Erkek-Kadn likileri,

Aile, Aile i iddet ve Travma

Timuin Oral
TC
14 Mart 2013

4 Nisan 13 Perembe
 Erkek-Kadn likileri,
Aile, Aile i iddet ve Travma

Timuin Oral
TC
14 Mart 2013

4 Nisan 13 Perembe
 Erkek-Kadn likileri,
Aile, Aile i iddet ve Travma

Timuin Oral
TC
14 Mart 2013

4 Nisan 13 Perembe
 Marstan, Vensten mi?

Erkek ve kadnlarn davran ve iletiim biimleri

farkl m?
Kadnlar erkeklerden daha fazla duygu ierikli
szck kullanrlar (szck yzdesi daha fazla)
Kadnlar zaman, alan, nicelik szleri ile ykc
szckleri erkeklere gre daha az kullanrlar.
Erkekler daha az ayrntl konuurlar, renk
tanmlar da yledir.

4 Nisan 13 Perembe
 Kadnlar erkeklere oranla daha az alan
kullanrlar

Toplulukta kendi alanlarn belirlerken kadnlar

kiisel eyalarn kullanr, erkekler ise agresif
baklarn

Kadnlar dierlerinin kendilerine yaklamasna

erkeklere oranla daha az izin verirler

4 Nisan 13 Perembe
 Erkeklerin letiim Modelleri

Erkek-eksiklik modeli: duygular ve kiisel

bilgileri aa vurmazlar, mahrem bilgilerle
ilgilenmezler. Bu zellii nedeniyle erkeklerin
duygusal adan kusurlu, eksik olduklar iddia
edilmektedir.

Farkl yolak modeli: erkeklerin mahrem

konular ifade biimi farkldr. Bu durum duygusal
olarak eksik olduklar alamna gelmez.

4 Nisan 13 Perembe
 Erkek Beden Diili
fke, zaman, alan, miktar, fiziksel eylemden sz eder.
Kendisiyle daha ilgili, yarglamaya eilimli.
Daha ok durarak, hareket fiillleri kullanarak, imdiki
zaman fiili ile konuur
Daha ok gramer hatas yapar.

4 Nisan 13 Perembe
 Beklentiler
Erkekler kzlardan kendilerini dinlemelerini
bekler, kzlarn ise ok az

Erkekler bilgi almak iin soru sorar, kzlar ise

dier insanlarn dikkatini ekmek iin

Erkekler sorun duyduklarnda zm nerirler,

kzlar ise sempati gsterirler.

4 Nisan 13 Perembe
 Aile Nedir, Nasl Oluur?
Akrabalk ilikisi olan;

Psikolojik;

Sosyal;

Ekonomik;

Cinsel gereksinimlerin karland temel

toplumsal birimdir.

4 Nisan 13 Perembe
 Ana-baba, ocuklardan ve
aralarnda kan ba bulunan
insanlardan oluan kuruma aile
denir

(ftr arzularn meru biimde

giderilmesi, soyu-sopu belli nesillerin
yetitirilmesi, ayn zamanda
toplumsallamann salanmas)

4 Nisan 13 Perembe
 Evlilik ve kan bana dayanan, kar, koca, ocuklar,
kardeler arasndaki ilikilerin oluturduu toplum
iindeki en kk birlik
Ayn soydan gelen veya aralarnda akrabalk ilikileri
bulunan kimselerin tm
Birlikte oturan hsm ve yaknlarn tm
Ayn gaye zerinde anlaan ve birlikte alan
kimselerin btn. TDK

Biyolojik, duygusal veya yasal olarak ilikili olan

insanlar topluluu Pequengnant-Bray, 1997

4 Nisan 13 Perembe
 insan trnn belli bir biimde retildii,
topluma hazrlanma srecinin belli bir lde ilk ve
etkili biimde cereyan ettii,
cinsel ilikilerin belli biimde dzenlendii,
eler ve ana-babalarla ocuklar (ailenin biimine
gre baka yaknlar) arasnda belli bir lde iten,
scak, gven verici ilikilerin kurulduu,
yine iinde bulunulan toplumsal dzene gre
ekonomik etkinliklerin az ya da ok bir lde yer
ald bir toplumsal kurumdur

4 Nisan 13 Perembe
 Aile olmak iin evlilik koul mudur?

1997: ABDde evlilik d ocuk oran: %32

Bird ST. Beyond Marital Status: Relationship Type and
Duration And the Risk of Low Birth Weight. Family
Planning Perspectives 2000

