FEN-EDEBYAT FAKLTES

FELSEFE BLM

BTRME DEV

ARSTOTELES FELSEFESNDE ADALET ERDEM

2015
 FEN-EDEBYAT FAKLTES
FELSEFE BLM

BTRME DEV

ARSTOTELES FELSEFESNDE ADALET ERDEM

2015

2
 NDEKLER

NSZ ...................................................................................................................................... 5
GR ......................................................................................................................................... 6
1.BLM: ARSTOTELESN HAYATI ................................................................................ 7
1.1.Eserleri .............................................................................................................................. 8
1.2.Mantk zerine almalar(Organon): ............................................................................ 8
1.3.Fizik zerine almalar: ................................................................................................ 9
1.4.Psikoloji zerine almalar:.......................................................................................... 9
1.5.Doa Tarihi zerine almalar: .................................................................................... 9
1.6.Felsefi almalar: ........................................................................................................... 9
2.BLM: ADALET ZERNE LK GRLER ......... Hata! Yer iareti tanmlanmam.
2.1.Adalet ve Hukuk likisi ............................................ Hata! Yer iareti tanmlanmam.
2.2.Erdem ve Deer Ynyle Adalet .............................. Hata! Yer iareti tanmlanmam.
3.BLM: ERDEM KAVRAMININ TARH ................. Hata! Yer iareti tanmlanmam.
3.1.Heroik Toplumlarda Erdem ....................................... Hata! Yer iareti tanmlanmam.
3.2.Antik Yunanda Erdem ............................................. Hata! Yer iareti tanmlanmam.
3.3.Aristoteles in Erdem Anlay .................................. Hata! Yer iareti tanmlanmam.
3.4.Ortaan Erdem Anlay ......................................... Hata! Yer iareti tanmlanmam.
3.5.Mutluluun Anahtar Erdem ..................................... Hata! Yer iareti tanmlanmam.
4.BLM: DRT TP ADALET KAVRAMI VE RASYONALTE GELENEHata! Yer iareti t
4.1.Homeros Gelenei ..................................................... Hata! Yer iareti tanmlanmam.
4.2.Aristotelesi Adalet Anlay ..................................... Hata! Yer iareti tanmlanmam.
4.3.Augustinusun Tanr ehri ve Adalet Tasarm ......... Hata! Yer iareti tanmlanmam.
4.4.Akinal Thomasn Aristotelesi Adalet Anlay ..... Hata! Yer iareti tanmlanmam.
5.BLM: ARSTOTELES GELENEN REDD: HUTCHESON VE HUMEHata! Yer iareti
5.1.Francis Hutchesonun Adalet Tasarm ..................... Hata! Yer iareti tanmlanmam.
5.2.Hume Felsefesi ve Aristotelesiliin Reddi .............. Hata! Yer iareti tanmlanmam.
6.BLM: MODERN LBERALZM VE ADALET ....... Hata! Yer iareti tanmlanmam.
7.BLM: ERDEM MERKEZL ADALET ..................... Hata! Yer iareti tanmlanmam.
8.BLM: ARSTOTELESTE ADALET VE ERDEM BRLKTELHata! Yer iareti tanmla

3
SONU .................................................................................................................................... 11
KAYNAKA ........................................................................................................................... 13

4
 NSZ

Felsefe tarihinde birok dnr adalet ve erdem hakknda eserler kaleme

almtr. Hepsinin ortak noktas adalet olan bu dnrler ele aldklar konuyu tam
anlamyla aratrm, farkl dnrlerin de konu hakkndaki fikirlerini edinmi ve bu
dorultuda kendi adalet tanmlarn yapmlardr. Felsefenin yap tan oluturan
filozoflardan biri olan Aristoteles de adalet zerine almalarda bulunmutur. Bu
almann konusu da Aristotelesin adalet kavramdr.

Aristotelesin adalet kavramn incelerken elbette ki farkl filozoflarn adalet

tanmlarn da aratrmak gerekir. Bu nedenle alma sadece Aristotelesin adaletini
deil ona benzer veya kart adalet tanmlarn da iermektedir. Ayn zamanda adalet ve
erdem i ie kavramlar olduklar iin bunlarn birbiri ile balantsna da yer verilmitir.

5
 GR

Adalet kavram felsefe tarihinin en nemli kavramlarndandr. Bu kavram uzun

yllar sadece felsefenin konu alan iinde yer almtr. 19. yzylda dier sosyal
bilimlerin felsefeden hzla kopmaya balamasyla bu kavram da artk sadece felsefeyi
ilgilendiren bir kavram olmaktan km; bata hukuk felsefesi ve hukuk sosyolojisi
olmak zere zellikle siyasal bilimlerin ura alan iinde grlmeye balanmtr.

