T.C.

MLL ETM BAKANLII

METAL TEKNOLOJS ALANI

LETKENLERN BALANMASI
522EE0282

Ankara, 2011
 Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve
retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.
 NDEKLER

AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii

GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3
1. TEKL DZ EK YAPMAK................................................................................................. 3
1.1. letkenlerin Birbiri ile Ek Yaplmas ............................................................................. 3
1.1.1 letkenlerin birbiri ile ek yaplmasnda kullanlan aletler ....................................... 3
1.1.2 letkenlerin Kesilmesi ............................................................................................. 9
1.1.3. letkenlerin Soyulmas ......................................................................................... 10
1.1.4. letkenlerin Bklmesi......................................................................................... 10
1.2. letkenlerin Eklenme Metotlar ................................................................................... 10
1.2.1. Tekli Dz Ek ........................................................................................................ 11
1.2.2. Ek Yerinin Yaltlmas ......................................................................................... 15
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 17
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 20
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 21
2. FTL DZ EK YAPMAK .............................................................................................. 21
2.1. iftli Dz Ek ............................................................................................................... 21
2.1.1. Tek Telli letkenlerin iftli Dz Ek Yaplmas ................................................... 22
2.1.2. ok Telli iletkenlerin iftli Dz Ek Yaplmas ................................................... 24
2.2. T- Ek ........................................................................................................................... 26
2.3. Ek Yerinin Yaltlmas ................................................................................................ 29
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 33
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 37
RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 38
3. KLEMENS LE BALANTI YAPMAK .......................................................................... 38
3.1. letkenlerin Lks ve Sral Klemenslere Balanmas .................................................. 39
3.2. Rayl Klemensler ........................................................................................................ 41
3.3. letkenlerin Vidal Klemense Eklenmesi .................................................................... 42
3.4. letkenlerin apkal klemense eklenmesi ..................................................................... 42
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 43
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 45
RENME FAALYET-4 ................................................................................................... 46
4. LETKENLERN TERMNALE BALANTISINI YAPMAK ........................................ 46
4.1. Terminaller .................................................................................................................. 46
4.2. letkenlerin Terminallere Balanmas ......................................................................... 46
4.2.1. Kablo Ykskleri, Yaplar ve Kullanldklar Yerler ......................................... 47
4.2.2. Kablo Pabular, Yaplar ve Kullanldklar Yerler ............................................ 48
4.2.3. Pabu/Yksk Takarken Dikkat Edilecek Noktalar ............................................ 50
4.2.4. Kablo Skma Pensleri .......................................................................................... 50
4.2.5. Jak ve Soketler ..................................................................................................... 51
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 52
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 54
RENME FAALYET-5 ................................................................................................... 55
5. TOPRAKLI F VE PRZ KABLO BALANTISI YAPMAK........................................ 55
5.1. Topraklamann nemi ................................................................................................ 55
5.2. Topraklama eitleri ................................................................................................... 56
i
 5.3. Topraklama Elemanlar ............................................................................................... 57
5.5. Sfrlama ...................................................................................................................... 59
5.6. Toprakl Fi ve Priz Kablo Balants ......................................................................... 59
5.6.2. Fi ........................................................................................................................ 60
5.6.3. Priz (Seyyar-oklu) ............................................................................................. 62
5.6.4. Uzatma Fi, Priz Yapm...................................................................................... 63
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 65
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 67
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 68
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 70
KAYNAKA ......................................................................................................................... 72

ii
 AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD 522EE0282
ALAN Metal Teknolojisi
DAL/MESLEK TM MESLEKLER/DALLAR N ORTAK
MODLN ADI LETKENLERN BALANMASI
Genel iletken ve yaltkanlarn, kablolarn balantya
MODLN TANIMI hazrlanmas ve balanmas kazandrld bir renme
materyalidir.
SRE 40/24
N KOUL Bu modln n koulu yoktur.
YETERLK letkenleri Eklemek ve Balamak
Genel Ama
renci, gerekli ortam salandnda uygun
balama takmlarn kullanarak iletkenlerin birbirleriyle,
terminal, toprakl fi ve prizlere tesisat ynetmeliine
uygun olarak balantsn yapabileceksiniz.
Amalar
1. eitli iletkenleri tekli dz ek yapabileceksiniz.
MODLN AMACI
2. eitli iletkenleri iftli dz ek yapabileceksiniz.
3. eitli iletkenleri birbiri ile klemens eki
yapabileceksiniz.
4. Iletkenlerin terminale balantsn
yapabileceksiniz.
5. Toprakl fi ve prizlere kablo balantsn
yapabileceksiniz.
Ortam: Metal atlyesi, elektrik atlyesi, snf, iletme,
ETM RETM
ktphane, bilgi teknolojileri, ev vb.
ORTAMLARI VE
Donanm: Elektrik ara ve gereleri, motorlar, tepegz,
DONANIMLARI
projeksiyon, bilgisayar ve donanmlar vb. salanmaldr.
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra
verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac (oktan
LME VE
semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma,
DEERLENDRME
eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile
kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi
deerlendirecektir.

iii
iv
 GR
GR
Sevgili renci,

Metal teknolojisinde, retimde kapasiteyi artrmak ve daha fazla g harcamadan seri

retim yapmak iin makineler srekli gelitirilmektedir. Gelitirilen makineler ou elektrik
enerjisi ile almaktadr.

Makinelerde oluan arzalarn hzl bir ekilde giderilmesi, ilerin aksamamasn ve

retimin devam etmesini salamaktadr. Makinelerde bulunan iletkende oluacak kopmalar,
terminal arzalarn bire bir gidermek metal teknolojisi alannda mezunlardan istenen bir
zelliktir.

alacanz fabrikalarda makinelerin altrlmas iin iletken balantlarna ve

makinelerin yerlerin deitirilmesi aamasnda uzatmalara srekli ihtiya hissedilmektedir.
Bu yer deitirme esnasndaki balantlar skebilir, takabilir ve uzatlmas istenen kablolara
ek yaparak uzatmalar gerekletirilebilirsiniz.

letkenlerin Balanmas Modl iinde bulunan renme faaliyetleri ile iletkenlere ek

yapmay, iletkenleri uzatmay, terminallere balanmay renirken toprakl fi ve prizlere
kablo balantsnn nasl yapldn greceksiniz.

Bu modldeki amaca uygun olarak yeterlilik kazanan sizler rahatlkla makineler iin
uzatma kablosu ve prizleri yapabilir, bunlarn balantlarn gerekletirebilirsiniz.

Sevgili renciler,

altnz fabrika ve alanda iletken kopmalarn veya ihtiya duyulan uzatma

prizlerini elektrikiye ihtiya duymadan yapmanz, kendi iinizle ilgili arzay gidermeniz
sizin iin nemli bir kazantr. Fakat u uyary hi unutmamalsnz: Enerji altnda
kesinlikle alma yapmaynz

1
2
 RENME FAALYET1
RENME FAALYET-1
AMA
eitli iletkenleri tekli dz ek yapabileceksiniz.

ARATIRMA
letken eitlerini aratrnz.
Metal teknolojisindeki makinelerde kullanlan iletken eitlerini aratrnz.
Tek damarl ve ok damarl iletkenlerin farkllklarn aratrnz.
Aratrma konularn elektrikilerde, okulda, niversitede, ilgili iletmelerde
teknoloji ve bilgi retim merkezlerinde, internette vb. aratrnz. Topladnz
bilgileri rapor hline getiriniz.
Hazrladnz raporu snf ortamnda sununuz.

1. TEKL DZ EK YAPMAK
1.1. letkenlerin Birbiri ile Ek Yaplmas
Enerji hatlar zerinden baka bir hatta elektrik almak veya iletkenin yetimedii
durumlarda ilave yapmak iin iletkenler birbirleri ile ek yaplr.

letkenleri birbirine eklenmeden nce iletkenleri hazrlamak gerekir. Bunun iin

iletkenlerin kesilmesi, yaltkann soyulmas ve telin bklmesi gibi eitli ilem
basamaklarndan oluan teknikler uygulanr. Bu teknikleri kullanrken pense, yan keski,
maket ba, kablo soyma pensesi vb. aletleri kullanrz.

1.1.1 letkenlerin birbiri ile ek yaplmasnda kullanlan aletler

letkenlerin eklenmesi, soyulmas ve bklmesi iin aadaki el aletleri ve

malzemeler kullanlr:

1.1.1.1.Pense:

letkenleri, kk paralar tutmaya, ekmeye, sktrmaya ve bkerek ekil vermeye

yarayan bir alet olan pensenin sap ksmlar izole edilmitir. Elektrikilerin kulland
penseler daha kuvvetli olup metal ksma yakn olan blgeye elin temas etmemesi iin
kaymay nleyici kntlar yaplmtr. Elektronikilerin kullandklar daha kk yapda ve
bazlar, kolay almas iin yayldr. Sap ksmnda knt yoktur. Bazlarnda ise az ve sap
ksmna ilaveler yaplarak iletken ve sac kesme gibi iler iin de kullanlabilmektedir.

3
 Resim 1.1: Pense
Ayrca ayarl pense, papaan pense, dz ve eri segman penseleri ile kerpeten de
deiik amalar iin imal edilmi olmakla beraber pense gurubunda saylan aletlerdir. Ancak
bu aletleri kullanrken elinizi veya parmaklarnz kstrmamak iin dikkatli olmanz
gerekmektedir.

1.1.1.2.Yan keski:

letkenleri kesmek amacyla kullanlan bu aletin de elektrikiler ve elektronikilerin

kullanabilecei ekilde yaplm olanlar vardr. Bunun yannda daha kaln kablolar
kesmek iin kablo makaslar kullanlabilir.

Resim 1.2: Yan keski

1.1.1.3.Kargaburun:

Penseye gre az ksmnn daha ince ve uzun olmas nedeni ile pensenin
samayaca yerlerdeki paralarn tutulmas ve daha kk ldeki bkme, kvrma ve
ekillendirme ilerinde kullanlr. Dz ve eri azl eitleri vardr.

Resim 1.3: Kargaburun

4
1.1.1.4.Kablo Soyma Pensi:
Bu alet ile 6 mmye kadar olan iletkenlerin izole dediimiz kabuk ksmlarn iindeki
iletken ksma zarar vermeden soyabiliriz. Gerekli ayar yaptktan sonra iletkenin ucunu
sktmzda sadece iletkenin stndeki yaltkan ksm kesilir. Pensi amadan ektiimizde
kesilen ksm karlarak kablonun ucu alm olur. Kablo syrma pensi, kablo ucu ve
kablo pabucu skma pensi farkl amalar iin imal edilmilerdir. Ayrca daha kaln kablolar
soyma amac ile yaplm kablo d klf soyma ba da vardr.

Resim 1.4: Kablo syrma pensi

5
 Resim 1.5: Kablo kesme, ekillendirme ve soyma ekipmanlar

1.1.1.5.Kablo syrma pensi:

letkenlerin yaltkanlarn syrmada kullanlan zel penslerdir

Resim1.6: Kablo syrma pensi

6
1.1.1.6.Kerpeten:

rgl, bkl ve plak tel kablolarnn kesilmesinde kullanlr.

Resim 1.7: Kerpeten

1.1.1.7.Bak ve ak:

eitli kesme ilemleri iin kullanabilir. Ular, alma dnda kapal durumda
tanmaldr. Dik olarak yklenmemelidir. Aniden kapanmas parmaklarnza zarar verebilir.
Ayrca amacnn dnda tornavida olarak kullanlmasnda eitli tehlikeler olabilir. Kesiciler
kaln kablo klflarnn (izoleli ksmlarn) soyulmasnda kullanlr.

Resim 1.8: Kablo kesici ak ve baklar

1.1.1.8.Maket Ba:

akya gre daha keskin olan bu aletin u ksm kreldii zaman krlarak her zaman
keskin hlde bulundurulabilir. Baklarn deitirilebilme zelliinden dolay bileme
problemi yoktur.

