TASAVVUF / Rya

nsann ruh dnyasnda cereyan eden muhtelif gereklerden biri de phe yok ki ryadr. Bu
ryalar, insanda uyku esnasnda vuku bulan ve sk sk yaanlan hallerdir. Bu itibarla insanlar ryalarla
yakndan alakadar olmulardr. nk rya, hayatn mhim ksmlarndan birini tekil eden bir
hakikattir.
Rya; uykuda grlen ve misal leminde yaanlan dler demektir. slam limleri ryalarn;
Allah- Telnn melek vastas ile hakikat veya kinaye olarak kulun uurunda uyandrd enfsi
(igdsel) idraklerden ve vicdani duygular yahut ta eytani telkinlerden, edas- ahlam (karma-
kark) hayallerden ibaret olduunu sylemilerdir.
Rya hakknda gerek Kuran- Kerimde ve gerekse hadislerde insan hayatn yakndan
alakadar eden bir husus olmas mnasebeti ile bahsedilir. Bunda da baz peygamberlerin (as) ryalar
konu edilir ki onlarn ryalarnn Allah tarafndan bir alamet olduu vurgulanr.
Rasulullah (sav) Efendimiz Hudeybiyeye umre iin kmadan nce, ryasnda, kendisinin ve
ashabnn emniyet iinde balarn tra ederek Mekkeye gittiklerini grm, bunu ashabna anlatmt.
Ancak Hudeybiyede al konulup, umre yapamaynca, mnafklar hani Peygamberin (sav) ryas doru
kard, demeye baladlar. Bunun zerine Cenab- Hak u ayetleri indirdi:
Andolsun ki Allah gerekten Peygamberine o ryay hakkyla doru gsterdi. anma yemin
ederim ki inallah Mescid-i Haram'a gvenlik iinde balarnz kaztarak, krkarak korkusuzca
gireceksiniz! Ancak O, sizin bilmediiniz eyleri bildi de ondan nce yakn bir fetih verdi. (Fetih /27)
Kuran- Kerimde, Yusuf Aleyhisselamn zindana dtkten sonra bandan geenleri Yce
Rabbimiz (cc) yle anlatyor:
Onunla birlikte zindana iki delikanl daha girdi. Onlardan biri dedi ki ben (ryada) arap sktm
grdm. Dieri de, ben de bamn stnde kularn yemekte olduu bir ekmek tadm grdm.
Bunun tabirini bizlere haber ver. nk biz Seni gzel davrananlardan gryoruz dedi. (Yusuf) dedi ki;
size yedirilecek yemek gelmeden nce onun yorumunu mutlaka size haber vereceim. Bu (tabir ilmi)
Rabbimin Bana rettiklerindendir. (Yusuf /36,37).
Yusuf Aleyhisselam rya grenler mrik olduklar iin onlara Allahn birliini, putlarn batl
olduunu bildiriyor. Devamnda Cenab- Hak Yusuf (as)n yle buyurduunu beyan ediyor:
Evet, zindan arkadalarm (ryalarnza gelince) biriniz (daha nce olduu gibi) Efendisine
arap skacak; dieri ise aslacak ve kular onun bandan beynini yiyecekler. Yorumunu sorduunuz
i (bu ekilde) kesinlemitir. Onun bu tabiri de aynen gerekleiyor.
Yine Yusuf suresinde 45. ve 49. ayetler arasnda beyan edildii gibi, sultan ryasnda; Yedi
ark inein yedi semiz inei ayrca yedi yeil baak ve dier kuru baaklar grm, bunun tabirini
kimse yapamaynca Yusuf Aleyhisselam zindandan karlp ryay tabir etmitir. Bylece ktla kar
tedbir alnmtr.
Ey Rabbim, Sen Bana mlkten bir nasip verdin ve Bana ryalarn tabirinden bir ilim rettin.
Gkleri ve Yeri Yaratan Rabbim, dnya ve ahirette Benim velim Sensin! Benim ruhumu Mslman
olarak al ve Beni iyiler arasna kat! Dedi.(Yusuf /101)
Yine brahim (as) olunu kurban edeceini ryasnda grm ve bu hadise Kuran- Kerimde
yle bildirilmitir:
(Olu) Yannda koma ana gelince: Yavrum, Ben Seni ryamda boazladm gryorum.
Artk bak ne dnrsn? dedi. (ocuk da): Babacm Sana ne emrediliyorsa yap! Beni inallah
sabredenlerden bulacaksn! dedi.(Saffat /102)
Ryaya gerekten sadakat gsterdin. te Biz gzel davrananlar byle
mkfatlandrrz.(Saffat /105)
Kuran- Kerimden pek ok ayet ve hatta Kevser suresi Peygamber (sav) Efendimize ryada
indirilmitir. Bu gsteriyor ki Rahman ryalar Hak Teldan gelen mjdeler ve byk nimetlerdir.
imdi sizlere Peygamber (sav) Efendimizin rya hakknda sylemi olduu baz hadisi erifleri
de aktarmak istiyoruz:
Mminlerin Annesi Hz. Aie (r.anha) yle haber verdi:
Allah Resul'ne (sav) ilk vahyin balangc, uykuda doru (sadk) rya grmekle
olmutur. Grd her bir rya muhakkak sabah aydnl gibi apak meydana gelirdi (Mslim)
Rasulullah(sav)Efendimiz salih rya hakknda buyurdular ki:
Gzel rya mjdedir. (bni Cerir)
En doru rya seher vakti grlendir. (Beyhaki)
Peygamberlik mjdelerinden salih (iyi) ryadan baka kalmad. Mmin ryay ya kendi grr
veya bakalar onun iin grr (Mslim)
mam Buhari ve mam Malikin tahric ettikleri bir hadis-i erifte Rasulullah (sav) Efendimiz yle
buyurmular:
 Benden sonra peygamberlikten bir ey kalmaz, ancak salih ryalar mstesna
Efendimiz (sav) Hazretleri bir baka hadisi eriflerinde de;
Mminin ryas vahyin krk alt cznden bir czdr (Buhari) buyurmutur.
Yine Ebu Hureyre (ra) Hazretleri Peygamberimizin (sav) yle buyurduunu rivayet etmilerdir;
(Ahir zamanda) Kyamete yakn mminin grd rya asla yalan kmayacaktr. (Biliniz ki)
mminin ryas vahyin krk alt da biridir. Nbvvetin bir paras ise asla yalan olmaz
Ryann nemine binaen Rasulullah (sav) Efendimiz:
ftirann en by grmedii halde ryay grdm diye sylemektir (Buhari) buyurmutur.
Peygamber (sav) Efendimiz bir hadisi eriflerinde de ryalarn farkl konumlarda olabileceine
dikkat ekerek yle buyurmulardr:
Salih rya Rahmani, kark rya eytndir. (Buhari)
Yine bir baka hadisi eriflerinde;
Rya ksmdr; Bir ksm; demolunu zmek iin eytandan olan korkulardr. Bir ksm,
kiinin uyankken kafasn megul ettii eylerdendir, bunlar uykusunda grr. Bir ksm ryalar da var
ki onlar peygamberliin krk alt cznden birini tekil eder. (Muhtasar Ktb Sitte)
slam limleri bu hadise dayanarak rya olayn ksm zere snflandrmlardr. Birincisi
Rabb tarafndan dorudan doru veya bir melek vastas ile meydanda olan hak bir telkindir ki asl
rya budur. Buna Mbeirat denilir. Yahut ayet ve hadislerde getii zere Sadk Rya veya Salih
Rya denilir ki Allah tarafndan mjdelemek veya uyarmak amac kastedildii sylenmitir. kincisi
nefsin kendinden kendine doru olan bir telkindir ki mazide geirdii hatralarn dnlmesinden
baka bir ey deildir. Buna Kuranda Adas- Ahlam ad verilir. Karma-kark igdsel idrakler,
bilinaltna yerlemi duygular demektir. ncs eytn bir telkindir ki harici bir gizli tesirden
meydana gelir fakat yalan bir ar ve hayalden ibaret olur. Sadk ryann zdd olarak kabul edilir. Bu
da eytani Rya diye belirtilir. Bununla beraber btn bunlar nefiste ilmi olmasa bile, hissi bir
heyecan uyandrmaktan baka bir ey deildir.