Eski Yunan dnyasnda adalet kavram konusunda ilk dnenlerin Sofistler,

Sokrates, Platon ve Aristoteles olduunu biliyoruz. unu belirtelim ki Yunan
dncesinde zellikle Sokratesle birlikte grdmz ekliyle adalet fikri ile ahlk ve
hukuk kurallar arasnda bir ayrm yaplmam ve adalet, iyilik sevgisi olarak da
anlalmtr. Genel anlamda hem etik hem de hukuksal deer yarglaryla ierik
kazanan ve anlamlandrlan adaleti Yunanl dnrler bireysel bir erdem olarak ele
aldlar. Yunan dncesinin tinsel ve fizik tesi boyutlar adalet konusunda bireyci
yaklamla btnlemitir.

6
 BRNC BLM
HAYATI ve ESERLER

1.BLM: ARSTOTELESN HAYATI

(M 384-322), Yunan dnr Stagirada (Makedonya) dodu. On sekiz

yanda Atinaya giderek Platon"un rencisi oldu ve yirmi yl sreyle onun
Akademi"sinde okudu. Platon"un lmnden sonra (M 347) Assosa ve yl sonra
da Lesbosa yerleti. Makedonyal Byk skender"in hocas oldu (M 343). M
335te Atinaya dnd ve Liseyi (Lykeion) kurdu. Bu okul, ayn zamanda Peripatetik
Okul olarak da bilinir. Bu ad, Aristotelesin derslerini yryerek anlatt iin,
gezinmek anlamnda Eski Yunanca peripatos szcnden kaynaklanr.

skenderin lmnden sonra Atinada Makedonyallara kar doan tepkiden

ekinerek Euboa adasna kat ve orada ld. Aristotelesten gnmze kalan eserler,
onun kendi andaki btn bilimlerle ilgilendiini gstermektedir. Aristoteles, bi-
limleri bekte toplar: Kuramsal, pratik ve retici. Kuramsal bilimler, herhangi bir
yarara dnk olmayan bitimlerdir; pratik bilimler, davranlara yn verir; retici
bilimler ise sanata ilikin bilimlerdir.

Bugn mantk dediimiz, ama Aristoteles in analitik diye adlandrd bilim,

dorunun aratrlmasn genel olarak nesnelerin nedenlerini gsteren bir bilgi trdr.
Bu tr bilgi, kesin olan ncllerden tasm yoluyla elde edilir.

Aristoteles analitiin, olasl ncllerden yola kan diyalektikten ve doruyu

deil ama tartmada galip gelmeyi amalayan eristikten ayrldn belirtir. Bu yzden
Aristoteles mantnda arlk tasmdadr (kyas). Aristoteles"e gre nesnelerin
nedenleri drt trde toplanr: Maddesel neden, etken neden, biimsel neden ve ereksel
neden.
Sanat yaptlar dndaki btn doal nesnelerde son neden bir arada bulunur.
Aristoteles, btn nesnelerin iki temel ilkenin birlemesine dayand grndedir:
Maddesel e ve biim. Bu biim, maddesel enin nasl bir varlk olacan belirler.
Aristoteles maddesel e ve biimden kalkarak iki tr varolua varr.

7
 Edimsel (energeia) varolu ve gcl (dynamis) varolu. Bylece,
kendindennceki dnrlerin yoklukla varlk arasnda zmleyemedikleri varolu
sorununu, gcl maddenin, biim araclyla edimsel varla dnme sreci olarak
aklar. Aristoteles bu grleriyle daha sonraki yzyllarda dirimselcilik (vitalizm)
anlayn gelitirecek olan Leibniz ve Schellingi, bir dereceye kadar da Bergsonu
etkilemitir.

Evrendeki hareketin kkenini, Tanrdan (lk hareket ettirici) yola karak

aklayan Aristoteles, Tanrnn evrene ikin mi yoksa evrenden akn m olduunun
zmlenememi bir sorun olduunu belirtir.

1.1.Eserleri

Aristoteles, ilk olarak ahlaki konular zerine bir dizi felsefi diyalog yazmtr.
Olduka ekici ve etkileyici bir slupla yazlan bu diyaloglar, onun yaad toplumda
tannmasna neden olmutur. Fakat bu eserlerin tamam kaybolmutur. Bu ahlaki
diyaloglarn yan sra Aristotelesin yaynlamad bilimsel ve felsefi
denemeleri bulunmaktadr. Aristotelesin kendisinin yaynlamad bu denemeleri M. S.
1. yzylda bir Peri patetik olan Rodoslu Andronikos tarafndan bulunmutur.
Andronikos bu denemeleri snflandrp yaynlanncaya kadar, dnya byk lde
Aristotelesin varlndan habersiz kalmtr. Aristotelesin bu denemeleri byk bir
hacim ve olaand byk bir verimle beraber, kapsam, ierik ve zgnlk bakmndan
olaanst bir entelektel baary somutlatran eserlerdir.

