Yazmak ve Bilimsel Faaliyette Bulunmak; limde belli bir seviyeye ulaan
muhaddisten beklenen bir davran da dneminin ve iinde yaad toplumun her
trl ihtiya ve problemlerinide dikkate alan bir anlayla ilm faaliyetlerde bulunmak
ve bu erevede eser yazmaktr

NTE7

1)Raviler hakknda toplanan bilgilerin yazld eserler verilen isimler nedir?

C)Tarih tabakat rical vefeyat vb.

2)Ravinin hadis ilmindeki tanm nedir?

C)Belli usullere gre hadisi alp (tahamml) bu usullere uygun rivayet lafzlar
kullanarak bakalarna nakleden(eda) kimsedir.

3)Ravi kelimesinin e anlamls olarak kullanlan kelimeler nelerdir?

C)Nakil ve racul

4)Tabaka nedir?
C)Hadiste ya ve renim /isnad veya sadece renim bakmndan birbirine yakn
raviler grubudur.

5)Sahabenin kavram olarak tanm nedir?

C)Hz. Peygamberi ona iman etmi olarak gren (ruyet)veya onunla karlaan
(lika)ve Mslman olarak len kimsedir.Sahib e anlamlsdr.
6)Hz. Peygamberi bilinli olarak grmemi olan bebek ve ocuklarn sahabilik
durumu nedir?
C)Hz. Peygamber tarafndan grlm olma erefine ulamalar bakmndan sahabi
fakat rivayetleri sahabeye dayanmas bakmndan byk tabiin tabakasndan saylr.

7)Hz.Peygamberi sadece defnedilmeden grenlerin sahabilik durumu nedir?

C)Tercih edilen gre gre sahabi saylmazlar.

8)Raviler hakkndaki biyografik kitaplarn ierii ne hakkndadr?

C)Ravilerin ahsi dini ilmi kimik ve kiilikleri hakkndadr.

9)Sahabiliin tespit yollar nelerdir?

C)Tevatr:Hulafa-i raidin Aere-i mbeere nde gelen birok sahabinin sahabilii
tevatrle sabittir.
hret: Dmam b. Salebe ve Ukka b. Mihsan gibilerin sahabilikleri shabi olduklarna
dair yaygn/mehur bilgiye dayanr.
ahitlik: Mehur bir sahabinin baka birinin sahabi olduuna dair ahitlik
etmesidir.Hammade b. Devsinin sahabilii Ebu Musa el- Earinin ahitliine
dayanr.
krar:Adil bir kimsenin kendisinin sahabi olduunu sylemesidir.

10)Sahabe ka tabakaya ayrlr?

C) tabakaya ayrlr.Ya byk sahabiler orta yal sahabiler ya kk sahabiler.

11)Msned mellifi Baki b. Mahledin 1013 sahabnin adn verdii risalesinin ismi
nedir?
C)Kitabl Adad

12)Muksirun sahabi ne demektir?

C)1000den fazla hadis rivayet etmi sahabi demektir.

13)Mukillun sahabi kime denir?

C)Rivayeti bine ulamayan sahabilere denir.

14)Muksirun sahabiler srasyla kimlerdir?

C)Ebu Hureyre-5374 hadis
-Abdullah b. mer-2630 hadis
-Enes b. Malik -2286 hadis
-Hz. Aie-2210
-Abdullah b. Abbas-1660 hadis
-Cabir b. Abdullah -1540 hadis
-Ebu Said el- Hudri-1170 hadis

15)Abadile diye anlan sahabilere niin bu isim verilmitir?

C)Hz. Peygamberden sonra uzun sre yaayp Mslmanlarn eitli problemlerinin
zm konusunda bilgi ve tecrbelerine bavurulan birer bilge konumuna geldikleri
iin bu isim verilmitir.
16)Abadile diye anlan sahabiler kimlerdir?
C)Abdullah b. Abbas-Abdullah b. mer-Abdullah b.Zbeyr-Abdullah b.Amr

17)Sahabe genelinde en son vefat eden kimdir?

C)110 ylnda Mekkede vefat eden Ebut- Tufeyl Amir b. Vasile el-Leysi

18)ehir ve blgeler zelinde en son vefat eden sahabiler kilerdir?

C)Cabir b. Abdullah >Medine
Enes b. Malik>Basra
Abdullah b. Ebi Evfa>Kufe
Abdulah b. Bsr>am
Ebu Ubeyy Abdullah b. Haram>Filistin
rs b. Amira<Cezire
Hirmas b. Ziyad>Yemame
Abdullah b. El-Haris>Msr

19)Sahabenin adil olmas ne anlama gelir?

C)Kastl olarak Hz. Peygambere yalan isnad ettiklerinin bilinmemesi anlamndadr.

20)Tabiinin hadis ilmindeki manas nedir?

C)Mmin olarak bir veya daha fazla sahabi ile karlaan ve Mslman olarak len
kimsedir.

21)Fukaha-i Seba kimlerdir?

C)Said b. El- Mseyyeb Harice b. Zeyd Ebu Seleme b. Abdirrahman Ubeydullah
b.Abdullah b. Utbe ve Sleyman b. Yesar

22)Muhadramun kime denir?

C)Cahiliye ve slam devirlerine yetip Hz. Peygamber zamannda Mslman olduu
halde Onu grememi kimseye denir.

23)Muhadramun a rnek veriniz.

C)veys el-Karani Ebu Osman en- Nehdi ve Alkame b.Kays

24)Etbaut-Tbiin kime denir?

C)Mmin olarak tabiinden bir veya birka kiiyle karlaan ve Mslman olarak
len kimseye denir.

25)Cerh nedir?
C)Gerekli tenkid artalarn tayan gvenilir bir alimin bir raviyi kendisinde veya
rivayetinde tespit ettii geerli bir kusurdan dolay tenkid etmesidir.

26)Tadil nedir?
C)Bir ravinin kendisine veya rivayetine bakarak gvenilir olduunu aklamaktr.

27)Cerh ve Tadil ilmi nedir?

C)Rivayetlerin kabul veya reddi asndan raviler inceleyip zel lafzlar kullanarak
durumlar aklayan hadis ilmidir.
>>Cerh edene carih cerh edilene mecruh tadil edene muadil veya mzekki tadil veya
tezkiye edilene adil veya adl cerh ve tadil faaliyetine tenkid bu faaliyeti yapana da
mnekkid denir.

28)Cerh Tadil artlar nelerdir?

