IFRA

DRAVNO TAKMIENJE

III razred

UKUPAN BROJ OSVOJENIH BODOVA

Test pregledala/pregledao

........................................................

........................................................

Podgorica,............................. 2010. godine

1. Poetni vodeni rastvor natrijum-hlorida je 7,5%-tan. Nakon
otparavanja 43,5 kg vode, sadraj NaCl se poveao na 12 mas. %. Koliko
kilograma je imao poetni vodeni rastvor NaCl ?

Rjeenje:
x - masa poetnog rastvora
y - masa NaCl
100 : 7,5 = x : y ...........................................2 boda
y = x 7,5/100
Nakon otparavanja vode:
(x - 43,5) : y = 100 : 12 ..........................................2 boda
Poslije sreivanja dvije jednaine sa dvije nepoznate:
12x = 100x 7,5/100 + 522 ......................................2 boda
4,5x = 522 kg
X = 116 kg ......................................2 boda
Maksimalno: 8 bodova

2. Prilikom reakcije oksidacije metanola sa kalijum-dihromatom u

prisustvu sulfatne kiseline, nastaje metanska kiselina. Pri tome se hrom
redukuje do Cr(III)-jona.
Sastaviti potpunu jednainu reakcije. Koliko grama metanske kiseline
nastaje potpunom oksidacijom 0,4 mola metanola ?
Ar(C)=12, Ar(H)=1, Ar(O)=16.

Rjeenje:
CH3OH + K2Cr2O7 + H2SO4 HCOOH + Cr2(SO4)3 + K2SO4 + H2O
............ 1 bod
-2 -
C - 4e C +2 /3
2Cr+6 + 6e- 2Cr+3 /2 ........... 2 boda
3CH3CHO + 2K2Cr2O7 + 8H2SO4 3HCOOH + 2Cr2(SO4)3 + 2K2SO4 + 11H2O
............ 1 bod
3 mola CH3OH : 3 46g HCOOH = 0,4 mola : x g HCOOH
m(HCOOH) =18,4 g ............. 1 bod
Maksimalno: 5 bodova

3. Nakon dodatka 30 cm3 rastvora NaOH koncentracije 0,025 mol/dm3 u

50 cm3 rastvora sulfatne kiseline, dobijen je rastvor ije je pH=11. Koliko je
iznosila koncentracija (mol/dm3) rastvora sulfatne kiseline ?

Rjeenje:
Dodati OH- joni: n(OH-) = c V = 0,025 mol/dm3 0,03 dm3
n(OH-) = 7,5 10-4 mol ........... 2 boda
-
Nakon neutralizacije viak OH jona iznosi:
c (OH-) = 10-3 mol/dm3 (pH=11 )
n(OH-) = c V = 10-3 mol/dm3 0,08 dm3 = 8 10-5 mol ..... 2 boda
 Za neutralizaciju je utroeno:
n(OH-) = 7,5 10-4 mol - 8 10-5 mol = 6,7 10-4 mol ....... 2 boda

n(H+) = n(OH-)
n (H2SO4) = n(H+) = 3,35 10-4 mol ..................2 boda
c(H2SO4) = n / V = 3,35 10-4 mol / 50 10-3 dm3
c(H2SO4) = 0,0067 mol/dm3 ................. 2 boda
Maksimalno: 10 bodova
4. Za reakciju:
N2 (g) + O2(g) = 2NO(g)
Na temperaturi od 2700 oC naene su ravnotene koncentracije:
[N2] = 0,50 mol/dm3
[O2] = 0,50 mol/dm3
[NO]= 0,050 mol/dm3
Izraunati konstantu ravnotee na ovoj temperaturi.
Ako se koncentracija NO trenutno povea na 0,155 mol/dm3 , koje e
biti koncentracije svih supstanci kada se uspostavi nova ravnotea na
istoj temperaturi ?

Rjeenje:
K = [NO]2 / [N2] [O2] = (0,05)2 / (0,5) (0,5) = 10-2 ........ 2 boda

Ako posmatramo 1dm3 reakcione smjee i uzmemo da je od dodatih

molova NO, pri uspostavljanju novog ravnotenog stanja, disosovalo 2x
mola i dalo x mola N2 i x mola O2 nove ravnotene koncentracije e biti:
N2 (g) + O2(g) = 2NO(g)
0,5+x 0,5+x 0,155-2x
Zamjenjujui u izrazu za Kc nove ravnotene koncentracije dobijamo:
K = [NO]2 / [N2] [O2] = (0,155-2x)2 / (0,5+x)2 = 10-2 ......... 4 boda
0,155-2x / 0,5+x = 0,1
x = 0,05 ........... 2 boda
Nove ravnotene koncentracije su :
[N2] = 0,55 mol/dm3
[O2]= 0,55 mol/dm3
[NO]= 0,055 mol/dm3 ........... 2 boda
Maksimalno: 10 bodova
5. Kako e navedene promjene uticati na ravnoteu datih reakcija?
a) dodatak kalcijum-karbonata za reakciju:
CaCO3(s) = CaO(s) + CO2(g)
b) povienje pritiska za reakciju:
C(s) + O2(g) = 2CO(g)
c) dodatak gvoe(III)-hlorida za reakciju:
CH3COOH + H2O = H3O+ + CH3COO-
d) dodatak natrijum-acetata za reakciju:
NH3 + H2O = NH4+ + OH-
 e) snienje temperature za reakciju:
2NO2 = N2O4 Ho = -56 kJ/mol