7
 Resim 1.9: Maket ba
1.1.1.9.Demir Testere:

Ayn anda tabakalar hlinde tala kaldrarak kesme ilemi yapan aletlerdir. PVC
borular kaln kesitli bakr kablolar, metal ve plastik maddeler ile aatan yaplm
malzemelerin kesilmesi ilemlerinde kullanlr.

Resim 1.10: Testere

1.1.1.10.Lehim Teli ve Havya:

Elektronik devrelerde bir sistemi oluturmak iin elemanlar ve tellerini birbirine

tutturmak amacyla belirli scaklklarda eriyebilen tellere lehim denir. Lehim sayesinde
elektrik akm devrelerin ierisinde, devre elemanlarn altracak ekilde dolaabilecektir.
Lehimlemede kullanlan nemli elemanlardan birisi de havyadr. Elektrik ve elektronik
devrelerde devre elemanlarn birbirine lehimlemeyebilmek iin yksek ve hzl bir s
kaynana ihtiya vardr. Bu ihtiyac karlamak zere bu alanda elektrikle alan
havyalar kullanlmtr. Havyalar 200 ile 500 derece arasnda s yayabilecek ekilde
retilebilirler. Havyalarn gleri 5 ile 300 watt arasnda deiebilmektedir.

8
 Resim 1.11: Havya ve lehim teli eitleri
1.1.2 letkenlerin Kesilmesi

letkenleri birletirirken birletirilecek ksmn dzgn kesilmi ve temiz olmas

gerekmektedir. Piyasada iletkenler genellikle 100 metrelik toplar hlinde satlr.
Dolaysyla iletkenlerin kullanlacak yerin llerinde kesilerek hazrlanmas gerekir.
letkenlerin kesilmesinde pense, yan keski ve demir testere kullanlr. Kesmede kullanlan
aletlerden pense ince, rgl, bkl iletken ve kablolarn kesilmesinde; yan keski ince,
rgl, bkl iletken ve kablolarn kesilmesinde; demir testeresi kaln kesitli iletken ve
kablolarn kesilmesinde kullanlr.

Resim.1.12: letkenlerin kesilmesi

9
1.1.3. letkenlerin Soyulmas

Elektrik tesisatlarnda kullanlan iletkenlerin zeri yaltkan kapldr. letkenler

eklenecei veya bir yere balanaca zaman zerlerindeki yaltkann soyulmas gerekir.
letken zerindeki yaltkann (emaye veya plastik vb. kapl rtnn) karlmasna iletkenin
soyulmas denir. letken zerindeki oksit tabakasnn giderilmesine ise iletkenin
temizlenmesi denir. Yaltkann karlmas srasnda, iletkenin zedelenmemesine ve
gereinden fazla soyulmamasna dikkat edilmelidir. letkenlerin soyulmasnda yan keski,
kablo soyma pensi ve ak kullanlmaktadr.

Soyma ilemi yaplrken yan keski aznn u ksm kullanlmaldr. Soyma ilemi
srasnda u noktas, yaltkan ksm iyice kavrar ve iletkene zarar vermeyecek ekilde hafife
bastrlarak yaltkan evresinde dairesel hareketle soyma ilemi gerekletirilir.

Resim 1.13: letkenlerin soyulmas Yan keski ve maket ba ile soyulmas

1.1.4. letkenlerin Bklmesi

letkenlerin cihaz, pano montajnda u ksmlarnn soyulduktan sonra kullanm

yerlerine balanmasnda bklmeleri gerekebilir. Bkme ilemlerinde genellikle ince
iletkenler iin kargaburnu, kaln iletkenler iin pense kullanlr. Bklecek iletken, bkm
noktasndan (iletken zerindeki yaltkann zedelenmemesine dikkat ederek) skca
tutulduktan sonra istenilen ada bkme gerekletirilmelidir.

1.2. letkenlerin Eklenme Metotlar

Elektrik tesisatlarnda iletkenlerin uzatlmas veya bir hattan enerji almak
gerektiinde, iletkenlerin yetimedii noktalarda ve kopmalarda ekleme ilemi yaplr.
Ekleme ilemi iletkenler, deiik metotlarla birbirleri zerine sarlarak veya ara balant
aralar kullanarak gerekletirilir. Genellikle ince kesitli iletkenlerin eklenmesi el, pense
veya kargaburnu ile sarlarak kaln kesitli iletkenlerin eklenmesi ise klemenslerle yaplr.
Boru ierisinde kesinlikle ek yaplmamaldr. Ekleme ileminden sonra temasn iyi olmas
iin lehimlenmeli ve ek yerleri izole bant ile yaltlmaldr.

10
 letkenlerin eklenme metotlar dz ek yapmak, T- ek yapmak, klemensle ek yapmak,
zel ek yapmak ve iletkenlerin pabularla eklenmesi eklinde sralanmaktadr.

1.2.1. Tekli Dz Ek

Kk kesitli iletkenlerde pense ve kargaburundan faydalanarak el ile yaplan ek

eididir. En ok kullanlan ek trdr. letkenin tek damarl veya iki damarl olmas ekin
yapm eklini deitirmez. Ancak iki damarl iletkenle yaplan ekte damarlardaki ek yerleri
akmamal ve ekleme ileminden sonra zerleri izole bantla sarlmaldr.

Dz ekte dikkat edilecek husus, ek yerinin salam ve sk olmasdr. Gevek olarak

yaplan eklerde hem ek yeri alr hem de iletkenlerin temas yzeyi azalacandan ark oluur.
Bu da kesinlikle istenmeyen bir durumdur.

1.2.1.1. Tek Tell letkenlerin Tekli Dz Ek Yaplmas

Tek damarl iletkenlerde dz ek yapma ilemi aadaki gibi yaplmaktadr:

Tek Telli letkende Dz Ek Yapm lem Sras

Eklenmek zere setiiniz iletkenlerin u ksmlarndan 3 cmlik ksm soyarak

anz (Bk. Resim 1.15).
letkenleri ak ksmlar st ste gelecek ekilde apraz tutunuz (Bk. Resim
1.16).
letkenler apraz durumda iken 1/3 orannda tutulmasna dikkat ediniz.
letkenleri kesime noktalarndan birini dierinin zerine 90lik bir a ile
bknz.
Bkme ilemine, bir iletkenin tamam dier iletkenin zerine sarlana kadar
devam ediniz (Bk. Resim 1.17).
Dier iletkeni, birinci iletkenin zerine bu kez ters ynde ve ayn ekilde
sarnz.
Bkme ilemini yaparken zerine iletken sarlan blmn eilme ve burulma
yapmamasna ve sk sarlmasna dikkat ediniz.
U ksmlarnda fazlalk varsa sarlan iletkene zarar vermeden fazlalk ksm
dikkatlice kesiniz. inizin dzgnlnden emin olduktan sonra yaltnz. Ek
yaplacak iletkenlerin, yaltkan ksmlarnn ayn renkte olmasna dikkat
edilmelidir.

11
 Resim 1.14: Ek yapmada kullanlan malzeme

Resim 1.15: letkenin kesilmesi ve kesilmi iletkenler

Resim 1.16: letkenlerin 90o apraz tutulmas

12
 Resim 1.17: letkenin birbirinin zerine sarlmas

Resim 1.18: Bitmi tek telli iletkende dz ek

1.2.1.2. ok Telli letkenlerin Tekli Dz Ek Yaplmas

ok Telli letkende Dz Ek Yapm lem Sras

Eklenmek zere setiiniz iletkenlerin u ksmlarndan 10 cmlik ksm

soyarak anz. Soyarken damarlarn kopmamasna dikkat ediniz (Bk. Resim
1.19-1.20).
letkenlerin akta kalan ksmlarn zmpara ile temizleyiniz.
Temizlenen her bir iletkenin, yaltkana yakn olan 3 cmlik ksmn rnz (Bk.
Resim 1.20)
Akta kalan 7 cmlik damarlar yelpaze gibi anz (Bk. Resim 1.20)
ki ayr kabloyu damarlar birbirini iine geecek ekilde tutunuz (Bk. Resim
1.21)
U ksmlarnda iletkenleri ak ksmlar st ste gelecek ekilde apraz
tutunuz
letkenler apraz durumda iken 1/3 orannda tutulmasna dikkat ediniz.
letkenleri kesime noktalarndan birini dierinin zerine 90lik bir a ile
bknz.
Bkme ilemine, bir iletkenin tamam dier iletkenin zerine sarlana kadar
devam ediniz (Bk. Resim 1.22.).
Dier iletkeni, birinci iletkenin zerine bu kez ters ynde ve ayn ekilde
sarnz.

13
 Bkme ilemini yaparken zerine iletken sarlan blmn eilme ve burkulma
yapmamasna ve sk sarlmasna dikkat ediniz.
U ksmlarnda fazlalk varsa sarlan iletkene zarar vermeden fazlalk ksm
dikkatlice kesiniz. inizin dzgnlnden emin olduktan sonra yaltnz. Ek
yaplacak iletkenlerin, yaltkan ksmlarnn ayn renkte olmasna dikkat ediniz.

Resim 1.19: letkenin yan keski ile kesilmesi

Resim 1.20: ok damarl iletkenlerin soyulmas

Resim 1.21: letkenlerin birbiri iine geirilmesi

14
 Resim 1.22: Bkme ilemi iletkenlerin birbiri zerine sarlmas

Resim 1.23: ok damarl iletkenin dz ek yaplm hli

1.2.2. Ek Yerinin Yaltlmas

letkenler eklendikten sonra plak ek yerlerinin birbirine dokunarak ksa devre

olmamas iin ve herhangi bir haric dokunmaya kar mutlaka yaltlmas gerekir.
tesisatta ek yerlerinin yaltlmasnda izole bant, sarglarn ek yerlerinin yaltlmasnda ise
makaron kullanlr. zole bant ile yaplan yaltma ileminde sarma iine, yaltkan ksmn
zerinden balanr ve izole bandn st ste gelmesi salanarak ek yerinin zeri tamamen
sarlr. Ek zerindeki izole bant kalnl, kullanlan gerilime gre deiir.
Tek Damarl letkenlerin Yaltlmas

