Table of Contents

THNG TIN EBOOK

GII THIU
CHNG 1: S QUAN TRNG CA GIC M
CHNG 2: QU\ KH V[ TNG LAI TRONG TIM THC
CHNG 3: C NNG CA GIC M
CHNG 4: PH]N TCH GIC M
CHNG 5: VN CHIA LOI NGI V PHNG DIN TM L HC
CHNG 6: NI V SIU TNG (ARCHTYPE) TRONG BIU TNG GIC M
CHNG 7: LINH HN LO[I NGI
CHNG 8: VAI TR CA BIU TNG
CHNG 9: LP LI MI LIN H GIA TIM THC V THC
THNG TIN EBOOK
Tn s|ch: Thm D Tim Thc - Essai dexploration de linconscient
Tc gi: Carl Gustav JUNG
Dch gi: V nh Lu
Th loi: Psychology
NXB: Tri thc - 2007
 1. Tc gi:
Carl Gustav Jung ch{o i Kesswill, trn b h Constance pha Thu S. Cha ng l{ mt
mc s Tin l{nh, bi vy ~ c nh hng tinh thn n tc phm ca ng. H n gn
Schloss-Laufen, bn b th|c nc sng Rhin, ri gn Ble, thnh ph ni ch{ng thanh
nin Carl Gustav hc tp v nhn chc v thy thuc. Jung t t ra cho mnh, ngay t
nhng nm u, cu hi kp vn ch ng cuc sng ca ng: Th gii l g v ta l ai?v{,
mc d s t m mnh lit a ng v pha hin thc bn ngo{i, nhng ng d o|n rng
cu tr li nm bn trong ng ch khng phi bn ngo{i. i vi ng, Thin Cha gio v
khi nim v mt Thng to{n |i khng gii |p tho |ng nhng vn y. Tm
thn hc c v nh ~ tng ng mt phng tin tip cn tng th con ngi. cho
nhng nghin cu ca mnh c trn vn, ng vo Burghlzli, bnh vin tm thn ca
tng Zurich, ni ng l{ hc tr ca Eugen Bleuler. Sau khi bo v lun n v bnh hc tm
thn ca nhng hin tng c gi l b n (1902), ng chun b cho vic xut bn u
tin: nghin cu v lin tng (1903) v s sa st tr tu sm (1907). Jung n lc vt qua
th|i ch thun tu m t cn bnh tinh thn v c gng hiu ni tm.

Nhng cng trnh ca Freud khin ng ch , ng gn b vi tc gi ca cun Gii

mnglibido) gii hn cho nhu cu ca mt hc thuyt xung nng tnh dc. ng cng ng
vc thuyt ca Freud v mn cn tm l hc (parapsychologie) v khoa thn thoi hc so
snh (mythologio compare), th ri s rn v gia hai con ngi tr nn khng th trnh
khi sau khi cun Nhng bin thi v biu tng ca libido (1912) c xut bn. Cng
chnh trong thi k n{y, Jung n Ksnacht, gn Zurich, bn b h, ni ng h{nh ngh cho
n lc mt, ri b chc v Privatdozent i hc Zurich. Ch t tr i v{ trong vic
nghin cu theo mt nh hng, ng mi cm thy rng, khm ph th gii bn ngoi,
ng cn phi ng u vi th gii tm ti trong chnh bn thn mnh. bng mt tinh thn
nhit thnh ko di by nm, n ni Freud mun chn ng l{m ngi k nghip. Nhng h
t tng ca bc {n anh c{ng ng{y c{ng xa c|ch ng: Jung khng th chp nhn mt quan
nim v nng lc tm thn.

2. Tc phm:
 Thm d tim thc l mt trong nhng vn bn din t t tng Jung sng sa nht,
gin d nht v tng hp nht. N cn l{m ta xc ng khi bit rng chnh l{ vn bn cui
cng ca c mt cng trnh quy m to ln tri di gn su chc nm v{ vt qu con s mt
trm nm mi u s|ch ln nh vi tm quan trng du sao th cng khng s{n s{n nh
nhau. Cun s|ch n{y c Jung ho{n th{nh mi ng{y trc khi ng bnh, ri tip l{
cuc ra i m~i m~i hi th|ng S|u nm 1961 ca nh{ t tng ting tm n{y.

Thot khi nh hng ca Freud bng cch tha nhn cc lc tinh thn phi tnh dc dn
dt libido (dc tnh), Carl Jung ~ khin ngi ta phi nh ti ng bn cnh c|i tn v i
ca Freud. Thm d tim thc l mt bc nhy phi thng khi s c}u thc c o|n ca
Freud, khm ph nhng kha cnh hoang ng nhng chi tit t nh nht trong i sng
ni tm ca chng ta. Khng ch tp trung vo bnh hc tm thn v cc du hiu ca n,
nh{ ph}n tch t}m l ngi Thu S n{y cn nghin cu c nhng gic m v{ th gii biu
tng ca n, thn thoi v nhng c mu (archtype) x|c nh nhng gen tinh thn
ca con ngi.

i khi ng phi |nh i cch trnh by d hiu cho cch thc su sc hn (ng
nhin l phc tp v kh hiu hn), nhng iu cng kh l{m nn lng ngi c (k c
nhng c gi thng thng). Jung cho rng libido (nng lng ca ci v thc) vt cao
hn sex (tnh dc). Khng bao gi ph nhn cch nhn nhn sng sut c tnh cht quyt
nh ca Freud v lch s v nhng tng tng tnh dc, Jung i ra ngo{i nhng vn
v k cho chng ta mt cu chuyn thn thoi c tnh cht d bo: ci libido tr thnh mt
ngi hng, trn khi s giam cm, thc hin nhng chuyn phiu lu k th trong th
gii, nhng lun tr v vi ci ngun sc mnh ca n ci V thc trong nhng gic m
v{ tr tng tng.

Vi Jung, s hiu bit ngy nay v ci tim thc chng minh rng l{ mt hin tng
t nhin v{ cng nh thin nhin, t ra n c tnh cht trung lp. N cha ng tt c cc
kha cnh ca bn cht nhn loi, nh sng v bng ti, v p v v xu, thin tnh v c
tnh, su sc v ngu mui. S nghin cu biu tng c| nh}n cng nh biu tng tp th l
mt cng vic to t|t v{ kh khn, ngi ta cha nm vng c manh mi. Nhng du sao
ngi ta cng bt u nghin cu. Nhng kt qu u tin tht |ng khch l, hnh nh
chng b|o trc rng s mang li nhiu li gii |p vn c mong i cho nhiu vn
t ra vi nhn loi ng{y nay.
CHNG 1: S QUAN TRNG CA GIC M

Lo{i ngi thng dng ting ni hay ch vit chuyn t tng ca mnh cho
ngi khc. Ting ni thng dng biu tng (symbole), nhng nhiu khi ngi ta cng
dng nhng k hiu (signe) hay hnh nh khng hn l{ din t, nh nhng ch vit tt,
nhng mu t: ONU, UNICEF, UNESCO, nhng nhn hiu thng mi, nhng tn cc v
thuc. Ngi ta cng cn dng nhng ph hiu, nhng ch ch chc tc, a v. Tuy nhng
ch dng nh th t n khng c ngha g, nhng v ~ c ph thng cho nn chng tr
nn c ngha i vi chng ta, hay v chng ta ~ c nh gn cho chng nhng ngha
y. Tuy nhin nhng ch y khng phi l biu tng, ch l nhng du hiu, ch l cho
ta ngh n nhng vt (objets) lin quan ti chng m thi.

Chng ta gi l biu tng, mt danh t, mt tn gi hay mt hnh nh tuy ~ quen thuc

vi ta hng ng{y, nhng cn gi ln nhng ngha kh|c thm v{o ngha c nh hin
nhin ca n. Biu tng gi ln ci g m mt, xa l hay tng n i vi ta. Th d nh
nhiu l}u {i o Crte c v mt c|i ba hai li. vt y ai cng bit, nhng ngha
tiu biu ca n ta khng bit. Ly mt v d khc: mt ngi Da M chu, sau khi
nc Anh th loi vt, v anh ta trng thy chim , s t, b trong c|c gi|o ng c. Cng
nh nhiu ngi Cng gio, h khng bit rng nhng con vt y l nhng biu tng m
cc v vit Kinh Phc }m ~ dng, l{ nhng biu tng xut pht t nhng o gi|c nh
o gic ca nh tin tri Ezchiel (1), tng t thn Mt tri Horus v bn ngi con ca
thn. Ngoi ra cn nhng vt kh|c nh c|i b|nh xe v{ hnh thp t, khp th gii ai cng
bit, nhng c ngha biu tng trong mt v{i iu kin. ngha chnh x|c ca nhng
biu tng y vn cn phi tranh lun v vn c ngi ta khai thc.

Nh vy, mt ch hay mt hnh nh s tr thnh mt biu tng khi n gi n ci g

khc ngoi ngha hin nhin v trc tip. Ch y hay hnh nh y c mt kha cnh khng
th thc c, su rng hn, cha bao gi c x|c nh ph}n minh, c gii thch y
. V chng khng ai c th gii thch c. Khi mun tm hiu mt biu tng, tr c
ngi ta ngh min man n s kin ngoi s hiu bit ca chng ta. Th d hnh nh ci
bnh xe c th gi ln nim mt tri thn linh, l tr ca ta phi t th l v thm quyn,
v con ngi khng th x|c nh c th n{o l{ thn linh. Trong gii hn tr thng minh
ca ta, khi no ta dng ch thn linh ch mt vt g, th ch l mt danh t da vo
mt s tin tng ch khng bao gi da vo mt d kin c thc.

C bit bao s kin vt khi phm vi hiu bit ca ngi ta, bi vy chng ta lun lun
dng nhng biu tng hnh dung nhng khi nim m chng ta khng th nh ngha
v hiu bit y . Cng v l y m tn gio dng th ngn ng y biu tng v din
t tng mt cch c thc nh th ch l mt phng din ca mt s kin tm l rt
quan trng: v rng ngi ta cn to ra biu tng mt cch ngu nhin v phi thc.

iu ny khng phi l d hiu. Nhng chng ta phi hiu n nu chng ta mun bit
nhiu hn v c|ch t|c ng ca tr c con ngi. Nu chng ta suy ngh v s tri gic ca
chng ta th s nhn thy khng bao gi chng ta tri gi|c c y . Ngi ta c th
trng, nghe, s, nm. Nhng nhng cm gic do mt, tay, li mang li cn ty thuc vo
phm v{ lng ca gic quan. S tri gic th gii bn ngoi b hn nh bi gic quan. Dng
dng c khoa hc th c th b li phn no nhng khuyt im ca gic quan. Th d c th
phng xa tm mt bng vin knh, c th tng thm kh nng thnh gi|c bng my phng
thanh, nhng m|y tinh vi n }u cng khng th cho ta nhn thy nhng vt nh li ti hay
xa qu, nghe thy nhng ting ng yu qu. Dng dng c n{o th cng n lc ngi ta
ti mt gii hn cht m cm gic ca ta cn r rng, ta khng th vt qua c.

V chng, ngi ta tri gic th gii c thc cn bng tim thc na. Trc ht, chng ta
phn ng trc nhng hin tng c thc, trc nhng khch ng th gic v thnh gic v
nhng cm gic y c chuyn t bn ngoi tm tr ta, nhng cm gic y tr thnh
nhng thc th tm thn (ralits psychiques). Ta khng bit c tnh cht ca thc th
tm thn (v ci psych (2) khng bit c tnh cht ca chnh n). Bi vy cho nn trong
mi cuc th nghim, cn c mt s yu t khng th bit c, y l khng k rng ci g ta
bit mt cch c th cng vn cn c mt kha cnh kn mt, v ta khng bit r th cht cui
cng ca vt cht.

Nhng s kin m ta thc c cn c nhng kha cnh m ta khng thc c,

ngoi ra cn phi ni n nhng s kin m tr c ta khng ghi nhn mt cch c thc,
nhng tim thc ta ~ ghi nhn, v{ nh th, chng di ln mc thc. Chng ta ~ ghi
nhn, nhng ghi nhn mt cch v tm. Chng ta c th nhn ra nhng s kin y trong
nhng lc trc gi|c h{nh ng hay trong nhng lc suy tng su xa, by gi chng ta mi
cht nhn ra l nhng s kin c th ~ xy ra cho ta lm. Tuy rng lc khi thy ta
khng cho rng nhng s kin y c sinh lc v c tm quan trng i vi cm xc ca ta,
nhng sau n{y chng s m thm sng li trong tim thc nh mt tng ph thuc.

Th d, tng y c th xut l di hnh thc mt gic m. l{ trng hp thng

xy ra: gic m s t co nhng cm gic m ta ghi nhn mt cch v tm, chng khng xut
l di hnh thc hu , nhng di hnh thc mt hnh nh tng trng. Trc tin, cc
nh tm l hc khi s nghin cu gic m, nh h tm c|ch thm d kha cnh phi
thc ca nhng hot ng tm thn c thc.

Nh nhng kho st y cc nh tm l hc t gi thuyt nh c mt ci psych phi

thc, tuy rng nhiu trit gia v nh bc hc khng tha nhn. H ng}y th m{ phn i
rng gi thuyt nh vy th phi cho rng c hai ch ng, hay ni theo ngn ng thng
thng phi c hai c tnh trong mt ngi. Th chnh gi thuyt bao h{m ngha ! V{
tht l mt s khng may cho con ngi thi i, nhiu ngi ly lm kh s v chnh mnh
c hai c tnh, bi v theo nguyn tc, khng phi l mt triu chng bnh hon. l{ s
kin thng thng, thi no v }u cng c. Ngi v tm, tay phi khng bit tay tri
mnh l{m g, trng hp khng phi l duy nht. Tnh trng y ch l s pht l ca ci
tim thc, mt gia ti chung ca nhn loi.

Qu tht, con ngi ch tr nn c thc dn dn, nh ~ kin nhn tri qua mt tin
trnh d{i ng ng hng bao nhiu th k tin ti giai on vn minh (m{ ngi ta nh
mt c|ch v o|n l{ v{o khong 4000 nm trc Cng nguyn). S tin ha y cn lu mi
hon tt v nhiu lnh vc ca t}m tr ngi vn cn m mt trong bng ti. Ci m ta gi l
psych bt c trong trng hp n{o cng khng th ng nht ha vi thc v ni dung
ca thc.

Ngi no chi ci ci tim thc ~ gi thuyt rng trn thc t ngy nay chng ta bit r
ton th ci psych. Gi thuyt y sai lm hin nhin cng nh vic gii thch rng chng ta
bit ht nhng g cn phi bit v th gii vt cht. Ci psych ca chng ta l ci thuc v
thin nhin v s b mt ca n cng khng c gii hn no. Bi vy chng ta khng th
nh ngha c thin nhin, cng nh khng th nh ngha c ci psych. Chng ta ch
c th c quyt rng n hin hu trong chng ta v miu t c n n }u hay n y.
Nh th, nhng kt qu th}u lm c trong cc cuc tm ti y hc v nhng bng chng
lun l x|c |ng khin cho chng ta phi loi b nhng li khng nh nh: Khng, l{m g
c tim thc. Nhng li khng nh nh th ch biu l s s hi ci mi l, mt tnh xu c
t l}u i.

C nhng l do lch s khin cho ngi ta chng i quan nim ci psych c mt phn
ti tm cha bit r. thc l mt s c rt mi m ca con ngi, by gi n ang cn
giai on th nghim. thc tht l mong manh, rt d b thng tn v b e da bi
nhiu him ha. ng nh c|c nh{ nh}n loi hc ~ ni mt loi thc lon thn kinh thng
xy ra cho cc dn tc c s l{ bnh mt mt linh hn ngha l{ thn tr b ph}n on, ng
hn, b phn tn.

i vi nhng dn tc m thn tr cha t ti trnh nh chng ta h khng quan

nim linh hn hay psych l mt ci g duy nht. Nhiu dn tc c s cho rng ngi ta
ngoi linh hn chnh ra, cn c mt bush soul (linh hn rng r), linh hn rng r nhp
vo mt con th rng hay mt c|i c}y, con th hay c|i c}y cng mt tm thn vi mt
ngi. Nh nhn chng hc tr danh ngi Php Lvy-Bruhl gi l{ s tham d thn b.
Sau ny ng phi rt kin li v p lc chng i thuyt ca ng, nhng ti thit ngh chnh
nhng ngi phn i ng ~ nhm ln. V phng din tm l hc th mt ngi ng ha
mnh vi ngi khc hay mt vt n{o l{ mt hin tng thng thng.

S ng ha y c th c nhng hnh thc rt khc bit nhau i vi nhng ngi c s.

Nu linh hn rng r l linh hn con vt, th con vt c coi l anh em vi ngi. Th d,
mt ngi anh em vi c su, th c th bi li trong mt khc sng y c su m vn c
an ton. Nu linh hn rng r l mt c|i c}y, th ngi ta cho rng c tnh lin lc cha con,
xc phm n linh hn rng r l xc phm n ngi.

Mt vi b tc tin rng ngi ta c nhiu linh hn. S tin tng y biu l quan nim ca
ngi c s theo mi ngi c nhiu phn ring r tuy rng ni lin vi nhau. Nh th
ngha l{ linh hn ngi ta cn xa giai on thng nht hn. Tri li, n lun lun nh
mun b gi|n on v nhng xc ng khng kim sot.
 Nh s kho cu nhn loi hc, chng ta ~ quen vi nhng s kin y; chng ta mt
giai on tin ha ca nn vn minh cho nn khng n ni l lng nh lc thot k thy ta
mi nhn qua n chng. Chnh chng ta cng c th b phn tn thn tr v mt c tnh ca
mnh. Chng ta c th tr nn gt gng v b nhng s kin y l{m cho thay i tm tnh,
chng ta c th tr th{nh ngi cn r, khng th nh c nhng iu quan trng i vi
chng ta hay i vi ngi kh|c, n ni ngi ta phi ku ln: anh l{m sao vy? Chng ta
tng rng chng ta c th t ch c, nhng s t ch l mt c tnh qu bu v him
c. Chng ta c o tng rng chng ta bit t ch. Nhng mt ngi bn c th ni cho ta
bit nhng iu m ta khng h ngh n.

Khng cn nghi ng g na, trong ci m ta gi l{ trnh vn ha cao thc ra, tm tr

ngi ta cng cha t c mt trnh lin tc m mn. Tm thn ngi ta vn cn b
thng tn v d b ph}n on. Ngoi thc t th kh nng t|ch ri mt phn tm tr ra khi
ton th li l mt c im rt quan trng. Nh kh nng y chng ta c th ch n
ring mt s vt. Khng cho t b li ko v ng kh|c. Nhng ta phi phn bit gia
kh nng quyt nh ch tm vo mt im, ng thi loi b mt phn linh hn ra ngoi,
vi mt trng thi m hin tng y ngu nhin xy ra ngoi s ng tnh, ngoi mun
ca ta. Trng hp th nht l mt s chinh phc ca con ngi vn minh, trng hp th
hai ph thuc v{o c|i m{ ngi c s gi l mt mt linh hn, v gn chng ta }y trng
hp y c th l nguyn nhn bnh l ca bnh suy nhc thn kinh.

Nh th, ngy nay, tnh cht thng nht ca t}m tr cng cn l{ c|i g hn hp, rt d b
ph tan. Kh nng ch ng xc ng c th hp vi s vng ca ta v mt phng din no
, nhng li l mt c tnh m gi tr cn b ng vc v n lm cho s lin lc gia mi
ngi mt c phong ph mu sc, nng m v lc th.

Theo cch nhn y, chng ta xt nh s quan trng ca gic m, ca nhng hnh nh

bng lng khng thc, m mt, la di, bt nh c ny sinh t tim thc ca chng ta.
Mun trnh b{y quan im ca mnh cho c d hiu hn, ti mun k li quan im y ~
hnh thnh cch no qua nhiu nm chim nghim, v sao ti ~ i n kt lun rng gic
m l{ lnh vc thm d d dng nht v thng thng ngi no mun nghin cu kh
nng to biu tng ca con ngi cng d d{ng n nht.
 Sigmund Freud l{ ngi u tin ~ thm d bnh din tim thc ca tm tr bng
phng ph|p kinh nghim. ng ~ dng gi thuyt gic m khng phi do s ngu
nhin m{ c, nhng c lin lc vi t tng v nhng vn m ta thc c. Mt gi
thuyt nh th khng phi l{ v o|n. Gi thuyt da vo kt lun ca cc nh cn no hc
c uy tn (nh Pierre Janet), theo th nhng triu chng suy nhc thn kinh u lin lc
ti mt kinh nghim ca thc. Hnh nh nhng triu chng y l s bc l nhng khu vc
b ph}n on v mt thc trong tm tr ca ta; n mt lc khc v vi nhng iu kin
khc, nhng khu vc ph}n on tr li thc. Vo cui th k trc, Freud v Josef Breuer
~ nhn thy rng nhng triu chng suy nhc thn kinh, chng hystrie (lon thn kinh),
mt vi loi au n th cht, nhng th|i khng bnh thng ca ngi ta, thc ra u
biu l mt ngha kn |o. l{ mt biu l ca tim thc cng nh trong gic m vy.
Mt ngi bnh chng hn, mi khi phi chu ng mt tnh trng m h gh s, s thy
au n chu khng ni: Y khng nut tri c trng hung. Trong nhng iu kin
tng t, mt ngi khc s ln cn suyn: khng kh gia nh i vi y kh th. Mt ngi
th ba chn t lit, khng i c, ni kh|c i, y khng tip tc sng nh vy c. Mt
ngi th t n li ma ra, y khng tiu ha c chuyn g kh chu. Ti c th k ra
nhiu th d nh th na. Nhng phn ng th cht y ch l mt trong nhng hnh thc
biu l nhng day dt m ta khng thc c. Nhng day dt cn biu l nhiu hn
trong gic m.

Nh tm l hc n{o nghe ngi kh|c ni n gic m ca h cng bit rng nhng biu
tng xut hin trong gic m cn a tp hn nhng triu chng th cht ca chng suy
nhc thn kinh. Chng xut hin ra di hnh thc nhng gi cnh phc tp v{ c sc.
Nhng nu ngi ph}n tch v tr m sng y dng phng ph|p hi t do ca Freud
th s nhn thy tu chung mng m c th xp thnh my lc chnh yu. K thut y
ng mt vai tr quan trng trong s pht trin phn tm hc, n ~ gip cho Freud cn c
vo gic m thm d nhng vn vn dy v tim thc ngi bnh.

Freud a ra kin n gin v su sc l nu ngi ta khuyn khch ngi nm m gii

thch gic m ca h v ni ra nhng tng m gic m gi n cho h l mt sau, mt
phi thc ca nhng xao ng trong ngi h, h l bng nhng iu h ni ra v
nhng iu h qun ni n. Mi u kin ca h c v v l, khng n nhp g vi ch ,
nhng mt lt sau ta s nhn ra mt c|ch tng i d dng ci h mun tr|nh, tng hay
iu kh chu m h mun loi b. D mun khn kho giu gim cch no, mi ting
h ni u dn thng n trung tm vn . Ngi y s thng nhn thy mt tri ca s
vt, t khi y s xa s tht khi h suy din nhng cch giu gim cch ni bng ni gi ca
ngi bnh nh du hiu khng mun ni thc. Ri nhng iu y s kh|m ph| ra li xc
nh iu h mong i. Cho n }y ngi ta khng th phn i c l thuyt ca Freud
v s dn nn tm tnh v s tha m~n c vng bng tng tng, nhng s kin y c
coi nh ngun gc ca nhng biu tng trong gic m nu xt b ngoi. Freud ~ ch
trng c bit n gic m, v{ coi nh khi im ca phng ph|p hi t do. Nhng sau
mt thi gian, ti bt u ngh rng vic s dng nhng gi cnh do tim thc ngi ta lm
xut hin trong gic m va thiu thn va lm cho ta lm ln. Ti bt u nghi hoc t khi
mt ng s ca ti k cho bit mt kinh nghim ca ng khi mt chuyn tu nc Nga.
Tuy rng ng ta khng bit ting Nga v khng th phn bit c mt ch no ca b mu
t Nga nhng ng ta cng nhn thy nhng ch l lng vit trn bin v{ bch chng ~
l{m cho mnh m mng, c th gn cho nhng ch y ngha n{o cng c.

ngh n{y a n ngh kh|c, trong lc ngi c thoi m|i nh th, ng nhn ra
rng s t do hi ~ l{m thc tnh rt nhiu k nim. Trong s nhng k nim y, ng ta
thy xut hin nhng chuyn bc mnh ~ chn s}u trong tr nh t lu, nhng iu mnh
mun qun i v{ t}m thc ca mnh cng qun i tht. ng khm ph ra nhng ci m cc
nh tm l hc gi l{ mc cm ngha l{ nhng chuyn tm tnh ~ b dn nn, chng c th
gy ra nhng xao ng thng xuyn trong i sng tm thn, c th gy ra nhng triu
chng suy nhc thn kinh.

Chuyn ny khin ti ngh rng khng cn phi ly gic m l{m khi im hi t

do khi mun tm ra nhng mc cm ca mt ngi bnh. Ti hiu rng ngi ta c th
nm trng tm t bt k im n{o trn c|i vng trn. Ngi ta c th khi s t b mu t
ting Nga, t s suy t trc mt tri cu thy tinh, mt c|i ci xay cu nguyn (3), mt
bc ha tru tng, c khi mt cu chuyn ngu nhin rt nhm: theo quan nim ny th
gic m cng ch c ch li nh bt k mt khi im n{o khng hn khng km. Tuy
nhin, gic m c tm quan trng ring ca n, d rng ngi ta nm m sau khi b xc
ng tm tnh, nhng mc cm thng c ca ngi ta cng lin h n nhng xc ng y.
(Nhng mc cm thng c l nhng nhc im ca linh hn (psych) phn ng rt nhy
v mt kch thch, mt s ri lon). Nh vy, ngi ta c th hi t do khi s t bt c
gic m n{o m{ i ngc tr ln ti nhng ngh thm kn d{y v con ngi.

Tuy nhin, ti sc ngh ra rng nu ni n }y, ti c l, th ngi ta cng c th kt

lun rng gic m c mt trch v ring, ngha hn th. Rt nhiu khi gic m c chi tit
nht nh, c mt ngha r r{ng, bao h{m mt tng hay mt ch n pha sau; tuy rng
theo nguyn tc chung khng th bit ngay nhng ngha y. Bi vy ti bt u ngh rng
nn ch trng n hnh thc v ni dung gic m ch khng nn cho s hi t do v s
tm lin lc tng li ko mnh n ch tm hiu mc cm. Ngi ta c th tm hiu bng
nhng phng tin khc d d{ng hn.

tng mi n{y |nh du mt khc quanh trong s tin trin nn tm l hc ca ti. T

lc y ti dn dn khng dng nhng cch hi i xa ni dung gic m qu|. Ti ch trng
n nhng hi lin lc trc tip n c th tim thc mun thng bo cho chng ta bit.