Aristotelesin yaptlarn balk altna aldktan sonra, nc baln

yaniBilimsel ve felsefi almalarnn olduu baln en nemli balk olduunu
grmekteyiz. Aristotelesin bilimsel ve felsefi almalar ise u ekilde blmlemek
mmkndr

1.2.Mantk zerine almalar(Organon):

1. Kategoriler (10 terimin tanmlanmas),

2.nerme zerine (De Interpretatione),

3.Birinci Analitikler (dedktif mantk).

4. kinci Analitikler (bilimsel yntem, bilimsel bilginin nitelii ve dedktif

mantk).

8
 5.Sofistik Kantlamalarn rtlmesi(De Sophistic Elenchis) (formelolmayan
yanllar, yanlglar)

1.3.Fizik zerine almalar:

1. Fizik (hareket, deime, boluk ve zaman aklar).

2.Gk zerine (De Caelo) (Gkyznn yaps, dnya ve elementler).

3.Olu ve Yok Olu zerine (De Generatione et Corruptione)

4.Meteoroloji (Meteorologica) (Yldzlarn kayna, kkeni, hava deimeleri,

doal felaketlerin nedeni)

1.4.Psikoloji zerine almalar:

1.Yaam zerine (De Anima)

(Her farkl canlnn sahip olduu yetenekleri ve onlarn ruhlarn, alglama

dnme, hayal gcn, duyumlar, zihnin yaps ve ileyilerini aklamalar).

2. Kk Doal eyler (Parva Naturalia)

(Bellek ve anmsama, rya ve rya ile gelecei grme zerine aklamalar

ieren ksa incelemeleri ierir).

1.5.Doa Tarihi zerine almalar:

1.Hayvanlarn Tarihi(Historia Animalium)(Eser canllarn fiziksel/ zihinsel

zellikleri ve alkanlklar zerinedir).

2. Hayvanlarn Ksmlar (De Partibus Animalium).

3.Hayvanlarn Hareketi zerine(DeMotu Animalium)

4.Hayvanlarn Geliimleri(De Incessu Animalium).

5.Hayvanlarn Oluumu zerine(De Generatione Animalium).

6. Kk ncelemeler .

7.Problemler.

1.6.Felsefi almalar:

1.Metafizik (tz, z, neden, form, gereklik).

9
 2.Nikomakhosa Etik (akl, mutluluk, erdem, dostluk, sevgi, politik yaam,
felsefi yaam ve dierleri).

3. Eudemosa Etik.

4. Magna Moralia.

5.Politika (en iyi devlet, topyalar anayasalar, devrimler).

6.Retorik.

7.Poetika(trajedi ve epik iir zerine dnceler ierir)

10
 SONU

Felsefe tarihinin en byk ustalarndan biri olan Aristoteles adalet zerinde

durmutur. Aristotelese gre adalet kavram btn dier faziletleri iine alan ve
yasalara itaatle ortaya kan en tamamlanm ve en mkemmel bir fazilettir. Ve
ncelikle adalet ve adaletsizlikten bahseder. Ona gre adalet ve adaletsizlikten birka
anlamda sz edebiliriz. rnein; yasaya uymayan insan, karc insan, eitlii
gzetmeyen insan adaletsiz insandr. O halde yasaya uyan, karc olmayan, eitlii
gzeten insan da adaletli insandr. Bunun sonucunda yle bir yarg ortaya kyor;
adalet yasaya uygun olanda ve eitlii gzetende, adaletsizlik yasaya aykr olanda
eitlii gzetmeyende olur.

Bunlarn sonucu olarak ksaca Aristoteleste eitlik kavram zerinde durmak

gerekir. Aristoteles eitlii, bireyin en u noktalardaki avantajlarn ve dezavantajlarn
tam orta noktas olarak betimler. Bu anlamda eitlik bireysel adan kayplarn ve
kazanlarn eitlenmesi anlamna gelmektedir. En adaletli olanla eit olann
zdeletirilmesi Aristoteles iin herhangi bir kanta ihtiya duymayan genel bir
kabuldr. Yani bu apak bir doruluk olup, herhangi bir ispatlama yntemine ihtiya
gstermeyen bir gerekliktir.