Resim 1.24: zole bandn iletkenin zerine sarlmas

15
 Resim 1.25: Yaltlm bir dz ek

Resim 1.26: ok Damarl letkenlerin Sarlmas

Resim 1.27: zole bandn iletkenin zerine sarlmas

16
 UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Size verilecek 1,5 mm kesitindeki tek damarl bir iletkenin birletirilmesini aadaki
uygulama faaliyetini takip ederek yapnz.
lem Basamaklar
Tek telli iletkenin balanmas iin
letkenleri kesiniz.
letkenlerin yaltkann soyunuz.
letkenleri istenilen alarda bknz.
Eklenmek zere setiiniz iletkenlerin u
ksmlarndan 3 cmlik ksm soyarak
anz.
letkenleri ak ksmlarn st ste koyunuz.
getirerek apraz ekilde tutunuz
letkenler apraz durumda iken 1/3
orannda tutulmasna dikkat ediniz.
letkenleri kesime noktalarndan birini
dierinin zerine 90lik bir a ile
bknz.
Bkme ilemine, bir iletkenin tamam
dier iletkenin zerine sarlana kadar
devam ediniz
Dier iletkeni, birinci iletkenin zerine bu
kez ters ynde ve ayn ekilde sarnz.
Bkme ilemini yaparken zerine iletken
sarlan blmn eilme ve burulma
yapmamasna ve sk sarlmasna dikkat
ediniz.
U ksmlarnda fazlalk varsa sarlan
iletkene zarar vermeden fazlalk ksm
dikkatlice kesiniz.
inizin dzgnlnden emin olduktan
sonra yaltnz.
ok telli iletkenleri ek yapmak iin
ok telli iletkenleri eklenmek zere
setiiniz iletkenlerin u ksmlarndan 10
cmlik ksm soyarak anz. Soyarken
damarlarn kopmamasna dikkat ediniz.
letkenlerin akta kalan ksmlarn
zmpara ile temizleyiniz.
Temizlenen her bir iletkenin, yaltkana
yakn olan 3 cmlik ksmn rnz.
neriler
nce kesitli iletkenlerin yan keski ve
pense ile kesileceini, kaln kesitli
iletkenlerin testere veya hidrolik pens ile
kesileceini unutmaynz.
Gerekli olan iletkeni seiniz ve
uzunluunu tespit ediniz.
Kesici aletin az ksmn, iletkende
iaretlenen yere 90 dik olacak ekilde
Kesici aleti normal bir kuvvetle skarak
iletkeni kesiniz.
letkeni yan keski ile soymak iin uygun
bir yan keski alarak yan keskinin kesici
azn setiiniz iletken zerinde
iaretlenen yere yerletiriniz.
Hafife bastrp dndrmek sureti ile
(iletken ksm zedelemeden) yaltkan
ksm kesiniz ve iletkenin ucuna doru
ekerek kartnz.
letkeni kablo soyma pensi ile soymak
iin soyulmak istenen ksmn
balangcn, kablo soyma pensinin
azna ve uygun olan yere yerletirip
pensenizi, setiiniz iletkeni tutacak
kadar sktrnz.
Soyulmak istenen ksm yeterli ve
iletkende uygun yerde bulunuyorsa
kablo soyma pensenizi biraz daha
sktrarak yaltkan ksmn kesilmesini
ve soyulmasn salaynz.
Yaptnz ilemlerde i gvenlii
tedbirlerine uyunuz.
Her hangi yntemle atnz iletkeni
veya nceden alm bir iletkeni
kargaburun ya da pense kullanarak (30 -
60 -90 vb.) bkebilirsiniz. Bunun iin
elinize kargaburunu alarak bklmek
istenen yerden tutunuz.
Bir elinizle iletkeni tutarken dier
elinizdeki kargaburunu hafife skarak
17
 Akta kalan 7 cmlik damarlar yelpaze
gibi anz.
ki ayr kabloyu damarlar birbirini iine
geecek ekilde tutunuz.
U ksmlarnda iletkenleri ak
ksmlarn st ste getirerek apraz
ekilde tutunuz (Resim 1.20.a).
letkenler apraz durumda iken 1/3
orannda tutulmasna dikkat ediniz.
letkenleri kesime noktalarndan birini
dierinin zerine 90lik bir a ile
bknz.
Bkme ilemine, bir iletkenin tamam
dier iletkenin zerine sarlana kadar
devam ediniz (Resim 1.20.a-b).
Dier iletkeni birinci iletkenin zerine bu
kez ters ynde ve ayn ekilde sarnz.
Ek yerini yaltmak iin
Ek yerinin yaltlmasnda yaltkan
renginde izole bant kullannz.
Ek yaplan iletkenin yaltkan ksmndan
balayarak boluk brakmadan sarnz.
Ek yerlerini tamamlayp yaltkan ksma
geldiinde izole band kesiniz.
18
istediiniz ada dndrp bknz.
Bkme ileminde yaltkan ksmn
zedelenmemesine dikkat ediniz.
letkeni yan keski ile soymak iin uygun
bir yan keski alarak yan keskinin kesici
azn setiiniz iletken zerinde
iaretlenen yere yerletiriniz.
Hafife bastrp dndrmek suretiyle
(iletken ksm zedelemeden) yaltkan
ksm kesiniz ve iletkenin ucuna doru
ekerek kartnz.
letkeni keserken temiz ve dzgn
kesmeye dikkat ediniz.
letkenin zerindeki yaltkan soyarken
iletkene zarar vermeyiniz.
Kesme ve soyma ileminde pense yere
doru kesim olacaktr. Kesilen para
size ve evrenizdekilere zarar verebilir.
Gvenlii kurallarna riayet ediniz.
Ek yaplacak iletkenlerin, yaltkannn
ayn renk olmasna dikkat edilmelidir.
Bkme ilemini yaparken zerine iletken
sarlan blmn eilme ve burkulma
yapmamasna ve sk sarlmasna dikkat
ediniz.
zole bant ile yaplan yaltma ileminde
sarma iine yaltkan ksmn zerinden
balanr ve izole bandn st ste gelmesi
salanarak ek yerinin zeri tamamen
sarlr. Ek zerindeki izole bant kalnl,
kullanlan gerilime gre deiir.
KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. Pense, yan keski ile iletken kesebildiniz mi?
2. Kargaburun ilet bkme ilemi yapabildiniz mi?
3. Tek damarl iletkeni dz ek yapabildiniz mi?
4. ok damarl iletkeni dz ek yapabildiniz mi?
5. Ek yerlerin zerini yalttnz m?
6. Ek yapmnda kullanlan malzemelerin hepsini kullandnz m?
7. gvenlii kurallarna uydunuz mu?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

19
 LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. letkenlerin kesilmesinde kullanlan aleti yaznz?

A) Klemens B) zole bant C) Pense D) ak

2. Aadaki kesitlerden hangisi dz ek yaplmaz?

A) 0,75 mm2 B) 6 mm2 C) 1,5 mm2 D) 2,5 mm2

3. Aadaki malzemelerden hangisi yaltm iin kullanlr?

A) Klemens B) Iletken C) Yan keski D) zole bant

4. Aadakilerden hangisi ekleme metodu deildir?

A) Vidaya balanmas
B) Dz ek
C) T- ek
D) zel Ek

5. letkenlerin soyulmasnda hangi alet kullanlmaz?

A) Kablo Soyma Pensesi
B) ak
C) Yan Keski
D) akmak

6. letkenlerin yaltkanlarn syrmada kullanlan zel pens aadakilerden hangisidir?

A) Kerpeten
B) Kablo syrma pensi
C) Yan keski
D) Pense

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

20
 RENME FAALYET2
RENME FAALYET-2
AMA

eitli iletkenleri iftli dz ek yapabileceksiniz.

ARATIRMA

ok damarl olan iletken eitlerini aratrnz.

Ek yaparken dikkat edilmesi gereken hususlar aratrnz.
Aratrma konularn elektrikilerde, okulda, niversitede, ilgili iletmelerde
teknoloji ve bilgi retim merkezlerinde, internette vb. aratrnz. Topladnz
bilgileri rapor hline getiriniz.
Hazrladnz raporu snf ortamnda sununuz.

2. FTL DZ EK YAPMAK
2.1. iftli Dz Ek
ift damarl tek telli ve ift damarl ok telli iletkenlerin bulunduu elektrik hatlarnda
iletkenlerin yetimedii durumlarda ek yapmak iin iletkenler birbiriler ile irtibatlandrlr.
Aadaki kablolarda genellikle ift dz ek yaplmaktadr.

ekil 2.1: ift telli tek ve ok damarl iletkenler ve yaplar

ift dz ek yaparken ek yerlerinin karlkl gelmemesi gerekmektedir. Bunun iin ek

yaparken uygulama kurallarna dikkat etmeliyiz. Ayrca ek yaparken ayn renkteki
iletkenlerin birbiri ile ek yaplmasna dikkat ediniz.

21
2.1.1. Tek Telli letkenlerin iftli Dz Ek Yaplmas

ift damarl iletkenlerde ift dz ek yapma ilemi aadaki gibidir:

Verilen iletkenin zerindeki PVC d klf yaklak olarak 11 cm soyulur.
zerinde yaltkan bulunan damarlardan bir tanesi 4 cm dieri ise 8 cm
soyularak alr (Bk. Resim 2.2 ve 2.3).
Ek yaplacak dier iletkenin PVC d klfn 11 cm soyulur. Bir nceki
iletkende 4 cm soyulan iletkenin rengindeki 8 cm, dier damar 4 cm olarak
soyularak alr.
Soyulan iletken ak ve zmpara kd ile temizlenir (Bk. Resim 2.4)
Eklenecek iletkenler, uzun ksmn karsna ksa, ksa ksmn karsna uzun
ksm gelecek ekilde tutulup birinci ekleme yaplr.
letkenlerin kesime noktalarndan biri dierinin zerine 90lik a ile bklr.
Bkme ilemine, bir iletkenin tamam dier iletkenin zerine sarlana kadar
devam edilir (Bk. Resim 2.5).
Dier iletken, birinci iletkenin zerine bu kez ters ynde ve ayn ekilde sarlr
(Bk. Resim 2.6).
Bkme ilemini yaparken zerine iletken sarlan blmn eilme ve burulma
yapmamasna ve sk sarlmasna dikkat edilir.
U ksmlarnda fazlalk varsa sarlan iletkene zarar vermeden fazlalk ksm
dikkatlice kesilir.
kinci damar iletken iin ek yapma ilemi yukarda belirtilen ilem
basamaklarna gre yaplr (Bk. Resim 2.6).
in dzgn yapldndan emin olduktan sonra yaltma yaplr. Ek yaplacak
iletkenlerin, yaltkannn ayn renk olmasna dikkat edilir.
Ek yerlerin kesinlikle st ste gelmemesine dikkat edilir.

Resim 2.1: letkenlerin yan keski ile kesilmeleri

22
 Resim 2.2: letkenlerin maket ba ile soyulmas

a) b)

c) d)
Resim 2.3.a.b.c.d: letkenlerin soyulmas

23
 Resim 2.4: Birinci damarn 90olik a ile apraz tutulmas ve birbirinin zerine sarlmas

Resim 2.5: kinci damarn 90olik a ile apraz tutulmas ve birbirinin zerine sarlmas
2.1.2. ok Telli iletkenlerin iftli Dz Ek Yaplmas

ok telli iletkende iftli dz ek yapm ilem sras aadaki gibidir:

Eklenmek zere setiiniz iletkenlerin st PVC yaltkan ksmlarndan 23 cm
soyarak anz. Ortaya kan iletkenlerden ayn renkte olanlardan 1 tanesini 11
cm dierini 8 cm soyarak anz. Ama ileminde damarlarn zedelenmemesine
dikkat ediniz (Bk. Resim 2.7).
letkenlerin akta kalan ksmlarn zmpara ile temizleyiniz.
Temizlenen her bir iletkenin, yaltkana yakn olan 3cmlik ksmn rnz (Bk.
Resim 2.8).
Akta kalan 8 ve 4 cmlik damarlar yelpaze gibi anz (Bk. Resim 2.9).
Ayn renkte olan ve uzun ksmn karsna ksa, ksa ksmn karsna uzun
ksm gelecek ekilde ve damarlar birbirini iine geecek ekilde tutunuz (Bk.
Resim 2.9).
U ksmlarnda iletkenleri ak ksmlarn st ste getirerek apraz ekilde
tutunuz.
letkenler apraz durumda iken 1/3 orannda tutulmasna dikkat ediniz.
letkenlerin kesime noktalarndan birini dierinin zerine 90lik a ile
bknz.
Bkme ilemine, bir iletkenin tamam dier iletkenin zerine sarlana kadar
devam ediniz. Dier iletkeni, birinci iletkenin zerine bu kez ters ynde ve ayn
ekilde sarnz (Bk. Resim 2.10).

24
 Bkme ilemini yaparken zerine iletken sarlan blmn eilme ve burulma
yapmamasna ve sk sarlmasna dikkat ediniz.
U ksmlarnda fazlalk varsa sarlan iletkene zarar vermeden fazlalk ksm
dikkatlice kesiniz.
Birinci damar iin ilem bittikten sonra ikinci damar iin de ayn ilemi
gerekletiriniz.
inizin dzgnlnden emin olduktan sonra yaltnz. Ek yaplacak
iletkenlerin, yaltkannn ayn renk olmasna dikkat ediniz. Ek yerlerin
kesinlikle st ste gelmemesi gerekmektedir.

