dia danh, di tich lich su, thang canh trong ving ngwoi Viet gic Mién LE HUONG. 1.— BIA DANH TEN MIEN: Ngét 3 thé ky s3ng chung véi nhau, aogwéi Viet vin ding nhiéu tén dja phwong bing Mién-ngi, do ngwoi Viet gc Mien dat ra tiv mgay xuwa. Nhiéu tiéng di bi doc trai thanh ra Viét- ng, viét y nhw tiéng Viét, 1€ cd nhién khéng cé nghia gi ca, néu ngirdi doc khéng hitu nguén géc 1a tiéng Mién, vi oh KSACH (cit): Ké sich; CARANG (cai ca rang): Céi ring; SA LON: Tra Tam; BASSAC: Ba Thic;LUA BUNG THMO: Lita bing SAMO! Dwéi trigu ohd Nguyén, Vua Minh Mang cé y d3i nhing dia dank 4y thanh ch& Nho cho cé vé vin hoa hon, vi oh tinh SOC TRANG got SONG TRANG, ch Nho: NGUYET GIANG ; x4 PHNO 43i la PHU NO, TRA VINH d8i TRA-VAN, nhung déng bao khéng ding! Khi nguoi Phip dd hd, ho vin git tén dia phwong y nhy ci nhung Iai am trai ra 1 c4ch budn cdi. Duw6i thdi Ngé dink Diém, Chanh-phi Iai 43i han nhing tapsan sirdja 47tén dy ca Viét-ngit, nhung ddi voi ngudi Viet gdc Mién, ho vin ding tén ci nhy tt thud mdi cé. Vé y nghia, mdi tén déu cé 1 sy tich vi sao ma cO ttn 46, nhwng cé tén khéng ai biét vi sao, vi nhuy Chau d&e, mii 4én ngay nay chia cé ai d4m xdc nhan 1a do sy tich nao. Cé nguéi cho ring do titng MOTT Chrit 18 Mé heo, tea x ci lao nim gitta sing Tiga-Giang va Hau Giang; cé nguwdi do ho Chia Ja ho cia Thoai-ngoc-Hau, vi quan nha Nguyén cé céng dao kinh Vinh Té, con Déc 1A twée cia Vua phong cho vi Théng ché. C6 ngwei nghi ring theo nghia chinh cha chit Chdu 1a sic a3 va Dic 1a bét hh: Chau déc 1a 1 tinh ma danh ieng chéi loi muédn doi, C6 1é vi thigu tdi-léu tham khdo, hoje khéng tim duge vi bé lo nao nh& direc tich xtra nén sy khuyét d@m ding tide nay khong hé tranh dirgc. Séc Tring duge gidi thich theo 3 truyén thuyét: 1.— Goi bang ting Mién 18 SROK TREANG, cé nghia |b Bai Say, lau ngiy doc thanh Sé6c-Tring- 2—Do cht Miéa SROK KHLEANG, Srok 1& xt, cdi, Khléang 1a kho, va, ché chua bac Srok Khiéang 1a xt c6é kho cha bac cia nha Vua, tiéng Viet 4m ra: Séc-KHA-LANG, 16; sau dS 1a Séc Tring. Dwéi tritu Vua Minh Mang, tén Séc Tring doi 18 Nguy$t giang Tinh va tiéng Séc bién thanh tigag Song + Song Tring 1a NGUYET-GIANG. 3— Do tiéng Mién SROK KHLEANG doc trai ra Khléang cé nghia 1&8 kho, via. Nguyén trong cic cirép phd cia ngwoi Mién duéi trigu nha Neuyén, twéng cuép Sina Tea va Sana Tua déng quan & Séc Tring dy tri long thie, c&t kho chira khi gidi, déc titn bing bac tai 4p Séc Vd, x4 Nhan Lang nay 1a x4 Kh4nh Hung, quin My Xuyén. Do 46, Sée Tring c6 tén 1a KHLEANG. Tén cdc tinh mién Tay déu do tiéng Mién ma ra, ngay e4 thi dé Sai gdn cing mang tén Mién. 48 tapsan stdieaChiing toi xin trinh bay m6ét sd tén voi y nghia nio biét duoc, ngoai ra cé rit nhigu x3, 4p mang tén Mién 44 duge doc trai ra titng Viet & phan Phy lIyc cudi bai. KOH TENG : Cad lao Gieng (An Giang) PREK LOP : Rach Lop (Vinh Binh) KANH CHONG : Tiéu Cin CHONG NGO : Ld Ngo PHNO DON: O Ding — Saigdn : PREY NOKOR [a thanh phé gitta rirng — My tho : ME SO (?) khéng hitu la gi? — Vinh Long: LONG HO fA Ong Thay béi chét duéi? c6 ngwoi goi 12 KOMPONG LUONG 1a Bén (ghe) cia Vua. Ngwdi Viet quen goi tiéng Kompong cia ngwdi Viét géc Mién la VONG, Kompong Luéng: VUNG LUONG 216i trai ra VINH LONG. — Bac ligu =: POL LIBU? Binh si Lao? — Cin tho : PREK RU'SAY hoe Kompong Rwsfy Séng tre? hofc Bén nwéc cé tre? — Rach Gid : KROMUL SO: Sép trang dor loai org déng trén cly gid, Song cé s4p mau trang khic v6i lodi ong noi khdc. Cay gid moc rat nhitu & Kién-Giang ngay xua nén cé tén la Rach Gid. — Sa déc : PHSAR DEK Chg sat (do cho lyp sat tab 6). — Chau dc’ : MOTTCHRUT? Mé heo? — Tri-Tén : SVATON Khi niu kéo. Do thoi xwa, tat quan ly Tri-Tén cdn rivng day cé6 nhitu khi dim niu kéo ngwdi qua lai. tapsan airdja 49—Camas : TU'C KHMAU Nude den (do miu nude cde rach tai dia phwong). — Bén tre +: SROK TRAY X6m 4p cé nhigu cd, n6i trai a SOC TRE, r8i BEN TRE. — Tham Dén: KOMPONGDON Bén cé dira — Tra Vinh ;: PREAH TRAPENG: Tuong Phat gip trong ao, do sy tich: khéng biét tir nim mio ¢6 1 tran bio to nwéc séng ding lén dong bao thay 1 twong Phat trdi tip vao be ao, lita tide dé trén gd dat, x4y ngdi chia tai dé, dg tén 1a BODHISALAREAJ, nay goi 1a chia Opg Met, tén vj Sai Ca dau tiéa., Chia nay & tal tinh ly Pht-Vinh. Nguyén chit la Preah Trapeng doc bd chit Preah cdn Trapeng, vigt chit nho 1A Tra Van, néi trai la Tra-Vinh, Trai qua nhitng lin d3i thay va danh ti Mién ngit bi Vite héa hau hét, ngudi Vise géc M'én vin git tén dia phwong theo tigng n6i cia minh trong khi trd cauyén vi nhau. Vi thé, tén ay van cdn tdn tai mai. 2— DI TCH LICH st. Trong ving ngwdi Viét géc Mién cé rit it di tica lich st nhy tén tréi ndi, ngon dbi, con rach nhu trén ddt Mién. C6 lt vi chiu anh huwéng cia ngwdi Viét siu dam hon nén nshitng huyén thoai thuge loai 4y khéng duge truyém tung nhitu. Ngodj ao Ba Om & Vinh-Binh va Giéng Tién & Ba-Xuyén, nhitng nci 6 thé goi di tich lich st 1a m@t sd chia chién xay edt may thé ky trudc va mét hang d4cé dinh dang d&n mét (4c pham thi ca Dé 1a hang nti & DA Dyng tai Ha-Tien, tinh Kien Giang, gin bién giéi Cao-Mién, trong truyén 18 noi Thach-Sanh chém 50 tapsan sirdja‘Ching trong tap tho Thach-Sanh Ly-Théng. Cau chuyén ¢6 vé huyén hoe nhw trim ngin chuyén doi xtra khdc, khéng cé gi c6 thé goi 1a bing cé x4c thye. Ciing & Ha-Tién, tal chaa Hang, hén Trem cé hai trong thiéu ni& Mien mic y phuc Hoang téc ngdi gan nhau, Ngwdi ta nét ving d6 1a 2 nang cong chtia Mién dén chia Hang tu va vién tich & day nén ddng bio tac tweng a2 thd. Kbéng ai biét tén tudi hai cS géi va thdl gian & tu. Tal xa Ban-Tan Djoh, quin Kitn- Binh & khoing gitta huong 16 néi litn quan ly Klén-Tun va qu4n ly Kién-Binh cé mdt ngon ddi nhd gita rudng, tuc goi 1a DA NOL Xwa kia, Sng bao thudng déa 46 dai vang va cho ring noi dy lic cdn 1A bitn cd cé chiéc ghe vang cia nha Vua (2) bi chim nén vao nhitng dém thanh ving cé6 ngudi thdy chiéc ghe 4y higa lén tréi quanh ngon di. Hién thdi khéng ai tim wing & noi diy anita va ciing khéng nghe ai néi cS thay chite ghe hién lén. GO Vinb-Binh, quan Ciu-k, cich quan ly I8i 3 cay sd c6 chia Sambour kién tric 1éi 1.000 nim nay, trong chia cé nhigu vien 44 khic chi Sanskrit (Bac Phan) giéng nhy & dén dai Angkor trén Cao-Mién. Tai tink ly Vinh-Binh cé chia Ong Met 1a ngdi chia dirgc way cit d tho tugng Phat tir dau tréi lai sau 1 tran bio lut. Ong Met 1a vj Sai CA dau tién ca chia. Tén chia 1a Bodhisalareaj 6 nghia 18 cay bd 48 Ion, Cd nhin da My sy tich trong Phat trdi dén cdi ao goi 14 PREAH TRAPENG nghia 1a Ao Phat 48 ait tén tink, Tir chi Trapeng viét ra chit ho [4 Tri-Vin ndi trai thanh Tra.Vinh, O tinh Chau-Déc, dei chan ngon ndi Sam cé mitu Ba Chia St, thd thin trong x ngwdi din ba Mién tac bang 44. Twong truyén thiés phy nay 3, tren Cao-Mién di tim ching, dén chan ndi ogdi nghi chin rdi héa thanh dé, Sau 46, thigu- phy nh4p vao cét ding néi chuyén qué khir vj lai, gitip 46 ngudi Aika, tring phat ké di nén d8ng bao Mp migu thd, hing nim té tapsan sirdja 5118 rét trong th?. Vige tho phung do ngudi Vite chi trong hon trim ndm nay aén ngwdi ta cho ring vi nit thin 1A ngwd; Tau nhu Quan thé Am, hoe ngydi Viet nhuy Cé Hién, Cé Mvdi, rat it nguwoi bit dé 1a tweng 44 tac theo Mién. Phia trong x3 Nha bang, thuge quan Tinh-Biéa, trén lwag chirng ngon ndicé hinh 44 gidng ngwoi dan ba ngdi, trén div d9i céi ca-om 14 cdi bau bing d&t nung ofa ngrdi Mién dyng nuéc uéng, ta gol hinh di ay 1a “Ba 431 om» va Gxt tén nti la ndi Ba doi om. Sw lich nui nay ciing cé vé hoang dudng va c6 nbiéu thuyét khéc nhau, c6 1é cS nhan do theo hinh da ty nhién ma dit ra mdt cau chuyén cb dau dudi, tinh tiét éo le nhy Hon Vong Phu cia ngwoi Viet. OG quan Tri-Tén, cé ngéi chia cia Ong Pa xay tren ngon di gin quan ly, goi la chia Ta Pa (Ta 1a 6ng). © tinh Kién-Phong, cé ngéi thap 44 goi 1A THAP MU'OT, dwge dang tén cho cénh déng bit ngit: DONG THAP MU‘OT. Day 12 mgt trong nhitng