-Mnekkidin kendisi cerh edilmi olmamal
-Doru szl ilim ve takva sahibi
-Cerh-Tadil sebepleri ile lafzlarnn anlamn iyi bilmeli
-Cerh-Tadil adabna uyarak tenkide lml olmal
-Ravinin kusurlar yannda iyiliklerinden de bahsetmeli
-Gerektiinde ve gerektii kadar cerh etmeli

29)Tenkiddeki tavrlar asndan mnekkidler kaa ayrlr rnek veriniz.

C) gruba ayrlr: 1-Kat/mteeddid>>Yahya b. Said el-Kattan bn-i Main Ebu
Hatim er-Razi
2-Gevek/mtesahil>>Tirmizi ve Hakim
3-Ilml/mutedil>>Ahmed b. Hanbel Buhari Ebu Zra er- Razi ve bn-i Adi

30)Bir hadisin kabul edilebilmesi iin ravide bulunmas gereken zellikler nelerdir?
C)Adalet ve zabt

31)Hadis ilminde adalet nedir?

C)Genel anlamyla ravide bulunmas gereken rivayet ehliyetidir.

32)Adaletin unsurlar neledir?

C)slam-Hadisi renirken deil naklederlken art
Bulu-Hadisi renirken de retirken de art
Akl-
Fsktan uzak durmak/takva-davranlarnda iyilik ve dindarlk ar basan kimse dier
artlar da tarsa adil saylr.
Mrvvet.

33)Fsk nedir?
C)Byk gnah ilemek ve kk gnah ilemede srar etmektir.

34)Mrvvet nedir?
C)Onurlu yaama gzel ahlak ve adaba uyma ve dinin ho grd geleneklere sayg
gsterme olgunluudur.

35)Adaleti tespit yollar nelerdir?

C)hret ve tezkiye

36)hret nedir?
C)Bir ravinin yaad toplumda adil bir kimse olarak n yapmasdr.

37)Tezkiye nedir?
C)Kendisi adil olan bir kimsenin adil olup olmad bilinmeyen bir ahs temize
karmasdr.Tadil ile e anlamldr.
Yrca bir ravinin rivayetinin Sahihaynda gemesi o ravi iin bir tadil gstergesidir.

38)Zabt nedir?
C)Ravinin rivayet konusunda duyarl dikkatli ve bilgili olmasdr.Byle raviye zabt
sahibi veya zabit denilir.

39)Hfz zabt nedir?

C)Bir ravinin dinledii bir hadisi diledii anda hatrlayp ezberinden nakledecek
ekilde salam ezberlemesidir.

40)Kitap zabt nedir?

C)Bir ravinin hadislerinin yazl olduu kitabn her trl deitirme ve
sokuturmadan korumasdr.

41)Zabtn unsurlar neledir?

C)a)Teyakkuz: Ravinin rivayetlerini iyi bilmesi tanmas ve bakalarnn
rivayetlerinden ayrabilme dikkatini gstermesidir.
b)Hfz: Ravinin ezberleme g ve yetenei hadisi tam ve salam bir ekilde ezberleyip
aklnda tutma kabiliyetidir.
c)Kitab korumak
d)Mana ile rivayette lafzlarn anlamn bilmek: Hadisi lafz deilde manas ile rivayet
eden ravi mana ile rivayet artlarna sahip olmal.

42)Zabtn tespit yollar nelerdir?

C)Mukayese ve imtihan

43)Mukayese ekilleri nelerdir?

C)-Ashabn rivayetlerini birbirleriyle karlatrmak
-Bir muhaddisin rivayetlerini deiik zamanlarda karlatrmak
-Bir hadis hocasnn birka rencisinin rivayetlerini karlatrmak
-Hoca ile akranlarnn rivayetlerini karlatrmak
-Kitaptaki rivayeti ezberdeki veya baka bir kitaptaki ile karlatrmak
-Hadisi Kuran ile karlatrmak.

44)mtihan nedir?
C)Ravilerin rivayet bilgilerini haberli veya habersiz olarak yoklamaktr.
>>Bu yntemin en mehur rnei Buharinin tabi tutulduu zabt imtihandr.

45)Hadis mnekkidlerine gre raviler derecelerine gre kaa ayrlr?

C)e ayrlr: a)Hfz ve itkan sahibi olanlar
b)Bazen yanlmakla birlikte hadisleri genellikle sahih olanlar
c)Genellikle hata yapan ve yanlanlar(bunlarn hadisleri alnmaz)

46)Zabt bozan haller nelerdir?

C)-Hadis renimi veya retimi esnasnda uyuklamak
-Sahih bir nsha ile karlatrlmam kitaptan hadis rivayeti
-Telkine ak olmak
-oka az ve mnker hadis rivayet etmek
-Rivayet hatalarnda inadna direnmek

47)Kimlerin hadisine sahih hasen ya da zayf denir?

C)Zabt tan olan ravinin hadisine sahih eksik olann hadisine hasen gevek ve zayf
olann hadisine zayf hadis denir.

48)Metain-i aere terimi ne iin kullanlr?

C)Ravinin cerhine sebep olan kusurlar bei adalet beide zabt sfatyla ilgili olmak
zere on noktada toplanr.te bu kusurlara metain-i aere denir.

49)Adalet sfatyla ilgili kusurlar nelerdir?

C)-Kizbr-ravi(yalanclk)
-ttihamr-ravi bilkizb(yalanclkla itham)
-Fskur-ravi(fasklk)
-Bidatr-ravi(bidatilik)
-Cehalet(bilinmezlik)

50)Yalancnn cezas doru szlerinin de reddedilmesidir.sz kime aittir?

bnl-Mbareke aittir.

51)Ahmed b. Hanbelin yalanc ravi hakknda gr nedir?

C)Hadiste yalan konuup sonra da tevbe eden ravinin bu tevbesinin Allah ile kendisi
arasnda kald artk bir daha ondan hadis alnamayacan belirtir.

52)Yalanclkla itham edilen ravinin rivayetleri kabul edilir mi?

C)Byle bir ravi yalanclkla itham edilmesine sebep olan sz ve davranlarndan
tvbe ederse sonraki rivayetleri kabul edilir.

53)Rafiziliin bir kolu olan ve yandalar lehine yalan konumay dini bir grev sayan
mezheb hangisidir?
C) Hattabiyedir.

54)Kfr gerektiren bidat(bidat-i mtefekkire)e rnek verin.

