Srednja kola Delnice

Demografske
Karakteristike
Gorskog
Kotara
2016./2017.

Borna Gadanec 4.b

UVOD
Suvremeni demografski razvoj Hrvatske obiljeava depopulacija, ije zaetke nalazimo ve u drugoj
polovini 19. stoljea u Lici i Gorskom kotaru. Nepovoljna prirodno-geografska osnova i nedostatak
obradivih povrina u goranskoj regiji stvorili su viak poljoprivrednog stanovnitva, pa to podruje vrlo
rano poprima obiljeja emigracijskoga i depopulacijskoga kraja. Poetkom 20. stoljea depopulacija je
bila generirana negativnim migracijskim saldom, dok je prirodno kretanje jo uvijek bilo pozitivno, pa je
ublaivalo intenzitet depopulacije. O jaini emigracije govori i podatak o 40% goranskog stanovnitva
koje se u popisu 1910. vodilo kao privremeno odsutno, a njima moramo dodati i veliki broj trajno
iseljenih (Bognar,1974). U tom razdoblju najjai migracijski tokovi iz Gorskoga kotara bili su usmjereni
prema Americi i gospodarski razvijenijim dijelovima Hrvatske, osobito Slavoniji. Iseljavanje se nastavilo
i nakon Drugoga svjetskoga rata, prije svega zbog nepovoljne naseljske strukture tog prostora, tonije
disperzne naseljenosti i velikog broja sitnih i malih naselja, uz istovremeno nepostojanje jaega
regionalnog urbanog centra koji bi osigurao zaposlenje stanovnicima iz okolnih ruralnih naselja i tako ih
zadrao u goranskoj regiji. Dugotrajno iseljavanje negativno se odrazilo na starosni sastav stanovnitva
zbog dobne selektivnosti emigranata, to je utjecalo na starenje populacije i smanjenje rodnosti, pa je
ukupna depopulacija jo pojaana zbog prirodnog smanjenja stanovnitva.

Slika 1: Teritorijalno-administrativna podjela Gorskoga kotara i znaajnija sredita

DEPOPULACIJA GORSKOG KOTARA
Osnovna znaajka demografskog razvoja Gorskoga kotara u 20. stoljeu jest smanjivanje ukupnog broja
stanovnika, tako da je od poetka stoljea (1900.), kada je bilo 42.855 stanovnika, do 2001., kada ih je
bilo 26.120, dolo do smanjenja od ak 39%. Dok je depopulacija u prvoj polovini 20. stoljea bila
slabijeg intenziteta i uzrokovana iskljuivo negativnim migracijskim saldom, nakon Drugoga svjetskog
rata prirodno smanjenje kao posljedica dugotrajnog iseljavanja i daljnje mehaniko odlijevanje
stanovnitva uzroci su intenzivnije depopulacije (Laji, 1999). U tom razdoblju glavnina opina Gorskoga
kotara biljei kontinuirano demografsko pranjenje ili tek u ponekome meupopisnom razdoblju
privremeni populacijski oporavak (Bognar, 1974; Nejami, 1991; Laji, 1999)1. Disperzna naseljenost,
veliki broj malih naselja i nepostojanje razvijenijih regionalnih sredita postali su ograniavajui
imbenici drutveno-gospodarskog razvoja Gorskoga kotara jer je ubrzana industrijalizacija zahtijevala
odreenu razinu koncentracije gospodarskih djelatnosti i stanovnitva (Nejami, 1991). Stoga su
ezdesete i sedamdesete razdoblje intenzivne industrijalizacije i urbanizacije te ujedno i visokih stopa
depopulacije goranske regije, prije svega zbog goranskog egzodusa, usmjerenog prema veim urbanim
sreditima u Hrvatskoj i zemljama Zapadne Europe.
Od 1981. do 1991. nastavila se depopulacija Gorskoga kotara, iako donekle ublaena zbog ispranjenosti
migracijskoga kontingenta, pa je prosjena godinja stopa smanjenja broja stanovnika iznosila -0,41%, to
je svrstava u kategoriju umjerene prema intenzivnoj depopulaciji (granica -0,5%; Laji, 1992: 33).
Uglavnom su gradovi i opine Gorskoga kotara prolazili demografsku etapu umjerene depopulacije, dok
je stanovnitvo Delnica zabiljeilo neznatni desetljetni demografski rast od 0,6%, a Vrbovskog 2,5%.
No ve u sljedeem razdoblju, od 1991. do 2001., tu populaciju obiljeavaju vrlo nepovoljniji
demografski trendovi koji su rezultirali prosjenom godinjom stopom depopulacije od -1,5%. To znai
da je goranska populacija dosegnula gotovo razinu ekstremne depopulacije, koju ako potraje due,
nazivamo i izumiruom depopulacijom, jer se gotovo ni teorijski u okvirima takva kretanja ne moe
izvriti ni jednostavna reprodukcija stanovnitva. U tom su razdoblju smjer i predznak ukupnoga kretanja
stanovnitva svih goranskih gradova i opina negativni, u rasponu od ekstremne godinje depopulacije
Mrkoplja (-2,6%), Vrbovskog (-2,2%), Broda Moravica (-1,9%) i abra (-1,7%) do intenzivnije
depopulacije Delnica (-0,9%), Fuina (-0,8%), Lokvi (-1,1%), Ravne Gore (-1,5%) i Skrada (-1,5%).