V thay i th|i ca mnh i vi gic m cho nn ti thay i c phng ph|p l{m

vic. K thut mi ca ti phi k n tt c nhng kha cnh rng ln v{ a tp ca gic
m. Mt cu chuyn do ta thc hn hoi m k li s c nhp , tnh tit v kt lun. Gic
m th khng th. Kch thc khng gian v thi gian ca gic m ho{n to{n kh|c bit.
Mun hiu ta phi xem xt mi mt cng nh ta xem xt mt vt l, cn phi lt i lt li
m~i cho n khi ta quen thuc vi mi chi tit hnh dng ca n.

C l ti ~ ni kh| nhiu cho mi ngi hiu rng ti sao mi ngy ti thm chng
i phng ph|p hi t do theo th thc m{ Freud ~ dng trc kia. Ti mun lm
c|ch n{o nm c gic m c{ng cht cng hay, v loi b tt c nhng nim hay hi
m gic m c th gi ra nhng khng n nhp g vi n. Hn l nhng ngh y c th a
n s khm ph nhng mc cm gy ra s ri lon thuc v suy nhc thn kinh ca mt
ngi bnh, nhng ti c nh theo ui mt mc tiu rng r~i hn. C nhiu cch xc
nh nhng mc cm y: nh tm l hc c th nm c cha kha s dng cch trc
nghim sau }y: hi bng cch vn |p (cho ngi bnh bit mt s ch vit v hi xem
h lin tng n c|i g, ng thi nghin cu phn ng ca h). Nhng nu ngi ta mun
bit v hiu t chc tm thn ca c tnh ton din mt ngi n{o th cn phi bit rng
gic m ng mt vai tr quan trng hn nhiu.

Th d nh ng{y nay hu ht mi ngi u bit rng h{nh ng giao cu c th tng

trng bng rt nhiu hnh nh khc nhau (hay din t bng nhiu hnh thc ng ). Bng
cch hi , mi hnh nh c th gi cho ta nim v s giao cu, v nhng mc cm c
th nh hng n th|i mt ngi ng trc tnh dc. Nhng ngi ta cng c th tm
hiu nhng mc cm y nh s m mng nhn mt cu ting Nga khng th c c. Bi
vy cho nn ti i n s gi thuyt rng gic m c th hm cha mt bc thng ip
khng phi l biu tng dc tnh (v nhng l do nht nh).

Xin a ra mt th d:

Mt ngi nm m thy mnh cm cha kha t v{o kha, cm mt ci gy, hay dng
mt ci v ph ca. Mi vt y u c th cho l mt biu tng dc tnh. Nhng ti
sao tim thc li chn hnh nh ny ch khng phi hnh nh kh|c, iu cng c tm
quan trng ln lao v ta cn phi ch . Vn thc s l tm hiu ti sao li l ci cha kha
ch khng phi ci gy hay ci v. Cng c khi ngi ta khm ph ra rng gic m khng
m ch mt h{nh ng giao cu m m ch mt trng thi tm l khc.

Cch suy lun nh th a ti n kt lun ch c nhng hnh nh v tng thuc

thnh phn ca gic m l{ c dng gii thch gic m y. Mt gic m cng c nhng
gii hn ca n. N c hnh thc ca n ch cho bit ci g lin h n n, ci g xa n.
S hi t do l mt tin trnh suy tng theo ng gy bao gi cng li ko chng ta xa
nhng ti liu nguyn thy ca gic m, phng ph|p ca ti dn dt ngi ta do quanh
vng trn, ly hnh nh gic m l{m trung t}m. Ti ln chung quanh hnh nh gic m v{
ti khng k n nhng s kin i xa gic m. Trong lc hnh ngh, nhiu ln ti phi nhc
li c}u n{y: H~y tr li gic m. Gic m ni g?

Th d, mt ngi bnh ca ti nm m thy mt ngi {n b{ say ru, ngi qu

kch, u b tc ri. Trong gic m, hnh nh ngi {n b{ y l v ng ta, nhng s thc
v ng ta khc hn. Mi u, gic m y gi di v{ chng mt, ngi nm m xua ui
ngay i nh thy mt ci g phi l hin ra trong tr lc ang ng. Ti l thy thuc, nu ti
ng ta bc v{o con ng hi hn l ng ta s trnh xa cng nhiu cng hay nhng
ngh kh chu m gic m gi ra. Trong trng hp y, ng ta s sa vo mt mc cm quen
thuc c l khng lin quan g n v ng ta, v chng ta khng th hiu bit g v ngha
c bit ca gic m k l y.

Nh vy, tim thc ca ng mun thng b|o iu g bng cch bt ng nhn mt ca gi?
Gic m ni r n mt ngi {n b{ h n c lin lc mt thit n i sng ngi nm
m. Nhng hnh nh ngi {n b{ y em phng ri vo v ng ta th v l, m s tht li
tr|i ngc hn, ti {nh phi tm ch khc xem hnh nh ngi {n b{ gh tm y c
ngha g.

V thi Trung c, trc khi cc nh sinh l hc chng minh rng nhng hch ca ta tit
ra cho mi ngi chng ta va yu t nam va yu t n, d}n chng ~ c c}u phng ngn
rng: mi ngi {n ng mang trong mnh mt ngi {n b{. Yu t n tnh trong mi
ngi {n ng ti gi l anima. Kha cnh n tnh l{m cho ngi ta bit t c x cho
hp vi mi ngi xung quanh, bit giu gim ngi khc v chnh mnh na. Mc d ta
thy c tnh mt ngi c v bnh thng, thc ra ngi y rt c th giu gim ngi {n
b m h mang trong mnh, ngi khc v chnh mnh khi thy, tnh trng ngi {n
b y c khi tht l m m.

l{ trng hp con bnh ca ti. Kha cnh n tnh ca ng ta khng c g l m miu.

Gic m ca ng ta ~ ni thc cho ng ta r: V mt v{i phng din, ng x s nh mt
ngi {n b{ h n, v{ l{m cho ng ta phi xc ng. (Khng nn kt lun rng tim thc
bn tm ging nhng gi|o iu lun l. Gic m khng nhn nh ngi bnh phi x s
ng n hn. N ch c gng qun bnh nh hng ca ci tm thc ca ng ta ~ lch lc,
n nht mc cho rng ng ta l mt ngi ng n).

Rt d hiu ti sao ngi nm m c khuynh hng b qua hay chi b bc thng ip

gi cho mnh nh th. Tm thc ca ngi ta ng nhin chng li ci g l phi thc, ci
g n khng bit. Ti ~ ni n cc dn tc c s c tnh s ci g mi m, ci s c v su
xa v d oan, c|c nh{ nh}n loi hc gi l misonisme. Ngi c s cng c phn ng nh
lo{i d~ th trc nhng iu lm h kh chu. Nhng ngi vn minh cng phn ng mt
c|ch tng t trc nhng tng mi m, h a ra nhng thnh tr kin c phng
s xc ng, khi phi ng u vi mt s mi l. Ngi ta nhn thy d d{ng th|i khi
h phn ng trc mt gic m p h phi nhn mt tng lm cho h sng st. Nhiu
nh{ tin phong trong lnh vc trit l, khoa hc, vn chng ~ vp phi th bo th t
nhin ca c|c ng nghip ng thi ca h. Tm l hc l mt khoa hc trong s nhng
khoa hc tr trung nht; v khoa hc y c gng tm hiu tim thc con ngi cho nn vp
phi hnh thc cc oan ca tnh ci s mi l.

________

(1) Mt trong bn nh tin tri Hbreu. Nhng li ch thch trong bn dch ny l ca

ngi dch.

(2) Ch ny c Jung dng ch ton b nhng tc ng tr thc v tim thc v c

dng theo mt ngha rng hn ch tm thn.

(3) Nh ta ln trng ht
CHNG 2: QU KH V TNG LAI TRONG TIM THC

Cho n }y, ti ~ ph|c ha mt vi nguyn tc nn tng cp n vn mng m;

khi chng ta mun tm hiu kh nng to ra biu tng ca con ngi, chng ta nhn thy
gic m l{ t{i liu chnh yu v d thm d nht kho st. }y phi k n hai im
chnh yu: mt gic m phi c coi l mt s kin m{ ngi ta khng th sn nh kin,
t n c ngha theo c|ch n{y hay c|ch kh|c, mt ting ni c th ca tim thc.

Rt kh m tm cho nhng nguyn nhn y mt danh t mi m hn. D rng ngi ta

c ch bai tim thc th n{o th ngi ta cng phi cho rng n |ng c thm d. t ra
tim thc cng |ng k nh con chy, con rn, v{ n d sao cng |ng c nh cn trng
hc mt cch thnh thc. Nu c ngi t kinh nghim v t hiu bit v mng m cho
rng mng m ch l nhng hin tng ri lon v ngha th h c t do m{ ngh nh vy.
Nhng nu ngi ta cho rng mng m l nhng biu tng bnh thng (v n th tht)
th ngi ta phi gi thuyt rng n c nguyn nhn hp l hay c mc ch n{o , hay c
hai th trn.

Ta hy xt cn k hn thc v tim thc ca ta lin lc vi nhau th no. Th ly mt

th d quen thuc. Bt thnh lnh ta qun mt iu ta sp sa ni, tuy rng ngh ca ta mi
trc }y s|ng sa. Trng hp ny na, ta sa son gii thiu mt ngi bn, lc sp sa
ni n tn th bng qun bng mt. Thc ra ngh ca ta ~ tr vo tim thc hay t nht
tm thi xa cch vi thc ca ta. Hin tng y cng xy ra cho cc gic quan. Nu chng
ta nghe mt ting ku lin hi gii hn m thanh c th nghe c, hnh nh ting ku
dng li ri li tip tc tng lc u u. Nhng s thng trm y l do s ch ca ta lc
tng lc gim ch khng phi ting ku i bc cao thp.

Khi ci g ngoi tm thc ca ta, c|i vn hin hu ch khng phi bin mt, cng
nh c|i xe chy khut cui ph ch khng tan th{nh h khng.

Ch c chng ta khng trng thy n na m thi. Sau ny ta c th thy li chic xe y

cng nh ta c th thy nhng tng m chng ta qun mt trong khonh khc. Nh vy,
mt phn tim thc ca ta gm t tng, cm xc, hnh nh ~ tan r~, d khng cn thc
ca ta nhng vn nh hng n thc ca ta. Mt ngi ~ng tr, tr c vn }u }u,
i qua mt phng kim mt vt. Ta thy ng dng li, t v bn khon. ng ~ qun
mt mnh nh lm g. Hai tay s song nhng vt trn b{n trong cn thy du, ng ta ~
qun mt nh lc ban u, nhng vn h{nh ng theo s dn dt ca nh y. Ri ng
ngh ra iu mnh mun. y l nh tim thc lm cho ng ngh ra.

Nu nhn xt n h{nh ng ca mt ngi suy nhc thn kinh, ta s thy h khng

thc c hay h khng ngh n chuyn khc. H nghe y m khng nghe thy g, h
trng y m khng trng thy g, h bit y m khng bit g. Nhng th d nh th rt
nhiu cho nn nh chuyn mn nhn thy ngay rng ni dung v thc ca tm thn cng
to cho ngi ta c th|i n{o , khng kh|c g thc; trong nhng trng hp y ta
khng th x|c nh r rng c ngi y c thc v mt tng, mt li ni, mt hnh
ng ca h hay khng.

Chnh v nhng th|i thuc loi y m nhiu y s khng cho rng nhng ngi lon
thn kinh khng nh iu g l h ni di. Hn l nhng ngi nh th tuyn b nhiu iu
khng thc tnh hn phn ng ngi kh|c, nhng danh t ni di khng ng vi
trng hp ny. Ngoi thc t th trng thi tm thn ca h lm cho h c th|i bt nh,
thc ca h ln trn mt, v c tim thc xen vo, khng th bit trc c. Xc gic ca
h cng b xao ng nh th. }m mi kim v{o tay, c lc ngi lon thn kinh bit au,
mt lc sau h khng thy g c. Nu l{m c cho h ch n mt im no th ton thn
h t lit hn cho n lc khng cn p lc lm cho mi cm gic t lit nh th, by gi h
mi li c cm gi|c. Nhng trong thi gian y, ngi bnh ghi nhn mt cch thc iu g
xy ra cho h.

Thy thuc c th nhn nh r rng nh s din tin ca trng thi y khi thi min mt
ngi bnh. H c th chng minh d dng rng ngi bnh ~ ghi nhn thc s tng chi
tit mt. Trong lc h mt hn thc nh th, mi kim ch}m v{o ngi hay iu g h ghi
c (ngoi thc) sau ny h ni li rt ng, y nh l{ khng c s t lit cm gic. Ti
cn nh mt ngi {n b{ c ngi ta ch v{o nh{ thng trong tnh trng ng ngn u
m. Ngy hm sau tnh li b ta bit mnh l{ ai nhng khng bit mnh ang }u v{ ti sao
mnh li n }y, n v{o ng{y n{o. Nhng khi ~ thi min b{ ta th b{ ta k r c ~
lm bnh nh th n{o, ai ~ a b{ ta v{o }y. C th phi kim li nhng chi tit y xem c
ng khng. B{ cng c th ni r gi vo bnh vin, v li vo c mt c|i ng h. Trong
lc b thi min, tr nh ca b{ ta cng r r{ng nh b{ vn thn tr.

Khi cp n nhng vn y, thng thng chng ti phi cn c vo nhng kinh

nghim bnh vin. Bi vy cho nn nhiu nh{ ph bnh tng tim thc vi nhng du
hiu biu l rt t nh ca n ch thuc v lnh vc tm l bnh hc. H cho rng nhng biu
l ca tim thc l triu chng suy nhc thn kinh tm bnh, khng lin h g vi trng
thi tm thn bnh thng. Nhng nhng hin tng suy nhc thn kinh bt c v
phng din n{o cng khng th l sn phm c nht ca ngi bnh. Thc ra ch l
nhng hin tng bnh thng m bnh hon ~ phng i thm, nh s phng i m{
d quan s|t hn. Nhiu triu chng lon thn kinh c th nhn thy mt ngi bnh
thng, nhng nh nh{ng hn cho nn ngi ta khng . Th d tnh hay qun l mt
iu rt thng, mt v{i tng m ta c thc khng cn sinh lc na v t ca ta ~
quay i ch khc. Khi t ca ta chuyn hng nh th, nhng iu m{ ta khng ch n
na s chm vo bng ti, v nh ban m mt c|i n ri soi sng mt khong cnh vt cn
nhng ch khc trong ti. iu khng tr|nh c, v rng tm thn ngi ta ch c gi
c mt s hnh nh sng sa cng khng ng u. Tuy th, nhng g qun i khng phi
l khng c na. Tuy ta khng th nh li n theo mun, nhng n vn mc nhin c mt
di ln mc tr nh v c th tr li lnh vc thc bt c lc no, nhiu khi h{ng nm
sau.

}y l{ ti ni nhng iu m ta trng thy hay nghe thy trong iu kin thc hn hoi,
nhng sau qun i. Nhng c khi chng ta trng thy, nghe thy, s thy, nm thy ci g
m khng n, hoc v ta ang ch n ci khc, hoc v s khch ng gic quan yu
t qu khng th li mt cm gic c thc. Tuy nhin tim thc ca ta ~ ghi nhn,
nhng cm gic v thc ng mt vai tr quan trng trong i sng ca chng ta.
Chng nh hng n cch phn ng ca chng ta trc s vt v{ h{nh ng ca ngi
khc.

Th d sau }y rt r ngha: mt v gi|o s i chi vng qu vi ngi hc tr ca ng,

ang mi ni chuyn v mt vn khc mc. Bt thn ng nhn thy dng t tng ca
ng b gi|n on v mt t k nim t ng{y th u Nhng iu ng va ni khng n
nhp g vi nhng k nim y. Khi nhn li ng sau, ng cht nhn ra va i qua mt ci
tri th nhng k nim y hin ra trong tr. ng ngh vi ngi hc tr tr li ch m ng
bt u thy xut hin nhng k nim y. Tr li ti ni, ng ngi thy mi ngng v hiu
rng mi ngng ~ gi ln nhng t k nim.

Lc thiu thi ng sng trong mt ci tri nui ngng, mi c bit ca ngng li mt

cm gic bn vng nhng ng ~ qun i. Khi i chi qua tri, ng ngi li mi y m khng
n, cm gic phi thc ~ |nh thc nhng kinh nghim tui th ~ b qun. S tri
gi|c nh th c tnh cch phi thc v t ca ng quay v ch khc, s khch ng khng
mnh m |nh v{o thc ca ng v{ l{m ng lu ti. Th m{ n ~ l{m hin hin
nhng k nim b lng qun t lu.

S tri gic phi thc c nh hng lm xut hin nhng hin tng tm thn, nh
hng y c th ct ngha c s xut hin nhng triu chng suy nhc thn kinh hay
nhng k nim m m hn khi mt hnh nh, mt mi v, mt m thanh gi ln nhng
hon qu kh. Th d mt thiu n lm vic trong vn phng b ngoi c v vui v khe
khon. Mt lt sau c ta nhc u d di v t v mt mi. Tuy khng , nhng c ~
nghe ci tu xa xa, ting ci ~ v tnh nhc n s bun ru ca cnh vnh bit ngi yu
m c vn c qun.

Bn cnh trng hp qun bnh thng, Freud ~ m t nhiu trng hp qun nhng
k nim bun bc, nhng k nim m ta sn s{ng qun. Cng nh Nietzsche ~ lu
chng ta, khi lng t i ca chng ta b xm phm th tr nh ca chng ta thng thch
nhng b. Bi th cho nn trong s nhng k nim ~ qun i, ta thy nhiu s kin ~ ghi
nhn nhng khng thc c v chng c v kh chu v khng thch hp vi th gii tm
tng ca ta, (chng ta khng th nh li theo mun c). Cc nh tm l hc gi hin
tng ny y l dn nn. Sau }y l{ mt th d: mt c th k ghen vi mt b cng tc vi
ch ca c, c lun lun qun mi b y n d cc phin hp nhm tuy rng b c tn trn
bn danh sch m c vn dng. Nhng nu ngi ta lu c n vic y, c tr li rng c
qun, v{ ngi ta lm phin c. Khng bao gi c chp nhn l do chnh xc ca s qun y,
c trong bn t}m c cng vy.

Nhiu ngi thng lm ln |nh gi| qu| cao vai tr ca mun, h cho rng h khng
h{nh ng nu khng c toan tnh v quyt nh hn hoi. Nhng ta phi rng m phn bit
cn thn ni dung c ch vi ni dung khng ch ca tm tr. Ni dung c ch gc c
tnh ca Bn ng. Tri li ni dung khng ch xut pht t mt ngun gc tri nghch vi
Bn ng ch khng phi tng ng. Chnh b mt tri nghch ~ xui c th k qun mi
b bn ca ng ch.

C nhiu l do khin cho chng ta qun nhng s kin mnh cm thy hay nhn thy.
Cng c nhiu c|ch nh li. Trng hp cryptomnsie hay l{ k nim giu kn cho ta
mt th d ngha. Mt nh{ vn trnh b{y mt loi chng c hay tnh tit mt cu chuyn
theo ct truyn nh trc, bt thn ng ta r sang mt li khc. C l v mt mi va xut
hin, mt hnh nh khc hay mt tnh tit ph khc mi ngh ra. Nu ta hi ti sao anh ta li
lan man sang li khc th, anh ta cng khng th tr li ta c. C l anh ta cng khng
nhn thy mnh ~ i hng t tng tuy rng anh ta vit nhng iu hon ton mi l
m b ngoi anh ta khng c mt nim n{o. Nhng c khi ta c th chng minh rng
nhng iu anh ta va vit rt ging tc phm ca mt nh{ vn n{o y, tc phm y, anh ta
cng tng rng mnh cha c qua.

Ti tm thy mt th d k th trong tc phm Ainsi parlait Zarathoustra (Zarathoustra

~ ni nh th) ca Nietzsche. Tc gi gn nh chp li tng ch mt ghi trong cun s i
bin ca mt chic hi thuyn v{o nm 1686. Cng l{ mt s tnh c, ti ~ c b{i tng
thut chuyn y trong mt quyn sch xut bn nm 1835 (na th k trc khi Nietzsche
vit sch ca ng). Khi ti c thy nhng on y trong tc phm Zarathoustra ~ ni nh
th ca Nietzsche, ti phi ngc nhin v li vn kh|c hn li vit ca Nietzsche. Ti phi tin
rng Nietzsche ~ c cun sch kia, tuy ng khng h nhc n cun sch. Ti vit th hi
em gi ng vn cn sng, v b ny xc nhn n cng c vi anh cun sch y khi b mi
11 tui. Theo ni dung sch ca Nietzsche ti khng th n{o ngh rng ng bit mnh o
vn. Ti cho rng 50 nm sau c}u chuyn y bt ng hin ln trong thc ca ng.

Trong nhng trng hp y, ngi ta ~ hi tng k nim m khng thc c s

hi tng y. Trng hp tng t cng c th xy ra cho mt nhc s ki anh ta ~ nghe
mt iu ht c hay mt iu nhc bnh dn t lc cn th u, n lc ~ ng tui iu ht
xut hin th{nh ti ca mt khc ha tu. Mt tng hay mt hnh nh tr li t tim
thc ch l nt phc b ngoi v thc cht v v t|c ng ca phn phc tp trong ci
psych ca lo{i ngi. Nhng c l n ~ gip ta hiu c vc dng ca nhng cm gic
phi thc t c th t ngt xut hin nhng biu tng gic m. Khch ng phi thc
c th l{ loi nhu cu, hng, nh; mi yu t tri gic hay trc gic, mi t tng
hu l hay v l, mi cch kt lun, quy np, din dch hay nhp ; v tt c mi sc thi
tm tnh. Bt c hin tng tm thn n{o cng c th tr thnh phi thc phn no, tm
thi hay vnh vin.

Phn ln nhng ti liu ni trn tr thnh phi thc ch v chng khng c ch ng

trong thc. Mt v{i tng ca ta mt sinh lc v tr thnh phi thc (ngha l{ khng
c thc ca ta lu n na) ch v chng khng cn ch dng nh trc hay v mt l
do n{o chng ta mun xua ui.

Theo ngha th hin tng qun l mt hin tng bnh thng v cn thit trong
thc c ch cho nhng cm gi|c v{ tng mi. Nu khng c s qun y, nhng kinh
nghim ca ta s di ngng ca thc v{ u c ta s b tr{n y n ni khng cha
c ht. Tnh trng n{y c kh nhiu ngi bit, thm ch ngi no bit qua tm l
hc cng phi cng nhn.

Trong khi nhng yu t ca thc c th bin vo tim thc th nhng yu t mi c th

xut hin trong thc. Th d ngi ta c th c cm tng rng c ci g sp sa xm nhp
vo thc, rng c c|i g phng pht trong khng kh, rng c con ln trong k |.
Tim thc khng phi ch l ci kho cha qu kh ca ta m{ cn y ry nhng trng thi
tm thn v{ tng sp xy n; s khm ph y l{m cho ti c th|i ring i vi tm l
hc l{ mt s mi l. C rt nhiu cuc tranh lun v vn y nhng thc ra ngoi
nhng k nim xa xi thuc v thc cn c nhng mi t nhin bc l t tim thc,
nhng trc kia cha bao gi ta thc c. Nhng xut hin t vc su ti
thm ca tm hn nh mt bng hoa sen. Chng l mt phn rt quan trng ca ci psych
phi thc.

Chng ta cn thy rt nhiu th d trong i sng hng ngy; nhng vn tin thoi
lng nan c khi gii quyt c mt cch bt ng nh mt cch nhn mi m. Mt vi
kin hay nht ca nhiu trit gia, ngh s, bc hc gia l kt qu ca nhng cm hng bt
thn do tim thc em li. t tay vo kho vt liu phong ph ca tim thc v bin i mt
cch hu hiu thnh trit hc, vn chng, }m nhc hay s khm ph khoa hc, ngi ta
thng bo nh th l thn hng. Chng ta tm thy nhng bng chng hin nhin ngay
trong lch s khoa hc. Th d, nh ton hc Poincar v nh bc hc Kkul ~ t th rng
nhiu khm ph quan trng ca h bt ngun t nhng hnh nh khi th t nhin xut
pht t ci tim thc. Ci gi l kinh nghim thn b ca Descartes ~ khi th cho ng bit
th bc cc khoa hc trong chp lo|ng, cng thuc v mt hin tng tng t. Tiu thuyt
gia Robert Louis Stevenson tm kim trong nhiu nm trong mt truyn din t c
nim su sc v bn cht lng din ca c tnh con ngi, ~ c mt gic mng bt thn
bo cho ct truyn Le Docteur Jekyll et Mr Hyde (B|c s Jykyll v{ ng Hyde).

Sau ny ti s m t mt cch chi tit hn nhng vt liu phi thc l ra t tim thc
th no, v nghin cu xem chng biu t di nhng hnh thc no. By gi ti ch xin
lu mi ngi rng kh nng l{m xut hin nhng ti liu mi ca tim thc gip ta gii
thch nhng biu tng ca gic m, bi v kinh nghim ngh nghip ca ti ~ nhiu ln
cho ti bit rng nhng hnh nh v{ tng ca gic m khng th bo l hon ton thuc
v nhng hin tng tr nh. Nhng hnh nh v{ tng biu th nhng t tng mi
cha tng vt qua ngng ca thc.
CHNG 3: C NNG CA GIC M

Ti ~ nhn mnh n ngun gc ca gic chim bao v l{ mnh t ny n phn ln

nhng biu tng. Khn thay, kh m hiu c gic m. Nh ti ~ ni, mt gic m
khng c g ging mt cu chuyn k trong iu kin tm thc ca ta hot ng. Trong i
sng hng ng{y ngi ta suy ngh v c|i ngi ta mun ni, ngi ta chn c|ch n{o |nh
mnh v{o t}m tr ngi nghe nht, ngi ta c gng lm cho kin c s mch lc. Th d,
mt ngi c hc thc s c gng trnh nhng n d khng nht tr (htrogne) lm cho
cu chuyn ri m. Nhng gic m c thu dt mt cch khc hn. Ngi nm m b bao
vy bi nhng hnh nh c v l lng v{ m}u thun nhau, nim thi gian khng cn, ci g
nhm chn nht cng th hin ra v quyn r hay |ng s.

Ci tm phi thc ca ta xp t ti liu mt cch khc hn nhng s c v ng

khun php m{ chng ta |p t cho t tng ca chng ta khi tnh t|o, iu y c v l lng.
Tuy nhin, nu chng ta c th gi nh li mt gic m, ta s thy c s tng phn r rt,
l{ mt trong nhng l do chnh l{m cho ngi khng trong ngh y s kh lng hiu
c gic m.

Theo cch l lun bnh thng, ban ng{y ngi ta tnh, th gic m tht v ngha, bi vy
ngi ta c khuynh hng khng m xa n n hay cho rng n lm ta lc hng.

