Nhng T Tng V o

c Qu son
Li ni u:
Lot bi Nhng t tng v o xut hin trong tp san Mt Gio do Hi Thn Hu Mt Gio
ti Hoa K do c s Triu Phc thnh lp vo khong 1984 ti th Hoa Thnh n,
Annandale, Virginia. Ch tch ca hi l bc Hong, tt nghip Tin s i Hc Sorbonne ti
Php, gio s Ton hc ti i hc Khoa Hc - Si Gn - n nm 1975.
Hi im o min ph cho nhiu ngn ngi khp ni, v phn pht min ph nhng cun
kinh: Pht Gio Thnh Kinh, Kinh Chun La Ni, Mt tng Pht Gio Tinh Hoa Yu Lc,
Phong Thn v Huyn b hc, v tp san Mt gio cho cc bn o v cc cha ngi Vit
khp ni trn th gii. Qua nhiu t pht hnh cc ni , trn 10,000 kinh in Mt tng v
Hin gio c phn pht.
Hi thn hu Mt Gio khng c t chc, khng c t hp, khng ng nin lim v cng khng
cn c lin lc vi nhau. Hi ch im o v gip cho phng tin kinh sch mi ngi y
theo kinh sch tu tp. Ch trng ny n ngy nay vn khng thay i.

Bi 1
ng v s sng mnh m qu lo n ung, cng ng v thn th mnh m qu lo
mc. S sng h chng qu trng hn n sao, thn th h chng qu trng hn qun o
sao? Hy xem loi chim tri: chng c gieo gt, cng chng c thu tr vo kho tng, m cha
cc ngi trn tri nui n. Cc ngi h chng phi l qu trng hn loi chim sao? V li,
c ai trong vng cc ngi lo lng m lm cho i mnh c di thm mt khc khng? Cn
v phn qun o, cc ngi li qu lo lng m lm chi? Hy ngm xem nhng hoa hu ngoi
ng mc ln th no; chng lm kh nhc, cng khng ko ch; nhng ta phn cng cc
ngi, du vua Sa-l mn sang trng n u, cng khng c mc o tt nh mt hoa no
trong ging . Hi k t c tin, loi c ngoi ng, l ging nay cn sng, mai b vo l, m
c Cha Tri cn cho n mc p th y thay, hung chi l cc ngi! y vy, cc ngi
ch qu lo lng m ni rng: chng ta s n g? ung g? mc g? V mi iu , nhng ngi
khng tin o vn thng tm, v cha cc ngi trn Tri vn bit cc ngi cn dng
nhng iu ri. Nhng trc ht hy tm kim nc c Cha Tri v s cng bnh ca
Ngi, th Ngi s cho thm cc ngi mi u y na
Jesus

Hc cho rng, hi cho k, ngh cho cn thn, phn bit cho sng r, lm cho ht sc.
C iu khng hc, nhng hc iu g m khng hay, khng thi. C iu khng hi, nhng
hi iu g m khng bit, khng thi. C iu khng ngh, nhng ngh iu g m khng
c, khng thi. C iu khng phn bin, nhng phn bin iu g m khng minh bch,
khng thi. C iu khng lm, nhng lm iu g m khng ht sc, khng thi. Ngi ta
dng cng mt, ta dng cng mt m khng c th phi c gng gp trm; ngi ta dng
cng mi, ta dng cng mi m khng c, th phi c gng gp nghn, n k c
mi thi. Nu qu theo c o y, th tuy ngu ri cng thnh ra sng, yu ui ri cng
thnh ra kho mnh.
Khng T

1
 Trong khi nghin cu lch s, chng ta nhn thy tt c cc i Chn S m th gi
ny tng bit n u ng vi nhau v mt s kin; Tt c qu quyt rng h tip
c nhng chn l ca h t bn trn; ch c iu l phn ng u khng bit do t u h
tip nhn c nhng chn l y. Th d nh v th ni rng mt thin thn ging trn vi
hnh thc mt ngi c cnh v ni vi h: hy nghe y, hi ngi! y l thng ip. V
khc li ni: mt v thn vi thn hnh sng chi hin ra cho ngi thy. V th ba li ni
ngi chim bao thy tin nhn tr v mch bo vi iu v ngi khng bit g khc hn na.
Tuy nhin c iu ny ging nhau gia h l tt c u qu quyt rng tr thc n vi
h t ci trn, ch khng phi do nng lc l lun ca h (nhng ngi tin theo thuyt: vn
php duy tm to hay Thin). H cho rng chnh tinh thn c mt trng thi tn ti cao siu
hn (v thc, siu thc v.v), ngoi vng l tr, mt trng thi siu thc, v khi tinh thn
ngi no (do tu tp) t n trng thi cao siu , th loi tr thc ngoi vng l tr ny hin
n cho h. Trng thi ny c khi cng ngu nhin m n cho mt ngi no hon ton
ngoi d nh (khng cn tu tp. Nn h cho rng do nng lc ca thn linh hay Thng ,
hin nhin l t bn ngoi ch khng do tm ca h t c).
Tt c nhng ngi trn, du h l v nhn i na, ri bt ng vo trng thi siu
thc ny m khng hiu r n (hoc khng c ngi nhiu kinh nghim dn dt), ln
m trong bng ti v thng thng l h c nhiu m tn k d pha ln vi tr thc ca h. H
t t mnh trong cnh o gic: h m tn, cung tn. H em li tai hi ngang vi li lc. Chng
ta phi nghin cu trng thi siu thc ny nh bt c mt khoa hc no khc v d nhin l
dng l tr lm nn tng.
Vivekananda

Thy Hu bo thy Trang:

- Ti c gc cy ln, ngi ta gi n l cy vu. Gc ln n x x, khng ng giy,
mc cnh nh n khng-khoo, khng ng khun muDng n ra ng, th mc khng
thm nhn. Nay li ni ca thy, ln m v dng, nn chng u b c!
Thy Trang ni:
- Ring Thy khng thy con cy sao? :
rnh m cc vt i rong
Co mnh ng np
V ng! nhy Ty
Chng k cao, thp
Mc vo cm, by
Cht trong li rp.
n nh loi tru sm, n to nh m my r ngang tri, k to tht l to, nhng
khng bit bt chut. Nay thy c cy ln, lo n v dng thi sao khng:
Trng n sang lng khng c u
Gia cnh ni tht rng ri
Ri, bng hong khng lm g bn
Tiu dao ta nm khnh di
N s: khng cht yu vi ba ru;
Khng s c ging g lm hi
Khng dng c vic g
Th khn kh c t u m ti?
Trang T

Khi Tri mun giao ph mt trng trch cho ngi no th trc ht lm cho kh ci tm
ch, nhc ci gn ct, i ci th xc, cng tng ci thn ngi y, ng lm g cng nghch
mun; c vy mi khch ng ci tm, kin nhn ci tnh, thm ch cho nhng iu cha hay
lm c.
Mnh T
2
Bi 2
Hc ci khng hc, gip chng nhn hi m tr v. Gip vn vt sng theo t nhin,
m khng dm m tay vo.
Lo T

Theo ci dng, th ci o ca thin h ch ht c v s cu li; theo ci s dc ca

ngi ta m khng bit c s hn ch, th ci o ca thin h ch ht c v s tho thch;
theo php lut th ci o ca thin h ch ht c v thut s; theo quyn th th ci o ca
thin h ch ht c v s tin li; theo ci h t th ci o ca thin h ch ht c v bin lun;
theo Tri th ci o ca thin h ch ht c v nguyn nhn. My iu y u l mt gc ca
o vy.
Tun T

Thy Khng sang S, ngi cung nc S l Tip D, qua chi ca Thy ht rng:

Phng i! Phng i! Sao c li suy nh ra?

i sau i chng c no!
i trc theo sao c na!
Thin h c o, thnh nhn gip cho thnh!
Thin h khng o, thnh nhn gi ly mnh!
ng bui by gi, ha may l khi ti tnh!
Phc nh hn lng, chng ai bit ch!
Ha nng hn t, chng ai bit lnh s!
i thi! i thi! ly c khoe vi ngi!
Nguy thay! Nguy thay! T vch t m ro chi!
C m dng! C m dng!
Ta i mi ch cn ng
Ta i la c
Ch hi chn ta.
G ni t lm cho cht cnh.
Du la t lm cho t mnh
Qu n c, nn ngi ct.
Ngi ngi u bit dng ci hu dng
M chng ai bit dng ci v dng c.
Trang T

Mun nhn m khng mun hc th b ci che m l ngu; mun tr m khng mun hc

th b ci che m lm cho cao k thi qu; mun tn m khng mun hc th b ci che m lm
hi ngha; mun trc m khng mun hc th b ci che m lm ngang ngnh; mun dng m
khng mun hc th b ci che m lm lon; mun cng m khng mun hc th b ci che m
lm ra to bo, khinh sut.
Khng T

o l do tm ng, h vic ngi thin sao? Kinh ni: k no ch thy Nh Lai hnh
tng ngi hoc nm t hnh t o
Hu Nng

Hy gi, ng lm vic cng bnh trc mt ngi ta, cho h u thy. Bng khng th
cc ngi chng c phn thng g ca Cha cc ngi trn tri.
Vy, khi ngi b th, ng thi kn trc mt mnh, nh bn gi hnh lm trong nh hi
v ngoi ng, c ngi ta tn knh. Qu tht, ta ni cng cc ngi, bn c
3
phn thng ca mnh ri. Song khi ngi b th, ng cho tay t bit tay hu lm vic g,
hu cho s b th c kn nhim; v Cha ngi, l ng Thy trong ch kn nhim, s
thng cho ngi.
Khi cc ngi cu nguyn, ng lm nh bn gi hnh; v h a ng ni nh hi v
gc ng, cho thin h u thy. Qu tht, ta ni cng cc ngi, bn c
phn thng ca mnh ri. Song khi ngi cu nguyn, hy vo phng ring, ng ca li,
ri cu nguyn Cha ngi, ni kn nhim ; v Cha ngi l ng thy trong ch kn
nhim, s thng cho ngi.
V, khi cc ngi cu nguyn, ng dng nhng li lp li v ch nh ngi ngoi,
v h tng v c li mnh ni nhiu th c nhm. Vy cc ngi ng nh h; v cha
cc ngi bit cc ngi cn s g trc khi cha xin Ngi.
Ma-Thi- 6: 1-8

K no gia hot ng cng lit m tm thy yn tnh cc , k no gia s yn tnh

cao c nht m tm thy hot ng v i nht, k l mt linh hn cao thng; k t
n hon ton.
Vivekenanda

Tri sinh ra ngi, khin ngi sng ci ngha v ci li. Li nui thn th, ngha nui
ci tm. Tm khng c ngha, khng th vui c, thn th khng c li, khng th yn
c. Thn th khng c g qu bng ci tm, cho nn ci nui khng g qu bng ci
ngha. Ci ngha nui ngi ta sng, ln hn ci li. Sao m bit? nay c ngi ly ci ngha
lm ln hn, m rt khng c cht li no c, tuy bn v tin cng cn cho vic lm ca mnh
l vinh m ly lm thch v vui v s sngC ngi ch bng vo vic li m khng
c cht ngha no, tuy giu v sang, th cng thn nhc v iu lm c ln. Ci c m su, th
ci ha hon nng, nu khng cht ngay, th ci ti cng quanh qun bn mnh, thnh ra vn lo
s, khng th ly s sng lm vui, ngi c ngha tuy ngho m c th t lc c, v
ngi khng c ngha tuy giu m khng gi c thn. Ta xem th bit thc rng ci
ngha nui s sng ca ngi, ln hn ci li, v hu hn ca ci. Ngi thng dn
khng th bit c v hay lm tri li, b qun ci l m m ui ci t, hi thn, hi
nh. Nh th nu khng phi l nhng ngi y t tnh ton cho mnh khng ht lng, th l
ci bit ca h khng sng vy. Nay cm mt qu to v mt nm vng a cho a tr
con, th n ly to m khng ly vng; hay l cm mt cn vng vi vin ngc chu ng gi
nghn vn a cho mt ngi qu ma, th ngi y ly cn vng m khng ly vin ngc.
Cho nn vt i vi ngi, nh th d bit, ln th kh thy. Cng nh li i vi ngi th nh,
ngha i vi ngi th ln. Vy th khng nn ly lm l, khi ngi thng dn xu hng
v li m khng xu hng v ngha, bi ci m ti vy. Vic ca thnh nhn l lm sng
ci ngha soi r ch m ti ca ngi ta, cho nn dn khng hm vo ch khng hay.
ng Trng Th

4
Bi 3
Hc gi trng o m cha thy, th tt phi ly sch m hc xt cho cng l. Khi
thy ri, t cng phi kho cu trong cc sch c chng nghim trong thc t. i nay s
dy o mt, ch cn c cch l s d m duy tr ci tm, th m r rng kinh sch, cho l cm
b, khng xem, khng xt, th cn lm sao m hc c!...Ci o thng ca thnh hin tn
mc ra trong sch v, ch v ci tng ch ca thnh hin khng sng r ra, cho nn ci truyn
ca o thng ti i.

Nc L c k ct chn, l Thc Sn V Ch, cp king n ra mt Trng Ni. Trng Ni

(Khng t) ni:
- Nh ngi khng cn thn, trc kia mc v nh th, d nay c n, kp u na?
V Ch ni:
- Ti ch v khng bit iu nn, iu khng, v khinh dng thn ti, v th ti mt chn.
Nay ti li y, v hy cn mt chn qu th nn ti mong gi cho n ton vn. Ka, Tri
khng ci g l khng che, t khng ci g l khng ch, ti ly thy lm Tri, t No bit
thy m cn nh th!
Thy Khng t ni:
- Th ra Khu ny hp qu! Sao thy khng vo chi? Xin em nhng iu c nghe
m ging vi thy
V Ch ra v. Thy Khng ni:
- Cc con em c gng ln! Ka V Ch l k ct, cn mong hc b li ci xu ca nt
trc. Hung chi l ngi c cn ton vn!
V Ch ni chuyn vi Lo am (Lo T):
- Khng Khu chng cha phi bc ch nhn! Hn dy lm chi lao nhao nhng hc tr!
Hn li cn mong ni ting v nhng l lm luc, huyn hoc. Khng bit i vi bc ch nhn
th ly th lm gng, cm cho mnh.
Lo am:
- Sao khng bo ngay cho hn ly cht, sng lm cng mt iu, ly nn chng lm cng
mt xu. Ci gng, cm cho hn, c c khng?
V Ch ni:
- Tri bt ti hn! ci sao c!
Nam Hoa Kinh

-Tt c nhng k ang n a vi tm linh. H ch mi c mt cht hiu k c gic

tnh, mt cht nguyn vng tr thc nhen nhm trong ngi h, nhng h ch mi ng m
ngoi ca chn tri tn gio. n mt thi im no h mi c mt s kht vng chn
thnh v o c. V y l mt nh lut huyn b; Khi m linh hn bt u nhit tm
mun o c, th ngi truyn o lc phi v chc chn s xut hin ng gip linh hn .
Vivekenanda

Bit m hc khng bng thch m hc, thch m hc khng bng vui say m hc Hc
m c bui bui tp lun th trong bng li khng tha thch hay sao? Mnh hc gii m ngi
ta khng bit, cng khng ly lm tc gin, th khng phi l qun t hay sao? Ngi qun t
n khng cu no, khng cu an, lm cng vic th mau mn, ni iu g th cn thn, tm
ngi c o m theo hc cht chnh ngn ng v hnh vi ca mnh. c nh th mi c
th gi l ngi hiu hc Hc m khng ch cu danh, cu li, th mi tht l ci hc ca
ngi qun t.
Khng T

Ngc khng da khng thnh vt, ngi khng hc khng bit o. Nay bit c xa,
sau bit c trc; hay bt chc, d t rn. Xem qua s lp thn ni ting ng thi
5
ca cc bc tin bi, t c ai l khng do s hc vn m thnh t c.
Ha Thng i Gic Lin

Trong tri t, thc c nhng vt d sinh. Nhng nu mt ngy m mi ngy lnh, th

cng cha thy vt no c th sinh c. Diu o v thng r rng ni tm v ngay trc
mt mnh, nn cng d thy c. Song, iu ct yu l ch phi bn, lm phi tn lc, th
ngay ni mnh ng, ngi cng c th mong i l t o c. Nu mt ngy tin, mi ngy
ng, sm sing ti nn, th khng nhng ngay trc mt kh thy, m s rng sut i cng
vn xa cch diu o vy.
Vin Cng

Ta l ngi truyn o, lm vua Y-s-ra-n ti Gi-ru-sa-lem. Ta chuyn lng ly s

khn ngoan m tra kho mi vic lm ra di Tri; y l mt vic lao kh m c Cha Tri
giao cho loi ngi lo lm. Ta thy mi vic lm ra di mt tri; Ka, thy u h khng,
theo lung gi thi
Ta chuyn lng hc bit s khn ngoan v bit li l s ngu di in cung v nu
s khn ngoan nhiu, s phin no cng nhiu; ai thm s tri thc t thm s au n Ta
th iu vui sng v nm s khoi lc ta lm nhng cng vic c th: ta ct nh cho mnh,
trng vn nho cho mnh, lp cho mnh vn cy tri v vn hoa; ta o h cha nc v
ti rng; ta c nhiu ti trai, t gi; ta c by b v chin; ta cng thu cha bc vng; ta lo
sm cho mnh nhiu con ht trai v gi; ta c nhiu v v hu. Nh vy ta tr nn cao trng
hn ht thy nhng ngi trc ta ti Gi-ru-sa-lem Tuy vy, ta ght i sng, v mi vic
lm ra di mt tri lm cc nhc cho ta, thy u h khng, theo lung gi thi. Ta cng
ght mi cng lao ta lm di mt tri, v phi li cho ngi sau mnh. V ai bit rng
ngi y s khn ngoan hay ngu di? Ta tht vng v phi li c nghip cho k chng h
lao kh, cc lng m lm vic i mt tri? V cc ngy ca ngi tr thnh bun ru; n
i ban m lng ngi cng chng c an ngh. u cng l h khng Ta xem thy
u cng bi tay c Cha Tri m n c Cha Tri ban s khn ngoan, thng sng,
v vui v cho k no p lng Ngi; nhng Ngi khin cho k c ti phi lao kh m thu gp
cht cha, ri ban cho ngi p lng c Cha Tri.
Truyn o - Cu c