Resim 2.6: ok damarl ift iletken kesilmesi

Resim 2.7: letkenlerin soyulmas ve damarlarn almas

Resm 2.8: letkenlerin rlmesi ve karlkl i ie apraz tutulmas

25
 Resim 2.9: letkenlerin ek yaplmas

2.2. T- Ek
T- ekleme, dz giden bir hattan ek almada kullanlr. Bu eklemelerde ekme kuvveti
az olmaldr. T- ekler tek ve ok damarl iletkenlerde kordonlarda ve alak gerilim hava
hatlarnda kullanlr. Bina iinde i tesisatta T- ek yaplmaz. Bu ekleme yerine buvatlarda
klemens kullanlarak veya sarlarak yaplr. ekme kuvvetinin byk olduu yerlerde
dml T- ek yaplr. Bu tip ek iilii zordur. ok kulanlmaz. Dml ekler salam
olduundan lehimlenmez.

ekil 2.2: Ek ekilleri

T- Ek yapm ilem sras

Seilen iki tekli iletkenden birinin ucu istenen lde soyularak alr.
kinci iletkenin ek alnacak yerinden 2 cmlik bir blm soyularak alr (Bk.
Resim 2.12)
Birinci iletken, T- ek alnacak iletkenin zerine dik olarak ve izoleli ksm iyice
yaklatrlarak (5 mm boluk braklarak) tutulur (Bk. Resim 2.12).
letken bklerek sarlr, ekin sk olmasna dikkat edilir.
Sarma ilemi tamamlandktan sonra, bklen iletkende fazlalk kalrsa kesilerek
kaldrlr ve ek yeri izole bantla yaltlr.

26
 Resim 2.10: letkenlerin kesilmesi ve soyulmas

Resim 2.11: letkenin dik tutulmas ve sarlma ilemi

Resim 2.12: T- ek
ift T- ek:Dz giden hatlardan iki farkl yne ek almak iin kullanlan yntemdir. Ek
alnan iletkenlerin soyulmu ksmlar, ek alnacak iletken zerinde farkl ya da ayn yne
sarlabilir. ift T- ek yapldktan sonra ek yeri (iletkenliini ve dayanmn artrmak iin)
lehimlenmeli ve ek yeri izole bantla yaltlmaldr. yi lehimleme yaplmas iin ekin
ortasnda aklk bulunmas gerekmektedir.

27
 a) b)

c) d)

e) f)
Resim 2.13: ift T- ek iin iletkenlerin soyulmas

28
 a) b)
Resim 2.14: letkenlerin T- ek sarlmas

Resim 2.15: ift T- ek

2.3. Ek Yerinin Yaltlmas

Eklenmi ve lehimlenmi iletken ksmlarnn en az iletkenlerin yaltc klflar kadar
iyi yaltlmas gerekmektedir. Yaltma iyi olmazsa ek yerleri ksa devre ve kaaklara neden
olacandan arzalar meydana gelir. letkenlerin yaltlmasnda genellikle izole bantlar
kullanlr.

Kordon ekinin birinci damardaki ek yeri, yaltkan ksmnn 1 cm kadar

gerisinden balanarak yaltc bantla skca sarlmaya balanr. Yaltc bandn
yar genilii st ste gelecek ekilde sarlr.
Bant koparlmadan yaltm artrmak iin ek yeri 2-3 kat sarlr.
Kordonun ikinci damardaki ek yeri de ayn yntemle yaltkan bantla 2-3 kat
sarlr.
Damarlar birbirine deecek ekilde dzeltilip sktrldktan sonra yaltkan
bantla 1 ve 2 nolu damarlar kordon ortak klf zerinden balamak suretiyle 1-2
kat yaltlr. Bant koparlr. Son olarak elle dzeltme yaplr.

29
Tek Damarl letkenlerin Yaltlmas Grntleri

Resim 2.16: ift dz ekte birinci damarn yaltlmas

Resim 2.17: ift dz ekte ikinci damarn yaltlmas

Resim 2.18: ift dz ekin yaltlmas

30
ok Telli ift Dz Eklerin Yaltlmas

Resim 2.19: ok telli iletkenlerde ift dz ekte birinci damarn yaltlmas

Resim 2.20: ok telli iletkenlerde ift dz ekte ikinci damarn yaltlmas

Resim 2.21: ok telli iletkenlerde ift dz ekin yaltlmas

31
 T- ek Yaltm lemlerinin Grnts

Resim 2.22: T- ekin zerine izole bandn sarlmas

Resim 2.23: T- ekin zerine izole bandn sarlmas ve bitmi hli

ift T- ek Yaltm Grntleri

Resim 2.24: ift T- ekin zerine izole bandn sarlmas ve bitmi hli
Her trl eklemede yaltc bantla ekleme genellikle yukardaki aklanan temel
ynteme gre yaplr. Gerilim artka bant katlar artar.

32
 UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET
Size verilecek olan 2 x 1,5 mm kesitindeki iletkeni aadaki uygulamalar takip
ederek ek yapnz.

lem Basamaklar neriler

Tek telli iletkenleri iftli dz ek

yapmak iin

Verilen iletkenin zerindeki PVC d

klf yaklak olarak 11 cm soyunuz.
zerinde yaltkan bulunan damarlardan
bir tanesini 4 cm, dierini ise 8 cm
soyarak anz.
Ek yaplacak dier iletkenin PVC d
klfn 11 cm soyunuz. Bir nceki letkeni yan keski ile soymak iin uygun
iletkende 4 cm soyduunuz iletkenin bir yan keski alarak yan keskinin kesici
rengindekini 8 cm dier damar 4 cm azn setiiniz iletken zerinde
olarak soyarak anz. iaretlenen yere yerletiriniz.
Soyduunuz iletkeni ak ve zmpara Hafife bastrp dndrmek suretiyle
kd ile temizleyiniz. (iletken ksm zedelemeden) yaltkan
Eklenecek iletkenleri uzun ksmn ksm kesiniz ve iletkenin ucuna doru
karsna ksa, ksa ksmn karsna ekerek kartnz.
uzun ksm gelecek ekilde eklemeye letkeni keserken temiz ve dzgn
hazr konumda tutup birinci eklemeyi kesmeye dikkat ediniz.
yapnz. letkenin zerindeki yaltkan soyarken
letkenleri kesime noktalarndan birini iletkene zarar vermeyiniz.
dierinin zerine 90lik bir a ile Kesme ve soyma ileminde pense yere
bknz. doru kesim olacaktr. Kesilen para size
Bkme ilemine, bir iletkenin tamam ve evrenizdekilere zarar verebilir.
dier iletkenin zerine sarlana kadar gvenlii kuralarna riayet ediniz.
devam ediniz (Resim 1.20.a-b). Ek yaplacak iletkenlerin, yaltkannn
Dier iletkeni, birinci iletkenin zerine ayn renk olmasna dikkat edilmelidir.
bu kez ters ynde ve ayn ekilde Ek yerlerin kesinlikle st ste gelmemesi
sarnz. gerekmektedir.
Bkme ilemini yaparken zerine
iletken sarlan blmn eilme ve
burulma yapmamasna ve sk
sarlmasna dikkat ediniz.
U ksmlarnda fazlalk varsa, sarlan
iletkene zarar vermeden fazlalk ksm
dikkatlice kesiniz.
kinci damar iletken iinde ek yapma
ilemi yukarda belirtilen ilem
basamaklarna gre yapnz.

33
 inizin dzgnlnden emin olduktan
sonra yaltnz.

ok telli iletkenleri iftli dz ek

yapmak iin

Eklenmek zere setiiniz iletkenlerin

st PVC yaltkan ksmlarndan 23 cm
soyarak anz.
Ortaya kan iletkenlerden ayn renkte
olanlardan 1 tanesini 11 cm dierini 8
cm soyarak anz. Ama ileminde
damarlarn zedelenmemesine dikkat
ediniz.
letkenlerin akta kalan ksmlarn letkeni yan keski ile soymak iin uygun
zmpara ile temizleyiniz. bir yan keski alarak yan keskinin kesici
Temizlenen her bir iletkenin, yaltkana azn setiiniz iletken zerinde
yakn olan 3 cmlik ksmn rnz. iaretlenen yere yerletiriniz.
Akta kalan 8 ve 4 cmlik damarlar Hafife bastrp dndrmek suretiyle
yelpaze gibi anz. (iletken ksm zedelemeden) yaltkan ksm
Ayn renkte olan ve uzun ksmn kesiniz ve iletkenin ucuna doru ekerek
karsna ksa, ksa ksmn karsna kartnz.
uzun ksm gelecek ekilde ve damarlar letkeni keserken temiz ve dzgn
birbirini iine geecek ekilde tutunuz. kesmeye dikkat ediniz.
U ksmlarnda iletkenleri, ak letkenin zerindeki yaltkan soyarken
ksmlarn st ste getirerek apraz iletkene zarar vermeyiniz.
ekilde tutunuz. Kesme ve soyma ileminde pense yere
letkenler apraz durumda iken 1/3 doru kesim olacaktr. Kesilen para size
orannda tutulmasna dikkat ediniz. ve evrenizdekilere zarar verebilir.
letkenleri kesime noktalarndan birini ok damarl iletkenler elle sarm yaparken
dierinin zerine 90lik bir a ile ele batabilir dikkat ediniz.
bknz. gvenlii kuralarna riayet ediniz.
Bkme ilemine, bir iletkenin tamam Ek yaplacak iletkenlerin, yaltkannn ayn
dier iletkenin zerine sarlana kadar renk olmasna dikkat edilmelidir.
devam ediniz.
Dier iletkeni, birinci iletkenin zerine
bu kez ters ynde ve ayn ekilde
sarnz.
Bkme ilemini yaparken zerine
iletken sarlan blmn eilme ve
burulma yapmamasna ve sk
sarlmasna dikkat ediniz.
U ksmlarnda fazlalk varsa sarlan
iletkene zarar vermeden fazlalk ksm
dikkatlice kesiniz.
Birinci damar iin ilem bittikten sonra

34
 ikinci damar iin de ayn ilemi
gerekletiriniz.
inizin dzgnlnden emin olduktan
sonra yaltnz. Ek yerlerin kesinlikle st
ste gelmemesi gerekmektedir.

T- Ek yapmak iin

Setiiniz iki tekli iletkenden birinin

letkeni yan keski ile soymak iin uygun
ucunu istenen 6 cm lde soyarak
bir yan keski alarak yan keskinin kesici
anz.
azn setiiniz iletken zerinde
kinci iletkenin ek alnacak yerinden 2
iaretlenen yere yerletiriniz.
cmlik bir blm soyarak anz.
Birinci iletkeni, T- ek alnacak iletkenin
Hafife bastrp dndrmek suretiyle
zerine dik olarak ve izoleli ksmn
(iletken ksm zedelemeden) yaltkan ksm
iyice yaklatrarak (5 mm boluk
kesiniz ve iletkenin ucuna doru ekerek
braklarak) tutunuz.
kartnz.
letkeni bkerek sarnz, ekin sk
ekilde olmasna dikkat ediniz.
letkeni keserken temiz ve dzgn
Sarma ilemi tamamlandktan sonra,
kesmeye dikkat ediniz.
bklen iletkende fazlalk kalrsa
letkenin zerindeki yaltkan soyarken
fazlal keserek kaldrnz ve ek yerini
iletkene zarar vermeyiniz.
izole bantla yaltnz.
Kesme ve soyma ileminde pense yere
ift dz ek yerini yaltmak iin
doru kesim olacaktr. Kesilen para size
ve evrenizdekilere zarar verebilir.
Kordon ekinin 1 damardaki ek yerini
yaltkan ksmnn 1 cm kadar gerisinden
zole bant ile yaplan yaltma ileminde
balayarak yaltc bantla ek yerini
sarma iine, yaltkan ksmn zerinden
skca sarmaya balaynz.
balanr ve izole bandn st ste gelmesi
Yaltc banttn yar genilii st ste
salanarak ek yerinin zeri tamamen
gelecek ekilde ek yeri zerine sarnz.
sarlr.
Bant koparmadan yaltm artrmak iin
ek yerini 2-3 kat sarnz.
Ek zerindeki izole bant kalnl,
Kordonun 2 damardaki ek yeri de ayn
kullanlan gerilime gre deiir.
yntemle yaltkan bantla 2-3 kat sarnz.
Damarlar birbirine deecek ekilde
Her trl eklemelerde yaltc bantla
dzeltilip sktrdktan sonra yaltkan
ekleme genellikle yukardaki aklanan
bantla 1 ve 2 nolu damarlar kordon
temel ynteme gre yaplr. Gerilim
ortak klf zerinden balayarak 1-2 kat
artka bant katlar artar.
yaltnz.
Bant yrtnz. Son olarak elle dzeltme
yapnz.