C l im y s hin ra r rng nu chng ta bt u thc c rng nhng tng

lc ban ngy b ngoi c v khun xp theo k lut, nhng thc ra khng chun x|c nh ta
tng. Tri li, ngha v{ tm quan trng ca nhng tng y i vi tm tnh s mt dn
v chun xc nu chng ta xt cn k hn. y l bi iu ta nghe thy v cm thy c th tr
thnh nhng iu ta khng thc c na, ngha l{ lng xung tim thc. C n nhng
s kin chng ta c trong thc v c th ty din t ra, cng vn km theo mt kha cnh
phi thc, kha cnh phi thc t im thm mu sc cho nhng s kin ta nh. Thc
ra nhng cm gic c thc ca ta chng bao l}u ~ tng thm mt yu t thuc loi phi
thc nhng c ngha i vi c cu tm thn ca ta, tuy rng chng ta khng hay bit g v
ngha t{ng n , v{ cng khng bit n ~ khuch i hay bp mo ngha c nh ca
cm gic.
 D nhin, nhng yu t thuc loi phi thc ca mi ngi mt khc. Mi ngi chng ta
c nhng khi nim i cng v{ tru tng trong ton b c cu tr no ca mnh, bi th
mi ngi hiu v{ em |p dng mt cch ring. Trong mt cu chuyn, khi ti dng nhng
trng th|i, tin bc, sc khe hay x~ hi, ti gi thuyt rng nhng ch y d t d
nhiu cng ch cng nhng s vt nh ngi i thoi ca ti. Nhng ta cn ch trng n
ch t hay nhiu . Mi ch c mt ngha hi kh|c i vi tng ngi d l nhng ngi
cng trnh vn ha. S d c ch kh|c nhau l{ bi mi khi nim i cng ~ hi
nhp v{o c cu tr no ca mt ngi, ngi hiu v{ em |p dng theo cch ring ca
h. ngha ca khi nim c{ng kh|c i khi ngi ta cng khc bit v kinh nghim x hi,
tn gio chnh tr v tm l.

Mi khi nim y ht vi danh t (1) th s khc bit ni trn khng bit c v{ cng
khng ng mt vai tr no trn thc t. Nhng khi cn phi c mt c|ch nh ngha ch
xc hay gii thch chun xc, ta s thy thnh thong c nhng kin khc nhau mt cch k
d, khng nhng v phng din thun ty l tr, m nht l v phng din tnh cm lin
quan n danh t y v cch p dng danh t y. Ni chung, nhng bin i ngha u
ngoi tm thc, ngi ta khng nhn thy.

D nhin ngi ta c th b qua nhng im d bit d tha v{ cho l{ nhng kha cnh
c th b qua c v khng lin h g n nhu cu i sng hng ng{y. Nhng s hin hu
nhng im d bit y chng t rng ni dung thc r rng nht vn vin mt ci dim m
mt m h. C nhng khi nim trit hc hay ton hc ~ nh ngha tht tng tn m
chng ta tin tng rng ch cha ng thun ngha ~ nh r, cng vn cn c thm
nhng ngha kh|c. l{ mt hin tng thuc v tm thn, chnh v th cho nn khng
hiu c ht. Nhng con s m{ chng ta dng m khng phi ch c ngha m{ ta vn
dng. Nhng con s cng cn l{ nhng yu t thn thoi. (Mn hc thuyt Pythagore
cho l chng c tnh cht thn linh). Nhng chng ta khng ngh nh th khi chng ta ch
dng chng vo mc ch thc tin.

Tm li, mi khi nim thuc lnh vc thc u l{m ta lin tng n nhng tng
c lin h ring ca n. Ty theo tm quan trng tng i ca khi nim i vi ton din
c tnh ca ta, hay ty theo tnh cht ca nhng tng lin lc vi khi nim , c th l
c nhng mc cm trong tim thc dnh d|ng n tng , chng c th bin i tnh
cht thng c ca khi nim. Khi nim c th tr thnh ci g khc hn khi n ln dn
xung di ln mc thc. Cnh kha phi thc ca tng v cm gic ch c mt vai tr
nh b trong i sng hng ngy ca ta. Nhng trong s phn tch gic m, nh{ t}m l hc
phi xt n nhng bc l ca tim thc, cnh kha phi thc tr thnh quan trng, v
n l ci r gn nh khng th thy c ca nhng t tng thuc phn thc ca ta. Bi
vy cho nn vt hay tng thng thng c th c ngha t}m l rt mnh lit trong
gic m, thm ch lc tnh dy ta b xc ng su xa, thc ra ta nm m n ci g rt
thng: nh mt ci bung ca kha, hay nh mt chuyn tu.

Hnh nh trong gic m p v{ |nh mnh v{o t}m tr ta hn nhng khi nim hay
nhng kinh nghim ca cuc sng ban ngy, s d nh vy l v ta thy mt khc ca nhng
hnh nh y. Mt trong nhng l do l trong gic m nhng khi nim y c th ph din
c ngha ngoi tm thc ca ta. Trong t tng c thc, chng ta ch k n
nhng s kin hu l t mu sc hn, bi v chng ta ~ gt b nhng lin tng thuc
phm vi tm thn.

Ti cn nh mt gic m rt kh gii thch ca ti. Trong gic m, mt ngi tm cch

n gn pha sau ti, nh nhy ln lng ti. Ti khng bit g v ngi y, ch bit rng y ~
v ly mt iu nhn xt ca ti, xuyn tc ngha n ni lm cho ha ra th lu. Nhng
ti khng th nhn ra s lin lc gia s kin y v vic y mun nhy ln lng ti. Tuy
nhin, trong i sng ngh nghip ca ti, thng c ngi xuyn tc li ni ca ti, n
ni ti chng bun ngh xem c nn bc mnh hay khng. Ngoi thc t, ta c li khi
kim sot phn ng xc ng ca ta. Ti cht hiu rng l{ ngha gic m ca ti. Mt
c}u phng ngn nc \o ~ hin ra di hnh thc hnh nh th gic. Thc vy, cu ni
ca ming ngi \o sau }y: Du kannast mir auf den buckel steiyen (Anh c th nhy ln
lng ti) ngha l{: Anh ni g ti, ti cng khng chp.

Ngi ta c ni rng mt gic m nh th c tnh c|ch tng trng v n khng din t

tnh trng mt cch trc tip m gin tip dng mt n d, mi u ti cha hiu ngha.
Nhng gic m nh th thng xy ra, gic m khng c dng dng cch ngy trang. Ch
ti chng ta thng thng kh m hiu c ni dung tnh cm ca cch din t bng hnh
nh m thi. Trong cuc sng hng ngy, chng ta hc cch loi khi t tng v ngn ng
nhng nt t im bng lng, nh vy chng ta ~ mt mt nt c bit ca tnh tnh c s.
Phn nhiu chng ta ~ y lui vo tim thc tt c nhng lin tng k qu|i dnh d|ng n
mt tng hay mt s vt. Ngi c s cn c thc v nhng c tnh ca tm thn nh
th; h gn cho con vt, c|i c}y, hn | nhng uy lc m chng ta cho l k d, khng th
chp nhn c.

Th d mt ngi dn rng Phi chu, ban ngy trng thy mt con vt thng gp v
m, h cho l ng thy php ca h ~ tm thi nhp vo con vt. H cng c th cho l{
linh hn rng r hay linh hn t tin ca b lc. Mt ci cy c th ng vai tr quyt nh
trong i sng mt ngi c s, hnh nh l{ n tch t linh hn v ting ni ca ngi y,
ngi y c cm tng l s mnh ca h gn lin vi c|i c}y. Ngi Da Nam M qu
quyt rng h l nhng con kt , nhng con vt, tuy rng h nhn thy hn hoi rng h
khng c lng, cnh, m. S d nh vy l bi v trong v tr ca ngi c s, s vt khng
c bin gii phn minh nh trong v tr ca nhng x hi hp l.

Chng ta sng trong mt th gii kh|ch quan, chng ta ~ loi tr tt c nhng ci m

cc nh tm l hc gi l{ ng nht tm thn hay tham d thn b(2). Nhng chnh
nhng lin tng m{ ngi ta khng thc c ~ t m{u sc v{ l{m cho v tr ca
ngi c s tr nn qu|i n. Chng ta mt hn thc v nhng s kin n ni chng
ta khng nhn thy iu trong khi chng ta tm thy n nhng ngi kh|c. i vi
chng ta, nhng s kin y dng li di ln thc, nu ngu nhin chng xut hin,
chng ta li cho rng c ci g bt thng.

~ hn mt ln, c nhng ngi hc thc thng minh n hi ti v nhng gic m k l,

v s tng tng nhng o gi|c ~ l{m cho h phi chng tai gai mt v cng. H cho
rng nhng chuyn nh th khng th xy ra cho mt ngi tm tr lnh mnh m nu qu
thc ngi ta c o gic th tt th h bnh hon. C ln mt nh thn hc bo ti rng
nhng o gic ca nh tin tri Ezchiel ch l nhng triu chng bnh hon khi Moise v
nhng nh tin tri khc nghe thy nhng ting ni, h c nhng o nh. Qu v c th
tng tng c nh thn hc y ~ phi kinh hi th n{o khi ng ta ~ t nhin thy mt
hin tng nh vy. Chng ta ~ quen vi tnh cht hu l b ngoi ca th gii ta sng.
Thm ch ta kh lng tng tng rng c th xy ra iu g khng th ly lng tri m{ gii
thch c. Ngi c s b xc ng nh th khng h ngh rng tm tr mnh ri lon: h
ngh n vt h tn th, n qu thn.
 Tuy nhin, nhng xc ng d{y v chng ta cng khng kh|c g. Thc ra, nhng khc
khoi bt ngun t l}u {i vn minh ca ta c th h~i hng hn khc khoi ca ngi c s
m h cho l qu qu|i g}y ra. Th|i ca ngi vn minh ng{y nay c khi l{m ti ngh n
mt ngi tm bnh nm bnh vin ca ti ng ta cng l{ y s. Mt bui sng, ti hi ng
ta thy trong ngi th no, ng ta tr li rng mnh ~ thch th ly thuc ty u trn
tri sut m, nhng trong lc ty u k lng nh th ng ta khng thy vt tch mt ng
Tri no c. l{ bnh suy nhc thn kinh, c th l ci g trm trng hn. |ng l l Tri,
hay l s s Tri th }y li l mt loi suy nhc khc khoi (nvrose dangoisse) hay mt
loi m nh (phobie). S xc ng vn th nhng nguyn do xc ng ~ i tn v{ i tnh
cht v tr nn nguy him hn. Ti cn nh mt gi|o s trit hc n khm bnh v b m
nh bi bnh ung th. ng ta yn tr rng mnh b mt ci ung c mc d ngi ta ~ chiu
in mi hai ln m khng c g c. ng ta ni rng: , ti cng bit rng khng sao c,
nhng cng c th c c|i g. Ti sao ng ta li c ngh y trong u? Hn nhin l s m
nh ca ng bt ngun t mt th s hi ngoi s chi phi ca mun c thc. tng
bnh hon bt thn nng ln ng ta v ng ta khng kim so|t c mnh lc ring ca
n. i vi nhng ngi c hc thc y, th nhn mt s thc nh th vn kh khn ch
cn mt ngi c s th c vic cho l mnh b ma lm. nh hng ma qu t ra cng l{ mt
gi thuyt c th chp nhn c trong trng hp mt ngi c s, nhng ngi vn
minh s xc ng gh gm khi phi tha nhn rng mt mnh lc ngu n ca tr tng
tng ~ g}y ra bnh no cho h. Hin tng m nh c s cha bin mt }u, n vn cn
nh trc. Nhng ngi ta gii thch mt cch khc, c hi cho t}m tr. Ti ~ l{m nhiu
cuc so s|nh nh th gia ngi vn minh v{ ngi c s.

Sau ny, ti s chng minh rng nhng s so s|nh nh th rt cn hiu khuynh

hng cu to nhng biu tng trong mng m, trong cch biu l tng ca lo{i ngi.
Bi v ngi ta tm thy trong mng m nhng hnh nh v nhng lin tng tng t
tng, huyn tng v l nghi th phng ca ngi c s. Nhng hnh nh trong gic m
sng Freud gi l{ vt tch bn c. Danh t y khin ta ngh l{ nhng yu t tm thn c
t nhng thi k xa xi cn tch li trong tr ngi ta. im ny tiu biu cho th|i ca
nhng ngi cho rng tim thc ch l mt nhnh ph ca thc (hay ni cho v hn, mt
c|i thng r|c ng nhng ci thc loi b).
 Sau khi nghin cu su rng, ti ngh rng mt th|i nh th l khng th chp nhn
c m phi loi b. Ti ~ nhn thy nhng lin tng v hnh nh thuc loi y thuc
thnh phn ca tim thc, ngi nm m du hc thc hay m ch, d thng minh hay ngu
n cng th thi. Chng khng h l nhng cn b cht li hay khng c ngha g. Chng c
chc v ring ca chng v c mt gi tr ring chnh v tnh cch lch s ca chng. Chng
l ci cu ni lin hnh thc din t t tng ca ta mt cch c thc vi mt li din t c
l hn, c m{u sc hn, bng by hn. V chng li din t sau n{y t|c ng trc tip n
tnh c|ch v{ rung ng ca ta. Nhng lin tng c tnh c|ch lch s(3) l{ gch ni gia
th gii hp l ca thc v th gii ca bn nng.

Ti ~ ni n s tng phn |ng ch gia t tng c kim sot trong lc tnh to v

nhng hnh nh phong ph ca gic m. B}y gi c gi c th nhn thy s khc bit y c
mt l do khc: trong x hi vn minh, chng ta ~ loi b cnh kha tnh cm ca bit bao
tng, thm ch nhng tng y khng cn gy cho ta phn ng g c. Chng ta dng
nhng tng y trong c|ch n ni ca chng ta, chng ta phn ng mt c|ch c l khi
nghe thy ngi kh|c dng chng, nhng chng khng li cho ta n tng su xa no.
Phi c|i g hn th nhiu mi c th lm cho mt s kin thm nhp v{o ta thay i thi
hay cch x s ca ta. Trng hp t|c ng nh th ~ xy ra nu l th ngn ng ca
gic m: c nhiu sinh lc tm thn n ni ta phi ch n.

Th d mt ngi {n b{ ai cng bit l{ m tn ngu n v{ ngang bng khng chu nghe

li ni phi. C th bn ci vi b ta sut m khng kt qu g. B{ ta khng n cht
no. Gic m ca b ta dng mt th ngn ng khc. Mt m b{ ta nm m thy mnh d
mt cuc hp mt x giao. B ch nh tip n b{ nim n m rng: B{ n chi, chng ti
rt ly lm vui mng. Bn b ang i b{ trong kia. B{ ch nh{ a b{ ta n tn ca,
chnh tay b m ca. B{ ta bc qua ngng ca v{o trong mt ci chung b.

Ting ni gic m kh| gin d, ngi ng nghch nht cng c th hiu c. Ngi {n
b y, trc ht khng chp nhn ngha mt gic m trc tip phm n t i ca b ta.
Nhng du sao b{ ta cng hiu bc thng ip, sau mt thi gian, b ta phi chp nhn v
b{ ta khng ngn cn mnh xu h v chnh mnh li ch nho mnh.
 Nhng bc thng ip ca tim thc nh th c mt tm quan trng ln hn ngi ta
tng. Trong i sng t}m t c thc, chng ta chu loi nh hng. Ngi khc khch
l ta hay lm ta phin mun, nhng vic xy ra trong i sng ngh nghip hay x hi khin
ta ch v ng khc. Tnh trng y c th a y chng ta n nhng con ng khng
ph hp vi c tnh ca ta. Mc d chng ta c thc c hay khng, lng t}m ta vn
lun lun b nhng loi thi thc y l{m xao ng m{ khng ng chng c. Trng hp
ny rt ng vi nhng ngi c khuynh hng hng ngoi ch ch trng n i sng
bn ngoi, hay nhng ngi c hng t ti v ng vc bn cht su xa ca mnh.

Lng t}m c{ng b nh hng bi thnh kin, lm li, m nh, mun v v, ci h ngn
cch sn c li cng m rng n tnh trng ph}n t|n c tnh c|ch suy nhc thn kinh, a
n mt i sng t nhiu gi to, xa hn nhng bn nng bnh thng, xa hn thin nhin
v chn l.

Chc v i qut ca mng m l tm cch lp li cn bng tm l nh nhng vt liu ca

gic m, gic m c kh nng huyn diu lp li c s cn bng ca ton th c cu tm
thn. Nh th ti gi l trch v b tc (hay n b) ca gic m trong t chc tm thn ca
ta. iu ct ngha c ti sao nhng ngi thiu c thc t hay c kin qu tt p v
mnh, hay l c nhng hoi bo to tt khng hp vi kh nng thc s ca mnh, thng
nm m thy mnh bay bng hay t ng. Gic m u l nhng yu nhc ca c tnh h
ng thi cnh co cho h bit nhng nguy him trn bc ng ca h. Nu ngi ta
khng k n li cnh co y t l c th xy ra nhng tai nn thc s. Ngi ta c th trt
cu thang t ng hay l gp tai nn xe hi.

Ti cn nh mt ngi ~ nhng tay v{o mt lot nhng h{nh ng m m. ng ta c

mt say m bnh hon: tr leo ni mo him, nh n b cuc sng thiu thn. ng ta
tm c|ch vt mnh. Mt m ng ta m thy mnh vt mt nh ni cao ri bc chn
vo ch trng khng. Khi ng ta k li gic m cho ti nghe, ti tm c|ch l{m cho li ni c
sc nng thuyt phc ng ta nn gi chng mc. Ti ni thng cho ng bit rng gic m
ca ng b|o trc mt tai nn leo ni, nhng khng ch g. S|u th|ng sau, ng bc chn
vo ch trng khng. Mt ngi dn l ng coi ng ta v mt ngi bn nm d}y tt
xung mt ch tht kh khn. Ngi bn bt thn t chn vo ming vc thm, ng ta lm
theo. Bt thnh lnh ng bung tay nm, theo ng li ngi dn l, th y nh ng nhy vo
h khng. ng ng~ ng v{o ngi bn v ko ng ny theo, c hai cng cht.

Mt trng hp kh|c kh| in hnh l{ trng hp mt ngi {n b{ sng cuc i nhiu

tham vng qu. Lc thc tnh, b ta kiu hnh v hch dch, nhng b{ ta nm mng nhng
chuyn chng mt nhc nh cho b{ ta iu kh chu. Khi ti ni cho b ta bit, b ta
phn n khng chu tha nhn. Nhng gic m tr nn e da hn, nhc n nhng cuc
tha thn mt mnh trong rng m mng nhng chuyn cao i. Ti ~ trng thy s nguy
him ang ch b{ ta nhng b{ khng chu nghe li cnh co ca ti. Chng bao lu, b ta b
mt k cung dm trong rng xc phm. Mt v{i ngi nghe ting ku n cu, nu
khng b{ ~ b hi ri.

Trong vic ny khng c g l t thut c. Gic m ca b ta cho ti bit rng trong ch

thm kn tm hn b, b mun c mt tai ha nh th, cng nh ngi leo ni ni trn ~
v tm tm s tha mn trong li thot cui cng cho mi bc kh khn. D nhin, khng
ngi no mun tr qu| t cho s thm kht ca mnh. Nhng b{ n{y b g~y xng, ng
kia thit mng.

Nh vy, gic m c th b|o trc mt vi tnh trng mi v sau mi xy ra. Trong i

sng ca ta rt nhiu s khng hong ~ qua mt lch trnh tin trin rt di ngoi tm
thc ca ta. Chng ta tin dn ti n tng bc mt m khng nhn thy nhng mi nguy
him chng cht. Nhng iu g thc ta khng l hi c, tim thc ta nhn thy, n c
th thng bo cho ta bit bng gic m.

Thng thng gic m cnh co cho ta bng cch y. Nhng cng c khi gic m khng
nhn nh ta iu g c. Bi vy khng th cho rng gic m l{ mt cnh tay che ch can
ngn chng ta kp lc. Ni mt cch tch cc, hnh nh thnh thong gic m cm ng mt
thin, nhng c khi khng. B{n tay b mt c th ch cho ta bit nhng cm by hay ci g c
v l cm by. Gic m c khi xut hin nh mt li Tin tri n Delphes bo cho vua
Crsus bit rng, nu nh{ vua i qua Halys, nh{ vua s ph hy mt vng quc. Ch sau khi
thm bi, nh vua mi bit rng vng quc y chnh l giang san ca mnh.

Ngi ta khng th c th|i ng}y th trong vic nghin cu gic m. Gic m bt

ngun t mt thn tr cha hn c nhn tnh, m c v nh ting th thm ca thin nhin,
hn thing ca mt n thn p , khoan dung, nhng cng c c. Nn chng ta mun
nh ngha thn linh , ta c th tin ti gn hn bng cch nghin cu thn thoi thi xa
hay th gii huyn hoc ca rng s}u hn l{ nghin cu tm trng con ngi hin i. Ti
khng h ph nhn rng x hi vn minh tin b ~ em li cho ta nhiu s chinh phc.
Nhng nhng s chinh phc ~ l{m cho chng ta mt nhiu, chng ta mi bt u h
thy tm rng ln ca s mt mt. S so s|nh tnh tnh ngi c s vi tnh tnh ngi vn
minh phn no c mc ch chng minh rng ci ta mt i v{ nhng c|i ta th}u c, ta ~
phi tr gi| nh th no.

Ngi c s b thng tr bi bn nng hn ngi bit l phi, ngi bit l phi l con
chu h, nhng ngi ~ bit t kim sot. Tri qua tin trnh vn minh, chng ta ~ dng
ln mt bc tng cng ngy kn mt thm gia thc v nhng lp bn nng s}u xa hn
ca ci psych, ri sau chng ta cn ct t thc ra khi ci r thn xc ca nhng hin
tng tm thn. May thay, chng ta cha mt nhng lp bn nng chnh yu . Nhng
lp bn nng b}y gi vn cn, nhng chng phi lui vo tim thc v khng cn cch
pht l no khc l dng ting ni ca nhng hnh nh gic m. Nhng hin tng bn nng
, khng phi bao gi ngi ta cng cng nhn l thuc v bn nng, bi v chng xut
hin di hnh thc nhng biu tng, chng ng vai tr ch yu trong ci m ti gi l
chc v n b ca gic m.

Mun gi cho tr c c n c, mun gi sc khe sinh l th phi gi cho thc v

tim thc hon ton lin lc vi nhau cng pht trin song song. Nu hai phn la nhau
hay b phn tn s xy ra nhng ri lon t}m l. Nh vy, nhng biu tng ca gic m l{
nhng bc thng ip v chng cn thit chuyn tin tc t phn bn nng sang phn l
tr ca con ngi, tm hiu nhng bc thng ip y s lm ci tm thc ngho nn ca ta
tr nn phong ph, nh vy n hc cch tm hiu li ngn ng ca bn nng by nay b xao
lng.

Tic thay ngi i ~ ng vc chc v ca gic m, v rng nhng biu tng ca

gic m thng thng kh hiu hay khng c ta n. Trong cuc sng hng ngy,
ngi ta thng cho rng tm hiu gic m l{ tha. Ti c th ly ra lm v d mt kinh
nghim ca ti ti mt b lc c s ng Phi. Ti rt ngc nhin rng ngi trong b lc
cho rng h khng nm m bao gi. Nhng khi ~ kin nhn d hi mt cch gin tip, ti
khm ph ra rng h cng nm chim bao nh bt k ai, nhng h tin rng gic m ca h
khng c ngha g c. H c quyt rng gic m ca ngi thng khng c ngha g c.
H tng rng ch c gic m ca cc th lnh v{ c|c thy php mi quan trng. Nhng
ngi nm gi vn mnh ca b lc cho nn c uy th ln. Tht l bt hnh cho h, vin
t trng v{ ngi thy ph|p cng cho rng mnh ch c gic m khng ngha l g c. Theo
h th vic ny c t khi ngi Anh n x y. Vin qun trng, tc l mt cng chc
ngi Anh cai tr b lc ~ gi nhim v thc hin nhng gic m gi| tr m{ trc kia h
vn theo y m x s.

Khi b lc y chu nhn l c nm chim bao, nhng li tng rng chim bao khng c
ngha g, h cng h{nh ng nh ngi vn minh. Ngi vn minh tng rng gic m
khng c g l quan trng ch v h khng hiu c gic m. Nhng mt ngi vn minh
cng c th kp nhn thy rng mt gic m c l h ~ qun i cng c th c nh hng
tai hi hay thun tin n tnh tnh ca h. Gic m t|c ng n phn phi thc ca con
ngi, l{ trng hp thng xy ra hn c. Ch trong nhng trng hp ngoi l, khi
no gic m nhc i nhc li u u, by gi ngi i mi mun gii mng.

n }y ti cn lu n nhng li gii mng mt cch ngu mui hay khng kin

thc gii mng. C nhng ngi ~ mt cn bng t}m tr n ni gii mng ca h tht l
nguy him cho h. Trong nhng trng hp y, ci phn thc n phng thng b
ngn c|ch bi tim thc sai lch hay th|c lon theo t l tng xng, ta khng nn hai
phn phn tip xc vi nhau m khng chun b cn thn.

Thng ta khng nn ngu mui m cho rng vi nhng cch ch dn tin ch v h thng
ha gii mng, ta ch vic mua mt cun sch v coi l tm thy cch gii mt biu tng
ca gic m. Khng c mt biu tng ca gic m li khng gi ghm tm tr ca ngi
nm m v{ khng c s suy din trc tip v nht nh ca gic m. T ngi n{y n
ngi khc, tim thc c nhng cch b tc hay n b thc rt kh|c nhau n ni khng
th x|c nh c rng c th l{m c|ch n{o xp loi gic m v{ nhng biu tng ca
gic m.

Hn nhin l c nhng gic m v{ biu tng ng ring r (ti mun ni l nhng

tng (4)), nhng loi y c nhng sc th|i c bit v{ thng thy lun. Trong s nhng
biu tng c: m thy mnh b ng hay bng b th d hay ngi ght mnh ui bt,
thy mnh n mc h hang hay l lng trc mt cng chng, thy mnh b thc gic lm
mnh cung qut, mnh lc lng gia |m ng quay cung, thy mnh |nh nhau m{ ch c
nhng kh gii thua km khng chng c ni, thy mnh chy mit m{ khng i ti }u. Mt
loi gic m rt hay c ca tr con l thy mnh b t hon hay ln khng l, ngi ta t thi
cc n bc sang thi cc kia, th d nh trong truyn Alice au pays des merveilles (Alice
x s diu k). Nhng ti xin nhn mnh mt ln na rng nhng tng phi t vo
ton din gic m ch khng th cho l nhng ch trong mt bn mt ng t n c ngha.

Gic m tr i tr li nhiu ln l mt hin tng rt |ng ch . C nhng trng hp

ngi ta t lc nh n lc gi vn m thy mt iu. Gic m nh vy thng thng l
mt s c gng b li mt nhc im ca ngi ta trc cuc i. N cng c th bt
ngun t mt vt thng ~ li mt du vt c bit. N cng c th b|o trc mt s
kin quan trng sp xy ra.

