JP EP BIH Direkcija za Distribuciju 1

- TEHNIKE PREPORUKE -
IZOLATORI ZA NADZEMNE ELEKTROENERGETSKE VODOVE
NAZIVNOG NAPONA od 1 kV do 35 kV

1. Opte odredbe

1.1. Ovom Tehnikom Preporukom definiu se tehnike karakteristike

Izolatora za nadzemne EE vodove nazivnog napona od 1 kV do 35 kV
(u daljem tekstu vodovi).

1.2. Na vodovima se upotrebljavaju potporni i tapni izolatori.

1.3. Potporni izolatori se spajaju vrsto sa stubom.

1.4. tapni izolatori spajaju se sa stubom tako da se mogu slobodno njihati

oko take uvrenja.

1.5. Obavezna je upotreba kompozitnih izolatora ije su osnovne

komponente: tap-jezgro, kuite i armatura.

1.6. Za specifine uvjete sanacije postojeih vodova dozvoljena je upotreba

porculanskih i staklenih izolatora.

2. Graa izolatora

2.1. Jezgro kompozitnog izolatora, koje slui za osiguranje mehanikih

svojstava izolatora, treba biti izraeno od staklenim vlaknima ojaane
smole.

2.2. Staklena vlakna trebaju biti otporna na stresnu koroziju.

1.3. Kuite kompozitnog izolatora treba biti izraeno na bazi silikonske

gume ili legure EPDM (etilen-propilen-dien)/silikon.

2.4. Materijal kuita treba biti u stanju regenerisati svoju hidrofobinost.

2.5. Armatura kompozitnog izolatora, koja prenosi mehaniko optereenje

na tap, treba biti izraena od kovanog elika ili legura aluminijuma.

2.6. Svi metalni dijelovi izolatora trebaju biti galvanizirani u skladu sa

vaeim standardom IEC 1 466 1/97.

2.7. Metalni dijelovi izolatora mogu biti izraeni od nehrajueg elika.

Sarajevo, april 2000.g.

JP EP BIH Direkcija za Distribuciju 2

3. Dizajn izolatora

3.1. Izolator treba biti dizajniran tako da mu obezbjeuje svojstvo

neprobojnosti.

3.2. Kuite izolatora moe biti jednodijelno ili se moe sastojati iz omotaa
i na njega povezanih rebara.

3.3. Dozvoljen je dizajn u kojemu sva rebra imaju isti dijametar, kao i dizajn
s alternativnim rebrima.

1.4. Preferiraju se oni dizajni izolatora kod kojih ne postoje linije kalupa
paralelne osi jezgra.

3.5. Preferiraju se oni dizajni kod kojih je kuite izolatora realizirano tako
da metalne armature nisu prekrivene materijalom kuita.

3.6. Tipizira se upotreba tapnih izolatora, tip oka-oka i zdjelica-bati, koji

su u saglasnosti sa standardom IEC 120.

4. Mehanike karakteristike izolatora

4.1. Potporni izolatori na nosivim stubovima dimenzioniraju se tako da im

je prelomno optereenje najmanje 2,5 puta vee od teine vodia s
dodatnim optereenjem, a ako je optereenje vodia zbog djelovanja
vjetra vee, uzima se u obzir to vee optereenje.

4.2. Potporni izolator treba imati prelomno optereenje najmanje 10 kN,

montiran na stubu.

4.3. tapni izolatori dimenzioniraju se tako da im je mehaniko optereenje

najmanje 3 puta vee od teine vodia s dodatnim optereenjem, a ako
je optereenje vodia zbog djelovanja vjetra vee, uzima se u obzir to
vee optereenje.

4.4. tapni izolator treba imati mehaniko optereenje najmanje 70 kN.

Sarajevo, april 2000.g.