35
KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. ift damarl iletkeni kesme iin uygun yan keskiyi kullandnz m ?
2. Pense veya kablo soyma pensesi ile istenilen llerde soyma ilemi
yaptnz m ?
3. ift damarl iletkenlerde ayn renkte kablolar dzegn bir ekilde ek
yaptnz m ?
4. ift damarl iletkenlerde Ekleriniz st ste geldi mi ?
5. ok Damarl letkeni ift dz ek yaptnz m?
6. Dzgn bir ekilde ifT- ekleri yaltabildiniz mi?
7. letkenleri, T- ek yaparak birletirebildiniz mi?
8. T- ekleri dzgn bir ekilde yaltabildiniz mi ?
9. Ek yapmnda kullanlan malzemelerin hepsini kullandnz m?
10. gvenlii kurallarna uydunuz mu?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

36
 LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler
doru ise D, yanl ise Y yaznz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. ( ) ift T- eklerde, ek yerleri karlkl gelmelidir.
2. ( ) Ek yaplacak iletken d yaltkan klf renkleri ayn olmaldr.
3. ( ) Ek yaplacak iletkenlerin kesitleri ayn olmaldr.
4. ( ) Eer ekme kuvveti fazla ise dml T- ek yaplmaldr.
5. ( ) ift T- ek Dz giden hatlardan iki farklyne ek almak iin
kullanlan bir yntemdir.
6. ( ) Ekin gevek olmas gerekmektedir.
7. ( ) Yaltc banttn yar genilii st ste gelecek ekilde ve
boluk olacak ekilde ek yeri zerine sarnz.
8. ( ) ift T- eklerde damarlardaki iletken yaltm ayr ayr yaplr.
9. ( ) Ek yaplrken kablo renkleri nemli deildir.
10. ( ) Kablo soymasnda kablo soyma pensesi kullanlr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

37
 RENME FAALYET3
RENME FAALYET-3
AMA

eitli iletkenleri birbiri ile klemens eki yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Metal teknolojisinde kullanlan klemens eitlerini aratrnz.

Klemens balantlarnda kullanlan el aletlerini yaznz.
Klemenslerin boyutlar ve eitlerini aratrnz.
Aratrma konularn elektrikilerde, okulda, niversitede, ilgili iletmelerde
teknoloji ve bilgi, retim merkezlerinde, internette vb. aratrnz. Topladnz
bilgileri rapor hline getiriniz.
Hazrladnz raporu snf ortamnda sununuz.

3. KLEMENS LE BALANTI YAPMAK

Elektrik tesisatlarnda iletkenlerin uzatlmas veya bir hattan enerji almak
gerektiinde ekleme ilemi yaplr. Ekleme ilemi iletkenler, deiik metotlarla birbirleri
zerine sarlarak veya ara balant paralar kullanarak gerekletirilir. Genellikle ince
kesitli iletkenlerin eklenmesi el, pense veya kargaburun ile sarlarak ve kaln kesitli
iletkenlerin eklenmesi ise klemenslerle yaplr.

38
 Resim 3.1: Klemensler
Klemens kablolarn balant ve ek gerecidir. Yaplarna gore klemens eitleri
unlardr:
Plastik
Porselen
Metaller

Klemensler eitli boyutlarda yaplmaktadr. letkenlerin kalnlna gre seilmelidir.

nce kesitli iletkenlerin, kaln kesitli iletkenlerle sarlarak eklenmesi zor olduu iin daha iyi
elektriksel temas salamak iin klemens kullanlr. Ayn kesitte olmayan iletkenlerin
klemenssiz eklenmesi uyumsuzlua neden olur. Ayn veya farkl kesitteki iletkenler
klemens kullanlarak eklendiinde iletkenler arasnda daha sk bir irtibat salanr.

zelliklerine gore klemensler eitleri unlardr:

Lks - Sral klemensler
Rayl klemensler
Vidal klemens
apkal klemensler

3.1. letkenlerin Lks ve Sral Klemenslere Balanmas

Bu klemensler plastik ve porselen olarak imal edilmektedir. Bu klemenslerle yaplacak
ekte, eklenecek iletken ular yaltkandan ayrlr ve temizlenir. letkenler karlkl gelecek
ekilde klemens oyuuna yerletirilir. letkenin plak ksm darda kalmayacak ekilde
iine yerletirilerek klemens vidas sktrlr. Klemensler iletken kesitine gore seilip
kullanlr. Klemenslerin plastik olanlar 10 ve 12lik olarak imal edilirler.

39
 Resim 3.2: Sral klemensler
letkenlerin Sral Klemenslere Balant Grntleri

Resim 3.3: ift damarl iletkenin klemense yerletirilmesi

Resim 3.4: Klemense ait vidann sktrlmas ve klemens balants

40
 Resim 3.5: Tek damarl iletkenin klemense balanmas

3.2. Rayl Klemensler

Fabrikalarda kumanda sistemlerinde kullanlan raylardr. Sral olarak yaplrlar.
Ayrca yuvalarn oturmas iin zemine elik bir ray monte edilir. zerine ray klemensi
montaj yaplr. Bu klemenslerde etiketleme daha kolaydr. Bu klemenslerle yaplacak ekte,
eklenecek iletken ular kartlr ve temizlenir. letkenler karlkl klemens oyuuna
yerletirilir. letkenin plak ksm darda kalmayacak ekilde iine yerletirilerek vida
sktrlr. Klemensler iletken kesitine gore seilip kullanlr.

Resim 3.6: Sral klemens

Resim 3.7: letkenlerin klemenslere yerletirilmesi

41
3.3. letkenlerin Vidal Klemense Eklenmesi
Genelikle bahe tesisatlarnda, gergi teli zerine ya da direkler aras denen ak hava
tesisatlarnda byk kesitli, tek damarl ve ok telli iletkenlerde kullanlr. Bu hatlarn
kesitleri 16 mm2 veya daha byk olur. Kaln iletkenlerin elle bklp eklenmesi zordur. Bu
nedenle bu tip iletkenlerin eklenmesinde kullanlan klemensler pirin ve aliminyum
malzemeden yaplr.

Resim 3.8: Vidal klemensler

3.4. letkenlerin apkal klemense eklenmesi

apkal klemensler sabit yerlerdeki kk kesitli iletkenlerin eklenmesinde kullanlr.
apkal klemens gvdesi iinde bakr kapl elik bir spiral yerletirilmitir. Ular platlm
ince kesitli 2-3 telin ular bklmeden klemens iine sokulur. Klemens itilerek dndrlr.
Bylece iletkenler birbirine skca eklenirler. Bu eklemede iletkenlerin yaltkan ksmlar
apkal klemens iinde kalmaldr. Gerekirse iletkenler apkal klemensle izole bantla
bantlanr.

Resim 3.9: apkal klemens

42
 UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET
Size verilecek 1,5 mm tek damarl ve ok damarl iletkenleri aadaki ilem
basamaklarn uygulayarak klemenslere balaynz.

lem Basamaklar neriler

letkeni yan keski ile soymak iin uygun

bir yan keski alarak yan keskinin kesici
azn setiiniz iletken zerinde
iaretlenen yere yerletiriniz.
letkenleri klemense balamak iin
gvenlii kuralarna riayet ediniz.
Ek yaplacak iletkenlerin, yaltkannn
letkeni ularn klemense gre soyunuz.
ayn renk olmasna dikkat ediniz.
Klemensin vidasn gevetiniz.
letkenin plak ksm kesinlikle klemensi
letkeni klemens oyuuna yerletiriniz.
tamamaldr.
letkenleri klemens iinde tutup vidalar,
tornavida ile iyice sktrnz.
letkeni yan keski ile soymak iin uygun
bir yan keski alarak yan keskinin kesici
letkenleri apkal klemense eklemek iin
azn setiiniz iletken zerinde
iaretlenen yere yerletiriniz.
letkeni ularn klemense gre soyunuz.
letkenin zerindeki yaltkan soyarken
letkenlerin platlm ular ayn yne
iletkene zarar vermeyiniz.
gelecek ekilde yan yana getiriniz.
Kesme ve soyma ileminde pense yere
apkal klemensi tellerin zerine
doru kesim yapacaktr. Kesilen para
geirerek yaltkan ksm rtnceye kadar
size ve evrenizdekilere zarar verebilir.
dndrnz.
ok damarl iletkenler elle sarm yaparken
ele batabilir dikkat ediniz.
gvenlii kuralarna riayet ediniz.
letkenin plak ksm kesinlikle klemensi
tamamaldr.

43
KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. letkenleri kesmek iin uygun yan keskiyi kullandnz m ?
2. Pense veya kablo soyma pensesi ile istenilen llerde soyma ilemi
yaptnz m ?
3. Uygun kesit iin klemens setiniz mi?
4. Klemens vidalar iin uygun tornavida kullandnzm ?
5. letkeni klemense uygun bir ekilde yerletirdiniz mi?
6. ok Damarl letkenleri klemensle ek yaptnz m?
7. Sra klemensine uygun iletken eki yaptnz m ?
8. apkal klemensle dzgn ek yaptnz m ?
9. Ek yapmnda kullanlan malzemelerin hepsini kullandnz m?
10. gvenlii kurallarna uydunuz mu?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

44
 LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Aadakilerden hangisi yaplarna gre klemens eitlerininden biri deildir?

A)Plastik B) Porselen C) Metal D) Ahap

2. Aadakileden hangisi klemens eitlerinden biridir?

A)Porselen B) Vidal C) Takoz D) Ahap

3. Fabrikalarda kumanda sistemlerinde kullanlan klemens aadakilerden hangisidir?

A)Vidal B) Rayl C) Lks D) Takoz

4. Sabit yerlerdeki kk kesitli iletkenlerin eklenmesinde kullanlan klemens

aadakilerden hangisidir?
A)Plastik B) Rayl C) Porselen D) apkal

5. Klemenslerle aadaki iletkenlerden hangisinin birletirilmesi yaplr?

A) Tek telli iletkenlerin
B) ift telli iletkenin
C) Kaln kesitli iletkenlerin
D) nce kesitli iletkenlerin

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

45
 RENME FAALYET4
RENME FAALYET-4
AMA

letkenlerin terminale balantsn yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Vida balantlarnda kullanlan tornavida eitlerini aratrnz.

Terminallere balanacak iletken kesitlerini aratrnz.
Klemens eitlerini aratrnz.
Aratrma konularn elektrikilerde, okulda, niversitede, ilgili iletmelerde
teknoloji ve bilgi retim merkezlerinde, internette vb. aratrnz. Topladnz
bilgileri rapor hline getiriniz.
Hazrladnz raporu snf ortamnda sununuz.

4. LETKENLERN TERMNALE
BALANTISINI YAPMAK
4.1. Terminaller
tesisatta buvat anahtar, priz, rzans ve duylarda kullanlr, makine donanmlarna
yaltlm iletkenler balant klemensleriyle eklenir. Bunun dnda balant, makinelerde ve
cihazlarda iletkenlerin balants yaplacak klemenslerin dnda genelikle vida balants ile
salanr. Ayrca baz makinelerde jak ve soket balantlar sayesinde terminal balantlar ve
eitleri vardr.

4.2. letkenlerin Terminallere Balanmas

Klemens balants olan elemanlarda iletken ular soyulur ve temizlenir. Balant
vidasnn oyuuna yerletirilir. Sktrma vidas dzgn ve temiz ulu bir klemens
tornavidas ile sktrlr.