Chnh ti cng ~ tng nm m thy mt tng nh th trong nhiu nm lin, ti tm

thy trong nh ti mt ni m{ ti khng bit l vn c t trc. C khi l nhng phng ca
cha m ti, trong y cha ti c mt bung th nghim v gii phu hc so snh cc loi c, v
mt l}u {i ca m tip khch. Cha m ti ~ mt t lu, phn b trng hng ca nh ti l
mt ta nh lch s ~ b b qun, ti c tha hng theo di chc li. y c nhng
bn gh c kh| p. Trong mt gic mng xy ra sau mt lot mng nh th, ti khm ph
ra mt th vin c cha nhng sch m ti khng h bit. Sau cng l mt gic m trong
ti m coi mt quyn sch biu tng rt k l. Khi tnh dy, lng ti xc ng v cng.

Mt thi gian sau khi nm m, ti mua c ca mt tim sch, mt trong nhng cun
sch c in ca ngi luyn kim thi Trung c. Trong mt cun sch c l lin quan n
thut luyn kim ca x Byzance, c trch ra mt on vn ca cun sch c in ni trn m
ti mun kim sot li. Nhiu tun l sau khi chim bao thy quyn sch l, ti nhn c
mt gi ca nh sch gi cho. Trong c cun sch bng giy tt c t th k th XVI in
nhng hnh nh biu tng rt quyn r l{m ti nh li ngay nhng hnh nh ca gic m.
Nhng nguyn tc b thut luyn kim tr thnh mt phn quan trng ca cng vic ban u
trong lnh vc tm l hc m{ ti ang theo ui, bi vy nhng tng ca gic m t|i din
cng d hiu. Ci nh l biu tng c| nh}n ti v{ lnh vc hot ng ca phn thc.
Nhng cn phng b mt l mt cch d phng mt lnh vc hot ng tm ti mi m ti
cha thc c. T lc y cho n 30 nm sau n{y ti khng chim bao nh th na.

________

(1) R rt khi ch vt hay c ch c th: bn, gh, n, ung.

(2) Th d trong tm thn ngi c s h ngh rng con th ng nht vi ng thy php.

(3) Kinh nghim tri qua lch s

(4) motif
CHNG 4: PHN TCH GIC M

Khi bt u thin kho n{y ti ~ nhn mnh n s khc bit gia mt k hiu v mt
biu tng. K hiu khng bao gi ni ht nhng ngha ca nim ghi li bng k hiu y
cn biu tng th gi n mt ni dung to ln hn ngha hin nhin v trc tip ca biu
tng. V chng, biu tng l{ c|i g t nhin v ngu nhin. Khng mt ngi c thn
kh (gnie) no li cm mt ci bt v ni rng: by gi ta to ra mt biu tng. Khng ai
c th ly mt tng hu l do kt qu ca s suy lun hay dng tm to ra mt tng
ri cho n mt hnh thc biu tng. D tng c ha trang cch no, c k qu|i n
mc no, mt tng nh th cng ch l mt k hiu c ngha, mt tng c thc v
ch dnh d|ng n thc, ch khng th l mt biu tng gi n c|i g cha bit. Trong
gic m, biu tng ngu nhin xut hin bi v gic m l{ bin c xy ra ch khng phi l
sng kin. Nh vy, gic m l{ ngun gc chnh ta tm hiu biu tng.

Nhng ti phi nhn mnh rng biu tng khng phi ch xut hin trong gic m m{
thi. N tham d vo tt c mi loi biu l ca tm thn. C nhng tng v tm tnh c
tnh cch biu tng, c nhng h{nh ng v hon cnh c tnh cch biu tng. Thng
thng hnh nh nhng vt v tri hp tc vi tim thc trong vic cu to nhng hnh
thc biu tng. C nhiu chuyn ng h ngng li khi ch n cht, th d chuyn xy ra
vi Frdrice le Grand Sans-Souci. Nhng chuyn khc rt ph bin l chuyn c|i gng
v, bc tranh ri xung t khi c ngi cht. Hay chuyn vt v trong nh mt
ngi b khng hong tm tnh, chuyn khng |nh mnh vo tm tr cho lm nhng cng
khng ct ngha c. Nu khng phi l{ ngi d tin th khng th chp nhn c nhng
chuyn nh th nhng n vn xut hin, v{ nh th chng t n c mt tm quan trng
v phng din tm l.

Tuy nhin c rt nhiu biu tng c khi rt quan trng, khng c tnh cch c nhn m
c tnh c|ch o{n th, k c phng din tnh cht ln phng din ngun gc. Phn nhiu
l{ nhng hnh nh tn gi|o. Ngi tin o gn cho nhng hnh nh y ngun gc thn
linh v cho rng chng c tnh cch mt mc khi. Ngi bi quan c quyt rng ch l s
ba t. C hai bn u ngh lm. ng nh ngi bi quan ~ ni, biu tng v khi nim
tn gi|o l{ i tng ca s ti luyn cng phu v rt t gic trong nhiu th k. Cng ng
nh li ni ca ngi sng o, ngun gc biu tng v khi nim tn gi|o a ta i
ngc tr ln ch u minh qu kh n ni hnh nh chng khng cn c ngun gc nhn
loi na. Nhng thc ra y l nhng tng tp th tho|t thai t nhng gic m, t tr
tng tng ca ngi thng c. V{ v nh vy cho nn biu tng v khi nim tn gio
l nhng biu l phi thc, ngu pht, khng c g l sng kin c suy tnh.

S kin y c nh hng trc tip quan trng n s l gii gic m, sau n{y ti s ni
n. Hn nhin nu ngi ta cho rng gic m tng trng cho mt c|i g , ngi ta s
gii thch n khc hn ngi no cho rng gic m mn sinh lc chnh yu ca mt
tng hay mt xc ng quen thuc b ha trang i m{ thi. Trong trng hp sau n{y em
gic m ra gii thch s chng c my ngha bi v ngi ta ch thy c|i g ngi ta ~ bit
ri.

Bi l y ti vn bo hc tr ca ti rng: H~y hc cho hiu vn biu tng cng

nhiu cng hay, ri khi phn tch gic m th qun ht nhng iu ~ hc c. S khuyn
bo ny c mt tm quan trng thc tin n ni ti t buc mnh phi ngh rng mnh
khng hiu r gic m ca ngi kh|c c th gii thch c ng. Ti l{m nh vy
ti khng em nhng t sng hi v phn ng ca ti thay th vo nhng im m
ngi bnh cn ngp ngng v{ lng l. V phng din tr bnh, iu quan trng bc nht
l{ ngi phn tch nm vng c bc thng ip ring ca gic m (ngha l{ phn ng
gp ca tim thc vo thc), h cn thm d ni dung bc thng ip rt cn thn.

Khi ti cn lm vic vi Freud, ti ~ c mt gic m l{m s|ng t im y. Ti nm m

thy mnh ang nh, trn tng mt, trong mt cn phng kh|ch p tin nghi trang
hong theo kiu th k XVIII. Ti ngc nhin rng trc }y cha h trng thy cn phng
y v bt u t hi xem nh{ di ging phng n{o. Ti i xung, v ti nhn thy di nh
c v ti, tng lt g, c th to ln s kiu th k XVI hay trc na. Ti cng thm
ngc nhin v hiu k. Ti mun xem ton th kin trc cn nh{. Ti bc xung hm v
thy mt ci ca trng ra mt cu thang, cu thang a n mt cn phng rng hnh vm.
S{n l|t | ln, tng c v rt c. Xem n h va th bit rng h va c gch vn. R rng
l{ tng ny c ngun gc La M. Ti cng thm hiu k. Trong mt gc nh ti thy mt ci
vng st ng cht vo mt phin |. Nhc ln th thy mt cu thang nh a n mt th
hm ging nh mt ngi m c, trong c hai c|i s ngi, v{i c|i xng v{ mt vo mnh
gm. Ti tnh dy.

Nu Freud phn tch gic m n{y v{ theo phng ph|p ca ti d xt nhng hi lin lc
trc tip vi gic m, ni dung gic m, chc rng ng s gt i v cho rng ch l mun
thot khi mt vn m thc ra vn y li l ca ng ch khng phi ca ti. Thc ra
gic m ~ th}u tm c cuc i ti, nht l s tin trin ca tm tr ti. Ti ln ln trong
mt cn nh{ c c t 200 nm trc, c phn nhiu ~ c t 300 nm, v phng din
kin trc th cuc phiu lu tinh thn ca ti xy ra t khi ti c Kant v Schopenhauter.
Bin c quan trng lc y l tc phm ca Charles Darwin. Mi trc }y ti cn sng trong
ci th gii Trung c ca cha m ti; cha m ti tin rng th gian v nhn loi u do thin
thn to{n nng v{ thin hu cai qun. T }y th gian y ~ gi{ nua v{ ht hiu lc. Tn
ngng Ky T gio ca ti mt tnh cht tuyt i v s khm ph ra cc tn gi|o ng
phng v{ trit l Hy Lp. Bi vy cho nn tng di cn nh{ ti tm, lnh lng th v
khng c ngi .

Khi ti l{m y s tr t ti Vin Gii phu hc, ti nghin cu khoa ha thch hc bng
phng ph|p gii phu so snh, ti bt u say m mn Lch s Nhn loi. Ti say m
nhng t xng ca ngi ha thch, nht l{ ngi Nanderthal ~ gi ln nhiu cuc
tranh lun, v s ngi Pitthcanthrope ca Dubois cng gi ln nhng cuc tranh lun si
ni hn na. Thc ra l{ nhng hi thc s v gic m ca ti. Nhng ti khng d|m
ni n s, b xng hay t thi vi Freud v kinh nghim cho ti bit rng ng ta gh tm
nhng ti y. ng c ngh l lng rng ti mong cho ng cht sm. ng i n kt lun
y t khi ti t ra ch trng n nhng x|c p Bleikeller, ti Brme m{ chng ti ~
cng ving thm v{o nm 1909 khi i t{u qua M chu.

Bi vy ti ngp ngng khng mun cho ng bit kin ring, do kinh nghim mi }y
ti bit r ci h s}u ngn c|ch quan im v{ cn bn hc thuyt ca Freud vi ti, ci h
su y gn nh khng vt qua c. Ti s mt tnh thn hu nu ti ni cho ng bit th
gii t}m tng ca ti. Ti cho rng ng s ly lm k d lm. Ti cng khng tin hc thuyt
ca ti mt cch tuyt i, ti gn nh t ng ni di v hi t do ca ti khi phi
lm mt vic khng th c l ni cho ng hiu c cu tm thn rt ring bit ca ti hon
ton khc hn c cu tm thn ca ng.
 Xin c gi th li cho ti v ~ ni nhiu n rc ri gia ti v Freud khi ni chuyn
gic m ca ti. Nhng l{ mt th d hay nu ra nhng kh khn trong vic phn tch
gic m, v phi k nhiu n s khc bit gia c| tnh ngi phn tch vi ngi nm m.

Ri ti hiu rng Freud tm kim trong ti v{i mun khng chu th nhn. Bi vy ti
a ra kin rng nhng ci s ti nm m thy c l lin h n mt v{i ngi trong gia
tc m v l ny hay l khc ti mun h cht. S gi thit y c ng t|n thng nhng
ring ti, ti khng tha mn vi cch gii thch di tr y.

Trong khi tm mt cch tr li thch hp vi nhng cu hi thch hp ca Freud, bt thn

ti xc ng bi mt trc gic: yu t ch quan cng ng mt vai tr trong s hiu bit
tm l. Trc gi|c mnh m n ni ti ch c mt nh l lm sao thot khi tnh trng
rc ri n{y, ti bn dng n phng tin d dng l ni di. iu khng thanh nh~ lm
v{ ng v phng din o c th khng c cch g bin minh, nhng nu ti khng lm
th s tuyt giao vi Freud, v nhiu l ti khng th lm nh ng c.

Trc gic ca ti ~ cho ti hiu mt cch bt ng v bt thn rng gic m ca ti ch c

ngha cho ti, cho i sng ca ti, cho v tr ca ti, ci thc th ca ti nh vy chng
i li mt c cu l thuyt lp ra bi mt b c xa l vi ti, v nhng l l v{ tr li cho
nhng mc ch ca ring n. Khng phi l gic m ca Freud. l{ gic m ca ti. Ch
trong mt chp nhong, ti hiu bc thng ip y.

Cuc xung t ny lm sng t mt im chnh yu trong s phn tch gic m. S phn

tch y khng hn l mt k thut c th hc thuc ri em |p dng theo nhng nguyn tc
~ bit, m cn l s trao i c tnh bin chng gia hai c| tnh con ngi. Nu ngi ta
dng k thut m|y mc phn tch th c tnh tm thn ca ngi nm m khng th bc
l c v vn tr bnh ch l cu hi: ngi phn tch gic m hay ngi nm m nm
vai ch ng v ln |t ngi kia? V l ti khng dng n phng ph|p thi min na,
ti khng mun bt buc ngi khc theo mun ca ti. Ti mun t c| tnh ngi
bnh tm ly ng li lm cho mnh khi bnh, ch khng ra mt ng li ch c cng
hiu nht thi. Mc ch ca ti l bo v t do v{ t c|ch ca con ngi cho c ton vn
h c th xy dng cuc i theo mun ca h. Trong cuc trao i kin ny vi
Freud, ln th nht ti bit rng mun lp nhng thuyt tng qut v ngi v linh hn
trc ht phi bit nhiu hn v con ngi mt cch thc s v chnh xc.

C nhn l mt thc th duy nht. Chng ta c{ng i xa, chng ta cng thay th c tnh ca
mi ngi bng nhng nim tru tng v loi homo sapiens, chng ta cng d lm ln.
thi i x hi o ln v{ thay i nhanh chng, nn bit nhiu hn v con ngi, k ring
r tng c nhn, bi v nhiu ngi ty thuc vo nhng c tnh tinh thn v{ o c ca
mi ngi trong s h. Tuy nhin, nu chng ta mun nhn s vt cho ng, ta phi hiu
qu kh ca lo{i ngi cng nh thc ti ca lo{i ngi. Bi vy cho nn tm hiu thn
tng (mythe) v biu tng l{ iu chnh yu.
CHNG 5: VN CHIA LOI NGI V PHNG DIN TM L
HC

Trong nhng ngnh khoa hc khc, p dng mt gi thuyt vo mt trng hp chung,

v c tnh, l mt cch lm vic chnh |ng. Nhng ph}n t}m hc t chng ta trc tm
hn hai c nhn sng thc m khng th gt b c cnh kha ch quan ca ngi ta, cng
khng th l{m cho ngi ta mt c| tnh i. Ngi ph}n tch t}m l v{ ngi bnh c th
ng vi nhau cng gp sc gii quyt mt vn mt c|ch v t v{ kh|ch quan.
Nhng du sao, khi ~ tho lun vi nhau, h ~ tham d bng ton din c tnh ca h.
n lc y, h ch c th tin h{nh c nu h t ti c mt s tha thun chung. Nh
vy c th c c mt s nhn nh khch quan v kt qu chung cuc chng? Ch c th
c nu em so s|nh nhng kt qu chng ta t c vi nhng nguyn tc thng
thng c gi tr i vi tng lp x hi ca ngi bnh. V chng cng cn phi xt xem
ngi y c cn bng tm tr hay khng (tm thn bnh thng). Bi v khng th tit gim
c tnh ca mi ngi lm cho thch ng vi nhng tiu chun x hi, nh th s a n
mt tnh trng gi to. Trong mt x hi lnh mnh v{ bnh thng, ngi ta thng khng
ng vi nhau, bi v ~ bc ra khi lnh vc bn nng th t khi c s ng . Tuy rng
trong mt x hi, s bt ng kin l c xe chuyn ch i sng tinh thn, nhng ta khng
th cho rng l{ cu cnh. S ng cng quan trng. Nn tng ca t}m l t trn s
qun bnh nhng c|i tr|i ngc, mt iu xt o|n khng th coi l chung quyt nu ngi
ta khng k n iu xt o|n kh|c tng nghch vi n. S d c c im y l v khng
th ng trn hay ngo{i t}m l thm nh chung quyt v tnh cht ca ci psych.

Tuy rng nhn nh v gic m phi nhn nh ring t tng ngi mt, nhng cng
phi c nhng nhn nh chung nu nh tm l hc mun xp loi v lc la nhng ti liu
thu thp c nghin cu mt s ng ngi. Khng th lp mt thuyt tm l hc v
khng th em ging dy cho ngi khc nu ngi ta ch m t thc nhiu nhng trng
hp y c g ging nhau, c g khc nhau. Tiu chun i cng n{o cng c th dng c.
Th d ngi ta c th phn bit nhng ngi c c| tnh hng ngoi vi nhng ngi c
c| tnh hng ni (1). ch l mt trong nhiu cch tng qut ha c th l{m c, nhng
n cng l{m xut hin ngay nhng kh khn nu ng thy thuc thuc v mt loi m con
bnh li thuc v loi khc.

[Phn tch cn k mt gic m rt cuc cn phi em i chiu c nhn ca ng thy vi

c nhn ca ngi bnh VL lc dch]. Khi cho rng mi s phn tch su sc mt gic m
u dn n vic i chiu hai c nhn th vic h thuc vo cng mt kiu c tnh, hoc vo
hai kiu c tnh khc nhau d nhin c mt tm quan trng ln. Nu c hai ngi cng thuc
mt kiu c tnh th h c th cng tc m p vi nhau lu di. Nhng nu ngi ny l mt
k hng ngoi cn ngi kia hng ni th quan im khc bit v tri ngc ca h c th
va chm nhau ngay lp tc, c bit nu h khng hiu cht no v kiu c tnh ca nhau,
hoc nu h xc tn rng kiu c tnh y l duy nht tt p. Chng hn, ngi c c tnh
hng ngoi lun chp nhn quan im ca a s. Ngi hng ni, theo nguyn tc, li bc
b iu , bi v cho rng quan im ca a s l thi thng. S i lp ny d dng gii
thch s kin: iu c ngi ny xem l c gi tr th li v gi tr vi ngi kia. V d nh
Freud coi ngi hng ni nh mt c nhn quan tm n bn thn mnh mt cch bnh
hon. Nhng s ni quan v s hiu bit v chnh mnh li vn c th l nhng gi tr cao
nht.

[ Bi vy cho nn rt cn phi bit c tnh ca ng thy v con bnh hp nhau, xung khc
nhau hay lng tng b tc VL dch]. C mt iu cn thit ct t tnh n nhng
khc bit nh th c tnh trong vic gii thch nhng gic m. Ngi ta khng th xut pht
t gi thit rng nh phn tch l mt siu nhn, bn trn nhng khc bit , n gin bi
v ng ta l thy thuc, c ph cho mt l thuyt tm l hc v k thut tng ng. ng ta
ch c th t cho mnh ci o tng v u th ca mnh trong chng mc ng ta xem l thuyt
v k thut ca mnh nh nhng chn l tuyt i, c kh nng bao qut ht ton b ci
psych ca con ngi. Khi cho rng mt nim tin nh th l khng th phn bc th ch c th
xc tn vo n m thi. Hu qu l ng ta b nhng hoi nghi m thm xm chim khi ng ta
i chiu ton th con ngi l bnh nhn ca ng ta vi mt l thuyt v mt k thut (ch l
mt gi thuyt v mt d tnh iu tr) thay v i chiu n vi tng th sinh ng ca chnh
mnh. C tnh trn vn ca nh phn tch l ci tng ng duy nht thch hp vi c tnh
ca bnh nhn. Kinh nghim thc hnh v tri thc v tm l hc chng qua ch l li th
hnh ngh ca nh phn tch. Chng khng t ng ta ng ln trn s ri rm, m ng ta
cng nh bnh nhn ca mnh u b th thch. Quan trng l lm th no bit c liu
c tnh ca h l ha hp, xung khc hay lng tng b tc cho nhau.

Hng ni v{ hng ngoi ch l hai t d v nhng cch s k tip vt (particularits du

comportement) ca con ngi. iu hin nhin v rt d nhn thy. Nu ta nghin cu
nhng ngi c c| tnh hng ngoi, ngi ta thy ngay h khc nhau nhiu im. Hng
ngoi l mt tiu chun khi qut v hi ht qu, n khng th l{ c tnh chn xc ca mt
c nhn. Bi vy cho nn ~ t lu ti th tm nhng c im nng ct c th dng xp
t th t nhng c tnh b ngo{i tng nh kh|c bit nhau v cng.

Ti vn thy mt s ln ngi ht sc trnh vic s dng tr nng, tr|i li cng c

mt s ln ngi dng tr nng suy lun mt cch ngu mui. Ti cng ngc nhin rng
nhiu ngi rt thng minh minh mn li khng bit s dng n tai mt ca mnh. H
khng trng thy s vt ngay trc mt, khng nghe thy nhng ting vang ng bn tai,
khng nhn thy ci g h s vo hay cho vo ming. C ngi khng thc c chnh
thn th ca mnh.

Mt s ngi kh|c hnh nh sng vi mt tm trng k d h cho a v hin ti ca h

m~i m~i nh th, cuc i v linh hn h bt ng, khng th thay i c v c phi nh
vy mi mi. Nhng ngi nh th hnh nh khng c mt cht tng tng no, h hon
ton ph thuc vo cm gic ca ng quan. S ngu nhin v kh d khng c trong v tr
ca h, trong c|i ng{y hm nay ca h khng l{m g c c|i ng{y mai thc s. Tng lai
ch l din li qu kh.

}y ti mun h cho ngi c thy nhng cm tng u tin ca ti khi ti bt u

nhn xt nhng ngi ti gp. Chng bao lu ti thy hin nhin rng nhng ngi dng
n tr nng l{ nhng ngi suy t, ngha l{ h cn n c nng tr tu thch ng vi
ngi v hon cnh. Cn nhng ngi cng thng minh nh th nhng li khng suy ngh,
h tin chc vo cm nng ca mnh tm thy ng li x s. (2)

Khi ti em i chiu nhng ngi dng cm nng v{ nhng ngi dng suy lun, ti
thin v s ph|n o|n gi| tr: ci khoi tr v ci kh chu, ci tt v ci xu Cm nng,
hiu theo c|ch nh ngha trn }y, khng phi l mt xc ng (xc ng khng ty thuc
mun). Nh vy khi ti ni cm thy, cng nh ni ngh rng, xin hiu l mt c nng
l tr (ngha l{ c b{i tr), cn nh trc gic th l mt c nng phi l tr (ngha l{ thuc tri
gic). Trc gi|c l{ c|i g do t}m c (3) n khng phi l mt tc ng tr. Ta phi coi l
mt s kin phi l tr, ty thuc nhng iu kin ni quan v ngoi quan, ch khng phi l
mt xt o|n (ngha l{ mt t|c ng). Trc gic gn vi s tri gic ca ng quan. S tri gic
n{y cng l{ mt hin tng phi l tr, khi n ch ty thuc nhng khch ng khch th, khi
c nhng nguyn nhn th cht gy ra ch khng phi nhng nguyn nhn tm thn.

Bn loi c nng trn }y tng ng vi bn phng tin m{ lng t}m ca ta dng

nh hng khi tip xc vi kinh nghim. Cm gi|c (ngha l{ s tri gic ca cm quan) cho
bit rng ci g c thc. T tng cho ta bit c|i l{ th no. Tnh cm (cm nng) cho ta
bit c|i l{m cho ta kho|i tr| hay kh chu.Trc gic khi th cho ta bit c|i t }u n
v{ hng v }u.

Xin c gi hiu rng bn tiu chun trn }y dng x|c nh bn loi th|i , bn cch
c x k tip vt, cng ch l mt quan im trong s nhng quan im khc, th d nh
ch, tnh tnh, tr tng tng, tr nh v.v Khng c g l{ mt ch thuyt. Nhng nhng
tnh cht ch yu ca chng dng lm nhng tiu chun thch hp xp loi. Ti thy
nhng tiu chun y rt c lc gii thch nhng phn ng ca cha m i vi con ci, v
chng i vi nhau. Chng cng gip ta hiu nhng thnh kin ca ta.

Chnh v tt c nhng l do y m nu ta mun hiu gic m ca k khc th cn phi hi

sinh nhng a thch ca ring mnh, v gt b nhng thnh kin ca chng ta. iu khng
d dng v cng chng d chu g, bi v n i hi mt n lc tinh thn m khng phi ai
cng mun lm. Nhng nu nh phn tch khng c gng gi mt thi ph phn i vi
quan im ring ca mnh v tha nhn tnh tng i ca n, th nh phn tch s khng
nhn c thng tin ng n, cng khng c c mt s cm thng y hiu c
iu g ang din ra trong tm tr bnh nhn. Nh phn tch trng i ni bnh nhn mt
thin no lng nghe v xem trng kin ca mnh. Dnh cho bnh nhn cng mt
quyn i vi nh phn tch l iu bnh thng. Mc d s c i c li y l cn thit cho mi
s thu hiu, v l l tt nhin, nhng cn phi lun nhc li rng t quan im iu tr, lm
cho bnh nhn hiu l quan trng hn vic nh phn tch nhn c s xc nhn v nhng
gi thit mang tnh l thuyt ca mnh. S khng c ca ngi bnh chng li s l gii ca
nh phn tch khng phi bao gi cng l mt phn ng sai lm; tri li, n ch ra mt cch
chc chn rng c iu g khng n. Hoc l ngi bnh cha t ti im c th lnh
hi, hoc l s l gii khng tha ng.

Trong s c gng gii thch biu tng trong gic m ca ngi kh|c, chng ta thng
hay b cn tr v c khuynh hng dng c|ch phng i (projection) b tc nhng ch
hiu bit cn thiu st, gi t nh nh{ ph}n t}m hc tri gic hay suy ngh c|i g th ngi
nm mng cng phi nh th. V mun ngn nga nhng nguyn do lm li m{ ti vn
nhn mnh n im quan trng l ch cn c vo ni dung ca mi gic m ring bit, cn
th loi ht nhng gi thuyt cn c vo l thuyt i cng v gic m, ngoi tr nhng gi
thuyt c ngha n{o i vi gic m y.

Qua nhng iu ti ni trn }y, ~ r rng khng th a ra nhng quy lut chung c
hiu lc i vi tt c c|c trng hp gii thch gic m. Khi ti gi thit rng i loi gic
m c nhim v n b nhng bt lc v nhng thin lch ca tm thc, ti mun ni rng
gi thit nh th l cch hiu qu nht bc vo cuc nghin cu tng gic m ring r.
Trong mt v{i trng hp, nhim v y c thc t chng minh r rng.

Mt trong nhng ngi bnh ca ti c tnh t cao t i m khng bit rng hu ht

mi ngi u ght ng ta l{m ph|ch. ng ta n thm ti v nm m thy mt anh du th
du thc ng~ ln xung h. Trng thy th ng ta ch thng hi m{ ph bnh: Tht l |ng
s khi nom thy mt ngi sa ng xung thp n nh vy! D nhin gic m kh chu y t
ra cng l{ mt c|ch qu}n bnh ngh qu| |ng v ti tr ca ng ta. Nhng cn c c|i g hn
th. Ti kh|m ph| ra ng ta c ngi em nghin ru nng. Gic m cn cho bit rng thi
t cao t i ca ng ta nhm mc ch b li c trong ln ngoi ch yu ca ng l c
ngi em khng p g.