Peygamber (sav) Efendimizi Ryada Grmek

Buhari ve Mslimin ittifakla naklettikleri pek ok sahabeden rivayet edilen u hadisi erifte:
Beni ryasnda gren Beni uyanklkta da grecektir. Zira Benim eklime eytan giremez. (Buhari)
Yine bir hadisi erifte yle buyurmutur:
Beni ryasnda gren hakikaten grmtr. Benim eklime eytan giremez. (Buhari)
Mminin grecei sadk ryalarn banda, Rasulullah (sav) Efendimizi ryasnda grmesi
gelir. nk Onun ryada grlmesi kesinlikle sadktr. Rasulullah (sav) Efendimizi ryada grmek
hakknda gelen hadisleri incelediimiz zaman grrz ki grlen bu rya hak bir ryadr.
mam Nevevi (ks) Hazretleri:
Rasulullah (sav)in grld rya nasl olursa olsun, hak bir ryadr. eytan Onun zahirde
cesedine giremedii gibi, ryada da ruhuna temessl edemez. Buna Allah- Tel asla msaade
etmez buyurur.
Sahabeler de pek ok kere Hz. Peygamberi (sav) ryada grmler ve farkl hadiseler cereyan
etmitir.
Hz. Ali (ra) Efendimiz bir gn unlar syledi:
Dn gece Hz. Peygamberi (sav) ryamda grdm. Ona kendisinden sonra Irakllardan neler
ektiimi syledim. Bunun zerine Bana yakn bir zamanda huzur ve rahata kavuacam vdettiler.
Hz. Ali (ra) Efendimiz bu ryasndan gn sonra ehit edildi.
Yine sahabeden bni Abbas (ra) yle anlatyor:
Bir gn gndzn ortasnda uykuya dalmtm. Ryamda Hz. Peygamber (sav)i grdm. st
ba toz toprak ierisinde idi ve sa sakal birbirine karmt. Elinde de bir kavanoz vard. Onun ne
olduunu sordum. Hseyin ve arkadalarnn kandr. Onu sabahtan beri durmadan topluyorum,
buyurdular. Gerekten de sonradan rendik ki Hseyin (ra) Benim bu ryay grdm gn ehid
edilmiti. (Hayat-s Sahabe)
stadmz (ks) Aziz Hz.leri;
Ryasnda Rasulullah (sav) gren kimsenin, uyand zaman kr namaz klmas iyi olur.
Zira bu tr ryalarn devamna iaret olabilir. Bunun iin byle bir rya gsterdiinden tr, kii kr
bbnda namaz klmaldr, buyurdular.
Hz.leri dnya gz ile Rasulullah (sav) Efendimizi grme nimetine eriemeyen evlatlarn rya
yolu ile bu nimete erimeye tevik ederdi. Nitekim Onun bu tevik ve telkinleri sayesinde, ahir
zamann fitneleri ile kararan dnyamz, zaman zaman lemlerin Efendisinin mbarek cemalinin nuru
ile aydnlanrd. Pek ok kardeimiz bu devlete ermilerdir.
 Bir gn Hazretlerine Avrupa seyahatinde iken, bir kardeimiz akam yemei esnasnda,
Rasulullah (sav)i ryada grmenin keyfiyeti ile ilgili soru yneltilir. Bu soruya bir mddet skt ettikten
sonra mbarek azlarndan u kelimeler dklr:
Bu yle bir haldir ki bir kimsenin Onun eklini tam olarak grp tarif etmesi mmkn deildir.
Zira O, Nur stne Nur olan Allahn Nur sfatnda fani olmutur. Ancak baz kimseler, O Nur bazen
ekli bir tarzda tecelli ettii zaman, eklini tanyabilirler. Yahut bazsna srekli grd tarzda grnr.
Bu sebeple gren kiinin kapasitesi burada nem arz etmektedir, buyurdular.
Bu da gsterir ki Rasulullah (sav) Efendimizi ryada grmek, kiilerin durumuna gre
deikenlik arz eder.
Yine bir hanm ihvanmz ryasnda Rasulullah (sav) Hazretlerini grr. Rasulullahn (sav)
sakalnn teni ile kesitii yerde yananda Allah (cc) lafznn yazdn grr. Hazretlerine bir sohbet
esnasnda ryasn anlatr. Efendi Hazretleri cevaben:
Allah hayrlara tebdil eylesin grdn rya dorudur kzm, bir yananda Allah (cc) yazldr.
Keke dier yanan da grebilseydin orda da Muhammed (sav) yazldr, buyurur.
Ryada Rasulullah (sav) Efendimizi gren kimsenin, Yakaza halinde de grmesi ise Tasavvuf
ehli katnda Rabta ve Murakabe annda, Rasulullah (sav) Efendimizin grlecei kabul edilmi bir
grtr.

TASAVVUF / Allahla nsiyet

Allahla nsiyet

Ey kendisinden bakasna hamd edilmeyen ve hayrn sadece kendisinden beklendii, her eyin evveli
ve ahiri, zahiri ve batn, Hayy ve Kayyum, celal ve ikram sahibi olan Hz. Allah, hamd ve sena ancak
Sana mahsustur.
Salt ve selam, hak din zere ve btn insanlara hidayet kayna olarak seip gnderdiin sekin
kulun ve resuln olan Efendimiz Muhammed (sav)in zerine olsun. Onun emirlerini yerine getirip Onu
nder kabul edenler mesut, Onun emirlerinden yz evirenler ise rahmetten mahrum kalm
kimselerdir.
Yine salt ve selam Onun line, ashabna, etbana ve kyamete kadar Onun snnetine tabi olanlara
olsun

Marifet aac tefekkr,

Gaflet aac cehalet,
Tvbe aac nedamet,
Muhabbet aac ise infak ve isar suyu ile sulanr.
Her kimin sevinci Hakkn gayrsna olursa, bu sevin onu gam ve kedere srkler. Rabbinin
hizmetinde bulunmayan kiiyi Allah yalnzlk iinde brakr.
Allaha olan nsiyetin alameti, evliyaullah hazerat hari btn mahlkata kar yabanclamak ve
onlara bir trl alamamaktr.
Nefsine uyan kii, ehevi arzularna, heva ve hevesine esir olup onlarn emirlerine boyun emitir.
Allah byle birinin kalbine faydal eylerin domasn artk haram klmtr. Byleleri, Allahn kelamn
dillerinden drmeseler bile, ondan hi haz almazlar. nk Allah- Tel: Yeryznde haksz yere
byklk taslayanlar, ayetlerimden yz evirteceim (Araf,7/146) buyurmaktadr.
Tasavvuf gzel ahlaktr. Gzel ahlak ise, nefse deer ve kymet vermeyip onu kendinden aa olan
kimselerin hizmetine sevk etmektir. Tasavvuf, her hali kontrol etmek, edebe sarlmaktr.
Salihlerin edebiyle edeplenenlerin, kurbiyyeti artar. Sddklarn edebiyle edeplenenlerin ise Allahla
nsiyeti artar.
Gafletlerin en by, kiinin Rabbinden Onun emirlerinden ve muamele edebinden gafil olmasdr.
Aklllarn en dorusu; tevfike uygun olan akl; taatlarn en kts; ucuba sevk eden taat ve gnahlarn
en hayrls; ardndan tvbe edilip pimanlk duyulan gnahtr.
Ftratn getirdii huylara insann taklp kalmas, hakikatlere ulamasna engel olur.
Kulluk drt hasletle gerekleir. Bunlar; ahde vefa, Allahn koyduu snrlar koruma, olana rza ve
nimetler elden gittiinde sabr gstermektir.
Takvann hem zahiri hem btni yn vardr. Zahiri yn, Allahn koyduu snrlar muhafaza, batni
yn ise, ihls ve niyettir.
Kulluk krk kalp ile boyun emektir.
Tevazu, her zaman hakk kabul etmektir.
Marifet eydir; Hibe, hay, nsiyet.
nsiyetin alametlerinden biri, Allah ile kul arasndaki perdeleri kaldrmaktr.
Muhabbet, devaml nefsi knamaktr.
Eer nefsin, kalbinin sesine kulak vermiyorsa, hikmet ehli kiilerin meclisine devam ederek onu terbiye
et.
kr, nimeti bahedeni bilip hatrlamak suretiyle nimetlerden istifade etmektir.
Drt byk haslet sahibi vardr:
Bunlar ilmiyle amel eden lim, yapt ilerin hakikatini konuan arif, Allahn emirlerini, hibir sebebe
dayal olmakszn sadece Onun rzas iin yerine getiren kimse ve kendisinde agzllk bulunmayan
mriddir.
Semadan yere inen hikmet, kalbinde u drt haslet bulunan kiilerde yerlemez:
Dnyaya meyledip yarn endiesi tayanlar, devlet adamlarn sevip onlara yaknlama arzusu iinde
olanlar, dnya ehlini beenip onlara gpta edenler ve ihvana haset edenler.
Kendisine afiyet nedir? diye sorduklarnda: Afiyet drt eydedir: Bunlar da, bidat karmayan din,
deerini azaltacak bir afete uramayan amel, iinde dnyevi megaleler bulunmayan bir kalp ve
ehvetin esiri olmayan bir nefistir. diye cevap verdi.
Mridin nefsine aldanmasnn en byk alameti, kendini helake srkleyecek eylerle megul
olmasdr. Kim nefsini ktlklerden koruma hususunda geveklik gsterirse, heva ve hevesi, onu
nce helak ve metinden uzaklatrr. Bylece o, aldanmlardan olur. Ayrca, gzel amellerini insanlara
arz edip de, kendisine ahdamarndan daha yakn olan Allaha kar kt amel ilemekten geri
kalmayan kiinin heva ve hevesi, onu Hakkn rahmetinden mahrum eder.
Azalar ve kalbiyle Allaha isyan edip de, daha nce yapt gnahlara dnmemek zere sadece diliyle
zr beyan eden kii, ne kt bir kuldur.
Mahlkat kendi yarglarnla deerlendirme ve kendini, mminlerin yarglaryla deerlendir ki onlarn
faziletini kendinin de eksikliini anlayasn. Birinin fitneye dtn zanneden kii, asl kendisini
fitneye drmtr.
nsanlarn en hayrls, Mslmanlara yardm en ok olandr.
Ayplarn gren kii, kendisini bakalaryla denk gstermekten kurtulur.
Tasavvuf; varlklar Yaratcnn gzyle grebilmektir.
Noksanlklara gzn kapatan kii, btn eksikliklerden mnezzeh olan Cenab- Hakk mahede
eder.
Nur, kalbin mertebelerinden biri olan srr kaplaynca uzuvlarndan hep iyilik sadr olur.
Dnya, kendisine yneldiinde onu megul eden, kendinden yz evirdiinde ise, dnyann hasretiyle
yanan kiiye yazklar olsun. Akll kii, dnya kendine yneldiinde onu megul eden, kendinden
uzaklatnda ise, ona hasret duymayan, meyletmeyen ve iltifat etmeyendir.
Akll kiinin u drt eyi muhafaza etmesi gerekir: Bunlar; emanet, sdk, iyi bir kardelik ve srdr.
Nefsinin ihtiya duymad bir eyi kendisi iin gerekli gren kii, asl ihtiyalarndan birini elden
karm olur.
Kalbin temizlii ancak, Allah- Telya olan halis bir niyetle, bedenin temizlii de ancak Allah
dostlarna hizmetle gerekleir.
ehvet eytann gemidir. Kim onu boynuna takarsa kulu ve klesi olur.
Mritte u vasf bulunur. lmeyecek kadar yemek, zaruret halinde konumak ve ihtiya halinde
uyumak.
Arif Allah- Telya ancak u eyle ulaabilir, ilim, amel ve halvet.
Gerek tevekkl sahibi, kendi geimini temin etmek suretiyle bakalarna yk olmaz, kendisine
ihsanda bulunana kul kle olmayp, kendisine gelebilecek her hangi bir nimeti engelleyeni de
ktlemez. nk o, gerekte nimeti veren ve alann Allah olduunu bilir.
Allaha ulamak; cahillerden uzaklama, limlerle sohbet, ilimle amel ve zikre devam ile elde edilir.
Ahiret tercih edildii zaman, dnya ahiret iinde kaybolur. Allah zikretmek n plana ktnda ise,
hem dnya hem de ahiret, bu zikrin ierisinde fena bulup kaybolur. Gerek manada zikredilmeye
balanldnda, kul da zikir de yok olur. Ortada sadece sfatlaryla Cenab- Hak kalr.
Marifet, Allah- Telnn Rabb, kendinin de kul olduunu hakkyla bilmendir. Ayrca herkesin rzkn
verenin ve her eyin evvelinin Allah olduunu idrak etmendir.
Allah- Tel mahlkat, zenginlii kendinden arayan kimsenin emrine verir. Kim, Fakr adabna
riayetle ihtiyalarn Allaha arz ederse, Allah da onu, btn ihtiyalarndan mstani klar.
Kalp safiyetinin temelinde, g ve kuvvetten uzak kalmak, yani acziyeti itiraf etmek vardr.
Allahtan uzaklatran elence ve mziklere meyleden kiinin kalbinden Allah korkusu kar. Allah
korkusu ise, nefsan arzular kalpten uzaklatrr ve insan gafletten kurtarr.
Tevazu itaatle, eref tevazuyla, stnlk takvayla, hrriyet ise kanaetle elde edilir.
Allah- Tel, gnah ilemeye devam ettii halde Allaha tvbe ve istifar eden kimseyi, hakiki
tvbeden ve kendisine ynelmekten mahrum brakr.
Kiiyi Rabbine ulatracak bir yol bulunduu halde hayatn Ondan uzak srdrenlere aarm. nk
Allah- Tel hazretleri: Rabbinize ynelin ve Ona teslim olun (Zmer/39-54) buyurmaktadr.
Ruhlar, huzur halinde yaratlm olup, srekli huzur ve mahede makamna ykselirler. Cesetler
ise, bozuk ve bulank eylerden yaratlm olup srekli bozukluuna dnmek ve ondan faydalanmak
ister.
Evliyaullah, yumuak kelamlar, gzel ahlaklar, gler yzleri, cmertlikleri, itirazlarnn azl,
kendisine zr beyan edenlerin zrlerini kabul etme ve ister kt ister iyi olsun mahlkatn tamamna
efkat gstermeleriyle tannrlar.
Kim Allah- Telya tevekkl ederse, Allah- Tel onun kalbine hikmet yerletirir. Kalbini megul
eden her eyi kalbinden karr ve bir anda onu arzu ettii eye ulatrr.
Allah dostlarnn keramet ve vasflarndan birisi de avamn isyan ettii kadere rza gstermeleridir.
Allah korkusu, kalpte byk bir tesir gsterir. Bu tesir, kiini zahirinde yani d leminde dua, tazarru
ve inkisar eklinde grlr.
Allaha sevap umarak ve azabndan korunmak iin kulluk yapann hafif, hakir ve tamahkr olduu
ortaya kar. Kiinin, her hangi bir beklentiyle Allaha kulluk etmesi ne irkin bir eydir.
Allahtan baka eylerle teskin olan, yani huzur bulan kii, Allah- Tely unutur ve terk eder. Allah ile
huzur bulan kii ise, Onun dndaki eylerle huzur aramaya ynelmez.
Allahn kullarndan raz olmasnn alameti, kulun itaatte canl ve gayretli davranmas, masiyette
ekingen bir tavr sergileyip gnahtan uzaklamasdr.
Velilik iddiasnda bulunan, kerametini ortaya koyar, Asl veli ise, kerametini ortaya koymayp kerameti
kendinden sadr olandr.
Fakr ahrarn libas, el-gna billh (Allahla zengin olmak) ise, ebrarn libasdr. Fakirle arkadalk
edecek kii onlarla, kalp huzuru cmertlik, sadr genilii, zorluk ve kolaylkta hakk kabul etmek zere
arkadalk etsin.
Kiinin kendisinde meydana gelen hallere taklp kalmamas, Allaha ulamasna sebep olur.
Arzu ve isteklere sabreden kii, Allahn fazlndan mit kesmesin.
Allah demolunu gaflet vasfyla yaratt, ehvet ve unutkanlkla terkip etti. Bunlar birer gaflettir.
Ancak bu gafletten, Allahn kendisine merhamet edip uyank kld kullar uzaktr. Allaha en yakn
olan insanlar, aczini, basitliini, zayfln itiraf eden ve Allaha kar son derece hay ve tevazu sahibi
olanlardr.
En ok hsrana urayanlar ise, insanlara gzel amellerini gsterip de kendisine ahdamarndan daha
yakn olan Allaha kt amellerini sunmaktan geri kalmayandr.