C)Allah cisimlere benzetmek(tescim) Onun cziyyat bilmediini sylemek
ilahln Hz.Ali veya bir bakasna getiine inanmak(hulul).Bunlarn rivayetleri
ittifakla reddedilmitir.
55)Adalet sfatyla ilgili kusurlardan cehaletin manas nedir?
C)Ravinin zatnn veya durumunun bilinmemesi demektir.

56)Raviler ahslar ve vasflar bilinmeme ynnden ka ksmdr aklayn.

C)ki ksmdr. hslar ve vasflar bilinenler ya adildir veya mecruh bilinmeyenler
mechul ravilerdir.

57)Mechull ayn ve mechull hal nedir?

Mechull ayn:Hadis enimi ve retimiyle mehur olmayan kendisinden tek bir
kiinin hadis rivayet naklettii kimsedir. (rivayeti kabul edilmez)
Mechull hal: Kendisinden iki veya daha fazla kimse adn vererek hadis rivayet ettii
halde hakknda cerh veya tadil hkm verilmedii iin adil olup olmad bilinmeyen
ravilerdir.

58)Mesturda denilen mechull hal raviler ka ksmdr aklayn.

C)ki ksmdr. a)Adaleti zahiren ve batnen mechul olanlar(bunlarn rivayetleri
reddedilir)
b)Adaleti zahiren var olup batnen mechul olanlar(rivayetleri baz muhaddisler
tarafndan makbul saylmtr)

59)Zabt sfatyla ilgili kusurlar nelerdir?

1-Kesretl galat: (ok hata yapmak)
2-Fartul gafle: (ok yanlmak)
3-Vehim: (yanlma)
4-Muhalefets-sikat: (sika ravilerine muhalefet)
5-Sl hfz: (kt hafza)

60)llet ve muallel hadis nedir?

C)Vehim sonucu meydana gelen kusura illet denir.
Vehim kusurlarnn bulunduu hadise muallel hadis denir.

61)Vehim nedir?
Ravinin rivayet kurallarn bilmemesi sebebiyle doru zannederek yanl hadis rivayet
etmesidir.

62)Mnker maruf az ve mahfuz hadisi aklayn.

C)Zayf ravinin sika ravinin rivayetine aykr dt hadisine mnker aykr dt
hadise maruf sika ravinin kendisinden daha sika ravinin hadisine az aykr dt
hadise mahfuz denir.

63)htilat nedir?
C)Sika olan bir ravinin hastalk veya bunama gibi doal veya arzi sebeplerle hafza
kaybna uramas ve rivayetlerini kartrr hale gelmesidir. Bu durum rivayetin
kabulne engeldir.

64)Tearuz nedir ve eitleri nelerdir?

C)Bir ravi hakknda badatrlamayacak tarzda hem cerh hem tadil bulunmas
anlamna gelen tearuz ayn mnekkidden kaynaklanan ve farkl mnekkidden
kaynaklanan tearuz diye ikiye ayrlr.

65)Bunlarn hkmleri nedir?

C)Ayn mnekkidden kaynaklanan tearuzda mnekkidin son tenkid hkm
geerlidir.
Farkl mnekkidden kaynaklanan tearuzda raviyi tadil edenler sayca ok olsa da
gerekesi aklanan cerh geerlidir.

66)Cerh-Tadil lafzlar ne demektir?

C)Hadis mnekkidleri cerh tadil kurallarna gre tenkid ettikleri ravileri gvenirlik
durumlarna gre snflandrmlar her birinin gvenirlik derecesini baz ifadelerle
belirtmilerdir.Bu ifadelere denir.
67)Cerh-tadil lafzlarn ilk aklayan mellif kimdir?
C)bn-i Ebi Hatim er-Razidir.

>>Cerh ve tadil lafzlarn Arapa olduklar iin geiyorum.

68)Tadil lafzlarnn hkm nedir?

1. ve 2. Derece lafzlarla ifade edilen ravinin hadisi en sahih
3.Derece sahih 4. Derece hasen li zatihi 5. Derece hasen li zatihi ve hasen li gayrihi 6.
Derece hasen li gayrihi.

69)Cerh lafzlarnn hkm nedir?

C)lk iki derecedeki lafzlarla cerhedilen ravilerin hadisleri itibar(karlatrmak)iin
alnr. Son drt derecedekilerle cerh edilenlerin hadisi delil olmaz itibar iin yazlmaz
ahid olarak kullanlmaz.

70)Ravi biyografileri ne zaman tedvin edilmeye balamtr?

Etbat-tabiin dneminde

71)Ravilerin hocalarndan renip hadislerle ayn malzeme zerine kaydettikleri ksa

bilgi notlarnn bir araya getirildii eserlere ne denir?
C)Salat denir.

72)Tarih tabakat ve ilel kitaplarna rnek verin.

C)Tarih: Yahya b. Main bnl Medini Buhari bn-i Ebi Heyseme ve Zehebi
Tabakat: Muhammed b. Sad Halife b. Hayyat mam Mslim
lel: Ahmed b. Hanbel Derukutni.

NTE8
1)Tahamml ve eda nedir?
C)Bir hadisi belli esaslara uyarak renmeye tahamml onu ezberden veya bir
kitaptan usulne uygun olarak rivayet etme eda denir. kisi bir arada tahammll
ilm kavramyla ifade edilir.
2)Sahabe hadisleri nasl renmekteydi?
C)Bizzat Hz. Peygamberden iiterek (muahafe) onun davranlarn grerek
(mahade) veya dier sahabiler vastasyla renmekteydi.

3)Kendisinden hadis yazmak isteyenlere Bizim Rasulullahtan ezberlediimiz gibi siz

de ezberleyindiyen sahabi kimdir?
C)Ebu Said el-Hudri

4)Kimin zamannda hadis tedvini balamtr?

C)Halife mer b. Abdulazizin emriyle resmi hadis tedvini balam ve bu durum
yazl hadis metinlerinin oalmasna yol amtr.
5)Hadislerin yazya geirilmesinin olumsuz yn ne olmutur?
C)Ehil olmayanlarn da hadise el atmasna yol amtr.

6)Tashif ve tahrif nedir?

Hadisteki nokta ve harf hatalardr.

7)Muhaddislerin hadislerin hatasz naklini temin iin ald tedbirler nelerdir?

C) Sahifelerden yaplan istinsahlarda hatalar olacana dikkat ekmek(Mamer b.
Raid mr b. Dinar Haccac b. Ertat Yahya b. Kesir Nafi Eyyub es-Sahtiyani gibi alimler
byle yapmtr)
-Sema ve kraat metotlar gelitirmek.

