Vakfiyelerine Gre

Veziriazam Amcazade Hseyin

Paa Evkaf

Murat Yldz*

zet
mcazade Hseyin Paa, II. Mustafa dnemi sadrazamlarndandr. Evkafna

A ait vakfiyeler sayesinde kendisinin kurduu hayr kurumlarna dair bilgi

edinebilmekteyiz. Buna gre o, bata stanbul olmak zere Edirne, Filibe, nebaht,
Kedegre (Vezirkpr) ve Medinede birok hayr kurumu ihdas etmitir. Bu hayr kurumlarnn
balcalar stanbuldaki darlhadis, medrese, mescit, mektep, ktphane, sebil; Edirnedeki
adrvan, eme ve su yollar; nebahtdaki cami ve mektep; Medinedeki sebil ve su kuyusu;
Kedegredeki eme ve su yollaryd. Paann, asr boyunca din, eitim, kltr, bayndrlk
gibi sahalarda faaliyet gsteren evkaf, bu sre zarfnda yaad birok olumsuzlua
ramen hl hayatta kalmay ve snrl da olsa hizmetlerini srdrmeyi baarabilmitir.

Anahtar Kelimeler: Amcazade, Evkaf, nebaht, Kedegre, Darlhadis, Su Vakf.

According to His Waqfiyyes the Waqfs of Grand

Vizier Amchazade Huseyin Pasha

Abstract

A mjazade Huseyin Pasha was one of the grand viziers in the reign of Sultan Mustapha
II. We can get information about his pious institutions by waqfiyyes (charter of a
waqf) which belong to his waqfs. According to this, he established many institutions
firstly in stanbul and then in Edirne, Filibe, nebaht (Lepanto), Kedegre (Vezirkpr) and
Medina. The main institutions of his waqf were darlhadis (a home for hadith) madrasah,
school, masjid (a small mosque), library and sebil (kiosk built for the dispensing of free
drinking water) in stanbul; fountain (used for ritual ablutions and usually located in the
middle of a mosque courtyard), fountain (for water) and water ways in Edirne; mosque and
school in nebaht; sebil and water well in Medina; fountain (for water) and water ways in
Kedegre. The waqfs of Amchazade which have actived in the religion, education, culture and
public work areas during three centuries, can still succes to remain standing in spite of too
many negative situations in this process and cary on its services even if they are limited.

Key Words: Amjazade, Waqfs, Lepanto, Kedegre, Darulhadith, Water Waqf.

*
Dr., Tarih retmeni

81
 VAKIFLAR DERGS Haziran 2011 - Say 35

Giri
Veziriazam Amcazade Hseyin Paa, Kprl Mehmed Paann kk kardei Hasan Aann
oludur (Mehmed Sreyya 1311: 202). Kendisine Amca-zde ya da yeen denilmesinin sebe-
bi, Kprl Mehmed Paann olu Kprl Fazl Ahmed Paann amcazadesi olmasyd (Aktepe
1991: 8; Ayvansaray 1985: 348, 396; abuk 1988: 178; Hammer 1990: 567; Danimend 1972: 482;
Ycel 1971: 6161). Vakfiyesinde belirtildii gibi Amasya Kedegrede (Vezirkpr) doan (Vakfiye,
nr. 502, 1700: 22) Paann doum tarihinin 1644 olduu tahmin edilmektedir (Kprl 1987: 646;
zkan 2006: 1). ocukluk ve genlik yllarnda olduka rahat bir hayat yaayan (Lamartine 1991:
784; Hammer: 567; abuk 1988: 178) Hseyin elebiyi bu dnemde stanbul, Kozluca ve amca-
snn olu Ahmed Paann grev yerlerinde grmekteyiz.

yi bir eitim alan Hseyin elebi (Behet 2006: 298), Giritin fethinden hemen sonra hacca
gider (Osman Dede 2002: 127; Aycibin 2001: 15-16) ve dnte evlenir. IV. Mehmedin 2 Muhar-
rem 1083/30.04.1672de balayan Lehistan Seferi srasnda Kozlucada bulunmas ve babasnn
iftliinde konaklanan padiaha hizmet etmesi (Silhdar 1928: 574) kendisine ikbal kaplarn aar.
Bu vesileyle devlet hizmetine alnan Hseyin Bey, devlet kademelerindeki akrabasnn yardmyla
da hzla ykselir. lk olarak haseki sultann hizmetinde yer alan Hseyin Bey (Uzunarl 1982:
444), II. Viyana Seferi srasnda veziriazamn maiyetinde yer alr (Ahmed Aa 1970: 51, 52, 67, 95;
Kreutel 1994: 33-34, 47; zkan 2006: 4).

Ailenin damad Merzifonlu Kara Mustafa Paann devlete ar bedeller detecek Viyana
Bozgununa sebep olmasndan dolay, Kprl Ailesinin gzden dmesi bile (Mustafa Nuri Paa
2008: 274; Ahmed Tib 1271: 124) onun bu ykseliini engelleyemez. Her ne kadar bozgun-
dan sonra kendisi tevkif edilmise de, sonradan serbest braklr ve 20 Safer 1095/07.02.1684te
ehrizor Valisi olarak atanr (Silhdar 1928: 125; Mehmed Sreyya 1311: 202; Anonim Osmanl
Tarihi 2000: 133; Behet 2006: 303; Ahmed Tib 1271: 124; Uzunarl 1982: 444-445; Aktepe
1991: 8). Ardndan 5 yla yakn ardak Muhafzl (Behet 2006: 298; Ahmed Tib 1271: 124;
Mehmed Sreyya 1311: 202; zkan 2006: 4) yapan Paa, Receb 1100/Mays 1689da Seddlba-
hir Muhafzlna (BOA, K.K.d, 3080, s. 11; Defterdar Sar Mehmed Paa 1995: 322; Mehmed
Sreyya 1311: 202; Behet 2006: 298; Rid Mehmed Efendi 1282: 79; Ahmed Tib 1271: 124;
Hammer 1990: 567; Cezar 1986: 41n, 42) ve 20 Ramazan 1102/17.06.1691de Rikb- Hmayun
Kaymakamlna (s-zde 1996: 223; Defterdar 1995: 394; Anonim 2000: 24; Mehmed Sreyya
1311: 202; Behet 2006: 294; Rid 1282: 155; Ahmed Tib 1271: 124; Kprl 1987: 647) ata-
nr. Bu grevi esnasnda azledilip katli iin ferman karlan Yenieri Aas Einli Mehmed Aann
aff iin srarc olmasndan dolay kendisi Evast- Cemaziyelevvel 1103/29.01.-07.02.1692de bu
vazifesinden azledilerek tekrar Boazhisar Muhafzlna atanr (BOA, MD, nr. 102, s. 106, 110,
131; Silhdar 1928: 614-615, 619; Defterdar 1995: 413; Anonim 2000: 33; Rid 1282: 176-177).

Grevini ok iyi yapmasndan dolay sadrazam endieye sokan Asitane Kaymakam Kalayl
Ahmed Paann, Rebiylhr 1105/Aralk 1693te azledip Diyarbakra beylerbeyi olarak atanmas
zerine bu greve ikinci kez atanan Amcazade (Defterdar 1995: 472; Anonim 2000: 109; Silhdar
1928: 738; Rid 1282: 242-243; Hammer 1990: 520; zkan 2006: 10) bu grevinde fazla kalamaz.
Zira Cierdelen Muharebesinde esir den ve sonra kurtulup stanbula gelen Esir Mustafa Paa,
evval 1105/Haziran 1694te Asitane Kaymakam olarak atannca, selefi Amcazade Hseyin Paa
Seddlbahir Muhafzlna atanr (Defterdar 1995: 484; Rid 1282: 253).

82
 Vakfiyelerine Gre Veziriazam Amcazade Hseyin Paa Evkaf

Papalk ve Malta tarafndan desteklenen Venedik donanmasnn 27 Muharrem 1106/17.09.1694te

Sakz zaptetmesinde (Danimend 1972: 476) ihmali bulunan Kaptan Yusuf Paann azledilmesi
(Gkbunar 1996: 178, 397-398), Amcazadeye kaptan- deryalk yolunu aar. 14 Cemaziyelevvel
1106/31.12.1694te bu greve atanan Paa (Gkbunar 1996: 171-172; Defterdar 1995: 506; Rid
1282: 282; Ahmed Tib 1271: 124; abuk 1988: 179), ksa bir sre sonra Sakz fethederek (Def-
terdar 1995: 530; Rid 1282: 305-308; Ayvansary 1985: 23; Mustafa Nuri Paa 2008: 307-308;
Hammer 1990: 538; Danimend 1972: 477-478; Kantemir 1980: 251-254; Jorga 2005: 228-229;
Yarbay Saffet Bey 1994: 43-48, 55; Bykturul 1982: 194, 197-200; Sleyman Nutki 1307: 73-
76; Aksun 1994: 281-282) siyas kariyerinin o gne kadarki en parlak baarsna imza atar. II.
Mustafann saltanatnn da ilk parlak zaferi olan bu galibiyetten dolay Amcazade 17 Ramazan
1106/01.05.1695te, Sakz Muhafzlna atanr (Silhdar 2001: 30; Rid 1282: 319-320; Meh-
med Sreyya 1311: 202; Hammer 1990: 538-539; Ahmed Tib 1271: 124). 06.11.1695te atand
Adana ve Karaman Valilii (Kprl 1987: 647) grevi srasnda kendisi maiyetiyle birlikte Avus-
turya Seferine memur edilir (Mehmed Sreyya 1311: 202; Uzunarl 1982: 445; Ycel 1969:
250; Aktepe 1991: 9).

Sefer dn Belgrat Muhafzl ile grevlendirilen Paann (Defterdar 1995: 599; Silhdar
2001: 161, 191, 198, 207-208; Rid 1282: 380-381; Ahmed Tib 1271: 124; Hammer 1990:
554), ordunun tekrar geliine kadarki srede yapt hizmetler padiah tarafndan takdirle kar-
lanr (BOA, MD, nr. 108, s. 417; Silhdar 2001: 211-212, 221, 224, 232, 287, 296). 1108/1697
Avusturya Seferi esnasnda ordu Belgratta konakland srada, padiahn burada, nasl bir sa-
va stratejisi uygulanmas gerektiine dair st dzey idarecilerle yapt toplantda hazr bulunan
Amcazadenin, ou devlet adamlarn karsna alma pahasna ne srd grler (Defterdar
1995: 621-622; Anonim 2000: 126; Ukzde 2005: 301-302; Silhdar 2001: 299-300, 302; Rid
282: 407-410; Hammer 1990: 561-562; Mustafa Nuri Paa 2008: 309-310; Danimend 1972: 480-
482; Uzunarl 1983: 564-570; Orhunlu 1979: 695; lgrel 1986: 536-537; zcan 2006: 277;
Aksun 1994: 288-290) ok ksa zamanda kendisine devletin en st makamnn yolunu aar. Zira
Paann tavsiye ettii stratejinin aksine hareket edilmesinden dolay yaanan Zenta bozgunu, onun
grlerinin ne kadar isabetli olduunu ortaya koyar (lgrel 1986: 536-537; Hammer 1990: 563-
566; Ahmed Red 1327: 223-224; Mufassal Osmanl Tarihi 1960: 2260-2264). Veziriazam Elmas
Mehmed Paann ehit olmas zerine Temavarda Alipnar denilen yerde toplanan orduya davet
edilen Hseyin Paa, artlarnn kabul edilmesi zerine 1 Rebiylevvel 1109/17.09.1697de sadra-
zam tayin edilir (Defterdar 1995: 626; Anonim 2000: 130; Naima 2007: 46-47; Ukzde 2005:
306, 338; Silhdar 2001: 324-325, 327; Behet 2006: 298; Rid 1282: 416; Ahmed Tib 1271:
125; Uzunarl 1982: 445-446; Kantemir 1980: 285; abuk 1988: 182; Hammer 1990: 566-567;
Jorga 2005: 224; zcan 2006: 277).

Amcazadenin yaklak be senelik sadareti dneminde birok siyas, sosyal, asker ve ekono-
mik gelimeler yaanr. Bunlar arasndan en nemlisi hi phesiz Karlofa Antlamasdr. Her ne
kadar devletin bir ksm topraklarnn elden kmasna yol amsa da, birok devletle ayn anda
yaplan ve 16 yl sren; devleti siyas, ekonomik, asker, sosyal adan fazlasyla ypratan bir sava,
olabilecek en az zayiatla atlatlmasn salad iin bu antlama, devrin idareci, edebiyat, tarihi-
leri tarafndan olumlu karlanr (Defterdar 1995: 652-672; Anonim 200: 135-138; Silhdar 2001:
383-408, 418-419, 762; Rid 1282: 448-475, 538; Hammer 1990: 579-596; Uzunarl 1983:
590-591; Parmakszolu 1977: 350; zcan 2001: 507).

83
 VAKIFLAR DERGS Haziran 2011 - Say 35

Salanan bar ortamndan faydalanan Paa, lkede asayii salamaya; siyas, ekonomik, sos-
yal, kltrel alanlarda gereken dzenlemeleri yapmaya alr. Ancak, onun hem bar ortamn
salamaya almas hem de iktidarna ortak olmaya alan bata eyhlislam Feyzullah Efendi
olmak zere muhalifleriyle baa kmas hi de kolay olmaz. Nitekim buna daha fazla dayana-
mayan Paa, 11 Rebiylhr 1114/04.09.1702de istifa eder. Yakaland hastalktan kurtulamayan
Amcazade, 29 Rebiylhr 1114/22.09.1702 cuma gecesi vefat eder. Cenazesi stanbula getirile-
rek, Sarahane yaptrd klliyedeki trbeye defnedilir (Anonim 2000: 165; Ukzde 2005: 522,
709; Rid Mehmed Efendi 1282: 542-544; Ahmed Tib 1271: 125-126; Ayvansary 1978: 13;
Ayvansary 1985: 348, 396; Hammer 1990: 50-51).