JP EP BIH Direkcija za Distribuciju 3

5. Elektrine karakteristike izolatora

5.1. Izolator na nadzemnom vodu mora udovoljiti vrijednostima navedenim

u sledeoj tabeli:

Nazivni Najvii napon Nazivni Nazivni

napon opreme Um podnosivi kratkotrajni
(kV) (efektivna atmosferski podnosivi
vrijednost) udarni napon
(kV) prenapon industrijske
(tjemena frekvencije na
vrijednost) kii (efektivna
(kV) vrijednost)
(kV)
10 12 75 28
20 24 125 50
35 38 170 70

5.2. U nadzemnim vodovima nazivnog napona 10 kV i 20 kV tipizira se

upotreba izolatora nazivnog napona 20 kV.

5.3. Dozvoljena je upotreba izolatora nazivnog napona 10 kV u sluajevima

intervencija na postojeim 10 kV vodovima, gdje je tehnoekonomski
neopravdano ugraivati izolatore nazivnog napona 20 kV.

6. Dimenzioniranje klizne(strujne) staze

6.1. Dimenzioniranje minimalne klizne staze izolatora vri se prema

stepenu zagaenosti datog lokaliteta i najviem naponu opreme Um.

6.2. Kvalitativna procjena stepena zagaenja datog lokaliteta obavlja se

saglasno sledeoj tabeli:

Sarajevo, april 2000.g.

JP EP BIH Direkcija za Distribuciju 4

NIVO ZAGAENJA PRIMJERI TIPINIH SREDINA

I Slabo Regioni bez industrije i s malim brojem
domainstava u kojima se ima oprema za
zagrijavanje prostorija.
Regioni s malom gustinom industrije ili
naseljenosti, ali podvrgnuti estim vjetrovima i
kiama.
Poljoprivredni regioni (imati u vidu da li se
koriste vjetaka ubriva pricana iz pitolja ili
aviona).
Planinski krajevi.
(Svi ovi regioni moraju biti udaljeni od mora 10-20
km i ne smiju ni u kom sluaju biti izloeni
vjetrovima s mora).
II Srednje Regioni s industrijom koja ne proizvodi naroito
zagaene gasove i s prosjenom gustinom
domainstava sa ureajima za zagrijavanje.
Regioni s velikom gustinom naseljenosti ili
industrije, ali podvrgnuti estim vjetrovima ili
kiama.
Regioni izloeni vjetru s mora, ali ne tako blizu
obali (najmanje nekoliko kilometara).
III Jako Regioni s velikom gustinom industrije i
predgraa velikih gradova s velikom gustinom
ureaja za grijanje koji proizvode zagaenje.
Regioni blizu mora ili na neki nain izloeni
relativno jakim vjetrovima s mora.
IV Vrlo jako Regioni podvrgnuti padanju provodne praine i
industrijskog smoga koji dovode do stvaranja
jako debelih depozita.
Regioni vrlo blizu morskoj obali izloeni slanoj
morskoj praini ili vrlo jakim vjetrovima s mora.
Pustinjski krajevi, bez kie u toku dugog
vremena, izloeni jakim vjetrovima koji nose
pijesak i sol, a podvrgnuti redovnoj kondenzaciji.

6.3. Minimalna duina klizne staze izolatora bira se prema sledeoj tabeli:

NIVO ZAGAENJA MINIMALNA SPECIFINA KLIZNA

STAZA (mm/kV)
I Slabo 16
II Srednje 20
III Jako 25
IV Vrlo jako 31

6.4. Tipizira se upotreba izolatora duine klizne staze najmanje 500 mm,
osim u sredinama sa vrlo jakim zagaenjem.

Sarajevo, april 2000.g.

JP EP BIH Direkcija za Distribuciju 5

7. Oznaavanje, pakovanje, garancija i kvalitet

7.1. Svaki izolator treba biti oznaen imenom, nazivnim naponom, zatitnim
znakom proizvoaa, kao i godinom proizvodnje.

7.2. Svaki izolator treba da sadri oznaku specifinog mehanikog

optereenja.