Balant vidalarla yaplyorsa iletken ucu vida apnn 5 kat uzunluunda platlr ve
temizlenir. plak iletken ucu balanaca vidaya rahata geecek ekilde karga burunla
halka yaplr. letken halkas vida dn ynnde vidaya yerletirilir ve sklr. Eer vida ba
yeterli genilikte deilse, vida bann altna rondele konulur. Vidalanacak iletken ok telli
ise tellerin ekseni etrafnda dndrlerek rglerin sktrlmas, gerekirse bir ince telle

46
lehimlenerek rgnn dalmamas salanr. Bu durumda vidalanarak eklenen iletkenler hem
zedelenmemi hem de aralarnda salam bir balant yaplm olur.

Terminallere balantlarnda aadaki elemanlar kullanlr:

Pabu-Yksk
Jak ve Soketler

4.2.1. Kablo Ykskleri, Yaplar ve Kullanldklar Yerler

Ykskler genellikle bakr malzemeden yaplp zerleri gm ya da kalay kapldr.

zole malzemesi olarak polyamid veya PVC kullanlr.

Resim 4.1: zoleli ve izolesiz kablo ykskleri

Ykskler kendi aralarnda boy, kesit, izolasyon durumu ve kablo giri saysna gre
snflandrlr. ekil 3.3te izoleli bir yksn boy ve kesiti gsterilmitir. Bunlar

ekil 4.1: Yksk zerinde boy ve kesitin gsterimi

Boylarna Gre Ykskler: ekil 4.1 izoleli ykskte L ile gsterilen ksm
yksn boyudur. zoleli ykskte l izole ile birlikte alnr, izolesiz
ykskte ise izolesiz ksmn tamam boy lsne girer. Kablo ykskleri u
boylarda olabilir: 6 mm, 10 mm, 12 mm, 14 mm, 15 mm, 16 mm, 20 mm, 21
mm, 22 mm, 29 mm, 30 mm, 36 mm
Kesitlerine Gre Ykskler: ekil 4.1de S ile gsterilen ksm yksn
kesitidir. Kesit, ykskte kablonun girdii ksm olduundan yksk kesitleri de
standart iletken kesitlerinde yaplr. Ykskler genel olarak kesitleri ile
tanmlanr (1,5luk yksk, 4lk yksk gibi).
zolasyon Durumuna Gre Ykskler: Ykskler kullanlacaklar yere gre,
izoleli ve izolesiz olmak zere iki ksmda incelenir. zolasyon malzemesinin
rengi ayn zamanda yksn ap, boy gibi bilgilerini de gsterir. zoleli
ykskler izole tarafndan sklr. zolesiz olanlarn skma ksm geni azl
tarafdr.
47
 Kablo Giri Saysna Gre Ykskler: Ykskler kablolarn girdii ksma gre
de snflandrlr. Tek kablo girii ve ift kablo girii iin yaplm ykskler
vardr. Bu ykskler de standart kesitlerde olup genelde izolelidir.

Panolarda kullanlan kablolar ok telli iletkenlerden olumaktadr. Bu yzden

kablolarn soyulduu hli ile klemens ve elemanlara montaj gvenlik, iilik ve esneklik
bakmndan baz sakncalar oluturur. Bu sakncalar ortadan kaldrmak iin klemens,
kontaktr, l aleti vb. elemanlara kablo balants yaplrken kablolara mutlaka yksk
taklmaldr.

4.2.2. Kablo Pabular, Yaplar ve Kullanldklar Yerler

Kablo pabular da tpk ykskler gibi bakr malzemeden yaplm ve zeri kalay
ya da gm kapldr. zole malzemesi olarak PVC kullanlr.

Resim 4.2: eitli tiplerde kablo pabular

Pabular kendi aralarnda balant ucu yaplarna gre ap ve kesitlerine gre,
izolasyon durumlarna gre snflandrlr.
Balant Ucu Yaplarna Gre Pabular: Balant ucu yaplarna gre pabular
kendi aralarnda e ayrlr:
Yuvarlak Ulu Pabular: Balant ksm daire eklinde tam kapaldr.
YK pabu olarak da adlandrlr. evresi tam ak olan cvata ve somun
altlarna balantlarda kullanlr (Bk. ekil 4.2).

ekil 4.2: Yuvarlak ulu pabu

atal Ulu Pabular: Balant ksm yarm ay eklindedir. K pabu
olarak da adlandrlr. evresi tam ak olmayan bir taraftan yanama
imkn olan civata ve somun altlarna balantlarda kullanlr (Bk. Resim
4.3).

48
 Resim 4.3: atal ulu pabu
ne Ulu Pabular: Balant ksm ince ve uzun bir yapdadr. evresi
tamamen kapal ve balant imkn zor olan yerlerde klemens ii ve
cvata altlarna balantlarda kullanlr (Bk. ekil 4.3).

ekil 4.3: ne Ulu Pabu

ap ve Kesitlerine Gre Pabular: ekil 4.4te A ile gsterilen, pabucun

balant yaplacak ksm; s ile gsterilen ise pabuca balanacak olan iletkenin
girecei ksmdr. Buradan da anlalaca gibi pabular u ekilde iki temel
l ile tanmlanr.

ekil 4.4: Pabucun ap ve kesiti

A: Pabucun balanaca yerin ap (mm)
s: Pabucun balanaca kablonun ap (mm2)

Pabular tanmlarken kesit ve aplarn ifade eden rakamlar kullanlr. Rakamlarn

sfra kadar olan ilk ifadesi, yuvarlak ulu ve atal ulular iin balanaca vidann ap,
sfrdan sonraki ifade ise pabucun taklaca kablo kesitinin ilk rakamdr. Bunu daha iyi
anlamak iin aadaki rneklere bakalm:

602lik Pabu: Pabucun balanaca vidann ap 6 mm, kablo kesiti 2,5 mm2
401lik Pabu: Pabucun balanaca vidann ap 4 mm, kablo kesiti 1,5 mm2
1006lk Pabu: Pabucun balanaca vidann ap 10 mm, kablo kesiti 6 mm2

zolasyon Durumlarna Gre Pabular: Pabular da tpk ykskler gibi izoleli

ve izolesiz olmak zere iki eittir. Her iki tip pabuca ait resimler
bulunmaktadr. zolesiz pabular SKP Pabular olarak adlandrlr.

49
 Pabular cvata alt, somun alt gibi tirbuon kural ile skma yaplan yerlerde
kullanlr. Kullanm yerinin zelliine gre balant ucu yaps uygun olan pabu kullanlr.

4.2.3. Pabu/Yksk Takarken Dikkat Edilecek Noktalar

Kablo gereinden uzun ya da ksa almamaldr.

Kablonun soyulmu ksmnn tamam pabu/yksk iinde olmaldr.
Kullanlacak pabu/yksk kesiti kabloya uygun olmaldr.
Pabu/yksk uygun ldeki pens ile sklmaldr.
Yksklere klemens iinde vidalayarak skma yntemi uygulanmamal, mutlaka
uygun bir pens ile nceden sklarak montaj yaplmaldr.
Pabu/yksk iine kablo olmas gerekenden 1-2 mm fazla taklrsa pens ile
skma annda ezilen kablo kendini ekecek ve tam lde taklm olacaktr.
zolesiz pabu kullanlmsa montajdan sonra pabucun akta kalan ksm
Mutlaka izole edilmelidir.

4.2.4. Kablo Skma Pensleri

Kablo skma pensleri kablo ularna taklan elemanlar skma amal kullanlr. Bu
yzden kablo ucuna taklan aparatlara gre eitleri vardr. Baz penslerin azlar
standart llerde bazlar ise ayarldr. Balca pensler aadaki gibidir:

Yksk skma pensi (Bk. Resim 4.4)

Pabu skma pensi (Bk. Resim 4.5)

Resim 4.4: eitli llerde yksk skma pensleri

Resim 4.5: eitli llerde pabu skma pensleri

50
 Standart lde olan pensler kullanlrken sadece uygun ldeki pabu/yksk
sklmaldr. Ayarl pens kullanlrken de pabu/yksk lsne uygun bir ayarlama
yaplmaldr. Aksi hlde iyi skma olmayacandan geveklik oluacak ve arklara sebep
olacaktr.

Pens ile skma yaplrken kablo uygun bir ekilde soyulup gerekli yere taklr. Daha
sonra pensin azna sklacak ksm yerletirilip sonuna kadar sklr. Baz pensler tam skma
yapmadka almaz, o yzden tam skldndan emin olunmaldr. Daha sonra pens alarak
skma ilemi sonlandrlm olur.

4.2.5. Jak ve Soketler

Jak ve soketlerin malzemesi bakr olup zeri gm ya da kalay kapldr. zolasyon
iin PVC kullanlr. Jak ve soketler kullanlacaklar yere gre eitli tiplerdedir. Genelde
izoleli olan jaklarn, yaplarna uygun imal edilmi soketleri vardr. Bu yzden, aada
sadece yaplarna gre jaklar gsterilmitir. Her jakn soketi de onun rahatlkla girebilecei
yuva eklindedir. Balca jak eitleri unlardr:

Erkek jaklar (Bk. ekil 4.5)

Dii jaklar (Bk. ekil 4.6)
Erkek geri dnl jaklar (ekil 4.7)

ekil 4.5: Erkek jak ekil 4.6: Dii jak ekil 4.7: Erkek geri dnl jak

Yukarda anlatlan jak ve soketlerden baka, cihazlar iin zel olarak imal edilmi jak
ve soketler vardr. Bunlar sadece belli bir cihaz iin retilip baka amalar iin
kullanlamazlar. ounlukla bu tip jaklar, zerlerindeki ok sayda pinlerden (ine
eklindeki balant ucu) oluur. Soketlerde ise bu pinlere karlk gelen ok sayda delik
bulunur.

51
 UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET
Size verilen 1,5 ve 2,5 mm2 kesitindeki tek damarl ve ok damarl iletkenleri
terminallere balaynz.
lem Basamaklar neriler
Eer vida ba yeterli genilikte deilse
vida bann altna rondele konulur.
Vidalanacak iletken ok telli ise tellerin
ekseni etrafnda dndrlerek rglerin
sktrlmas, gerekirse bir ince telle
lehimlenerek rgnn dalmamas
letkenlerin Terminallere
salanr.
Balanmas iin
Ayn balant vidasnda birden ok iletken
balanacak vidann altna, iletken
letken ucu vida apnn 5 kat
halkalarnn arasna bakr veya pirin
uzunluunda platnz ve temizleyiniz.
rondeleler konmaldr. Bu durum da
vidalanarak eklenen iletkenler hem
plak iletken ucu balanaca vidaya
zedelenmemi hem de salam balant
rahata geecek ekilde karga burunla
yaplm olur.
halka yapnz.
letkeni yan keski ile soymak iin uygun
bir yan keski alarak yan keskinin kesici
letken halkas vida dn ynnde
azn setiiniz iletken zerinde
vidaya yerletiriniz ve sknz.
iaretlenen yere yerletiriniz.
gvenlii kuralarna riayet ediniz.
letkenlerin Pabu/Ykskle, Jakla
Kablo gereinden uzun ya da ksa
Terminallere Balanmas iin
almamaldr.
Kablonun soyulmu ksmnn tamam
letkeni papu /yksk ve jaka gore
pabu/yksk iinde olmaldr.
soyunuz.
Kullanlacak pabu/yksk kesiti kabloya
uygun olmaldr.
letkenin soyulmu ksmnn tamam
Pabu/yksk uygun ldeki pens ile
pabu/yksk ve jaka iine yerletiriniz.
sklmaldr.
Yksklere klemens iinde vidalayarak
Pabu/yksk ve jaka uygun ldeki
skma yntemi uygulanmamal, mutlaka
pens ile sknz.
uygun bir pens ile nceden sklarak
montaj yaplmaldr.
Papu /yksz ve jaka vidaya
Pabu/yksk iine kablo olmas
yerletiriniz ve viday sknz.
gerekenden 1-2 mm fazla taklrsa pens ile
skma annda ezilen kablo kendini
ekecek ve tam lde taklm olacaktr.
zolesiz pabu kullanlmsa montajdan
sonra pabucun akta kalan ksm mutlaka
izole edilmelidir.