AMCAZADE HSEYN PAANIN VAKIFLARI VE VAKFYE KAYITLARI

Vakf kuran sadrazamlardan biri olan Amcazade Hseyin Paann hayratndan deiik tarih
kaynaklar bahsetmektedir. Bunlardan biri olan Anonim Osmanl Tarihi, Amcazadenin yapmaya mu-
vaffak olduu vakf eserlerini yle sralar: Mekke ve Medinede baz hayrat, stanbul Sarahanede
bulunan darlhadisin bnyesindeki medrese ve trbe, nebaht Kalesindeki cami ve darlkurra,
Bosna Gradikadaki cami, Edirnedeki biri kale iinde olmak zere iki cami, stanbulda cami ve
mektep, Edirnedeki su vakf, Merzifondaki su vakf, Edirnenin dna ina ettii salhaneler (s.
163-164). Hammer de benzer kurumlar saydktan sonra, masraf hazine tarafndan karlanm ol-
masna ramen, Aksarayda yaplan yeni yenieri odalarn, yeniden ina edilen Edirne Sarahane
Kprsn ve Msrda yaplan seddi de Paann hayr kurumlarna ilave eder (Hammer 1991:
48-49).

Paann hayr kurumlar hakknda bizim gerek ariv belgelerinden ve gerekse vakfiye kayt-
larndan elde ettiimiz bilgiler, yukarda belirtilenlerden biraz farkldr. Buna gre Paann vakf
kurumlar ve bulunduklar yerler yledir: Medine: Su vakf; Kedegre (Vezirkpr): Su vakf; Edir-
ne: Su vakf, adrvan, eme, salhane; nebaht: Cami, mektep; Filibe: Mevlev Zaviyesine yardm;
stanbul: Darlhadis, medrese, mektep, mescit, ktphane, sebil, eme, su yollar.

Bu almamzda biz, Paann evkafna dair ilk ve en derli toplu bilgiyi veren vakfiyelerle,
temlikname, hccet, temessk gibi belgelerin nda onun hayr kurumlar hakknda genel bilgi
vereceiz. Ad geen belgelerdeki bilgileri, ariv ve dier birinci ve ikinci el kaynaklardaki bilgiler-
le de takviye ederek, Paaya ait hayr kurumlarnn genel bir haritasn karmay hedeflemekteyiz.
almamzda arlkl olarak Vakflar Genel Mdrl Arivindeki konuyla ilgili tespit ettiimiz
vesikalar esas alnmtr. Bu hususa dair ad geen arivin kaytlarnda mevcut olan yedi vakfiye,
alt temessk ve drt hccet kaydyla Babakanlk Osmanl Arivinde bulunan bir temliknameden
elde ettiimiz bilgileri belli bir pln dhilinde ifade edeceiz. Bylece, gnmzde hl ayakta
kalabilmeyi baarm Amcazade Hseyin Paa Evkafnn fihristi hkmnde olan bu almayla,
bundan sonra konu hakknda yaplacak aratrmalar iin bir katk sunmay amalamaktayz1.

Gnmzde Amcazade Hseyin Paa Evkafna ait asl ve zeyl vakfiyelerin orijinal nshalar
kayptr. Orijinal vakfiyelerin 1940l yllara kadar vakf evladnn elinde olduu rivayet edilmekte-

1
Amcazade Hseyin Paann hayatn ve hayratn esas alan ayrntl bir alma tarafmzdan yaplm olup, yayna
hazrlanmaktadr.

84
 Vakfiyelerine Gre Veziriazam Amcazade Hseyin Paa Evkaf

dir. Ancak anlalamayan bir sebepten dolay vakfiyeler kaybolmu ve bugne kadar da herhangi bir
ekilde onlarn izine rastlanlamamtr. Her ne kadar kaybolan orijinal nshalar henz bulunama-
msa da, gerek onlarn ve gerekse vakfa ait hccet, temlik ve temessk gibi belgelerin birer suret
kaydna sahibiz. Bu suretlerin nemli bir ksm 1699-1704 tarihleri arasnda, dierleriyse 1695,
1708 ve 1756 tarihlerinde yazlmtr. Bu vesikalarn neredeyse tamamna yakn Vakflar Genel
Mdrl Arivinde yer almaktadr. Ancak, bunlarn verdii bilgileri dorulayan ok sayda ariv
belgeleri ve ada tarihlerde atflar da mevcuttur. Paann evkafna ait tespit ettiimiz vakfiye,
hccet, temessk ve temlikname suretleri unlardr:

1. 27 SAFER 1111/24.08.1699 TARHL VAKFYE

Vakflar Genel Mdrl Arivindeki (VGMA) 734 numaral defterin 11-12. sayfalarnda
kaytl olan bu vakfiye, vakfa ait en eski tarihli vakfiye olup, Rumeli Kadaskeri es-Seyyid Ali Efen-
di tarafndan yazlmtr. Vakfiyenin tescil ilemi iin Paann vekilliini Reislkttap Mehmed
Ram Efendi, tescil mtevelliliiniyse kethdas Osman Aa yerine getirmitir.

Vakfiyenin konusu Paann Edirnede yaptrd su hayratdr. Buna gre satn alnan drt ma-
sura suyun iki masuras vkfn avu Bey Mahallesinde yaptrd emeye, dier iki masurasysa
Noktac Camisinde yaptrd adrvanla emeye vakfedilmitir.

2. 5 RECEB 1112/16.12.1700 TARHL VAKFYE

VGMAde bulunan 502 numaral defterin 1-16/16-27. sayfalarnda (Defterin, /den nceki
sayfa numaralar eski, sonraki numaralarysa yeni rakamlarla yazlanlar belirtmektedir.) yer alan
vakfiye suretidir. Yaklak olarak 12 sayfa olan bu suretin her bir sayfasnda 58-62 arasnda satr
bulunmaktadr. 5 B.1112/16.12.1700 tarihli olan bu suret, Amcazade Hseyin Paa Evkafnn ana
vakfiyesi niteliindedir. Zira bu suret, Paann vakf kurumlarnn merkezinde yer alan Darl-
hadis vakfn konu almaktadr. Vakfiye, Rumeli Kadaskeri es-Seyyid Ali Efendi tarafndan ince-
lenmi, gerek ekil ve gerekse ierik bakmndan hukuka uygun olduu onun tarafndan tespit ve
eyhlislm Feyzullah Efendi tarafndan da tescil edilmitir.

Yukarda da belirttiimiz gibi bu vakfiye ana vakfiye niteliinde olduu iin dier btn vak-
fiyelerde grlen dzenle (Berki 1965: 5; Yediyldz 1982: 24; Ate 1983: 6) yazlmtr. Paann
vakfna ait bunun dndaki baka hibir vakfiye, klasik vakfiye yazm dzeniyle yazlmamtr.
Vakfiyenin birinci blmn Rumeli kadaskeri ve eyhlislmn onay yazlar tekil etmektedir.
kinci ve nc blm neredeyse 3.5 sayfaya yakn tutmu ve olduka sanatl bir dille kaleme
alnmtr. kinci blmde Allaha hamd sena, Hz. Peygambere salat selm, hayr ve hasenatn
sevab, buna dair bir ok ayet, hadis ve beyitlere yer verilmitir. Yine burada dnyann tasviri yapl-
m (geici olduu, buradaki asl vazifenin kulluk olduu), vkfn hayat felsefesinden ve kurduu
vakfn gerekelerinden bahsedilmitir. Vakfiyenin hukuk ksmndan olmayan bu blm, vkfn,
kendisine bunca nimeti veren ve vakf kurma frsat baheden Allaha kr mahiyetinde bir giritir.
nc blmde devrin padiah Sultan II. Mustafa ve vakfn kurcusu Amcazade Hseyin Paa
vlmektedir. lk blmden sonra nihayet asl konuya gelinmekte ve u hususlardan bahsedil-
mektedir:

85
 VAKIFLAR DERGS Haziran 2011 - Say 35

A. Messesat- Hayriye: Amcazade Evkafnn ana kurumu olan ve vakfiyenin yazld esna-
da inas neredeyse bitmek zere olan Darlhadis, stanbulda, Sarahane karsnda, Mimar Ayas
Mahallesindeydi. Darlhadis onalt hcre, mescit, mektep, trbe, sebil, adrvan, ktphane ve
dier eklentilerden meydana gelmekteydi. Amcazade, vakfn mahkeme huzurunda tescil ettirmek
iin kethdas Hasan Aay vekil, kapclar kethdas Yusuf Beyi ise tescil mtevellisi olarak seer.

B. Vakfn Geliri

1.Tahsisat Trnden Gelir: Vakfn finansmannn nemli bir ksm, hazineden ayrlan tahsi-
sattan karlanacaktr. Bylece, bata padiah olmak zere st kademedeki bir ok devlet grevlile-
rinin sk sk bavurduu bir yntem olan tahsisat kabilinden gelir balama yntemine Amcazade de
bavurur. Buna gre Hdavendigar Sancanda bulunan Mihali Kazasna bal kizciyan Muka-
taas, btn gelir ve hukukuyla vakfa balanr. Birok mamur ky ve mezradan mteekkil olan bu
mukataann yerleim yerleri Bermekir, Serban, Suba Al, Kara Hoca, Kemeryab, kizce, atal
Al, Ba, Orlat, Bolad Obas, Sultanan, Kalmat (Byk Ylanl) ve Kk Ylanl idi (Ankara Tapu
Kadastro Genel Mdrl Arivi, nr. 2119; BOA, A.MKT.MHM, nr. 322/34; C.EV, nr. 30242;
C.ML, nr. 23814; D.HMH.d, nr. 314, nr. 21672/A, s. 38, 166; D.HMH.d, nr. 317, nr. 21672/A, s.
221; EV.d, nr. 14646, 1b-2a; EV.d, nr. 28405, 1b; EV.d, nr. 28588, 1b; EV.d, nr. 29240, 1b; EV.d,
nr. 29430, 1b; EV.d, nr. 29683, 1b; EV.d, nr. 30222, 1b; EV.d, nr. 36334, 1b; EV.HMH.d, nr. 5411,
6a,16b, 38a, 85b; Barkan 1988: 117-118; Akgndz 1990: 610-611).

Evahir-i aban 1113/20-30.01.1702 tarihli vakfiyeyle (VGMA, nr. 502, s. 30/15) bu yerlerin
cizye geliri de vakfa balanr. Ancak, yllk 1500 kuru olan bu mebla, dorudan halktan deil,
cizye vergisi tek elden ve devlet tarafndan topland iin vakf cabisince cizyedardan alnacaktr.

2. Emlk Geliri: Bu vakfiyeyle vakfa gelir salamak iin balanan emlk ev, han, frn, de-
irmenler, dkknlar ve evli odalaryd.

a. Deirmenler: Balanan deirmenler tane olup, bunlarn ikisi Bergos Kazasna bal
Oklal Ky ile Kara Danimendli Kynde yer almaktayd. Deirmenlerin her ikisi de Ergene
Nehri zerinde ina edilmiti. Dier deirmense Pnarhisar Kazasna bal Babacklar Kyndey-
di (BOA, EV.HMH.d, nr. 5411, 6a, 16b, 17a, 38a, 85b; A.MKT.UM, nr. 412/40; EV.d, nr. 28405, 1b;
EV.d, nr. 28588, 1b; EV.d, nr. 29240, 1b; EV.d, nr. 29430, 1b; EV.d, nr. 29683, 1b; EV.d, nr. 30222,
1b; D.HMH.d, nr. 21641, 279/A, s. 68, 69).

b. Han: Vakfedilen han stanbulda, Ali Paa Mahallesinde, Tavuk Pazar civarnda olan Sof-
cular Han idi. 48 oda, 9 dkkn, 14 mahzen ve 30 ba yk hayvan kapasiteli bir ahr olan han iin,
zerinde kurulduu 2200 ziralk arsadan dolay Mahmud Paa Vakfna yllk 3067 aka kira de-
nirdi (BOA, C.BLD, nr. 2565; C.EV, nr. 6368; D.HMH.d, nr. 314, 21672/A, s. 38, 39; D.HMH.d,
nr. 21641, 279/A, s. 67, 69; D.HMH.d, nr. 314, 21672/A, s. 166; D.HMH.d, nr. 317, 21672/A, s.
221; EV.d, nr. 28405, 1b; EV.d, nr. 28588, 1b; EV.d, nr. 29240, 1b; EV.d, nr. 29430, 1b; EV.d, nr.
29683, 1b; EV.d, nr. 30222, 1b; EV.d, nr. 36334, 1b; EV.HMH.d, nr. 5411, 6a, 16b, 17a, 38a, 38b,
85b; Ikzl 1973: 423; Gen 2000: 42).

c. Frn: stanbulda, Beyceiz Mahallesinde, Mehmed Aa Hamamnn hizasnda yer alan

bu frn, sekiz fevkan buday ambar, bir su mahzeni, bir saman ambar, alt oda, bir dehliz, bir b-

86
 Vakfiyelerine Gre Veziriazam Amcazade Hseyin Paa Evkaf

yk tahtan frn, yetmi iki vukiyye arlnda bir kazan, arh, byk bir ahr, birbuuk masura
su, iki demir kap ve frn altnda bulunan bir kasap dkknndan meydana gelirdi. Mehmed Aa
Vakfna ait arazi zerine ina edilmi olan bu frnn arsa kiras olarak her yl ad geen vakfa 6420
aka verilirdi (BOA, D.HMH.d, nr. 314, 21672/A, s. 38, 166; D.HMH.d, nr. 21641, 279/A, s. 68;
D.HMH.d, nr. 317, 21672/A, s. 221; EV.d, nr. 28405, 1b; EV.d, nr. 28588, 1b; EV.d, nr. 29240, 1b;
EV.d, nr. 29430, 1b; EV.d, nr. 29683, 1b; EV.d, nr. 30222, 1b; EV.d, nr. 36334, 1b; EV.HMH.d, nr.
5411, 6a, 16b, 38a, 86a; Ayverdi 1958: 250).

d. Evli Odalar: Mteehhiln Otalar denilen evli odalarn, dnemin otelleri olarak kabul
etmek mmkndr. Saylar drt olan vakfa ait bu odalar, Aksaraydaki Murad Paa-y Atik Ma-
hallesindeydi. Vakfn dier birok binasna ait arsann aksine, bu yaplarn arsas vkfa ait oldu-
undan, buras iin herhangi bir ekilde kira verilmezdi (BOA, D.HMH.d, nr. 21641, 279/A, s. 67;
D.HMH.d, nr. 317, 21672/A, s. 221; EV.HMH.d, nr. 5411, vr. 6a, 16b, 38a, 85b).

e. Dkknlar: Darlhadisin mektebinin altnda bulunan 4 adet dkknd. Bunlarn her birinin
kendisine ait mahzenleri vard (Ycel 1969: 260).

f. Ev: Mimar Ayas Mahallesinde yer alan bu ev Darlhadisin batsnda ve bitiiinde yer al-
maktayd. Vkfa ait arsann zerinde ina edilmi olan bu ev iki ksmdan olumaktayd. ksm-
daki yap iki katl olup iki dkkn ve bir hamamdan; d ksmdaki yapysa drt oda ve bir ahrdan
meydana gelmekteydi (BOA, D.HMH.d, nr. 314, 21672/A, s. 38, 166; D.HMH.d, nr. 21641, 279/A,
s. 67; D.HMH.d, nr. 317, 21672/A, s. 221; EV.d, nr. 28405, 1b; EV.d, nr. 28588, 1b; EV.d, nr. 29240,
1b; EV.d, nr. 29430, 1b; EV.d, nr. 29683, 1b; EV.d, nr. 30222, 1b; EV.d, nr. 36334, 1b; EV.HMH.d,
nr. 5411, 6a, 16b, 38a, 85b).