TASAVVUF / Nefis Meratiperleri

Tarikatlarn bir ksmi ruh yoluyla bazs da nefis yoluyla gitmektedir. Ruhun ne olduunu daha
nce aklamtk. imdi ise nefis kavramndan bahsedeceiz. Nefisle cihad dinimizin nem verdii
konulardandr. Tarikatlarn ak (cehri) zikir yapanlar nefsi n plana alarak eitimini yaparken, kapal
(hafi) zikir yapan tarikatlar da ruhu ne alan metodu uygulamlardr. Nefs eitimi n plana alan
tarikatlara Tarik-i Nefsaniyye denir. te bu tarikatlar nefsi yedi mertebeye ayrmlardr:
1.Emmre, 2.Levvame, 3.Mlhime, 4.Mutmainne, 5.Radiye, 6.Merdiye, 7.Sfiye
Bu yedi nefis mertebesinin her biri ayet ile sabittir.
Nefsimi temize karmyorum. nk nefis ar ekilde ktl emreder
(Yusuf/53) ayetinde Allah Tel Hazretleri Nefsi Emmreden bahsetmektedir.
Kendini knayan (pimanlk duyan) nefse yemin ederim (Kyamet/2) ayetinde ise Nefsi
Levvameden bahsetmektedir.
Ona (nefse) bozukluunu ve korunmasn (isyann ve itaatini) ilham edene yemin olsun
(ems/8) ayetinde Nefsi Mlhimeden bahsetmektedir.
Nefsi Mutmainne, Nefsi Radiye ve Nefsi Merdiyeden ise toplu olarak yle bahsedilmektedir.
Ey huzura kavumu nefis (insan)! Sen Ondan honut, O da senden honut olarak
Rabbine dn. (Sekin) kullarm arasna katl ve cennetime gir. (Fecr /27,30)
Mrid-i kmiller bu yedi nefsin her birini bir esma ile terbiye ederler.
Ruh konusunda da belirttiimiz gibi insanolunda iki ruh vardr. Bunlara rh-u sultaniye ve rh-
u hayvaniye diyorduk. Ruh-u sultaniyenin zevki; zikir ve fikir, ibadet ve itaattir. Ruhu hayvaniyenin
zevki; yiyip imek, giyinip kuanmak, yani zahirde insana zevk verecek ne kadar ey varsa onlarn
hepsinden sefa ve kuvvet bulmaktr. Bu iki ruh, vcut lkesinde hkmet kurar ve hkmederler. Birinin
sfat dierine aykr olduu iin, daima muharebe ve mcadele ederler. Ruh-u hayvaniyenin asl
SIFAT-I EMMREdir ki ona NEFS ad verilir. Bu sfat Allahn (cc) Celal sfatna mahzar
olduundan daima Hakkn rzasna uymayan eylerden lezzet ve kuvvet bulur.
Ruh-u sultaniyenin de asl SIFAT-I SAFYEdir ki ona SIFAT-I NSAN ad verilir. Bu sfat
Cenab- Hakkn Cemal sfatna mahzar olduundan, daima Allahn rzasnda olup, bir adm ayrlmak
istemezler.
Kulun Allah (cc)a vuslat bulmas ancak bu nefis meratiplerini atktan sonra gerekleir. Bu da
bir mrid-i kmilin terbiye ve kontrolnde yaplabilir.
Bizlere hayatmzn her noktasnda k tutan stadmz (ks) Hazretleri bu yedi nefis
meratibini ve bu makamlarda bulunan insanlarn nelere dikkat etmesi gerektiini, tehlikelerini ve
keyfiyetlerini bizlere yle anlattlar:

1. NEFS- EMMRE

Kulu, Rabbinden uzaklatrarak ktlkleri ilemeye tahrik eden en sfl durumdaki isyankr
nefistir. "Emmre" ok emredici demektir. Bu sfata haiz olan nefsin yegne maksad, hev ve
heveslerini lszce tatminden ibarettir. ehvetin esiri, eytann avnesi olmu; keyfine, zevkine,
gnaha dkn olan nefstir.
Nefsin dknlkleri ve ar istekleri demek olan ehvetlere kar herhangi bir mcadele
gstermemek, onun arzularna tbi olarak eytann yoluna uyup gitmek de, nefs-i emmre seviyesinde
bulunan kimselerin ahvalinin cmlesindendir.
Aslnda nefs-i emmre, sahibine kar eytandan bile tehlikeli olabilmektedir.
Nitekim bu hususu bn-i Ataullah el-skender Hazretleri yle izah eder:
"...Sen asl nefsinden kork! O nefs ki senin aleyhine alr. stelik lnceye kadar da
sahibinden hi ayrlmaz. Oysa eytan bile hi olmazsa Ramazan aynda insandan ayrlr. nk
Ramazan'da eytanlara kelepe vurulur. Fakat buna ramen Ramazan aynda da devam eden
cinayet, hrszlk ve ahlkszlk vakalar, eytann kandrmasndan deil, nefsin azdrmasndan ileri
gelmektedir". Cenab- Hakk'n:
"Muhakkak ki nefs, ktl iddetle emreder" (Yusuf /53) ayet-i kerimesindeki beyan, bu
mertebedeki nefse dairdir.
Dier taraftan insann manev lemdeki mevkisi itibariyle nefs-i emmre, hayvanat ierisindeki
zehirli ylana tebih edile gelmitir. phesiz ki byle bir tebihle, nefsin tehlikelerine ve feci afetlerine
dikkat ekmek murd edilmitir.
te bu nefsi emmrenin kt ve irkin sfatlar, ehli tasavvufun grne gre yedi tanedir:
1. Hevdr. (Arzu, heves, ihtiras, muhabbet, nefsin haz ettii eyler)
2. Gazaptr. (fke, hiddet, kzma)
3. ehvettir.
4. Hrstr.
5. Buhldr. (Cimrilik, hasislik)
6. Ucuptur. (Kendini ok sevme, yaptklarn beenme, bencillik, gurur, bakalarn hor ve
hakir grme)
7. Kibirdir.
Nefsi emmrenin bu yedi kt ve irkin sfatn gidermeye de, aada sayacamz yedi ey
sebeptir. Bu sayacamz yedi ey, btn ehli slamn gzlerini ve gnllerini aan yedi hayrl ve
faydal itir.
1. Alktr.
2. Susmaktr.
3. Az uyumaktr.
4. Halk iine lzumundan fazla karmamaktr.
5. Daima LA LAHE LLALLAH demektir.
6. Mrid-i kmile erimek, elini tutmak ve tvbe edip ona teslim olmaktr.
7. Mrid-i kmilin iradeti altnda olmak ve Onun emri altnda bulunmaktr. (Onun her emrine
itaat etmektir)
Bu yedi ey yukarda saylan yedi irkin ve kt sfat gidermee, yani nefsi emmrenin
fenalklarn iyilie, iyi ve gzel ahlka evirmeye sebeptir.
stadmz (ks) Hazretleri buyurdular ki:
 Bu nefis hem fskta, hem mnafkta hem de kfir insanda olur. Nefs-i emmrede olan insan,
btn ktlkleri iler, zina eder, iki ier, adam ldrr, kumar oynar. Ne kadar kt iler varsa
hepsini nefsi ona yaptrr. Nefsi nasl isterse o ekilde hareket eder. te bu nefis, nefs-i emmre olan
nefistir ki kiinin bu makamda iman ile gitmesi pek mmkn olmuyor, Allah muhafaza eylesin.
Peygamber (sav) Efendimiz;
Ya Rabbi! Ne olur, gz ap kapayncaya kadar Beni nefsime brakma buyuruyor. te
nefs-i emmredeki insan, ahirette azab elime duar olur. Bu nefis mertebesi, hayvan belki hayvandan
daha ktdr. nk o kimsenin ruh-u sultnisi nefs-i emmreye teslim olmutur. Bir insanda eer bu
sfat bulunuyorsa hemen kurtulmaldr.
Nefs-i emmrede ruh-u sultn, tamamen ruh-u hayvannin esiri hline gelmi, insanlk sfat
kaybolup hayvanlk sfat hkim olmutur. Bu gibi kimseler hakknda ayet-i kerimede Cenab- Hakk
yle buyurur:
"Andolsun Biz, cinlerin ve insanlarn birounu cehennem iin yaratmzdr. Onlarn
kalpleri vardr, onlarla anlamazlar. Gzleri vardr, onlarla grmezler. Kulaklar vardr, onlarla
iitmezler. te onlar hayvanlar gibidir; hatta daha da aa seviyededirler. te asl gafiller
onlardr." (A'rf /179)
Byleleri, dehetli gaflet tuyan iinde hl Allahn merhametine gereinden fazla gvenerek
kendilerini avutur, gnahlara devam ederler. Cenab- Hakkn azabndan emin olmu gibi:
Canm, haram haram bilerek ilemek kfre gtrmez ya! Nasl olsa bir gn tvbe ederim!
dncesi iinde bo tesellilerle oyalanr dururlar.
Hlbuki Cenab- Hakkn ikaz ne byktr:
Ey insanlar! Rabbinize kar gelmekten saknn. Ne babann evlad, ne evladn babas
namna bir ey deyemeyecei gnden ekinin. Bilin ki, Allah'n verdii sz gerektir. Sakn
dnya hayat sizi aldatmasn ve eytan, Allah'n affna gvendirerek sizi kandrmasn. (Lokman
/ 33)
te bu ve benzeri dnceler, aslnda gnahlarn kolaylkla irtikp edilmesini salamak ve
bunu normal gstermek isteyen nefs ve eytann sinsi fsltlardr.
Bu yzden aklselim sahibi her mmin, nefs-i emmre ile dim bir cihad halindedir. Bu cihtta
akl ve irade klcn, gaflet knna sokmaktan daha byk bir ziyan dnlemez. Zira nefis, pek ok
ulvliklere mazhar olan nice kimselerin, bir anlk gafletlerinden istifade ile ebed hsran ve
bedbahtlna sebep olmutur. Ancak Allahn yardm edip koruduu ihlsl kullar bundan mstesnadr.
Tarikat ehlinden Nefs-i Emmrede bulunan talibe nefsi srekli ilham edip vesvese verir ve
onu kkrtr. Bu kkrtma ve isteklendirmesini ok acele yerine getirmek, szn ve sevgisini
geirmek ister. Fasit maksadn byle acele acele yaptrmak ister, birini yerine getirdikten sonra bir
baka suretle bir ikincisini de kkrtr. Bylece bir murad olduktan sonra bir ikincisi, bir ncsn
hazrlar. Amma bir murad yerine getirilmezse, yz yl mr olsa, baka bir murada daha balamaz.
Bu nefis meratibinde olanlar zikirden ve fikirden asla lezzet almazlar. Her an ve her nefes i
darlndan kurtulamazlar. Fiillerinin ou nehyedilen eylerden olur. Krs dibinde alarlar, kek
nnde oynarlar. Kendilerinden zuhur eden gnah ho grrler. Bu yzden tvbekr olmazlar.
Zikirlerinde ve fikirlerinde asla sebat etmezler.
Tarikat ehlinden nefs-i emmrede bulunan talibe, eytan da vesvese verir. Alametleri de
unlardr:
eytan, bir eyi ilka eder. nler, ona uymazsan bir bakasn ilka eder. Ylmadan, yorulmadan
bu telkinlerini tekrarlar. Fakat yine de murad ilk ilka etmek istedii eydir. Eer bin kere men etsen,
bin trl ekle sokar ve yaptrana kadar urar. er suretinde baaramazsa, hayr suretine koyar. lk
ilka etmek istedii eyi yerine getirebilmek iin o kadar azmeder ki trl trl ekle sokar ve hsl
ettirmeye alr. Muvaffak olamazsa dahi arkasn brakmaz ve terk etmez. Yavuz ve haar bir
kpekten kurtulmak isteyen kiinin, onun sahibine snmas gerektii gibi, eytani ilhamlardan
korunmak iin de Hakk Tel'ya snmak gerekir.
Yalnz, eytn vesvese ile nefsn vesvese arasnda bir fark vardr. Nefsn olan, kt bir fiili
yaptrmak iin hemen vesvese verir. Kt maksadn trl trl ekillere koyarak aldatmak bilmez. u
var ki acelecidir ve istediini almadan terk etmez.
Hlbuki eytan, vesvesesini trl trl suretlere koyarak, talibi hak olanlara arz ettiinden, talibi
miskinin bundan kurtulmas gayet zordur. Allah- Telnn ltfu ve meayhn yardm olmadan bu
durumdan kurtulmak imknszdr. eytan, kiiyi ibadete ve hayra klavuzlarsa dahi yalandr ve
inanmamak gerekir. Yoksa bala zehir katan gibi yle oyunlar oynar ki hayra erri katar, erri saklar ve
nce hayr gsterir. Maksad, talibi kendisine uydurmak ve dnyadan imansz gitmesine sebep
olmaktr. Bundan dolay meayh:
Dileimizle cennete gidemeyiz. Ama, hak dileiyle cehenneme gideriz, buyurmulardr.
 Talip nefsn ve eytni vesveseleri bylece bildikten sonra, bunlarn erlerinden emin olmak
iin daima riyazet ve mcahede ile megul olmaldr.
Gavsl Azam Hazretleri:
eytan, bir gnde yetmi trl ekilde yetmi kere hacca davet etti buyurdular.
te nefsin ve eytann vesvesesi ile ruh-u sultnnin hkm tamamen ortadan kalkar ve nefs-i
emmrede bulunan salik, mrid-i kmil elinde olursa, Onun Kutsi kuvveti bereketiyle ksa zamanda
nefs-i levvameye tebdil olur. Salik, mridinin szn dinler, verdii dersi ekerse, ona KELME-
TEVHDi telkin ederler.

TASAVVUF / Nefis Meratipleri (2.Blm)