Rjeenje:
a) ne utie na ravnoteu
b)reakcija ide ulijevo
c)FeCl3 hidrolizuje:
FeCl3 + H2O = Fe(OH)3 + H3O+ + Cl-
zbog poveanja H3O+ jona ravnotea se pomjera ulijevo
d) Na-acetat hidrolizuje:
CH3COONa + H2O = CH3COOH + Na+ + OH-
Nastaju OH- joni pa se ravnotea pomijera ulijevo
e) reakcija ide udesno
Svako tano rjeenje po 1 bod; ukupno 5 bodova

6. Izraunati koncentraciju hidronijum, H3O+, hidroksilnih, OH- jona i

stepen disocijacije benzoeve kiseline koncentracije c=110-4 mol/dm3.
Ka(C6H5COOH)=6,3110-5 mol/dm3.

Rjeenje:
C6H5COOH + H2O = C6H5COO- + H3O+

Ka(C6H5COOH)= c(C6H5COO-) c(H3O+) / c(C6H5COOH) ....... 1 bod

c(H3O+) = c(C6H5COO-) = x
c(C6H5COOH) = (110-4 - x ) mol/dm3
Ka(C6H5COOH)= x 2 / 110-4 - x = 6,3110-5 ......... 1 bod

x 2 + 6,3110-5 x - 6,3110-9 = 0
x = c(H3O+) = 5,39 10-5 mol/dm3 .......... 2 boda

Kw(H2O)= 110-14 = c(H3O+) c(OH-)

c(OH-) = 110-14 / 5,39 10-5
c(OH-) = 1,85 10-10 mol/dm3 ............ 2 boda

= c(C6H5COO-) / c(C6H5COOH) = 5,39 10-5 / 110-4

= 0,539 = 53,9 % .......... 2 boda
Maksimalno: 8 bodova

7. Za industrijsko dobijanje terc-butanola, proputan je 2-metilpropen

kroz 100 litara vodenog rastvora sulfatne kiseline, gustine = 1,3951
g/cm3, u kojem je sadraj kiseline iznosio 50,0 mas.%. Nakon odvoenja
dobijenog proizvoda sadraj sulfatne kiseline je iznosio 50,82 mas.%.
Koliko kilograma terc-butilalkohola je nastalo, raunajui da je prinos
reakcije 100% ? Ar(C)=12, Ar(H)=1, Ar(O)=16.
Rjeenje:
CH3
CH3 C = CH2 50% H2SO4
+ H2O -------------------- CH3 C OH
CH3
CH3 ........ 2 boda

= 1,3951 g/cm3 V=100 dm3 %H2SO4 = %H2O = 50

m(rastvora) = V = 139,51 kg
m (H2SO4) = 69,755 kg
m(H2O) = 69,755 kg ............ 3 boda
Nakon hidratacije: (H2SO4 ) = m(H2SO4) / m(rastvora)
m(rastvora) = m(H2SO4) / (H2SO4 ) = 69,755 kg / 0,5082
m(rastvora) = 137,26 kg .............. 2 boda
m(H2O)=139,51 kg - 137,26 kg
m(H2O)= 2,25 kg ............. 1 bod

Adicijom 18 kg H2O nastaje 74 kg t-butilalkohola

adicijom 2,25 kg H2O nastaje x kg alkohola

m(terc-butanola) = 9,25 kg ................. 2 boda

Maksimalno: 10 bodova

8. Iz uzorka kalijumove stipse, KAl(SO4)212H2O, mase 1,200g istaloeno je

0,1176g Al2O3. Koliko je cm3 rastvora barijum-hlorida, dobijenog
rastvaranjem 15,0g BaCl22H2O u 1 dm3 vode, potrebno za taloenje
sulfata iz filtrata ? Koliko iznosi procenat neistoa u uzorku ?
Ar(H)=1, Ar(O)=16, Ar(Al)=27, Ar(K)=39,1 , Ar(S)=32, Ar(Ba)=137,3 ,
Ar(Cl)=35,5.