C. Vakf Grevlileri: Vakfn kurulu amacna uygun olarak hizmet vermesini salayan grev-
liler olup, her birinde aranan zellikler, her birinin mkellef olduu iler ve kendilerine denecek
cretler, vkf tarafndan vakfiyede ayrntl olarak belirtilmitir. Bu grevliler unlard:

1. eyhlkura: Darlhadiste kavnn-i fenn-i kret-i Kurn-i Kerm ve kavid-i ilm-i

tecvd-i Furkn- Azmin eitimine arlk verilecei vakfiyede belirtilmi ve bu eitimin, slm
dnyasnda mehur olmu on hfzn tarzna gre yaplaca ifade edilmitir. Bu arta gre grev
yapacak olan eyhlkura, haftann belli gnlerinde Darlhadisin mescidinde, kendisine tahsis edi-
len yerde grevini ifa edecek ve bunun karlnda kendisine 30 aka yevmiye verilecektir (BOA,
C.MF, nr. 1810).

2. eyhlkura Halifeleri: Bu eitim sonras bahsedilen on tarzda Kuran okumay baaranlar

arasndan drt tanesi eyhlkura halifesi olarak seilecek ve her birine drder aka yevmiye veri-
lecektir. Yine bu hususta mmtz ve rcih-i mstaid olan onalt renciye de gnlk 2er aka
cret denecektir.

2. Muhaddis: Klliyenin bir darlhadis klliyesi olmasndan dolay buraya atanacak muhad-
diste birok art aranrd. ncelikle onun fenn-i cell-i hadsde rivyeten ve diryeten mstahsr
ve mtefennin, usl-i sitteyi ikrya kudreti mtehakkk ve mtebeyyin, siktdan mezn ve mcz,
ulvv-i sened ile bhirl-imtiyz bir muhaddis-i muntalikul-lisn- azbl-beyn olmas, hafta-
nn belli gnlerinde sahih hadis kitaplarndaki hadisleri okumas ve aklamas gerekirdi. Bu grevi
karlnda gnlk 60 aka alacak olan muhaddisin creti iin konulan ryic-i fl-vakt ibaresi
ilgintir.

87
 VAKIFLAR DERGS Haziran 2011 - Say 35

3. Dersiam: Faydal din ilimleri, akl ilimleri ve dier ilimlerle Arapay retme hususunda
kudreti sabit olan bir lim, dersiam olarak atanacak ve kendisine bu grevi karlnda gnlk 60
aka cret verilecektir.

4. Danimend: Vakfn medresesinin 16 hcrelerinin her birine gayretli, yetenekli, baarl,

iyi huylu, ahlkl birer danimend grevlendirilecek ve kendilerine gnlk 10ar aka verilecektir
(BOA, EV.d, nr. 29240, 2a; EV.d, nr. 29430, 2a; EV.d, nr. 29683, vr. 2a; EV.d, nr. 30222, 1b).

5. Hfz- Ktp: Bu vakfiyenin sonunda belirtilen kitaplarla Darlhadis bnyesinde oluturu-

lan ktphanede (Bayrakdar 1959: 799; apolyo 1968: 13, 22; Ycel 1969: 258; Ernsal 1988: 273;
Ernsal 1990: 315; Ernsal 1991: 10; Bayraktar 2005: 29; Bayrakdar 2005: 17; Rukanc 2007: 34,
90) hizmet etmek iin gvenilir ve drst kii hfz- ktp olarak grevlendirilecektir. Kendile-
rine bu grevleri mukabilinde 20er aka yevmiye verilecektir. Hfz- ktpler nbetlee, gnein
douundan ikindi namaz sonuna kadar ktphaneyi ak tutacaklardr. Ancak vkfn, ktphane-
den faydalanma hususunda koyduu artlar olduka katdr. Buna gre ktphaneden, ok kymetli
bir rehin karlnda bile olsa kesinlikle dn kitap verilmeyecektir. Ktphane haftann ilk
gn ak olacak ve rencilerin kitaplardan okuma, not alma, mtalaa etme suretiyle faydalanma-
sna imkn verilecektir (BOA, EV.d, nr. 29240, 2a; EV.d, nr. 29430, 2a; EV.d, nr. 29683, 2a; EV.d,
nr. 30222, 1b).

6. Ktphane Ktibi: Ktphanedeki kitaplar deftere yazmak ve kitaplar korumak grevini

yerine getirecek olan ktibe gnlk 8 aka cret verilecektir (BOA, C.MF, nr. 399; C.MF, nr. 4425).

7. Mcellid: Kitap ciltleme ve tamir etme hususunda usta olan biri, mcellid olarak atanacak
ve kendisine bu grevi karlnda 8 aka yevmiye verilecektir (BOA, C.MF, nr. 6535; C.EV, nr.
7719; Ernsal 1988: 65).

8. mam: Farz, snnet, mstehab, mekruh, haram gibi dinin emir ve yasaklarn ok iyi bilen
mtedeyyin ve mteerri ve mttak ve mteverri, cemlt-tilve, hasens-savt vel-ed vet-
tilve, perhzkr, takv-ir, iffet ve salhla marf ve ahlk- cemle ile mevsf olan birisi imam
olacaktr. mam, namazn artlarna ve tadil-i erkna uygun olarak mescitte cemaate be vakit na-
maz kldrma karlnda gnlk 20 aka cret alacaktr (BOA, D.HMH.d, nr. 317, 21672/A, s.
222; EV.d, nr. 29240, 2a; EV.d, nr. 29430, 2a; EV.d, nr. 29683, 2a; EV.d, nr. 30222, 1b; EV.d, nr.
28405, 1b; EV.d, nr. 30222, 1b).

9. Mezzinler: Gzel sesli, ezan usulne gre okumay bilen, vakitleri karmayan iki kii
nbetlee mezzinlik yapacaktr. Bunlardan birinci mezzin olan 15, ikinci mezzinse 10 aka
yevmiye alacaktr (BOA, EV.d, nr. 29240, 1b; EV.d, nr. 29430, 1b; EV.d, nr. 29683, 1b; EV.d, nr.
30222, 1b).

10. Kayym: Salih ve gvenilir bir kii kayym olarak atanacak ve kendisine gnlk 12 aka
cret verilecektir.

11. Ferra: Mescidin iini temizlemek iin bir kii ferra tayin edilecek ve kendisine 6 aka
yevmiye denecektir.

12. erac: Belli gecelerde Darlhadiste bulunan kandilleri yakmak iin tayin edilecek olan
eracya gnlk 8 aka cret verilecektir (BOA, C.MF, nr. 6133).

88
 Vakfiyelerine Gre Veziriazam Amcazade Hseyin Paa Evkaf

13. Trbedar: Vkfa ait trbe ve buradaki hazireye bakacak olan dindar bir insan trbedar
olarak seilecek ve kendisine bu grevi karlnda 8 aka yevmiye denecektir.

14. Muallim: Vakf mektebinde (BOA, BEO, nr. 1084/81285; DH.SAD.d, nr. 185/187;
MF.MKT, nr. 42/73; MF.MKT, nr. 505/28; MF.MKT, nr. 734/52; MF.MKT, nr. 755/30; MF.MKT,
nr. 899/52; MF.MKT, nr. 25/28; D., nr. 137/50; Ycel 1969: 260; Sakin 2002: 55-61, 79, 138;
alk (tarihsiz): 14-15; Gen 2000: 71; rekli 2007: 29) okuyan rencileri eitip retmek hu-
susunda kudretli, salih, iffetli, dindar, gzel ahlk sahibi birisi gnlk 25 aka cret karlnda
retmen olarak atanacaktr (BOA, EV.d, nr. 29240, 2a; EV.d, nr. 29430, 2a; EV.d, nr. 29683, 2a;
EV.d, nr. 30222, vr. 1b).

14. Muallim halifesi: Nezih ve emin bir kii 15 aka karlnda muallim halifesi olarak tayin
edilecektir.

15. Hattat (Mek Hocas): Hattatla, hsnhata vakf, gzel yaz yazan birisi, sbyan mekte-
bine gelen rencilere yaz yazmay retme karlnda 8 aka yevmiye alacaktr (BOA, C.MF,
nr. 54/2653; MF.MKT, nr. 1047/54; MF.MKT, nr. 1039/72; D, nr. 190/7).

16. renciler: Her sene mektepte renim gren rencilere ruz-i kasmda bedenlerine gre
kapama, papu, mest, kavuk, kuak alnp giydirilecektir. Yine ilerinde baarl olanlara gnlk bi-
rer aka cret verilecektir. Onlarn okulda snmalar iin klk yakacak olarak da yllk 1000 aka
verilecektir (BOA, D.HMH.d, nr. 314, nr. 21672/A, s. 38, 39, 166; D.HMH.d, nr. 317, nr. 21672/A,
s. 222; D.HMH.d, nr. 21641, 279/A, s. 68; EV.d, nr. 28405, 1b; EV.d, nr. 28588, 1b; EV.d, nr. 29240,
2a; EV.d, nr. 29430, 2a; EV.d, nr. 29683, 2a; EV.d, nr. 30222, 1b; EV.d, nr. 36334, 1b; EV.HMH.d,
nr. 5411, 6b, 16b, 38b, 86a).

17. Ferra: Sadece mektebin temizliinden sorumlu olacak bir kii, 6 aka yevmiye karln-
da ferra olarak atanacaktr.

18. Ktip: Vakfn btn gelir ve giderini hesaplayacak, deftere geirecek dikkatli, uyank,
hesap bilen birisi 20 aka yevmiye karlnda vakf muhasebeciliini yerine getirecektir (BOA,
C.MF, nr. 8/399; C.MF, nr. 89/4425).

19. Cbi: Vakfn kira ve dier gelirlerini toplayacak, alkan, gayretli ve gvenilir birisi 10
aka gnlk cret karl cabi olarak atanacaktr (BOA, D.HMH.d, nr. 317, nr. 21672/A, s. 222;
EV.d, nr. 30222, vr. 1b).

20. Sebilci: Srekli alacak iki salih kii 12er aka yevmiye karlnda sebilcilik grevini
yerine getirecektir (BOA, EV.d, nr. 29240, 2a; EV.d, nr. 29430, 2a; EV.d, nr. 29683, 2a; EV.d, nr.
30222, 1b).

21. Mutemed: Gvenilir bir kii mutemed atanacak ve kendisine bu grevi iin 8 aka yevmi-
ye verilecektir (BOA, C.MF, nr. 39/1940).

22. Kapc: Salih ve gayretli birisi 10 aka yevmiye karlnda kapc atanacaktr (BOA,
EV.d, nr. 29240, 2a; EV.d, nr. 29430, 2a; EV.d, nr. 29683, 2a; EV.d, nr. 30222, 1b; C.EV, nr. 14/659;
D.HMH.d, nr. 317, 21672/A, s. 222).

23. Ferra: Darlhadisin avlusunu temizleyen ferraa 6 aka yevmiye verilecektir.

89
 VAKIFLAR DERGS Haziran 2011 - Say 35

24. Ferra- kenef: Hellar temizleme karlnda kendisine gnlk 8 aka cret verilecektir.

25. Meremmeti: Binalar tamirde usta olan bir kii meremmeti (tamirci) olarak altrlacak
ve kendisine 4 aka gnlk cret verilecektir.

26. Su yolcu: Vakfn stanbuldaki su yollarn srekli kontrol etmek ve onarma muhta yerle-
ri vaktinde tamir etmek artyla, gnlk be aka cret karlnda birisi su yolcu olarak atanacaktr
(BOA, D.HMH.d, nr. 317, 21672/A, s. 222).

27. Mezbeleke: Ferralarn sprp bir yerde toplad pleri her gn kaldrp, ilgili yerlere
dkmek iin bir kii mezbeleke olarak seilecek ve kendisine gnlk 4 aka yevmiye verilecektir.