6
Bi 4
Ngi tr, k ngu, ngi hin, k bt hiu, nh nc v la khng th cng chung mt
ng c, v cng nh ma lnh ma nng, khng th no l cng mt ma c. l
ci phn nh sn vy.
Ngi hin tr th tht th, mm do, ngay thng, phc hu, h mu lm nhng vic o
c nhn ngha. Khi h ni ra li g, lm vic g, h ch s khng hp nhn tnh v khng sut
vt l. Ngc li, nhng k bt tiu th gian, him, di, nnh, cy mnh, khoe ti, ham mun, cu
li, v ht thy vic g khng tt h cng u chiu c ti
Tr, ngu, hin, bt tiu c s hn km nh th, h khng bit la chn ?
Vin Cng Ha Thng

Ha c th sinh ra phc v phc c th sinh ra ha. Ha sinh ra phc v khi ngi ta

vo ch tai ch, tha thit ngh v s c an v su xa tm cu l gii thot, nn knh cn s
hi, tm vo vic lm, do phc sinh ra l thch ng vy. Phc sinh ra ha, v khi ngi ta
vo ch an lc, thi bnh s phng tng trong s xa hoa, dc lc, dng d-trong s kiu mn,
li bing; do cng nhiu s s st khinh ngi, nn ha sinh ra l thch ng vy.
Thnh nhn (Lo t) ni: Gp nhiu nn mi thnh ch, khng gp nn d mt mnh.
c l u mi ca mt. Mt l l l ca c.
Th mi bit, phc khng th thng may gp, c khng th thng hy vng. vo
lc c phc bit lo n s tai ha th phc y gi c. Thy c bit lo mt, th c y hn
ti. Cho nn, ngi qun t, an khng qun nguy, tr khng qun lon vy.
Linh Nguyn Thanh Thin S

Thy Khng cng khn gia khong Trn, Si, by ngy khng nu n. Canh rau nu
sung v mt rt mt. Vy m n, ht trong nh.
Nhan Hi nht rau T L, T Cng ni vi nhau:
-Thy ta hai ln b ui L, tc du V; b cht cy Tng; cng Thng, Chu;
mc vy Trn, Si git c thy ch ai lm ti. Tch thu nh thy na, ch ai ngn cm. Vy
m cn n vi ht, cha tng dt ting. Ngi qun t m li v s n th sao?
Nhan Hi khng c cu g p li, vo tha vi Thy Khng. Thy Khng y cy
n, ngm ngi m than:
-T L v T Cng l hng nh nhen. Bo chng vo y, ta ni vi chng.
T L, T Cng vo. T L tha:
-Nh th ny, c th gi l cng ri
Thy Khng ni:
-Ni th l ngha g. Ngi qun t, thng v o th gi l thng, cng v o th gi
l cng. Nay Khu m o nhn ngha, m mc ci v ca i lon, no lm chi m cng. Cho
nn xt trong lng m khng cng v o, th lm vo hon nn cng khng b mt c. Tri
rt n, sng, tuyt sa, ta lc y mi bit thng, trc l xanh tt. Ci ch Trn Si, c
l l ci may cho Khu chng?
Thy Khng im nhin, li vi n m gy vi ht. T L hng hi, cm mc m
ma
T Cng ni:
-Ti khng bit tri l cao, t l thp Bc c o i xa, cng cng vui, thng
cng vui. Ci vui khng phi l cng hay thng. Sn o c y th cng, thng l rt,
nng, gi, ma p i.
Nam Hoa Kinh

Ni kho lm lon ci c, iu nh mn m khng nhn th hng vic ln. Nng ta

vo iu li m lm l hay sinh ra nhiu iu on. Mnh t trch mnh nhiu m trch ngi t,
th xa c iu on gin. Khng on trc l ngi ta di mnh, khng on phng l ngi
7
ta khng tin mnh, th m khi lm n vic la o, th bit trc ngay, th l ngi gii vy.
Ph qu th ai cng mun, nhng khng ly o m c, th khng nhn; bn tin th ai cng
ght, nhng khng ly o m lm cho khi, th khng b.
Khng T

o chng c th nghe c, nghe c khng cn phi l n na; o chng c th

thy c, thy c khng cn phi l n na. C th no ly ci Tr m hiu c ci hnh
dung ca ci khng hnh dung c chng? Vy th, khng nn t tn cho o.
Tr Bc Du

Mi cng vic chng ta lm, mi mt iu m chng ta ni, mi tng m chng ta

suy t ra, u li mt n tng trn yu t tinh thn. Phm tnh ca mi ngi c ch
nh bi tng s n tng . Nu n tng tt ln lt hn th phm tnh tr nn tt; nu n
tng xu ln lut hn th n tr nn xu. Nu mt ngi lun lun nghe nhng li ni xu,
suy t nhng t tng xu, lm nhng hnh vi xu, th tinh thn y s y nhng n tng xu
v chng s nh hng t tng v vic lm ca y du y khng thc cht no v s kin .
Ri y s l mt ngi xu c nhiu hnh vi hung c khng th cng li c. Tng t nh
th nu y suy gm t tng tt v lm hnh vi tt, th tng s n tng s tt v chng s
bt buc y lm vic tt, du y c mun hay khng. Du y mun lm vic c i na, tinh thn y,
tc tng s khuynh hng ca y, s khng cho php y lm nh th.
Khuynh hng s lm cho y hi u li. Y hon ton chu nh hng ca khuynh
hng tt. Khi gp trng hp nh th, ngi ta ni rng phm tnh tt ca mt ngi
c xc nh.
Vivekenanda

Trong nhng ngy h khng ca ta, ta thy tt c iu ny: Ngi cng bnh tuy
cng bnh cng phi h mt; v k hung c tuy hung c li c trng th. Ch cng bnh
qu, cng ng lm ra mnh khn ngoan qu; c sao lm thit hi cho mnh? Cng ch nn
hung hng qu, v ng n nh k ngu mui; c sao ngi cht trc nh k? Ngi gi
c iu ny, y l tt; m li cng ng ni tay khi iu kia; v ai kinh s c Cha Tri t
trnh khi mi iu .
... Bi chng thi hnh ngay n pht nhng vic c, nn lng con ngi chuyn lm iu
c. V k c ti lm c mt trm ln vn c trng th; du vy, ta bit rng k knh s
trc mt c Cha Tri, sau rt t c phc. Nhng k c chng s c phc, cng
s khng c sng lu, v i n ging nh bng qua; y ti n khng knh s trc mt c
Cha Tri Khi ta chuyn lng hc bit s khn ngoan, hiu mi vic lm ra trn t, th
ta thy: c ngi ngy v m khng cho mt ng, cng thy mi cng vic ca c Cha
Tri, m hiu bit ngi ta khng th d c mi vic lm ra di mt tri, du chu cc nhc
ngn no ng tm bit, cng chng tm c; v du cho ngi khn ngoan tng rng s
chc bit, th cng chng tm c.
Truyn o

8
Bi 5
Dy ngi ta hc, khng nn c chp v mt iu thin lch. Ngi ta lc u, ci tm
ci khng nht nh, v ci t-l thng hay theo v mt bn t-dc, cho nn mi dy cho
phi ngi im lng, v vt hn ci t-l. Hc nh th t lu, th ci tm ci tuy nh, nhng li
ch huyn khng tnh th ging nh cnh cy kh, nh ng tro ngui, li l v dng. By gi
nn dy ngi ta tnh st khc tr. Ci cng phu tnh st khc tr th khng c lc no ri. Lc
v s th em nhng lng hiu sc, hiu ti, hiu danh v.v.. m xt cho k, ct tr b cho ht
bnh cn, khin n khng pht ra na. Hc gi lc y phi nh con mo rnh chut, mt nhn
tai nghe, h thy ci lng t mc ra th tr ngay i, mi cho n khi khng c lng t no na,
by gi s c ngay chnh. Tuy ni rng: h t, h l, nhng khng phi l vic lc mi
hc. Lc mi hc phi lo tnh st khc tr th ci t l mi thnh thc. Ch ngh c mt ci thin
l, m h n c ch thin l ton thng ht c, y th l h t, h l.
Vng Dng Minh

Mi ngi phi chn quan nim ca mnh v c gng hon thnh n. l ng li

tin trin chc chn hn l theo quan nim ca ngi khc m mnh khng bao gi c hy
vng hon thnh. Khng phi tt c nam n trong mt x hi no u c mt th tinh thn, kh
nng v ngh lc lm vic; h phi c nhng quan nim khc nhau v chng ta khng c
quyn ch ci mt quan nim no. Nhim v chng ta l khch l mi ngi trong cuc tranh
u thnh tu quan nim cao siu nht ca h v ng thi rng sc lm cho quan nim
cng gn chn l cng tt
i sng ca ngi c gia nh cng cao c nh i sng ca k c thn hin
mnh cho cng tc tn gio. Ngi th, thu hoch v xi tin mt cch cao thng l mt s
sng bi Thng cng ging nh v n s tu hnh trong gian phng nh ca y ang lm
trong khi cu nguyn. C hai u c mt c hnh duy nht l s cung hin v hy sinh bn
thn cho ngi khc, trong cm gic thnh knh tt c nhng g thuc v Thng . Nhng
k ti gia cng khng nn ngh rng nhng k t b th gian l nhng lng t thp km
Nu l ngi ti gia, th hy hy sinh i sng mnh cho s an vui ca k khc, nu
ngi xut gia chn i sng t b th ng bao gi dm ng sc p, tin bc v quyn lc.
Vivekenanda

Vua Ai Cng nc L hi c Khng T:

- Ngi khn c sng lu khng?
c Khng T p:
- C, khn th sng lu, ch di th sng lu sao c! ngi ta c ba th cht, t mnh
lm cho mnh cht, ch khng phi s mnh ng cht m cht.
n ung khng c chng mc, thc ng khng c iu-, lm lng kh nhc qu, l
bing chi bi qu, ngi nh th phi cht v bnh tt.
Phn l ngi di, m can phm ngi trn, lng tham mun khng chng, tnh yu
sch khng chn, ngi nh th th cht v hnh php.
Mnh ngu m knh ch ngi khn; mnh yu m khinh b ngi mnh, khng bit
lng sc mnh m c gin d lm liu, ngi nh th th cht v binh o.
Ba th cht y, thc khng phi l s mnh
Hn-Thi Ngoi Truyn

Ngi ty theo th tnh, tham cu danh vng. Khi c cng danh hin t, th thn th
gi yu. K tham danh li i, khng bit hc o, ch ung cng nhc xc. V nh cy
hng t, khi c ngi ta ngi thy mi thm, th thn hng ha thnh tro bi, v la
nung t chy lin thn hng vy.
Kinh T Thp Nh Chng

9
 Trang T i trn ni, thy mt cy ln, cnh l rm r. Ngi th n cy ng mt
bn m khng n. Hi duyn-c, th tha rng:
- Cy ny khng dng c vo vic g ht.
Trang t ni vi cc t:
- Cy ny v bt ti m c hng tn tui tri.
Ra khi ni, Trang T gh ngh ni mt nh ngi quen. Ngi ny mngt r hi tr
git chim i khch.
Tr tha:
- Mt con bit gy, mt con khng, nn git con no?
Ch nh ni:
- Git con khng bit gy!
Ba sau t hi Trang T:
- Hm qua ci cy trong ni nh bt ti m sng tn tui tri. Ri con chim ca ch nhn
v bt ti m cht. Nh vo a v ca tin sinh, phi x nh th no?
Trang T ci bo:
- Chu ny th x gia khong ti v bt ti. Ti v bt ti cng nh nhau, c hai
khng c ci no phi mt cch tuyt i c, th lm sao m phi ly n thn? Nn bit ci
ln o v c m ngao du th u cn ly nh th! Khng mng khen, khng s ch, khi ln
nh rng, khi b nh rn, cng ha vi ch Thi m khng chu kh theo mt thi no
nht nh. Khi ln cao, khi xung thp, ly ch ha lm cn lng, ngao du ni T ca vn
vt, th lm sao c th b ly? l php tc ca Thn Nng, Hong .
n nh ly ci tnh ca vn vt m truyn dy v nhn lun, th khng th. H c hp
th c tan, h c thnh phi c hy, h ngay thng th b chng i, c tn qu th b ch bai,
c lm th c st. Gii th b mu lt, m d th b khinh khi, vy c th no m quyt hn c
bn no ? Thng thay! Cc t hy ghi ly ch c o v c l nn tng vng vng
theo m hnh ng thi.
Thi nay, ngi tham hc ch hc phn ngn v lnh th phn da m thi. H ch qu
tai nghe, cn mt th li xem, c. Cu cnh l h khng nghin cu c ti ch su xa, vi
diu ca s hc Ni khng chn cao, nn trong c nhiu hang v gom gp nhiu phong
cnh u-k. Bin khng chn su, nn lng bin thng np c nc bn phng, chin vc.
Ngi mun nghin cu i o, cn phi xt ti ch cng cc ca l cao su, sau mi c th
soi sng u vi v ng bing khng cng vy.
Chuyt Am Ho Thng

C ngi gieo ging i ra ng gieo. Khi ng gieo, mt phn ging ri dc ng,

chim bay xung v n. Mt phn ging ri vo t si, ch c t t tht, b lp khng su,
lin mc ln; song khi mt tri mc ln, th b t v v khng c r, nn phi ho. Mt phn
khc ri nhm bi gai, gai mc rm ln, phi nght ngi. Mt phn khc ri nhm ch t tt,
th sanh tri; hoc mt ht ra c mt trm, hoc mt ht su chc, hoc mt ht ba chc
Cng th khi ngi no nghe o cng nc thin ng, m khng hiu, th qu d n
cp iu gieo trong lng mnh, y l k chu ly ht ging ri ra dc ng. Ngi no chu
ly ht ging ni t si, tc l k nghe o, lin vui mng chu ly; song trong lng khng
c r, ch tm th m thi, n khi v o m gp s cc kh, s bt b, th lin vp phm. K
no chu ly ht ging ni bi gai, tc l k nghe o; m s lo lng v i ny, v s m m
v ca ci, lm cho nght ngi o v thnh ra khng kt qu. Song, k no chu ly ht ging
ni t tt, tc l k nghe o v hiu; ngi y c kt qu n ni mt ht ra mt trm ht,
ht khc su chc, ht khc ba chc.
Jesus

Tt c tn gio c t chc u l nhng khm cung chn cht tinh-thn con ngi
Krishnamurti

10
Bi 6
i lon th bc thnh tr rong rui m khng , i tr th bn dung phu nm di
m c tha. Nay ta vo i khng c vic g, th ci ti ci hc ca u l v dng c. V ta
ngh rng: ci g bng bng th d tt, ci g m m th d ngh, xem sm, xem la, ai chng
cho l y, l nhiu, n lc Tri thu ci ting ca sm, t giu ci nng ca la, th chng
cn g st. Ci nh cao minh c ma qu dm nom bn cnh chc lm hi. V chp th
mt, lng lng th cn, ngi cao th c h nguy, t ch th thn c trn vn. Cho nn bit
huyn, bit mc, l gi c phn cao ca o; bn thanh, bn tnh, i chi ch thn diu, ch
c s tch mch l gi c ch ca o c.
Dng Hng

c sch xem ci ca thnh hin, nhn ci ca thnh hin xem ci l t

nhin.
Chu Hi

Bnh yn l phc. C tha l hi. Vt, khng ci g l khng th, m nht l ca! Nay
ngi giu, tai mt v ting chung, trng, n, ch; ming ngn v v cao, lng, ru, ch;
thng b kch thch; vic thng thy qun st C th gi l lon. Nghn n sn i, v tc
hi. Nh vc nng m i ln dc. C th gi l kh. Tham ca m sinh ut. Tham quyn m
sinh kit. yn th t i. Pht ph ch. C th gi l m. V mun giu trc li, cho nn y
tai li nguyn ra m khng bit lnh. Cn ln vo m khng chu b. C th gi l nhc. Ca
cha li khng dng ht, bng lm nhm tnh hoi. y lng suy ngh, mong c thm m
khng thi. C th gi l lo. Trong th ng c k xin x. Ngoi th s c hi trm cp. Trong
th gc cao, tng kn. Ngoi th khng dm i mt mnh. C th gi l s. Su ci y l
nhng hi ln i, u qun st m chng bit xt. Kp khi tai v n, tn tnh mong em ht
s bin ca ci chuc li ly mt ngy v s m khng th c. Cho nn: Xem v t
hnh danh chng thy, cu v li th li chng c. Bn lng, liu mng m tranh ci y,
chng cng m hoc sao?
Nam hoa Tin Sinh

Thy T Cng hi c Khng T:

- T nay mt v hc, khn v o, by gi mun ngh th vua, c nn khng?
c Khng T ni:
- Phm lm ti th vua, sm ti knh cn; m cho trn c chc trch cng l vic
kh, ngh th no c!
- Vy xin ngh th song thn
- Lng con hiu th cha m tht l v cng, li c th ly hiu tho ca mnh cm ha
c lng ngi cng l vic kh, ngh th no c!
- Vy xin ngh vui chi vi v con
- o lm chng phi lm gng cho v, li cho anh em v thin h trng vo m
bt chc cng l vic kh, ngh th no c!
- Vy xin ngh chi vi bu bn
- Ngha bu bn phi gip nhau, ht lng ht sc vi nhau, cng l vic kh, ngh
th no c!
- Vy xin ngh lm rung
- Cng vic nh nng phi cy cy gt hi, hai sng mt nng, chn lm tay bn,
cng l vic kh, ngh th no c!
- Nh th th T ny khng lc no c ngh ?
- C ch. Lc no ngm thy ci huyt o nhn nhi, trng thy ci m p chc
chn, ng thy ngi i a cch bit hn mnh, y lc by gi mi l lc ngh c .
Thy T Cng ni:

11
 - Nh th ci cht chng l ci hay ! Ngi qun t n by gi mi c ngh, k
tiu nhn n by gi mi chu thi; ci cht l hay vy!
Gia Ng

Hy xin, s c; hy tm, s gp; hy g ca, s m cho. Bi v h ai xin th c; ai

tm th gp; ai g ca th c m. Trong cc ngi c ai, khi con mnh xin bnh, m cho
chng? Hay con mnh xin c, m cho rn chng? Vy nu cc ngi vn l xu, cn bit cho
con ci mnh cc vt tt thay, hung chi cha cc ngi trn tri li chng ban cc vt tt cho
nhng ngi xin Ngi sao?
Jesus