NEFS- LEVVAME

Nefs-i emmaresini pimanlkla hesaba ekip, onun irkin hl ve hareketlerinden kurtulmak iin
gayret gsterenler, Nefs-i Levvmeye doru mesafe alrlar. Byle kimseler, nefs-i emmredeki gibi
"nasl olsa Allah affeder" dncesiyle avunma gafletinden nispeten arndklar iin, kendilerini teselli
edemezler. Bu sebeple de nefislerini knar, pimanlkla tvbe-istifar ederler.
Levm etmek, knamak ve ayplamak demektir. Nefs-i levvme; yapt ktlklerden, Allah'n
emir ve yasaklarna kar gsterdii ihmal ve kusurlardan pimanlk duyarak vicdan muazzeb olan ve
bu sebeple de kendisini iddetle knayan nefistir. Bu mertebede olan kii, nefs-i emmredeki fiillerin
bazlarndan tvbe edip kurtulmutur. Yani gafletten bir nebze syrlm ve gnah arzusu azalmtr.
Ancak bu hisler yeterince olgunlamad iin dayanamayp tekrar gnahlara dmekten de kendini
kurtaramaz.
Ruh-i sultan, hayvan ruhun esaretinden kurtulup ondan ayrld iin, gnahlarn hemen
akabinde pimanlk zuhur eder. Kul nefsini knar ve istifarda bulunur. Ancak nefis, henz malup
edilemediinden tvbede tam olarak sebatkr olunamaz. Byle kimseler, ktlklerden vicdanen
rahatsz olsalar bile, hariten gelen menfi tesirleri reddedebilecek dirayet henz kendilerinde
gelimedii iin gnahlardan kurtulamazlar. Mesel arkadalarn kramad iin onlarla birlikte
gnaha dalmak gibi.
Byleleri, ekseriya yapt hasenat ile mesrur, iledii seyyiat ile de mahzundur. ehev
arzularn taknlklarndan kendini korumaya ve onlara direnmeye almaktadr. Tvbe temaylleri
kuvvetlenmitir. Kalbin nuruyla bir miktar nurlanm ve o lde de gafletten uyanmtr.
Bu kimselerin, Allah- Tel'nn emirlerine ballkta ve Salih amellerinde oalma grlr.
Amelleri ekseriyetle Allah iindir. Ancak lh ilhamlarn bahettii huzur ve skna tam manasyla
kavuamadklarndan, Allah iin yaptklar slih amellerinin halk tarafndan bilinmesini de iten ie
isterler. Yani nefs-i emmrenin baz kt huylar devam etmekte, ancak kul bu hlinden dolay kendini
knamaktadr.
Nefsin vasl olduu bu merhalenin ismi, Kur'n- Kerimdeki:
Levvme (pimankr) nefse kasem ederim..."(Kyamet/2) ayetinden gelmektedir.
stadmz Bu nefis meratibinde olanlar iin buyurdular ki:
Bu, nefs-i levvamedeki kii zikre devam eder, namazn klar, arada bir iki ier, gnah iler,
piman olup; aman keke yapmasaydm, der ve kendini levm eder. Evine gelir aslan kesilip, hanmn
dver, ocuklarna eziyet eder. Bazen de piman olup kuzu gibi olur. Onlar ne derlerse desinler sesini
karmaz.
nsann kendi nefsini levm etmesi, yani onu iddetle knamas, srf kuru szlerle vuku
buluyorsa, bunun umulan neticeyi hsl etmeyecei aikrdr. Zira levvme ve emmre mertebeleri
arasnda gayet hassas ve ince bir snr vardr. Kiinin, nefsini azck levm etmesi (knamas) sebebiyle
iinde bir kibir hli beliriyorsa, orada hl gizli de olsa nefs-i emmrenin hkmranl devam ediyor
demektir.
Ayet-i kerimede Cenab- Hakk:
"Andolsun ki insan Biz yarattk; nefsinin kendisine fsldadklarn da biliriz. (Zira) Biz
ona ah damarndan daha yaknz" (Kaf /16) buyurmaktadr.
Bu itibarla insan, nefsini levm ederken bile, nefs-i emmrenin gizli desiselerinden ve kendisini
emniyette hissetmek gafletinden iddetle itinp etmelidir.
Tvbede sebatkr olup kt fiillerden arnabilmek, ancak manev terbiye ile mmkndr.
Levvme mertebesindeki nefis, ayet manev terbiye altnda ve slihlerle birlikte bulunuyorsa kt
fiillerden kurtulur. Frsat bulunca bunlara tekrar dnmez. Ancak kalpte; kin, haset, kibir gibi baz kt
huylar kalr.
Tevecch artar ise eyhini mahede eder hatta peygamberimizi de mahede eder. Nefsine
uyar da gerilerse belki eyhini grr ama daha nceki ald lezzeti ve tad bulamaz. Bu halini devam
ettirirse Sfat- Mlhimeye geer. Fakat bu nefis mertebesi emmareye yakn olduu iin ona atlamak
da ok kolaydr. Bu nefis ikiyzldr bir yz Nefs-i Emmareye dier yz Nefs-i Mlhimeye
bakmaktadr.
Levvamede bulunan salikin esmas ayet stad verirse ismi CELALdir.
Levvame ve mlhimede bulunan saliklere tecelli ihsan olunur. Bu tecelli sebebiyle statlarn ve
Peygamberimiz (sav)i ryalarnda grrler. Ancak hakiki tecelli nefs-i mutmainne de oluur. Daha
sonra zikre devam ettike Nefs-i Mlhimeye kar.

NEFS- MLHME

Nefs-i emmreden pimanlk duyarak nefs-i levvmeye ykselen mmin, bu merhalede de

tvbe, istifar, gnahlardan saknmak, manev irada gnl vermek ve baz nefis mchedeleriyle
Mlhime mertebesine vasl olur.
Bu mertebede kul, Allah'n ltfuyla, hayr ve erri hassas bir surette ayrt edebilme ve ehev
duygularnn arlklarna direnebilme dirayetine kavuur. Kalbi Allah'tan gafil klan her eyden
uzaklar. Artk halk nazarndakinden ok, Hakk katndaki mevkisinin endiesiyle dolar. Bu mertebede,
imann hakikatleri kalpte inkiaf halindedir.
Nefsin bu mertebesinin Mlhime tabiriyle ifade olunmas da Kur'n- Kerimdeki:
"Nefse ve onu yaratl maksadna uygun olarak ekillendirip, ona fcur ve takvasn
ilham edene andolsun!" (ems /7,8) ayetlerinden gelmektedir.
stadmz Hz.leri bu nefis meratibinde olanlar iin buyurdular ki:
Allah ve Resuln sevmeye balar, Allah-u Tel Hazretlerini ok zikreder. Arkadalarn
grmeden yapamaz, hep onlarla olmay ister. Ryalar sahiha olur.
Akam grm olduu ryay, sabahleyin olunca aynen yaar. Gece ryasnda, falanca
arkadann yanna gittiini, onunla sohbet ettiini grr. Sabah kalkar, ayn gece grm olduu gibi,
gndz o arkada ile beraber olur. Bu makamda bazen gybet yapar, bazen gnah segairler iler
ama yine de tvbe eder.
Bu nefis mertebesi Levvame gibi deildir. Zira kii bu nefis mertebesinde tvbe eder fakat frsat
geince kendisini tutamayarak bir daha ilemesi vuku bulmaz. nk nefis bir derece daha ruh-u
sultann hali ile hllenmitir. Artk salik tvbesinde sabit olarak durur. Fakat kuruntularndan ve
tereddtlerinden kurtulamaz. Teslimiyette sebat bulunmadndan, ok zaman tutukluk ve skklk
iinde olur. Bu nefis mertebesi de ift yzldr bir adm ilerisi Nefs-i Mutmainneye bakarken bir
gerisinde de Nefs-i Levvame bulunmaktadr ve burada ruh-u hayvaniyenin oyunu ok olur. Her ne
kadar ruh-u sultan etkisini gsterse de daha henz ruh-u hayvan iktidardadr. Salik bu nefis
mertebesinde mnda balar, baheler, nehirler ve rmaklar grmee balar. Bazen ku gibi uar. O
zaman salike ismi HU telkin olunur. Bu nefis mertebesinde bulunan salike, gzel ahlakla ahlakn
deitirmek iin nefse kar koymak ve mcahededen baka, zikir klc da lazmdr. Bu da kendi
kendine olmaz, Mrid-i Kmile muhtatr. Teslimi klli ile ona teslim olursa zt onu Nefs-i
Mutmainneye atlatr.

NEFS- MUTMANNE

Bu makam dervilik makamdr. Manen kii bu makama kadar insan deildir. Bu mertebeye
erince insanlk sfat onda oluur. Zht ve takva ehlinin ulaaca en yksek mertebe Sfat-
Mlhimedir. Burada tarikat ehli haricindeki insanlar ktleme yoktur. Sfat- mlhimenin yle bir
noktas vardr ki o da ok yksek bir makamdr. Fakat burada tarikat ehlinin hakl olduu bir durum
vardr ki o da nefsi mutmainneye mrid-i kmil olmadan klamaz olduudur. nk insanin nefisle
mcadelesi ancak burada kemale erer. Bu noktadan sonra bir mrid-i kmilin terbiyesi
gerekmektedir.
Bu sylediklerime delil udur ki dalarda kendi kendine yetien aalarn meyveleri yenmez.
Yense bile lezzeti olmaz. Ham ahlt gibi yiyenin boazna durur. Fakat bir bahvan onlar yerinden
skerek, kendi bahesine dikse, budayp alasa yle bir meyve aac olur, o kadar lezzetli meyveler
verir ki, ilk hali ile arasnda byk farklar olur. te onun gibi bir mrid-i kmilin elinde olan da byle
deiir.
Nefsi mutmainne de dervie ismi HAY telkin olunur. Dervi bo kald zaman srekli bu zikri
yapar. Bu makamda kii gayet cmert olur. Dost yoluna btn mlkn vermeye raz olur. eyhine,
l ykaycsnn elindeki l gibi teslim olur. Dervite lh ak gnden gne artar gnden gne artar.
Kalp rikkati artar. Her an dost izini gzler. Gzya adeta su gibi olur. Btn fiilleri iyilik ve gzellik ve
ahlklar da stn ve temiz ahlk ile belli olur. Taraf lhden yle bir hl ihsan buyurulur ki, ilerini
iradesiz olarak Hakka teslim etmilerdir. badetleri itaatleri Allah- Telnn rzas iindir. Allah ile
beraber olma anlamna gelen Huzuru Mallah kiiye hal olur. yi bilin ki, Allah- Telnn velileri
(Dostlar) iin hibir korku yoktur. Onlar, mahzun da olacak deillerdir ayeti kerimesi ile tebir
olunur.
te, bu makama geldiinde Allah-u Zlcell Hazretlerinin dostu olur, rci hitabna mahzar
olur.
Bu mertebede kt ve irkin vasflar, yerini gzel ahlka terk etmitir. Davran olgunluunda
zirveyi tekil eden ve btn beeriyete numune olan Hazret-i Peygamber (sav) Efendimizin yksek
ahlk, tarifsiz bir zevk ile gzelce yaanmaktadr. Kulun kalbi, sabr, tevekkl, teslimiyet ve rza ile
talanmtr.
Byle kimselerin gnlleri daima Hakk'n zikriyle meguldr. Ahkm er'iyyenin batnna da
vkf olmulardr. mam- Rabban Hazretleri:
Nefs-i mutmainneye kadar yaplan ibadetler ve kulluk, taklididir. Nefsi mutmainnede ise bunlar
taklitten tahkike dnr buyurmutur.
stadmz Hazretleri bu makama gelen dervilerin hal ve durumlarndan ve dikkat etmeleri
gereken konulardan yle bahsettiler:
Bu makama gelenlerin bazlarna grnt verilir, bazlarna da verilmez. lk grd sark olur.
Allah der, gzn at zaman sark kaybolur, gzn yumduunda tekrar sark grr. Daha sonra,
sanki yannda birisi varm gibi, biri konuuyormu gibi olur. Sonra gz grr, burun grr, sakal grr
ve ilk grd kii, eer stad gerek bir mrid-i kmil ise onu grr. Eer stad kmil bir insan
deil ise ilk grd cennet olur, gzel yerleri grr. Daha sonra o kalp penceresi alr, gznn
nne film eridi gibi grntler gelmeye balar.
Allah- Tel Hazretlerinin raz olmad bir ey olsa; Aman Ya Rabbi, Sana snrm, der.
nk o, Rabbimin dostudur. Bu makama geldii zaman film eridi gibi grntler grr. Dnya
nimetlerinin, sevdiklerinin grntlerini gsterirler. Bu makamda bulunan kiiye nefsi der ki:
Bak, senin gibi hi kimse yok, Allah (cc) sana ne gzel nimetlerini gsteriyor, falan adam yle
deil, falan adam byle deil, der ve onlarn hatalarn grmeye balar. Bakalarnn evindeki
hallerine de vakf olur. Kzdna, ocuklarna bardna, sanki o grd kendine aitmi gibi, ene
benlik gelir. O ekilde grd arkadana; bak seni bugn yle grdm, ailene barma ocuklarna
yle yapma, kzma, der. O karsndaki adam; Allah! Allah! Nasl da mbarek biriymi. Benim
evimdeki halimi grd, der ve buna bir ene benlik gelir. eytan ve nefis oradan drebilmek iin
zerine binmeye balarlar. nk nefis meratiplerini kapattka, ierideki hapis olunan darya
karabilmek iin, ne kadar vesvese varsa, ne kadar ktlk varsa, ene varsa, o makamdan
drebilmek iin urar ve yle fsldar: Bak senin gibi hi yok, senin gibi alan yok, zikreden yok,
muhabbet eden yok derken dier birka arkada veya evresindeki insanlar da; Seni bugn
ryamda grdm, seni cennette, Beytullahta grdm, sen ne gzel adamsn, derler ve o kii artk
tamamen hereyi kendim kazandm der, stadn unutur ene benlik gelir
O ene benlik gelir gelmez, Mutmainne makamnda bulunan kii gerisin geriye aaya der.
Seyr slk yapaca yerde, olu, kz, paras, arkadalar, ona yaplan itibarlara sevgilere paye verir.
Demek ki bende bu haller varm canm, der, ona bir ene (benlik) verir. Dt zaman srtndaki
rtbelerini skerler ve hemen aaya der.
Tekrar alamaya, szlanmaya balar; Aman Ya Rabbi! Ben hata yaptm, der ve o yola
kabilmek iin tekrar mcadele etmeye balar. Ben neden kayboldum, yalan syledim, falan adam
yle grmtm, senin dersin artacak; falan adam grmtm, ben sana makamn yle
verecektim, dediini hatrlar ve u yalan brakaym der.
stadna kar vehesini evirir, onu kendim buldum, kendim kazandm zanneder ve bakar ki
bu duruma dmesinin sebebini, kendi st makamndan yksek kiilere ve stadna kar hrmet
etmediinden dolay kaynaklandn anlar.
Tekrar tevecchn, muhabbetini ve sevgisini gelmi olduu yolda stadna kar verir. Onu
her yerde dnmeye balar, her halkrda ona muhabbet duymaya balar. O muhabbetten dolay,
siz nasl ki bir iki yalarndaki ocuklarnz seviyorsunuz, evinizde haly batrsa, su dkecek olursa
onu hemen alr, pp ve koklarsnz. Bu daha ocuk diye barnza basarsnz.
O mbarek ztlar da; Bu daha ocuktur. ocuk mesabesinde, daha ergenlik ana girmedi,
der. Mutmainne makamndan sonra tekrar alarak bir st makama geirir.
TASAVVUF / Nefis Meratipleri (3.Blm)