D. denekler: Vakfn mutad giderleri (BOA, D.HMH.d, nr. 314, 21672/A, s. 38; D.HMH.d,
nr. 21641, 279/A, s. 68; EV.d, nr. 28405, 1b; EV.d, nr. 28588, 1b; EV.d, nr. 29240, 1b; EV.d, nr.
29430, 1b; EV.d, nr. 29683, 1b; EV.d, nr. 30222, 1b; EV.d, nr. 36334, 1b; EV.HMH.d, nr. 5411, 6b,
16b, 17a, 38b, 86a) olup, unlard:

1. Aydnlatma Malzemeleri denei

a. Zeytinya: Darlhadisin iinde, belli yerlere konulan kandillerde kullanlmak zere gn-
lk 40 akadan yllk toplam 14400 akalk mebla zeytinyann satn alnmas iin ayrlacaktr.

b. ema: Hergn 20 akadan senede toplam 9360 aka, aydnlatma malzemelerinden olan ve
Darlhadisin belli yerlerinde yaklan ema iin tahsis edilecektir.

c. Fitil ve arub: Gnlk 3 akadan, yllk toplam 1080 aka aydnlatmada kullanlan fitil ve
arub alm iin verilecektir.

2. Hasr: Darlhadiste serilen hasrlarn gideri iin gnlk 8 akadan yllk toplam 2880 aka
ayrlacaktr.

3. Filibedeki Mevlev Zaviyesine Yardm: Buradaki Mevlevlere taamiye olarak gnlk 30

aka verilecektir.

4. Amca Hasan Aa Vakfna Yardm: Vkfn babas olan Amca Hasan Aa Vakfnn s-
tanbul ubesindeki baz vakf personelinin maana hasredilen denekti. Ancak bu denein tam
olarak ne kadar olduu belli deildir. nk bu personelin creti, vakfa ait bir birimin kulland
arsann kira bedeliyle birlikte hesaplanmtr. Buna gre, Bayram Paa Vakfna ait olan bu arsa
iin verilen yllk 2000 aka mukataayla birlikte szkonusu personelin yllk gideri 12060 (gnlk
33.5) akayd.

E. Kedegredeki Vakf Kurumlar

Paann sadrazaml esnasnda, doum yeri olan Kedegre (Vezirkpr) kasabas ahalisinin su
konusunda sknt yaadklarn arz etmesi zerine, kendisi burada bir su vakf kurar. Bu hayrat 14
eme, bahsedilen emelerin su yollar ve bir maksimden olumaktayd. Bu hayr kurumlarnn ke-
sintisiz hizmet vermesi iin mutemed ve mukdim bir kimse 20 akalk yevmiye ile nzr, iinin

90
 Vakfiyelerine Gre Veziriazam Amcazade Hseyin Paa Evkaf

ehli bir usta 8 akalk yevmiyeyle su yolcu tayin edilir. Vakfiyedeki art gerei su yolcu, bahsedilen
su tesislerinin gereken tamirlerini yapacak, kad gzetiminde bunlarn defterini tutacak ve bu defter
gerei yapt masraf mtevelliden alacaktr (BOA, D.HMH.d, nr. 21641, 279/A, s. 69; D.HMH.d,
nr. 314, 21672/A, s. 39; EV.HMH.d, nr. 5411, 17a, 38b; lgen 1953: 565).

F. Vakfn Nezareti: Vakfn nezareti eyhlislmlara tahsis edilmitir. Dolaysyla vakfn ilk
nzr kurulu tarihinde eyhlislm olan Feyzullah Efendi idi. Nzrlar, grevlilerin ykml ol-
duklar hizmetlere liyakatli olup olmadklarn, vakf gelir ve giderlerinin muhasebesinin gerei
gibi tutulup tutulmadn, ksacas vakfn salkl ileyip ilemediini kontrol etmekle sorumluy-
dular. Nzrlarn bir dier nemli greviyse, eyhlkura, muhaddis, dersiam, imam, muallim gibi
belli bir eitimi gerektiren kadrolara talip olanlarn imtihanlarn yapmak, aralarndan bu grevleri
yerine getirmede kabiliyetli olanlar atamakt. Bu grevleri karlnda kendilerine gnlk 50 aka
verilecektir.

G. Mtevelli: Vkf, vakfnn tevliyetini kayd- hayat artyla kendisine tahsis etmitir. Vakf
grevlilerinin atanma ve azlinin yan sra mtevellilerden sadece kendisine mahsus olmak zere
vakf hususundaki tayr ve tebdl ve teksr ve takll ve takyd ve tlk ve istibdl ve ilhk tasar-
rufunu da ahsna balamtr. Kendisinden sonra vakfn tevliyeti ocuklar ve torunlar arasndaki
kz-erkek fark olmakszn aslah ve ered olanlarna art komutur. Ayn artlara sahip kz ve
erkek ocuklarnn bulunmas durumundaysa erkekler kzlara tercih edilecektir. Vkfn soyunun
tkenmesi durumundaysa tevliyet, ailenin azatl klelerine ayn artlar erevesinde geecektir (Bu
almamzda kullandmz belgelerin neredeyse tmnde, mtevelli ile ilgili bilgi bulunmakta-
dr).

H. Vakfn Bozulmas Durumu: ayet vakf zamanla bozulma, ilevsiz kalma, kendisinden
beklenen hizmeti verememe gibi olumsuzluklarla karlarsa, vakfn kalan ksm fakir ve miskin-
lere verilecektir.

I. Vakf Fazlas: Vakfn tm denek ve masraflarnn karlanmasndan sonra ayet geride

herhangi bir mebla kalacaksa, sonraki senenin banda vkfn hayatta olan btn evldna eit
miktarda datlacaktr. Bu datmda erkein kadna, byn ke herhangi bir stnl ka-
bul edilmeyecei ve eitlik ilkesine azam derecede riayet edilecei art koulmutur. ayet evld-
vkfn nesli kesilirse, o zaman vakf fazlas ailenin azat edilmi klelerine ayn artlar erevesinde
datlacaktr. Eer onlarn da nesli kesilirse, vakfn fazlas nzr tarafndan stanbul ve Eypteki
darlhadis, medrese, mescit, zaviye, mektep gibi eitim kurumlarna sahip ve fakat maddeten zor
durumda olan vakflara yardm olarak verilecektir. Eer bu da mmkn deilse vakfn geliri fakir-
lere tahsis edilecektir. Bu husus, Evahir-i aban 1113/20-30.01.1702 tarihli vakfiyede (VGMA, nr.
502, s. 16/31) tekraren teyit edilmitir (BOA, D.HMH.d, nr. 21641, 279/A, s. 69; D.HMH.d, nr.
317, 21672/A, s. 222; EV.d, nr. 10060, vr. 28a-28b; EV.d, nr. 11479, blm: 671; EV.d, nr. 36334,
v. 1b; EV.HMH.d, nr. 5411, vr. 17a, 38b).

J. Vakfedilen Kitaplar: Darlhadis ktphanesine konulmak zere vkf tarafndan vak-

fedilen kitap kategorileri ve adetleri yleydi: Meshif-i erfe: 3, Ktbt-Tefsr: 67, Ktb-i
Fennl-Hads: 46, Ktbl-Fkh: 86, Kitb Usll-Fkh: 20, Ktbl-Kelm vel-Akid: 26,
Ktbl-Men: 18, Ktbn-Nahv: 26, Ktbl-Edeb: 6, Kitbl-La: 8, Ktbl-Mantk:
22, Ktbl-Hikme vel-Heye: 19, Ktbt-Tb: 6, Ktbl-db: 4, Ktbl-Tasavvuf vel-

91
 VAKIFLAR DERGS Haziran 2011 - Say 35

Meviza: 26, el-Mecm: 20, Ktb-i Frisiyye: 8 (Sleymaniye Ktphanesi, Yazma Balar, nr.
2272, 1b-4a; Defter-i Ktphne-i Amca Hseyin Paa, 1310; Parmakszolu 1987).

3. REBYLHIR 1113/EYLL 1701 TARHL ZEYL VAKFYE

Bu zeyl vakfiye, VGMAdeki 502 numaral defterin 7/22. sayfasnn st tarafnda kaytl
olup, Amcazadenin Medine-i Mnevverede ina ettirdii su vakfyla ilgilidir. Rumeli Kadas-
keri es-Seyyid Ali Efendi tarafndan onaylanan bu zeyl vakfiyenin mahkemede tescili esnasnda
Amcazadeyi kethdas Hasan Aa temsil etmitir.

Medinede, Menaha-i Hac denilen ve kble kapsna yakn bir yerde kurulan su vakf musalla,
sebil ve kuyudan olumaktayd. Buradan sorumlu vakf personeli ise nzr, ab-ke, ferra, kapc
ve sebil sakacs olmak zere toplam be kiiydi. Bunlardan nzra maa olarak senede 10 eref
altn ve bir ciraye, bakm ve tamirinde sorumlu olduu kuyunun masraf bedeli iinse 20 eref altn
verilecektir. Abkelere, maa olarak senede 10 eref altn ve bir ciraye; kulland ip ve kova gibi
malzemenin masraf iinse 25 eref altn denecektir. Kapc, ferra ve sebil sakacsnn cretleri
ayn olup yllk 5 eref altnla bir cirayeydi (BOA, D.HMH.d, nr. 21641, 279/A, s. 68; D.HMH.d,
nr. 314, 21672/A, s. 38, 166; D.HMH.d, nr. 317, 21672/A, s. 221; C.BLD, nr. 101/5043; EV.d, nr.
36334, 1b; EV.d, nr. 28405, 1b; EV.d, nr. 28588, 1b; EV.d, nr. 29240, 2a; EV.d, nr. 29430, 2a; EV.d,
nr. 29683, 2a; EV.d, nr. 30222, 1b; EV.HMH.d, nr. 5411, 6b, 16b, 38b, 86a).

4. EVAHR- ABAN 1113/20-30.01.1702 TARHL VAKFYE

VGMAde bulunan 502 numaral defterin 13-17/28-32. sayfalarnda kaytl olan bu vakfiye,
Amcazadenin ok sayda mlkn vakfna balamasn konu almaktadr. Bu zelliinden dolay
vakfn ana vakfiyeden sonraki en nemli vakfiyesidir. Vakfiyenin onayland mahkemede Paaya
yine kethdas Hasan Aa veklet ederken, ilem iin gerekli olan tescil mtevellilii greviniyse
avuba Yusuf Bey yerine getirmitir. Bu vakfiyeye konu olan balca mlkler unlard:

A. Konak: stanbulda, Molla Gran civarndaki Ba el-Hac Mahmud Mahallesinde yer

alan bu konan i avlusunda alt fevkan oda, bir cihannma, be tahtan oda, bir krgr mahzen,
bir hamam, bir mutfak, iki kuyu ve bir bahe bulunmaktayd. D avludaysa, st tabakada yedi oda,
bir ta oda, bir kk, iki sofa, iki dehliz; orta tabakada onbir oda, bir mahzen; alt tabakada bir kk,
iki ahr, bir mutfak, bir su kuyusu, bir uvaldz su, avlu ve bahe yer almaktayd (BOA, MAD.d, nr.
5362, s. 264, 265; C.EV, nr. 10186).

B. Saray: Eypteki Kiremiti Sleyman Mahallesinde bulunan bu sarayn d avlusunda be

fevkan oda, bir kk, alt sofa, tahtan oda, bir sofa, bir mutfak; bahenin iinde adrvan, ha-
vuzlu bir kk, iki tahtan oda, bir byk ahr, bir krgir mutfak, su kuyusu, ahr etrafnda alt
oda, sekiz kenef, sekiz masura su ve iinde meyveli ve meyvesiz aalarn bulunduu bir bahe
vard. Sarayn i avlusundaysa alt oda, bir cihannma, bir kiler, bir kk, be sofa, bir adrvan, bir
havuz, iki hamam, bir mutfak, bir kapc odas; ard kapda iki oda, yedi kenef, bir kargir su mahzeni,
bir su kuyusu, iinde meyveli ve meyvesiz ok sayda aacn yer ald bir bahe bulunmaktayd
(BOA, MAD.d, nr. 5362, s. 264, 265; D.BM, nr. 1408/58; D.HMH.d, nr. 314, 21672/A, s. 39, 166;

92
 Vakfiyelerine Gre Veziriazam Amcazade Hseyin Paa Evkaf

D.HMH.d, nr. 21641, 279/A, s. 69; EV.HMH.d, nr. 5411, 17a, 38b, 86a).

C. Yal: Meruta veya direkli yal olarak da bilinen bu yal Beykozun Andoluhisar semtinde
yer almaktadr. Yalnn d avlusunda sofal bir yksek oda, iki kk, drt oda, tahtan iki oda,
iki su kuyusu, bahe, bahe iinde bir kk ve beki odas, bir liman, liman zerinde iki oda, bir
mutfak, bir kiler bulunurdu. avlusundaysa iki yarm sofal bir byk oda, bir mabeyn odas, bir
kk oda, iki sofa, iki tahtan oda, kiler, bir mutfak, iki halvetli hamam, camekn, kenef ve baheyi
iine alan bir yal vard.

ve d avludakilerin dnda, Paann burada bir baka mlk daha vard ki, o da, yukarda
tarif edilen yapnn gneyinde ve kyda bulunan yalyd. Bu yalnn i ve dnda fevkan ve tahtan
birok ev, hamam, camekn, dehliz, ahr, mutfak, kaykhane, kk, drvan, tahta bend, meyveli
ve meyvesiz aalar ihtiva eden bahe bulunurdu.

Paann, bu binalarn dou tarafna den bir mlk daha vard. Bu mlk birok ev, hamam,
camekn, havuz, iki su kuyusu, meyveli ve meyvesiz aalar ieren bahe, iinde iki masura suyun
bulunduu kk bir yapdan olumaktayd. Bu mlklerin yannda bulunan ve kpryle geilen
arazideyse balar ve meyve aalarn ieren bir koru vard (BOA, A.MKT.NZD, nr. 48/41; C.EV,
nr. 10186; D.HMH.d, nr. 314, 21672/A, s. 39; D.HMH.d, nr. 21641, 279/A, s. 69; D.HMH.d, nr.
317, 21672/A, s. 222; D.TF, nr. 1/79; EV.d, nr. 26210, 4a-5b; EV.d, nr. 36334, 1b; EV.HMH.d,
nr. 5411, 6b, 17a, 38b, 86a; HR.MKT, nr. 115/1; MAD.d, nr. 5362, s. 264-265; Nazm 1257: 131;
Defterdar 1995: 765-766, 792; Anonim 2000: 145, 266; Silhdar 2001: 446-450, 455-456, 462-463,
464-465, 587, 681-683, 908, 912).