52
KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. letkenleri kesmek iin uygun yan keskiyi kullandnz m ?
2. letkeni soymak iin uygun pense ve yan keski kullandnz m?
3. Vida apnn 5 kat kadar iletkeni soydunuz mu?
4. Vida balantsn skca ve dzgn yaptnz m ?
5. letkeni papu/yksk ve jak oyuuna uygun bir ekilde soydunuz
mu?
6. letkeni soyulmu olan ksm papu/yksk ve jak oyuuna
yerletirdiniz mi ?
7. Papu/yksk ve jak oyuunu uygun skma pensesi ile sktnz m?
8. Papu/yksz uygun vidaya baladnz m?
9. Jak uygun balanty yaptnz m?
10. Ek yapmnda kullanlan malzemelerin hepsini kullandnz m?
11. gvenlii kurallarna uydunuz mu?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

53
 LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( )Balant vidalarla yaplyorsa iletken ucu vida apnn 8 kat uzunluunda platlr.
2. ( )Vidalanacak iletken ok telli ise tellerin ekseni etrafnda dndrlr.
3. ( )Terminallere balantlarnda Pabu Yksk elemanlar kullanlr.
4. ( )Ykskler kendi aralarnda boy, kesit, izolasyon durumu ve kablo giri saysna gre
Snflandrlr.
5. ( )Kontaktr, l aleti vb. gibi elemanlara kablo balants yaplrken kablolara
mutlaka yksk taklmamaldr.
6. ( )Kablo pabular da tpk ykskler gibi alminyumdan malzemeden yaplm ve
zeri kalay ya da gm kapldr.
7. ( )402lik Pabu: Pabucun balanaca vidann ap 6 mm2, kablo kesiti 2,5 mm2dir.
8. ( )Kablo skma pensleri kablo ularna taklan elemanlar kesilmesi amal olarak
kullanlr.
9. ( )Jak ve soketlerin malzemesi bakr olup zeri gm ya da kalay kapldr.
10. ( )Her jakn soketi de onun rahatlkla girebilecei yuva eklindedir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

54
 RENME FAALYET5
RENME FAALYET-5
AMA

Uygun ortam salandnda istenilen srede, toprakl fi ve priz kablo balantsn

yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Piyasada kullanlan uzatma kablolarn aratrnz.

Priz ve fi eitlerini aratrnz.
Toparaklamann nemini aratrnz.
Kullandnz makinelerdeki topraklama balantsn aratrnz.
Aratrma konularn elektrikilerde, okulda, niversitede, ilgili iletmelerde
teknoloji ve bilgi retim merkezlerinde, internette vb. aratrnz. Topladnz
bilgileri rapor hline getiriniz.
Hazrladnz raporu snf ortamnda sununuz.

5. TOPRAKLI F VE PRZ KABLO

BALANTISI YAPMAK
5.1. Topraklamann nemi
Elektrik tesislerinde aktif olmayan blmler ile sfr iletkenlerin ve bunlara bal
blmlerin, bir elektrot yardm ile toprakla iletken bir ekilde birletirilmesine topraklama
denilmektedir. Elektrik enerjisinin kullanld yerlerde, zerinde akm tayabilecek madeni
ksmlarn toprak ile yaplan elektriksel balant dzeneidir. Meydana gelebilecek bir hata
durumunda oluacak adm ve dokunma gerilimlerinin insan hayatn tehlikeye sokacak
mertebede olmasn nlemek veya bu tehlikeli gerilimleri tamamen ortadan kaldrmak iin
yaplr. Elektrik sistemlerinin devamll ve insan hayatn gvenceye almak iin elektrik
sistemlerinde, gerilim altndaki ksmlar yaltlrlar. Topraa kar yaltmda, eitli
sebeplerle, her zaman bozulma ve delinme eklinde hata meydana gelmesi kanlmazdr.
Topraklama, meydana gelebilecek bu eit bir hata durumunda, insan hayatn gvenceye
almak maksadyla uygulanacak tesisatlardan veya ilemlerden biridir.

55
 ekil 5.1: Topraklamann cihaza balanmas
Topraklamann cihazlara ve kullanclarna birok faydas vardr:
nce sizin can gvenliiniz gelir. Topraklama sizi elektrik arpmalarna kar
korur.
Topraklanm bir sistemde alan cihazlarnz sorunsuz alacandan daha
verimli sonular elde edersiniz.
Yldrmlarn oluturduu ani yksek gerilimler nceden belirlemi olduunuz
yolu takip ederek topraa akar ve ne size ne de herhangi bir cihaznza zarar
vermez.
Elektrik kablolarnda ve cihazlarda oluan manyetik atlamalar topraklama
sayesinde hibir cihaznza zarar vermez.
Hassas elektronik cihaz yatrmlarnz elektrik kaaklarnn neden olaca
zararlardan koruyabilirsiniz.
Topraklama can ve mal gvenlii iin bulunmaz bir tedbirdir.

5.2. Topraklama eitleri

Topraklama grev bakmndan gruba ayrlr:

Koruma topraklamas: nsanlar ve canllar, cihaz ve makinelerin

gvdelerinde oluabilecek kaak gerilimlere kar korumak iin cihazlarn
gerilim altnda olmayan metal ksmlarnn topraklanmasdr.
letme topraklamas: Bir iyeri veya fabrikann enerjisini salamak iin
alan trafonun veya alternatrn yldz noktalarnn topraklanmasdr.
Yldrma kar topraklama: Yldrm dmesi sonucunda iletme gerei
gerilim altnda bulunan iletkenlere atlamalar (geri atlamalar) geni lde
nlemek iin iletme akm devresine ilikin olmayan iletken blmlerin
topraklanmasdr. Yldrm topraklamas sistemine paratoner de denilmektedir.
Paratoner sisteminde yakalama ubuu vardr ve bu ubuk binalarn en st
noktasna monte edilir. Bu ubua toprak iletkeni balanr ve balanan iletken
toprak iindeki elektroda tutturulur.

56
5.3. Topraklama Elemanlar
Topraklama sisteminde topraklama elemanlar: Topraklama iletkeni,
topraklayclar, topraklama klemensi ve zemindir.

Topraklayclar kendi aralarnda drde ayrlr:

erit topraklayclar: erit, yuvarlak iletken ya da rgl iletkenden yaplan ve

genellikle topran az derinine gmlen topraklayclardr. Bunlar uzunlamasna
denebilecei gibi yldz, halka, gzl topraklayc ya da bunlarn bazlarnn bir arada
kullanld biimde dzenlenebilir.

ubuk topraklayclar: Boru ya da profil elikten yaplan ve topraa aklarak

kullanlan topraklayclardr.

Levha topraklayclar: Dolu ya da delikli levhalardan yaplan topraklayclardr.

Bunlar genel olarak teki topraklayclara gre daha derine gmlrler.

Topraklama Balant Elemanlar: Klemens, pabu ve dier yardmc balant

elemanlarndan olumaktadr. Bakr ve galvanizden yaplmaktadrlar

5.4. Toprak Hattnn Kontrol Edilmesi

Sistemdeki topraklamann yeterliliini voltmetre ile lmek mmkndr. Voltmetreyi

AC 220-380 V lm kademesine alarak lm yaplabilir. Aadaki kontroller yapldktan
sonra topraklaman gvenlii tespit edilebilir:

Faz ve ntr aras lm:

Resim 5.1: Faz ntr aras gerilimin llmesi

57
 Yaplan lmde faz ve ntr aras 220-230 Volt olmaldr. Bu lmde krmz ve
siyah renkli problarn yerlerinin deiimi lm sonucu deitirmeyecektir.

Ntr ve Toprak Aras lm:

Resim 5.2: Ntr - toprak aras gerilimin llmesi

Ntr ve toprak arasnda yaplan lmde, iyi bir topraklama iin olmas gerek voltaj
deeri en fazla 1-2 volt olmaldr.

Faz ve Toprak Aras lm:

Resim 5.3: Faz toprak aras gerilimin llmesi

Faz ve toprak arasnda yaplan lmde olmas gereken voltaj 220-230 volttur. Sonu
olarak iyi bir topraklamann belirtileri, ntr ve toprak arasndaki lmde max.1-2 volt ve faz
ve toprak arasndaki voltaj ise 220-230 volt gerilim olmasdr.

58
5.5. Sfrlama
Gerilim altnda olmayan btn tesisat ksmlarnn ebekenin sfrlama hattna
(topraklanm ntr hattna) veya ayr ekilmi koruma iletkenine balanmasdr. Alternatr,
trafo gibi cihazlarn topraklanm sfr (ntr) noktalarndan kan hatlara sfr veya ntr hatt
denir. Topraklamaya gre daha kolay ve ucuz olan bu korunma eklinde, elektrikli cihazda
herhangi bir kaak olduunda ksa devre meydana gelir ve sigorta atarak cihazn enerjisini
keser. Yani sfrlama, gvdedeki kaak arzas, ksa devreye dntrlerek sigortay
attrmak suretiyle devrenin enerjisini kesmektir. Masrafsz ve kolay uygulanmasnn yannda
sfrlamann birtakm sakncalar da vardr.

ekil 5.2: Topraklama ve sfrlama

Giri faz ntr iletkenleri eer yer deitirilirse alclar zerine faz verilmi olur.
Normalde ntr hattnda enerji bulunmamaldr. Ancak ebeke hatlarnn dengesiz yklenmesi
sonucu olarak ntr hattnda da enerji olabilir. Kk deerdeki kaaklar, sigorta tarafndan
alglanmayaca iin cihaza dokunan kiiler iin de her zaman potansiyel tehlike oluturur.
Sfrlama, ancak ntr hatlar topraklanm tesislerde yaplabilir.

5.6. Toprakl Fi ve Priz Kablo Balants

5.6.1. Seyyar Kablo

Elektrikli cihaz ve makinelerin kendi besleme kablolarnn prizlere yetimedii

durumlarda seyyar olan ve bir ucunda priz, dier ucunda fi bulunan tanabilir balant
kablolardr. Seyyar kablolar akta olduu gibi zel makara eklinde de yaplabilir.
Seyyar kablolar, balants yaplan cihazn gcne, kullanm amacna ve ektii akma
uygun olmaldr. Kordon veya uzatmalar iin NYAF veya piyasa adyla TTR kablolar
kullanlmaldr.

Kablo makaras ve bu makara zerinde sarl olan kablo, belirlenen kullanm lmleri
dorultusunda ar s ekmemelidir. Kablo sarg makaralar, ar sya kar koruyucu
aygtla donatlmaldr. Kablonun uzunluuna gre seyyarda kullanlan kablonun kesiti
deimektedir.
59
 Seyyar kablolar ok telli, bakr iletkenli, iki veya ok damarl yumuak plastikten
yaplr. Damar klflar renklendirme veya numaralandrmayla tanmlanr. Kauuk veya
plastik kkenli dolgu klf yumuak malzemedir. D klf beyaz, gri ve siyah renktedir.
Bir seyyar kablo makaras zerinde u bilgiler bulunmaldr:

Seyyar kablo makarasnn tipini ve alma yerini bildiren iaret veya sembol
bulunmaldr.
Seyyar kablo makaras sadece kuru nemsiz odalarda veya sudan korunmas
gereken yerlerde kullanlacaksa gen ierisinde damla iareti, suya kar
szdrmazlk salanacaksa iki damla iareti bulunmaldr.
Seyyar kablo makaras gerecinin alma deerleri: Kablo makarasnn
alaca akm cinsleri, nominal gerilimi, akm, maksimum nominal g
deerleri bulunmaldr.
Makarada kullanlan kablonun mesafesi bulunmaldr.

