TESLA

Anlalamam Dahi

Margaret CHENEY

Trkesi: Orhan Gndz

stanbul, 2002

Aykr Yaynclk

Biyografi Dizisi - 7

zgn ad:

"Tesla - Man Out Of Time"

ISBN: 975-8337-40-8

Snf: Amerikan Edebiyat, Biyografi, Fizik

Dewey: 828.3
NDEKLER

GR

1. MODERN PROMETE

2. BR KUMARBAZ

3. UZAKLARDAN GP GELENLER

4. EDSON'UN HUZURUNDA

5. AKIMLAR SAVAI BALIYOR

6. ALEV KILICI

7. RADYO

8. YKSEK SOSYETE

9. ALT YOL, ST YOL

10. YANLI BR KARAR

11. MARS'A DORU

12. ROBOTLAR

13. YILDIRIMLAR YARATAN

14. COLORADO'DA KARARTMA

15. MUHTEEM VE BEDBAHT

16. AAILANMI, HORGRLM, SALDIRIYA URAMI

17. PUSUDAK TEHLKELER

18. NOBEL SORUNU

19. UAN SOBA

20. RADAR

21. ONUR KONUU

22. GVERCNLER

23. GELER

24. DOUM GN PARTLER

25. SUDAK MANTARLAR

26. KOZMK KOMNYON

27. LM VE DNM

28. KAYIP KAITLAR

29. MRAS

GR

Nikola Tesla esiz bir bilim insanyd. Meslek hayatnn zirvesindeyken youn bir ilgiyle
izleniyordu ancak zel hayat hakknda kimse bir ey bilmiyordu. Tek bana almay ve
yalnzl seven mzmin bir bekard. Arkada ortamlar dnda pek ortalkta grnmezdi.
zel hayat yabanclara kapalyd.

Alannda bu kadar iyi olan birinin bu derece mnzevi bir yaam semi olmas, biyografisini
yazacak kiinin iini baya zorlatryor. Tesla'nn 1943 ylnda seksen alt yandayken
lmesinin ardndan New York Herald Tribune'n bilim editr John J. O'Neill'in yazd
Prodigal Genius (Anlalamayan Deha) adl biyografi piyasaya kt. Uzun yllar boyunca bu
kitap Tesla zerine yazlm tek biyografi olarak kald. Bunun balca nedenlerinden biri de
dier biyografi yazarlarnn bu kitaptakilerden daha nemli bilgilere ulaamam olmasyd.

kinci Dnya Savandan sonra Tesla'nn ktphanesini oluturan tonlarca materyal,

gemilerle, doduu yer olan ve adna bir mze ina edilen Belgrad'a gnderildi. (Tesla, ABD
vatandayd.)

Peki O'Neill'n kitabndan sonra btnsel bir Tesla biyografisi daha yazmaya gerek var
myd? Bu kitap en kapsaml biyograf almas olarak grlyordu ve muhtemelen de o
dnemde yaynlanm -bir bilim yazar olan ve Tesla'nn hayatnn son yirmi ylnda ona en
yakn kii olan Kenneth Sweezey'in almas gz ard edilirse- en iyi kitapt. Ancak, bugn
ileri bir noktadan baklnca bu kitap Tesla gibi bir insan aratrmas bakmndan olduka
yetersiz kalyor. Ayrca kiisel ilikilerini ve arkadalar ile olan etkileimlerini ortaya
koyamyor. Tesla ile O'Neill arasnda dostane bir iliki olmasna karn, Tesla O'Neill ile
arasndaki mesafeyi muhafaza etmeye her zaman zen gstermiti ve O'Neill Tesla'nn zel
yaamyla ilgili kstl bir bilgiye bile gbela ulaabilmiti. Elindekiler ise bir biyografi
yazarnn ulamak istedii ideal noktann ok uzandayd.

O'Neill'n yazd biyografiden sonra yeni eyler ortaya kt. Bu da Tesla hakknda
bilinenlere yeni bir boyut kazandrd. Hayatn aratranlarn zerinde durduu pek ok soru
akla kavutu, bu da pek ok gizemli noktann ortaya kmasna neden oldu.

The Freedom of Information Acts (Bilgi Edinme zgrl Yasas) federal hkmetin
Tesla'nn almalarna zel bir ilgi gsterdiini aa kard. Bu ok doald. kinci Dnya
Sava'nn ortasnda dzenlenen basn toplantlarnda Tesla, uaklar eritebilecek nlar yayan
silahlardan, telejoedinamiklerden ve dier gelimi kavramlardan bahsediyor ve gazetecileri
hayrete dryordu. Speklatif olsun gerek olsun, federal hkmet ii ansa brakamazd.
Federal birimlerin yrtt aratrmalar bal bana ayr bir hikaye konusu.

Tesla hakknda ilgi duyduum konuyu zetlemem gerekirse; niversite yllarmdan beri
Tesla'y dnyaya tantan, frekans ve yksek voltaj zerine yrtt almalar beni
bylyordu. Ancak, onun teknik yazlarna ulamann ve ayn zamanda, dierlerinin
Tesla'nn almalarna yaptklar gndermeleri ayrt etmenin zorluu beni rahatsz ediyordu.
Bu beni uzun yllarm alacak bir almaya sevk etti. Elektrik mhendislii alannda devam
eden almalarm, dier yandan Tesla'nn frekans ve yksek voltaj zerine yrtt
aratrmalarna duyduum byyen ilgi onun sekreterliklerini yapm olan Dorothy Skerritt ve
Muriel Arbus ile Walter Wilhelm gibi laboratuvar teknisyenleri ile tanmam salad. Bu
srete Tesla'nn arkadalar ve onunla birebir ilikiye girmi dier insanlarla tanma frsatn
da yakaladm.

Son zamanlarda aka grlmeye balad ki lkenin nde gelen bilim ve mhendislik
kurulularndan hibiri bu olay duyuracak nemli bir alma balatmamlard. Bu nedenle,
Skerritt, Arbus, Wilhelm ve dier birka ilgili insanla birlikte, Tesla Dernei'nin kurulmasna
n ayak olduk. Bu dernek yznc yl nedeniyle yaplacak aratrmalar destekleyecek ve
dzenleyecekti. Ertesi yl dernek doal mrn tamamlamt ama mucidin toplum
zerindeki, lmnden beri solmaya yz tutan etkisi yeniden canlanmt. Birok buluu
vard. Bunlar zamannda duyurup sergilemiti. Ancak zaman getike kullanlan teknolojinin
eskilii nedeniyle an gerisinde kalmt. te bu keiflere duyulan ilgi dirilmiti.
 alma ile dolu hayat dier mucitlere ilham vermiti, bugn de ilham vermeye devam
ediyor. Tesla'nn yetmiinci doum yl (1931) dolaysyla dzenlenen bir toplantda,
adalar, Tesla'nn derslerinin hala, krk yl nce ilk yaynlandklarnda olduu gibi, bir
yaratclk ve ilham kayna olduunu belirtmilerdi.

1. MODERN PROMETE

Saat tam sekizde asil grnl, otuzlarnda bir bey Waldorf-Astoria otelinin Palmiye
Odas'nda, her zamanki masasnda yerini almt. Uzun boylu ve narindi, zarif bir giyimi vard
ve tm dikkatleri annda zerine ekiyordu; yine de evresinde yemeklerini yemekte olan
dier insanlar, mahremiyetine fazlasyla dkn olduunu bildikleri bu mucidi grmemi gibi
davranyorlard.

Masasnn zerinde her zaman olduu gibi, st ste dizilmi on sekiz temiz keten peete
vard. Nikola Tesla neden e blnebilen rakamlar zellikle tercih ettiini, mikroplardan
neden bu denli tiksintiyle kark bir korku duyduunu, ya da hayatna musallat olan dier pek
ok takntdan neden bu denli mustarip olduunu kendisine bile aklayamyordu.

Dalgn bir halde, zaten parltlar samakta olan kristalleri, camlar parlatyor, keten
peetelerden birini alyor dierini brakyordu ve sonuta da servis masasnn zerinde kendi
apnda bir peete tepecii oluuyordu. Neden sonra, yemekler birbiri ardna gelmeye
balaynca, tabandaki yemekten bir paray azna gtrmeden nce saplantl bir ekilde
lokmann tm kbik zelliklerini hesap ediyordu. Baka trl de yemekten zevk alnmazd ki!

Palmiye Odasna bu mucidi izlemek amacyla gelenler sipariini mnden vermediini fark
ediyorlard. Adet olduu zere, yemekleri daha nceden telefonla verdii direktifler
dorultusunda hazrlanyordu ve daha sonra da masasna, yine kendi arzusu dorultusunda
bizzat ef garson tarafndan getiriliyordu.

Tesla yemeini kk paralar halinde yemeye devam ederken William K. Vanderbilt de onu
operadaki Vanderbilt locasn pek sk kullanmamasndan dolay azarlyordu. O masadan
ayrldktan ksa bir sre sonra da akademisyenleri andran grn, Van Dyke stilinde sakal
ve erevesiz gzl ile Robert Underwood Johnson masaya yaklat ve Tesla'y cokulu bir
ekilde selamlad. Bu adamn bir dergi editr ve ayrca bir air olmasnn yan sra, hrsl
olmas ve gsterili bir hayat srmesi gibi zellikleri de vard.
 Johnson srtarak Tesla'ya doru eildi ve kulana hakknda ortalkta dolaan en son
sylentiyi fsldad: Anne Morgan adnda akll uslu ama abay mucidimize yakm bir kz
hakkndayd ve babasnn bann etini bu mucitle tantrlmak arzusu ile yiyip duruyordu.

Tesla her zamanki arball ile tebessm etti ve Johnson'in kars Katharine'in hatrn
sordu.

"Kate cumartesi gn seni le yemeine getirmemi tembihledi" dedi Johnson.

Bir sre Tesla'nn -platonik duygularla- holand bir baka hanmefendi zerine konutular;
gen bir piyanist olan Marguerite Merington. Onun da davetli olduunu duyduktan sonra
daveti kabul etti.

Editr yoluna devam etti, Tesla da tatlsnn kbik paracklarn incelemeye koyuldu.
Hesaplamalarn henz tamamlamt ki masasna bir ulak geldi ve bir not getirdi. Arkada
Mark Twain'in keskin hatl kargack burgack yazsn ilk bakta tand.

Twain her zamanki esprili tarzyla notta, "Eer bu akam iin daha ilgin planlarn yoksa
belki Oyuncular Kulb'nde bana katlrsn" diye yazmt.

Tesla aceleyle nndeki kada unlar karalad: "Maalesef, almam gerek. Ama eer sen
gece yars laboratuvarmda bana katlrsan sana gzel bir gsteri sergileyebilirim."

Her zaman olduu gibi Tesla masasndan saat tam onda kalkt ve Manhattan'n kl
caddelerine kendini brakt.

Laboratuvarna giderken bir parka sapt ve yava yava slk almaya balad. Yaknlardaki
bir binann duvarlarndan bir ift kanat sesi duyuldu. Az sonra omzunda tandk beyaz bir
grnt belirdi. Tesla cebinden bir avu buday kard ve gvercini eliyle beslemeye balad,
sonra onu geceye kar kaldrd ve gagasna bir pck kondurdu.
 Artk bir sonraki admn dnmesi gerekiyordu. Bloun evresinde yrmeye devam
etmesi halinde kendisini tur atmaya mecbur hissedecekti. Derin bir i geirdi ve Blecker
sokann yanndaki (daha sonra Bat Broadway olan) Beinci Cadde, 33-35 numaradaki
laboratuvarna doru yolland.

Tavan arasndaki tandk dairesine girdi ve bir dmeyi evirdi. Duvardaki boru eklindeki
lamba aal bir ltyla parldad ve karanlk odadaki tuhaf grnl makineleri aydnlatt.
Bu tp lambann ilgin yan tavandaki elektrik kablolar ile hibir balantsnn olmamasyd.
Gerekten de hibir balants yoktu ve tm enerjisini evreyi sarmalayan bir g alanndan
alyordu. Balantsz k kaynan eline alabilir ve atlyesinin ierisinde istedii yere
tayabilirdi.

Bir kede duran tuhaf aletlerden biri sessiz sessiz titremeye balad. Tesla'nn gzleri
mutlulukla ldad. Dnyann en kk osilatr bir eit platformun stnde almaya
balamt. Onun dehetli gcnn farknda olan tek kii kendisiydi.

Dnceli bir halde pencereden aadaki fakirhaneleri seyre koyuldu. alkan gmen
komular oktan uyumu olmalyd. Polis daha nce kendisini gecenin bir yars odasndan
karanlk sokaklara yaylan mavi k ve atrdayan elektrik hakkndaki ikayetler konusunda
uyarmt.

Omuzlarn silkti ve iinin bana dnd, bir makineye bir dizi mikroskobik uyarlamalar
yapmaktayd. Kendisinden gemi bir ekilde alrken zamann nasl getiini fark
edememiti ki aadaki sokak kapsndan gelen sesle irkildi.

Tesla, Pearson's Magazine'de alan ngiliz gazeteci Chauncey McGovern' ieri buyur
etmek iin aceleyle merdivenleri indi.

"Gelmeniz beni yle sevindirdi ki Bay McGovern..."

"Bunu okuyucularma borlu olduumu dndm, beyefendi. Londra'da herkes Bat'nn

Yeni Bycs hakknda konuuyor -ve bununla kastettikleri de Edison deil."

"Ltfen benimle yukarya kadar gelin. Bakalm nm hak ediyor muyum."

 Merdivenleri henz kmaya balamlard ki sokakta bir kahkaha tufan koptu, Tesla bu sesi
hemen tand.

"Ah, bu Mark."

Mark Twain'i ve aktr Joseph Jefferson' ieri buyur etmek iin tekrar kapya yneldi. Her
ikisi de Oyuncular Kulb'nden geliyordu. Mark Twain'in gzleri bir beklentiyle parldyordu.

"Haydi artk gsteri balasn Tesla. Her zaman ne derim bilirsin."

"Yoo, bilmiyorum. Ne dersin?" diye sordu mucit glmseyerek.

"Hep yle sylemiimdir ve unu bil ki bundan uzun yllar sonra hep benim bu szm
anacaklar: Gk grlts iyidir, etkileyicidir ama asl i gren imektir."

"O zaman bu gece frtnalar kopacak dostum, haydi benimle gel."

McGovern sonradan u szlerle anacakt o geceyi: "nsann Nikola Tesla'nn laboratuvar

karsnda afallamamas iin sra d bir zihin yapsna sahip olmas gerekirdi."

"Kendinizi geni, iyi aydnlatlm bir odada, evrenizde makinelerin meydana getirdii
sradalar arasnda otururken hayal edin. Uzun boylu, zayf bir gen adam size doru yryor,
parman bir kere klatmasyla aniden parlayan krmz bir alev topu yaratyor ve bunu
korkusuzca avularnn ierisinde tutuyor. Bunu seyrederken ellerinin de nasl olup da alev
almadna hayret ediyorsunuz. Alevi elbiselerinin zerinde, salarnda dolatryor,
kucanza ve en sonunda da tahta bir kutunun ierisine koyuyor. Bu alev topunun hibir
yerde en ufak bir iz dahi brakmamas insan akna eviriyor ve insan rya grmediinden
emin olmak iin gzlerini ovuturuyor."
 McGovern, Tesla'nn ate topu karsnda hayrete den tek kii deildi. adalarndan
hibiri Tesla'nn bu etkiyi tekrar tekrar nasl yaratabildiim aklayamyorlard ve bugn de
tam olarak aklanamyor bu olay.

Alev topu ortaya k kadar gizemli bir ekilde yok olup gidecekti, Tesla odann klarn
sndrd anda oda zifiri karanlk olacakt.

"imdi dostlarm sizler iin biraz gn yaratacam."

Birdenbire odann ii artc bir gzellikteki k ile dolacakt. McGovern. Twain ve

Jefferson gzleriyle odann her yann tarayacaklar ancak bu aydnln kaynan
bulamayacaklard. McGovern, bu rktc etkinin Tesla'nn Paris'te dzenledii, ortada
belirli bir k kayna olmakszn iki geni plaka arasnda aydnlanma salad gsteri ile bir
balants olup olamayacan dnmekteydi.

Ama bu k gsterisi Tesla'nn konuklar iin sadece bir snma turuydu. Yz hatlarndaki
gerginlik, bir sonraki deneye atfettii ciddiyeti yanstmaktayd.

Bir kafesten kk bir hayvan kartld, bir platforma baland ve aniden elektrik verilerek
ldrld. bre bin voltu gstermekteydi. Kavrulmu bedeni platformdan kaldrld. imdi
Tesla, bir eli cebinde olduu halde, yavaa platformun stne srayacakt. bre yava yava
ykselmeye balad. En sonunda, tek bir adalesini bile kprdatmayan uzun boylu gen adamn
bedeninin "iinden" iki milyon voltluk bir elektrik akm gemeye balad. Silueti, bedeninin
her noktasndan frlayan binlerce alevin yalad bir elektrik halesi olarak grnyordu.

McGovern'in yzndeki ok ifadesini gre gre bir elini ona doru uzatt. ngiliz gazeteci o
garip hissi u kelimelerle anlatacakt: "Elini sktmda gl elektrik pillerinin dile
dedirildiinde hissedilen o duyguyu hissettim. O tam anlamyla 'ak bir elektrik teli'
gibiydi."

Mucit platformdan geri srad, akm kesti ve hzla aklamaya girierek diken stnde
bekleyen gergin seyircilerini sanki tm yaptklar bir oyunun parasymasna rahatlatt.
"Puff! Bunlarn hepsi ocuk oyunca. Hibirinin nemi yok. Bilimin byk evrenine nazaran
bunlar hibir ey. Buraya gelin de size alr hale getirilir getirilmez tm hastanelerde ve
evlerde devrim yaratacak makineyi gstereyim."
 Misafirlerini kauuk bir iltenin zerine yerletirilmi bir platformun olduu keye doru
gtrd. Bir dmeyi evirdi, makine seri bir ekilde ve sessizce titremeye balad.

Twain istekle ne doru atld. "unu bir deneyeyim, Tesla. Ltfen."

"Yo, yo zerinde allmas gerekli."

"Allah akna!"

Tesla byk altndan gld. "Tamam Mark ama zerinde ok fazla kalma. Sana sylediim
zaman aa inmen gerek." Yardmclarndan birine dmeye basmasn syledi.

Twain, her zamanki gibi, beyaz giysileri ierisinde ve uzun siyah boyunba ile platformun
zerinde dev bir ar gibi vzldamaya ve titremeye balad. Bu ok houna gitmiti. Neeyle
baryor kollarn sallyordu. Odadakiler de onu seyrederek olduka eleniyorlard.

Bir sre sonra mucit arkadana seslendi: "Tamam Mark. Yeterince kaldn, artk aa inmen
gerekiyor."

"Hayatta olmaz" diye cevap verdi nl mizah. "Bu i ok houma gitti."

"Ama ben ciddiyim, aa inmen gerek artk" diye srar etti Tesla. "nan bana, inmen senin
iin daha iyi olur."

Glerek karlk verdi Twain. "Vin gelse beni aa alamaz."

Kelimeler azndan henz dklmt ki ifadesi yznde dondu kald. Platformun kenarna
doru yalpalaya yalpalaya ilerledi, eliyle makineyi durdurmas iin Tesla'ya iaretler
yapyordu.
"abuk Tesla, nerede bu?"

Tesla bir glmsemeyle platformdan aa inmesine yardm etti ve tuvalete kadar koluna
girdi. Vibratrn mshil etkisi yaptn Tesla ve asistanlar ok iyi biliyorlard.

Tesla'nn yksek voltaj platformunda sergiledii deneyi tekrarlamaya hi kimse gnll

olmad ama Tesla'y neden elektrik arpmadnn bir aklamasn duyabilmek iin yanp
tutuuyorlard.

"Frekans yksek olduu mddete" diye aklad, "yksek voltajlardaki alternatif akmlar
derinin yzeyinde, herhangi bir yaralanmaya neden olmadan salnrlar. Ama bu amatrlerin
becerebilecei bir ey deildir. Sinir dokularna nfuz edebilecek miliamperler ldrc bir
etki yaratabilir ama derinin zerindeki amperler ksa sreler iin zarar vermez. Derinin altna
szabilecek dk akmlarsa, ister alternatif ister doru akm olsunlar, lme yol aabilir."

Tesla sonunda misafirlerine iyi geceler dilediinde afak sokmutu bile. Ama odasndaki
klar, otele ksa bir dinlenme iin gitmek zere kaplarn kilitleyip dar kana dein bir
saat daha parldayacakt.

2. BR KUMARBAZ

Nikola Tesla tam olarak, 1856 ylnn 9 Temmuz gnn 10 Temmuza balayan gece
yarsnda, Yugoslavya'nn Velebit Dalar ile Adriyatik Denizi arasndaki Hrvatistan'n Lika
blgesinin Smiljan kynde domutu. Evleri, babas Papaz Milutin Tesla'nn ynetimindeki
Srp Ortodoks Kilisesi'nin hemen bitiiindeydi. Babas zaman zaman "Adil nsan" takma
adyla makaleler yaynlard.

Etnik gelenekler, genellikle, bask gren aznlklar tarafndan en sk ekliyle devam

ettirilirler. Tesla ailesi de bu duruma bir rnek tekil ediyordu. Srp marlar, iirleri, danslar
ve masallar, aziz gnlerinin yaatlmas ve kutlanmas ile birlikte hayatlarnda nemli bir yer
tutuyordu.
 Okuma yazma bilmeyenlerin oran olduka fazla olmasna karn, insanlar hafzalarn
olaanst bir ustalkla kullanyor ve bu sayede de geleneklerini canl tutuyorlard.

Tesla'nn ocukluunda Hrvatistan'daki i olanaklar aa be yukar belirlenmiti:

iftilik, askerlik ya da din adaml. Milutin Tesla'nn ve kars Duka Mandi'in aslen Bat
Srbistanl olan aileleri kuaklar boyunca erkek ocuklarn kilisenin ya da ordunun hizmetine
gndermiler, kzlarn da papazlara ya da subaylara vermilerdi.

Milutin aslnda subay okuluna gnderilmiti ama o bu karara sonradan kar gelmi ve
okuldan ayrlarak kiliseye ynelmiti. Oullar Dane (ya da Daniel) ve Nikola iin de bunu
gelecekteki tek seenek olarak gryordu. Kzlar Milka, Angelina ve Marica iin esirgeyen
yce Tanr'dan diledii tek ey de kendisi gibi dini grevlerle itigal eden birer kocaya
varmalaryd.

Kendisinden yalnzca iftliin ar ilerini yklenmesi deil, bunun yannda ocuklarn, evin,
tm ailenin btn sorumluluklarn stlenmesi beklenen Yugoslav kadn iin hayat hi de
gllk glistanlk deildi. Tesla her zaman, fotorafik hafzasnn ve yaratc dehasnn
kendisine annesinden miras kaldn sylerdi. Ayrca annesinin, kadnlarn yeteneklerinin
adil bir ekilde deerlendirilen bir lkede ve zamanda yaam olmamasndan dolay hep
znt duyard. Annesi yedi ocuklu bir ailenin en byk kzyd ve annesi grme yeteneini
yitirdiinde ailenin tm sorumluluunu stlenmek zorunda kalmt. Bu nedenle okula asla
gidememiti. Ama buna karn, belki tam da bu nedenle inanlmaz bir hafzaya sahipti, ciltler
dolusu yerli ve klasik Avrupa iiri klliyatn ezbere okuyabiliyordu.

Evlendikten pek ksa bir sre sonra be ocuk dourdu. En bykleri Daniel'di. Nikola ise
drdnc ocuktu.

Papaz Milutin Tesla da bo zamanlarnda iir yazmaya merakl olduundan ocuklar ncil'den
ve iirlerden pasajlar okumann kzde msr patlatmak kadar doal olduu bir ev ortamnda
bydler.

Nikola da genliinde iir yazmaya balad ve bunlarn bir ksmn yannda Amerika'ya da
tad. Ancak bu iirlerin ok zel olduklarn dnyordu, bu nedenle de yaynlanmalarna
asla izin vermedi. Arkada toplantlarnda yeni tant insanlar, kendi dillerinde (ister
ngilizce, ister Franszca, Almanca, isterse talyanca) yazlm iirler okuyarak hayrete
drmekten byk bir zevk alyordu. Hayat boyunca da arada srada iir yazmaya devam
etti.

Daha ocukken, be yanda, icatlarna balamt bile. Be yandayken, kyde

grdklerinden ok farkl bir su ark icat etmiti. Sarsntszd, ksa arklarn kullanlmasna
gerek kalmyordu ve akntda tkr tkr iliyordu. Yllar sonra bunlar dahiyane pervanesiz
trbini yaratrken de hatrlayacakt.

Yine de dier baz deneylerinde ufak tefek baarszlklar yaad da oluyordu. Bir keresinde
ahrn atsna tnemi ve evden yrtt emsiyeyi taze da havasna kar, kendisini
hafiflemi hissedene, kafas dumanlanana ve uabildiine ikna olana dek hzla ap kapamaya
balamt. Yere akldnda bilincini yitirmiti ve annesi onu yatana kadar tamak
zorunda kalmt.

rettii on alt bcek gcndeki motorun da pek baarl olduu sylenemezdi. Bu hafif
tasarm krdanlardan oluan bir yel deirmeniydi. Bir dingilin ve kasnan ucuna canl
haziran bcekleri koulmutu. Yere zamkla sabitlenmi bcekler kanatlarn rpmaya
baladklarnda ki bunu er ge umutsuzca yapacaklard, bcek gcyle alan motor hazr
demekti. Gel gr ki ortaya haziran bceklerinin tadndan fazlasyla holanan bir arkada
knca deney sonsuza dek kzaa alnmak zorunda kalacakt. Arkada bir kavanoz dolusu
haziran bceini mideye indirmeye balamt bile. Gen mucidin midesi ise bu sahneyi
kaldramayacak kadar hassast.

Bir sonraki teebbs bykbabasnn saatlerini paralara ayrmak ve yeniden toplamak

olacakt. Ancak bundan da bir sre sonra vazgemek zorunda kalacakt: "lk aamada olduka
baarl oluyordum da, ikinci ksma gelince hep tkezliyordum." Bir saati yeniden
birletirebilmesi iin otuz yl gemesi gerekecekti.

Tabii genliinde urad tm hayal krklklar bilimle ilgili deildi. "Kasabada varlkl bir
hanmefendi yayordu" diye anlatr ksa bir otobiyografisinde, "iyi fakat fazlaca kendini
beenmi birisiydi, kiliseye hep ar sslenip, giyinip kuanp gelirdi; kendisine bir hizmeti
ordusu elik ederdi. Bir gn an kulesindeki an almay henz bitirmitim ve hzla
merdivenleri inmeye balamtm, tam o srada bu hanmefendi kapda belirdi ve ben de
kadncazn stne atlayverdim. Elbisesinin o uzun kuyruu orta yerinden yle bir patrtyla
yrtld ki, bir dizi asker yaylm atei at sanrdnz."
 Babas fkeden mosmor olmutu ama yine de yanana hafif bir amar indirmekle yetindi.
"Bu bana verdii tek fiziki cezayd ama acsn neredeyse imdi bile yanamda
hissedebiliyorum." Tesla duyduu utancn ve allak bullak oluunun tasvir edilemeyecek kadar
ar olduunu syler. Tam anlamyla aforoz edilmitir.

Fakat, talihi ona tekrar glecek ve ky ahalisinin gzndeki yerine yeniden kavuacaktr.
tfaiye tekilat iin yeni niformalarla birlikte yeni bir yangn sndrme makinesi de
alnmt ve bunun iin bir de kutlama dzenlenecekti. Bir geit treni dzenlenmi, nutuklar
ekilmi ve artk sra su pompasndan sularn fkrtlmasna gelmiti. Ama brakn fkrmay,
hortumun ucundan tek bir damlann sesi bile gelmiyordu. Tam kyn ileri gelenleri
mcadeleden vazgemek zereyken gen adam nehrin sularna atlayacak ve tahmin ettii gibi
hortumun dirsek yaptn kefedecekti. Sorunu ksa bir srede halledecek ve kyn mesut
ileri gelenlerini bir anda iliklerine kadar srlsklam edecekti. Sonralar bu olay yle
anacakt: "Siraks'n sokaklarnda rlplak kouturan Arimet dahi benim o an olduum
kadar etkileyici olamamtr. Omuzlarda tanyordum, tam anlamyla bir kahraman
olmutum."

Hayatnn ilk yllarn geirdii Smiljan'n pastoral ortamnda bu ateli, solgun ve uzun yzl,
kapkara sal ocuk sihirli bir hayat yaamaktayd. Tpk yllar sonra yksek voltajl elektrikli
ortamlarda altnda olduu gibi, sra d tehlikeli durumlardan kendisini byk bir
beceriyle syrp kurtaryordu.

Teleskopik bir hafzas vard. kez doktorlarn artk iflah olmaz dedikleri durumlardan sa
kurtulduunu anmsyordu. Pek ok kereler boulmaktan son anda kurtulmutu, bir keresinde
kaynayan st dolu bir fda neredeyse canl canl halanyordu, bir yangnda kavrulmaktan
paay zor syrmt, bir keresinde de diri diri gmlmt (aniden eski bir mezarn iine
dvermiti). Kpeklerle grtlak grtlaa gelmi, karga srlerinin hmna uram ve keskin
dili bir yabandomuzu neredeyse felaketi olmutu.

Yine de baba oca ona doayla kucak kucaa bir hayat bahsetmiti. Kk bir ocuun
hayallerini ssleyen kuzularn, tavuklarn, gvercinlerin hepsi bahelerinde yayordu. Yaban
kazlarnn bulutlar arasnda yitip gitmelerini bylenerek izliyordu; gnbatmnda hepsi
"bugnn en dzenli ordularn bile geride brakacak bir dzen ierisinde" geri dnyordu.

Tm bu grnteki gzellie karn ocuun zihninde, ailenin yaad bir trajedinin

sregelen travmalar olan karabasanlar yer edecekti. Nikola'dan yedi ya byk olan Daniel,
on iki yanda geirdii bir kaza sonucunda lecekti.
 Bu beklenmedik trajediye sevilen bir ahbaplar tarafndan kendilerine hediye edilen bir Arap
atnn neden olduu sanlyor. Aslnda ok iyi eitilmi, neredeyse insan zekasna sahip gzel
bir att bu. Hatta bir keresinde ailenin reisini dalarda lmden kurtarmt. Ancak Tesla'nn
otobiyografisine gre Daniel bu atn sebep olduu yaralar nedeniyle lmt. Kazann
ayrntlarna dair elimizde olan bilgilerin tm de ne yazk ki bundan ibaret.

Anlattna baklrsa len aabeyinin hatras yannda Nikola'nn tm yaptklar snk

kalyordu. Baarlar anne babasnn kayplarn daha derinden hissetmelerine yol ayordu.
"Bu nedenle kendime kar gvensiz olan bir ocuk olarak bydm. Ama aptal bir ocuk
deildim kesinlikle..."

Psikolojik adan ii daha da karmaklatran ikinci bir iddiaya gre Daniel evin kilerine
dm ve bu nedenle lmt. Kendisinden gemi bir halde yatarken yar bilinsiz bir
ekilde Nikola'y kendisini merdivenlerden aa itmekle sulamt. Elimizde iki iddiay da
dorulayacak yeterlilikte veri yok.

Tesla hayatnn ok daha sonraki dnemlerinde bile aabeyinin lmnn neden olduu
kabuslar ve halisnasyonlar grecekti. Yaad deneyimin ayrntlar hibir zaman tam olarak
aydnla kavumad ama denilebilir ki be yandaki bir ocuun yaad bu sululuk
duygusu kaldrabileceinden daha ar gelmiti. Bu olay zihninin derinliklerinde tekrar tekrar
deiik ekillerde canlanmaktayd.

Sadece u kadarn varsayabiliriz ki aabeyi Daniel'n lm Nikola'da daha sonralar ortaya

kan fobilerin ve takntlarn geliiminde etkili olmutur. Kesinlikle syleyebileceimiz tek
ey ise egzantrik ynnn ok erken yalarda kendini belli etmeye baladdr.

rnein, kristal ya da prlanta gibi mcevherlerin ltlarndan mest olmasna karn

kadnlarn takt kpelerden, zellikle de incilerden ar derecede nefret ediyordu. Evin
herhangi bir yerinde en ufak kafur kokusu alsa iddetli bir rahatszlk yayordu. Aratrma
yaparken su dolu bir lavaboya bir sayfa kat dse aznda dayanlmaz bir tat oluuyordu.
Yrrken admlarn sayyordu, orba kasesinin, kahve fincannn, yemeklerin kbik
paracklarn hesaplyordu. Bunu baaramad zaman itah kaveriyordu -bylece tek
bana yeme ansn da yitiriyordu. Fiziksel ilikileri asndan en ciddisi de bakalarnn
salarna dokunamyor olmasyd, "silah zoruyla belki". Fakat bu fobilerin ilk olarak ne
zaman baladklarn kesin olarak bilemiyoruz.
 Anlattna gre Tesla, Daniel'n kaybndan sonra anne babas iin bir teselli olur umuduyla
ok erken yalarda kendisini kat bir disiplin altna almaya balamt. Dier ocuklara
nazaran ok daha alakgnll, ok daha alkan ve cmert, her adan ok daha stn
olacakt. Ancak kendini inkar etmeye ve doal itkilerini bastrmaya baladktan sonra iinde
garip tutkular kk salmaya balayacakt.

Tesla'nn kiilii o zamanlar deimeye balamt ancak Daniel'n lmnn zerinden belli
bir sre gemeden bu deiiklikler tam anlamyla kendilerini belli etmemilerdi. "Sekiz
yama dein zayf ve ekingen bir kiiliim vard" diye anlatyordu. Dlerinde hayaletler ve
gulyabaniler gryor, yaamdan, lmden ve tanrdan korkuyordu. Fakat sonra bir eit
deiiklik yaayp srekli babasnn hatr saylr byklkteki ktphanesindeki kitaplar
hatmetmeye balad. Babas Milutin Tesla bir sre sonra, olunun mum nda kitap
okumaktan gzlerini harap edecei korkusuyla Nikola'ya mum verilmesini yasaklayacakt.
Ama Nikola bunun da bir aresini dnmt, elindeki paavralarla anahtar deliklerini ve
kap boluklarndaki delikleri tkadktan sonra tm gece boyunca okumaya devam ediyordu.
Ta ki annesi afakla birlikte ilerinin bana gemek iin ortalkta dolamaya balayncaya
dek.

ocuun ekingen mizacn deitirecek olan kitap nl bir Macar yazarn "Abafi ya da
Aba'nn Olu" adl romanyd. "Uyumakta olan irademi uyandrm ve beni zdenetim zerine
almaya sevk etmiti." Daha sonralar bir bilim insan olarak ulaaca baarlar, gelitirdii
bu kat z disipline atfedecekti.

Doar domaz bir din grevlisi olaca belirlenmiti. Her ne kadar ocuun bir mhendis
olaca ortada olsa da babas bu konuda srarc bir tutum sergiliyordu. Olunu bu greve
hazrlamak iin Papaz Tesla her gn tekrarlanacak bir egzersiz uyguluyordu. "Bu her trl
almay kapsyordu: bir bakasnn dncelerini tahmin etmeye almak, ifadelerdeki
hatalar bulmak, uzun cmleleri tekrar etmek ya da zihinden hesaplar yapmak. Bu gnlk
almalarn amac hafzay ve dnme gcn gelitirmek ve zellikle de eletirel bir
dnce sistemine sahip olmakt. Hi phe yok ki hepsi de ok yararl almalard." Annesi
hakknda unlar yazmt: "O birinci snf bir mucitti ve inanyorum ki, modern hayattan ve
onun geni olanaklarndan bu denli uzak yaamasayd birok byk baarnn altnda onun da
imzas bulunurdu. htiya duyduu her trl aleti kendisi tasarlayabiliyor, retebiliyordu;
kendi eirdii iplikten harika desenlerle kumalar dokuyabiliyordu. Tohumlar ekme,
bytme ve en sonunda da bitkiyi liflerine ayrma iini bile kendi hallediyordu. Sabahtan
akama kadar hummal bir tempo ile alyordu. Ev halknn giysilerinin ve ev eyalarnn
ou onun hnerli ellerinden kmayd."
 ok zeki bir ocuk olan Daniel'n, heyecanland zamanlarda, gznde klar patlyordu.
Buna benzer bir durum ocukluundan itibaren Tesla'ya da tm hayat boyunca musallat
olacakt.

Bunu yllar sonra yle anlatacakt: "Dncelerimin ve hareketlerimin nn kesen, gerek

nesnelerin grnmn arptan, genellikle k patlamalaryla birlikte ortaya kan
grntlerin neden olduu bir duygu bu. Bunlar hep daha nce grm olduum eyler, ahit
olduum sahnelerdi, kesinlikle hayal rn deillerdi. Bir szck duyduumda bunun bana
ifade ettii nesne gzlerimin nnde btn canll ile ortaya kyordu ve elimi uzattm
takdirde ona dokunup dokunamayacamdan bir trl emin olamyordum. Bu bende byk bir
huzursuzluk ve kayg yaratyordu. Bavurduum hibir psikoloji ya da fizyoloji uzman bu
durumu tam anlamyla aklayamyordu..."

Bu durumu beynin, ar heyecanlanma anlarnda retina zerinde refleks etkileri yaratmas

eklinde aklyordu. Bunlar halusinasyon deildi. Gecenin karanlnda bir cenaze ya da
baka rahatsz edici bir grnt, gzlerinin nnde beliriveriyordu ve elleri ile gzlerini
kapatsa dahi bu grntden kurtulamyordu.

"Eer yanl anlamyorsam" diye yazyor Tesla, "bir insann tasavvur ettii bir nesnenin
imgesini bir perdeye yanstmak ve bylece de bunu grnr klmak mmkn olabilir. Bylesi
bir ilerleme tm insan ilikilerinde bir devrim yapacaktr. una inanyorum ki bu mucize
gelecekte gerekletirilebilir ve gerekletirilecektir de; u kadarn syleyebilirim ki, ben
dnce gcmn byk bir orann bu problemin zlmesine adam durumdaym."

Tesla'dan sonra birok parapsikolog, banyo edilmemi fotoraf filmlerinin zerine zihinsel
imgelerini yanstabildiklerini iddia eden birok insan zerinde altlar. Dncenin
elektronik yazclara dorudan gnderilebilmesi de yeni aratrmalara konu olmakta.

Gen Tesla bu ypratc imgelerden kurtulabilmek ve kendisine geici de olsa bir rahatlama
salayabilmek iin hayal rn dnyalar kurmaya balad. Her gece kendisini seyahatlere
ktna, yeni yerler, ehirler, lkeler grdne, oralarda yaadna, yeni insanlarla
tantna, arkadalar edindiine inandryordu ve "Her ne kadar inanlmaz da olsa bunlar
bana gerek hayattakiler kadar yaknd ve gereklerden bir nebze bile daha az canl deildi."
 Bu, zihninin ciddi bir ekilde yeni icatlarla megul olmaya balayaca on yedi yana kadar
devam edecekti. Daha sonra, bu yetenei sayesinde tasarmlarn bir modele, izime ya da
deneye ihtiya duymadan zihninde sanki gerekmi gibi canlandrabildiini fark edecekti.

Bu yntemin, tamamyla deneysel olanlara nazaran, ok daha etkili ve ilerlemeye ak

olduunu dnyordu. Tesla'ya gre bir model ina etmeye alrken detaylar arasnda
boulma ve kullanlan aletlerin azizliine urama riski olduka yksekti. Bunlarn yan sra
tasarmc iini gelitirirken asl zerinde almakta olduu tasarmn temel ilkesini gz ard
etmeye balayabilirdi.

"Benim yntemim ise farkl. Hemen ii eyleme dkmeye kalkmam. Aklma bir fikir
geldiinde bunu ilk nce kafamda ekillendirmeye balarm. Yapy deitiririm, eklemeler
yaparm ve aygt zihnimde altrrm. Yaptm bir trbini dncelerimde iletmem ile
atlyemde test etmem arasnda benim iin bir fark yoktur. Eer bir dengesizlik varsa bunu bir
yerlere not bile edebilirim."

Yani, bir kavram hibir eye elini dahi srmeden mkemmelletirebileceini ne sryordu.
Aygt ancak tm hatalar beyninin ierisinde dzelttikten sonra cisimletiriyordu.

"Makine kesinlikle dndm ekilde alacaktr ve deney tam anlamyla planladm

dorultuda yryecektir. Yirmi yllk alma hayatm boyunca bunun tek bir istisnasyla bile
karlamadm. Neden baka trl olsun ki? Mhendislik, elektriksel ve mekanik ekillerde
pozitif sonular verir. Matematiksel ileme tabi olmayacak ve etkileri ya da sonular uygun
teorik ve pratik veriler dorultusunda hesaplanamayacak ok az konu vardr..."

Bu iddialarna karn, Tesla tasarmlarnn en azndan baz paralarnn taslaklarn nceden

iziyordu. Hayatnn daha ileri safhalarnda alma yntemi Edison'un deneysel yaklamna
daha fazla benzemeye balayacakt.

Tesla'nn ocukluundaki geliiminin ayrntlarn renmek olduka g. nk hem

bylesine yetenekli hem de kendisini zihinsel adan bu denli sk bir disiplin altna alabilen
bir ocuun, hangi becerilerinin doutan olduunu, hangilerini sonradan kazandn
anlamak zor. Yine de bir insann bir sayfa yazy ya da bu sayfa zerindeki belirli ilikileri ve
saysz rnei bir bakta ezberleyebilmesi iin -buna ister fotorafik hafza, ister formal
hafza deyin- zel bir beceriye sahip olmas gerekir. Bu tip bir hafza ilk olarak kendisini
ergenlik anda belli etmeye balar. Bu da insan vcudundaki kimyasal deiikliklerin bunda
etkili olduunu akla getirmektedir.

Tesla'nn durumunda da bu olaanst hatrlama gc hayatnn byk bir blmnde ona

yardmc oldu. Belki de bunda ocukluunda ald zel eitimin ve kendisine uygulad
srekli disiplinin de etkisi vard. Colorado'da aratrma gerelerinde deneme yanlma yntemi
ile yapt deiiklikler bu olaanst gcn belirtileridir.

Grsel bulularnn tek bir kt yan olduunu, bunun da kendisini zihnen ulalmaz bir
zenginlie karn parasal adan yoksul brakmas olduunu iddia ederdi. Aslnda ok deerli
olan icatlar son bir dzeltme yaplmadan, yani ticari bir hale getirilmeden hayata
geiriliyordu. Edison ise buna asla izin vermezdi ve bunun iin de yannda birok asistan
altrrd. Dorusu Edison'un dier mucitlerin fikirlerini topladn ve bunlar patent
brosuna sattn iddia edenler de vardr. Tesla'nn durumunda bu tam tersi ynde iliyordu.
Fikirler zihninden yle hzl geiyordu ki bunlar olduklar yerde tutamyordu. Her saniye
kendisini heyecanlandracak yeni bir eyler olumaya balyordu kafasnn iinde.

Fotorafik hafzas dier mhendislerle almasn gletiriyordu. Dierleri elle tutulur

planlar istiyorlard, Tesla ise zihniyle alyordu. Okulda neredeyse snfta kalyordu nk
matematikte harikalar yaratmasna karn zorunlu resim derslerine girmek istemiyordu.

Korkun grntleri zihninden silip atabildii zaman on iki yandayd ancak tehlikeli ya da
stresli durumlarda, ya da ok mutlu olduu zamanlarda ortaya kan kanlmaz k
patlamalarndan asla kurtulamayacakt. Baz baz, evresindeki atmosferi canl alevlerin
yaladn gryordu. Bu durum etkisini yava yava yitireceine daha da artrd ve o yirmi
be yana geldiinde doruk noktasna ulat.

Altm yana geldiinde yle diyecekti: "Bu k patlamalarn hala zaman zaman
yayorum. Yeni bir fikrin zihnimde parldayvermesi gibi durumlarda ortaya kyor. Ama
artk eskisi kadar heyecan verici deil bu, eskiye nazaran daha etkisiz. Gzlerimi
kapattmda, ilk nce mutlaka ok koyu ve tek tonlu bir mavi fon gryorum. Tpk ak ama
yldzsz bir gecede olduu gibi. Birka saniye iinde bu alan parltlar saan ve bana doru
ilerleyen yeil ltlarla doluyor. Neden sonra sa tarafmda birbirine paralel ve yakn
nlarn oluturduu iki ayr sistem gryorum. Bu iki sistem birbirleri ile dik a oluturacak
ekilde duruyorlar; sar, yeil ve altn renklerinin hakim olmasna karn, her trl rengi
ieriyorlar. Sonra bu izgiler daha da parlaklamaya balyor ve her yere parltlar saan
belirgin noktalar serpiliyor. Bu resim yava yava grnt alanmdan kyor ve sola doru
kayarak yok olup gidiyor, yerini pek de ho olmayan l bir grilie brakyor. Buray abucak
kabaran ve kendilerine canl formlar vermeye alyormu gibi duran bulutlar doldurmaya
balyor. in ilgin yan u ki, ikinci aamaya geilinceye dein bu grilii belirgin bir ekle
benzetemiyorum. Her seferinde, uyuya kalmadan az nce, gzlerimde kimi eylerin ya da
insanlarn grntleri canlanyor. Onlar grdm anda anlyorum ki bilincimi yitirmek
zereyim. Eer ortaya kmyorlarsa ya da bunu reddediyorlarsa biliyorum ki bu uykusuz bir
gece geireceim anlamna geliyor."

Okulda yabanc dil reniminde stn baar gstermiti. Slav diyalektlerinin yan sra
ngilizce, Franszca, Almanca ve talyanca'ya hakimdi. Ama asl matematikte yldzlamt.
retmen soruyu tahtaya yazarken pusuya yatan ve yazmas biter bitmez yant patlatan
cesaret krc rencilerden biriydi. Balarda bunun bir kandrmaca olduu zannedilmiti.
Ama ksa bir sre sonra bunun da cisimleri grselletiren bir yetenek olduu anlalacakt.
Zihninin optik ekrannda tm logaritmik tablolar depolayabiliyor ve gerektii zaman da
bunlar kullanma aabiliyordu. Yine de bir bilim insan olduktan sonra tek bir bilimsel
problemi zebilmek uruna uzun sre aba sarf edecei zamanlar gelecekti.

Birok yaratc insann yabancs olmad bir durumu o da ska yayordu. Bir trl
konsantre olamad, yant bildii halde somut bir hale getiremedii o anlar iin, "in harika
olan yan" diyordu, "eer bu ekilde hissediyorsam undan kesinlikle emindim ki bu,
problemi aslnda zm olduum ve ksa bir sre sonra peinde olduum eyi elde edeceim
anlamna geliyordu."

Elle tutulur sonular da bu sezgiyi doruluyordu. u bir gerek ki Tesla'nn hayat boyunca
yapt makinelerin hemen hepsi kusursuz ilemitir. Bilimsel ilkelerde yanlabilirdi, ya da
yapm srasnda kullanlan malzemenin nitelii konusunda dahi hata yapabilirdi ancak
zihninde evrim geiren ve sonradan metale dklen makineler tam anlamyla istedii ekilde
alrd.

Belki de onun ocukluunda okul psikologlar olsayd gereklikle ban koparan bu

grntler nedeniyle ona hemen izofreni tans konulacakt; hzla terapilere ve ila
tedavilerine balanacakt -belki de bylece yaratclnn kayna 'tedavi' edilecekti.

Zihninde yer eden imgelerin daha nce yaad sahnelerden kaynaklandn kefettiinde,
ok nemli bir geree parmak bastna inanmt. Her zaman iin dsal kayna bulmaya
almaya karar verdi. Yani uzun lafn ksas, Freud'un yntemleri daha yaygnlamaya
balamadan ok nceleri bir eit otoanaliz yntemi gelitirmiti ve bunu neredeyse bir
refleks haline dntrmt.

"Neden ve sonu arasnda balant kurmada nemli becerilere sahip oldum" diyordu. "Ksa
bir sre sonra, aknlkla, aklmdan geen tm dncelerin dsal bir izlenimden
etkilendiini fark ettim."

Bu egzersizlerden kard sonularn tm o kadar da yreklendirici deildi. zgr

iradesine dayandn dnd eylemlerinin aslnda d koullarn ve olaylarn bir sonucu
olduunu dnmeye balamt. Ve eer bu doru ise insan bir robottan pek de farkl bir ey
deildi. Ya da farkl bir deyile, bir insann yapt her ey, buna deneyimlere dayanan
hkmler dorultusunda hareket etmek de dahil, bir makineye de yaptrlabilirdi.

Bu dncelerden yola karak Tesla hayatnda daha sonralar nemli bir yer tutacak -farkl
alardan da olsa- iki anlay gelitirecekti. Birincisi insanlarn "etten kemikten yaplma
makineler" olduu idi. Dieri de makinelerin, her trl pratik ama uruna,
insanlatrlabilecei idi. Birincisinin sosyal hayatna pek bir deiiklik getirdii sylenemez
ama ikincisi onu "tele-otomatik" ya da robot dedii garip bir dnyaya srkleyecekti.

Tesla ailesi, Nikola alt yandayken, Gospi ehrinin yaknlarna tanmt. Orada okula
balayacakt ve hayatnda ilk defa mekanik modeller ve su trbinleri ile tanacakt. Bunlardan
bir sr yapacak ve hepsini alyor grmekten byk bir zevk almaya balayacakt. Niagara
alayan hakknda okuduu bir yaz da onu bylemeye yetecekti. Hemen hayalinde
alayan sularnn dndrd devasa bir tekerlek canlanmt. Amcasna bir gn Amerika'ya
gideceini ve bu hayalini gerekletireceini anlatyordu. Otuz yl sonra bu fikrinin hayata
geirildiini grdnde "zihnin zlemez gizemi" zerine uzun uzun dnmeye frsat
bulacakt.

On yandayken, yeni bir kurum olan ve iyi bir fizik blmne sahip olan Jimnasyum'a
yazld. retmenlerinin sergiledii gsteriler onu bylyordu. Burada matematie olan
yetkinlii parldamaya balamt ama babas "onu bir snftan dierine geirebilmek iin
hatr saylr bir aba sarf ediyordu" nk resim derslerinde bir trl diki tutturamyordu.

kinci ylnda, saplant derecesinde, sabit hava basnc ve vakum olana ile srekli hareket
retebilme sevdasna kapld. lgncasna bu glere gem vurmaya alyordu ama uzun
sre ne yapacan bilemedi. En sonunda, "abalarm beni, daha nce hibir lmlnn
baaramad bir icadn eiine getirdi." Bu en byk dlerinden biriydi: uabilmek.

"Her gn, kendimi havann iinde uzak mesafelere tayabiliyordum ama bunu nasl
baarabildiimi bir trl anlayamyordum... imdi elimde somut bir veri vard: bir eksen
etrafnda dnen bir aft, rpnan kanatlar ve snrsz bir gcn vakumundan ibaret bir uma
makinesi!"

Yapt, iki tayc zerinde serbeste dnebilen bir silindir ve buna mkemmel bir ekilde
oturan ve ksmen de kapatan bir drtgendi. Gvdenin ak ksm bir blme ile kapatlmt ve
silindirik para hava geirmez dner eklemler ile birbirinden tamamen bamsz iki blme
ayrlmt. Bu blmlerden biri contalanmt ve iinde hava yoktu, dier blm ise akt ve
bu da silindiri srekli hareket halinde tutacakt -en azndan mucidimiz byle dnyordu. Ve
gerekten de, yapm bittikten sonra aft hafife dnmeye balayacakt.

"Bundarn sonra, rahatl ve lks ile Kral Sleyman'a yaraacak bir tatla her gn hava
gezintilerine kmaya baladm... Atmosfer basncnn silindir yzeyine dik a ile etki ettiini
ve yava dnme hareketinin bir szntdan kaynaklandn fark etmem iin ok zaman
gemesi gerekecekti. Bu bilgiye zamanla ulam olmama ramen bu benim iin ac verici bir
deneyim olacakt."

Kendisine birka numara kk gelen bu okula devam ederken: "Tehlikeli bir hastala, daha
dorusu bir dizi hastala yakalandm, durumum o derece ktlemiti ki doktorlar beni
tanrya havale etmilerdi." Kendisini biraz toparlaynca iyilemesine yardmc olur umuduyla
okumaya balamasna izin verildi. En sonunda yerel ktphanedeki kitaplarn bir katalogunu
hazrlamas istendi kendisinden. Bu grev sayesinde Mark Twain'in ilk eserleriyle tanma
ansn yakalayacakt. Bu tanmann verdii mutluluun etkisiyle mucizevi bir iyileme
gsterecekti. Fakat ne yazk ki bu anekdot pek de akla yakn gzkmemektedir, zira Mark
Twain o zamanlarda henz okyanusu ap Hrvatistan'daki kk bir ktphaneye kadar
ulaacak bir kitap yazmamt. Hikayenin dorusu her ne ise, Tesla bu kitaplardan ok
holanm ve etkilenmiti. Bundan yirmi be yl sonra byk mizah ustas ile New York'ta
karlaacakt ve bu hikayeyi kendisine anlatt zaman Twain'in gzyalarna boulmas
karsnda hayrete decekti.

Nikola renimine Hrvatistan'n Karlstadt ehrindeki daha yksek bir okulda devam
edecekti. Buras olduka kasvetli, bataklklarla kapl bir blgeydi ve sonu olarak ocuk
birka kere stma illetinin penesine decekti. Ama bu hastalk fizik profesrnn de
etkisiyle elektrie youn bir ilgi duymasn engelleyemeyecekti. Grd her deney zihninde
binlerce yank buluyordu, onu deneylerle ve aratrmalarla dolu bir gelecee yneltiyordu.

Eve dndnde blge kolera salgnndan krlmaktayd ve o da bu hastala yakalanmakta

gecikmedi. Dokuz ay yatakta kald. Zar zor hareket edebiliyordu ve bir kez daha kendisinden
umut kesilmiti. Bir keresinde babasnn onu bir nebze olsun neelendirebilmek iin yanna
oturup konumaya altn hatrlyordu, o da btn gcn toplayp babasna yle
diyebilmiti: "Belki mhendislik okumama izin verirseniz kendimi daha iyi hissedebilirim."
Nikola'nn ne olursa olsun din adam olmas gerektiini dnen papaz Tesla bu defa kendi
merhametinin kapanna kstrlmt ve boyun emek zorunda kalacakt.

Bundan sonra olanlar biraz kark. Grnen o ki Tesla'ya ordudan yllk hizmet iin bir
celp gelmi, bu grev ona din adamlndan daha da korkun grnmt. Bu konuya
sonralar fazla deinmemiti. Tek syledii babasnn salna yeniden kavumas iin
dalarda bir sre kamp yapmasnn iyi olaca konusunda srarc davranm olmas. Anlalan
olay bu ynde gelimi ve Tesla orduya hizmet etmek zorunda kalmamt. Babasnn
ailesinde birok yksek rtbeli subay vard ve anlalan onlar bilinen salk nedenlerini ne
srerek Tesla'nn ordu hizmetinden kurtulmasn salamlard.

Dalarda geen inili kl bir yl dourgan hayal gcn dizginlemeye yeterli olmamt.
Atlantik Okyanusu altndan mektup alveriini salayacak bir tp geit fikri musallat olmutu
bu defa da kafasna. Tpn iinden kresel mektup kutularnn ittirilmesini salayacak suyu
pompalama nitesinin matematiksel hesaplar zerinde almt. Ancak tpn, akan su ile
srtnmesinden kaynaklanacak direncini hesaplamay baaramamt. Srtnme o denli byk
kyordu ki plan iptal etmek zorunda kalmt. Ama bundan da sonraki icatlarnda
kullanabilecei bir sonu karmt.

Ivr zvr ilere harcayacak vakti olmadndan hemen ekvatorun evresinde dnecek devasa
bir ember ina etme projesi zerine dnmeye balamt. ember bata bir iskeleye bal
duracakt ama iskele drldkten sonra Dnya'nn hzna eit bir hzla dnmeye
balayacakt. Bu adan baklnca proje yirminci yzyln sonlarnda ortaya kan senkronize
uydular getirmektedir insann aklna. Tesla bununla daha bile fazlasn hedeflemiti. Bu
aamadan sonra emberi dnyann evresinde sabit tutacak tepkisel bir g harekete
geirilecekti. Bylece yolcular embere trmanabilecek ve saatte be yz kilometreye yakn
bir hzla seyahat edebileceklerdi, ya da Dnya onlarn altnda dnecek ve bylece dnyann
evresini bir gnde dolama ansn yakalayacaklard.
 Bu bir yllk, pratik olmasa da muhteem olan dnme ve dleme dneminden sonra
Avusturya Graz'daki Politeknik Okulu'na yazlacakt. lk ylnda Ordu nc Birlii'nin
bursunu kazanacakt ve bylece parasal kayglardan uzak bir yl yaayabilecekti. Buna
karlk sabah saat ten akam dokuza dein aralksz almak ve iki yllk ii bir yla
sdrmak zorunda kalacakt. alt temel konular fizik, matematik ve mekanikti.

Bir ie balad m mutlaka sonunu getirme isteinin Voltaire'in kitaplarn okumaya

balamas ile birlikte neredeyse kendi sonunu getirdiini anmsyor. Kk puntolarla
yazlm yz cilde yakn kitab olduunu dehete derek rendiinde "bu devin yazd
kitaplar okuyabilmek iin gnde yetmi iki fincan koyu kahve ierek" i huzurunu
yakalamaya gayret edecekti.

renim ylnn sonunda girdii dokuz snavdan da kolaylkla yakasn syracakt. Ama
ertesi sene okula dndnde ekonomik rahatlnn yerinde yeller estiini grecekti. Ordu
nc Bursu iptal edilmiti ve bir din grevlisinin maa, yksek mebladaki harlar
karlayabilmekten ok uzakt. Bu nedenle okul yl bitmeden Tesla derslerini brakmak
zorunda kalacakt. Ama elinde kalan kstl zaman ok iyi deerlendirecek ve bu ikinci
ylnda alternatif bir doru-akm elektrik aleti fikri gelitirmeye balayacakt.

Elektrik mekanizmasn Tesla ile tantran kii teorik ve deneysel fizik derslerini veren bir
Alman, Profesr Poeschl'd. Adamn "elleri ve ayaklan bir aynn peneleri kadar devasa"
olmasna karn Tesla iin bu deneyler fazlasyla ilham kayna oluyordu. Bir gn Paris'ten
Gramme Makinesi denilen ve hem motor hem de dinamo ilevi grebilen bir doru-akm
aygt geldi. Tesla bu makineyi kendinden gemi bir halde incelerken tarif edilemez bir haz
duymutu. Komtatr ve tele dolanm bir armatr vard. alrken kvlcmlar sayordu.
Bunun zerine Tesla acemice Profesr Poeschl'e komtatr kaldrarak ve alternatif akma
balayarak tasarmn gelitirilebileceini syleyecekti.

"Bay Tesla byk iler baaracak" diye yantlayacakt Alman profesr, ar ar ve sert bir
tavrla. "Ama bunu asla yapamayacak. Bu yerekimi gibi sabit bir ekim kuvvetini merkezka
kuvvetine evirmeye almakla ayn ey olurdu."

Gen Srp bu fikrin nasl hayata geirilebileceini bilemiyordu ama cevabn zihninde bir
yerlerde gizli olduunu, zm bulana dek rahat yz gremeyeceini de biliyordu.
 Ama Tesla'nn paras suyunu ekmiti. Bor para bulmaya alt, bunu da baaramaynca
kumar oynamaya balad. Kat oyunlarnda pek baarl deildi ama bilardoda harikalar
yaratyordu.

Ne yazk ki onu bu yeni kefettii becerisi de kurtaramayacakt. Tesla'nn yeeni Nikola

Trbojevi dier aile yelerine, Tesla'nn kolejden ve "kat oyunlar oynamak ve dzensiz bir
hayat srmekten dolay" da polis tarafndan ehirden "atldn" rendiini anlatr.

Annesi gerekli paray zar zor toparlam ve onunla bulumak iin Prag'a gitmiti. Babas ise
onunla konumay dahi reddediyordu. ki yln geirdii Prag'da bir niversitedeki derslere
gayri resmi bir ekilde devam etmi olabilir ama ekoslovak hkmetinin kaytlarna gre
ekoslovakya'daki drt niversiteden hibirine kaytl deilmi. Muhtemelen Tesla kendi
kendinin retmeni olmutu ki bu onun deerinden hibir ey eksiltmez. Faraday da kendi
kendinin retmeni olmu bir insand.

1879 ylnda Tesla, Maribor'da bir i bulmaya alacak ama bunda da baarsz olacakt. En
sonunda eve dnmek zorunda kalmt. Ayn yl babas da lecekti ve bu olaydan ksa bir sre
sonra almalarna devam edebilmek midiyle Prag'a geri dnecekti. Yirmi drt yana kadar
orada kaldna, dersleri izlediine, almalarna ktphanede devam ettiine ve bu ekilde
kendisini fizik ve elektrik mhendislii alanlarnda gelitirdiine inanlyor.

Byk olaslkla kendine bir gelir salayabilmek umuduyla kumar oynamaya yine devam
etmiti. Ancak bu defa mptela olma tehlikesi yoktu. Tesla nasl bir kumarbaz haline geldiini
ve daha sonra bundan nasl kurtulduunu yle anlatr: "Oturup kat oynamak benim iin
mkemmel bir zevk kaynayd. Babam rnek bir yaam timsaliydi ve asla benim yaptm
gibi, bo yere para ve zaman harcamaya katlanamazd... Ona yle derdim: 'stediim zaman
bundan vazgeebilirim ama cennetin nimetlerini satn almam salayacak bu oyunu neden
brakmam gereksin ki?' Zaman zaman fkeye kaplr ve beni aalard. Oysa annem farklyd.
O erkeklerin karakterini iyi tanrd ve bir insann kurtuluunun ancak ve ancak kendi abalar
sayesinde olabileceine inanrd. Bir ikindi vakti, tm param kaybetmitim ve oyuna devam
edebilmek iin para aryordum, sonra o yanma geldi. Elinde filer olduu halde bana yle
dedi: 'Git keyfine bak. Pek yaknda elimizdeki her eyi kaybedeceksin ve bu ok daha iyi
olacak. Bunun stesinden gelebileceini biliyorum.' Haklyd. O zaman, orada arzumun
stesinden geldim...Yalnzca vazgemedim, kk bir izini dahi brakmayacak ekilde bu
ehveti yreimden skp attm..."
 Hayatnn geri kalan blmnde haddinden fazla sigara imeye balad, kahve de kalbini
zayf dryordu. Ama irade gc bir kez daha stn gelecekti ve her iki kt alkanlktan
da kurtaracakt onu. ay imeyi bile brakmt. Tesla aka ("etten kemikten yaplma
makineler" olan insanlarn sahip olmad) zgr irade ile irade gcn ya da azmi,
birbirinden ayrmaya balamt.

3. UZAKLARDAN GP GELENLER

Amerika ve Avrupa'da telgraflar tkrdamaya balamt. Transatlantik kablo hatt denmiti.

Alexander Graham Bell'in telefonlar hzla tm ktaya yaylmaya balamt ki 1881 ylnda
Budapete'de de bir santral kurulaca haberi duyuldu. Bu ehir, Thomas Alva Edison'n
ubesi olma erefine ulaacak drt Avrupa ehrinden biriydi.

Tesla o yl ocak aynda Budapete'ye doru yola kt. Amcasnn sz geen bir arkada
sayesinde Macaristan Hkmeti Merkez Telgraf Ofisi'nde bir i bulmutu kendisine. Elbette
ki olduka dk cretli bir grevli olarak almak gen mhendisin hayallerini
sslemiyordu. Ama o bu ie de byk bir mutlulukla sarlacakt.

Ksa bir sre sonra, doktorlarn baka ekilde aklayamadklar iin sinir bozukluu adn
verdikleri bir hastala yakalanacakt.

Tesla'nn hisleri olduka kuvvetliydi. Birok kere alevler atrdamaya balar balamaz
uykusundan uyanarak komularn kendi evlerinde kmak zere olan yangnlardan
kurtarmt.

Krk yalarnda, Colorado'da bir imek deneyi zerinde alrken neredeyse bin kilometre
tedeki gk grlemelerini duyduunu iddia etmiti, asistanlar ise ancak yz kilometre
uzaklktakileri duyabiliyorlard.

Ama hastal srasnda hissettikleri Tesla'nn bile standartlarnn zerindeydi. Birka oda
uzaklktaki bir saatin tik tak seslerini bile duyabiliyordu. Odasnda dolanan bir sinein vzlts
kulak zarlarn patlatacak gibi oluyordu. Birka kilometre teden geen bir at arabas
neredeyse btn vcudunu titretiyordu. Elli kilometre teden geen bir trenin dd
oturduu sandalyeyi ylesine titretiyordu ki duyduu ac dayanlmaz oluyordu. Ayaklarnn
altndaki zemin srekli oynuyordu. Dinlenebilmek iin yatann altna kauuk minderler
koyuyordu.

"Yakndan ve uzaklardan gelen kkreyen sesler beni korkuya srklyordu ve bunlarn ne

olduunu bir trl ayrt edemiyordum. Gne nlarnn n periyodik olarak kesildiinde bu
beynim zerinde ylesine byk bir g alan yaratyordu ki kendimden geiyordum. Bir
kpr ya da bunun gibi bir yapnn altndan geebilmek iin tm irademi zorlamam
gerekiyordu nk kafatasm zerinde dayanlmaz bir basn hissediyordum. Karanlkta bir
yarasa kadar duyarl olabiliyordum, metrelerce uzaklktaki bir nesnenin varln alnmda
hissettiim bir rperti sayesinde fark edebiliyordum."

Bu dnemde nabz atlar normalin altndan dakikada iki yz altma kadar aniden inip
kabiliyordu. Kendi bedenindeki seirmeler ve titremeler bile neredeyse bal bana
dayanlmaz bir strap kayna haline gelmiti.

Doal olarak Budapete'deki tp uzmanlar bu durum karsnda hayrete dmlerdi. Adn

yeni yeni duyurmaya balam bir doktor hem Tesla'ya yksek dozda potasyum salk veriyor
hem de hastalnn tedavisinin mmkn olmadn sylyordu.

Tesla o zamanlar iin yle sylyor: "O zamanlarda fizyoloji ve psikoloji uzmanlarnn
incelemelerine tabi olamadm iin lene dek kiisel bir pimanlk duyacam. Hayata
umarszca sarlmtm ama iyileebileceimi hi mit etmiyordum."

Buna karn salna kavumakla kalmad, bir arkadann yardm ile o gne kadar hi sahip
olamad bir gce ulat. Arkadann ad Anital Szigety idi. Bir makinist, ayn zamanda da
bir atletti. Szigety Tesla'y srekli egzersiz yapmann faydalarna inandrmt ve ikisi sk sk
birlikte ehir turlarna kyorlard.

Graz Politeknik'ten ayrlmasnn zerinden yllar gemi olmasna karn iyi almayan
doru akm mekanizmas Tesla'nn aklndan bir an bile kmamt. Daha sonralar her
zamanki gsterili slubuyla bu konu hakknda unlar yazacakt: "Bu konuyu basit bir
zmle geitirmek istemiyordum. Bu konu iimde kalmt, bu bir lm kalm meselesiydi.
Muvaffak olamadm takdirde yok olup gideceimi biliyordum."
 Ama, aslnda sava kazanm olduunu hissediyordu. "Beynimin kvrmlar arasnda bir
yerde yatyordu yant ama henz bunu kelimelere dkememitim."

Bir ikindi vakti arkada Szigety ile birlikte ehir parknda gnbatmna doru yryorlard ve
Tesla Goethe'nin Faust'undan pasajlar okuyordu.

O an, "Fikir bir imek gibi akt ve bir anda gerek tm plaklyla karmda parldamaya
balad."

Tesla'nn rpnan uzun kollan nbet geiriyor gibi ne doru uzanmt. Szigety telalanm,
arkadan bir banka oturtmaya alyordu ama Tesla bir dal paras bulana kadar rahat
edemeyecekti. Oturur oturmaz topran zerine bir diyagram izmeye balad.

"Bak ite motor burada, bak da gr nasl da tersyz ediyorum onu."

Tozlarn zerine iziktirdii bu diyagram alt yl sonra Amerika Elektrik Mhendisleri

Enstits'ndeki sylevinde gsterilecek, dnyaya yepyeni basit ve kullanl bir bilimsel ilke
olarak sunulacakt. Uygulamalar teknoloji dnyasnda tam anlamyla bir r aacakt.

Tesla'nn aklnda sadece yeni bir motor deil, tamamyla yeni bir sistem vard nk
dzensiz salnm yapan iki ya da daha fazla dalgal akmn rettii sabit bir eksen etrafnda
dnen manyetik alan ilkesini bulmutu. Uyumlu akmlarn yaratt bu kasrga sayesinde hem
komtatr (bir elektrik akmnn ynn deitirmekte kullanlan aygt) hem de akma yol
ilevi gren armatrler devre d kalyordu. Profesr Poeschl'in tezini rtmt.

Bunca hareketlilie karn Tesla'nnki ortaya kana dein tam anlamyla baarl bir AC
motoru retilememiti. Bu indksiyon motoru yepyeni bir sistemin atar damaryd ve bilim
dnyas iin ok byk bir admd.

Tabii byk bir icada hayat vermekle bunu insanlara duyurmak arasnda dalar kadar fark
vardr. Tesla oktan kendisini zengin ve nl bir adam olarak grmeye balam, hayal
gcnn meyvelerini verdiini dnmt; tabii bunlar ald ekin kendisine ne kadar sre
yeteceine bal idi. En sonunda buruk bir ekilde, "Ayn son yirmi dokuz gn en zor
geenleri" diye itiraf edecekti. Ama artk bu zorluklar bile ona daha katlanlabilir geliyordu
nk en sonunda kendisine bir mucit gzyle bakabiliyordu.

"Bu olmak istediim eydi... Arimet benim idealimdeki insand. Sanatlarn eserlerine de
hayranlk duyuyordum ama bunlar benim zihnim iin glgelerden ve biimlerden ibaretti. Bir
mucit ise dnyaya somut yaratlar verirdi, yaayan ve ileyen eserler."

Bunu takip eden gnlerde kendini tamamyla yeni alternatif akm aletleri gelitirmeye adad.

"Bu, hayatmda hissettiim en eksiksiz zihinsel mutluluk haliydi... Fikirler sakin bir akla
zihnime doluyordu, ektiim tek zorluk onlar olduklar yerde tutamamamd.

"Tasarladm aygtn paralar zihnimde en ince ayrntlarna dein btn somutluuyla

canlanyordu. Srekli alan makineler hayal etmekten byk bir zevk alyordum... Doal bir
esin arzulu bir istee dntnde insan hedefine dev admlarla komaya balar. Ben de iki
aydan daha ksa bir sre iinde bu sistem dahilinde akla hayale gelebilecek her trden
deiiklii ve motoru retebildim..."

ok fazl indksiyon, yar fazl indksiyon ve ok fazl sinkronus gibi kullanl alternatif
akm motorlar; ayrca elektrik retecek, aktaracak ve kullanacak tm ok fazl ve tek fazl
motorlar tasarlamt. Ve gerekten de zamanla dnyadaki tm elektrik, Tesla ok Fazl
Sistemi ile retilmeye, aktarlmaya, datlmaya ve mekanik enerjiye dntrlmeye
balanacakt.