Tranh n tranh ung, khng c lim s, khng bit phi tri, khng trnh ch au ch
cht, khng s ngi ng sc mnh, m m vy ch thy li v n ung m thi, y l ci
dng ca hng cu tr. V vic lm v iu li, tranh ca ci, khng c t nhng, qu cm
lm liu, tham qu m tri php, m m vy ch thy ci li m thi y l ci dng ca bn
i bun v i n trm. Khinh ci cht m bo ngc, y l ci dng ca k tiu nhn.
Tun T

Tang v Cc hai ngi , cng nhau chn d m u mt d. Hi Tang lm g? Th cp

th c sch! Hi Cc lm g? Th c bc rong chi! Hai ngi cng vic chng ging,
nhng u l mt d c! B Di cht v danh dui ni Thu Dng! o Chch cht v li
trn g ng Lng! Hai ngi y cch cht chng ging, song u l tn sng, hi tnh c!
Chc g B di l phi m o Chch l tri? Ngi thin h u cht theo c. Ci h cht
theo l Nhn, Ngha, th tc gi l qun t. Ci h cht theo l ca ci, th tc gi l tiu nhn !
Ci cht theo l mt, vy m c qun t, c tiu nhn ! n nh ci tn sng, hi tnh, th o
Chch cng nh B di m thi ! Trong k chi qun t vi tiu nhn? V chng em tnh
mnh m toi mi nhn ngha, d gii nh Tng, S, chng phi hng ta cho l hay ! em tnh
mnh m toi mi cho nm mi, d gii nh Du Nhi, chng phi hng ta cho l hay ! em tnh
mnh toi mi cho nm ting, d gii nh S Khong, chng phi hng ta cho l tinh tai ! em
tnh mnh m toi mi cho nm mu, d gii nh Ly Chu, chng phi hng ta cho l sng mt.
Hng ta cho l hay, khng phi c l nhn, ngha u? Hay v c m thi Hng ta cho l
tinh tai, khng phi l bo nghe ci ngoi u, t nghe m thi. Hng ta gi l sng mt, khng
phi l bo thy ci ngoi u, t thy m thi. Ka k chng t thy m thy ci ngoi, chng
t c m c ci ngoi, y l k c ci c ca ngi, m chng t c ci c
ca mnh, thch ci thch ca ngi, m chng t thch ci thch ca mnh. M thch ci thch
ca ngi, m chng t thch ci thch ca mnh, th d o Chch vi B Di, y cng l m
ui, thin lch c. Ta thn v o c, v th khng dm lm b nhn, ngha m di khng
dm lm nhng nt m ui thin lch vy.
Trang T

Mt trit thuyt m khng gii quyt c vn sinh t, nht l trong tt c mi vn

quan trng ca con ngi, l vn au kh v cht chc l mt th trit hc kh khan, lt lo.
Mt trit hc m ch tan l suy t ngh lun v nhng khi nim v gio iu s khng em li
mt ch nng ta g cho i sng con ngi, th chng khc g mang si cho nhng k
ang cn cm bnh.
Siddhewarananda

12
Bi 7
C chng Tn Hu ti ca sng st hi thy Bin Khnh:
- H ny lng khng thy ai cho l mt nt; lm nn khng thy ai cho l hn nht.
Vy m lm rung khng c ma! Ra i khng gp vua! Lng xm h ui! Chu qun
h xua! Th no c ti g vi tri? Sao Hu li gp s mnh y?
Thy Bin p:
- Ring ngi chng r cch i ca bc ch nhn sao? Qun gan, mt mnh. B ri
tai, mt mnh. L m th thn ngoi bi nh. Tiu dao vi ngh v s. Th tc l lm
m khng cy cng, trng m khng t ch. Nay nh ngi sc tr nt k ngu; sc
mnh r k bn; t r nh nu mt tri, mt trng m i. Vy m ngi gi c ton hnh
xc, chn khiu, khng na ng cht yu v ic, m, qu qut, v c k l ngi, th
cng l may ri. Li ri cng u m an Tri. Ngi i thi!
Chng Tn ra, thy Bin vo ngi. Mt lc, nga mt ln tri th di. Hc tr hi:
- Ti sao Thy li th di?
Thy Bin p:
- Ban ny H ti, ta em c ca bc ch nhn bo n. Ta s n kinh ngc ri n
sinh ra m hoc.
Hc tr tha:
- Tha khng phi! iu m chng Tn ni phi chng? iu m Thy ni tri chng?
Tri vn chng m hoc c phi. iu m chng Tn ni tri chng? iu m Thy ni phi
chng? Hn vn m hoc m ti y, no li c ti g?
Thy Bin ni:
- Khng phi. Xa kia c con chim u ngoi thnh nc L. Vua L thch n, sm l
Thi Lao mi n n; tu nhc c thiu cho n vui Chim lin bt u lo bun, hoa mt
nhn, khng dm n ung. Th tc l ly cch nui mnh m nui chim. V bng ly cch nui
chim m nui chim, th nn cho n u ni rng; bi sng h Nui n mt cch thong th,
cho n bay ng bng.
Nay Hu l dn thy hp, nghe t. Ta em c ca bc ch nhn bo n, khc no em
xe nga kia cho chut nht. em chung, trng m lm vui cho chim n. N li sao khng
kinh ngc?
Nam Hoa Kinh

o m khng thi hnh ra c, ta bit ti sao ri; ngi tr gi th thi qu. K

ngu gi th bt cp; o m khng sng r ra c, ta bit ti sao ri; ngi gii th thi
qu, ngi khng gii th bt cp. Ngi ai chng n ung nhng n ung m bit mi, th t
lm vy.
Khng T

Hc o cng nh ngi trng cy. Cy va tt cht, ch c th lm ci un. Cy

sp ln cht, ch c th lm di m. Cy hi mnh cht, ch c th lm ko ct. V, cy
ln gi mi cht, th lm c rng nc. Nh th, h khng phi dng cng nhiu m c
li ln chng!
Cho nn, c nhn ch thy o rng ln, m khng hp hi, ch lp ch su xa m khng
thin cn, ch lp ngn cao trng m khng ty tin, mc d c nhng lc b ln n, khn cng
v i rt hay b xc ni g hang. Thn xc mt i nhng li o phong, cng lit sut trm
nghn nm khng mt v ngi i sau cn ly lm php tc lu truyn.
Gi s, nu thy o mt cch nh hp tm dung thn, lp ch thin cn cu hp
ngi, lp ngn ty tin phng s quyn th, th s li ch y ch vinh hin cho mt mnh,
lm sao cn c nhng n hu ph cp cho i sau c!
Gin ng

13
 Ming i vi v ngon u ging nhau, ngi snh n nh Dch Nha l ngi bit trc
ci thch ca ming ta. Nu khin ci ming ca Dch Nha i vi v ngon m li khng ging
nh mi ngi, ta nh ging ch ging nga, khng ng loi vi ta, th sao i vi v ngon
thin h li theo ci snh n ca Dch nha? i vi v ngn m thin h theo Dch Nha l v ci
ming thin h thch v ngon ai cng nh ai. Ci tai nghe cng vy. Nh ting m nhc th ai
cng theo ngi gii n nh S Khong. V ci tai ngi ta ai cng nh ai. Ci mt trng
cng vy. p nh T th thin h ai cng chng bit l p. Ngi m khng bit T
l p l ngi khng c mt. Bi vy cho nn ni: ming i vi v ngon th u thch
nh nhau, tai i vi ting n hay th u nghe nh nhau, mt i vi sc p th u trng
thy nh nhau. Th m c mt tm li khng ging nhau l c sao? Nhng ci m tm ca
ngi u thch nh nhau l nhng ci g? L ci l, ci ngha. Thnh nhn l bc tm c
trc ta nhng ci m tm ca ta u thch.
Cho nn l v ngha lm cho ci tm ca ta thch, cng nh tht ging th n c, n cm,
lm cho thch ming ta vy.
Mnh T

Khoa hc tinh xc khng gi ta tin tng iu g c. Nh khoa hc thu thp mt vi kt

qu nh kinh nghim ca ring y v da vo m lp lun v yu cu chng ta tin tng vo
kt lun ca y. Nhng chng ta c th thy ngay nhng kt lun c ngh l ng hoc sai
(v nu cn chng ta c th lm li cuc th nghim xc nhn li kt qu ).
Tn gio ngy nay ch gm ton nhng khi l thuyt khc nhau. Nhng l thuyt li
cn c vo lng tin tng. l l do m tt c tn gio tranh chp ln nhau
Cc bc chn s u thy Thng , thy linh hn h, thy tng lai h, thy mt
s chn l m h thc nghim c v h em ra truyn ging nhng iu h thy. Khng
th an tm tha nhn tn gio bng s tin tng
Trong bt c ngnh tri thc no trn th gii, nu c ngi tri qua mt kinh nghim, th
tt nhin l kinh nghim xy ra c triu ln trc ri v s cn lp i lp li v cng tn.
Nht tr l lut nghim khc ca thin nhin; th g xy ra cn c th xy ra mi mi
Tn gio chng phi ch cn c trn kinh nghim ca thi xa thi, v ngi no cha
t mnh chng nghim nhng tri gic t hay nhiu th cha phi l ngi bit o.
Khi ngi ta cha cm gic c tn gio th bn lun v tn gio l iu v ich, s c
nhiu phin nhiu, nhiu ci v, chm git quanh danh hiu ca Thng v m tn vo tp
tc v ngu dt.
Vivekenanda

i nh Chu, c ngi h Don ch chm lm giu. Ti t trong nh kh nhc, vt v,

thc khuya dy sm. C mt tn y t tui gi, sc yu, nhng phi lm nhiu, ban ngy ti
mt, khng kp th, ban m mt l, ng say, tinh thn tn lon. Nhng m no cng m
mng c lm vua mt nc, ng u c mun dn, cm quyn ch mi vic, gc ti, lu
son, n ca ngon vt l, mun g c ny, vui v, sung sng tht khng ai bng. Sng bng
mt dy, th vn hon l mt tn y t gi, lm khng kp th. C ngi thy lo ta kh
nhc, ly li an i.
Lo ta ni rng: i ngi trm nm, c ngy, c m; ban ngy, ta ch l mt tn y
t k ra kh thc, nhng ban m, ta l vua c mt nc, vui sng khng ai bng, th cn
on hn g na!
H Don gy dng c nghip, lo lng lm giu, nt gan nt rut, c m mt i ng, th
nm m li thy i lm y t ngi ta, vic g cng phi lm, li gp ch nh cay nghit qu
mng nh p kh cc mun phn, nn lc ng trn trc thn thc, sng dy mi thi.
H Don ly lm lo, ni chuyn vi bn.
Bn bo: c ci a v nh bc giu c hn ngi, ban ngy sung sng v vang
bit l bao, m n c nm m i lm y t ngi ta, th cng l sng kh p i s phn
chi thng. Nu lc thc, lc ng cng mun sng c, th c th no c?
14
 Don nghe bn ni, t hm ni tay cho ngi n k , v mnh cng bt lo ngh, nn
mi ngy bnh c mng li bt dn.
Lit T

Nc Thin ng ging nh ca bu chn trong mt m rung kia. Mt ngi kia tm

c th giu i, vui mng m tr v, bn ht gia ti mnh, mua m rung .
Nc Thin ng li ging nh mt ngi li bun kim ngc chu tt, khi tm c
mt ht chu qu gi, th i bn ht gia ti mnh m mua ht chu .
Nc Thin ng cng ging nh mt tai li, th xung bin, bt mi th c. Khi
li c y ri, th ngi nh c ko ln b; on, ngi m chn ging tt ring ra, em
b vo r, cn ging xu th nm i. n ngy tn th cng nh vy: cc thin s s n v
chia k c vi ngi cng bnh ra, nm nhng k c vo l la; s c khc lc v nghin
rng.
Ma-Thi-

Ti cha T Chu c mt nh s tn gi Vin Th Trung tu hnh c o.

Nh s thng by trn n th, trc ch ngi, mt ci quan ti con bng g bch n,
di ba tc, c mt ci np y, m c.
Khch n chi trng thy, ci ni rng:
- Ngi ch ra ci ny dng lm g?
Nh s ni:
- Ngi ta sng tt c cht, m cht th vo ngay ci ny. Ta thc ly lm l, ngi i
ai ai cng ch bit c ph qu, cng danh, ti sc, th hiu, lo bun, vt v sut i, chng bit
n ci cht l g. Nh ta y mi khi c vic khng c nh , ta cm ly ci ny m ngm
xem, l tc khc trong tm ta c yn n m mun nghn s t l u lng lng sch nh
khng. Ci quan ti con ny thay li hun, li gii ca bc nghim s, bi trm, bi minh
treo bn ch ngi vy.
Mai Hin Bt K

Khng c g gii bng hay bn, khng g yn bng hay nhn, khng g hn ngi bng
c c, khng g sng thn bng lm lnh.
Hong Thch Cng

15
Bi 8
Thanh m l t lng ngi m sinh ra. Lng ngi c cm gic, mi pht ng ra m.
m tuy thnh ngoi, m thc ra pht ra t trong lng.
Cho nn nghe m nhc m bit c phong tc, xt phong tc m bit c ch hng,
xem ch hng m bit c o c, thnh, suy, khn, di, hay, d u hin ra. m nhc
khng du c ai. Bi vy, c ly m nhc m nghim c mt nc ra th no.
t xu, th cy ci ngng nghiu; nc c, th tm c gy cm. i suy th l ngha
phin m m nhc dm. Nhng m dm ng, t khc, nhng m trn bc trong du m di
dn gian ly lm thch l nc lon, m trn vua chua ly lm vui, l c suy.
m nhc khng tit tu, khng c trang nghim, thun mt mu dm ng xut
ra, thi ch cm c ci lng dm ng t khc m ri sinh ra bao nhiu vic t khc gian
nguy vy.
Cho nn, ngi qun t tm vo o m sa ly c, chnh li c lm m nhc,
ha nhc cho thnh thun, m nhc c ha, th mi chnh n c mi vic.
Tun T

Mnh Tn Dng hi Dng T: c k mn i, yu thn, cu cho khng cht c nn

khng?
Dng T ni: c sng th phi c cht, l no m khng cht c?
- Th cu sng lu c nn khng?
- L no sng lu c? Ngi ta khng phi thch sng m sng mi c, yn thn
m thn cn mi. V chng sng lu lm g? Th tnh hay d, xa cng nh nay; thn th
an nguy, xa cng nh nay; vic i vui kh, xa cng nh nay; bin i tr lon, xa cng nh
nay; ci g cng nghe thy, trng thy, tng tri c ri, th sng trong khong trm
nm cng ly lm chn ngy, hung cn cu ly sng lu cho kh lm g?
Mnh Tn Dng ni: nu nh th, th chng cht cn hn l sng lu. Ta nn xng
vo gm gio, nhy vo nc la cht ngay i c tha khng?
Dng T ni: khng phi th. sinh ra i, th lc sng c t nhin mc, lm vic
g cn phi lm, cho n lc cht, cng t nhin mc, mun ha ra g th ha. Lc sng, lc
cht lc no cng t nhin nh khng (m an vui t ti). Vy h tt phi quan tm sng lu
hay cht mau m lm g?
Dng T

Mt tn gio l tng phi cung cp ngh lc ca trit l cho nh trit hc, tm lng sng
o cho ngi sng bi; i vi ngi theo nghi l, n phi cho tt c nhng g m s tng
trng k diu nht c th chuyn t n; i vi nh thi s, n phi c bao nhiu tm tnh m y
c th thu np, v nhng s vic khc ngoi na.
Mun lp mt tn gio bao la nh th, chng ta phi i ngc v cn nguyn ca mi
tn gio v dung np chng tt c. Ti sng bi Thng vi mi tn gio di bt c
kha cnh hnh thc no m h (tng tng v Ngi v) th Ngi
- Bn c th l mt nh duy l c c thc t v c lng tri; bn khng cn n hnh thc
v nghi l, bn mun c nhng s kin tri thc vng chc r rt v ch c nhng s kin
mi lm bn tho mn, th s c Thanh gio v Hi gio , nhng ngi ny khng bao
gi chu cho t mt bc hnh hoc mt pho tng no trong ch th ca h.
- Nhng nhng k khc m thut hn. Y mun c s p ca nhng ng cong, mu
sc, bng hoa, hnh thc; y mun c nhng cy nn, nhng ngn n vi tt c nhng biu
tng v trang sc cng nghi l hu c th sng bi Thng . Tinh thn ca y ch c th
am hiu Thng qua nhng hnh thc (m) cng nh nhng nh duy l hiu Ngi qua tr
thc (chn).
- Li c ngi sng o (dt do tnh cm) m linh hn h ang khc lc tng nh
Thng ; y khng c tng no khc hn l sng bi Thng v ca ngi Ngi.