Aada eitli seyyar prizler gsterilmektedir:

Resim 5.4: Seyyar priz eitleri

5.6.2. Fi

Fi, bir elektrikli cihaz veya uzatma kablosu iletkenlerinin baland, kontaklar
araclyla prizden elektrik enerjisi alnmasn salayan geretir. Filer de yapllar
bakmndan prizlerdeki zellikleri tar.

Kullanm yerlerine gre monofaze ve trifaze olmak zere iki gruba ayrlrlar. Uzatma
veya ara kablolar iin enerji al ekline gre normal fi ve toprakl fi olarak da

60
gruplandrlrlar. Erkek filer prizlere taklrken seyyar kablolarda priz grevi yapan zel
yuval filer de kullanlmaktadr. Aadaki resimlerde kullanm yerlerine gre deiik fi
eitleri gsterilmektedir. Uygulamada, eitli firmalarn kataloglarndan kullanm amacnza
gre istediiniz fi eidini bulabilirsiniz.

Resim 5.5: Dii fi Resim 5.6: Toprakl dii fi

Resim 5.7: Erkek fi Resim 5.8: Toprakl erkek fi

Resim 5.9: Adaptr fi Resim 5.10: Datm fi

61
 Resim 5.11: Trifaze erkek fi Resim 5.12: Trifaze dii fi

Resim 5.13: Enversr dz fi Resim 5.14: Makine fi

5.6.3. Priz (Seyyar-oklu)
Seyyarn dier ucuna balanan, herhangi bir yere monte edilmeden kullanlan, filerin
enerji almasn salayan tekli ve oklu prizdir. Priz sortisindeki tek bir prizden, ok sayda
elektrikle alan alcya besleme yapmak iin kullanlr. Sistemdeki enerjiyi istenilen
saydaki priz yardmyla alclara iletir. Hibir zaman ekilen g, enerji alnan prizin
gcnden fazla olmamaldr.

Monofaze ve trifaze olarak imal edilmektedir. Yap bakmndan grup prizler dz ve

toprakl olarak iki gruba ayrlmaktadr. Aadaki resimlerde deiik grup priz eitleri
gsterilmektedir. Uygulamada eitli firmalarn kataloglarndan kullanm amacnza gore
istediiniz grup priz eidini bulabilirsiniz.

Resim 5.15: l grup priz Resim 5.16: l toprakl grup priz

62
 Resim 5.17: l toprakl grup priz anahtarl Resim 5.18: l grup priz kordonlu

Resim 5.19: Kablolu uzatma fi-priz Resim 5.20: Kablolu trifaze fi-priz
5.6.4. Uzatma Fi, Priz Yapm
Uzatma fi prizler, ofis, antiye, fabrika ve evlerde srekli olarak kullanlan priz
eididir.

ekil 5.3: Toprakl fi ve seyyar toprakl prizin kordon kabloyla balanmas

63
 Uzatma Fi Priz Yapm lem Sras

Fiin ve prizin d gvde kapan anz. Gz kararyla lerek kablo

damarlarnn ne kadar uzunlukta olmas gerektiini belirleyiniz. zolesine zarar
vermeden kablonun d yaltkann bu uzunlua gre kablo soyma jokaryla
soyarak izoleli damarlar birbirinden ayrnz.
Koruyucu iletken olarak kullanlan yeil-sar damar uzun braklrken kablonun
dier damarlarn balant pozisyonuna gre ekil vererek kesiniz.
Balant kovanlarna ve vidasna gre damar ularnn yaltkanlarn soyunuz.
Yaltkanlar soyulmu damar ularna, fi ve priz balant elemanlarnn
tiplerine gre sktrma manonu veya yksk taknz.
Fi ve priz ierisinde bulunan kablo tutucu kelepelerin st ksmnn vidalarn
aarak kartnz. Kablo damarlarn karlkl gelecek ekilde fiin ve prizin
iine yerletirerek vida balantlarn yapnz. Kablo damarlarn hafife
ekerek balant salamln kontrol ediniz.
ekmeye kar kabloyu skan fi ve priz iindeki kelepeleri yeniden
sktrnz. Kelepelerin kabloyu filere sabitlemesini, kabloyu ekerek kontrol
ediniz.
Fi ve priz st kapan yerine oturtup vidalarn sknz. Fi ve priz
kapaklarnn kapatlmasnda, her bir kablo damarnn d kapaklar arasna
skp kalmamasna dikkat ediniz. Fi ve priz kapaklarnn kolayca kapanr
durumda ve iki parann birbirleri ile karlkl denk gelmi olmasna dikkat
ediniz.
Fi ve prizin karlkl kutuplar ile koruyucu iletkenin birbirleri arasnda
kopukluk veya ksa devre olmadn, seri lamba veya ohmmetreyle kontrol
ediniz. Bu kontrolde seri lmba yanmal veya ohmmetrede ok kk bir gei
direnci llmelidir. Fi ve priz kutuplarn kendi aralarnda, seri lamba (lamba
snk) veya megeriyle (ok yksek diren) izolasyon kontrol yaptktan sonra
kullanma hazr hle getiriniz.

Yapmda dikkat edilecek hususlar

Kablo damarlar kablonun izolesine zarar vermeden almaldr.

Kablonun balant ularnda, fi ve prizin balant kovanlarna uygun pay
braklmaldr.
Balant kovanlarna ve vidasna gre damar iletkenleri soyulmaldr. Bu
ularn byk veya kk olmamasna zen gsterilmelidir.
Kablo damarlarn karlkl gelecek ekilde fi ve prizin iine yerletirip vida
balantlar yaplmaldr. Balantnn salaml kontrol edilmelidir.
Fi ve prizin btn vidalar sklarak st kapaklar kapatlmaldr. Arada kablo
damarnn skmamasna zen gsterilmelidir.
imiz bittikten sonra yaltkanlk ve salamlk kontrol yaplmaldr.

64
 UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET
3x1,5 mm2 kesitinde 2 metrelik uzatma kablosunun toprakl priz ve fi balantsn ve
uzatma kablosunu yapnz.

lem Basamaklar neriler

Kullanm yerine uygun kabloyu
kataloglardan veya tablolardan
semelisiniz.
Kesitlere uygun kablo seimini yapnz
Kullanacanz fi ve prizin TSE
(3x1,5 mm2).
standartlarnda olmasna zen
gstermelisiniz.
Kabloyu belirlenen lde kesiniz (3
metre).
Kabloyu kullanm yeri mesafesine gore
uygun boyda kesmelisiniz.
Amaca uygun toprakl fi ve l grup
prizi seimini yapnz.
Kablonun damarlarn aarken izolesine
zarar vermeden amalsnz.
Kablonun iki ucundaki d yaltkan klf
dikkatle karnz.
Kablonun balant ularnda, fi ve prizin
balant kovanlarna uygun pay
Fii aarak kabloyu fie taknz, toprak
brakmalsnz.
kablosunu fiin toprak ksmna taknz.
Kablolarn kmamas iin fi ve prizdeki
Fiin kapan kapatnz.
balant vidalarn iyice skmalsnz.
Seyyar grup priz kapan anz.
Fi ve prizin st kapaklar kapatlrken
arada kablo kalmamasna dikkat
Kabloyu grup priz klemenslerine
etmelisiniz.
taknz.
zolasyon kontroln seri lambayla
Toprak kablosunu doru yere taknz.
yaparken lambann snk olmasna dikkat
etmelisiniz.
Grup priz kapan kapatnz.
Kontrol megerle yapacaksanz yksek
diren gzlemelisiniz.

Yaptnz ie enerji vermeden nce

retmeninize gstermelisiniz.

65
KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. Uygun kesitte kabloyu setiniz mi?
2. Uygun priz ve fi seimini yaptnz m?
3. letkenleri kesmek iin uygun yan keskiyi kullandnz m?
4. letkeni soymak iin uygun pense ve yan keski kullandnz m?
5. Balant kovanlarna gre iletkenlerin boylarn atnz m?
6. Kablo damarlarn karlkl gelecek ekilde fi ve prizin iine
yerletirdiniz mi?
7. Kablolarn vida balantlarn yapp kablonun fi ve prizdeki
salamln kontrol ettiniz mi?
8. Fi ve prizin st kapaklarn kapatp arada kablo skmamasna
dikkat ettiniz mi?
9. inizin yaltkanlk kontroln yaptnz m?
10. Ek yapmnda kullanlan malzemelerin hepsini kullandnz m?
11. gvenlii kurallarna uydunuz mu?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

66
 LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( )Topraklama insan hayatn gvenceye almak maksadyla uygulanacak tesisatlardan

veya ilemlerden biridir.
2. ( )Korunma topraklamas bir topraklama eididir.
3. ( )Faz ntr arasndaki gerilim 440 volt olmak zorundadr.
4. ( )Ntr toprak arasndaki max 1-2 volt olmaldr.
5. ( )Faz ve Toprak arasndaki voltaj ise 220-230 Volt olmaldr.
6. ( )Priz, bir elektrikli cihaz veya uzatma kablosu iletkenlerinin baland, kontaklar
araclyla prizden elektrik enerjisi alnmasn salayan geretir.
7. ( )Seyyarn dier ucuna balanan, herhangi bir yere monte edilmeden kullanlan,
filerin enerji almasn salayan, tekli ve oklu prizdir.
8. ( )Sar yeil kablo topraklama hatt olarak kullanlr.
9. ( )Kablolarn salamlk kontrolu seri lamba ile yaplmaz.
10. ( )letkenleri kesmek iin kablo soyma pensesi kullanlr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

67
 MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME

Yukarda ekilde kesiti verilen kablonun toprakl fi ve priz balantsn yapnz.

Kablonun lsn kendiniz belirleyebilir veya retmeninizden bilgi alabilirsiniz.

68
KONTROL LSTES

Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. Uygun kesitte kabloyu setiniz mi?
2. Uygun priz ve fi seimini yaptnz m?
3. letkenleri kesmek iin uygun yan keskiyi kullandnz m?
4. letkeni soymak iin uygun pense ve yan keski kullandnz m ?
5. Balant kovanlarna gre iletkenlerin boylarn atnz m?
6. Kablo damarlarn karlkl gelecek ekilde fi ve prizin iine
yerletirdiniz mi?
7. Kablolarn vida balantlarn yapp, kablonun fi ve prizdeki
salamln kontrol ettiniz mi?
8. Fi ve prizin st kapaklarn kapatp arada kablo skmamasna
dikkat ettiniz mi?
9. inizin yaltkanlk kontroln yaptnz m?
10. Ek yapmnda kullanlan malzemelerin hepsini kullandnz m?
11. gvenlii kurallarna uydunuz mu?

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

69
 CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1. C
2. B
3. D
4. A
5. D
6. B

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1. Y
2. D
3. D
4. D
5. D
6. Y
7. Y
8. D
9. Y
10. D

RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI

1. D
2. B
3. B
4. D
5. C

RENME FAALYET-4N CEVAP ANAHTARI

1. Y
2. D
3. D
4. D
5. D
6. Y
7. Y
8. Y
9. D
10. D

70
RENME FAALYET-5N CEVAP ANAHTARI
1. D
2. D
3. Y
4. D
5. D
6. Y
7. D
8. D
9. Y
10. Y

71
 KAYNAKA
KAYNAKA
ACIELMA Faruk, Mehmet USTA, Elektrik Atlye ve Laboratuvar ve
lem Yapraklar 9, MEB Yayinlar, Ankara. 2003.
ALACALI Mahmut, Atlye 1, zkan Matbaaclk, Ankara, 2004.
HRER Ali, Elektrik Tesisat Bilgisi, G.. Teknik Eitim Fakltesi Matbaas,
Ankara.
TRBEN Necmettin, Cemalettin SUNGUROLU, Ahmet ERKU, Hseyin
ALAVURT, Temel ENER, Elektrik Blm 1 Bilgi lem Yapraklar,
MEB Yaynlar, stanbul, 1991.

72