WAIS-IV Struktura Kovarijanse Subtestova:

Konceptualna i statistika razmatranja

Vekslerova skala inteligencije za odrasle IV izdanje (WAIS-IV, Wachsler, 2008a) glavna je

revizija treceg izdanja Vekslerovog testa za odrasle (WAIS-III; Wacgsler, 1997).

Novi normativni podaci su dostupni za 13 starosnih grupa (N=2.2000) rangujuci se od 16 do 90

godina, modifikacije su napravljene s subtestovima i krajnjim skorovima. Cetiri indeksna skora
iz WAIS-a III su zadrzana ali su modifikovana, a dualni IQ je uklonjen iz WAIS-a IV. U WAIS-
u IV je ostalo 12 od 14 subtestova iz WAIS-a III a tri nova subtesta zamjenjuju Sklapanje figura i
Strip.

15 WAIS-IV subtestova razdvojeno je u 10 jezgrovnih i 5 suplementarnih subtestova. Jezgrovni

testovi i 2 suplementarna testa mogu biti primjenjeni na svim nivoima, a 3 suplementarna testa
nemaju normativne vrijednosti za starije uzraste (70-90 godina). Indeks skale i kompletne IQ
skale su determinisane jezgrovnim subtestovima kojih ima 10, osim kada su suplementarni
subtestovi zamjenjeni jezgrovnim subtestovima. Argumenti za 15 WAIS-IV subtestova u indeks
kategorijama prikazani su u Tabeli 1. Oznake za kategorije indeksa iste su kao i u WAIS-u IV
(Wachsler, 2008a, 2009b), osim sto je Slusanje dodato indeksu radne memorije, da bi se
subtestovi za auditivnu radnu memoriju razlikovali od subtestova perceptivne radne memorije
Vekslerova skala radne memorije cetvrto izdanje (Wachsler, 2009). Slagalica, Vaganje i
Precrtavanje su novine u WAIS-u IV, a Aritmetika i Ponavljanje brojeva su revidirani da bi
povecali mogucnost radne memoeije. Slagalica koja je dizajnirana da procjeni neverbalno
rezonovanje i prostornu vizualizaciju, zamjenjuje Sklapanje objekta iz WAIS-a III slagalicama
koje zahtjevaju selekciju djelova koje daju sliku modela kada se sklope tacno. Vaganje se koristi
da bi se procjenilo fluidno i kvantitativno rezonovanje. Precrtavanje je manipulativni subtest
brzine koji istice brzinu vizuelnog skeniranja. Ni Slagalica ni Vaganje ne zahtjevaju
manipulaciju testovnog materijala, ispitanik koristi olovku da oznaci geometrijske oblike kada
radi subtest Precrtavanja.

IQ za WAIS-IV i skorovi indeksa obracunati su iz 10 jezgrovnih subtestova i mogu sadrzati

razlicite subtestove u odnosu na one iz WAIS-a III. Slagalica i Trazenje simbola zamjenjuju
Picture Completion, Picture Arrangement, and Comprehension u WAIS-IV skali za IQ, i ako su
Verbalno razumjevanje i brzina sprovodjenja indeksa nepromjenjeni, Radna memorija i indeksi
perceptivne organizacije su modifikovani. Slovo-Broj nije ukljucen u skorove indeksa, tako da
Radna memorija WAIS-a IV sadrzi Ponavljanje brojeva i Aritmetiku. Indeks perceptivnog
rezonovanja WAIS-a IV koji je obracunat iz Kocke-mozaika, Matricnog rezonovanja i Slagalice,
zamjenjuje index Perceprivne organizacije WAIS-a III koji je sastavljen iz Kocke-mozaika,
Matricnog rezonovanja i Slagalice.

U dodatku indeksnim skorovima sa jezgrovnim subtestovima, naknadni subtestovi mogu biti

zamjenjeni u indeksnim skorovima prema jasno definisanim uputstvima (Watchler, 2008a). Zbog
toga cjelokupna struktura indeksa obuhvata 15 subtestova koji su ukljuceni u Tabeli 1.