16
 - Cn c nh trit hc, ng ring bit vi tt c nhng ngi trn v ch nho h; y ni:
nhng ngi ny tht v l, li c th c nhng tng (k khi) nh th v Thng c!
H c th ci nho ln nhau; nhng mi ngi trong bn h u c mt v tr th gian
ny
Vivekenanda

o hc ca thnh hin khng phi thnh c ch vi vng, cu th, m phi ch

tch ly. iu ct yu ca s tch ly l ch chuyn v cn. B ht ham mun, thc hnh
khng mt, nhin hu o l m rng, tm lng y , c th thng sut ht c s l vi
diu trong thin h.
Hong Long thin s

lng to ln bao nhiu th phc trch cng to ln by nhiu. C mu su c bao

nhiu th tai v cng su c by nhiu.
Minh Tm Bo Gim

Thy Trang sp cht. Hc tr mun chn thy cho hu. Thy ni:
- Ta ly Tri, t lm quan quch; mt tri mt trng lm ngc bch; cc v sao lm ngc
trai; mun vt lm k a m. chn ta h chng ri sao? Cn g hn th na?
Hc tr tha:
- Chng con s diu, qu n n tht thy.
Thy Trang p:
- trn th lm mn n cho diu qu. di th lm mn n cho su kin. Cp ng
y, cho ng ny, sao m thin vy? em bt bnh m bnh, th ci bnh y vn bt bnh. em
ci khng hp m hp th ci hp y vn khng hp.
Nam Hoa Kinh

C on dn ng cng i vi c Cha Jesus: Ngi xy li cng h v phn rng:

Nu c ai n theo ta m khng ght cha m, v con, anh em, ch em mnh, v chnh s sng
ca mnh na, th khng c lm mn ta. Cn ai khng vc thp t gi mnh m theo ta,
cng khng c lm mn ta.
V, trong cc ngi c ai l ngi mun xy mt ci thp, m trc khng ngi tnh ph
tn cho bit mnh c ca ng lm xong vic chng? E khi xy nn ri, khng lm xong
c, th mi ngi thy lin ch ci v rng: ngi ny khi cng xy, m khng th lm
xong c! Hay l c vua no i nh trn cng vua khc, m trc khng ngi bn lun xem
mnh em i mun lnh c th ch ni vua kia em hai mun lnh cng theo chng? Bng
chng ni, khi vua kia cn xa, sai s xin i ha. Nh vy, nu ai trong cc ngi khng b
mi s mnh c, th khng c lm mn ta.
Mui l ging tt; nhng nu mui mt mn, th ly chi lm cho n mn li c?
Khng dng chi c cho rung hoc cho phn; ngi ta phi b n ra ngoi. Ai c tai m
nghe, hy nghe!
Luca

Ni v ci lc m khng c lc, ch cn c ci g mnh bng ci lc ca s bin ho

Tri t khng lc no l khng bin i. Th s i mi, m c tng l cn c. Chic
thuyn tng bui tng i khc, m c tng n vn nh xa. Tri ni tng ngy tng i
khc m c xem n vn tr tr nh trc. Hin tay ang khoc tay m lng thay i! u
l nhng ni su kn nht ca tm hn. Ci ta trc y khng cn l ci ta hin ti, c ci
ta v ci hin ti u qua, h c th cn gi mi c ci c m c u! Vy m th nhn
li u bit c iu , c li bo rng ci hm nay gp g c th buc li m gi mi khng
mt, nh th h chng phi l ngu mui lm hay sao!
Quch Tng
17
 Lit T ngho kh, c khi i kht khng c g m n ung. C ngi ni vi vua T
Dng nc Trnh rng:
- Lit T l mt ngi cao thng, nay nc nh vua m phi bn cng th chng ha
ra nh vua khng bit qu trng ngi gii ?
T Dng nghe ni sai s gi a cho Lit T vi mi xe thc.
Lit T ra yt kin s gi, vi hai vi, xin t khng nhn.
S gi i, Lit T vo nh trong. V ngng trng bc tc, t p vo ngc m ni rng:
- Thip nghe v con nhng bc o cao, c trng u c an nhn, vui v, nay v con
tin sinh tng i, vua a cho tin sinh thc go, tin sinh li t. Th chng phi l s mng
xui ra vy hay sao?
Lit T ci, bo v rng: vua m bit ta khng phi l t chnh vua bit ta, ti nghe c
ngi ni mi bit ta. Vua nghe ngi ni mi bit ta m cho ta thc, th lc bt ti ta, tt vua
cng li nghe ngi ni m bt ta. V th m ta khng nhn thc. V chng chu bng lc ca

ngi, hoc khi ngi mc hon nn, khng liu cht gip ngi l bt ngha. M nu liu
cht gip k v o th li cn gi l ngha th no c.
T Dng sau qu b nn cht.
Lit T

ng ni c sng c ti. ng hiu rng tu theo o l ly sng tr ti, ly b ph

phin no. L v phin no tc b , chng khc nhau, chng phi hai. Nu ly tr tu ph
phin no, l kin gii c hai ca hng Thanh Vn, Duyn Gic. Hng tr cao, cn ln khng
th nh vy.
i vi sng v ti, k phm thy c hai, hng i gic thy l bt nh. Tnh bt nh y
l thc tnh chn nh. Thc tnh y, bnh ng mun vt, bt c u, phm phu khng
bt, hin thnh khng thm, phin no khng lon, thin nh chng lng. Ci thy bt
nh y chng on, chng thng, chng i, chng n, chng trong, chng ngoi m cng
chng gia, chng sinh, chng dit, nh nh chng ng, thng tr chng di. gi l
o. Nu mun r ch tm yu ca Thin th lnh d bt tt ng ngh n, t nhin c
ng nhp vo tnh thanh tnh ca Tm, tuy vng lng linh minh m diu dng p ng vi th
s th v cng v tn.
Lc T Hu Nng

C hc vn m khng c o c, th l ngi c; c o c m khng c hc vn, th

l ngi qu.
La T Phc

18
Bi 9
i vi nhng ngi c t cht t bc trung tr ln, th mi c th ni nhng iu cao
xa; i vi nhng ngi c t cht t bc trung tr xung, th khng c th ni nhng iu cao
xa.
Lun Ng

Th y c ngi ni: tnh con ngi c tnh thin, c tnh bt thin. Li c ngi bo:
tnh con ngi c th lm cho thin v lm cho bt thin.
Cao t th ni: tnh khng thin, khng bt thin. Sinh hot i l tnh. Tnh nh cy
k cy liu, nhn ngha nh ci chn ci tha, ly tnh ngi lm vic nhn vic ngha, cng
nh ly cy k cy liu lm ci chn ci tha. Tnh cn nh nc chy, khin chy v phng
ng, th chy v phng ng, khin chy v phng Ty th chy v phng Ty.
Mnh T phn i: nu sinh hot i l tnh, th tnh con ch nh tnh con tru, tnh
con tru cng nh tnh con ngi hay sao? Nu v tnh nh cy k cy liu, nhn ngha nh
ci chn ci tha, cng nh phi cht o ngi ta mi lm c vic nhn ngha. Nh th
chng hi cho nhn ngha lm ru? Nu v tnh nh nc, th tuy nc khng phn bit ng
Ty, nhng c phn cao thp khng? Tnh ngi ta lm lnh nh nc chy xung ch thp
vy; ngi khng ai l khng thin, nc khng lc no l khng chy xung ch thp. Gi c
vy ln th nc c th t ln qu trn, ngn li th c th trn ni c. l b ci th p,
ch khng phi l ci tnh ca nc. Tnh ngi cng vy, c th khin lm iu bt thin
c.
Tun T th li cho rng: tnh ca ngi l c, nhng iu thin l ngi t ra. Khng
hc m hay, khng lm mi thnh ngi, gi l ngy (tnh l t nhin ca Tri sinh ra, ngy
l ci phi dng nhn lc m lm cho thnh vy). Nay ci tnh ca ngi ta sinh ra l c hiu
li, thun ci tnh y th sanh ra s tranh ot, m s t nhng khng c vy; sinh ra l c
lng k, thun ci tnh y th thnh ra tn tc, m lng trung tn khng c vy; sinh ra l c
lng mun ca tai mt c ci thch v thanh sc, thun ci tnh ca ngi ta, t l sinh ra s
tranh ot, hp vi vic phm phn, lon ly m thnh ra tn bo. Cho nn phi c thy, c
php ha i, c l ngha o dn, nhin hu mi c t nhng hp vn l m thnh ra tr.
Ly th m xem, th ci tnh ca ngi ta c l r lm, m ci thin ca tnh l do ngi ta to
dng nn vy. Cho nn cy g cong phi i c ci khun un, ri h nng ln m un mi
thng c. Mt ming st, ming thp, phi i c mi da mi sc. Ci tnh c ca ngi ta
cng th, t phi i c thy, c php dy ri sau mi c l ngha v mi l tr. Ngi ta khng
c thy, c php, th thin lch nguy him m khng chnh, khng c l ngha th bi lon m
khng tr
Ngi ta ai ha theo thy, theo php, tch tp vn hc theo l ngha l ngi qun t;
bung ci tnh tnh s nom dm m tri l ngha l k tiu nhn. Ly th m xem, th ci
tnh c ca ngi ta r lm, m ci thin l ngi ta gy ra vy.
Thin c

Cnh Cng nc T i chi ni Ngu Sn, tro ln mt thnh, ng ngm trng ri trn
nc mt va khc va ni:
- p qu chng l nc ta! Tht l sm ut, thnh vng! Th m n no mt tui
mt gi b nc ny m cht i. Gi s xa nay, ngi ta c sng mi, qu nhn quyt khng
n b nc T m i ni khc.
L S Khng, Lng Khu C thy vua khc cng khc v ni rng:
- Chng ti i n vua c cm rau m n, c nga hn, xe xu m ci, cng cn chng
mun cht, hung chi l nh vua.
Mt mnh n T ng bn cnh ci.
Cnh Cng gt nc mt, ngonh li hi n T rng:
- Qu nhn hm nay i chi thy cnh m bun, mi ngi u theo qu nhn m khc,
mt mnh nh ngi ci l c lm sao?
19
 n T tha:
- Nu ngi gii m gi mi c nc ny th Thi Cng, Hon Cng gi mi.
Nu ngi mnh m gi mi c nc ny th Linh Cng, Trang Cng gi mi. My vua
y m gi mi, th nh vua nay chc cng cn mc o ti, i nn l ng gia cnh ng lo
vic lm rung, c c u ch ny m ng, cn ri u m tic ci cht. Ch v ht
i ny n i kia, thay i mi mi n lt nh vua m nh vua li than khc th tht l bt
nhn

Cnh Cng nghe ni ly lm thn, rt chn ru t pht, ri pht Khng, C, mi ngi

mt chn.
Lit T

Cc bc thnh tr ngy xa ng phng khng bao gi trnh by t tng hc

thuyt ca mnh bng s qu quyt mt chiu. H ni ton bng ging nghch thuyt, mu
thun l v h s a ra nhng chn l na chng.
Okakura

Trong Pht gio, vo thi hong Asoka, cc truyn gio s c phi i n

Alexandria, Antioch, Persia, Trung Hoa vo khong 300 nm trc k nguyn, tng c
ch th: nn tng ca tt c tn gio l mt , du bt c l tn gio no. Phi rng gip v
ging dy h tt c nhng g m cc anh c th gip v ging dy, nhng ng bao gi lm
tn thng h.
Vivekenanda

C hai ngi ln n th cu nguyn; mt ngi Pha-ri-si (o c hoc tng l mnh

o c) v mt ngi thu thu (c coi l ti li).
Ngi Pha-ri-si ng cu nguyn thm nh vy: Ly c Cha Tri, ti t n Ngi, v
ti khng phi nh ngi khc, tham lam, bt ngha, gian dm, cng khng phi nh ngi
thu thu ny. Ti king n mt tun l hai ln, v np mt phn mi v mi mn li ca ti.
Ngi thu thu ng xa xa, khng dm ngc mt ln tri, m ngc m rng: Ly
c Cha Tri, xin thng xt ly ti, v ti l k c ti!
Ta ni cng cc ngi, ngi sau tr v nh mnh, c xng cng bnh hn ngi
trc; v ai nhc mnh ln (khng kho) s b h xung; ai t h mnh xung s c nhc ln.
Luca 18:10-14

Nc Thu c ma n, trm lch rt vo sng. Dng c ln n ni trong khong b,

bi, hai bn nhn khng r tru hay nga. Khi y H B (vua sng) khp khi mng thm, cho
l ci p ca thin h c ni mnh. Thun dng sng i chi xung ti u bin Bc, H B
trng ra bin chng thy c b bn mi tm tc than th vi thn bin rng:
- Tc ng c cu: o, nghe c trm cho l khng ai bng mnh. Ti tc l
hng ngi vy!
Thn bin Bc ni:
- ch ging s d khng th ni cho bit chuyn bin, l bi cu n v ch. Su ma
h khng th ni cho bit chuyn bng tuyt, l bi kh kh v ma. K hp hi s d khng
th ni cho bit ht chuyn o, l bi b buc v mt x nh. Nay ngi ra khi b bn,
nhn xem bin c mi thn l mnh xu, vy s c th ni chuyn vi ngi v l c c.
Nc trong i, khng u ln hn bin. Mun sng dn v khng bit bao gi thi,
vy m khng y. Rn b chy i khng bit bao gi ngng, vy m khng vi. Xun Thu
chng i; thy hn khng bit. Phn hn cc dng sng, lch khng th lng tnh c.
Vy m ta cha tng ly mnh nh th lm nhiu, l v t xt ta trong tri, t, cng nh vin
nh, gc cy nh trong dy ni ln m thi! ng cn thy rng t, no ly g t lm
nhiu?...
20
 H B ni:
- Vy ti cho Tri, t l ln, m my lng l nh c chng?
Thn bin p:
- Khng! Bc i tr bit v xa, gn, nn: nh chng cho l t; ln chng cho l nhiu v
bit s lng khng cng - Chng v xa, nay nn diu vi m chng bun, lm nht m
chng ngng v bit thi khng ng - Xt v y, vi, nn c m chng mng; mt m
chng vui; cht m chng s v bit trc, sau chng th tm ra c c!

K ra con ngi ta: phn bit khng bng phn khng bit; lc sng khng bng lc
cha sng Ly ci rt nh m tm cch xt cho cng ci ci rt ln, th nn l ln m khng
th t thnh thi c.

Do xem ra, sao li ni my lng l vt rt nh ! Sao li bit tri, t l ci rt ln?...

Thu Thy

Ngi ta, khng ai l khng c li. C li m i c th iu y hay. Cn g ln hn

na. T trn, cc bc thnh hin u khen s thay i li lm l hin c, ch khng khen
vic khng c li l p.
V vy, ngi ta khi lm vic, phn nhiu l c s sai lm, m t ngi tr n ngi
ngu u khng trnh khi c. Nhng, ngi tr bit sa i li lm ti ch thin m, cn
ngi ngu phn nhiu u che du li lm, trang sc iu tri. Ti ch thin m th c nghip
mi ngy mt i mi, trang sc cho li lm th iu c ngy cng r.
Th nn, nghe li ni c ngha l m tm chuyn di ti , thng tnh l kh. Thy
iu thin m vui theo l iu m bc hin c a chung.
Vin Ng Ha Thng

Ngi qun t c ba iu phi ngh, ta chng nn chng xt n:

1) Lc nh nu m chng hc, th n lc ln, ngu dt khng lm c vic g.
2) Lc gi nu m khng em nhng iu mnh bit dy ngi , th sau n lc
cht chng ai thng tic.
3) Lc giu c nu m chng b th, th n lc khn cng chng ai cu gip.
Cho nn ngi qun t lc nh ngh n lc ln th chm hc, lc gi ngh n lc cht
th chm dy, lc c ngh n lc khng th chm cu gip ngi ngho kh.
Khng T

21
Bi 10
Vua Nghiu n chi t Hoa. Vin quan gi b ci t Hoa chc rng:
- Xin chc nh vua sng lu.
Vua Nghiu ni: ng chc th.
Vin quan li chc: Xin chc nh vua giu c
Vua Nghiu ni: ng chc th
Vin quan ly lm l hi: Sng lu, giu c, lm con trai, ngi ta ai cng mun, mt
mnh nh vua khng mun, l c lm sao?
Vua Nghiu ni: Lm con trai th s nhiu; giu c th cng vic nhiu; sng lu th
nhc nh nhiu. Ba iu y khng phi l nhng iu gy nn c hay cho mnh, nn ta t
chi.
Vin quan ni: Nh vua ni nh th, thc l mt bc qun t. Nhng Tri sinh ra
ngi, mi a cho lm mt vic, th c lo s g? Giu c m bit em ca chia vi ngi ta,
th cn cng vic g? n ung c chng mc, ng c , trong bng lc no cng th thi t
nhin, thin h hay ra, th cng hay vi thin h , thin h m d th lm cho thin h hay,
trm tui nhm mt v ci rt vui, mt i khng c tai ha g, th cn nhc nh lm sao c ?
Vin quan ni xong, lui ngay. Vua Nghiu cn mun ni na th cho theo khng kp.
Trang T thuyt

Xa kia nhng cy trn ni Ng sn thng rm r rt p. V ni y vo b ci

ca mt nc ln, ru ba cht mi i, th th nhng cy y c p c na khng? Nhng
cy y b cht ri, ngy m ngh ngi ma mc ti vo, li m chi ra. Song tru d li
n ph hi, cho nn ni y mi tri i nh ngy nay. Ngi ta thy ni y tri c cy, bo l
ni y khng mc cy c. H phi ci tnh ca ni nh th hay sao?
Cng th, ngi ta du th no m li khng c ci bng nhn ngha. Ngi no b
mt ci lng tm th cng nh ly ru ba m cht cy vy. C ngy ngy cht ph i, th cy
cn p th no c na. Ci lng tm ca ngi ta v nh mm cy, ngy m ngh ngi
v li c ci kh yn lng bui sng th lng hiu ca mnh cng hi gn nh ca mi ngi.
Song nhng vic lm trong ban ngy li lm h hng i, ri c hng i hng li mi, th ci kh
ban m khng m gi cho cn li c, th ngi vi cm th c xa g? Ngi ta thy
ging vi cm th th cho l khng c ci tnh tt g. H c phi l bn tnh ca ngi ta nh
th hay sao?
Cho nn, nu c ci nui, th khng c vt g l khng ln ln; nu mt ci nui, th
khng c vt g l khng mt i. Bi vy gi ly th cn, b i th mt l ci lng tm
ca ngi ta vy.
Co T, thng

Tnh ngi l ci ta khng th lm ra c, nhng c th ha i c. Tnh tt l

khng phi t nhin ta c c, nhng c th lm cho c c. Ch lm lng, tp thnh thi
quen ha ci tnh. Ci tp tc i ci ch, yn lu i ci cht Ngi thng m tch thin
v ton c nhiu thin, th gi l thnh nhn.
Ai c cu th ri mi c, c lm th ri mi nn, c tch mi ln ri th mi cao, c
nhiu ci thin ri mi l thnh, cho nn thnh nhn l ngi tch nhiu c hnh. Ngi ta
tch vic cy cy m lm k nng phu, tch vic c o m lm ngi th, tch hng ho m
lm ngi bun bn, tch l ngha m lm ngi qun t. Con ngi lm th khng a no
l khng ni ngh ca cha, dn trong nc khng ai l khng quen theo li n mc ca mnh.
nc S theo li ca nc S, nc Vit theo li nc Vit, nc no th theo li ca
nc y, y khng phi l thin tnh, nhng l thun theo ci tch tp m khin ra nh th
Phm ngi ta ai cng mun lm iu tt v ght iu xu, thch ci yn v vinh v ght ci
nguy v nhc, song ch c nhng ngi c m lc mi thc hin c nhng iu mnh
thch, k h nhn th cng ngy cng xa nhng iu mnh thch v gy thm nhng iu mnh
chng thch.
22
 Nho Hiu