2003: Trkiyede evlilik d ocuk oran: % 0

Trkiye Nfus ve Salk Aratrmas 2003

4 Nisan 13 Perembe
 Ayn kaptan yemek yiyen insanlar topluluuna
aile denir.
WHO

4 Nisan 13 Perembe
 E Kavram
Elerden birinin lmnden sonraki 6 ay
ierisinde tekinin de lme ihtimali yksek
(Kaza, iddet, Alkol, Kalp krizi, Akcier kanseri)

Genlerde risk yallardan fazla

Ei sa olanlara gre lme ihtimali erkeklerde

%17, kadnlarda %6 artyor
Valkonen, 1996

4 Nisan 13 Perembe
 E Kavram
Kiiler genelde kendilerine benzer bireylerle
evlenir (Schopenhauer)
Sigara ve alkol kullanalar
iman ve zayflar
Sosyoekonomik durumlar (Davul Dengi Dengine...)

Eler gittike birbirine benzemez

Sackett, 1975

14

4 Nisan 13 Perembe
 Ailenin Benzerlii

Risk faktrleri benzer

Beslenmeleri benzer
Zararl alkanlklar benzer
Sigara, Tuz kullanm, Kalori, Ya tketimi vb
Genetik?

12

4 Nisan 13 Perembe
 Ailenin Destek Rol
Destekleyici
Sorumluluklar hatrlatma
Beraberlik

Kstekleyici
Bireysellii eletirmek, izin vermemek
Eletirmenin aile iinde kalmamas/ikayet

16

4 Nisan 13 Perembe
 Boanma - Yeniden Evlilik

Boanma ve yeniden evliliin etkileri

Ebeveyn-ocuk ilikileri
Ebeveynlik uygulamalar ve etkinlii
Aile atmas
Aile geliri ve barnma
Geni aile ii ilikiler
Yatlarla ve sosyal evreyle ilikiler
Ksa dnem krizler ve uzun sreli etkiler!

4 Nisan 13 Perembe
 Ayrlk Sreci
lk yl ok nemli. Hem erkek hem kadnda:
- benlik saygsnda azalma
- kontroln kaybetme, yalnzlk ve izolasyon

Doktora bavuruda:
- yorgunluk, genel somatik yaknmalar

Yeni durumla baetme ve uyum sorunlar

4 Nisan 13 Perembe
 Ayrlk Sreci
Evliliin erken dneminde ebeveynler
- anksiyete, depresyon, CB, lser, migren vb ile bavurur

Sk yaananlar:
- nand eylerin yanl olduunu farketme
(disillusionment)
- Yabanclama (alienation)
- Kzgnlk
- Genel doyumsuzluk

4 Nisan 13 Perembe
 Ayrlk Sreci
Yo-Yo etkisi: Boanmak iin bavuran iftlerin
bir ksm prosedr tamamlamyor. Geri dn
mmkn olabilir.
- Erken belirleme, mdahale ve gerekirse
konsltasyonlarla zorluklarn zmn salayp
evlilii kurtarabilir.
- Eer geri dn mmkn deilse danmanlkla
birok ocuu da etkileyen bu stres boanma
yoluyla sona erdirilebilir.

4 Nisan 13 Perembe
 Ayrlk Sreci

Evliliin Bozulmas stresle ilikili fiziksel rahatszlklar

iin tek bana en gl sosyodemografik belirleyicidir

Ayrlanlarda:
Akut hastalk ve doktor ziyareti %30 artar
(evlilere gre)
ntihar giriimi artar
eitli fizik rahatszlklara yakalanma riski artar
iddet kurban olma ans artar
mmn sistem almas kalitatif ve kantitatif der

4 Nisan 13 Perembe
 Ayrlk Sreci

2 yl sonunda uyum salanr ve yeni bir dengeye

ulalr.

Kolayca ulalacak hedefler saptanmas

nerilmelidir. Gereki olabilecekten daha hzl
iyilemeyi beklerler.