Faktorsko Analiticko opravdanje WAIS-a IV

Struktura Indeksa

Struktura indeksa WAIS-a IV dizajnirana je da obezbjedi siroku procjenu faktora koji leze u
osnovi kovarijanse subtesta, a razvoj strukture je dirigovan modelom 4 faktora iz WAIS-a III,
opisano u WAIS-u III WSM III Tehnicki prirucnik (Psychological Corporation 1997) koji je
bio javno publikovan u drugim izvorima (Tulsky, Invik, Price & Wilkins,2003; Tulsky & Price
2003). Bodovanje u WAIS-u III je ukljucivalo cetiri indeksa kojima odgovaraju cetiri faktora
ekstrahovana u istrazivackoj analizi faktora i verifikovanoj potvrdom analize faktora CFA u
istrazivackoj standardizaciji Psychological Corporation 1997). Slican CFA koji je primjenjen
prilikom standardizacije WAIS-a IV (Watchler, 2008b) koriscen je kao koriscen je podrska za
strukturu indeksa WAIS-a IV, zajedno sa 10 jezgrovnih subtestova. Analiza 15 subtestova sa
potpuno promjenjivom standardizacijom uzorka (16-69 godina) zajedno sa cetiri grupe (16-69,
20-34, 35-54, 55-69 godina) takodje podrzavaju cetvoro-faktornu interpretaciju subtestova
kovarijanse, strukture koja je sadrzana u indeksima WAIS-a IV.

Subtesovi u kasnijoj analizi imaju znatne dopune faktora naznacene prema indeksima kategorija
u Tabeli 1. U sagalasnosti sa prethodnim istrazivanjima u WAIS-u III (e.g., Tulsky & Price,
2003), Aritmetici je dozvoljeno da predje na Verbalno razumjeanje na oba seta za analizu, a
korelacione greske su odredjene za Ponavljanje brojeva i Slovo-broj kada je 15 subtestova
analizirano. Analiza 10 jezgrovnih subtestova demonstrira bitnu kovarijansu izmedju Kocke-
mozaika i Slagalice koja nije objasnjena cetvoro-faktorskim modelom (Wachsler, 2008b)

Prema uputstvu za WAIS-IV (Wachsler, 2008b) rezidualna kovarijansa u 10 jezgrovnih

subtestova daje veliko poboljsanje i podobnost modela (redukcija hi-kvadrata od 302 do 198 sa
gubitkom jednog stepena slobode; Wachsler, 2008b, str. 67). Uprkos tome, specifikacija
rezidualne kovarijanse izmedju Kocke- mozaika i Slagalice je izostavljena iz preferencijalnog
modela, zato sto je modifikacija Perceptualnog rezonovanja daleko skrivena osobina od
mogucnosti vizuelne izolacije ka sposobnosti fluidnog rezonovanja (str. 67) sto je u
Perceptualnom rezonovanju rezultiralo nereprezentaciom faktora tacnosti onoga sto Perceptualno
rezonovanje mijeri (str. 67). Dodavanje rezidualne kovarijanse Kocki.mozaiku i Slagalici
rezultiralo je redukcijom opterecenja na oba subtesta faktora Perceptivnog rezonovanja (str. 67).

Ovi iskazi nagovjestavaju da modifikacija modela nije primarno vodjena teorijskim

razmatranjima ili odgovarajucim modelom.

Kovarijansa za Kocku-mozaik i Slagalicu ostala je neobjasnjena u analizi 15 subtestova

(jezgrovni i naknadni) u prirucniku za WAIS-IV (Wachsler, 2008b). Odluka da se izostave
pravila kovarijanse za Kocku-mozaik i Slagalicu, napravljena je uprkos ociglednom statistickom
obrazlozenju i evidentnih teorijskih postavki sa tvrdnjom da oba subtesta ocjenjuju sposobnost
da se analiziraju i sintetizuju apstraktni vizuelni stimulusi (Wechsler, 2008b, str.13 za Kocku-
mozaik i str. 14 za Slagalicu). Prema tome, Matricno rezonovanje i Vaganje su konstituenti
faktora Perceptualnog rezonovanja koji naglasavaju neverbalno rezonovanje i ocjenjuju
konstrukt Fluidnog rezonovanja (Wechsler, 2008b) a Kocka-mozaik i Slagalica koji su takodje
konstrukti perceptivnog rezonovanja imaju zajednicke karakteristike zdruzene sa specijalnim
perceptivnim karakteristikama. Umjesto da se specifikuje kovarijansa izmedju Kocke-mozaika i
Slagalice, preferirani model standardizacije WAIS-a IV (Wechsler, 2008b) dobijen je iz
ocekivane konfiguracije Tablice 1, dozvoljavajuci prelazak na (Auditivnu) Radnu memoriju.