Nefs-i Rdiye

Daima Hakk'a ynelmek suretiyle Allah (cc) ile beraber olma uuruna erimi, hikmetine ve
hkmne rm olarak Rabbinden raz ve honut hle gelmi olan nefstir. Bu mertebeye ykselen kul,
kendi iradesinden vazgeip; Hakk'n iradesinde fni olmutur. Kurn- Kerimdeki:
Sen O'ndan, O da Senden raz olarak Rabbine dn! (Fecr /28) ayetindeki Sen O'ndan raz
olarak hkmnn, bu makama iaret ettii beyan olunmaktadr. Bu rza hli, Hakk'tan gelen
btn ileli imtihanlara kar sabr gstermek ve bu hususta O'nun iradesini cn gnlden
kabullenmektir. Ayet-i kerimede buyrulur:
Andolsun sizi biraz korku, biraz alk, biraz da mallardan, canlardan ve mahsullerden
noksanlatrmakla imtihan edeceiz. Sabredenleri mjdele!(Bakara/155)
Bu ayet-i kerimede ifade buyrulan sabredenler zmresinden olabilmek, ancak Cenab-
Hakk'n takdirine, velev ki o takdir umulduu ve beklendii gibi tecelli etmese bile, raz olmak ve asla
isyana dmemekle mmkndr.
te nefs-i rdiye de, ilh iradenin, hayr veya er olarak tecelli eden btn kaza hkmlerine
tereddtsz teslim olup rza gsterenlerin, asl ikyet etmeyenlerin makamdr. Bu makamn
imtihanlar ncekilere nispetle daha ardr. Zira insan mnen ykseldike iptillar artar. Nitekim Allah
Resul (sav) yle buyurmutur:
nsanlar iinde en iddetli iptillara urayanlar peygamberlerdir. Sonra da Onlara yaknlk
derecesine gre dier kimselerdir. nsan dindarl lsnde iptillara maruz kalr.(Tirmiz)
Bu nefisteki kiiler, eer zikirlerine devam ederlerse ruh-u hayvan ruh-u sultann haliyle bir
derece daha hllenir. Bunun almeti ise ruh-u hayvana kt ve g gelen eyler, onlara gzel ve kolay
gelmeye balar. Gayet halim selim olur. Btn mahlkat, onun elinden ve dilinden emin olurlar. Her
nereye varsa iradesiz tazim ederler. Halk arasnda son derece sevilir ve saylr. Kendisi de kaza ve
kaderinde olanlarn hepsine raz olur ve bir an bile Allahn rzasndan ayrlmaz. Keder ve srr msavi
olur. Zaten bundan dolay bu nefse Rdiye denmitir.
Slik, mnda btn mevcudat yok olmu grr. Yalnz, bir beyaz veya kzl yahut baka bir
renkte nur iinde kalr. Bazlar o halde:
Yeryznde her ey fndir. Azamet ve ikram sahibi olan Rabbin zt bkidir (Rahman
/26,27) ayeti kerimesi ile ihsan olunur.
stadmz buyurdular ki;
Dervi bu makama geldii zaman kendisinde keifler balar. Devaml ekilde stad ve
piranlarla irtibat halinde olur. Rasulullah (sav) Hazretlerini grr, hay ve edep edip yanna
yaklaamaz. Divan- Slihini dardan grr; yine edep edip, Ben oraya layk deilim der. O edep
ettike, hay ettike, Allah-u Tel Hazretlerini zikrettike, ona acayip garaip haller gstermeye
balarlar. Yldzlar lemini, ay lemini, gne lemini, uzay lemini bir bir gsterirler. Dnyamzn
dnda yle bir atmosfer vardr ki grseniz aklnz hayaliniz durur. Orada o kadar melaike ve tayfay
cin vardr; fakat yaantlar bizim dnyamzdaki yaantmzdan farkldr.
Bunlar grdke Allah-u Zlcell Hazretlerine ibadete ynelip halk brakr, falan adam beni
sevsin, beni saysn demeyi brakr. Hakk sevmeye balar. Srekli olarak Allah (cc) sever, Onun iin
alar, inler ve tefekkr eder. Yalnz kalmay tercih eder.
nsanlarn rad- iin onlarn yanlarna gider, onlar sevip;Ya Rabbi! Buna hidayet eyle der.
Onun ktlk yaptn grrse, hemen kendisinin ktlk yaptn syler; Ah ben hanmm yle
dvmtm, birisinden yle bor para almtm, gnnde deyemedim, sonra gtrdm, parasn
verdim hem de helalletim deyip, kendini syler. Karsndakinin hatasn sylemez ama bu ekilde
onu irad etmeye balar, sevgisiyle, muhabbeti ile kazanr.
Rdiye makamnn son blmnde kii kalbinden geenlerden de sorumlu olmaya balar.
Bu yolda hakikat ehli oldu mu kalbinden bile Allahn rzasna uymayan bir ey gemez. Cenab-
Hak:
Gklerde ne var, yerde ne varsa (hepsi) Allahndr. Eer siz iinizdekini aklar yahut
gizlerseniz (de) Allah onlarla sizi hesaba eker ayetinde iten geenlerden sorumlu tutan diyerek ikaz
edilenler, ite hakikat makamna ulam kiilerdir.
Zira bu ayet nazil olduktan sonra sahabilerin bir ksm Rasulullah (sav) Efendimize gelerek;
Ya Rasulullah! Allah Bize namaz, orucu, cihad emretti. Bunlar yerine getirdik. Ancak u (iten
geenlerden sorumlu tutan) ayeti bize ok ar geldi, dediler. Zira Onlar ilerinden geene hkim
deillerdi. O zaman Hz. Peygamber (sav) Efendimiz Onlara itaat etmelerini emretti. Onlar da byk bir
teslimiyet gsterdiler ve Hak Tel Bakara suresinin son iki ayetini (Amenrresly) indirdi Allah
kimseye gc yeteceinden bakasn yklemez ilk ayetleriyle onlarn meselesi de halloldu. (Mslim)
 Bu makamda olan kiiye yac insanlar gelirler. El penler musallat olur. Aman efendim seni
yle seviyoruz, aman efendim sizi yle grdk, siz yle ztsnz, byle ztsnz, derler. Allah
muhafaza eylesin, eer dervi bunlarn szlerine itibar edip nefsine uyarsa, tekrar nefs-i levvameye
der. Tekrar almaya balar ancak bu devrede eytan hemen devreye girer ve aman bu bir daha
alp gayret ederse kt olur, der ve grnt verir. Cenneti gsterir gibi; bu dnyamzdaki gzel
yerleri, sular ve deiik yerleri gsterir ama eytani olur. Ona cennet nimetlerini yedirir zannettirir.
eytan, ona gaipten unlar bunlar haber verir.
Burada o kii; eyvah der. Rabbim bana unlar yle gstermi idi, bunlar eytanidir. Ne
olsayd da ben insaniyet makamna kaydm, imdi ne olacak benim halim der ve alama inlemeye
balar. Eer onda kabiliyet varsa tekrar mcadeleye devam eder. Daha nce gemi olduu
makamlar tekrar gemeye balar ve her gemi olduu makamda, daha nce ben buralar
grmtm, urada u vard, gibi makamlardaki durumlar tekrar grr; Aman nefsim yeniden bir
daha aaya dmesin der.
stad tarafndan slike ismi HAKK telkin olunur.