Ng gi r cn cu, cu c trn b sng Y Thy, Tiu gi i qua, t gnh ci ngh vai,

ngi trn hn m hi Ng gi: Tt l ci ca ta gip c vic cho c ca bc, c phi
khng? Ng gi: Phi Ta bit rng ta hu dng cho bc vy. Ci i la nhin hu mi l
dng Th no l dng, c th c nghe chng? Dng l ni ci cao diu ca vn vt, c th
ly m hi, khng c th ly li m truyn. Du thnh nhn cng khng th ly li ni m
truyn ra c th no l dng, c th c nghe chng? Dng l ni ci cao diu ca vn
vt, c th ly m hi, khng c th ly li m truyn. Du thnh nhn cng khng th ly li
ni m truyn ra c Thnh nhn khng th ly li ni m truyn ra c, th th kinh
khng phi l li ni ca thnh nhn hay sao?
- Thi qua ri mi ni, th ni g m ni!
Hai ngi mi b ci nng c, cng nhau n tha thch m bn vic o
Tiu gi: Bc dng o g m c c?
Ng gi: Ta dng su vt l: cn trc, dy t, phao ni, chm, li cu, mi cu.
su vt y l vic ngi, c c vi khng c c l vic Tri. Nu su vt y khng m
khng c c l khng phi ti Tri m ti ngi vy
Ng gi: Tiu nhn c th tuyt ht c khng?
Tiu gi: Khng th c. Khng c m, th dng khng thnh, khng c tiu nhn
th qun t khng thnh. Duy trong khong , c th khin cho bn thnh bn suy vy. i tr
th qun t su phn, tiu nhn bn phn, tiu nhn vn khng thng c qun t vy. i
lon th khc th. Qun t thng lm hn ni, tiu nhn thng ni hn lm. i tr th k s
ch thc nhiu, i lon th k s dua nnh nhiu. nhng ngi ch thc t khi khng thnh s,
nhng k dua nnh t khi khng bi s.
Tiu gi: ngi c ti, c k li cho i, c k hi cho i, l c sao?
Ng gi: C ngi c ti m chnh, c ngi c ti m khng chnh. _ Vy sao khng
chn ngi m dng? Chn ngi lm ti l ng vua, chn vua l ni k lm ti. K hin
k ngu u loi no theo loi ny. C vua l Nghiu, Thun, tt c b ti gip Nghiu, Thun;
c vua l Kit, Tr, tt c ngi ti gip Kit, Tr.
Ng Tiu Vn i

Phm mi s u c th tit; mi vic di tri u c nh k. C k sanh ra, v c k

cht; c k trng, v c k nh vt trng; c k git, v c k cha lnh; c k ph v, v c
k xy ct; c k khc, v c k ci; c k than vn, v c k nhy ma; c k tm, v c k
mt; c k gi ly, v c k nm b; c k x rch, v c k may; c k nn lng, c k ni ra; c
k yu, c k ght; c k nh gic, v c k ha bnh
K lm vic lao kh c c ch li g v vic ca mnh khng? Ta thy cng vic
m c Cha Tri ban cho loi ngi l loi ngi dng tp rn ly mnh d vy, cng
vic c Cha Tri lm t ban u n lc cui cng, loi ngi khng th hiu c. Vy, ta
nhn bit chng c iu g tt cho loi ngi hn l vui v, v lm lnh trn i mnh. Li, ai ny
phi n, ung, v hng ly phc ca cng lao mnh iu chi hin c, c ngy xa; iu
g s xy n, xy n t lu ri
Ta li cn thy di mt tri, trong ni cng ng c s gian c, v ti chn cng bnh
c s bt ngha. Ta bn ni trong lng rng; c Cha Tri s on xt k cng bnh v ngi
gian c; v c nh k cho mi s mi vic Khi ngi thy trong x c k ngho b h
hip, hoc thy s phm n k chnh trc, s tri php cng bng, th ch ly lm l; v c k
cao hn k cao vn coi chng, li cn c ng cao hn na
C mt tai nn d m ta thy di mt tri y l ca ci m ngi ch dnh cha li,
tr thnh hi cho mnh; hoc v c tai ha no , c ca ci ny phi mt ht; nu ngi ch
sanh c mt con trai, th li cho n hai tay khng Mnh lt ra khi lng m trn trung
th no, t s tr v th y, v v cc hu li ca s lao kh mnh, chng c vt g tay mnh
em theo c. iu ny cng l mt tai ha ln; ngi ra i th no, t phi tr v th y.
23
Vy, chu lao kh c ch li g chng? Li trn i mnh sng trong s ti tm, phi nhiu s
bun ru au n v phin no l k phn ca nhng k ch bit theo i m qun c
Cha Tri Ka c nhng ngi m nm trong tay mnh s giu c, ca ci, s sang trng,
n i mi s lng ngi c ao, chng thiu g ht; nhng c Cha Tri khng cho h c
th n ly, bn l mt ngi khc c n Du h sanh c trm con trai, v sng nhiu
nm cho n cao nin trng th, m lng chng trnh c lo u phin no, v cht chng
c chn; ta ni a con cht yu cn hn ngi y Mi s lao kh ca loi ngi l v
ming mnh v s cht cha, song khng bao gi h c mn nguyn S khn ngoan v
n phc ca c Cha Tri cng nh gm vc v tin bc c th che thn vy; nhng s
khn ngoan v n phc thng hn, v n gi mng sng v linh hn cho ngi no c
n Trong nhng ngy thi thnh hy vui mng, trong nhng ngy tai nn hy coi chng; v
c Cha Tri t ngy ny i vi ngy kia, hu cho ngi i chng thy trc ng iu
s xy ra sau mnh giu cng nh ngho c thy h chng v chung mt ch sao?
Cu c Thnh Kinh T. C. G.

Tri t, mt tri mt trng ngy xa, cng nh tri t, mt tri mt trng ngy nay.
tnh tnh vn vt ngy xa, cng nh tnh tnh vn vt ngy nay. Tri t mt tri mt trng vn
khng thay i v tnh tnh vn vt cng vn khng thay i, ti sao ch ring c o l thay i?
i, v ngi truyn o (c cao, c thp v hiu o cha n ni!), h chn c, vui mi, b
y ly kia. Nh ngi mun n nc Vit; h khng i xung phng Nam, hoc i na
chng ri li i ngc v phng Bc. V th h ch lm mt tm kh thn v d rng ch ca
h cng sing, m o th h khng bao gi hiu n ci ngun c, cng ging nh ngi
kh kia, mang ting l tm nc Vit m sut i khng bit nc Vit nh th no!
Chuyn Nht _ Hong Long Ha Thng

C hai con ng; con ng ca ngi ngu mui, tin rng ch c mt con ng duy
nht i n chn l v tt c ng li khc l sai; v con ng ca ngi hin tr, chp nhn
rng nhim v v lun l c th bin i ty theo c cu tinh thn hoc tng lp khc nhau ca
i sng hin ti ca chng ta. iu quan trng l cn phi bit rng c cp bc v nhim v
v lun l. Rng nhim v trong mt tnh trng ca i sng, mt hon cnh no, s khng
phi v khng th l nhim v ca tnh trng khc v hon cnh khc.
Vivekenanda

Danh v thn, ci no qu hn? Thn v ca, ci no trng hn? ng v mt, ci no

kh hn? Vy nn, thng nhiu t tn nhiu, cha nhiu t mt nhiu. Bit , khng nhc.
Bit dng khng nguy, c th lu di Khng ha no ln bng khng bit , khng hi no
to bng mun ng. Bi vy, bit trong ci , mi lun lun o tri th bt ch d,
b ch thiu.
Lo T

Ti sao bn git ti? _ a, khng phi ti bn bn kia sng sao? Bn ! nu bn

pha bn ny sng th git bn ti l k st nhn v l iu bt cng _ nhng nu bn li
pha bn kia th git bn ti l mt k anh hng v nh th l ng ch! _ Ci ng bn ny
dy ni Pyrnes th bn kia l sai vy.
Pascal

Nhan Uyn ng sang T. Thy Khng c v lo.

T Cng b chiu tin n hi: Con dm hi ti sao thy ng sang T m thy c v
lo, sao vy?
Thy Khng p: Mi hi hay ! Ngi xa c cu: ti nh khng bc ni ci ln.
Giy ngn khng ng c ging su. Th th mnh thnh c ni, hnh va c ch. Ta s
Hi thuyt vua T v o ca Nghiu, Thun, Hong ; ri li thm nhng li ca Toi Nhn,
24
Thn Nng v.v N vi cao m khng sc. Khng sc th n tm cch m hoc ngi
ta. M hoc m ngi bit c th phi cht. Hn na cn c thm l ny: Xa kia chim
bin u trn cnh ng nc L. Vua L ng ra chuc ru cho n nh Thi miu, tu
nhc cu thiu lm cho n vui, sp tru b lm mn n Chim lin nhn nhc, khng
dm n mt ming, khng dm ung mt chn, ri v cnh bay mt. u phi l cch nui
chim. Chim n thch g? N mun c: u rng, chi ng rung, bi trn sng h, n
bng tm c, theo thch m dng, ung dung m u N c c ngi ni l s, vy cn tm
cch lo nho bn n lm g? Li cn by tr tu nhc, chim nghe thy m bay, mung nghe
thy m chy. C nghe thy m lng xung, ngi bt cht nghe thy th xm quanh m xem.
C nc m sng, ngi nc m cht. Chng tt khc nhau v yu ght khc
nhau. Cho nn Thnh nhn i trc khng ging nhau v ti, khng ng nhau v vic m
Uyn ng th nhn hp, thy cn Ta s y thuyt bt thnh m li t chuc ha!
Trang T

Sng by mi nm my ngi!
Trc th tui tr, sau gi lo.
Th gi qung gia c bao lu?
Li cn vim lng cng phin no.
Hoa qu ma xun, hoa km ti;
Trng qu ma thu, trng km sng.
Hoa ti trng sng, ta ngm nga.
Ru nm, ba chn say chuyn chong.
Tin ca cng nhiu, cng on to,
Quan chc cng cao, cng nhc xc.
Quan to, tin nhiu, lng nhng lo,
Ch t lm u chng bc.
Xun i, h li, thu sang ng,
Chng nh thoi a, nh nc chy.
Va tin bui sng, chung chiu ku,
bo rng ng, g gy sng.
Ta th tnh xem ngi nhn tin,
Mt nm thy khut v s.
L nh nm t cnh ng hoang,
Qu na khng ai ngi to m
ng B H

25
Bi 11

Kh t li mt trng thy c l c hnh, kh khng t li th mt khng trng thy c

l khng hnh. Lc ci kh t li, sao khng bo l khng? Lc ci kh tan ra, sao vi bo l
khng c? Cho nn thnh nhn ngng ln xem, ci xung xt, ch ni bit ci c u minh m
khng ni bit ci c hu hoc v. Ci m y trong khong tri t l th c. Xt ci v, ci
vt, khng c con mt khng r c. Lc m bit ci c ca s minh Bit h khng l kh,
th hu v, n hin, thn ha, tnh mnh, sut l mt khng c hai. Nhng bit tn t, xut
nhp, hnh vi khng hnh, m suy c n ci gc ch no ra, l bit r o vy.
Trng Ti

Thy T L yt kin c Khng T

- c Khng T hi: Th no l ngi tr? Th no l ngi nhn?
- Thy T L tha: Ngi tr l ngi lm th no cho ngi ta bit mnh;
ngi nhn l ngi lm th no cho ngi ta yu mnh.
- c Khng T bo: Nh ngi ni nh vy cng kh gi l ngi c hc
vn.
Thy T L ra, thy T Cng vo, c Khng T li hi: ngi tr, ngi
nhn l th no?
- Thy T Cng tha: ngi tr l ngi bit ngi, ngi nhn l ngi yu
ngi.
- c Khng T bo: Nh ngi ni nh vy, cng kh gi l ngi c hc
vn.
Thy T Cng ra, thy Nhan Hi vo, c Khng T li em tr, nhn ra hi.
- Thy Nhan Hi tha: Ngi tr l ngi t bit mnh, ngi nhn l ngi t
yu mnh.
- c Khng T bo: Nh ngi ni nh vy ng gi l bc s qun t.
Gia Ng

Ngi i th n g cng ngon, ngi kht th ung g cng ngon. Nh th cha phi l
bit r ci thc ngon ca s n ung, chnh s i s kht lm hi vy. C phi s i, s
kht lm hi ci ming v ci bng m thi u, n cn lm hi n c ci tm na. Nu ngi
no khng cho ci hi ca s i kht lm hi c ci tm, th du khng kp ngi cng
khng ly lm lo.
Mnh T

C ci sng m nghe thu gm c mi vic, nhng khng c ci dung mo kiu cng;

c ci c tt bao bc tt c mi vt m khng c ci sc khoe khoang; ci thuyt thi hnh ra
th lm cho ngi ta chnh, ci thuyt khng thi hnh ra th lm sng r ci o, m lui mnh n
ch kn. y l s bin thuyt ca bc thnh nhn. c ci tit t nhng, thun ci l ln
tr, nhng tn k hy khng gi, li qui g khng ni, ly lng nhn m ni, ly lng mn hc
m nghe, ly cng tm m bin lun, khng ng v s khen ch ca nhn chng, khng lo
lm cho p mt vui tai m nghe, khng v n ci quyn qu ca k qu hin, khng a truyn
b nhng li thin lch. Cho nn c th ch o m khng hi lng, bn lun m khng ai
cp ln c, ha m khng lu ng, qu ci cng chnh m r ci b lu v s tranh dnh.
Tun T

V vi khng phi l khng lm g c, m ng lm ci g n thi qu, v vt cng tc

bin, vt cc tt phn. Ci g m thi qu cng u nguy hi c. Mc ch ca bt c mt
hnh vi no l cng i n mt kt qu no . Nhng nu li i vo ch thi qu, th kt qu

26
c khi li cn nguy him cho ta hn l khng lm g c. Cho nn v vi cng c ngha l bt i
nhng ci g thi qu Bt ch d, b ch thiu.
Lo T

Nc Trnh c tay thy cng gii tn l Qu Hm, bit ngi ta cht hay sng, mt hay
cn, ri hay may, th hay yu, hn tng nm, tng thng, tng tun, tng ngy, ng nh thn.
Ngi nc Trnh thy hn u b m chy v s bit trc ngy phi cht. Thy Lit thy hn
m lng say, v em vic m ni vi thy H rng:
- Khi trc, ti cho o ca thy l rt mc ri. Gi li c k cn gii hn na.
Thy H ni:
- Ta dy ngi ch ht phn vn, cha ht phn thc. Mi cho th l c o
sao? Con mi hng l m thiu con trng, sao c trng! Mi em o chng vi i tt
phi t ra. V th cho nn ngi ta xem tng c mi. Hy th cng hn ti y m xem
tng cho ta.
Hm sau, thy Lit cng hn vo ra mt thy H. Hn ta bo thy Lit:
- Ti nghip! Thy ca nh ngi cht ri, ch sng na. Ch c vi tun
u. Ta thy l lm: thy v nh tro t.
Sau thy Lit, nc mt sa t o bo li vi thy H.
Thy H ni:
Ban ny, ta em ci ci t cho hn coi: mm mng khng ng, khng chnh. Chc
hn thy ci v gi kn c ca ta m hn bo ta sp cht. em hn li coi th ln na.
Ngy mai, hn li n xem cho thy H, ri ra ngoi m bo thy Lit rng:
- May ri! Thy ca nh ngi gp c ta, c phn ri. Chc chn c th sng.
Ta thy phn kn ca ng c bin i.
Thy Lit vo, em tha vi thy H. Thy H ni:
- Ban ny, ta em ci tri cho hn coi: danh, thc khng vo. Chc hn thy ci c
Bt u thin ca ta. em hn ti coi ln na.
Ngy k, Thy Lit mi hn ra mt thy H, xem xong hn ra ngoi m ni vi thy Lit
rng:
- Thy ca nh ngi kh cht khng u, ta khng th xem c. Th u
li, ngy khc ta s n coi cho.
Thy Lit vo, em tha vi thy H. Thy H ni:
- Ban ny, ta em ci v khng bn no thng cho hn xem. Chc hn thy ci c
ngang kh ca ta nn hn coi khng c. em hn li thm mt ln na.
Ngy mai, hn li n ra mt thy H. ng cha yn ch, t ly lm bng khung m
vt chy mt.
Thy H ni: ui theo hn coi.
Thy Lit ui theo hn khng kp, tr v tr li thy H rng:
- mt ri! Hn b i ri! Ti khng cn hy vng gp c hn na!
Thy H ni: Ban ny ta em ci v cha h ra khi gc ca ta cho hn xem. Ta cho
hn thy ta h khng m khoan thai. Nhn lm ra v u oi, nhn lm ra v sng tri. Cho nn
hn s hi m trn y!
Th ri thy Lit t thy mnh cn dt, h thn v vic mnh hc c t ch ca thy H
m tng rng thy H ht ch, tr v ng ca ba nm khng ra ngoi: thi cm cho v!
nui ln nui g! Ph chm gt cho tr li mc mc, l kh ring ng bng hnh, ri r vn
phong kn, khng lm tt danh, khng khoe mu tr, khng t cho l gii trong cng vic, khng
dm ng u, hiu ci l khng cng, chi ni khng c ai, nhn ht mi ci chu tri m
khng thy c, hc ci khng sp, khng n, ng m khng cha tm ci l thng
c mi vt m khng b hi.
Thy Tr Trang T

27
 Ngi bit o tt khng khoe, ngi bit ngha tt khng tham, ngi bit c tt
khng thch ting tm lng ly.
Trng Cu Thnh

Bn c tng nghe hoc c qua rng nhng v i Chn S hoc tin tri l lun
nhng iu h gio hun bao gi cha? Khng, khng c mt ai trong bn h lm nh th.
H ni thng h thy chn l. V chng nhng h thy chn l, h cn trng by n ra. Khng
c s s m trong bng ti, nhng m c mnh lc ca th gic trc tip. Ti thy ci bn ny,
khng c nhng l lun no c th lm ti mt s tin tng c. l trc gic.
Khi h ni th mi li ni l trc tip, n c mt huyn lc bn sau. C khi h khng ni
g c nhng h truyn t chn l t tinh thn qua tinh thn. H n ban tng, h truyn
lnh, h l s gi. iu ny bn nhn thy trong i sng ca tt c nhng v nhn cao siu
m th gii sng bi nh l tin tri. Nhng v tin tri v s gi u cao c v chn tht.
Vivekananda

Ta xy li thy di mt tri c k l lng chng c cuc chy dua, ngi mnh sc

chng c thng trn, k khn ngoan khng ng bnh, k thng sng chng c hng
ca ci, v ngi khn kho chng c n; v thi th v c hi xy n cho mi ngi. Li,
loi ngi chng hiu bit thi th ca mnh: nh c mc li, chim phi by d th no, th
loi ngi cng b vn vng trong thi tai ha xy n thnh lnh th y.
Cu c

Hn nhin khng thin, khng c l tnh tri bm sinh. Thch thin, ght c l tnh
ngi mun th. B thn, theo c l tp nhim thi xu mt ngy mt d. i c, lm thin l
cng phu tu tnh mt ngy mt hay. Hay, d t mnh xt ly mnh, ch t mnh di mnh.
l con dng tt thnh hin dy ta m tc l ci s ghi cng, chp ti trong chn u
minh vy. Ta nn c sc. Ta nn ht sc
Trn K Nho

Ni php Chn Tnh Vn thin s thuc i th 13 ca phi Nam Nhc, Gic Phm
thin s b Tn Ci trch pht v ui ra Lnh Hi, ngi than: cy lan trng gia ng, quyt
khng c s xanh tt sut bn ma, m cy qu mc trong hang su th gi c hon ton s
xanh tt quanh nm. Xa nay ngi ti tr b mt mnh, b sm bng, b ti v th nhiu, cn
nhng ngi bit tm xt, bit x s theo s ph trm ca i bo ton c thn mnh th
t. Cho nn, thnh nhn ni: ngi c t cht thng minh, xt ngi mt cch k lng hay b
gn ch cht v hay bn vic ngi. Ngi bin bc xa rng, hay b nguy n thn v hay vch
li xu ca ngi khc. Ch kh cn thn vy!
Gic Phm

Vin ngc sng soi c mi hai c xe, khng th khng c t vt, ngc bch lin
thnh, h khi khng c vt c Ngi th mc kho, ty theo g m dng lm bnh xe hay
tm xe. Nh vy, d g cong hay g thng, khng b xt mnh no. Ngi kho cho hp.
Nh vy, nga d, nga hay, khng tri vi tnh nga. Vt cn nh th, th ngi cng nh
th!
Linh Nguyn thin s

Tri khng c th cho hoa ma n n vo ma kia, cho nn thnh nhn khng tri thi.
t khng th lm cho kh hu x kia sang x n, cho nn thnh nhn khng tri tc. Thnh
nhn khng th lm cho tay bit i chn bit cm, cho nn thnh nhn khng th dng ngi
tri vi ti ring. Thnh nhn li khng th lm cho c bit bay trn khng, chim bit bi di
nc, cho nn thnh nhn khng lm vic si ch.