8) Sahafi kime denir?

C)Hadis limleri dorudan sahifelerden rivayet edenleri sahafi diye tantmlardr.

9)Ehil olmayanlarn eline geer endiesiyle kitaplarn imha eden ya da edilmesini

vasiyet eden muhaddisler kimlerdir?
C)Urve b. Zbeyr Yahya b. Ebi Kesir Eyyub es-Sahtiyani Hammad b. Seleme Abdullah
b. Mbarek.

10)Hadis renim ve retim metodlar nelerdir?

C)-Sema ve kraat
-cazet mnavele ve mukatebe
-lam vasyyet vicade

11)Semann terim manas nedir?

C)Hadis hocasnn (eyh) hadisleri okumas talebenin veya talebelerin de bizzat
iiterek hadisleri almalardr.

12)Terim olarak imla nedir?

C)Hocann hadisi talebeye yazdrmasdr.

13)Hadis almann en gvenilir usul hangisidir?

C)mladr.Hadisleri yazdran hocaya mmli yazan renciye de mstemli denilirdi.

14)Kraat nedir?
C)Terim olarak talebenin hadisleri bizzat hadis hocasnn okumas veya bakasnn
okuduunu iitmesi suretiyle hadisi almasdr.

15)Arz nedir?
C)Hadis alimlerinin ouna gre bir eyi bir kimseye sunmak gstermek
manasndadr. Kraatla e anlaml olarak kullanmlardr.

16)Hadislerin aslna uygun olarak nakli iin en isabetli metot nedir?

C)Semadr.
17)cazet nedir?
C)Sema ve kraat olmakszn hadis liminin belli artlar dahilinde rivayetlerini
rencisinin rivayet etmesine izin vermesidir.

18)lk dnemlerde icazet nasl verilirdi?

C)Szl olarak verilirdi.

19)cazet ne zaman yazl verilmeye baland?

C)Yaklak 5. yy.da medreselerin kuruluundan sonra.
20)Mciz msteciz mucazn bih nedir?
C)cazet veren hocaya mciz icazet isteyen renciye msteciz veya mcazn leh
icazete konu olan ve rivayetine izin verilen hadis sahife veya kitaba mcazn bih
denir.

21)cazet trleri nelerdir?

C) a)Muayyen icazet: Hocann talebesine rivayetlerinin yazl olduu belli bir kitab
rivayet etmesi iin izin vermesi-Bu kabul edilmitir.
b)Kitap belirtmeden verilen icazet: Baz limler kabul etmi bazlar etmemitir.
c)Umumi icazet:Alimlerin ou bu tr icazeti doru bulmamtr.
d)Belirsiz bir kitap iin veya belirsiz bir ahsa verilen icazet: Geersizdir.
e)arta bal icazet: Kabul edilmemitir.
f)Domam ocua verilen icazet: Kabul edilmemitir.
g)Mmeyyiz olmayan ocua verilen icazet: limlerin ou kabul etmemitir.
h)leride elde edilecek rivayetlere verilen icazet: Geersizdir.
I)cazetle elde edilen hadisleri veya kitab rivayet etmeye verilen icazet: Baz alimler
kabul etmitir.

22)Mnavele nedir?
C)Hadis hocasnn hadislerini ihtiva eden kitabn rivayet etmesi iin talebesine elden
vermesi veya kitabn kendisine ait olduunu ifade etmesidir.

23)cazetli mnavele nedir?

C)Hoca rivayet hakkna sahip olduu hadisleri rencisinde kalmak veya yazp iade
etmek zere verirken bunlar rivayet etmesine de izin vermesidir.

24)cazetsiz mnavele nedir?

C)Hocann talebeye nshay verirken rivayetine izin verip vermediini
sylememesidir.

25)Mkatabe nedir?
C)Hadis hocasnn rivayet hakk bulunan hadislerinin tamamn veya bir ksmn
yaknda ya da uzakta bulunan bir kimseye gndermesidir.

26)cazet mnavele mukatebe metodlaryla rivayet hakk verirken ksaca- nelere

dikkat edilirdi?
C)Hadis alimleri yazl metinleri kontrol eder varsa hatalar dzeltir ve hadis
rencisinin gvenirliine dikkat ederdi.
27)lam nedir?
C)Hadis hocasnn hadis veya hadis kitabn rivayeti iin herhangi bir aklamada
bulunmadan renciye gstererek bunlar sema yoluyla aldn ifade etmesidir.

>>>lam hadis rivayeti iin salkl ve yaygn bir metot deildir.

28)Vasiyyet nedir?
C)Hadis hocasn n rivayet ettii bir kitab lmnden veya seyahate kmadan nce
birisine vasiyet etmesidir.

29)Vicade nedir?
C)Bir kiinin herhangi bir ravinin hadis kitab mellifinin el yazs ile yazlm
kitabn veya baz hadislerini bulup ele geirmesidir.

30)Rivayet dneminde hadisler srasyla hangi metotlarla nakledilirdi?

C)ounlukla sema ve kraat metotlaryla bunlara imkan bulunmadnda icazet
mnavele mukatabe metotlaryla nakledilirdi.lam vasiyet ve vicade metotlarna
nadiren bavurulurdu.

31)Nakil dneminde hadis rivayetinde izlenen metotlar nelerdir?

C)cazet metodu yaygnlam ve vicade metodu kullanm da artmtr.

32)Rivayet lafzlar niin kullanlmtr?

C)Hadisin hangi metotla rivayet edildiini belirtmek iin kullanlmtr.

33)Hicri 3. Asrda en ok kullanlan lafz hangisidir?

C)An haddesena ahberena.

34)Sema metoduna delalet eden en stn lafz hangisidir?

C) Semitdr.Bunun dnda haddeseni ve haddesena.

35)Kraat metoduna delalet eden lafzlar hangileridir?

C) Karat karana ala flan aradt ahbereni ahberena

36)cazet metoduna delalet eden lafzlar hangileridir?

C)Ecaze li enbeena atani habbereni habberena

37)Mnavele metoduna delalet eden lafzlar hangileridir?

C)atani defaa ileyye kitabehu.

38)Mkatabe metoduna delalet eden lafzlar hangisidir?

C)Ketebe ileyye flan.

39)Vasiyyet metoduna delalet eden lafz hangisidir?

C) Evsa ileyye
40)Vicade metoduna delalet eden lafzlar hangileridir?
C) vecedt vecett bi hatti flan karat fi kitabi flan karat fi kitabi flan bi hattihi
belegani.