Modifikacija ovog modela objasnjena je u prirucniku WAIS-a IV (Wechsler, 2008b, str. 71)
izjavom da je primjecen obrazac razdvajanja u preliminarnim fazama istrazivanja i nije bio
iznenadjujuci uprkos inherentnom kvantitativnom rezonovanju i zahtjevima radne memorije
ovog subtesta (i.e. Vaganje).

Mozda je najvjerodostojnije objasnjenje to da dferencijalne asocijacije Vaganja sa Radnom

memorijom rezultiraju od statisticke korespondencije Vaganja sa Aritmetikom. Kao sto je receno
u prirucniku WAIS-a IV, Vaganje je dizajnirano da mijeri kvantitativno i analogijsko
rezonovanje (str.14) a visoka korelacija izmedju Vaganja i Aritmetike se pripisuje kvantitativnoj
prirodi oba zadatka (Wechsler, 2008b; str. 60). Prema tome, povezanost Vaganja sa Radnom
memorijom moze biti posledica zavisnosti Aritmetike i Vaganja i sposobnosti kvantitativnog
rezonovanja.

U svakom slucaju postoji racionalno obrazlozenje za upotrebu kovarijansnog objasnjenja za

Vaganje i Aritmetiku , gdje je put od Radne memorije do Vaganja teze opravdati.

Savremene teorije WAIS-IV

I ako je struktura cetiri faktora WAIS-a III bila jaka osnova za konstrukciju WAIS-a IV, aktuelne
teorije inteligencije i kognitivne sposobnosti nisu zanemarene ni prilikom konstrukcije
WAIS-a III ni WAIS-a IV. U WAIS-u III na primjer dodat je subtest Matrica kako bi se
osiguralo mjerenje Fluidne inteligencije u saglasnosti sa taksonomskim teorijama inteligencije
(Katel, 1963; Horn i Katel , 1966), subtest Slovo-Broj razvijen je da poboljsa konstrukt Radne
Memorije koji je vazan u kognitivnoj psihologiji (e.g., Bedli i Hic, 1974). Slicno tome, Vaganje
u WAIS-u IV dodato je da bi mjerilo Fluidnu inteligenciju, a Brojevi su modifikovani iz
prethodnih verzija kako bi ojacali mjerenje Radne Memorije u WAIS-u IV.

Uprkos uticaju teorija inteligencije na razvoj WAIS-a IV, Benson, Hulac i Kranzler (2010) vode
raspravu o tome da su teorijske potpore WAIS-a IV nesigurne (dubiozne) (str.122) i da otsustvo
dobro formirane teorije ogranicava zakljucke koji se odnose na validnost konstrukata i
prethodnog kvaliteta interpretacije profila IQ (str.121). Na svu srecu pravi opise relevantnih
teorija se moze izvesti iz drugih izvora (Ackerman, Beier, & Boyle, 2005; Baddeley; Kane i
ostali, 2004; McGrew, 1997, 2009). Za razvoj WAIS-a IV posebno su vazne aktuelne
taksonomske i kognitivne teorije.
Taksonomija intelektualnih sposobnosti je postala veoma vazna za razvoj, modifikaciju i
interpretaciju testova inteligencije (McGrew, 2009). Faktorsko-analiticka taksonomija pocinje
Spirmanovim radom (1904) i nastavlja se radom Terstona (1934), Katela (1943, 1963), Horna
(Horn i Katel, 1966; Horn i Nol, 1997), i Karol (1993, 1997). McGrew (1997) rezimira i
analizira ovu cetvoro-analiticku taksonomiju kao Chattell-Horn-Caroll (CHC) teoriju i daje opis
kako se teorija primjenjuje u Vekslerovim skalama. CHC teorija tri-stratumska struktura sa
opstim faktorom navjeseg nivoa. Najnovija verzija CHC teorije kao sto je obrazlozio McGrew
(2009), ima 10 ili vise (second-stratum) faktora koji obijasnjavaju brojne (third-stratum)
sposobnosti. CFA model zasnovan na CHC teoriji primjenjen je na WAIS-u IV od strane
Bensona i saradnika (2010), i na Vekslerovu skalu inteligencije za djecu cetvrto izdanje
(WISC-IV;Wachsler, 2003) od strane Keith, Fine, Taub, Raynolds i Kranzler (2006).