ngdi th4p bang di do nh& Vua Jaya~ varman VII xdy c&t kh’p Minh thd d® thé vi Than Balamén Lockecvera 1a vj Than chuyén trj binh t&t cho nh4n loai. Bén canh thép cé nhitog cin nha sin gd lop bing 44 méng, bing ngéi hay bang 14 thét néc d2 ngwol 6m nim duéng bjnh do mhin vién y té Hoang trigu coi séc. Nhitng ngéi thap dirgc xiy et doc theo cdc con dudng Ién trong nwréc, mA ngdi nim trong ving Dong Thdp, tinh ti dia ditm xudt phat, dirng vao hang th mudi. Théi gian trdi qua tan phd tit cd céng trinh kilo tric cla cS nhan, diy nha gd tiéu tan chi cdn mot tuong sir tit 44 vA mét linh phd (linga) cfing bing 44, didi be cé khdc chit Bac Phan (Sanskrit) ghi ten Thip thé 10, Trong nam 1932, nha khio cd Phép Parmentier di di vio Ding Thdp ti Chg Gao dén tinh Kiéa-Phong bang ghe va xuéng dé doc nhitng chi khic vio G4 vA phat gidc ra ngéi thip, Ngoai ra con mgt s$ chia & kh3p cic tinh x4y cit tir 300, 52 tApsan sirdja4oo nam nay nhuw chia PreyVeng, Svay Tén & Tri-Tén, chia Kirivong & Tinh-Bién, chia Khiéang & Ba-Xuyén viv... Vé nhitng di tich dia hinh cé6 Ao BA Om va Géng Tién duoc déng bao xiy dyng theo truyén thuyét cd vai di8m hoang dwong. Anh hudng nay cé tht cho ring do Idi ghi chép chuyén xwa cia nguwdi Cao Mién, Mét trong nhitng chuyén cé nhitu diém tring hop véi 2 ciu chuyéan Ao va Gitng cda ngwdi Viée géc Mién 18 «Sy tich ndi dan éng va nii dan ba» (hay 1a Tuc aan éng cuéi vo). Ching tdi trinh bay ca 3 chuyén dé quy vi nghiém xét. 1.— SU’ TICH NUI BAN ONG VA NUI BAN BA. (hay 18 Tyce dan éng cwsi vg) Cach day rat lfu, nwéc Cao-Mién cd mot vi N& Vuong néi nghi¢p cha cim quyéa thiéa ha, N& Virong xinh dep tuyét trin, khap ci nuwéc khéng cd ngwdi nao sinh kip. Nang tén Srey Actya, tée vi nim vira hai mtroi tudi. Lue 4y nudge Cao Mién rit hang manh. oal thé N& Vuong -vang day khip noi, Ding 1é Actya sung swong véi dja vj aminh Kim, nhung tr4i lai nang cé6 1 iu thic mic khé gidi- squyét duge dé dang. Ay 1a vin.d@ hon-nhan cia nang. Theo tuc 18, ngwdt con trai phdi di dam hdl va xin ceréicd géi, nén trade uy-lyc cha Nha Vua khéng ai dim ngd y clu hén. Mac diu Actya dep dén th€ nto dan ching chi tén thd nhw x ba Tién, 1 vj Thiéa thin ma théi. Actya cho dgi qud Iau khéng thay ngirdi nio dém hdi ban te ¥ quyft djoh tim mét ngudi ch3ng. Sau x thdl gian chon lya, mang “curdi» x chéng tral tré trong din gian va séng @m dém dén min doi. N& Hoang sanh durgyc nhitu con ndi nghigp cai tri nuéc. Hanh ddng at ngét cia Srey Actya tapsan sirdia 53thanh 1 tuc 1@ trong thoi ay. Phu nit phdi “cwéi» chong oh ngwdi dan éng 44 cdi vo ngay trudc. Sau khi N& Vuong Actya bing ha, dai da sé phu nt khong bing long git thi tuc Sy. Ho hOi mhau tai ban cdi vs at ci t ba lanh loi phét ding lén hé hao: «Vi tén kinh Direc Vua nén ching ta 44 vAng tuc 1¢ Ngati ban bé may moi nim nay. Bay giv Ni Vuong di ve trdi, chung ta xét rang viéc lam 4y khéng thudn theo dinh luat cia Héa Cong, nén phai tim cach hiy bé né6. Khéng cd gi nhuc nh cho phéi phy nit ching tala phai di «cwdi> dan Ong, va cung phung dém ngwéi lung lon va lam biéng. Ching ta nhat dink phan déi dén cing. Chi em cé bing long khéng ? Tat cd dan ba, con g4i cé mat déu gio tay hudng tng. Ba fy tiép: «Té: dwa ra 1 ké hoach: ching ta thach 45 bon dan éng thi tii véi chung ta bang cich dua nhau dip hai hon ndi trong mot dém. Ching ta goi nguédi cua phdi yéu, con ho goi hét ngwdi cha phai manh, bat dau ti mt tdi lin dén ite sao mai moc thi tinh 40, thua. Néu ching ta dap nti cao hon ho thi ke ti day bon dan éng phdi cdi hdi ching ta, trdi lai, néu ho dip nui cao hon ta thi ta phdi “cdi ho nbu ci, Ngoai ra ké nay cé chi em nao biét cich khéc xin ct¥ trinh bay dt ching ta lya chon. Khéng cé ngwdi ndo nghi ra muu gi hay hon, liga chip thuan chuée ay. Lap tic phdi yéu ci ngwoi dén thach bon dan éng, Phd manh khéng chju thua, bing long thi tai ngay budi chitu hém sau. Hai bén quy tyu ohan vién day 44 di, chd mit troi Ho thi bat diu dip ni, Moi