7.3. Sve oznake na izolatoru treba da budu itljive i neizbrisive.

7.4. Izolatori trebaju biti spakovani pojedinano i transportovani u

odgovarajuim sanducima, na nain koji e sprijeiti oteenja
izolatora. Svaki sanduk treba biti obiljeen znakom proizvoaa.

7.5. Isporuilac je duan ispostaviti garanciju u kojoj stoji da isporueni

materijal udovoljava tehnikim specifikacijama i da se u periodu od 12
mjeseci od dana isporuke nee dogoditi nikakvo oteenje
prouzroeno loom kvalitetom izrade i/ili loom kvalitetom materijala.

7.6. Svaki proizvoa duan je da omogui prisustvo strunjaka iz JP EP

BIH prilikom ispitivanja izolatora.

7.7. Proizvoa izolatora treba imati utvreni i odravani sistem kvalitete

koji ispunjava zahtjeve ISO 9001.

8. Prijem i odpakivanje izolatora

8.1. Nakon prijema i odpakivanja sanduka sa izolatorima obavezno je

izvriti kontrolu na bilo koji znak vizuelnog oteenja izolatora. Nakon
kontrole izolatori se vraaju u originalno tvorniko pakovanje.

9. Transport do mjesta ugradnje

9.1. Ukoliko postoje odgovarajui uslovi izolatore treba transportovati do

mjesta ugradnje u originalnom tvornikom pakovanju.

9.2. Ukoliko nije mogue transportovati izolatore u originalnom tvornikom

pakovanju, izolatori ne smiju biti transportovani slobodno ili bez
odgovarajue zatite. Izolatori ne smiju leati nezatieni zajedno sa
uadima, lancima, metalnim dijelovima i sl.

10. Rukovanje izolatorima na lokaciji ugradnje i montaa

10.1. Prilikom prispjea na lokaciju ugradnje izolatori trebaju ponovno biti

vizuelno provjereni na oteenja.

10.2. Izolatori na lokaciji ugradnje moraju biti uskladiteni na posebnom

prostoru osloboenom od ulja ili drugih naftnih derivata.

Sarajevo, april 2000.g.

JP EP BIH Direkcija za Distribuciju 6

1.3. Svi metalni dijelovi koji mogu otetiti izolator (npr. ekseri na poklopcu
sanduka) moraju biti uklonjeni.

10.4. Ako su izolatori prljavi i zahtijevaju ienje, dozvoljeno je jedino

ienje istom vodom. Koritenje deterenata, rastvaraa i abrazivnih
materijala nije dozvoljeno.

10.5. Prilikom rada sa izolatorom na tlu potrebno je odstraniti kamenje i sve

otre i teke predmete koji mogu otetiti kuite izolatora.

10.6. Nije dozvoljeno stajanje ili penjanje na montiran izolator.

10.7. Nije dozvoljeno prebacivanje ueta preko izolatora da bi se vukla neka

druga komponenta na vrh stuba.

10.8. Izolator ne smije biti koriten kao taka oslonca za alate i sigurnosni
pojas.

11. Dokumentacija

11.1. Proizvoa izolatora duan je obezbijediti dokumentaciju o:

Testu dizajna izolatora koji je proveden u skladu sa standardom
IEC 1109.
Tipskim ispitivanjima izolatora koja su provedena u skladu sa
standardom IEC 1109.
Testovima uzoraka koji su provedeni u skladu sa standardom IEC
1109.
Rutinskim ispitivanjima.

LITERATURA:
1. Studija ETF-a: Kompozitni izolatori u prijenosnoj i distributivnoj mrei
Elektroprivrede BiH.
2. Zbirka Propisa iz podruja Elektrotehnike, Stjepan Megla
3. Insulator 2000 World Congress on Insulator Technologies

Sarajevo, april 2000.g.