D. Frn: stanbulda Cebe Ali Kaps yaknndaki Kk Mustafa Paa arsnda yer alan
bu frn, ah Mehmed el-Fenar Vakfna ait ve ayda 600 aka mukataas bulunan 662 ziralk arsa-
nn zerine, vakfn mtevellisinin izniyle ina edilir. Ekmek frn olarak faaliyet gsteren bu frn,
tahtadan yaplm 4 oda, tezgh, ahr, alt mkemmel arh ve dier frn aletlerine sahipti (BOA,
D.HMH.d, nr. 21641, 279/A, s. 68; EV.d, nr. 28405, 1b; EV.d, nr. 28588, 1b; EV.d, nr. 29240, 1b;
EV.d, nr. 29430, 1b; EV.d, nr. 29683, vr. 1b; EV.d, nr. 30222, vr. 1b; EV.HMH.d, nr. 5411, vr. 6a,
16b, 38a).

E. Kak Han: stanbulda, Kalieciler Han yaknnda yer alan bu han, Amcazade tarafn-
dan satn alnarak vakfedilmitir. Hann fevkan 14, tahtan 12 olmak zere toplam 26 kargir odas,
1 dehliz, 1 sarraf dkkn ve 2 masura akarsuyu bulunmaktayd.

Hanla birlikte Paa, burada iki mlk daha alr. Bunlardan birisi hann bitiiinde olan ve Haseki
Sultan Vakfna ait, yllk 70 aka mukataal olan arsa zerinde bulunan su mahzeniydi. Dieriyse
Mahmud Paa Vakfna ait, senelik 2000 aka mukataal ve zerinde 7 dkknn bulunduu arsayd
(BOA, D.HMH.d, nr. 314, 21672/A, s. 39, 166; EV.d, nr. 28405, 1b; EV.d, nr. 28588, 1b; EV.d, nr.
29240, 1b; EV.d, nr. 29430, 1b; EV.d, nr. 29683, 1b; EV.d, nr. 30222, 1b).

F. Manyasdaki Deirmen: Manyas Kazasna bal Mrvvetler Kynde, Mrvvetler

Nehri zerinde gz olarak ina edilen deirmenin yeri iin Karaca Ahmed Paa Vakfna yllk
360 aka kira denirdi. Bu arsann zerinde deirmen dnda bir ahr da ina edilmi ve geri kalan
ksmnaysa ok sayda aa dikilerek bahe hline getirilmitir (BOA, D.HMH.d, nr. 21641, 279/A,
s. 69; EV.HMH.d, nr. 5411, 17a, 38b).

93
 VAKIFLAR DERGS Haziran 2011 - Say 35

G. Mihalideki Deirmen: Daha nce yaplm ve fakat zamanla harap olan bu deirmen,
vkf tarafndan onarlarak faal hale getirilmitir. Hdavendigar Livasnn Mihali Kazasna bal
Haydar Kynde yer alan ve be gzden mteekkil olan bu deirmen Nilfer Suyu zerindeydi.

H. stanbuldaki Su Vakf: Paann, stanbul civarnda btn hafriyat ve nakliyat masraf-

n kendi parasyla karlayarak bulduu drt masura suyun vakfedilmesinden oluan hayratyd.
Sultan Sleyman su yolunu kullanarak stanbula ulaan bu sulardan Cebeciba Karyesinden -
karlan iki masuras Darlhadise; Karfa Karyesinden karlan iki masurasysa Sofcular Hanna
aktlacaktr (BOA, D, nr. 163/53; stanbul Su Klliyat-II 1997: 383; stanbul Su Klliyat-VI
1998: 171-172; stanbul Su Klliyat-XIII 2000: 137; stanbul Su Klliyat-XVIII 2000: 168-170;
stanbul Su Klliyat-XVI 2000: 245-247; stanbul Su Klliyat-XXVII 2003: 5, 7; stanbul Su
Klliyat-XXVII 2003: 5-6, 7-8).

I. Edirnedeki Su Vakf: Paann stanbul, Kedegre ve Medine gibi deiik yerlerde su

vakf bulunmakla birlikte, en ok su vakfettii ehir Edirne olmutur. Bir ksmn kendisinin yap-
trd hafriyat sonras, bir ksmnysa satn alarak elde ettii sularn drt masurasn Arabaclar
Meydannda yaptrp vakfettii emeye (Peremeci 1940: 107; Mehmed Sreyya 1311: 202), bir
masurasn Kurunlu Mescid denilen yerde yaptrd emeye aktr. Vkfn yapt su yolundan
akan dier ondrt masura suyun iki masuras, Top Yolu mevkiinde yaptrd emeye, on iki masu-
ras da Buuktepede bulunan balar iindeki maksime aktlr. Maksimdeki bu suyun iki masuras
Kyk Camisinde yaptrd emeye (Onur 1972: 37-39; Bayrak 1994: 204), iki masuras Musa
Efendi Trbesinde yaptrd emeye ve iki masurasysa Talk Camisi avlusunda yaptrd a-
drvana (Anonim 2000: 164) balanr.

a. Edirnedeki Suyolu Personeli: Vkf, buradaki maksim, adrvan, su yolu ve emelerin

bakm ve onarmn yaptracak nzr, suyolcu ve suyolcu halifesinden oluan kiilik personel
kadrosu ihdas eder. Bunlardan nzrn grevi, yap ve grevlileri kontrol etmek olup, kendisine
gnlk 15 aka cret verilecektir. Suyolculuu hususunda uzman ve usta olanlar arasndan seile-
cek suyolcuya 20 aka ve grevinde ona yardmc olacak suyolcu halifesineyse 10 aka yevmiye
verilecektir. Edirnedeki su vakfnn btn tesisatnn masraf ve malzemesi, vakfiyede de belirtildi-
i gibi kadnn masraf defterini incelemesinden sonra vakf mtevellisi tarafndan karlanacaktr.

J. Edirnedeki Kenefler: Paann Edirnede yapt dier bir yap olan kenefler, Arabaclar
Meydannda yer almaktayd. Buradaki keneflerin temizliiyle sorumlu bir kii ferra olarak ata-
nacak ve kendisine gnlk 5 aka cret verilecektir. Sonralar bu keneflerin lamlarnn temizlii
sorun hline gelince bunlara kariz de ilave edilecektir. Ac emeden Beypnarna kadar uzanan
bu kariz tatan ina edilmi olup, uzunluu 800 zirayd.

K. Edirnedeki Frn: Edirnede, Kk Sleymaniye Pazar yaknndaki el-Hac Mercimek

Mahallesinde bulunan bu frn, vkf tarafndan satn alnarak vakfna balanmtr. Arsas Ba-
laban Aa Vakfna ait olan ve senelik kiras iin 720 aka denen frnn drt fevkan ambar, alt
fevkan oda, bir sofa, bir mutfak, bir byk ahr, bir hamur teknesi, iki arh deirmeni ve bir kenefi
vard.

L. nebahtdaki Hamam: Hem erkeklere, hem kadnlara hizmet veren ifte hamam, Amca-
zade tarafndan, nebaht Kalesisindeki devlete ait ve yllk 8000 aka mukataas olan arsa ze-
rine ina ettirilmitir. Paa hamamn gelirini, Yukar Kalede bulunan camisinin masraflarna tah-

94
 Vakfiyelerine Gre Veziriazam Amcazade Hseyin Paa Evkaf

sis etmitir (BOA, D.HMH.d, nr. 314, 21672/A, s. 38, 166; D.HMH.d, nr. 21641, 279/A, s. 67;
D.HMH.d, nr. 317, 21672/A, s. 221; EV.HMH.d, nr. 5411, vr. 6a, 16b, 38a, 85b).

5. EVAL- ZLKADE 1113/30.03-07.04.1702 TARHL ZEYL VAKFYE

VGMAde bulunan 502 numaral defterin 17/32. sayfasnda yer alan bu zeyl vakfiye Rumeli
Kadaskeri es-Seyyid Ali Efendi tarafndan yazlmtr. Amcazadeye vekillik eden kethdas Ha-
san Aa mahkeme huzurunda mvekkilinin vakf akarna yeni bir iletme eklediini sylemitir.
Bu bahsedilen iletme Karamusalla Ky snrlar ierisinde bulunan deirmendi. Bu ky, Bergos
Kazasna bal iftlik Ky yaknndaki Sultan Selim Han Evkaf kylerinden biriydi. Ancak ne
deirmenin idaresi, ne de geliri vakfa hasredilmemitir. Paa, bu deirmenine ayn kazaya bal
bir dier ky olan Oklal Ky imamn mtevelli, kyn halkn da nzr olarak atamtr. De-
irmenin geliriniyse, masrafn karladktan sonra geri kalan ksmn ad geen kyn (Oklal)
hissesine den avarznn denmesine tahsis etmitir.

6. EVHR- SAFER 1120/11-20.05.1708 TARHL ZEYL VAKFYE

VGMAdeki 502 numaral defterin 14/29. sayfasnn derkenarnda yer alan bu zeyl vakfiyenin
konusu, vakfa ait bir frnn mlkne yaplan ilavelerdir. Bu sayfada daha nce vakfedilmi iki
frndan bahsedilmekle birlikte sz konusu kayt, Edirnedeki frnn hizasna yazldndan dolay
bununla ilgi olmaldr. Zira bu ve bunun gibi defterin kenarna yazlm olan zeyl vakfiyeler, ilgili
olduklar mlklerin bulunduu yerin hizasna yazlmaktayd. Bylece, herhangi bir vakf akar hak-
kndaki bilgilerin bir arada olmas salanrd.

Bu zeyl vakfiye vakfn, vkftan sonraki ilk mtevelliyesi ve byk kz Aye Hanm zamann-
da yazlmtr. Vakfiye, frna bitiik, 128 ziralk arsa zerine ina edilmi olan iki fevkan oda ve
altndaki ahrdan meydana gelen binann, mtevelliye tarafndan satn alnarak vakfn mlklerine
dhil edilmesini konu almaktadr.

7. 5 CEMAZYLHIR 1169/07.03.1756 TARHL ZEYL VAKFYE

Bu zeyl vakfiye, VGMAdeki 502 numaral defterin 5/20. sayfasnn st kenarna yazlmtr.
Asl vakfiyeden yaklak olarak 56 yl sonra yazlm olan bu zeylin buraya kaydedilmesinin sebe-
bi, bir vakf mlk ile ilgili istibdaldir. Bilindii zere istibdal, vakfa ait herhangi bir tanmazn
kendisinden daha faydal olan bir eyle deitirilmesiydi (Pakaln 1983: 96; Akgndz 1988: 195,
290-291; Dndren 1998: 63-66; zcan 2003: 322-325). Alnan yeni mlk vakf mal statsne
girerken, verilen mlkse alann mlkiyetine geerdi. (lken 1971: 17-18; Kurt 1998: 159).

Bir istibdal ilemine ait zeyl vakfiyenin bu sayfada bulunmas tesadf deildir. nk ileme
konu olan mlk, bu sayfada yer alan Sofcular Hannn eklentisi olan bir arsayd. Yukarda da bah-
sedildii gibi Sofcular Han, Mahmud Paa Vakfna ait arsann zerine ina edilmi ve bu arsann
mukataa bedeli olarak ad geen vakfa her yl 3067 aka verilmekteydi. Ancak 1756 ylna gelin-
diinde vakfn, yine bitiiinde olan Abdsselam Vakfna ait araziyi de kulland grlmektedir.

95
 VAKIFLAR DERGS Haziran 2011 - Say 35

nk istibdal, bahsedilen vakfa ait olup da Amcazade Vakfnn zerinde bina yapt bu arsayla
ilgilidir. Kullanm hakk Amcazade Evkafna ait olan arsann 24508 kuru deerindeki 966 ziralk
ksm, zerindeki binalarla birlikte, bitiiinde padiah tarafndan yaptrlan cami iin satn al-
nr. Alnan bu arsaya karlk, byk bir han olan Yolgeen Han, btn mtemilatyla Amcazade
Vakfna verilir. 29960 kuru deerinde olan sz konusu han, stanbulda, Mercan arsndaki
Ferhat Paa Camisinin civarndayd. Bu deiim ileminden sonra, padiaha ait vakfn tasarrufu-
na geen arsann 11 kuruluk mukataa bedeli, Evkaf- Hmayun tarafndan Abdsselam Vakfna
denmeye balanacaktr (BOA, D.HMH.d, nr. 314, 21672/A, s. 38; D.HMH.d, nr. 21641, 279/A,
s. 67, 68, 69; D.HMH.d, nr. 317, 21672/A, s. 221; EV.d, nr. 28405, 1b; EV.d, nr. 28588, 1b; EV.d,
nr. 29240, 1b; EV.d, nr. 29430, 1b; EV.d, nr. 29683, 1b; EV.d, nr. 30222, 1b; EV.d, nr. 36334, 1b;
EV.HMH.d, nr. 5411, vr. 6a, 16b, 17a, 3a, 38b, 85b, 86a).

8. 26 RAMAZAN 1112/06.03.1701 TARHL HCCET

VGMAdeki 734 numaral defterin 40-41. sayfalarnda kaytl olan bu hccet yine Rumeli Ka-
daskeri es-Seyyid Ali Efendi tarafndan onaylanmtr. Bu hccetin hemen banda 22 Rebiylhr
1114/15.09.1702 tarihli bir ferman sureti bulunmaktadr. Bu fermanda aada ayrntlar verilen
Buuktepe Saraynn sadrazam tarafndan padiaha hediye edildii, sarayn Emlk-i Hmayuna
getii, bu ilemle ilgili hccet ve temessklerin Haremeyn-i erifeyn Muhasebesi Defterlerine
kaydedildii belirtilmitir. Bu hediye edilme olay Amcazadenin grevinden azledilmesinden
(11 Rebiylhr 1114/04.09.1702de) 11 gn sonra ve lmnden de 7 gn nce (29 Rebiylhr
1114/22.09.1702) gerekleir (Defterdar 1995: 735; Anonim 2000: 163, 165; Ukzde 2005:
522, 709; Silhdar 2001: 548; Rid 1282: 542-544; Ahmed Tib 1271: 125-126; Ayvansary
1978: 13; Ayvansary 1985: 348, 396; Hammer 1990: 50-51).