41)Rivayet metotlarnn hepsine delalet eden lafzlar hanfileridir?

C) an-enne flan kale.

42)Hadis limleri hangi lafzla yaplan rivayetleri ho grmemitir ve niin?

C) kale.nk bu lafz hicri 2. Ve 3. Asrlarda genellikle munkat(isnad
kopuk)rivayetlere veya tedlise delalet ederdi.

43)Rivayet metotlarnn kullanmdaki mastarlar nelerdir?

C) haddesena iin tahdis ahberena iin ihbar an iin anane.

44)Hadis rivayet etmek iin yaplan yolculua ve bunu yapana ne denirdi?

C)Bu yolculua er-Rihle fi talebil-hadis yolculuu yapana rahhale cevvale tavvafl-
ekalim denirdi.

45)Hadis yolculuklarnn en youn olduu ve sona erdii dnem nedir?

C)Youn olduu2.-4. Yy.
5.yy.da medreselerin 6. Yy.da ise darulhadislerin almasyla bu yolculuklar nemli
lde son bulmutur.
46)Kitaplarn naklinde uygulanan kurallar nelerdir?
a)Hata dzeltilmeden hatal ksm zerine dikkat ekmek iin sah iareti konur.
b)sah iareti konur ve kenara dorusu yazlr.
c)Hatal ksmn stne yazya temas etmeyecek ekilde izgi izilir.
d)Hatal ksmn zeri izilerek iptal edilir.
e)Hatal ksmn bana ve sonuna (00)eklinde bo daire konulur.
f)Hatal ksma yan yana noktalar()konulur.
g)Hatal ksma < > eklinde iaret edilir.
h)Hata yaplan ksma sehv kelimesi yazlr.

47)Ket ve mahv nedir nasl deerlendirilir niin?

C)Yaznn bak gibi keskin bir aletle kaznmas ket mrekkebin slak parmak veya
bez parasyla silinmesi mahvdr. Bunlara srarla kar klmtr.nk yazl
metinler ehil olmayan kiilerce hatal olarak dzeltilebilir.

48)Lahak nedir?
C)Metin ierisinde tespit edilen noksanlklarn yaznn okunmasn engellememesi
iin kitabn kenarna ilave edilmesidir.

49)Sema ve kraat kaytlar nedir?

C)Nshann hocadan alndnn yer ve zaman bildiren ve renciye rivayet hakk
veren bir belgedir.

50)cazet kayd nedir?

C)rencinin bu nshay rivayet yetkisinin bulunduunu ifade eden belgedir.
51)Bela kayd nedir?
C)Yazma eserlerde metnin kontrolden getiini ifade eder.

52)Mukabele nedir?
C)Eserin farkl yollarla gelen rivayetlerini ve farkllklarn bir araya getirme
ilemidir.lemin sonunda mukabele kayd dlr.

53)Arapada benzer harf ve kelimelerin yanl okunmasn nlemek amacyla yazlan

kitaplar ve mellifleri kimlerdir?
C) Askerinin Tashifl Muhaddisin Hattabinin slahu galatil Muhaddisin

54)Mttefik ve mfterik isimli kitaplar niin yazlmtr?

C)simleri ayn olduu iin kartrlan ravileri ayrt etmek iin yazlmtr.

55)Mtelif ve muhtelif isimli kitaplar niin yazlmtr.

C)Yazllar ayn okunular farkl isimlerin kartrlmasn ayrt etmek iin
yazlmtr.

56)Mbhemat kitaplar niin yazlmtr?

C)snatlarda ad geen kimlii kapal isimlerin kimliklerini ayrt etmek iin
yazlmtr.

57)Hadis kitab okuma usulleri nelerdir?

-Okuyup geme yntemi: Genellikle bir hadis kitabnn sahann uzman limler
arasnda okunmas durumunda uygulanr.
-Aklama ve aratrma yntemi: Bir hadis kitabnn talebelere okunmas durumunda
uygulanr.
-Geni aklamal yntem: Bir hadis kitabnn halka ynelik okunmas durumunda
uygulanr. Bu yntem daha ok kssaclarn bavurduu bir usuldr.

NTE9

1)Haber-i vahid kaa ayrlr tanmlayn.

C)Makbul hadisler ve merdud hadisler diye ikiye ayrlr. Hz. Peygambere ait olma
ihtimali fazla olanlara makbul az olanlara merdud denir.

2)Makbul hadis kaa ayrlr?

C)Sahih ve hasen diye ikiye ayrlr.

3)Sahih hadis nedir?

C)Senedinin bandan sonuna kadar sika(adalet ve zabt sahibi)ravinin sika raviden
rivayet ettii azz ve muallel olmayan hadistir.

4)Sahih hadisin zellikleri nelerdir?

C)-Ravilerinin sika olmas
-Ravileri arasnda kopukluk olmamas yani senedinin muttasl olmas
-azz yani dier ravilerin rivayetlerine aykr olmamas
-Muallel yani sahihliine zarar verecek gizli bir kusurun olmamas

5)Sahih hadis kaa ayrlr?

C)Sahih li zatihi ve sahih li gayrihi diye ikiye ayrlr.

6)Sahih li zatihi ve li gayrihi nedir?

C)Sahih li zatihi: Sahihlik zelliklerini bizzat tayan hadistir.
Sahih li gayrihi: Sahihlik niteliini zikredilen zellikler bizzat kendisinde
bulunmad iin baka hadisin desteiyle kazanan hadis demektir.

7)Sahihayn hangi hadis kitaplarn ifade eder?

C)Buhari ve Mslimin el-Cemis Sahih isimli kitaplarn ifade eder.

8)Sahihaynda bulunan bir hadise ne denir?

C)Mttefekn aleyh zerinde ittifak edilmi hadis denir.

9)Hasen hadis nedir?

C)Sahih hadisin btn niteliklerini tad halde ravilerinden birinin veya birkann
zabt sfat tam olmayan hadistir.

10)Senedinde Hz. Peygambere iftira etmekle itham edilen kimse bulunmayan azz
da olmayan ve baka bir ynden benzeri rivayet edilen hadis bize gre hasendir.
Sz kime aittir?
C)Hasen terimini mehur eden Tirmiziye aittir.

11)Hasen hadis kaa ayrlr?

C)Hasen li zatihi ve hasen li gayrihi diye ikiye ayrlr.

12)Bunlar tanmlaynz.
C)Hasen li zatihi:Hasenlik zelliklerini bvizzat tayan hadistir.
Hasen li gayrihi: Aslnda zayf olan ama bir hadisin desteiyle hasen niteliini
kazanan hadistir.