Yl 1882 idi ve fikirler hala Tesla'nn zihninin iinde patlamaya devam ediyordu. Prototip
retecek ne zaman ne de yeterli paras olduundan telgraf ofisindeki iinde younlaacak ve
ksa bir sre sonra mhendislie terfi edecekti. Merkez istasyondaki aygtlarda eitli
deiiklikler yapmt. Bunlarn arasnda patentini almay unuttuu bir telefon amplifikatr
de (yksel-te) vard ve bu i sayesinde deerli pratik deneyimler kazanyordu.

Aile dostlar sayesinde -Puskas denilen iki karde- Edison'un Paris'teki telefon ubelerinden
birinden bir i teklifi alacak ve 1882 gznde Paris'e doru yola kacakt.
 lgi alannn doruk noktasnda Continental Edison irketi'ndeki grevlilere alternatif akmn
muhteem potansiyel faydalarn tantmak vard. Fakat gen Srp, Edison'un bu konuda
konuulmasndan nefret ettiini rendiinde derin bir hayal krkl yaayacakt.

Gen ve Paris'te yayor olmann salad olanaklar onu ksa srede teselli edecekti.
Amerikal ve Fransz yeni arkadalar ediniyor, bilardodaki stn becerisini gelitiriyor, her
gn kilometrelerce yryor ve Sen nehrinde yzyordu.

teki grevi sorun zcl idi. Fransa ve Almanya'da kurulan Edison enerji
ebekelerindeki aksaklklar dzeltiyordu. Bir gn irket tarafndan bir i iin Alsas'a
gnderilince yanna gerekli malzemeleri de alacak ve ilk defa burada alternatif akm
indksiyon motorunu ina edecekti. "Kaba taslak kurulmu bir aletti ama alternatif akmlarn
komtatre gerek olmadan rotasyon saladn ilk defa grmek bana tarifi mmkn olmayan
bir mutluluk yaatmt."

1883 yl yaznda, bir asistann da yardmyla ayn deneyi iki kere daha tekrarlad. Kendi
rettii AC'nin Edison'un DC'sine olan stnl o derece belirgindi ki hi kimsenin bunu
grmezden gelemeyeceini dnyordu.

Tesla'dan, Alman Hkmetinin devralmay reddettii, Strasburg'daki bir Tren stasyonu

Aydnlatma ebekesi konusunda bir eyler yapmas istenmiti. Ve Alman Hkmeti'nin bu
konudaki ikayetlerinde olduka byk bir hakllk pay vard. mparator I. Wilhelm'in de
hazr bulunduu al treni srasnda koca bir duvar ksa devre nedeniyle havaya umutu.
Byk bir ekonomik kayp tehlikesiyle kar karya kalan Fransa ubesi Tesla'ya dinamoyu
tamir etmesi ve Almanlar yattrmas karlnda yklce miktarda bir prim vaat etmiti.

ini baaryla tamamlayan Tesla primini almak midiyle Paris'e dnmt. Ama zlerek
grecekti ki bu vaat asla yerine getirilmeyecekti. Amiri olan ynetici de en sonunda
Tesla'nn tepesi atana ve istifasn verene dek ii birbirlerine havale edecekti.

ebekenin yneticisi ve Edison'un yakn arkadalarndan biri olan Charles Batchelor gen
Srp'n yeteneklerinin farkna varmt. Tesla'ya krlarn da, paralarn da daha yeil olduu
Amerika'ya gitmesini tavsiye edecekti.
 "Sermayeyi kediye yklemitim, gvenli iimi brakmtm ve imdi tren hareket etmek
zereyken ellerim cebimde ylece kalakalmtm" diye anlatyor Tesla. "Biletim ve param
yoktu, ne yapacam armtm. Hareket halindeki trenin yannda komaya balamtm ve
beynimin ii birbirine zt dncelerle doluydu. Karar verdim, elimin abukluu bana yardm
etti ve ite son anda kompartmann ierisindeydim..."

Amerika'ya doru yola kmt. Cebinde birka kuru para, yannda iziktirdii birka iir ve
makale tasla -fazla aklamaya gerek duymadan- zmsz bir problem olarak adlandrd
bir dizi hesap ve bir uu makinesinin izimleriyle beraber... uras kesindi ki, henz yirmi
sekizinde olmasna karn dnyann en byk mucitlerinden birisiydi. Ama bundan,
kendisinden baka, Tanrnn tek bir kulunun haberi yoktu.

4. EDSON'UN HUZURUNDA

Neyse ki, en azndan hi kimse, bandaki aal melon apkas ve stnde kara paltosu
olduu halde scak bir temmuz gn Manhattan'daki Castle Gate Gmen Brosu'na giren
Tesla'y Montenegrolu bir oban ya da evresine ykl miktarda bor takp ortalardan
kaybolan bir hapishane kakn zannetmemiti. 1884 ylyd, yani Fransa halknn Amerika'ya
zgrlk Ant'n armaan ettii yld. Emma Lazarus'un szlerine yant verircesine on alt
milyon Avrupal ve Asyal birka yl iinde bu lkeye akn etmiti ve gelmeye de devam
ediyorlard. Kadn erkek, hatta ocuk, herkes Amerika'da patlak veren sanayi devrimini
besleyen yakt gibiydi. Bu yl ayn zamanda 1884 paniinin yaand yld.

Tesla, yeni gelenlerin emek etelerine fabrikalarda, madenlerde, demiryollarnda, limanlarda

gnde on saatlik ezici bir alma iin kle gibi pazarland Gmen Bulma Kurumuna
admn dahi atmayacakt. Bunun yerine, elinde Edison'a hitaben yazlm kap gibi tavsiye
mektubu ve cebinde bir tandktan ald adres ile polislere yol sora sora, cansiperane, New
York sokaklarna atlacakt.

Bir dkkann yanndan geerken dkkan sahibinin bozuk bir makineye kfrler yadrdn
iitti. Adamn yannda durdu ve makineyi tamir etmeyi teklif etti. Yaplan iten dkkan sahibi
o denli honut kald ki hemen Tesla'ya yirmi dolar verdi.
 Yrrken gen Srp'n aklna gemide duyduu bir fkra geldi ve glmsemeye balad.
Amerika'ya henz gelmi Montenegrolu bir oban yolda yrrken on dolarlk bir banknot
grr. Eilip paray aldktan sonra kendi kendine yle sylenir: "Bugn Amerika'daki ilk
gnm, neden almak zorunda olaym ki?"

Henz otuz ikisinde olmasna ramen salar aarmaya balayan Thomas Alva Edison,
Bayan Edison'un kendi kreasyonundan ve ellerinden kma damal ii gmlei iinde kaba
saba, neeli, hafif kambur duran zeki bir insand. lk bakta insana yznde bir ifade yokmu
gibi gelirdi ama ziyaretileri ksa sre iinde gzlerinde parlayan usuz bucaksz enerjinin ve
zekann farkna varrlard.

O zamanlar Edison, bir dahi iin bile, fazlasyla zayf birisiydi. Goerck Sokandaki Edison
Machine Works' ve Beinci Cadde'deki Edison Electric Light irketini kurmutu. 255-57
Pearl Sokandaki elektrik retim istasyonu tm Wall Street'e ve East River'a hizmet
veriyordu. Ve New Jersey Menlo Park'ta birok insann alt ve inanlmaz olaylarn
gerekleebilecei bir aratrma laboratuvar vard.

Bazen kendisi de burada boy gsterir, laboratuvarn arkasndaki jeneratrden gelen doru
akmla beslenen ve demirlerin zerinde saatte seksen kilometre hzla ilerleyebilen "kk
demir lokomotif canavar"nn evresinde dans ederdi. Bu laboratuvara sesini Edison'un
fonograf ile lmszletirmek iin Sarah Bernhard da gelmiti. Nazike Edison'un I.
Napolyon'la olan benzerliinden dem vurmutu.

Pearl Soka jeneratr New Yorklu birka yz varlkl insana hizmet ediyordu ama Edison
ehrin her yanndaki doru akm ebekeleriyle uzak noktalardaki imalathaneleri, fabrikalar ve
tiyatrolar da besliyordu. Ayrca denizde yzen gemileri de aydnlatacak ebekeler kurmas
iin ard arkas kesilmeyen teklifler alyordu ki bu da tam bir ba arsyd. nk denizin
ortasnda kabilecek olas bir yangn feci bir kabusa dnebilirdi.

Ayn zamanda zl szlerinden gelen nn de korumak zorundayd. "Ticaret ve sanayi

dnyasnda herkes hrszlk yapar" diyordu vecizelerinin bir tanesinde. "Ben de ok aldm.
Ama ben nasl alnacan biliyorum. Dierleri bilmiyorlar..." Dierleri ile kastettii Bat
Sendikas idi. Onlar iin bir i yapyordu, ayn zamanda da rakip firmaya onlara yapt ile
rekabet etmelerini salayacak baka bir icadn satyordu.
 ok nl bir dier deyii de matematiki olmaya ihtiya duymad, ne zaman istese bir
tanesini ie alabilecei yolluydu. Formal eitim alm bilim insanlar bu szlerden alnabilirdi
ama Amerika'nn teknolojik ilerlemesinin bu safhasnda mhendislerin ve mucitlerin doal
hayata adalar olan akademisyenlerden ok daha fazla katkda bulunduu da gz ard
edilemezdi. Herkes ne demek istediini gayet iyi anlyordu, Edison szlerine icatlarnn
deerini getirdii para ile ltn ve baka bir eyin onu ilgilendirmediini eklemeden
edemezdi.

Julian Hawthorne yle aklyordu: "Eer Edison mucitlii brakp yazarla merak sarsayd
dnyann en byk romanclarndan biri olurdu..."

1884 ylnn sinirleri bozan bir yaz gnyd. Amerikal mucit Pearl Soka retim
istasyonundayken Beinci Cadde'deki Vanderbiltlerin evinden bir acil durum ars ald.
Evde, ince metal tellerden oluan iki kablonun birbirine dolanmas nedeniyle yangn kmt.
Alevler sndrlmt ama ateten gmlei bir kere srtna geirmi olan Bayan Vanderbilt
yatmak bilmiyordu. Sorunun kilerdeki buhar makinesinden ve kazandan kaynaklandn
renmiti. Ama akl bandan giden kadn tm ebekenin sklmesini istiyordu.

Edison hemen bir tamir takmn ibana ard, fincanndaki souk kahveden bir yudum
ald ve ne yapacan dnmeye balad. Telefon ald. Edison alcy daha iyi iiten kulana
gtrd.

Gemicilik irketinin yneticisi alayl bir ses tonuyla aydnlatma ebekesindeki dinamolarn
tamir edilmesi konusunda herhangi bir plan olup olmadn soruyordu. Byk yolcu gemisi
S.S. Oregon gnlerdir limana aklm bekliyordu; tabii bu arada da irket hatr saylr
miktarda para kaybediyordu.

Edison ne diyebilirdi ki? Gnderebilecei mhendisi yoktu.

Hasetle Morgan' dnd. Bay J. Pierpont Morgan, srf Murray Tepesindeki malikanesinin
bahesinin altndaki zel kazan ve buhar makinesi iin bir mhendis tutmutu. O kadar
grlt kartyordu ki komular dava ama tehdidinde bulunmulard. Ama bu Morgan iin
nemli bir sorun deildi; ne zaman iler sarpa sarsa bir puro yakp yat Corsair'le bir tura
kabilirdi.
"Hemen leden sonra bir mhendis gndereceim" diye sz verdi Edison armatre.

Morgan, Edison'un tm New York ehrini sarmalayan, iyi almad iin atlar bile rkten
doru akm ebekesinin finansryd. Ortalama finansrler ve sanayiciler hala elektriin
nemini kavrayamamlard ama Morgan gibi az sayda insan elektriin Arimet'inkinden bu
yana dnyada grlen en umut verici icatlardan biri olduunu sezebiliyordu. Herkesin
enerjiye ihtiyac vard. Ve er ya da ge herkes Edison'un akkorunu kullanmaya balayacakt.

Elektrik mhendislii, bilimsel yaratcla sahip yetenekli insanlarn girdii, vaat ettii
parasal zenginliin yan sra bilinmeyen bir dnyann ekiciliini ve tehlikelerini de ieren
yeni bir aland.

Cornell ve Columbia niversiteleri, lkede bnyelerinde elektrik mhendislii blmleri

bulunan ve bununla hakl bir gurur duyan birka kurumun arasnda yerlerini almt.
Amerika'da yetien bir avu uzman vard ama bunlarn arasndan Edison, Joseph Henry, Elihu
Thomson gibi devler kmt. Sanayiciler de Tesla, Michael Pupin, Charles Proteus
Steinmetz, Batchelor, Fritz Lowenstein gibi yabanc bilim insanlarna ynelmilerdi.

Ama New York klarnn yanp snmesini en bata Edison'un dehasna borluydu. Bayan
Cornelius Vanderbilt'in aile malikanelerinin devasa merdivenlerinden beyaz saten ve
elmaslardan mteekkil, pek ok kiinin aklndan uzun sre kmayacak, "Elektrik I" adl
kostm ile indii ve Astorlar'la Vanderbiltler arasnda gdlen kinin sona erdirildii o dillere
destan balo dzenleneli henz bir yl olmamt.

Edison, olmayan mhendisini gemicilik irketine gndermeyi vaat etmi ve telefonun

alcsn henz yerine koymutu ki ieriye bir grevli girdi, Ann ve Nassau Sokaklarnda yeni
sorunlar ktn bildirdi. Mucidin deneyimsiz elektrik teknisyenlerinden birinin monte ettii
balant kutusunda kaak vard. Bir faytoncu ve at bir anda havaya frlam sonra da hzla
sokan dier ucuna doru kaybolup gitmiti.

Edison btn hncn adamcazdan kard "Git eer becerebilirsen kendine adam bul, akm
kes ve kaa tamir et" diye bard btn gcyle.

Ban kaldrnca brosunda beklemekte olan uzun boylu bir siluet grd.
"Yardmc olabilir miyim baym?"

Tesla kendini tantt, aksanna zen gsteriyordu ve biraz da baryordu, Edison'un iitme
problemi olduundan haberi vard.

"Size Mr. Batchelor'dan bu mektubu getirdim, efendim."

"Batchelor ha? Paris'te ters giden bir eyler mi var?"

"Bildiim kadaryla hayr, efendim."

"Samalama, Paris'te her zaman ters giden bir eyler vardr."

Edison Batchelor'un ksa tavsiye mektubunu okudu ve homurdand. Ama Tesla'ya da insann
iini delip geen bir bak frlatmaktan geri kalmad.

"'ki mthi adam tanyorum ve sen bunlardan birisisin; dieri de bu gen adam!' Ne tavsiye
mektubu ama! Ne yaparsn sen?"

Tesla geminin gvertesindeyken bu sahneyi defalarca prova etmiti. Edison'un hreti onu
ok etkilemiti. te, formal bir eitim almam olmasna ramen yzlerce yararl rnn
icats olan adamn karsndayd imdi. Kendisi ise yllarca kitaplarn iine gmlp
kalmt, hem de ne uruna? Bunu gsterecek ne gemiti eline? Ald tm o eitim ne iine
yaramt ki?

Hemen Continental Edison iin Fransa ve Almanya'da yaptklarn anlatmaya koyuldu.

Edison'un nefes bile almasna frsat vermeden kefettii dngsel manyetik alan ilkesi ile
alan kendi imalat alternatif akm indksiyon motorunu anlatmaya koyuldu. Bu gelecein
dalgas, diyordu. Akll bir yatrmc bununla bir servet edinebilirdi.
 "Ar ol!" dedi Edison sinirlenerek. "Bana bu safsatalardan bahsetme. Tehlikeli bir i bu. u
anda Amerika'da doru akm kullanyoruz. Bu, insanlarn houna gidiyor ve ben de
yuvarlanp gidiyorum bu ile. Ama belki sana da bir i verebilirim. Bir geminin aydnlatma
ebekesini tamir edebilir misin?"

Tesla ayn gn S.S.Oregon'un gvertesine yannda gerekli aletlerle km ve gerekli tamirleri

yapmaya balamt bile. Dinamolar olduka kt durumdayd, birok ksa devre ve kopukluk
vard. Tayfalarn da yardmyla btn gece alt. Ertesi gn afak skerken btn i bitmiti.

Edison'un dkkanna doru Beinci Cadde'de yryordu ki yolda dinlenmek iin evlerine
gitmekte olan Edison ve onun nde gelen adamlaryla karlat.

"te gecelerini sokaklarda geiren Parislimiz de burada" diye sylendi Edison.

Tesla gemideki her iki makinenin de tamirini henz bitirmi olduunu syleyince ona
sessizce bakt ve tek bir szck daha sylemeden yoluna devam etti. Fakat ar hassas bir
duyma yetenei olan Tesla, biraz uzaklatnda yle dediini iitebilecekti: "Bu herif
gerekten de esasl biri."

Edison Tesla'nn yeteneklerini ksa srede takdir edecek, kendisine irketin problemlerini ve
tasarmlarndaki sorunlar zmede tam yetki ve zgrlk tanyacakt. Tesla saat 10:30'dan
sabah 5:00'a kadar alyordu; yeni patronu onun bu temposu karsnda u szleri
esirgemeyecekti: "ok alkan adamlarm oldu ama senin gibi yamann grmedim."

ok gemeden Tesla, Edison'un ilkel dinamolarn elden geirmeye ve doru akmn kstl
olanaklarna karn, daha etkili altrlma yollarn aratrmaya balayacakt. Hepsinin
yeniden tasarlanmas iin bir plan sunmutu ve bu sayede yalnzca daha iyi almalarn
salamakla kalmayacan, parasal olarak da irketin olduka kazanl kacan sylyordu.

Kurnaz i adam zellikle ikincil fayda zerinde duruyordu ama Tesla'nn sz ettii yeniden
yaplanmann byk bir i olduunu ve bunun uzun sreceini biliyordu. "Bu iin ucunda elli
bin dolar var sana, tabii eer altndan kalkabilirsen" dedi.
 Tesla aylar srecek hummal bir almaya giriti. Yirmi drt adet dinamoyu yeni plan
dorultusunca gelitirmekle kalmad, sisteme bir de otomatik kontrol mekanizmas ekledi,
bunun iin patenti alnacak orijinal bir sistem gelitirmiti.

ki dahi arasndaki kiilik farkllklar ilikilerini daha en batan mahkum etmiti. Edison,
Tesla'y bir teorisyen ve kltrl olduu iin sevmiyordu. Menlo Park'n Bycs, dahiliin
yzde doksannn "ie yaramayan eyleri bilmekten" ibaret olduunu dnyordu. Bu
yzden kendisi sorunlar inceden inceye tartmann nemine inanyordu.

Tesla da bu "deney bamll" hakknda yle konuacakt alayl alayl: "Edison ancak bir
arda bulunabilecek bir sebat ve gayretle samanlkta ine aramaya baylr, her pn altn tek
tek aratrrd. Bu tip abalara pek ok kez ahit oldum. Oysa ufak bir teori ve birka
hesaplamayla bu angaryann yzde doksanndan kurtulabilirdi insan."

Tannm bir editr ve mhendis olan Thomas Commerfold Martin bir keresinde Tesla'nn
doduu ky Hrvatistan haritasnda bulamayan Edison'un Tesla'ya ciddi ciddi hayatnda hi
insan eti yiyip yemediini sorduunu anlatr.

"En bana buyruk dahinin bile bir yrngesi vardr" diye yazar Martin, "ve bu iki adamn
kendilerine has yntemleri, tarzlar ve eitimleri vard. Bay Tesla kendi iyilii iin bu
birliktelie bir son vermeliydi."

En temel bir hijyen anlaynda dahi iki insan ancak bu denli zt debilirdi birbiriyle.
Mikroplardan lesiye korkan ve ar derecede mklpesent Tesla, Edison iin yle
dnyordu: "Ne bir hobisi var ne de herhangi bir spor dalyla ya da baka bir urala
ilgileniyor. En basit hijyen kurallarn dahi kesinlikle umursamyor... Eer kendisini
koruyacak, gzetecek sra d bir zekaya sahip ei olmasayd ok nceleri bu katksz
ihmalkarl yznden lr giderdi..."

Edison'un dinamolarn batan tasarlamak Tesla'nn ylnn byk bir blmn almt. En
sonunda i byk bir baaryla tamamlannca elli bin dolarn ne zaman alabileceini sormak
iin Edison'a gidecekti.

Edison masasnn zerine koyduu bacaklarn yana devirecek, az bir kar ak Tesla'ya u
yant verecekti:
"Tesla, senin biz Amerikallarn espri anlayndan haberin yok anlalan."

yle grlyordu ki Tesla bir kez daha Edison irketinden kazk yemiti. Sinirlenerek istifa
edeceini bildirdi. Edison ise buna karlk "mthi" bir teklifte bulunacakt. Aylk 18 dolar
olan maana 10 dolarlk bir zam yapmak. Tesla melon apkasn ald gibi dar kacakt.

Edison'a gre Tesla bir "bilim airi" idi. Dnceleri "harika ama kullansz"d. Gen
mhendisi bir hata yapmakta olduu konusunda uyaryordu -gerekten de bir sre iin bu
uyarda hakllk pay vard. lke hala i bulmann ok zor olduu derin bir ekonomik kriz
iindeydi.

84 krizi o denli byk bir gvensizlik ortam yaratmt ki Amerika'nn drt bir yannda
binlerce kk lekli yatrmc iflas bayran ekmiti. adamlar kurtulu iin hkmete
deil Morgan'a bavuruyorlard. Bu para babas da gc tek bir merkezde toplamaya ynelik
ince planlarnn ii sorunlar ve demiryollarndaki paylam sava nedeniyle tehlikede
olduunu dnyordu.

Herkes hayali amalara hizmet eden ok fazla demiryolu dendiinin farkndayd ve bunun
sonu da iflas olacaa benziyordu. irketler birlemeliydi. Ama Morgan oldubittiye gelecek ya
da ihtiyatsz davranacak tipte bir adam deildi. Rakipleri biraz terleseler ne olurdu sanki? O
da bu arada Avrupa'nn kaplcalarn dolar ve sanat eserleri toplard.

Tesla bir yaz ortasnda Amerika'ya ayak bastnda Morgan sakin seyahatlerinden birinde,
ngiltere'deydi. Ama oradan "demiryolu fiyaskosu" ve dalga dalga yaylan panik haberleri
ald. En sonunda lkesine dnmeye ve esiz akln ulusunun hizmetine sunmaya karar verdi.

Morgan'n zm atan tm irketleri Corsair' in gvertesinde yaplacak bir toplantda bir

araya getirmekti. Tm bir gn boyunca dier sanayi devleri ile birlikte krfezde ve East
River'da bir aa bir yukar salnacaklard. Bu sava insanlar arasnda patlak vermemiti, bu
oligarik atmada kilitlenen petrol, elik ve demiryollar karlar arasndaki savat. Gece
bastrmadan Morgan hepsini yle iyi "rgtlemiti" ki, akllca kurulan birleik irketler
sayesinde "zararl rekabet" en alt seviyeye ekilmiti. Bu Morgan'n ynteminin zyd ve bu
yntem pek ksa bir zaman ierisinde gelecek vadeden yeni elektrik kurumlarnda da
kendisini hissettirecekti.
 Bu srada mhendislikte kazand n iyiden iyiye yaylmaya balayan Tesla'nn evresinde
de bir grup yatrmc toplanm ve kendi adna irket kurma teklifi getirmilerdi. Bu teklifin
zerine atlayacakt. En sonunda mthi alternatif akm buluunu dnyaya tantlabilecekti. Ve
bylece, kendine has grne gre, insanlk skntlarndan kurtulacakt. Fakat, ne yazk ki
destekleyicilerinin aklndaki daha basit ve pratik bir fikirdi. Sokaklardaki ve fabrikalardaki
ark aydnlatmalarnn gelitirilmesi sahas olduka byk bir pazard ve ncelikle bu konu
zerinde durulmas gerekiyordu.

Bylece merkezi Ne w Jersey Rathway'de ve bir ubesi de New York'ta olan Tesla Electric
Light irketi kuruldu. irket alanlar arasnda, yirmi yl boyunca hep Tesla'nn perde
arkasndaki mttefiki olacak James D. Carmen de vard. Joseph H. Hoadley le birlikte
Tesla'nn irketlerinin bazlarnda alacaklard.

Grand Street'teki ilk laboratuvarnda ie koyulan Tesla, kullanlmakta olanlardan ok daha

gvenli, dayankl, basit ve ekonomik olan Tesla ark lambasn retecekti. Sistemin patenti
alnacak ve ilk olarak Rathway sokaklarnda kullanlacakt.

Tesla'nn buna karlk alaca dl ise irketin birka hissesinden ibaret olacakt. Acyla
kark bir aknlkla Amerikan ticaret sisteminin cilveleriyle irketten nasl rahata
uzaklatrldn grecekti. Elinde bol miktarda hisse senediyle akta kalakalmt. irket
henz ok gen olduu ve halen ekonomik bir kriz dnemi yaand iin de bu hisselerin
hibir kymeti yoktu.

Tesla nc kez sahneyi terk ediyordu.

Ktye gidi ke dnmt, mhendis olarak alabilecei bir i bulamyordu. 1886

gznden ertesi yla uzanan sre boyunca hayatnn en zor dnemlerinden birini yaad. New
York sokaklarnda ii gruplaryla birlikte lesiye alyor, hayatn g bela devam
ettirebiliyordu. Tesla daha sonralar bu ac dolu anlarndan pek fazla sz etmeyecektir.

Yine de bu arada baz ilerlemeler olmutu. Ark aydnlatmada yapt yenilikler sayesinde
yedi patent hakk, ayrca yine aydnlatma ile ilgili baka patentler almt ki bunlardan ikisi
zellikle ilgi ekiciydi. Bu sistemde demirin 750 santigrat derece zerindeki slarda manyetik
zelliini kaybetmesi ve bu sayede snn dorudan mekanik ya da elektrik enerjisine
dntrlmesi prensibi uygulanyordu. Tesla'nn dier pek ok buluu gibi bunlar da hemen
kullanm alan bulamayacaklar ve unutulmaya terk edileceklerdi. Fakat yirminci yzylda yeni
yeni bu sisteme benzer bir uygulama, her ne kadar bunun Tesla'nn nceki bulularnn bir
devam olduu pek hatrlanmasa da dikkat ekmeye balamtr.

Dngsel manyetik alan kefetmesinin ve Strassburg'da ilk alternatif akm motorunu

altrmasnn zerinden drt yl gemiti. Amerika'nn yeil ayrlar ve banknotlar
kendisinden daha ne kadar kaabileceklerdi acaba? Yaad hayal krklklarndan gururu
incinmi, yine kara kara kaybedilen yllar diye kabul ettii eitimine harcad zaman
zerinde dnmeye balamt.

Fakat talihi yeniden umulmadk bir ekilde yn deitirecekti. alt ve dayanlmaz aclar
ektii iyerindeki ustaba, indksiyon motorunun bahsini duymu, mucidi, Western Union
Telgraf irketi'nin yneticisi A. K. Brown ile tantrmaya gtrmt. Bu adam alternatif
akm hakknda bilgi sahibi olmasnn yan sra yeni fikirlere de olduka ak bir kiiydi.

Edison'un nndeki devrimi grmeyi baaramad, ya da daha dorusu doru akm elektrik
sisteminin sonunun geldii yerde Brown gelecein kokusunu almt. Tesla adna bir irket
kuruldu. En sonunda bu irket ile 1882 ylnda Budapete'deki bir parkta tasarlad alternatif
akm motoru zerinde alabilecekti.

5. AKIMLAR SAVAI BALIYOR

Tesla'nn yeni irketi iin hevesle kurduu atlyeler 33-35 Gney Beinci Caddede,
Edison'un atlyelerinden yalnzca birka blok tedeydi. Yarm milyon dolar sermayeyle
kurulan Tesla Elektrik irketi 1887 ylnn nisan aynda hizmete ald. Bu an ok uzun
zamandr beklemekte olan Tesla iin bu bir dn gerek olmas anlamna geliyordu. Kendi
rettii dinamolar gibi gece gndz, aralksz almaya balayacakt.

Her ey zihninde gizli olduundan ok fazl AC motoru iin doldurmas gereken patent
formlar zerinde birka ay daha almas gerekiyordu. Bu, gerekte, tek fazl, ift fazl ve
fazl alternatif akmlardan mteekkil tam bir sistemdi. Dier tipler zerinde de deneyler
yapmt. Ve her tip iin uygun dinamolar, motorlar, trafolar ve otomatik kontrol
mekanizmalar gelitirmiti.
 Amerika'da halen farkl devre ve donanm kullanmakta olan yzlerce santral vard. Bunlar
genellikle bir ya da bir grup bulu zerinde odaklanmlard. Buna gre, Elihu Thomson
Massachussets Lynn'deki Thomson-Hous'ton irketinin fabrikasndaki kk alternatrleri ve
trafoyu 1886 ylnda kurmutu, bu sistem dier bir fabrikann akkor lambalarn da besliyordu.
Fakat elektrik tertibat iin gvenli bir sistem gelitirebilmek iin bir yla daha ihtiyac vard.
Demiryollar hava freni sistemleri yatrmcs George Westinghouse da Gaulard ve Gibbs'in
AC datm sistemi patent haklarn satn alm ve mhendisi William Stanley'i bir trafo
sistemi ina etmekle grevlendirmiti. 1886 ylnda sistemin baarl bir testi yaplmt.
Westinghouse ayn yl kasm aynda Buffalo'da Amerika'daki ilk ticari AC sistemini
iletmiti, ayn zamanda otuzun zerinde ebeke de ina halindeydi. Buna ilaveten, tabii ki, bir
de bu sahadaki yarmaya ilk katlanlardan biri olan Edison Elektrik irketi'nin doru akm
sistemi vard.

Ancak hala tatminkar bir alternatif akm motoru retilememiti. Atlyelerini amasnn
zerinden alt ay getikten sonra Tesla patent ofisine test edilmesi ve dosyalanmas iin iki
motorunu gnderecekti. 1892 yl boyunca krk patent iin bavuracak ve bunlar alacakt.
Tm icatlar o denli orijinal ve stndler ki hibir beklemeyle karlamyordu.

En sonunda hak ettii ne gecikmeli de olsa kavumaya balamt. Cornell niversitesi

bnyesinde Elektrik Mhendislii dersleri aan A. Anthony, Tesla'nn sisteminin nemini ilk
bakta kavram ve onun lehine bir konuma yapmt. Bu sistem sadece yeni bir motor
olmakla kalmyor, ayn zamanda yeni bir teknolojiyi mjdeliyordu. Sistemin belkemii,
Anthony'nin deyiiyle aksaklk yapacak tek bir paras bile olmayan basit indksiyon
motoruydu.

Birleik Devletler Patent Brosundan szmaya balayan bu gizli hareketliliin haberleri ksa
sre ierisinde endstriyel ve akademik evreleri olduu kadar Wall Street'i de sallamaya
balamt. Profesr Anthony'nin nerisi dorultusunda bu mehul gen Srp, Amerika
Elektrik Mhendisleri Enstits'nden 16 Mays 1888'de bir seminer dzenleme daveti
alacakt.

Tesla aknlkla kendisinin doutan yetenekli bir hatip olduunu fark edecekti; sylevi de
klasikler arasndaki yerini alacakt. Seminer konusu "Yeni bir Alternatif Akm Motoru ve
Trafo Sistemi" idi.

Semineri deerlendiren Dr. B. A. Behrend, "Faraday'n Elektrikte Deneysel Aratrmalarnn

ortaya kmasndan bu yana ilk defa bu derece nemli bir deneysel gerek bu denli basit ve
ak bir ekilde aklanyor" diyecekti. Arkasndan gelenlere yaplacak bir i brakmamt.
Hazrlad rapor, matematiksel teorinin iskeletini dahi iermekteydi.

Tesla'nn zamanlamas bundan daha iyi olamazd. Ald patentler Westinghouse'un peinde
kotuu zmleri ieriyordu. Pittsburglu kodaman, mors byklar ile tknaz, kaba saba,
hareketli, iyi giyinmeyi ve maceray seven bir adamd. Pek yaknda o da Morgan gibi raylar
zerinde giden zel vagonu ile seyahat etmeye balayacakt, nceleri Pittsburg New York
arasnda, daha sonralar Niagara elalesine kadar uzanacakt. Girikenlii ile n yapan
Westinghouse az ok Edison'u andryordu. Ve Edison gibi o da mcadeleci bir insand. Bu
iki adam pek ksa bir sre ierisinde ayn ringde mcadele edeceklerdi.

Westinghouse da esasl iadamlarndand ama o 'soyguncu baron' gibi politikaclar satn

almaya almaz, insanlar yolunacak kazlar gibi grmezdi. Onun birincil olarak gr alann
kaplayan konu Amerika'nn her yanna dalga dalga yksek voltajl akm gnderilebilmesini
salayabilecek potansiyel bir enerji sistemiydi. Tesla gibi o da bir zamanlar byk
Niagara'nn hidroelektrik potansiyelini deerlendirme hayalleri kurmutu.

Tesla onu laboratuvarna davet etti. Yeni enerji kaynaklan hakknda dler gren iki zppe
adamn frekanslar hemen tutmutu. Tesla'nn laboratuvar ve atlyesi ilgi ekici aletlerle
doluydu. Westinghouse bir makineden dierine kouyor, bazen ne kayklyor, ellerini
dizlerine koyuyor, her eyi dikkatle inceliyordu; bazen ban hafife yana eiyor alternatif
akm motorlarndan gelen mrltlar dinlerken ban zevkle sallyordu. Birka aklamaya
ihtiyac vard.

Ne yazk ki belgelenememi bir hikayeye gre o an Tesla'ya tm AC motorlarnn patenti

karlnda 1 milyon dolar ve ayrca telif haklarn teklif etmitir. Byle bir teklif yaplm
olsa bile muhtemelen sonradan geri ekilmi olmal; nitekim Tesla Westinghouse'dan daha
sonra krk patenti karlnda 60 bin dolar almt; bunun 5 bin dolar nakit para geri kalan
ksm da 150 hisse senediydi. Westinghouse'un ariv kaytlarna gre ise satlan her
beygirgc enerji karlnda iki buuk dolar almaktayd. Birka yl ierisinde bu telif
haklarnn karl yle devasa boyutlara ulamaya balayacakt ki, bu konuda sorunlar ba
gsterecekti.

O an iin ise Tesla demeleri Brown ve irketin dier yatrmclar ile paylamak zorunda
olduundan henz sper zenginler arasna girememiti. Yine de srtndan yrtk prtk esvabn
atm, Manhattan'in sosyal evrelerine katlm olmas ho bir durumdu ve onun iin olduka
da ba dndrcyd.
 Westinghouse'un irketinde tek fazl sistemini gncellemek iin ayda 2 bin dolar karlnda
almay kabul etmiti. Ek bir gelir kazanacak olmas ok iyiydi ama bunun yan sra bir de
Pittsburg'a tanmas gerekiyordu ki bu da tam New York "400"n yelerinden heyecan verici
davetler almaya balad zamana denk geliyordu. New York'tan ayrld ama gz arkada
kalmt.

Her yeni sistemde karlalan birok zorluk onu bekliyordu. Westinghouse'un o zamanlar
kullanmakta olduu 133 devirli akm 60 devir iin retilmi indksiyon motoruna uygun
deildi. Mhendisleri bu konuda uyarmt ama szn dinlemeleri iin aylar boyunca
beyhude ve pahal deneyler yapmak zorunda kalacaklard. Bir kere gerektii gibi altrlnca
motor tam da tasarland ekilde ilemeye balamt. O gnden beri 60 devir, indksiyon
motorlarnda bir standart halini almtr.

Tesla ksa bir sre iinde kendisi iin icatlar kadar nemli olan baka bir baarya daha
imzasn atacakt. 1891 ylnn 30 Temmuz gn Amerikan vatandalna kabul edilecekti.
Bunun kendisi iin bilimsel almalarndan daha onur verici olduunu anlatyordu
arkadalarna. eref belgeleri ekmecelerinin derinliklerine gmlmeye mahkum olacakt ama
vatandalk belgesi her zaman iin ofisinin ba kesindeki yerinde gvende olacakt.

Birka ay sonra Pittsburg'daki ilerini tamamlayacak, fiziksel ve zihinsel bir bitkinlik iinde
New York'a dnecekti. Bir ekilde bu birka aynn heba olduunu dnyordu nk yeni
aratrmalar yapp ilerleyecek zaman ayramamt kendisine.

Eyll'de Paris'teki Uluslararas Sergi'ye katlmak iin yola kacak, oradan da amcas Petar
Mandi ile birlikte Hrvatistan'a geecekti. Petar bir zamanlar Ogulin yaknlarndaki Gomirje
manastrnda papazlk yapmt. Bitkin mucit burada biraz dinlenip salna kavuacakt.

Oradan da annesinin ve kz kardelerinin ziyaretine gidecekti. Ne yazk ki dul annesinin o

zamanlar nasl artlarda yaadna, ya da Amerika'da para kazanmaya baladktan sonra
Tesla'nn ailesine yardmc olup olmadna dair her hangi bir kayt gnmze ulamamtr.

Edison, Tesla'nn Westinghouse ile birlikte alternatif akm konusunda bir anlama yaptn
ilk duyduunda fkeden mosmor kesilmiti. En sonunda saflar belirginlemeye balamt.
Pek yaknda Edison'un adalar alternatif akmn szde tehlikelerini evreye anlatmaya
koyulacaklard. Edison'a gre AC'nin neden olduu kazalar mutlaka ortaya kartlmal, yoksa
ortaya kmas salanmal ve toplum ivedilikle bu tehlikeye kar uyarlmalyd. Akmlar
Savanda sz konusu olan sadece parasal karlar deildi, iin iine fazlasyla benmerkezci
bir dahinin gururu da giriyordu.

lke kendisini tamamyla geliime kaptrmt. Pittsburg'da elik ileri, Brooklyn'de yeni bir
kpr, Manhattan'n semalarnda kuleler vard. Demiryollar, toprak ve altn doru zamanda
doru yerde olanlara ve akllca yatrmlar yapanlara servetler getiriyordu. Fabrikalarnda
yaklak 3 bin ii altran Edison da o zamanlar Amerikal sanayiciler arasnda ba eken
simalar arasndayd.

Sonradan Edison ve Marconi'ye katlarak Srp arkadana kar l ittifak oluturacak olan
Michael Pupin de Tesla'n AC sisteminin stnln ilk bakta fark edenler arasndayd.
Anlattna baklrsa, aslnda bu yeni teknolojiye srekli "methiyeler" dzmesinden dolay
Columbia niversitesi elektrik mhendislii fakltesinden atlmasna ramak kalmt.

Bir iftlikte, Srbistan'n askeri snrlarnda byyen Pupin, Amerika'ya on be yanda,

cebinde bir nikelle (be sent) kagelmiti (serveti Tesla'dan bir sent daha fazlayd), ton bana
elli sentten kmr kartmaya balam, sonradan Columbia niversitesi ve Cambridge'in
burslarn kazanmt. Tesla gibi o da Amerika'nn en byk fizikilerinden ve elektrik
mhendislerinden biri haline gelmiti.

Fakat Pupin elektrik endstrisinin komutanlarnn iyi eitimli uzmanlara pek ilgi
gstermemesinden ikayetiydi. Tek ilgilendikleri ey, kendi deyiiyle, alternatif akmn
kendi doru akmlarnn yerini almamasyd.

"Tam anlamyla Amerikan bir dnce tarz" diyordu buna taze Amerikal. "Tm tarafsz ve
zeki uzmanlar biliyorlard ki her iki sistem birbirini en iyi ekilde tamamlamaktadr."

Westinghouse'un elindeki patentler hakknda, zellikle de kendi mucitlerinin Tesla'dan daha

nce davrandklarn iddia eden rakip irketler tarafndan davalar almaya balanmt.

Oturumlar Walter Baily, Marcel Deprez ve Charles S. Bradley adl mucitler lehine
kapanyordu. General Electric de Tesla'nn patentlerini saf d brakabilmek amacyla, parlak
matematikileri Charles Steinmetz'in "monosiklik" denilen sistemini resmi ileme tabi
tutmulard. Oysa Steinmetz'in kendisi hibir zaman Tesla'nn AC sahasndaki stnln
sorgulamyordu bile.

Bu tip hareketler insanlarn kafasn kartryordu, hatta mhendislik dalnn kimi uzmanlar
dahi, neredeyse evrensel bir geerlilik bulan bu sistemin tamamyla Tesla'nn eseri
olduundan emin olamyordu. Bu karmaklk, Connecticut evre Mahkemesi Hakimi
Towsend'in Tesla lehine 1900 ylnda verdii genel ve inandrc karara karn, halen etkisini
srdrmektedir. Hakim Towsend'in szleri, srf bu nedenle bile olsa, burada tekrarlanmaya
deer:

"Doa ve bilim sahalarnn dizginlenemeyen, snr tanmayan ve bugne dein denetim altna
alnamam unsurlarna egemen olmak ve bunlara insann kullanaca makineler haline
dntrecek surette gem vurmak Tesla nn dehasna nasip olmutur. Arago'nun oyuncamn
bir enerji makinesine; Baily'nin 'laboratuvar deneyinin pratik anlamda baarl bir motora
dntrlebilecei fikrini ilk olarak o sunmutur.

"Bakalarnn yklmaz duvarlar, almaz akmlar, eliik gler olarak algladklarn o

avcuna alm ve Niagara'nn gcn uzak ehirlerde kullanl motorlar eklinde
deerlendirmitir."

Bunu mahkemeye intikal eden tm davalarn dtne karar veren bir hkm olarak kabul
edebilirsiniz.

West Orange, New Jersey'de, Edison'un devasa laboratuvar ile ayn mahallede oturan
insanlar evcil hayvanlarnn ortadan kaybolmaya baladklarn fark ettiler. Ksa zamanda
bunun nedeni de anlalacakt. Edison ocuklara getirdikleri her bir kedi ve kpek karlnda
yirmi be sent dyordu ve bu hayvanlar acmasz deneylerde kasten alternatif akm vererek
ldryordu. Daha sona bunlar zerlerinde krmz harflerle "DKKAT!" yazlm brorlerle
halka gsteriyordu. in ana fikri uydu: Eer insanlar tehlikenin farkna varmazlarsa,
Westinghouse tarafndan katledileceklerdi.

Edison iki yl boyunca bu kan davasnn zeminini hazrlamt. E. H. Johnson'a yle

yazmt: "lm kadar kesin olan bir ey var ki, Westinghouse herhangi bir byklkteki
sistemini kurduktan sonra alt ay ierisinde bir mterisi lecek. Elindeki g byk ve bu
pratie geirilmeden nce yzlerce deneye tabi tutulmal. Ve tehlike hibir zaman tam
anlamyla gemi olmayacak..."
 imdi de Westinghouse'u suluyordu: "Planlarndan hibiri beni zerre kadar korkutmuyor.
Beni asl endielendiren, W. tm lkeyi propaganda ajanlarna boabilecek denli byk bir
adam. Her yere eli uzanacaktr ve biz daha ne olup bittiini anlayamadan bir sr irket
kuracaktr..."

Gzlerini bu meydan okumaya eviren Westinghouse bata Edison'un sktrmalarna pek

aldrmad ama en sonunda mcadele iin eitimsel bir kampanya hazrlad. Konumalar
yapacak, makaleler yazacak, insanlarn gerekleri renebilmesi iin elinden geleni ardna
koymayacakt.

Westinghouse'un nem verdii dier bir olay 1893 ylnda yaplacak olan Chicago ve
Columbia fuarlaryd. Tasarmclar oktan gzlerini bu olaya evirmilerdi. Amerika'nn
kefediliinin 400. yldnmnde, Gelecein Dnyas ve Beyaz ehir lkeyi aydnla
boacakt. Bundan daha iyi bir gsteri olana zor bulunurdu.

Fakat talihsiz bir ekilde, en iyi kullanm olanaklarn aratrmakla grevli Uluslararas
Niagara Komisyonu'nun bakanlna nl bir ngiliz bilim insan olan Lort Kelvin
getirilmiti. O da kendi eski kafall ile doru akmn tarafn tutmaktayd.

Komisyon uygulanabilirlie en yakn proje iin 3 bin dolarlk bir deer biti ve yirmiye yakn
neri ald. Ancak byk irketin, Westinghouse, Edison, General Electric ve Thomson-
Houston'un itirakine oy birliiyle izin verilmemiti. Komisyon, bakanln Edward Dean
Adams'n yapt New Yorklu, Cataract naat irketi adl bir grup tarafndan bir araya
getirilmiti. Westinghouse'a gre irket, " bin dolar iin yz bin dolar deerindeki bilgiye
ulamaya alyordu." konumaya hazr olduklarnda o da nerisini sunacakt.

Hzl byme dnemlerinde sklkla rastland zere, Wes-tinghouse'un parasal sorunlar

vard. ebekelerini Tesla'nn ok fazl sistemine uyumlu hale getirmek iin tahmin ettiinden
daha byk meblalarda para harcamt. Ve imdi, tam da byme iin sermayeye susam
olduu bir dnemde, bankerler fazlasyla eli sk davranyorlard.

Tek tesellisi Edison'un da bann dertte olmasyd. Wall Street'te yaylan sylentilere
baklrsa, destek bulamad takdirde Edison'un sorunlar byyecekti. Dertlerini savuturmak
iin gittike daha da sertleiyordu. Westinghouse'un hava frenleriyle uramasn nk
elektrik iinden hibir ey anlamadn sylyordu.
 Edison'un akmlar savandaki ilk saldrs Albany'de parlamenterlerle kulis yaparak elektrik
aktarmnn 800 voltla snrlanmasna dair bir yasa kartlmasn tasarlamak oldu. Bu ekilde
AC'nin durdurulabileceini dnyordu. Ama parlamenterler bu ie pek de scak bakmadlar
nk Westinghouse, Edison'un irketi ve dierleri hakknda, New York yasalar uyarnca,
komplo tezgahlamaktan dolay dava aacan syleyerek saldry gslemiti.

Edison Pittsburg yenilgisini az kalabal ile savuturmaya alyordu: "Bu adam delirmi,
eninde sonunda amura saplanaca bir uurtma ile umaya alyor."

Gazetelerle, brorlerle ve kendi szleriyle nefret dolu bir kampanya balatan Edison,
bununla da yetinmiyor, mideleri kaldrabilen gazetecilere cumartesi gsterileri dzenliyordu.
Bunlara, sokaklardan ocuklara para karl toplatt rkm kedi ve kpeklerin, bir AC
jeneratrnden bin voltluk elektrik akm alan tellere balanan metal levha zerine
kartlmalarn seyrettiriyordu.

Batchelor da zaman zaman alternatif akmn tehlikelerini sergileyen bu gsterilerin

dzenlenmesine yardmc oluyordu. Bir keresinde titreyen bir hayvancaz tutmaya alrken
kendisi de esasl bir oka maruz kalmt. "Ruhun ve bedenin korkun bir ekilde ayrlmas
annn berbat hatrasn... bedenin titreyen liflerine dalan usuz bucaksz, aman vermeyen
trpnn yaratt hissi" anlatacakt. Ama hayvanlarn kurban edilmesi devam edecekti.

Edison bu savaa lmne, bu kendi lm olmasa dahi, girmiti. Kendisi, Samuel Insull ve
bir laboratuvar asistan, birinin lm ile Westinghouse'un srtn yere getirmeyi
tasarlamlard, bunun ldrc bir darbe olacan dnyorlard.

Brown bir dalavereyle, Tesla'nn AC patentlerinden n, Westinghouse'un haberinin

olmad bir amala kullanmak iin satn almay baarmt. Brown bundan sonra Sing Sing
Cezaevini ziyaret edecekti. Ksa bir sre sonra cezaevi ynetimi artk idam cezalarnn asma
eklinde deil elektrik verme eklinde infaz edileceini, bunun iin de Westinghouse'un telif
haklarna dahil olan alternatif akm kullanacaklarn aklayacakt.

lk infaz gerekletirilmeden "profesr" Brown, Edison'un seyyar gsterileri iin yollara

decekti. Sahnede buzalara ve byk kpeklere AC elektrik verecekti. Onlar
"Westinghouse Tarz" ile ldrdn aklayacakt. Etkili bir ekilde Amerikallara "einizin
yemekleri bu icatla m piirmesini istiyorsunuz?" diye soruyordu.
New York Eyalet Hapishanesi ynetiminin cinayetten hkml bir mahkumun elektrik
verilerek idam edildiini aklamas toplumun endielerini tetikleyecekti. William Kemmler 6
Austos 1890 gn idam edilmiti -Westinghouse Tarzyla.

Kemmler elektrikli sandalyeye oturtulmu, alter indirilmiti. Ama deneylerinde hep zayf
hayvanlar kullanm olan Edison'un mhendisleri yanlmlard. Elektrik yk yeterli deildi
ve hkml ancak yar yarya ldrlebilmiti. Korkun ilem bir kere daha tekrarlanacakt.
Gzlemcilerden biri bunun "korkun bir manzara, asmaktan daha beter" olduunu anlatacakt.

Westinghouse bu uzun ve kirli kampanya sresince halka, deliller ve tanklar gstererek AC

hakkndaki gerekleri anlatmaya almt. Talihi Cornell niversitesinden Profesr
Anthony'yi, Columbia'dan Profesr Pupin'i ve dier pek ok saygdeer bilim insann onun
tarafna ekmiti.

Edison'un ortaklar iin renginin deimeye baladn fark etmiler ve byk mucidi kendi
endstriyel gelecei asndan byk bir hata yapmakta olduu konusunda ikna etmeye
almaya balamlard. Ama inatlk onun zayf ynlerinden biriydi ve o bunu grmeyi
reddediyordu. Ancak yirmi yl sonra bunun yapt en byk hata olduunu kabul edecekti.
Eninde sonunda en byk vecizelerinden biri uydu: "Byk bir servet edinmek umurumda
deil... birisini alt etmek benim iin daha nemli..."

Fakat Edison bilimsel hatasn kabul etmeye hazr olmadan uzun sre nce, nceliklerinde
deiiklik yapmas gerektiini fark etmiti. Parasal sorunlar da gibi bymt, ortak bir
irket bulunmas artk kanlmaz olmutu.

Dier yandan Morgan ise, Amerika'nn gelecekteki elektrik endstrisini, hem AC hem de
DC, "zararl rekabet"i saf d brakarak kontrolne alma hayali gerek olmaktan ok da uzak
deildi. Demiryollarn, petrol, kmr ve elii nasl tek elde topladysa, ayn taktii
elektrik iin de kullanaca anlamna geliyordu bu. Akas, en ok gelecek vadeden
yatrmlar tm elektrikli aletlerin ve uygulamalarn retimini de kontrol edecekti, daha
sonralar "kamu hizmetleri" olarak anlmaya balanacak ilgili hizmetleri de salayacakt.
Tabii bunun iin nce Tesla'nn patentlerine sahip olmak gerekiyordu.

Frenzied Finance'dan Thomas Lawson, "State, Broad caddeleri ve Wall Street'teki hisse
senedi piyasalarnn fare deliklerinden, mahzenlerinden, aalk dedikodular ylanlar,
solucanlar gibi srne srne yaylmaya balad'" diye yazyordu. "George Westinghouse
irketlerini yanl ynlendiriyor... George 'Westinghouse General Electric'le birlemedike
iinde bulunduu zor durumdan kurtulamayacak..." Westinghouse'un hisseleri ba aa
gitmeye balamt."

Lawson kendisinin de bir "hisse senedi piyasalar uzman" olarak Westinghouse'a destek
olmak zere arldn anlatr. ncelikle bir ekilde birleme salanmalyd. Westinghouse
gerekten de alternatif akm sistemini btn lkeye yayma arzusunu fazla ileri gtrmt.

Finansal danmanlar birka kk boyutlu irketle bir birleme ayarladlar. Bu irketler

arasnda U.S. Electric Company ve birleik bir irket olan Electric Light Company de vard.
Yeni irket artk Westinghouse Electric and Manufacturing Company adyla anlacakt.

Buna da krd ama bir sorun vard: Yatrmc bankerlerle yaplan cmert anlama uyarnca
Nikola Tesla'nn patent haklar alnacakt. Bir kaynaa gre Westinghouse Tesla'ya haklan
karlnda avans olarak bir milyon dolar demiti. Kontrat imzalandktan drt yl sonra
patent haklarnn 12 milyon dolar deerinde olduuna ynelik sylentiler yaylmaya
balamt. Tesla'nn kendisi bata olmak zere, gerek deeri hakknda hi kimsenin kesin bir
fikri yoktu. Uygulamalar oaldka, alternatif akm sistemi ile alan tm enerji
ekipmanlar ve motorlarnn da patent haklar elde edilecekti. Tesla dnyann en zengin
adamlarndan biri olabilirdi.

Yatrmc banker Westighouse'a telif haklar anlamasndan kurtulmasn tavsiye etmiti.

Aksi takdirde bu yeni yaplanmann gelecei tehlikeye decekti.

Westinghouse bu konuda ayak sryordu. Kendisi de bir mucitti ve telif haklarna

inanyordu. Bunun yan sra, telif haklarnn mterilerce dendiini ve retim giderlerine
dahil edildiini ne sryordu. Ama bankerler ona baka ans tanmamlard.

steksizce Tesla'y hayatnn en utan verici grmesini yapmak zere yanna aracakt.
(Resmi biyografisinde George Westinghouse bu anekdota hi yer vermeyecektir.) Tesla ve
Westinghouse arasndaki anlama her iki adamn da iyi niyetine dayanarak yaplacakt. Tesla,
hi phe yok ki, mahkemeye bavurabilir ve olumlu bir sonu alabilirdi. Ama bunu
Westingho-use'un irketini kaybetmesi pahasna yapmas kime ne kazandrrd?
Her zaman olduu gibi Westinghouse hemen sadede gelmiti. Sorunu yle aklayacakt
Tesla'ya: "Kararn Westinghouse irketinin geleceini belirleyecektir."

Tesla'nn tm hayatn alt yeni alanda yapt aratrmalar kaplyordu. Para, eline
getike kulland bir aratan fazla bir ey ifade etmiyordu onun iin. Ama eline ne kadar
getiini de pek bilmiyordu. Onun iin para yarad i kadar deerliydi, kendi bana bir
deeri yoktu.

"Peki, tut ki seninle yaptm anlamadan feragat etmeyi reddettim, o zaman ne yaparsn?"
diye sordu Tesla.

Westinghouse ellerini at ve yle cevap verdi: "Bu durumda bankerlerle grmen gerekir
nk benim hibir etkim kalmayacaktr."

"Ve eer anlamadan vazgeersem, irketini kurtaracak ve kontrol elinde tutacaksn. Tm

dnyaya benim ok fazl sistemimi yayma planlarn uygulamaya devam edeceksin, yle mi?"

"Senin ok fazl sisteminin elektrik alannda dnyann gelmi gemi en nemli buluu
olduuna inanyorum" dedi Westinghouse. "u anki zor duruma neden olan da benim bu
sistemi tm dnyaya yaymak istememdir. Ama her ne olursa olsun, lkeyi alternatif akmn
temelleri zerinde ykseltmek planmdan vazgemeyeceim."

Bir i adam olmayan Tesla, Westinghouse'un ekonomik durumu hakkndaki

deerlendirmelerine itiraz edemezdi ama ona gveni tamd. "Bay Westinghouse, siz hep
benim dostum oldunuz, dierleri beni nemsemezken siz bana inandnz, yolunuza devam
edebilecek kadar cesursunuz. Dierlerinin cesareti yoktu, oysa siz, kendi mhendisleriniz dahi
gelecei sezebilecek kabiliyetten yoksun iken, benimle birlikte ileriyi grebildiniz; hep benim
yanmda oldunuz... irketinizi kurtaracaksnz. Bylece benim icatlarm gelitirebilirsiniz.
te sizin kontratnz ve ite benimki; imdi her ikisini de yrtp atacam ve sizin de banz
benim telif haklarm yznden daha fazla armayacak. Bu yeterli mi?"

Westinghouse irketi'nin 1897 yl yllk kaytlarna gre Tesla'ya telif haklarnn sat ve
daha sonraki demelerden vazgemesi karlnda 216.600 dolar denmitir.
 Kontrat krarak Tesla yalnzca halihazrda kazanlan haklarndan vazgemekle kalmyor,
gelecektekilerden de feragat ediyordu. Gelmi gemi tm sanayi tarihi sresince, eer
enayilik deilse bile, ei emsali bulunamayacak trden bir cmertlikti bu. Bir on yl daha
rahat yaayabilecekti ama neden sonra aratrma gelitirme almalar iin gereken para
kslmaya balanacakt. Bu ekilde toplum kim bilir ne denli byk keiflerden mahrum
kalacakt.

Westinghouse birlemelerin ve ekonomik yeniden yaplanmann gerekletii Pittsburg'a

dnd. irketi dev admlarla ilerliyordu ve o da Tesla'ya verdii sz tutuyordu. Tesla, yllar
sonra Westighouse adna dzenlenen liyakat belgesine unlar yazacakt: "George
Westinghouse, kanaatimce, bu dnyada, o zamanki artlar altnda benim alternatif akm
sistemimi alp nyargya ve parann gcne kar verdii sava kazanabilecek tek insand. O
grkemli bir karakterin ncsyd; Amerika'nn gurur duymas ve tm insanln mteekkir
olmas gereken gerek bir asildi."

Tesla aylar sonra, Westinghouse'un mhendisleri ile yaad fikir ayrlklarnn yannda,
alternatif akm bulular hakknda alan davalar nedeniyle knt iine girecekti.

Yzlerce elektrik reticisi Tesla'nn patentlerini kanunsuzca kullanyordu ve ne zaman ki

Westinghouse hepsini mahkemelerde alt etti, reticiler Tesla'ya kar hn beslemeye
baladlar."

Baz saldrlar basit korsanlklarn da tesine gemiti. ddialar Turin niversitesi'nden

Profesr Galileo Ferraris'in dng-sel manyetik alan ilk bulan kii olduu yolunda
geliiyordu. Gerekten de 1885 ylnda sorunun zm konusunda baz fikirler vermiti, ama
hibir ilerleme kaydedememiti. Buna karlk Tesla dngsel manyetik alan buluunu 1882
ylnda yapmt ve bunu takip eden iki ay ierisinde, daha sonra patentini alaca aygtlar da
ieren, tm sistemi gelitirmiti. lk indksi-yon motorunu da yapmt. Ferraris ise bu sisteme
uygun alabilecek pratik bir motor retilemeyecei sonucuna varmt.

Buna karn Londra'da The Electrician dergisi tarafndan halka, Ferraris'in yeni bir icatta
bulunmak zere olduu duyurulmutu. Editrler Tesla'nn icadn duyduklarnda ise, yanl bir
ekilde, Ferraris'ten ilham aldn yazmlard.

Westinghouse ile Edison arasnda srmekte olan amansz mcadele nedeniyle, Edison
cephesi Tesla'y karalamak iin ayana gelen bu frsat deerlendirmek zere elinden geleni
yapacakt. Ferraris konusunda kan ama doru ama yanl sylentiler de herhangi bir frsat
gibi, deerlendirilmeye deerdi.

ki sekin gmen (her ne kadar sonradan Edison'un tarafnda g birlii edeceklerse de)
hemen Tesla'y savunmaya koyulmulard. Steinmetz, Elektrik Mhendisleri Enstits iin
hazrlad bir raporda yle diyordu: "Ferraris sadece kk bir oyuncak yapmt, neticede
manyetik devreleri demir deil hava olmulard, geri ikisi arasnda pek fark da yok..."

Profesr Michael Pupin de Tesla'ya unlar yazacakt: "Ferraris balonu rakiplerin tarafndan
fazlasyla iirildi. Ben olay yle gryorum, Ferraris'in dnen havuzu ile Tesla'nn dnen
manyetik sahas arasnda dalar kadar fark var. Bu ikisi arasndaki fark bana gz ard
edilemeyecek kadar byk grnyor ve bu konuya parmak baslmal, iin gerei
duyurulmal..."

Aratrmalarna gmlen Tesla'nnsa icatlar evresinde toplanan dmanca dalgalardan pek

haberi yoktu. O imdi, yepyeni bir elektrik dnyasnn iinde yayordu.

Westinghouse ise tanklk etmekten ve demeler vermekten arta kalan zamanlarnda

endstriyel evresini nne geilmez bir hrsla bytyordu. Colorado'da kk bir
madencilik kasabas olan Telluride'de Tesla'nn ilk ticari amal motorlar ve jeneratrleri
Westinghouse tarafndan ina edilmekteydi. 1891 ylnda maden kamplarna elektrik
salamak amacyla kurulacaklard.

6. ALEV KILICI

Dnya, yakasn brakt ve Manhattan'daki laboratuvarnda en byk ak elektrik ile

ilgilendii srece Tesla dnyann en mutlu insanyd. 1880'lerin sonunda ve 1890'larn
banda ksa da olsa byle bir dnemin tadn karabilmiti. Ama Amerika ve Avrupa'da tka
basa dolu salonlarda drt konferans verdikten sonra dnyann en nl bilim insanlarndan biri
haline gelmiti ve zel hayat bir daha asla eskisi gibi olamayacakt.

Konferans krssnde, tehlikeli gsteriler iin giydii yksek mantar tabanlklaryla iki
metreye ulaan boyuyla, beyaz giysisi ve kravatyla garip grnl bir leylee benziyordu.
Yaptklarna snmaya baladka yksek oktavl sesi heyecanla daha da yksek perdeden
kmaya balyordu. Kendilerini akan szcklerin ritmine, klarn oyununa ve byye
kaptran dinleyiciler de transa gemi gibi onu izliyorlard.

Bilimin dili yetersiz kaldndan Tesla grsel efektleri, alevlerin ve n dansna ak bir
ozan gibi anlatyordu. Gerekten de Tesla buna, enerjiyi iine emmek kadar nem veriyordu.
Bununla beraber teknik detaylar konusunda da eline su dkebilecek nitelikte bir bilim insan
daha bulunamazd.

Ate oyunlar en azndan yirmi kere tekrar ettii deneylere dayanmaktayd. Ekipmanlarn
hepsi yeniydi, bizzat kendisi tarafndan tasarlanm ve genellikle kendi atlyesinde retilmiti.
Ayn gsterinin iki kez tekrarlandna nadiren rastlanrd.

O gnlerin bilimsel terminolojisi yetersiz kald iin onun fra adn verdii vakumlu bir
tpte hafife boalan ve k saan elektrik yk aslnda elektron ve iyonize olmu gaz
molekllerinin yayd nlard. "imdi sizlere siklotronu aklayacam" diyemiyordu nk
byle bir szck henz yoktu ama aklad ve sergiledii eyin atom paralanmasnn ilk
rneklerinden biri olduu dnlyordu bilgi sahibi kiiler tarafndan.

"imdi elektron mikroskobunu; kozmik nlar; radyo vakum tpn; X nlarn

anlatacam" da diyemiyordu. Audi-on'un mjdecisi olan vakum ampuld, radyoyu anlatmak
iin de telsiz deniliyordu, telsizin ortaya kmasna ise daha zaman vard. O laboratuvarnda
saydam olmayan fotoraf klielerinin, grlebilen ve grlemeyen klarn tanmn yaparken
Rntgen bile X nlarnn hangi amalarla kullanlabileceinden habersizdi. Ve Tesla
"herhangi bir madde yakmadan, hatta kimyasal bir reaksiyona girmeden yanan" alevden
bahsederken, muhtemelen, plazma fiziinin alanna girmi bulunuyordu.

Amerikan Elektrik Mhendisleri Enstits'nde yapt konumada yle syleyecekti:

"Aklanamayan alacak olaylar olarak grdmz fenomenlere artk farkl bir gzle
bakyoruz. ndksiyon bobininin kvlcm, akkor lambann ldamas, akmlarn ve
mknatslarn mekanik gleri artk kavraymz tesinde deiller; eskiden olduu gibi
anlalamaz deiller. Tam tersine aratrmalar basit bir mekanizmann zihnimizde
canlanmasn salyor. Halen gerek doalar hakknda ancak varsaymlara dayanarak
konuabiliyor olsak da gerein ok da uzaklarda bir yerlerde gizlenmediini biliyoruz. ten
ie, tam anlamyla bir kavraya vakf olacamz sezinliyoruz. Hala bu gzel olgulara, garip
glere hayranlk duyuyoruz ama artk biare deiliz..."
 Elektriin ve manyetizmann gizemli etkileyiciliinin, "doadaki gler arasnda ei
bulunmayan, grnrde dual karakteri; ekimi, itici gc ve rotasyonuyla, gizemli etmenlerin
ilgin hareketliliiyle" insan zihnini etkilediini ve harekete geirdiini sylyordu.

Ama tm bunlar nasl aklanabilirdi?

"Gksel nesneler gibi eksenlerinde hareket eden ve frl frl dnen, gzle grnmeyen bir
dnyaya ait olan atomlar, molekller dnerken muhtemelen beraberlerinde statik eter de, bir
baka deyile statik yk de tamaktadrlar. Bu bana gre en akla yakn aklamadr ve
aratrmalarn oundan da bu sonu kmaktadr. Molekllerin ve eterlerinin dn eter
gerilimini ya da elektrostatik gerilimi, ortaya kartmaktadr; eter gerilimlerinin eitlenmesi
dier hareketleri ya da elektrik akmlarn ve yrngesel hareketler de elektro ve srekli
manyetizma etkilerini yaratmaktadr."

Ayn uzman grup nnde, endstride devrim yaratan ve ok uzaklardaki evlerin bile
aydnlatlabilmesini salayan enerji sistemini tantmasnn zerinden yl gemiti. imdi de
hayretler iindeki ayn toplulua k ve elektriin doas zerine yrtt aratrmalarn
anlatyordu.

Konutuu krs, ii gaz dolu tplerden yaylan kla ok ekici bir tarzda aydnlatlmt,
bazlarnn parlamas iin fosfor, bazlarnda da uranyum kullanmt. Bunlar bugnk
floresan lambalarn ncleriydiler. Tesla bunlarn patentini almay ya da piyasaya srmeyi hi
dnmemiti; gerekten de pazara ancak elli yl sonra kacaklard. Sylev iin tplere, tipik
bir ekilde, isimler takmt. Bunlar arasnda yalnzca nl bilim insanlarnn adlar yoktu,
bazlar nl Srp airlerin adlarn almt.

Bir masaya dnerek eline narin bir para ald. "te iindeki hava ksmen boaltlm bir cam
tp. Onu elime alyorum, bedenimin bir paras yksek gerilim tayan tellerden biriyle temas
halinde ve elimdeki tp de harika bir ekilde yanyor. Hangi durumda brakrsam brakaym,
nereye tarsam tayaym, tutabildiim srece, yumuak, ho tkenmeyen bir ltyla
parl-damaya devam edecektir."

Elinde tuttuu tp parldamaya balaynca -dier gsterilerin yan sra bu alternatif akmn
gvenirlii hakknda politik bir mesaj da iermekteydi- "Profesr" Brown, Edison'un ajan,
izlemekten vazgeecek ve hzla salonu terk edecekti. Patronu bu inanlmaz olay duyunca
trnaklarn yemeye balayacakt. Ama Pittsburg'dan srf bu konferans dinlemek iin gelmi
olan Geor-ge Westinghouse ne eilmi, ban bir o yana bir bu yana sallyor, glmsyordu.

Bir sonraki gsterisi, gazlarn basnc drlm ortamlarda yksek iletkenlik

sergilediklerini kefettikten sonra icat ettii, yksek frekansl bir enerji kaynana balanm
telsiz, ya da elektrotsuz, dearj lambalard. Bunlar, gsterdii gibi, odada istediiniz yere
gtrebilirdiniz ama onlar rktc bir ekilde yanmaya devam edeceklerdi. Bunlar hibir
zaman pratik amalarda kullanlmak zere piyasaya srlemeyeceklerdi ama yeni alnmaya
balanan patentlerin de gsterdii gibi, seksen yl sonra bile bu konudaki aratrmalar hep
devam edecekti.

Sylvania GTE International'n bamhendisi Roland J. Morin sonralar unlar ifade edecekti:
"undan eminim ki, bu k kaynaklarnn Chicago Dnya Fuar'nda (1893) Tesla tarafndan
sergilenmesi, daha sonralar D. McFarlan Moore'un floresan lambay gelitirmesini ve bunlar
ticari amal kullanma amasn tevik etmitir...", Uzun parmakl, marifetli elleri bir baka
paray kavrad.

"te tek bir tele bal havas alnm bir ampul... Onu avucu-ma alyorum ve iindeki platin
tel gl bir akkor halini alyor.

"te ana tele balanm bir dier ampul. Metalik soketine dokunduum anda ii fosforik
kl muhteem renklerle doluyor.

"Ve ite, bu platformun zerinde durduum srece yaltlm bir durumdaym; bu indksiyon
bobininin ikincil terminallerinden birisine dokunuyorum... ve grdnz gibi hzla titreyen
dier ucundan k huzmeleri yaylmaya balyor.

"Bu tel rgden yaplm iki levhay bobinin terminallerine takyorum. Ykn boald
geit... k seli formunu alyor."

Dinleyiciler zaman zaman grsel heyecann onun iin ie yarar sonular kadar nemli
olduunu dnmeye balyorlard ama hemen sonra Tesla ard ardna "ie yarar olgular" da
sunmaya balyordu gzler nne.
 rnein, tek tele bal alan bir motor sergiliyordu, dn devresi telsizdi. Ve saduyu
sahibi olmakla, laf gzafa pabu brakmamakla vnen adamlar, tamamen telsiz
alabilecek motorlardan bahsederek bylyordu. Bolukta kullanlmay bekleyen enerjiden
sz ediyordu.

"Bu mmkn" diyordu, "bu tip 'telsiz' diyebileceimiz motorlar, youn olmayan havada
olduka uzak mesafelerden iletim ile altrlabilirler. Alternatif akmlar, zellikle de yksek
frekansl olanlar, younluu ok da az olmayan gazlar iinden dahi inanlmaz bir rahatlkla
gemektedirler. Havann yksek katmanlarndaki younluk azdr. Bolukta birka kilometre
ykseklie kabilmenin nnde yalnzca doasnda mekanik olan engeller var. una hi
phe yok ki, yksek frekans ve ya yaltmnn kullanlmas ile elde edilebilecek devasa
potansiyelle parlak dearjlar kilometrelerce az younluklu hava iinden aktarlabilir ve
bylece yz binlerce beygirgcndeki enerjinin ynlendirilmesi ile merkezi kaynaklardan ok
uzak mesafelerde olan motorlar ya da lambalar iletilebilir... Ancak bu projeden henz bir
olaslk olarak bahsediyoruz. Enerjiyi bu ekilde nakletmemize de gerek kalmayacaktr. Enerji
nakletmemize gerek kalmayacaktr. Kuaklar sonra makinelerimiz uzayn herhangi bir
noktasndan alaca bir enerji ile ilemeye balayabilecektir. Bu duyulmam bir fikir deil...
Bunu topraktan enerji alan Ant-heus syleminden biliyoruz; muhteem
matematikilerimizden birisinin dncelerinde buluyoruz... Uzayda enerji var. Bu enerji
statik midir, yoksa kinetik midir? Eer statikse umutlarmz boa kar; eer kinetikse -ki
bunun byle olduundan eminiz- o zaman insann makinelerini doal deirmenler gibi al-
trabilmesi yalnzca bir zaman meselesidir..."