4 Nisan 13 Perembe
 Ayrlk Sreci ve ocuklar
Cinsiyet
Ya
Boanmadan beri geen sre
Boanma sonras aile ilikileri
Sosyoekonomik faktrler

Erkek ocuklar daha fazla etkilenirler. Daha ok

Davran, cinsel rol uyumu, ekonomik sorunlar
gelitirirler (anne bekar kalrsa 4-7 yl srebilir)

4 Nisan 13 Perembe
 Ayrlk Sreci ve ocuklar

ocuun boanmayla ilgili nasl bilgilendirildiini

renin
ocuun nasl algladn anlayn (Boanma
konusunda her iki ebeveyn de ocukla konumal ayrlan
ein nerede kald ocua aklanmaldr)
Boanmadan sorumlu olmad vurgulanmal
ocuun duygusal ve geliimsel zedelenme riski
asndan uyank olunmal

4 Nisan 13 Perembe
 Ayrlk Sreci ve ocuklar
Depresyon
Anksiyete
Somatik yaknmalar
Yorgunluk ve ylgnlk
Okul performansnda dme
ritabilite
Ebeveyn, arkadalar veya genel sosyal hayattan ekilme
Daha arlar:
Kama
Ar cinsel davranlar
Alkol ve madde ktye kullanm

4 Nisan 13 Perembe
 Ayrlk Sreci ve ocuklar

Disiplin salanmas ve srekliliinin salanmas

ocuun duygularn gsterebilmesi cesaretlendirilmeli
Rol yklenmesinden kanma (duygusal ykm ve
boalma durumu)
Kuak farkn silikletiren davranlardan kanma
Ar ballk oluturacak davranlardan kanma
ocuk bakmna her iki ebeveyn katlmal
Taraf tutmaya zorlanmamal

4 Nisan 13 Perembe
 vey Aileler
Yeniden evlenmenin ilk ylnda majr grevler
1. vey ebeveynin yeni aileye adaptasyonu ve ocuun
ebeveynlii kabullenimi (bilgilendirme)
2. yi evlilik ba ve ilikilerin kurulmas
3. Vasi olmayan ebeveynin vey aileye uyumu, ocuklarla
grmelerin ayarlanmas

vey ebeveynlerin ilk yllarda ikincil roller alp biyolojik ebeveyni

desteklemeleri yararldr

ocuklarn vey ebeveyni kablleri 2-4 yl srebilir.(kk ve

erkek ocuklar daha kolay kabullenebilir)

4 Nisan 13 Perembe
 zetle...
Salk sadece bireyin kendi sorunu deildir
Sosyal evre ve aile nemlidir
Aile bireyin salnda ok gl bir etkiye sahip
Ailelerle uzun sreli ve gvene dayal ilikilileri nemli, aile
hekimleri ok etkili olabilir
Sal iyiletirmek iin aileden yararlanrz ama hastalk
durumunda da tm ailenin etkileneceini unutulmamal
zellikle genler ve ar hastalk durumlar ile urarken
aileleri de eitmek ve srece dahil etmek gerekir.

33

4 Nisan 13 Perembe
 DDET

Kiinin fiziksel veya psikolojik bamszlna

veya btnlne,
Kiilik veya geliimine zarar veren
davranlar.

4 Nisan 13 Perembe
 fke

4 Nisan 13 Perembe
 fke
Birey haz alma duygusunu engelleyen herhangi
bir durum, olay veya kii ile karlatnda fke
duygusu oluur.
stediini alamama, Anlalamama
Hakszla maruz kalmak/dnme
Kayplar
Kaan frsatlar
Aalanma/dnme

4 Nisan 13 Perembe
 Saldrganln Nedenleri
Szel Saldrganlk:
Kontrol gereksinimi
Gcn ktye kullanm
Kskanlk
Eler aras uyumsuzluk

Fiziksel Saldrganlk:
iddeti bir kontrol yntemi olarak
benimsemek
Fiziksel saldrganl model olarak
almak (ocukken istismar edilmi
olmak)
Ar alkol kullanm
31

4 Nisan 13 Perembe
 Saldrganln Nedenleri

Ar Saldrganlk:
Kiilik bozukluu

Duygusal labilite

Azalm benlik saygs

Saldrgan kiilik zellikleri

32

4 Nisan 13 Perembe
 iddete eilimli erkein zellikleri

Grlerinin evrensel olduunu ve iddetin hayatla

baetme yollarndan biri olduunu dnr.
Empatik olma yetenei zayftr.
Kadn-erkek davranlar konusunda katdr.
Kendisini zel grr, koruyucu ve bakm verici
olarak zel ilgiyi hak ettiinini dnr.
Madde bamll sk grlr.
Ar kskantr (birlikte olduu kiiyi kskanr)

4 Nisan 13 Perembe
 Kadnlara
pozitif
ayrmclk
gereklidir!

4 Nisan 13 Perembe
 Kadnlara
pozitif
ayrmclk
gereklidir!

4 Nisan 13 Perembe
 Kadnlara
pozitif
ayrmclk
gereklidir!

4 Nisan 13 Perembe
 Kadnlara
pozitif
ayrmclk
gereklidir!

4 Nisan 13 Perembe
 Kadnlara
pozitif
ayrmclk
gereklidir!

4 Nisan 13 Perembe
 Kadnlara
pozitif
ayrmclk
gereklidir!

4 Nisan 13 Perembe
 Kadnlara
pozitif
ayrmclk
gereklidir!

4 Nisan 13 Perembe
 Kadnlarla ilgili almalarda da, erkekler gibi,
androjen dzeyleri ve saldrganlk ilikili
bulunmutur.

Yine de bu iliki erkeklere oranla daha az

anlalr grnmektedir.