NEFS- MERDYE
Rdiye mertebesinde bulunanlarn, bu mertebenin btn fuyztndan istifade edebilmeleri iin,
Cenab- Hakk'n da onlardan raz olmas icb eder. Yani kulun Allah'tan raz olmas yetmeyip, kmil bir
terakki iin Allahn da kulundan raz olmas gerekir. Dier bir ifadeyle Hakktan rzamz, Onun yce
rzasna mazhar olabilecek bir kvam ve gzellikte olmaldr. Bu gerekletii takdirde merdiyye sfat,
Allaha rci olmasna ramen, kulun bunu temine medar olan amelleri bereketiyle bu makam kula da
izafe edilmitir. Buna gre rdye; Allahtan raz olanlarn, merdiyye ise; Allahn da kendisinden raz
olduu kimselerin makamdr.
Cenab- Hakkn bizzat raz ve honut olduu bir nefs olan merdiyyede kt huylar yok olmu,
gzel huylar ve ahlk meziyetler inkiaf etmitir.
yle ki; Yaradandan tr yaratlanlara efkat, merhamet, sevgi, cmertlik, affedicilik ve
hassasiyet onda bir lezzet halindedir. Bu mertebedeki bir mmin, nefsini en gzel ekilde muhasebe
ve murakabe eder. Her nefeste varlk ve benlik keyfiyetlerini gzeterek eytni hilelere kar bo
bulunmaktan saknr.
Yine bu mertebede kul, her halkrda ve btn mevcudiyetiyle Hakka teslim olmutur.
Allahtan gelen kahr veya ltuf tecellilerinin her ikisine de gsterdii rza bereketiyle ebediyet lemine
gerken, lhi rza ile mjdelenerek kendisine cennet hilat giydirilmitir.
Yukarda da zikredilen:
Sen O'ndan, O da Senden raz olarak dn Rabbine! (Fecr/28) ayetindeki Rabbin de Senden
raz olarak hkm, bu hli ifade etmektedir.
Ayrca Beyyine suresinin 8. Ayetindeki:
... Allah, onlardan honut olmu, onlar da Allah'tan honut olmulardr... beyan da bu
hakikatin dier bir ifadesidir.
Bu hl ve hakikatlere nail olan bir kul, artk hdisat Hakka'l Yakn mertebesinden
seyretmektedir. Allahn izniyle baz gayb srlara vkf olabilir.
Yani nefs-i rdiye makamnda mhede ettii kemlt tecellilerini, imdi bizzat nefsinde
tatmakta ve o hllerle hallenmektedir. Sabr, tevekkl, teslimiyet ve rza gibi hasletler, onun
davranlarnn hkim vasf durumundadr.
Slik bu makamda Cenab- Hakk ile keyfiyetsiz mhede ve mkleme eder. Bundan sonra
dervie YA KAYYUM ismi telkin olunur. Bununda kelime-i tevhide verecei mn yle ise bil ki,
Allah-u Teldan gayri hibir mbud yoktur. (Muhammed/19) olur.
Halleri, eriata uymak ve gereini yerine getirmek ve btn davranlarnda Peygamber
Efendimize uymak olur ki:
Allah- Telnn ahlk ile ahlklannz. Allah- Telnn sfat ile sfatlannz hadis-i erifi
srrnca, Rasulullah (sav) Efendimizin snnetlerini icra ile ve Efendimizin ahlk ile ahlklanr. Kendileri
daima Allahn huzurunda olurlar. Bu makamda olanlar, Allahn hizmeti ile memurdurlar. rat veya
memleketler tasarrufunda olur. Ehlullahn erginlerinin hepsi Nefsi Merdiyede olurlar. Bu
makam, makam vahdettir. Herkes bu makama varamaz. lmeden nce lnz srrna mazhar
olmulardr.
Allah (cc) bu kimseye tyin olunan kiramen ktibin meleklerinin ellerinden, o ztn amel
defterini alr; gelmi gemi, byk kk, en ufak hataya varncaya kadar btn kusurlarn affeder ve
masumiyet hilatn giydirerek kiramen ktibin melekelerine buyurur ki:
Ey meleklerim! Bunca zamandr sizleri bu kulumun hizmetlerine vekil tyin etmitim. imdi
Ben bu kulumdan razym. Sizler de raz msnz? Onlar da ahitlik ederler ve:
Ya Rab! Bizler bu kuluna hizmet edeliden beri, zerre kadar rzana aykr bir halde bulunmad, derler.
Allah bundan sonra yle buyurur.
Ey meleklerim! Ben de sizi bu grevden azd ettim ve bu kulumdan raz oldum, buyurur.
stadmz bu makama gelenler iin yle buyurdular:
Dervi bu makama geldii zaman Rasulullah (sav) Hazretlerinin sohbetine dhil olur. Onun
sohbetine dhil oldu mu artk dava kolay oluyor, onu muhafaza ediyorlar. Ona nefsin errini, eytann
errini, insanlarn riyasn, insanlarn gsteriine ne kadar iltifat ederlerse etsinler; bunlar Allah iin
yapyorlar deyip, bizde bir ey yok, der. Ne yaparlarsa yapsnlar, kendisi birka sefer dt iin
akln bana alr. Aman Ya Rabbi! Hayrda Senden, erde Sendendir. Bizi, gzmz ap kapatana
kadar nefsimize brakma, bizde katiyen kuvvet yoktur. Kuvvet ve kudret sahibi Allah-u Tel
Hazretleridir deyip nefsine frsat vermez.
O makama geldiinde dahi nefis ve eytan durmaz; ya kadna, ya paraya bozmaya urar
ancak makama bozulmaz. nk makam grd iin bir daha o hataya dmez.
eytan ve nefis, onu ya kadna ya da paraya bozmaya alr. Nefsine frsat verip de, yle
ailesinde olmayan bir hali bir baka kadnda grrse, nasl etsem de u kadn elde etsem diye
dnrken,
O kadnda; Ben seni Levh-i Mahfuzda grdm. Seninle benim nikhm birdir, gibi laflar
ederse, onlarn o muhabbetinden dolay bir de bakmsn ki nefis ile eytan onu helak eder. Allah
muhafaza etsin.
Eer nefis ve eytan, o kiiyi kadn ile yenemez ise bu sefer yanna bir arkada gelir, ona
yardmda bulunur. Ben seni seviyorum ama sen yle olmalsn, byle olmalsn, sana bir hac kafilesi
ii kuralm, dkkn aalm, der.
Maddi ynden, kendisi emin ve iyi olduu iin buna istedii kadar para verirler.
Bu da kendi kendine; imdiye kadar hi zengin olmadm, ben de bir zengin olaym da
bakaym, bunu verdiren de Allah (cc) der. Senet yok, bir ey yok, o maddeye bozuluverir ve tekrar
gerisin geriye aaya der.
te, burada bu kii elde etmi olduu kazanlar, ulat makam ve meratiplerini, be
senelik dnyevi iler iin ebedi lemini yok eder. Eer nefsin hilelerine ve eytann vesveselerine
uymaz ise, o zaman baka kardeleri bile kazansa kendi kendine der ki;
Aman Ya Rabbi! Bu benden deil, sendendir der ve radiyye, merdiyye makamlarn,
meratipleri yava yava geer. Rasulullah (sav) Efendimizin sohbetine dhil olduunda, terki dnya
eder ve o zt Sfiyye makamna gemesi iin manevi ameliyat ederler.

NEFS- SAFYE

Nefs-i Safiye tezkiye neticesinde arnm, saf, berrak, ulv ve olgun nefstir. Btn marifet
srlarnn tahsil edildii ve ancak Cenab- Hakk tarafndan vehb olarak ltfedilen bir makamdr. Hakk
vergisidir, srf almakla elde edilmez. Kader srrna mebni, ilh bir ihsandr.
Nefs-i Safiyyeye erienlere umumiyetle irad hizmeti tevdi edildiinden, bu makama ayn
zamanda rad Makam da denilir. Cenab- Hakk, bu makamdakilerin hl ve davranlarndaki
mkemmellikle, insanlar gafletten ikaz edici bir tesir halk eder. Byle ztlar, bir fsk ile grseler, o
fsn hlini anlar, kalb hastalklarnn ilcn, hl lisanyla kendilerine bildirirler. Fsk, eer kalbi
mhrlenmemise insafa gelir ve pimanlkla gafletten uyanr.
stadmz Nefs-i Safiye makam iin yle buyurdular:
Nefsin yedinci mertebesidir. Dier btn mertebeleri kapsar. Saf makamdr. Kii bu makama
geldiinde, mn leminde nce derisini yzerler, etlerini keserler ve paralarlar. Kemiklerini kendisi
grr. Ondan sonra, onlar kyma makinesine verirler, kyma makinesinde ektikten sonra frna
gtrrler ve piirirler, onu alp cehennem atei ile scak kavururlar. Et, simsiyah olur, o eti getirirler
her tarafn silindir ile ezerler. Gayet toz haline getirip, bunu alr gtrrler ve Allah-u Tel
Hazretlerine arz ederler: te bu, Senin iin yok olacak kl! O kl on sekiz bin lemin her tarafna
savururlar. O her tarafta kendi ztn grr, her tarafta yok olur. Fenafillh olur, Cenab- Zlcell
Hazretlerinin ztnda deil sfatlarnda fani olur. Yedi nur berzahn aar. Sekiz kat cenneti geer, fani
olur. Yokluk olduundan dolay vekil oluyor, dierleri ise ham oluyor.
Bir insannda mrid-i kmil olmas iin dier bir artta Rasulullah Efendimizin bizzat grev
vermesidir. Byle olunca varis-i nebi olduklarndan, ekline ve suretine eytan giremez. Mridine son
nefeste bizzat yetiir, kefil olur. Safiye ehli olanlar gnllerine ilham edilen her mny Allahtan bilir ve
ortaya kan her hli Kurann zndendir diyerek kabul ederler. Hatta kendilerini yok addederek gnl
hanesinden bir adm dar kmazlar. Sufiler hibir engel tanmayan mirac manevinin zuhur ettii bu
mertebeyi hal, kal ile bilinmez diyerek ehlinin anlaylarna havale ederler.
TASAVVUF / Nefis ile Cihat