Tesla'nn ovunun yldz ise (daha sonralar ngiltere ve Fransa'daki seminerlerinde de yer
alacak olan) onun karbon lambas dedii, neredeyse tamam bo olan, alt inlik vakumlu bir
tpt. Aratrmalar ile bilimsel keifler dnyasnda yepyeni blgelere seyahat ediyordu.

Bu, yksek frekansl akm kaynana bal tek bir telin ucunda kat bir metal monte edilmi
cam bir kreydi. Merkezi "dme" elektrostatik bir ekilde evredeki gaz molekllerini cam
kreye doru harekete geiriyordu. Daha sonra gerisin geri dmeye doru ekiliyorlar,
arpyor ve onu styorlard. Ve her saniyede milyonlarca kere tekrarlanan bu ilem
sonucunda dmenin akkor haline gelmesine yol ayorlard.

Kaynan gcne bal olarak, birok maddeyi annda buhar-latrabilen ya da eritebilen

scaklklar ortaya kabiliyordu. Tesla deneyi elmaslar, yakutlar kullanarak tekrarlamt. En
sonunda karborundumun (karbon ve silikon karm) dierleri kadar abuk buharlamadn
ve krenin iinde tortu brakmadn kefetmiti. Bylece icadnn ad karbon lambas olarak
kalacakt.
 Akkor halindeki maddeden yaylan scaklk tpn iindeki kk miktarlardaki gaz
molekllerine aktarlyordu, bu sayede de Edison'un akkor lambas iin harcanan ayn oranda
enerji ile yirmi kat daha fazla parlaklk elde ediliyordu.

Vcudunda dalgalanan yz binlerce voltluk yksek frekansl akmlarla birlikte, elinde akkor
halindeki gnein bir minyatrn tutarak ayakta duruyordu. Kozmik nlar olduuna
inand eyi sergilemekteydi. Gnein yksek elektrik yk tayan ve her biri yksek hz
nedeniyle enerji yklenmi kk paracklar yayan akkor halinde bir ktle olduunu
dnyordu. Ama bir kre iine kapatlmad iin gne, nlar uzayn derinliklerine
yaylmalar iin brakyordu.

Tesla tm uzayn bu paracklarla dolu olduunu dnyordu, dnya ya da dier maddeler

srekli bu bombardmana maruz kalyordu; tpk karbon lambasnda olduu gibi en kat
maddeler dahi atomik toz haline dnyorlard.

Bu tip bir bombardmann ortaya klarndan biri afak l-damasyd. Yntemleri zerine
bir kayt olmamasna karn, bu tip kozmik nlar tespit ettiini, enerjilerini hesapladn ve
yzlerce milyon voltluk bir hzla hareket ettiklerini bulduunu duyurmutu.

Duyduklar bu olaanst iddialarla gzleri iyice alan seyirciler arasndaki fizikiler ve

mhendisler dikkat kesilmilerdi. Peki ama kantlar neredeydi?

Bugn gneteki termonkleer reaksiyonlarn radyo dalgalarnn ve partikllerinin yan sra,

X nlarnn, ultraviyole, grlebilir ve kzltesi nlarn, gnein yzeyinde metrekarede 64
milyon wattlk (ya da volt-amper) bir oranda yaylmasna yol at biliniyor.

Elde edilen yeni bilgilere gre, kozmik nlarn ok eitli ekil ve formda ortaya ktklar
biliniyor. Partikller yksek enerji reten arpmalar yaptnda kozmik nlar oluuyor.
Bunlar yalnzca gneten deil, dier yldzlardan, novalardan ve patlayan yldzlardan
yaylyor.

Dnyann evresinden gemekte olan ve manyetik sahasnn etkisine giren solar elektron ve
protonlar Van Ailen radyasyon kuaklarn oluturuyorlar. Grlebilen ve grlemeyen solar
radyasyon gezegenlerin yzey scaklklarn tayin ediyor. Tan yeri kzarkl (aurora) da
yldzlardan yaylan partikllerin atmosferimizin st tabakalarndaki atomlarla
arpmalarndan kaynaklanyor.

Tesla'nn konferansndan be yl sonra, Fransz fiziki Hen-ri Becquerel uranyum tarafndan

yaylan gizemli nlar kefedecekti. Marie ve Pierre Curie de uranyum atomlar ve srekli
patlama halinde olan radyum zerine yaptklar almalarla onun kefini dorulayacaklard.
Tesla, yanl bir ekilde, kozmik nlarn basite radyum, toryum ve uranyumun
radyoaktivitelerinden kaynaklandn dnmt. Ama, "kozmik n" yani yksek enerjili
sub-atomik partikller (atomalt paracklar), bombardmannn dier maddeleri radyoaktif
bir hale getirebilecei konusundaki fikri, daha sonralar Irene Curie ve kocas Frederic
Joliot'un da 1934 ylnda ortaya koyacaklar zere, tamamyla doruydu.

Tesla'nn yaad zamanlarda kozmik nlar hakkndaki bu teori kabul edilemez grldyse
de, bu alandaki almalaryla nlenecek iki bilim insan Tesla'dan ilham aldklarn
belirteceklerdi. Dr. Robert A. Millikan'n kozmik nlar yeniden kefetmesi iin otuz yl
daha gemesi gerekecekti. Bunlarn k gibi titreimden kaynaklandn yani ykl
paracklar deil fotonlar olduunu dnyordu. Bu, 1940'larda iki Nobel dll bilim insan
arasnda, Millikan ile kozmik nlarn, Tesla gibi, maddenin yksek hzl paracklarndan
olutuunu dnen ve bunu ispatladn iddia eden Arthur H. Compton arasnda bir sz
dellosunun balamasna neden olacakt.

Her ikisi de Victoria dneminin bilim insanlarnn kendilerine brakt mirasa sayg
duyuyordu. Fakat bilimin gidiat kozmik nlarn her ikisinin de dndnden ok daha
karmak ve eitli olduunu ortaya koyacakt.

Tesla'nn Columbia College'da 1891 ylnda yapt gsteride izleyicilerini byledii karbon
lambas ayn zamanda elektron mikroskobunun da ekirdeini oluturuyordu. Yksek
gerilime sahip, telin aktif olan bir noktasndan dzgn dorular eklinde yaylan elektrikli
paracklar retiyordu. Bu paracklar krenin eperlerinde, kaynaklandklar mikroskobik
blgenin modelini oluturan fosforlu imgeler oluturuyordu.

Karbon lambasnn rettii etkilerden biri de rezonanst. Rezonans ilkesini aklarken Tesla
sk sk arap barda ve salncak analojilerine bavururdu. Bir arap bardann keman sesi
nedeniyle krlmasna, kemann havada yaratt titreimlerin bardan titreimleri ile ayn
frekansta olmas neden oluyordu.
 rnein salncakta sallanmakta olan yz kiloluk bir adam ve onu ancak yarm kiloluk bir
gle itmeye alan yirmi be kiloluk bir ocuk dnn. Bununla birlikte ocuk salncaa
her seferinde yarm kiloluk bir g katabilmeyi baarabildii takdirde, en sonunda sallanan
adamn frlayp gitmesini nlemek iin durmak zorunda kalacaktr.

"lke amaz" diyordu Tesla, "tek yaplmas gereken doru zamanda kk bir miktarda g
ilave etmeyi srdrmekte baarl olabilmek."

Bu nedenle Tesla'nn karbon lambasnn atom paralaycsnn ncs olduu da

dnlebilir. Havas ksmen alnm bir krenin ierisine kat karbonudrum yerletirerek,
ieride kalan hava molekllerinin yklenmesini ve bylece de telden krenin eperlerine
doru hzla yaylmalarn, daha sonra da tele geri dnmelerini salyordu; sonuta karbon
krecikleri telde atomik tozlar haline dnyor ve salnmakta olan hava moleklleri ile
birletiklerinde bu daha da byk bir krlmaya yol ayordu.

"Frekans gerektii kadar artrlabilse, camn mkemmel olmayan elastikiyeti nedeniyle

ortaya kan kayp da szn etme-\ ye demeyecek seviyelere ekilebilecektir..." diyordu.

1939 ylnda California Berkeley niversitesi profesrlerinden Ernest Orlando Lawrence

siklotron icad ile Nobel dlne layk grlecekti. Aklama yleydi: "1929 ylnda Orlando
Lawrence... bir Alman fiziki tarafndan yazlm olan ve vakumlu bir tpteki potasyum
atomlarna bir yerine iki elektrostatik itme verildiinde verilen voltaj uyarnca
ykleneceklerinin iki kat enerji ile yklendiklerini anlatan yazsn okumutu. Lawrence
yle dnmt: tme iki katna kartlabildiine gre, , ya da daha fazlasna da
kartlamaz m? Sorun paracklara her seferinde, salnca sallayan ocuun yapt gibi
momentum fazlasyla ykselene kadar, biraz daha gl bir itme vermekte idi."

Lawrence, mumdan ve camdan oluan bir partikl hareketlendirme makinesi yapt. Diske
benzeyen yaps ile vakumlu hcrecik sadece be santimetre geniliindeydi. inde yarm kek
kutularna benzeyen ve D tabakalar denilen, iki elektrot bulunuyordu. Vakumlu hcreciin
dnda ise bir elektro mknats vard. Elektriklenen paracklar ya da protonlar ok yksek
hzlara eriene dein manyetik bir saha ierisinde dnyorlar, daha sonra da dar bir aknt
halinde atomik kurunlar gibi hcreciin dna frlatlyorlard. Lawrence'n rettii ilk
modele siklotron ad verilmiti nk protonlar bir ember halinde dndryordu. Lawrence
ksa bir sre ierisinde protonlar 1.2 milyon elektron voltluk bir enerji ile ateleyen daha
byk bir modelini de retecekti.
 Tesla'nn aslnda karbonun atomik yapsn paralamas pek sz konusu deil. Kendisi dahi
ieride kalan gazlarn karbon teli iddetli bir ekilde etkilediini ve akkor haline ya da katnn
plastie yakn bir evresine dntrdn dnyordu.

Lawrence, Tesla'nn molekler bombardman lambasndan habersiz olabilirdi. Fakat una hi

phe yok ki Washington'da-ki Carnegie Enstits'nde Gregory Breit ve ekibi tarafndan

1929 ylnda yaplan atom paralayc retme almalarndan haberi vard nk bu grup
gerekli enerjiyi salamak iin 5 milyon voltluk Tesla bobini kullanyordu. Bu tip bir ekipman
olmadan atomu paralamak asla mmkn olamazd.

Tesla'nn karbon lambasnn, ya da molekler bombardman lambasnn aklamalar be ayr

bilim topluluunun kaytlarnda bulunabilir. Ne yazk ki hibir topluluk 1890'larn balarnda
Atom a'nn bu nc modelinin nasl kullanlabilecei hakknda bir fikir sahibi deildi.

Frederik ve Irene Juliot-Curie, Henri Becquerel, Robert A. Millikan, Arthur H. Compton ve

Lawrence; hepsi de Nobel dl aldlar. Victor F. Hess 1936 ylnda kozmik radyasyonu
kefettii iin Nobel dlne layk grld. Bilim evrelerinde ad geen tm bilim
insanlarnn alt alanlarda Tesla'nn nclk ettii en azndan hatrlansa, adalet hi
olmazsa bir nebze yerini bulmu olacakt.

adalarnn ou -belki de hepsi- Tesla'nn almalarn tam olarak anlamakta glk

ekiyordu ama Tesla en azndan birkann gr alanlarn geniletebilmeyi baarmt. Ve
bugn olduu gibi, o zamanlarda da onu ilk defa kefedenler geici bir lgnla
kaplyorlard. "Baarl bir retmen olmakla kalmyordu" diyor daha sonralar radyoya
yapt eklemelerle nlenen Edwin H. Armstrong, "ayn zamanda dierlerinin almas g
sorunlar olarak grdklerini, o geici olarak grebilecek bir hayal gcne sahipti ve bu g de
byk bir ilham kayna oluyordu. Onun dnd hedeflerden bazlar u an bile hayal
dnyasnn bir paras olarak kalmtr."

ngiliz bilim insan J. A. Fleming, Tesla'ya yle yazmt: "Byk baarnz nedeniyle sizi
btn kalbimle kutlamak isterim... Bundan byle hi kimse sizin birinci snf bir byc
olduunuzdan: Alevli Klcn Hakimi olduunuzdan phe etmeyecektir."
 Bu dnemde ard ardna rnler veren Tesla'nn verimliliine ulamak mmkn deildi.
alt bir dzine alanda, bakt her yerde bir eyler buluyordu (ama her zaman
aratrmalarnn kalbindeki elektrik ile, bu gizemli nesne ile ilgili). Ona gre belirli fizik
yasalarn hie sayan transandantal glerin akm sz konusu idi, modern teoride olduu gibi,
belirli partikl yasalarna uyan ayr paracklar ya da dalgalar deil.

Bununla birlikte, elektronun kendisi ancak 1897 ylnda ngiliz fiziki Joseph J. Thomson
tarafndan kefedilecek olmasna karn, be yl boyunca almalarn modern elektroniin
yolunu izecek bir dorultuda younlatracakt.

1831 ylnda, Faraday mekanik enerjinin elektrik akmna dntrlebileceini gstermiti.

Daha sonra, Tesla'nn doum ylnda ngiliz Lort Kelvin, Amerikal Srp'a mekanik yollardan
retilebilenden daha yksek seviyelerde yksek-frekansl akm retilebilecek yeni bir kaynak
bulma almalarnda ilham kayna olacak bir keifte bulunacakt.

Bir kondansatrn yk boalrken elektriin bir levhadan bir dierine su gibi aktna
inanlrd. Kelvin bu srecin daha karmak olduunu ortaya koymutu. Yani elektriin bir
levhadan dierine daha sonra da gerisin geri hcum ettiini bulmutu. Bu, elektrik yk
tamamyla boalana dein sryordu ve saniyede yz milyonlarca defaya ulaan yksek bir
frekansta dalgalanyordu.

Tesla Budapete'de dngsel manyetik alan kafasnda canlandrdnda, evreni, geni bir
oktav yelpazesinde yaylan bir alternatif akm senfonisi olarak hayal etmiti. Saniyede 60
devirli, dk oktavlardaki bir notayd. Daha yksek oktavlardan birinde, saniyede milyarlara
ulaan devir says grlebilen k demekti. Dk frekansl alternatif akm ve k dalgalan
arasndaki geni sahadaki elektrik titreimlerini kefetmesinin kozmik senfoniyi anlamasn
kolaylatracan dnyordu.

James Clerk Maxwell'in 1873 ylnda gerekletirdii alma, grlebilen n altnda ve

stnde geni bir elektromanyetik titreim sahas -daha ksa ve daha uzun dalga boylarndaki
titreimler- olduunu ortaya koyuyordu. Bu teori k ya da sdan daha uzun dalgalar zerine
alan ve ilk insan yaps elektromanyetik radyasyonu Bonn'da, 1888 ylnda reten Alman
profesr Heinrich Hertz tarafndan test edilecekti. Hertz indksiyon bobini ile yapt
deneylerle bir manyetik sahann varln ispat etmiti. Ayn anda ngiltere'de Sir Oliver
Lodge telefon devrele-rindeki kk elektrik dalgalarn hesaplamaya alyordu.
 Hertz'in ekipman yetersizdi ve bobini hem kullansz hem de tehlikeliydi. Tesla ise daha
farkl ve stn bir eyle ortaya kmak zereydi: Saniyede 33 bin devire (33 bin Hz.) kadar
frekanslar retebilen bir dizi yksek frekans alternatr. Bu tip bir makine aslnda uzak
gelecekte srekli radyo dalgalar iletiiminin gelitirilmesinde kullanlacak alternatrlerin
ncsyd ama Tesla'nn kendi amalan iin hala yetersizdi. Bu nedenle, Tesla bobini olarak
anlacak hava zl transformatr yapmaya balayacakt. Bu transformatr, grece dk
voltajl yksek akm, yksek frekansl, yksek voltajl dk akma dntrecekti.

Bugn her trl radyo ve televizyon setinde u veya bu ekilde yksek voltaj kullanlyor.
Yksek voltaj retmekte kullanlan bu aygt ksa srede tm niversitelerin bilim
laboratuvarla-rnda aratrma donanm olarak kullanlmaya balayacakt. Bu aygt, orijinal
Hertz devresinin zayf, iddeti ok dk titreimlerini dntrebiliyor ve istenilen
byklkte devre elde edilmesini salyordu. Bu alma ile Tesla, Marconi'nin ilk deneyleri
iin birka yl nceden zemin oluturmu oluyordu.

Bu yksek voltajl cihazn tam anlamyla havadan yaltlmas gerekiyordu, bunun iin de ya
kullanlyordu. Daha sonraki tm yksek gerilimli ve ticari amal ekipmanlarda da bu
yntem kullanlacakt. Tesla bobinlerdeki direnci azaltmak iin her biri ayrca yaltlm
tellerden oluan erit halinde iletkenler kullanacakt. Genellikle aratrmalarndan ban
kaldrp bululan-nn patentini alacak zaman bulamad iin bu da kamuya mal olan bilgiler
arasna karacakt. Daha sonralar bu buluu Lit-zendraht "(erit tel") teriminden ksaltlm
"litz tel" ad altnda piyasaya srlecekti.

Daha sonra yksek frekansl akmlarda ihtiya duyduu zellikleri karlayacak yeni bir
dinamo gelitirecekti (bu sktrlm hava. ya da buhar ile altrlabilen valfsiz, tek silindirli
bir motordu). Ulat hzda etkileyici bir ekilde sabit kalabiliyordu, bu sayede Tesla bu
motoru 60 devirli okfazl sistemine adapte ederek, ezamanl motorlar kullanarak ve
dililerini uygun ekilde klterek dnyann alternatif akm kullanlan herhangi bir yerinde
zaman belirtmesi amacyla kullanlabileceini dnd. Bu, modern elektrikli saatin ncs
olacakt. Keiften kefe dur durak bilmeden koan Tesla bu icad iin de patent almayacakt.

Bununla da kalmayacak, yz binlerce voltluk yksek frekansl elektrik kulland tehlikeli

deneylerinden edindii tecrbe ile dnya iin ok nemli olan bir eyi daha kefedecekti.
1890 ylnda, yksek frekansl akmlarn insan bedeni zerinde saaltc bir deeri olduunu
duyuracakt. Bu ilem diatermi ad ile anlmaya balanacakt. Bu keif ile birlikte, Avrupa ve
Amerika'da bundan yknen pek ok ilk rnein treyecei, ok geni bir tbbi teknoloji
sahas doacakt.
7. RADYO

Westinghouse'daki danmanlk grevinin ardndan, kendini telsiz-radyo almalarna

adayan Tesla yorgun dm, ksmi hafza kayb problemi yaamaya balamt. "la
verilmi" gibi uykuda geen dnem sona erdiinde ocukluunun ilk gnleri dnda
gemiiyle ilgili hibir ey hatrlayamadn fark etti. Doktorlarn dikkate almamas zerine
sorunu kendi zekasyla zmeye karar verdi.

Geceler boyunca ocukluu hakkndaki anlar zerinde younlayor, yava yava hayatn
byte altna almaya abalyordu. Bu aa karma ilemi srasnda annesi hatralarnda her
zaman temel figr olarak beliriyordu. Onun yanna gitmek iin kar koyulmaz bir istek
duymaya balamt.

"Bu arzu o denli kar konulmaz bir hale gelmiti ki tm ilerimi brakp zlemimi
gidermekte buldum zm. Ama labo-ratuvardan uzaklamak bana ok g geliyordu ve
gemi hayatmn tm hatralarn geri armay baarana kadar birka ay gemiti."

1892 yl balarnda, Avrupa'da bir dizi seminer teklifini kabul etmekte zorland sralarda,
bir gece bir hayal grd. Bu hayalde Paris'teki Hotel De La Paix'deydi ve annesinin lmek
zere olduunu haber veren bir not alyordu.

Tesla'nn yaad bu ksmi hafza kayb dnemi ile ilgili ilgin bir olay da aratrmalar
srasnda temas ettii her eyin canlanmaya ve hzla ileri atlmaya balamasyd. "Deneylerim-
deki en nemsiz noktalar dahi en kk ayrntsna dek hatrlayabiliyordum. Hatta sayfalarca
yaz ve formller kartabiliyordum bu ayrntlardan."

Annesinin sal konusunda endielenmesinin bouna olmad ortaya kt: Gospi'ten

annesinin salnn gerekten de ktye gittiini belirten mektuplar gelmeye balamt. Bu
arada da dnyann drt bir yanndan davetler, dller ve ziyarette bulunmas veya konferans
vermesi iin mektuplar alyordu. En sonunda Paris ve Londra'dan gelen teklifleri, sonrasnda
dorudan evine gitmeyi tasarlayarak kabul etti.
 Londra'daki Elektrik Mhendisleri Kurumu'nda verdii konferans bilim dnyas iin byk
bir olay olarak kabul edilecek ve ngilizler onun Londra'da kalmasn isteyecektiler.

"Sir James Dewar, Kraliyet Topluluuna bir konferans vermem konusunda srar ediyordu.
Kararl bir insan olmama karn bu byk skoyalnn srarlar karsnda kolayca boyun
emitim. Beni bir iskemleye srklemi, nme bir bardak koymu ve iini yanardner
renklerin tmn ieren ve nektar tadnda kahverengi bir iecekle doldurmutu."

Dewar, onu hayrete drecek ekilde unlar sylemiti: "te imdi Faraday'in iskemlesinde
oturuyorsun ve onun itii ikiyi yudumluyorsun." Bu erefe ondan baka hi kimsenin nail
olmad konusunda srar etmi ve bu ekilde tartmadan stn kan taraf olmutu.
Franszlar bir gn daha bekleyebilirlerdi.

Bilim dnyasnn st tabakasnn hazr bulunduu, ngiltere Kraliyet Topluluu nnde

verdii seminer gen mucide daha da fazla vg yamasna yol at. O zamanlar Kraliyet
Toplulu-u'nun bakan olan sekin fiziki Lort Rayleigh, temel keifleri gn na karma
yeteneinden dolay gen mucidi kendi alma yntemini gzden geirmesi konusunda
sktrmaya balayacakt.

Tesla'ya gelecekte tek bir aratrma konusu zerinde younlamasn tavsiye ediyordu. Bu,
tm cevaplar bir kerede bulmak isteyen bir bilim insan iin sra d bir fikirdi.

Tesla'nn almalarn hayranlkla izledii Sir William Cro-okes da, seminerden sonra
oteline yollad mesajla, kendi bedenini garip elektrik efektlerinde kullanmasnn byk bir
ilham kayna olduunu belirtiyordu.

"Sevgili Tesla" diye yazyordu notta, "Siz tam anlamyla bir peygambersiniz. Yeni bobinimi
henz bitirdim ancak sizin bana verdiiniz kk model kadar iyi ilemediini grdm.
Korkarm ki fazla byk oldu... Bir kutbundan tuttuumda bedenime yaylan fosfor, kk
olann saladnn yannda snk kalyor..."

Gzlemci Crookes mucidin bitkinliini fark etmiti, onu fiziksel ve sinirsel bir kntnn
eiinde olduu konusunda uyarmaktayd. "Umarm en ksa zamanda yurdunuzun dalarnda
alrsnz soluu" diye yazyordu. "ok fazla alyorsunuz ve eer kendinize zen
gstermezseniz keceksiniz. Bu mektuba cevap verme ya da bir kiiyi daha grme zahmetine
katlanmaynz ve ilk trenle yola knz."

Sir William haklyd ama tavsiyesinin yerine getirilmesi Tesla iin imkanszd.

Gen mucit hemen Yksek Potansiyel ve Yksek Frekanstaki Alternatif Akmlar zerine
Deneyler konulu semineri dzenlemek zere Paris'e doru yola kt ve orada da duyarl
elektronik tpleri ile gsteriler dzenleyecekti. Bu defa izleyicileri So-ciete Internationale des
Electriciens ve Societe Franaise de Physique yeleriydi.

Ayn ay ierisinde, ubat 1892'de, Sir William Crookes, Tesla'nn sezilerini dorulad.
Elektromanyetik dalgalarn uzayda telsiz iletiimi iin kullanlabileceini varsayan bir makale
yaynlad.

Son konferansn da kendisini ezen bir bitkinlik iinde tamamlayan Tesla kendisini ivedilikle
Hotel de la Paix'deki odasna atacakt. Bir haberci annesinin lmek zere olduunu bildiren
bir telgraf mesajn kendisine ilettiinde ba aa yere aklacakt neredeyse.

Hzla istasyona gitti ve Hrvatistan'a doru yola kmakta olan bir trene atlad. Yolculuun
sonunda bir fayton buldu ve lm deindeki annesinin yanna tam zamannda vard.
Yklmak zereydi ki istirahat etmesi iin evine yakn bir binaya gtrld.

"Orada aresizlik iinde yatarken" diye anlatr gncesinde, "eer annem ldnde ben onun
yannda olamasaydm bana mutlaka bir iaret gnderirdi diye dndm... Londra'da yeni
dostum Sir William Crookes ile birlikte bir arkada grubunda spiritalizm zerine tartrken
de bu dncelerin etkisi altndaydm... leriyi grebilmenin son kerte mmkn olduunu
dnyordum nk annem bu dehaya ve zellikle de stn sezgi gcne sahip bir kadnd."

Tm gece boyunca zihni beklentiler ierisinde kvrand ancak sabah erken saatlere kadar
hibir gelime olmad. Hafif dleri ya da "kendinden gemeleri" srasnda "meleklere
benzeyen bulutlar" grmt. "Onlardan bir tanesi bana sevgi dolu gzlerle bakyor ve yava
yava annemin grnmn almaya balyordu. Bu grnt yavaa odann iinden kayd
gitti ve kayboldu. Tam o anda anlatlamayacak kadar ho ve birok sesin oluturduu bir ark
ile uyandm. Tam bu anda artk emindim, bunu herhangi bir szckle aklamak imkansz
ama annemin ld bana malum olmutu. Ve bu doruydu..."
 Bu grnrde transandantal izlenimlerinin dsal nedenlerini bulmak onun iin nemliydi
nk hala insanlarn "etten makineler" olduunu iddia eden teorisine inanmaktayd.
Aadaki "aklama" onun gncesinden alnmtr:

"Kendimi toparladktan sonra uzun sre bu garip olayn dsal nedenlerini aratrdm ve
neyse ki sonusuz abalarmn zerinden aylar getikten sonra buna ulaabildim. nl bir
ressamn bir mevsimi tasvir etmek iin havada szlen bir bulutu ve bunun zerinde de
melekleri resmettiini kefettim ve bu beni derinden etkiledi. Bu benim ryamdaki ile
aynyd, tek fark annemin benzerinin burada olmamasyd. Mzik, yaknlardaki bir kilisenin
korosunun Paskalya yortusu iin syledii eski bir ayin sarkyd; bu da her eyi bilimsel bir
gereklikle aklyordu.

"Bunlar uzun zaman nce oldu ve ben kesinlikle hibir temele oturmayan psiik ve spiritel
fenomenler hakkndaki dncelerimi deitirmek iin en ufak bir neden bulamadm. Tm
bunlara inanmak entelektel geliimin bir paras. Dinsel dogmalar artk kabul grmyor.
Ama her birey bir eit stn bir g inancna balanyor. Hepimizin hareketlerimizi
ynetecek ve doygunlua ulamamz salayacak bir ideali olmal, ancak bu ideal maddesel
bir ey deildir; maddesellii amamz salad mddete bu, inan, sanat ya da bilim
olabilir. nsanln huzurlu bir ekilde varln idame ettirebilmesi iin ortak bir kavramn
egemenliini srdrmesi esastr.

"Ruhbilimcilerin ya da spiritalistlerin iddialarn destekleyecek herhangi bir delil bulmakta

baarsz olurken, sadece bireysel eylemlerin gzlemlenmesi ile deil, ayn zamanda -daha da
salam bir kesinlikle- genellemeler yolu ile, hayatn otoma-tizma okluunu gnl rahatl ile
kabul edebileceimi ispatladm."

Ne zaman arkadalarndan, ya da akrabalarndan biri bir bakas tarafndan incitilse, o bunu

bir "kozmik" ac olarak nitelendiriyordu. Bu, tepkilerinin benzer olmasna neden olacak bir
ekilde insan bedenlerinin benzer bir yapda olmasndan, ayn dsal etkilere ak olmasndan
kaynaklanyordu. "ok gelimi btnsel bir mekanizmaya sahip, ok duyarl, dikkatli ve
evrenin deien artlarna uygun tepkiler veren bir varla" diyordu, "gl bir mekanik
duyu balanmtr ve bu duyu onun dorudan alglanabilmesi ok g olan tehlikeleri
savuturabilmesini salamaktadr. Ve o kii denetim organlar ar derecede bozuk olan
dierleri ile kar karya kaldnda, bu duyu kendisini ortaya koyar ve o da "kozmik" acy
hisseder..."
 Aslnda mucidin yazlarnda bu teorilerinden hibir zaman tam anlamyla tatmin olamad
aka grlyor.

Bu Tesla'nn hayatndaki tek nsezi rnei deildi. Ama o bunlara her zaman mekanik bir
aklama getirmeye, sezgiyle dsal olaylar arasnda balant kurmaya alyordu. Kz kardei
Angelina da lmcl bir hastalktan mustarip iken Tesla New York'tan, kz kardeine ilerin
iyi gitmediini dndn anlatan bir telgraf ekmiti. (Ryasnda Angelina'nn ykselip
kaybolduunu grmt.) Tesla'nn kuzeni Sava Kosanovi de Tesla'nn bu gelecei
grebilme gcne birok kez ahit olduunu ama onun bu olaylar zerinde durmak
istemediini anlatr. "O duyarl bir insand, bir eylerin yolunda gitmediini hissederdi ama
bunun mistik bir yan yok."

"Herkesin d etkilere tepki veren otomatonlar (robotsu insanlar) gibi olduunu sylerdi" diye
anlatyor. "Ama onda sahip olduu nseziyi olanakl klan dsal faktrlerin kaynandan asla
sz etmezdi."

Kosanovi'e, 1890'l yllarda Manhattan'da bir parti verdikten sonra bandan geenleri
anlatmt. Konuklardan bazlar Philedelphia'ya giden trene binmek iin hazrlk yapyordu.
Tesla kapld "kuvvetli bir drt"nn etkisiyle konuklarnn treni karmalarn salamt.
Ve tren kaza yapacak, yolculardan pek ou ar bir ekilde yaralanacakt.

Ona gre, annesi lm deindeyken yanna zamannda gidebilmesi tuhaf bulunabilecek

zellikleri sayesinde gereklemiti. Bann, aslnda diken gibi ve kapkara olan sa yanndaki
salarn arasnda bir tutam ak belirmiti. Oysa yalnzca birka ay sonra eski haline dnecekti
hepsi.

Annesinin lmn takip eden birka hafta boyunca kendisi de hasta yatmt. En sonunda
ayaa kalkabildiinde, akraba ziyareti iin Belgrat'a gitti. Dnya apnda kazand n
sayesinde ho karland; buradan da Zagreb'e ve Budapete'ye geti.

Daha ocukken Tesla, yamur ile yldrm arasndaki ilikiye hayran kalmt. Anavatannn
dalarnda seyahat ederken de, bir bilim insan olarak onu derinden etkileyen bir deneyim
yaayacakt.
 "Yaklaan bir frtnadan korunacak bir yer arayndaydm" diye anlatyor sonradan. "Kara
bulutlar gkyznde asl kalmlard ama nedense yamur dmek bilmiyordu; neden sonra
birdenbire bir imek akt ve saanak boald. Bu gzlem beni dnmeye sevk etti. Bu iki
fenomenin, neden etkileim iinde ve birbirleri ile yakndan balantl olduklar akt.
Dncelerim beni u sonuca gtrd: Yamurun dmesini hzlandran bir sebep olarak
elektrik enerjisisin evresel etkisi o denli byk deildi. Yldrmn ilevi daha ok hassas bir
tetiinki gibiydi.

"Bunun arkasnda muazzam bir baar gizleniyordu. Gereken zelliklerde elektrik frtnalar
retebildiimiz takdirde, tm gezegenin ve zerindeki iklimin artlan dntrlebilirdi.
Gne okyanuslardaki suyu ykseltiyor ve rzgar bunu mkemmel bir denge kurulacak
ekilde uzak blgelere tayordu. Bunu istediimiz yer ve zamana gre dzenleyebilecek
yetenee sahip olduumuz takdirde, bu muhteem hayat verici artlar kontrol edebilirdik.
Kurak lleri sulayabilir, gller ve nehirler yaratabilir, snrsz miktarlarda devinim enerjisi
elde edebilirdik."

Yldrmlar kontrol etmek, ona gre gnein gcnden yararlanmann en uygun yoluydu.

"in tamamlanmas doadakilerin yapsna uygun elektrik enerjisi yaratmaya bal" eklinde
dnyordu. "Bu olanaksz-m gibi grnyordu ama ben denemeye kararlydm.

31 Austos 1892'de The Electrical Engineer sekin elektriki Mr. Nikola Tesla'nn
Hamburg'dan, Augusta Victoria adl buharl bir gemi ile dndn duyurdu. Annesinin
vefatna ve kendisinin rahatszlna yer verdikten sonra yle denilmiti: "Tesla'nn
almalar teki Avrupal elektrik mhendislerinin aratrma ve incelemeleri gibi, elektrik
tarihindeki yerini ald; kendisine gsterilen sayg tm Amerikallarn, byle bir insann
anavatan olarak kendi lkelerini setii iin gururlandn gsteriyor."

Bilim tarihine, 1893 sonbaharnda Philedelphia Franklin Enstits'nde ve St. Louis National
Electric Light Associati-on'da radyo yaynlarnn ilkeleri zerine verdii konferanslarla yeni
bir ivme kazandracakt.

Bunun ilk kez Marconi tarafndan 1895'de baarld iddia edilse de, kamuoyu nnde
gerekletirilen ilk radyo iletiim gsterisini Tesla, St. Louis'de dzenleyecekti.
 St. Louis'deki seminerde Tesla'nn asistanln o zamanlar yirmi sekiz yanda olan H. P.
Broughton yapyordu. Olu Wil-liam G. Broughton ilerde, tarihi amatr radyo istasyonu
W21R'yi iletecekti ve radyonun 1976 ylnda yaplan anma programnda babasnn kendisine
anlatt kiisel anlardan yola karak, Tesla'nn St. Louis'deki tarihi gsterisine atfta
bulunacakt.

"Seksen yl nce, St. Louis'de, Ulusal Elektrik I Birlii yksek voltaj, yksek frekans
zerine dzenlenen bir seminere sponsorluk yapmt" diyordu gen Broughton. "Krsde iki
ayr grup ekipmann kullanld bir gsteri dzenleniyordu.

"Verici grubunda, sahnenin bir yannda, kutup tipi, 5-kva, yksek voltaj, ya doldurulmu
datm transformatr, Leyden kavanozlarndan (Leyden jar: Elektrik depolamak iin
kullanlan, ince kalay folyo ile iten ve dtan sarlm, iinde metal bir ubuk bulunan cam
kavanozdan oluan bir aygt. Hollanda Le-iden'de icat edildii iin bu ad almtr. .N.)
duplike bir kondansatre, bir elektrik kutusuna, bobine ve tavana doru ykselen bir tele
balanmt.

"Sahnenin dier yanndaki alc grubunda da benzer ekilde tavandan sarkan bir tel, Leyden
kavanozlarndan duplike bir kondansatr ve bobin vard ama elektrik kutusunun yerini voltaj
uygulandnda ada floresan lambalar gibi ldayan Geissler tp almt. Alc ve verici
arasnda ise balant salayan herhangi bir tel yoktu.

"Verici grubundaki transformatr ift azl ak bir alterden gelen elektrik enerjisinden
besleniyordu. alter kapandnda transformatr vzldamaya, inlemeye balyor, Leyden
kavanozlarnn levhalarnn kenarlarnda haleler beliriyor, elektrik kutusu grltl bir yk
boalmas ile atrdyor ve vericinin anten telinden grnmeyen bir elektromanyetik saha
enerjisi uzaya yaylmaya balyordu.

"Ayn anda, alc grubunda, alc anten telinin toplad radyo frekanslar ile Geissler tp
ldamaya balyordu.

"Bylece telsiz domu oldu. Be kilowattlk bir vericiden bir telsiz mesaj gnderilmi ve bu
mesaj dokuz metre tedeki Geissler tp alcs tarafndan alnmt...
 "Bu seminer gsterisini icat eden, yneten ve aklayan kii, dnyaca nl dahi Nikola Tesla
idi."

St. Louis'deki gsteri, Tesla'nn tabiatyla tercih edecei "dnya apnda bir mesaj"
iermemesine karn ada radyonun tm temel prensiplerini ieriyordu: 1. Bir anten; 2. Bir
hat balants; 3. ndktr ve kapasiteyi ieren bir anten-hat balants; 4. Ayarlanabilir
kapasite ve indktr (ayarlama iin) 5. Birbirleri ile rezonans iinde olan alc ve verici setleri;
ve 6. Elektronik tp detektrleri.

lk yaynlarda, srekli dalgalarn alcya ses verebilmesi iin titreimli balantlar

kullanlmt. Birka yl iinde elektrik kutusu vericilerinin sinyallerini alglamak zere kristal
dedektrler ortaya kacakt. Bu, Edwin H. Armstrong, radyoyu amplifika-trl -gc
artrlm- ses ana sokana ve rejeneratif ya da geri besleme devrelerini icat edene dek ticari
radyonun ncs olarak kabul edilecekti. Armstrong daha sonra tm modern radyo ve radar
alclarnn temeli olan Superheterodyne Beat-note (deiik frekanslar retebilmek iin, gelen
radyo sinyallerini vericinin kendisindeki sinyallerle birletirebilen bir alet. .N.) devresini
ortaya karacakt. Columbia niversitesi'nde lisans okurken Prof. Michael Pupin'in rencisi
olan Armstrong, Tesla'nn seminerlerinden ilham almt. Ama sonradan, Pupin'den
etkilendii iin midir bilinmez, uzun sre radyo patent haklar iin Tesla ile amansz bir
savaa giren Marconi'nin tarafn tutacakt.

Radyo'nun dnyaya kazandrlmasnda, Tesla'nn yan sra, byk emei geen bir dier
bilim insan da Sir Oliver Lodge idi. 1894 ylnda telgraf sinyallerinin telsiz bir ekilde,
Hetzyan dalgalar ile 150 metre uzaa gnderilebildiini gstermiti.

ki yl sonra gen Marchese Guglielmo Marconi, Lodge'un-ki ile ayn yapda bir telsiz seti ile
Londra'da boy gsterecekti. Doal olarak yarta ba ekenler arasnda pek esamisi
okunmad. Ancak Bologna'da Tesla'nn 1893 yl derslerinde geni bir ekilde sz ettii ve
birok dile evrilen kitabnda tantt hat balants ve anteni kullanarak batan savma birka
deney gerekletirecekti.

Ocak aynda Tesla, Westinghouse'dan bir telefon ald. irket, Columbian Exposition adyla
da anlan, Chicago Dnya Fu-ar'nn enerji ve aydnlatma ekipmann kurma iini almt.
Tm ebekede Tesla'nn alay konusu edilen ve yerden yere vurulan AC'si kullanlacakt.
 Bu haber hem iyiydi, hem de kt. yiydi nk uluslararas byk bir olay bir vitrin olarak
kullanabileceklerdi; ktyd nk bu dnyada onun iin en nemli ey olan iini brakmas
anlamna geliyordu. Radyo aratrmalar tam da en nemli ve heyecanl safhasndayd.

"Fuar ne zaman alyor?" diye sordu byk bir korkuyla.

"1 Mays'ta. Yapacaklarmz iin hayli kstl bir vaktimiz var."

"Pekala, Bay Westinghouse" diye yantlad mucit.

Sevgili bobinlerine srt evirerek byk ov iin almaya yolland. Bilim camiasn hayrete
drecek ve halk byleyecek fikirler daha yolda zihnine akn etmeye balamt. Bu teklifi
geri evirmesi de pek mmkn deildi zaten.

Birleik Devletler byle bir gsterinin dzenlenmesini hem istiyordu, hem de buna ihtiyac
vard. Bakan Grover Cleveland, Beyaz Saray iin ikinci kez seildikten ksa bir sre sonra
lke batk bankalarn, isizliin ve iflaslarn amuruna saplanmt. 1893 panii yoksul ile
zengine ayn sertlikte indirmiti amarn. nsanlar, pek yaknda ekmek kuyruklarnda
beklemeye balayacaklar endiesinden uzaklatracak bir eyler gerekiyordu.

Columbian Exposition (Kolombiya Sergisi) ayn zamanda Amerika'nn kefediliinin -bir yl

gecikmeli olmakla beraber-400. yl iin bir kutlama ilevi de grecekti. Bakan Cleveland
dier Avrupa soylular ile birlikte spanya ve Portekiz kraliyet ailesini de davet etmiti. Ayn
zamanda Gelecein ehri'ni a boacak, fskiyeleri ve makineleri altracak, bayraklar ve
flamalar gnderlere ekecek ve bylece muhteem gsterinin baladn duyuracak elektrii
serbest brakan altn anahtar evirmeyi de kabul etmiti. Dorusu bu ana alteri indirmek de
cesaret isteyen bir iti. Beyaz Saray elektrie 1891 ylnda kavumutu ama bakann elektrik
dmelerine dokunmasna hi izin verilmemiti. htiyatl davranlarak bu grev odaclara
verilmiti; ne de olsa toplum Edison tarafndan olas byk tehlikelere kar srekli
uyarlmaktayd.

Fuar gn geldiinde, ehir nefes kesici bir grnmdeydi. Bakan Cleveland'n fildii ve
altndan yaplma altere dokunu-uyla Ik Kulesi muhteem bir parltyla ldad. Iklar
uzayp gitmeye devam ettike aadaki insanlardan lklar ykseliyordu. Artk her yerden
gelecein nabz at, alternatif akmn sesi iitiliyordu. Aydnlatma anlamasnda General
Electric'e nal toplatan Westinghouse bu kesin zaferin tadn karyordu.

Mays ile ekim aylar arasnda yirmi be milyon Amerikal, bilim, endstri, sanat ve
mimarinin en son harikalarn grmek iin Chicago'yu ziyaret etti. Bu o zamanki nfusun te
birine eitti.

Ziyaretiler nl Nikola Tesla ynetimindeki sergi salonlarna hcum ediyorlard. Yine

beyaz boyunba ve kostmne brnm, yksek frekans donanm arasnda, birbiri ardna
elektrikli mucizeler yaratan bir sihirbaza benziyordu. Karanlk bir kede floresan tpleri ve
lambalarnn aydnlatt bir masa duruyordu. Uzun tplerden birisinin zerinde Tesla'nn
byk bir maharetle dkme cam kullanarak harf harf iledii "Elektrikiler, Ho geldiniz"
yazs ldyordu. Dier klar Helmholtz, Faraday, Maxwell, Henry, Franklin gibi byk
bilim insanlarn onurlandryordu. Ve tabii bilim dnyasndan insanlarn adlarnn yanna,
Yugoslavya'nn yaayan en byk airinin adn da koymay unutmamt: Zmaj Jovan.

Alternatif akmn nasl ilediini sergileyen gsterilerinin toplad ilgi her gn giderek
artyordu. Kadife kapl bir masann zerinde kk metalik nesneler -bakr toplar, metal
yumurtalar- vard ve bunlar aralarndaki uzaklk sabit kalmak zere yksek hzlarda
dnyorlard.

Bir osilatre balanm ilk senkronize elektrikli saati ve datc dearj bobinini sergiliyordu.
zleyiciler kullanlan teknolojiden pek bir ey anlamyorlard ama dikkat kesiliyorlard. Ve
kendisini alev topuna evirdiinde insanlar korku ve merak iinde haykryorlard.

Tesla'nn arkada olan bir grup kadn New York'tan irketin konuu olarak fuara
getirilmilerdi. Tesla'ya kur yapyorlar, dnme dolaba biniyorlar ve Bayan Potter Palmer'n
(Chicagolu Bayan Astor -Nancy "Langhorne" ASTOR, Vikontes (1879-1964); ngiltere
parlamentosunun ilk kadn yesi. .N.) yeni elektrikli frn, fan ve hatta elektrikli bulak
ykama makinesi ile donatlm -kadnlarn zgrln mjdeleyen- model mutfan
bulunduu Kadnlar Binas'n ziyaret ediyorlard.

Fakat muhtemelen kendilerini, yeeni spanya Kral Alfon-so'yu temsil eden Prenses
Eulalia'nn toplum iinde kstaha (!) sigara itiini grdklerinde daha zgr
hissedeceklerdi.
 Bu arada ilk fermuar ve Edison'un "sesleri kulaklara olduu kadar grntleri de gzlere
kavuturan" Kinetoskop'unu (ilk hareketli film kamerasn) grmlerdi; ayn zamanda
Manhattan'da verilen bir konserin telefondan duyulan clz sesini de dinlemilerdi.

Kalabaln arasna karan gazetecilerden biri Tesla'nn sergisini izlemi ve gazetesine yle
bir yaz gndermiti:

"Bay Tesla'nn, elleri ile 200 bin volttan fazla akmlarda, saniyede milyonlarca kez titreyen
ve insann gzlerini kamatran klara dnen elektrik ald grlyor... Kimsenin
tekrarlamaya gnll olamad bu etkileyici test bittikten sonra Bay Tesla'nn bedeninde ve
giysilerinde ltlar bir sre varln devam ettiriyor. Aslnda, elektrostatik yk tayan
molekllerin harekete geirilmesi ile alevler ortaya kyor ve indksiyon bobininin
ularndan taan ve hi bir eyi yakmayan bu gl, beyaz, uuk alevler gsteriyi cennet
ayrlarnda gerekleen bir mucizeye dntryor."

Mucidin bir gn kendisini tamamyla bu zararsz alevlerle kaplamay planlad yazlyordu.

Bu tip akmlarn kuzey kutbunda plak bir insan stabileceim ve tedavi edici etkilerinin de
uygulama olanaklar iinde yer aldn iddia ediyordu.

Daha sonralar unlar syleyecekti: "(Tbbi diatermi) konusundaki ilk yaynlarm sel gibi
yaylm, eitli lkelerde ok sayda uzman bu konuda deneyler yapmaya balamlard. nl
bir Fransz hekim, Dr. d'Arsonval de ayn keifte bulunduunu syleyecek ve tartmalar
eskisine nazaran daha da fazla alevle-necekti. Yurttalarn onurlandrmaya fazlasyla merakl
olan Franszlar benim nceki yaynlarm hie sayp kendisini Akademi yesi ilan etmilerdi.
Tezlerimi savunmak iin Paris'e gittim ve Dr. d'Arsonval ile grtm. Bana gsterdii
hayranlk elimi kolumu balad iin maksadmdan vazgetim. Davranlar da kesinlikle
ispatlyordu ki aklamalarm ona yol gstermiti ve gsterilerinde de tamamyla benim
aletlerimi kullanmt..."

Tesla, yksek frekansl alternatif akm bombardmannn dokularda yaratt snn,

kirelenme gibi birok rahatszl iyiletirdiini bulan ilk kii olarak (1891 ylnda) tarihe
getiyse de, yntemin ad "D'Arsonval Tedavisi" olarak geecekti tp literatrne.
Radyasyonun tbbi tedavilerde kullanlmas hzla yaygnlat ve -balarda diatermi, imdilerde
ise hipertermia ad ile anlan- bu tedavi X nlarnn, mikro dalgalarn ve radyo dalgalarnn
kullanlmas ile kanserin tedavisinde de uygulanmaya baland. Kemik ve doku tedavilerinde
de bu ynteme bavurulacakt.
 Tesla hayat boyunca -kendi deyimi ile- "souk alev"in hem zihni rahatlatan hem de cildi
tazeleyen teraptik bir deeri olduuna inand. Gerekte dk gl teraptik bir aygtn
salad dearjn ya da koronann adalelerdeki hareketlilii artrd, kan dolamn
hzlandrd ve ayn zamanda dk younlukta solunduunda hafif bir uyarc etki yaratan
ozon gaz salglad gzlemlenebiliyor. Doktor Maurice Stahl "psikosomatik bir etkinin
olduuna ve salt mekanik bir etkinin tesinde bir eylerin ortaya ktna" inandn
sylyor.

Mucit elektrikli anestezinin de mmkn olduunu dnyordu. Dersleri anlamada glk

eken rencileri etkilemesi iin snflarn altndan yksek voltaj kablolarnn geirilmesini de
nerecekti. New York sahnesinde oyuncularn sahneye kmadan nce duygularn
kamlamak iin yksek gerilimli soyunma odalar hazrlayacakt.

Columbian Exposition'da, ayn zamanda zel tasarml yksek frekans bobinleri kullanlarak
demir kalplarn stlmas ve kurun ile kalayn eritilmesi tekniini de aklamt. Bu yllar
sonra ok byk bir ticari nem kazanacakt.

New York'taki laboratuvann gnlszce terk etmiti ama Chicago'daki fuar da onun iin ok
keyifli bir deneyim olmutu. Ayn durum George Westinghouse iin de geerliydi. Wes-
tinghouse, Makine Salonu'nda AC sistemi ile alan eitli ticari motorlarn ve aydnlatma-
enerji retimi amal zel ift fazl jeneratrlerin sergilenmesi ile meguld. Sistemin
uygulanabilirlik sahasnn geniliini aklayabilmek iin dnel bir kon-vertrn okfazl bir
AC'yi bir lokomotif motorunu altrabilecek ekilde nasl DC'ye dntrldn
gsteriyordu.

Belki de Tesla hayatnn en byk gnn mekanik ve elektrikli osilatrlerini 25 Austos'ta

Elektrik Kongresi'nde sergilediinde yaamt. Tannm bir editr ve elektrik mhendisi
olan Thomas Commerfold Martin artk bilim insanlarnn alternatif akm zerine yrtecekleri
aratrmalarn eksiksiz bir donanmla srdrebileceklerini yazmt. Ayn zamanda, byle bir
ekipmann "armonik ve senkronize telgraf sahasnda ve "alan geni alandaki olanaklarda"
kullanlabileceini de szlerine eklemiti.

nl Alman fiziki, Hermann Helmholtz, Elektrik Kongre-si'ne Alman mparatorluu'nun

resmi delegesi olarak katlm ve kongrenin bakanlna seilmiti. Tesla'nn yurtta Micha-
el Pupin de kongreye katlanlar arasndayd ve sonradan unlar yazacakt: "...ve bu konuda
tartan insanlar elektrik biliminin emekleme evresini atn ve elektrikli aletlerin bilim d
yntemlere uygun olmadn gsterdiler." Bu szleri ile Edison'un, alternatif akmn gvenle
kullanlamayaca grn reddetmi oluyordu.

Tesla New York'a kazand zaferlerle bahtiyar dnd. Kazand byk hret sayesinde
eskiden muhatap olduu genel sulamalarn nn daha rahat bir ekilde alabilecekti. Ticari
taleplerden kurtulmay istiyordu ama radyo ve dier konularda yrtt almalar finanse
edebilmek iin bunlara boyun emek zorunda kalacakt.

8. YKSEK SOSYETE

Wall Street'e, aralarnda Morgan, J.D. Rockefeller, Vander-biltler, E. H. Harriman, Jay

Gould, Thomas Fortune Ryan gibi efsanevi ve dier daha geici ama ayn derecede renkli
isimlerin bulunduu macerac tipler hakimdi. Bazlar bir gn iinde serpiliyorlar, neden sonra
ba aa oluyor, unutulup gidiyorlard. ou, yasall olduka pheli yollardan ticaret
yapan bu kiilerin ba derde girdiinde sulu iadesi anlamas bulunmayan baka eyaletlere
kamas gerekirdi. Kmr, demiryollar, elik, ttn ve yeni bir saha olan elektrik zerine
ticaret yapanlar yksek fiyattan senetler pazarlyor, sivriliyor, ke oluyorlard.

Twain'e gre, sanayi devriminin hakimleri olan soyguncu baronlarn vaazlar yleydi: "Para
kazan. En ksa yoldan kazan. Kazanabildiin kadar kazan. Eer becerebiliyorsan
namussuzlukla kazan; eer mecbursan namusunla kazan."

Borsann kapanyla birlikte btn para tacirleri soluu Walfdorf-Astoria otelinde alrd.
"Walfdorf Cemiyeti"ne kabul edilmek iin "baarl" olmak gerekirdi. Tesla da para
babalarna yakn olmak iin akam yemeklerini dzenli bir ekilde burada yemeye balamt.
Elbette onlar kadar zengin deildi ama yakkll, parlak gelecei ve zekas ile byk bir
hazineye sahipmi gibi yaamak onun da hakkyd.

Tesla da artk McAllister'n, varlk ve toplumsal mevki sralamasn belirleyen New York
"400" listesinin bir yesiydi. Ef-saneletirildii ekliyle o "souk bakl, zor glmseyen dev
adamlar"la kendi oyun sahalarnda karlayordu. Bilgisi takdir gryordu, o da bunun tadn
karmasn biliyordu. Acaba o da Edison gibi kendisinin "Morgan'latrlmasna" izin verecek
miydi? "Astor", "Insull", "Mellon" ya da "Ryan'latrlacak" myd? catlarn kim finanse
ederse etsin iine burunlarn sokmalarndan, kendisini kesin tahakkm altnda
bulundurmalarndan yakay syramayacakt. Sistem byle iliyordu, bu da mucidin demesi
gereken bedeldi.

Baz aydn insanlar Tesla'nn tarihteki en byk mucit olduundan, Edison'dan dahi byk
olduundan dem vurmaya balamlard. Dorusu bunun en byk kantlarnda biri de New
York'ta ona kar alnan cephenin genilemeye balamasyd. Bu cephede sadece Edison ve
evresi yoktu, basnn ilgisini onun kadar ekemeyenler ve laboratuvarndaki heyecanl
gsterilere davet edilmeyenler de saflara katlmaya balamlard.

Tesla hayat boyunca birok gazeteci, editr, yaync ve edebiyat arkada edinecekti.
Seminerleri ona dnya apnda bir n kazandrm ve daha o zamandan pek ok bilim
kurumunun arivinde kendisine yer bulmutu ama buna karn hibir zaman akademik bir
yayn ekibine dahil olmamt. Dorusu, Amerika'ya ilk ayak bastnda zaten byle bir yayn
da yoktu. Byk lnn, yani hkmet, sanayi ve niversitelerin kesitii nokta henz bir
bilim insanna n kazandracak denli nemli deildi. Ama iin rengi deimeye balamt.

Yalnz alanlarn devri gemeye balamt ama o yine de yalnz olmay tercih ediyordu.
"Bamszlar"n son temsilcilerinden Edison, modern bilime rnek olan byk endstriyel
aratrma laboratuvarlar ile bir gei tipi tekil ediyordu.

Tesla'nn hayat boyunca birlikte almaktan holanmamasnn iki nedeni vard: Birincisi
dier mhendislerin ounun sabrsz davranmas onu ileden karyordu, ikincisi de her
trl kontrol mekanizmasndan nefret ediyordu. Eer ibirlii yapabilecei bir kii varsa o da
ancak ynetim kurulu bakan olabilirdi.

Waldorf'taki kodamanlar ne politikayla ne de sanatla ilgililerdi. Onlar iin nemli olan

faizler, vergilerin durumu, ekonomik krizler ya da ii ayaklanmalaryd. Dier yandan,
gazeteciler ve entelektel hanmlar Tesla'nn zevklerine daha ok uyuyorlard. evresindeki
bu yeni dostlar Tesla ile zaman geirmekten honutlard. Onun karizmatik ve gl yapsnn
ekim alanna girip farkl bir evrende seyahat ediyormu hissine kaplyorlard.

Bir gz akam gsterili faytonu Tesla'y Robert Underwo-od Johnson'larn 327 Lexington
Bulvan'ndak mehur evlerine brakt. Faytonlar ve dier gsterili arabalar birbiri ardna eve
misafir tarken ark lambalar dondurucu havay aydnlatyordu. Kapnn her alnda
Mozart'n piyano konertosundan birka ezgi yaylyordu sokaa. Johnsonlar o kadar varlkl
bir aile deildi ama ehrin tm milyonerlerini, milyarderlerini, fakir sanatlarn ve
entelektellerini ak gnlllkle bir araya toplamlard. Ne Robert, ne de Kathrine
bilimden anlyordu ama her ikisi de Tesla'nn byl gsterilerine baylyordu.

Olduka etkileyici bir ifttiler. Robert dilbilimine ilgili, iire dkn ve hazr cevapt.
Kathrine de minyon, tatl bir kadnd ve annelik-ev hanml rol ile tatmin olamayacak
kadar zeki bir kadnd.

Sanat dostlar edinmilerdi ve sanata da can gnlden bir ilgi duyuyorlard. Johnson
Century dergisinde yardmc editrlk yapyordu ve ksa sre iinde ba editrle de terfi
edecekti. Evleri, eski dnya ehirlerinin kltr ritellerini zleyen medeni Tesla iin doal bir
cennetti. Yugoslavya'nn yoksul dnyasndan Amerika'nn acmasz dnyasna den Tesla ve
Mic-hael Pupin iin bu ev snlacak bir liman olmutu. Johnson-lar'n evinde Tesla,
Amerikan toplumunun kaymak tabakasnn yan sra Avrupa'nn ressamlar, yazarlar ve
politik ahsiyetleri ile de grme ansn yakalyordu.

1893 ylnda, Thomas Commerfold Martin tarafndan John-sonlar'a davet edilmi ve hemen
kan kaynayvermiti. Ksa zamanda bu l arasnda yakn dostluk balar kurulacakt.
Robert ve Katharine sayesinde Tesla resmi tavrlardan syrlabil-meyi, n isimlerle hitap
edebilmeyi, hatta ve hatta o zamanlarn dedikodularndan zevk alabilmeyi renecekti.
Tesla'nn almalarn finanse edecek bir milyoner bulma abalar lnn favori
akalarndan biri haline gelecekti.

Beraber olmadklar zaman birbirlerine -bazen gnde iki kere- notlar yolluyorlard
ulaklarla. Yllar sren bu yazmalarn sonunda Tesla ile Robert'in birbirlerine gnderdii
binlerce mektupluk bir ariv oluacakt. Katharine'den -ona kar hissettii en derin
duygularn aka yazd mektuplarda bile hi amadan vurgulad gibi- "Mr. Tesla"ya
giden mektuplarn says da bundan aa kalmyordu. Ksa bir sre iinde Tesla
muhataplarna takma isimler verecek kadar yaknlamt. John-son'a, hayran olduu efsanevi
bir Srp kahramann, "Luka Fili-pov"un ad ile hitap ediyordu. Mrs. Johnson da "Madame
Fili-pov" olmutu. Buna mukabil, Johnson da Srpa almaya balamt.

Johnsonlar'dan Tesla'ya gelen davetler, mucidin o dnemlerde deli dolu bir hayat yaad
izlenimini uyandryor. "Hemen Van Allenler'den kp Leggetler'e atla gel, gelebiliyor-san..."
"Gel de Kipling'le tan", "abuk gel Paderewski'yi gr", "Baron Kaneko ile tanmak
istiyorsan hemen kp gelmelisin..." Tesla Filipovlar'a verdii cevaplarda arada srada I.
Nikola, G.I. (byk mucit) gibi imzalar kullanyordu. Bu tip akalar yapabilecei pek fazla
arkada yoktu.
 Johnsonlar sayesinde Tesla da zengin avarelerin zaman geirmek iin kabaca
deerlendirdikleri ayrcalklardan nasibini alma ansn yakalamt. Robert ona Karun gibi
zengin Delmo-nicolar'n dzenledikleri ziyafetlerden sz etmiti. Bu ziyafetlere, kadn
misafirleri sevindirmek iin peetelerin iine gizlenen mcevherlerin cinsine gre, altn,
gm ya da elmas yemekler ad veriliyordu. Bazen sadece heyecan yaamak iin yz dolarlk
banknotlara sarlan sigaralar elden ele dolatrlyor, tttrlyordu.

Bunlara katlmamsa da byk mucit sosyete sayfalarnda "Yoksulluk Toplantlar" denilen

tuhaf akam partileri hakknda birka satr okumutu. Bu toplantlar zenginlerden birinin
konanda dzenleniyordu. Konuklarn partiye kirli paavralar iinde gelmeleri gerekiyordu.
Pis bir yerde oturuyorlar, niformalar giyinmi uaklarn getirdii konserve kutular iindeki
biralardan iiyor, tahta kaplarda yemek yiyorlard. Duyarllk, Cilal Ta Devri insanlarnn
sahip olduu meziyetlerden deildi.

Ama tercihler bir yana, zenginlik yine de insana olduka ekici geliyordu. "Cebimde bir sent
olabilmesi iin nce pencereden dar avu dolusu para atabilecek kadar zengin olmam
gerekiyor" diyordu Tesla.

O sralarda tabelasnda "yangna kesinlikle dayankl aile oteli" yazan Gerlach'da kalyordu.
Bu gz alc olmaktan hayli uzak yere fitil oluyor, Fifth Avenue'daki altn kaplamal Wal-
dorf'da kalaca gnlerin hayalini kuruyordu.

Johnson'un malikanesinde Robert'in ve kendisinin alarnn en byk airi olarak grdkleri

Rudyard Kipling'in yan sra, yazar John Muir ve Helen Hunt Jackson, besteci Ignace
Paderewski ve Anton Dvorak, prima donna Nellie Melba ve aralarnda Senatr George
Hearst'n da bulunduu bir dizi siyasi ve toplumsal kiilikle tanma ansn yakalamt. Bu
tannm simalarn yan sra ABD Donanma Akademisi'nden henz mezun olmu yakkl bir
gen olan Richmond Pearson Hobson ile de tanmt.

Tesla oktan otuz yedi yana girmi kozmopolit bir adamd ve yeni tant kiiler onu o
kadar da etkilemiyordu. Ama bu, olans tavrlar ve kara by ile olduka zt kaan gen
subaydan ok etkilenmiti. Zekasn kltrnn gc ile birletiren yaz bir eylem adam
olarak Tesla'nn hayallerindeki Srp kahraman ile Hobson pek rtyordu dorusu.
 Hakknda dolaan sylentiler arasnda Tesla'nn bir homoseksel olduu fslts da
yaylmaya balamt. Baka bir zamanda ya da lkede bunun kariyerine pek etkisi olmazd
ama Viktorya dneminin Amerika'snda bunun ortaya kmas onu alaa edebilecek bir
felaket haline dnebilirdi. Dedikodulara metelik vermemesine karn neden evlenmedii
sorulduu zaman youn alma temposunu mazeret olarak gstermek zorunda hissediyordu
kendisini. Gel gr ki, bu o dnemin toplumu iin kabul edilemeyecek bir lakrdyd ve
evlenmesi gerektii yollu basklar iyiden iyiye artyordu.

Bununla birlikte Tesla'nn fobileri yakn ilikiler kurabilmekten uzak bir insan olmasna
neden oluyordu. Yine de bir ara, baka bir otelde srekli ikamet etmesine karn Hotel Margu-
ery'nin lks odalarndan birini tutmu ve bir keresinde de Ken-neth Sweezey'e bu oday "zel
arkadalarn" arlamak amacyla kullandn anlatmt. Her eye karn bu deiik
yorumlara ak bir ifadeydi.

Johnsonlar onu birok kadnla tantryordu. Bunlarn kimi gzel, kimi varlkl, kimi de
yetenekli hanmlard. Bazlar bu zellii de tayordu. Bu hanmlarn birou da ona
tutuluyordu.

Ama o btn teklifleri nazike geri eviriyordu. Tabii bu arada gururunun bir hayli
okandn da gz ard etmemek gerekir.

Johnsonlar'a geldiinde kapdan dar szlen Mozart tnlarnn uzun bir sredir akam
yemeklerinin favori partneri Mar-guerite Merington'n ald piyanodan yayldn fark etti.
Ona duyduu hayranlk ve dknlk dier tm kadnlara kar hissettiklerinin nne
gemiti.

Johnson hemen yanna gelip, kendisini Fransz tarz pahal bir tuvalet giymi, uzun boylu,
ciddi grnl, tak olarak boynuna iek ilitirilmi gen bir hanmla tantrmaya gtrd.
Kz dnp Tesla'y ela gzleriyle szd. Tesla onu daha nce grmediinden emindi ama bu
gzleri tanyordu. Bir aktris olabilir miydi? Kim bilir?

"Miss Anne Morgan" diye takdim etti Johnson. "Mr. Tesla." Ve onlar ba baa brakt.

Mucidi bayla selamlad ve dikkatini tekrar mzie yneltti. Tabii ya. Gzleri ve gz pek
zekas babasnnkilerle aynyd. Onu neredeyse siyah bir puro ierken hayal edebiliyordu.
Johnson kzcazn ona abay yakm olduunu sylemiti. Eer bu doruysa, kz ak
etmemek iin olduka kararl davranyordu. Kz okullarnda olgunlaan duruu Tesla'y
etkilemiti. ok zengin ve buna ramen tatlyd da.

Ama ne yazk ki inci kpeler takyordu; Tesla neredeyse dilerini gcrdatmaya balayacakt.
Onunla konumak iin can atyordu ama inciler bunu olanaksz klyordu. Belki Robert ona
gelecekte bir ipucu verme nezaketinde bulunurdu. Elisabeth Malbury'ye sorarsanz Anne o
kadar el bebek, gl bebek bytlmt ki hep bir ocuk olarak kalmt. Ama Tesla'nn da bu
konuda syleyecek bir eyleri vard. Ona gre gen kz pek yaknda kozasn yrtacak gibi
duruyordu. Dnmn izlemek gerekten de ilgin bir ey olurdu.

Anlad kadaryla, J. Pierpont Morgan'n kz ile evlenmek iin hemen bir atlmda
bulunmazsa Johnsonlar kendisine rahat yz gstermeyeceklerdi. Paraya ihtiyac olan bir
mucit olarak durumun hassasiyetinin farkndayd. Kendisine srlsklam ak olan bu gen
kadna cesaret verecek bir harekette bulunmamalyd, bununla birlikte duygularn
incitmemek iin son derece diplomatik davranmas gerektiinin de farkndayd.

Mzik biter bitmez hemen dikkatleri zerine toplad. Son zamanlarda partilerde evresi
kuatlveriyordu. Tann vergisi bir hitabet yeteneine sahip bu dahi ile konumak insanlar iin
olduka cazip bir olayd. Zengin insanlarn bilimsel eletiriler getirmek gibi bir niyetleri
yoktu, Tesla da buna karlk onlarn skntlarn datyor ve bu arada fantezilerinin
uumasnn tadn karyordu.

O akam evresindekilerden izin istedi ve ak kalpliliine hayran olduu Marguerite'in

yanna gitti. Performans nedeniyle onu tebrik ettikten sonra patavatszca, "Syler misiniz
bayan, neden siz de dier hanmlar gibi elmaslar ya da baka mcevherler takmyorsunuz?"
diye sordu.

"Bunun pek de bir tercih meselesi olduunu syleyemeyeceim" diye karlk verdi
Margueritte, "ama dorusu elmas alacak kadar param olsayd da onu baka eyler iin
harcamay tercih ederdim yine de."

lgiyle, "Peki paranz olsa nasl harcardnz?" diye sordu Tesla.

 "Krlarda bir ev almay isterdim, geri banliylerden ie gidip gelmek pek de iime gelmezdi
ama..."

Tesla samimiyetle glmsyordu. Mcevher istemeyen bu yetenekli ve byleyici kadna

baylyordu. Kendisi de hibir zaman tek bir kravat inesi ya da kstekli saat takm deildi.

"Ah, Bayan Merrington, milyonlarm almaya baladm zaman bu sorunu kknden

halledeceim. Burada New York'ta byk bir arsa alacam, orada sizin iin bir villa ina
ettireceim ve evresine aalar diktireceim. Bu sayede hem bir kr evinde oturuyor
olacaksnz, hem de ehri terk etmek zorunda kalmayacaksnz."

Margueritte glyor ve iten ie bunun bir teklif olup olmadn dnyordu. Ama Tesla
bunlar sadece laklak etmek iin de sylemi olabilirdi.

Mucidin yakn arkadalarndan birinin sylediklerine baklrsa, Margueritte sonradan

Tesla'ya dokunabilmi olan tek kadn olduunu iddia edecekti. Arkada buna pek de can
gnlden inanamamt. Tesla'nn Marguerite ya da herhangi bir kadnla yakn bir ilikiye
girdiini gsteren hibir kayda rastlanmamtr. Ayn srda Anne Morgan'n da kendisini
Tesla'nn "kollarna attn" sylyordu. Ama ikisinin arasnda da arkadalktan te bir iliki
olduunu gsteren herhangi bir kant bulunamamtr. Her ikisi de paralel yaam tarzlar
semilerdi. Anne kendi payna hayat dolu ve nemli bir kadn olmutu. Ad birka nl
erkekle beraber anldysa da, asla evlenmedi.

Toplumsal borlarn demek iin Tesla da New York "400"ne ve dier daha nemsiz
lmllere ziyafetler veriyordu. Hazrlanmas ile bizzat ilgilendii masalarda sadece ku st
eksik oluyordu. Hibir harcamadan kanlmyordu ve avamdan tek bir kii dahi davet
edilmiyordu.

Byle gnlerin sonunda misafirlere tatl olarak laboratuva-rnda dzenledii zel

cambazlklarn sunuyordu. Ertesi gn de gazetelerde en yeni kerametleri ile boy gsteriyordu.
Bu gsterilere davet edilmeyen meslektalarn sinir etmek iin bundan iyi bir oyun da
dnlemezdi hani.

Yine de hala kadnlara kar ilgisizlii azdan aza yaylmaya devam ediyordu. Bir gn
Fransz bir meslekta ile Paris'teki Cafe de la Paix'de otururken efsanevi Sarah Bernhart'n da
yesi olduu bir tiyatro topluluu yaknlarnda belirmiti. Aktris cilveli bir ekilde mendilini
drvermiti. Ani bir hareketle ne atlacak, yerdeki mendili sahibesine iade ettikten sonra
Fransz bilim insannn hayret dolu baklar arasnda elektrik zerine giritikleri tartmaya
kaldklar yerden devam edecekti.

ngiltere'de yaymlanmakta olan bir bilim dergisi Electrical Review'de dahi kendisini
paylayan uzun bir yaz yaynlanacakt: "Mr. Tesla, Vens'n olu ehvet tanrs Cupid'in
oklarndan kendisini kurtarabilir ama bizim kukularmz devam edecektir. Biz kendisine
hayranz ve bir gn onun da doru yolu bulacandan eminiz. Kadnlara duyduumuz gven
bir gn onun da karsna talihini dndrecek bir hanmefendinin kacana inanmamz
salyor; onun her adan hassas duygularna olduu kadar dehasna da uygun bu
hanmefendinin karsnda bir gece vakti saat ikide nerede olduunu aklamaya alrken
dnebiliriz Tesla'y... Bu sra diiliin nedeni her ne olursa olsun, bu durumun ortadan
kalkacan ve genel olarak bilimin, zelde de Mr. Tesla'nn, byle bir evliliin sonucunda
daha da zenginleeceini umuyoruz."