Konusundan da anlalaca zere, her ne kadar Amcazadenin vakflaryla ilgili deftere kayde-
dilmise de, bu hususun Paann vakflaryla bir ilgisi yoktur. Hccetin konusu bahsedilen tarihte
padiaha hediye edilen bu saray ve mtemilatnn Amcazade tarafndan satn alnmasdr. Bu sat
ileminde Paaya kethdas Ali Aa vekillik eder. Sz konusu mlkn, dergh- l kapcbala-
rndan olan Mehmed Bey bin Ali Paa tarafndan Amcazadeye 3000 esed kurua satld, sadra-
zamn kethdas ve vekili olan Ali Aann Veznecilerdeki evinde toplanan mahkeme yetkilileri ve
ahitler huzurunda ifade edilir.

Satn alnan Buuktepe Saray Edirnenin Buuktepe semtinde yer almaktayd. Bu yapnn d
ksmnda drt oda, bir hazine odas, bir mabeyn odas, bir kahve odas, bir yan sofa, bir orta sofa, bir
ak sofa, kenef, bir rgat odas; bunlarn altnda bir byk ahr, bir oda, bir kz ahr, bir koltuk
ahr; sokak kaps yaknnda iinde meyveli ve meyvesiz aalarn bulunduu bahe; bitiiinde
tahminen drt dnm ayr, bir su kuyusu; yapnn i ksmnda fevkan yarm sofal bir byk oda,
bir kk oda, bir orta sofa, iki yan sofa, dehliz; bunlarn nnde bir kk sofa, bir frn, drt gzl
bir tahta atma anbar, bir mutfak, bir hamam, bir halvetli ve bir kurnal hamam, bir klhan odas;
bahsedilen bu odalar ve sofalar altnda bir oda, bir kiler, bir miktar baheyi de iine alan iftlik evi;
bu evin iinde bulunan drt ift kara sr kz, drt araba, iki pulluk, erineyle birlikte semer, be
kara sr saban, drt balta, yz kile mezru buday ve yz kile kara tereke; yine Buuktepede, hu-
dutlar belli sofal fevkan bir kk, bir kk oda, iki tahtan oda ve fevkan ve tahtan kenefler,
bir su kuyusu, eitli meyve aalar ve zm balarndan oluan tahminen on be dnm mlkt.

96
 Vakfiyelerine Gre Veziriazam Amcazade Hseyin Paa Evkaf

Bu binalarn yan sra Amcazade ayn kiiden, toplam 1055 kilelik tohumun ekildii farkl
byklkteki 12 tarla; 12 dnmlk bir ba ve 100 dnmlk bir ayr da satn alr. Btn bu arazi-
lerin 2000 kurua satn alnd, 26 Ramazan 1112/06.03.1701de mahkemece tasdik edilir. Nitekim
bu mlklerin satna dair u temesskler verilir:

8.1. 29 Ramazan 1112/09.03.1701 Tarihli Temessk: 734 numaral deftern 41. sayfasnda
kaytl olan bu temessk, tarlalarn en by olan 650 dnmlk tarlann Amcazadeye devri iin
sahib-i ard olan el-Hac brahim Akpnar tarafndan verilmitir. Bu tarla, Arnavutky civarnda
bulunan anigir Topra da denilen Kara adl yerdeydi.

8.2. Gurre-i evval 1112/11.03.1701 Tarihli Temessk: 734 numaral defterin 42. sayfasnda
kaytl olan bu vesika, Paann satn ald ve yukarda bahsedilen mlklerinin devir ilemlerini
konu alr. Alnan bu yerler II. Bayezidn Edirnedeki evkafnn mukataas dahilindeydi. Bu tarlalar
ve bulunduklar yerler yleydi:

50 ve 80 kile tohum ekilen ikisi Solak emesi yaknnda, 30 kile tohum ekileni Bosna Ky
civarnda (Mesih Paa Bahesi yaknnda), 10 ve 50 kile tohum ekilen ikisi iftlik yaknnda, 30 kile
tohum ekileni Yahudiler Mezarl semtinde, 15 ve 50 kile tohum ekilen ikisi Buuktepe (Msahib
Paa Balar) civarndayd. Bylece toplam 320 kile tohumun ekilebildii 8 tarlann mutasarf
olan Mehmed Bey, mahkeme huzurunda bunlar Amcazadeye sattn beyan eder. II. Bayezid
Evkafnn mtevellisi Ahmed de, elde edilen rnn rnn bahsedilen vakfa verilmesi artyla
bu devir ilemini onaylar.

8.3. 28 Ramazan 1112/08.03.1701 Tarihli Temessk: 734 Numaral defterin 42. sayfasnda
kaytl olan bu temessk, Paa tarafndan alnan ba arazisiyle ilgilidir. Bu arazi Edirnede bulunan
Mezid Bey Evkafnn kylerinden olan ve Edirne Kazasna bal Burnu Penpeli Ky snrlar
ierisindeydi. Tahminen 12 dnm olan bu ba, Mehmed Beyin tasarrufundayd. Buuktepe ift-
lii tarlalar denilen ve Dz Balarda (Solak emesi yaknnda) bulunan bu ba, sahibi tarafndan
Amcazadeye satlr. Her yl elde edilen rnn rnn ad geen vakfa verilmesi karlnda
vakfn mtevellisi mer de bu devir ilemini verdii temesskle onaylar.

8.4. 28 Ramazan 1112/08.03.1701 Tarihli Temessk: VGMA 734 numaral defterin 43. say-
fasnda kaytl olan bu temessk, bir tarlann Amcazade tarafndan satn alnna dair, Mezid Bey
Evkaf mtevellisi mer Bey tarafndan verilmitir. Yine Mehmed Beyden alnan bu tarla Burnu
Penbeli Ky snrlar ierisinde yer almaktayd. Bu tarla, Bosna Ky karsnda ve su kenarnda
bulunan tahminen 25 kile tohumun ekilebildii Buuktepe tarlalarndan biriydi. Eskiden olduu
gibi, bu tarladan elde edilecek rnn r yine ad geen vakfa verilecektir.

8.5. 29 Ramazan 1112/09.03.1701 Tarihli Temessk: 734 numaral defterin 43. sayfasnda
kaytl olan bu temessk, yukardaki 26 Ramazan 1112/06.03.1701 tarihli vakfiyede geen ay-
rn satyla ilgili temessktr. Bahsedilen ayrn bulunduu topraklar, Zaim Ahmedin zeameti
dhilinde olduundan bu temessk onun tarafndan verilmitir. Bu ayr 100 dnm olup, Edirne
Kazasndaki ke Nahiyesine bal Sleyman Danimend Ky snrlar ierisindeydi. Buuk-
tepe iftlii ayrlar olarak bilinen yerde olan bu ayr da Amcazadeye birok mlk satm olan
Mehmed Bey tarafndan satlmtr.

97
 VAKIFLAR DERGS Haziran 2011 - Say 35

8.6. 28 Ramazan 1112/08.03.1701 Tarihli Temessk: 734 numaral defterin 43. sayfasnda
kaytl olan bu temessk, 26 Ramazan 1112/06.03.1701de satn alnan mlklerden biri olan ve Sir-
ke brahim Ba civarnda bulunan, tahminen 30 kile tohumun ekilebildii tarlann devir ilemini
konu edinmektedir. Arnavut Ky snr iinde olan bu tarla Buuktepe iftlii tarlalarndand.
Tahminen otuz kile tohumun ekilebildii bu tarlann devir ilemi iin arazinin zbiti olan el-Hc
Halil tarafndan temessk verilmitir.

9. 7 ZLKADE 1106/19.06.1695 TARHL HCCET

734 numaral deftern 44. sayfasnda kaytl olan bu hccet, Edirnede, Tunca Nehri kenarnda
bulunan konakla ilgilidir. 7 Zilkade 1106/19.06.1695te mahkeme huzurunda Rumeli Kadaskeri
Mustafa Efendi tarafndan yazlan bu hccet, Kayya (Kyye) Hanmn oturduu sz konusu kona-
n, hayattayken ei tarafndan kendisine hediye edildiinin mahkemece tescilini konu almaktadr.
Hccetin hemen banda, bu konan daha sonra Hseyin Paa tarafndan padiaha hediye edil-
diine dair 22 Rebiylhr 1114/15.09.1702de hccet ve temessk verildii ve bunun ilgili yere
kaydedildiine dair atf bulunmaktadr.

Hccet, azledilerek katledilen Veziriazam Ali Paa bin Mehmedin terekesiyle ilgili ilemle
balamaktadr. Buna gre yaplan muhasebe sonras Paann borcu, terekesinden daha fazla kar.
Terekesinin msaderesi iin el-Hac brahim bin smail kayym olarak grevlendirilir ve kendisi
Paann btn mallarn msadere eder. Ancak, msadere edilen mallardan biri olan ve Edirnede,
Evliya Kasm Paa Mahallesinde, Tunca Nehri kenarnda bulunan konak hususunda sorun kar.

Sorunun halli iin kurulan mahkemede kayym, Kayya Hanmn haksz yere konaa tasarruf
ettiini, burann borca karlk alnmas gerektiini syler. Kayya Hanm ise, sz konusu konan
hayattayken ei tarafndan kendisine bir ok ahidin huzurunda hediye edildiini iddia eder. Mah-
keme bakannn talebi zerine mahkemeye arlan Kasm Paa Mahallesi skinlerinden mam
es-Seyyid Ahmed Efendi ve Seyyid Abdurrahman Efendi adl ahitler, onun beyn ettiklerini do-
rulaynca, kayym ve Paann olu brahim Bey davalarndan vaz geerler. Bunu zerine mahkeme
mlkn Kayya Hanma ait olduuna hkmederek, davaya ahitlik eden 12 kiilik heyetin nnde
7 Zilkade 1106/19.06.1695 tarihli bu hcceti yazar.

10. 29 SAFER 1114/25.07.1702 TARHL HCCET

734 numaral defterin 44. sayfasnda kaytl bu hccetin konusu da yukarda bahsedilen ko-
naktr. Hccetin hemen giriinde 22 Z. 1114/08.05.1703 tarihinde kaydedilmi bir ferman sure-
ti bulunmaktadr. Bu suretin ierii, Amcazadenin hayattayken sahip olduu sz konusu kona
hsn- rzasyla padiaha hediye ettiine dair verilen temessk ve hccetlerin Haremeyn-i erifeyn
Defterlerine kaydolunma ilemiyle ilgilidir.

Edirne Kads es-Seyyid Mahmud Efendi tarafndan yazlan bu hccet, sz konusu kona-
n Amcazade Hseyin Paa tarafndan satn alnma ilemini konu edinmektedir. lem, Kayya
Hanmn hl oturmaya devam ettii konakta mahkeme yesi Ali Efendi, Kayya Hanmn ve-
killeri olan Ahmed ve Mehmed efendiler, Amcazdenin vekili brahim Aa ve dier 13 ahidin

98
 Vakfiyelerine Gre Veziriazam Amcazade Hseyin Paa Evkaf

huzurunda gerekleir. Evliya Kasm Paa Mahallesinde olan bu konan i tarafnda fevkan iki
oda, bir kk oda, bir kk cameknl hamam, bir ehinahl oda, sofa, iki tahtan oda, mutfak,
bir su kuyusu, avlu, kenef; d tarafndaysa be byk fevkan oda, divanhne, bir kk ve yannda
bir kk oda, dehliz, kenef, ortada iki oda, tahtan ahr ve samanlk, mutfak, kiler, eme ve bir
masura su bulunmaktayd. Bu konak tm mtemilatyla 5000 kurua Paaya satlr. Bu mebla
mahkeme huzurunda Kayya Hanmn vekillerine teslim edilerek, devir ilemi bitirilir.

11. 19 REBYLEVVEL 1114/13.08.1702 TARHL HCCET

734 numaral defterin 45. sayfasnda kaytl olan bu hccet, yukarda bahsi geen konan
civarndaki arsann, Ali Paann varisleri tarafndan Amcazade Hseyin Paaya satyla ilgilidir.
Hccetin banda, sz konusu mlk hakknda ferman kt ve bunun bir suretinin ilgili yere kay-
dedildiine dair 22 Rebiylhr 1114/15.09.1702 tarihli bir kayt bulunmaktadr. Hccet, Edirne
Kads Mahmud Efendi tarafndan yazlmtr.

Mahkeme, satn hukuka uygun olarak yaplmas iin Mevlana Ahmed Efendiyi, Kayya
Hanma intikal eden Kasm Paa Mahallesindeki konaa gnderir. Sat ilemi burada ve birok
ahidin huzurunda gerekleir.

nce bu mlkn hukuki durumundan bahsedilir. Buna gre, Veziriazam Ali Paa ldnde
arkasnda varis olarak eleri Kayya Hanm ve Arife Hatun, oullar brahim, Mehmed ve Yahya
Beyleri brakr. Daha sonra bunlardan Yahya Bey vefat edince hissesi/veraseti annesi Arife bint-i
Abdullah ile anne bir kardeleri Mustafa ve Ali, baba bir kardeleri brahim ve Mehmed beylere
intikal eder. Mahkeme daha nce, Paadan kalan ve sata konu olan arsay 288 sehim/hisse olarak
hesaplam ve taksimat yle yapmtr: Arife Hanma 32 sehim; Kayya Hanma 12 sehim; bra-
him ve Mehmed beylere 105er sehim; Mustafa ve Aliye 14er sehim.

Arsann sat ilemi, taraflarn vekilleri, ahitler ve mahkeme temsilcisi huzurunda gerekleir.
Mahkeme temsilcisi, vekiller ve ahitler huzurunda, Ali Paann terekesinden olan ve onun vefa-
tndan dolay varislerine intikal eden Evliya Kasm Paa Mahallesindeki 2145 ziralk mlk bo
arsann, 1500 kuru karlnda her trl eklenti, hak ve hukukuyla Paaya satldn beyan eder.
Bu beyan zerine Edirne mahkemesi, sat onaylayan 19 Rebiylevvel 1114/13.08.1702 tarihli
ibu hcceti yazar.