Dabbs, 1988; Harris, 1996; van Honk, 1999-2001

4 Nisan 13 Perembe
 1960l yllarda fazladan bir Y kromozomunun
etkisi zerinde duruldu. Bunlarn daha ok
hapishanelerde olduklar ama ounun iddet
ieren bir su ilememi olduu grlmtr.

Ayrca XYY anomalisi ok nadir grlmekte ve

saldrganlkla bir ilikili net olarak
gsterilememktedir.

4 Nisan 13 Perembe
 Pek ok toplumda erkekler atlgan ve saldrgan,
kzlarn ise tam tersi ynde yetitirilirler.

Erkekler rekabeti ve saldrgan kiilik zelliklerine

kzlara oranla daha yksek dzeyde sahip
olmaktadrlar Steinberg, 1993

Pek ok toplumda erkeklerin su ilemesine kar

kadnlara oranla daha ho grl davranlr.

4 Nisan 13 Perembe
 almalar szel saldrganln cinsiyete gre
farkllk gstermediini,
Fiziksel saldrganln ise erkekler tarafndan
daha ok kullanldn gstermektedir.
Scharf, 2000

4 Nisan 13 Perembe
 iddete eilimli erkein zellikleri

Dk benlik saygs
Terk edilme, kayp, bamllk, gvenlik
duygusunda azalma, mahremiyet ile ilgili sorunlar
Kiilik bozukluu tans alanlar sk
Engellenmeye kar toleranssz
stismar ve iddetin bulunduu ailelerde
bymlerdir
Kendi davranlar ile ilgili inkar, kmseme,
iddiaclk ve yalan syleme
http://www.huksam.hacettepe.edu.tr/siddet.htm

4 Nisan 13 Perembe
 Aile ii iddet, iddetin gizli bir trdr.
ounlukla eylemciler erkek, kurbanlar kadndr.

ngilterede kadn cinayet kurbanlarnn %37si,

lmle biter; erkekler iin bu oran %6dr.

Aldridge ML, Browne KD. Perpetrators of spousal homicide: a review. Trauma

Violence Abuse 2003; 4:265276.

4 Nisan 13 Perembe
 KSGM, 2008
4 Nisan 13 Perembe
 KSGM, 2008
4 Nisan 13 Perembe
 KSGM, 2008
4 Nisan 13 Perembe
 Tre cinayetleri
HD 2003 raporuna gre aile yeleri tarafndan
ldrlen kadnlarn yars tre cinayeti kurban.
Gerekeler: Kan davas, Aile ii uyumsuzluk,
Cinsel taciz/tecavz, Yasak iliki, Namus

4 Nisan 13 Perembe
 Dnya istatistikleri
8000 kadnn %52si ocukluunda bir yetikinin
fiziksel saldrsna uram, % 2 si son 12 ayda;
ABD de ylda 1,9 milyon kadn iddete uruyor.
(NVAW,Tjadn&Thoannes, 1998)

Kadnlarn %25-45i gebeliinde dvlyor.

ABD de 15-45 ya grubunda en nemli 2.
yaralanma nedeni aile ii iddet.
(Barrier, 1998)

4 Nisan 13 Perembe
 WHO

Etiyopyada %71, Japonyada %15 orannda

kadn fiziksel ve cinsel iddete uruyor.
Dnyada 5 kadndan 1 i hayatnda tecavze
veya giriimine maruz kalyor.
Avustralyada son 1 yldafiziksel saldrya
urayan kadnlarn % 28i kimseye sylemedi.
ilide tecavze urayan kadnlarn yalnzca
%3 polise bildirdi.