Abesle itigal eden bu yazy kaleme alan igzar elbette ki kehanetinin gerekletiini hibir
zaman gremeyecekti. Ama Tesla'nn bilim ve teknoloji hayatnn zenginlemesi dilei
sonuta onu hayal krklna da uratmayacakt nk Tesla zaten batan aa sra d olan
kariyerinin en sra d dnemlerinden birisine girmek zereydi.

Tesla'nn talihini aacak bu olayn ilk belirtisi George Wes-tinghouse ile bir telefon
grmesi yapacak olmasyd. artc olduu kadar harika haberleri vard Westinghouse'un.
Tesla bavullarn apar topar hazrlayp Niagara alayan'na giden ilk trene atlayacakt.

9. ALT YOL, ST YOL

Ksa bir dneme neredeyse 'bu kadar da fazla' dedirtecek kadar ok baar smt. Yllardan
beri Edison ve Lort Kel-vin'in alternatif akmn tehlikeleri hakkndaki korkun iddialar ile
sarslan Niagara Komisyonu en sonunda, Ekim 1893'de Ni-agara'ya ilk iki jeneratr kurma
erefinin -kendisinin de tahmin ettii gibi- Westinghouse firmasna verildiini duyurmutu.

Amerikan endstrisini ok uzun bir sredir ikiye blen iddetli akmlar sava en sonunda
Tesla'nn AC sisteminin ve Westinghouse'un azminin zaferi ile sonulanmt. Bu sonuca
varlmasnda hi phesiz ki Chicago Fuar'ndaki esiz grsel lenlerinin katks bykt.
 Gazeteler ve mhendislik dergileri Tesla'y selamlyorlard. New York Times onun Niagara
elalesi giriimini olanakl klmak gibi "asla unutulmayacak" bir erefe ulatn yazyordu.
Bu baar dnya basnnda da geni yer kaplyordu. Montenegro Prensi onu 'Kartal Nian' ile
onurlandryordu. AIEE ise onu Elliott-Cresson madalyasna layk grmt. Ve yce
gnlll tutan Lort Kelvin onun "elektrik bilimine herkesten daha ok katkda
bulunduunu" sylyordu.

Pek yaknda alternatif akm New York'ta da tramvaylarn altrlmasnda, buharl trenlerin
elektrikle alr hale getirilmesinde, hatta Edison'un alt istasyonlarnda kullanlmaya
balanacakt.

Buna karn Tesla ve Westinghouse maluplarn saldrlarna maruz kalmaya devam

ediyorlard. irket alan yirmi dava ile uramak zorunda kalmt -ki bunlarn arasnda
yksek mahkemenin daha nce karara balad bir dava da vard. Hepsinden de
Westinghouse kesin bir zaferle ayrlacakt. Onlar da General Electric ve dierleri hakknda
zabt tutturmu ve bunda da baarl olmulard. Ama bunca dava kamuoyunun akln
kartrmaya ve geride mutsuz insanlar brakmaya balyordu. Bir zamanlar Tesla'y vmekle
bitiremeyenler imdi onu yerden yere vuruyorlard.

Sonradan AIEE'nin genel bakan olan ve o dnemi yakndan takip eden B. A. Bahrend
sahneyi yle tanmlyordu: "Bilgisiz insanlar daima bir utan bir dier uca srklenir
dururlar. Tesla'y, ar vg ile halk kahraman ve kurban yaratacak ekilde kutsayan bu
adamlar, imdi de onu en acmaszca alaya alanlar arasna katldlar."

Bahrend bunda melankolik bir derinlik buluyordu:

"Nikola Tesla'nn mhendislik meslei ile itigal edenlerden ve halktan grd bu

nankrlk ve adaletsizlikten sonra iinde bulunabilecei durumu tasavvur dahi edemiyorum."

Srtndan baklanmaktan ve bo atmalardan usanan Tesla, New York'a dnecekti. Artk her
zamankinden de fazla kararlyd, zamann iyi deerlendirecek ve kendini tmyle beklemekte
olan yarm dzine kadar aratrmaya verecekti.
 Yksek voltaj ekipmanlar ile snrsz olanaklar sunan etkiler elde edebilmeyi baarmt.
Yapay imei yaratarak yalnzca hava durumunu kontrol edebilmekle kalmayacak, telsiz
enerji naklini de olanakl klacakt. Ve bu da dnya apnda bir yayn a kurma almas ile
akan bir sonu olacakt.

Konik bir bobin sayesinde bir milyon volta yakn bir gerilim elde etmeyi baardnda
sevindirici sonular birbiri ardna gelmeye balamt. Yksek voltaj elde edebilmek iin her
seferinde daha byk bir ekipman kurmak zorunda olmadn, iyi bir tasarmla nispeten
kk ve youn bir transformatrle de ayn sonucu elde edebileceini hissediyordu iten ie.
Bu onda bir saplant halini almt ama tek problem de bu deildi.

Olaand bir deney bilimin en temel yasalarn hie saydnda Tesla keyifli bir ekilde
deneyi sonuna kadar gtryordu. Bazen de olduka sra d sonular douyordu bundan.

Akmn vakumdan iletilmesini salayan radyo tpnn ilk elektronik aygt olduu
sylenebilir. Bunun ilk rnei Edison tarafndan 1883 ylnda icat edilen vakum lambadr.
Edison Efekti ad ile anlan bu icad Edison, Sir William Preece, J. A. Fleming, Tesla, Elihu
Thomson ve J. J. Thomson gibi bilim insanlarna devretmitir. J. J. Thomson bu fenomenin
negatif elektriin, ya da elektronlarn scak elementten souk elektroda gemesi sureti ile
oluan emisyon ile ortaya ktn dnmt.

Yaynlanan radyo sinyallerini alglamaya ok elverili olduunu dnen Tesla, vakum

tplerini gelitirmeye 1890'larn ilk yllarnda balamt. Daha sonra yannda tam zamanl
olarak bir cam fleyicisi altrmaya balayacak ve radyo aratrmalarnda ve k retiminde
kullanaca binlerce versiyon gelitirecekti.

Edison'un ve Preece'in almalarn takip eden Fleeming, kulland hassasiyeti artrlm

kristal dedektrler ile Edison Efekti'ni radyo sinyallerini alglamaya baarl bir ekilde
uygulayabilmiti. 1907 ylnda da Lee De Forest Fleeming'in diyodu-na bir elektrik ebekesi,
ya da kontrol elementi ekleyerek -kendi deyimi ile- Audion'u icat edecek ve bylece modern
elektronik bilimi yol almaya balayacakt.

Tesla da tm bunlardan uzun bir sre nce elektrik yknn gazlar iinde istenilen frekansta
iletilebildiini kefetmiti.
 "Frekans yeteri kadar artrlabildii takdirde deiik bir datm sistemi ortaya kacaktr ki
bu gaz irketlerini yakndan ilgilendiren bir konudur. Metal borunun yaltc, iine
doldurulmu gazn da iletken ilevi grd bu sistem fosforlu ampulleri, belki de henz icat
edilmemi aygtlar besleyebilir.

Aslnda Tesla'nn tanmn yapt, mikrodalga transmisyonunun bir ncs idi.

Tesla, keiflerinin izdii yolda en grkemli kavramlarndan birini ortaya atacakt; "dnyevi
gece " yani tm dnyay ve onu sarmalayan atmosferi tek bir klandrma gibi
aydnlatmann bir yolu. Teorisine gre, deniz seviyesinin ok stlerinde bulunan gazlar,
havas ksmen tahliye edilmi tpler ierisindeki gazlarla benzer zellikler sergiliyordu. Bu
sayede de mkemmel bir yksek-frekans akm iletkeni ilevi grebilirlerdi. Bu fikir yllar
boyu kafasnn iinde dnp dolaacakt. Bunun, dar deniz geitlerinin ve hava alanlarnn
geceleri daha gvenli olmasnn salanmasnda kullanlabileceini dnyordu. Ya da sokak
lambalarna gerek, kalmadan ehirler aydnlatlabilirdi. Tek yaplmas gereken doru bir
ekilde atmosferin yksek tabakalarna, on bin kilometre, belki de daha az bir ykseklie
yksek-fre-kansl akm aktarlmas idi. Bu ykseklie akm nasl verebilecei sorulduunda
bunun aslnda pratik adan zor olan bir ilem olmadn sylyordu. Asla pratikte test
etmeden yntemlerini ifa etmezdi ve bu projesi de finansman yokluu nedeni ile rafa
kaldrlacakt.

Gazeteciler de onu sorgulamaktan ve speklasyonlar yaratmaktan geri kalmyorlard. Bazlar

molekler bombardman tplerini uzaya ultraviyole n demetleri gndermek iin
kullanacan, havay uzak mesafelerde iyonize edeceini ve onu her trl yksek voltaj
iletebilecek bir hale getirmeyi planladn ne sryorlard. Bu sayede istedii ykseklie
kadar uzanan bir yksek frekansl akm gnderebilecei iletken bir yol elde edebileceini
savunuyorlard. Sonradan byk (ve kt talihli) dnya-yayn kulesi Long Island'da ina
edildiinde, st platformunun bir dizi ultraviyole lamba alabilecek ekilde tasarland
grlecekti. Ama bunun amac hibir zaman renilemeyecekti.

Tesla daha sonra hem dnyay, hem de atmosferin st tabakalarn elektrik iletkeni, aradaki
hava tabakasn da yaltkan olarak kullanmay tasarlad projesinden sz etmeye
balayacakt. Bu kombinasyon devasa bir kondansatr meydana getirecekti, yani elektrii
depolayan ve boaltan bir ara elde edilmi olacakt. Dnya yzeyi elektriklendii zaman
yksek hava tabakas da indksiyon yolu ile arj olacakt. Yerkre dolan ve boalan bir
Leyden Jar'a dnecekti. Hem yerkrede, hem de yksek hava tabakasnda akm dolamas
atmosferi aydnlatacakt. Ama Tesla akmlarn yksek hava tabakasna nasl gndermeyi
tasarlyordu, bunu bilemiyoruz.
 1892'de Londra'da verdii seminerlerde sevecenlikle, henz yeni icat etmi olduu ok
duyarl ve tipik bir vakum tp aklamaktayd. Yksek frekansl akmn etkisi ile bu tpten
elektrostatik ve manyetik etkilere garip bir ekilde hassasiyet gsteren bir n yaylacakt. Bu
tp ile ilgin deneyler yapma frsatn yakalamt.

Ampul dorudan tek bir tele bal bulunduunda ve evresinde kendisine yakn hibir nesne
bulunmadnda, Tesla ampule yaklaarak nn ampuln zt yanna gitmesini
salayabiliyordu. Ampuln evresinde dolamaya baladnda da nn hep zt yne doru
katn gryordu. Bazen de n ampuln evresinde lgnca dnmeye balyordu. Kk
bir mknats sayesinde, mknatsn konumu ile dnn hzn azaltp oaltabiliyordu. Ama
mknatsa en duyarl olduu noktada elektrostatie daha az duyarllk gsteriyordu. Inda
grlebilir bir tepki yaratmadan elinin tek bir kasn dahi oynatamadn fark etmiti.

Tesla bunun, nn her yne eit ekilde yaylmasn engelleyen camdaki bir erilikten
meydana geldiine inanyordu. Heyecanla bu aracn g sahalarnn doasn aratrmada ok
byk faydalar salayabileceine inanyordu.

"Eer uzayda llebilir bir hareket meydana geliyorsa, bu ara sayesinde tespit edilebilir.
Bu, atalet ve srtnmeden bamsz bir k demetidir" diye dnyordu.

"Bunun telgrafta da faydal uygulamalar olabileceini zannediyorum. Byle bir ara

sayesinde Atlantik'in tesine istenilen sratte mesaj gnderilebilir nk duyarll o derece
yksek bir seviyede ki, en ufak bir deiiklikten dahi etkilenecektir. Aknty daha youn ve
dar bir hale getirebildiimiz takdirde sapmalar fotorafa dahi kaydedilebilecektir."

Seminere yle bir yorumla nokta koyacakt; "Bunun mucizevi yan udur ki, mevcut bilgi ve
deneyim erevesinde dnyann elektrostatik ve manyetik durumunu etkileyebilecek ve hibir
ey deilse bile, zekay tespit edebilecek bir deneme daha nce hi yaplmamt..."

Buna karlk kk tp, uzak mesafelerde meydana gelen elektriksel deiiklikleri, ya da

radyo sinyallerini tespit edebilecek bir yapda deildi. Bu bir merak konusu olarak kalacakt.
Tesla bunu bir dedektr olarak kullanmay denediinde, labora-tuvar almas dnda
kullanl olmadn grecekti.
 Ama bugn pek az ey bilinen biyolojik olaylarla bilimin ilgilenmeye balamas ile birlikte
Tesla'nn ilgin vakumu yeni bir ilgi oda haline gelebilir. rnein, bedendeki otonomik
fonksiyonlarn kontrolnde bio-geribesleme tekniklerinde uygulanabilecei dnlebilir. Ya
da belki de, gizemli Kirlian etkisinin anlalmasnda kullanlabilir. Tesla bobininin yksek-
fre-kans voltajlaryla egdml kullanlan Kirlian fotorafl teknii ile insan auras
zerindeki bilimsel ilgi de younlamtr. Tesla'nn 1890 ylndaki aratrmas gstermitir ki,
yksek frekansl akmlar, sper iletkenlik fenomenine benzer bir ekilde, iletken maddelerin
zerlerinde ya da yzeye ok yakn blgelerinde hareket etmektedir. Kirlian fotorafl ile
elde edilen halelerin de, yaam formlarn evreleyen bir eit "tayc alan"n modlasyonu
sonucunda ortaya kt ne srlmektedir. (Akupunktur noktalarnn da bu tip enerji alanlar
ile bantl olduu dnlebilir.)

New York'a dndkten sonra Tesla neredeyse bir mnzevi hayat yaamaya balamt.
Ancak en yakn dostlar onu labo-ratuvardan alp karabilecek bir toplumsal ba ilevi
grebiliyordu. Gece yars elenceleri ve ovlar sona ermiti. Robert ve Katharine Johnson
onun iin endielenmeye ve srekli almann ve elenceden bu denli uzak durmann
kntye yol aabilecei konusunda onu uyarmaya balamlard.

Katharine iin de 1893 k, bu ok alt yolda olmadan gemek bilmiyordu. Buz gibi bir
ocak gn, bir jestine cevap olarak Tesla bir demet iek yollamt. Tesla Profesr Crookes
tarafndan kaleme alnm bir makaleyi gnderebilecek kadar kendisine zaman ayrabilmiti.
Yaz Crookes radyometresi zerineydi. Bu, iindeki hava tahliye edilmi, bir ampul iinde
dnen ve s ile alan bir deirmendi ve Tesla'ya gre "dnyann en gzel icad"yd.

Bilim ilgilendii konularn ban ekmese de Katharine bundan ok etkilenmi ve memnun

olmutu. Frtnal bir ubat gecesi Robert'le birlikte minenin karsnda oturuyorlar ve
sklyorlard. O an Katharine eline kalemi kad alarak Tesla'ya bir not yazd ve ula ile
yollad: "Bu frtnal gnlerde neler yapyorsun Allah akna? Biz bu akam, mesela saat 9'da
ya da akam yemei iin saat yedide bir Allah'n kulu gelip, bizi neelendirme ltfunda
bulunur mu acaba diye dnmekteyiz. Atein karsnda oturup duruyoruz, geri ok rahatz
ama iki bizim iin ok kk bir say. Kafa dengi olmas iin saynn mutlaka e kmas
gerekiyor, hele hele 'yurdumda' kar yayorken. O harika makine hazr durumda m ve sen de
yarn o fotoraflarn, flalarn, Juno'nun ve tm o dier tanr ve tanralarn curcunas iin
hazr msn bakalm? Gel de anlat bize biraz. Seni 7'de ya da 9'da bekliyoruz." Ama ne yazk
ki makine hazr durumda deildi ve Johnsonlar, en az Katharine kadar Robert da, hayal
krklna urayacaklard.

Daha sonralar, 1894 baharnda ise, Tesla'nn deneyleri Johnsonlar', Joseph Jefferson'u,
Marion Crawford'u ve Twa-in'i laboratuvarna davet edip, "bedenlerinin iinden yksek-voltaj
kvlcmlar geirecek" ve gazl tp lambalar ile ekilecek ilk fotoraflara poz verdirecek
denli ilerlemiti.

Btn hayatn bilime adam olmasna karn, Johnson'un Century dergisine nl Srp air
Zmaj Jovanovi zerine bir makale yazabilecek vakit de bulabilmiti. Ertesi bahar da, yine
ayn derginin sayfalarnda, kendisinin gzde kahraman Luka Fili-pov hakknda yazd bir
makalesi yaymlanacakt.

Ayn yl daha ileri bir tarihte (30 Eyll 1894), New York 77-mes'dan John Foord'a kendi
elektrik teorisini aklayan ve bununla birlikte elektrik lambalarnda enerjinin yzde
doksannn boa harcand, gelecekte ne telli, ne de telsiz enerji nakline gerek kalaca fikrini
savunan bir makale verdi. "Bu odann ortasnda bir makine yapabilecek kadar" diyordu, "ve
bu makinenin baka bir eyle deil, evremizde hareket halindeki enerji ile altn
grebilecek kadar uzun yaamak istiyorum."

Hayatnn bu en verimli dneminin ayn zamanda en mutlu dnemi olduunu tahmin

edebilmek iin mneccim olmaya gerek yok. Yaklaan felaketin izleri henz hayatn alt st
edemiyordu.

Hala ayn tabelada, ayn duyurunun yazl olduu eski psk Gerlach otelinde kalyordu;
antetli bir kada, alacal bulacal hitap ekliyle Katharine'in yemek davetini en sonunda kabul
ettiini, yle yazmt:

"Delmonicolar'daki yemek dahi benim iin fazla hzl bir hayat tarzn ifade ediyor ve yle
sanyorum ki, basit alkanlklarmdan vazgemek durumunda kalrsam iddetli bir azap
iinde kalacam. Bunun tek kar yolunun davetleri geri evirmek olduunun farkndaydm
ama yle sanyorum ki, -East Hampton'a yapmay planladnz kamp gezisine de
katlamayacam gz nne alrsak- pek yaknda, sizlerin yarenliinden aldm byk zevk
benim iin bir hayal dahi olamayacaktr. te bu nedenledir ki, her trl muhtemel tehlikeye
gs gererek ve bunun bilincinde olarak, bu akamki yemek davetinizi kabul etmek ynnde
kar konulamaz bir arzu duyduumu sizlere bildirmek isterdim. Her trl neenin ve bunlar
takip edebilecek her nevi hznn farknda olarak, her zaman..."

1894 Temmuzunda East Hampton'daki Katharine'den kendisini "umutla bekleyen nazik

arkadalarna bylesi d krklklar yaratc, soukkanl telgraflar" gnderdii iin azarlayan
cilveli bir mesaj alacakt. Ayrca unlar da eklemiti szlerine: "Benim 'yurdumda' hi kimse,
kendilerini kazand onurlar ile mutlu etmesini bekleyen arkadalarna kar bu kadar
acmasz davranmaz. Ama bunca nazik ve mutlu bir kii bir arkada reddedemez, ancak onun
da kendisi kadar bahtiyar olmasn dileyebilir. Bu kii'ye benim 'yurdumda' dost denilir." ma
ettii onurlar Columbia niversitesi'nden ald 'doktor' unvan ve Srp Kral'nn kendisine
bahettii St. Sava Nian idi.

Ksa bir sre sonra Katharine her zamanki taktiini deitirecek ve Tesla'y, beyefendi
arkadalarndan birinin daha davetli olduu bir yemee davet edecekti. Ama Tesla'nn kesin
(ve belki de ihtiyatl) yant deimeyecek, davetlinin herkesin sevecei bir bayan, rnein
Miss Merington, olmas halinde fikrini deitirebileceini bildirecekti.

Bir yaz ve arkadalarn hemen hi grmedii bir k daha gemek zereydi. Youn bir
tempo ile ve kararllkla almaya devam ediyordu, zaman zaman deneyleri hi umulmadk
ynlere sapyordu ama byle zamanlarda da glmseyerek, Lort Ray-leigh'n uzmanlama
hakknda verdii ak tavsiyesini hatrlyordu.

Sonra birdenbire felaket kamsn aklatt. 13 Mart 1895 sabah saat 2:30'da, 33-35 South
Fifth Avenue'daki laboratuvarn-da yangn kmt. inde bulunduu alt katl bina yerle bir
olmutu, hasar llemeyecek denli bykt. Kendisinin ve asistan Kolman Czito'nun byk
emek sarf ederek yaptklar deney aletleri bulunduklar drdnc kattan ikinci kata inmiler,
erimi hurda metal ynna dnmlerdi.

Hibir ey sigortal deildi. Olsa bile kayplar telafi edilemezdi. Bir milyon dolarn bile
deneylerinin sonularn geri getiremeyeceini sylyordu. Omuzlar km, bitap ve zgn
bir halde sabahn ilk klan ile birlikte laboratuvarndan artakalanlarn yanndan ayrlacak ve
nereye gittiini, zamann nasl getiini fark etmeden, dnmeden souk New York
sokaklarn arnlamaya balayacakt. Johnsonlar telala onu sk sk gittii yerlerde aramaya
koyulmulard.

Dnyann drt bir yanndan gazeteler trajediyi duyuruyorlar-d: "Bir yaam boyu sren
almann meyveleri kl oldu." "Dahinin aln teri silindi gitti." Londra'da yaynlanmakta olan
Elect-rical World en byk kaybn mucidin bedensel k olduunu yazyordu. New York
Sun'dan Charles A. Dana ise en byk takdiri dile getiriyordu: "Nikola Tesla'nm
laboratuvarnn iindeki harikalarla birlikte meydana gelen ykm, kiisel bir felaket olmaktan
ok uzaktr. Bu, btn dnyann talihsizliidir. u kadarn sylemekle kesinlikle abartm
olmayacaz: Bu dnya zerinde yaayanlar arasnda bu gen beyefendi kadar insanlk iin
nemli olan kiilerin says bir elin parmaklar, belki de tek bir parma kadar azdr."
 Radyo, telsiz enerji nakli ve gdml tatlar ya da sonradan X nlar olarak anlacak
efektler konusunda ve endstri iin byk nem tayacak sv oksijen konusundaki
almalarnda geldii noktay, ancak yakn asistanlar bilebiliyorlard. Muhtemelen ilk kattaki
benzin nedeniyle kan yangn srasnda btn binann patlamasna yol aan da bu maddeydi.

En sonunda, yangnn ertesi gn Katharine tarafndan kaleme alnan duygusal bir mektup
Tesla'ya kadar ulaabilecekti. Onu her yerde aradklarn ve bu "telafi edilemeyecek kayb"
yaarken ona destek olabilmeyi umduklarn yazyordu.

"Sanki yer yarld da iine girdin... Ltfen seni grmemize izin ver ki bu korkun dnce
zihinlerimizden ilinsin" diye yalvaryordu. "Bugn bu felaketin boyutlarn daha iten idrak
ettim ve gittike artan endiem nedeniyle, sana mektuplarla ile-temeyeceim gzyalarm
dkmekten bitap dtm, sevgili dostum. Neden hemen bize gelmiyorsun -belki sana yardm
edebilirdik, sana destek olamayacak kadar efkatten yoksun olduumuzu dnme..."

Davetlerini yantsz brakan bu garip adamn hayatn ve mutluluunu bu kadar ok

etkilemesi onun iin sorun deildi.

10. YANLI BR KARAR

Tesla nne ramen iflasn eiine gelmiti. Sahip olduu tm birikimini yanan
laboratuvardaki aratrma gerelerine yatrmt. Amerika'daki alternatif akm patentlerinden
hi telif hakk alamyordu. Westinghouse'dan ald maa da kesilmiti. Tek gelir kayna ok
fazl motor ve dinamolar iin Almanya'dan gelen telif hakk cretiydi, bu da laboratuvarn
yeniden kurmasna yetmiyordu.

ine dt duruma ramen ylmayacakt. Aratrmalarnn detaylar zihninde kaytl

olduuna gre bu felaket her eyin sonu deil, ancak bir gerileme olabilirdi.

Yardmna Uluslararas Niagara Komisyonu finansr Ed-ward Dean Adams yetiti. Adams
mucidi daha nceden tanyor ve dehasna hayranlk duyuyordu. Adams Tesla'ya,
aratrmalarna devam edebilmesi iin 500 bin dolar sermayeli bir irket kurmay ve 100 bin
dolarlk hisse hibe etmeyi teklif etti. Balang iin mucit 40 bin dolar alacakt.

Tesla labotuvar iin uygun yeri bulmakta gecikmedi. East Houston Soka 46 numarada
bulduu yere hemen telefon balattrd ve kaybettii makineleri salamak iin Westinghouse
ile grmeye balad.

Westinghouse'un Pittsburg merkezinin yneticisi Albert Schmid'e unlar yazmt: "Eer

olanaklarnz lsnde mmkn olan en ksa zamanda gerekli olanlar gemiye yklerseniz
byk ltufta bulunursunuz... Ltfen hemen elinizdeki en kk dngsel ift fazl
transformatrn boyutlarn bildiriniz..."

Ertesi gn, aratrmalarna, zellikle de uluslararas ekimenin oktan balad telsiz, ya da

radyo aratrmalarna devam edememenin verdii strapla kargonun normal nakliye ile deil
en pahal ekspresle gnderilmesini isteyecekti.

Genel bakan ve genel mdrden ekipmanlarn gemiye yklendiine dair ve cretlerin elden
geldiince dk tutulacana dair gvence almt. Ayrca Tesla, arada srada, makinelerini
gsterilerinde kullanmasnn onlar iin iyi bir reklam olacan da hatrlatyordu.

Bu hassas dnemde Tesla'nn hayatna nemli bir kii girecekti. Bilim Akademisi'ndeki
semineri iin hazrlanrken kendisine fener slaytlar ve katot tpleri salayan George Scherff
adnda hevesli ve yeni bir asistanla tanmt.

Bata sekreterliini yapmakta olan Scherff zamanla finansman ve hukuk danmanl,

muhasebecilik, bro yneticilii, hissedarlk, yoldalk, dostluk ve skk dnemlerde genelde
gvenilir bir bor kayna olma gibi sorumluluklar yklenecekti. yi ve kt zamanlarda hep
amade olan Scherff, Tesla'nn en sadk ve en vazgeilmez elaman olmutu.

Scherff fazla mesaiden, cimri dllerden ve patronunun dncesiz davranlarndan hibir

zaman ikayet etmiyordu. Scherff den Tesla'y zor durumdan kurtarabilmek uruna kendi
ailesine yz evirmesi istense buna bile katlanabilirdi. Kendisinin her zaman iin sadk
grevli Mr. Scherff olarak kalaca ve hibir zaman sosyal bir e muamelesi grmeyecei
gereini sorgulamaya yeltenmiyordu. Tesla'ya tam anlamyla tapyordu, onun hakknda
herkesten daha ok ey biliyordu ve sz konusu olan onun kiisel srlar ise mhrlenmi
dudaklarla mezara gitmeyi tercih ederdi. Eer byk bir adamn arkasnda sadk bir dost
aranacaksa, akla ilk gelecek isim George Scherff'dir.

Bu arada pek ok kii neden bu baarl erkein de arkasnda bir kadnn olmadn dnp
hayflanmaya devam ediyordu. nemli kiilerin lkenin selameti iin remeleri gerektii
dnlyordu. Tesla'y evlenmeye zorlayanlar arasnda sadece bulvar gazetelerinin yazarlar
yoktu. Bilimsel ierikli dergiler de bu kervana katlmlard.

Tesla bu konudaki rportajlarnda gazetecileri atlatmada uzmanlamt. Konuyu srekli bu

yana ekmeye alan bir muhabir saatler sonra bitkin derek pes etmek zorunda kalyordu.
Ama zaman zaman laboratuvarndaki yangn hatrlamas ile do-nuklaan gzlerine hzn
veren baka bir sorunu olduu da anlalyordu.

"Korkarm" diye sze balayacakt Tesla bu tr sohbetlerin birinde, "bu akam size pek neeli
bir konuk olamayacam. nk bugn az kalsn lyordum."

Makinelerinden birinden neredeyse 3.5 milyon voltluk bir ok yemiti.

"Kvlcm bir metre teden atlad ve beni sa omzumdan arpt. Bu beni allak bullak etti.
Asistanm akm annda kesme-seydi bu benim sonum olabilirdi. Sol gsmde elektriin
arpt yerdeki acayip yaray gsterebilirim size. Sa ayamdaki orap da elektriin akp
gittii yerde yand, kl oldu. Elbette akmn hacmi ok kkt, aksi takdirde bunun sonu
kesin bir lm olurdu."

Edison'un AC'nin tehlikelerini anlatan kampanyas nedeniyle kazann etkilerini kmsyor

olmas da ihtimal dahilinde.

Muhabir kvlcmlarn ne kadar uzakla atlayabileceini sormutu.

"Makinelerimden laboratuvanmm bir ucundan dier ucuna srayan kvlcmlar ktn

grdm, yani szgelimi on-on be metre. Aslnda bu mesafe snrszdr, yalnz bir metreden
sonrasn takip edemezsiniz, ok hzl akp gider... Evet otuz kilometrelik bir imek
yaratabileceimden eminim ve bu da bana pek pahalya patlamayacaktr."
 Kendisine laboratuvarnda alrken sk sk kazalar meydana gelip gelmedii sorulduunda,
"Hayr, ok nadiren. Ylda ortalama bir kere falan. Ve hi kimse makinelerim yznden
lmedi. Ekipmanm yaparken hi kimseyi ldrmeyecek olmasna dikkat ederim.
Laboratuvarmn iki yl nce yanmas bama gelen en byk kazayd. Kimse bunun benim
iin ne kadar byk bir kayp olduunu tahmin edemez" cevabn verecekti.

Bir an dnd. Ve nc bir kiiyi anlatr gibi verimli bir mucidin asl znt kaynann
ne olduunu anlatmaya balad.

"Birok fikir birbirini kovalar zihninde, o ancak bunlarn pek azn uup gitmeden
yakalayabilir ve bunlarn arasndan da daha azn mkemmelletirebilecek zaman ve gc
bulabilir hayatnda. Bu o kadar sk olur ki baka bir mucit onun karamad fikirleri ondan
nce douruverir. Ah, size syleyeyim, ite bu durum dostumuzun kalbini gerekten szlatr."

Laboratuvar yandnda havay yeni bir yntemle svlatrmak iin gelitirdii aletinin de
onunla birlikte kl olduunu sylyordu. "Baarnn eiindeydim ve aylarca sren
gecikmenin sonunda Alman bir bilim insan problemi zm olacakt..."

Onu ticari adan byk nem tayan sv oksijen konusunda geride brakan Linde idi. Tesla
elektrik kablolarnn yapay yoldan yaltlmasnda kullanlacak bir soutma yntemi zerinde
alyordu.

"O gnlerde o denli kederli ve umutsuzdum ki kendi kendime uyguladm ve beni yeniden
hayata dndren elektrik tedavisi olmasayd ayaa asla bir daha kalkabilecek olduuma
inanmyorum. Grdnz gibi elektrik yorgun bir bedene tam da ihtiya duyduu eyi
veriyor; yaama gc, dayanma gc. O byk bir hekim, belki de hekimlerin en by."

Sk sk keyifsiz olup olmad sorulduunda ise, "Pek sk denemez herhalde... Sanata eilimli
insanlarn evkleri onlar ounlukla, bir gkyzne frlatr, bir yerin dibine geirir. Ama
znde, diyebilirim ki, ok mutlu bir hayatm var, tasavvur edebildiim hayatlarn en
mutlusu" karln verecekti.
 Aratrmalar srasnda yaad muazzam heyecan u szlerle anlatyordu: "Bir mucidin,
beynindeki bir varln bir baary ortaya karmak zere olduu srada hissettiklerini
glgede brakabilecek boyutlarda bir esrimenin daha olabileceine inanmyorum insann
yreinde... Bylesi bir duygu insana, yemeyi, imeyi, uyumay, dostlar, ak her eyi ama
her eyi unutturur."

Bu ekilde muhabiri, adeta planl bir ekilde, bir sonraki soruya ekmiti: Peki, "sanat
yaradlna sahip insanlar iin" evliliin uygun olduuna inanyor muydu?

Tesla etraflca dnd.

"Bir ressam iin, evet; bir mzisyen iin, evet; bir yazar iin, evet; ama bir mucit iin, hayr.
nk bu ilk nn ancak bir kadnn verebilecei ilhama ihtiyalar var, aklar onlar daha
byk eserlere yneltmeli; ama bir mucidin vahi, arzulu nitelikteki doas ok youndur ve
akn bir kadna ynelttii takdirde bilime verebilecei hibir eyi kalmaz. Sanmyorum ki,
anabileceimiz ok sayda evli barkl mucit olsun."

Bunun iki kere evlenmi olan Edison'a bir gnderme olup olmad konusunda ise yorum
yapmaktan kanyordu.

Biraz duraksadktan sonra da bekarl konusunda neler hissettiini aklamak iin, sonradan
muhabirin ok dokunakl diye niteleyecei u szleri sarf edecekti: "Bir yandan da zc bir
durum bu nk zaman zaman kendimizi ok yalnz hissederiz."

11. MARS'A DORU

Katharine'den gelen mektuplar hem karmak duygularn, hem de Tesla'ya duyduu

bitmeyen ilgiyi ele veriyordu. Bugn ierdikleri mesajlar tam olarak anlamak g. Cokulu
bir slupla kaleme alnm bu yazlar bazen tam bir ak mektubuna dnmek zereyken
yarda kesiliyor. Ancak Tesla'nn onu cesaretlendirecek bir davranta bulunmadn tahmin
etmek pek de zor deil.
 3 Nisan 1896 tarihinde, Tesla'y evlerine davet edecek ve bir gn nce karlatklarnda
gzne pek de salkl grnmemi olmasna ramen yine de kendisini elendirebileceine
inandn "ve ocukluk gnlerine dnmek" istediini anlatan bir not gnderecekti. Paskalya
yortusunun gelip attn sylyordu. "Hep byk deiiklikler gerekleecei zaman bunu
bilip bilemediini merak ederdim" diyordu. "Baharn yaklatn biliyor musun? Eskiden bu
bana nee verirdi, imdi ise hznlendiriyor. Kamaktan yorgun dtm pek ok eyi ifade
ediyor bu bana... kopmalar, ayrlklar. Ben de senin gibi hep ayn dorultuda gidebilmeyi, hep
sylediin gibi, ara vermeden kendi hayatm yaayabilmeyi isterdim. Bu yaadm hayat
kime ait bilmiyorum ama benim hayatm olmadndan eminim. Gryorsun ya, yarn akam
gelmelisin."

Johnsonlar o yaz Maine'de geirmilerdi ama Tesla'dan ayr kalmak Katharine'in kederini
perinlemi, onun sal iin duyduu endieyi artrmt.

"Bir hata yapyorsunuz sevgili dostum, hem de lmcl bir hata" diye yazyordu.
"Deiiklie ve dinlenmeye ihtiyacnz olmadn dnyorsunuz. O kadar yorgunsun ki
neye ihtiyacn olduunu dahi bilemiyorsun..."

Bu scak mektuplara karlk Tesla ona muzip mektuplar yazyor ya da aklna geldike iek
yolluyordu. Belki de tehlikeli sularda seyrettiini hissediyordu. Robert da onun arkadayd ve
Katharine'i seviyordu da. Ama en azndan kendi hisleri iin endielenmesine gerek yoktu.
Zayf dt tek bir an dahi hatrlamyordu.

Johnson'la genellikle din, iir konularnda yazyorlard. Acaba Tesla Century'nin Mays
says iin nl bir ressama poz vermeyi kabul eder miydi? Tesla zaman zaman "Sevgili Lu-
ka"ya, hala kendisini sevdii iin duyduu minneti anlatan cokulu mektuplar da yazard.

Kendisi ateli bir mmin olmasa da, Tesla dinin insanlar iin biilmi kaftan olduunu
dnrd. Kayglarnn dayanlmaz bir hal ald ve sermayeyi kediye ykledii bir dnemde
Budiz-me merak sarmt. Budizmin ve Hristiyanln gelecein en nemli dinleri olacana
inanyordu. Bu nedenle Johnson'a Budizm hakknda bir kitap gndermi ve u yant almt:
"Bay valye: Bu taraklarda beziniz olduundan hi haberim yoktu ama imdi bu kitab
okuduktan sonra sizin hakknzda her zaman olduundan daha sk dnmeye balayacam;
sizi temin ederim bu krk ylda bir anlamna gelmiyor."
 Birka gn sonra Johnsonlar onu yine yemee davet ettiklerinde onlara, akayla kark,
sekin insanlara olan zafiyetini dile getiren u cevab yollayacakt: "Eer misafirleriniz
(sradan lmller) varsa gelmeyeceim. Eer Padewski, Rntgen ya da Mr. Anthony varsa
geleceim. Ltfen cevaplaynz."

O yl Noel, ailesindeki neeye karn, belki de bu sebeple, Katharine iin pek de mutlu
gememiti. Kendisini kapana kslm hissediyordu. Kocas ve ocuklar kendisini
seviyorlard ve iinde bulunduu sosyal evreyi seviyordu ama ona hayatnn nemli bir
blm elden gidiyormu gibi geliyordu. Yava yava yok oluunu izlemek iin yaamaya
deer miydi?

Noel'in ertesi gn Tesla'ya unlar yazmt:

"Sana gller iin defalarca teekkr etmeyi denedim. Karmda o kadar harikalar, o kadar
gzel kokuyorlar ki... Sana yazarken hep atlmlar yapmam ve hep kendimi zorlamam
gerekiyor nk sylemek istediklerimi bir trl ifade edemiyorum. Geen akam kaba
davranmak istemedim. Sadece hayal krkl iindeydim. Seni ok zlyorum ve bunun byle
devam edip edemeyeceini dnyorum. Senden daha ne kadar ayr kalabilirim? Yine de
seni iyi, mutlu ve baarl grmek beni memnun ediyor. Yeni yl iin tm dileklerim seninle."

Tesla da tipik bir ekilde cevap verirken tansiyonu esprilerle drmeye alyordu. Ama
bunu yaparken de fazlasyla acmasz olmay baarabiliyordu. "Bir gn nce senden ok daha
tatl ve etkileyici olan kz kardeini grdm" gibi uygun olmayan szler sarf edebiliyordu.
Sonra da ok sevdii iinin bana dnyordu umursamadan.

1893 ylnda radyo alc ve vericileri zerine verdii ve gerekli alt temel ekipman aklad
seminerlerinden sonra, laboratu-var ve New York'un belirli yerlerindeki istasyonlar arasnda
iletilebilecek dzenei kuracakt. Adams'tan ald para ve Westing-house'dan gelen destek
sayesinde baya ilerleme kaydetmiti.

Gerekli patentleri almadan nce Electrical Review'a baarl denemeler yapldn

bildirecekti. Ama yaynlanan raporda genel ve saknml bir dil tercih edilmiti: "Bir verici ve
uzak noktalarda, akm ve menzil gz nne alnmadan, bu vericiden yaynlanan sinyallere
duyarl elektrikli alclar kurulmu bulunuyor. Ve bu ilem artc derecede az enerji ile
uygulanmtr."
 Tesla, Houdson Nehri zerinde bir teknedeki alc ile labora-tuvarndan gnderilen sinyalleri
yakalad bir deney yapmt. Tekne Houdson sokandaki yeni laboratuvarndan yaklak
krk kilometre uzaklktayd ve bu Tesla'nn aletlerinin kapasitesinin bir blmyd sadece.

Gerekli patent bavurularn 2 Eyll 1897 tarihinde yapt ve bunlar da 1900 ylnda
onayland. Sonradan patentler hakknda Marconi ile mahkemede uzun bir ekimeye giritiler.
Ama yasal haklarnn inendiine ilikin dava aan taraf bu defa Tes-la'yd.

1898 ylnda gdml tatlarn radyo dalgalaryla uzaktan kumanda edilmesi zerine patent
brosuna bavuracak ve onay alacakt. Bu konu telsiz iletisinin potansiyel ve mkemmel bir
uygulamasn da barndryordu bnyesinde. Tesla radyo ya da otomasyondaki bu byk
ilerlemeyi kamuoyuna ayr ayr deil, bir arada duyurabilmek iin sabrszlanyordu.

Bir yl nce, Niagara elalesi enerji ebekesinin devreye sokulmas ve GE'nin enerji nakil
hatlarnn inasn tamamlamas dolaysyla yapt konumada, artk srann en byk d
olan "istasyondan istasyona tel kullanlmadan enerji nakledilebilme-si" projesine geldiini
sylemiti. Davetli kodamanlar -mhendisler, sanayiciler ve i adamlar- bu konumay
kark duygular iinde dinlemilerdi. Bu deli dahi, daha hatlarn yapm yeni bitmiken ve
tam da kar edilmeye balanaca srada bunlarn tarihe gmleceini sylyordu. Ama pek
yaknda gazeteler dnyann drt bir yannda, Tesla'nn krk kilometre uzakla enerji ve sinyal
gnderebilmekle kalmadm, ayn zamanda bunu telsiz yapabildiini duyurmaya
balayacaklard.

Ve Tesla kendinden o kadar emindi ki, ksa bir sre ierisinde Mars'la iletiimin
salanabileceini iddia ediyordu.

Electrical Review'da da Mr. Tesla'nn, bugne kadar ulalabilen mesafelerden daha byk
bir alanda elektrik akm iletebi-len bir alet gelitirdii ve bu sayede akmn, atmosferin youn
olmad ve retilen belirli akm rahata iletebildii rakmlarda belirlenecek bir terminale
iletilebilecei duyuruluyordu. "Uzak bir noktada ve yaklak olarak ayn seviyede kurulacak
ikinci bir terminal akm ekecek, alacak, bu akm datm ve kullanm iin gelitirilecek
aygtlarla yeryzne nakledecektir."

nceden yaplm tm tasarmlar glgede brakacak bir ekipman kurmutu. eitli boyut ve
trlerde bobinler, ya da yksek frekans transformatrleri retmiti. Bunlarn arasnda harika
bir tasarm rnei olan ve milyonlarca voltluk elektromo-tiv enerjisi retebilecek dz-spiral
bir rezonant transformatr de vard.

Bu tip bir ekipmann snrsz olanaklar saladn dnmekteydi: Mars'a Chicago'ya

gnderir gibi bir mesaj yollanabi-lecekti. "Mmkn olan gerilimin nnde pratikte hibir
engel olmadn dnyorum" diye yazyordu Electrical Review'da, "Bu alandaki
almalarm sonunda elde ettiim sonularn en nemlilerine ulamtm. Bunlardan bir
tanesi, normal koullar altnda mkemmel bir yaltkan olan atmosferik havann, bu tip
bobinlerle retilebilen youn elektromotiv enerji akmlar sz konusu olduunda iyi bir
iletken olabildii idi... Hava o derece iletken oluyordu ki tek bir terminalden kaynaklanan
dearj younlam atmosferdeymiesine serbest yaylabiliyordu. Bir baka olgu da, hava
younlatrldnda ve elektriin gerilimi artrldnda iletkenlik kalitesinin ok hzl
ykseli gstermesi idi. Sradan akmlarn aktarlmasna olanak vermeyen barometrik basn
oranlarnda dahi bu bobin tarafndan retilen akmlar bakr bir teldeymiesine rahat
akabiliyorlard."

Bylece atmosferin yksek seviyelerinde yksek miktarlarda elektrik enerjisinin istenilen

uzakla gnderilebileceini ispatladn sylyordu. Bu arada en az bunun kadar nemli bir
gerek zerinde durduunu da fark etmiti: birka milyon voltluk enerji dearjlar atmosferik
nitrojende gl ekimler ortaya kmasna, oksijen ve dier elementlerle birlemesine neden
oluyordu. "Bu enerji o kadar gl ve bunun gibi gl dearjlar o kadar ilgin davranyor ki,
zaman zaman atmosferin alev alabilecei -dehet verici bir olaslk- korkusuna kapldm da
oldu. Bunu stn bir zeka gcne sahip olan Sir William Crookes da daha nce fark etmiti.
Byle bir felaketin gerekleip gereklemeyeceini kim bilebilir ki?"

Elektrik rezonans Tesla'nn orijinal fikri deildi. Lort Kel-vin de daha nceden kondansatr
dearjnn matematiksel potansiyellerini hesaplamt ama Tesla bu eitlie yeniden hayat
vermi ve uygulamaya koymutu.

Electrical Review'da 1889 ylnda yaymlanan ve Tesla'nn gkyznde yangn karmaktan

korktuunu aklad makalede mucidin zerinde alt aletle birlikte ekilmi fotoraflar
da yaymlanmt. Birisinde yaklak sekiz milyon voltluk bir gerilim ile uzak mesafelere
havadan elektrik enerjisi gnderme deneyleri srasnda elde edilen olaanst bir imek
grlebiliyordu. Bir dierinde ise mucit elinde 1.500 mumluk balantsz bir ampul olduu
halde poz vermiti, fotoraf da bu k kayna ile ekilmiti. Frekansn saniyede milyonlara
ulat hesaplanyordu.
 Bir ncsnde ise Tesla'nn elinde gururla tuttuu, uzaktaki bir osilatrden yaylan
dalgalarla beslenen ve kendi bedeninin kapasitesine ayarlad bir bobin vard. Elektrik
arpmasndan korunmak iin bobini youn titreimin ok az hissedildii birleim noktasndan
tutuyordu. Gl parltlarla aydnlanan bobinin tad gerilim yarm milyon volta
ulayordu.

Bu olaanst ve rktc serinin en sonuncusu u manetle yaymlanmt: "Bu deneyde

operatrn osilatre dorudan balantl olan bedeni yksek bir gerilimle yklenmitir.
Fotorafta belirli bir byklkteki kalay levhann u noktasnda elle tutulan iletken ubuk
grlebiliyor. Operatr duraan elektrik dalgasnn zerinde ve ubuk ile levha evrelerinde
olaanst bir hareket halindeki hava sayesinde parldyor. Laboratuvar aydnlatmakta olan
bir vakum tp, tavanda olduka yksekte olmasna karn, operatrn bedeninden yaylan
dalgalardan etkilenerek ldyor."

Tesla byle sihirbazlklara baylyordu ama kendisini ov yapmakla ve yararl bir aygt
gelitirememekle sulayanlara verilecek bir cevab da vard. Elbette ki bu sihirler daha sradan
meyveler de verecekti. Elektrikli rezonans ve kusursuz ezamanl devreler sayesinde nitrojen
havadan ayrtrlabilecekti. Bu yolla byk deere sahip suni azotlu gbre retilebilecekti.
Ayrca gnete olduu gibi yaylm gsterecek k ok daha ekonomik yollardan
retilebilecek ve asla patlamayan lambalara hapsedilebilecekti.

Dleri topikti: nsanlar alktan ve lesiye almaktan kurtulacaklard, dnya apnda

iletiim kolaylaacakt; ve sonuncu olarak da o dier gezegenlerde de insanlara benzer yaam
formlarnn varolduuna inanyordu. Marsllar'n "istatistiki bir gereklik" olduunu
dnyordu.

Bu arada, fazla karmak eyler dnmeyi sevmeyen arkadalarnn hayat da doal aknda
ilerlemekteydi. Katharine dokunakl ve ineli bir mektup gndermiti; arkadalarn srekli
reddetmekten vazgemesini tembihleyip bir partiye davet ediyordu Tesla'y. Johnsonlar'n
ocuklar serpiliyordu ve Katharine onlarn kendisine ihtiya duymad bir gnn geleceini
sezinleyebiliyordu. Zaman hzla akp gidiyordu ve yaklaan lmn ayak sesleri onu
rktyordu: "Milyonlar, cafcafl unvanlar, Waldorf'u ve Fifth Aveneu'y bir yana brak"
diyordu, "bu tek unvan olan sradan ve basit insan iin byk bir zayflk."

Tesla labaratuvarndan kacak ve partiye gelecekti. Dzenlenen parti eski gnleri geri getirir
gibi olmutu. Ama laboratu-varn ars onu yine ekecekti. Tesla uzun bir sredir, Mark
Twain'in de elence ve salk iin dzenlenmi bir deneyde zerine kmasna izin verdii
mekanik vibratrler zerine almaktayd. Bir keresinde neredeyse umulmadk etkiler
yaratmann eiinden dnmt.

1898 ylnda bir gn kk bir elektromekanik osilatr zerine alrken bunu, tm iyi
niyetiyle, laboratuvarnn tam merkezinden bodrumun tabanna dek uzanan demir bir stuna
balamt.

Dmeyi evirip iskemlesine kurulmu ve ortaya kacak tm etkileri not etmek zere eline
bir defter almt. Bu makinelere hayrand nk titreim her seferinde biraz daha arttka
atlyesindeki eyalarda bir rezonans etkisi belirmeye balyordu. rnein mobilyalardan biri
titremeye, sarslmaya balyor, daha sonra dierleri de bu dansa birer birer katlyorlard.
Frekans arttrlnca her ey bir an iin duruluyor ama neden sonra dans kald yerden, bu defa
ok daha lgnca olmak kaydyla, devam ediyordu.

Tesla'nn farknda olmad ey tabana doru giden demir stun boyunca glenerek ilerleyen
rezonansn Manhattan'n altyapsn drt bir yandan titretmeye baladyd. (Normalde
depremler merkez slerinden biraz uzaklkta daha iddetli hissedilirler.) Binalar kprdanmaya
balamt, camlar sarslyor ve yaknlardaki talyan ve in mahallelerindeki insanlar
sokaklara akn ediyorlard.

Tesla'y zaten mimlemi olan Mulberry Street'teki Emniyet Mdrl ksa bir sre iinde
ehrin baka hibir yerinin depremden etkilenmediini renecekti. Derhal deli mucidi
kontrol etmek zere iki polis memuru grevlendirilecekti. Bu arada Tes-la binay titretmeye
balayan sarsntnn henz farkna varmamt. Ama ksa bir sre iinde o da duvarlarnn ve
yerin titremeye baladnn farkna varacakt. Buna hemen bir son vermesi gerektiini
bildiinden eline geirdii ilk balyozu osilat-rn tam tepesine indirecekti.

Mkemmel bir zamanlamayla, iki polis memuru tam da o anda ieri dalmt. Tesla da onlar
bayla nazike selamlayacak ve unlar syleyecekti:

"zgnm beyler. Hemen ve pek de alk olmadm bir ekilde yarda kesmek zorunda
kaldm deneyimi izleyebilmekten sadece birka saniye ile mahrum kaldnz... Fakat eer
akama doru urayabilirseniz zerinde durabileceiniz bu platforma yeni bir osilator
balayacam. Bu deneyimi ok ilgin ve heyecan verici bulacanza eminim. Fakat ne yazk
ki imdi sizi geirmem gerekiyor nk yapacak ok iim var. yi gnler beyler."
 Muhabirler laboratuvarna akn ettiklerinde ise onlara istese Brooklyn Kprs'n bile yerle
bir edebileceini syleyecekti.

Yllar sonra bir alar saatten daha byk olmayan bir osila-trle gerekletirdii deneylerden
sz edecekti Alan L. Ben-son'a. Vibratr altm santim boyunda, be santim kalnlnda bir
elik halkaya takmt. "Uzun bir sre hibir ey olmad... Ama nihayet... koca elik halka
titremeye, bir kalp gibi alp kapanmaya balad ve en sonunda koptu!"

"Bunu bir balyozla baaramazsnz" diye aklayacakt muhabire. Ama bir bebee bile zarar
vermeyecek srekli tklamalar yapabilmiti.

Bu balangla evklenen Tesla koltuunun altna sktrd osilatr ile yapm henz
tamamlanmam elik bir bina bulmak zere dolamaya balayacakt! Wall Street blgesinde
on katl elik konstrksiyonlu bir inaat grecek ve vibratr kirilerden birine ilitirecekti.

"Birka dakika ierisinde kiriin titremeye baladn hissedecektim. Yava yava titremenin
younluu artt ve tm inaat kaplamaya balad. En sonunda yap gcrdamaya ve bkl-
meye balamt. iler deprem olduunu sanm ve iskelelerden aa atlamt. Binann
yklaca sylentileri yaylmaya balam polis birlikleri yola kmlard. Ciddi bir sonu
domasna mahal vermeden vibratr cebime attm gibi uzaklatm oradan. Eer on dakika
daha fazla iler halde braksaydm tm yap yerle bir olacakt. Ayn vibratrle Brooklyn
Kprsn bir saatten ksa bir sre ierisinde yerle bir edebilirdim."

Hepsi bu kadarla da kalmyordu. Dnyay da ayn ekilde ikiye blebileceini syleyerek

Benson' dehete drecekti. Onu "bir elma gibi ikiye blebilir, insan rknn sonunu
hazrlayabilirdi. Dnyann titreimlerinin bir saat krk dokuz dakikalk bir periyot ile
seyrettiini sylyordu. "Yani, dnyaya u anda vurduum takdirde klen bir dalga,
genileme formunda, bu kadarlk bir sre sonunda ayn yere geri gelecektir. Aslnda dnya da
tm cisimler gibi srekli titreim halindedir. Srekli daralan ve genileyen.

"imdi tam klmeye balad anda bir ton dinamit patlattm dnn. Bu klmeyi
hzlandracak ve bir saat krk dokuz dakika sonunda edeerde hzlanm bir genileme
meydana gelecektir. Genileyen dalga geri ekilmeye balad anda bir ton dinamit daha
patlattm dnn, bu da klme dalgasn biraz daha hzlandracaktr. Ve bu ilemin art
arda tekrar edildiini dnn. Bunun douraca sonulardan kuku duyabilir misiniz?
Aklnzda pheye hi yer olmasn. Dnya ikiye ayrlacaktr. nsan, tarihi boyunca ilk defa
olarak kozmik gidiata mdahale edebilmenin bir yolunu bulmu oluyor!"

Benson, dnyay paralamak iin ne kadar zamana ihtiya duyacan sorduunda ise
alakgnlllkle u yant verecekti: "Aylar srer. Bir ya da iki yl gemesi gerekebilir. Ama
birka hafta ierisinde dnya yle byk bir titreme ile sarslmaya balayacaktr ki nehirler
yataklarndan frlayacak, binalar yerle bir olacak, yeryz yzlerce metre ykseklie kp
decek, bu da uygarlklar ortadan kaldrmaya yetecektir. Vatandalar rahatlatacak ekilde
iddiasn sonradan deitirecekti. lkenin amaz olduunu sylyordu ama dnyada
mkemmel bir rezonans yaratmak da olanakl deildi.

ounlukla olduu gibi Tesla'nn basna yapt aklamalar basit gsteri dknl olarak
deerlendirilecekti. Ama yine ounlukla olduu gibi aratrmas kusursuzdu. "Telejeodina-
mik" adn verdii yeni bir bilim dal zerine almaya balamt ve nemli sonular elde
edecekti. Ayn titreim ilkesinin, denizalt ve gemi gibi uzaklardaki nesneleri saptamak iin
kullanlabileceini fark etmiti. Mekanik titreimler ile dnyann titreiminin birlikte
kullanlarak maden ve petrol rezervlerinin nasl ortaya karlabileceini bulmaya alyordu.
Modern yeralt aratrma tekniklerinin temeli de bylece atlm oluyordu.

Tesla, O'Neill'in, daha nce iddetli bir deprem meydana gelmi bir blgeye yerletirilecek
ciroskop bataryalarnn yeryznn iinde dk seviyelerde rezonans yaratacak ekilde eit
aralklarla vurular yapmas ile katmanlar zerindeki basknn azaltlabilecei ve bu sayede
ciddi depremler yaanmasnn engellenebilecei teorisini destekliyordu. Bugn sismologlar bu
varsaymlar yenilenen bir ilgi ile gzden geirmeye baladlar.

12. ROBOTLAR

1898 ylnda Edison ve Tesla kendilerini, sradan insanlar en srad bulularla etkilemeye
altklar kyasya bir ekimenin iinde bulmulard. Haberler San Francisco'ya kadar
yaylmt. "Edison dncenin fotorafn ekebildiini duyurdu. Tesla da gne nlarn
kullanarak alan bir makine yaptn. Bu icadn halen deney aamasnda olduu syleniyor
ancak mucit baarszlk olaslnn sfr olduunu da szlerine ekliyor. Gne nlarndan
enerji elde ettiini ne sryor. Bu enerji de elektrik reten bir buharl makineyi altryor."
 Tesla'nn gne enerjisi istasyonu olarak kulland odann tavan camla kaplyd. Asbest ve
tatan bir yatan zerinde kaln camdan devasa bir ubuk vard. evresinde de gnein
n yanstacak ekilde asbestle kapl aynalar vard. Sylediine gre sistemin tek karmak
yan, daima gizli bir kimyasal ilemden geirilmi su ile dolu olan silindirin iiydi.

zel kimyasal ilem sayesinde btn gn boyunca gnein nlar ile kolayca snan su buhar
makinesini iletmeye balayacakt. Bu da evlere ve fabrikalara -bulutlu gnler iin
depolamaya yetecek kadar- elektirik retecekti.

Bu kadar basit bir sistem gelitirdii iin yine kendisiyle alay edileceini zannettiini
sylyordu. Daha sonraki deneyler tersini gsterdi ama Tesla bu enerjinin retim maliyetinin
en alt seviyeye ekileceini ve olas jeneratr kazalarna kar bataryalarda bir yllk enerji
ihtiyacnn depolanabileceim iddia ediyordu. Bu sistem sayesinde "insanlar, hayatlar
pahasna yerin altna girerek, buharl makineleri ancak ksa bir sre iin altrabilecek
kmr karma zahmetinden kurtulacaklard. Gerekten de gne enerjisi ile alan
motorun, hem kmr, hem de dier yaktlarla alan motorun yerini alacana inanyordu.
catlarn alan makineler haline getirmek, ounlukla yalnz almay tercih eden ve yeni
fikirlerin istilasna kaplp giden Tesla iin gittike daha byk bir sorun oluturmaya
balyordu. Bu durum yeni vakum tp fotoraflk klarnda da yaanyordu.

Robert Johnson'a unlar yazmt: "Fotoraflk iin gneten daha iyi bir k kaynana
sahip olduuma inanyorum ama bunun zerinde alacak vaktim yok..." Gizemli yeni
nn maharetlerini gstermek amacyla aktr John Jefferson'un birka fotorafn ekmiti.
(Fosforlu kla ilk fotoraflar ekmesinden be yl nce.) Bu, New York Times'da u
szlerle duyurulacakt: "Eer Nikola Tesla'nn vakum-tpler zerine fikirleri salam temeller
zerine oturuyorsa, fotoraflk bundan sonra gne na muhta kalmayacak demektir."
Electrical Revi-ew'da bunun vakum tpler konusunda daha nce hi aratrlmam bir
gelime olduunu bildiriyordu. Tpn desteinde ekilen fotoraflar gazetelerde boy boy
yaynlanmlard. Ama daha sonra uzun bir sre bu konuda pek ses kmayacakt.

Baka pratik icatlar akln eliyor, onu zerinde almak istedii temel aratrma konusuna
eilmekten alkoyuyordu. Ge-orge Westinghouse hararetle kendisinden "alternatif akm basit
ve ekonomik bir yoldan srekli DC akma evirecek bir aygt" gelitirmesini istiyordu.
Pittsburglu sanayicinin akmlarn dntrlmesini istemesinin temel nedenlerinden biri de
elektrikli tren sahasna atlmak istemesiydi. Tesla cevaben bu konu zerine kafasn fazlasyla
yorduunu ve elinde bu amaca hizmet edebilecek bir deil birden ok aygt olduunu ve hepsi
iin de byk bir talep olduunu yazacakt.
 kna olmutu ve AC/DC ile alan trenlerle gvenli bir ekilde saatte iki yz mile varan
hzlarda seyahat edilebileceini duyuracakt. Her zaman olduu gibi, bu iddias da tm halkn
olduu kadar meslektalarnn da dikkatini hemen bu konu zerinde toplayacakt.
Westinghouse, Tesla ile konvertrlerinden biri iin kontrat imzalamt. Bu arada Tesla'ya
icadnn daha gelimi modelleri iin de peinen 6 bin dolar vermiti. Bu sralarda Tesla'nn
eline pek fazla para gemiyordu. Ama en azndan borcu da yoktu.

Mays aynda Belika Prensi Albert, ABD'yi ziyarete geldiinde programna Tesla'nn
laboratuvarn da dahil etmiti. La-boratuvarn kendisini "derinden etkilediini" belirten
Prens, mucidin de, grt Amerikallar arasnda zerinde en ok etki brakan kii
olduunu szlerine ekliyordu.

Asaletin erdemlerini asla gz ard edemeyen Tesla da Wes-tinghouse'a bir telgraf ekerek
prensi Pittsburg'daki evine davet etmesini nerecekti. Westinghouse da bunun harika bir fikir
olduunu dnerek bu tavsiyeye uyacakt. Daha sonra da birlikte Niagara elalesi'ndeki
enerji ebekesini ziyaret edeceklerdi. Bu arada yaync William Randolph ulusu spanya'ya
kar girilecek bir savaa doru ustaca kkrtyordu. spanyollar'a, "nazik Kba halkna"
acmasz davranlarndan dolay medya-tik bir yaylm atei amt. Maine sava gemisinin
Havana limanna doru seyrederken esrarengiz bir biimde batmas da tm lkeyi intikam
hrsna srklemek iin bulunmaz bir frsatt. Basnn yaygarasna kaplan ABD Kongresi de
spanya'ya sava ilan etmekte gecikmeyecekti.

Bu ulusal feverann ortasnda bir bahar akam, Tesla, John-sonlar ve kardeleri Agnes ile
yakkl deniz subay Temen Richmond Pearson Hobson, Waldorf otelinde yemekteydiler.
Bu, Johnson'n kardei Agnes'in toplum iine ilk esasl k ve Temen Hobson'n Tesla'ya
laboratuvarnda son defa veda etmesi iin bir frsatt. Bu arada bir donanma srr hakknda
konumaktaydlar. Tam o srada ieriye, sunduu kartvizitinde Philedelphia Press adna
alt yazl olan bir muhabir dalacakt.

"Sava gemileri ile yz mil uzaklktan haberlemeyi olanakl klan bir telsiz gelitirdiinizi
duyduk Dr. Tesla."

"Bu doru" diye cevaplad mucit, "ama size bunu ayrntlaryla aklayamam. u kadarn
syleyebilirim ki eer bu cihazlar gemilerimize avantaj salayacak bir ekilde
kullanlabilirler-se lkeme hizmet etmi olmaktan gurur duyacam."
"O halde kendinizi iyi bir Amerikal olarak m gryorsunuz?" diye kurcalamaya devam etti
muhabir.

"Ben mi, iyi bir Amerikal m? Ben daha bu lkeyi grmeden iyi bir Amerikal olmutum.
Hkmeti zerine altm, baz vatandalar ile tantm, Amerika'ya hayrandm. Buraya
yaamak iin gelip yerlemeden ok nce kalben bir Amerikal idim ben."

Muhabir not almaya devam ettike Tesla da couyordu.

"Bu lkenin bir insana sunduu frsatlara bir bakn! Halk dnyann herhangi bir yerindeki
insanlardan bin yl daha ileride yayor. Byk bir halk, ak fikirli, cmert. Bu lkede
ulatm baarlar baka hibir lkede elde edemezdim."

Szleri samimiydi. Bunlarn hepsi doruydu. Amerikal i adamlar tarafndan atlatld,

kandrld, akademisyenleri tarafndan kmsendii, varsaymlarna glnp geildii
zamanlar tamamen aklndan km, silinmiti. Bu, eskidendi. Ama Madison Square'deki
gsteriye hkmetin ilgisini ekmeye alt da doruydu.

"Amerikan halk yardm elini uzatmak ve kabul etmek iin hi tereddt etmez" diye devam
etti szlerine. "Evet, ben olabilecek en iyi Amerikan vatandalarndan birisiyim. Benim
Birleik Devletler Hkmeti'ne satlacak hibir icadm yok nk benim gzmde ihtiya
duyacaklar zaman istediklerini almakta ve kullanmakta zgrdrler."

Geri o sralar esmer tenli ve yabanc aksanl insanlarn Amerikal olarak kolayca toplumsal
kabul grebildii gnlerden deildi. Polis sokak ortasnda dayak yiyen bir spanyol asll
Amerikal grse olaya tersinden bakmay tercih ederdi. Bazen "casuslar" yakalanyor ve
snrd edilmek zere ieri tklyorlard.

Mucit Tesla tm bu karmaann ortasnda almaya ve sergi gnnn gelmesini beklemeye

devam ediyordu. Madison Squ-are Garden'daki gsteri ileri bir tarihe ertelenmiti.
Demiryollar askeri donanmn nakliyesi iin kullanlmaktayd ve bilimsel malzemelerin
gelmesi de bu nedenle gecikmekteydi. Daha byk olaylarn glgesinde kalan gsteri de
gazetelerde ok kk bir yer bulabiliyordu kendisine. Her eyin zerine havann yamurlu
olmas da tuz biber ekiyordu. Tm bunlara karn ovu izlemeye elli bin kii gelecekti.
 Radyo dalgalar ile kumanda edilen dnyann ilk robot teknesi kendisinden beklenen k
yapamamt. Bunun tek nedeni ovun stne askeri olaylarn glgesinin dmesi deildi.
Tesla yanl bir hesaplama yapm, kamuoyuna bir kerede sindirebileceinden fazlasn ikram
etmiti. Telsizin geliiminde ulat nokta, modern radyonun ilk rnei yeterli bir
malzemeydi. Ama ayn anda otomasyonun da sahnede belirmesi insanlk iin biraz fazlaca
byk bir admd. 1898 ylnda sergiledii modern gdml tatlarn ve silahlarn ncleri,
otomasyon teknolojisi ve robotlar dnyann daha uzun yllar boyunca kendini hazr
hissedemeyecei bir ilerlemeydi.

cadn tm kapasitesi gzler nne serilmemiti nk Tesla donanmann bunu bir sava
teknii olarak kullanabileceini mit ediyordu.

"Ortaya konulmayan zelliklerden bir tanesi de" sonradan bilim yazar Kenneth M.
Sweezey'in kefettii gibi, "tamamyla farkl frekanslardan oluan eitli radyo dalgalarnn
bir kombinasyonuna tepki veren koordine bir ayar aygt sayesinde dier aralarn
mdahalesini nleyen bir sistemdi. Bir dieri ise geminin bakr gvertesi iine
yerletirilebilen antendi. Bylece anten grnmez olacak ve tat da tamamyla su altna
girebilecekti."

Mucit patentindeki temel fikirlerin dndakileri ak etmemiti, keiflerini korumak iin

bavurduu bir yntemdi bu.

Patentinin ieriinde olup da Madison Square'dekilerin gremedii bir dier zellik ise,
mrettebata ihtiya duymayan bir torpido gemisinin ayrntlaryd. Pervaneyi dndren
bataryal bir motor, dmen arkn hareket ettiren daha kk motorlar, piller ve elektrikli
sinyalizasyon lambalarn altran ve geminin suda aalara inmesini ya da yukarlara
kmasn salayan dier motorlar ve piller. Alt adet 4 metrelik torpido yatay durumda iki
sra halinde dizilmiti, bylece bir tanesi atelendiinde bir dieri boluu annda
dolduracakt. Tesla byle bir geminin 50 bin dolar civarnda bir maliyetle ina edilebileceini
bildirmiti donanmaya.

Bu tip bir gemi "tm bir filoyu, dman daha saldrann kim ya da ne olduunu anlayamadan
bir saat iinde tahrip edebilirdi."
 O srada Avusturya'da bulunan Mark Twain, bu szleri duyduunda mucit dostuna unlar
yazacakt: "u sz ettiin korkun makinenin ngiltere ve Avusturya patent haklarn da satn
aldn m? Eer aldysan, ngiltere ve Avusturya hkmetlerinde tandm nemli insanlar var,
hemen onlarla bir pazarla oturabilirim. Almanya'da da tandklarm var. Mesela II.
Wilhelm."

"Avrupa'da bir yl kadar kalmay dnyorum.

"Burada, otelde, geen gece baz ilgin tipler ar'a kar uluslarn birlemesi ve silahlarn
brakmaya zorlamas gerektiinden bahsediyordu. Ben de onlara bunun yrtlp atlabilecek bir
kat zerindeki atekesten daha etkili bir yolu olduundan bahsettim. Filolarn ve ordularn
karsnda aresiz kalaca icatlar gelitirmek zere bilim insanlarn harekete geirin, onlar
da savaamayacak bir duruma dsnler. Senin bu tip konu zerinde, kalc bir atekesi pratik
ve zorunlu klacak icatlar zerinde altn biliyordum.

"ok megul bir adam olduunu biliyorum ama beni arayabilecek kadar zaman ayrabilir
misin acaba?"

Ama bu yaklam fazlasyla ileri bir teknolojiye iaret ediyordu ve Amerikan savunma
birimlerindeki grevliler bunun gerekletirilmesinin imkansz olduunu belirtiyorlard. Bir
tank iindeki milimetrik denizcilik manevralarn izleyen subaylar dahi almann gerek
sava alanlarnda kullanlamayacan, henz "laboratuvar deneyi" safhasnda olduunu ileri
sryorlard.

Tesla'nn Square Garden'daki gsterisi gelecek iin ok ey vaat ediyordu. Ama dier
gsteriler de halk olduka etkilemiti. Marconi farknda olmadan bir Tesla osilatr
kullanarak, maden ocaklarnn Marconi'nin telsiz telgraf sistemi ve "Kba dinamiti" ile nasl
havaya uurulabileceini sergilemiti. Edison da, ba belas haline gelecek, 'Manyetik Maden
Cevheri Ayrt Edici'sini sergiliyordu.

New York Elektrik Cemiyeti'nin bakan Pupin, Edison ve Marconi gl bir beyin ls
oluturuyorlard. Ve telsiz telgrafn vaat ettii ticari gelecek erevesinde, en az Tesla kadar
hrsl bir ekilde bir araya gelmilerdi. Dier bir ortak zellikleri de nn birden Tesla'ya
hn besliyor olmalaryd.
 Bu arada Tesla kendisini uyaran muhasebecisi George Scherff sayesinde gerek dnyaya
dnecek ve parann suyunu ekmek zere olduunu, hibir icadnn henz tam olarak
tamamlanamadn fark edecekti. Sylediine baklrsa insanlarn ihtiya duyaca trden
malzemeler vard elinde aslnda. rnein bir eit s ilemcisi olan Tesla Pedi doktorlarn ve
hastabakclarn iine yaryordu ama bunun zerinde de almas ve piyasaya srlecek bir
hale getirmesi gerekiyordu.

Ama bu tip eyler zerinde alacak zaman nereden bulabilirdi ki?

1898 knda yeniden Johnsonlar'la beraber sosyallemenin tadn kartyordu ve katld

davetlerin says da gitgide artyordu.

3 Kasm tarihinde "Sevgili Kate"e yazd davet mektubunda u szler yer alacakt: "Tm o
avam.tabakasna -davulcular, satclar ve Yahudiler- ve dier kuyruklulara ramen gzel bir
gece geireceimizi umuyorum."

Ksa bir sre sonra Katharine'den bir davet alacak ve bir e iin nerisi olup olmad
sorulduunda da, tahmin edilebilecei gibi yine Marguerite'in adn verecekti.

Tesla'nn robot tatlar ile ilgili iddialar ksa bir sre ierisinde bilim insanlarnn saldrsna
uramaya balayacakt. Electrical Review'da "Tesla'nn Elektrikle Kontrol Edilen Gemileri
zerine Bir Aratrma" balkl yazsnda N. G. Worth kontrol mekanizmasnn dmann
kumandas altna da girebileceine dikkat ekiyordu.