28
 V vy, lc nn ng, lc nn tnh, lc nn ti, lc nn sng, ta khng nn cu n ng
no, th mi l hp o.
Quan Don T

Lu B c T Th hin k i tm bc hin ti, ng gp Thi Chu Bnh. Lu B hi

Bnh v ci k bnh thin h. Thi Chu Bnh p:
ng mun hi ti ci k dp lon thng nht thin h trng tr thin thu ! Nh
th k ra ng c lng nhn ri , thy thin h iu linh m chng n ngi b tay, nhng
bn cnh lng tham ca ng cng lm cho ng m mt m dn thn vo ch cht!
T xa n nay, tr v lon c bao gi dt. T vua Cao T chm rn dy ngha m git
bo Tn, l do lon m lm ra tr. Qua n i vua Ai , Bnh th tr c hai trm nm,
thin h thi bnh lu nn mi sinh ra Vng Mn son nghch, l do tr m ra lon. n
chng Quan V trung hng, sa c nghip li, l do lon m ra tr. n nay, thm 200 nm,
dn yn cng lu, nn can qua dy ng 4 phng, lc ny l lc ang tr nn lon .
Cha c th no lm bnh nh c. Nay tng qun mun kim ngi ti m thay i m
dng, ha lon thnh tr, chp v t tri, i ngi nht nguyt ln ngi Hong m
ci c dn ngu !... Ti e chng phi d u v cha phi lc. M d c ng vi thi cp
c thin h, e rng ng cng ch lm ci vic v ch m di ha cho ci thn ca ng v dng
h m thi v lut Tri u c cho ai m ngi trng tr thin thu!
Huyn c (tc Lu B) ci li: Li tin sinh tht hay! Nhng ti l dng di nh Hn,
l phi khung ph, dm u bung cho s mng!
Chu Thi Bnh: Thi! Thi! Ti l ngi chn sn d, u bin lun vi tng
qun. Vng ng hi, nn l c nhng li khng p . Xin ch chp!
B i ri Bnh ni: con thiu thn bit rng cht, vn lao vo nh sng t n. l
nghip chng vy, hi i!
Khng Minh nghe Lu B c mi mnh lm qun s mu ot thin h, cng ni
nng, ht ln: B ng tng ti l con vt hy sinh m cng t sao?
Khng Minh lc u cng hiu ci l thin a b th, hin nhn n, sau li tham cht
b vinh hoa v cm ng ci tnh tng bc tam c tho l ca Lu B m chp nhn ra lm ci
vic tranh ot thin h cui cng cht mn trong tht bi chua cay v ti nhc v phi
tht ln cu ny: nhn nguyn nh th, thin l v nhin.
Tam Quc

Chnh ci gio l nh nguyn tch bch thin c mt cch tuyt i ca C c gio

(Christianism) bin n tr thnh qui n. S y a ngc vnh cu tht l mt vic v
cng khng khip, v ch c C c gio mi c s e da y i vi tn ca mnh Th
a ngc vnh kip ny tt hn ni lng con ngi s khoan dung h x (ca Thng
thng dy loi ngi), v th m nhng ngi tin theo thuyt y c gng lm mi cch
bi tr ti li, d phi dng n nhng bin php tn nhn i n mt tn gio php
nh Ci th gii ca ngi Hebreux v C c u nm di mt ci lut lun l khc khe.
Ngay c Thng , ci l tuyt i y tng trng mt ci thin chng li ci c, nhn th m
bt c mt s sai lm no phm vo ci lut lun l y u cho l mt ci ti lm cho ta cm
thy b ht ra ngoi x hi loi ngi, hn na ngoi l ca s sng, c nhng ngun gc ca
s sng (mt linh hn). Trong khi h sa ng v sai lm (ai cng phi c!), h cm thy b mt
cm gic thng kh siu hnh dy v ray rt, mt mc cm ti li bo trc mt s y i thin
thu, khng xng vi ti li ca mnh. Ci mc cm ti li siu hnh y khng th chu ng ni,
khin ngi ta phn n trc mt s bt cng phi l n ch cn c mt thi cui cng l
b quch ci ng Thng vi ci lut l tn nhn ca ng: l nguyn nhn sinh ra ch
ngha vt cht ngy nay. Mt th lun l tuyt i bao gi cng i n s hy dit lun l y v
s trng pht qu l khng cn vi ti li: c ai tr bnh nhc u bng cch cht u ngi
bnh cng l l do khin nhiu ngi Ty phng hu C c (post-christian), ngha l
nhng ngi sau khi vt khi giai on sng trong C c gio dt khot vi ci ng
29
Thng Jehovah ca h cng vi tm thc Thin Cha Do Thi gio (conscience Judo-
Christian), khng cn vng vn trong bt c mt mc cm s st hay ni lon no na
Ngi c tinh thn t do khng th sng n l bt c trong mt h thng t tng no v on
v c nh c
i vi Lo T v Trang T, khng bao gi ta c l m khng ng thi v l, l v c
hai u dnh lin nhau nh b mt v b tri ca mt tm huy chng. Trang T ni: K no
mun mt chnh quyn tt m khng c xu, mt ngi cha tt m khng c xu, mt gio ch
tt m khng c xu h khng hiu g c v nhng nguyn l ca v tr.
Le Monde du Zen Alan Watts

Xin dng vn d tnh dc gia trai gi l thi qu, l khng phi; c v vn tuyt
dc tu o theo mt s tn gio l bt cp, phi l v phn t nhin. m v Dng cn thit,
dung ha v qun bnh nhau nh th no c o hc ng phng v khoa hc Ty
phng ngy nay xc nhn:
1) Khoa hc Ty phng ngy nay khm ph c cng dng ca kh m (ion
ngatif) v bt u dng n trong vic tr liu. Nhng khi c gi ma nng nh ngn gi
Foelm ca dy Alpes mang li cho khng kh qu nhiu dng kh (ion positif) th nhng ngi
gi cm thy kh th v au nhc cc khp xng; k b suyn cm thy hi th nng n nh
nght th; tr con tr nn bt thng v d c; s ti c v t t gia tng (Robert OBrien).
2) Bc s Kornbluch v nhng ph t ca ng dng kh m tr c trm bnh
nhn b cm gi hoc b ho suyn, kt qu c li 63% c phn no hoc hon ton thuyn
gim. H ni: bnh nhn n vi h, va mt mi lem nhem lng thng mi di, tnh trng kit
qu v mt ng, i ng min cng trong mt tnh trng ng thng ht sc. Th m ch
trong 15 pht ng h ng trc my pht kh m (generateur dions negatifs), h cm thy
khe khon th no, n quyt nh khng chu i u na.
Philadelphie, bc s Kornbluch nhn thy rng kh m lm du nhng cn au n tn.
Nhng ngi b phng nng ang au n, cn au s du xung ngay sau vi pht nu cho
bnh nhn ht hi do mt ci my pht in m.
3) Bc s Mcgowan: Nh kh m, cc vt phng s lnh v ko da non mau hn, v t
li tho. Cch ny cn dng v tht, v da na.
4) Bc s David dng kh m lm du nhng cn au n d tn sau nhng cuc gii
phu.
5) Kh m gy nn nhng ni c thc nc chy mnh, dng thc bin thnh
dng dng in, th chung quanh li bin thnh m in. Dng in c tnh cch kch ng,
kh m bao bc chung quanh c tnh cch xoa du. Do kh m m ngi ta c cm gic m
m, m mng, d chu, khe khon, yn tnh khi ng gn bn nhng dng thc .
6) Nh bc hc Tchijeusky (1919) cho bit kh m lm kch thch ng lc v sc hot
ng ca ging chut. Ging chin nh kh m m lng dy hn. Cy tri nh kh m cng
thy tng trng gp i. Loi ong nh kh m m gim mc cht chc n 15%.
Mt khc o dch ca ng phng t lu ch trng: m ht Dng, Dng ht
m thc hin o qun bnh ca tri t. Nhng thay v nghin cu ngi, ngi xa vn
trng nam, khinh n coi n b nh nhng vt, ti sn m h c ton quyn s dng
nn thay v s dng nhng lung kh m t nhin bn ging thc hay nhng khung cnh
thin nhin c nhiu kh m tr bnh hoc ti tnh h c nhng cch th bo khc, ch p
nhn phm ca ph n mnh c tr trung, thoi mi, ci lo hon dng
Theo P. Huard v Ming Vong: C mt cch ci lo hon ng m c Ty ln ng
u bit t xa, l mn sinh lc di do ca tui tr b li sinh lc n hi tn t ca tui
gi, nh cc v vua cha ngy xa trong cung cha c ngn cung phi m n tr tui Ci
ngh dng hi th, tc l ht nguyn kh v hi th m p ca nhng ngi tui tr mnh khe
l do ni thuyt hp kh ca o gia m ra.
Vua David ngy xa, trong thnh kinh thut, lm m li i sng gi nua bnh
tt ca mnh bng cch trm hi nng ca nng Abisa tr tui.
30
 Vn qun bnh m dng l mt vic thun o l. Dc lc qu lm suy yu c
th, mi mt tinh thn. Tuyt dc l phn t nhin s lm tm, sinh l con ngi ri lon. Ci
li ci lo hon ng ca ngi xa l bt nhn (tng t nh ht mu ngi sng).
Dng phng php ca y hc hin i dng sinh m chm sc sc khe n ung chng
mc, ng trm mu ngn k hi ngi li mnh lm hao tn tinh thn, tr no, bit cch
ngh ngi l cch ci lo hon ng t nhin nht. Cn ci cch ca ngy xa khng
kho l mt t thuyt v gy tai hi cho x hi.
Trn Minh

31
Bi 12
Trong i c ci rt vui, hay l khng c? C ci sng ng ngha hay l khng c?
Nay nn c x nh th no?
Ka k giu, sang, th, gii, l nhng ci m thin h qu. Thn yn, n ngon, mc tt,
sc p, m nhc, l nhng ci m h thch. Ngho, hn, yu d, l nhng ci m h khinh.
Thn khng c yn ri, ming khng c n ngon; xc khng c mc tt; mt khng
c nhn sc p; tai khng c nghe m nhc, l nhng ci m h ly lm kh. Nu khng
c th rt lo v s.
Ka k giu, kh thn, gng lm, cha nhiu ca li khng c th gi dng. N k
sang, m ngy ngh ngi mu k hay d hao tm tn no, nhng lo l lo. K sng th th mit
mi lao tm lao lc, kh lm chi ra! Hng lit s c thin h cho l hay! Cha trnh
nn cht non. Ta cha r ci hay y c thc hay cho hn khng? Nu cho l hay, sao khng
cn dp cho hn sng st? Nu cho l chng hay, sao li c th lm cho ngi cn sng ngi
khen l hay? Li c tc ng: Can thng chng nghe, mau lui ch ci! T T c ci cho nn
tn hi mt xc. Khng c ci th khng c ci danh l trung thn. Vy trung tt hay l khng
tt?
Nay nhng ci m ngi i lm, cng nhng ci m h ly lm vui, ta li cha bit ci
vui y c qu l vui chng? Hay chng vui? Ta coi nhng ci m ngi i ly lm vui, em
c l m x ti, hp tp tranh ginh nh khng th dng c, v u ni rng vui. Ta cha
h ly th lm vui; cng nh cha h ly th lm khng vui. Qu c vui hay khng c?
Ta cho khng lm mi tht l vui, th li l ci m ngi i cho l rt kh. Cho nn ni
rng: Ci vui ln nht khng c vui; ci danh ln nht khng c danh. L phi tri i qu l
cha th nh c. Tuy vy khng lm c th nh c phi tri. Rt vui, sng trn vn cho
mnh, ch c khng lm -ho l cn tnh mng. Xin th ni l y: tri khng lm v th trong;
t khng lm v th yn. Cho nn hai ci khng lm hp nhau, m mun vt u ha sinh.
Chng vng l m! phi chng khng t u m ra? L m, chngvng! phi chng khng
h c tm dng? Lc nhc mun vt, ra t ch khng lm. Cho nn ni: Tri, t khng
lm y, m khng g l khng lm! Ngi ta ai c th khng lm m lm c?
Nam Hoa Tin Sinh

Hc cho rng cha bng bit cho r, bit cho r cha bng lm cho ng. Tri vi hnh
hai ci cng phi c, nh c mt m khng c chn th khng i c. C chn m khng c
mt th khng thy g. Lun trc sau th tr l trc, lun nng nh th hnh l nng. Lc mi
bit m cha lm c l ci bit cn nng, n khi lm c th ci bit li sng thm hn
v c ci v khc ngy trc. K i hc lo khng bit hc, khi bit hc ri m bit ci ng
chn, li ly lm kh, chn c ri m c ci dng lc thc hnh, trong khng lo ci t k,
ngoi khng b tp tc sch nhiu, li kh hn na.
Chu Hi

C mt vi bn thn ngc nhin ti sao ti li hc chi nhng khoa hc huyn b. Th

tht, hin gi chng ti khng cn mc cm g na i vi cc th hc y, tri li chng ti cn
hnh din c hc nhng mn hc na l khc! Trc ht c t m ca chng ti qu
mnh: cc bc i gio ch ca nhng tn gio ln c th gii sng knh nh Jesus Christ,
nh Thch Ca, nh Mahomet h chng tng lm cc php l thn thng v ging gii
v cc vn m cho mi n nay cn c xem l b mn huyn b hay sao? Khng c
mt hin tng l no xy ra v hin xy ra trc mt li lm cho chng ti thn nhin c.
Hn th chng ti tin rng nhng k m sut i khng bao gi bit ngc nhin v t cu hi,
k y nh chu lm k n n sut i. Ti cho li ni ny ca Albert Einstein rt xc ng:
Ngi m khng quen cm thng vi s huyn b, mt c ci quan nng bit ngc nhin,
bit say m trong nim tn knh trc nhng g huyn b, con ngi y k nh con ngi
cht ri. Hung chi vi tnh trng khoa hc tin b mau l gn nh vt bc ngy nay, k no
32
cn nhn danh mt l l no mit th cc khoa hc huyn b l m tn d oan, chnh h mi
lc hu cn hn nhng ngi thng na! Ti cho rng li nhn xt ny ca bc s Jules
Regnault rt ng nghin ngm: khoa hc ngy nay phi chng l mt th huyn b hc b lt
b mt huyn b ca n?
Thu Giang
Tt c nhng tinh thn yu t v cha m mang trong mi tn gio hoc mi x ch c
mt ng li thng yu l tng ca h; l bng cch ght mi l tng khc; iu
ny gii thch v sao mt ngi tn ty vi quan nim ca mnh v tn gio, li c th tr thnh
k cung tn la ht khi y va thy v nghe iu g v mt quan nim no khc. Loi tnh yu
cng c ch hi ging vi bn nng ca con ch gi ti sn ca ch khng cho ai cp git.
Vivekenanda

Tn gio s tr thnh c ti v v nhn o khi n khng cn c nhng k th ca n

na.
M. Maeterlinck

Ngi ta sinh ra trong v tr ny, bm theo kh m dng m thnh hnh. T mnh nu

khng phi l bc thnh, theo sc bi nguyn, xut hin ni th gian gio ha ngi, th tm
li dc ta h khng th b c. Ch c bc thnh nhn bit khng th b c li dc ca
con ngi, nn trc em o c chnh tm, sau ly nhn, ngha, l, tr gio ha con
ngi. Ngy ti, thng n, dn dn khin li dc khng thng c nhn ngha, l, tr, m
o c c hon ton vy.
Ha Thng Pht Nhn

Ngi ta s d n ni phm phi nghn mun ti li l ch v ci bnh ch bit c mnh.