12. EVAL- REBYLEVVEL 1114/26.07-03.08.1702 TARHL TEMLKNAME

Bu temlikname, Babakanlk Osmanl Arivi, Kmil Kepeci Tasnifinin 27 S. 1114/23.07.1702

tarih ve 3319 numaral defterin 1 ile 30. sayfalar arasnda yer almaktadr. Temlikname, nebahtda-
ki havas- hmayun kylerinin bir ksmna ait gelir kaynann vakfa balanmasn konu almakta-
dr. Bozikite mukataas olarak adlandrlan bu mukata nebahtya bal Galata Ky ile Karliline
bal nekli Kasr Nahiyesinin 11; vlihuz (vlihur?) Nahiyesinin 5; Aydos Nahiyesinin 7; Varan-
ka (Varatfa?) Nahiyesinin 2 kyyle bu nahiyelere bal 5 mezradan mteekkildi. Evail-i Rebiy-
levvel 1114/26.07-03.08.1702de gerekletirilen bu tahsis ilemine gre 31 ky ve mezra, padiah
fermanyla havas- hmayundan karlp Amcazadeye nebahtdaki vakf kurumlarnn ihtiya-

99
 VAKIFLAR DERGS Haziran 2011 - Say 35

larna hasretmesi iin temlik edilir. (BOA, C.EV, nr. 266/13560; D.HMH.d, nr. 314, 21672/A, s.
38; D.HMH.d, nr. 21641, 279/A, s. 67; D.HMH.d, nr. 314, 21672/A, s. 166; D.HMH.d, nr. 317,
21672/A, s. 221; EV.d, nr. 28405, 1b; EV.d, nr. 28588, 1b; EV.d, nr. 29240, 1b; EV.d, nr. 29430, 1b;
EV.d, nr. 29683, 1b; EV.d, nr. 30222, 1b; EV.d, nr. 36334, 1b; EV.HMH.d, nr. 5411, 6a, 38a, 85b;
Kiel 1995: 379-387; Kiel 2000: 286).

Sonu

Osmanl Devletinde birok hizmetler ifa etmi ve saylar onbinlerle ifade edilen vakf ku-
rumunun gerei gibi anlalmas hususunda birinci el kaynaklar byk bir nem tamaktadr. Bu
kaynaklarn balcalar vakfiyeler, vakf muhasebe kaytlar, temliknameler, grevli atamalaryla
ilgili arzlar, hccetler gibi ariv kaynaklaryla ada tarihler, mecmualar, risaleler gibi orijinal
kaynaklardr.

Bunlar arasndan en nemlileri hi phesiz vakfiyelerdir. Vakfiyeler, gerek ilgili olduu va-
kflarn ilk belgeleri olmas, gerek konu hakknda en derli toplu bilgiyi vermesi ve gerekse bizzat
vakf kurucusu tarafndan kaleme aldrlm olmas mnasebetiyle byk ehemmiyeti haizdir. Ba-
ka hibir belge bulunamasa bile, bir vakfiye bal bana ilgili olduu vakf hakknda yeterli bilgiyi
verebilmektedir. Bu sayede biz, bir vakfn kurulu amac, etkinlik sahas, mlkleri, mlklerinin
yerleri, vakfedilen mallarn nitelik ve nicelii, vakf kurumlarn, kurumlarda alan personeli,
personelin maa ve saylar, onlarn grevleri, vakfn bulunduu yerlere katks gibi birok konuda
fikir sahibi olabilmekteyiz.

Aratrma konumuz olan Amcazade Hseyin Paa Evkaf vakfiyeleri de yukarda bahsedilen
bilgileri fazlasyla vermektedir. Gerek vakfiyeler ve gerek vakfla ilgili hccet, temessk, temlikna-
me gibi vesikalarn verdii bilgilere gre Amcazade Hseyin Paa din, eitim, kltr, bayndrlk
gibi sahalarda faaliyet gsteren birok hayr kurumu kurmutur. Onun vakf kurumlar bata ba-
kent stanbul olmak zere Edirne, Filibe, nebaht, Kedegre ve Medinede bulunmaktayd. Bu ku-
rumlara tahsis edilen gelir kaynaklarnn bir ksm Paann kendi malyla alp balad emlktan
salanrken, bir ksmysa hazineden balanan tahsisattan salanmtr.

Paann nebahtdaki cami ve mektep gibi kurumlar din ve eitsel; Medinedeki sebil ve
kuyusu beled; Edirnedeki su yollar, emeler, adrvan, kenef gibi kurumlar din, beled ve shh;
Kedegredeki eme ve suyollar beled; stanbuldaki darlhadis, mescit, medrese, mektep, ktp-
hane, su yollar, emeler gibi kurumlar din, eitsel, kltrel ve beled hizmetler ifa etmitir.

Bunlarn dnda, vakfa gelir getirmek iin kurulan deirmenler, hanlar, frnlar, hamamlar, evli
odalar, dkknlar gibi iktisad kurulular, bulunduklar yerlerin ekonomik hayatna kendi byk-
lkleri nispetinde katk salamtr. Yine vakfn, kurumlarnda altrd onlarca insana salad
i imknysa, onun istihdama ynelik faydasn gstermektedir.

Amcazade, yapt hayr kurumlaryla lkenin deiik yerlerindeki insanlara faydal olduu
gibi, kendine ait bir ksm mlklerin kullanm hakkn vakf kanalyla evladna tahsis etmek sure-
tiyle onlara da faydal olmaya muvaffak olmutur. Evladna yapt bu tahsis onlarn zor durumda
kalmasn engelledii gibi, bunu vakf yoluyla yapmak suretiyle de onlarn satlp elden karlma-
sn engellemitir. Onun bu tercihi, Boazn en eski ahap yalsnn gnmze kadar ulamasna
imkn salamtr.

100
 Vakfiyelerine Gre Veziriazam Amcazade Hseyin Paa Evkaf

Yaklak olarak asr nce kurulan Amcazade Hseyin Paa Evkaf, vakf kurumlarnn ve
gelir kaynaklarnn bir ksmnn dman eline gemesine, birok vakf kurumunun doal afetlerde
harap olmasna, hazineden balanan tahsisatn kesilmesine, bir ksm mlklerinin igal edilmesine
ramen gnmze kadar ulaabilmeyi baarmtr. Vakf, birok imknszla direnerek verdii
snrl hizmetle, her eye ramen gnmzde hl kurulu amacna hizmet etmeyi srdrmektedir.

KAYNAKA
1. ARV BELGELER
a. Babakanlk Osmanl Arivi:
A.MKT.MHM (Sadaret Mektubi Mhimme Kalemi Evrak), nr. 322/34 (7 aban 1281/05.01.1865).
A.MKT.NZD (Sadaret Mektubi Kalemi Nezaret ve Devair Evrak), nr. 48/41 (21 Rebiylevvel
1268/14.01.1852).
A.MKT.UM (Sadaret Mektubi Kalemi Umum Vilayat Evrak), nr. 412/40 (7 Zilkade 1276/26.06.1860)
BEO (Bb- l Evrak Odas), nr. 1084/81285 (8 evval 1315/02.03.1898).
C.BLD (Cevdet Belediye), nr. 101/5043 (11 aban 1189/07.10.1775); nr. 2565 (Gaye-i Receb 1156/
18.09.1743); nr. 41/2018 (28 Zilhicce 1178/18.06.1765).
C.EV (Cevdet Evkaf), nr. 10186 (tarihsiz); nr. 14/659 (15 Zilhicce 1218/27.03.1804); nr. 155/ 7719 (13
Cemaziyelevvel 1219/20.08.1804); nr. 266/13560 (6 Rebiylevvel 1255/20.05.1839); nr. 30242 (29 Re-
bilevvel 1202/08.01.1788); nr. 6368 (Evail-i Rebiylevvel 1196/14-22.02.1782).
C.MF (Cevdet Maarif), nr. 123/6133 (3 Safer 1134/23.11.1721); nr. 37/1810 (8 aban 1211/06.02.1797); nr.
39/1940 (7 Cemaziyelevvel 1208/31.12.1793); nr. 399 (18 aban 1178/10.02.1765); nr. 4425 (11 Zilka-
de 1196/18.10.1782); nr. 54/2653 (27 Safer 1206/26.10.1791); nr. 6535 (29 aban 1155/29.10.1741); nr.
8/399 (18 aban 1178/10.02.1765); nr. 89/4425 (11 Zilkade 1196/18.10.1782)
C.ML (Cevdet Maliye), nr. 23814 (3 Rebiylahir 1202/12.01.1788).
D.HMH.d (Bab- Defteri Haremeyn Muhasebesi Defterleri), nr. 21641, 279/A, s. 67-69 (1 Mart 1178-29 u-
bat 1178/12.03.1765-11.03.1766); nr. 314, 21672/A, s. 38, 39, 166, 221 (1 Muharrem 1225-28 Zilhicce
1227/26.01.1810-02.01.1813).
D.TF (Bab- Defteri Terifat Kalemi Evrak), nr. 1/79 (1111/1699-1700).
DH.SAD.d (Dahiliye Nezareti Sicill-i Ahval Defterleri Fihristi), nr. 185/187 (29 Zilhicce 1304/18.09.1887).
EV.d (Evkaf Defterleri), nr. 10060, vr. 28a-28b (20 Rebiylahir 1258/31.05.1842); nr. 11479, blm: 671
(15 Zilhicce 1257/15 Zilhicce 1257/28.01.1842); nr. 14646, vr. 1b-2a (18 Safer 1268/13.12.1851);
nr. 26210, vr. 4a-5b; nr. 28405, vr. 1b (16 Ramazan 1312/13.03.1895); nr. 8588, vr. 1b (28 Rama-
zan 1313/13.03.1896); nr. 29240, vr. 2a (1 Zilkade 1316/13.03.1899); nr. 29430, vr. 1b (12 Zilka-
de 1317/14.03.1900); nr. 29683, vr. 1b (23 Zilkade 1318/14.03.1901); nr. 30222, vr. 1b (26 Zilhicce
1321/14.03.1904); nr. 36334, vr. 1b (1307/1890).
EV.HMH.d (Evkaf Haremeyn Muhasebesi Defteri), nr. 5411, vr. 6a, 6b, 16b, 17a, 38a, 38b, 85b, 86a (1 Mart
1179-28 ubat 1184/12.03.1766-10.03.1772).

101
 VAKIFLAR DERGS Haziran 2011 - Say 35

HR.MKT (Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi Evrak), nr. 115/1 (10 Zilkade 1271/25.07.1855).
KK.d (Kmil Kepeci), nr. 3319 (27 Safer 1114/23.07.1702), s. 1-30.
MAD.d (Maliyeden Mdevver Defterler), nr. 5362, s. 264, 265 (29 Rebiylahir 1114/22.09.1702).
MD (Mhimme Defterleri), nr. 102, s. 106, 110 (Evast- Rebiylahir 1103/31.12.1691-09.01.1692), s. 131 (Evast-
Cemaziyelevvel 1103/29.01-07.02.1692).
MF.MKT (Maarif Nezareti Mektub Kalemi), nr. 1039/72 (8 Muharrem 1326/11.02.1908); nr. 1047/54 (15 Rebiylevvel
1326/17.04.1908); nr. 25/28 (2 Muharrem 1292/08.02.1875); nr. 42/73 (7 aban 1293/28.08.1876); nr. 505/28
(22 Muharrem 1318/22.05.1900); nr. 734/52 (19 Cemaziyelahir 1321/12.09.1903); nr. 755/30 (14 evval
1321/03.01.1904); nr. 899/52 (17 evval 1323/15.12.1905).
D (ura-y Devlet Evrak), nr. 190/7 (8 Muharrem 1328/20.01.1910); nr. 137/50 (13 Safer 1315/14.07.1897).
b. Vakflar Genel Mdrl Arivi
Amcazde Hseyin Paa Vakfiyesi (AHPV), Vakflar Genel Mdrl Arivi (VGMA), nr. 502 (5 B. 1112/16.12.1700),
s. 16-30; nr. 734 (26 N. 1112/06.03.1701), s. 11-12,39-45.
c. Ankara Tapu Kadastro Genel Mdrl Arivi
nr. 2119 (25 R. 1112/09.10.1700).

2. ARATIRMA VE NCELEMELER
1894 ylnda stanbulda Meydana Gelen Byk Depreme Ait Anonim Bir Gnlk, (tarihsiz). haz. Sddk alk, stanbul:
skdar Belediye Bakanl Basn Yayn Halkla likiler Mdrl Yaynlar.
Ahmed Aa. (1970). Viyana Kuatmas Gnl. ev. Richard F. Kreutel, Trkesi, Esat Mermi, stanbul: Milliyet
Gazetesi Yaynlar.
Ahmed Red. (1327). Harital ve Resimli Mkemmel Trh-i Osmn, c. II, stanbul: Artin Asaduryan ve Mahdumlar
Matbaas.
Akgndz, A. (1988). slm Hukukunda Vakf Messesesi, Ankara: Trk Tarih Kurumu Yaynlar.
Akgndz, A. (1990). Osmanl Kanunnmeleri ve Hukuk Tahlilleri, c. I, stanbul: Fey Vakf.
Aksun, Z. (1994). Osmanl Tarihi, Osmanl Devletinin Tahlilli, Tenkidli Siyas Tarihi, c. II, stanbul: tken Neriyat.
Aktepe, M. (1991). Amcazde Hseyin Paa. Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, c. III, Ankara: Trkiye Diyanet Vakf,
8-9.
Anonim Osmanl Tarihi (1099-1116/1688-1704), (2000) haz. Abdlkadir zcan, Ankara: Trk Tarih Kurumu Yaynlar.
Ate, . (1983). Vakfiyelerde Du ve Beddular. Vakflar Dergisi, 1983/17, 5-54.
Aycibin, Z. (2001). XVII. Yzyl Sadrazamlarndan Kprl-zde Mustafa Paa Dneminde Osmanl Devletinin
Siyas ve Sosyal Durumu, stanbul: Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Mimar Sinan niversitesi Sosyal Bilimler
Enstits Tarih Anabilim Dal Ortaa Tarihi Program.
Ayverdi, E.H. (1958), Fatih Devrinde stanbul Mahalleleri. Vakflar Dergisi, 1958/4, 249-261.
Bakklzde Defterdr Sar Mehmed Paa. (1995). Zbde-i Vekayit, haz. Abdlkadir zcan, Ankara: Trk Tarih
Kurumu Yaynlar.
Barkan, . Merili, E. (1988). Hdavendigr Livas Saym Defterleri, Ankara: Trk Tarih Kurumu Yaynlar.
Bayrak, M. O. (1994). Trkiye Tarihi Yerler Klavuzu, stanbul: nklp Yaynevi.
Bayrakdar, .N. (1959). Amucazde Hseyin Paa Ktphanesi. stanbul Ansiklopedisi, c. II, stanbul: Yaynlayan
Reat Ekrem Kou ve Mehmet Ali Akbay.