13)Merdud(zayf)hadis trleri nelerdir?

C)Mrsel munkat mudal muallak mdelles muallel muzdarip maklub azz-mahfuz
mnker-maruf metruk.

14)Mrsel hadis nedir?

C)Tabiinin dorudan(aradaki sahabiyi atlayarak)Hz. Peygamberden naklettii
hadistir.
-Hasan Basrinin mrsel hadisleri zayf
-Said ibnl Mseyyebinkiler makbul saylmtr.

15)Munkathadis nedir?
C)Senedinde sahabeden sonra bir veya pepee birka ravi atlanm olan hadistir.
16)Mudal hadis nedir?
C)Senedinde pepee iki veya daha fazla ravi atlanm olan hadistir.

17)Muallak hadis nedir?

C)Senedinin mellif taraf bir veya birka ravisi atlanm gibi eksik olan hadistir.

18)Mdelles hadis nedir?

C)Bir kusuru veya ekseriya ho grlmeyen bir zellii gizlenerek onun bulunmad
zannettirilecek ekilde rivayet edilmi olan hadistir. Hadisi bu ekilde rivayet etmeye
tedlis denir.

19)Tedlisl isnad nedir?

C)Gizlenmek istenen kusur senede bir ravi atlanm olduu halde bunu belli
etmemeye alma eklinde ise buna tedlisl isnad denir.

20)Tedlis uyuh nedir?

Gizlenmek istenen kusur hocann mehurluu veya zayfl ise bu duruma tedlis
uyuh denir.

21)Muallel hadis nedir?

C)Ancak iin uzman limlerin anlayabilecei ve sahihlie zarar veren gizli bir
kusuru(illeti)bulunan hadistir.

22)Bu sahada eser yazan limler kimlerdir?

C)Ali ibnl Medini Ahmed b. Hanbel ed-Darimi el-Buhari Ebu Hatim er-Razi Tirmizi
Derukutni.

23)Muzdarip hadis nedir?

C)Birbirine zt olmakla beraber birini dierine tercih imkn bulunmayan hadislere
denir.

24)Muzdarip hadisin hkm nedir?

C)Bunlardan hatal olan tespit imkn bulunmaynca iki hadiste zayf saylmtr. Bu
tr ztlklarn bazs hadise zarar vermeyebilir.

25)Maklub hadis nedir?

C)Senet ve metnindeki kelime veya cmleler arasnda yer deiiklii yaplm
olan hadistir.

26)azz-Mahfuz hadis nedir?

C)Sika bir ravinin kendisinden daha sika olan bir raviye veya ravilere zt olarak
rivayet ettii hadistir.

27)Mnker-Maruf hadis nedir?

C)Zayf bir ravinin kendisinden daha iyi durumda olan raviye aykr bir ekilde
rivayet ettii hadistir.
28)Metruk hadis nedir?
C)Hz. Peygambere(s.a.s) yalan isnada bulunmakla itham edilen(mttehem bil
kizb)veya ok hata yapan(fahiul galat)yahut ok dalgn olan(fartul gaflet)ravinin
rivayet ettii hadistir.

29)Kudsi hadis ne demektir?

C)Yce Allaha Kuran olmayarak nispet edilen sz ve ile ilgili hadis demektir. Buna
rabbani hadis veya ilahi hadiste denir.

30)Kudsi hadisin ierii nelerdir?

Daha ziyade Yce Allahn bykl kudreti merhameti ve ltfu gibi konular ele
alan bu hadislerin says fazla deildir.

31)Merfu hadis nedir?

C)Hz. Peygambere(a.s)ait olduu sylenen sz i ve herhangi bir durumla ilgili hadis
demektir. Hadis denince ilk akla gelen mana budur.

32)Mevkuf hadis nedir?

C)Bir sahabiye ait olduu sylenen sz ve ile ilgili hadise denir.

33)Horasan limleri mevkuf hadisi nasl isimlendirmiler ve bunun sonucu baz

limler eserlerine hangi ismi vermiler?
C)Mevkuf yerine eser(oulu asar)kelimesini kullanmlardr. Bundan dolay baz
limler hem merfu hem mevkuf hadisler ieren kitaplarna es-Snen vel Asar ismi
vermilerdir.

34)Mevkuf hadisler hangi tr hadis kitaplarnda bulunur? rnek bir eser verin?
C)Musannef tr hadis kitaplarnda bulunur. Ebu Hafs mer b. Bedr el Mevslinin
Marifetl vukuf alel mevkuf isimli itab vardr.

35)Maktuhadis nedir?
C)Tabiundan birine ait olduu sylenen sz ve ile ilgili hadis demektir.

36)Muhkem hadis ne demektir?

C)Kendisine zt manada salam bir hadis veya eri bir delil bulunmayan yani dier
dini delillerle elimeyen hadis demektir.

37)Muhteliful hadis nedir?

C)Baka bir hadise veya dinen makbul bir delile/bilgiye zt olan elien hadistir.

38)Muttasl hadis nedir?

C)Senedinde bandan sonuna kadar ravi dmesi bulunmayan isnad zinciri
kesintisiz olarak devam eden hadistir.

39)Muanan hadis nedir?

C)Senedinde bir veya birden ok ravi ile hadisi aldklar hocalar arasnda an edat
buluna hadistir.
40)Menen hadis nedir?
C)Senedinde iki veya daha ok ravi arasnda enne bulunan hadistir.

41)Haber-i vahid nedir? Haber-i vahid olan hadisler kendi arasnda ka ksmdr?
C)Mtevatir olmayan hadis demektir. Drt ksmdr. Mehur aziz ferdve garip

42)Mehur ve mtehir nedir?

C)Her nesilde (tabakada )asgari ravi tarafndan rivayet edilmi olan hadise denir.

43)Aziz nedir?
C)Her nesilde( tabakada)en az iki ravi tarafndan rivayet edilmil olan hadis
demektir.

44)Ferd nedir?
C)Senedinin bir veya birka yerinde (tabakasnda)ravi says bire den hadis
demektir.

45)Ferd-i nisbi nedir?

C)Gerekte birden fazla ravi tarafndan rivayet edilmi olsa da yalnz bir blge
ravilerinin rivayet etmesi gibi bir ynden teklik zellii tayan hadislere denir.
-Ferd enilince ferd-i mutlak ve garib-i mutlak garip denince ferd-i nisbi ve garib-i
nisbi kastedilir.