nguedi hing hai génh d4t, khiéng dé, hi hye trong dém tdi khéng tring,sao, Dén nira dém, hai bén ¢& dp duge 2 ngon dbi. 54 tapsan eidjaBén phe dan ba cé nguoi nghi ra 1 chuéc ohigm miu, bi mat chit 1 cay tre that cao, tuét bd nhdnh 14, dem tring cdch d6 mOt khoing xa. Trén ngon tre, ngudi Zy treo 1: ngon dén, roi lang Ing tro ve génh dat nbw ci. Bon dan éng dang chim chi lam viéc bong th4y 4nh sing leo lt ding xa tudng ring sao Mai da moc bén gol nhau ve ng. Cho sing sém sé ra do nui minh véi nti cia phe dan ba, Phéi yéu thay minh dic ké, bing hdi lam viéc bang hai. Ga giy sdng, bon dan éng thie day thdy sao Mai moc niva. Ho I”y lam la khong hidu tai sao trong 1 dém ma vi tinh ti ay moc dén hai lin, bén chay ra xem. Khi thdy ngon nti ciia ho thap hon ngon nti cia phe dan ba va cay dén treo ling ling tréa ngon tre, ho méi bat ngita ra ty mang thim minh 14 dd ngu-ngéc va lam biéng. Phe dan ba gat diye déi phirong cé y d2 ely dén cho bon dan éng biét sy Kho dai cha minh vira cwdi vo mfii ho. Thua cugc, dan éng phai vang theo dé-nghj cla phai yéu bai bd tuc 1@ cho dan ba dén “curdin minh, Ti dé dén bay giv din éng Mién phai 41 hdi, cudi dan ba méi duge vo Hai ngon déi nhan tao Zy vin cdn & lang Anpinh, quan Prey Chor, tinh Kompong Cham. Ngon d8i cao tén « Phnom Srey» nghia 1a nti dam ba, ngon ddi thdp tén «Phnom Prok”™ nghia 1a ndi dan éng. z.— AO BA OM O' VINH-BINH. O Vinh.Binh cé mét thing cinh d4ng ké 14 Ao BA Om & xi Lwong-Hda, céch tinh ly nim cay sé. Trén quée 19 ve Sai ‘apaan sirdia 55gon dén ngi tu Sambour, 1€ vao con dwong cét bén phai do m$t cay sé lai quanh theo mét théng 13 khic khuyu bén phai thi dén ao Xung quanh bo ao cé nhiéu cd thu trong tir ngay dao dén ngay nay hon 200 nim rdi, Ao hinh vudng vitc, dign tich dd chirng mét cay sé vudng, Phia trdi cia ao ti ng tu Sambour di vio cé mét rimng cay diy dic, phia mgt c6 may ciy dau moc Iva thwa theo con dwdng dip quanh co. Cé 1é xwa kia dudng may 1a bd ao 6 nhan tréng ofy trén Sy ngiy nay dat 1b xudng loi ré cay ra ngoai tao thanh nhigu hinh ding ky lg. Nuéc ao trong xaah got m4t quanh nim. mia mwa nhey mia ning giita ao cé cd moc lwa thwa, sen tring digm lc dace vai déa hoa shu bie trauh thiy mac. Thinh thodng vai con le le, vit nwéc bay vut lén 101 dép xuSng 10i tung tang Canh hitu tinh nay da thu hot du khich hing ngiy dén viéng ciing nh ngwdi dia phirong vao tlm chit thu thdi cho tim h’n sau nhitng ngay mé@t nhoc vi cuéc muwu sinh, Sw tich Ao Ba Om cé ahigu ditm ly ky nhe bao ohiéu huy&n thoai cla ngwdi Viet géc Mién, bat nguén theo 2 thuyét khdéc nhau. Ngay nay khéng ai dim qua quyét thuyét nao ding va nhitng chi tiét mio sai. C6 ngudi cho ring gin b& ao cé moo thir rau thom MA OM nén goi la ao Ma Om néi trai ra thanh Ba Om! Lfp luan nay khéng miy gi vitng chac. Theo mét truyén thuyét thi khéng higu vao nim nao, thud dat nay con thu6c vé née Thiy Chan Lap, Nha Vua sai Hoang-ti PATU MA VONGS va Céng-chéa em rut cia Hoang-tr dén ‘Tra-Vinh (tén cf cia Vinh-Binh) coi séc dan chting. Hoang-tir ngy tai cung dign Prasat tic 14 Séc Thic ngay nay, cach ao Ba Om hai cay sé. Céng-chia ngu tai dinh c&t ngay chia ANG biy gid. Vi khong tim duoc ngwdi vira ¥ cdi lam vo nén Hodng- ti dinh két hén véi Céng-chia em rugt minh! Hoang-td thudng 4én dinh em 16 y kin, bj Céng-chiia cy tuyét. Céng-chita sai quan dao hao sau xung quanh dinh khong 36 taépean etrdiacho ng Oi anh cé y loan ludn xim nhip va dao mét cdi ao hinh vudng dé Céng-chtia tim. Céng-chtia cdm khéng cho ai duoc vao ao, ning giao cho bén cung né& thin tin canh gdc b&n phia. Boa cung ni nay ten Ba On, Ba Inh, Ba San va Ba Son. Ba On ding dau chi huy ba cung ni kia nén tén ao duge d, eo én ay, Lau ngay ngwdi ta néi trai ra thinh BA OM. Newdi Viet géc Mién & Vinh-Biah chtra tin han thuyét nay 1a dung, nh’u ngwdi cho ring sy tich duéi day cd phan xdc thye hon. Triéc bt 1a chit BA OM do danh te PRAH ANG, tie 18 chia Prah Ang doc sai ra thanh BA