Mt trng hp khc: mt ngi {n b{ t c l mnh hiu tm l hc, nhiu ln m

thy mt ngi {n b{ kh|c m{ b{ ta c quen bit. Ngo{i i b{ ta khng a ngi {n b{
y v b{ ta coi l{ mt m xc xim, di tr v vn v. Nhng trong gic m m li hin ra
l mt ngi th}n nh ch em rut, t t v d thng. B{ kh|ch h{ng ca ti khng hiu ti
sao li m thy ngi mnh khng a hin ra vi v m miu nh vy. Nhng gic m ~
mun t cho b ta bit rng tnh nt ca b ta c mt kha cnh phi thc rt ging m kia,
~ ri bng m v{o c| tnh ca b ta vy. B khch hng ca ti c nh kin v c tnh ca
mnh, b ta kh m bit c gic m lin h n mc cm t cng, n nhng l l thm
kn ~ l{m cho b{ hn mt ln ci c vi chng bn. B ta vn bt b ngi kh|c nhng
khng h ni ng n mnh.

Khng phi chng ta ch khng bit dn nn c|i bng m ca nhn v ta. Ta cng c th
khng bit r nhng c tnh tch cc ca ta na. Ti bit mt ngi c dng v tm
thng, khim nhng, x s ha nh, trong mt cuc hp mt ng ta ngi hng cht v
ch kn |o t ra mnh c mt. Khi c hi kin, ng ta trnh by kin rt x|c |ng
nhng khng bao gi l{m cho ngi khc phi nghe theo mnh. Tuy nhin ng gi rng
vn c th gii quyt tha |ng hn mt trnh cao hn (ng ta khng ni ti sao).

Trong gic m ng lun lun gp nhng v nh}n lch s nh Napolon hay Alecxandre
i . Ta thy kh r rng, gic m b li mt mc cm t ti. Nhng gic m cn c ngha
khc. N mun ni rng: ta phi l nhn vt nh th n{o tip kin nhng nhn vt lng
danh th gii nh vy? V phng din ny th gic m cho bit mt ngha t cao t i
kn |o n b mc cm t ti ca ngi nm m. nim v thc mun cao sang nh th
~ l{m ng t|ch mnh ri khi hon cnh thc ti. Ngi khc tt phi l{m g tha mn
kht vng cao sang, cn ng, ng khng m xa n. ng khng cn phi t cho ngi khc
hay cho chnh mnh bit rng ng c kin thc li lc cho nn s thm xt ca ng l cao
minh.

Thc ra, ng v t}m m{ theo ui mt tr chi nguy him, gic m c gng lm cho ng
thc c iu y mt cch kh hiu. Ni chuyn xng m{y tao vi Napolon, thn cn vi
Alecxandre i , l{ nhng m nh c bit ca mc cm t ti. Nhng ti sao gic m
khng c ngha trc tip r r{ng? Sao n khng ni ra iu n mun ni m li ni mt
c|ch m h?

Ngi ta thng hi ti cu y, v{ ti cng ~ t hi. Ti vn ly lm ngc nhin rng

gic m i nhng li quanh co, khng cho bit c|i g ch x|c, c khi qun im chnh. Freud
gi thuyt rng ci psych c mt chc v c bit gi l s kim duyt (censure). ng
cho rng s kim duyt ~ l{m mo m nhng hnh nh ca gic m n ni khng nhn ra
c na hay b nhm lc, n l{m nh vy cho ngi nm m khng bit r ngha t
nh ca gic m l{ bo v cho gic m khi b xc ng v hi tng nhng iu kh
chu. Nhng ti c th|i bi quan v thuyt y cho rng gic m bo v gic ng. Bi v rt
nhiu khi gic m quy ri gic ng.

Ti ngh rng hnh nh ni dung v |o (subliminal cha t ti thc) ca ci psych

khi ti gn thc th l|nh i. Hnh nh v{ tng ch gi nguyn ci ni dung v |o khi
n cn mt mc thp so vi mc m{ n t c khi ~ n thc. tnh trng v
|o n khng c nhng nt sng sa. S lin lc gia nhng hnh nh v{ tng hi
km phn hp l v ch da vo nhng nt hi na n| nhau m{ thi, km phn hu l ngha
l khng th hiu c. Ngi ta c th thy hin tng y trong nhng trng thi gn vi
gic m nh khi nhc mt, nng st hay nhim c t. Nhng nu c ci g lm cho nhng
hnh nh y thm p lc, hnh nh s bt mu sc v |o, s thm r rng khi cng gn
ngng ca tr thc.

Bi th cho nn chng ta c th hiu c ti sao gic m thng biu l bng nhng

hnh thc tng ng, ti sao nhng hnh nh gic m li trn ln vo nhau v ti sao gic
m khng tn trng s hu l v thi gian nh lc ngi ta thc. i vi tim thc th hnh
thc gic m nh vy l{ bnh thng v hnh thc y l ca ring nhng vt liu xy dng
nn gic m, nhng vt liu cn trng thi v |o (cha t n thc). Gic m khng
bo v gic ng chng li ci m Freud gi l{ thm mun khng th tha hip c (dsir
incompatible s tha hip ca thm mun vi thc o c). Ci ng gi l{ ngy trang
(travestissement) ca gic m thc ra ch l hnh thc t nhin ca nhng kch thch trong
tim thc. Bi vy cho nn gic m khng th to ra mt tng r rng minh bch. Nu
n to ra c th khng cn l gic m na, v ~ vt qua ngng ca thc. Bi vy cho
nn gic m hnh nh bao gi cng nhy qua nhng s kin c thc cho l c tm quan
trng hn c, n bc l mt mp vin ca thc, nh tia lp lnh yu t ca cc ngi sao
khi c nht thc ton phn.

Chng ta phi hiu rng nhng biu tng gic m phn nhiu l bc l mt phn ci
psych m phn thc ca ta khng kim so|t c. Khng phi ch c tr c con ngi
mi c tim nng v chiu hng, v hng. Tt c gii sinh vt u c tim nng .
Nguyn tc pht trin ca cht hu c khng kh|c g nguyn tc pht trin tm thn ngi
ta. Cng nh mt ci cy sinh ra hoa, ci psych to ra nhng biu tng. Mng m n{o cng
biu l tin trnh y.
 Bng cch y, nhng sinh lc ca bn nng nh hng n sinh hot ca thc bng
phng tin gic m (phi k thm nhng ci gi l linh cm, s thi thc ngu nhin, bt
thn, ta khng th no bit trc c). nh hng y tt hay xu l ty theo ni dung ch
thc ca tim thc. Nu tim thc cha ng qu nhiu nhng yu t m{ bnh thng phi
lnh vc tri thc th s t|c ng ca tim thc t l phi ri lon v sai lch. C nhng
tng xut hin trong tim thc nhng khng phi l pht hin ca nhng bn nng thc
s, chng ch hin din v c tm quan trng tm thn v chng b xua y vo tim thc do
mt trng hp dn nn hay v ngi ta li bing khng ngh ti n na. Nhng nh
tng y bao vy ci psych phi thc bnh thng v lm xon vo nhng biu tng v
nhng tng ch yu. Bi vy cho nn nh phn tch phn tm hc mun tm r nguyn
do ri lon tm thn phi bt u ngi bnh t th nhn v hiu r iu mnh yu hay
s.(4)

iu ny cng ging nh vic hnh l th ti xa xa hn nhiu trong Gio hi, m, trn

nhiu im, l mt s n trc nhng k thut ca tm l hc hin i. Thc tin hnh l y
t nht cng c gi tr trong quy tc. Nhng i khi n cng c th gy hi. Thc t, bnh nhn
c th b chm m trong nhng cm xc t ti hay yu ui nghim trng, khin cho anh ta
kh, nu khng mun ni l khng th, nhn trc din vo mt bng chng b sung cho s
km ci ca c nhn mnh. Chnh v th ti thng thy hiu qu hn khi bt u bng cch
a ra cho bnh nhn mt im nhn tch cc. iu mang li cho anh ta cm gic an ton,
rt c li khi phi cp ti nhng iu tit l ht sc kh chu.

Ta hy ly mt gic m v danh vng lm v d, trong , ta thy mnh ang dng tr vi

N hong Anh, hoc c ta m thn mt vi Gio hong. Nu ngi nm m khng phi
l ngi b tm thn phn lit th vic ct ngha nhng biu trng (symboles) ph thuc
nhiu vo trng thi tinh thn ti thi im y, ngha l vo trng thi ci Ti ca anh ta.
Nu ngi nm m nh gi qu cao gi tr ca mnh th ta d dng ch ra (xut pht t
nhng s lin tng) nhng nh ca anh ta l u tr v t ph hp vi thc t im no
vo trong chng mc no th nhng nh y bt ngun t kht khao c ngang bng hoc
vt ln b m mnh ca anh ta. Nhng nu l mt trng hp ca s t ti, trong c
nhn c cm gic mnh hon ton ti tin n mc cm gic y bp nght ht mi phng din
tch cc trong c tnh ca mnh, th tht l hon ton sai lm nu khin anh ta sa st tinh
thn hn na khi lm cho anh ta cm thy rng mnh tr con, l bch hay h hng. iu
lm trm trng ht mc cm gic t ti ca anh ta, v anh c nguy c kch thch mt s khng
c khng chnh ng v khng cn thit cho vic iu tr.

Chng c k thut no cng chng c lun thuyt iu tr no m ngi ta c th p dng

theo mt cch chung, v mi ngi bnh xut hin trc nh phn tch l mt c nhn trong
mt tnh trng c th ca ring mnh. Ti nh li mt bnh nhn m ti phi chm sc
trong khong thi gian chn nm. Ti ch gp anh ta vi tun mi nm, v anh ta sng ngoi
quc. Ngay t u, ti bit anh ta thc s b bnh nh th no, nhng ti cng nhn
thy rng nu c lm cho anh ta nhn ra s tht s ng chm ngay ti nhng phn ng
phng v quyt lit n mc chng c nguy c ph v mi mi lin h gia chng ti. D
mun hay khng, ti cn phi lm ht sc mnh gi cho mi quan h ca chng ti c
lin tc bng cch chiu theo xu hng ta vo nhng gic m ca anh ta, v vic y ngy
cng ko chng ti ra xa khi nhng ngun gc ca chng ri lon thn kinh ca anh ta.
Nhng cuc tr chuyn ca chng ti thng lc n mc ti thng trch mnh lm
cho bnh nhn ca mnh lc li. Ch c iu: chnh tnh trng dn dn tt ln r rt ngn
ti cho anh ta i mt mt cch tn nhn vi s tht.

Tuy nhin, n nm th mi, bnh nhn ca ti cho rng mnh bnh phc, v c gii
thot khi mi triu chng bnh hon. iu khin ti ngc nhin, bi v trn l thuyt, tnh
trng ca anh ta l v phng cu cha. Nhn thy s ngc nhin ca ti, anh ta ci, v ni
i nh th ny: Ti mun cm n ng v ng t ra t nh v nhn ni khi cho php ti
trnh n nguyn nhn kh chu ca cn bnh ri lon thn kinh ca mnh. By gi, ti sn
sng k ht vi ng. Nu gi nh ti c sc ni thoi mi v iu th ti s lm ngay
ln khm bnh u tin ca mnh. Nhng iu s ph hy ton b mi quan h gia chng
ta. V th th ti s ra sao? Ti s cng suy sp tinh thn. Sut mi nm nay, ti hc cch
tin tng ng. V dn dn nim tin ca ti tng ln, bnh tnh ca ti thuyn gim. Bnh tnh
thuyn gim v qu trnh chm ri y cho php ti bt u li tin tng vo chnh mnh. By
gi, ti cm thy kh mnh dn ni vi ng v iu hy hoi bn thn ti.

V anh ta th nhn vi ti vn ca anh ta vi mt s thng thn kinh khng lm cho ti

hiu c nhng l do ca tin trnh c bit cn dng n cuc cha tr ca chng ti. C
sc ban u qu mnh m khin anh ta thy bt lc khi phi n c i din vi n. Anh ta
cn n s gip ca mt ngi khc, v nhim v iu tr t ra cho ti l tng bc thit
lp nhng quan h da trn nim tin ch khng phi chng minh cho mt l thuyt lm sng.

Nhng ca bnh dng y dy cho ti hiu rng phi p dng nhng phng php ca mnh
thch ng vi nhng nhu cu ca bnh nhn theo tng trng hp c bit hn l dn thn
vo nhng nghin cu mang tnh l thuyt ph qut chng th p dng c ca bnh c th
no. S hiu bit v bn tnh con ngi m ti tch ly c trong sut su mi nm kinh
nghim thc hnh ca mnh lm ti hiu c rng phi xem mi ca bnh l mt ca bnh
mi, m i vi n, trc ht ti phi tm ra mt phng php tip cn c th.

i khi, ti khng ngn ngi lao vo vic nghin cu t m nhng o nh v nhng s c

thi u th [ca bnh nhn]. Nhng, nhng trng hp khc, ti li bt u t trn nh,
du rng iu buc ti phi nng mnh ln tn nhng t bin siu hnh tru tng nht.
iu ct yu l hiu c ngn ng ring ca c nhn, v theo ui nhng m mm ca tim
thc ca anh ta hng n nh sng. Mi ca bnh u c phng php ca ring n.

iu ny l rt tht khi ta mun l gii nhng biu trng. Hai c nhn khc nhau c th
m gn nh chnh xc cng mt gic m. (iu ny c kinh nghim lm sng pht hin
nhanh chng v khng him hoi nh k ngoi o tng.) Nhng nu, chng hn, mt
ngi nm m cn tr cn ngi kia gi th vn lm cho mi ngi trong bn h ri
lon li khc nhau, v s l phi l khi gii thch nhng gic m ca h theo cng mt cch.

Mt v d cht n trong tm tr ti: l mt gic m, trong mt nhm thanh nin

ci nga i qua mt mnh t rng. Ngi nm m l ngi dn u, nhy bng qua mt
con mng y nc, vt qua c ngay chng ngi vt. Nhng ngi khc th b ri
xung nc. Chng thanh nin u tin k cho ti nghe gic m y c tnh thn trng v l
mt ngi hng ng. Nhng cng gic m nh th do mt ng gi thut li cho ti, ng ta
li l ngi c tnh to bo, dm ngh dm lm, ngi sng mt cuc i kinh doanh nng
ng. Vo lc m gic m y, ng ta khin cho nhim v ca cc bc s v y t ca mnh tr
nn kh khn. xy ra mt chuyn thc s ti t do ng ta thng xuyn quy qu v t
chi tun th nhng hng dn iu tr ca thy thuc.

Vi ti, r rng l gic m ni vi anh thanh nin iu m anh ta cn lm. Cn vi ng gi,

n biu l iu m ng ta vn cn ang lm. Trong khi n khch l chng thanh nin vt qua
nhng s rt r th ng gi li khng cn kiu khch l nh th: u c ham kinh doanh vn
cn tc ng mi l k th ln nht ca ng ta. V d ny cho thy vic gii thch nhng gic
m v nhng biu trng ph thuc phn ln vo nhng hon cnh c th ca ngi nm
m v vo trng thi tinh thn ca ngi y n th no.

________

(1) Personnalit extravertie, personnalit introvertie.

(2) Tc gi gi cm nng l Gefuhl v ch thch l sentiment (Php) Feeling (Anh).

(3) Inspiration. Nu gi l cm hng th ngha l hi ht. ng c t tm c, ch

quan nim ca Nho hc ch trng l hi bng trc gic. Vy ch tm c thch hp hn.

(4) Chng ti loi b nhng on ch c ch cho y s phn tm hc nn rt kh c, v c

th lm cho c gi mt lin lc t tng hiu ton din. ti khng v s xa b m
km sng sa.

Ghi ch: nhng on in nghing l do nxb Tri Thc dch thm, khng c trong bn dch
ca V nh Lu
CHNG 6: NI V SIU TNG (ARCHTYPE) TRONG BIU
TNG GIC M

Ti ~ quan nim rng gic m c nhim v n b. Lp thuyt nh th tt nhin phi

cho rng gic m l{ mt hin tng tm thn bnh thng m nh , nhng phn ng v
tm hay nhng kch ng ngu nhin c truyn n thc. Nhiu gic m c th gii
thch vi s gip ca ngi nm m, ngi nm m va cung cp nhng hi va cung
cp ni dung ca hnh nh gic m ngi ta cn c v{o y m{ thm d tng kha cnh.

Phng ph|p n{y thch hp vi nhng trng hp thng thng, nh mt ngi thn
thch, mt ngi bn k cho h nghe mt gic m nh}n lc ni chuyn. Nhng khi l{ gic
m |m nh hay nng n v cm xc, th hi ring ca ngi nm m a ra thng
thng khng gii thch tha |ng. Trong nhng trng hp y phi k n nhng
yu t phi c nhn, khng th c rt ra t kinh nghim ring ca ngi nm m. Nhng
yu t ti ~ ni n, v Freud gi l{ vt tch ti c (rsidus archaiques), tc l nhng
yu t tm thn khng th ct ngha c bng mt s vic xy ra trong i sng c nhn,
n hnh nh bm sinh ~ c, c t nguyn thy, n l mt thnh phn trong gia ti tinh thn
ca nhn loi.

Cng nh th}n th ngi ta l mt tp hp y nhng b phn, mi b phn l kt

qu ca mt cuc tin ha qua cc thi k tin s, ta phi ngh rng tinh thn ca ta cng c
mt t chc tng t nh th. Tinh thn cng nh th cht ca ta, khng th l mt ci g
khng c qu kh, mt lch s ca n. V{ ni n lch s, ti khng mun ni n c|i c
tinh thn x}y p bng cch tham chiu qu kh mt cch c thc, bng phng tin
ngn ng v nhng truyn thng vn ha. Ti mun ni n s pht trin sinh vt (hc),
phi thc t thi tin s, ca tr khn khi con ngi cn thi bn c, ci psych cn gn
vi ci psych ca loi vt.

Ci psych trong qu kh xa thm y l nn mng ca tinh thn ngi ta, cng nh c

cu th cht ca ta cn c vo nhng im ph qu|t trong c cu loi c v. Con mt nh
ngh ca nh sinh vt hc v gii phu hc gia nhn thy vt tch nguyn thy ca thn th
ta. Nh kho cu c kinh nghim v vic thm him c cu tinh thn ca lo{i ngi cng
vy, h c th nhn ra nhng im tng ng gia nhng hnh nh ca tm trng con
ngi c s v{ nhng nim, thi tc, biu tng c ngha tp th ca h, nhng chuyn
thn thoi ca h.

Cng nh nh{ sinh vt hc cn n khoa gii phu so snh, nh tm l hc khng th b

qua mt khoa gii phu so snh ci psych. Ni mt cch khc, v thc t, khng nhng nh
tm l hc cn c kinh nghim v gic m v{ nhng s kin khc ca hot ng v thc,
h cn phi am hiu thn thoi, hiu theo ngha rng nht. Nu h khng c kin thc nh
th, h khng th nhn ra nhng im tng ng cn phi bit. Th d, h khng th nhn
ra im tng ng gia mt trng hp suy nhc thn kinh gi l nvrose
compulsionnelle v{ trng hp c in b ma lm (possession dmoniaque), nu h khng
c kin thc vng chc v hai loi bnh .

Quan im ca ti v vt tch bn c, c|i m{ ti gi l{ siu tng hay hnh nh

nguyn thy, vn thng b bi bc bi nhng ngi khng c kin thc v khoa hc
tm l gic m, cng nh v thn thoi hc. Ngi ta thng tng rng danh t siu
tng ch nhng hnh nh hay nhng tng nht nh v thn thoi. Nhng nhng hnh
nh v{ tng thn thoi khng khc g nhng hnh tng do thc to ra: nh vy nu
cho rng nhng cch hnh dung s vt kh|c nh th li c th di truyn c th tht l phi
l.

Siu tng nm trong c|i khuynh hng to ra nhng tng (motif) nh th ch

khng phi chnh nhng tng y; tng y c th khc nhau rt nhiu v chi tit,
nhng vn gi nguyn vn mt chnh yu. Th d c nhiu cch hnh dung ra hai em th
ch nhau, nhng bn th}n tng th vn th. Nhng ngi ch trch ti ~ lm ln khi cho
rng ti mun ni n cch hnh dung s vt mang tnh k tha (reprsentatiitons hrits),
h loi b khi nim siu tng c nh chng ho{n to{n sai tr|i. H khng tnh n vic:
nu nhng siu tng l nhng hnh dung s vt bt ngun t thc ta (hay thc ~ th}u
nhn c), th chng ta phi hiu c chng thay v kinh ngc, n ni khng hiu g c.
Thc ra siu tng l mt khuynh hng bn nng, cng nh khch ng bn nng l{m cho
chim bit lm t, kin bit t chc thnh o{n th.
 By gi xin x|c nh s lin lc gia siu tng v bn nng. C|i chng ta gi l{ bn
nng ch l mt khch ng sinh l m gic quan chng ta cm gi|c c. Nhng nhng
bn nng y cng bc l bng nhng hnh nh ca gic m m{ chng thng biu l bng
nhng hnh nh c tnh cch biu tng. Ti gi nhng cch biu l y l{ siu tng. Ta
khng bit g v ngun gc ca chng c. Chng xut hin vo bt c thi no, bt c }u
trn khp th gii, c nhng ni khng th cn c vo s di truyn t i n{y sang i
khc hay vo s pha ging nhn nhng v di dn trong lch s ct ngha s c mt y.

Ti cn nh nhiu ngi n hi ti v h khng th hiu c cht no v gic m ca

h hay ca con ci h. Trong gic m ca h xut hin nhng hnh nh m h khng th tm
ra ngun gc trong k c, hay h chc chn rng h khng truyn li cho con ci. Mt vi
ngi trong s nhng ngi y c hc thc cao. C c nhng thy thuc tr bnh thn kinh.

Ti nh r mt trng hp, mt gi|o s n bt thn thy hin ra mt huyn nh lm ng

ta tng rng mnh in. Ti ly ra trn gi mt cun sch c ~ c t bn trm nm v{ a
cho ng ta xem mt bc ha c v ng vt m ng ta thy, ti ni: Chng c l g bo
rng ng in c, huyn nh ca ng ~ c ngi thy c|ch }y bn trm nm ri. ng ta
chong vng ngi phch xung gh, nhng ri li tr li bnh thng.

Mt ngi cng l{ y s tr bnh thn kinh cho ti bit mt trng hp rt quan trng,
mt hm ng ta mang li cho ti mt cun s tay. Con gi ng mi mi tui ~ tng ng
nhn dp l Noel. Trong cun s a b ghi chp nhng gic m ca n hi ln tm tui.
l nhng gic m k qui nht m{ ti c bit, v ti hiu ti sao ki c, ngi cha cm
thy kinh ho{ng nh th. Mc d li l con tr, gic nh gic m k li cng c v siu nhin,
hnh nh gic m th ngi cha chu khng sao hiu c ngun gc. Sau }y l{ nhng
tng chnh:

1. Con vt c |c, mt con qui vt hnh rn c nhiu sng, n git v{ n tht tt c cc

loi vt. Nhng Thng xut hin bn phng, thc ra l bn ng Thn lm cho nhng
con vt cht kia sng li.

2. Mt cuc thng thin, ngi ta lm l, c ma mi. V mt cuc i xung a ngc,

}y c c|c thin thn lm vic thin.
 3. Mt |m th vt nh l{m a b s h~i, |m th vt ln rt mau, sau cng mt con n
tht a b.

4. Mt con chut con b su, rn, c| v{ ngi xm nhp vo n, ri con chut tr thnh
ngi. Gic m n{y tng trng cho bn giai on ca ngun gc nhn loi.

5. Mt git nc hin ra nh trng qua knh hin vi. a b trng thy trong y c
nhng c{nh c}y. iu tng trng cho ngun gc trn gian.

6. Mt a tr c c cm nhng hn t trong tay, n nm nhng mu t vo mi

ngi qua li. Th ri nhng ngi qua li tr nn c c.

7. Mt ngi {n b{ say ru ng xung nc, khi tr ln th b ta ht say v tr nn

lng thin.

8. Truyn xy ra bn M, nhiu ngi nm vo kin b kin t. a tr kinh s, ng

xung sng.

9. Mt bi sa mc trn cung trng, a b tht xung su qu, n rt xung a ngc.

10. a tr trng thy mt vn trn sng: n s tay v{o. Hi bc ra. Mt ngi chy n
git n.

11. a tr m thy n au m nng. Bt thn chim chc t trong da tht n chui ra che
lp hn n.

12. Nhng |m rui che lp Mt tri, Mt trng v{ tinh t, tr mt ngi sao. Ngi sao y
rt xung a tr.

Trong bn nguyn tc ting c, gic m n{o cng bt u bng my ch quen dng

trong truyn c tch: Ng{y xa c mt Vit nh th a tr c coi mi gic m nh l{
mt truyn thn tin mun k cho cha nghe nhn dp l Noel. Ngi cha th gii thch
nhng gic m bng ni dung ca chng. Nhng ng khng gii thch ni v ni dung
hnh nh khng c g l{ hi ca ring ngi nm m.

Mun cho rng nhng gic m y khng phi l ca mt s xp t c thc, th ngi

ta phi bit r a tr tin chc rng n thnh thc. (D l{ tng tng ra th cng rt
kh hiu.) Trong trng hp n{y, ngi cha tin rng a b ni ng iu n nm m v{
ti khng cn phi nghi ng. Ti cng bit a b, nhng trc thi k n chp li gic m
tng cha, bi vy ti khng c dp hi v gic m y. N sng ngoi quc v cht v
bnh vo sau ngy l Noel y.

Nhng gic m ca a b c tnh cht rt ring bit. Nhng chnh c mu sc trit l

r rt. Gic m th nht ni n mt con qui vt git cht nhng con vt kh|c nhng
Thng lm php thn cho chng sng li ht bngApokatastasis thn diu hay l s ti
to chung cuc (rtablessement final). Ti T}y phng, Ky T gi|o c ni n iu y.
Ngi ta tm thy trong sch truyn gio ca c|c mn Ky T (Apotus III, 21): ng Ky T
m{ tri phi gi li cho n lc cui th ng Cu th s ti lp th gian cho ng vi tnh
trng ton thin nguyn thy. Nhng theo Th|nh Matthieu (XVIII, 11) th ~ c mt phong
thi (tradition) Do Thi ti c theo Elie s n trc ti lp th gian. nim cng
c trong thin th nht Epitre aux Corinthiens (Thng th gi ngi Corinth) (XV, 22). Bi
v mi ngi u cht nh Adam, cho nn mi ngi u sng li trong ng Ky T.