46)Garib ve garib-i mutlak nedir?

C)Herhangi bir ynden farkllk gsteren veya tek kalan hadis demektir.
Sz konusu bu gariplik yeni tek kal ravi saysnn herhangi bir tabakada bire
dmesi eklinde olursa buna garib-i mutlak denir.

47)Ali ve nazil nedir?

C)Bir hadisin farkl senedleri arasnda ravi says dierlerine gre hakikaten veya
hkmen az olanna ali ravi says ok olanna nazil denir.
-Ravi saysnn hkmen az olmas: Ravileri sayca fazla olsalarda gvenilirlik
bakmndan daha iyi durumda olmalardr. Hadisin senedinde ravilerin az olmas
hata yaplm olma ihtimalini azaltr.

48)Msned hadis nedir?

C)Hz. Peygambere kesintisiz(muttasl)bir senedle nispet edilen hadise denir.

49)Mdrec hadis nedir?

C)Sened veya metnine aslnda bulunmayan bir ey eklenmi olan hadistir.Mdrec
hadisin ekseriya sadec szl rivayetten kaynaklandn syleyebiliriz.

50)Hadise eklenen ksm nasl anlalr?

C)Ya baka bir rivayette bu ksmn ayr grlmesiyle yahut rivayet eden ravinin veya
durumu fark eden bir limin sylemesiyle ya da o ksm Hz. Peygamberin
sylemesinin imknszlyla anlalabilir.
51)Ziyadets sika nedir?
C)Bir hadisi ayn hocafdan rivayet eden sika ravilerden birinin arkadalarndan ayr
olarak bir fazlalkla rivayet etmesine ve rivayet ettii bu fazlala denir.

52)Musahhaf ve muharref nedir?

C)Sened veya metninde noktalama ve harekeleme hatas yaplm olan hadise
musahhaf harf hatas yaplm olan hadise ise muharref denir.

53)Mutabi ve ahid nedir?

C)Hadislerin sahabeden itibaren farkl rivayetlerinin aratrlmas sonucunda o hadisi
senedin her bir halkasndaki ravi dnda ayn lafzlarla rivayet eden baka raviler
varsa bunlarn rivayetine mutabidenir.
Hadisin baka kanallardan gelen rivayetlerini aratrma sonucu lafz ayn olmayp
mana bakmndan benzer veya yakn rivayetler bulunursa bunlara da ahid
denir.ahid bir hadisi mana bakmndan destekleyen ve baka bir raviden gelen
hadistir.

NTE10

1)Mtevatir nedir?
C)Yalan bir haberi rivayet etme hususunda birlemeleri akln ve detin kabul
etmeyecei kadar kalabalk raviler topluluunun kendileri gibi bir topluluktan alp
naklettikleri grlen ve duyulan bir olayla ilgili hadislerdir.

2)Mtevatir hadisin artlar nelerdir?

C)_hadisin kalabalk bir topluluk tarafndan rivayet edilmesi ve bu topluluun her
nesilde tevatr saysnn altna dmemesi
_bu kalabaln yalan zerine birlemelerin in aklen ve adeten
mmkn olmamas.
_haberi nakleden kiilerin o haberi bizzat kaynandan iitmeleri veya olay kendi
gzleriyle grmeleri.

3)Bir hadisin mtevatir olmas iin nerilen en dk say katr?

C)4 tr.
NOT:Suyuti her nesilde en az on kiiden meydana gelen ravilerin naklettii haberin
mtevatir artn tad kanaatini ifade ederken yaygn grn 3 ten az olmamak
kaydyla belirli bir rakam verilmemesi olduunu da syler.

4)Lafzi mtevatir nedir?

C)Btn rivayetlerinde lafzlar ayn olan yani hz peygamberin azndan kt
ekilde bize ulaan hadislerdir.

5)Manevi mtevatir nedir?

C)Ravilerin aralarnda mterek bir nokta olan eitli hkmleri veya bilgileri ayr
ayr lafzlarla nakletmeleri eklinde meydana gelen ortak manaya denir.
6)Mtevatir hadisler konusunda ilk eser ve yazar kimdir?
C)Suyuti nin ezharul mtenasire fil ahbaril mtevatire isimli eseri.daha sonra bu
kitabn suyuti katfl ezharil mtenasire fil ahbaril mtevatire ismiyle zetlemitir.
7)Mtevatir hadisler konusunda en geni almay yapan yazar ve eseri nedir?
C)Muhammed bin Cafer elkettani nazmlmtenasir minel hadisil mtevatir adl
eseridir.

8)Haberul vahid nedir?

C)Bir kiinin dier bir kiiden rivayet ettii haber demektir. mtevatir haberin
artlarn tamayan veya mtevatir seviyesine ulamayan haber olarak da
tanmlanmtr.

9)Haberul ehad nedir?

C)Birden fazla kiinin rivayet ettii haber anlamna gelir.

10)Haberi vahidle amel etmenin hkm nedir?

C)slam limleri sahih olduu ortaya km haberi vahid ile amel etmenin gerekli
olduu hususunda gr birlii etmilerdir.

11)Zayf hadis nedir?

C)Sahih ve hasen hadis iin aranan artlardan birini yada bir kan tamayan
hadislere denir.

12)Zayf hadisin ok eitli olmasnn nedenleri nelerdir?

C)_ravinin tenkid edilmesindeki sebeplerin farkll.
_senette ravi dmesinin az veya ok olmas.
_ravi eksikliinin senedin deiik yerlerinde olmas.
_hadisin metnindeki kusurun onun sahihliine zarar verme derecesindeki
deiiklikler.

13)Rivayet asr olan 3. Asrdan nceki dnemlerde zayf hadis terimleri nelerdi?
C)Merdud metruk mnker sakim.

14)Muzaaf hadis nedir?

C)Zayf olduu hakknda hadis alimleri arasnda ittifak bulunmayan bazlarna gre
zayf bazlarna gre de zayf olmayan hadistir.buna gre muzaaf hadis zayf hadisten
stndr.
15)Nasiruddin elbaninin kendince zayof sayd ebu davudun sneninde bulunan
hadislere dair yazd kitabn ismi nedir?
C)Zaif sneni ebi davud.