Primjena CHC teorije na WAIS-IV je lako razumljiva i jednostavna za vecinu subtestova ali i
komplikovana ili dvosmislena za neke subtestove. Subtestovi Verbalnog shvatanja su indikatori
Kristalizovane inteligencije (Gc), i Kodovanje, Trazenje simbola, Precrtavanje su Skale brzine
procesiranja (Gs) subtestovi. Matricno rezonovanje je esencijalni reprezent Fluidne intelligencije
(Gf), Ponavljanje brojeva i Slovo-Broj su indikatori Kratkorocne memorije (Gsm). Kocka-
Mozaik i Slagalice su subtestovi Vizuelnog procesuiranja (Gv). Dopune su zdruzene sa
Vizuelnim procesuiranjem (Benson i saradnici, 2010), ali moze biti povezan i sa
Kristalizovanom inteligencijom (Ge) prema Keith i saradnicima (2006). Istrazivanje WAIS-a IV.
Aritmetika je izjednacena sa Krisalizovanom inteligencijom i Kratkorocnom memorijom u
cetvoro-faktorskom modelu WAIS-a IV Benson i saradnici (2010), ali je povezana jedino sa
Kristalizovanom inteligencijom cetvoro-faktorskog modela WAIS-a IV Keith i saradnika.
Dodjeljivanje Aritmetike Fluidnom rezonovanju (Gf) opravdano je klasifikacijom McGrew-a
(2009) koja ima Kvantitativno rezonovanje usko povezano sa Fluidnim rezonovanjem, ali
povezanost Aritmetike sa Kristalizovanom inteligencijom (Gc) moze biti podrzana semantickim i
aritmetickim znanjima potrebnim za formulaciju aritmetickih problema (Kintsch & Grenoo,
1985). MekGreova klasificacija (McGrew) pruza teroijska objasnjenja za dodjelu Vaganja
Fluidnom rezonovanju i za uvodjenje elemenata Kvantitativnog rezonovanja u Vaganje.

Istrazivanja Komplementarnih, Taksonomskih i Kognitivnih teorija pomazu razumjevanje

mehanizama i funkcionisanje ljudskih sposobnosti. Modeli Informacionog-procesuiranja
memoprije (Atkinson & Shiffrin, 1968; Beddeley & Hitch, 1974; Waugh & Norman, 1965) cine
preokret u studijama ljudskog ucenja i memorije, a vazna skorasnja istrazivanja fokusirala su se
na teorijske mehanizme Radne memorije (e.g., Bedelley, 2001; Unsworth & Engle, 2007) i na
povezanost Radne memorije sa drugim konstruktima (e.g., Ackerman, Beier & Boyle, 2002;
Canway, Cowan, Bunting, Therriault & Monkoff, 2002). Trenutni modeli Radne memorije
(Baddeley, 2001; Cowan, 1995; Engl, Tuholski, Laughlin & Conway 1999) postavljaju hipotezu
mehanizama koji (a) aktiviraju informaciju u kratkorocnom skladistu ili pohranjuju informaciju u
baferima, (b) kontrolisu paznju manipulacije informacijama koja je aktivirana ili boravi u
buferima.

U sadasnjim kognitivnim modelima, Kapacitet Radne Memorije se odnosi na sposobnost da se

Radna Memorija iskoristi, a to je procjenjeno zadacima koji kombinuju kratkorocno skladiste sa
kontrolom paznje (Engle, 2001; Engle i saradnici, 1999). Primarni mehanizam koji stoji u osnovi
kapaciteta Radne Memorije je Centralni Izvrsilac. Kratkorocna Memorija je takodje umjesana
zato sto Centralni Izvrsilac djeluje kada je informacija u kratkorocnom skladistu. U
operacionalnoj implementaciji ovih konstrukata, Centralni izvrsilac je glavni, generalni
(relativno nezavisan od zadataka modaliteta) aspekt mjera Radne Memorije (Kane i saaradnici,
2004). Zamisljeno je da centralni izvrsilac bude vaznija determinanta kapaciteta Radne Memorije
nego sto je Kratkorocna radna memorija, najbolje mjere kapaciteta Radne Memrorije su one koje
postavljaju ogromne zahtjeve Centralnom Izvrsiocu. Prema tome, vazna mjera Radne Memorije
postignuta je u WAIS-u III i WAIS-u IV dodavanjem modifikovanih zadataka Radne Memorije
sa namjerom da se postigne sto veca kontrola.