Ngi ta c th gi thuyt rng a b ~ lm lt tng y trong nn gio dc tn

gi|o. Nhng gi|o dc tn gio ca n rt s s{i. Cha m n chnh thc theo o Tin Lnh
nhng thc ra h ch bit Kinh Thnh qua li ni ca ngi khc m thi. Kh lng cho rng
ngi ta ~ ging gii cho a tr nhng hnh nh v s phc sinh kh hiu nh th. Chc
chn l{ cha n cha bao gi nghe ni n huyn tng y.

Trong s 12 gic m, c n chn gic m ni v ti tn dit v{ t|i sinh. Khng c

ti no t ra c vt tch gio dc hay nh hng Ky T gi|o c th. Tri li nhng ti y
c lin lc rt gn vi nhng huyn tng ti c. S lin lc y c x|c nh trong ci gi
l{ huyn tng v tr (s sng to th gian v{ lo{i ngi) trong gic m th t v{ th
nm.

Mi quan h gia ci cht v s ti sinh, Adam v Ky T (cht v{ t|i sinh), c ni n

trong thin Epitre aux Corinthiens (I, XV, 22) m ti va dn chng. Ta phi rng
nim ng Ky T Cu th l mt cch din li mt s tch tin Ky T gio, kh ph bin trn
khp th gii. l{ s tch ngi anh hng cu nh}n th, b mt con qu n tht ri ti
sinh chin thng con qu. S tch y bt ngun }u th khng ai bit. Chng ta cng khng
bit l{m c|ch n{o kho s|t. iu ta c v nh bit chc l th h n{o cng quen thuc vi
n v{ hnh nh c th h trc truyn li cho. Thm ch ta c th khng lm ln m gi
thuyt rng s tch bt ngun t mt thi k m{ ngi ta cha bit rng mnh c mt
huyn tng v ngi anh hng, bi v h cha bit suy xt v iu h ni. Ngi anh hng
l{ mt siu tng ~ c t thng c.

Nhng siu tng xut pht t u c a tr c tm quan trng c bit khi chng ta
bit chc chn rng a tr khng bit g v nhng tc l lin quan n siu tng .
Trong trng hp ti ni }y, gia nh b g|i ch bit hi ht v o Ky T. Khi nim v Ky
T gio c th tng trng bng nhng nim nh Thng , thin thn, thin ng, a
ngc, thin |c. Nhng a b din t nhng y theo nhng phong thi hon ton xa l vi
Ky T gio.

Ta hy xt gic m th nht. Thng c quan nim l bn v thn t bn phng

n. Bn phng n{o? Gic m khng h ng n mt ci phng, v chng cn phng
khng hp vi c|i c gi l mt quan nim v c{n khn v tr, c s th hin ca ng
Cha t. Khi nim t i s quan trng ca con s bn l mt khi nim l lng, tuy nhin
n ng vai tr quan trng trong nhiu tn gio v trit thuyt. Ky T gi|o ~ em kh|i
nim Trinit (1) ra thay th cho khi nim t i. Chng ti c th cho rng a b phi bit
khi nim Trinit, nhng trong mt gia nh giai cp trung lu ng{y nay ai c th nghe ni
n khi nim t i vi tnh cht thn k? Khi nim y kh ph bin i vi nhng ngi
nghin cu trit l thi Trung c, nhng ~ b b qun t u th k th XVIII, v t nht t
hai trm nm nay ngi ta ~ qun hn. a b ~ tm }u ra? Trong nhng o nh
Ezchiel? Ky T gio khng h hnh dung Thng v nhng thin thn ti cao.

Ngi ta cng c th t ra cu hi nh th v con rn c nhiu sng. {nh rng trong

Th|nh Kinh ngi ta thy c nhiu vt c sng, th d trong thin sm truyn Apocalypse
(Mc khi). Nhng hnh nh nhng con vt u l ging bn chn tuy rng cha ca chng
l con rng (ting Hy Lp, rng l{ drakon, ngha l{ rn). Con rn c sng xut hin trong
khoa luyn kim Latin vo th k th XVI, ngi ta ni n con rn quadricornutus, biu
tng ca thn Mercure i chiu vi Trinit Ky T gi|o. Nhng kh lng m{ bit c
ngun gc y. Theo s hiu bit ca ti, ch c mt nh tr tc mi bit ti m{ thi. a tr
n{y khng c c|ch n{o bit c c.
 Trong gic m th hai c mt tng chc chn l khng thuc v Ky T gi|o v{ l{m o
ln nhng gi tr ~ hnh th{nh, l{ iu ma ngoi o ca nhng ngi Thin {ng,
thin thn lm vic thin di a ngc. Vy a b ~ tm c }u nhng khi nim c
ngha c|ch mng xng |ng vi thn kh ca Nietzsche nh vy?

Nhng cu hi y dn n mt cu hi khc: Nhng gic m c nh hng n b n

th no m mt a b ~ cho l{ quan trng n ni em tng cha lm qu Noel? Nu
nhng gic m l{ ca mt ng thy php trong mt b lc c s th ngi ta c th gi
thit rng n tng trng cho nhng hnh thc trit l v ci cht, v s hi sinh hay s
phc hi chung cuc, v ngun gc th gian, s sng to ra lo{i ngi v{ tnh c|ch tng i
ca cc gi tr. Nhng nu ch ng trn bnh din c nhn th s gii thch nhng gic m
tht l{ kh khn n lm chn nn. Khng th chi ci rng gic m c nhng hnh nh
tp th, phn n{o tng t nhng iu em dy bo thanh nin cc b lc c s lc h bc
v{o i. Lc y ngi ta dy chng bit Thng hay cc thn linh, hay nhng loi vt ~
sng lp ra th gian v{ lo{i ngi th no, sau s v }u, ngha c|i cht th no? Chng ta
sng trong nn vn minh Ky T gi|o, c khi n{o chng ta dy d con em nh vy khng ?
C, vo lc tui thiu nin. Nhng phn nhiu ngi ta ch ngh n nhng iu y khi ~
gi{, khi ~ gn cht.

i vi b gi th c c hai tnh trng y. N n gn tui dy th, ng thi cng gn n

ngy cht (a b cht sau y mt nm). Trong nhng biu tng gic m gn nh khng
c g bo cho n bit l n bt u vo cuc sng ngi ln, nhng, tr|i li, c nhiu im
ng dit th v phc hi chung cuc. Thc ra, ln u tin c nhng gic m y ti rt
xao xuyn m c cm tng rng sp xy ra mt tai nn khng tr|nh c. L do l ti lun
ra rng ngha tng trng ca gic m c tnh c|ch n b c bit. Tht tri vi ht thy
nhng g m{ ngi ta c th ch i tm hn mt a b trc tui y.

Nhng gic m cho ta mt cnh kha mi v rt hi hng ca ci cht. Nhng hnh

nh thuc loi y phi ca ngi gi ch nhn v ng sau ch khng th l ca a tr bnh
thng nhn v pha trc. Bu khng kh y gi n c}u phng ngn c La M~: i ngi
l gic mng ngn ngi ch khng phi s vui sng, bng bt ca tui nin thiu. i
ngi ca a b ny ging nh mt s cng dng tui thanh xu}n (voeu dun sacrifice
printanier) nh ~ c thi s tng ca ngi. Kinh nghim cho chng ti bit rng ci cht gn
k m{ a b khng ng n ~ ph mt bng en ln i sng v mng m ca n. C n
bn th ca gi|o ng Cng gi|o cng c ngha mt bn l nm m, mt bn l s hi
sinh, ngha l{ s bin i ci ch thnh s sng bt dit.

l{ nhng tng m gic m gi ln cho a b. Nhng gic m y l s sa son

cho ci cht ca a b c din t bng cu chuyn ngn ngi, tng t truyn k cho
thiu nin trong b lc c s lc bc v{o i, hay c|c sa di theo o Thin. Bc thng ip
khng c sc th|i Ky T gi|o nhng c sc th|i t tng c s. Hnh nh n c ngun gc
ngo{i phong th|i vn ha lch s, ci ngun ~ b qun lng t lu ca tm thn, t thi
tin s, ~ nui dng s t bin tn gio v trit l v i sng v ci cht.

Ta c cm tng nh nhng bin c cha xy ra ~ ph bng en ln a b, gi ln

nhng t tng tuy bnh thng m nhng vn din t mt bin c tan khc sp xy n
hay gn b mt thit vi nhng bin c y. Tuy rng nhng tng y c biu l di
hnh thc ring bit t hay nhiu mang tnh cht c| nh}n, nhng nhng m thc i th
(schme gnral) c tnh cch tp th. Ngi ta thy chng mi ni, mi lc; ty theo bn
nng ca mi ging vt, chng thay i rt nhiu tuy rng vn theo ui mt mc ch
chung. Chng ti khng cho rng mi sinh vt sinh ra i u t to ly nhng bn nng
ring bit ca mnh nh mt im s c ca c| nh}n v{ chng ti cng khng th gi thit
rng lo{i ngi sinh ra ri sng ch ly cch x k tip vt ca mnh nh mt du hiu
ring bit ca lo{i ngi. Cng nh bn nng, nhng m thc tp th (schme collectif) ca
t tng lo{i ngi c tnh cch di truyn, mi sinh ra ~ c ri. Nhng m thc tp th
c lc thun tin th t|c ng tng t nhau chng t th nhiu, i vi tt c mi ngi.
Nhng hin tng tm tnh t xut pht cc loi t tng, u tng t nhau trn khp
th gii. Chng ta cn c th nhn thy chng loi vt, v v phng din tnh cm th sc
vt cng hiu nhau. Nu tnh cht bm sinh ca siu tng (archtypes) lm chng ta ngc
nhin th chng ta ni sao v su b, v tnh cht phc tp trong c nng cng sinh ca
chng? Bi v phn nhiu su b khng bit cha m n l ai, n khng nhn c s dy d
ca cha m. Nh vy ti sao li gi thit rng lo{i ngi l loi vt duy nht khng c bn
nng c th, hay gi thit rng ci psych ca lo{i ngi khng cn du vt bn c.

D nhin, nu ngi ta ng nht ha ci psych vi lng t}m (conscience), ngi ta s

thy ngay s lm ln v nh vy lo{i ngi sinh ra vi ci psych trng rng, ri sau ny n
khng cha ng ci g khc ngoi nhng kinh nghim bn th}n. Nhng c|i psych l{ c|i g
hn c|i lng t}m. Lo{i vt ch c mt c|i lng t}m gii hn, nhng nhiu phn ng v
khch ng ca n t ra n c mt ci psych. V nhng dn tc c s l{m nhiu vic m h
khng bit ngha.

Chng ta s nhn thy hin tng vn xy ra cho chng ta nu chng ta hi mt ngi

vn minh xem h c bit g v ngha thc s ca cy Noel hay ci trng Paques (l Phc
Sinh). Thc ra ngi vn minh cng l{m nhiu vic m khng hiu ngha. Thy thuc tr
bnh thng gp nhng ngi vn d thng minh nhng x s mt cch k d, h khng
bit h ni g hay lm g. H bt thn c nhng khuynh hng cc ngu mui m chnh h
khng th ct ngha c.

Thot k thy, nhng phn ng v{ khch ng c v nh thuc v bn cht thm su

ring bit ca c nhn, chng ta khng mun n na v cho l mt th|i c nhn.
Nhng thc ra nhng phn ng v{ khch ng cn c vo mt h thng bn nng ~ c
sn, h thng lun lun hot ng v{ x|c nh c tnh ca lo{i ngi. Nhiu hnh thc
t tng, nhiu c ch ai cng hiu c v rt nhiu th|i u phng theo mt m thc
lp ra trc khi con ngi t ti trnh bit suy tng. Ngi ta cn c th cho rng
ngun gc xa xi ca kh nng suy tng ring bit ca con ngi xut pht t nhng xc
ng tm tnh mnh lit. lm sng t thuyt ny ta hy ly mt th d: mt ngi bn c
trong lc gin d v tht vng v ~ khng bt c con c| n{o ~ bp c a con yu ca
mnh n cht, ri anh ta hi hn nhn ci t thi a nh trong tay m{ n nn v cng.
Ngi y c th nh sut i pht au kh ca mnh.

Chng ta khng th bit c rng mt kinh nghim nh th l nguyn nhn nguyn

thy thc s ca s khai trin lng t}m (dveloppement de la conscience) lo{i ngi hay
khng. Nhng chng ta bit chc chn rng mt xc ng t}m tnh tng t thng rt cn
thc tnh ngi ta, lm cho h bit n cng vic h l{m. l{ trng hp mt nh
qu phi Ty Ban Nha th k th XIII, tn l Raimond Lulle. ng ta mt bao nhiu cng
phu mi c mt nng nhn li n ni hn. C nng lng lng ci o ra cho ng ta thy r
c|i ung th trn v. Cuc i nh{ qu ph|i thay i hn v s xc ng y. ng ta tr thnh
mt nh thn hc danh ting kim mt nh truyn gio rt ti ba ca gio hi. Trong trng
hp thay i bt thn nh th, thng thng ngi ta c th cho rng mt siu tng ~
t|c ng t lu trong tim thc v{ ~ kho lo t nhng c hi g}y ra cn khng hong.

Nhng kinh nghim trn }y hnh nh mun chng minh rng siu tng khng c
nhng tng tnh (formes statiques). l{ nhng yu t linh ng biu l bng nhng
khch ng cng ngu ph|t nh bn nng. C nhng gic m, c nhng huyn nh hay
tng bt thn hin ra, mc du tm ti cn k n }u cng khng ra nguyn nh}n. iu
khng c ngha l{ nguyn nh}n y khng tn ti. Nhng n xa xi qu|, ti tm qu|, chng ta
khng th thy c. Trong trng hp y phi i lc no hiu c gic m v{ ngha
ca n hoc i mt bin c ngoi xy n v ct ngha gic m. Mt chuyn xy ra trong
lc nm m, c th cn thuc v tng lai. Tim thc ca ta v gic m cng bn t}m n
tng lai v{ nhng ci c th xy ra trong tng lai, cng nh thc ca ta vy. Trn khp
th gii, by l}u ngi ta tin rng gic m c nhim v chnh yu l{ b|o trc cho bit
tng lai. Thi C v thi Trung c, gic m ng mt vai tr trong vic xt o|n cn bnh
lng y. Ti c th ly mt gic m kim thi (moderne) xc nhn tnh cch tin liu (hay
tin tri thc) trong mt gic m c do mt ngi sng vo th k II tn l Artmidore x
Daldis su tm c. Mt ngi nm m thy cha mnh cht trong ng la mt ci nh
ang ch|y. Mt thi gian sau, y cht v bnh phlegmon (2) (st nng), ti cho l bnh sng
phi. Cng l{ s tnh c, mt ngi bn y s ca ti mc bnh st nng nng mt bnh
phlegmon n phi thit mng. Mt ngi trc kia ~ n nh y s y cha bnh, v
khng bit g v cn bnh ca vin y s, y nm m thy y s cht trong mt ng la ln.
Vic xy ra v{o lc y s va vo bnh vin, bnh mi khi ph|t. Ngi nm m khng
bit g c, ch bit rng y s mc bnh, phi vo bnh vin. Ba tun l sau th y s cht.

Th d trn }y cho bit rng gic m c th c tnh cch tin liu, tin o|n; ngi no
mun gii thch gic m phi k n kha cnh y, nht l khi gic m c mt ngha r
r{ng nhng ni dung khng ct ngha. Mt gic m nh th hnh nh xut hin t h
v, ngi ta t hi khng bit nguyn nhn ca n }u? D nhin, nu ngi ta bit s
vic xy ra sau th nguyn nh}n y r rng. Gic m l{ bc thng ip bo cho bit s
vic . Bi v, ch c thc ca ta cn cha bit m thi. Tim thc hnh nh ~ bit trc
v{ ~ tm ly mt kt lun em biu l trong gic m. Hnh nh tim thc c kh nng quan
st s vic v rt ra nhng kt lun cng nh thc vy. N c th s dng mt vi s kin,
d o|n kt qu c th c, chnh v chng ta khng thc c nhng s kin y.

Nhng nhng t|c ng ca tim thc trong trng hp y u ngoi vng thc ca
ta. S nhn nh ny rt quan trng. S phn tch theo cch l lun l quyn nng ca
thc. Chng ta tin hnh vic l lun bng cch tuyn la nhng yu t ph hp vi l tr v
kin thc ca ta. Tri li tim thc hnh nh da theo nhng khuynh hng bn nng ph|t
l bng nhng hnh thc tng ring bit ca n ngha l{ bng nhng siu tng. Nu
ngi ta bo mt y s m t mt chng bnh, ng ta s dng nhng l nim (concepts
rationnels) nh nhim c hay st nng. Gic m din t mt c|ch th mng hn. Gic
m hnh dung th x|c au m ca ngi ta l ci nh, nng st l la t chy ci nh y.

Nh gic m ni trn }y ~ chng minh, tim thc gii quyt tnh trng vn bng
phng thc ~ dng t thi Artmidore. Tim thc c trc gic l hi mt ci g ta khng
bit c v{ t v{o vng t|c ng ca siu tng. Nh vy ta phi ngh rng tinh thn siu
tng ~ thay th t tng thc cch l lun ca thc tm ly lun gii. Siu tng c
sng kin ring ca n v c sinh lc c th ca n. C siu tng dng hnh thc biu
tng ca n c th suy din ra ngha v{ can thip vo mt tnh hung n{o bng
nhng kch ng v nhng loi t tng ring bit ca n. V phng din y, n t|c ng
n nhng mc cm. T n mun n }u th n, khng lng c, c khi n chng i
li ch ca ta hay lm sai lch i, l{m ta phi bi ri. Ngi ta c th tri gi|c c sinh lc
c th ca siu tng khi ngi ta c c hi xt nh sc quyn r m{ n to ra cho ta.
Hnh nh n nguyn ra, tr ym ta cng nh nhng mc cm ca ta vy. Cng nh mc
cm c nhn, mc cm tp th thuc v siu tng cng c mt qu kh. Nhng mc cm c
nhn ch gy nhng ngang tr|i cho c| nh}n, cn siu tng to ra nhng huyn tng,
nhng tn gio, nhng trit l c nh hng n mt dn tc, n thi i v lm cho
chng hin ra di mt sc thi ring. Chng ti coi mc cm c nhn l mt c|ch n b
th|i ca con ngi, th|i y xut pht t tm thc n phng v{ sai lch (khng ng
o c). Nhng huyn tng c tnh c|ch tn gi|o cng vy, c th coi l mt liu thuc
tinh thn chng li nhng kh au v{ day dt ca kip sng nh: i kh|t, chin tranh,
bnh tt, t vong.
 Th d, huyn tng (mythe) anh hng bao gi cng l{ mt ngi c uy quyn rng ln,
mt ngi tri chin thng c iu |c, tng trng bi rng, rn, qu qu|i, cu thot
dn chng khi s hy dit v t vong. Tng nim kinh php, t l, th phng anh hng vi
nhng nghi thc ma h|t, c kinh, cng dng nh l{m cho ngi d l c nhng xc
ng thing ling (nh b m hoc bi t thut), con ngi khch ng n ng nht
ha mnh vi anh hng.

Nu chng ta nhn thy tnh trng y vi con mt ngi sng o, ta c th hiu c ti

sao ngi thng c th qun c s bt lc khn cng ca mnh m{ c c kh phch
siu nhn loi t ra trong chc lt. Nhiu khi s tin tng nh th n}ng h rt lu v lm
cho i sng ca h c mt phong n{o . N c th em li phong cho c mt dn
tc. Mt th d rt ngha l{ s huyn b Eleusis (~ b bi b v{o u th k VII), s huyn
b y cng vi li Tin tri n Delphes, din t tinh l v{ tinh thn C Hy Lp. mt quy
m ln hn k nguyn C c ~ nh n s huyn b ngi-tri ca thi c (bt ngun t
huyn tng Osiris-Horus ca nc C Ai Cp) cho uy th v tm quan trng ca n.

Thng thng ngi ta ngh rng vo mt dp n{o trong thi tin s, nhng tng
thn thoi nn tng c sng ch ra bi mt trit gia hay mt nh{ tin tri, sau mt dn
tc d tin v thiu c ph bnh c th tin theo m~i. Ngi ta cng ni rng mt chuyn by
t ca Gio hi tham quyn c v khng c g xc thc, ch l nhng chuyn huyn hoc.
Nhng t s|ng ch (inventer) c gc t ch Latin invenire, ngha l{ tm thy bng cch
tm kim. Theo nh ngha th hai, ch y gi ln mt th trc gic v iu ngi ta s tm
thy.

Xin php cho ti tr li nhng tng k d trong gic m ca c b. Hnh nh khng

phi n tm kim m thy nhng tng k d y, v n ~ phi ngc nhin v t dng thy
chng. Nhng tng n vi n nh nhng truyn k l v bt ng, c v hay lm nn
n mi em tng cha l{m qu{ Noel. a b ~ i tr ln kh| xa, n thi k thai nghn
huyn b Ky T gio, thi k m s pht sinh Cha Tri cn ln ln vi b mt cy xanh
mun thu mang nh sng xung trn gian (trong gic m th nm).

Tuy rng c nhiu chng tch lch s v lin lc gia ng Ky T v{ c|i c}y, nhng cha m
a b chc phi bi ri nu a b hi ti sao li ly cy thng cm nn trang hong l
Ging Sinh. Chc h s tr li: Th l{ mt tc l Ky T gi|o! Mun tr li ch x|c hn
tt nhin phi phn tch su rng biu tng thi c v s cht ca thn linh, s lin lc vi
tc th phng i Mu (Grande Mre), biu tng ca i Mu chnh l ci cy, y l ch ni
n mt cnh kha ca mt vn rt phc tp.

Chng ta c{ng i s}u v{o ngun gc mt hnh nh tp th (ni theo ngn ng ca tu s, l{

mt tn l dogme), chng ta cng thy chng cht khn cng nhng m thc siu tng,
trc }y khng ai t}m suy ngh n c. Bi vy ngy nay chng ta bit nhiu v ngha
tng trng ca huyn tng hn ht c th h trc. Thc ra ngi xa khng suy ngh
v biu tng. H ch c n}ng v khuyn khch bi ngha ca biu tng.

lm th d, ti xin a ra mt kinh nghim khi ti mt b lc ni Elgon, Phi chu.

Mi bui sng, t lc bnh minh, h trong nh ra, h nh v thi v{o tay v{ gi ln |nh
nng mt tri ban sm l{m nh d}ng hi th hay nc ming cho ng thn ang hin ln
chn tri, gi l thn mungu. (Danh t ny thuc ngn ng swahili, h dng ct ngha
mt tc l, n c ngun gc tn c|c o Nam \, ng ngha vi mana, hay mulungu. Nhng
ch y tng ng vi nhau m ch mt quyn lc rt nhim mu khp vn vt, chng
ta gi l thn linh. i vi h, ch mungu tng ng vi Thng hay Allah.) Khi ti
hi h ngha c ch y, ti sao h lm th, h u ht sc kinh ngc. H ch bit tr li:
Chng ti vn lm th. Xa nay vn lm th khi Mt tri mc. Ti mun kt lun rng
mungu l Mt tri th h c ci. Thc ra Mt tri khng cn l munguna khi ~ trn
chn tri. Mungu ch l Mt tri mc m thi.

Ch c ti hiu r ngha vic lm ca h m thi, cn h khng bit ti, h ch l{m nh

vy m{ khng suy ngh g c. Bi vy h khng th gii thch c. Ti kt lun rng h
cng dng linh hn cho thn mungu, hi th (l{ i sng) v{ nc ming c ngha l{ tinh
cht ca linh hn. Vic thi hay nh v{o c|i c nh hng thing ling, ng Ky T ~
dng nc ming cha mt ngi khi m. Mt th d na: mt ngi con ht ly hi
th ca cha lc cha cht thu ly linh hn cha. C l nhng ngi Phi chu y trong qu
kh xa xi ca h v tt ~ bit r ngha tc l ca h. T tin ca h chc cn bit t hn v
h cn km thc hn v tng ca cc tc l v cn suy ngh t hn v vic lm ca h.
 Nhn vt Faust ca Goethe ni rt ng: Am anfang war die tat (Khi thy l hnh
ng). H{nh ng khng bao gi c s|ng ch ra, ngi ta thc hin h{nh ng.
Nhng t tng l mt kh|m ph| tng i mun mng ca loi ngi. Con ngi hnh
ng v trc tin h b thc y bi nhng nguyn nhn m h khng thc c. Mi v
sau ny h mi bt u suy ngh v nhng nguyn nh}n thc y h h{nh ng. Hn l phi
mt nhiu thi gian h mi hiu c s phi l ny: chnh h thc y h, v tr khn ca h
cha c mt ng lc n{o ngo{i ng lc ca chnh mnh.

Ngh rng ci cy, con vt t sng ch ra n s lm cho ta tc ci. Th m c nhiu

ngi cho rng ci psych, hay tinh thn t n l tc gi ca n. Thc ra tr khn t c
trnh thc ng{y nay cng khng kh|c n{o ging sauriens(3) ~ bin thnh loi c v.
Cng nh ~ tin trin t qu kh xa xi, tr khn cn tip tc tin trin na, chng ta c
thc y tin ti bi nhng khch ng ngoi ti.

Nhng ng lc ni ti c ngun gc su xa ch khng phi t tm thc, tm thc cng

khng th kim so|t c. Trong thn thoi c tch nhng ng lc y c gi l mana,
ma qu hay thn linh hay ng tri. Ngy nay, nhng ng lc y vn cn t|c ng. Nu
nhng ng lc y ph hp vi s thch ca ta, ta ni n thn hng, n nhng ngun
khch ng tt p v chng ta t ho rng chng ta l nhng ngi thng minh. Nu
nhng ng lc y khng thun li, chng ta tuyn b rng khng may, rng ngi ta c
cm vi mnh hay s au kh ca ta c nhng nguyn do bnh hon. iu duy nht chng
ta khng chp nhn c l chng ta ty thuc vo nhng quyn lc ngoi mun ca
ta. Tuy nhin, gn }y ngi vn minh qu thc ~ c nhiu ch v c th ty tin s dng
ch . H ~ bit lm vic c hiu qu khng cn n ca ht hay ting trng to ra mt
trng th|i thi min. Ngi ta cng c th min cu kinh hng ngy mong c s gip ca
thn linh. Ngi ta c th l{m iu h ~ la chn. Ngi ta c th bin i ngh th{nh
h{nh ng m khng gp tr ngi, trong khi ngi c s trn mi bc ng cn b ngn
cn bi s s hi, bi m tn v nhng tr ngi v hnh khc. M tn ca ngi ngy nay c
th tm tt trong c}u ni n{y: Mun l c th l{m c.

Nhng con ngi ng{y nay ~ thiu nhiu sot xt ni tm khi h c nhng tin tng .
H khng nhn thy rng mc d c suy xt v suy xt c hiu qu, h vn b chi phi bi
nhng uy lc m h khng kim so|t c. Qu thn ca h vn cn cha i }u mt.
Qu thn ch i ra tn khc m thi. Qu thn vn p bc h bng nhng mi bn khon,
nhng s lo ngi m mt, nhng bin chng tm l, khin h cn dng bit bao thuc men,
ru, thuc l|, n v nht l bng s tng gia mt s lng ln ngi suy nhc thn
kinh.