Tesla Century'nin editr olan Johnson'dan bu tip yazlara tepki vermemesini istiyordu:

"Biliyorum ki, soylu bir insan, vefal bir dostsun ve bunun gibi duyulmam saldrlara kar
sen de bir eyler sylemek isteyeceksin. Senden -hibir koulda- byle bir ey yapmaman
rica ediyorum, yoksa beni incitirsin. Brak 'dostlarmz' ellerinden geleni ardlarna
koymasnlar. Ben byle olmasn tercih ederim. Brak ileri geri konusunlar, byk eyler
grebilenlerin gzlerine kum atsnlar, zaman eninde sonunda onlar hak ettikleri ekilde
dllendirecektir...
"Bu tip iddialar benim emeklerimin meyvelerini toplayan Lort Kelvin, Sir William Crookes,
Lort Rayleigh, Rntgen gibi insanlarn szlerini kaynak gstererek kolayca rtebilirim.
Ama buna gerek grmyorum nk saldr muhatap alnamayacak kadar seviyesiz..."

1919 ylnda, o zamanlarn ilk robotlarnn teleotomatiin geliiminin balangcnda nemli

bir aama oluturduuna inandn yazyordu. "Bir sonraki adm bunlarn kumanda
merkezine ok uzak, grlemeyen otomatik mekanizmalarla kullanlmasy-d, o zamandan
beri bu sistemin sava teknolojisinde kullanlabileceini savunuyordum... u an sahip olunan
eksik donanml ebekelerle dahi bir uan telsizle kumanda edilebilmesi ve ok uzak
mesafelerde operasyonlar dzenlenmesi mmkndr."

Kolej yllarnda dnd uak modellerinin mevcut olanlara hi benzemediini

hatrlyordu.

"Temel prensip doruydu ama pratie geirilemiyordu nk yksek aktiviteji bir harekete
geiriciyi gerekli klyordu. Son zamanlarda bu sorunun stesinden de gelmi bulunuyorum,
bu uaklarn bugnklerin yerini alacana ve gelecekte barn korunmasnda ok nemli
roller oynayacana inanyorum."

Gelecek iin tasarlad uak mekanik olarak ya da telsiz yolu ile kumanda edilebiliyordu.

"Uygun dzenein kurulmas ile bu tip bir fzenin frlatlmas ve tam hedeflenen blgeye, bu
binlerce kilometre tesi de olabilir, drlmesi mmkn olabilecektir. Ama bu noktada da
durmayacaz ve tamamen kendi zekas varmasna hareket edebilen ve bu zellii ile bir
devrim yaratacak teleotomat da yapacaz."

Daha 1898 ylnda sanayicilere "kendi bana karar verme yeteneine sahipmi gibi hareket
edebilen" otomobiller retme teklifini gtrecekti. Ama teklifi "komik bulunmu" ve sonu
vermemiti.

Robotlarn savatan ok te alanlarda, insanln yararna hizmet edebileceine

inanmaktayd. Prude niversitesi profesr B. F. Meissner'a o zamanki almalarn yle
anlatacakt: "Tm sahay geni bir a ile idrak etmeye alyor, kendimi uzaktan kumanda
edilebilen mekanizmalarla snrlamyor, kendi zekasna sahip olacak makineler zerinde de
alyordum. almalarmda ulatm noktaya baktmda kendi zekasna sahip ve uzaktaki
hibir iradeye tabi olmayan robotlar gelitirebileceim zamanlarn uzak olmadn
dnyordum. Bu almann sonular ne tr pratik olanaklar salarsa salasn, mekanikte
yeni bir an alacana inanyordum."

yle devam ediyordu: "Yukarda bahsettiim alanda zerine eildiim noktann basit
dzenekli bir devre, bireysellemi kumanda olduuna dikkatinizi ekerim; yani bu sistem
1903 Mart'nda patentini aldm deiik titreim periyotlarndan oluan birden ok devrenin
ortaklaa almas mantna dayanyordu. Patent nceleme Kurulu Bamfettii Seeley
huzurunda sergilediim makine de, Mekanizmalar Uzaktan Kumanda Etmenin Yntem ve
Aygtlar patentimin onaylanmasndan nce, bu sistem uyarnca almaktayd.

Swezey'nin 'yalnzca tamamen deiik frekanslarda radyo dalgalarna tepki veren birlikte
almaya uyumlu cihazlar' szleri ile ima ettii de buydu."

Yzylmzn son yarsnda bilgisayar teknolojisi zerine almalar yapan mhendislerin

patent alma arayna girdiklerinde dosyalarda Tesla'nn adnn oktan yer aldn grerek
hayrete dmeleri bu koullar altnda artc olmamal. Leland An-derson da bir aratrma
gelitirme almasnn nihayetinde elde ettii sonulan bir bilgisayar irketine patentleri
alnmak zere sunduunda kendisine Tesla'nn uzun yllar ncesinde bu alan parselledii
gsterilen uzmanlardan birisiydi. Anderson unlar sylyordu: "Messr'e layk grlen
vgleri Tesla'nn ok ncesinden hak ettiini grdmde hayrete dmtm. O, bilgisayar
olanakl klan transistrn ortaya karlmasnda Bratta-in'den de, Bardeen'den de,
Shockley'den de nce geliyordu."

Onlarn patentlerinin de, Tesla'nn patentlerinin de iletiim alanndaki uygulamalar

ierdiine dikkat ekiyor. Patentlerde, VE'nin fiziksel bir varla brnmesini salayan
sistemler tanmlanyordu. Bilgisayar sistemleri, VE'ler ve VEYA'lar denilen binlerce
mantksal dng ierirler. Bilgisayarda gerekletirilen her ilem bu mantksal birimlerin
kullanlmas yolu ile gerekletirilir.

Anderson, Tesla'nn 1903 ylnda ald patentlerin mantksal VE devre biriminin temel
ilkelerini ierdiini anlatyor. "Komut olarak gnderilen iki ya da daha ok sinyalin ezamanl
olarak aygt birimine girdi yapmas, aygt biriminde retilen bir ktnn elde edilmesini
salyordu."
 Tesla'nn patentlerinde AC sisteminin, bugnk bilgisayar teknolojisinde ise DC sisteminin
kullanlyor olmasna karn, birlikte hareket eden sinyallerin komutlu kombinezonunun bir
kt retmesi ilkesi burada temel olarak aklanyordu.

"Bu nedenle" diye szlerine devam ediyor Anderson, "Tesla'nn o dnemde uzaktan radyo
dalgalar ile kumanda edilebilen silahlar d etkileimlerden koruma sistemi iin ald
patentler bugn, modern bilgisayar anda, temel mantksal VE devre birimi zerinde
alanlarn herhangi bir patent almasn engellemektedir."

1956 Nobel dl, birok uygulamada elektronik tplerin yerini alan transistr zerine
yrttkleri almalar nedeniyle John Bardeen, Walter H. Brattain ve William B.
Shockley'ye layk grlmt. Tesla'nn bu alanda ok ncelerden beri nclk yapmakta
olduu ise henz yeni fark edilmekte olan bir konu.

Bugn askeri amal RPV'ler -uzaktan kumanda edilen tatlar- olarak bilinen yeni
teknolojide Tesla'ya borlu olduklarmz konusunda Times dergisinde u szlere yer
verilmiti:

"Aygtlarn radyo ile kumanda edilmesi kavramnn gemii bir zamanlar buna 'telsiz' ad
verilen gnlere kadar dayanyor. Bu ehirde krk yl nce ilk defa dzenlenen elektrik fuannda
Nikola Tesla bir tankn iindeki torpidoya manevralar yaptrm ve onu infilak ettirmiti.
Bunu pek ksa bir sre ierisinde, gvertesinde tek bir insann dahi bulunmad gemileri,
torpidolar ve dier motorlu tatlar radyo dalgalan ile kumanda edebilen bir dizi uluslararas
mucidin almalar izledi..."

Ama otomasyon an dnyaya takdim eden Tesla, insanln henz hazr olmad bu
alandaki almalarn devam ettirebilecek kadar zaman olmadn hissedecekti. Fakat
gzlerini daha byk hedeflere dikmiti. New York'taki laboratuvarnn da deneyleri iin
yeteri kadar gvenli bir yer olmadn, ya da baka bir deyile deneylerinin bu kalabalk ehir
iin fazla tekin olmadn fark etmiti.

Akmlar Sava srasnda Tesla'nn ve Westinghouse'un haklarn savunan avukat Leonard

Curtis'e unlar yazmt: "Bobinlerim 4 milyon volt retiyor, duvarlardan tavana srayan
kvlcmlar byk bir tehlike tekil ediyor. Bu gizli bir test. Elektrik enerjisine, suya ve
kendime ait bir laboratuvara ihtiyacm var. Sylediklerimi yapacak iyi bir marangoz bulmam
gerekiyor. Bu almam Astor, Crawford ve Simpson finanse ediyor. almalarm
yklenmenin en az olaca gece saatlerinde devam ettireceim."

Colorado Springs Elektrik irketi ile balantlar olan avukat, mucidin bu sorununu zmek
iin derhal harekete geecekti. Bulduu zmn de etkisi uzun vadede grlecek sonular
olacakt.

13. YILDIRIMLAR YARATAN

Leonard Curtis'in Colorado Springs'den gnderdii cevap dahi iyi haberler veremezdi: "Her
ey ayarland, araziyi cretsiz temin edebileceiz. Alta Vista Oteli'nde kalacaksn. ehir
Enerji ebekesi ile olan ilikilerim sayesinde elektrii de bedava kullanabileceksin."

Tesla zevkten drt ke olmu, kendisini hazrlklarn ayrntlarna, zellikle de gemiye

yklenecek ekipmann dzenlenmesine kaptrmt. Bu arada Scherff ve asistan da
laboratuvar malzemelerinin tanmasnda kendisine neredeyse yirmi drt saat boyunca
yardmc oluyorlard.

in en nemli ksm mali kaynaklarnn yeniden organize edilmesiydi. Adams'n hisse

karlnda Tesla'ya verdii 40 bin dolar oktan harcanm bulunuyordu. nl maden
mhendisi John Hays Hammond'dan ald on bin dolarlk destek fonu Elektrik Fuar iin
hazrlad telsiz ve robotlar iin harcanmt. Ama tekstil firmas ileticileri Simpson ve
Crawford'dan devam eden aratrmalar iin ald 10 bin dolar ve Waldorf-As-toria Oteli'nin
sahibi Albay John Jacop Astor'un Colorado

Springs'deki yeni laboratuvan iin kendisine hibe ettii 30 bin dolar hala bir kede
duruyordu.

Colorado'ya yerleir yerlemez Tesla tm enerjisini ift he-defli bir almaya vakfedecekti:
Marconi'den nce dnya apnda bir telsiz sistemi kurmak, dnyann drt bucana bol ve
ucuz enerji nakledebilmenin yollarn bulmak. Dnyada hi kimse, bugne kadar gelitirdii
kendi bilgileri dnda, bu konuda ona yol gsterecek bilgiye sahip deildi.
 almalarnn youn olduu bu dnemde, yine arkadalarna zaman ayryor, yeni dostlar
edinmeye bile vakit bulabiliyordu. Katharine'nin kskanlklar ve Marguerite adnn bir piyon
olarak kullanlmas devam ediyordu. Artk Waldorf-Astoria oteline tanmt ve Wall Street
beyefendilerinin akn ettii bu k ortamda bulunmaktan gayet memnundu.

18 Mays'ta Colorado Springs'e vard. Alta Vista Oteli'nin 207 No.lu odasna yerleti (oda
numaras e blnebiliyordu). Kendisine tahsis edilen arazi Colorado Springs'in dousunda,
Pike Tepesi'nin glgesindeydi. Buras aslnda kasabann o-bannca otlak olarak
kullanlmaktayd. En yakn komusu bir sar ve dilsizler okuluydu ki bu da olduka
saduyulu bir seime iaret etmekteydi. Rakm 2 metre, hava temiz, kuru ve statik elektrik
ykl idi.

ehre vardnda evresini saran muhabirlere 1900 yl sergisinde Pike Tepesi'nden Paris'e bir
telsiz mesaj gndermeyi planladn bildirecekti. Muhabirler bununla mesajlar tepeden
tepeye nakledeceini mi kastettiini sorduklarnda, kibirli bir ekilde Colorado'ya akrobatlk
yapmak iin gelmediini syleyecekti.

Son on yl ierisinde telsiz enerji ve mesaj iletileri konusunda yksek frekans ve voltaj reten
temel ekipmanlar bata olmak zere tm gerekli aygtlarn patentlerini almt. 4 milyon
voltluk bir bobin yapmt bile ve bunu kresel iletiler gnderebilecek bir seviyeye kadar
gelitirmek istiyordu. Testler byk bir gizlilik iinde -ya da en azndan bu dalk blgede
esrarl aletlerle deneyler yapan nl bir mucidin salayabilecei maksimum gizlilik iinde-
yrtlyordu.

Tesla'ya yerel bir marangoz olan Joseph Dozler tavsiye edilmiti, deney istasyonunun
planlarn alan marangoz da hemen iine koyulmutu. Bunun zerine Tesla, New York'taki
Scherff'e ard arkas kesilmeyecek telgraf mesajlarndan ilkini gnderecekti. Fritz
Lowenstein'n, gen bir mhendis olan asistannn Bat'ya doru yola kmasn istiyordu:
"Yapnn gidi hattn takip etmek ve ekipmann yerletirilmesini salamak zere burada
olmas gerekiyor."

Bozkrn ortasnda ykselmeye balayan tuhaf yapnn evresi itle evrilmiti ve yer yer
zerinde "Dikkat! lm tehlikesi, yaklamayn" yazl uyar tabelalar yerletirilmiti. Yap
tamamlandktan sonra kapya Dante'nin Inferno'sundan, ncekinden daha da meum bir alnt
ilitirilmiti: "Her kim ki buraya girer, umudu ardnda brakr." Tesla'nn aletlerinin tek bir
imekle yz kiiyi birden ldrebilecei haberi evreye yaylmakta gecikmemiti.
 Balangta kare eklinde bir ahra benzeyen deney istasyonu yapm tamamlandktan sonra
uzun mertei ile bir gemiyi andrr olmutu. atnn ak bir blmesinden kan kule yerden
metre kadar yksee trmanyordu. Bundan da drt metre daha yukarya bir dier metal
direk uzanyordu. En tepede uta ise doksan santimetre apnda bir bakr top duruyordu.

Makineler gelir gelmez monte edilmeye balanmt. eitli boyutlarda ve glerde bobinler
ya da yksek frekans transformatrleri kurulmutu. New York'tan Houston Street'teki labo-
ratuvarnda zel olarak rettii ift devirli bir ana devre de getirtilmiti. Bu alet ap
kapayclar ile manyetik vericiyi devreye sokacakt.

Colorado'da gelitirdii bu vericinin en byk icad olduunu iddia edecekti sonradan.

Gerekten de Tesla'nn bu icad modern meslektalarnn had safhada hayranln kazand
bir almasdr. Ne zaman ve nerede olursa olsun ok dk frekans-lardaki radyo
sinyallerinin neden olduu bir fenomen tespit edilse bunun Tesla etkisi olduundan bahsedilir.
Bir ara Ruslar'n dev bir Tesla manyetik vericisi kullanarak hava durumunu etkilediinden,
devasa buzullar ve byk kuraklklar yarattklarndan bile sz edilmiti. Kanada ve ABD'de
radyo iletiimi ile beyin dalgalarnn sk sk kesitii ve bunun anlalamayan psikolojik
rahatszlklar yaratt zerinde durulmutu. Gerekten de yldrm topu ile nkleer fzyon
almalarn birletiren Robert Golka bu konuda baarl admlar atmtr.

Peki bu etki tam olarak neydi? Tesla bunu Electrical Experi-menter'daki yazsnda gen
okuyucularn da anlayabilecei bir ekilde aklamaya almt. Karmakark anlatm da
muhtemelen okuyucularnn kafasn iyiden iyiye kartrmt. "Evvela bunun, iinde yksek
voltaj ykl blgelerin hayli yer tuttuu ve uygun yar ap erisine sahip ideal sarmal
yzeylerdeki alanlarda dzenlenmi, belirli espaslarda yer eden ve bu sayede de kondktr
plak olsa dahi kaak olmasn engelleyecek ekilde her alanda az younluklu bir elektrik
yzeyi teekkl eden karbon moleklleri muhteva eden rezonant bir transformatr olduunu
vurgulamak gerekir. Bu, ok yksek frekanslardan en dklerine kadar uyum salayabilen
bir sistemdir, devasa hacimlerde ve ortalama gerilimlerde akmlar ya da daha dk am-perli
ve ok byk elektro-motiv enerji retebilir. Maksimum elektrik gerilimi, elektrik ykl
elementlerin bulunduu yzeylerin erilik derecelerine baldr."

Yz milyon voltluk bir akmn mmkn olabileceini sylyordu. Bylesi bir devre her trl
itmeye, dk frekanslara dahi duyarl olacak ve alternatrlerde olduu gibi srekli sins
erisi titreimleri yaratabilecekti.
 "Eer terimi en temel zellii ile aklamak gerekirse" diyerek szlerine devam ediyordu, "bu
rezonant transformatr tm saylan niteliklerinin yan sra, tam tamna kreye uygun oranlara
sahiptir, elektriksel sabitleri ve zellikleri tasarm sayesinde telsiz enerji naklinde en etkili
sistemi oluturmaktadr. Uzaklk bu ekilde tamamyla bir engel olmaktan karlmakta,
nakledilen gerilimlerin younluunda bir kayp meydana gelmemektedir. Hatta belirli bir
matematik kanununa dayanlarak hareketliliin mesafe arttka oaltlmas mmkn
olabilmektedir."

Bu gl cihaz kurulduktan ve denemeler yaplmaya balandktan sonra mucit en sert da

frtnalarn bile glgede brakacak elektrikli havai fiekler yaratabilmeye balamt. Verici
alrken krk kilometre uzaklktaki paratonerler dahi doal yldrmdan ok daha gl ve
srekli ateli arklarn etki alanna giriyorlard.

Tesla, hayatnda ilk defa aratrmalarnn ayrntlar zerine eksiksiz bir gnlk tutuyordu.
Grsel efektlerin yaratt dehetin yan sra ok daha yararl ynleri olduuna inandndan
fo-torafik deneyler de yrtmekteydi.

Tesla zerinde alt aygtn ticari amal olarak kullanlabileceini umuyordu. Ama
ncelikle binlerce deney ve uyarlama yaplmalyd. Bu kadar geni bir bilgiyi emanet
edebilecek denli gvenmiyordu hafzasna. Gnlk notlar srekli beklendii ekilde
gelimeyen deneylere atfta bulunuyor ve kendi kendine "neden?" diye soruyordu. Bu ilemin
hayat boyunca uyguladna taban tabana zt olduunun farkndayd. imdi orta yal bir
adamd ve hafzasnn kendisine yava yava ihanet etmeye baladn fark ediyordu. Hi
phesiz kendisine tand srenin basksn hissediyordu omuzlarnda.

Colorado gazetesinde mucidin hayat boyunca grsel efektlere hayranlk duyduunun alt
izilmiti. Dramatik bir ekilde hayat boyunca ahit olduu zihinsel parlak klardan
bahsediliyor ve matematik formlleri arasndan sivrilen renkleri ve grkemli Colorado
frtnalarn, ayrntl, sevgi dolu, neredeyse erotik bir tarzda tanmlamas vurgulanyordu.

Manyetik verici ile deneylerin yapld gecelerde gkyz bir k ve ses tufanna
kaplyordu. Toprak bile canl bir ehreye brnyor, elektrik atlamalarnn sesleri
kilometrelerce uzaktan duyulabiliyordu. Kelebekler, verici bobininin ap neredeyse iki
metreyi bulan girdabna kaplyordu. Merakl seyirciler aknlkla samanlar arasnda ve
yrrken de ayaklar ile yer arasnda kvlcmlar uutuunu grdklerini anlatyordu. Yz
metre tedeki metal nesnelerden uzunluu bir metreyi bulan kvlcmlarn yayldn
grebildiklerini sylyorlard. Daha bir iki kilometre tede uysallkla otlayan atlar blgeye
girdiklerinde metal nallarnda hissettikleri okla aha kalkyor, drt nala kayorlard.

Gk grltleri ve yldrmlar arasnda gecenin bir yars ilerinin banda bulunan mucit ve
asistanlar kulaklarn pamukla tkyor, ayakkablarnn altna kaln mantar ya da kauuk
tabanlklar giyiyorlard. Tesla kulaklarndaki dokunular hissedebildiini ve kulak zarlarnn
zarar grmesinden korktuunu sylyordu. Genellikle bir ac ve vnlama deneylerden
saatlerce sonra bile kulaklarn artyordu.

Hertz'in 1888 ylndaki, Maxwell'in dinamik elektromanyetik saha teorisini dorular

nitelikteki aratrmas bilim insanlarn elektromanyetik dalgalarn, k dalgalar gibi dz
izgiler halinde yayld konusunda ikna etmiti. Buna gre dnyann yzeyinin radyo
dalgalarnn iletilmesini engelleyecei dnlyordu. Bildiimiz gibi Tesla, sadece dnyann
iyi bir iletken olduuna inanmakla kalmayp "atmosferin, deniz seviyesinin ok da
yukarlarnda olmayan, ulalabilir st tabakalarnn, tm deneylerin de iaret ettii gibi,
mkemmel bir iletken olduunu" dnyordu.

lerleme raporlar ve yeni ykleme talimatlar Scherff ile Tesla arasndaki telgraf tellerini
srekli titretiyordu. Normal kargo mucit iin fazla yavat, bu nedenle ekipmanlarn daha
pahal olan tren ile gnderilmesini istiyordu. Kolman Czito'nun varl tam bir nimetti. Tesla,
Scherff'e Czito'nun maann yzde on be orannda artrlmas ve farkn karsna denmesi
talimatn vermiti. Ksa bir sre sonra u mesaj yollayacakt: "Czito sonunda geldi ve tandk
bir yz yeniden grmek beni ok mutlu etti. Ama bu i iin de biraz fazla imanlam."

Bu arada Tesla'nn smarlad iki yz adet ie ve Mr. Myers'in rzgarl, havalarda beklenen
ykseklie kamayacak olmasndan endie ettii balonlar hakknda da bir tartma srp
gidiyordu iki adam arasnda. Balonlar ykseklerdeki ince havaya istasyon antenleri
yerletirmek iin smarlanmt. Bu balonlar elli dolar karlnda uzman bir tasarmcya
yaptrlmt ve ar yklerle patlamamas iin ancak te iki orannda doldurulmas
(muhtemelen hidrojen ile) gerekiyordu.

Tesla'nn drt gzle yeni haberler beklediini bilen Scherff onu her trl gelimeye ilikin,
zellikle de mali destekisi Albay Astor ile ilgili olanlar hakknda bilgilendiriyordu. Marconi
ve Tesla'nn Avrupa patentleri hakknda haberler ulatrmay da ihmal etmiyordu.
 Bu olduka megul iki adam arada srada dedikodu yapma zevkinden de mahrum
etmiyorlard birbirlerini. "Mr. L dkkan baya sarho bir ekilde at, bu arada her eyi de
eline yzne bulatrd." "Ltfen Mr. Uhlman mektuplarn 'Her zaman sizin olan' diye deil,
'Tm itenliimle' diyerek imzalasn" diyordu Tesla ve kendisi de Scherff'e gnderdii
mektubu bu ekilde imzalyordu. "Dostum JJA (Astor) neler yapyor?" diye sormay da hibir
zaman ihmal etmiyordu.

Genilettii gvenlik nlemlerinden ve ulaaca kesin zaferden dem vuruyordu:

"karlarm gzeterek her admn byk bir aklllkla atmalsn ve gazetecilere sylediim
szlerin hibirini, benim onayladklarm dnda aktarmamalsn. Sanrm dndm zaman
syleyecek ok szm olacak... Her zaman kendimden bir para gibi gryorum seni ve o
zaman seni de kendimle birlikte baarnn doruuna kartacam."

16 Austos'ta "Sevgili Luka'm"a iiri iin teekkr efraek zere bir mektup gnderecekti.
"Senin de Colorado Springs teki kar tanelerini ve buzdalarn grebilmeni isterdim! Havada
uuanlar kastediyorum. Senin iirlerinle birlikte her ey harika Luka, dnyann en gzel
eyleri!"

Ama ksa bir sre sonra Johnson'a daha az sanatsal bir mektup daha gnderecekti. "Telsiz
torpido sahneye kmakta sadece bir an gecikti ve Dewey tarihe byk fatih olarak geti. Ama
neredeyse on ikiden vuruyordum. Luka, her seferinde zamanmzn bizim iin ok geri
olduunu hissediyorum. Benim telsiz telgraf sistemim bilim cemiyetlerinin hasrlarnn altna
sprl-d ve senin iirlerin de kurban edildi; dmanlarm bakalarnn fikirlerini
kullandm iddia ediyorlar, tpk kahramannn senin kurbann olduunu syledikleri gibi!

Ama asil abalarmzdan vazgememeliyiz, dostum... Gn gelecek ben sistemimi Arimet'e

anlatyor, sen de iirini Home-ros'a okuyor olacaksn."

Scherrf, New York Herald'n Marconi'yi iirmeye devam ettiini yazyordu.

Tm bu amansz yara karn Tesla, Colorado'daki havadan byk bir zevk alyordu. Her
zaman iin akut olan grme ve iitme duyulan da temiz havaya olaanst olumlu tepki
veriyorlard. klim, almalar iin son derece uygundu. Gne nlar youn, hava kuru ve
devam eden yldrmlar da grltlyd.
 Hazirann ortasnda ekipmann ve deneyler iin yaratt ortam yeryznn elektrik
potansiyelini lmek iin kullanmaya karar verdi. Titizlikle hazrlanm bir plan
dorultusunda periyodik ve tesadfi ini-klarn saptamak istiyordu.

"Yeryznn" diye yazacakt Tesla sonradan hazrlad raporunda "elektrik titreimleri ile
tam anlamyla canl olduu saptand; ksa sre iinde bu ilgin incelemenin iine ekilmi
hissettim kendimi. Bu tip bir aratrma iin bu kadar uygun bir ortamn baka bir yerde daha
bulunabileceini zannetmiyorum."

Colorado'nun bu blgesindeki yldrm boalmalar ok sk meydana geliyordu ve bu bazen

ok iddetli oluyor, bazen iki saat iinde yirmi bin dearj gerekleiyordu ve hepsi de Tes-
la'nn laboratuvarnn yakn bir evresinden gzlenebiliyordu. Birou dallan tersyz olmu
devasa aalar andryordu. Haziran aynn sonlarna doru Tesla ilgin bir olayn farkna
varacakt: Aletleri uzaklarda meydana gelen dearjlardan, yaknlarda olanlara nazaran daha
ok etkileniyordu. "Bu kafam iyiden iyiye kartrd" diye yazyordu, "bunun nedeni ne
olabilir?"

Bir gn gkyznde souk yldzlar parlarken yrye kt srada aklna bir aklama
geldi. Ayn fikirler yllar nce baz konferanslar iin hazrlanrken de aklna gelmiti ama o
zaman bunlar sama bulmu, bir kenara itmiti. "Yeniden aklm kurcalamaya balad" diye
yazyordu "Bir ekilde igdlerim harekete gemiti ve byk bir buluun eiinde
olduumu hissetmitim."

14. COLORADO'DA KARARTMA

"Tarih 3 Temmuz 1899'du. Bugn asla unutmayacam; bu, insanlk tarihi iin byk bir
ilerleme anlamna gelen gerein ilk deneysel kant idi."

O akam Tesla batda toplanmaya balayan elektrik ykl bulutlar izliyordu. Pek ksa bir
sre iinde "hiddetinin byk bir ksmn dalara kustuktan sonra ovaya doru ilerleyen" bir
frtna kopacakt.
 Gl ve srekli yldrm arklarnn neredeyse dzenli zaman aralklaryla boaldn fark
etmiti. Bir kayt cihazn hazrlam, elektrik aktivitesinin frtna uzaklatka azaldn, en
sonunda da kaybolup gittiini tespit etmiti.

"Byk bir heves ve beklenti iinde izlemeye devam ediyordum" diye yazmt gnlne.
"Neden sonra pek ksa bir sre iinde belirtiler tekrar grnmeye baladlar, gittike daha ok
glendiler ve doruk noktasna ulatktan sonra tekrar peyderpey etkilerini yitirerek yok
oldular. Birok kez ayn olay tekrar tekrar meydana geldi, ta ki belirli lmlerin de ortaya
koyduu gibi neredeyse sabit bir hzla ilerleyerek 300 kilometre uzakla ekilene kadar. Ama
bu garip hareketlilik o zaman da bitmedi, azalmayan bir kudretle devam etti."

Ksa bir sre iinde bir konuda emin olacakt: "Bu harika bir olayd. Artk hi phem yok:
Duraan dalgalar gzlemlemekteydim."

Bu keiflerin sonularn yle zetleyecekti: "Ne kadar imkansz grnrse grnsn, bu

gezegen, kocaman ktlesine karn, snrl boyutlar olan bir iletken gibi davranyordu. Bu,
sistemimle enerji nakletmenin ne byk bir nemi olduu konusunda beni tamamyla ikna
etmiti.

"Dnyann drt bir yanna telsiz telgraf mesajlar gndermek, daha nce de zerinde
durduum gibi mmknd ama i bu kadarla da kalmyordu, mesafeler ne olursa olsun sesi ve
dahas enerjiyi de hibir kayp sz konusu olmadan, telsiz iletebilmek olanak dahilindeydi."

imdi gerekli testlere girimeden nce ekipmann mkem-melletirmesi gerekiyordu.

Dnyann herhangi bir noktasna enerji ve anlalabilir mesajlarn nakledilebilmesinin ancak
iki yolla mmkn olabileceini biliyordu; ya yksek oranda transformasyonla, ya da
rezonansn artrlmas ile. Elektrik osilatr-leri ile yapt deneylerin sonunda u sonuca
varmt: Enerji naklinin en uygun yntemi birincisi idi ancak radyoda olduu gibi dk
oranlarda enerji nakli sz konusu olduunda ikinci yntem hi phesiz en iyi yoldu.
Olacaklar konusunda kendisine yol gsterebilecek bir tecrbe yaanmamt daha nce. La-
boratuvar bu insan yaps yldrm ile havaya da uabilirdi ama bu da gze alnabilecek
risklerden biriydi sadece.

Kararlatrlan gece gayet dzgn bir ekilde Prens Albert stili takmn giymiti, beyefendi
eldivenleri ve siyah melon apkas btn tamamlyordu. stasyona geldiinde cesur Czito'yu
kendisini bekliyor bulacakt. Czito alteri indirecekti, bu sayede Tesla da koridordan
laboratuvarn iinde olup bitenleri izleyebilecekti. Odann ortasnda devasa bobini ve direin
ucundaki bakr topu takip etmek onun iin son derece nemliydi.

Her ey tastamam olduunda "imdi!" diye baracakt.

lk denemede alterin sadece bir saniye iin kapal kalmas kararlatrlmt. Bunun zerine
Czito alteri indirdi, gz kol saatindeydi ve neredeyse ayn anda alteri kaldrd. lk sonular
umut vericiydi: Elektrik lifleri bobini talandrm ve yukarya doru elektrik akm frlamt.

Bunun zerine Tesla diree ve bakr topa o anda olanlar izleyebilmek iin dar kacakt.

"Sana iaret ettiimde alteri indirmeni ve ben sana syleyene dek de kaldrmaman
istiyorum" diyecekti Czito'ya.

Hemen ardndan "imdi alteri indir" diye bard.

Czito kendine syleneni yapm ve tekrar komut verildiinde alteri kaldrmak zere
beklemeye balamt. Ana bobinden kan gl akmn titreimleri yeri canlandrmaya
balamt. O anda bir aklama ile istasyonun tepesinden bir yldrm frlad. Ambara
benzeyen byk yapnn iini garip bir mavi k doldurmutu.

Czito bobinden alev toplarnn dalga dalga kvranarak fkrdn grebiliyordu. Havay
elektrik kvlcmlar doldurmutu ve keskin ozon kokusu genzini yakmaya balamt.
Yldrm tekrar tekrar patlad, yap bir kreendo halini almaya balamt ve Czito hala
kendisine devreyi kapatmas komutunun verilmesini bekliyordu. Bulunduu yerden Tesla'y
grebilmesi mmkn olmad iin mucidin bir elektrik arpmas sonucunda yaralanm ya da
lm olabileceinden endielenmeye balamt. Ama lgnlk devam edecee benziyordu.
atnn ve yapnn alev alaca korkusu da tm benliini sarmt.

Tesla ise yaralanm ya da lm deildi. Yalnz bylenmi bir ekilde donmu kalmt.
Durduu yerden yldrmn direin drt be metre yukarlarna sradn grebiliyordu. Daha
sonra gmbrtlerin 30 kilometre teden bile duyulabildiini renecekti. Yldrm tekrar
tekrar atrdyor, ykseliyordu. nsan kendisini daha nce bu denli tanrlarn danda oturuyor
gibi hissetmi miydi acaba? Orada ylece ne kadar beklediini bilemiyordu. Herhalde bir
dakika kadar srm olmalyd.

Ama birdenbire her ey karanla gmlecekti. Czito'ya "Ne yaptn sanyorsun, ben sana
alteri kaldr dedim mi? Haydi indir unu tekrar" diye baryordu.

Oysa Czito altere dokunmamt bile. Enerji kesilmiti. Tanr merhamet etmi, ecelini
sonraya saklamt.

Tesla hemen telefonun yanna kotu ve Colorado Springs Elektrik irketini arad. Yaknyor,
syleniyordu. Onlar enerjisini kesmekle suluyor, hemen bu durumun sona ermesini
istiyordu.

irketin verdii cevap ise ksa ve netti.

"Jeneratrmz devre d braktnz ve u anda da yanyor zaten!"

Tesla dinamoya fazla yklenmiti. Colorado Springs kasabas karanla gmlmt. Yangn
sndrlr sndrlmez yedek jeneratr devreye sokulmutu. Ama Tesla'nn bundan
yararlanma talebi kabaca reddedilmiti.

Deneyine devam etme konusunda kararl olan Tesla ebekeyi kendi temin edecei uzman bir
ekip tarafndan tamir ettirmeyi ve tm giderleri karlamay teklif etmiti. Bu neri kabul
edildi. Bir hafta iinde tamirat tamamlanmt ve Tesla deneylerine yeniden balayabilecekti.

Ne yazk ki Tesla'nn o dnemde ulat nokta konusunda bugn o kadar da ok bilgi sahibi
deiliz. Aratrmalarnn temel amac tabii ki ortadayd. Gl osilatrlerle deneyler yapyor,
telsiz enerji nakli ve mesaj iletilip alnmas konularnda alyor ve yksek frekans zerine
incelemeler yapyordu.

Sonulan ne olursa olsun, yapt deneylerin fazlasyla ilgi ekici olduunu itiraf etmek
lazm. itlere koyduu uyan levhalarna karn komu ocuklar burunlarn laboratuvarn
camlarna dayamaktan kendilerini alamyorlard. Tesla da cam ivilemek zorunda kalmt.
Bu nedenle de, tehlikelerle kucak kucaa yaad hayat boyunca hi olmad kadar lmle
burun buruna gelecekti.

Laboratuvarn ii tklm tklmd. Enerjinin getii ana alterin indirilmesinin biraz zor
olduu da tecrbe ile sabitti. Bu ilemi kolaylatrmak iin Tesla altere en ufak bir dokunuta
kapanmasn salayacak bir tel monte etmiti. Daha sonra bu yaptnn kullanl olduu
kadar gvenli olmadn renecekti. Bir gn Czito, Tesla tarafndan ehre gnderilmiti ve
mucit deneylerini tek bana yrtyordu. "alteri kaldrm ve bir eyleri incelemek zere
bobinin yanna gitmitim. Ben oradayken alter kapand ve oda bir anda kvlcmlarla doldu.
Dar kabileceim bir yol yoktu. Pencereden atlamay dndm ama elimin altnda
kepenkleri krabileceim bir alet yoktu. Son are olarak kendimi midemin zerine attm ve
srnmeye baladm. "Bobinde elli bin voltluk enerji vard ve ben kvlcmlarn altnda dar bir
geitten srnerek gemek zorundaydm. Havadaki asit, azotun oksitlenmesi nedeniyle o
denli younlamt ki, nefes almakta zorlanyordum. stediim yere ulatmda her eyin
sonu gelmek zereydi ama bina tamamyla alev almadan alteri kaldrabilmeyi
baarabilecektim. Elime geirdiim bir yangn sndrc ile alev alan yerleri de
sndrmtm..."

Daha sonradan bu olayn kuduz bir kediyi azdrmaya ve en sonunda ac pene darbelerine
maruz kalmaya benzediini anlatacakt sevgili Luka'ya.

"Ama bu darbelerde bir dnce sakl. Bir DNCE. Fazla konumak istemiyorum ama...

"Baz noktalarda harika bir ilerleme kaydettim ama bana telsiz telgraf konusunda danan
insanlarn sahte zaferler kutlamalar beni ileden karyor! Tartmalarnn znde doru olan
tek bir sz dahi yok ve benim sistemim Luka, -ak ve seik olarak- tek bir aksama dahi
olmadan kullanlabilecektir..."

Peki Tesla bu dnem boyunca yeni bilgi diyebileceimiz nitelikte keiflerde bulunmu
muydu? Bu sorunun cevab kesinlikle olumludur. Bilim insanlar onun keiflerinin ulat
noktay bilemiyorlar ve belki de asla bilemeyecekler. uras da bir gerek ki, Tesla'nn kendisi
de belirli kurallar ve prensipleri izleyerek nc niteliindeki deneylerini dorulama noktasna
ta-yamamtr. Ama kukusuz, bilimsel takipilerinin eitli alanlardaki keifleri
gstermektedir ki bilime ok nemli, temel nitelikte katklarda bulunmutur.
 Eninde sonunda u kadar sylenebilir ki Tesla'nn dnceleri ada hipotezlerce
dorulanmaktadr. Tesla, Colorado Springs'teki hassas ve ok gl radyo alcs ile
almalar sonucunda bir dier keifte daha bulunduunu iddia ediyordu. Sadece yal
marangoz Mr Elderly iinin banda iken Tesla radyo alcsnda ilgin ritmik sesler tespit
etmiti. Bu dzenli sinyallerin dier gezegenlerde yaayan canllarn gnderdii mesajlar
olmas dnda bir aklama gelmiyordu aklna. Vens ya da Mars'n bu sinyallerin kayna
olabileceini dnyordu. O zamana kadar hi kimse uzaydan gelen dzenli sinyallere tank
olmamt.

Korku ve aknlk iinde yapabildii tek ey oturup sinyalleri dinlemekti. Daha sonralar bu
sinyallere karlk verme dncesi onda bir fikri sabit halini alacakt: Bunun bir yolu
olmalyd mutlaka.

Bu olayn olas aklamalarndan biri, radyoda duyduu seslerin yldzlardan yaylan dalgalar
olmasdr. Bu tip dzenli sinyaller astronomlar tarafndan tekrar ancak 1920'lerde tespit
edilebilecekti (ve resmen onaylanacakt); 1930'larda bu sinyaller dijital bir kayt cihazna
kodlanm numaralar olarak kaydedilmeye balanacakt. Son gnlerde "yldzlan dinlemek"
neredeyse sradanlat.

Tesla, son kertede, Colorado'daki baarlar ile tatmin olmua benziyordu. Emirleri ile
yldrmlar dans ettirmiti, tm dnyay bir laboratuvar malzemesi gibi kullanmt ve
yldzlardan mesaj almt. imdi de gelecee doru atlmak iin kar konulamaz bir istek
duyuyordu.

15. MUHTEEM VE BEDBAHT

New York'a 1900 ylnn Ocak ay ortalarnda ayak bastnda bir gazeteci ordusunun
hcumuna urayacakt.

Byk bir olaslkla bunun nedeni de Dou bilim dnyas adna Profesr Holden'in Tesla'y,
d gezegenlerden sinyal aldn aklamas ya da en azndan bunu nasl yaptn kendilerine
bildirmedii iin alenen knamasyd. Tesla bu aklamay "Philedelphia North American"
dergisine Colorado'yu terk etmeden hemen nce yapmt. Bu sinyallerin "komu
gezegenlerde canl yaratklar" bulunduunu dndrttn sylemiti. Bu canllarn
bilimsel adan insandan daha ileri olduuna inanyordu ki bu iddia da bilim insanlarnn yiyip
yutaca cinsten deildi.

Tesla uzaydan gelen bu "mesajlar" yantlamak iin yanp tutuuyordu. Bu arada geni ve
devrimci bir teknolojinin eiinde olduu da bir gerekti. Colorado Springs'deki radyo ve
enerji nakli almalarnn rn olan patentler iin hi zaman kaybetmeden gerekli
bavurular yapmaya balayacakt.

lk adm olarak, dnya apnda bir radyo istasyonu kurmak istiyordu; bu radyo yaynnda her
trl program olacakt, borsa haberleri, birbirine bal radyo-telefon hatlar, ezamanl
sinyaller, radyo haber servisi... Buna dnya bilgi aktarm sistemi adn veriyordu.

Bu arada Georfe Scherff kendisine, Colorado'da harcanan 100 bin dolarn nemli bir mali
sorun tekil ettiini hatrlatyordu. Kimden yardm isteyebilirdi? Basn onu yerden yere vursa
da para babalar arasndaki n hala olumluydu. Bir kez daha Waldorf-Astor'un Oyuncular
Kulbne yneldi. Projelerine destek bulabilmek amacyla yazd "nsan Enerjisini Arttrma
Sorunu" balkl makalesi Johnson'un editrln yapt Cen-tury dergisinde yaymland.
Makalesi beklendii gibi Colorado'daki almalarna aklama getirmese de sansasyon
yaratmay baarmt.

Bu sansasyonun nedenlerinden biri Tesla'nn makale ile birlikte baslan fotoraflaryd. Bu

fotoraflarda ayn kareyi ift pozlama gibi ufak bir fotoraflk hilesine bavurulmutu. Bir
tanesinde sandalyesinde sakin sakin oturmu, notlarna dalm grnyordu. Bu arada bann
evresinde de bir oda dolusu insan ldrebilecek yldrmlar oynayordu. Gnlnde
fotoraf ekimlerini yle anlatyordu: "Elbette ki, tahmin edilebilecei gibi, deneycinin
fotoraf ekilirken bu yldrmlar da evresinde cirit atyor deildi. Kvlcmlar nce karanlk
bir ortamda levhann zerine kaydediliyordu, daha sonra da ben sandalyeye oturup ayn levha
iin poz veriyordum, etkiyi tamamlamak ve detaylar da saptamak iin az miktarda fla tozu
patlatlyordu." Bu sayede de sonraki pozlamalar nedeniyle garip bir X--n fotoraf gibi
sandalyenin Tesla'nn bedeninin iinden grnebilir olmas engelleniyordu.

Umduu gibi, sonular olduka ses getirecekti. Fotoraflar gren herkes aknlktan kk
dilini yutacak gibi oluyordu. Tesla, Almanya'da radyo almalarnn ncln yapan
Profesr A. Salby'ye fotoraflarn bir kopyasn gnderdiinde, hayatnda hi byle ey
grmemi olan bilim insanndan her halde ok ilgin bir ey icat ettii cevabn alacakt.
 Colorado'da yrtt almalarn kaydettii gnl Tesla'nn bu fotorafl deneylere
neden sk sk bavurduunu ksmen aklamaktadr. Bunun nedenlerinden biri de yaad
hayal krkl idi. Yldrmlar zerine yapt deneylerin fotoraflan-mas bekledii etkiyi
yaratmamt. Bu deneyler iin ok daha duyarl levhalar hazrlanmt ve fotoraflarn
renklendirilmesi-nin de ok nemli aratrma verileri salayacan dnmt. Ayrca gl
bir devinime sahip vakum tplerinin de fotorafln gelecei iin byk nem tadna
inanmaktayd. Doru malzemelerin uygun bir ekilde kullanlmas ile fotorafnn gnein
hkmranlndan kurtarlabileceine inanyordu. "Bu tip klar onun koullar
ayarlayabilmesini ve istedii k etkilerini yaratabilmesini salayacak"t...

Century'de yaymlanan fotoraflar kendisini daha da byk bir tartmann iine ekmiti.
Meslektalar saldrlarn srdryordu ama basn genelde Tesla'ya sahip kyordu.

"Basn, Nikola Tesla ve onun gelecekte elektrikle yaplabilecekleri zerine ngrleriyle iyi
bir elence buldu kendisine" diye yazyordu Pittsburg Dispatch'de, Westinghouse'un
memleketinde. "Mars'a sinyal gnderilmesi gibi iyimser tahminleri insana Tesla'nn daha az
ngrde bulunup, kendi izgisinde daha ok almas gerektiini dndrtyor."

Eletiriler lehine veya aleyhine, ama kamuoyu Tesla'nn istedii dorultuda tepki veriyordu
nk sonuta para babalarnn dikkatini ekmeye alyordu. En nemlisi deilse de bu
dorultudaki ilk admlarndan biri de nl mimar Standford White ile bir grme
ayarlamasyd. ki adam Oyuncular Kulb'nde karlamlar ve Tesla'nn youn ekimine
bir anda kaplan Standford ne olduunu anlayamadan kendisini Tesla ile koyu bir sohbetin
iinde bulmutu. White, Century'de okuduu ekliyle Tes-la'nn ngrlerinden ve
vaatlerinden byk bir heyecana kaplyordu. Mucit, dnya apnda yayn yapacak bir
ebekeden sz anca mimar hemen bir ortaklk teklifinde bulunacakt.

Bu byk plan bir dten ibaret deildi. Daha Tesla Colorado'da iken Scherff in
direktrlnde uygun osilatrler ve dier ekipmanlar laboratuvarda gerekli ekilde
dzenlenmeye balanmt. Gvenlik her zaman olduu gibi skyd. Dner dnmez ihtiya
duyduu makineler iin mhendislerine gvendii Wes-tinghouse ile balant kuracakt.

Westinghouse'a "mkemmelletirecei cihaz" ile dnyann herhangi bir noktasna telgraf

mesaj gnderebilmesinin uygulanabilirliini Colorado'daki deneyleri sayesinde grebildiini
anlatacakt. Atlantik'in her iki yakasnda da en azndan yz beygir gcnde bir motora ve
doru akm dinamosuna ihtiyac vard ve bunlar olduka pahalyd.
 "Elbette byle bir haberleme sistemi kurmamn daha byk bir projenin, enerji naklinin ilk
adm olduunu biliyorsun. Ama bu daha da pahalya patlayacak byk bir alma ile olabilir
ancak. Bu nedenle byle bir finansman elde edebilmek iin ilk nce byle bir gsteri
yapmam gerekiyor."

Westinghouse onu "kral vagonunda" bir yolculua davet etmi ve konuyu etraflca grmek
istemiti. Tesla plann anlattktan sonra, Westinghouse byle bir yatrma gidemeyecei
cevabn vermi ve hzla bymek isteyen yatrmclarla grmesini nermiti. Ancak Tesla
bu tip birka yatrmc ile grse de istedii sonucu alamamt.

Tesla'nn Century'deki yazsn okuyan ve ileri grllnden itenlikle etkilenen insanlar

arasnda mucidin ihtiyalarn en ileri dzeyde karlayabilecek birisi de vard: J. Pierpoint
Morgan.

Tesla ve Morgan kresel sistem zerine grmek iin buluacaklard. Tesla bu sefer daha
ihtiyatl davranyor, bu para babasn Westinghouse'a yapt gibi fazlaca teknik ayrntya
bo-mamaya zen gsteriyordu. Bunun yerine para ve g konular zerinde duruyordu.
Radyo yaynlarnn tek bir kanaldan yaplacan anlatyordu. Bylece Morgan da bu sistemin
tek sahibi olacakt. Dierleri gemiden sahile gibi snrl noktadan-noktaya sistemleri ile zaman
kaybederken Tesla dnya apnda bir haberleme andan bahsediyordu. Elinde tm gerekli
patentler vard ve anlamalar yapmak konusunda serbestti.

Oluturulacak ortakla kendi adnn verilmesi ve Atlantik tesi bir ebekenin kurulmas iin
100 bin dolar, Pasifik ebekesinin kurulmas iin de 250 bin dolar salanmasn neriyordu.
lkinin yapm iin alt ila sekiz aya, ikincisi iin de yaklak olarak bir yla ihtiyac vard.

Morgan'a telsiz enerji nakli projesinden bahsetmiyordu ama bundan vazgememiti, bu

projenin imdiki yatrmlardan bazlarn gereksiz klacan biliyor ve Morgan'n parasnn bir
ksmn ekmesinden endie ettii iin byle davranyordu. Ne de olsa Morgan'dan Zulular'a
ya da Pigmeler'e elektrik salama konusunda kendisi kadar hevesli davranmas beklenemezdi.

Morgan bu ie 150 bin dolar yatracan ve de bu kadarla kalacan aklayacakt. lkeye

egemen olan yksek enflasyon Tesla'y da iflasn eiine srkledii dikkat alndnda
Morgan'n nerisi mthiti.
 Morgan'n alk olduu zere aralarndaki iliki ksa bir sre ierisinde bir "kral ile nedim"
ekline brnecekti. Morgan "harika ve cmert" bir adamd. Tesla'nn almalar "adn tarihe
altn harflerle yazdracak"t. "Greceksiniz, sadece bu yce gnll davrannz takdir
etmekle kalmayacak, servetinizden insaniyet namna bahettiiniz paray deerinin yz
misline kararak minnet borcumu demeye alacam..."

Morgan'n insanlk sevgisi ile pek bir alverii yoktu, hele de i anlamalarnda! Tesla'nn bu
methiyesine cevaben yaptklar anlamann bir taslan gnderecek ve yatraca parann
gvencesi olarak patentlerinin yzde elli bir hakkn talep edecekti.

1901 Maysnda Tesla, Westinghouse ile smarlayaca jeneratr ve transformatrleri

grmek zere Pittsburg'a gitti. Bu arada ajanlar da ngiltere sahillerinde uygun bir yap
alan bulmak iin okyanusun te yakasnda bulunuyorlard. Artk Paris fuarn
dnemeyecek kadar megul bir adamd.

Ksa bir sre iinde White'n ortaklarndan olan nl mimar Crow ile birlikte bir kule
tasarm zerinde almaya baladlar. En sonunda tepesinde 3 metre apnda devasa top
bulunacak bir kule yapmay kararlatrdlar. Daha sonradan bu topun mantar andrr bir apka
biiminde olmasna karar vermilerdi. Ama bu devasa kulenin ktlesi rzgarn gsterecei
diren nedeniyle nemli bir sorun tekil etmekteydi.

En sonunda Tesla bir kule yerine daha kk birka kule yaplabileceini belirten bir mektup
gnderecekti Crow'a. Ama kulenin byk bir blmnn yapm tamamlanmt bile. Ayrca
kulenin iinden topran drt metre derinliine inen bir aft geiyordu. Her ey muhteemdi,
Amerika'nn elektrik tarihinde oynayaca baroln tm dekoru buradayd. Ama talihsizdiler.
Muhteem ama talihsiz.

16. AAILANMI, HORGRLM, SALDIRIYA URAMI

Kulesi gklere doru ykselirken Tesla kendisine daha da acmaszca yklenmeye balamt.
Almanya'ya mhendis Fritz Lowenstein'n da kendilerine katlmasn salamak iin para
gndermiti. Daha nceleri Edison'la da alm nl bir mhendis olan H. Otis Pond da
onunla birlikte Wardenclyffe ekibine katlmt.
 Yllar sonra, tarihin bu iki byk mucidi deerlendiriine katlmadn syleyecekti. "Edison
gerekten de bu lkenin yetitirdii en byk aratrmac ve deneycidir... Ancak Tesla gelmi
gemi en byk mucittir."

Pond sk sk Tesla'ya uzun yrylerinde elik ediyordu. Aralk 1901'de Marconi ilk
Atlantik tesi sinyali gnderdiinde de beraberdiler. "Marconi sizi atlatma benziyor"
demiti.

"Marconi iyi bir adam" diye cevap vermiti Tesla. "Brakalm devam etsin. Bana ait on yedi
adet patent kullanyor."

Pond, Tesla'nn gelitirmekte olduu sava aralar konusunda endielendiini de hatrlyor.

"Otis" demiti kendisine, "bazen bu tip eyler yapmaya hakkm olmadn dnyorum."

Mucidin hareketli program insana sanki birden fazla kiilii benliinde barndrd
izlenimini veriyordu. New York'taki la-boratuvar dnyann drt bir yanndan gelen bilim
insanlarnn buluma yeri olmutu. Geceleri ise sosyal aktiviteler, yorucu deneyler, patent
bavurularnn, gazete makalelerinin ve editrlere gnderilecek mektuplarn yazlmas ile
geiyordu.

Hem gece, hem de gndz insan olarak yaamas nedeniyle baz geceler gzn krpmam
olduu halde yeni gn karlamaya hazrlanyordu. Bu yaay tarznn sonucunda da
arkadalarn, birbirlerinden habersiz deiik kompartmanlara ayrmak zorunda kalmt.
Johnsonlar gibi yakn dostlarnn bu yeni srdalarn kimliinden dahi haberleri olmuyordu
ama bu aralarndaki ilikinin younluunun azald anlamna da gelmiyordu.

Gn , patronu Morgan'la bulumak ve onu para akn hzlandrmas, enflasyonun

gemiyi batrmak zere olduu konusunda ikna etmesi asndan byk bir nem tayordu.
Dier potansiyel mucitlerle de balantlar kurmaya alyordu. Makinelerin yapmn
hzlandrmak ve kredi salamak iin reticilerle gryordu. Ve New York'ta kald sre
boyunca Scherff e gnlk talimatlar yazyordu.

1902 ylnn nemli olaylarndan biri de ngiltere'nin nl Lort Kelvin'inin ABD'yi ziyaret
edecek olmasyd. Kelvin, iki tartmal konuda Tesla'nn tarafnda olduunu bildirmiti: 1.
Mars, Amerika'ya sinyaller gnderiyordu; ve 2. Yenilenemeyen kaynaklarn korunmas dnya
iin byk bir nem tayordu. Kelvin de Tesla gibi, gne ve rzgar enerjilerinin kmrn,
petroln ve odunun tketimini azaltmakta kullanlmas gerektiine inanyordu. atlarn
stne konulacak rzgar deirmenlerinin ilk etapta asansrleri altrmak, su pompalamak ve
evleri soutmak-stmak iin kullanlabileceini sylyordu.

Kelvin, Amerika'nn "bilimsel peygamberleri"nden sz ederken Tesla'ya duyduu

hayranln kastediyordu ve bu da mucidin ruhuna merhem gibi gelmiti. Delmonicolar'da
onuruna verilen davetten sonra ngiliz bilim insan New York'un dnyann en iyi aydnlatlan
ehri olduunu ve muhtemelen dnya zerinde Marsllar tarafndan tespit edilebilecek tek
nokta olduunu iddia etmiti.

Haziranda Tesla, Manhattan'daki laboratuvarn War-denclyffe'deki yeni binaya tamt.

Burada, projenin gerektirdii eyler dnda, kendisine daha ok zaman ayrabiliyordu.
Blgeye yalnzca iilerin girmesine izin veriliyordu. Yaltl-mlk ve sessizlik en ok ihtiya
duyduu eylerdi.

Bu arada New York'taki bir mahkemede jri yesi olarak grevlendirildiini bildiren bir
belge gnderilmiti kendisine. O da belgeyi okuduktan sonra bir kenara kaldrm ve bir daha
da aklna gelmemiti. Neden sonra gazete balklar bu vatandalk grevini kendisine
hatrlatacakt: "Nikola Tesla 100 Dolar Ceza deyecek-Jri Toplantsna Katlmad-
zntlerini Bildirdi." Gerekten de zlmt. Daha sonra lm cezasna kar olduunu
aklamasnn ardndan bu grevinden muaf tutuldu. Tesla idam cezasnn "barbarca, insanlk
d ve gereksiz" olduunu savunuyordu.

Marconi ise Amerika'nn her yerinde kahraman muamelesi grmeye devam ediyordu.
Tesla'nn yaptklar onunkilere kyasla biraz esrarl kayordu. ubat 1903'te Electrical
Age'de, Nikola Tesla almalar ve Bo Vaatleri adl eletirel bir makale yaymlanmt. "On
yl nce Tesla elektrik zerine alanlar arasnda byk vaatleri ile sivrilmiti. Bugn ad,
yerine getirilmemi szlerin yaratt bir pimanlk hissi uyandryor duyanlarda." Byk
zaferlerinin zerinden uzun bir zaman gemiti ve lmllerin hafzalarnn ne kadar zayf
olduunu renmeye balamt.

Sonbaharda mali sorunlar yeniden ortaya kmaya balam, o da yeni fonlar bulmak
amacyla New York'a dnmek zorunda kalmt. Buna karn bilimsel kayglarn da
tamamyla bir keye itmi deildi. Scherff e yazd yzlerce nottan birinde Pennsylvenia
niversitesi'nden Profesr Barker'a bir elin kemiklerinin telsiz sistemle ekilmi rntgen
filminin gnderilmesini istemiti.
 Morgan'a da 8 Nisan tarihinde unlar yazacakt: "Endstri dnyasnda yarattn byk
dalgalanmalar benim kk gemimi de savurdu. Fiyatlar en son hareketlenmeden sonra iki
katna kt..."

Ama sermayesinin byk ksmn tren yollarnn yapmna adam olan Morgan, Tesla'ya
daha fazla kredi amak istemiyordu. ki hafta sonra Tesla bir mektup daha gnderecekti:
"Edison, Marconi, Pupin ve Fleming benim bulularm aalarken siz bana destek olarak
beni onurlandrdnz..."

Ama Morgan hala bir tepki gstermiyordu ve umutsuzlua kaplan Tesla elindeki son kart da
oynamaya hazrlanyordu. En sonunda Morgan'a gerek amacndan bahsedecekti -sadece
radyo sinyalleri deil, telsiz enerji nakli.

"Eer bunu size daha nceden haber vermi olsaydm beni ofisinizden kovardnz... Bana
yardm edecek misiniz, yoksa brakacak msnz, neredeyse tamamlanmak zere olan
almalarm heba m olsun?"

Cevap on bir gn sonra gelecekti Morgan'dan: "Mektubunuzu aldm... yantm u an size

daha fazla avans verme konusunda pek de hevesli olmadmdr."

Tesla da bu yanta, ayn gece kulesine giderek ve daha nce hi kimsenin ahit olmad
yldrmlar yaratarak kendine has bir tepki verecekti. O gece ve birka gece daha eitli
denemeler gerekletirecekti. evre sakinleri hayretler iinde kulenin kresel atsndan
yaylan ve zaman zaman yzlerce kilometre telere savrulan kr edici imekleri
seyrediyorlard. unu bir seyret Pierpoint Morgan, der gibiydiler.

Muhabirler blgeye akn ettiklerinde geri evrileceklerdi.

"Tesla'nn imekleri Yaylyor ama Kendisi Wardenclyffe'de Ne zerine altn

Aklamaktan Kanyor" diye yazyordu New York Sun'da. "Tesla unlar syledi: 'Buradaki
insanlar grdkleri karsnda uykularndan kalkp uyank kalmay tercih ediyorlar. Ama u
kadarn syleyeyim ki daha da garip eyler grecekler. Bir gn ama u anda deil, hayalini
bile kurmadm bir eyi duyuracam sizlere."
Daha da garip eyler? Bu, tipik bir gazetecilik abartmas myd?

Colorado'da manyetik ileticisinin anten sahas ile on-on iki bin voltluk gerilimler elde
edebilmiti ama o yz bin voltun da mmkn olabileceini dnyordu. New York'a dner
dnmez aralarnda en nemlisi "Elektrik Enerjisi Nakli Aygt" olan eitli aletlerin ancak
1914 ylnda alabilecei patentleri iin hemen bavuruda bulunacakt. Aslnda Marconi'nin
transatlantik telsiz baarsndan sadece birka hafta sonra olmutu btn bunlar.

Tamamlanmam Wardenclyffe projesi iin srdrd finansman aray yeni bir kriz
dalgas ile ar bir darbe daha alacakt. Artk Morgan'dan yardm alabilmek her zamankinden
daha uzak bir ihtimal olarak grnyordu.

Yakn dostlarnn da yardmyla para bulma almalarn daha da hzlandrmt Tesla.

Temen Hobson donanmadaki balantlarn kullanarak bu almaya destek olmaya
alyordu. Tesla'nn radyo kontroll gemilerini, torpidolarn grm ve Buffalo'da bir
gsteri dzenlemesini salamt. Allagelen aksaklklarn yeniden yaanmamas iin elinden
geleni yapyordu. Ama nafile.

Kahraman asker, Tesla'ya konuyla ilgili olarak donanmada, aslnda iki komutan arasndaki
ekememezlikten kaynaklandn syledii bir tartma doduunu bildirmiti; sonuta da
Tesla'nn projesi reddedilmiti. Belki de Hobson bu hikayeyi sadece Tesla'y incitmemek iin
uydurmutu.

Tesla bu arada biraz para bulabilmeyi baarmt ama bu para da projeye ulaamadan eski
borlarn denmesi iin harcanmt. Sherff e yazd bir mektupta unlar sylyordu:
"Dmanlarm beni bir hayalperest ve air olarak lanse etmekte o denli baarl oldular ki en
ksa zamanda ticari bir eyler rete-mezsem silinip gideceim."

Bunlar izleyen yllar boyunca bor bataklndan kurtulmak iin ticari icatlar zerinde
almalar yapmaya balayacakt ama belki de ansszlndan, kendisi gibi bamsz alan
Edison kadar baarl olamayacakt.
 Bu arada tp evrelerinden Tesla'nn osilatrne ynelik talep giderek artmaya balamt.
Sherff bu konuda altklar takdirde Morgan'n Wardenclyffe iin yatrd paradan daha
fazlasn kazanabileceklerine inanyordu. Tesla kendisine bu konuda tam yetki vermiti ama
konu ile ilgilenmiyordu.

Morgan'n desteini ekmesinin ardndan dier yatrmclar da Tesla'nn vaatlerinin sabun

kp olduuna inanmaya balamlard. Yaylan dedikodular Tesla'y can evinden
vuruyordu. ansszl snr tanmyordu. Colorado Springs Elektrik irketinin gnderdii
fatura Tesla'y alaa etmeye yeterdi. in garibi, irket Tesla'ya elektriin kendisine cretsiz
salanacan bildirmiti. Su irketi de Tesla'y dava etmeye hazrlanyordu. Laboratuvarn
bekisi de denmeyen maalarn tahsil edebilmek iin avukat aramaya balamt bile.

Tesla'nn tm bunlara yant da tam Tesla tarz olacakt. Ne de olsa ehir Tesla'nn
laboratuvarn barndrma erefine ulamt.

Yine de tm bunlardan sonra ans dnmeye balayacakt. Tbbi osilatrlerin satmndan para
gelmeye balamt. Bu arada yeni bir trbin retmiti ve bundan bir servet kazanacan
dnmeye balamt.

Tesla, Waldorf'taki bohem hayatn finanse edebilmek iin Wardenclyffe'i otelin mal sahibine
yirmi bin dolar tutarndaki faturalar karlnda ipotek etmiti. Fakat Tesla mali itibarnn
zarar grmemesi iin bu ipotein kaytlara geirilmemesini rica etmiti. 1915 ylna
gelindiinde Tesla itii suyun bile parasn deyemeyecek duruma dmt. Otel ynetimi
elindeki ipotei paraya dntrmeye alyordu fakat o sralar kimsenin dnya iletiim
sistemi istasyonu ile pek ilgilendii yoktu. New York elik irketi istasyonun paralanmas
iini stlenmiti ama yap dnldnden de salam ina edilmiti. En sonunda, 1917
ylnn Eyll aynn ilk Pazartesi gn Wardenclyffe dinamitle havaya uuruldu. irket
sattan bin yedi yz elli dolarlk bir gelir elde etti. Bir dilenci yolda Tesla'nn yazd bir
notun uutuunu fark edecekti.

"Tm emeklerimizin paralanp gittiini grdmde alamadm" diye yazyordu Scherff'e,

"ama kendimi zor tuttum".

Marconi, Alman bilim insan Carl F. Braun ile birlikte, "telsiz telgrafn gelitirilmesindeki
birbirinden ayr ama paralel katklarndan dolay" 1909 Nobel Fizik dl'ne layk
grlmlerdi.
 Tesla hayatnn sonuna kadar enerji nakli ve iletiim konusundaki fikirlerinden
vazgemeyecekti. Bunun bir rya olmadn sylyordu, "sadece kr, inansz, pheci
dnyaya pahal gelen bilimsel bir kavram"d.

nsanln "kaifin aratrma evki"nin at yolda ilerleyecek kadar gelimemi olduunu

sylyordu. "Belki de iinde yaadmz dnyann bu devrimci fikirleri desteklemesindense
ticari kayglarla, bencillikle ve ahmaklkla aalamas, hor grmesi, saldrmas daha iyidir.
Bu sayede aydnlanyoruz. Gemi zaferlerin bastrlmas, ezilmesi ve alaya alnmas bunlarn
daha kuvvetli bir ekilde yeniden uyanmalarna yol aar."

17. PUSUDAK TEHLKELER

Elli yanda olan ve bilim insanl n ciddi saldrlara maruz kalan Tesla vakarn her
zamankinden daha fazla koruyordu.-Hala arbal, yakkl ve gen grnlyd; sa her
zamanki gibi simsiyaht. Ve nezaketinden hibir ey yitirmemiti

"Colombia College'da transformatr, radyo ve enerji transmisyonu zerine seminer verirken

Mr Pupin ve arkadalar dersimi slklayarak blmlerdi ve sessizlii tekrar salayabilene
dein epey uramak zorunda kalmtm.

"Ama bu en kts deildi. Mr Marconi'ye kar benim patentli aletlerimi ve izimlerimi

kullanmasndan dolay atm davada Mr Pupin benim lehime tanklk yapacan syleyerek
ne km ve bir manevrayla Mr. Marconi'nin tarafna gemiti. Uzak mesafelere enerji
naklinin benim icadm olduu kabul edilene dein uzun yl gemesi gerekmiti.

"Brakn gerekleri gelecek ortaya koysun ve bu ikisini kendi almalar ve baarlar ile
deerlendirsin. u an onlarn zaman ama gelecek, gerekte gelecek iin alm olann,
benim olacaktr."

Gzlerinden yalar szlmeye balamt ama glmsemeye devam ediyordu. Kendisine "Mr
Marconi hakknda bir ey syleyebilir misiniz?" diye sorulduunda nezaketini kaybettii
nadir anlardan birine tank olacakt onunla birlikte olanlar.
"Mr. Marconi" demiti, "bir eektir."

k giyiminden, evresini saran kalabalk arkada topluluundan ve Waldorf-Astoria'daki pek

sevdii mekanndan da asla vazgememiti.

Gerekten de bu otelle olan ilikisi Tesla'nn hayatnda evlilik deneyiminin yerini tutacak
nitelikteydi. Krallara layk bir hayat srmek ona yaamaya deer tek hayat tarz olarak
grnyordu. Her zaman ar hayal krklklar yayor olmasna karn tm bunlarn
arasndan ba dik ve asaletle yryp geebilme yeteneine sahipti. Bu durum borlarn
dnmyor olduu anlamna gelmiyordu ama zihnini her zaman megul eden fikirler bunlar
perdeliyordu. Bylece ekonomik zorluklarn tasas da Scherff ve Johnson gibi sadk
arkadalarna kalyordu. Ama bu arada paraya duyduu ihtiya da, ona verdii neme zt bir
ekilde gittike fazlalayordu.

Tesla, grnte hep ayn Tesla olmasna ve hayat tarzn hi deitirmemi olmasna karn
iten ie deimeye balamt. Yzyln banda yaad ac hayal krklklar kiiliinden
ok eyler alp gtrmt. George Westinghouse'a yazd bir mektupta "bir adamn gcn
skntl zamanlar gsterir" diyordu ama ne yazk ki bu skntlar zayflklar da ortaya
kartyordu.

Tesla gazetelere yazlar yollamay bir alkanlk haline getirmiti. Mutlu zamanlarnda hem
kendi nclerinin, hem de adalarnn baarlarn vmekte olduka cmert davranyordu
ama son zamanlarda bu yazlar savunma dilekesi formuna brnmlerdi. Rakiplerini gl
gsz, hakl haksz demeden kk grmeye balamt. Gemi aldatlmalar nedeniyle
patentleri hakknda daha da fazla ser verir, sr vermez bir tutum taknmaya balamt.
Grd ruhsal zarar derin ve hakikiydi.

Tesla yzyln banda sonradan kiisel kariyerlerinde de hayli baarl olacak iki zeki kadn
talihinin yardmyla sekreterleri olarak almaya ikna edebilecekti. Tabii aslnda sylemeye
bile gerek yok ki bu iki kadn da salam ve gvenilir karakterlerdi.

Muriel Arbus, Tesla'ya patent haklar konusunda yardmc olan etkileyici bir sarnd.
Tesla'nn lmnden sonra kariyerini New York'ta Arbus Makine ve Aletler irketi'nin bana
geerek devam ettirecekti. Amerika'da bu denli byk bir makine irketinin kurucusu ve
sahibi olabilen ilk kadnd. Olaanst baarlar sergiliyordu.
 Dorothy Skeritt, Tesla ile almaya 1912 ylnda balamt. Laboratuvardaki gsterilere ve
New York ktphanesindeki almalara da katlyordu. Skeritt "insanlar harekete geiren
motivasyonlarn ve deiik koullarn anlamlarnn farknda olan ama az konuan bir kadnd.
Arbus ise her eyi grnd gibi kabul etmeyi ve bunlar zerinde de bolca ene almay ok
severdi."

Her ikisinin de ivereni olan Tesla yllar getike bilimsel tezlerini daha gz kara bir ekilde
savunmaya balayacak, icatlarn daha ilham halindeyken, hibir veriye ve deneye
dayanmazken gazetecilere ballandra ballandra anlatmaya balayacakt. Zaman zaman
megalo manyakln yamalarnda dolaacakt. Gazeteciler genellikle sylediklerini dorudan
manetlere ve yazlara yanstmay tercih ediyorlard ama O'Neill ve Swe-ezey gibi dostlar
gerekli grdklerinde onu kendi demelerinden korumaya alyorlard.

Edison, Tesla'dan ineleyici bir ekilde bahsederken aslnda profesrlerin de duygularna

tercman oluyordu: "Tesla her zaman iin bir eyler yapacak olan adam olarak kalacaktr."
Ama ayn saldn somut baarlar gz ard edilerek ve boa kan vaatleri dikkate alndnda
Edison'a da yneltilebilirdi aslnda. O da gazetecilere yapabileceinin ok tesindeki
hayallerinden dem vurmaya balamt.