Rjeenje:

Masu KAl(SO4)212H2O u uzorku moemo izraunati na osnovu mase

istaloenog Al2O3 :
2 Mr[KAl(SO4)212H2O] : Mr(Al2O3) = x : 0,1176g
x = 1,0932g K-stipse ............. 2 boda
% K-stipse = 1,0932g 100 / 1,200g = 91,1
% neistoa = 8,9 ........... 1 bod

Svaki molekul K-stipse poslije taloenja Al2O3 daje 2 SO42- jona za ije
taloenje je potrebno 2 molekula BaCl2
Mr[KAl(SO4)212H2O] : 2 Mr(BaCl2) = 1,0932g stipse : x g BaCl2
m(BaCl2) = 0,9606 g ............. 2 boda
Rastvor za taloenje napravljen rastvaranjem 15,0 g BaCl22H2O u 1 dm3
vode sadri BaCl2 :
Mr(BaCl22H2O) : Mr(BaCl2) = 15,0 g : x g
m(BaCl2) = 12,7896 g u 1000 cm3 ............... 1 bod

Za taloenje sulfata je potrebno 0,9606 g BaCl2 koji se nalaze u:

12,7896 g : 1000 cm3 = 0,9606 g : Vx
V = 75,11 cm3 ............. 2 boda
Maksimalno: 8 bodova

9. Izraunati standardnu entalpiju reakcije:

A(s) + A2+(aq) 2A+(aq)
ako su poznate standardne entalpije sljedeih reakcija:
A(s) A(g) H01= 41,8 kJ/mol
A+(g) A+(aq) H02= -63,9 kJ/mol
2+ 2+
A (g) A (aq) H03 = -174,7 kJ/mol
A+(g) + A2+(g) 2A+(g) H04 = -50,6 kJ/mol

Rjeenje:

Prva jednaina se sabere sa drugom jednainom pomnoenom sa dva:

A(s) + 2A+(g) A(g) + 2A+(aq) H01 + 2H02 ............. 2 boda
Zatim se oduzme trea jednaina:
A(s) + 2A+(g) + A2+(aq) A(g) + 2A+(aq) + A2+(g) H01 + 2H02 - H03
............. 2 boda
I na kraju dodamo etvrtu jednainu i dobijamo traenu reakciju:
A(s) + A2+(aq) 2A+(aq) ............. 2 boda

H0r = H01 + 2H02 - H03 + H04

H0r = [ 41,8 + 2(-63,9) + 174,7 - 50,6 ] kJ/mol
H0r = 38,1 kJ/mol ............. 2 boda
Maksimalno: 8 bodova

10. Predloite, predstavljajui hemijskim jednainama reakcija, loginu

emu za sintezu 3-metil-3-pentanola koristei od organskih reagenasa
samo etan, uz upotrebu bilo kojeg neorganskog reagensa ili organskog
rastvaraa.

Rjeenje:
 Cl2,h Mg,etar
CH3CH3 CH3CH2Cl CH3CH2MgCl

K+OH-

[O]
CH3CH2OH CH3CHO

H+,H2O
CH3CHO + CH3CH2MgCl CH3CHCH2CH3

OH
Na2Cr2O7,H+
CH3

CH3 -C-CH2CH3 1. CH3CH2MgCl CH3CH2 - C - CH2CH3
2. H+, H2O
O OH

Hlorovanje etana i Grinjarove reakcije sa karbonilima po 2 boda, ostale

reakcije po 1 bod. Ukupno: 10 bodova

11. Jedinjenje A (C6H12O) daje na temperaturi 380-450 oC u prisustvu

Al2O3 ugljovodonik B (C6H10), koji obezbojava rastvor broma u CCl4 i pri
hidrogenizaciji u prisustvu Pt-katalizatora troi 1 mol H2 i prelazi u
ugljovodonik C (C6H12). Jedinjenje B oksidacijom pomou rastvora
KMnO4 daje adipinsku kiselinu (heksandikiselina). Napisati navedene
hemijske jednaine reakcija i identifikovati jedinjenja A, B i C.

Rjeenje:
OH
Al2O3 KMnO4
COOH

COOH

Br
H2 Br2

Br
Jedinjenje A .................. 5 bodova
Jedinjenja A,B i C ............8 bodova
Napisane sve navedene hemijske jednaine reakcija i identifikovana
jedinjenja, maksimalnih..........10 bodova

12. Data hemijska jedinjenja:

p-nitrofenol, 1-propanol, o-krezol, voda, propanska kiselina,
-fenil-1-propanol, fenol, 2-brompropanska kiselina
poreajte po rastuoj kiselosti.
Koja od navedenih jedinjenja mogu:
a) reagovati sa rastvorom NaOH,
b) dati obojeni kompleks sa FeCl3 ?

Rjeenje:

1-propanol < -fenil-1-propanol < voda < o-krezol < fenol < p-nitrofenol <
propanska kiselina < 2-brompropanska kiselina

Tano naveden redosled .............. 6 bodova

Tano naveden redosled: alkoholi < voda < fenoli < karboksilne kiseline
..............3 boda

a) o-krezol, fenol, p-nitrofenol, propanska kiselina, 2-brompropanska

kiselina ............. 1 bod
b) o-krezol, fenol, p-nitrofenol ............. 1 bod

Maksimalno 8 bodova