4 Nisan 13 Perembe
 Trkiye

Trkiyede kadnlar %30-70 arasnda iddet

grmekte
Babakanlka gre bu oran evli kadnlarda
%25,2

Akn, 2008

4 Nisan 13 Perembe
 Soru Sorarken
Kadnlar yaadklar iddet hakknda soru sorulmadan
pek ou kendiliklerinden bilgi vermezler.
Soru sorarken hasta yalnz olmal.
iddet kadnn hayatnda ska yaad bir durum
olduu iin grmemize btn hastalarmza istismar
hakknda soru sorarak balyoruz. Bunun sizin iin bir
problem olup olmadn bilmiyorum ama bana gelen
hastalarn ou evinde gerginlikler yayor. Bazlar
konuyu kendileri ortaya getirmeye korkuyorlar ve
bundan rahatszlk duyuyorlar; ben de gelen her
hastaya bu konu hakknda soru soruyorum.

4 Nisan 13 Perembe
 Soru Sorarken
Bu ikayetleriniz stres sonucunda ortaya km
olabilir. Einizle sk sk kavga eder misiniz? Hi, dayak
sonucu bir yeriniz incindi mi?
Kocanzn alkol, narkotik madde ya da kumar
problemi var m? Bu size ve ocuklarnza olan
davrannz nasl etkiliyor?
Siz istemediiniz halde einizin seks yapmak istedii
oluyor mu? Bu gibi zamanlarda neler oluyor?
Hastann eve gitmesinin gvenli olup olmad da
sorulmaldr. Gerekli ilemler yaplmaldr.

4 Nisan 13 Perembe
4 Nisan 13 Perembe
 4320 Sayl Kanun
Ayn at altnda yaadnz kocanz, kocanzn ana-babas,
kardeleri, size veya ocuklarnza szl, fiziksel, duygusal,
cinsel veya ekonomik iddet uyguluyorsa bu yasadan
yararlanabilirsiniz.
Bu yasa ile u tedbirler alnr:
Eer istiyorsanz iddet uygulayan koca evden belli bir sre
uzaklatrlr, sizin evden ayrlmanz gerekmez.
iddete ve korkuya ynelik davranlarda bulunmamas
Evden uzaklatrlarak eve ve i yerine yaklamamas
Eyalara zarar vermemesi
Telefonla rahatsz etmemesi
Silah varsa polise teslim etmesi gibi ek tedbirler de alnabilir.

4 Nisan 13 Perembe
 Kiinin eine, ocuklarna, yakn akrabalarna
kar fiziksel kaba kuvvet, ruh saln etkileyecek
ekilde szel ve bedensel taciz uygulamas, sosyo
ekonomik zgrln kstlamas ya da aka
ihmal etmesi aile ii iddet olarak tanmlanabilir.

Kadnlarn %73,2si, erkeklerin %69u elerine

deiik sklklarda hakaret, kfr, alaya alma,
aalama vb. szl iddet uygulamaktadrlar.

ocuklar madur veya sessiz tanktr. ocua

ynelik, iddet ieren her trl davran ocuk
istismardr.

4 Nisan 13 Perembe
 Kadna ynelik iddette
tetikleyici olduu iddia edilenler

Erkein szn tutmama,

Yemein vaktinde hazr olmamas,
Ev ve ocuklarla yeterince ilgilenmeme,
Kocaya kz arkada, para sorular sorma,
zin almadan bir yere gitme,
Cinsel giriimi reddetme,
Sadakatine duyulan gvensizlik

4 Nisan 13 Perembe
 Fiziksel iddet
Vurma, Sarsma, Hrpalama
Dayak, Darp, Yaralama
Silahla tehdit,
Zorla evlendirme,
Cinsel ilikiye zorlama, trcavz
Hapsetme

Duygusal iddet
Psikolojik bask
Ekonomik bask, Malna el koyma/kullanma
Zorla altrma / alma zgrln kstlama
Dini bask (badeti engelleme veya zorlama,
kiinin dini ile alay etme)

4 Nisan 13 Perembe
 Aile ii iddetin nedenleri
Geimsizlik (ebeveyn)
Sorumluluklarn yerine getirilmemesi
Fiziksel-ruhsal rahatszlklar
Kiilik bozukluklar
Ekonomik sorunlar
Cinsel sadakatsizlik

4 Nisan 13 Perembe
 Fiziksel Tepki
Otonom hiperaktivasyon
Kan ekeri ykselir
Nabz-kan basnc artar
Hiperventilasyon
Arlar
Davranlar
Alkol ve sigara art
Huzursuzluk, Acelecilik
ok yeme/tahszlk

4 Nisan 13 Perembe
 Zihinsel Tepki
Konsantrasyon bozukluu
Dk performans
Unutkanlk
Uykusuzluk
Dikkatsizlik

4 Nisan 13 Perembe