Akademinin klasik saldrlar da devam ediyordu. Tesla Bo-bini'nin Henry'nin

enstrmanlarnn gelitirilmi hali olduu iddia ediliyor, Tesla'nn kendi adn vermeyi hak
ettii hibir keifte bulunmad ne srlyordu. Bu saldrlar tamamyla haksz ve
saduyudan uzakt. 1920'lerin sonlarna doru Tesla'nn on dokuzuncu yzyl icatlarna
milyonlarca dolarlk yatrmlar yaplmaya balanacakt. Radyonun ve otomasyonun babas
olarak kabul grecekti. niversitelerin laboratuvarlar, bunlarn arasnda Johns Hopkins'inki
de vard, aratrma laboratuvarla-rnda Tesla Bobini'ni kullanmaya balamlard. Birok
icadna kendi adna keifte bulunmadn iddia eden Profesr Ames'in ta kendisi tarafndan
1900 ylndan nce patent verilmiti.

Fakat u kadar da dorudur ki, Tesla somut yenilikler sunmaktan ok, yeni fikirlerin ve
kavramlarn domasna nclk etmitir. Seminerleri yeni fikirler yaym, dierleri bunlarn
nda pratik icatlarda bulunmu ve bunlarn patentlerini almtr. Tam da bu nedenle Tesla
daha fazla risk alarak oyuna devam etmek zorunda kalmt.

Yeni projelerini ve teorilerini sansasyonel bir ekilde duyurmasnn ana nedeni kendisini
finanse edecek bir sermayedar aramakta oluuydu. Laboratuvarlarnda dzenledii gsterilere
fikirlerini alabilecek yetenekten yoksun olduuna inand varlkl i adamlarn aryordu.
Tabii Meslektalar da bu durumdan hi hazzetmiyorlard.

Yeni fikirler her zaman olduu gibi zihninde yeni frtnalar yaratmaya devam ediyordu ama
artk lm de yadsyamayaca- bir yaa gelmiti. Dostlar ve tandklar yava yava
sahneden ekilmeye balamlard. 1910'da Mark Twain g etmiti ve bu kayp Tesla'y
derinden etkilemiti. yl sonra da Morgan lecekti ki ticari ilikilerde olduu kadar
Tesla'nn kiilii zerinde de etkisi olan birisiydi.

Tesla'nn psiik yaps zaten her zaman iin bir nevrozlar panayr gibiydi ama yllar getike
daha da garipleiyordu. Mucidin yaral ve hasta gvercinleri korumas altna alp evine
gtrdnden kimsenin haberi yoktu. Ama o bunu gnn ilerleyen saatleri iin bir grev
olarak benimsemiti.

Bir gece kuu ve asilzade gibi yayordu. Ofisine ancak le vakti gelebiliyor ve Miss Arbus
ile Skeritt'in daima kendisini ayakta karlayp apkasn, asasn ve eldivenlerini almasn
arzu ediyordu. Pencerelerdeki perdeler her zaman kapal olmalyd ki rahat ettii karanlkta
verimli alabilsin. Perdeler ancak bir frtnann imekleri atlar yaladnda alabiliyordu.
O zaman divanna uzanr kuzey ya da bat semalarn seyre dalard. Yannda alanlar kendi
kendine konuma huyunun farkndaydlar ama zellikle yalnz kalmay yeledii bu seyirler
srasnda bunun bir hitabete dntn grrlerdi kap aralndan.

Fakat tm bu gerilime ve anormal belirtilere karn Tesla'nn yaratc dehas parldamaya

devam ediyordu. 1906 ylnda ellinci yan kutlarken ve bir sr dava ile bouurken
muhteem trbininin ilk modelini yapmt. Muhtemelen bu fikir bir vakum motoru icat
etmeye alt ocukluk yllarnn, dalarda geirdii ve okyanus ierisindeki vakumlu bir
tp yolu ile mektup yollamay tasarlad yllarn verdii ilhamn bir hediyesiydi kendisine.
Pervanesiz trbin fikri muhtemelen ok ncelerden kaynaklanmakta, ocukluunda icat ettii
pervanesiz su trbinine kadar uzanmaktayd.

Kayna her ne olursa olsun, bu trbin kilodan daha hafifti ve otuz beygirgc enerji
retiyordu. Daha sonralar iki yz beygirgc ile ileyen daha byk modeller de ina
edecekti. "Yaptm, buharn nnde salam bir duvar olmas gerektii fikrini rtmek ve
fizikilerin her zaman bildikleri ama fayda-lanamadklar iki ilkenin pratik bir uygulamasn
gerekletirmektir. Bunlar yapma ve akmazlk ilkeleridir."
 Julius C. Czito, Tesla'nn uzun sredir makine iiliini yapan Kolman Czito'nun olu, Long
Island Astoria'daki atlyesinde bu trbinin deiik versiyonlarn yapacakt. Melon apka G
stasyonu denilen makinenin rotoru (OZ1) Alman gmnden yaplm ok ince disklerden
olumaktayd ve bir aftn merkezine yerletirilmiti. Kk silindirler iinde yerletirilerek
kaplanmt. "Herhangi bir svdan enerji elde ederken" diye aklyordu Tesla, "evreye
yaylr ve merkezden ekilir ama svya enerji verilirken tam tersine merkeze ynelir ve
evreden ekilir. Her iki durumda da diskler arasndan spiral bir yol izleyerek geer ve
tamamyla molekler bir devinim ile enerji verir ya da yklenir. Bu yeni yntemle buharn s
enerjisi ya da patlayc karmlar ok ucuza elde edilebilir..."

Kullanm alanlarnda snr gremiyordu. Benzin ile otomobilleri ve uaklar altrmakta

kullanlabilirdi. Transatlantik gemileri gn iinde Atlantik'in dier yakasna ulatrabilirdi.
Trenlerde, kamyonlarda, soutmada, tarmda, sulamada ve madencilikte kullanlabilirdi ve
benzinle olduu gibi buharla da alabilirdi. Bu trbinle alan gelecein otomobilini bile
tasarlamaya balamt. Tm bunlarn yan sra trbinin geleneksel modellere kyasla olduka
ekonomik olacana da inanyordu.

Tesla trbini teoride onaylanmaya balannca ruhunun okandn hissedecekti. Sava

Dairesi subaylar bile bunu "dnya iin yeni bir ey" olarak lanse etmilerdi ve "derinden
etkilendiklerini" bildirmilerdi.

Tesla en sonunda sonsuz aalanmalardan ve borlardan kurtulacak gibi grnyordu.

Aabeyi Daniel'in ok uzun zaman nceki lm ile annesinin lmnn ve Wardenclyffe'in
paralanmasnn birbirine getii karabasanlar azalmaya balamt. u anda tek ihtiya
duyduu ey sermayeydi ve bylece trbin onu tekrar zirvedeki yerine yerletirecekti.
Kafasnda olas yatrmclarn isimlerini tartmaya balamt bile.

18. NOBEL SORUNU

J. Pierpoint Morgan'n St. George kilisesindeki cenaze trenine katlan insanlar bir dnemin
kapanna da tank oluyorlard. Tesla'ya da galerideki yerini belirten bilet, daha iyi bir yer
ayarlanamad iin zr dilenerek ulatrlmt.

Trenden bir ay sonra Tesla, Morgan Ailesi'nin varisi J. P. Morgan ile bir grme
ayarlayacakt. Gen banker ve yatrmc Tesla ile yeni trbininin ticari olanaklar zerine
konuacakt daha ok. Alt gn sonra irketten Tesla'nn trbini iin dokuz ay iin yzde alt
faizle 15 bin dolarlk bir kredi alacakt.

Tesla grmelerinden sonra gen iadamna en son icadnn zelliini ve gcn etkileyici
szcklerle anlatan bir mektup yazmt: "Bir uzman olarak deil ama bir kahin olarak bunun
gcn, dnyann gelecei iin ne kadar nemli olduunu biliyorum. Beni sizin gibi gvenilir
ve gl adamlara balamasndan byk bir heyecan duyuyorum..."

Ne var ki bu kadaryla kalmay beceremeyecekti. Gen Mor-gan'a babasnn, kendisini

herkesin yzst brakt War-denclyffe projesi iin de 150 bin dolarlk bir kredi am
olduunu anlatacakt. Hemen arkasndan da bir tanesi radyo yayn dieri de trbin retimi
iin iki irket kurmay nerecekti.

Gen Morgan ise buna karlk iki firmann kurulmasnda kendisinin ortak olamayacan
ama Tesla'nn bir an nce bu iki irketi kurup kar etmeye balamas halinde 150 bin dolarn
geri denmesine balamasn beklediini bildiren bir mektup gnderecekti mucide.
Aralarndaki diyalog bununla nihayet bulmayacakt ama konuulan szcklerin zenginlii de
bir hayli azalacakt.

Bu arada Tesla da trbinin Avrupa lisans haklarn almaya balamt. Prens Albert'in araya
girmesi ile Belika haklar iin 10 bin dolar alabilmeyi baarabilmiti. talya'daki imtiyaz
haklarndan da 20 bin dolar gelir elde etmeyi bekliyordu. Amerika'da otomobil ve trenlerin
aydnlatlmas iin birka kontrat imzalamt ve birka pratik dzenleme zerine
almaktayd. Bununla birlikte ihtiya duyduu sermayeye ulamaktan uzakt.

Hayal krklklarn felsefi bir yaklamla savuturmaya alyordu ve kendi zaman iin -
belki de kendi zamannn da tesinde- eksiksiz bir fikir gelitirmiti.

"Evrenin ortasndaki dililerden baka bir ey deiliz" diye yazyordu Morgan'a "ve u
kanlmaz bir sonutur ki kendi zamannn tesinde olan yol gsterici anlalamayacak ve
hayal krklna urayacak, ac ekecektir; gelecek nesillerin daha yksek takdiri ile memnun
olacaktr."

Morgan Noel'den hemen nce Amerika'ya dndnde yine Tesla'nn nerileri ile
karlaacakt. Yine aresiz kalmt. "Bu gidiat neredeyse tm midimi yitirmeme yol
aacak. Paraya ok ihtiyacm var ve bu hayati anda bir trl para bulamyorum. Siz yardm
iin bavurabileceim neredeyse yegane insansnz..." Mektubuna milyarder iadamna mutlu
Noeller dileyerek son veriyordu. Morgan ise buna zaten verilmi olan kredilerin faizini ieren
bir fatura ve yine yeni yl iin iyi dileklerle mukabele edecekti.

1914 ylnn Ocak aynda Tesla, Dnya Sava tehlikesine karn Alman hkmetine teslim
edilmek zere yollanacak bir trbin iin Morgan'dan 5 bin dolar isteyecekti. Yurduna sadakat
konusunda vicdan rahatt nk Birleik Devletler hkmetine de bir teklif gtrm ama
Sava Dairesi'nin icad hakkndaki olumlu deerlendirmelerine karn bir yant alamamt.
Bu sefer Morgan yumuayacak ve Tesla'ya biraz daha kredi aacakt. ki ay sonra Tesla,
Morgan'a bir otomobil hzlerini finanse etmesini ve yeni bir irketin hisselerinin te ikisini
almay nerecekti. Ac bir ekilde yeni trbinle ilgili baz sorunlar yaad ortaya kyordu;
uzun sre yksek hza dayanabilecek bir metal henz retilmemiti ve bu da en azndan
gelitirilmesinin ilk safhalarnda hi de ucuza getirilebilecek bir i deildi. Daha ok zamana
ihtiyac vard ve bu da daha uzun sreli mali destee ihtiya duyaca anlamna geliyordu.

Ama Morgan'n sekreteri bu defa tm yollar kapayacak ve gen iadamnn artk yeni
icatlarla ilgilenmediini syleyecekti. K boyunca Tesla tekrar tekrar arayacakt Morgan'.
"Ltfen bunu bir dier yardm ars olarak kabul etmeyin" diyordu ama aslnda umarsz bir
aryd bu. Bu arada ofisini de ihtiaml Manhattan kulelerinden daha mtevaz Woolworfh
binasna tamt. Kasm aynda Morgan kredilerin sresini uzatacan ama buna yeni bir
miktar eklemeyeceini bildirdi Tesla'ya.

Herkes katlamaya balam gibiydi. Scherff patronuna denmemi maalarn karlnda

maddi teminat ilevi grecek belgelerin imzalanmas iin bir not gndermiti ve en azndan
bir miktar deme yaplacan umduunu bildirmiti. Ama Tesla belgeleri imzalam ve cevap
olarak da yeni trbini hakkndaki projelerini anlatan bir not yollamt.

Kiisel sorunlarnn arasnda arkadalarna yardm edecek zaman bulabiliyordu yine de. Drt
yl nce Century'nin editrlne terfi ettirilen Johnson mevkisini tehdit eden bir skandal
konusunda Tesla'nn srdalna snyordu. Mr Anthony'den gelen, "Ofisin yeni durumu
hakknda hibir bilgi sahibi olunmadan yazlm bir yaz. Acaba kendisine yeni durumdan
bahsettiimde ne syleyecek, Tanr bilir..." diyen bir mektuptan sz ediyordu.

Bu gizemli meselede araya giren Tesla, sorunu halletmek iin elinden geleni yaptn
bildiriyor ve "Ama o denli youn bir direnme ve korku ile karlatm ki die dokunur bir
sonu elde edemedim... Bu iin peini brakmayacam. Bu kk utancn zihninde byk bir
yk oluturmayacan umuyorum..." diye cevaplyordu Johnson'u. (ok nceleri, John-
son'dan nce, Century'nin editrln yapan R. Watson Gder Tesla ile yakn dosttular
ancak Mrs Gilder bir sre sonra kocasnn Tesla ile olan yakn ilikisinden rahatsz olmaya
balamt.)

Fakat bu kk utan -bu utancn kayna ve ierii ok sk korunan bir srd- Johson'un
istifa etmesine yol aacakt. Le-xington Aveneu'daki mehur evleri bir daha asla eskisi gibi
huzurlu olamayacakt bu olaydan sonra. Geri Robert bir sre sonra Akademi Sekreterlii
iini bulacakt ama ekonomik durumu nedeniyle belini bir trl dorultamayacakt.
Johnsonlar hala altklar o partilerle, hizmetilerle ve Avrupa tatilleriyle ssl hayat
tarzndan vazgeemiyorlard ama bor bataklna da gittike daha fazla gmlyorlard. ki
dost srekli lkslerini karlayabilmek iin birbirlerinden bor para almaya balamlard.
Dierinin kefaletini deyen kii, ne kadar artc olsa da, genellikle Tesla oluyordu.

Birleik Devletler iin Almanya'ya kar savaa girmek kanlmaz olmaya balamt. Tesla
ve gen John Hays Hammond, genellikle Hammond'un etkisi ile, gelitirdikleri robot
teknolojisi ile bu durumdan kar salamay planlyorlard. Hammond, Tesla'nn prensiplerini
uygulayarak nereye giderse gitsin kendisini takip eden, motoru gzlerinin arkasna
yerletirilen k dalgalarna baml alan robot bir kpek gelitirmiti. Robot kpek fikri
amiralleri ve generalleri pek cezp edecee benzemiyordu ama Hammond, Boston limannda
mrettebatsz bir yat y-netebilmeyi de baarmt ve iki mucit ortaklaa bir tele-otoma-tik
irketi kurmay tasarlyorlard. Hammond otomatik bir seici sistem gelitirmeye alyordu
ve Tesla da birka yl nce gelitirdii ynlendirilebilir torpidonun Sava Dairesi'nin ilgisini
ekeceini dnyordu. Fakat birlikte hareket etme planlarn uygulayamayacaklard.

Kariyerinde ulat yere karn Tesla hala vatandal ile ilgili olarak kamuoyunun
kafasnda oluan soru iaretlerinin ykn hissediyordu omuzlarnda. Washington Post'ta
yaynlanan bir yazda, sk tekrarlanan bir yanllk yaplyor, kendisinden Balkanlar'in nl
bilim insan olarak sz ediliyordu. Washing-ton'daki brokratlar arasnda hayli yaygn olan
szlerle "Burada icat edilmemi" durumuyla da sk sk karlayordu. Yapt iin kalitesi ne
olursa olsun ve toplumun bu almalardan elde edecei kazan ne olursa olsun, bu etmen
belirleyici olabiliyordu.

Ama hibir ey Tesla'ya yeniliklere direnen geleneksel dmanlar -atalet ve kar ilikileri-
kadar zarar vermiyordu. Bir gazeteci donanma mensuplarndan birine Tesla trbinine destek
fonu amay dnp dnmediklerini sormutu. Donanma Aratrma Brosu'nun temsilcisi
kendisine u cevab verecekti: "Sk sk bu ynde telkinler alyoruz. Ama samimi olmak
gerekirse, u anda endstri Parson trbinine uyumlu olarak ina edilmi durumda, bu durumu
deitirmenin maliyeti ve takvimi hi de azmsanacak gibi deil..."
 Bazen Tesla'nn icatlar yurtdnda Amerika'da olduundan daha ok ses getiriyordu. 1915
ylnda telsiz patentlerini kullanma lisansna sahip bir Alman irketi Birleik Devletler
Donanma Radyo letiim Servisi iin bir radyo istasyonu kurmutu. stasyonda kullanlan
ekipmann telif haklarndan da Tesla bin dolara yakn bir gelir salamt.

stasyonun ba mhendisi 20 bin kilometre uzaklktan gnderilen mesajlar alglayabildiim

sylediinde bunu sakinlikle karlamt nk o bunun olanakl olduunu ok nceden
biliyordu. "Bylece benim 1899 ile 1900 yllar arasnda gerekletirdiim deneylerin
geerliliini ispatlam oluyorsunuz" diye cevap verecekti. Ne yazk ki patlak veren sava
nedeniyle telif haklarndan elde ettii gelir de kesilecekti; istasyon da Amerika'nn savaa
girdii 1917 ylnda kapatlacakt.

New York Times, 6 Kasm 1915 tarihinde, Londra Reuters haber ajansna dayanarak birinci
sayfadan verdii bir haberle Tesla ve Edison'un Nobel fizik dln paylaacaklarn
duyuruyordu. Ertesi gn Times'dan gelen bir muhabire kendisine bu konuda hibir resmi bilgi
ulatrlmadn anlatacakt Tesla. Ama, dln kendisine verili sebebinin telsiz enerji nakli
konusundaki almalar olabilecei konusunda fikir yrtyordu. Bunun sadece dnyevi
deil "yaratt kozmik aptaki etkilerle" evrensel bir deeri olduunu sylyordu.

Muhabire daha sonra patlayclarn deil elektrik dalgalarnn silah olarak kullanlaca bir
gelecein savalarn anlatmaya balayacakt. Daha sonra ise yapc bir yaklamla, "Gklerin
aydnlatlabilecei, okyanuslarn evcilletirilecei; denizlerin sulama iin, topran gbreleme
iin, gnein de enerji elde etmek iin kullanlaca" bir gelecekten de bahsedecekti.

Edison'un hangi sebeple Nobel dlne layk grld kendisine sorulduunda da incelikle
bu beyefendinin bir dzine Nobel dln hak ettiini syleyecekti. Edison ise, kendisine bu
konuda fikri sorulduunda, resmi bir tebligat almadn syleyecek ve bu konuda daha fazla
yorum yapmaktan kanacakt.

Robert ve Katharine bu habere almam, ok sevinmilerdi. Hemen kendisine bir tebrik

mesaj yollayacaklard. Her zamankinden arbal bir tavr taknmaya balayan Tesla da,
"Aslnda birok kii bu dle layk. Ama teknik literatre benim admla geen en az drt
dzine bulula ben de bu onura daha az layk deilim. Bu, hata yapmaya eilimli bir grup
insann deil, pek nadiren hata yapan tm insanln bahettii gerek ve kalc bir ereftir.
Bana kalsa bulularmn herhangi birine gelecek bin yln Nobel dllerini verirdim."
 Bundan sonraki gelimeler biraz daha karmakt. Bat basn bu haberi alm ve gerekliini
kontrol etmeden tm lkeye yaymt. Times'da bir kere daha Tesla ile Nobel dlnn sahibi
sfatyla yaplan bir rportaj yaymlanacakt.

Muhabire anlatt hikayeler tipik Tesla tarzyd. Dnyann ses nakli konusundaki fikirlerini
hala anlayamayna hayret ettiini sylyor, New York'tan telefon eden her hangi birinin,
hibir ara tehizata gerek duymadan dnyann istedii yeri ile konuabilecei, Avrupa'daki
sava manzaralarnn be dakika ierisinde Amerika'dan seyredilebilecei bir teknolojinin
gelitirileceinden sz ediyordu.

Dnyadan geecek olan akm, verici istasyonundan sonsuz bir hzla yaylacak, 12 bin
kilometre gibi bir mesafe sonrasnda k hzna doru yavalamaya balayacak, daha sonra bu
blgede tekrar hzlanarak alc istasyonuna sonsuz bir hzla ulaacakt. "Bu mucizevi bir olay.
Telsiz insanlk tarihine bir kasrga gibi girmek zere. Bir gn dnya apnda kurulacak,
szgelimi, alt istasyon sayesinde tm dnya insanlar birbirleri ile salt ses yolu ile deil,
grnt aracl ile de haberleebilecekler."

Fizik bilgisindeki eksiklie karn (Tesla ktan daha hzl seyahat edecek bir varlk
olamayaca fikrine kar kyordu) kehaneti kusursuzdu. Elbette ki bugnn ezamanl-
mikrodalga yayan televizyon uydularn ngrebilecek bir zamanda yaamyordu ama buna
yakn bir eyler zihnini megul ediyordu; ne de olsa daha genken ekvatorun evresinde
dnya ile ezamanl dnecek bir ember kurma projesi hayallerini sslyordu.

Televizyonu icat edemedi ama hayal edebiliyordu. Drt yl sonra Johnson, Tesla'ya, futbol
malarn evden seyredilebilecek bir ekilde ekrana yanstabilecek bir icat olup olamayacan
soracakt. Tesla, "ov dnyasna girmeden de zengin olabileceimi dnyorum" diye cevap
verecekti.

Literary Digest ve The Electrical World of New York 14 Kasm basklarna Edison ve
Tesla'nn Nobel dln paylamalar zerine bir haberle girmeye hazrlanyorlard ki
Reuters'in bu defa Stockholm'den getii bir haber bomba etkisi yaratacakt. Nobel Komitesi,
dln, X nlarn kristalin yapsn anlamak amacyla kullandklar almalar vesilesiyle
ngiliz bilim insan Profesr W. H. Bragg ve oluna layk grldn duyurmutu.
 Ne olmutu? Nobel dl Vakf bir aklama yapmaktan kanyordu. Bir biyografi yazar
yllar sonra Tesla'nn, nemli keiflerde bulunan bir bilim insan olarak dl basit bir mucit
olan Edison'la paylamay reddettiini ne srecekti. Bir dier biyografi yazar bu teoriyi
daha da ileri gtrecek, Edison'un sadiste ve eytanca bir tavrla paraya acilen ihtiya
duyduunu bildii Tesla'y 20 bin dolardan mahrum etmek iin dl almay reddettiini
yazacakt.

Ama ne Tesla'nn, ne de Edison'un dl reddettiine dair somut herhangi bir delil vardr.
Nobel Vakf, "Bir kimsenin dl almay reddetme eiliminde olduuna dair bir sylenti
nedeniyle dln verilmekten vazgeilmesi fikri akla yakn bir aklama olamaz" yorumunda
bulunacakt basite. Ama vakf Edison ve Tesla'nn ilk tercihleri olduu grn de
reddetmiyordu.

Edison yeterince ne ve servete sahipti, byle bir onura da ihtiya duymuyordu belki de.
Ama Tesla'nn hayal krklklarna bir yenisi daha eklenmiti. Ve uras muhakkak ki bu olay
hi de iyi bir reklam olmamt onun iin.

19. UAN SOBA

Yeni trbinin gelitirilmesinde karlalan zorluklar hi de yabana atlr cinsten deildi. lk

yapt modelin baars ile umutlanan Tesla, buharla alacak daha byk bir tasarmn
yapm iin New York yaknlarndaki Waterside stasyonu'nda almalarna balad. Buras
Edison'un kasabasyd ve halkn ounluunu da Edison irketi'nde alan mhendisler
oluturmaktayd. Daha iin bandan sorun kaca belli olmutu. Mhendisler Tesla'nn ie
leden sonralar saat be gibi gelmesinden, parasal olanakszlklar yznden trbinin yeterli
test edilememesinden ikayet ediyorlard. Sonunda trbinin retilmesi iin Milwaukee'deki
baka bir irkete bavurdu. Ancak mhendislerle arasndaki gerginlik deimeyince testleri
terk etti.

Trbin retiminde bir baka nemli sorun daha vard. Saniyede 35 bin gibi yksek devirlerde,
merkezka kuvveti metalin dnen diskler arasnda skmasna sebep oluyordu. Gerekli
metalin gelitirilebilmesi iin teknoloji henz yetersiz kalyordu.

Westinghouse'un tren yollar ve aydnlatma irketinin yneticisi kendisinden yeni trbin

hakknda bilgi istediinde Tesla trbininin hafiflii ve yksek performans ile dier tm
modellerden daha stn olduunu bildirecekti. Aslnda trbini kk bir uak modelinde
denemek istediini sylyordu.

"Bu sizi artmasn" diye yazyordu, "beni bir gn New York'tan Colorado'ya kk gaz
sobalarna benzer bir uakla seyahat ederken grebilirsiniz." (Uak ancak otuz kiloya yakn
bir arlkta olacakt ve gerektiinde bir pencereden kalk ya da ini yapabilecekti.)

Bu hayal ok etkileyici olmakla beraber Westinghouse'un sipari vermesini salayacak kadar

gereki grnmyordu. Bunun zerine trbin gelitirme almalarn devam ettirebilmek
amacyla iki irket iin ayn anda almaya balayacakt. Bu, Tesla iin yeni bir eydi.

Trbinin, yanc gazlarla da altrlabilmesini salayacak bir ekilde, valfl silindirini

gelitirmiti. Bu mekanizma, Fle-ming'in vakum-diyotu ile birlikte, gelecein modern akkan
tekniklerinin temelini oluturacakt. Ama dierlerinde olduu gibi bu kefinden de kar etmeyi
baaramayacakt.

Bugn Tesla'nn trbini ok nceden hak ettii ilgiyi yeniden ekmeye balamtr. Birok
irket Tesla trbinine dayandrdklar teknolojileri yenileyerek ve uyarlayarak birok kullanm
alannda faaliyet gstermektedir.

Ancak gelecein baarlar ile gnn faturalar denemiyor-du. Tesla gnlk almalarnn
ve Delmonicolar'daki elencenin giderlerini karlayabilmek iin hayli aba harcyordu.
Aidatlarn ikinci kez demedii iin Oyuncular Kulb yeliinin drlmesi tam bir sosyal
k ifade ediyordu. Mark Twa-in'in ve Stanford White'n yokluunda zaten eski urak
yerlerinin de tad tuzu kalmamt.

Gazetelerde adna hala sk rastlanyordu, esiz hayal gc hala manetleri sslyordu.

Geree dnmese bile fikirleri byk bir haber deeri tayordu zaten. English Mechanic
and Science dergisinde "Tesla Med-Ceziri Sava mkansz Klacak" balkl bir yaz
yaymlanmt. Patlayclar kullanlarak okyanusta istendii zaman devasa dalgalar
yaratlabileceinden sz ediyordu. Zihninin ocuksu yannn bunun gibr iddialar ortaya
attna daha nce de rastlanmt.
 Times'a yazd bir mektupta icatlarna hibir zaman hak ettikleri deerin verilmediinden
yaknyordu. Mektubun yaynland sayfann yarsnda da zntsn ve hayal krkln
ikiye katlayan bir kiiden, zamann yeni kahramanndan, Orville Wright'tan sz edilmekteydi.

Wright'la yaplan rportaj bakent Washington'daki dz bir ayrlkta gerekletirilmiti.

Daha nceleri pek ok kereler ha-valandrabilmeyi baard ua ile bir deneme uuu daha
yapmak zereydi. Ancak bu uu her zamankinden daha nemli ve zel bir deneme olacakt,
zira bakan. Tedy Roosevelt, Beyazsa-ray'dan Wright'a Birleik Devletler'in ilk uan bakan
olma sfatna nail olabilmek iin kendisinden davet beklediini sylemiti.

Wright'n o an iinde bulunduu gayet sinirli ruh hali bu artlar altnda ho grlebilir bir
durumdu. Nitekim iin tek tehlikeli yan hametli bakann btn o uzun botlar, koruyucu
gzlkleri ve kask giyerek hayli gln bir duruma decek olmas deildi. Denemenin ne
kadar tehlikeli sonular dourabileceinin farknda olan Wright, Amerika Birleik Devletleri
bakannn hayati sorumluluunu kendi zerine almak istemiyordu hakl olarak. Ama bakana
hayr demek de daha az riskli bir i deildi.

Binlerce kiilik bir izleyici topluluu deneme uuunun yaplaca meydanda toplanm,
Wright'n karar vermesini bekliyordu. Wright, motoru tekrar skp takarak son denetlemeleri
yaparken dnmeye de frsat bulmutu. En sonunda rzgar lerini kaldrd ve sonularn
incelemeye balad. Topluluk nefesini tutmu bekliyordu. Hafif bir meltem aletin kanatlarn
i-iriyordu. En sonunda rzgar lerini indirecek ve yiite "Uu gerekletirilemez"
diyecekti.

Ayn sayfada, bir stun tede Tesla'nn havaclk zerine fikirlerine yer verilmiti dergide.
Btn hayat boyunca yksek sratli gelimi uak motorlar tasarm zerinde almt ama
tek bir patent dahi almamt. Bu arada rekabetin nelere mal olabilecei zerine de hi
dnmyordu:

"Sonradan retilen dier tm uaklar, prototipleri olan Langley'in yanna koyarsanz

greceksiniz ki tam anlamyla kaydedilebilmi tek bir somut ilerleme dahi yoktur. Ayn
pervaneler, ayn motorlar, ayn dmenler, kayda deer tek bir gelime yoktur... buna karn
yarm dzine havac gklerin hakimi, imparatoru ilan edilmitir. J. D. Rockfeller'a bu unvan
layk grmek ok daha uygun olacakt. Ama yksek kalitede yanc akaryaktn salanmasna
kadar kendi arlklarnn birka mislini yerekimine kar kaldrabilen motorlar
retilemeyecektir."
 Langley uann hava boluuna maruz kald takdirde aklacan, helikopterin, dier
dezavantajlar bir yana braklrsa, bu adan ok daha gvenli olduunu sylyordu.

Havadan daha ar bir hava tatnn ise tamamen yeni ilkeler dorultusunda ina edileceini,
bunun da gereklemesinin pek yakn olduunu ngryordu. "Bunun gereklemesi sanayi
ve ticaret dnyasnda yepyeni bir r aacaktr. Yeter ki hkmetler telsiz enerji naklinde
olduu gibi spanyol Engizisyon Mahkemesi tavr taknmasnlar. Bu, insanl gklerin
gerek hakimi klmaya yetecektir."

Elbette bu ngrler her zamanki gibi aclarnn deilmesine ve dierlerinin ona kar
duyduu hncn artmasna neden oluyordu ama yine her zaman olduu gibi kehanetleri gerek
olacakt. Waldorf'ta bir amiralle yemek yeme erefine eritiinde "havaclk gemilerinden"
bahsedecek ve yine telsiz telefon grmelerinin bir gn tm dnyaya yaylacandan dem
vuracakt.

Hafif uann, ya da uan sobasnn -gnmz terminolojisinde bu hava tatlarna (basit

helikopterlerle kartrlmamas gerekir) VTOL, dikey kalk ve ini yapabilen uaklar
denilmektedir- patentleri iin ancak 1921 ve 1927 yllarnda bavurabilecekti ve patent
haklarn 1928 ylnda alabilecekti. Ayn zamanda bu, muhtemelen finansman eksikliinden,
bir prototip retmeden patentini ald tek icadyd. Patentleri belgelendiinde mucit yetmi
iki yandayd.

Kk uak ki Tesla uann bin dolardan daha az bir fiyatla satlmas gerektiini
dnyordu, helikopteri andran pervanesi sayesinde dikey kalk yapabiliyordu. Kalktan
sonra pilot bir mekanizma ile pervanenin normal uaklarda olduu gibi burna yerlemesini
salyor ve bylece uan soba yola koyuluyordu. Pilot koltuu, kanatlar yatay
pozisyondayken yukar bakacak ekilde kendi etrafnda dnebiliyordu. Tesla'nn gl ama
ok hafif trbini sayesinde uak byk bir hzla ne doru atla-biliyordu. Ayn ilem tersi
ynde tekrarlanarak uan -garaj ats, oturma odas, ya da kk bir geminin gvertesi gibi
dar alanlara- ini yapmas salanabiliyordu.

Tesla'nn dikey kalk fikri lmnn zerinden on yl getikten sonra ilerlik

kazanabilecekti ancak. 1950'lerin ilk yllarnda Convair ve Lockheed, daha sofistike
mhendislik teknikleri kullansalar da, znde Tesla'nn prensibine sadk kalan yeni modeller
retmeye balayacaklard. Bu tatlarn en baarls Convair'in rettii XFY-1 idi. "Pogo"
yaklak drt ton arlnda 5.850 beygir gcnde Allison T-40 turbo motora sahip bir sava
uayd. Karada iken kuyruu yerde, burnu gklere bakar bir ekilde duruyordu. Harekete
getiinde dikey kalk yapyor, sonra doksan derecelik bir rotasyonla yatay pozisyon
alyordu. 4.500 metre ykseklikte, saatte 965 kilometre hza kabilecek ekilde dizayn
edilmiti.

"Pogo" testlerde genellikle baarl olmasna karn donanma retime gemekten vazgemiti.
Allison motorun gerektii kadar gl olmadna ve pilotun dner koltuunun ani
deiiklikler iin yetersiz olduuna karar vermilerdi.

Buna karn dikey ini ve kalk yapabilen tam tehizatl bir hava tatnn ticari ve askeri
avantajlar da gz ard edilemeyecek kadar oktu. Baarl testler zerinden birok yeni
deneme gerekletirildi. Ancak 1980'lere kadar bu sistemde istenilen noktaya ulalamad. En
sonunda uan gvdesinin deil, motorlarnn doksan derecelik bir rotasyonu
gerekletirebildii, bu ekilde dikey ini ve kalkn mmkn olabildii bir sistem
gelitirilecekti. Bu sistemle retilen Amerikan modellere "Harrier" Sovyet modellere ise Yak-
36 ad verilmitir.

Tabii ki bugnn VTOL'leri yannda Tesla'nn ufak-uan sobas bir hayli ilkel kalmaktadr.
Ama jet motor teknolojisinin gelitirilmesinden onlarca yl nce bunun baka trl olmas da
dnlemez. 1950'lerde Convair ve Lockheed'in gerekletirdii testler Tesla'nn modelinin
VTOL aratrma gelitirme almalarnda kanlmaz bir ilk basamak tekil ettiini gzler
nne sermektedir. Yugoslav Review dergisi Tesla'nn almalarnn glendirilmi uuun
gelimesinde ilk adm tekil ettiini ne srmt bir saysnda. Bu saygn dergi, Tesla'nn
Belgrat'taki katlar arasnda bir roket motoru gelitirme almalarnn 1895 ylndaki
laboratuvar yangn ile birlikte sona erdiini gsteren belgelere rastlanldn ne sryordu.

Belgrat'taki Nikola Tesla Mzesi'nde ayrca jet-itili, drt tekerlekli ve hem havada, hem
karada gidecek tarzda bir "aeromo-bil"in tasarmlarna da rastlanlabilir. Mze yetkililerine
gre bunlara ilaveten "Tesla'nn lm ile deerlerini yitiren yakt, beygir gc ve baka baz
eylerin hesaplamalarn ieren" almalar da mzede koruma altna alnmtr. Bunun yan
sra gezegenler aras seyahat edebilecek bir gemi de tasarlamt. Tabii bu bilgilerden Batl
meslektalar asla haberdar edilmemiti.

Ayaklar "dnyaya" bast zamanlarda Tesla, zel tasarm aydnlatma tpleri ve

havalandrma sistemleri zerinde alyordu. Bu arada yatrmclara, reticilere trbininin
elik imalathaneleri ve fabrikalardan yaylan atk gazla da altrlabileceini anlatan
mektuplar yazyordu. Bu sayede bacalardan duman kmayacak, tkenebilir yakt kaynaklar
iin de endielenmeye gerek kalmayacakt.
 Hayal gc gelecein dnyasnda seyahat ederken mali durumu ise gayet berbat olan gnn
koullarna saplanm kalmt. Mucit ile Scherff arasnda parasal konular ile ilgili olarak sert
bir tartma yaanm ama bu durum ksa sre iinde savuturul-mutu. Sherff, tefecilerin
kendisini sktrdn, karsnn hastal nedeniyle de borca girdiini anlatyor, Tesla'nn
kendisine bir miktar deme yapmasn umuyordu.

Tesla ise ykseklerden atarak borlu olduu Scherff e u cevab verecekti: "Rica ederim
zlmeyin. Biliyorsunuz ki, yaadnz deneyimler sra dyd ve bunlar size maddi kazan
sa-lamadysa da isel yeteneklerinizin gelimesinde nemli rol oynamlardr..." Scherff her
zamankinden daha srarc davrannca bir miktar para gndermek zorunda kalacak ama birka
aaal laf etmekten de geri kalmayacakt: "zlerek sylemek zorundaym ki,
soukkanlln ve zgvenini yitirmeye balamsn... Kendini toparlamal ve kt ruhlar
srgn edebilmelisin..."

Eski alan ve sadk dostunun ahlaki yann kuvvetlendirmek iin de buhar ve gaz
trbinlerinin ve bir besleme nitesinin tamamlanmak zere olduunu, bunlarn devrim
niteliinde olduklarn da szlerine ekleyecekti. "u an bu icatlarm ile alacak yeni
lokomotif, otomobil ve torna tasarmlar zerinde almaktaym. Sonucun muazzam bir
baar olacandan eminim. Tek sorun nereden ve ne zaman nakit bulabileceimdir. Ama pek
yaknda para sel gibi akmaya balayacak ve o zaman beni her istediin an arayabileceksin."

Daha sonra Scherff, Tesla'ya teraptik nitelikli aygtlarndan bir tanesinin piyasaya srlmek
zere olduunu bildirmekten mutluluk duyduu bir mektup yazacakt. nk kendisinin de
muhtemelen bunlardan birine ihtiya duyacan da ekliyordu.

Para hibir zaman "sel gibi" akmadysa da Tesla birka byk finansr bulabilmeyi
baarmt. Bu sayede 1910 ylnda 400 bin dolar sermaye ile, bakalaryla birlikte soutma
gibi ticari kullanm alanlarna hizmet vermeyi de hedefleyen, Tesla Ozon irketi kurulacakt.
Daha sonra da Hoadley ve Knight'n mali destei ile byk gemilere ve Alabama Kmr ve
elik irketi'ne trbin retmek amacyla bir milyon dolar sermaye ile Tesla Motor Sanayi
kurulacakt.

Bu dnemde Tesla dier sorunlarn yan sra eski alanlarndan Fritz Lowenstein ile de baz
skntlar yaamaktayd. Colorado'daki alma gnlerinden beri Tesla, Lowenstein'n
sadakatinden phe etmekteydi. Alman mhendisle Wardenclyffe projesinde tekrar birlikte
altklarnda gvenini yeniden kazanacakt ama birka yl ierisinde parasal konularda
aralarnda yine bir anlamazlk ba gsterecekti. Lowenstein sonradan radyo aygtlar
konusunda baarl bir mucit olacakt.

1916 ylnda Marconi Telsiz Telgraf irketi ile Marconi'nin patentlerinin Tesla'nnkilerden
etkilendiini savunan Kilbourne & Clark arasndaki davada dm zecek kii olarak
tanklk edecekti. Son anda Lowenstein taraf deitirecek ve Marconi'yi destekleyecekti.
Yalanc ahitlik ettii ne srlecekti ama hibir ey ispat edilemeyecekti. Fakat Tesla'nn
dostluunu da sonsuza kadar kaybedecekti. 1910 ile 1915 yllar arasnda Tesla Alman
mhendise olduka ykl miktarlarda bor vermiti. yl sonra Tesla, Lowenstein'a protesto
ekecek ama kendisini mahkemeye vermeyecekti.

Kendi hesabna hatr saylr bir ne kavuan Anne Morgan da babasnn lmnden sonra
kendi hayat tarzn srdryordu. Tesla'nn trbini gibi Anne da bir g istasyonu gibi
almaktayd; hayat, eitim, ocuk haklan, kadnlarn alma koullar ve gmen sorunlar
gibi insani konular evresinde dnmekteydi. Zenginlerin moda ve hizmeti sorunlarna
kafasn yormay hi mi hi dnmyordu. Zevkli Avrupa turundan dner dnmez
Manhattan'daki kadn haklar oturumlarna katlabilecek kadar ok ynl bir insan olmutu.
Sosyoloji diplomas almadan tm Amerika'y dolam, kadn derneklerinde konumalar
yapmt. Hukuk adamlaryla, evsizler ve smrlen kadnlar zerine toplantlar dzenliyordu.

Tesla'ya genliinde duyduu ak unutmu olmasna karn onunla olan ilikisini de tam
anlamyla bitirmemiti. "Seninle bu k grebilmeyi umut ediyorum" diyordu, "ve son
grmemizin zerinden koca bir yl gemi olmasndan dolay ne kadar zgn olduumu da
bilmeni isterim. Geen tm bu aylar almalarna istediklerini katt m, arzuladn ilerlemeyi
kaydedebildin mi...?"

Eski dostunu yeniden kazanmann mutluluunu yaayan Tesla vnmeyi de ihmal

etmeyecekti: "Seninle son grmemizden beri kaydettiim ilerleme olduka byk ve tatmin
edici oldu. Fikirler kafamda daha nce hi olmad gibi hzla uuuyorlar. Bunlarn
bydn ve gelitiini gryor, mutlu oluyorum, dnyevi anlamda baarl olduumu
syleyebilirim." 25 Mart 1911 tarihinde meydana gelen Triangle Fabrikas yangnnda, kt
koullarda ve dk cretlerle altrlan, ayn zamanda ounluunu gen gmen
kadnlarn oluturduu iilerden bir ou kavrulmamak iin camlardan atlam ve hayatlarn
kaybetmiti. Bu olayn yaratt fke dalgas iilerin sendikalamas ve alma koullarnn
iyiletirilmesi srecine de bir ivme kazandrmt. Yaralanan birok ii gvenlik nlemlerinin
ne derece ihmal edildiini gzler nne sermiti. Bu felaket Anne Morgan'n gen bir kadn
olarak zerinde durduu konularn hayata gemesine katkda bulundu.
 Grevdeki iilerle birlikte yrylere katlyor, davalar iin drt bir yana etin mektuplar
yazyordu. Giyinii, art arda sigara iii, ateli konumalaryla, gazetecilerin de kendisini
tanmlad gibi, esasl bir tipti. Enerjik yaratlnn "bulunduu yerin atmosferini
elektriklendirdii" syleniyordu.

Bir biyografi yazar Anne Morgan'n androjen tavrlar ile Tesla'nn szde aseksel
yaradlnn dostluklarnn temelini oluturduunu dnyordu. Hi phesiz para ve
toplumsal stat daha byk bir ekim alan yaratyordu.

Tesla, yllar yl sren amansz para araylar srasnda, Anne Morgan'n babasnn ve
aabeyinin kapsn da andrmt ama Anne bu konuda kendisine pek de fazla destek
kmam, esprili bir ekilde srtn svazlayarak snop hayat tarzn 'ti'ye almt. Yine bir
kadn fonu iin para toplamaya alt sralarda 'Yoksul Evleri' ve 'Yurttalk' balklar
altnda yazlar yazm ve Tesla'ya yollamt. Yoksul evlerinin barbarlarn ve ktlerin
yuvalan olarak grldnden dem vuruyordu. Hkmetin bu evlerin durumunun
iyiletirilmesinde etkin bir rol oynamas gerektiine inanyordu. Szlerini yle tamamlamt:
"Sen de bu fona 100 dolar ile katlan otuz kiiden biri olmak ister misin?" Tesla'nn bu
mektuba bir cevap verdiini gsteren hibir belge bulunmuyor. Zaten otel kirasn bile
demekte hayli zorland bir dnem yaamaktayd.

Masasnn zerinde Katharine Johnson'dan gelen yantlanmam bir mektup daha duruyordu:
"Bazen dnce transferi hakknda bildiklerimi sana da anlatacam bir gn gelecektir diye
umut ediyorum. Son yl iinde harika deneyimler yaadm; bunlarn ou imdiden flulat
ve bu nedenle sizin iin bilimsel adan olduka nem tadna inandm bu tecrbelerin
aktarlamadan silinip gitmesinden korkuyorum. Daha iyi bir tanmlama bulamadmdan ben
buna 'dnce transferi' diyorum. Belki hepsi bundan ibaret de deildir. Seninle birlikte
olduumda bunlardan sz etmek istiyorum ama bu anlarda konumak istediim esas
konulardan baka her eyden bahsediyor buluyorum kendimi. Yarn Cumartesi, mutlaka gel."

20. RADAR

Tesla'nn Wardenclyffe ykmnn hemen ertesinde yaad parasal sorunlar, 1916 ylnn
Mart aynda 935 dolar tutarndaki kiisel vergilerini demedii gerekesiyle New York'ta
mahkemeye arlmas ile iyiden iyiye ypratc bir hal almt. Zaten eski ivereninin
vergileri ile ilgili endieleri nedeniyle geceleri uykular kaan Scherff'in korktuu bana
gelmiti. Btn yerel gazeteler yknn zerine atlamt. Edison, Washington'da savunma
sahasnda bir ihale kapmken, Westinghouse, General Electric, Marconi ve dier daha kk
aptaki yzlerce firma Tesla'nn patentleri ile servetlerine servet katarken, talihi Tes-la'ya hi
de merhametli davranmyordu.

Mahkemede yllardan beri Waldorf-Astoria'nn at kredilerle yaamn devam

ettirebildiini, tek kuruu olmadn ve bor iinde yzdn itiraf etmek zorunda kalmt.
War-denclyffe'in ina edildii arazi elinden alnm ve New Yorklu bir avukata satlmt, her
yerde vergi borcu nedeniyle hapse girebilecei konuuluyordu.

Yine de tm bu felaketler zinciri ile eli kolu balanmken, neredeyse otuz yl sonra radar ad
ile anlacak aygtn temel prensiplerini kefedip yaynlatabilmiti.

Amerika 1 Nisan 1917 tarihinde Birinci Dnya Sava'na girdiinde, Almanlar mttefiklerin
neredeyse bir milyon tonluk gemilerini sularn altna yollamt. Herkes denizaltlarn tespit
edilebilmesini salayacak bir yol arayna girmiti. Almanlar, Fransa'ya ve ngiltere'ye
uaklar ve zeplinlerle hava saldrlan dzenliyordu ama bu saldrlarn nceden fark
edilebilmesini salayacak bir sistem gelitirilememiti. Hava saldrlarnn bir gn gelip ok
etkili olaca tahmin ediliyordu ama hava kuvvetleri o gnlerde henz romantik bir birim
olmann tesine geememiti.

Alman uaklar Paris zerine ilk defa bomba yadrdnda Parisliler sokaklarda toplanp
olay seyre dalmlard. Londrallar ehirlerinin maruz kald ilk hava saldrsna tank
olabilmek iin bahelerdeki uha ieklerini ve imleri ezmeyi bile gze almlard. Bir
uan alevler iinde yere aklmas bir gazetede "Londrallarn hayatlar boyunca
seyrettikleri en etkileyici bedava gsteri" olarak anlatlmt.

Bombalarn kurbanlar dahi, The Lancet'te yazlanlara baklrsa, yaadklar bu olaanst ve

esiz deneyimin etkisiyle fazla bir fke gstermiyorlard. Bu olay halkn savan
balangcndan beri yaad duygular harekete geiren deneylerin en aa-alsyd. Sava
ngilizlerin kendilerini daha bir ngiliz gibi hissetmelerini salamt.

Bu adan baklnca Tesla'nn radar gelitirme abalarnn da hava kuvvetlerinden ziyade

deniz kuvvetlerine ynelik olmas daha anlalabilir bir hale geliyor. "Duraan dalgalar telsiz
telgrafn ifade ettiinin tesinde bir anlam tamaktadr. rnein bunlarn uygun kullanm
sayesinde, verici istasyonundan yaynlanan dalgalar aracl ile dnyann herhangi bir
yerindeki bir nesnenin, rnein bir geminin, grece konumunu ya da seyrini, uzakln, ya da
hzn tespit edebilmek mmkn olacaktr."

Tanmn yapt aygt II. Dnya Sava'na birka yl kala younlatrlm bir program ile
gelitirilen atmosferik atl radarn zelliklerini tamaktayd. Tesla bunu bir sualt radar
olarak tasarlamt ancak bu elektromanyetik dalgalarn sualtnda ok fazla atonasyona maruz
kalmas nedeniyle mmkn olamayacakt. Son yllarda yaplan aratrmalara karn halen
okyanuslarn altndan radar, yksek frekansl radyo sinyalleri, ya da k dalgalarnn istenilen
ekilde yaylmas salanamamtr. Ancak Tesla'nn ok dk frekansl dalgalar sularn iine
yaylabilecek ve komnikasyon alannda bir r aacakt.

Tesla'nn radar su altndaki nesneleri saptayamyordu ama o gnlerde bu aygtn baka bir
amala kullanlabilecei de dnlmyordu. Edison da donanma ile birlikte bu konuya
eilmeye balamt. Alman U-botlarnn bir ekilde tespit edilebilmesi iin youn bir
almaya girimiti. Ama en sonunda, iin iinde Edison'un da olmasna karn, bunun bir
rya olduu dnlmeye balanacakt.

Edison da bu arada grtlana kadar donanma brokrasisinin iine gmlm, aratrma

departmanndaki kyasya ekimeden bir hayli bunalmt. Dnceleri donanma mensuplar
tarafndan kstaha baltalanyor, bu arada kendisi de harap oluyordu.

Pasakl ama varlkl Edison, Washington'daki dalgalarla bouurken, fakir ama zppe Tesla
da New York'ta mcadele veriyordu. Her iki mucit de kendi aralarndaki uurum kadar, yeni
an atom fizikileri ile kendi aralarndaki uurumun da derinlemeye baladnn
farkndaydlar. Artk Einstein'n konuulaca a alyordu. Yeni insanlar, branlama henz
altn ana girmi olmasa da, kendi dallarnda uzmanlayorlard. Amerikal Fizikiler
Dernei'ne ye oluyorlar ve dergilerinde yaymlananlar dndaki grlere prim
vermiyorlard. Pratisyenler (mhendisler) ile teorisyenler (fizikiler) arasndaki ayrm
keskinlemeye balamt. Artk Tesla, Pupin gibi mucitlerin, bilim insanlarnn,
mhendislerin, ya da Edison gibi kimyagerlerin ve mucitlerin dnemi kapanmt.

Yeni fizik dalgalara kar partikler tartmalar ne kyor, Tesla'nn kendine has kozmik
teorisine dayanarak reddettii Einstein'n zel izafiyet teorisi fizikilerin zihnini megul
ediyordu. Teorik olarak savunulan dinamik evren fikrini tam anlamyla iine sindiremese de
Einstein'n genel izafiyet teorisi bir btn olarak 1916 ylnda yaymlanacakt. Einstein bu
belirsizlikten rahatszlk duyduu iin sonradan evrenin duraan ve deimez olabileceini de
tam olarak reddetmi olmamak iin teorisine bir "yumuatc etmen" ekleyecekti. Bu durum
Tesla'ya gre izafiyet teorisyenlerinin neden bahsettiklerini kendilerinin bile anlamadnn
kantyd. Kendisi de bir evren teorisi zerine almaktayd ve uzun sredir zerinde durduu
(ama yaymlanmayan) dinamik ekim teorisi zerine bir bildiri hazrlamaktayd.

Atom enerjisinin birincisinin ie yaramaz, ikincisinin ise kontrol edilmesini olanaksz klacak
derecede tehlikeli olduuna inanyor ve bunu da sk sk dile getiriyordu. Einstein'n da bu
konuda ciddi kukular vard aslnda. 1928 ylnda bile Dr. Mil-likan, insanolunun atomun
enerjisinden faydalanabilecei bir yol olduuna inanmadn belirtiyordu. "Kmrmz
bittiinde atom enerjisi kullanabileceimiz fikri tamamyla bilim d bir topyadr..." 1933
ylnda Lort Rutherford "Atomun paralanmas ile elde edilebilecek olan enerji zayf
olacaktr. Atomun transform edilmesinin ortaya karaca enerjiden sz edenler gnei ay
ile bir tutuyorlar" diyebiliyordu.

'Yeni fizie' dair bu nktelerin bir tanesinin Tesla'nn Nobel dln elinden aldn
dnd Sir William Bragg'e atfedilmesi belki de aclarn depretirmiti. Bragg yle
diyordu: "Elektromanyetii Tanr pazartesi, aramba ve cumalar dalga teorisi ile aklyor,
eytan ise sal, perembe, cumartesi gnleri quantum teorisi ile."

Tesla daha sonraki yllarda daha btnsel bir fizik teorisine balanacakt. Tm maddelerin
ilksel bir tzden, tm uzay kaplayan ksal eterden trediine inanyordu ve cretle kozmik
nlarn ve radyo dalgalarnn zaman zaman ktan daha hzl hareket edebildiini iddia
ediyordu.

niversitelerde grevli gen bilim insanlar devlet destekli aratrma programlarnn ne

byk bir nimet olduunu yeni yeni fark etmeye balamlard. in ilgin yan umutlarn
kran kii, modern aratrma laboratuvarlarnm kurucusu Edison'un ta kendisi olacakt.

Donanma Danma Kurulu'nda grev yaparken "byk gelimeler iin bilimsel aratrma
elzemdir" diyerek ilk kn yapmt. Daha sonralar donanmann gereklere byk oranda
vakf olduunu syleyecek ve asl ihtiya duyulann teorisyen-ler deil mhendisler olduunu
ne srecekti. Ordu, daha ok sivil uzman barndrmak istese de Edison fizikiye ihtiya
olmad konusunda srar edecekti (tabii bir ya da iki matematiki ie yarayabilirdi).

Bilimsel konularda olduka hrsl olan komutanlarn, en az niversiteliler kadar huzuru

kamt bu aklamalardan dolay. Peki ya denizalt tarayclar ne olacakt? Bilmek
istiyorlard. Bunun iin youn bir aratrma program uygulamak gerekmiyor muydu?
 Edison hi cann skmyordu, Donanma Aratrma Labora-tuvar fikrini temelden
hayalperestlik olarak yorumluyordu. Ama donanma srar ederse laboratuvarnda ilerin nasl
yrdn herkesin bilmesini isteyecekti: "Sistemimiz yoktur, kurallar yoktur ama bir yn
zamazingo bulabilirsiniz. Ve bu zama-zingolarn evresinde yeteri kadar dolaan mucitler
eninde sonunda bir icatla kar ortaya." Ekibinin laboratuvara gbre bahesi dediinden
bahsetmiyordu.

Bu kadar da niversiteli bilim insanlarn harekete geirmek iin yeterli olmutu. Donanmay
atlatp dorudan en stle balant kurmaya alacaklard. Ulusal Bilim Akademisi aracl
ile bakan Wilson'a bavuracaklard. Akademinin lke iin bilimsel bir cephanelik gibi ilev
greceini ne sryorlard.

Ksa bir sre sonra tm bilimsel aratrma kurumlarna nclk edecek Ulusal Aratrma
Konseyi (NRC) kurulacakt. NRC bnyesinde, niversitelerin, hkmetin ve sanayi
dnyasnn nde gelen bilim insanlarn, mhendislerini barndryordu ve hem temel, hem de
uygulamal aratrmalar destekliyordu. Profesrlerin akllca bir hareketi de Washington'da
Beyaz Saray'a ve Kongre'ye olduka yakn bir blgede bir karargah kurmakt.

Ulusal Aratrma Konseyi'nin Amerika'ya katks tartlmaz nitelikteydi. Grup, i ve sanayi

dnyasnn da desteini almt arkasna. Gelecein sper gcnn bir tasla belirmiti bile:
Devlet, endstri ve akademi geni yirminci yz ylda Amerikan hayatna eklini verecekti.

Hkmet NRC'ye, Edison'un halen donanma hesabna zerinde almakta olduu, Alman U-
botlarn tespit edebilecek bir aygt gelitirilmesi grevini verecekti. Fransz ve Amerikal
bilim insanlarnn ortaklaa yrttkleri bir denizalt dinleme cihaz zerine almalar da
sryordu.

Gelecein radar zerine fikirleri dikkate alnmayan Tesla ise dinleme cihaz gelitirmek gibi
kk ilerle ilgilenmiyordu. Gdml fzeler ve kyamet makineleri onun ilgisini daha ok
ekiyordu. New York Times'a. en son icadndan kkrtc bir tarzla bahsetmiti. "Thor'un
yldrmlar gibi" arpacak olan bu silah brakn ordular, deniz filolarn dahi yok edebilecek
gteydi. Times "Doktor Tesla bunun sansasyonel bir haber olmadnda diretiyor" eklinde
not dyordu yazya, "bu, yllar alan bir aratrma ve almann sonucudur."
 Bu fze, havada saniyede 480 kilometrelik bir sratle gidecek, pilota ihtiya duymayan ve ne
motoru, ne de kanatlar olan bir tatt, dnyann herhangi bir yerini bombalamak iin
elektrikle ynlendirilecekti. Bunun gereklemesini salayacak telsiz bir verici sistemini
oktan gelitirmi olduunu ama gdml fzesinin ayrntlarndan sz etmek iin henz
erken olduunu da szlerine ekleyecekti.

Robot sava gemilerinden oluan filo hayalinden de vazgememiti. Daha bir yl nce
hkmete "kylar boyunca stratejik noktalara uzaktan telsizle kumanda edilecek ve gl
teleskoplarla izlenebilecek denizalt, st ve hava tatlar kontrol ebekeleri" yerletirmeyi
nermiti.

Washington bundan daha tepkisiz davranamazd bu arya. Tek ilgilendikleri NRC'nin

gelitirdii ilkel dinleme cihazlaryd. Bunlar da bir dereceye kadar ie yaryorlard. ok
sonralar sonar gelitirildiinde bunun Tesla'nn ad konmam radarnn prensiplerine benzer
nitelikler tad grlecekti.

Sava bittiinde Edison da, en az Tesla kadar, savunma birimlerindeki brokrasinin hayal
gc eksikliinden dolay hayal krkl iinde ayrlacakt grevinden. nerdii projelerinin
bir tanesi bile donanma tarafndan yrrle konulmamt.

Savan bitmesinden ok sonralar ve Tesla'nn kendi radarnn ilkelerini yaymlamasndan on

be yl sonra, yine Amerikal ve Fransz bilim insanlarndan oluan bir ekip Tesla'nn
ilkelerine dayanarak yeni bir sistem gelitirmeye alacaklard. Donanma aratrma biriminde
grevli olan iki bilim insan, Law-rence H. Hyland ve Leo Young, dk enerji sekteli yksek
frekans sinyallerinin hem hava, hem de su st tatlarn tespit etmedeki ilerliini yeniden
kefedecekti.

Amerika'da ilk radar testleri 1937 ylnda yaplacakt. Atlantik'teki bir destroyer filosu tespit
edilebilmiti ve bu baar zerine XAF modeli gelitirilecekti. Daha ileri bir model daha
sonralar 19 sava gemisinde denenecek ve sava srasnda ok iyi sonular alnacakt.

Bu arada II. Dnya Sava'nda Hitler'in igal tehdidiyle kar karya kalan ngilizler de bu
konuda harl harl alyorlard. ngiltere ilk mikro dalga radar istasyonunu kuracakt ve bu az
gelimi bir model olmasna karn hava savalarnda stnlk salamalarna yarayacakt.
 Alman mhendisler de bu arada bir radar modeli gelitirmilerdi. Asnda tm dnyaya bu
konuda ilham veren isim Tesla idi ama genellikle ngiliz bilim insan Robert A. Watson-
Watt'n ad anlacakt radar teknolojisi ile birlikte.

II. Dnya Sava'nda radar Nazi bombardmanlarna kar tam zamannda yardmna
yetimiti ngilizlerin. Radar tm dnya lkelerinin temel savunma arac olacakt ksa sre
ierisinde. Savatan hemen sonra da ticari havaclk ve denizcilik sahalarnda boy gsterecek,
uzayn kefedilmesinde nemli bir grev stlenecekti.

Dr. Girardeau, Tesla'nn radarn prensiplerini yaymlad zamanlar iin unlar

sylemektedir: "inde bulunduu dnemin teknolojisi gz nne alndnda Tesla'nn
kehanette bulunduu ya da rya grd anlalyor. Ancak unu da eklemek gerekiyor ki
rya gryorduysa o da bir gn gerek olacakt."

1917 ylnda bu icadnn temel ilkelerini yaymladnda Tesla Chicago'da bulunmaktayd.

Kaybetmiti ama yenilme-miti ve tekrar daha pratik icatlar zerinde almaya balayacakt.
Chicago'da hem mhendislerle fazlasyla muhatap olmak zorunda kalmas, hem de
dostlarnda uzak dm olmas nedeniyle sancl gnler geirmiti. Ama bu arada kendisine
hayranlk duyan dostlarndan biri -B. A. Behrend- Tesla'ya Amerika'daki her mhendisin
layk grlmekten byk onur duyaca Amerikan Elektrik Mhendisleri Enstits Edison
Madalyas'n nerecekti.

21. ONUR KONUU

B. A. Behrend o dnemin baarl mhendislerinden birisiydi ve kendisi de Edison

Madalyas'na aday isimler arasnda gsteriliyordu. Ama dostu Tesla'ya yaplan hakszlklar
nedeniyle de derin bir znt duymaktayd.

nsanla, dnyaya modern elektrik an aarak paha biilmez bir hediye sunduuna
inand mucidin imdi ban sokabilecek bir otel odas iin mcadele vermek zorunda
kalm olmas katlanlamayacak bir durumdu. Bakalar ticari olarak fazlasyla faydalanrken
Tesla'nn radyo alanndaki icatlar iin tek bir dle dahi layk grlmemi olmas inanlmaz
bir durumdu. Yldrmlarla yaplan deneyleri o balatmt ama meyvelerini bakalar
topluyordu, yksek frekans aletinin gelitirilmesi ile retilen elektroteraptik aygtlar mucit
dnda herkese para kazandryordu. Daha bir yl nce Dr. Edwin Northup yksek frekans
frnn gelitirmek iin Tesla'nn yllar nce icat ettii devrelerini ve zerinde durduu
fikirleri kullanmak zorunda kalmt. Ama Tesla'nn baarlarna karn iinde bulunduu kt
koullardan Behrend dnda hi kimse hayflanyor gibi grnmyordu.

AIEE'yi Edison madalyasnn Tesla'ya verilmesi konusunda ikna etmek, bu madalyay

Tesla'ya kabul ettirmekten ok daha kolay olacakt. Edison Madalyas'n istemiyordu. Asla
bunu kabul etmeyecekti.

"Bu meseleyi unutalm Mr Behrend" diyordu. "Sizin dostluunuz ve iyi niyetiniz beni
fazlasyla memnun etti ama ltfen komiteye gidip bir bakasn semelerini syleyin
kendilerine... Enstitnn nnde dngsel manyetik sahay ve alternatif akm sistemini
anlatmamn zerinden otuz yl geti ve artk dllerini istemiyorum, belki bir bakasnn iine
yarayabilir."

Eski yaralar alm, acyla kanamaya balamt. AIEE bugne kadar bu denli
vurdumduymaz olmay nasl baarabilmiti gerekten de? Enstitnn yelerinin drtte
muhtemelen ilerini Tesla'nn icatlarna borluydular.

Edison'la Tesla arasndaki ekememezlik ok iyi bilindiinden Tesla'nn madalyann

isminden rahatszlk duyaca tahmin ediliyordu zaten ama mucidin bu dnemde buna ihtiyac
olduunu ve hem de gerekten madalyay fazlasyla hak ettiini dndnden srar
ediyordu.

"Bana ceketime ilitirilecek bir madalya ile enstitnn yelerinin nnde bir saat bou
bouna kibirle dikilip durmam ne-riyorsunuz" diyordu Behrend'e, "beni onurlandrdnz
dnerek grnmme bir deiiklik katm olacaksnz ama enstitnzn byk bir ksmn
besleyen yaratclm hayata geirebilmek iin ihtiya duyduum destei bulabilmek iin
abala-maya, srnmeye eskisi gibi devam edeceim."

Tesla'nn Edison hakknda kiisel duygularn aa vuracak bir tek kelime dahi ettii
grlmemiti ama artk dizginlerinden boanmt: "Ve bu madalyay bana vermekle Nikola
Tesla'y onurlandrm olmayacaksnz, bilakis kendisine ait olmayan zaferler zerinde
ykselen Thomas Edison'u onurlandrm olacaksnz."
 Behrend ise konunun burada kapanmasna izin vermiyordu. Tesla'y sk sk ofisinde ziyaret
ediyor ve madalyay kabul etmesini rica ediyordu.

Tesla neredeyse her gn Mhendisler Kulb'nn nnden geiyor ama artk ieri admn
atmyordu. Bugn de olduu gibi bina, halk ktphanesinin arkasndaki Bryant Park'nn
karsndayd, Tesla her gn gvercinleri beslemek iin buraya gelirdi. Mhendisler bu uzun
boylu, eskisi kadar k giyinemeyen ama hala gururla ban ykselten ve evresi cvldayan
kularla sarl bu adam seyrederlerdi. O gnlerde gvercinler toplum iinde pek sevilmezdi.
Alklar, genellikle kendisi de a olan insanlarn ilgisini ekerdi ancak. Onlar a, fakir, yalnz
insanlar artran zavall kulardand ve nemli ilerle megul olan mhendislere gre bir i
deildi ehir parknda pis kular beslemek.

Tesla'nn kularla olan dostluu gazetecilerin de gznden kamamt. Gecenin bir yars
evine dnmekte olan bir muhabir karanlk parkta sessiz ve dncelere dalm bu yalnz
adamn elinden ya da dudaklarndan yem didikleyen gvercinleri fark edebilirdi, oysa kularn
ounun geceleri krletikleri ve yuvalarnda kalmay tercih ettikleri bilinirdi. Byle
zamanlarda Tesla gazetecilerle konumak istemediini aka belli ederdi. Sonradan iki
gazeteci bunun nedenini reneceklerdi.

Bir baka gazeteci, Tesla ile Merkez stasyonu'nda bulumak zere szlemiti. Kendisine bir
treni mi beklediini sorduunda "Hayr, buras dnebilmek iin setiim bir yer" cevabn
alacakt.

Edison Madalyas'nn sahibine verilecei gn Mhendisler Kulb'nde bir ziyafet

dzenlenmiti. Daha sonra davetliler ve yeler 39. Sokak'taki Mhendis Odalar Birlii
Binas'na geeceklerdi.

Grkemli bir davetti bu. Onur konuu genliinde olduu gibi parltlar saan kiilii ile
evresinde bir ekim alan oluturuyordu. Btn gzler bu uzun boylu karizmatik adamn
zerindeydi. Gel gr ki davetin ortasnda dinleyicilerin arasndan ayrlp gidecekti bir sre
sonra.

Bu srk gibi adamn nasl olup da kayboluverdiini hayat boyunca anlayamayacakt

Behrend. Komite telalanmaya balamt, seremoniye balayabilmek iin onur konuunun
ortaya karlmas gerekiyordu. Garsonlar tuvaletleri dahi aratrmlard. Tesla'nn
hastalanm olabileceinden endielenen Behrend sokaa frlayp bir taksi tutacak ve
Tesla'nn oteline doru yola kacakt. Ama iinden gelen bir ses aslnda Byrant Park'na
doru gitmesi gerektiini sylyordu.

Akam karanl kmek zereyken Behrend parkn kapsna kadar gelebilmiti. Kapnn
nnde isiz gsz bir grup toplanm glgeler iindeki bir eyi seyrediyordu. Behrend ieri
doru kendine yol atnda parkn iinde Tesla'y bandan topuklarna kadar gvercinlerle
kaplanm bir halde bulacakt. Avucun-dan yem yiyen gvercinler siyah giysisinin her tarafn
kaplamlar, stne tyden bir battaniye gibi sarlmlard. Tesla, Behrend'i fark etmi ve
beslenmekte olan dostlarn rahatsz etmemesi iin parman dudaklarna gtrerek uyarmt
onu.

Sinirli bir bekleyiin sonunda Behrend, zerindeki tyleri silkeleyip Tesla'y trene geri
gtrebilmeyi baarmt.

Behrend'in dostunu resmi takdimi iten ve etkileyiciydi.

"Eer sanayiden Tesla'nn icatlarn skp karsaydk" diye hatrlatyordu meslektalarna,

"arklar dnmez olur, elektrikli trenler ve tramvaylar durur, ehirlerimiz karanla gmlr,
atlyelerimiz isiz kalrd. Evet, almalar endstrinin kolu baca olmutur... Ad elektrik
biliminin geliiminde bir aa damgasn vurmutur. almalar devrimler yaratmtr..."

Szlerine Papa'nn Newton iin syledikleriyle son veriyordu:

"Tabiat ve kanunlar gecenin karanlnda gizlenir,

Ve Tanr'nn buyruuyla aydnlatan Tesla'nn seslenir."

Onur konuu da yava yava toplantya snmaya balamt, eninde sonunda o da bir adem
oluydu ve kendisine atfedilen bu vgler hi de yersiz deildi. AIEE'nin bakan W. W.
Rice, Tesla'nn titreen akmlar zerine almalarnn bilimsel bir r atn dinleyicilere
hatrlatmasyla memnuniyeti iyiden iyiye artmt.
 "Bu almas X nlarn kefeden Roentgen'e k olmutur" diyordu Rice, "ve J. J.
Thomson'a ve dierlerine, modern fizikte sz sahibi olan herkese... almalar Marconi'ye
yol gstermi ve telsiz telgrafn mjdecisi olmutur... ve bilimin ve mhendisliin hemen tm
alanlarnda Tesla'nn nemli katklarnn izlerini buluruz..."

Onur konuu en sonunda kulaklarn nlatan bir alk eliinde dorulacak ve iinde Edison
hakknda birka sz syleyebilecek gc de bulacakt. lk karlamalarn u szlerle
anlatyordu: "Hibir teorik eitimi ve birikimi olmayan bu harika adam tamamyla kendi
almalar ve aratrmalaryla muhteem iler baarmtr..."

Konumas mhendislerin tahmin ettiinden de uzun srecekti, ocukluundan balayarak

tm hayatndan bahsediyordu. Arada nkteli anektodlar sktryor ve neden "kendi
almasn dnyevi nimetlere tercih ettiini" anlatyordu. Kelimenin Ortodoks anlamyla
olmamakla birlikte koyu bir dindar olduunu sylyordu: "Varlmzn gizemlerinin byk
bir ksmnn hala ortaya karlmay beklediini dnmek bana byk bir heyecan veriyor;
tm pozitif ve deneysel bilimlerin bize bildirdiinin aksine, lmn yaadmz olaanst
dnmlerin sona ermesi anlamna geldiine inanmyorum.

"Aclara baklk kazandm ruhsal bir huzura kavuabildim ve hayatn karanlk

yanlarndan, dertlerden ve varoluun kayglarndan dahi tatmin vesilesi bulabilecek bir
doygunlua ve mutlulua ulaabilmeyi baardm. ne kavutum ve bunlarn tesinde bir
servete sahibim ama buna karn saysn hatrlamadm kadar ok ufku snrl yazar
tarafndan hayalperest olmakla sulandm; baarsz, pratik olmayan bir adam olarak lanse
edildim. te bunlar da dnyann cahilliinden ve ileri grl olmamasndan
kaynaklanyor..."