Om. Chita nay tho ng Troi, ngwdi Viet goi la Dire Ngoc Hoang Thuong Dé, ngwdi Mién goi 1a Indra, theo dao BaLaMén 14 vi Thin sdng tao ra Troi, Dat. Cau chuyén dao ao cing & vao thdi ky Hodng-t Patu ma Vongs dén Tra Vinh, lic 4y néc Chin Lap cé nhitu cuge ndi loan, mdi éng Hoang, méi vj Twoéng Iaoh chiém mot ving xeng bi, dé vong Vao nim 1779 nhim thoi Chia Nguyén, Tra- Vinh thugc dwéi quyén cai tri cha vi Tigu Virong déc tai nay. Ong bis budc dan ching phai ding gai dep néu ai bat tuan sé bi hinh phat n§ng n& Ngodi ra 6ng ra mot Iu4t méi con gai phai cwdi con trai phd bd tht cd cd tuc dam éng curdi vo tir xua dén giv. Linh nay lam phat y toan th? dan chting. Mét vi Tiéu tho trong ving vao trinh bay y kiém voi Hoang-tt ring: Phu ni khéng bing dan 6ng & chd khong th di phuong xa hoc hoi nhitng déu la, mdi, nhung vé sire lam viéc ciing dim dwong khong thua phdi manb, nay Ngai bat ching téi di cudi ho thi coi sao duoc, vic dung vo gi chéng xuwa nay do cha me dinh doat ding trai phai dén dang g4i xin cuwéi hédi dang hoang, xin Nghi xét lai. Hoang-tt khong bing long. Ngéi goi tat cd dan éng va dan ba hop lai thanh hai nhém mdi nhém dio mét ao, néu bén nam dao sin hon thi dan ba phdi cuéi dan dng, cdn bén nf dio sau hon thi dan 6ng cwéi dan ba nhw truéc. Hai nhém lam te giao két truéc mat Hoang-tiy dang hoang va bat dau vio lic mit troi Ya, hea dén khi sao Mai moc thi dinh hon thua. Bén tépsan sirdja 57phéi n& sy minh sire yéu sé thua bon dan 6ng mdi Ip ké tha mot cdi long dén bay lo litng trén cao d& phdi nam thiy twong 1a sao Mai di moc ma nghi viée sém. Qua nhién, nhém dan 6ng trang ké goi nhau nghi viéc nim chd sang, va cS nhito ao can hon ao dan ba. Tyc 1é xwra do d6 cén bio t8n, phdi nam phai cdi hdi phdi ni. Ngay nay, 29 dan dng khéng cén nita vi ldng ao qua can da bi dat phi bang ma‘, di tich sét lai 1a nhitng mé dat tai chia Ld gach (TOP THMO) céch ao BA Om mét cay sé. Ciing theo thuyét nay cé ngrdi lai ké bang nhigu chi tite khée dai khdi nhe sau: «Negay xwa cé mét 6ng Hoang Mién, thud ay con goi 1a Thay Chia Lap, dén trian nh§m & Vioh-Bibh, Vi owéc song & gin bitn khéng duge ngot, dng Hodng truyén dan chting dao ao, Gip lic déng bao chia lam 2 phe nam va ni tranh gianh quyén loi. Dan b& muén duoc dan 6ng di cdi héi, chigu caudng; trdi lai dan 6ng bat dan ba di cuéi minh va ton trong ngwdi chdag ding mic. Hai bén thua kiéa ngiy nay qua ngay khdc, quan trén khong biét xi sao cho xuéi. Ong Hoang bén ra linh hai phe nam, nit dao hai c4i ao. Bén nio xong trudge thi dirgc hong tk cd quyén minh ddi hdi. Ben phy ni chon dia dim gin chia Wat Ong ngay nay, do Ba Om chi huy, bén dan éng chon gin chia BaSe, cing nd lye dao xéi. Cé ngwvi néi ring phe phu né& vita lam vira t6 chire mia nhay ca hat 48 dan éng bd viés !én rinh coi. Cé ngwdi néi ring BA Om fap ké tam mét cay dén cOt trén cy sto that cao gia lam ng6i sao Mai danh lira phe dan éng vi trong Idi giao hen 1am viéc dém khi sao Mai moc thi nghi, Bon dan dng thty ngon dén twéong [im ngéi sao, voi di nghi som trong lic phe dan ba vin tiép tyc lam. 58 thpsan sirdjaVi thé phe phy n& thdng cugc, ao lam xong trrée va thr tai én ngay may, [dy tén vi chi huy 12 Ba Om, ao dan 6ng thi can din dén mit hin d&u vét» 3-— GIENG TIEN O° BA-XUYEN. Viing Thom 14 mét x4 nhé cia tinh Ba-Xuyén. Ta nga ba An-Trach vao 46 hon mt ngan thiréc, gifta c4nh ddng cé mot c4i ao lén, xung quanh cé be cao tréng cay cd thy, Ao khéng siu lim, vao mia mura chi hon 2 thuéc réi née 1a cing DS a “Giéng Titan Ong» D6i dién v6i «Giéng Tien Ong» bén tdi huong 19 ching nam trim thuéc, c6 1 cdi ao nhé hon nhung sau hon goi [a “Giéng Tién Ba». Mudn vio déa ao, phai ré qua céng “chia bén mt», quanh bén héng trai. Tong truyén ng’y xtra tai Viing Thom khong cé nude ngot, dan ching nghéo nan co cye vi dat khéng sanh sdi nay nd gi dirge. Moi ngudi ngay dém van véi Phat, Trdi xin ctu gitp cho mot mach nuéc trong lanh, Lodi cau khan thu tai Ngoc