________

(1) Cha Tri Ba Ngi

(2)Ting Hy Lp: phlegein, bng chy

(3) ng vt thuc b thn ln.

CHNG 7: LINH HN LOI NGI

Ci m ti gi l{ c|i t}m con ngi vn minh (la conscience de lhomme civilis) khng
ngng la xa nhng bn nng chnh yu. Nhng nhng bn nng y khng phi v th m
bin mt. Bn nng ch mt lin lc vi thc cho nn n phi t x|c nh s hin hu ca
n mt cch gin tip. N c th bc l qua nhng triu chng sinh l, trong trng hp suy
nhc thn kinh, hay c th bc l qua nhng iu b gt gng khng th ct ngha c,
nhng lc bt thn qun mt iu mun ni, vt mun tm, nhng cu ni l li. Ngi ta
vn thch cho rng mnh lm ch c linh hn ca mnh. Nhng nu cn khng t ch
c s nng gin v s xc ng hay khng bit rng yu t phi thc vn c nhiu cch
xen vo d nh ca h, th hn l h cha l{m ch c mnh. Chnh nhng siu tng
vn sng c lp trong ta sinh ra nhng yu t phi thc y. Con ngi ngy nay mun
giu gim s chia s bn nng vi tm thc bng c|ch ngn c|ch hai th{nh phn . Nhng
kha cnh ca cuc sng bn ngoi xp ring ra mt ngn, nhng kha cnh ca tnh tnh h
xp ring ngn khc, khng bao gi cho hai phn c i chng vi nhau.

nu ra mt th d v c|i t}m l ngn c|ch y ti xin k chuyn sau }y: mt ngi

nghin ru d vo mt phong tr{o tn gi|o. Y c c|c tn li cun nn qun c thi
ung ru. Ngi ta cho rng y ~ c Cha lm php cha khi thi nghin ngp v gii
thiu y vi cng chng nh mt bng chng ca }n xng Thng , ca s hiu lc ca t
chc tn gi|o. Nhng sau v{i tun l cng khai th nhn nh th, s mi l y khng cn g
hp dn na, y li ngh rng ung li mt v{i ly ru mnh cng khng c hi g. Th l y
tr li ung ru. Nhng ln ny th t chc l{m vic thin kt lun ngi ny l mt
trng hp bnh v{ khng thun tin tri can thip. Ri h a anh ch{ng v{o bnh
vin thy thuc l{m c vic hn thy lang trn Thin nh.

l{ mt cnh kha ca tm hn con ngi tr thc ng{y nay |ng ta suy ngm v
n biu l s gi|n on v s xo trn t}m l n |ng lo ngi.

Nu chng ta tm coi nhn loi l mt ngi, chng ta s thy lo{i ngi nh mt ngi
b li cun bi nhng mnh lc ngoi tm thc ca h. Lo{i ngi cng vy, lo{i ngi
thch xp mt s vn ca h vo nhng ngn ko ring bit. chnh l{ l do l{m ta phi
ht sc thn trng vi nhng vic ta ang l{m, bi v ngy nay nhn loi ang b e da bi
nhng s nguy him chnh h to ra m cng ngy h cng khng kim so|t c.

C th ni rng th gii ca chng ta b ngn c|ch nh t}m thn mt ngi suy nhc
thn kinh, bc mn st tng trng cho ng ranh. Ngi T}y phng bit r c|i ch
cng cng gh gm ca c|c nc theo x hi ch ngha nn buc lng phi dng nhng
phng ph|p t v rt k d. Nhng ng thi h cng t khoe c|i c ca mnh, ci thin
ca mnh. Ci h khng nhn thy l nhng tt xu ca h trn trng bang quc t, c
h em giu di ci mt n nn np thanh nh; phe cng sn khng n h g nm tr vo
mt h nhng ci xu xa y. T}y phng vn tha th mt c|ch kn |o v{ hi e thn cho s
di tr nn trng ngoi giao, s la o c , s e da c che y, ngy nay phe cng sn
cng nhin em nhng mn y i x vi h tht hu h, to ra cho ta nhng c|i nt suy
nhc thn kinh. l{ b mt nhn nh ca c|i bng xu xa ca mnh m{ ngi Ty
phng trng thy ang cau c bn kia bc mn st.

Tnh trng y gii thch c cm tng bt lc ang h{nh h bit bao ngi trong x
hi T}y phng. H bt u hiu rng nhng kh khn ca h nguyn do bi nhng vn
ni t}m m{ ra; i ph li bng cch sn xut nhiu v kh nguyn t hay thi ua kinh t
khng c my hiu lc, bi v l{ nhng phng tin ging nh con dao hai li. Ngy
nay, trong chng ta c nhiu ngi hiu rng liu thuc tinh thn s c hiu qu hn v n
c th to ra tnh trng bt kh xm phm v tm thn trnh khi s nhim c mi
ngy mt trm trng thm.

Tt c nhng g ngi ta ~ l{m n ngy nay c rt t kt qu, tnh trng s nh th mi

mi nu ta khng l{m hn c gng hiu rng k kh|c ~ phn chiu cnh kha ti tm sa
a ca bn cht ta. Nu chng ta c th thy r cnh kha sa a ti tm y chng ta s
khi nhim c tinh thn. Trong tnh trng ngy nay, chng ta m ca cho s nhim c bi
v thc ra chng ta cng l{m y nh h. Nhng chng ta cn thm bt li v khng mun
thy, khng mun hiu ngha bt chnh ca vic l{m di b ngo{i lng thin.

Th gii cng sn c mt thn tng v i (chng ta gi l o tng, vi hy vng tiu

hy c n bng kh nng suy xt cao minh ca ta). Thn tng l{ gic mng v mt
thi i Ho{ng kim (hay Thin {ng), thn thnh ha bi nim hy vng mun thu; ai ny
u d dt, mt lnh t cao minh v cng bng ng tr trn mt by con nt. Siu tng
mnh lit y m nh th gii cng sn di hnh thc ngy ng nht, nhng n khng th
tiu tan c nu chng ta cn em lp trng cao minh ca chng ta ra chng i h.
Chng ta cng vy, ci ngy ng ca chng ta thun li cho h, bi v vn minh T}y phng
cng b chi phi bi hnh thc khc ca thn thoi y. Chng ta cng c nhng thnh kin,
nhng hy vng, nhng i ch nh th m ta khng ng. Chng ta cng tin tng Quc gia
Thin hu, ha bnh th gii, s bnh ng cho mi ngi, nhng quyn li vnh cu, s
cng bng, ch}n l v{ Thin {ng Trn gian.

S tht |ng bun l{ i sng thc t ca ngi i l mt tp hp nhng mu thun:

ng{y v{ m, sinh v{ t, sng v kh, thin v c.

Chng ta cng khng bit chc c khi no mt yu t thng c yu t tng nghch vi

n, thin thng |c, vui sng thng bun kh: Cuc i l mt bi chin trng. Ng{y xa
~ th, ng{y nay cng vn th. Nu khng nh th th cuc i ngng li.

Chnh v s xung t trong ni t}m con ngi m nhng ngi Cng gi|o trc ht c
mong chng dit th, ngi Pht gio mun dit dc, dit ht mi tng vng th phm.
Nhng cu tr li chnh yu nh vy ch l mt cch t vn nu khng km theo nhng t
tng v{ h{nh ng o c, nu khng km theo tinh thn ring bit tng trng cho
thc cht ca hai tn gio y ci bin phn n{o th|i hon ton t khc cuc sng.

Ti xin nhn mnh im ny v thi i chng ta, hng triu ngi khng tin tng
mt tn gio no c. H cng khng hiu tn gio ca h. Nu mi vic u tri chy khng
cn tn gio, h khng thy nh hng g nhng gp s au kh by gi mi sinh tai bin.
Ngi ta bt u tm mt li thot, suy ngm v ngha cuc i, v nhng kinh nghim
au thng ~ tng tri qua.

Theo kinh nghim ca ti, ti thy khch hng ca mt y s ph}n t}m hc thng thng
l ngi Do Th|i v{ ngi Tn gio nhiu hn ngi Cng gio. S kin rt ngha. D
nhin phi nh vy v Gio hi Cng gio vn cn ch trng n cura animarum, (chm sc
linh hn). Nhng thi i khoa hc n{y c khi ngi ta cn hi ng thy nhng cu ngy
trc thuc thm quyn ca cc nh thn hc. Ngi ta c cm tng rng cuc i s khc
hn nu h c th tin tng thc s l cuc i c mt ngha tin tng Thng v{ i
sng vnh vin cho kip sau. Qu|i tng hi hng v ci cht gn k thng gi ra nhng t
tng nh th. T thu ban s ngi ta ~ bit lun v mt ng Ti cao (mt hay nhiu)
v mt th gii bn kia. Ch c ng{y nay ngi ta mi tng rng mnh c th t min
nhng tng y.

Ngi ta cho rng nhng tng y khng ng ch v chng ta khng th tm thy ngai
v{ng Thng bng mt ci v tuyn vin knh hay bit chc rng cha m thn yu ca
mnh cn sng th gii bn kia. Ti th ti cho rng nhng tng khng xc thc,
bi v n thuc v nhng tin tng ca lo{i ngi t thi tin s v ti hin trong tm
tng ta ch nhn mt kch ng nh.

Con ngi ngy nay c th x|c nh l mnh khng cn nhng s kin v{ vin l rng
khng c bng chng khoa hc. Vo lc khc h li phn nn rng mnh mt tin tng:
Thng trn kh nng hiu bit ca con ngi, khng c g minh chng s sng bt
dit th gii bn kia; ~ l{ s kin bt kh tri gic, bt kh tri lun th vic g m bn tm
tm bng chng? D rng vi l tr ta khng nhn thy n ca ta cn mui l{m n. Mc
d ngi ta ci rng dng mui ch l{ thi quen n thy ngon ming hay ch l mt s tin
tng ho huyn, nhng mui vn gip cho chng ta c khe mnh. Ti sao chng ta li
cm o|n nhng tin tng n}ng chng ta trong nhng lc tm thn khng hong v
em li ngha cho i sng? V{ ta cn c v{o }u m{ bo rng nhng tin tng y khng
ng? Chc c nhiu ngi t|n thng ti nu ti khng ngh n li tuyn b khng cht
ngn ngi rng nhng tng y ch l nhng o tng. iu m h khng ngh n l li
tuyn b nh th cng khng th chng minh c nh li tuyn b tr|i ngc hn. Chng
ta hon ton t do la chn quan im ca mnh: d sao th s quyt nh ca ta cng v
o|n.

Tuy nhin, c mt l do ch cn c vo kinh nghim nhng rt quan trng khin cho

chng ta chp nhn nhng tng khng th chng minh c. l{ phng din hu ch
ca nhng tng y, con ngi cn c nhng nim i qut v nhng tin tng thy
cuc i c ngha v{ tm ch ng trong v tr. H c th chu ng cuc th thch
kinh khng nu h ngh rng vic lm ca h c ngha. Nhng h ng lng nu ~ au kh
li cn nghe theo li ni ca mt thng xun ngc.
 Vai tr ca biu tng tn gi|o l{ em li ngha cho kip sng. Ngi Da Pueblos
tng mnh l con Mt tri, s tin tng y em li cho i sng h mt chiu hng (v
mt mc ch) vt ln trn cuc sng hu hn rt xa. C nhn h tm c ch ny n v
h c th t ti mc sung m~n i sng ca con ngi vn minh chng ta, nhng con
ngi m{ i sng khng c ngha t}m linh, bit rng mnh khng bng con s khng (v
s cn nh th).

Chnh v con ngi cm thy i sng ca mnh c ngha rng hn s sinh hot hng
ngy cho nn h c th vt ln trn cuc sinh hot, bin mnh thnh ci my kim tin v
tiu tin. Nu cm gic y khin h khim khuyt, h s thy mnh kh s, a lc. Nu
Thnh Paul tin chc mnh ch l anh th dt rong khng c g hn, hn l ng khng th c
a v nh th. i sng chn thc ca ng, i sng c ngha ca ng t trn s tin
tng mnh l thng s ca ng Ti Cao. Ngi ta c th cho ng l t cao t i, nhng
iu y c gi tr g trc Lch s v s ph phn ca th h sau. Thn tng ng tr trn
i ng ~ l{m cho ng c c|i g hn mt ngi th dt nhiu.

Tuy nhin mt thn tng xy dng trn nhng biu tng nh th khng phi do tm
thc ngi ta to ra. N xy ra cng nh mt bin c. Khng phi con ngi Jesus to ra
huyn tng ngi-tri. Huyn tng y c t trc khi ngi sinh ra hng my th k.
Chnh ng{i ~ b huyn tng y chim c, nh Th|nh Marc tng ni vi chng ta, n a
ngi ln trn cuc sng co hp ca mt ngi th dt Nazareth.

Huyn tng c ngun gc xa xi, t thu c nhng ngi thi c bit k chuyn, h k
li gic m ca h v{ tr tng tng ca h c mnh lc g}y xc ng s}u xa cho ngi
nghe. Nhng ngi k chuyn y khng khc no nhng ngi sau n{y ngi ta gi l{ thi s
hay trit gia. Ngi k chuyn thi thi c khng tm hiu ngun gc truyn tng tng
ca mnh. Mi v sau n{y ngi ta mi bt u t hi truyn k ~ bt ngun t }u. Nhng
trong ci x m by gi chng ta gi l C Hy Lp, ~ c nhng khi c kh| thng minh
cho rng nhng truyn thin thn ch l mt cch phng i i sng thc s ca vua cha
v lnh t ~ cht chn di t v truyn li theo mt tc l cn c s. thi y ngi ta
~ hiu rng huyn tng xa s thc qu, khng th hiu theo ngha b ngoi. H bn c
din li thnh hnh thc kh d hn cho mi ngi u hiu c. n mt thi k gn
}y chng ta li thy ngi ta l{m nh vy i vi nhng biu tng ca gic m. By gi
khoa tm l hc ang cn thi k phi thai, nhng ngi ta ~ nhn thy gic m c tm
quan trng. Nhng cng nh ngi Hy Lp ~ tin rng huyn tng ca h ch l s bp
mo lch s (quan trng mt c|ch bnh thng, hp l), mt v{i ngi i tin phong v
tm l hc ~ kt lun rng ngha ca gic m khng phi ngha bn ngoi n cho ta
thy. Hnh nh v biu tng trong gic m ch c coi l nhng hnh thc k d ca tm
tnh dn nn hin ra trong tm thc. Vy l{ ngi ta nht nh cho rng gic m c ngha
khc hn ni dung b ngoi ca n.

Ti ~ ni trn rng ti phi gt b kin y v ti tr li nghin cu c hnh thc ln

ni dung ca gic m. Ti sao gic m li phi c ngha g kh|c c|c ni dung ca n? Trong
thin nhin c ci g li khng phi l{ chnh n chng? Gic m l{ mt hin tng bnh
thng v t nhin. Sch Talmud (1) cn ni rng: Gic m chnh l{ s gii thch ca n.
S d c s ln ln v ni dung ca gic m ch l nhng biu tng, nh vy c rt nhiu
ngha. Nhng biu tng ch dn cho ta nhng ng ngch khc hn nhng ng ngch ca
tm thc vn thng dng, n bo ta phi ch trng vo nhng g thuc v tim thc ca ta
hay ta khng thc c hn.

i vi ngi c c khoa hc, nhng hin tng nh ngha biu tng l{m vng vu
v h khng th trnh by chng sao cho tha mm l tr v l lun ca ta c. Nhng
chng khng phi l vn duy nht ca nh tm l hc. S kh khn ~ bt u c t
nhng hin tng xc ng m nh tm l hc khng th c gng c|ch n{o nh ngha
dt khot. Trong c hai trng hp trn }y th ngun gc s kh khn u l s tham gia
ca tim thc.

Ti bit r quan im ca ngi c c khoa hc nn ti hiu rng tht l kh tm khi

phi kho st nhng iu mnh khng nm chc c hay khng nim c hn hoi.
Trong trng hp n{y, ngi ta bc mnh v s vic r{nh r{nh ra m{ khng th trnh
by cho ra v tr thc. Mun trnh by, phi hiu r i sng con ngi, v i sng to ra
nhng xc ng v nhng biu tng.

Nh tm l hc c in c t do t chi khng k n hin tng xc ng hay

nim v tim thc. Tuy th nhng vn c nhng iu m thy thuc tr bnh bt buc mnh
phi ch n. Bi v nhng xung t tm tnh v s can thip ca tim thc l nhng s
kin h lun lun phi k n trong s tm ti khoa hc. Khi cha cho mt ngi bnh, h
gp nhng hin tng phi l nh th, n khng chu cho ngi ta ph}n tch, n khng
n kh nng ca ngi ta c th trnh b{y cho c ngha l hay khng. Nh vy ta khng l
g rng nhng ngi khng c cht kinh nghim tr bnh no kh lng m hiu c cht g
khi tm l hc lin h trc tip n nhng vic phin toi ca cuc sng thc s. Tp bn
bia khng c g |ng v vi cuc ph|o kch ni chin trng; thy thuc phi i ph vi
nhng tai ha ca cuc chin tranh thc s. ng phi i ph vi nhng s thc tm thn
d rng ng khng th nhp chng vo mt nh ngha khoa hc. Bi vy cho nn khng c
gio trnh no c th dy cho ta tm l hc. Ngi ta ch c th dy n cho ta bng kinh
nghim c th. Chng ta c th hiu r iu khi suy xt mt vi biu tng rt quen
thuc.

Th d biu tng thp t ca Ky T gio c rt nhiu ngha, nhiu kha cnh gi ln

nhiu cm xc; nhng mt thp t sau mt tn ngi ch c ngha l{ ngi y ~ cht. Ci
dng vt l mt biu tng ph bin trong tn gio n , nhng mt a tr v n ln
tng, th ch l{ n ch n b phn sinh dc ca n. Nhng m nh lc tui th v{ lc
thiu thi thng vn cn m nh m~i ngi ta khi ln tui, v vy nhiu gic m ng
nhin m ch tnh dc. Nu khng hiu nh th th tht l{ phi l. Nhng khi mt ngi th
in ni n cm phch in (tng trng cho b phn sinh dc c) vo l cung cp in
(tng trng cho b sinh dc ci) ta khng th in r m bo rng ngi y h{nh ng
di s m nh lc thiu thi. Anh ta ch dng nhng danh t ngh nghip mt cch l th,
v m thi. Khi mt ngi n c tri thc ni n Lingam(dng vt tng trng cho
thn Siva trong thn thoi n ) chng ta hiu rng h gi n nhng iu m chng ta
khng bao gi thy n nhp g vi c|i dng vt. Ci Lingam hn l khng phi mt ng b
i, cng nh ch thp khng phi ch l du hiu ch mt ngi ~ cht. Ty theo trnh
hiu bit ca ngi nm m m{ hnh nh nh th c ngha kh|c nhau.

S gii thch cc gic m v cc biu trng i hi phi c tr tu. Ta khng th bin i s

gii thch y thnh h thng my mc sau c th nhi nht vo u nhng c nhn thiu
tr tng tng. S gii thch y va i hi mt s hiu bit tng dn v c tnh ca ngi
nm m, v, gii thch c tnh y, va cn tng cng mt thc v c tnh ring ca
chnh ngi gii thch. Khng mt thy thuc tng tri no li nghi ng rng c nhng quy
tc da vo kinh nghim c th t ra c dng, v ng thi phi p dng chng vi s thn
trng v tr tu. Ta c th tun theo tt c cc quy tc ng theo l thuyt, tuy nhin ta c th
b sa ly vo nhng s phi l kinh hong nht, n gin v b qua mt chi tit tng l v
ngha trong khi mt tr tu nhay bn hn s nm bt c tm quan trng ca n. Thng th
ngay n mt con ngi rt thng minh cng c th b lm lc trm trng bi s thiu trc
gic hoc tnh nhy cm.

Mi khi tm cch hiu nhng biu trng th lc no ta cng phi lm vic khng ch vi bn
thn biu trng, m cn vi ton th con ngi sn sinh ra nhng biu trng y. iu
bao hm rng ta khm ph th gii vn ha ca ngi y, v khi lm nh th, ta lp tht y
nhng l hng trong s gio dc ca chnh ta. Ti to ra mt quy tc l: xem mi trng
hp nh mt vn khng c tin l m ti hon ton khng bit g v n c. Thi quen c th
tin li v hu dng chng no ta cn dng li b mt ca s vt, nhng ngay khi ta ng
ti nhng vn quan trng th chnh cuc sng li dn tr, cn nhng tin gi nh bng
by mang tnh l thuyt th ch l nhng ngn t v hiu.

Tr tng tng v trc cm l cn thit cho kh nng lnh hi ca chng ta. Mc d theo
kin thng thng, chng ch yu qu gi i vi thi s v ngh s (cn trong nhng cng
vic da trn l tnh th khng nn qu tin vo chng), nhng nhng phm cht y, trong
thc t, cng rt cn thit cho nhng cp cao siu ca khoa hc. , chng gi vai tr
ngy cng quan trng b sung cho vai tr ca tr tu thuc l tnh v ca vic ng dng tr
tu vo mt vn c th. Ngay c mn vt l, khoa hc chnh xc nht trong nhng khoa
hc ng dng, cng ph thuc vo mt im bt ng ca trc gic vn c ci v thc khi
ng (mc d sau , c th vic khi phc tin trnh logic cng dn n cng mt kt qu
ging nh trc gic).

Trc gic gn nh l ct yu trong vic ct ngha nhng biu trng v, nh n ta thng

c th t ti ch hiu ngay lp tc v ngi nm m. Nhng nu thn cm tt lnh y c th
c sc thuyt phc mt cch ch quan, th n cng c th l nguy him. N d c nguy c dn
ti mt cm gic yn tm y o tng. Chng hn, n c th xui khin nh phn tch v
ngi nm m ko di tin trnh d chu v d dng ca nhng mi lin h gia h cho n
khi nhn chm c ngi ny ln ngi kia vo mt cn m tp th. C s chc chn ca mt
hiu bit tr tu thc s v mt s lnh hi ch thc v tinh thn s mt i nu ta bng lng
vi s tha mn m h rng ta hiu thn cm. Ta ch c th gii thch v nhn bit mt
khi ta quy nhng trc gic thnh mt s hiu bit chnh xc v nhng s kin v v nhng
mi lin h logic ca chng.

Mt nh nghin cu lng thin cng nhn rng mt s quy gin nh vy khng phi lc
no cng lm c, nhng s l khng lng thin nu khng lun lun bo v s cn thit l
tr. Ngay c mt nh bc hc th cng l mt con ngi. Vy nn tt nhin l, nh bao nhiu
ngi khc, ng ta khng a ci m ng ta khng th gii thch c. S l mt o tng
chung khi tin rng iu chng ta nhn bit c hm nay ni ln tt c nhng g ta t c th
nhn bit c vo mt lc no . Chng c g d b tn thng hn mt l thuyt khoa hc,
bi v n ch l mt n lc nht thi nhm gii thch nhng s kin, ch khng phi l mt
chn l vnh cu t thn.

________

(1) Chp kinh in ca ngi Do Thi

CHNG 8: VAI TR CA BIU TNG

Khi nh phn tm hc ch trng n biu tng, trc ht h kho st nhng biu tng
t nhin, i chiu vi biu tng vn ha. Loi th nht thot thai t ni dung phi
thc ca c|i psych, nh th n bin i ra bit bao nhiu hnh nh c tnh cch biu tng
chnh yu khc. Tuy nhin, trong nhiu trng hp, ngi ta c th tm thy ngun ci ti
s ca chng, ngha l{ nhng ngh v{ hnh nh tm thy cc x hi c s. Cn nh biu
tng vn ha l{ nhng biu tng dng din t nhng ch}n l vnh cu. Nhng biu
tng n{y ~ nhiu ln thay i, c th do mt tin trnh cu to c thc, v tr thnh
nhng hnh nh tp th c cc x hi vn minh chp nhn.

Tuy nhin nhng biu tng vn ha vn gi phn ln tnh cht huyn nhim quyn r
nguyn thy l{m ngi ta say m. Ngi ta bit rng chng c th gy ra cho mt s ngi
nhng phn ng tm tnh su xa, nh sinh lc tm thn ca chng, chng c t|c ng gn
nh nhng thnh kin. Chng l mt yu t m nh tm l hc phi k n. Tht l ngu
mui m b qua chng ch v l do xt v phng din duy l n c v phi l v khng dnh
dng g n vn . Chng l mt thnh phn quan trng ca c cu tm thn v{ ng mt
vai tr chnh yu trong s xy dng x hi lo{i ngi. Ta khng th tc b i m{ khng
lm mt mt phn h trng. Mt khi b qun hay dn nn, sinh lc c th ca nhng yu
t y bin vo trong tim thc v gy ra nhng hu qu khng th lng c. Bi v sinh
lc tm thn khng dng n s lm thc tnh hay tng cng nhng khuynh hng bn
nng trong tim thc, nhng khuynh hng y khng c php bc l hay t ra cha bao
gi c php hin hu trong thc m khng b bp nght. Nhng khuynh hng y hp
li thnh mt c|i bng m ca tm tr ra, n lun lun c mt v{ c c ph| hi. C n
nhng khuynh hng c th gy nh hng tt trong mt v{i trng hp, cng tr thnh
c qu nu chng b dn nn. V th cho nn ta hiu rng nhng ngi suy tng c qun
bnh rt s ci tim thc, li s thm c tm l hc.

Th k n{y ~ cho php c lng nhng tai ha sp n khi chng ta ~ m ca ci th

gii b mt m u.
 Nhng bin c khng khip ~ l{m o ln th gii ngy ny m trong nhng nm sng
v t v l khong u th k ny khng ai c th tng tng ra c. V t y th gii
tr th{nh in di. Khng nhng nc c vn minh bc l tnh hung hn d man trong h,
m tnh man r cn thng tr c ngi Nga, ri ch}u Phi cng bc la. Khng l g khi th
gii phng T}y phi lo ngi.

Con ngi ngy nay khng hiu rng quan nim duy l ~ h ph mc cho th gii b
him m u trong thm tm h khu x (v n lm cho h mt hn kh nng phn ng trc
nhng biu tng v{ tng huyn b). H tho|t c hay t ra tng rng mnh thot
c m tn d oan, nhng ng thi h cng mt nhng gi tr t}m linh n mc |ng
lo ngi. Truyn thng o c v{ t}m linh u tan r, h phi tr gi cho s suy sp y bng
s hn lon v s phn tn lan trn khp th gii.