16)Zayf bir hadisin birden ok senetle rivayet edilerek zayflktan kmas iin
gereken artlar nelerdir?
C)_hadisteki zayflk ar cerh sebeplerine dayanmamal .yani hadisin zayfl
iddetli olmamaldr..
_takviye eden dier senetler (tarik)kuvvet bakmndan takviye edilen senetle ya ayn
seviyede veya daha stn olmaldr.
17)Hibir ekilde zayf hadisle amel edilmeyeceini savunan alimle kimlerdir?
C)Yahya bin main Mslim ibni hazm ebu Bekir ibnl Arabi.

18)Zayf hadislerle ahkam dnda amellerin faziletine dair konularda amel

edilebileceini savunan alimler kimlerdir?
C)Sufyan essevri Abdullah bin mubarek ahmed bin hanbel ebu davud.
NOT: Ayrca Ahmed bin Hanbelin amellerin faziletleri dnda da helal ve haram
kapsamna giren konularda zayf hadislerle amel edilebilecei grnde olduu
nakledilmitir.

19)Hadislerin sahih hasen ve zayf olarak taksimi kime aittir?

C)Tirmizi.

20)Faziletlerine dair konularda da olsa zayf hadisle amel edebilmek iin bni hacer el
askalani nin belirledii artlar nelrdir?
C)_Zayf hadis yalanc bir ravinin tek bana rivayet etmesi gibi ar zayf olmamal.
_slam dininin amel edilen genel esaslarndan birisine uygun olmal.
_amel edilirken zayf hadisin sabit olduuna kesin ekilde inanlmamal aksine
ihtiyaten amel edildii bilinmelidir.

21)Zayf hadisle amel konusundaki grler nelerdir?

C)_snatlar zayf da olsa muhtevasyla mmetin amel ede geldii hadislerle ahkmda
amel edilir.
_htiyata daha uygunsa zayf hadisle ahkmda amel edilebilir.
_Herhangi bir konuda zayf hadisten baka delil yoksa reye tercih edilerek zayf
hadisle amel edilebilir.

22)Ebu Hanife nin amel ettii zayf hadislere rnekler?

C)Kyasa aykr olmalarn ramen namazda kahkaha hurma rasyla abdest hayzn
azami sresinin 10 gn olduu on dirhemden aa mehir olmayaca gibi zayf
hadislerle amel etmitir.

23)mam afinin amel ettii zayf hadislere rnekelr?

C)Taif yaknlarndaki Vecc denilen yerde avlanmann haram olduu mekkede
yasaklanan zamanlarda namaz klmann caiz olduu kusan kiinin abdest almas ile
ilgili zayf hadislerle amel etmitir.

24)Mevzu hadis nedir?

C) Sylemedii veya yapmad halde Hz. Peygambere nispet edilen sz ve ilerle ilgili
haberdir

25. Mevzu hadisler ne zaman ortaya kmaya balamtr.

C) Hz. Osmann ehit edilmesi ile balayp Hz alinin ehit edilmesi ile derinleen
siyasi ihtilaflarda taraflarn cahil ve beklide ard niyetli mensuplarnn kendilerini
vnmek muhaliflerini yermek maksadyla bu tr haberler retmeye baladklar
anlalmaktadr.
26. Hadis uydurma sebepleri nelerdir?
a) slam dmanl (Abdulkerim b.ebul avca Muhammed b.ssait el esedi Beyan bin
seman el mehdi)
b) Irk ve mezhep yanll
c) Maddi yarar elde etme hrs
d) slam a hizmet arzusu
27. Hadis uydurma yntemleri nelerdir?
C) Uydurann bizzat kendisinin dzmesi veya bakasnn szn alp hadis diye
ortaya srmesi eklinde iki yntem bilhassa filozof sufi tabip ve hakimlerin
szlerinden istifade edilmi
28. Uydurma hadisin ravideki belirtileri nelerdir.
c) Bunu itiraf edenler ravinin iindeki bulunduu ortam hocadan renme zaman
olarak verdii tarihin imknsz olmas

29. Uydurma hadisin metindeki belirtileri nelerdir.

C) Metinde grnen dil ve zelliklede mana bozukluklar ile lsz ifadeler metnin
kesinlemi baz bilgilere aykr olmas metnin belli baz konularda olmas metnin
rivayet asrnda yazlm hadis kitaplarnda bulunmamas

30. Hadis uydurmaya kar yaplan mcadeleler nelerdir?

C) Hadis usul llerine gre salam senetlerle mmete intikal etmi ve Hz.
Peygambere aidiyeti konusunda galip bir kanaat oluturan sahih hadisleri mstakil
kitaplarda toplamak ve sahih hasen zayf ve mevzu hadisleri ihtiva eden ayr ayr
eserler kaleme alnmas uydurma hadislerin tespit edilmesine byk lde yardmc
olmutur

31. Cerh ve tadil faaliyetleri ve mevzuat eserleri erevesinde ortaya kan alma
guruplarn aklayn
C) Genel olarak tenkide uram ravileri zel olarakta hadis uyduran veya bununla
sulana kimseleri tespit edip tantmak ve uydurma hadisleri tantmak.

32. Tenkide uram ravilere dair yazlm eserler hangileridir.

C) bn hibbann kitabl mecruhin ile ibn adinin el kamil fiddu afas

33. Hadis uyduranlar hakknda yazlan eser hangisidir?

C) Burhanettin el halebinin el kefl hasis ammen rumiye bivazil hadis

34. El mevzuat nedir?

C) Ebul ferec ibnul cevzinin uydurma olduu tespit edilen 1850 haberi fkh
konularna gre bir araya getirdii eseridir.

35. bnul cevzinin sz konusu eserindeki yanllklar ortaya koymak iin yazlan eser
nedir?
C) Suyutinin el alil masnua fil ehadisil mevzua

36. Menkezebe lafz ile kasdedilen hadis hangisidir?

C) Kim bilerek benim adma yalan uydurursa cehennemdeki yerini hazrlasn
hadisidir.
37. bni cevzi nin ve Suyutinin iki kitabn ihtisar edip onlarda bulunmayanlar da
ilave ederek fkh konularna gre bir araya getiren eser hangisidir.
C) bn Arrakn tenzih eriatil merfua anil ahbari eniatil mevzua adl eseridir
38. Uydurma rivayetleri alfabetik olarak zikreden eserler hangileridir?
C) Ali el karinin el esral merfua fil ahbaril mevzuas ve el masnu fi marifetil hadisil
mevzu
39. 1423 uydurma rivayeti konularna gre verilen eser hangisidir? C) evkaninin el
fevaidl mecmua fil e hadisil mevzua

NOT: Uydurma hadislerin olumsuz etkileri baln kitaptan okumanz tavsiye

ediyorum.(S.274)