Hoang, Ngai dang nghi cich giip dé thi vj Tién Nam Tao vao chau trinh ring Tién Ong chin - trau va Tién Ba gist Iya hiém khich voi nhau, Tién Ong cho rang Tién Ba giit lua lam 6-ué née sudi trau udng. Tién Ba bio Tién Ong lda trau xudag sudi lam ban niréc git Iya. Ngoc Hoang nghe xong truyén ring: — Dd biét ai phai, al quay, truyén cho Tien Ong va Tien Ba n@i trong dém rim phai dao mOi ngwdi x cii giéng nude ngot & Viing Thom, Bén nao dao giéng siu va cé nhitu awée ngot thi thang kién, Ving tring vira 16 dang thi hai toan Tien Ong va Tién Ba cét may ha phim, lang Wng chon dja di8m vA khdi céng. tApsan sirdja 59Trdi lin ln khuya, cdc Tién Ong lo ngai khong hitu gitng cia Tién Ba cé lon va sau hon gitng cia minh khéng ? Vi Tién chi huy sai mét 6ng sang do thém. Bén nay, cic Tién Ba do todt m6 héi phai céi xiém y cho 4 nyc va do vuréng viu, v6 tink hitn cho éng “Tién di diéu tra mét hoat cinh nén tho khitn dng ta trdo m3t nhin quén ci phan st. Céc vi Tién Ong ch mai khéng thy ban trd v8, so e cb diéu gi bat trac vOi phdi mOt dng khdc di tim. Thé 1a mat thém mét éng. Lin lugt éng nao di tim ban ciing quén trd v8 bdo cio, ‘béo hai céng vigc dio giéng khéng di dén dau, Thi gid trdi qua, ga eo éc gay vang trong xém, cdc vi Tién khong th? & trin gian, phai thu xép tro vé thwong gidl; Su thua, diryc 43 15 rang: Giéng Tién Ong 16n hon nhung can va it nwéc, giéng Tién Ba nhd ma sau. Dong bao x4 Viing Thom nhd hai giéng trong trit hoa mau tuoi tét tir ngay dy dén bay giv. Ho cing tin tréng minh ligt vao thuyét & hiém gip lanh, an ngay & that thi Phat Troi sé gitp dd luén ludn. w Nhe lai ctu chuyga nay, ngwdi Vist géc Mién bio ring ng ba xia kia néi lal ché khéng cin ct vao sich vd nao ci. Loi thin thinh héa mét sy kién khong biét nguyén g&c 1a vite thuong 1¢ cha ngudi Vide géc Mién cing nh ngwdi Viet. Néu dem luin digu khoa-hoc m4 xét thi ré rang 1a v6 ly & tirng digm mot. Tuy nhién 46 1a mét khia canh cia phong tuc va tap qudn cia ho ma khi tim hitu ho, ta khéng th® bd qua. Sy tich Ao BA Om thi phan xic thyc hon nhigu, chi cb hal, ba ditm truyén tung kh4c nhau cé th lam ban doc thiac mic. Thuyét ndo ding, thuyét mao sal? Kbéng ai dém qua quy€t ci. 60 tapsan s&dja3.— THANG CANH. Du khéch dén ving ngwdi Viet géc Mién cd thé viéng thim nhitng di tich k& trém va mét vai noi cé ténh cach riéng biét cia ho vi dai da sé thing cinh & dia phirong déu do ngirdi Viet tao nén hoge Vigt hoa di rat ohitu, Mét dja ditm dic biét nhZt cia dia phuong 1a nhitng ngdi chia dd s$ trong x4, trong Zp, noi cé nhitu cay .o, bong mat bao quanh m6: Idi kién-tréc cS kinh, dic biét cia mot sic din, Hon néa ciing tai chia, du khdch cS th® tim hidu nhigu ditu cin big vé ngudi Viet géc Mién vi day 14 noi tu hop duy nh&t eta ho trong tét ci ngiy 1 hing nim. Duéi day 1a nhitng noi cé th® goi 1a thang cinh dac biét cia ngwdi Viet gée Mién, hoc 1a dja digm ma mot du khach khéng nén bd qua khi da dén nhitng noi cé ho cir ngu: — Tinh BA-XUYEN, vén [A ving dit bing voi ddng rugng bao la song sau née chay, khong cé nhitng thaag cinh hing vi. Tuy nhién, bai bien «Mod-6» vol bai ch. trang tich, con song “Vam Tan? voi nhitng dot séng thic loan. «Ca lao Quéc-gia» voi vedn toc sum sué cing cé th? goi la nhitng thang cdnh dja phirong. Gin tinh ly, cé lang Tai Sum, ngudi trong x4 con goi 14 «Xodi cd ni» & ven quée 16 sb 4, dong di Bac-Litu 14 noi quy tu mét sd déng ngwdi Vier gSc Mién va Vigt gSc Hoa. Vao khodng n&m 1900, lang nay con nhigu géc xoai cd thy, trai rat nhitu. Ngwdi trong tinh phan déng thong ding cdi na, tire 18 cdi gid xdéch tay trdn, dwong d4t bing tre gia, trén cé nap day, son dau trong cho mira khéi dt, vé bong mau don dai d6a xanh dd, Ho vio x6m mua xoai dyng diy nd dem vé nén gol 18 XOAI CA NA. Con danh ti TAI SUM do titng Mién XOAI tapean ewdja 61CHRUM ni trai ra, lang Tai Sum cdn c6 r&t nhitu dua héu rugt ving mdi ting ngot va thanh. Canh dep dang ké trong tinh 1a nhitng ngoi chia cia ngwoi