Birka yl sonra Yugoslavya'dan Amerika'y ziyarete gelen Dragislav Petkovi, Tesla'ya

parka dzenledii gnlk merhamet turlarndan birinde elik edecek ve kendisinden
aydnlatc bir yorum dinleyecekti.

"Mr Tesla, ban kaldrp baz gvercinlerin iinden kamadklar iin donarak ld
ktphanenin demir parmaklklarla kafeslenmi pencerelerine bakt; bir tanesinde yar
donmu halde bir gvercin olduunu fark etti. Bana orada kalmam ve kendisi dierlerine
bakarken kedilerin gelip onu kapmasna izin vermememi syledi. Orada beklerken gvercine
ulamaya altm ama parmaklklarn aralklar ok sk olduu iin baaramadm. Mr Tesla
geri dndnde abucak trmanverdi ubuklara ve gvercini dar kartt.
 "ocukluumdan bana kalanlar hala yayor" demiti Petko-vi'e elindeki gvercini
okarken.

"Sonra elimdeki paketi ald ve yemi ktphanenin nne serpmeye balad. i bittikten sonra
bana dnp 'Bunlar benim en yakn arkadalanmdr' dedi."

Edison Madalyas hikayesi de sona erdikten sonra Tesla, Chicago'dan ayrlacak ve yln geri
kalan blmn -yalnzca Amerika'da deil, Kanada ve Meksika'da da- eitli icatlar zerinde
alarak geirecekti. Savata kaybettiklerini Avrupa'dan gelecek telif hakki demeleriyle
telafi etmeyi tasarlyordu.

Otomobil hzlerini Wlatham Watch irketi'ne satmt. Ama sava sresince otomobil
sektr byk bir duraklama dnemi yaamt. Buna karn hzler ve lokomotif farlarndan
17 bin dolarlk bir gelir elde edebilmiti.

Ulusal Havaclk Komitesi'ne o zamanlar kullanlmakta olan Liberty motorunun bete bir
arlnda olan kk bir uak motorunu kabul ettirmeye alyordu. NACA (NASA'nn
ncs) ile kontrat imzalama abalar sonusuz kalacakt.

Scherff'e, tm bu kouturmalarndan zaman bulabildii takdirde, gizli mesajlar gnderebilen

ve "Amerika'ya barta olduu kadar savata da faydal olabilecek" yeni bir telsiz sisteminden
sz ediyordu. Bu arada Tesla Nitrat, Tesla Elektro Terap-tik ve Tesla Motor irketlerinin de
ilerine koturuyordu. Century dergisinde 1900 ylnda yaymlanan bir makalesinde sz ettii
gibi, havadan azot elde etmek iin kurulan nitrat irketinin kar getiren bir kurulu olmad
anlalacakt.

Borlarndan kurtulmaya kararl olduundan Connecticut'ta bir trbin laboratuvar kuracak,

American&British Manufactu-ring Company ile iki telsiz istasyonu kurma konusunda
anlamaya varacakt. Ama bu projeler de yeterli sermaye bulunama-masndan dolay
Wardenclyffe ile ayn kaderi paylaacakt.

Artk Tesla'nn ticari bir kazan salayamadn hi kimse iddia edemezdi. Nitekim bu
giriimlerinin oundan para kazanmaya balamt, belki akmyordu ama borlarn
deyebilecek ve emrinde bir ekip altrabilecek kadar damlyordu.
 Tefecilerin ana den Johnson'a gnderdii mektupta "iirlerini i huzuru ile yazmaya
devam et, ben senin dertlerine bir are bulacam. Yetenein bu lkenin insanlarnn
krlklerinden dolay kazanl bir ura olamyor ama benimki klelerle altn
kazandrabilecek nitelikte. Ben de u anda testimi doldurmaya bakyorum" diyordu.

Johnson hastalanmt. Tesla'dan eski bir borcunu hatrlatarak 2 bin dolar istemiti, mucit de
kendisine 500 dolarlk bir ek gndermiti. ki hafta iinde vergilerini deyemediini bildirip
tekrar paraya ihtiyac olduunu anlatacakt ve Tesla bir kere daha 500 dolar gnderecekti
kendisine. Yln sonuna doru bankada bulunan yirmi dolarna karlk piyasaya 1.500 dolar
borcu olan Robert bir kez daha dostundan yardm isteyecekti ve Tesla da bir kez daha ek
defterine uzanacakt.

New York'taki masasnda Katharine Johnson tarafndan, belki de birka yl nce gnderilmi
bir mektup duruyordu. Mektup "daima sessiz kalan dost"a hitaben yazlmt. Yannda
ocuklar ya da kocas olmad halde yazn bir blmn geirmek zere Maine'e gitmiti.

"Birka ay nce geldim bu kalabalk ama benim iin bombo olan otele" diye yazyordu
mektubunda, "hayat ne kadar da garip. Burada hatralarmdan baka hibir eyim yokmu gibi
yayorum. Bazen derin bir keder kaplyor iimi ve gen kzlmda yaptm gibi deniz
kysna gidip hala benim iin anlalmaz ve etkileyici olan dalgalarn seslerini dinliyorum o
zaman. Peki ya sen? Neler yapyorsun? Umarm bana verebilecek yeni haberlerin, iyi ya da
kt, vardr benim sadk ve sessiz dostum. Ama eer bana mektup yollamayacaksan,
dncelerini yolla ve emin ol ki gayet iyi ayarlanm bulunan bu alet hemen alglayacaktr
mesajn.

"Neden bu denli zgn olduumu bilemiyorum ama sanki hayat ellerimin arasndan kayp
gidiyormu gibi geliyor bana. Belki de ok fazla yalnzm ve bir yoldaa ihtiyacm var.
Senden bir haber alabilseydim sanrm daha mutlu olabilirdim. Sen ki iin dnda hibir eyin
bilincinde deilsin ve insani ihtiyalardan bihabersin. Sylemek istediim aslnda bu deildi;
Sadakatle senin olan, KJ."

Mektubunun sonuna bir de not eklemiti: "Robert ile senin aranda gidip gelen altn dolar
hatrlyor musun? Onu imdi hepimiz iin bir tlsm olarak ben takyorum."
 Para iin mi, yoksa iyi talih iin mi? Eski mutlu ve heyecanl gnlere dnebilmek iin mi? Bu
tlsm gerekten de bu lye iyi ans getirecek miydi acaba?

22. GVERCNLER

nsanlar onlarca yln akp gitmesinden, bunlar sanki doal sonlarm gibi sz eder, oysa on
yln sonunda ilerin gerek anlamda bir sonuca baland pek nadir rastlanan bir durumdur.
Hayatta kalanlar aslnda uyumdan yoksun ve can skc deiikliklerin hakim olduu yeni bir
zaman dilimine gemilerdir sadece. 'Kkreyen' yirmili yllar da Tesla iin farkl bir ey ifade
etmeyecekti.

1920'ler ikiyzl yasaklarn yllar olacakt. nsanlar artk i klarnda her zamanki
barlarna gidip ikilerini iemiyorlar bunun yerine yeralt batakhanelerine snmak zorunda
kalyorlard. Gizli iki salonlar ve gangsterler tremiti her yerde. arliston gecelere elveda
demiti. Borsa da speklatrlerin etkisiyle gklerde szlrken bir anda yerin dibine
aklabiliyordu. Servetlerini yitirenlerin yan sra yeni aa kolayca ayak uyduran zenginler
de tremiti. Yaps itibariyle tam bir Viktoryan olan Tesla ise bu aa asla uyum
salayamayacakt. Dnyaya her zaman olduundan daha fazla yabanclamt.

spanya-Amerika savann kahraman, eski kongre yesi ve onur madalyas sahibi Hobson,
Senato'ya girmeyi bu defa baaramamt ama ikiye kar verdii sava, Tesla her ne kadar
bu baarsndan dierleri kadar memnun olamadysa da, kazanmt. Tesla, yasan kiisel
zglklerin nne zebani gibi dikildiini dnyordu. Bu durumun insan hayatn, zellikle
de ken-disininkini, ksaltacandan dem vuruyordu. Artk 140 yana kadar yaayabilmek gibi
bir umut besleyemeyecek miydi yani? Zaten ilahi amberden az ama dzenli aralklarla
tatmayan bir insan neden byle bir umut beslesindi ki?

Hobson ailesi ile birlikte Manhattan'a tandnda, Tesla eski dostu sabk kahramanla
yeniden yakn olabildikleri iin sevinecekti. Hobson, her ne kadar narkotik konularla ilgili
dier kampanyalardan ban kayacak vakit bulamyorduysa da eski dostuna zaman
ayrabiliyordu. Her ay Tesla'y otelin lobisinde yakalayp sinemaya gtrmek gibi bir
alkanlk edinmiti. Dorusu bu da iki sekin adam iin de hayli sulu bir elence tarzyd.
Karanlk salondan kp Times meydannn l l ortamna dalyor ve favori parklarndaki
bir bankta oturup, sohbet ediyorlard. Ya dnya siyasetinden ve bilimden konuuyorlar ya da
eski zamanlar yad ediyorlard.
 Artk yetmiine merdiven dayam olan Tesla paraya eskisinden de fazla ihtiya duyuyordu.
Zaman zaman garip bir rahatszln yoklad oluyordu. Chicago'da byk emekler vererek
kurduu ii bozulmak zereydi. Wardenclyffe artk eski buruk bir an olmaktan teye
gidemiyordu ama o hala dnya telsiz sistemini inatla savunuyordu. 1920'de Westinghouse'un
temsilcilerine bir telsiz istasyonu kurma teklifi daha gtrecekti. Alternatif akm haklarndan
vazgetiinde olduu gibi yine reddedildiinde Westinghouse'un mdrnn o szlerini
hatrlayacakt ac bir ekilde: "almak istediiniz her konuda bizi arkanzda bulacaksnz."
O zamanlar "nemli ahsiyetler kendilerine baar yollarn aan bir ncye verdikleri sze
daima sadk kalrlar diyerek" bu gvenceye inanmt.

irketin tutumunun zc olan bir dier yan da Tesla'nn Westinghouse'un bir telsiz
istasyonu ve dnya yayn sistemi kurmay planladn renmesi olacakt.
"Mhendislerinizin bu konuda almaya balayacaklarn rendiimde derin bir keder ve
hayal krkl hissettiimi bilmenizi isterim" diye yazacakt. Westinghouse'un temsilcilerine,
"emin olunuz ki onlara en kk ayrntlarna kadar incelenmi bir alma dnda baka
hibir ey sunamazdm." Karlk olarak irket kendisine geici bir danmanlk stats teklif
edecekti.

Ertesi yl Westinghouse'dan tm dnyaya eitli yaynlar yapacak istasyonlarnn alnda

Tesla'nn grnmez dinleyicilere bir konuma yapmas iin iyi niyetli bir teklif gelecekti.
Ancak Tesla kendisinin de uzun sredir bir yayn sistemi zerinde almakta olduunu
hatrlatacak ve ilk olarak kendi grnmez dinleyicilerine hitap etmek istediinden kendisini
mazur grmelerini rica edecekti.

Ancak bu sefer de Westinghouse'a "ticari adan stn trbini" ile bavuracakt. Bunun
irkete milyonlarca dolar kazandraca konusunda gvence veriyordu. Ama hibir nkoulu
kabul etmeyeceini de szlerine ekliyordu. Kendisi trbinleri retecek ve deney safhasna
kesinlikle karmayacakt. Tabii alaca yant da ncekilerden pek farkl olmayacakt.
Kendisine byle bir anlamaya giremeyecekleri, mhendislerinin bu konuda olumsuz gr
bildirdii ve tabii ki mhendislerin fikirlerinin kendilerine yol gsterici olduu belirtiliyordu.

Bu dnemde iki yeni arkada, bir heykeltra ve bir yazar girecekti Tesla'nn hayatna. Bu iki
grece yetenekli sanatnn dostluu adnn evresindeki baar ve n ne olursa olsun,
kamuoyu tarafndan unutulmamasn salayacakt. On dokuz yandaki yazarn ad Kenneth
M. Sweezey idi ve Tesla'nn her zaman birlikte olduu arkada grubuna yeni katlmt.
Yugoslav heykeltra van Mestrovi ise orta yal ve Avrupa'da o sralarda n yapm bir
adamd. Eserlerini tantmak zere gelmiti Amerika'ya.
 Tesla ve heykeltra, Yugoslavya'nn dalarnda geirdikleri ocukluk gnlerinin hatrasn
yaatyorlard birlikte. Her iki adam da gnlden airdi. u ya da bu konuda muhabbet etmek
amacyla sk sk bir araya geliyorlard New York'ta. Her ikisi de sabahlara kadar alan ve
ayn dertten mustarip olan insanlardand. Mestrovi koca koca mermer bloklar stdyosu
olmadndan bir otelden dierine tanmak zorunda kalyordu, Tesla'nn da bir laboratuvar
finanse edebilecek gc yoktu eskisi gibi. Bylece beraberce yrylere kyor, Balkanlarn
durumundan ve kendi almalarndan bahsediyor, Srp iirinin tadn karyorlard. Bu
yrylerde Mestrovi, Manhattan'n gvercinlerini besleme misyonundan da haberdar
olmutu.

Split'e dndkten ok sonra Tesla, Robert Johnson'un da tevikiyle, heykeltratan kendisinin

bir bstn yapmas ricasn bildirecekti bir mektupla. Ama Avrupa'ya gitme olana yoktu,
Mestrovi de bir daha Amerika'ya dnemeyecekti. Buna karn Tesla'y hayalinde gayet iyi
canlandrabildii ve bir fotorafn gnderdii takdirde bu iin altndan baaryla
kalkabilecei cevabn verecekti heykeltra. Tesla bu i iin kendisine deme yapabilecek
kadar paras olmadn yazmt ama Mestro-vi'ten buna gerek olmad yantn almt.
Daha sonra Tes-la'ya, gl bir ifade ile alacak derecede benzeyen bronzdan bir bstn
yapacakt. Bu bst bugn hala Belgrat'taki mzede, yine Mestrovi tarafndan yaplan ve
Tesla'nn kuzeni tarafndan al yaplan bir kopyas da Viyana Mzesi'nde sergilenmektedir.

Gen Sweezey mucit ile ilk karlamalarn u szlerle dkecekti satrlara: "Uzun boylu ve
dik durulu bir beyefendi idi. alacak ekilde uzun saatler boyunca iine konsantre olup
almasn devam ettirebiliyordu. Bu arada dostlarna ve dier tm canllara ok iten ve
scak duygular besledii de anlala-biliyordu."

Kendisi de Brooklyn'de khne bir dairede oturan Swe-ezey'nin az sayda yakn arkada ve
akrabas vard. Gazetecilikte Tesla'ya en yakn kii olmasnn yan sra bilim insanna gerek
bir hayranlk da besliyordu. Biri gen, dieri bir hayli yal olan bu iki adam sk sk birlikte
oluyorlard. nsanlarn uyuduu saatleri alarak geirse de ehirde kt uzun gezintilerle
kendisini tazelemeyi gayet iyi baarabiliyordu. Sweezey de bu gece yrylerinde sk sk
elik ediyordu mucide.

O da gvercinlerle tanmt. Bir gece vakti Broadway'de yrrlerken ve Tesla ateli bir
ekilde dnyann her hangi bir yerine telsiz enerji nakledilebilmesini salayacak sisteminden
sz ederken, aniden sesinin tonunu alaltmt. "Yine beni u anda asl endielendiren ey
odamda braktm hasta kutur. Dnyann tm telsiz sistemleri bir araya gelseler beni daha
fazla d-ndremezler."
 ki gn nce ktphanenin nnde bulduu kuun dilinde tmre benzer bir oluum vard ve
bu durum yemek yemesini engelliyordu. Tesla onu yava yava lmekten kurtarm ve sabrl
bir tedaviyle yine o eski gl ve mutlu gnlerine dnecei garantisini vermiti kendisine.

Ama bulduu hasta kularn tmn odasna alabilmek gibi bir ans yoktu, nitekim otel
grevlileri pislikten ikayet etmeye balamlard bile. "Bir kuu dkkannda bir dzineye
yakn hasta gvercin birikmiti. Bunlardan kimi bir hastala yakalanmt, kiminin de
bacanda falan bir yaras vard. Tesla en sonunda veterinerlerin tedavi edilemez dedii
gvercinlerden birini kangrenden kurtarmt. Eer bir gvercinin Tesla'nn halledemeyecei
bir rahatszl varsa ok iyi bir doktorun gzetimine teslim edilirdi."

Tesla ve Sweezey yryleri srasnda Einstein'dan, diyetlerden, almalardan, modadan ve

evlilikten konuuyorlard. "Tesla'nn tek evlilii ii ve dnya ile olan ba idi" diye yazyor
gen yazar, "Newton ya da Michelengelo gibi evrensel bir dnce ile evliydi o. S ir Francis
Bacon gibi o da en baarl almalarn ocuksuz erkekler tarafndan ortaya konulduuna
inanyordu..."

Gen yazara nne kan ticari, hukuki ve akademik engellerden bahsediyor ama tm bunlara
karn yine de gklerin en yksek noktasna ulaabileceine inandn anlatyordu.
Sylediine baklrsa, hayat boyunca 2 milyon dolarn zerinde para kazanmt. Bunun 1
milyonu da aslnda Westinghouse'dan alternatif akm patentleri karlnda almas gereken
parayd.

Tesla'nn gvercinlere duyduu sevgi konusunda baz tuhaf yorumlar yapldndan

Yugoslavya'nn ABD Bykelisi Konstantin Foti'in kz Pola Foti'e bu ocukluk akn
anlatt bir mektuba burada da yer vermek uygun olacaktr. "Bir Yalnn Azndan Genlik
Hikayesi" adn tayan yazsnda kn dnyayla balants kesilen doduu evini ve o
sralarda sahip olduu zel bir arkadan, "Maak, dnyadaki kedilerin en kahraman" diye
anlatyordu.

Daha yandayken karl bir gecede, hayatnda nemli bir rol oynayacak elektrikle Maak
sayesinde tanacakt. "Karda yryen insanlar arkalarnda ltl izler brakyorlard. Ve
duvara frlatlan kartoplar tpk bir kesme eker bakla paralandnda olduu gibi titrek
klar sayordu..." Daha o yalarda a kar ar bir duyarllk gsteriyordu. Kardaki ayak
izleri ona, bakalarna olduu gibi, kara, mor glgeler halinde grlmyordu.
 "imden bir ey beni Maak'n srtna vurmam iin drtyordu. Sonunda beni nefessiz
brakacak bir mucizeye ahit olacaktm... Maak'n srt ltlar sayordu ve elimin st
atrtlar her yerden duyulabilen kvlcmlarla kaplanmt."

Babas bunun elektrikten kaynaklandn anlatmt. Annesi de zavall kediyi kendi haline
brakmasn, yoksa hayvancazn az sonra ate alacan sylyordu. Ama ocuk daha soyut
dnmeyi tercih ediyordu.

"Doa da dev bir kedi miydi? Eer yle ise onun srtna vuran kimdi? Sonunda bunu ancak
Tanr'nn yapabileceine hkmetmitim."

Az sonra odann ii daha da karardnda kk ocuk kedinin sanki slak bir zeminde
yryormu gibi admlarn saknarak attn ve krkl bedeninin azizlerde olduu gibi bir
k halesi ile evrili olduunu grecekti. Gnlerini elektriin ne olabileceini dnerek
geiriyordu. Ama bir cevap da bulamyordu. Bu mektubu yazarken Tesla seksen yana
basm bulunuyordu ve hala da bunun yantn bulamadn sylyordu.

Kediye duyduu sevginin tam ztt bir hissi de ailenin kazna kar besliyordu. "Canavara
benzeyen irkin bir hayvand, devekuu gibi bir gagas vard, gagas timsah azn, zeka
kvlcmlar saan gzleri ise insan gzlerini andryordu." Yallnda Tesla bu kazn neden
olduunu ne srd bir yaradan bahsediyordu hala. Ama iftlikteki dier kularn hepsini
seviyordu.

"Gvercinlerimizi, tavuklarmz beslemekten byk bir zevk duyardm; onlar kolumun

altna sktrp sarlmak, okamak bana dnyann en gzel eyi gibi gelirdi." Hatta o kazn
bile eve "bir kuu edasyla" srsyle birlikte dnmesi "benim iin esiz bir nee ve ilham
kayna olurdu." imdi New York'ta hareketli yllar geride brakp, pek uyum salayamad
insanlardan da yava yava elini eteini ektike, bu gvercinlerin scaklna daha ok
sarlyordu.

Bir gn ofisinde ar bir hastala yakalanm olarak yatyor ve yine her zaman olduu gibi
bir doktora grnmeyi reddediyordu. En sonunda St. Regis Oteli'ndeki odasna dnemeyecek
kadar halsiz dtn anlaynca sekreterine otel resepsiyonunu aramasn fsldayacak ve
onlara odasndaki "kanatlarnda gri benekler olan beyaz gvercine" yem vermelerini
sylemesini isteyecekti. Sekretere bu notu aynen iletmesi konusunda srar edecekti. Oda
grevlisi ikinci bir habere kadar gvercini beslemeye devam etmeliydi. Odada yeteri kadar
yem bulabilecekti.

Eskiden Bryant'a yrye kamad gnlerde, yokluunda gvercinlerle ilgilenecek ve

onlara yem verecek birisini grevlendirirdi. Sekreterleri delirmeye baladn dnyorlard.

yiletikten ksa bir sre sonra bu olay unutulup gitti. Ama mucit bir gn ofisini arayarak
otelden ayrlamadn zira gvercinin ok hasta olduunu bildirecekti. Daha sonra Miss
Skeritt, Tesla'nn birka gnn gvercinle birlikte otelde geirdiini bildirecekti. Gvercin
iyiletikten sonra Tesla da gnlk olaan alma, yrme ve gvercinlerini besleme
ritellerine devam edebilecekti. Yaklak bir yl sonra Tesla avucunda kk ve l beden
bulunduu halde sarslm ve zntl bir halde girecekti brodan ieriye. Lulious Czito'dan
yaad banliyde gvercini iin bakml bir kabir yeri bulmasn rica edecekti. Neden sonra
fikrini deitirecek henz yola km olan Czito'dan hayvann lsn geri getirmesini
isteyecekti. Kendisi "daha zel" bir ey ayarlamt. Kimse l gvercinle ne yaptn
renemeyecekti.

yl sonra Tesla tam anlamyla iflas etmiti. Otele olan borcunu uzun sredir
deyemiyordu. Bir akam icra memurlar ofisine gelmiler ve eyalara mahkeme kararyla
tedbir koydurmulard. Tesla memurlar bir erteleme iin ikna etmeye urayordu. Dier bir
yanda da iki haftadr maalarn alamayan sekreterleri vard. Bir tek Edison Madalyas
kalmt yadigar. Onun da ancak yz dolar edeceini sylemiti mahcup kadnlara. Bunu ikiye
blecek ve yarsn birine, yarsn da dierine verecekti.

Dorothy Skeritt ve Muriel Arbus hemen buna itiraz ettiler, tam tersine yanlarndaki paray
onunla paylamak istiyorlard.

Birka hafta iinde Tesla paray toparlayabilecek ve sekreterlerine olan borcunu birer zarf
iinde gnderecekti. Aslnda Edison madalyasn ikiye blmeyi teklif ettiinde ofisinde be
dolar kadar bir bozukluu da vard. Ama hemen bunu kulara yem almak iin kullanacan
belirtecekti, yle ya hi ku yemi kalmamt ve sekreterlerden birini ku yemi almaya
yollayacakt.

Hayli borland Czito'nun yardmyla ofisini yeni bir binaya tad. Ksa bir sre sonra St.
Regis otelinden Tesla'ya bir ar gelecekti. Gelip gvercinlerine bakmasn rica ediyorlard.
Aslnda Tesla beyaz dostlarn, Connecticut'n havasnn kendilerine iyi geleceini dnerek
Sherff'in yanna gndermiti bir kafes ierisinde. Gel gr ki, vefal arkadalar bir sre sonra
eski dostlarnn scakln zlemi ta oralardan bir akam vakti otel odasnn balkonuna geri
gelmilerdi. zgn bir halde eyalann toplayp Hotel Pennsylvenia'ya tanacakt ksa bir
sre sonra. Tabii gvercinleri de onunla beraber. Bir sre sonra g yollar Hotel Governor
Clinton'a atacakt onu. Hayatnn son on yln ise gvercinleri ile birlikte Hotel New
Yorker'da geirecekti.

Beyaz gvercinin ilgin hikayesini de Tesla, O'Neill'a ve New York Times'n bilim yazar
William L. Lawrence'a Hotel New Yorker'n lobisinde oturduklar bir akam anlatmt. Bir
psikoloji derneinin yesi olan John O'Neill Tesla'nn beyaz gvercin masalnda mistik
semboller bulmutu. O'Neill ve dier ruhbilimciler Tesla'nn gvercinine kumru diyorlard.
Teknik olarak gvercinler de kaya kumrular olsalar dahi bu ayrm ancak ku gzlemcileri
yapard ve Tesla da kendi gvercinine gvercinden baka bir ey demek istemiyordu. Ancak
mucidin yaam yksn ilk kaleme alanlardan olan O'Neill, Tesla'nn otelin lobisinde
gvercinle ilgili anlattklarn kumrularla olan ak hikayesi olarak deerlendiriyordu.

"Yllardr gvercinleri besliyorum. Binlercesini besledim, kim bilir ne iin...

"Ama aralarnda bir tanesi vard ki... ok gzel bir gvercindi. Bembeyazd, yalnz
kanatlarnda gri benekikler vard. O farklyd. Bir diiydi. Onu her yerde ayrt edebilirdim.

"Nerede olursam olaym bu gvercin beni bulurdu. Ne zaman onu yanmda istesem umutla
seslenirdim, uarak kar gelirdi. O beni anlard, ben de onu...

"O gvercine aktm."

"Evet bir erkein bir kadn sevdii gibi severdim onu ve o da beni. Hasta olduu zaman
hemen haberim olurdu; odama gelirdi ve ben de gnlerce onunla kalrdm. Onu iyiletirirdim.
O gvercin hayatmn nee kaynayd. Bana ihtiyac olduunda baka hibir ey umurumda
olmazd. Benimle olduu srece hayatmn bir anlam, amac olurdu.

"Bir gece karanlkta yatama uzanmtm, zihnim problemler zmekle meguld, sk sk

yapt gibi uarak penceremden ieri szld ve masamn stne kondu. Beni istediini
biliyordum, bana nemli bir eyler anlatmak istiyordu.
 "Yanna gittiimde anladm ki bana lmek zere olduunu sylemek istiyordu. Mesajn
aldmda gzleri ldad, gl k demetleri yaylyordu gzlerinden."

Tesla duraksad ve sanki kendisine sorulan bir soruyu yant-lyormu gibi aklamaya giriti.

"Evet bu, gerek bir kt. Gl, gz kamatrc, kr edici bir kt. Laboratuvarmda
lambalarmla elde edebildiim tm klardan daha glyd.

"O gvercin lnce hayatmdan da bir eyler eksildi. O zamana dek, ne kadar youn
almam gerekirse gereksin iimi tamamlamam gerektiini dnrdm, bunu
yapabileceimden emindim her zaman iin. Ama o hayatmdan kp gittikten sonra artk
yaamm boyunca sren almann da sonunun geldiini anlamtm.

"Evet, yllar boyunca gvercinleri besledim. Binlercesini... ve beslemeye de devam

edeceim, kim bilir ne diye?"

Yazarlar onu sessiz bir ekilde brakp dar kacaklar ve uzun bir sre tek bir kelime bile
etmeden yrmeye devam edeceklerdi.

Sonradan O'Neill unlar syleyecekti: "Gvercini kendisini terk edip odasnn penceresinden
uup gittiinde Tesla'nn grd gz kamatrc k, Budapete'de parkta dolarken
grd gnein ile ayn anlama geliyordu; Tesla mistik i dnyasn bu derece bask
altnda tutmasayd Kumru sembolizmini o da anlayabilirdi."

Dr. Jule Eisenbud Amerika Psiik Aratrmalar Dergisi'nde yaymlanan bir yazsnda ku
semboln Tesla'nn nevrozlar ve ocukluunda annesi ile arasndaki iliki ile
badatracakt. Kuun eski alardan beri anneyi ve onun besleyici memesini simgelediini
belirtiyordu ruhbilimci. Ve Tesla'nn tek bir dilei ile kuun istedii zaman, istedii yerde
yannda belirdiini sylediini hatrlatyordu. "Bu fantezinin anlam ancak biyografik veriler
ayrntl bir ekilde incelendiinde ortaya kabilir. Grlyor ki, Tesla'nn hayatnda baskn
bir figr olan annenin 'kaybolmas' sonucunda bilinsiz bir ihtiya ve kontrol edilme
gereksinimi bu fantezi ile ilikilendirilebilir. Bu kany hayat boyunca sergiledii tuhaf klinik
alkanlklar, zellikle de insanlarla ve nesnelerle olan sra d ilikileri de
glendirmektedir. Bilin altnda tm hayatn, evrene egemen olan mitolojik bir sembol
zaptetmeye adamas dahi tek bana bu grn geerliliini aklayabilmektedir."

Tesla'nn yazlarnn hibirinde bu 'kaybolan' annenin yerine koyduu doal sembolden sz

ettiine rastlanamamtr. Ama Dr. Eisenbud hayatnn tm aamalarnda bu memeden
duygusal ve fiziksel olarak mahrum kalm bebein izlerini grebiliyordu. Eisenbud, Tesla'nn
annesini idealize ettii konusunda srarlyd: "Ve tm hayat boyunca annesinin lmne, tam
anlamyla kaybolmasna dair tamamlanmam nseziler hissedecekti. Bu tip elikilere Tesla
gibi taknakl nevrotiklerde sk sk rastlanr, tm ilikilerine ve tavrlarna anne simgeleri ve
anneyi temsil eden semboller hakimdir."

Eisenbud'a gre, mkemmel kresel ekillere, kadnlarn bo-yunlarndaki incilere tahamml

edememesinin nedeni de buydu. Hastalarndan birinin de henz iki haftalkken memeden
kesilmesinin etkisiyle hayatnn ileri safhalarnda lmcl bir depresyona girdiinden ve
dnyann yuvarlak olmasna bile tahamml edemediinden bahsediyordu.

Dr. Eisenbud, Tesla'nn paraya kar olan tavrnn da temelde yatan bu anne sembolnn
etkisiyle glenen evrene hakim olma fantezisinin belirtisi olduuna inanyordu:

"Milyonlar byk ve ou zaman da garip bir cmertlikle savuruyordu ve sonuta da iflas

kanlmaz oluyordu. Ancak, aka grlyor ki varolmak iin kaderine veya baka insanlara
ihtiyac olmadna dair ferahlatc bir inancn etkisi altndayd ve paray da hayatn mekanik
ve skc ileyiinin kk ve nemsiz bir paras olarak gryordu, ne zaman istese aYzu
ettii kadar kazanabilirdi... Tesla'nn anne kontrol ile ilgili olarak oynad bu sonu
gelmeyen oyunun en acayip blm ise yemek zerine idi. Ve ne olursa olsun en sonunda
annesini temsil eden sembol galip gelecekti..."

Bu, o akam yemei seremonilerini de aklyordu; zel kyafetlerle kendine ayrlm masada
belirlenen saatte ve annenin pahal bir temsilcisi olan garsonun hizmetinde yenen yemek
"kendisine krntlar iin yalvarmak zorunda kalmad annenin sembolik kontrol idi."

Tesla'nn en sevdii yemein de bir tr kumru olduuna dikkat ekiyordu: "Kendisini

beslemeyen memeyi srmann gzel bir klinik rnei vard. (Madalyonun br yznde ise
saplantl bir ekilde gvercinleri beslemesi.) Sadece gs eti yiyebilirdi."
 "Hayatnn sonlarna doru" diye devam ediyordu Dr. Eisen-bud, "alaca tek besin lk st
olacakt. En sonunda da gvercinin gzlerinden kr edici bir k yaylacakt. Memeden gelen
st temsil eden bir simge..." Tesla'nn hayat boyunca sren telafi etme abas, simgesi
kmt. Hayatndan nemli bir para sklp alnmt, iinin bittiini biliyordu.

Davran teorisyenler bu tip FreuduMungu aklamalara kar kacak, Tesla'nn

saplantl nevrozunun temelinde ocukluunda yaad travmalarn olduunu savunacaklard.

Ancak konuyla ilgili yeterli verilerin olmay speklasyondan ileri gitmemizi engelliyor.

23. GELER

Katharine Johnson hasta dmt. Tesla zel bir diyet tavsiye ederek endiesini gstermiti.
Ama Katharine'in iine dt daha derin bir durum, kendisi iin deerli olan her eyin
hayatnn ortasnda ellerinin arasndan kayp gittii hissi, iyileme iradesini de yok ediyordu.
Perdeleri ekilmi odasnda hasta yatarken gzlerinin nnde eski zamanlar, evlerinin
partilerle, lenlerle enlendii, kaplarnn nnden gsterili kalabalklarn, faytonlarn,
otomobillerin eksik olmad, Tesla ile Wal-dorf-Astoria otelinde ziyafetler dzenledikleri ve
almalar iin uygun bir para babas bulmaya altklar o dnemler gzlerinin nnde
yeniden canlanyordu. Laboratuvarndaki tm o gsteriler, heyecanl geziler gittike silikleen
benlii ile birlikte zlp yok olmutu sanki. Yaad hayat kendisine ait deildi ve kimin
hayatn yaamakta olduunu da bilmiyordu. Hayat, yalnzca bakalarnn hayatlarnn,
eylemlerinin ve zaferlerinin bir yansmas olarak kalmt. imdi kendi kendine yaban-
clatn hissediyor, fke ve umut arasnda ikiye blnyordu. Aldatlm, kandrlm
olduunu hissediyor, kendini lesiye yalnz ve zayf gryordu.

O byle eriyip giderken, Tesla da kendisini garip kehanetlerinden birinin yazlmasna

kaptrmt: Kadnlarn gelecei... Bu, srekli kendi ekseninde dnp duran ve kafasn allak
bullak eden bir konuydu ama dnmekten de alkoyamyordu kendisini. Katharine
hastalanmadan bir yl nce Detroit zgr Basn gazetesine kadnlarn "sorunlar" zerine bir
deme vermiti. Herhangi bir erkein tatl dilli slubu iinde ve kederli bir ekilde kadnlarn
nasl da erkeklerin onlar iin ina ettii kaidede kstrlp kaldndan dem vuruyordu.
Kadnlara btn hayat boyunca uzaktan uzaa zel bir sayg ile taptn anlatyordu. Ancak
imdi kendi zekalarn erkeklerinkine denk komaya alarak, Tanr'nn doal atamalarna
kar gelmekten de te, "medeniyeti tehlikeye atmyorlar myd?" Bu soruya karlk "Kimin
medeniyetini?" sorusu 1920'lere kadar sorulmayacakt.
 imdi Katharine'in hastal nedeniyle zihni tekrar bu konu etrafnda dnp durmaya
balamt. En sonunda Colliers'e bir yaz gnderecekti. Makalenin bal tehditkar bir
ekilde "Kadnlar Patron Olduunda" diye atlmt. Yazda kadnlarn entelektel adan daha
stn olduu bir cinsel dzen anlatlyordu. Bir yandan bu dzeni savunuyor gzkyor, dier
yandan da kayglarn dile getiriyordu. Katharine'in hayatnn nasl heba olup gittiini mi fark
etmiti? Kendisini harekete geiren neden her neyse, kararsz bir ekilde de olsa, en sonunda
kadn ve erkeklerin gelecekte mekanik "rasyonel" toplum topyasna uygun yaayacaklarn
mjdeliyordu.

Tesla, Birinci Dnya Sava'ndan hemen nce aniden ortaya kan cinsel eitlik eiliminin
hibir titiz gzlemcinin gznden kam olamayacan szlerine ekliyordu. Tabii kinci
Dnya Sava'nn hemen ncesinde reme basksyla kadnlarn bu toplumsal ve ekonomik
kazanmlarndan feragat etmek zorunda braklacaklarn ngremiyordu.

Baz feministler Tesla'nn dayanak noktasnn ilk ksmn eletiriyorlard: "Kadnlarn cinsel
eitlik savamlar yeni bir cinsel dzen douracaktr ve bu dzende kadnlar stn taraf
olacaktr. Modern kadnn yzeysel cinsel eitlik taleplerinin altnda ok daha etkili bir iktidar
araynn belirtileri mayalanmaktadr.

"Kadnlarn kuaklar boyunca itaat etmek zorunda braklmalar onlarda bir atropi ya da en
azndan zihinsel kabiliyetlerin zayflamas sonucunu dourmutur ki iinde bulunduumuz
dnemde artk bu durum ortadan kalkmaya balam ve kadnlarn ussal olarak erkeklerden
hi de aa olmadklar fark edilmeye balanmtr.

"Kadnlar, erkeklerin zihinsel kazanmlar, baarlar ile boy lebilmeye balamtr ve

nesiller boyunca devam edecek bu gelime sresince kapasiteleri de geliecektir. Ortalama bir
kadn en az ortalama bir erkek kadar iyi eitim alm olacak, bu eitimde yllar boyu sren
dinginliin yaratt youn ve gl istek ile erkekleri de geride brakacaktr. Kadnlar
bugnk durumu yadsyacak ve ilerlemeleriyle glenen bir medeniyet kuracaktr."

Ama Tesla'nn tanmlad bu, "kovandaki arlar gibi cinsel kimliklerinden soyutlanm bir
ekilde hayatlarnn amacn almak haline getirmi olan kadn ve erkeklerin meydana
getirdii ideal toplum" fikri erkekleri olduu kadar dnen kadnlar da fazlasyla
rktecekti.
 "Kadnlarn abalar yeni alanlar da kapsadka liderlii yava yava ele geirmeleri
sonucunda kadns hassasiyetleri silinmeye balayacak, sonunda tamamen ortadan kalkacak,
annelik igdleri krelecek, sonuta annelik ve evlilikten souyacaklar ve insan medeniyeti
de gittike arlarn mkemmel medeniyetine daha ok benzeyecektir..."

Arlarn mkemmel komn hayatndan esinlenerek "toplumsal ortaklaa hayatta, ocuklar da

dahil her eyin, herkesin mlkiyetinde ve sorumluluunda olaca"n vaat eden bu fikir o
zamanlar iin fazla radikal kaan bir hayaldi.

Ayn ileri grl yazda Tesla teknolojik ilerlemelere dair ngrlerde de bulunuyordu.
"Ailenin gnlk gazetesinin 'telsiz' yolu ile yollanmas imkan dahilinde olacaktr. Park ve
ticari yollar ile zel yollarn birbirlerinden ayrlmas sorunlar zmlenmi olacaktr.
ehirlerimizde asansrl park yerleri ykselecek, tercihli yollar ihtiyaca gre dzenlenecek,
belki de insanolunun tekerleklerin yerine kanatlar koymas ile bunlar tamamen ortadan
kalkacaktr.

"Yerkrenin s kaynaklan endstrinin kullanmna sunulacaktr. Gne enerjisi evimizdeki

enerji ihtiyacnn byk bir ksmn temin edecek, geri kalan telsiz enerji nakli ile
salanacaktr. Bugn kullanmakta olduumuz telefonlarn yerini ceplere girebilecek kadar
kk aletler alacaktr. Herhangi bir habere, bir lkenin devlet bakannn devrilmesine,
dnya kupas final mana, ya da bir depremin ya da terrn yaratt felaketlere sanki olay
yerindeymi gibi ahit olabileceiz."

Katharine 1925 ylnda lecekti. Son nefesini verirken dahi Tesla'y unutmayacak Robert'i
her zaman ona destek olmakla grevlendirecekti.

Johnson ve kz Agnes (gelecein Agnes Holden'i) ailenin yaz tatili geleneini yaatmaya
devam edeceklerdi. Tesla her zaman bu seyahatlere davet edilecekti. Katharine'in doum
gnlerine de anlyordu. Robert davet mektubuna u szleri yazmt: "Mzik de olacak, her
ey onun istedii gibi olacak. Senin dostluun ona mutluluk verirdi. Seni gzden yitirmememi
emretti bana. Eer gelmezsen onun istei gibi bir kutlama olamayacaktr bu."

Ama ksa bir sre sonra Robert tekrar parasal yardm arayna girecekti. Vergilerini ve bir
bankadan ald kredi borcunu deyemiyordu. Tesla, telif haklarndan ve danmanlk
grevinden kazand parayla ok fazla bir yardmda bulunamyordu. Tekrar rahatszlanm
olmasna karn gnderdii ekin yanna akac bir not dmekten de geri kalmayacakt: "Bu
ufak sorunlarn neeni karmasna izin verme. Biraz daha dayan ve greceksin ki sen de
Pegasus'unun srtna binmi gklerde szlmeye balamsn."

Johnson teekkrlerini iletecek ve kz ile birlikte iki aylk bir Avrupa gezisine kmay
planladklarn bildirecekti. Gezisi srasnda kendisini hayatnn son birka ylnda mutlu
edecek gen bir aktrisle tanacakt.

Ertesi yl Nisan aynda Tesla, byle bir istekte bulunmam olmasna karn be yz dolarlk
bir ek gnderdi. "Ltfen bu sana vahi tefecileri hatrlatmasn, bunu kk bir kutlama
vesilesi olarak kabul et." Johnson bu parann yarsyla Kate'in mezarna duvar rdreceini
bildirecekti yant olarak. "Tatl Mar-guarite (Churchill)'in" kendisini genletirdiinden ve
mucidin de onunla tanmasn ok istediinden bahsediyordu.

Ksa bir sre sonra Johnson hastaneye kaldrlacakt. Hasta yatandan Tesla'ya u mektubu
gndermiti: "Mutlaka, ben buradan ktktan sonra, gelip Miss Churchill ve Marguerite'le bir
akam yemei yemelisin." Gen aktrisle ilgili hayaller sayklyor, onunla bir Avrupa turnesine
kmay planladndan dem vuruyordu. "Tabii annesi de bulunacakt" yanlarnda. Onlarla
birlikte Shakespear'in, Keats'in, Wordsworth'n mezarlarn ziyaret edecekti. Buna karn
Avrupa'da ancak ertesi yl ve 1928'de yannda sadece kz olduu halde bulunabilecekti. Bu
gezilerin paras ise kendisi de kt kanaat geinen Tesla'nn gnderdii eklerden kyordu.

Niagara elalesi elektrik ebekesinin kurulduu yllarda, Ni-agara Komisyonu'nun bir yesi
ve o zamanlardan beri Tesla'nn da yakn bir dostu olan Francis A. Fitzgerald, 1927 ylnda
mucidin o sralarda en ok ilgi eken projelerinden birinde kendisine yardmc olmaya
alyordu. Telsiz enerji nakli projesini finanse etmesi iin Kanada Enerji Komisyonu'nu ikna
etmeye urat. Bu aba o sralarda sonusuz kald ama hidroelektrik enerjisinin telsiz
nakledilebilecei fikri Kanadallarn zihnine yerleecekti.

Uzun yllar boyunca Tesla'nn ok kuvvetli bir k, bir lm n icat ettiine ilikin bir
dedikodu yaylacakt kulaktan kulaa ama Tesla anlalamaz bir tavrla bu konuda herhangi
bir aklama yapmaktan kanyordu. 1924 ylnda Avrupa'da da baz bilim insanlar, nce bir
ngiliz, daha sonra bir Alman ve bir Rus, lm nn kefettiklerini iddia etmilerdi. Bir
keresinde Amerikal bir bilim insan, Dr. T. F. Wall, uaklar ve arabalar durdurabilen bir
nn patentini almak iin neredeyse bir bavuruda bulunacakt. Daha sonra bir Colorado
gazetesi Tesla'nn 1899 ylnda ehirlerinde deneyler yapmak zere bulunduu srada lm
nlarnn en glsn icat ettiini gururla duyuracakt. Tesla, hi de alk olmadk bir
ekilde, bu konuda sesini karmaktan kanyordu.
 1929 ylnda Scherff, Nikola Tesla irketi'nin alaca vergi iadeleri konusunda mucide
gnderdii bir notta "ne yazk ki, zaten irket hi vergi deyememiti" diye yazacakt. En
azndan bu defa durum zamana uygunluk gsteriyordu, zira Byk Bunalm yllar yaanmaya
balamt.

Tesla eski dostu Johnson'u neelendirmek iin esprilerle dolu bir mektup daha gndermiti;
"ekonomik durumunun bir miktar ktlediinden" de dem vuruyor ve unlar yazyordu:
"Elbette dier arkadalarla muhabbeti pek fazla koyulatrmyo-rum. Dikkatimi dier nemli
ve deerli icatlar zerinde youn-latryorum. Geri ben de yeni mucitler gibi basnda
kendime ajanlar kiralasaydm tm dnya imdi benden konuuyor olurdu ya, haydi neyse!"

Aslnda artk hemen hemen hi bir yeni patent iin bavuruda bulunmuyordu. 1922 ylnda
akkan mekanii alannda baz patentler iin bavurmutu ama ilemleri tamamlanamamt.
Bylece bunlar da ortak daarca eklenmilerdi. Bunlar arasnda ok nemli olduuna
inanlan bir bavuru da vard: "Yksek Vakum retiminde Kullanlan Ara ve Yntemlerde
Yenilikler". Yllar sonra ABD ve Sovyet Rusya n kitle imha silahlarnn gelitirilmesinde
yara girdiklerinde bu fikirler zerinde dikkatle durulacakt.

Bunlar 1916 ylnda ald bir grup patentin devam niteliindeydi. Ama herkes Tesla'nn
yaratclnn solmakta olduuna inanyordu artk. Fakat bu konuda bir hayli yanldklarn
fark edeceklerdi.

24. DOUM GN PARTLER

Tam gece yars doduundan hangi gn doum gn olarak kutlayaca konusunda zaten
kararsz kalan Tesla aslnda doum gn ile pek de ilgilenmezdi. Geer giderlerdi ve kendini
iyi hissettii srece nasl yaandklarna aldrmazd.

Ama bu arada kolej yllarndan beri kilosunun hemen hi deimemi olmasyla bir hayli
vnrd. Kedi gibi evik olduuna dair sylentiler dolard azdan aza. Souk bir k
gn buzlu bir yolda yrrken aya kayp dengesini kaybedince, uarak bir takla atp tekrar
iki aya zerine konduuna ve yoluna devam ettiine ahit olduklarn iddia edenler vard
ortalkta. Yoldan gemekte olanlar gzleri fal ta gibi alm bir ekilde byle bir olay,
sirkler bir yana, ne grdklerini, ne de duyduklarn sylyorlard.

Ama ya kemale erince kard doum gnlerini telafi etme telana kaplmt. Her
yldnm muhabirlerin ve fotoraflarn da hazr olduklar bir kutlama haline dnyordu.
Bu partilerde yeni icatlar konusunda nutuklar atyor, gnl diledi-ince kehanetlerde
bulunuyordu ki bu durum gen arkadalarn bir hayli memnun ediyordu. Sadece temsil ettii
Times'n saygnlna uygun decek ekilde ayk kalan Mr Kaempffert bu sahneleri can skc
bulabiliyordu. Gurularnn her kelimesini, bunca anlamszlna karn, nasl olup da azlar
ak bir ekilde dinleyebiliyorlar, anlamyordu. Dahas bunlar anlyor gibi davranyorlard.

Tesla'nn yetmi be yana basmas dolaysyla Sweezey tarafndan ok zel bir doum gn
partisi dzenlenmiti. Gen ve ekingen bir bilim yazar olan Sweezey'nin sohbet daarc
birka kelimeyi pek gemezdi. Bazlar adamcazn neredeyse iaretlerle konumaya
alacandan yaknyordu. Buna karn bilimin anlalmaz dilini geni kitlelere anlalabilir
klacak ekilde grafik imgelere dntrme yetenei dolaysyla yaz iinde kimse eline su
dkemezdi. Bilimi parti oyunlarna dntryor, ocuklarn gnln kazanacak ekilde
mutfak masas zerinde bilimsel deneyler sergileyebiliyordu. Yemekten Sonra Bilim adnda
bir kitab yaymlanm ve zellikle okul anda ocuklar olan anne-babalar tarafndan
kaplmt. Bilim dergilerine daha karmak makaleler gnderdii de oluyordu.

Tesla da onun kahramanyd. Sweezey doal olarak Tesla'nn dehasn ve bilim tarihine olan
katklarn ortalama bir insandan daha fazla takdir edebiliyordu ve Behrend gibi o da
kamuoyunun dar grllne bir hayli ierliyordu. Bu konuda bir eyler yapmaya
kararlyd.

Bylece mucidin 1931 ylna denk gelen yetmi beinci doum gn iin dnyann drt bir
yanndaki mhendis ve bilim insanlarna Tesla'ya dair vg ve tebriklerini bildirecek birer
mektup yazma arsn rgtleme iine verecekti kendisini. Ald cevaplar arasnda Nobel
dlne layk grlm ve Tesla'nn kendi kariyerlerindeki olumlu etkisinin bilincinde olan
nl bilim insanlar da yer alacakt.

Robert Millikan, yirmi be yandayken, 'Tesla Bobini'nin

Tesla tarafndan tantld bir seminere katldn anlatyordu: "O gnden beri, unu hi
ekinmeden syleyebilirim ki almalarmda ve aratrmalarmda o gece rendiim
prensiplere pek fazla bir ey ekleme ihtiyac duymadm. Bu nedenle sadece tebriklerimin
deil sonsuz minnettarlmn ve saygmn da kendilerine iletilmesini can gnlden rica
ederim."

Arthur H. Compton, "Doann srlarn sizin gibi birinci elden renen ve onun kanunlarnn
nasl gndelik hayatmzn sorunlarnn zmnde kullanlabileceini gsteren bilim
insanlarna biz gen kuaklar denemeyecek kadar ok ey borluyuz..." diye sesleniyordu.

Amerika Elektrik Enstits'nn gelmi gemi tm bakanlar radyo alanndaki nc

almalarndan dolay kendisine vg ve minnet dolu mesajlar gndermilerdi. Ve daha
niceleri Tesla'nn hayal gcnn kendilerine verdii g ile yrdkleri yollarda ulatklar
baarlar nedeniyle Tesla'ya methiyeler dzyorlard.

Dr. Behrend "kendisini gelitirenlere kar dnyann ne denli vefasz olabildiinden" dem
vuruyordu.

"Biz, alternatif akm enerji naklinin gelitirilmesi zerinde alanlar iin hi phe yok ki
Tesla ad, elektrik alanndaki almalaryla Faraday neyi ifade ediyorsa ayn eyi ifade
etmektedir."

Tesla'nn geni bir baar grafii izdiinden habersiz olan Einstein da kutlamasnn yannda
Tesla'y yksek frekansl akmlar zerine almalarndan dolay tebrik ediyordu.

Bu kutlamaya nayak olan Sweezey de kendi tebriklerini en hararetli bir dille ifade ediyordu.
Tesla'nn dehasnn Roentgen ve J. J. Thompson'un ve elektron konusunda alan dier bilim
insanlarnn abalarna nclk ettiini anlatyordu. "Tek bana bilinmezler diyarna adm
atmaya cesaret edebilmiti. O, kabullenilmi dorulara kar gelebilen byk bir devrimcidir"
diyordu.

Tm bu vgler bilim editr Hugo Gernsback'in szleri ile gerek anlamda tamamlanm
oluyordu: "Eer bir mucitten, yani sadece kurulu dzeni gelitiren bir kimseden deil de, bir
yaratcdan ve bir kaiften sz etmek gerekirse una hi phe yok ki sadece iinde
bulunduumuz zamann deil, tarih boyunca gelmi gemi tm dnemlerin en byk mucidi
esiz dehas ile Nikola Tesla'dr... Onun devrimci olduu kadar temel nitelikteki keiflerinin
entelektel dnyada bir eine daha rastlanamaz."
 Sweezey tarafndan harekete geirilen Amerika ve dnya basnnda da bir zamanlarn
yldrmlar yaratan, bedeninden ltlar saan bu deha zerine yazlar yaynlanmaya
balamt. Time dergisinde kan bir yazda muhabirlerinin evresindeki hale ile kolayca
ayrt edilebilen bu "uzun boylu kartal bal adam" bulmakta zorlandndan bahsediliyordu.

Bulduklar adam bir deri bir kemik kalm ve salarna aklar dm haliyle daha ok
yldrmlar yaratann bir hayaletini andryordu ama hala din duruyordu. Mavi gzlerinde
ldayan baklar ve nlayan sesi hala ruhunun gcn ifade ediyordu.

Sweezey, hazrlad onur defterini hediye ettiinde ardn ama kendisini fazla
kaptrmadn fark edecekti. Hayat boyunca kendisi ile ztlaan insanlarn vgleri ile
ilgilenmediini sylese de Sweezey iten ie bunun kendisini memnun ettiini fark
edebiliyordu. Gerekten de Sweezey bir ksmn ksa bir sreliine dn istediinde bir hayli
ayak sryecekti.

Rportajlarnda o sralarda zihnini megul eden konulardan bahsediyordu. ki ey zerine

almaktayd: Birincisi, Einste-in'n Genel Rlativite Teorisi'ni rtecek tezlerdi. Tesla,
kendi tezlerinin Einstein'n tezlerinden daha anlalabilir olduunu ve bunlar duyurduunda
doru sonulara varm olduunun grleceini sylyordu.

kincisi, yeni bir enerji kayna zerinde almaktayd. "Ye-ni-bir kaynak derken, bildiim
kadaryla daha nce hibir bilim insannn enerji kayna olarak grmedii bir ey zerinde
almaktaym demek istiyorum. Bu fikir ilk aklma geldiinde tam anlamyla ok olmutum."

Bu yeni enerji kaynann kozmostaki bir ok karanlk noktay da aydnlatacan ne

sryordu. Tesla'nn rencilerinin halen kafasn kartrmakta olan bir dier ifadesi de, bu
enerji kaynann endstri sahasnda, zellikle de elik retiminde yepyeni ve neredeyse
snrsz bir pazar aaca yolundayd.

Kendisinden daha fazla aklama beklendiinde bunun tamamyla yeni bir enerji kayna
olduunu ve gece-gndz yln her annda bundan faydalanlabileceini sylemekle
yetiniyordu. Bu enerjinin retiminde kullanlacak donanm da mekanik ve elektrik aksam
asndan son derece basit olacakt.
 Tesla, ilk kuruluunun balangta pahalya gelebileceini ama bunun ksa bir sre ierisinde
alacan nk ileyiinin srekli ve duraksamasz olacan ne sryordu. "Bunun atom
enerjisi denilen eyle bir ilikisi olmadn hemen belirteyim" diyordu. Aslnda bu terimle
anlatlmak istenen trde bir enerjiden de sz edilemez. 15 milyon volta kadar kan
gerilimlerde-ki akmlarla atomu ben de paraladm ama ortaya enerji kmad..."

Yeni enerji kaynan aklamas yolundaki srarlar nazike geri eviriyor ama "birka ay ya
da yl sonra" herkese aklayacan belirtiyordu.

Iltlar saan gzlerle gezegenler arasnda enerji nakledile-bilmesini salayacak bir plan
zerinde de almaya baladn anlatyordu. "Gezegenler aras iletiimin son derece nemli
bir konu olduuna inanyorum, zira kesinlikle bir gn gelecek ki evrenin her yerinde dnyada
olduu gibi alan, ac eken, insanlar olduu ve bunlarn evrende insan rk varolduka
srecek bir kardeliin temelini attklar grlecektir."

Ne zaman? Bu konuda emin deildi.

"Derin meditasyon ve youn dnceler iinde geen bir hayatm var" diye yantlyordu.
"Doal olarak da birok fikir karyorum ortaya. Sorun, fiziksel glerimin de bunlar
zerinde alabilecek ve bunlar dnyaya kazandrabilecek kadar yeterli olup olmadnda."

Bu arada yine yetmi be yanda Everyday Science & Mec-hanics adl dergide Tesla'nn
yeni ve daha gncel almalarna da yer verilecekti. Bunlar deniz suyundan ve jeotermal
enerjiden elektrik enerjisi elde etme projeleriydi.

Tesla salnda bu projelerinin hayata geirilebildiini gremeyecekti. Ama 1980'lerde

ABD hkmeti 'Okyanus Termal Enerji Dnm Program' ad altnda bir aratrma
balatacakt. Halen kk bir bilim insan ve teknisyen ordusu okyanus katmanlarndaki s
farklarnn uygun olduu blgelerde bu konudaki almalarna devam etmekteler.

Yallnn son yllarnda Tesla tbbi terapide kullanlan elektrikli osilatr aygtnn byk
vgler almaya baladna da tank olacakt. Amerika'nn drt bir yanndaki tp profesrleri,
elektrikli osilatrlerle uygulanan tedaviler sonucunda kanser vakalarnda ameliyattan ok
daha olumlu sonular elde edildiini duyuruyorlard.
 Modern kanser tedavi almalar elbette ok daha ileri bir aamada devam etmekte ve
Tesla'nn icatlarnn tam kapasitesi de hala kefedilmeye allyor. Tesla'nn bir ok
almasnda olduu gibi, bu alanda da icatlarnn olas uygulama alanlarnn, baz durumlarda
da teorik yaklamlarnn genilii rencilerini hayrete drmeye yetiyor.

25. SUDAK MANTARLAR

Gen bir Alman gmen olan George Sylvester Viereck, Ho-henzollern ailesinin gayri meru
ocuu idi. Amerika'ya gen yalarnda gelmi ve iirleri ile nc sanatlar arasnda yerini
alm, siyaset ve gazetecilik alanlarnda da adn duyurmutu. Ancak ksa bir sre ierisinde
faizmin ykselen yldzlar Hit-ler ve Mussolini ile yapt rportajlar ile tarafn
sergileyecek, Ezra Pound'un da bana geldii gibi, n ar bir yara alacakt. II. Dnya
Sava srasnda, daha nceleri Nazi propagandas yapt gerekesi ile hapse girmesi ile bu
konu gndemin st sralarna yerleecekti.

Politik konulardaki tarafszlyla bilinen Tesla ile arkadal sava ncesi dnemde
balamt. New York'ta sk sk haber-leiyor, buluuyorlard. Viereck, Tesla hakknda olumlu
makaleler yazyor, ikisi arasnda srekli bir iir alverii yaanyordu. Telif haklarna nem
vermeyii ve iire olan yetenei Tes-la'ya da yansm ve bu yeni srda ile birok eyini
paylar olmutu.

31 Aralk 1934'te kendi eliyle yazd ve "Dostuma ve Esiz aire" diyerek gen Alman'a
adad bir iir gnmze dein ulaabilmitir. Tesla, o zamanlar yetmi sekiz yandayd. iir
"Kozmik telefonumdan bana / Olimpus'tan kopup gelen sesler ulayor" msralaryla
balyordu ve bu da edebi ilhamn hangi konulardan aldn hemen belli ediveriyordu.
Dorusunu sylemek gerekirse biraz kafa tleyici bir tarz vard ama iirinin mizah
duygusundan ve gzel deyilerden de tamamen yoksun olduu sylenemez.

7 Nisan 1934 tarihinde yazd bir mektupta Viereck'ten ald afyon tentr "zehrinden"
vazgemesini rica ediyor, aksi takdirde beyninin ryp gideceini belirterek, uyaryordu
kendisini. Viereck parasal konularda da bir hayli skntl olmalyd ki Tesla szlerine
"Amerika'nn en byk airinin didinen bir mucitten daha iyi bir durumda olmamas ok kt.
Neden ruhbilim zerine bir makale yazp, benim sana mektubumda anlattm deneyimimden
sz etmiyorsun? Psiikler o kadar lgndrlar ki benim mesaj aldm ama fazla nyargl
olduum iin anlayamadm ne sreceklerdir" diye devam ediyordu.

Viereck'e duyduu hayranl her geen gn arttka kendi el yazsnn da gen airinkine
benzemeye baladn syleyen bir not da eklemiti mektubuna.

Aralk aynda Viereck'e kardei Daniel'in ve annesinin lmlerinden bahseden uzun bir
mektup gndermiti. ngrde bulunmadn ispatlamaya alyor, tm hayallerinin
sebebini ksmi hafza kayb ile balantlandrmaya alyordu. Mektupta deiik zaman
dilimlerinden yazlyormu havasn uyandran ifadeler bulunmaktayd, kardeinin ve
annesinin lm tarihlerini de yanl vermiti. Tesla gereklerden ok ryalarn anlatr gibiydi.

Konsantrasyonunu tamamyla kaybettii, zihnine bask yapan hatralarn ve imgelerin "suyun

stne frlayan mantarlar gibi" ortaya kt dnemlerden bahsediyordu. "Ama haftalarma
mal olan bir abadan sonra zihnimi tamamen yeni bir konu zerinde odaklamay baarabildim
ve bu durumda kaldm srece baarya ok uzak olmayacam tahmin ediyorum. Fikirlerim
her zaman iin aklcdr, zira alglarm olduka gldr, yani bir tr kahin denilebilir bana.
Ama bu halden uzak durabildiim srece gayet memnum oluyorum, zira bylesi bir art yk
beyni harap etmekten baka bir ie yaramyor."

Viereck'in yazlar da bize Tesla'nn o sralarda hangi konular zerinde durmakta olduu
hakknda ilgin ipular veriyor. Bir dergide yaynlanan "Sava Bitirecek Bir Makine" adl
yazsnda Tesla'nn 2035 ve 2100 yllarn ne ekilde hayal ettiini anlatyordu.

"nsan genel anlamyla bir gcn harekete geirdii bir kitledir. Bu nedenle mekanie
hkmeden kanunlar insan iin de geerlidir."

nsan ilerleyiini kontrol eden enerjinin arttrlabilmesinin ekilde mmkn olabileceini

dnyordu. Birincisi, yaam artlarnn, salk koullarnn ve insan genetiinin
iyiletirilmesi; ikincisi, cehalet, delilik ve dinsel kktencilik gibi ilerlemeye ket vuran
dnsel etkilerin ortadan kaldrlmas; ncs, gne, okyanus, rzgar ve gelgit gibi doal
ve yenilenebilir enerji kaynaklarnn kullanlmaya balanmas.

Hayata dair kendi mekanik grlerini "Buda ve Dadaki Vaiz'"in dncelerine

benzetiyordu. Evrenin "ezeli ve ebedi bir makine olduuna, insann da doal dzenden
bamsz dnlemeyeceine" inanyordu. "nsan da bir makinedir. Zihinlerimizi ya da
eylemlerimizi etkileyen hibir ey yoktur ki ncelikle duyu organlarmza arpan d
etkenlerden biri olmasn. evremizle olan benzerliimiz nedeniyle evremizdeki etkenlere
benzer tepkiler veririz ve bundan da kavray kaynaklanr. alardan beri sonsuz
karmaklktaki mekanizmalar gelimitir, ancak ruh ya da tin dediimiz eyler bedeninin
ileyiinin paralarndan baka bir ey deildir. Bu ileyi yok olduunda ruh da yok olur."

Tesla bu fikirleri davranlardan, Rus Pavlov'dan ve Amerikal Watson'dan, ok nceleri

dile getirdiini ne sryordu ve bu tip bir mekanik dnya grnn dini ya da ahlaki
konularla zt dmediini belirtiyordu. 2100 ylnda insanla egemen olacak iki dinin
Budizm ve Hristiyanlk olacan iddia ediyordu.

Genetik iyiletirme almalarnn da yerine oturacana inanyordu. nsan rknn

ksrlatrma almalar ile mkemmelle-eceine inanyor ve Avrupa'nn baz lkelerinde
delilerin ve sulularn ksrlatrlmaya balandndan sz ediyordu.

Bu talihsiz dncelerin ne kadar Tesla'ya ya da Viereck'e ait olduu tam olarak bilinemeyen
bir konu. Hangisinin olursa olsun fikirler bu kadaryla da kalmyordu. Tesla "genetikilerin
evlenmenin zorlatrlmas gerektiine inandklarn" savunuyordu. "Muhakkak ki iyi ebeveyn
olamayacak insanlarn ocuk sahibi olmalarna da izin verilmemelidir. Normal bir insann
genetik olarak sulu zellikler tayan birisiyle evlenmesine izin verilmeyecei bir a
gelecektir." Anlalan 2035 ylnda Genetik Bro, CIA'den daha etkin bir kurulu olacakt.

Sonralar daha ok bir evreci gibi konumaya balayan Tesla denizlerin kirlenmeyecei,
doal besinlerin tm dnya uluslarn besleyebilecei, doal kaynaklarn daima bilimsel bir
koruma ve denetim altnda bulundurulaca, afetlerin, orman yangnlarnn ve sellerin
engellenecei bir gelecekten dem vurmaya balayacakt. Ve tabii ki hidrolik santrallerden elde
edilen elektriin telsiz nakil istasyonlar araclyla aktarlmas kat ve akar yakt tketimini
sfra indirecekti.

21. yzylda uygarlaan uluslar btelerinin byk ksmn savaa deil eitime
harcayacaklard. Bir zamanlar, ne kadar yok edici olursa savalarn o kadar caydrc olacan
ve azalacan savunmaktayd. "Ama hata ettiimi anladm. nsann saldrganlk igdsn
hafife almtm, bunun zayflamas iin bir asrdan daha uzun bir sreye gerek vardr...
Savalar bitebilir, ancak bu, glnn zayflatlmas ile deil her ulusun, zayf ya da gl,
kendini savunabilecek bir dzeye erimesi ile mmkn olabilir."
 Burada "her lkenin, kk ya da byk, kendisini saldrlardan koruyabilmesini salayacak
yeni bir keiften" sz etmekteydi. Bunun iin byk bir santralin ina edilmesi gerekliydi ama
bir kere ina edildi mi 200 millik bir evreye yaklaan her trl canl ve tat yok edebilecek
gte olacakt. "Yani her trl saldrganl caydracak gl bir engel" oluturacakt.

Ama bu icadnn lm n olmadnn da altn iziyordu. Inlar mesafe ile bantl olarak
yaylma eilimi sergiliyorlard. Oysa kendi aygt ile binlerce kilometre teden mikroskobik
bir alann dahi etkilenebilmesi mmknd.

Bu, radyasyon deil, ykl parack n olacakt. Yaklak yarm yzyl ierisinde dnyann
iki gl ulusu gerekten de bu tip bir silahn gelitirilmesinde birbirleriyle yar etmeye
balayacaklard.

1930'larda Avrupa'da kaynamaya balayan siyaset kazannn ierisinde Yugoslavya da yerini

alacakt. Hrvat ayrlk hareketlerinin hemen ertesinde Yugoslavya'da diktatrln ilan
eden kral Alexander, 1934 ylnda Marsilya'da Hrvat bir terristin dzenledii suikast
sonucunda lecekti.

Tesla, hemen New York Times'a "ehit edilen" hkmdar savunan bir yaz gnderdi.
Hrvatlar ve Srplar birletirmeye alan Alexander' "Yugoslavya'nn Washington'u ve Lin-
coln' olarak tanmlyordu. Alexander'n birletirdii uluslar kopmulard ve tekrar bir araya
gelmek iin gl bir lidere, Ti-to'ya, ihtiya duyacaklard.

Bu arada Franklin Delano Roosevelt ABD bakanlna seilmiti, programn uygulamaya

koymak zere hemen Kong-re'yi toplantya aracak, "100 Gn" oturumlar diye bilinen
almalarla ksa sre ierisinde Amerika'nn gelmi gemi en kapsaml ve uzun mrl
sosyal programn yrrle sokacakt. Bu hareketi ile siyasi rakiplerinin imeklerini
zerinde toplayacak ve konunun Yce Divan'a gnderilmesi gndeme gelecekti. Tesla da
Roosevelt'e oy verenler arasndayd ama o da bu "sosyaliste" esen rzgarlarn tehlikeli
olduunu fikrine kaplacakt ksa bir sre ierisinde.

Bu arada gizli silah konusunda her zamankinden daha saplantl bir tavr sergilemeye
balamt. J. P. Morgan'a finansman destei talebini dile getirdii mektubunda unlar da
yazyordu: "Paris'i ve Londra'y bombalayan uaklar tm insanl dehete drm
durumda. Oysa benim elimde tm hava saldrlarn etkisiz klabilecek bir silah var; sadece
gelitirilmesi gerekiyor...
 "O yakada da beni takdir eden pek ok kii var. Lenin, alternatif akm almalarm Rusya'da
srdrmem iin iki kere davet etti beni. Ama almalarm terk etmek istemedim."

Tesla'nn yeni bir laboratuvara duyduu ihtiya kelimelerle ifade edemeyecei ldeydi ve
bunun iin Morgan'n destei de ok gerekliydi. "Artk bir hayal adam deilim, ac
deneyimlerim pratik bir insan olmaya yneltti beni. almalarm destekleyecek 25 bin
dolarm olsayd ksa bir sre ierisinde byk bir servetin sahibi olurdum. Bu icatlarm size
verecek olsam bana bu paray temin eder miydiniz?"

Mektubunu Roosevelt'in programn yerden yere vuran tmcelerle bitirirken bunun Morgan'
yumuatacandan hi phesi yoktu. Ama ekonomik bunalmdan kendisi de bir hayli
etkilenmi olan Morgan yeme gelmeyecekti. Zaten bir bilim insan da olmadndan Tesla'nn
ne zaman makul eylerden sz edip, ne zaman samaladn da ayrt edemiyordu.

O yl sonbaharda Westinghouse'a da "parack n" ile ilgili bir teklifte bulunacakt. Ama
irket genel mdr konuyu aratrma blm uzmanlar ile tarttn ve uzmanlarn konuya
pheci yaklatklarn bildiren bir cevap gnderecekti.

Zaman zaman bulduu danmanlk ileri sayesinde Tesla bunalmdan yakasn syrabilmeyi
baaracakt, hatta ok ihtiyac olan arkadalarna az da olsa bor vermeye bile devam
ediyordu. Westinghouse "eski gnlerin hatrna" kendisine ayda 125 dolar gelir getiren bir
danmanlk grevi nermiti. ok skt bir ara dostu Robert Johnson'dan yardm istemi
ve kendisinden, "Bankamda 178 dolarm var, bunun yzn sana gnderiyorum, umarm
yardm dokunur" diyen bir not almt.

Bir sre sonra Johnson hastaland. Yal elleriyle Tesla'ya u mektubu kaleme alacakt:

"Kalbim hala seninledir, uzun yllar sren ve her geen gn daha da itenleen dostluumuz
ile...

"Dzeleceim syleniyor ama tekrar ayaa kalkabilmem iin uzun zamana ihtiyacm var;
herhalde bstnn 83'te yaymlanan "Efsanelere vg" adl kitabmda yerini aldn
grebilecek kadar uzun yaayamayacam..."
 Gerekten de iyileecekti ama sadece geici bir sre iin. Eski gnleri aklna gelmi Tesla'ya
yine cokulu bir davet mektubu gndermiti: "Hanmefendilerimiz en nefis tuvaletlerini,
beyefendilerimiz en k takmlarn giyecekler, sana da en yakkl giysilerini giyip yarn
akam tm bayanlar bylemeni tavsiye ederim! Seni en ekici halinle grmelerini
istiyorum...

"Her zaman en mutlu gnlerimizde seni hatrlayacak olan dostun, Luka J. Filipov."