Fluidna inteligencija je takodje vazan konstrukt kognitivnih teorija, veza kapaciteta Radne
Memorije sa Fluidnom Inteligencijom ili sa Fluidnim Rezonovanjem, bila je aktivno podrucje
kognitivnih istrazivanja (Ackerman i saradnici, 2005; Kyllonen i Christal 1990; Sub, Oberauer,
Wittmann & Schulze, 2002). Salthose, Pink i Tucker-Drob (2008) predlazu da fluetna
inteligencija reprezentuje dimenzionalne individualne razlike, doprinoseci razlicitim tipovima
kontrolisanih procesa (str. 464). Fluidna inteligencija je obicno ocjenjena zadacima rezonovanja,
direktnije je ocjenjena testovima dekontekstualizacije (neverbalnih i nespacijalnih) fluidnog
rezonovanja, koji sadrze figuralne testove matricnog rezonobvanja, kao sto su Ravenove
Progresivne Matrice. (Raven, Raven & Court, 1998). Fluidno rezonovanje takodje moze
obuhvatati testove prostornog, kvantitativnog i verbalnog rezonovanja (Ackerman i saradnici,
2002; Kane i saradnici 2004). Mjere Fluidne inteligencije i Kapaciteta Radne Memorije su
empirijski dobro povezane, a Kane i saradnici (2004) predlazu Centralnog Izvrsioca kao glavnog
mehanizma koji je u osnovi njihovic asocijacija.

Primjena CHC Teorija na WAIS-IV

Benson i saradnici (2010) koriste standardizaciju WAIS-a IV da konstruisu i validiraju model

cetiri faktora koji navodno predstavlja taksonomiju CHC i olaksava interpretaciju subtestova i
skorova indeksa. Njihov model dijeli testove Perceptualnog Rezonovanja (pogledati Tabelu 1) na
faktore Fluidnog rezonovanja (Gf) i faktore Vizuelnog procesiranja (Gv) koji su sacinjeni od
Kocke-mozaika, Slaganja i Dopune. U zahtjevu modela CHC, nadjeno je da je Aritmetika
primarno odredjena Fluidnom inteligencijom (Gf) (faktorsko zasienje je .54) i minimalno
povezana sa Kratkorocnom memorijom (Gsm) (faktorsko zasienje je .28). Model takodje
prepostavlja visok nivo generalnog faktora (g) koji obijasnjava kovarijansu u pet faktora prvoga
reda.

Vazno je istrazivanje Bensona i saradnika iz (2010) koje je bazirano na aktuelnoj taksonomskoj

teoriji, ono obezbjedjuje direktno objasnjenje kovarijanse izmedju Kocke-mozaika i Slagalice.
Medjutim ststisticka i teorijska procjena njihovog modela je relativno nekriticna.
Diskriminativnu validnost Benson nije razmatrao a saopsteni statisticki izvjestaj nagovjestava
visoku kolinearnost i ogranicenu diskriminativnu vrijednost Fluidnog rezonovanja i Vizuelnog
procesiranja. Nije jasno da li model CHC dovoljno dobro uklapa sa podacima, a sto je vaznije,
Benson nije pokazao da li model CHC bolje odgovara podacima razumnih alternativa,
ukljucujuci preferirane modele standardizacionog istrazivanja WAIS-a IV. Shodno tome,
pretpostavka generalnog faktora nije testirana, a faktor Fluidne inteligencije zasienje od .99
prema generalnom faktoru (g) implicira da su generalni faktor (g) i Fluidna Inteligencija (Gf)
identicni. Horn i Noll (1997) obijasnjavaju da je izjednacavanje izmedju faktora Fluidne
Inteligencije drugoga reda i faktora trecega reda demonstracija da nijedan faktor trecega reda ne
izracunava interkorelacije svih faktora drugoga reda (str. 68). Ekvivalentnost generalnog faktora
i Fluidne Inteligencije impliciera da je Gf u sustini koriscena da obijasni kovarijansu Gc, Gsm,
Gv i Gs i da su podaci dobro objasnjeni, navodeci Fluidnu inteligenciju kao obrazlozavajuci
ptrdhodnik ranijih faktora.

Tabela 1

Indeks verbalnog shvatanja Indeks radne memorije auditivnog tipa

Slicnosti (Gc) Brojevi (Gsm)

Recnik (Gc) Aritmetika (Gsm) (GC) (Gf)

Informacije (Gc) Slovo-broj (Gsm)

Shvatanje (Gc)

Indeks perceptualnog shvatanja Indeks brzine obrade

Mozaik-kocka (Gv) Trazenje simbola (Gs)

Matricno rezonovanje (Gf) Kodovanje (Gs)

Slagalica (Gv) Precrtavanje (Gs)

Vaganje (Gf)

Dopune (Gv)