Cc nh nhn loi hc thng m t tnh trng xo trn xy ra cho nhng x hi bn khai

khi nhng gi tr tm linh tan r v s xm ln ca nn vn minh hin kim. Con ngi trong
nhng x hi y mt hng cuc sng ca mnh, nhng t chc x hi tan r~ v{ i sng
tinh thn ca c| nh}n cng tan r~. Ng{y nay chng ta cng ang tnh trng y. Nhng
cha bao gi chng ta hiu tht s tnh trng suy vong ca mnh, bi v nhng ngi hng
dn tm linh chng ta ch chm lo bo v o php tn gio m khng chu tm hiu tnh
cht b him him ca biu tng tn gi|o. Theo ti, tn ngng khng h l{m cho ngi
ta mt suy xt (kh gii hu hiu nht ca lo{i ngi); nhng khn thay, nhiu ngi tin
o hnh nh s hi khoa hc (trong trng hp ny khoa hc tm l hc), n ni h m
tt khng bit g v nhng ng lc tm thn huyn nhim ~ by lu chi phi vn mnh
ngi i. Chng ta ~ l{m cho s vt mt ht b him v huyn nhim: chng ta khng cn
thy ci g thing ling na.

T mt thi k ~ xa hn, khi nhng nim phi thc cn c ng tip xc vi tm

thc th tm thc cn hi nhp c hai phn th{nh mt tp hp tm thn nht tr. Nhng
con ngi vn minh ng{y nay khng th l{m nh th c na. Tr khn s|ng sut ca h
t cm o|n h phng tin thu np phn ng gp ca bn nng v{ tim thc. Nhng
phng tin y chnh l nhng biu tng huyn nhim m mi ngi u cho l c tnh
cht thing ling.
 Th d ng{y nay chng ta ni n vt cht, chng ta m t c tnh ca vt cht. Chng
ta thc nghim trong phng th nghim mt vi kha cnh ca vt cht. Nhng danh t vt
cht vn l mt nim hon ton kh khan phi nhn tnh v thuc v lnh vc tr thc,
khng c }m hng vang di g trong tm thn ta c. Khc hn hnh nh c xa ca vt cht
l Granda Mre (1) c th din t s}u xa ngha t}m tnh ca t M. Cng nh th, ci g
ng{y xa gi l{ lesprit (tinh thn) by gi ng ngha vi intellect (tr nng) khng cn
ngha rng ri l Cha t ca vn vt ( Pre de Tout). N cn thoi b n mc ch cn l
th t tng ca ngi cho mnh l{ trung t}m v tr; ngun sinh lc di do ca tm tnh
gi ln bi danh t y ~ mai mt trong ci tr thc hoang vng nh sa mc.

Hai nguyn tc siu tng ca vt cht v tinh thn cn l nn tng ca hai h thng t
tng T}y phng v{ Cng sn. Tuy nhin qun chng v lnh t ca h khng hiu rng
khng c g khc bit nhiu nu T}y phng dng mt danh t thuc ging c (dng)
nh ch Cha tng trng cho tinh thn ch nguyn l v tr, cn th gii Cng sn dng
mt danh t v ging c|i (}m) nh ch M tng trng cho vt cht ch nguyn l ,
chng ta khng bit g v tinh l ca tinh thn cng nh vt cht. Ng{y xa, ngi ta dng
nhng l nghi tc l phin phc tn th nhng nguyn l , t ra nh th cng chng t
rng nhng nguyn l c tm quan trng i vi tm thn ngi ta. Cn nh ng{y nay
chng ta ch c nhng nim tru tng v nhng nguyn l y m thi.

Kin thc khoa hc tin b th th gii cng mt dn tnh cht ca con ngi. Con ngi
cm thy mnh cch bit vi v tr bi v con ngi khng tham d vo thin nhin, cnh
kha tm tnh phi thc ca h khng tham d vo nhng hin tng thin nhin. V
nhng hin tng thin nhin dn dn khng cn l trn li nh ca Ngc ho{ng Thng
, st khng cn l kh gii tr th ca thin thn. Sng khng cn c h b, cy khng cn
c ma, hang | khng cn c qu. Hn |, c|i c}y, con vt khng cn i thoi vi ngi v
ngi ta khng trao i tm tnh vi n l{m nh n nghe c. S lin lc ca con ngi
vi thin nhin ~ b gi|n on, v nh th m bin mt nhng sinh lc tm tnh su xa
c to ra bi nhng lin lc vi nhng biu tng ca con ngi.

Biu tng ca gic m c gng n b li s mt mt quan trng, tit l bn cht

nguyn thy ca ta bn nng y. Khn thay biu tng din t bng ngn ng thin nhin
qui d n ni ta khng th hiu c. Bi vy chng ta cn phn phin dch th ngn ng
y ra nhng danh t v nim hp l ca ting ni ngy nay. Ting ni ngy nay gt b ht
nhng ci rc ri thu trc, nht l kha linh diu ca s vt n din t. Ngy nay, khi
chng ta ni n con ma hay nhng con vt huyn b no khc, khng phi chng ta ni
gi ma ln. Nhng danh t y ng{y xa m~nh lit l th m nay mt c mnh lc, mt c
vinh quang. Chng ta khng cn tin ba ch na. By gi rt t nhng tc b mt hay nhng
cch cm k, tng t; th gii ca chng ta ngoi mt ~ xa b nhng m tn d oan nh
ba php, t thut, y l{ khng ni n nhng ngi ch si, ma c rng, linh hn rng r
v nhng vt qui d khc ca rng thing nc c thu ban s.

ng hn, ngo{i mt th gii ca chng ta ~ gt sch nhng yu t d oan v{ phi l.

Nhng ta nghi ng khng bit th gii ni tm ca chng ta ~ gt b c nhng yu t c
l cha (ni th gii ni tm thc s ch khng phi hnh nh m ta c v th gii ni tm
). C phi con s 13 vn cn king k, i vi nhiu ngi khng? Bit bao nhiu ngi
cn b giam hm bi nhng thnh kin phi l, nhng o tng ph phim? Nu ta ly con
mt thit thc m nhn xt ngi i, ta s thy cn st li rt nhiu tn tch c l vn cn
gi vai tr ca mnh c nh chng c g thay i t 500 nm nay. Hiu r iu y tht l cn
thit: con ngi ta ngy nay tp hp mt cch k d nhng tnh cht thu thp ln hi qua s
pht trin ca tr c hng my ng{n nm. V{ chnh c|i thc th pha trn y, con ngi v
nhng biu tng ca h, chng ta phi chm lo cho n, v{ phi kho s|t i sng tinh thn
vi s chm ch nht. S hoi nghi v s tin tng khoa hc cng c ch ng bn cnh
nhng thnh kin li thi, nhng c|ch suy tng v cm ng ~ qua ri, nhng c|ch ng
ngang c chp v ngha, nhng s m qung ngu mui.

Vy l nhng con ngi ngy nay, h to ra nhng biu tng m cc tm l hc gia

chng ti em ra nghin cu. Mun gii thch nhng biu tng y v{ ngha ca n, s
cn thit l phi xt xem biu tng lin h n mt kinh nghim hon ton c nhn hay
ngi ta to ra n nhn mt gic m, nh}n mt trng hp c bit c vn dng ci hiu
bit ca mt thc tp th.

Ta hy ly lm th d mt gic m c con s 13. Vn l phi bit ngi nm m c tin

rng y xui xo hay khng, hay l con s 13 trong gic m y ch m ch nhng ngi cn
m tn con s 13. Trong trng hp th nht, phi k n s kin ngi ta cn b m nh
bi con s 13 xui xo. Nh vy, ngi ta s lo ngi lm nu phi mt phng khch sn s
13 hay mt ba cm c 13 thc kh|ch. Cn nh trong trng hp th hai, con s 13 c l
ch c coi nh mt cch ngo mn hay khinh mit ngi ta m{ thi. Ngi nm m tin d
oan cn b m hoc bi con s 13. Ngi nm m thng t nh~ l hn ~ gt b m
hng tm tnh nguyn thy (sa tonalit affective originelle) ca n ri.

Th d trn }y chng t s bc l siu tng trong nhng kinh nghim thc tin. Siu
tng va l hnh nh li va l{ xc ng. Ngi ta ch c th ni n siu tng khi no
hai kha cnh cng xut hin mt lc. Khi no ch c hnh nh th siu tng ch tng
ng vi mt s t cnh khng c }m vang g. Nhng khi siu tng cha cht xc ng
tm tnh th hnh nh tr nn huyn nhim (hay c sinh lc tm thn). Siu tng tr nn
linh ng d nhin phi gy ra hu qu.

Ti nhn thy rt kh m hiu c nim y bi v ti ch dng ch t ci g khng

th ly mt nh ngha chun x|c din t ng bn cht ca n. Nhng v c nhiu ngi
mun cho siu tng l thuc b phn mt h thng my mc c th hc thuc lng, cho
nn ti thy cn phi nhn mnh rng biu tng khng phi ch l nhng ch, hay nhng
nim trit l. l{ nhng phn nhng on ca i sng, nhng hnh nh thuc thnh
phn ca i sng mt ngi bc l bng cm xc. Bi vy khng th cho siu tng mt
nh ngha v o|n hay ph qut. Phi ct ngha n ty theo tnh trng tm l ton din ca
mt c nhn s dng n.

Th d, trong trng hp mt ngi Ky T gio m o, biu tng thp t ch c th

suy din trong ni dung Ky T gio, tr khi ngi nm m c l l quan trng tm hiu
ngha ni kh|c. C trong trng hp y cng phi ngh n ngha Ky T gi|o ca n.
Nhng khng th ni rng bt c }u hay lc n{o biu tng thp t cng c cng mt
ngha. Nu nh th th biu tng mt tnh cht huyn nhim, mt sinh lc ca n v tr
thnh mt danh t rt thng.

Nhng ngi khng hiu r phng din tnh cm c bit ca siu tng ch thy n l
mt tp hp nhng nim thn thoi m{ ngi ta c th sp xp lm cho tt c u c
ngha c. Nhng ci t thi kia ging ht nhau v phng din ha hc, nhng nhng ngi
sng khng ging nhau. Siu tng ch bt u sng khi n{o ngi ta kin tm khm ph ra
ti sao siu tng c mt ngha cho mt ngi sng v{ ngha y th no.
 Ngn t tr thnh v dng khi ngi ta khng hiu t cha ng nhng ngha g.
iu ny rt ng v phng din tm l hc m hng ng{y ngi ta ni n siu tng
cng nh chng ti ni n anima, animus (2) v Grande Mre, v.v Ngi ta c th bit ht
v thnh thn, hin trit, tin tri, n thn ca cc dn tc trn th gii: nu ngi ta coi
chng nh nhng hnh nh thng, cha bao gi minh x|c c mnh lc huyn nhim, th
ngi ta ni n nh th ni m, khng bit mnh ni ci g. Nhng ch m{ ngi ta dng
u trng rng, khng c gi tr g c. i sng ca nhng ch y ch bng ln nu ngi ta
c gng k n cnh kha huyn nhim ca chng, ngha l{ s lin lc ca chng vi ngi
sng. Ch ng v{o lc y, ngi ta mi hiu rng tn gi siu tng chng c g quan trng,
v rng tt c ph thuc vo cch thc m chng lin h vi chng ta.

Nhim v sng to ca nhng biu tng gic m l{ s c gng lm cho ci tm thc ~

tin b, ~ s|ng sut, nh li tinh thn nguyn thy ca con ngi. Thu trc tm thc
cha bao gi c sng sut nh th, ngi ta cha bao gi bit suy xt ph phn. Trong
mt qu kh xa xi, tinh thn nguyn thy l{ to{n th c tnh ca con ngi. Dn dn
tm thc ngi ta pht trin th cng mt lin lc vi sinh lc tm thn nguyn thy ri
cng ngy cng mt thm. Thm ch hot ng tinh thn c thc cha bao gi bit n
hot ng tinh thn nguyn thy, bi v hot ng tinh thn nguyn thy ~ bin vo trong
tin trnh to lp ci tm thc, v ch c tm thc bit suy ngh m{ thi. Nhng hnh nh c|i
m ta gi l tim thc vn gi nhng c im ca tr c con ngi nguyn thy. Nhng
biu tng gic m hu nh lun lun tham chiu nhng c im y; hnh nh tim thc
tm cch lm sng li nhng c|i m{ tr c ~ loi b i trong qu| trnh tin ha nh: o nh,
hnh nh trong gic m, hnh thc t tng c l, bn nng chnh yu.

iu ct ngha c ti sao ngi ta khng tin hay c khi lo s nu ni n ci g

thuc v tim thc. V khng phi l nhng tn tch v hi hay khng nh hng g n
ta. Tri li tim thc rt nhiu sinh lc cho nn thng lm cho ta bt rt. N c th lm
cho ta s st thc s. N cng b dn nn, n cng thm nh hng n ton th con ngi
chng ta di hnh thc suy nhc thn kinh. y chnh sinh lc tm thn to cho n uy th
ln lao . Mi vic u xy ra nh con ngi sau khi qua mt thi k v thc, bt thn
nhn thy mt l hng trong tr nh, nhiu vic quan trng xy ra m h khng th nh li
c. Nu h tin rng ci psych ch thuc v c| nh}n ( l{ s tin tng thng thng) h
s c gng nh li k c thiu thi c v nh ~ mt. Nhng nhng l hng trong k c tui
th ch l triu chng trong s mt mt quan trng hn nhiu, mt ci psych ti c.

Mt mm ging din t li nhng giai on tin s khi n pht trin, tr c ngi ta cng
vy, n cng tri qua nhiu giai on tin s. Nhim v chnh yu ca gic m l{ nhc li
cho tr nh ca ta ci tin s y v ci th gii ca tui th u cn mc nhng bn
nng s thy nht. S nhc li c th c hu qu tt p cho tm thn, nh Freud ~
n t lu. S nhn xt n{y x|c nh quan im cho rng nhng l hng trong k c tui
th l{ mt mt mt thc s, nh li c s lm tng sc sng v s th th|i t}m hn.

V a tr cn nh, t tng c thc ca n cn n gin v him hoi, cho nn chng ta

khng hiu rng nhng n khc su rng ca tm trng tr em nguyn do ti tm trng y
khi thy ng nht vi ci psych tin s. Tinh thn nguyn thy y cng c mt hot
ng trong a tr nh nhng giai on tin ha sinh l ca nhn loi hot ng trong
mm ging ca bo thai. Nu c gi nh li nhng iu ti ni trn v nhng gic m k
l ca a con gi nh ghi li tng cha, c gi s hiu ti mun ni g.

Ngi ta thy hin hin trong bnh mt tr nh ca tr con nhiu yu t thn thoi
thng thng sau ny ti pht trong nhng loi tm bnh. Nhng hnh nh thuc loi y
c tnh cht huyn nhim cao k, v v th cho nn rt quan trng. Nu nhng k c y ti
hin trong i sng trng thnh, c khi gy ra nhng ri lon t}m l s}u xa, nhng i vi
mt s ngi khc th tri li, chng lm cho h khi bnh nh c mt php l, hay lm cho
h i tn ngng, tin mt tn gio khc. Rt nhiu khi chng lm xut hin trong tr nh
mt giai on i sng ~ bin mt t lu, s nh li li c ngha cho i sng ca h
v{ l{m cho i sng ca h tr nn phong ph. S nh li nhng k nim tui th, v{ s ti
to nhng tm trng lin h n nhng siu tng c th m cho ngi ta nhng chn tri
rng ri v m rng tm hot ng ca tm thc, nhng vi iu kin l tm thc tiu ha
v hi nhp nhng yu t b b mt hay mi tm thy. Nhng yu t khng phi l v
thng v pht, mt khi ngi ta thu nhn n, n s thay i c tnh ca ngi ta v
ngc li, ngi ta cng thay i n. Giai on thu nhn y ngi ta gi l{ tin trnh nhn
c|ch ha, trong giai on y s gii thch nhng biu tng ng mt vai tr quan trng v
phng din thc tin. Bi v biu tng l nhng c gng t nhin ha gii v kt hp
nhng yu t tr|i ngc nhau trong ci psych.
 D nhin l{ nu ngi ta ch nhn nhng biu tng ri gt n ra ngoi th chng thy
hiu qu g, tnh trng suy nhc thn kinh li ti din, s c gng tng hp khng i n
kt qu no. Khn thay mt s t ngi tha nhn l{ c siu tng li ch coi l{ nhng
danh t nh nhng danh t khc m b qun i sng thc s ca siu tng. Khi ngi ta
~ loi b mt c|ch khng chnh |ng tnh c|ch huyn nhim ca n, t dng s xy ra mt
tnh hung xo trn, thm ch khng cn c th nhn ra c. {nh l{ nhiu khi mt siu
tng c th c nhiu hnh thc hay siu tng ny c th mn hnh thc ca siu tng
kia, nhng mi siu tng c mt v huyn nhim ring, khi n ~ hin ra trong tr c
ngi no th v huyn nhim ring l{ gi| tr ca n.

Ta phi lun lun nh n gi tr tm tnh ca n v k n gi tr khi dng l tr

lun gii gic m. Ngi ta d mt lin lc vi n v cm xc v{ suy tng l{ hai t|c ng
ho{n to{n i nghch nhau, suy tng l t nhin gt b cm xc v cm xc l gt b suy
tng. Tm l hc l khoa hc duy nht dng n yu t gi tr (tnh cm) bi v yu t l{
mi dy lin lc gia s kin tm thn v{ i sng. Chnh v th cho nn ngi ta thng
cho rng tm l hc khng c tnh cch khoa hc. iu m nh ph bnh khng bit n l
chnh nhu cu khoa hc v thc tin bt buc phi dnh cho tm tnh mt a v xng |ng
trong cng vic nghin cu.

________

(1) Nh ta gi l t T

(2) Xin coi gii thch nhng phn trn.

CHNG 9: LP LI MI LIN H GIA TIM THC V THC

Tr nng ca chng ta ~ to ra mt i sng mi t nn tng trn s thng tr thin

nhin v sng ch ra nhng my mc qui g. My mc c cng dng hin nhin khin cho
chng ta khng th loi b i c v{ cng khng tho|t khi s chi phi ca my mc.
Ngi ta khng th khng nghe ting gi phiu lu ca tinh thn khoa hc v pht minh v
khng khi t ph v nhng thnh qu chinh phc thin nhin. Tuy nhin thn kh ca
ngi ta biu l mt khuynh hng |ng ngi, h sng ch ra nhng ci tht nguy him,
nhng kh c mi ngy mt cng hiu hn i n s t vn tp th.

ng trc s gia tng d}n s kinh khng, ngi ta tm c|ch ngn cn li. Nhng bit
}u thin nhin khng phng mun ca h m lm cho nhng sng ch ca h quay li
m hi h. Bom khinh kh c th chn ng s gia tng d}n s rt cng hiu. Mc du c
ngng vng hm hnh thng tr thin nhin, chng ta vn cn l nn nhn ca thin nhin
bi v chng ta cha thng tr c chnh mnh. Chng ta tin dn nhng chc chn n s
thm bi.

By gi ta khng cn cn n ng tri n{o gip chng ta na. Nhng tn gio ln

trn ton cu cng ngy cng tn li, bi v nhng ng thn h v con ngi ~ b rng ni
sng ngi ra i v{ nhng ngi tri ~ rt lui yn v vo tim thc ca chng ta. Chng ta
yn n vi o tng l nhng ng thn y cam chu sng s nhc mai danh n tch nh
nhng mn c ca qu kh chng ta. i sng hin ti ca chng ta b thng tr bi n
thn L tr, l{ o tng to tt nht v{ cng bi thm nht ca chng ta.

Nh c l tr m{ chng ta ~ chin thng thin nhin.

Nhng thc ra }y ch l mt th biu ng, bi v ci ta cho l chin thng thin nhin ~

lm ta cht ngt di hin tng nhn mn thin nhin (le phnomne naturel de la
surpopulation), thm vo s khn n y chng ta cn bt lc v phng din tm l khi
khng th thi hnh c nhng bin php chnh tr cn thit. Chng ta cn cho rng loi
ngi gy g v{ |nh nhau khut phc k khc l mt vic bnh thng. Nh vy th sao
cn ni n chin thng thin nhin c?
 Du sao th cng phi bt u c thay i. Mt c nh}n n{o s linh cm c v khi
s phong tro y. S thay i ch c th thai nghn trong tm hn c nhn, c l trong bt
c ngi no. Khng ai c quyn c chn ch m{ nhn quanh mnh i mt ngi khc
thay mnh l{m iu mnh khng mun lm. Khn thay, hnh nh khng mt ai trong chng
ta bit phi l{m g; nh vy tt hn ht l ai ny u t vn tm, xem tim thc ca mnh c
ci g hu ch cho c mi ngi. Tm thc ca ngi ta hu nh bt lc khng gip ta c
g c. Ng{y nay, ngi ta khng nhn thy rng nhng nn tn gio ln, nhng trit l cao
siu hu nh khng em li cho ngi ta nhng tin tng mnh m v{ linh ng ngi
ta quyt t}m i ph vi tnh trng th gii ngy nay.

Ti bit ngi theo Pht gio s ni: nu chng sinh u theo B|t Chnh o ca Pht
ph|p bit c ch}n tng ca mnh th mi vic u yn l{nh. Ngi Ky T gio s ni
rng nu con ngi tin Cha cuc i s hon ho hn. Phe duy l tuyn b rng nu ngi
ta thng minh v hiu bit, vn n{o cng gii quyt c. iu |ng ng|n l{ khng mt
ngi theo thuyt duy l no t mnh tm cch gii quyt nhng vn . Ngi Ky T
gi|o thng hi rng ti sao Cha khng ni vi h na, nh thi trc ngi ta tin rng
ng{i ~ l{m nh th. Khi ngi ta hi ti cu y, ti lun lun ngh n mt v tu s Do Th|i
n, nu c ai hi ti sao thi trc Thng thng xut hin, cn ngy nay khng ai thy
c, th ng tr li: Ng{y nay khng ai c th h mnh xung thp cu n Thng .

Cu tr li tht l hp cnh hp tnh. Chng ta b thi min, b thu ht bi tm thc ch

quan n ni ta qun rng xa nay Thng ch ni vi chng ta trong gic m v{ trong
nhng lc ta c o gi|c. Ngi theo Pht gio loi b nhng o nh ca tim thc v{ cho
l nhng o tng v ch. Ngi Ky T gi|o t Gio hi v Thnh Kinh gia mnh v tim
thc ca mnh. Ngi ch trng duy l cha bit rng lng t}m ngi ta cha phi l ci
psych. S thiu st vn cn tuy rng t 70 nm nay tim thc ~ tr thnh mt nim
khoa hc cn thit cho mi cng vic kho st tm l hc ng n.

Chng ta cng khng th cho php mnh ng vai Thng To{n nng c quyn ti
thng phn xt hin tng thin nhin li hay hi. Chng ta khng t nn tng khoa
thc vt hc trn s sp xp thnh ging cy c ch v cy c hi ~ li thi, nn tng khoa
ng vt hc trn s phn bit ng}y th ra lo{i |c th v{ lo{i hin l{nh. Nhng chng ta vn
cn ngh rng tm thc chng ta l phi, cn tim thc l quy. Trong nhng ngnh khoa
hc khc, mt tiu chun nh th s l{m cho ngi ta ph ci v{ ui khi sn khu. Th
d nhng con vi trng kia l phi hay quy? D bn tnh tim thc c n th n{o i na th
n cng l{ mt hin tng thin nhin, to ra nhng biu tng m kinh nghim cho bit l
n c mt ngha. Chng ta khng mong c mt ngi cha bao gi nhn vo ci knh
hin vi c quyn ni n vi trng. Mt ngi cha bao gi nghin cu cn thn nhng biu
tng t nhin khng th coi l{ ngi phn xt c thm quyn v mn hc y. Nhng
thng thng ngi ta |nh gi| qu| thp tm hn con ngi; cc tn gio ln, cc nn
trit hc v duy l lun khoa hc khng tm nghin cu su rng. Ngoi tr Ky T gio
chp nhn nhng gic m ca Tri, cn phn nhiu nhng nh{ t tng khng h tm hiu
gic m mt c|ch ng n. Ti ng rng khng c mt thin kho cu hay mt ch thuyt
no ni rng mt ngi theo tn gio li h mnh chp nhn ting ni ca Thng trong
gic m. Nhng nu mt nh thn hc tin Thng tht s, th cn c v{o }u m{ ng
dm qu quyt rng Thng khng dng gic m trao s mnh cho ta.

Ti ~ mt mt na th k nghin cu nhng biu tng t nhin v{ ti i n kt

lun l gic m v{ biu tng gic m khng phi l nhm nh. M{ cng khng phi l
khng c ngha. Tr|i li, gic m em li cho ta nhng s hiu bit qu gi, nu ngi ta
chu kh tm hiu nhng biu tng ca n. Qu tht, kt qu ca nhng cuc nghin cu
y khng c lin h my t vi nhng vn ca i sng n{y nh tiu th v sn xut.
Nhng hot ng kinh t khng th gi ghm ht ngha ca i sng, hoi bo su xa ca
ngi i khng th thu gn vo s s hu mt s tin k thc ti nh{ bng.

Trong mt giai on lch s ca nhn loi m ton th sinh lc em dng v{o vic nghin
cu thin nhin, ngi ta n tinh anh ca con ngi l ci psych. Hn l{ ngi ta
nghin cu nhiu v nhng c nng tr thc ca tinh thn, nhng cn l{ nhng lnh vc
phc tp v{ cha bit r ci psych th trn thc t vn cha ai thm d. Th m{ m m
n vn gi n cho ta bit bao du hiu, gii thch nhng gic m phin to|i kh khn
n ni khng ai mun bn tm c. Cng c trng yu nht ca lo{i ngi l ci psych
khng c ngi ta lm, thng thng ngi ta cn cng nhin nghi ng v xem
khinh. Ngi ta ni: ch l chuyn t}m l, thng hay c ngha l{ khng c g |ng k.

Ti }u m{ c th{nh kin ln lao vy? Chng ta ch bn tm vi nhng iu ta suy tng,

thm ch ta qun hn khng t hi rng ci psych phi thc ca ta ngh g v ta. Nhng
kin ca Sigmund Freud lm cho phn nhiu ngi tin chc rng mnh khinh mit ci
psych phi thc l phi. Trc ng, ngi ta khng bit ti n hay chng thit g ti n.
Bi th n tr thnh mt st rc cha ng r|c ri ca i sng o c. Hn mt quan
im ca con ngi kim thi nh th rt bt cng v hp hi. Quan im y cng khng
hp vi nhng s kin m chng ta bit l c. S hiu bit ngy nay v ci tim thc chng
minh rng l{ mt hin tng t nhin v{ cng nh thin nhin, t ra n c tnh cht
trung lp. N cha ng tt c cc kha cnh ca bn cht nhn loi, nh sng v bng ti,
v p v v xu, thin tnh v c tnh, su sc v ngu mui. S nghin cu biu tng c
nh}n cng nh biu tng tp th l mt cng vic to t|t v{ kh khn, ngi ta cha nm
vng c manh mi. Nhng du sao ngi ta cng bt u nghin cu. Nhng kt qu u
tin tht |ng khch l, hnh nh chng b|o trc rng s mang li nhiu li gii |p vn
c mong i cho nhiu vn t ra vi nhn loi ngy nay./.

- HT -