Svi pokazatelji demografskih procesa u promatranom razdoblju nedvosmisleno pokazuju da Gorski kotar
pripada u demografski najugroenija podruja Hrvatske jer svi njegovi dijelovi depopuliraju. U
dvadesetogodinjem razdoblju (1981.2001.) Gorski kotar izgubio je 5572 stanovnika, to je vie od
petine dananje populacije. To nepovoljno stanje potencira i injenica da su Delnice, najvee urbano
sredite, koje bi trebalo biti nositelj ekonomskog razvoja takoer zahvaene, istina neto blaom
depopulacijom.
 STANOVNITVO U BROJKAMA
Demografsko stanje Gorskog kotara karakterizira intenzivna depopulacija. Pokazatelji goranskog
domicilnog stanovnitva u prolom stoljeu su sljedei: niska stopa prirodnog prirataja, nepovoljna
dobna struktura, negativni migracijski saldo i neravnomjerni razmjetaj.

Apsolutni Gustoa Promjena

2001. 2011. porast ili naseljenosti stanovnitva
pad 2011. (%)
Hrvatska 4.437.460 4.284.889 -152,571 75,8 -10%
PG 305.505 296.195 -9.310 85 -9%
Brod Moravice 985 866 -119 14 -8%
abar 4.387 3.770 -617 39 -8%
Delnice 6.262 5.952 -310 26 -9%
Fuine 1.855 1.592 -263 19 -8%
Lokve 1.120 1.049 -71 25 -9%
Mrkopalj 1.407 1.214 -193 8 -8%
Ravna Gora 2.724 2.430 -294 30 -8%
Skrad 1.333 1.062 -271 20 -8%
Vrbovsko 6.047 5.076 -971 20 -8%
Tablica 1-Broj stanovnika u Hrvatskoj, PG i Gorskom kotaru prema popisu 2001. i 2011. godine po gradovima i
opinama

Prema popisu stanovnika iz 2001. godine, u Gorskom kotaru je ivjelo 26.120 stanovnika ili 8,1 % od
ukupnog broja stanovnika u upaniji. U usporedbi s prethodnim popisom stanovnika iz 1991. godine to je
smanjenje od 14,5 %. Relativno najvei pad stanovnika se dogodio u opini Mrkopalj, gdje je smanjenje
stanovnika za 23%, dok je relativno najmanji pad broj stanovnika u opini Fuine 7%.
Iz grafikona je vidljiv omjer aktivnog stanovnitva i ukupnog stanovnitva po opinama i Gradovima
Gorskog kotara. Omjer aktivnog (radno sposobnog) stanovnitva i ukupnog stanovnitva kree se u
rasponu od 53% za Brod Moravice do 65% za Grad abar. Usporedbom s RH i PG vidljivo je da je
postotak udjela radnog stanovnitva u ukupnom malo ispod prosjeka (prosjek PG iznosi 66%, dok
prosjek RH iznosi 64%), osim za opinu Brod Moravice gdje je taj udio znaajno ispod prosjeka.

Naseljenost podruja Gorskog kotara ima trend opadanja stanovnitva. U razdoblju izmeu posljednja dva
popisa stanovnitva pad broja stanovnika je za 14,5%. Gustoa naseljenosti ovog podruja je 20,5
stanovnika/km2, to je daleko ispod upanijskog i dravnog prosjeka. Udio aktivnog stanovnitva u
ukupnom broju varira od 53% u Brod Moravicama, do 65% u abru. Koeficijent starosti
stanovnitva premauje 20%, po emu stanovnitvo ovog podruja spada u skupinu starog stanovnitva.
SAETAK
Demografski razvoj Gorskoga kotara velikim je dijelom odraz nepovoljnih prirodno-geografskih i
drutveno-gospodarskih okolnosti, koje su ve krajem 19. stoljea potaknule iseljavanje stanovnitva iz te
regije, a taj proces ni do danas nije zaustavljen. Desetljeima je smanjenje ukupnog broja stanovnika bilo
pod snanim utjecajem iseljavanja, a od ezdesetih godina 20. stoljea ukupnoj depopulaciji znaajno
pridonosi i negativno prirodno kretanje. Na temelju analize suvremenih demografskih procesa u
goranskoj regiji izraeno je nekoliko vrsta demografskih projekcija za razdoblje do 2021. Prema
navedenim projekcijama, oekuje se nastavak negativnih demografskih tendencija i daljnje smanjenje
stanovnitva Gorskoga kotara, denatalitet te erozija svih demografskih i gospodarskih struktura. Starenje
stanovnitva biti e temeljna odrednica buduega demografskog razvoja promatranog prostora jer e svaki
trei stanovnik biti stariji od 60 godina, to upuuje na potencijalne probleme u socijalnom i
gospodarskom razvoju regije.
Literatura
http://www.dzs.hr/Hrv/censuses/census2011/results/censustabshtm.htm
http://www.pins-skrad.hr/pdf/analiza_stanja_GK_2009_final.pdf