102
 Vakfiyelerine Gre Veziriazam Amcazade Hseyin Paa Evkaf

Bayraktar, N. (2005). Amcazade Hseyin Paa Klliyesi. Nail Bayraktara Armaan, c. II, stanbul: stanbul Bykehir
Belediyesi Ktphane ve Mzeler Mdrl Yaynlar.
Behet Seyyid brahim Efendi. (2006). Trh-i Slle-i Kprl, haz. Mehmet Fatih Gkek, stanbul: Yaymlanmam
Yksek Lisans Tezi, Marmara niversitesi Trkiyat Aratrmalar Enstits Trk Tarihi Ana Bilim Dal Yenia
Tarihi Bilim Dal.
Berki, A.H. (1965). Vakflarn Hukuk ve Tarih Bakmndan Kymeti. Vakflar Dergisi, 1965/6, 5-7.
Bykturul, A. (1982). Osmanl Deniz Harp Tarihi ve Cumhuriyet Donanmas, c. II, stanbul: Deniz Kuvvetleri
Komutanl Basmevi.
abuk, V. (1988). Kprller, Ankara: Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar.
Danimend, . H. (1972). zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi: M. 1574-1703: H. 987-1115, c. III, stanbul: Trkiye
Yaynevi.
Defter-i Ktphne-i Amca Hseyin Paa. (1310). Dersadet: Atik Zabtiye Sokanda 63 Numaral Matbaa.
Dndren, H. (1988). Gnmzde Vakf Meseleleri, stanbul: Erkam Yaynlar
Ernsal, .E. (1991). Amcazde Hseyin Paa Ktphanesi. Diyanet slam Ansiklopedisi, c. III, Ankara: Diyanet Vakf
Yaynlar, 10-11.
Ernsal, .E. (1988). Trk Ktphaneleri Tarihi: Kurulutan Tanzimata Kadar Osmanl Vakf Ktphneleri, c. II,
Ankara: Atatrk Kltr Merkezi Yaynlar.
Ernsal, .E. (1990). Ktphanecilikle lgili Osmanlca Metinler ve Belgeler, c. I, stanbul: stanbul niversitesi
Edebiyat Fakltesi Yaynlar.
Gen, M.- Mazak, M. (2000). stanbul Depremleri-Fotoraf ve Belgelerde 1894 Depremi, stanbul: GDA.
Gkbunar, B. (1996). 105 Numaral Mhimme Defteri (zet-Transkripsiyon), Sakarya: Yaymlanmam Yksek Lisans
Tezi, Sakarya niversitesi Sosyal Bilimler Enstits.
Hfz Hseyin Ayvansary. (1978). Vefeyt- Seltn ve Mehr-i Ricl, haz. Fahri . Derin, stanbul: stanbul
niversitesi Edebiyat Fakltesi Yaynlar.
Hfz Hseyin Ayvansary. (1985). Mecmu-i Tevrih, haz. Fahri . Derin, Vhid abuk, stanbul: stanbul niversitesi
Edebiyat Fakltesi Yaynlar.
Ikzl, F. (1973). stanbulun Eski Vakf Hanlar. Vakflar Dergisi, 1973/10, 421-424.
lgrel, M. (1986). Zenta. slm Ansiklopedisi, c. XIII, stanbul: Milli Eitim Basmevi.
s-zde. (1996). s-zde Trihi, (Metin ve Tahlil), haz. Ziya Ylmazer, stanbul: stanbul Fetih Cemiyeti.
stanbul Su Klliyat-II, Vakf Su Defterleri, lmhaber 1. (1997). Haz. Komisyon, stanbul: SK Genel Mdrl
Yaynlar.
stanbul Su Klliyat-VI, Vakf Su Defterleri, lmhaber 3, (1998). Haz. Komisyon, stanbul: SK Genel Mdrl
Yaynlar.
stanbul Su Klliyat-XIII, Vakf Su Tahlilleri, 19 ve 20. Yzylda stanbul Sular. (2000). Haz. Komisyon, stanbul: SK
Genel Mdrl Yaynlar.
stanbul Su Klliyat, XVIII-stanbul eriyye Sicilleri, M-i Lezz Defterleri 9, (2000). haz. Komisyon, stanbul: SK
Genel Mdrl Yaynlar.
stanbul Su Klliyat-XVI, stanbul eriyye Sicilleri, M-i Lezz Defterleri 7. (2000). Haz. Komisyon, stanbul:
stanbul: SK Genel Mdrl Yaynlar.
stanbul Su Klliyat-XXVII, Vakf Su Defterleri, Su Keif Defteri 1. ( 2003). Haz. Komisyon, stanbul: SK Genel
Mdrl Yaynlar.

103
 VAKIFLAR DERGS Haziran 2011 - Say 35

stanbul Su Klliyat-XXVII, Vakf Su Defterleri, Su Keif Defteri 1. ( 2003). Haz. Komisyon, stanbul 2003: SK Genel
Mdrl Yaynlar.
stanbul Su Klliyat-XXVII, Vakf Su Defterleri, Su Keif Defteri 1. ( 2003). Haz. Komisyon, stanbul: SK Genel
Mdrl Yaynlar.
Jorga, N. (2005). Osmanl mparatorluu Tarihi, c. IV, haz. Nilfer Epeli, Kemal Beydilli, Erhan Afyoncu, stanbul:
Yeditepe Yaynevi.
Kantemir, D. (1980). Osmanl mparatorluunun Ykseli ve k Tarihi, c. III, ev. zdemir obanolu, Ankara:
Kltr Bakanl Yaynlar.
Kiel, M. (2000). nebaht. Diyanet slm Ansiklopedisi, c. XXII, Ankara: Diyanet Vakf Yaynlar, 285-287.
Kiel, M. (1995), The Kulliye of Amcazade Huseyin Pasa Koprulu in Lepanto/Inebahti. A little-known work of late-
classical Ottoman architecture in Central Greece. 9. Milletleraras Trk Sanatlar Kongresi. 9th International
Congress of Turkish Art, C. II, Ankara 1995: Kltr Bakanl Yaynlar: 379-387.
Kprl, O. F. (1987). Amcazde Hseyin Paa. slm Ansiklopedisi, c. V/I, stanbul: Milli Eitim Basmevi, 646-650.
Kreutel, R. F. (1994). Viyana nlerinde Kara Mustafa Paa, ev. Mjdat Karayerli, Konya: Esra Yaynlar.
Kurt, . (1998). 953/1546 Tarihli stanbul Vakflar Tahrir Defterine Gre Para Vakflar. Trk Dnyas Aratrmalar,
1998/112, 153-180.
Lamartine, A. (1991). Osmanl Tarihi, ev. Serhat Bayram, stanbul: Toker Yaynlar.
Mehmed Sreyya. (1311). Sicill-i Osmn, c. II, stanbul: Matbaa-i Amire.
Mustafa Nuri Paa. (2008). Netyicl-Vukt, Kurumlaryla Osmanl Tarihi I-IV, haz. Ylmaz Kurt, Ankara: Birleik
Yaynevi.
Naima. (2007). Trih-i Naim, haz. Mehmet pirli, C. I, Ankara: Trk Tarih Kurumu Yaynlar.
Nazm. (1257). Dvn- Belat-Unvn- Nazm, stanbul: Takvimhane-i Amire.
Onur, O. (1972). Edirne Trk Tarihi Vesikalarndan Kitabeler, stanbul: Yenilik Basmevi.
Orhunlu, C. (1979). Mustafa II. slm Ansiklopedisi, c. VIII, stanbul: Milli Eitim Basmevi.
Osman Dede. (2002). Kprl Fzl Ahmet Paa Devrinde (1069-1080)Vukuat Tarihi Transkripsiyon ve Deerlendirme,
haz. Arslan Boyraz, stanbul: Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Marmara niversitesi Trkiyat Aratrmalar
Enstits Trk Tarihi Ana Bilim Dal Yenia Tarihi Bilim Dal.
Osmnzde Ahmed Tib. (1271). Hadkatl-Vzer, stanbul: Ceride-i Havadis Matbaas.
zcan, A. (2001). Karlofa Antlamas. Diyanet slm Ansiklopedisi, c. XXIV, Ankara: Trkiye Diyanet Vakf Yaynlar,
504-507.
zcan, A. (2006). Mustafa II. Diyanet slm Ansiklopedisi, c. XXXI, Ankara: Trkiye Diyanet Vakf Yaynlar, 275-280.
zkan, S. H. (2006). Amcazde Hseyin Paann Hayat ve Faaliyetleri, Isparta: Yaymlanmam Doktora Tezi,
Sleyman Demirel niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Tarih Anabilim Dal.
zcan, T. (2003). Osmanl Para Vakflar, Kann Dnemi skdar rnei, Ankara: Trk Tarih Kurumu Yaynlar.
Pakaln, M.Z. (1983). Osmanl Tarih Deyimleri, c. II, stanbul: Milli Eitim Basmevi.
Parmakszolu, , (1977). Karlofa. slm Ansiklopedisi, c. VI: stanbul: Milli Eitim Basmevi, 346-350.
Parmakszolu, -Bayolu, S. vd. (1987). Trkiye Yazmalar Toplu Katalou: stanbul, Sleymaniye Ktphanesi,
Amcazade Hseyin Paa ve Hekimba Musa Nazif Efendi Koleksiyonu, c. III, Ankara: Kltr ve Turizm Bakanl
Ktphaneler ve Yaymlar Genel Mdrl Yaynlar.
Peremeci, O. (1940). Edirne Tarihi, stanbul: Edirne ve Yresi Eski Eserleri Sevenler Kurumu.

104
 Vakfiyelerine Gre Veziriazam Amcazade Hseyin Paa Evkaf

Purgstall, Baron Joseph Von Hammer. (1990, 1991). Byk Osmanl Tarihi, c. VI-VII, haz. Mmin evik, Erol Kl,
Vecdi Brn, stanbul: dal Neriyat.
Raid Mehmed Efendi. (1282). Trh-i Rid, c. II, stanbul: Matbaa-i mire.
Resimli-Harital Mufassal Osmanl Tarihi. (1960). haz. Komisyon, c. IV, stanbul: skit Yayn.
Rukanc, F Anameri, H. (2007). Osmanlca Belgelerde Ktphaneciliimiz, Ankara: Trk ktphaneciler Dernei
Yaynlar.
Sakin, O. (2002). Tarihsel Kaynaklaryla stanbul Depremleri, stanbul: Dergah Yaynlar.
Silhdar Fndkll Mehmed Aa. (1928). Silhdr Trhi, haz. Ahmed Refik, c. I, stanbul: Devlet Matbaas.
Silhdar Fndkll Mehmed Aa. (2001). Nusretnme (1106-1133/1695-1721), Tahlil ve Metin, haz. Mehmet Topal,
stanbul: Yaymlanmam Doktora Tezi, Marmara niversitesi Trkiyat Aratrmalar Enstits Trk vTarihi Ana
Bilim Dal Yenia Tarihi Bilim Dal.
Sleyman Nutki, (1307). Muharebt- Bahriye-i Osmniye, stanbul: Bahriye Matbaas.
Sleymaniye Ktphanesi, Yazma Balar, nr. 2272, 1b-4a.
apolyo, E. B. (1968). Ktphaneler. nasya, 1968/34, 13-22.
Ukzde Es-Seyyid brhm Hasb Efendi (2005): Ukzde Trihi, I-II, haz. Rait Gndodu, stanbul: amlca
Basm Yayn A..
Uzunarl, .H. (1982). Osmanl Tarihi, c. III/II, Ankara: Trk Tarih Kurumu Yaynlar.
Uzunarl, .H. (1983). Osmanl Tarihi, c. III/I, Ankara: Trk Tarih Kurumu Yaynlar.
lgen, A.S. (1953). Kprl Kona. 60. Doum Yl Mnasebetiyle Fuad Kprl Armaan (Melanges Fuad Kprl),
stanbul: Dil ve Tarih Corafya Fakltesi.
lken H.Z. (1971).Vakf Sistemi ve Trk ehircilii. Vakflar Dergisi, 1971/9, s. 13-37.
rekli, F. (2007). Belgelerle 1889/1894 Afetlerinde Osmanl- Amerikan Yardmlamalar, stanbul: letiim Yaynlar.
Yarbay Saffet Bey. (1994). Mezemorta Hseyin Paa, haz. Yavuz Senemolu, stanbul: Deniz Kuvvetleri Komutanl
Basmevi.
Yediyldz, B. (1982). Messese-Toplum Mnsebetleri erevesinde XVIII. Asr Trk Toplumu ve Vakf Messesesi.
Vakflar Dergisi, 1982/15, 23-54.
Ycel, E. (1971). Amcazade Hseyin Paann Mezar. Trk Folklor Aratrmalar, 1971/13 (269), s. 6161.
Ycel, E. (1969). Amcazade Hseyin Paa Klliyesi. Vakflar Dergisi, 1969/8, 249-266.

105