Mcahede; insann nefsinin arzularna, kt isteklerine ve eytann isteklerine kar direnip

savamas demektir. Bu savan silah ibadetler, zikir, tesbih ve duadr. Allah- Tel Hz.leri Kuran-
Azimanda;
man edip iyi iler yapanlar, muhakkak salihler (zmresi) iine katarz. (Ankebut /
9)buyurmaktadr.
Nefisle cihad etmek iin birinci art; Allaha ve Resulne itaat etmektir. Allah ve Resulne itaat
ederek Onlarn yolunu takip eden kii, ancak hareketleriyle rnek, peygamberimizin hakiki varisi, bir
mrid-i kmil zt bulduu zaman; manevi feyiz, manevi muhabbet alabilir. Bu ayn, sahabe olanla,
olmayan arasndaki fark gibidir. Sahabe, Rasulullah (sav) Hazretlerinin sohbetinden, cemalinden,
kemalinden, edebinden, yaantsndan istifade ettii gibi, bir insanda, mrid-i kmile gittii zaman;
onun maneviyatndan, sohbetinden, feyzinden, feyiz alr. Bu da nefis ile cihadna yardmc olur.
Allah- Tel Hz.leri buyuruyor ki;
Kim Allaha ve Resulne itaat ederse ite onlar, Allahn kendilerine ltuflarda
bulunduu peygamberler, sddklar, ehitler ve salih kiilerle beraberdir. Bunlar ne gzel
arkadatr. Bu ltuf Allahtandr. Bilen olarak Allah yeter. (Nisa /69,70)
Yine Kuran- Kerimde iman edip, salih amel ilemekten sk olarak bahsedilmektedir. Zaten
Allah ve Resulne itaat etmek budur. Fakat nelerin imandan ve salih amelden olduunu bilmek ve
uygulamak, nefisle cihat etmektir. te bu imann gerei olan salih amelin dozajn ayarlamak iin salih
bir varis-i nebiye ihtiya vardr. Nefis ve eytann insana nfuz ettii kesindir. Fakat insann bunu
anlamas, anlasa bile are bulmas ok zordur. nsanda yedi sfat vardr ki, bunlar; ehvet, gazap,
heva, kibir, cimrilik, haset, kfr ve bidattr. Btn bu sfatlar, "Nefs-i Emmare"nin zellikleridir. mam
Fahrettin er-Razi tefsir kitabnda, nefsin bu yedi sfatna, Fatiha suresinin yedi ayeti kar gelmektedir.
Bu yedi ayet, yedi nefis meratibine iaret etmektedir ki, o da yledir;
Hamd lemlerin Rabbi olan Allaha aittir, Nefs-i Safiyeye iaret eder. O (Allah)
Rahman ve Rahimdir, "Nefs-i Mardiye"ye iaret eder. Din gnnn sahibidir, "Nefs-i Raziye"ye
iaret eder. Ancak Sana ibadet eder, ancak Senden yardm dileriz, "Nefs-i Mutmainne"ye iaret
eder. Bizi dosdoru yola ilet, "Nefs-i Mlhime"ye, nimet verdiklerinin yoluna, "Nefs-i
Levvme"ye, gazaba uram ve dalalete uramlarn yoluna deil, "Nefs-i Emmare"ye iaret
eder.
Btn bunlar unun ispatdr. Hakiki hamd ancak "Nefs-i Safiye" de olan idrak eder. Ve
buradan karlan en byk sonu dervilik basamann Ancak Sana ibadet eder, ancak Senden
yardm dileriz ayetinin iaret ettii "Nefs-i Mutmainne" makamnda olduudur. Mmin bu makamda,
Allaha kul olduunun farkna varr.
Fatiha suresi bu ekliyle yaanrsa, elbette insan kt huylardan kurtarr. Fakat her ayette
iaret edilen nefis meratiplerini, bir mrid-i kmilin eliyle geirmek lazmdr.
Nefisle cihat etmekten kast, nefis meratiplerini atlamak ve Allaha vasl olmaksa bunun iin iyi
bir kalp doktoruna ihtiya vardr; onlarda mridi kmillerdir. nk bu grev onlara, Peygamber
Efendimiz tarafndan verilmitir. Byle ztlar Peygamberimizin (sav) varisi olduklar iin, onlarn ekline
eytan giremez. Dervilerin nefsiyle cihat ederken gidecei yolu bilir, iinin hkimidir ve nefisle cihad
en iyi bilen de onlardr. Onun iin nefisle cihat ancak mridi kmil ile olur.
(ks) Aziz Hz.leri bu konu hakknda yle buyurmulardr.
Nefisle cihat etmeyi anlayabilmek iin, ilk nce nefsin fitnesinin ulaamayaca zmreyi
bilmemiz gerekmektedir. Kuran- Kerim de bu konuda nefsin ve eytann mdahalesinin en az olaca
zmre olan salihler ve salih amel kavramndan bahsedilmektedir.
Cenab- Zlcell Hazretleri, nefsi yedi kat cehennemin, her bir tabakasndan ayr ayr ate
alarak, onu ate ile nurdan halk etti. Onun iindir ki; nefsin ftrat, cehenneme meyil eder, nefis
ktlkleri ister, iki, kumar ister, yalan ister, riyay, gybeti, cinayet ilemeyi vs ister. Nefsin bu
isteklerine kar onunla mcadele eden mminler hakknda Allah-u Tel Hazretleri, ayeti
kerimesinde;
M'minler ancak o ztlardr ki, Allah'a ve O'nun Peygamberine iman etmilerdir, sonra
bir pheye dmemiler ve mallaryla ve nefisleriyle Allah yolunda savaanlardr. te
dorular da onlarn ta kendileridir. (Hucurat /15) buyuruyor.
Bunun hakknda Peygamber (sav) Hazretleri de; ashab ile birlikte Tebk Gazvesi'nden
dnerken;
Ey ashabm, dedi. Sa elini kaldrd, durdu sonra:
Kk cihat bitti, byk cihada balyoruz, dedi
Sahabeler.
 Ya Rasulullah, karmzda Endls m var? Bizans m var? Kisra m var, Kayser mi var?
Kimler var, demeleri zerine;
Peygamber (sav) Hazretleri:
Nefis var, nefis ile cihat, "Cihad-l Ekber"dir, buyurmulardr.
Bu hadis-i erifi Pirimiz Seyyit Abdulkadir-i Geylani (ks) Hz.leri, Gunyet-t Talibin kitabnda,
bizim seviyemize gre yle anlatyor;
Bir insan sa eline klc alr, sol eline kalkan alr, bana mifer, zerine zrh alr, ata biner,
kfirle sava yapar, ldrr ise bir kfir ldrm olur. Kendisi lrse ehit olur. Byk cihatsa, nefis ile
olan cihattr. eytanla cihat, yalanla, yeminle, zinayla cihat. Ktlklerle, mal sevgisi ile mlk
sevgisiyle, kasa sevgisi ile masa sevgisi ile cihat yapp, kalbini Allahn tevhit nuruyla nurlandrmaktr.
Allahn nazargh kalptir. buyurmutur.
Tabi bu nefisle mcadeleyi, insann kendi bana yapmas hemen, hemen imknsz gibidir.
Kiiye bir mrebbi, bir retici gerektir.
Talip nefsi ile mcadele ederken, onun en byk destekisi staddr. nsan srd
koyunlarn obandr, onlardan mesuldr. Nasl ki, hane reisi evinden, devlet reisi memleketten, bir vali
kendi blgesinden mesul ise, bir mrid-i kmil de kendi dervilerinden sorumludur. Onlara Allah ve
Resulne giden yolu gstererek, ikaz ve irad eder. Haramlara gitmeyin, yalan sylemeyin, yemin
etmeyin, diye uyarr. Helal lokma yemesini, bakasna ktlk yapmamasn ve bakasna yaplm
olan ktl de nlemesi gerektiini, telkin eder. Talibin nefsi ile mcadelesinde nelere dikkat etmesi
gerektiini gsterir ve manen yardmc olur. Bu ekilde devam ederken, dier yandan evresindeki
insanlara da faydal olur. Mesela, Allaha (cc) ve Resulne iman etmi, fakat gnah kebair ileyen
(ki, kumar, zina vs) bir arkadalarn grd zaman, bunlarn elinden tutar. Yardmc olur, onlar
ho grr, irad eder, onlar kazanmaya alr.
Kimler Benim huzurumdan uzaklam, hidayetimden uzaklam insanlar, Allahn
ibadet ve taatna getirir ise, insanlarn ve cinnilerin yapm olduu ibadetten evladr.
Kii bir ktl grd zaman, gc yetiyor ise eli ile gc yetmiyor ise dili ile ona
da gc yetmiyor ise kalbi ile buz etmeli. Muhakkak ki, buz da, imann en zayf
noktasdr.buyuruyor.
Peygamber Efendimiz, Nefisle olan cihat, cihad-l ekberdir, buyurmutur.
Allah-u Tel Hazretleri de, ayeti kerimesinde;
Allah'a ve O'nun Peygamberine iman edersiniz ve Allah'n yolunda mallarnz ile ve
nefisleriniz ile cihadda bulunursunuz. te bu, sizin iin ok hayrldr. Eer bilirseniz, (Saff /11)
buyuruyor.
Yine Sleyman (as) Allah- Tel Hz.lerine yalvarrken yle diyor;
Ey Rabbim! Beni, gerek Bana gerekse ana-babama verdiin nimete kretmeye ve
honut olacan iyi iler yapmaya muvaffak kl. Rahmetinle, Beni iyi (salih) kullarn arasna
kat.(Neml /19)
Rabbim! Bana hikmet ver ve Beni iyiler (salihler) arasna kat (uara /83)
Hakk yolunda kulun en byk engeli kendi nefsidir. Manevi kirlerden temizlenmeyen nefis,
Yce Allahtan perdelidir, taattan uzaktr, ilh sevgiden mahrumdur. Bu hkm her devirde geerlidir.
Azgn nefis insan yle esir alr ki, Yce Allah braktrr kendisine kulluk yaptrr.
Hevasn kendisine ilh edinen kimseyi grmedin mi?(Casiye/ 23) ayeti ve Rasulullah
(sav) Efendimizin:
Yeryznde taplan tanrlardan, Allah-u Telnn en ok buz ettii heva-i nefstir.
(Taberani) Nefsin ne derece azdn ve onun elindeki insann ne kadar alaldn gstermektedir.
nsan iman ve dini iin korkacaksa, kendi nefsinden korkmaldr. Btn mrn nefsi slah
etmek iin harcayan Allah dostlarn Allah yolunda perde grmek veya gstermek de, bu azgn nefsin
bir vesvesesi, eytann hilesidir. nk mridi kmil olan ztlar ktl emreden nefis ve eytann
dmandr. Onun iin insann nefsi ile mcadele ederken bir stada ihtiyac vardr.