Viet géc Mien xay cit hang trim nim trude nhu chia Khiéang & tai tinh ly, chia Bassac Wat Luéng & xa My-Xuyén, chia Chrui tim Kandal & x4 Dai-Tam ViWere Chia nao cing cé vé cd kinh, hing vi, thanh tinh gidta mét khu dt rong c6 nhitu cd thy, ao sen O xi Viing Thom cé Giéng Tién Ong va Guéng Tien Ba. — Tai VINH-BINH cé: — Ao Ba Om @ trirée chia Wat Ong xi Lirong-Hoda, quan Chau-thanh cach tinh ly n’m cay sd. — Chia Ong Met & gin cho Pha-Vinh. — Chia Sambour & Cau-Ké. — Cita bitn Ba-Déng. — Tai KIEN-GIANG cé: — Noi D4 dyng, noi Thach Sanh chém Ching tai Ha-Tién, — Twong 2 ba Céng-chtia Mién & chia Hang, hon Trem. — Hon Dé ndi & quin Kién- Binh. — Tai CHAU-DOC <6: — Miéu Ba Chia Xir & dwéi chan nti Sam cdch tinh ly 5 cay sd. — Ndi va Twgng BA Doi Om & x4 Nha Ban thude quan Tinh-Bién. — Chia Ta Pa 6‘Tri-Tén, céch cho Idi 1.000 thiée, — Bén ghe mua adi & cdch cho Tri-Tén 161 1.000 thuée. — Nai Co Td. Dai C6 Td & x4 Cé Td cdch quan ly 181 16 cay sé. 62 tapsan sirdia—Cée ngéi chia Preyveng, SvayTén & tai quan ly. — Tai BAC-LIEU 6: — Be bit thude x4 Lai-Hda va & quaén Vioh-Chau. we Day |a ohitng dia danh tén Mién duge ngwdi Viet dat lal hofc goi trai theo tiéng Mién theo tai ligu cia éng Truong vinh-Ky. TEN cAC VAM (CU'A SONG) va PHY LUU Can Git Dong tranh Léi rap Ctra Tita Cha Dai Cita Balai Cita CB chién Ctra Barai Cita Cai Cat Cia Thay Cdn Cia My thanh Ctra Tran gi Ganh Hao Gia-Dinh - Pim prék con kanco _ Pim prék tracuk krin = Pam prék créy phkim -— Pam prék téc - Pam prék komponthom _— P&m prék Kompon Snay Vinh-Long _- Pam prék alon Kon — P%m prék baray — Pim préks khsic — Pam prék barat Chau-Dée — Pdém cin Krau _ Pém mosén Ha-Tién — P&m prék prahut tapsan sirdja 63BS dé Rach géc Ctra Lon Cita Bai vop Cita Rach gid Ctra Mutng Dao Cita Bé Cita Rach Sdi Ctra Rach déng Cia Dai kim dy Ctra ca ba Cia Tan Duong Séng Ddng Nai Séng La budén Song Bé Séng La Nga Séng Rach Cat Song An Hoa Rach Choai Séng Dong Mén Rach Ba Ky Rach Nuwéec lén Nga ba Nha Be Ngai Thuy Vot Nga bay Séng M6 Xoai 64 tapean sidja Pim prék Kompon pothler Pim prék Kol Pam prék thvar thom Bam prék Kompon rap Pam prék Kramiion so Pam prék cumnik Pam prék Kompon Kdar Pim prék Kriios | Pam prék bas Pim prék téc Pam prék bec Pam prék snav SONG, RACH Tonlé prék smauctk Tonlé prék Kompon cre (hay la «1én>) Tonlé prék Kompontun : Tonlé prék Kompon phtu Tonlé prék Kompon khsic sa Tonlé prék Kompon tatav Tonlé Kompon Khman Tonlé Kompon cho khmaw Tonlé prék Kompon koki Tonlé prék Kompon turk san Tonlé prék bei phtdéh khbon Tonlé Kompul Mas lun Tonlé prampil muk Tonlé Svay KompraSong Bén Nghé Rach Ba Nghé Rach Dam Gd Vap Rach Ong lon Rach Cat Séng Bén Litc Séng Dé: Ma Rach 14 Rach Gd Céng Rach Gidsg bau Kinh Tra Co Séng treréc Song Viing gi Song Bat déng Séng Bat chién ‘Vam gia Vam trau tring Vam Can 16 Vam Cai 14 Kinh Ba béo Rach Chanh Rach gam Rech Xodi mtit Rach Tra hon Rach Cadi thia Kinh Viing gi Saigon Tonlé ban kon kr bei Prék Kompon le Préks Kompon Kakoh klei Prek Kompon Khmum thom Prek Kompon Krék Prék Tonlé roluk Prék Tonlé tul samnap Srok prék Kompon Siok Srok prek Kompon kakéh Phn6 khiok Prék cumnik thké Tonlé oknha mun (r) Tonlé oknha Kou Tonlé can Samrot Tonlé vay kon Pam prék Smé Pam prék Krabei khliec Prék cau poria ros Prék cau pona cak Cumnik prék cak Prék Kréc Prék khla trim Prék Svay la huot Prék Oknha han Prék lau tie Cumnik Kompon K6é (1) Oknha: toe quan trong Triu vua Cao-Mién, tépsan sirdja 65:Vinh~Long Séng Long H3 — Tonlé prék oknha decd Song Vam tuan — Tonlé pam Kompon koy Song Ham luéng _ Tonlé prék kompon luén Séng Séc sii ha _ Tonlé prék roha Séng My long _ Prék mi-lén Song Céi mudi — — Prék ambil Song cin thay — Banlé ansay Séng cdi dau throng — Prék chotal khpds Song C4i Mon lén _ Prék mon thom Séng Mé cay _ Prék tramik Sng Ba tri ét _ Prék bati camka motes Séng Ba tri cd — Prék bati phsar trei Séng Ba tri ném = Prék bati bardi Song Man thit _ Prék ta tran Song Ké ddi ‘ — Prék pona ku Séng Bake - Prék nak Yay Ke Séng Ving Liém - Prék Kompon oknha lin Song Lang thé _ Tonlé kanlen st Séng Tra vinh _ Tonlé Prak Trapan An-Giang — Chau-Diée Song Nha min — Prék oknha man Song Sa déc - Tonlé phsar dek Song Nude Xoiy _ Prék tuk vil Séng Long Phung Giang _- Prék Olar Song Dat sét - Séng cdi tau throng — Vam éng Ching _ Vam Nao Pim prék dei kraham Pam prék Sampou lo Pim prék caufa — Pam prék nav 66 thpsan sicdja“Séng Chau Doc _ Tonlé mét cruk Kinh Vioh Té — Cumnik prek ten Bargch (kink Rach Gia) _ Cumnik prék kramuén so Ww CU LAO (ngoai bién va trén séng) Ha-Tién Phi Quéc — Koh sral Dinh-Twong (Vinh-Long) Ca lao qua _- Koh Ka @k (Kok: ct lao Ka ék: con qua) Ca lao Tra tude —_ Koh Ta lok “Ca lao Rong — Koh Nak (Nak: con réng) An-Giang — Chau-Dée Ci lao Tan Phung —_ Koh au lo Ci lao Nga _— Koh phna Ca lao Giéng _ Koh rusei prey Ca lao Trau — Koh Krabei Cu lao Ting Son _- Koh Krél Ca lao May - Koh romas Ca lao Nai — Koh pris Ca lao Tan Din _- Koh tin Ca lao Heo — Koh Cruk “Cai lao Dao lita - Koh phlon Cu lao Tang da — = Koh chit “Ci lao Cha va - Koh eva Ca lao Ning gi — . Koh snén kd Cu lao Bi _ Koh lopou thpsan sirdja 67Cu fao Glung - Ct lao Mac cin dng _ Cu lao Ring _ Cu lao cing céc lon - Ca lao cong céc nho - Cu lao tron _- Ca lao Giai - Bai Ba Lia _ Gia-Binh Ca lao Cén nén - Bién-Hoa Cu lao Phd - Ca lao Tan chanh _- Ca lao Cai Tat _ Bach ‘Thach Son - Hon DA lira - Dio cang (LO gém) _— Nai Ba Vai - Nai M6 xoai a Nai Mai _ Nui Ba Ria _ Ndi Thiy Van _— Nui Ganh Rai _ Nui Ba kéc — An-Giang Nui Sap —_— G68 tApsan sirdja Koh tun Koh préh stun Koh nak Koh ka ét thor Koh ka ét tudt Koh kbal khla Koh pak kantel Koh thlon Koh Tralac Koh somtan Koh Krec Koh Kanun Phnom sathma rol’ Phnom thma phlon Phnom dan dav Phnom dén ci Phnom Svay Kompra Phnom rolien Phnom char Phnom mur barat Phnom dan anrék Phnom sek Phnom thomNei Ba The Nai Ta chiéy Nai Ta Nghinh Nii Ho- Dat Nii ca 4m Néi Nam Se Nai Tegng Son Khé l4p son Chit son Ta béc son Ba xdi son At gium son Nam vi son Dai t8 son Chon Gium son Théng Dang son Dai Ba De son Tiku Ba Dé son Nai Ba dinh {Chon Ba den) L&p vo Ba ét Can Tho Séc Tring Ba thic Bia thio Can Giuge _ Phnom ta thner _ Phnom crak - Phnom ta sé - Phnom dei — Phnom dun - Phnom tras _- Phnom krin cai _ Phnom crak con kan - Phnom chuk _ Phnom con kanlan _- Phnom popal - Phnom ak yom = Phnom pi _ Phnom khté _ Phnom con kan com — Phnom prén thom - Phnom cron romié} thom — Phnom cron romiél tudt Gia-Dinh THI — Phnom chon ba den TRAN — _ Srék tak por _ Srék tuk lo 6t - Srék prék rusei - Pam prék srok khiin _ Pam prék basak _ Pim prék tum sup _ Srék Kantuot tapsan sird’a 69Cin Desc Cin Chéng Mic bac Ba thuc Bai xau Can thay Cin 18 Cin Git Nha Man Héc Mén Gd Vip Chg quan Cay Mai Chg 16n Cai Mon Cai nhum Cai be Cai ci Cai trau Ci Ving Céi daw Céi Vin Cai 28 Cai nhat Cai huon Tay ninh Tring Bang Béa Lec Tra Vinh Ca Mau 70 tépsan sirdja Srék prék andok Sr6k kancon Srok mé pin (mat biky Nak t& basik Srék bay chau Srék banlie ansay Srdk canldh Srék phnar kanco Srék oknha man Srék Kompon kakoh Srék Kompon kakdh kleé (hay 18 Komp%p)- Phsar téc Wat prei ankor Srék phsar thom Srék Ok mon Srok Kompon tra on Std pond tun Srék prék thbal Srék prék miu Srdk Kompon ten Srék cho tal Srék ta von Srék traciek kran Srék krabei khliec- Srék po thier Srdk rdn damrey Srék Oknha Pin Srék roluk Srék prah trapin: Srék tek khmawTra On Srék pam slap trion Long Xuyén Srék barac Bac trang Srék ca phlon Ba xuyén Srék Basak Rach Gid Srék Kraméon so Sai gon Prei nokor Bén Nghé Ban né (hay 14 Kompon Kén Krabei) Bitn Hda Kompon sraka trei Ving Ga Kompon ké My Tho Mésa Sa déc Phsar dek Chiu Doc Mot cruk Ha Tién Pam Long Hd Lon hor Bén Tre Prék rursei Viing Liém Mé lim O Men Oo Me Binh Thiy Kompul mas Cai Ring Karin Kéo chiét Prét cék Arn HANG BONG COBOVINA BACH TUYET SAN XUAT BONG, BANG, GAC 148/1 Neuy’n Minh Chidw eR RRR ERR re Téin Son Nhiet i tépsan sirdja 71