V c mnh ch bit c mnh, mnh mi suy tnh thin phng bch k; ch mun cho mnh giu,
ch mun cho mnh sang, ch mun cho mnh sng, ch mun cho mnh vui, ch mun cho mnh
yn, ch mun cho mnh th, cn ngi ta ngho hn, nguy kh, ln bi, cht chc, nht thit l
chng ngh g n c. Bi th m thin l n tuyt duyt, tuy c hnh ngi, k thc khng
khc g cm th.
V bng tr b ci bnh ch bit c mnh, tm a rng ri cng minh, giu, sang,
ngho, hn, vui , kh, sng cht u cng chung vi c loi ngi, th ai ny u h lng m
thin l gi c trn vn. Th l thn ta cng vi mun vt l nht th vy.
Tit Huyn

T ng Pha, mt thi ho Trung quc i Tng, cng l mt nh Pht hc uyn bc, c

mt ngi bn ch thn, s Php Din. Am ca s Php Din bn t ngn sng Dng T,
cn nh ca T ng Pha bn hu ngn.
Ngy kia, T ng Pha n thm bn, nhng bn i vng. Khng c g lm khi ngi
khng, ng ly giy vit ln my cu: T ng Pha con nh Pht v i m c 7 ngn gi h,
n, i, , ai, lc, c khng lm g lay chuyn c mt gang tay". Vit xong b ra v.
Khi Php Din v, c my hng ch trn y, bn ly bt ghi thm: Ni by! Nhng g
anh vit ln y, khng c gi tr bng mt ting t ca ta na! Ri cho ngi em tr t giy
y cho T ng Pha. Gin mt, T ng Pha tc tc xung thuyn, vt qua sng to, n
tm Php Din va nm tay va mng ln:
_ Anh l hng ngi g m dm n ni th l vi ti nh th, ti khng phi l mt Pht
t quan trng v trung thnh vi o hay sao? Ti sao anh li c th m qung n th!
Php Din nhn bn, mm ci, bnh tnh p:
_ ! Th ra nh i thi ho T ng Pha, ngi Pht t v i cho rng c 7 ngn gi
ln cn khng th lm anh lay chuyn c mt gang tay, vy m ch b c mt ting t nh
kia li c th thi anh t bn kia sng bay tut n y, sao li l th nh?
33
 Thin Truyn

Nhng trit gia ng phng va l nh lun l o c, va l nh chnh tr tn

gio Tn gio ca h thng ln ln c thn thoi, thi vn m cng va c nhng li l lun
anh thp: trit gia ng Phng l mt con ngi tan din v mun mt.
E. Tomlin

Nu cc ngi nng ta vo nhng quyn sch ca phi t hay phi hu hoc vo

nhng sch thing ling, cc ngi ch nng cy vo kin, d l kin ca Pht, cha Kit,
ca ch ngha t bn, cng sn hay bt c kin no. Tt c cng ch l tng, nhng
tng, ch khng phi l chn l Nu chng ta c th t khm ph ra s thc ca vn th
chng ta c th suy ngh v hnh ng mt cch c lp ngoi tt c nhng kin ca k
khc Ngi ta khng c th no ph nhn mt s kin. Ngi ta ch c th ph nhn kin
v s kin.
Krishnamurti

gii cu dn Y-s-ra-en ra khi i sng n l, c Cha Tri hin ra cng Mi-se

trong bi gai chy v truyn lnh cho ng bo phi ni vi vua Pha-ra- bung tha dn Y-s-ra-
en. Mi-se e ngi khng ai tin ng ta c c Cha Tri phi n nn t cng c Cha
Tri, c Cha Tri bn lm mt s php l sau y:
1) Bo Mi-se ling cy gy ca mnh xung t, n ha ra mt con rn; ri nm
ui n, rn ha li thnh cy gy.
2) Bo Mi-se t tay vo lng, tay ni phung trng nh tuyt, on t tay tr li
vo lng, tay tr li bnh thng
c Gie-h-va phn tip: Nu khi no ngi lm hai php thut kia ri m h chng tin
v vng theo li ngi, th lm php l th ba l lm nc sng bin thnh mu v trn ngp
trn mt t.
Mi-se li e ngi ming mnh ni khng gii. c Gie-h-va phn: Ta s cng ming
ngi v dy ngi nhng li phi ni.
chng minh quyn nng ca c Cha Tri trc mt Pha-ra-, Mi-se u php
vi cc Bc s v nhng Php s ca x -dp-t. Mi ngi u ling ra mt cy gy, cng
ha thnh rn. Con rn ca Mi-se nut tt c rn khc. Nh vy php thut ca Mi-se
thng php thut ca nhng php s khc. Nhng Pha-ra- vn cha tin l quyn nng
php thut ca c Cha Tri.
c Gie-h-va phn cng Mi-se rng: Pha-ra- rn lng t chi khng cho dn
Y-s-ra-en i, nh ngi hy lm cc php thut khc bng cy gy thn thng kia cho n khi
Pha-ra- khut phc. Mi-se vng li tip tc lm cc php thut khc:
1) Nc khp ni ca x -dp-t u tr thnh mu, c th cht, sng th hi
thi.
2) Sng sanh ra lc nhc ch nhi, b ln nh, phng ng, ging, l bp, ln mnh
ca Pha-ra- v dn chng ca x -dp-t
3) Bi bm u ha thnh mui trn ngp x -dp t. Cc thut s ca Pha-ra-
lm nh th khng c.
4) Nh ca ngi -dp-t u b rui mng bu y, v khp trn t na.
5) Sc vt b dch l: tru, b, nga, la, lc cht ht, cn sc vt ca dn Y-s-
ra-en chng cht mt con no.
6) Tro ha thnh bi gy nn gh chc cng m ngi v sc vt khp c x -
dp-t. Cc thut s ca Pha-ra- cng u b gh chc.
7) Ma ri xung trn c x -dp-t, trn mnh ngi, sc vt v khp rau c
ngoi ng.
34
 8) Co co trn vo x -dp-t, cn x rau c v mi vt chi trn t m trn ma
kia cn xt li.
9) X -dp-t b ti tm trong ba ngy ba m, khng ai c th thy ai. Ni dn Y-
s-ra-en th c nh sng.
10) Ht thy con trng nam trong x -dp-t s cht, t thi t ca Pha-ra-, cho
n con c ca cc ngi i, cho n mi con u lng ca sc vt na.
Qua mi t cng lng, Pha-ra- khut phc trc quyn nng php thut ca Mi-se,
do c Cha Tri hu thun, ng nh gii phng dn Y-s-ra-en giao cho Mi-se dn ra khi
x -dp-t.
Cc cuc u php thn thng trn cho thy: cc thut s, cc bc s, cc thy php
ca vua Pha-ra- u c ti thn thng ha php, h th thch ng tin tri Mi-se ca c
Cha Tri n 10 ln bng php tc v c 10 ln u chu thua. Nh vy nhng ng tin tri
ca c Cha Tri phi c php thn thng cao cng v khut phc c nhng ngi
ngoi o. Ngy nay my thy t l c php thut lm cho nhng ngi ngoi o h
thy c php thut bng cch nhn danh c Cha Tri hay khng? Hay h li t ho l
mnh chng cn lm php l v khng th lm c!
Xem chuyn Mi-se Cu c T.C.G.

Nhng ngi theo o Pht cho rng ch c ch La Hn, Duyn Gic, Pht mi chng
c lc thng, nhng k tu hnh ngoi o hoc ch thin, ch thn ch c th chng n
ng thng m thi. Nh vy, ngi tu theo Pht l rt ro nht v ngoi ng thn thng ca cc
ngoi o cn chng thm mt ci thn thng khc l lu tn thng. Nh vy thn thng ca
Pht thng trm tt c. Nm php thn thng u v lu tn thng nh sau:
1- Thin nhn thng: thy mi vt trong v tr.
2- Thin nh thng: Nghe mi ting khp ni.
3- Tc mng thng: Bit chuyn i trc ca ngi, ca mnh, bit lun c i ny v i
sau.
4- Tha tm thng: Bit c tm ngi
5- Thn tc thng: Php i khp ni trong nhy mt, php bin ha ty .
6- Lu tn thng: Php trong sch hon ton, nh o dt ht cc tru mn, chp trc, khng
cn chp php, khng cn chp ng (ci ta)
Kinh Pht thng cho rng oai lc thn thng ca ch Pht, ch B Tt, thinh vn,
duyn gic u hng phc c t ma ngoi o, k c ma vng Ngy nay ngi ta tu
hnh rt gii nn thiu phm hnh thng t cho mnh l cao, d xim ngi khc l thp, l t,
khng c c mt cht nh thn thng no, s ma, thua t Nhng li rt ngo mn vi ch
Thin, ch Thn l nhng ngi m h t cho l thua h. i, qu tht l li ni ht sc hunh
hoang v khng i i vi vic lm!
So Ng

35
Bi 13
Khng tc gin v mun bit, th khng truyn m cho. Khng tc gin v khng ni r
ra c th khng by v cho. Vt c bn gc, bo cho bit mt gc m khng suy ra ba gc
kia, th khng dy na.
Lun Ng
Hc tr lo am, c ngi l Canh Tang S ring hiu o ca Lo am, sang Bc,
ni y Ly. ba nm, min y Ly kh to!
Dn y Ly ni vi nhau rng:
_Thy Canh Tang lc mi n, chng ta bng khung ly lm l. Nay chng ta; ngy
tnh ra th khng ! Nm tnh ra th c tha! C l thnh nhn chng? Cc bc! Sao ta khng
cng nhau lp n i m th phng?
Thy Canh Tang nghe chuyn, quay mt sang Nam bn ln. Hc tr ly th lm l.
Thy Canh Tang ni:
_ Cc con! C l g ta? Ka hi Xun ti m trm loi c xanh! Thu va sang m mun
vt bu thnh! Ka Xun cng Thu phi rng khng c c g m c th sao? Ta nghe bc
ch nhn ngi tr trong cn nh t, m trm h rng cung, khng bit l i u Nay dn
min y Ly, ln lt mun dn c bn cho ta gia m hin nhn! Ta c l l hng ngi lu
lo th sao? V th m ta ly lm bn ln.
Hc tr tha:
_ Khng phi th! Ka trong rch mt tm, mt trng, c ln khng c ch dong thn
m ch nhi l gii! Trn g mt bc th ln khng c ch n hnh, m cy, co l hay! V
chng tn ngi hin; ct ngi ti; ly thin v li lm u; th t xa Nghiu, Thun th
ri, hung chi l dn y Ly! Thy cng nghe h thi!
Thy Canh Tang bo:
_ Cc con li y! Ka ging mung la khi ni th khng khi ci lo by li. Loi c
vo b, mc cn v mt nc, th kin b c th lm kh c. Cho nn chim, khng chn
cao; c khng chn su. M con ngi gi ton xc v ci sng ca mnh, giu thn mnh,
cng khng chn su xa, kn o mi thi. V li hai vua Nghiu Thun y u ng ngi
khen. V vic lm ca h, khc no khot lo tng, vch, m trng c bng, c tranh! Ln
tng si tc m chi u! m tng ht go m thi cm! Len ln vy, li u gip i!
Ct ngi gii th dn khuynh lot nhau m ginh ly. Dng ngi khn th dn tm cch n
trm ln nhau. My cch y, chng cho dn thun hu. i vi danh li, dn n sing
nng lm v th m con c k git cha! Ti c k git vua! Ban ngy n trm! Gia tra khot
ngch! Ta bo cc con ci gc lon ln tt sinh ra khong i Nghiu Thun. M ci ngn
cn mi n sau nghn i. Sau nghn i, tt c chuyn ngi vi ngi n tht ln nhau!
Nam Vinh Tr sng st ngi ngay li m rng:
_ Nh Tr ny tui lung ri, s hc tp vo u kp c li ni y?
Thy Cang Tang p:
_ Ton ly xc ngi. Gi ly s sng ca ngi. ng khin ngi lo ngh mit mi.
Nh th ba nm, th c th kp c li ni y Nhng xt li ti ta nh, khng ha
ngi, ngi sao chng sang Nam ra mt thy Lo!
Trang T

Trnh by mt gio l no, d s trnh by y c thun li cho gio l y bc no, cng

khng c ngha l ngi ta mong c n c tha nhn. Cc bc uyn thm v o hc,
chnh h c mong c c nh th khng? Tuyt i l khng, v s truyn gio l iu m
h k nht.
Ngy nay trit hc tn gio thng b ngi ta chi b, xp vo mt x l do n qu tr
trn bc l v t cao t i thi qu, n u cn ging nh mt v cao tng n trong ni su,
t ln mt im la thing ling, khin cho mi ngi hng v m ngng vng, tri li n
ging nh mt nh truyn gio ng ng t ng ph ng c pht truyn n, ko nu
36
ngi nghe lung tung Khin cho ngi ta c cm gic rng tn gio cng th b tc tn khng
th chu ni, chng khc g anh ng trung gian dt mi th trng. Trit hc tn gio ngy
nay ang b hm vo ci h bn ly ny m chng th no rt chn ra c.
Thu Giang

Tn gio lun lun l mt vic c nhn. Mi ngi u c th c kin ring ca mnh

v tn gio, v mun ngh sao th ngh, Thng khng khi no trch ai c
Song thn ti u l nhng tn rt thnh knh ca Ki-t gio. C nghe ba ti cu kinh
mi bui ti th bit lng m o ca ngi ra sao. Ti l con mt v mc s, c hng
nhng tin li ca gio dc trong gio hi, hp th c nhng s trng ca n m cng
au kh v nhng s on ca n. Ti lun lun mang n v nhng s trng, cn s
on th ti chuyn ra thnh sc mnh cho ti Hi nh ngi ta cm ti v h vin Trung
Hoa, cm ti nghe ht Trung Hoa v ti khng c bit cht g v thn thoi cng c s ca
nc ti. Sau khi v trng nh dng, th ti qun ht t on trong T Th m ba ti dy
ti. Nh vy c l m li hay v sau ny khi hp th mt nn gio dc u Ty, ti nghin
cu li cu hc vi mt tinh thn mi m v vi nhng hng th ca mt thanh nin phng
Ty khm ph c nhng ci k diu ca phng ng.
Ti thi thiu nin _ tui thng l m o nht _ bng pht ra mt s xung t gia
lng ti v c ti: lng ti th cm thy nhng ci p ca o Ki-t v c ti th mun l lun v
mi s. Cng l l ti khng bao gi b giy v, tht vng nh Tolstoy m n ni xut mun t
t. Tri li, trong mi giai on, ti thy mnh l tn ca mt o Ki-t thng nht , sng ha
hp vi tn ngng, ch hi khong t, t do hn cc tn khc, chp nhn t gio iu hn
h. V chng lc no ti cng c th suy ngh li v bi thuyt gio trn ni. Nhng cu nh:
Cc con hy coi nhng bng hu trong rung, tng p qu, nn th qu, tt phi l ng.
Do m ti thc c mt i sng Ki-t gio trong ni tm, n lm tng ngun sinh lc
ca ti ln.
Cn nhng gio ngha th n trn i u mt mt cch ng knh, v nhiu ci thin cn
lm cho ti pht chn. Tn iu nhc th phc hot trong gio ngha b bc b t lu, v
th k th nht ngi ta khng thy Cha ging lm ln na, m xc ca cc thnh nm
yn trong m ch khng sng li; vy m iu vn y nguyn cn nm trong b Tn iu ca
Thnh , (Symbole des Apotres). l mt trong nhng ci thin cn ti k lm th d.
Ri sau ti v ban Thn hc; y mi l chn thing ling nht. Ti c bit thm v
tn iu. N ng trinh sanh con l mt vn m cc v khoa trng cc vin thn hc M
cn cha tin, cn ng bn ci, mi nh a ra mt kin gii. Th m cc tn Trung Hoa
nht nh phi chp nhn tn iu ri mi c php lm l ra ti. Ti bc mnh v im
lm. C v nh ngi ta thiu thnh thc, d sao th cng thiu cng bng.
Ti tm c thm nhng sch cao hn, c nhng bi bnh lun thng thi v nhng
vn vn vt, v ti thy rng mt quan nim nh trn v thn hc chng c gi tr g c. Kt
qu l ti k thi ti b loi Nh vy tuy ri m ha may cho ti. Nu lc ti c tip tc ri,
sau ny khoc o mc s th khng bit lm sao ti c th thnh thc vi ti c. Nu ngi
ta cho ti l phn nghch th ch c mi ln , ln ti bt bnh rng sao cc nh thn hc c
quyn nghi ng mt tn iu m cc tn li bt buc phi tin.
Thi , ti ti giai on coi cc nh thn hc l k th ln nht ca Ki-t gio. Ti
khng sao hiu ni hai mu thun sau y:
Th nht: Cc nh thn hc xy dng tt c tn ngng v o trn mt qu to. Nu
ng A am khng n mt qu to cm trn vn Thng th khng c ti c nguyn thy,
m khng c ti c nguyn thy th khng cn phi chuc ti. M tn iu , theo ti, tri hn
vi gio hun ca ng Ki-t, Ngi khng h ni ti ti c nguyn thy v s chuc ti, tuyt
nhin khng. Vi li, cng nh nhiu ngi khc thi i ny, ti khng nhn thy mnh c
ti c nguyn thy, ti khng tin iu . Ti ch bit rng nu Thng ch yu ti bng phn
na m ti yu ti thi th khng khi no Ngi y ti xung a ngc c. , trong thm tm ti

37
ngh nh vy, cho nh vy l ng ri, khi bn g na, v ti khng v bt k mt tn gio no
ph nhn s thc .
Th hai: Mu thun th nh, theo ti, cn v l hn: Khi ng A am v b Eve, trong
tun mt, l n mt tri to th Thng ni gin ti ni bt con chu hai ng b i kip kip
phi chu ti ch v mt li nh ca t tin; nhng ti khi cng nhng a con chu ca hai
ng b git ngi con c nht ca cng v Thng th Ngi li vui v n ni tha ti cho
ht. Ai mun ging g th ging, a nhng lun c g th a, ti khng th no chp nhn s
v l c.
Tuy vy, sau k thi, ti vn cn l mt tn nhit tm, v ti t nguyn dy Thnh Kinh
mi ngy Ch Nht Thanh Hoa hc hiu, mt trng khng phi l ca gio hi, lm cho
nhiu gio vin ng s ngc nhin. Bui hc Thnh n lm cho ti au kh, v bui ti
phi k cho tr em Trung Hoa nghe v i sng cc Thin Thn ca ht di nh trng trn
Thin ng, iu m ti khng tin mt my may. Mi s quyt nh t trc ri, ti b ht
cc tn iu mu thun, m ch gi li mt lng yu: Ti yu Thng v cng sng sut,
Ngi cho ti c vui v bnh tnh.
C ln ti bin lun vi mt bn ng s, ti bo: Nhng nu khng c Thng th
cn ai lm iu thin na v th gii s in o mt. ng bn theo Khng gio ca ti p:
Ti sao li nh vy? Chng ta phi sng mt i sng hp o ch v chng ta l nhng con
ngi hiu o, th thi. Nghe li ging v s tn nghim ca i sng con ngi, ti ct
ht nhng lin lc vi o Ki-t v ti thnh mt d gio (ngoi o) t hi .
By gi i vi ti, mi s minh bch lm. Th gii ca ngi b Ki-t gio gi l ngoi
o l mt th gii gin d. H khng gi nh mt iu g c, h chuyn lp lun trn s thc
ca i sng v nh vy lm cho i sng hp dn hn, ngi khng cn lm iu thin
t bin h cho mnh, h c th yu nhau c m khng cn mt v trn tri no bt buc c.
Theo ti, o Ki-t lm cho o c ha ra kh khn, rc ri mt cch v ch, m lm cho ti li
ha ra t nhin, thch th (ra ti). Theo ti, ch c ngi ngoi o l c th cu tn gio ra
khi thn hc, khi phc c tnh cch gin d v p ca tn ngng, hi phc c s
tn nghim ca tnh cm trong tn gio.
V u m nhng thuyt lm ln rc ri v thn hc bin i nhng chn l gin
thnh mt c cu cng ngc, k d, cho giai cp t s li dng? Ai bo l mt ngi ngoi
Ki-t gio khng tin tn gio l lm: ch khc mt iu ny l nhng ngi ng ngoi hay ri
khi Ki-t gio lun lun tin Thng m h gi bng nhiu cch khc nhau, ng To Vt,
ng Ha Cng v.v v ng y n sau mt vng ho quang b mt

Ti ngc nhin thy cc nh thn hc bo gan v ngo ngh khoa trng lm sao! Dm
khoe l nhn thc r rng c mt ng siu vit, dm cho ng c tnh cch ny, tnh
cch n, khi m s nghip sng to ca ng mnh mng m nhn loi ch mi bit c
mt phn cc nh T hn na cc nh truyn gio cn dm ru rao l tn gio ca h l mt
th c quyn thng mi cu ri tn , mt th c quyn c chp chiu chng th ca
Thng , ngi m h mi mi khng bao gi bit c.
Nhng Quan H vi Thng - Lm Ng ng

C g cm cn ta khng cho ta va ci va ni n chn l?