Sonu olarak zetleyecek olursak; Aristoteles adaleti evrensel (yasal olan,

gelenee ve ahlaka uygun) ve zel olmak (doru ve eit olan) zere ikiye ayrr.
Yasalara itaat anlamnda adalet ayn zamanda bir erdemdir. Fakat Aristoteles bu iki
trl adalet ayrmnda ilgisini daha ok zel adalete yneltir. Adil olan insan servet,
para ve buna benzer iyi eylerden sadece kendi pay kadarn alrken, adil olmayan insan
bunlardan kendi payna denden daha fazlasn alan insandr. zel adalet, dzeltici
(insanlar arasndaki eitlikle ilgili) ve paylatrc (insanlar arasndaki zenginliin
datlmas anlamnda) olmak zere ikiye ayrlr. Paylatrc adalet belirli bir
topluluun olduu bir yerde kendini gerekletirir. Bu adalet trnden beklenen
datlmas gereken belirli bir eyi iki kii arasnda bunlarn deerleri ve hak ettikleri
oranda paylatrmaktr. Dzeltici adaletin iradi eylemler (ticaret, hukuk) ve irade d ya
da iradenin ktye kullanld eylemler (hile ve zorbalkla mala sahip olma, hrszlk,

11
bireye ve mala kar yaplan saldr vb) olmak zere iki alt dal sz konusudur. radi
eylemlerle irade d eylem arasndaki fark ilkinde bireyin iradesiyle iin iinde olmas,
ikincisindeyse iradenin ktye kullanlmasdr. Bu ekilde yaplan bir eylem adaletsiz
ve dolaysyla erdemsizdir.

12
 KAYNAKA

ARAL, Vecdi. Toplum ve Adaletli Yaam. stanbul: Filiz Kitapevi. 1988.

ARSTOTELES, Nichamachosa Etik, (ev: Saffet Babr), Ankara: Ayra

Yaynevi, 1997.

ARSTOTELES, Nikomakhosa Etik, (ev: Furkan Akderin), stanbul: Say

Yaynlar,2014.

ASTER, Ernst von, lka ve Ortaa Felsefe Tarihi, (ev. Vural Okur),
stanbul:m Yaynlar, 2.Basm, 2000.

AURELIUS, Marcus, Dnceler, (ev. adan Karadeniz), stanbul: Yap Kredi

Yaynlar, Haziran 2004.

CEVZC, Ahmet, Felsefe Szl, Ankara: Ekin Yaynlar, 1996.

CEVZC, Ahmet, Aristoteles Felsefe Ansiklopedisi, stanbul: Etik Yaynlar,

2003.

EEN, Anl, nsan Haklar, Ankara: Gndoan Yaynlar, 1995.

ERDOAN, Mustafa, Liberal Toplum Liberal Siyaset, Ankara: Siyasal

Kitabevi, 1998

GRZ, Adnan, Hukuk Balangc, Ankara: A..H.F.Yaynlar, 1992.

GRZ, Adnan, Hukuk Felsefesi, Ankara: Siyasal Kitabevi, 6.Bas. 2003.

GRZ, Adnan, Adalet Kavramnn Belirsizlii, TFK Yaynlar, 2001.

HEMSOETH, Heinz, Ahlak Denen Bilmece, (ev:Nermi Uygur),

stanbul:stanbul Matbaas, 1957.

HNLER, Solmaz Zelyt, ki Adalet Arasnda, Ankara: Vadi Yaynlar, 1997.

KUURAD, Ioanna, Adalet Kavram, (der: Adnan Griz), Ankara: TFK

Yaynlar, 1994.

LAERTOS, Diogenes, nl Filozoflarn Yaamlar ve retileri. (ev:Candan

entuna), stanbul: Yap Kredi Yaynlar. 2002.

13
 MACINTYRE, Alasdair, Erdem Peinde: Ahlak Teorisi zerine Bir alma.
(ev:Muttalip zcan), stanbul: Ayrnt Yaynlar. 2001.

KTEM, Niyazi, Felsefe, Sosyoloji, Hukuk ve Devlet. stanbul: Der Yaynlar,

1999.

PALATON, Diyaloglar I, stanbul: Remzi Kitabevi, 1993.

PLATON, Devlet, stanbul: Remzi Kitabevi, 1995.

ROSS, David, Aristoteles, (ev:Ahmet Arslan), stanbul: Kabalc Yaynevi.

2002.

RUSSEL, Bertrand, Bat Felsefesi Tarihi (lka), (ev:Muammer Sencer),

stanbul:Say Yaynlar. 6.Bas. 1997.

SPINOZA, Benedictus Baruch, Etika, (ev:Hilmi Ziya lken), Ankara:Dost

Kitabevi Yaynlar. 2004.

UZUN, Erkan, UZUN, Serkan, Felsefe Szl, Ankara: Bilim ve Sanat

Yaynlar,2008

14