Sonra hastalanma sras Tesla'ya geldi. yice zayflamt. Otel odasndan dar pek kmyor,
st ve krakerle besleniyordu. Odasndaki raflarda ift ve tek saylar ifade eden kaplar iinde
krakerler dizilmiti. Sweezey bu saplantsn uzun sre

nce kefetmiti ama imdi salk durumunun gittike ktledi-ini grerek iyice endieye
kaplyordu.

"Umarm en ksa zamanda iyileir kendine gelirsin Tesla. Biz de seni en ksa zamanda ziyaret
etmek istiyoruz. Agnes ne zaman istersen yannda olacaktr. Bir telefon etmen yeter. Bunu
Mrs Johnson'un hatr iin yapmalsn..." Ama bu arada kendi hastal da nksetmiti ve
sonunun geldiini hissediyordu. "kimiz de daha uzun yllar yaayacak deiliz" diye
yazyordu.

1937 Tesla iin ac kayplar yaad bir yl olacakt. Uzun yllardr en yaknlarndan biri
olan, sevgili dostu Hobson 16 Martta 66 yandayken aniden hayata veda edecekti.

Ekim'in 14'nde ise Robert Johnson'un hastal arlaacak ve lecekti. Bundan bir sre
sonra yine gvercinlerini beslemek zere souk bir k gecesinde otelinden km ve en fazla
iki blok gidebilmiti ki yoldan geen bir taksi Tesla'ya arpt ve yal adamcaz yola frlatt.
Ayaa kalkabildiinde tbbi yardm reddedecek ve kendisini oteline gtrmelerini
isteyecekti.

okta olmasna karn William Kerrigan'a telefon ederek gvercinleri besleme iine devam
etmesini rica edecekti. Bunu takip eden alt ay boyunca Kerrigan, Bryant parkndaki ve St.
Pat-rick Katedrali'nin bahesindeki gvercinleri beslemeye devam edecekti.

Tesla'nn kaburga kemii krlm ve srt da fena ekilde incinmiti. Ardndan zatrreeye
yakaland ve ilkbahara kadar kendine gelemedi. Ayaa kalkm olmasna karn sal
eskisinden de kt bir duruma gelecek ve sk sk mantn yitirdii grlmeye balanacakt.

Westinghouse irketindeki eski arkadalar iki yl nce Yugoslavya'da, Belgrat'ta kurulan

Tesla Enstits'nn ilk icatlarn aratrd haberini ulatrdlar kendisine. Tesla da onuruna
ina edilen enstit laboratuvar iin ok fazl alternatif akm makinesinin yannda bir
fotorafnn ekilmesine izin verecekti.

Yugoslav hkmetinin destei ve vatandalarnn balary-la Tesla'ya ylda 7.200 dolarlk

bir maa balanacakt. Soydalar sayesinde "btn zamanlarn en byk dahisi" en azndan
hayatnn son yllarn sefalet ierisinde geirmeyecekti.

26. KOZMK KOMNYON

"Hakknda bir sr garip sylenti dolamaya balad" diyordu Agnes J. Holden (Robert ve
Katharine Johnson'n kz). "Yal bir insan sekseninden sonra yaptklaryla yarglamak
byk hakszlk. Onu otuz yalarndayken de tanrdm. O zamanlar gen, neeli ve esprili bir
insand."

Aslnda seksenlerindeki mucit hayatn tadn kartmaya ve evren hakkndaki nermelerini

gelitirmeye devam ediyordu. Doum gnlerini iple ekiyor, aylar ncesinden makaleler
hazrlyor, arkadalarna ve basna bunlar aal balklar altnda sunuyordu. Doum gn
partileri Einstein' reddettii, New-ton'u gklere kard ve kendi kozmik teorisini anlatt
toplantlara dnyordu.

Sekseninci doum gn iin hazrlad makale hibir zaman bir btn halinde
yaymlanmayacakt. Makalede ve New York Times'a gnderdii mektuplarda, gnn
fizikileri ile kozmik nlarn doas hakkndaki atmasn srdryordu.
 Kendi dinamik yer ekimi teorisinin maddelerin gerek doasn akladn ve Einstein'n
uzay teorisinin speklasyonlarna bir son verdiini iddia ediyordu. Astrofizik ve uzay
mekanii yazlarnda ise yer ekimi teorisinden hi sz etmiyordu.

Uzayda erilikler olmasnn imkansz olduunu nk etki ve tepkinin bir arada varolduunu
ne sryordu. Bir erinin tepkisi dzelmek olabilirdi. Ayrca uzay, eterin varl ve onun
kanlmaz ilevi olmadan aklanamazd. Einstein'n devrimi dalga dalga yaylyor olmasna
karn o "maddenin kendisinde enerji olamayacan, bunu ancak evreden edinebileceini"
savunuyordu. Ve bunun molekller ve atomlar iin de en byk cisimler iin olduu kadar
geerli olduunu savunuyordu. Ksacas yerden ge kadar yanlyordu. Sekseninci ya
gnnde yldzlar aras iletiimden ve enerji naklinden de sz edecekti:

"Fransz Enstits'ne dier gezegenler ile haberleebilmeyi salayacak aygtlarmn

aklamasn ve hesaplamalarn gndereceim. Hi phem yok 100 bin Frank dl mutlaka
bana layk grlecektir. Para elbette nemsiz bir konu ama bu mucizeyi ilk defa baaracak
olmann verecei onuru yaamak iin tm hayatm feda etmeye razym." Yllar sonra
Fransz Enstits Tesla tarafndan kendilerine buna benzer bir belgenin gnderilmediini
aklayacakt.

"Kendi pratik bak amdan en nemli icadm olarak" diye szlerine devam ediyordu Tesla,
"1896 ylnda 4 milyon volta kadar yksek gerilimlerde iletmeyi baarabildiini tp
gryorum... Daha sonraki yllarda bu tp 18 milyon volt gibi yksek bir gerilimde iletmeyi
denediysem de karlatm zorluklar yeni ve daha gelimi bir model retmem konusunda
beni ikna etmeye yetmiti. Bu i ise yapm aamasnda deil ama iletme aamasnda daha
byk glkler karacakt karma. Yllar boyunca iin iinden kamayacaktm... Buna
karn yava da olsa dzenli bir ilerleme kaydediyordum... En sonunda tam anlamyla bir
baar elde edecektim. Daha fazla gelitirilmesi pek de mmkn olmayan bir tp
gelitirebilmeyi baarmtm. Tp, en basit ilkelere uygun bir ekilde, anmayacak tarzda ve
istenildii kadar yksek gerilimde alabilecek biimde retilmiti... Byk akmlar
tayacak, uygun snrlar dahilinde istenildii kadar enerji nakledilebilmesini salayacak ve
kontrol de ayn derecede kolay olacakt. Elde ettiim sonularn daha nceden hayal bile
edilemediini dnyordum. Ayrca bu teknoloji ucuz radyum retilmesinde de
kullanlabilecek, atomlarn paralanmasndan ve maddelerin transmutasyona uramasndan
daha verimli ve ucuz olacakt." Ama bunun atom enerjisinden faydalanlmasnda
kullanlamayacan nk aratrmalar sonucunda byle bir eyin varolmadn grdn
belirtecekti.

tiraflar belli bir can sknts yaratt nk baz gazeteler Tesla'nn tpn yapsn
aklamaya hazrlandn duyurmulard. Ama bu olanakszd.
 "Tpn baz nemli amalarda kullanlacan gz nne alarak u anda tam bir aklama
yapmamak gibi bir sorumluluk hissetmekteyim omuzlarmda. Ama bu sorumluluk yk
zerimden kalkt anda bilimsel enstitlere aygtn ve kullanlan tm tehizatn ayrntl bir
teknik aklamasn vereceim."

Ne tek bir patente bavuracak, ne de bir prototip retecekti. Partide aklayaca ikinci deneyi
"bugne kadar yaplm olanlardan kat kat daha stn bir vakum"du. "Bununla bir mikronun
milyarda birine ulalabileceine inanyorum. Bu tip bir vakumla elektron tpleri ile elde
edilenlerden ok daha gl etkiler yaratmak mmkn olabilecektir."

Misafirlere arap datldnda ve kadehler kaldrldnda bir sessizlik kaplayacakt salonu.

Yal adam o sralarda elektronlar zerine ne srlen fikirlere inanmadn aklayacakt.
Yksek bir gerilim ile ve byk bir vakum etkisi altnda dierlerinden ayrlan bir elektronun
normalinden ok daha fazla elektrostatik yk tadna inanmaktayd.

"Bu, paracn tpte de, d havada da ayn yk tadna inananlar artacaktr. Ama ok
retici bir deneyde tpten kurtulan paracn ar ykten kurtulmas nedeniyle parlak bir
yldza dntn gzlemledim."

Tesla bir eyler bulmu olabilirdi. Uzun yllar sren aratrmalarda subatomik ve daha byk
paracklarn elektrik ykleri hesaplanmaya allacakt. En sonunda 1977 ylnda Amerikal
fiziki "ok kk yklerin varolabileceine dair veriler" elde ettiklerini rapor edeceklerdi.

Seksen birinci ya gn bir yl nceki icatlar gsterisinin bir tekrar olacakt ama uluslararas
basnda daha ok ses getirecekti.

Partide Yugoslav hanedann temsilen soylular da hazr bulundu. ekoslovak bir kabine yesi
de bakanlar Eduard Be-nes'i temsilen Tesla'ya Prag niversitesi'nin sunduu bir onur
derecesini takdim etti.

Bu partide de muhabirler kendisini gezegenler aras iletiim konusundaki icad hakknda

sktracaklard. Tesla da bu icad ile Guzman dl'ne layk grlmeyi umut ettiini tekrar
edecekti.
cadn "tam anlamyla gelitirildiini" belirtiyordu.

"100 milden enerji nakledilebileceinden emin olduum kadar 1 milyon mil uzaklktan enerji
nakledilmesini salayabileceim konusunda da eminim" diyordu. Gemite olduu gibi imdi
de "deiik bir enerji tr"nden bahsettiini sylyordu.

Dier gezegenlerde hayat olduu "kesin"di. Kendisini endielendiren tek konu "ine ucu
kadar bir noktada toplanan devasa" enerjinin yoluna kan gezegenlere arpabilecei idi ama
astronomlarn bu konuda kendisine yardmc olacaklarn umuyordu.

Bu enerji aya gnderildii takdirde dnyallar "maddenin gaza dnmesi ve dalmas" adl
bir gsteriye ahit olabileceklerdi! Dier gezegenlerdeki dnrlerin bu sinyali kozmik n
bile zannedebileceklerini de szlerine ekliyordu.

Bir kez daha ucuz radyum retecek atom-paralayc elektronik tpnden bahsetmeye
balamt. "Bunu rettim ve denedim. Yalnz dnyaya hediye etmeden nce az bir zaman
daha gemesi gerekiyor."

Bunlar, sadece genlik dlerine saplanp kalan yal bir adamn sayklamalar myd?
Profesrler ya sabr ekiyorlar ama bilim yazarlar her zaman olduu gibi onu ciddiye
alyorlard. Dnya kresel bir savan eiindeydi. 1940 ylnda bir gazeteci Tesla'nn
ABD'nin evresine "teleg"ten bir in Duvar rme projesini hatrlatacakt. Bu duvar
uaklar 250 metre uzaklkta karlayabilecekti. Bir santralin kurulmas iin gereken 2 milyon
dolar saland takdirde (belki de Tesla'nn szn ettii snrsz elik pazar buydu, kim
bilir?) 3 ay iinde projeyi hayata geirebileceini iddia ediyordu. Tabii ki Savunma Bakanl
bu konuda hi renk vermeyecekti.

Telegcn ikisi test edilmi drt yeni icada dayandn iddia ediyordu Tesla: 1. Havada
vakumsuz n elde edilebilmesini salayan bir yntem; 2. "ok byk elektrik gc"
retilebilmesini salayan bir yntem; 3. Bu gcn arttrlmasn salayacak bir yntem; ve 4.
"Devasa itici elektrik gc" salayan yeni bir yntem.
 Uzun yllar boyunca Tesla'nn yaam yks zerinde alanlar bu icatlarn zerinde
alldn kantlayan msvedde katlarna rastlayamadlar. ABD gvenlik birimleri de bu
katlarn varln sonuna kadar inkar ettiler. O'Neill federal ajanlarn Tesla'nn evindeki her
trl kada el koyduunu aklayacakt.

O'Neill ve en sonunda Sweezey de Tesla'nn szde gizli silahlarnn "anlamszln kabul

edeceklerdi. O'Neill "Varabildiim tek sonu haklarnda bir hkme varlabilecek kadar
aklama iermeyen teorilerinin temelde uygulanamaz olduu idi" diyordu. Bununla beraber
Tesla'nn yaymlanmam makalelerine ulaamadn, bunlar okumak iin gsterdii her
trl abann Tesla tarafndan ayn kararllkla savuturulduunu da szlerine ekliyordu.

lgi ekici bir dier nokta da Tesla'nn trbin ve hava tat tekliflerinin federal arivlerden
uup gitmi olmalaryd.

Mucide layk grlen en son onur derecelerinden biri Tes-la'nn kabul trenine kiisel olarak
katlamayaca kadar hastaland bir dneme denk geldi. Gmen Enstits Biltmore Otel'de
onuruna bir tren dzenleyecekti. "George Westingho-use'un insanla olan paha biilemez
katklarn" ven konumas kendisini temsilen Rado tarafndan okunacakt. Bu arada Tesla
kozmik iletiim almalar ile Guzman dl'ne layk grleceini tahmin ettiini bildirmeyi
de ihmal etmiyordu.

Son yllarn eskisi gibi uzaya adayamayacakt. Mantnn da eskisi gibi iledii
sylenemezdi. Bilim camiasndaki dostlar ekingen, iriyar ve krk burunlu bir boksrn
dostluundan byk bir zevk aldna ahit olduklarnda bir hayli armlar, hatta
utanmlard. Dvlere ve boksa duymaya balad bu sonradan oluma hayranlk O'Neill
ve Sweezey'nin de kafalarn kartrmt.

"Beyin, Kasla Akam Yemeinde." Bunlar gazetede yaymlanan bir fotorafn altna atlan
balkt. Tesla, Zivic kardelerle bir akam yemeinde mutlu bir ekilde glmsyordu: "Dr.
Tesla ar sklet ampiyonu Fritzie Zivic ile birlikte 18 Aralk akam Hotel New Yorker'da
toplum iine karak be yllk srgnne son verdi... Ateli bir spor tutkunu olan Dr. Tesla,
Zi-vic'in yapacaklar zel karlamada Lew Jenkins'i mutlaka yeneceine inandn
belirtti..."

Hayatnn son yllarnda tm dnyadan olduu gibi Avrupa'dan da kopan Tesla savata
yaanan trajedilere duyarsz kalmad. Kendisine Yugoslavya ve ekoslovakya tarafndan
verilen unvanlar bu lkelerin son zgr entelektel eylemlerinden biri oldu. Ksa bir sre
sonra Hitler, Avusturya'y igal edecek ve Sudetenland'de yaayan Alman halkna zerklik
verilmesi talebi ekoslovak hkmetinde krize neden olacakt. Fikrine bavurmaya bile gerek
grlmeden bu talebin ingiltere, Fransa ve talya tarafndan kabul edilmesi sonucunda Eduard
Benes bakanlk grevinden istifa edecekti.

Ardndan ise Yugoslavya Kral Naibi Paul, Slavlar'n Nazi glerine katlmasn kabul ederek
vatandalarnn nefretini kazanacakt. Yugoslavya'nn dman kardeleri -ordu, kilise ve
kyller- birdenbire cretkar bir birlik oluturdular. Srplar, Hrvatlar ve Slovenler tek
yumruk olacaklard. Bundan hemen sonra da Srp ordusu Paul' devirecek ve tahta on yedi
yandaki II. Peter'i oturtacakt.

Byk bir sayg besledii Kral Alexander'n olunun tahta oturduunu duyan Tesla ok
sevindi. Olaylarn ak inanlmaz bir hz almaya balamt. Yugoslav halklar arasnda
artmaya balayan gerilimin ve anlamazln farkna varan Tesla yaayan en byk Slav
kahraman -Hrvatistan doumlu bir Srp- olarak Dou ile Bat arasnda ideolojik bir piyon
haline gelmeye balamt.

27. LM VE DNM

Halkn desteini byk lde arkasna alan Kral Peter hkmeti Almanlara kar koyacak ve
Hitler ile Prens Paul arasnda imzalanan anlamay tanmadn ilan edecekti. Hemen
ardndan da Almanlarn misillemesi gelecekti.

Oysa bu, Yugoslavlar iin savan henz balangcyd. Yzyllar boyunca saysz igale
tank olan halklar kendilerini abucak toparlayabilmeyi renmilerdi. Ordunun bir ksm ve
komnist birlikler dalara ekilmi ve igal birliklerine gerilla saldrlar dzenlemek zere
hazrlklara girimilerdi. Bu silahl gler savunmasz kylerde kalan yallarn ve ocuklarn
kendilerine saladklar erzak ile varlklarn devam ettirebiliyorlard.

Bir Hrvat olan Tito'nun monariye sempati beslemesi iin tek bir neden bile yoktu, zira
Yugoslavya'ya dner dnmez cezaevine yollanacakt. Tahliye edildikten sonra metal iileri
sendikasnn rgtlenmesinde aktif bir rol oynayacak ve Yugoslav ii hareketinin
oluumunda etkili bir isim olacakt. II. Dnya Sava srasnda savalara ilham kayna
olacak ve kat disiplini ile birliklerini ynetecekti. Ne monarinin, ne de yabanc glerin
basks altnda olacak gelecein Yugoslavya'snn kuruluunu iple ekiyordu.

Tito'nun fikri Rus modelini izleyerek halk kurtulu komitelerinin kurulmas idi. Mihailovi
ve etnikler ise monariye sadk yerel ynetim otoriteleri oluturmaya alyorlard. ki
fraksiyon da Alman ve talyan'lara nemli kayplar verdiriyorlard ama birbirlerini de krmaya
devam ediyorlard.

1941'de Yugoslavya ykldktan sonra iler daha karmak bir hal almaya balamt. Srp ve
Hrvat soylulardan oluan bir ekip Amerika Birleik Devletleri'ne gelmilerdi. Bir sre sonra
yeeni Sava Kosanovi araclyla Tesla ile balant kurdular ve kendisinden Srplarn ve
Hrvatlarn birlii ynnde arlarda bulunmasn rica ettiler. Zaten Tesla da eskiden beri
"Anavatan Hrvatistan olan bir Srp" olduunu sylerdi.

Yugoslavya'nn Washington Bykelilii haber alma servisi efi Raditsa, "Tesla, Hrvatlar
ile Srplar arasndaki atmann farknda deildi ve seksenini gekin bir bilim insan olarak
politika konusunda hayli iyimserdi" diyordu.

Tesla New York'ta bir akrabasnn bulunmas nedeniyle bir hayli mutlu olmu ve
Kosanovi'in her szne tam bir gven beslemeye balamt. Bu dnemde mucit kraliyet
hkmetinden ayda 500 dolarlk bir liyakat maa alyordu.

Yurdu hakknda kendi imzasn tayan fikirlerinin ounun Kosanovi tarafndan kaleme
alndn belirtiyordu Raditsa.

Mihailovi ile Tito arasndaki atmalar su yzne ktnda Washigton'daki Yugoslav

haber alma servisinde de bir kriz ba gsterecekti.

Kosanovi, Tito taraftar idi ve Yugoslavya Ulusal Kurtulu Hareketi lehinde propaganda
yapmaya balamt. Tesla'y eski monarinin km ve yeni bir Yugoslavya'nn kurulmakta
olduu konusunda ikna etmekte bir hayli zorlanacakt. Hrvatistan'daki Srplarn birou
Tito'nun saflarna katlmaya balamt. Kosanovi, Tesla'y da Tito'yu desteklemek
konusunda ikna edebilecekti en sonunda. Bylece Tesla'nn azndan Hrvat ve Srplara
ynelik bir ar Kosanovi tarafndan kada dklecekti.
 Belgrat'taki mzenin duvarnda hala bir kopyas asl olan bu arda Tesla, lmnden
sadece birka hafta nce, anavatann-daki yurttalarna yle sesleniyordu: "Bu savatan yeni
bir dnya, insanln fedakarlklarna layk olan bir dnya domaldr. Bu dnyada hibir
zayf gller tarafndan, hibir iyi ktler tarafndan smrlmemelidir; fakirlerin gururu
zenginler tarafndan krlamamaldr; dncenin, sanatn ve bilimin rnleri insan hayatnn
iyiletirilmesi ve gzelletirilmesi iin kullanlmaldr, yoksa bireylere parasal zenginlik
salamak iin deil. Bu yeni dnya ezilmilerin ve smrlmlerin deil, zgr insanlarn ve
uluslarn eit sayg grd bir dnya olmaldr."

Tito'yu destekleyenlerin says her geen gn artarken Kral Peter de Roosevelt ve Churchill'in
desteini kazanmaya alyordu. Ancak, balarda krala kar sempatik davranan ngiltere
gittike glenen Partizanlar desteklemenin kendi karlarna daha uygun olacan
dnmeye balamt. Srp pilotlarn Te-nesee'de eitildii ABD'yi ziyaret eden Peter, hasta
olduu iin huzuruna gelemeyen Tesla'nn ayana gidecekti.

Gnlnde (Bir Kraln Miras) Kral II. Peter bu ziyareti yle anlatacakt: "Dnyaca nl
Yugoslav-Amerikan bilim insan Dr. Nikola Tesla'y New Yorker otelindeki odasnda ziyaret
ettim. Kendisini selamladktan sonra yal mucit unlar syledi: 'Bu benim iin en byk
onurdur. Genliiniz beni de mutlu klyor ve byk bir hkmdar olacanza inanyorum.
zgr Yugoslavya'ya geri dneceinizi grene dek yaayabileceime inanyorum. Babanzn
son arzusunu biliyorsunuz: 'Yugoslavya'y Savun." Bir Srp ve bir Yugoslavyal olmaktan
gurur duyuyorum. Halkmz asla yok olmayacaktr. Tm Yugos-lavlarn, Srplarn, Hrvatlarn
ve Slovenlerin birliini muhafaza ediniz."

Kral bu szlerin kendisini derinden etkilediini ve kendisinin de, Tesla'nn da gzyalarna

boulduunu ekliyordu. Kral daha sonra bir dier yurtta, Pupin ile bulumak zere
Columbia niversitesi'ni ziyaret edecekti.

Savatan sonra Mihailovi "Halk Mahkemesi" tarafndan dmanla ibirlii yapmaktan sulu
bulunacak ve idam edilecekti. Yugoslavya Cumhuriyeti'nin kurulduu tm dnyaya
duyurulmu ve baa geirilen Komnist Parti nderi Tito mr boyu bakan ilan edilmiti.

II. Dnya Sava sonunda iki milyon Yugoslav vatandann hayatn kaybettii ve trajik bir
ekilde binlercesinin de bizzat yurttalar tarafndan ldrld aklanacakt.
 Komnist sistemi btnyle benimseyen Kosanovi bakan olarak hkmette grev ald ve
daha sonra da Washington bykeliliine atand.

Yugoslavya en sonunda zgrlne kavumutu ama Tesla bunu grebilecek kadar

yaayamamt. Sava sonras Amerikan toplumunun belleksizlii, gittike silikleen bilimsel
saygnl ve ortaya kan Souk Sava sendromu nedeniyle Tesla'nn almalar demir
perdenin ardnda kalacak ve unutulup gidecekti. 1948 ylnda Yugoslavya, Sovyet Rusya'nn
"Snrl Hkmranlk" doktrininden bamszln ilan edecek ve bir demir perde lkesi
olmaktan kacakt. Amerika sava srasnda Slavlara insani yardmda bulunmutu ama askeri
yardm konusunda Churchill kadar evik davranamamt. Sava sonras yllarda da Tesla'nn
takipilerinin Belgrat'taki bilimsel belgelere ulamas bir hayli zorlaacakt.

Mucit 1942 knda iyiden iyiye gten dmt. Mikroplara kar titizlii o derece
saplantl bir hal almt ki en yakn arkadalarndan bile kendisinden bir hayli uzakta
durmalarn istiyordu. (Gvercinlerdeki mikroplar ise kendisini hi mi hi rahatsz
etmiyordu.) Kalbi tekliyordu ve ard ardna nkseden hastalklar elini ayan balyordu.
Artk sevgili gvercinlerini beslemeye de yetiemiyordu. Bu konuda Charles Hausler adnda,
yar gvercinler besleyen bir gence gveniyordu.

Hausler 1928'den beri Tesla iin alyordu. Grevi halk ktphanesinin bahesine budayla
gitmek, gvercinleri beslemek ve yaral olanlarn mucide getirmekti. Odasndaki usta
marangoz elinden kma kafesleri hatrlyordu, ne de olsa "Mr. Tesla her iin tam anlamyla
kotarlm olmasn arzu ederdi." Gvercinlerin du alabilecei perdeli bir kvet de ihmal
edilmemiti.

Hausler ve Tesla birok saatlerini birlikte, genellikle gvercinler zerine konuarak

geirirlerdi. Gen adam mucidin "ok nazik ve dnceli bir adam" olduunu hatrlyordu.
Uzun sre unutamayaca bir olaya ahit olmutu: "Gvercin kafeslerinin yannda byk ve
kapal bir kutu gibi bir ey duruyordu. Buna dokunmamam konusunda beni zellikle
uyarmt. indeki eyin bir ua havaya uurabilecek gte bir makine olduunu sylyor,
bir gn bunu bir gsteride tantabilmeyi umduunu anlatyordu." Daha sonra bu kutunun
otelin tavan arasna kaldrldna inanyordu.

1943 yl Ocak aynn souk bir gn Tesla postac Kerri-gan' Mr. Samuel Clemens'a
mhrl bir zarf gtrmekle grevlendirmiti. Kerrigan, insann iliklerine ileyen souk
rzgarda sokaklar arnlayacak ve sonusuz kalacak bir abayla verilen adresi bulmaya
alacakt. Sonradan verilen adresin Tesla'nn eski laboratuvarnn bulunduu bina olduu
anlalacakt ama burada Clemens adnda birisi yoktu.

Kerrigan bitap bir halde Hotel New Yorker'a geri dnecek ve durumu yal ve hasta mucide
bildirdi. Tesla, Clemens'n Mark Twain'in ta kendisi olduunu ve bunu da herkesin bildiini
syledi. Kerrigan' gerisin geri gndererek ve bu defa gvercinlere de bir gz atvermesini
istedi. Kafas karan postac gvercinleri besledikten sonra durumu efine bildirdi ve Mark
Twain'in yirmi be yl nce dnya deitirmi olduunu rendi. Kerrigan akamn ayaznda
durumu aklayabileceini umarak tekrar Tesla'nn oteline yolland.

Bu ie bir hayli ierleyen yal mucit Twain'in lm olduu haberini duymak bile
istemiyordu. "Daha dn gece beraberdik" diyordu. "te uradaki sandalyede oturuyordu, bir
saat boyunca sohbet ettik. Maddi sorunlar varm ve benim yardmma ihtiya duyuyormu.
Bu yzden elindeki zarf yerine ulatrmadan bir daha buraya dnme." Postac bir kez daha
efine bavurmak zorunda kald. Birlikte zarf atklarnda bo bir kada ilitirilmi yirmi be
dolarlk bir banknot -bu kadar ba skm bir eski dosta yardm etmek iin yeterliydi-
olduunu greceklerdi iinde.

4 Ocak gn yal mucit kendisini ok gsz hissetmesine karn Scherff'in ilgilendii bir
deneyi gerekletirmek zere ofisine gitti. Scherff hazrlklar konusunda kendisine yardmc
oluyordu. Fakat Tesla srtnda dayanlmaz arlar hissetmeye balaynca ilem yarda kald.

Tbbi yardm yine reddetti ve otel odasna dnd. Ertesi gn odasna temizlik yapmak zere
bir hizmetli geldi. Tesla kendisinden rahatsz etmeyin yazsn kapsna ilitirmesini rica
ederek temizlik iin de zahmet etmemesini syledi. Yaz iki gn boyunca kapda asl
kalacakt.

8 Ocak gn Alice Monaghan adnda bir temizliki yazya aldrmayp odaya girdiinde
yatana uzanm haldeki mucidin km, zayf ama sakinlemi yzn grd ve lm
olduunu fark etti. l bedeni inceleyen tp uzman lmn 7 Ocak gn saat 22.30'da, kalpte
kan phtlamas nedeni ile meydana geldii raporunu dzenledi. Tesla uykusunda iken
lmt, uzman raporuna "phe uyandracak bir durumla karlalmad" notunu da
decekti. Mucit ldnde 86 yandayd.
 Kenneth Sweezey hemen durumdan haberdar edilmiti. O da ertesi gn Dr. Rado'ya haber
verecekti. Kral Peter'n 745 Beinci Caddedeki karargahna da profesr tarafndan verilecekti
haber. Tesla'nn kuzeni Kosanovi'e de hemen bildirilmiti.

Sra FBI'n bilgilendirilmesine gelmiti. Sweezey ve Kosa-novi bir ilingir bulmular ve

Tesla'nn kilit altndaki eyalar atrlmt. Frank E. Campbell de mucidin lm maskn
kartmak zere bir heykeltra grevlendirmiti.

Tesla'nn lmnden hemen nce Eleanor Roosevelt, Bakan Roosevelt'le nl mucidin

durumunu konumutu; belki de kendisine bir onur dl verilmesini neriyordu. New York
valisi bir taziye mesaj yaymlamt. Bu arada Srp ve Hrvat fraksiyonlarn cenazeyi sabote
etmek istedikleri haberleri yaylyordu kulaktan kulaa. O'Neill yaymlanmam bir
mektubunda Tesla'nn nan ancak on iki kiinin ziyarete geldiini, bunlarn arasnda da
fotorafn ekmek isteyen birka gazeteci olduunu anlatyordu.

12 Ocak gn saat drtte, St. John katedralinde dzenlenen cenaze trenine ise iki bin kii
gelecekti. Srplar ve Hrvatlar koridorun iki ayr yanndaki sralarda oturuyorlard. Psikopos
Wil-liam T. Manning her iki gruptan da politik konumalar yapmama sz almt. Ayin,
Psikopos Manning tarafndan ngilizce olarak balatlacak ve Barahip Sukletovi tarafndan
Srpa olarak srdrlecekti.

Tesla'nn lm haberi telgraflarla Avrupa'ya yaylmaya baladnda dnyann drt bir

yanndaki bilim ve siyaset adamlarndan taziye mesajlar yamaya balad. Devlet
bakanlarndan bilim insanlarna herkes nl mucit hakknda vg dolu mesajlar
yaynlyordu.

Louis Adami, Tesla'nn paray nemsemediinden dem vururken yanlyordu ama Tesla'nn
lmsz olduu konusundaki szlerinde gayet haklyd: "Tesla, medeniyetimize armaan
ettii baarlar ile evlerimizden sokaklarmza hayatmzn her parasnda yaamaya devam
edecektir... O'nun hayat bir zaferdir..."

Tesla, salnda Amerikan ve yabanc niversitelerden pek ok akademik unvan ve eitli

Avrupa hkmetlerinden saysz dl almt; Nikola Tesla ad verilen Liberty gemisi 1943
ylnda denize indirilecekti. Ama ismi 1975 ylna kadar Ulusal Mucitler Onur Salonu'nda yer
almayacakt.
lmnden sekiz ay sonra ABD Yksek Mahkemesi kendisinin emin olduu zere,
Radyo'nun mucidinin Tesla olduu ynnde bir karar onayacakt.

Tesla'nn cesedi souk bir k akam Ferncliffe Mezarl'na gtrlerek yakld ve klleri de
daha sonra doduu topraklara gnderildi.

Bu arada dnyann neredeyse tm uluslarnn paras olduu bir kym yaanmaya devam
ediyordu...

28. KAYIP KAITLAR

Tesla ardnda bilinen almalarnn yan sra birka da bilmece gibi miras brakmt. Bunlar
arasndan en nemli tanesini saymak gerekirse: Dnya apnda telsiz enerji nakli
salanabilecei fikri bilimsel bir temele dayanyor muydu? ldrc/paralayc k huzmesi
silah deneyleri ile ulamak istedii nokta neydi? Ve lmnn hemen ardndan ortadan
kaybolan bilimsel yazlarna ve dier hassas belgelere ne olmutu?

Bunlar takip eden sorular arasnda ABD haber alma rgtlerinin neden 1940' l yllarda
mucidin almalarn titizlikle takip ettii sorusu da vard.

Einstein gibi o da bir yabancyd ve Edison gibi almalar geni kapsaml sonular
yaratmt. Kendisinin de dedii gibi onda "cahil cesareti" vard. Dierlerinin ileri
gidemeyeceklerini hissettikleri ve geri dndkleri yolu inatla takip ederdi. Modern bilim
cemiyetleri Tesla gibi ok ynl ve bamsz insanlarn ortaya kmasn engelliyor.
Gnmz koullarnda Tesla, ya da Edison ayn baarlar sergileyebilir miydi? ok pheli...

Tesla rnei her zaman, yoluna yalnz devam edenler iin bir ilham kayna olmutu.
Bununla birlikte aratrmalar, ou zaman az sayda kii tarafndan anlalr olsa da, bilim
evrelerini derinden etkileyecekti. Hayat ise toplumsal yaayn dntrlmesinde bir
ilham kayna idi. Katklarnn deeri zamanla daha da artt. Trbininin baarsz olmasnn
tek sebebi endstrinin henz byle bir ilerlemeye hazr olmamasyd. Alternatif akm ise tm
endstri dnyasndaki direnci krabildikten sonra zafere ulaabilmiti.
 Ancak Tesla'nn yerleik bilim ve endstri evreleri ile verdii bu sava talihsiz sonular da
douracakt. Herhangi bir gruba ya da enstitye ye olmad iin geliime ak almalar
zerine tartabilecei bir meslekta bulunmuyordu, almalarnn ve yazlarnn topland
bir ktphane oluturulamaya-cakt. Kendi bana alyor ve zaman zaman basna yapt
ateli aklamalar dnda, almalarn sr gibi saklyordu. lmnden sonra yazl
almalar dzenlenemedii iin kimi bulular hakknda hibir zaman tam bir bilgi
edinilemeyecekti.

Bu, kendisinden sonra gelen bilim insanlar iin yldrcyd ama ayn zamanda tevik de edici
bir durumdu. Bir sre devam eden belirsizliklerden sonra doumunun yznc ylnda,
Temmuz 1956'da, mucidin hayatnn ve dehasnn nemi yeniden kefedilecekti. evresindeki
gizemin ekiciliinin de etkisiyle almalarna duyulan ilgi gibi byyecekti.

Amerika ve Avrupa'daki yznc yl kutlamalar ile onurlandrlyordu. Amerika Elektrik

Mhendisleri Enstits, Chicago'da dzenleyecei toplanty hayatnn ve almalarnn
deerlendirilmesine ayrmt. eitli kurumlar da anma toplantlar dzenliyorlard. Burs ve
madalyalar eklinde kalc hatralar oluturulmas neriliyor, mzelerde almalar
sergileniyordu. Niagara elalesi'nde de bir kutlama treni dzenlenmi ve Go-at adasna
Yugoslav halknn armaan olan bir heykeli dikilmiti. Avukat/yazar Elmer Gertz'in yazlar
ile Chicago ehri

1893 Columbian Fuar srasnda dzenledii "dnya harikas" gsterisi dolaysyla mucide
ok ey borlu olduunu hatrlayacak ve ansna bir okul ina ettirilecekti. Mnih'teki
Uluslararas Elektroteknik Komisyonu Tesla'y resmen uluslararas bilimsel bir birim olarak
ilan edecek ve adnn farad, volt, amper, ohm gibi tarihi simgelerin yanna kazyacakt.

Uzayn kefi hzlandka, zellikle n silahlar ve mikrodal-ga konularnda, Tesla'ya

duyulan ilgi de gittike artacakt. zellikle iklim kontrol ve nkleer fzyon alanlarnda Tesla
adna balatlan projeler bilimsel tartmalara konu oluyordu. Bu aratrmalardan bazlar
kendisi gibi yalnz alan bilim insanlarnn almalar, bazlar ise devasa btelerle
yrtlen ok gizli projelerdi.

zellikle Colorado'da 1899 ylnda gerekletirdii gizli deneyler bu tip almalarn ilham
kayna oluyordu. Belgrat'taki Tesla Mzesi tarafndan 1978 ylnda ngilizce olarak
yaynlanan Colorado Springs Notlar uzun sreden beri beklenmekte olan bir kitapt ama
burada da yantlanmam pek ok soru vard.
 Yazlarnn Amerika'da bulunamyor olmas hrszlk, ajanlk gibi komplo teorilerinin daha
ok retilmesine neden oluyordu. Bilim insanlar, Yugoslavya'da baslan Colorado Notla-
r'nda evrede bulunabilen belgelerden sz edilmemesini artc buluyorlard. Deneylerinin
nemi ancak blk prk yazlarn bir araya getirilmesi ile anlalacakt.

1928 ylnda O'Neill, tamamyla ans eseri olarak, gazetede bir depo tarafndan denmemi
faturalar karlnda Nikola Tesla'ya ait alt kutunun sata karlaca ilann okuyacakt.
Bu paralarn korunmas gerektiini dnerek mucide gidecek ve kutular zerinde hak iddia
edebilmek iin izin isteyecekti.

"Tesla yerinden zplamt" diye anlatyordu sonradan, "kendi ilerini halledebilecei

konusunda gvence vermiti... Ve bunlar satn almaktan ya da herhangi bir ey yapmaktan
men etmiti beni."

Mucit ldkten ksa bir sre sonra O'Neill, Sava Kosano-vi'le balant kurmu, kutulardan
sz etmi, korunmalar gerektiini anlatmt. Ancak Kosanovi'in kutular almas ve iinde
neler olduunu incelemesi konusunda sonradan hi bir ey renemeyecekti. "Kutular
konusunda endielenmemem gerektii ynnde srekli temin ediyordu beni."

Yazlaryla ilgilenen bakalar da vard. Gen bir Amerikal sava mhendisi zemedii baz
balistik problemler konusunda Tesla'ya danyordu. Daha sonradan mucitle ilikileri daha
yaknlaacak ve Tesla'nn yazlarn evine gtrp zerinde alma ve daha sonra geri
getirme izni alabilecekti. Bu i Tesla'nn lmnden iki hafta ncesine kadar srecekti.

Tesla, Almanya ve Rusya'dan da alma teklifleri almt. Mucit ldkten sonra bu mhendis
Tesla'nn almalarnn dman eline geebilecei endiesiyle haber alma servislerini ve
hkmet grevlilerini uyaracakt.

Haber Alma zgrl Yasas'nn bana salad olanaklarla federal ajanlardan benim
aldm bilgilerde de Tesla'nn malvarlna ne olduu konusunda bir hayli elikili ifadelere
rastlanyor. Tesla arkasnda binlerce sayfa yaz brakmt. Ama bunlarla ne yaplaca
konusunda bir vasiyet brakmamt. Bunlar o srada ikisi Amerika'da bulunan kuzenleri ve
yeenleri tarafndan alnmlard.
Tuhaf bir ekilde FBI bunlar mhrleyerek Yabanc Mlkleri Brosu'na teslim edecekti.
Ancak Tesla bir ABD vatanda olduu iin bu durum biraz garip ve elikiliydi. Bir
mahkeme bildirisinden sonra bunlar yeeni Bykeli Kosanovi'e teslim edilecekti.

Tesla'nn yaam yksn yazmay planlayan Sweezey'e de 1963 ylnda Kosanovi'in eski
yardmclarndan birinden u mektubu alacakt:

"1943 ylnda... Tesla ldkten sonra Mr. K. hemen Yabanc Mlkleri Brosu'ndan Tesla'nn
mlkne, yazl almalarna el koyma yetkisi alacakt... bunlarn hepsini toplatacak,
paketlettirecek ve 1952 ylnda Yugoslavya'ya gnderilene dek saklanaca depoya
koydurtacakt. Tm masraflar Mr. K. tarafndan denmiti... Bu zaman zarfnda Yabanc
Mlkleri Brosu'ndan verilen kad (lazm olur dncesiyle) hep muhafaza ettim...

"Mr. K.'nin depodaki grevlinin kendisine hkmet tarafndan gnderilen kimi grevlilerin
bu yazlarn mikrofilmlerini ekmek zere depoya geldiini anlattn belki siz de
hatrlarsnz... Yugoslavya'daki mzede atmzda kasalar birbirine balayan bir dizi
kilidin, ki Mr. K. bunlarn dzenlenmesini en sona brakmt, yerlerinin deitiini
grecektik. Bu arada Mr. K., Tesla'nn yazlarnn bana gelenler konusunda endieleniyordu
ve benim de tavsiyemle Washington'da Mr Edgar Ho-over'la bu konuda grecekti. Mr
Hoveer FBI'n bu yazlarla ilgilendiini kesinlikle reddedecekti..."

Kosanovi'in yardmcs Tesla'nn tm varn younu anavatanna balamak istediini

yeenine sylediini iddia ediyordu. Tesla'nn lmnden hemen sonra FBI ajan Foxfort ile
FBI'n New York brosu arasnda bir telgraf trafii balamt. lnn bulunmasndan bir gn
sonra ajan Foxfort u raporu hazrlayacakt:

"Merhum Nikola Tesla'nn aratrma ve deneyleri. Casusluk-Elektrik alannda dnyann nde

gelen bilim insanlarndan M. Nikola Tesla, 7 Ocak 1943 tarihinde Hotel New Yorker'da
lmtr. Hayat sresince telsiz enerji nakli ve lm n olarak bilinen konular zerinde
aratrmalar ve deneyler yrtmtr. X'ten (isim silinmi) alnan bilgilere dayanarak
Tesla'nn deneylerini ve formllerini ieren yazlarn saklanmas ya da yabanclarn eline
gemesinin engellenmesi iin hibir nlem alnmam... ki bu Birlemi Milletler'in
almalar asndan istenmeyen durumlar yaratabilir..." (Buna karn FBI'ya Bakan

Yardmcs Henry Wallace tarafndan hkmetin bu konu ile "ivedilikle ilgilendii"

bildirilecekti.)
 "Salnda Tesla'ya yakn olan elektrik mhendislerinden Bloyce Fitzgerald" diye szlerine
devam ediyordu Foxfort, "Sava Kosanovi, Kenneth Sweezey ve RCA mzesi ve laboratuva-
r sorumlularndan George Clark'a 7 Ocak 1943'te otele gidilmesi ve bir ilingir tarafndan
kasalarnn alarak deerli belgelerin alnmas tavsiyesinde bulunmu... Son bir ay ierisinde
Tesla, Fitzgerald'a telsiz elektrik nakli konusundaki almalarnn tamamlandn ve
mkemmelletirildiini bildirmi.

"Fitzgerald ayrca tarafmza Tesla'nn u ana kadar hibir lkenin retemedii bir torpido
tr gelitirdiini de belirtmitir. Fitzgerald tasarmn hibir lkeye sunulmadna
inanmaktadr. Tesla, Fitzgerald'a bu tasarmlarn teori, alma, formller ve deneyler halinde
belirli bir yerde saklandn anlatm. Fitzgerald ayrca Tesla'nn kendisine Governor Clinton
Oteli'ndeki bir kasada saklanan ve yapm iin on bin dolar harcad bir modelin
bulunduundan sz ettiini ve bunun lm n ya da telsiz elektrik nakli ile ilgili bir tasarm
olduuna inandn da bildirmitir.

"Tesla, eski konumalarnda Fitzgerald'a eitli yerlerde deneylerine dair aklamalarn

bulunduu seksene yakn sandnn olduunu da anlatm. Bro, New York'taki grevlilerin
bu konuda acilen harekete gemesini nermektedir."

Yabanc Mlkleri Ofisi'ne lmnden sonra Tesla'nn odasna vasiyetini bulmak iin
girdiklerini syleyen Kosanovi, Sweezey'nin, kasa aldktan sonra yetmi beinci
yadnm iin kendisine gnderilen tebrikleri ieren bir kitab, kendisinin de fotorafn
aldn bildirecekti. Hotel New Yorker'n yneticisine ve Kosanovi'e gre baka hibir eye
dokunulmamt. Daha sonra da kasa yeni bir kilitle gvence altna alnm ve anahtar da
Kosanovi tarafndan alkonmutu. Bro'nun buna nasl izin verebildii bile ayr bir merak
konusu. Kosanovi daha sonradan Edison Madalyas'nn bulunamadn bildirecekti.
Tesla'nn nem verdii baz belgeler u anda Belgrat'taki mzede koruma altndadr, ancak
bunlarn ne kadar eksiksiz olduu bilinememektedir. FBI New York Brosu Kosanovi'in
gzaltna alnmasna ve kaybolduu iddia edilen katlar konusunda sorguya ekilmesini
nermeye kadar ii vardracakt. Mirasa bakan mahkemeden bir FBI ajan elik etmeksizin hi
kimsenin odaya girmemesi karar kacakt.

Yugoslav bykelisini sorguya ekme fikrinden hemen vazgeildi. Ksa bir sre sonra da
Washington'dan ilgin bir karar gelecek ve konunun Yabanc Mlkleri Brosu tarafndan
takip edildii kabul edilerek FBI iten ekilecekti.
 Daha sonra Savuna Bakanl Aratrma Gelitirme Bl-m'nde grevli mhendislerden Dr.
John Trump, Tesla'nn bilimsel yazlarnn niteliini saptamak zere grevlendirilecekti. Dr.
Trump mucidin sadece son on yl kapsayan almalarnn incelendiini duyuracakt.
Hatrlanaca gibi, Tesla'nn bilimsel hreti bu sre ierisinde bir hayli ypranmt ve radyo,
robot, alternatif akm alanlarndaki iddialar da yalanlanmak isteniyordu. Dr. Trump megul
bir kimseydi ve FBI gibi o da bu casusluk ileri ile vakit kaybetmek istemiyordu.

"ncelemelerimin sonunda vardm sonu" bal altnda verdii raporunda Dr. Trump
yle diyordu: "Tesla'nn notlar arasnda lkenin gvenliini ilgilendirebilecek nitelikte
bilimsel almalara rastlanmamtr. Bu nedenle mlknn askeri ya da teknik sebeplerle
nezaret altna alnmasnn gerekli olmadn dnmekteyim.

"Kaytlara geirmeniz iin son dnemini kapsayan almalarndan baz rnekleri tarafnza
gndermekteyim. Ancak bu, yzyln dnmnde lkemize yeni bir r aan bu bilim insan
ve mucidin kmsendii anlamna gelmemelidir. Yalnz hayatnn son on be ylnda daha
speklatif konulara eilmeye balam, zaman zaman telsiz enerji nakli konusunda fikir
bildirmi ancak bu konuda da somut almalar yrtmemitir."

ok sonralar meslektalarndan birine yazd bir mektupta Tesla'nn Governor Clinton

Oteli'ndeki kutunun iindeki "aygtla" -muhtemelen bu Tesla'nn mektuplarn tayan
postacnn hatrlad kutunun aynsyd- ilgili unlar anlatacakt:

"Tesla kutunun iinde gizli bir silah olduunu ve yetkisi olmayan bir kii tarafndan ald
takdirde infilak edeceini sylemi otel ynetimine. Kutunun alacan duyunca hemen
oray terk ettiler. Bana ama yetkisini veren FBI ajanlar da pek yaknlarda bulunmak
istemiyorlard.

indeki ey kahverengi bir kada sarlm ve bir telle tutturulmutu. Biraz tereddt etmedim
deil. Darda gzel bir hava vard ve ben de neden sanki darda deilim diye
dnyordum."

Paketi eline alacak ve cesaretini toplayp aksyla teli kesecekti. Paketin iinde pirin kapl
iyice cilalanm bir sandk vard. Bir menteeyi daha skebilecek kadar cesaret toplamas
gerekiyordu imdi.
 Sandn iinde yzyln bandan beri laboratuvarlarda kullanlmakta olan bir diren kutusu
vard!

Acaba Tesla'nn otel personelini ve ynetimini bu ekilde korkutmak iin ne gibi bir nedeni
vard? Belki de otel faturalarnn arkasndan denmesine o derece almt ki (otellerin
kendisini konuk etmekten onur duyduklarna ve bu nedenle fatura gndermediklerine
inanyordu) Governor Clinton ynetimi kendisinden 400 dolar talep edince kendisini hakarete
uram hissetmiti.

FBI Tesla dosyasn 1943'de kapatmt ama dosya sonsuza dek kapal kalacaa hi
benzemiyordu. Nitekim 1957 ylnda bir aratrmac, gazetelerde "uan tabaklar ve gezegenler
aras eyler" grdklerini iddia ettiklerinden ve mucidin adn ve nn smrdklerinden
yaknacakt. Bazlar Tesla'nn mhendislerinin mucidin lmnden sonra bir 'Tesla seti'ni
tamamladklarn ve 1950'den beri gezegenler aras iletiime getiklerini, uzay gemileriyle
yakn ilikiler iinde olduklarn iddia ediyorlard. FBI bir kez daha yaplabilecek bir ey
olmadna karar verecek ve dosyay kapatacakt.

Sweezey zaten batan beri bu "gizli silah" masallarna inanmyordu. Bir rportajda unlar
sylemiti: "Tesla bir mnzevi idi ve hayatnn son yllarnda gizemli konular zerinde
konumaktan ok zevk alyordu. Onun fikirleri zerinden onlarca efsane yaratldna ama
olaya gnn artlar nda hi baklmadna inanyorum."

Hayatnn son yirmi ylnda mucide olduka yakn olduunu anlatyordu: "Tesla'nn dehas
yzyln dnmnden on iki yl kadar nce parlamaya balam ama kendisi gelecei
mjdeleyen fikirlerini pratie geirecek imkana hibir zaman kavuamamt."

Belki de ama 1945 ile 1947 yllar arasnda Ohio'daki Havaclk Servisi ile Washington'daki
Askeri Servis ve Nikola Tesla'nn dosyalarnn sakland Yabanc Mlkleri Brosu arasnda
ilgi ekici bir mektup ve bilgi alveriinin yaand da bir gerekti.

21 Austos 1945 tarihinde Havaclk Servisi Washington'da-ki Askeri Servisten er Bloyce

Fitzgerald'n Yabanc Mlkleri Brosu'na giderek "dmann eline gemesi tehlikeli
olabilecek belgeleri ayklamas" iin izin istemiti.
 5 Eyll 1945 tarihinde Ekipman Laboratuvar sorumlusu Albay Holliday, Fitzgerald'dan
"Ulusal savunma projeleri ile egdml kullanlmak" amacyla Dr. Trump'n rnek olarak
gnderdii aratrmalarn tm kopyalarn isteyecekti. Bunlar makul bir zaman ierisinde geri
gnderileceklerdi.

Bu askeri servislerin ve FBI'n Tesla'nn almalar iin B-ro'ya son bavurulan olacakt.
Albay Holliday'e kopyalarn gerekli yerlere ulatrld ve istenildii ekilde deerlendirildii
bildirilecek ve geri gnderilmesi istenecekti. Ama dosyalar hibir zaman geri
gnderilmeyecekti.

Bunlar asl kopyalard. Ne Yabanc Mlkleri Brosu'nda, ne askeri servislerde, ne de federal

arivlerde bu dosyalarn says ve ierikleri konusunda tek bir bilgiye dahi rastlanamayacakt
daha sonra.

Yllar boyunca Tesla'nn patentleri alnmam bu icat ya da fikirlerinin, sadece ABD Hava
Kuvvetleri'nin deil, Rusya'nn ve zel silah irketlerinin de eline getiine dair dedikodular
zerinde konuuldu. En sonunda n silahlar ile ilgilenen niversite laboratuvarlar da iin
iine gireceklerdi.

Yabanc Mlkleri Brosu Tesla'nn almalar ile olan ilikilerini aklamakta yllar yl
byk zorluklar yaayacakt. 1948 ile 1978 yllar arasnda aratrmaclara eitli yantlar
verilecekti bu konuda:

"Nikola Tesla'ya ait eyalarn aratrlmas sonucunda dar verilen ya da halen bronun
yetkisi altnda olan bir paraya da-ir hibir kayta rastlanmamtr...

"Bu bro...Nikola Tesla'ya ait hibir eyay...nezareti altna almamtr...

"Tesla'ya ait yazlar gzetimimiz altndayken...

"1943 ylnda Tesla'ya ait belgeler bromuzca mhrlenmitir...

"Belgelerin foto statik kopyalar mhr altnda alnmtr..." vs.

Tesla'nn birok almasn ieren yazlar 1952 ylnda Amerika'dan Yugoslavya'ya doru
yola kacakt. Ve ariv grevlisinin de belirttii gibi, nemsiz olanlar dnda, Tesla'nn tm
almalar Srpa ve Hrvata'ya evrilecekti.

29. MRAS

Tesla'nn aratrma notlarna ve yazlarna ulamak Batl bilim insanlar iin gletiyse de
bu durum, tabii ki Tesla tarz aratrmalarn bittii anlamna gelmiyordu. Tam tersine bu
belirsizliin yaratt gizemli hava pek ok aratrmacy mucidin deneylerini tekrarlamaya
yneltiyordu. Ve tutkularnn erevesinin genilii eninde sonunda baarl bir sonuca
ulalmasn olanakl klyordu. Ama Tesla'nn izinden yryenlere verdii en byk ilham
yine kendi hayat olmutu. Mucide hayranlk besleyen Alman bir yazarn da belirttii gibi:
"Tesla, gelecee dair kehanetlerde bulunabilmek iin bilimin snrlarn hie sayan...yldzlara
uzanmaya alan modern bir Prometheus" idi.

Tesla'dan ilham alan almalarn bir zetini vermek bu kitabn snrlarn fazlasyla aar.
Ama yine de bunlara deinmeden hayatnn anlatlmasnn eksik kalacan dndk.
Kaytlar, tahmin edilecei zere, karmak ve tamamlanmam olacaktr; buna karn
etkileyicili olmaktan kesinlikle uzak deildir.

Tesla'nn kresel yldrm ile ilgili deneylerinden balayalm: Colorado Springs'deki

aratrmalarnda yldrm topuna ilk ahit oluunda bunun ne ie yarayabileceini tahmin
edememiti; onun iin bu ba belasndan baka bir ey deildi ama bir aklamay da hak
ediyordu. Bylece yldrm toplarnn yaplarn incelemeye balayacak ve yapay kresel
yldrmlar retebilmeyi baaracakt. lgin olan modern laboratuvarlarda onun rettii
yldrm toplar kadar mkemmel kresellie sahip olanlar bir daha retilemeyecekti. Peki bu
sorunu ilgi ekici klan ey nedir? Tabii ki en bata bilinemez oluu. Ama ikinci neden uluslar
aras nkleer fzyon -muhtemelen tarihteki en gl enerji kayna- elde etme yarnda
nemli ipular iermesidir. Bu konuda alan bilim insanlarndan bazlar nl Rus fiziki
Peter Kapitza, SRI International radyo fizik laboratuvarndan Lambert Dolphin, Brigham
Young niversitesi'nden Robert Bass ve Robert Golka'dr.
 Wendover Utah'daki ABD Hava Kuvvetleri Aratrma Sahas'nn en byk hangarndan
zaman zaman Golka elektrii olarak anlan ok parlak klar yaylr evreye. Burada ok sk
gvenlik nlemleri altnda Hiroima'ya atlan atom bombasn tayacak olan Enola Gay adl
uan donanm tamamlanacakt.

Golka, Yugoslavya'daki Tesla mzesini yaynlanmam notlarn incelemek amacyla iki kez
ziyaret edecek ve hangarnda Tesla'nn manyetik vericisi zerine youn bir aratrma
yrtecekti.

"Tesla o zamanlar kurduu donanmla bizim bugn olduumuzdan daha ileri bir noktadayd"
diyor Golka. "Veriler kaybolmu. Bunu nasl baarabildiini bilemiyoruz. Bazlarn
gnlklerinde not alm ama ounu kafasnn iinde saklam."

Golka "Tesla Projesi" kapsamnda 22 milyon volta kadar enerji boaltabilen bir manyetik
verici retebilecekti; bu, ustann Colorado Springs'te rettiinin iki misliydi.

Yldrm topunun fzyon aratrmalar ile kesitii nokta sktrlm plazma problemiydi.
Deneysel fzyon almalarnn ounda izotopik hidrojen gazlar helyum ekirdei oluana
kadar hzlandrlyor ve stlyor, serbest kalyor ve bu srete de yksek miktarda enerji
aa kyordu. Bu ilem srasnda hidrojen yksek oranda kinetik ve termal enerji ile
yklenirken tam anlamyla plazma grnmn alan maddesel bir hale dnyordu. Fzyon
olumadan nce ise plazmann kontrol altnda tutulmasna, bir eit elektromanyetik "ie"
iine alnmasna allyordu.

En gl geometrik ekil kre olduundan, Golka, hareketli kitlenin zapt edilmesi iin en
uygun ortamn kresel yldrm olduunu dnyordu. Yldrm topunu "bir greyfurt
byklnde eitli renklerle parldayan ve i ie gemi pozitif ve negatif alternatif ykl
tabakalaryla bir soan andran bir oluum" olarak tanmlyordu. Binalarn iinden zplayarak
geebilir, suyun iine girip onu kaynatabilirdi. Ve bazen de, Utah'da olduu gibi, en gelimi
elektronik ekipmanlar havaya uurabilirdi. 1978 yaznda, CO-2 lazer nlarnn kullanlmas
ile en sonunda kresel yldrmn bir trevi olduuna inand "boncuk" yldrm
yaratabilmeyi baarm ve ard arda fotoraflarn ekmiti.

Daha sonra ABD Enerji Departman'ndan, be lazer n ile retecei termonkleer fzyonun
uygulamaya konmasnda kullanaca pirosfer adn verdii bir aygt iin proje destei talep
edecekti. "Atetopu Fzyon Reaktr"nde sadece radyoaktif olmayan helyum retilecek ve
bir milyar derecenin zerinde slara ulalabilecekti.

Ayrca Hava Kuvvetleri'ne yine Tesla'nn fikirlerinden biri ile -bir tr ykl parack n-
bavuracakt. Bu model de lazer teknolojisi kullanlacak ekilde tasarlanmt. Bu nlarn
menzilinin 6 bin mile ulaabileceine ve ICBM-tipi fzeleri havada yok edebileceine
inanyordu. Kendi birleik bobinlerinin kat byklnde bir Tesla bobini ile 200 milyon
volt elektrik enerjisi elde edilebileceini dnyordu.

Ama o da Tesla gibi yalnz almann sorunlarn yaamaya balayacakt. "Kurulular iin
almaya baladmda evreme duvarlar rlyor" diyordu. almas gelimi donanmla
ulaabilecei noktann snrna dayanmt ve yksek miktarlarda yatrma ihtiya duyuyordu.
Nkleer fzyon yarndaki rakipleri yksek bteli zel kurulular ve devlet destekli
niversitelerdi, ki bu sonuncularn btelerinde kstlanmaya gidildii dahi oluyordu. Onlar da
lazer teknolojisi ile har neir olmulard. Geri Golka kendi kulland teknolojinin zel ve
esiz olduunu ne sryordu. Tesla'nn kresel yldrm almalar zerine eilen tek bilim
insan Golka deildi ama bu konuya kendisini en ok adayanlar arasnda phesiz ilk onun
adn anmak gerekir.

Manyetizma ve maddenin ok dk slarda davran konularndaki almalar ile 1978

Nobel Fizik dl'ne layk grlenlerden biri olmaya hak kazanan Rus Kapitza da
almalarnda Tesla'nn katksn yadsmayanlardan. "ok yksek frekanslarda titreimlerin
yaratlmas ve bunlarn doru akm elektrik enerjisine dntrlmesi elektrik enerjisi
naklinde karlalan problemlere olas zmler sunuyor" diyordu. "Bu nakil elbette halen
kullanlmakta olanlarla benzerlikler sergileyecektir, ancak bu defa dalga yolunun kullanlmas
yerine ancak ok dk dalga boylarnda sapma yapt bilinen yksek ynelimli nlar
kullanlacaktr. Bu tip bir mekanizma kurulmas fikri ilk olarak yllar nce N. Tesla'nn aklna
gelmiti. Ancak prensipte olanakl olsa da, gerekli tertibatn kurulmas iin yksek
mhendislik bilgisine ve bu bilginin uygulamalarna gerek vard. Bu ise ancak dier enerji
nakil sistemlerinin bugnk uygulamasyla mmkn olabilecekti. Bu sayede enerji naklinde
yeni ihtiyalara, rnein uydulara enerji nakledilebilmesine cevap verecek yeni bir sistem
kurulabilecektir."

Uzay ana nde girme yar srerken telsiz enerji nakli konusunda ABD de geri kalmak
istemeyecekti elbette. California'nn Barstow l yaknlarndaki jet motor laboratuvarlarn-
da mikro dalga enerji nakli konusunda almakta olan Richad Dickinson da Tesla'nn
alma ve kehanetlerinden ilham alanlardan birisiydi. Gerekten de uydularda gne enerjisi
ile elde edilen elektrik enerjisinin mikro dalga transfer yolu ile dnyaya nakledilmesi fikri
ancak byk ustaya ithaf edilebilecek bir romantizm, cesaret ve mali yk ieriyor.
 Raytheon Company'den William C. Brown da mikro dalga teknolojisinde kullanlan
rektenay gelitirirken Tesla'nn ncln yapt radyo yaynlar ve telsiz enerji naklinde
radyo dalgalaryla elektrik gnderme fikrinden yararlanmt.

Teorik olarak New York byklnde bir ehir, dnyann evresinde dnya ile ezamanl
olarak dnen bir uydunun 22.300 mil ykseklikten salayaca be milyon wattlk elektrik
enerjisi ile bir k gnn geirebilir. Ancak pratik olarak bu uydularn inas milyarlarca
dolara mal olacak ve sava zamanlarnda dman uydularnn saldrlarna ak olacaktr.

Tesla'nn Wardenclyffe'deki laboratuvarna olduka yakn bir blgede kurulan Brookhaven

Ulusal Laboratuvar da yksek enerji almalar ile mucidin atlyesinde gerekletirilen
almalar arasnda yaknlk grmektedir. 1976 ylnda dzenlenen bir trenle Tesla anlm,
Yugoslavya hkmeti de Wardenclyf-fe laboratuvarna yerletirilmek zere bir plaket
gndermiti.

Hidroelektrik enerjisi retimi konusunda bir hayli zengin olan Kanada da Tesla'nn alma
ve fikirleri ile yakndan ilgilenen lkelerden biriydi. Tesla'nn enerji nakli projesi -hayata
geirebildii takdirde- elektrik ulatrlamayan blgeler iin tam anlamyla bir nimet olacakt.

Ama gerekten ie yarayacak myd bu proje? Kanada'da Minesota'da ve yakn bir tarihte
Gney Kaliforniya'da topraktan telsiz enerji nakledilen birka projeye ilerlik kazandrlm
ve Tesla'nn sistemi uygulanarak gerekli blgelere enerji nakledilebilmesi salanmtr. ABD
Enerji Departman'na Tes-la'nn sistemine dayal projelere denek ayrlmas iin sk sk
bavurularda bulunulmaktadr.

Ancak sistemin Tesla tarafndan hayata geirilip geirileme-iine dair hibir kant
bulunmamaktadr elimizde. Tesla'ya gre, toprak, deerleri zenle belirlenmi dalga boylar
ile sabit bir dalga konumu yaratmak zere yklenmeliydi. Tesla, yayl-ma yolunun bir
emberin apna uygun ilerlediine inanmaktay-d. Ama 1899 ylndan beri kaydedilen
gelimeler gsteriyor ki yaylma yolu bir ap boyunca deil ap ile kresel yzey arasndaki
eliptik bir yolu takip ederek yaylmaktadr.

Dalga yaylmnn ana zelliklerinden biri de dalga sabit kald srece herhangi bir enerji
nakli olmaddr; enerji yalnzca hareket halinde olan bir bilekenle birlikte
nakledilebilmektedir. Snr tabaka yaylm, yani iki farkl kitlenin (toprak ile gk gibi)
snrnda kaypsz dalga yaylm biimi, fikri uygulanabilirliini korumaktadr. Bununla
birlikte snr dzleminin dzgn ve dalgalarn da dzgn bir ekilde harekete geirilmi
olmas gerekmektedir. Tesla'nn uygulad frekanslarda yayc ekipmann devasa bir yapda
olmas gerekiyordu. Colorado Springs'de ekilmi fotoraflardan anlalmaktadr ki
kullanmakta olduu cihazlar bu tip dalgalarn yaylmas iin uygun yapda deillerdi.

Tesla, muhtemelen Colorado Springs'de douya doru kendisinden uzaklaan ve

gstergelerinde u etkiler yaratan yldrm frtnas hakknda da yanlmt. Bu durumu hareket
halindeki yldrm frtnasnn toprakta duraan dalgalanmalar yaratmas olarak yorumlamt.
Bugn istasyonunun dousunda yer alan dalarn yzeyinin yaratt yeniden yaylma etkisi
ile bu duruma ahit olduuna inanlmaktadr. Bu olayn gstergeleri zerindeki etkisi ayn
ekilde olacakt.

Tesla'nn almalar hakknda dolaan sylentiler arasnda en ilgi ekici olanlarndan biri de
Rusya'nn mucidin hava durumu kontrol fikrini uygulayarak istedii hava artlarn
yaratabilmesi, jetlerin hava boluklarna dmesine neden olmas vs. vard. Gerekten de
Tesla hava durumunun kontrol hakknda pek ok teori atmt ortaya ama hibir deney
gerekletirememiti.

rnein radyo kontroll zel yapm fzelerin kasrgalar yaratmak ve "zel bir tip yldrm"
kullanlmas ile yamurlarn tetiklenebileceinden bahsetmiti. Bu konuda uzun matematiksel
formller gelitirmekten de geri kalmamt.

Mucidin fikirlerinin modern bilim zerinde yaratt etki ise daha ok hava durumunun
deitirilmesinden te kavramlarda younlayor. Stanford niversitesi Radyo Bilimi
Laboratuvar'ndan Dr. Robert Helliwell ve John Katsufrakis Antartika'da kurulan 20 km'lik
bir anten ve 5 kHz'lik bir verici ile dnyann manyetosferinin yksek enerji ykl
paracklarn atmosfere tamas salanacak ekilde modle edilebileceini ve sinyallerin
kesilerek ya da etkinletirilerek enerji aknn kontrol edilebileceini bulmulard.

Peki, Tesla'nn ldrc/paralayc nlar hakknda neler sylenebilir? Bu fikir bir

gereklik pay tayor muydu? Eer sylentilere kulak asar ve ABD Hava Kuvvetleri
aratrma ekibinin bu fikirleri zerinde durmaya deer bulduuna ve "Proje Nick" adnda 'top-
secret' bir alma yrttklerine inanrsak, Tesla'nn bu konudaki yazlarnn yok olup
gitmediine ve zenle korunduklarna da inanmamz gerekecek.
 Yirmi yl boyunca Tesla'nn almalar ve yldrm topu aratrmalar zerine alm ve
imdi SR International Radyo Fizik Laboratuvar asistan direktr olan Lambert Dolphin de
bu konuda Dr. Trump'n ve Sweezey'nin deerlendirmelerine katlmakta. Hem fizik, hem de
elektrik mhendislii alanndaki bilgi daarcnn 1930'lardan bu yana inanlmaz bir ekilde
gelitiine iaret ediyor.

"Ktphanelerde Tesla'nn zamanndan beri teorilerin ve deneylerin ne ekilde gelitiini

grebilirsiniz. Elektrik, manyetizma, elektromanyetik teori ve radyo iletiimi konularndaki
matematiksel ve pratik anlaymz 1950'lerden beri, hatta belki de 1970'lerden beri
demeliyim, ok byk bir deiim geirdi. Tesla'nn lazerler ya da yksek enerji ykl
paracklar ile ult-ra-yksek voltaj fenomeni konusunda gelecei grdn kabul edebiliriz.
Bugn ancak bilim gelitike hayatnn son dnemlerindeki sra d iddialarn
deerlendirebiliyoruz."

Gerekten de elimizde Tesla'nn lazeri ngrebildiine dair yeterli kant yok. "Tele-g
nlar" kavramnn yksek enerji ykl paracklarla ilgili armlar ierdiini
syleyebiliriz. Dolphin'e gre Tesla'nn bunu nasl uygulamaya geirdiini bilemiyoruz, ancak
grnen o ki Tesla'nn kendisi de bunlarn havadaki atomlar ve molekller tarafndan ne
derece emilebil-diinin ya da yaylabildiinin farknda deildi. "Ne olursa olsun, Tesla'nn
niyetini tam olarak anlayabilseydik bile, gnmz bilimi erevesinde bunlar uygulamaya
geiremezdik, zira almalar byk bir gizlilik iinde korunuyor" diyor Dolphin.

Bununla birlikte Tesla'nn ykl paracklar hzlandrmak iin yksek voltajlar kullanmas
bugn de fizikilerin temel aratrma konularndan birini oluturuyor. "Bu alanda" diye
ekliyor Dolphin, "modern dorusal ve dairesel nkleer hzlandrclar ngrebildiim
syleyebiliriz. Bu tip makineler bugn Tesla'nn elde edebildii en yksek voltajlarn bin kat
byklkte elektron volt ile altrlmaktadr.

"Manyetik vericilerinin olaanst olduundan eminim... Muhtemelen bizim bugn

plazmalar dediimiz ilgin arklar ve kvlcmlar retebilmekteydi. Plazmalarn muhafaza
edilmesi konusu modern fiziin geni bir alann oluturuyor. rnein... kk bir ktlenin
byk bir titizlikle kontrol edilen plazmalar ile usuz bucaksz elektrik enerjilerine
dntrlmesi konusunda birok aratrma yaplmakta." Ve szlerini Tesla'nn keiflerinin
ve icatlarnn dahiyane ve zamannn tesinde olduunu syleyerek bitiriyor.

Bu kitap baskya girerken Pentagon "uzay gemileri" tarafndan atelenecek lazer ve parack-
n toplan zerinde yeni bir silahl kuvvetler teknolojisi gelitirme almalarna
balamaktayd. Tesla'nnkilere benzer bir bilimkurgu dili ile Savunma Bakanl'na sunulan
bir raporda, byle bir silahn gelitirildii aka belirtilmese de, parack nlar
"ynlendirilmi yldrmlar" ile karlatrlyor.

In silahlar teknolojisinde bugn varlm olan nokta konusunda fikir yrtmek bir hayli
zor, zira aratrma almalar byk bir gizlilik iinde yrtlyor. Bu arada dier lkelerin
bu konuda yrtt almalar da federal ajanlar tarafndan dikkatle izleniyor. 1947'de
Askeri stihbarat Ser-visi'nin Tesla'nn almalar zerinde yrtt fikir gibi, bu konunun
"hayati bir nem tad" dnlyor.

Hayatnn son yllarnda bir laboratuvara sahip olma ansndan mahrum kald iin Tesla
fikirlerini uygulayabilecek bir ortam da yaratamamt kendisine. Ama kabul etmek gerekir ki,
bizim bugn Uzay a silahlar ve teknolojisi adn verdiimiz konuyu o yarm yzyl nce
tanmlamaya balamt. Ve bir pasifist olan Tesla, bu teknolojinin gezegenler aras savalarda
deil, varlklarndan emin olduu uzaydaki komularmzla iletiim kurmak iin
kullanlacan umut ediyordu.

-.-