Horace

C mt v chn tu, t b tt c mi ca ci th gian, ch cn gi li hai ci s-rong

thay i thi.
Ngy kia, c mt ng vua trong x mi n mt khu rng ven n vua m lun
v o.

38
 Trong khi ni chuyn v o, bng n vua pht ha chy rc tri. Nh vua vn c
bnh tnh ngi yn chm ch nghe lun m; tri li v cao tng kia, cp mt dn dc, c dm
chng mi m chy
L v, hi sng ny ng c phi ci chn gn .
Truyn C n

o ca thnh nhn nh tri t nui mun vt, v khng c vt g l khng y trong

o y. o ca chng nhn nh: giang, h, ni, sng, g, hang, c, cy, cn trng u ch
dung cha ht ci sc ca n m thi. V n khng bit ngoi lng ca n ra th v tr ny
vt g cng y o y!
Vy, c hai o ? Khng, do s thy c c nng, su v thnh tu c ln, nh m
thi.
Hi ng thin s

C ngi th v, v cho vua nc T my bc tranh.

- Vua hi: v ci g kh?
- Tha: v ch, v nga kh.
- V ci g d?
- V ma, v qu, v thin thn, v thnh, v Thng d.
- Sao li th?
- Ch, nga ai cng trng thy, v m khng ging th ngi ta ch ci, cho nn kh v
- Cc ng kia v hnh, khng ai trng thy, ty mun v th no cng c, khng s
ai b, cho nn d v.
Chuyn C

Ngi ngu nht l k m sut i khng ni cng khng lm mt iu g ngu c.

Miguel de Unamuno

Ngy nay ngi ta ch c th tm thy Pht php mt ni no khng c bng dng ca

Pht gio.
Mt thin s u mc

39
Bi 14
Hong lm vua 19 nm uy danh khp mi ni. Nghe thy Qung Thnh trn ni
Khng ng, n ra mt thy m tha rng:
-Ti nghe nh thy hiu v ch o. Vy dm hi phn tinh ty ca ch o. Ti mun
ly tinh kh ca Tri t gip nm ging thc nui dn. Ti li mun sp t m Dng,
mi loi c sng c tha thch. Lm cch no cho c nh th?
Thy Qung Thnh ni:
Ta ch nghe phng gi thin h, khng nghe c tr thin h. Phng ngha l s thin h
m ui mt tnh. gi ngha l s thin h di i mt c .
T khi mi tr thin h, hi my khng i hp ma: c, cy khng i vng rng;
nh sng mt tri, mt trng cng hoang hy thm; m lng k nnh thng hau hu vy. Li
sao ni chuyn ch o.
Xa kia cng th, vua Nghiu tr thin h, khin thin h hn hn, ai ny vui tnh mnh,
th m cng khng yn. Vua Kit tr thin h khin thin h cht vt. Ai ny kh tnh mnh, th
l khng vui. Khng yn, khng vui, khng phi l c. Vui qu lch v Dng, gin qu lch
v m. m Dng bt ha lm lon lng dn. Li c k tin vic thng pht c th trn ci
o tr. Nhng em c thin h m thng k thin hn cn cho l khng . em c thin h
m pht k c, vic cng khng ri. Cho nn thin h d hp cng khng th thng pht.
Vic tr nc li ty thuc vo vic chiu hin i s chng? K sng mt li thng m ui
v sc. K tinh tai li m ui v ting. K nhn, ngha li lm lan c v tri l. K chung
l th kho m gi di. Ngi chung nht th quyn luyn v dm. Ngi tr th gio quyt.
Bc thnh th chung ci hoang ng. Tm ci mn y lm lon thin h m ai ai cng tn
trng n v thng tic n; khng bit b n m cn chy mng ni n, qu gi dng n,
trng ht ma n. l tm ci mn khng gip c Ch o. Ngi qun t c ci qu
nht ca o l khng g bng khng lm. Nu mi hiu o th dm u m ni tr thin h.
Hong hi:
Khng tr thin h, sao tt c lng ngi?
Thy Qung Thnh p:
Tri t c lm g u m mun vt vn t sanh, t dit. Con ngi tt, xu h c phi
do ngi lm c, vy ti sao ngi li mun nhng tay vo, mi c ln hn tri, t? Vic mi
mun tr thin h l v ch. Hn na mi nn cn thn, ch tru vo lng ngi! Lng ngi
th xung; nng th ln; ln xung bt thng nn t v c khng chng; mm, cng, rn, sc,
chm, gt v i. N nng sm la, n lnh ng bng, n mau nh chp, n su ta hang
g, n ng tnh khng bit u m d cho c. Ci ngng nghnh khng th b hoc ly
c, c l ch c lng ngi m thi! Xa Nghiu, Thun ly nhn, ngha tru vo lng ngi
m i khng tht, chn khng lng, kh c nm tng, hao kh huyt khun thin h vo
php tc, y Hoan Du ra Sng Sn, ui Tam Miu ra Tam Nguy, l Cung Cng ra U
th m vn khng tr c thin h. K n ba i Vng di c Kit, Chch, trn c Tng,
S, Nho, Mc Thin h li cng m m lon ln. l ci li ch tru vo lng ngi. V
th m k hin gi phi np di ni ln ngn thm m ng vua mun xe li lun lun lo s
trn miu ng. i by gi k cht gi ln nhau, k b xing xch chen chc nhau, k b ti
git nhn ng nhau. Bn Nho, Mc cng chen chn, thch cnh gia m gng,cm. Phi
chng vic tr thin h chng rn gia nn xing xch? Nhn, ngha chng c chm nn gng
cm? Li bit u Tng, S chng l hng bung xung cho Kit, Chch?
Hong nghe xong tr lui, v triu b vic tr nc, p nh ring, chiu bng tranh
th ring mt mnh hn 3 thng suy gm li thy Qung Thnh, ri li sang n thy
Qung Thnh hi li ci o tr thin h.
Thy Qung Thnh vn vn p:
Tri, t t c cng vic. m Dng t c ch cha. Gi gn mi cho cn thn. Vt t
nhin m ha.
V triu ng mt nm sau, Hong li n gp thy Qung Thnh m hi tip v ci
o tr thin h.
40
 Thy Qung Thnh p:
Lng bng khng bit cu g ngng nghnh khng bit i u! Ln lc chi xem ci
v cng, ta no bit chi!
Hong li tha: Ti cng t ly mnh lm ngng nghnh m ti i u th dn h li
i theo. Ti y chng b c dn xin cho nghe mt li.
Thy Qung Thnh va p va b i: Vic lm ng lng tm, tn nhn lc ri tri
thin mnh, cn tr hay lon hy i sau xt x.
phng theo Nam Hoa Kinh

1- Ni no c tm b pht khi, ni l quc ca B Tt, v tm b l quyn

thuc ca B Tt
2- Ni no c thm tm, ni l quc ca B Tt, v l ni xut sinh cc thin
tri thc.
3- Ni no c chng nhp cc tr a (Bhumi), ni l quc ca B Tt, v l ni
sinh trng ht thy cc ba la mt.
4- Ni no c pht i nguyn (php mn v lng th nguyn hc- Phin no v tn
th nguyn on- Chng sanh v bin th nguyn - Pht o v thng th
nguyn thnh), ni l quc ca B Tt, v ni l ni thi hnh cng hnh.
5- Ni no c i t, ni l quc ca B Tt, v l ni pht trin bn nhip
php (B th nhip- i ng nhip- li hnh nhip- ng s nhip).
6- Ni no c chnh kin, ni l quc ca B Tt, v l ni tr tu siu vit tri
dy.
7- Ni no i Tha qung b, ni l quc ca B Tt v l ni ht thy cc
phng tin thin xo c vn dng.
8- Ni no c gio ha chng sanh, ni l quc ca B Tt, v l ni ht thy
ch Pht ging sanh.
9- Ni no c phng tin tr, ni l quc ca B Tt, v l ni nhn bit rng
ht thy cc php u khng sanh.
10- Ni no c tu tp ht thy cc Pht Gio, ni l quc ca B Tt, v l ni m
ht thy ch Pht trong qu kh, hin ti v v lai ging sinh
Sinh a ch Thc ca B Tt

T nguyn t cho n sinh vt cao siu nht, tt c u hot ng. Mt tri, mt trng,
tri t, hnh tinh, tt c u ang c gng bay thot khi rng buc. Nhng mnh lc ly tm
hay cu tm ca thin nhin qu tht l tiu biu ca v tr chng ta. Hy lm vic khng
ngng, nhng hy t b mi quyn nim v vic lm. Khn kh do quyn nim ch khng phi
do vic lm. Mt bc ha p v c tin nht ca ngi khc chy khng lm cho ai kh c
tr ngi ch ca n. Ngi ch ca n kh ch l v quyn nim. Cu ti v ca ti ny
gy ra tt c khn kh. Vi cm gic s hu, lng v k cng n v v k mang theo khn
kh. ng khi no ni ca ti: con ti nh ti thn th ti v trc y khng c v sau
ny khng cn. ng c : ti phi chim gi ci mi mi v tt c u qua i. Bt lun
vic tt, vic xu hoc khng tt khng xu, nhim v chn chnh ca ngi hiu bit l khng
b quyn nim v hin dng mi vic cho Thng .
Vivekenanda

T Thng , Tri Pht, Qu Thn l ly s tn thnh t ci lng tn knh ch

khng phi t cu ly ci phc ring cho mnh nh nhng ngi thng vn tin tng. Qu
thn thng minh chnh trc c l no li thin v ai bao gi. Ngi ta i c theo ci l cng
chnh m lm, ng lm vic g tn bo gian c. Vic bn phn ca mnh th no th mnh c
c gng m lm cho trn vn, ri s c qu thn chng gim cho, h tt phi nay cu nguyn,
mai cu nguyn m lm g? Khng T khi au nng, hc tr Ngi l thy T L xin cu nguyn
thng h thn k Ngi chng khi, Ngi ni rng: Ta cu nguyn lu ri. ni rng
41
chung thn Ngi ch c theo l tri m lm vic nhn, ngha, nh th l lc no Ngi cng
cu nguyn ri. Nu ai l ngi bt nhn, bt ngha, lm nhng iu tri o, phi ti vi Tri
th du c cu nguyn quanh nm cng khng ch g. Phi ti vi Tri cn cu nguyn vo
u c.
Theo Lun Ng

1/ K hc o nn v i mnh m tic danh, khng nn v i mnh m mua danh. C

hc thc, chung kh tit, ly hay cho phi cn thn, uy nghi phi trang trng, y th l tic
danh.
Tng bc ln nhau, a dua nhng k quyn qu, lm ra kiu cch khc thng, l m hai
mt, y th l mua danh.
Ngi tic danh th yn lng m hay, k mua danh th rc r m d.
2/ K hc o nn v con chu gy phc, khng nn v con chu cu phc.
Nghim gi php nh, chung s tit kim, cht phc, dy cho chng bit ch, cho
chng c ngh, cha nhiu m c, y th l gy phc.
Mua nhiu ca nh, rung t, giao kt vi nhng ngi quyn th, tranh li nh mn
vi dn, mua cng danh cho con chu, y th l cu phc.
Ngi gy phc th thanh m m lu di, k cu phc th nng nn m ngn ngi.
3/ K hc o nn v mt nh m dng ca, khng nn v mt nh m hi ca.
Gip cho h hng, lng nc, tiu rng ri v vic hc, cu k khn cng, chm lm
vic ngha, y th l dng ca.
n mc hoang, xng ht nhiu, yn hi lun, tu tp lm chu bu, y th l hi ca.
Ngi bit dng ca tuy thit m vn c tha, k khng bit dng ca tuy tha m vn
thiu.
4/ K hc o nn v thin h nui thn, khng nn v thin h tic thn.
Bt th dc, gim lo phin, t phn n, tic m thc, y th l nui thn.
So k li hi, xa trnh kh nhc, tham quyn c v, ch chm vic v con, nh ca, y
th l tic thn.
Ngi nui thn th im lng m to, k tic thn th tha th m nh.
Trung ng S

Ly mi, tuy khng thy n mn, nhng c lc thy n ht. Trng cy, vung bn cy
tuy khng thy n cao, nhng c lc thy n ln. Cha gp cng c, tuy khng bit lc no
n y, nhng c lc c dng. B ngha tri l, tuy khng bit s xu ca n, nhng c lc s
cht v n. Ngi hc o nu nh suy tnh k lng c nhng li ni trn v noi theo thc
hnh, quyt nh thnh bc i kh v m danh vang di. l o l xa nay khng thay i
vy.
Linh Nguyn Thin S

y l hai s tht m con ngi ni chung (k c cc bc thnh), khng bao gi chp

nhn: H khng bit g c. H khng l g c
Giacomo Leopardi

Ngi c mnh qu, th cng hc vi ngi ta, m ch mt mnh mnh hin t, cng
lm quan vi ngi ta, m ch mt mnh mnh c thng. Ngi c mnh giu, th cng tm
m ch c mt mnh mnh c; cng lm m ch c mt mnh mnh nn. Mnh ngho kh th
tri th: kh t, kh thng, kh nn cho nn ti cao hnh hu v tt gi c ph qu, tr
qu c bc v tt phi bn tin Mnh ngho m c dng sc lm nn giu, n khi giu
l cht; mnh hn m c ly ti nng lm nn sang, n khi sang l phi thi Vy khng nn
ly s hin t m cho l ti gii v ly s bn cng m cho l ngu di Ngi ch tn, ch
hin v tt l hin, ngi thp chc nh v tt l ngu
Vng Sung
42
 Khng Mit l chu c Khng T. Bt T Tin l hc tr c Khng T, hai ngi
cng lm quan mt thi.
c Khng T qua chi Khng Mit, hi rng:
T khi ngi ra lm quan c nhng iu g, mt nhng iu g?
Khng Mit tha: T khi ti ra lm quan cha c iu g, m mt ba iu: vic
quan bn, khng cn th gi hc tp, v th m hc vn khng tn ti; bng lc t, khng chu
cp cho h hng, v th m h hng khng thn thit; cng vic nhiu khng th i thm ngi
au, ving ngi cht, v th m n vi bu bn khng trn vn.
Khng T nghe khng bng lng.
Sau Ngi n chi Bt T Tin, li hi nh hi Khng Mit.
Bt T Tin tha: T khi ti ra lm quan cha mt iu g, m c ba iu:
nhng iu trc hc nay em ra thc hnh v th m hc cng r; bng lc d t, cng c th
chu cp t nhiu cho h hng v th m h hng cng gn; vic lm quan tuy bn song cng bt
c t th gi i thm ngi au, ving ngi cht, v th m bu bn cng thn.
c Khng T nghe ni khen rng: T Tin tht l ngi bit lm quan
Gia Ng

Bt c ni no anh thy c mt s co chung to tt, hy yn ch rng ni sp c mt

s khi u to tt. Khi m tm tr anh kinh hong trc nhng cuc tn st thng tm khc
lit, hy t an i rng ni cng s c mt cuc sng to mnh mng v i mi. Thng
lun lun , trong ging ni du dng bnh tnh, m Ngi cng c mt nhng ni khi la
mt m v ging t bo bng. S hy dit cng to ln bao nhiu, th s sng to cng c c
nhiu hy vng hot ng t do by nhiu K no hy vng qu mnh, cng s tuyt vng qu
mau. ng hy vng, cng ng lo s g c. Hy vng lng tin ni Thin L
Mercure de France

Cc ngi ng on xt ai, mnh khi b on xt. V cc ngi on xt ngi ta

th no, th h cng on xt li th y: cc ngi lng cho ngi ta mc no, th h cng
lng li cho mc y Hi k gi hnh ! Trc ht phi ly cy trc mt mnh i, ri mi
thy r m ly ci rc ra khi mt anh em mnh c.
Ma-thi-

Thn c (Shiva) s d cp ot sinh lc m thn Brahma ban cho thn Vishnou,

khng phi tiu dit sinh lc y, m lm cho n tr trung li.
Basile

Hoa c rng, tri mi sinh. Tri m khng rng th lm g c c nhng ma hoa tri
khc sp n sau ny, cng nh ngay c ma xun m p, v tng bng nha sng kia cng
l do s cht lm ca ma ng gi but to thnh.
Andre Gide

43

V TR HUYN B
(Mt Gio)
www.vutruhuyenbi.com