REGIJA SREDISNJE CRNE GORE

Zahvata povrsinu od preko 4900km2 (35% teritorije,45% stanovnistva CG).4 sub regije:Crnogorskog
holokarsta,Skadarskog jez,Zetsko-Bjelopavlicka I Niksicka sub regija.Prirodno-geografske karakteristike:-u
regije je formiran kraski predio(kameno more) najbezvodniji I najogoljeliji kraj najvece jezero na
balkanu(skadarsko jez,bogastvo faune,pod nacionalnom I medjunarodnom zastitom visinske
stepenice:udolina na istoku(nv manje od 100m),povrs visokog krsa na zapadu sa niksickim I cetinjskim
poljem(600-800m) I planinski predjeli koji se uzdizu ka sjevernom(Velji Mali I Garac,pusti lisac I njegos)I
na juznom djelu povrsi(orijen,lovcen,rumija).-Geografski proctor na kome su nastale prve crnogorske
drzave Duklja I Zeta.-Dva najveca grada Cg/pg I nk.-Sa stanovnstva turistickih resursa je najnerazvijenija
regija,u inicijalnoj fazi razvoja(2008 god 2150 hotelskih kreveta,planirano do 2020 god oko 10 000
hotelskih lezaja.
SUBREGIJA CRNOGORSKOG HOLOKARSTA
Dinarski pravac pruzanja(sjeverozapad-jugoistok).Ogranicena prema primorju krecnjackim planinama
Orijen,Lvcen I Pastrovica gora,sa sjevera I istoka planinama Somina,Njegos,Lisac,Budos I padinama veljeg
I malog garca,zapadno od bjelopavlica.Prema zapadu je odvaja drzavna granica od Hercegovackih
podrucija,prema jugoistoku se zavrsava u okruzenju skadarskog jez.Ovo je prostor sa najdubljim
krecnjackim stjenama.U katunskom kresnjaku debljina krsa iznosi do 4230m I formirano je 28000
vrtaca.Stanovnici su se opredjelili za razvoj ekstenzivne poljoprivredne proizvodnje-stocarstvo.Nalazista
bjelih boksita(bjele poljane)su prirodno bogatstvo.saobracajna zatvorenost.Nerazvijenost I nizak kvalitet
zivota.Cetinje je otvoreno prema primorskim I kontinentalnim podrucjima.U najnovije vrijeme se otvara I
zapadni dio sub regije saobracajnicama kao sto su magistralni put niksic-vilusi-trebinja-dubrovnik I risan-
grahovo-niksic-zabljak.Sa stanovnistva razvoja turizma dvije tur zone:-tur zona orijena I
grahova(hn,Dubrovnik,trebinje,nk)u dogovoru sa hrvatskom I BiH u cilju da ova planina postane
nacionalni park.Razvoj turizma(zimski sportovi) bi ubrzala izgradnja jadransko-jonskog auto puta.-Tur
zona cetinja sa lovcenom I njegusima.Bogato kulturno istorijsko nasledje ,np lovcen spade u primarne
planinske zone republike.Za razvoj turizma mogucnosti ima Cetinje,planinsko podrucje lovcena (ivanova
korita,njegosev mauzolej),njegusi(njeguski prsut,kubasica,sir,medovina)u seoski domacinstvima.Doprinos
razvoju turizma imace izgradnja zicare kotor-lovcen-cetinje I jadransko-jonskog autoputa.
SUBREGIJA SKADARSKOG JEZERA
Ekolosko-jezerska I kulturno-tur regija sa akvatorijom najvece slatkovodne povrsine u jugoist dijelu
evrope sa raznovrsnim ekosistemima.nalazi se po nacionalnom I medjunarodnom zastitiom.Tur atributi:
raskosna I specificna ponuda,jezero,biljni I zivotinjski svijet,Nacionalni ppark,kult-ist nasledje,ribarska
sela,tvrdjave,mostovi,riba,vino,tradicija legende.Smjestenoje u Zetsko-skadarskoj kotlini zadrzavajuci
rijekom Bojanom kontak sa Jadranskim morem.Ova subregija predstavlja sponu izmedju primorskog I
kontinentalnog dijela CG,preko jezera vode najvazniji drumski I zeljeznicki saobracajni koridori naglasen
tranzitni karakter.Obale Skadarskog jezera su razudjene I obiluju brojnim zatonima I ostrvcima-
goricama(50).Najvece ostrvo Vranjina,restoran Plantaze.Zapadnim padinama ovog ostrva Lesandro
izgradjeni su Jadranska magistrala I pruga BG-Bar.Veca ostrva su
Morcnik,Beska,Starcevo,Grmozur,Kom,Velja I Mala Cakovica.Crkve iz 14 I 15 vijeka(Bogorodicna crkva na
ostrvu Komu),na Grmozuru su turci podigli utvrdjenje-kkasnije zatvor,na Vranjini manastir sv Nikola.Na
prioblnim podrucjima veliki br kul-ist spomenika.Skad Jez je jedno od najvecih pticjih rezervata u Evropi
(23vrste zakonom zasticene-pelikan).Riblja fauna:ukljeva I saran.Prirodna I kulturna vegetacija.Potencijal
za razvoj turizma imaju Rijeka Crnojevica,Virpazar,Murici-Ostros,Vranjina,Plavnica,treba se posvetiti zastiti
NP,izgradnja marina carter tipa na uscu bojane I nekoliko tur marina na obalama jezera, tur proizvod
(more-rijeka-jezero).Treba se fokusirati na razvoj odrzivog turizma, programa ekoloskog,naucno-
obrazovnog,kulturnog,izletnickog,sportsko-rekreativnog, seoskog,agroturizma
ZETSKO-BJELOPAVLICKA SUBREGIJA
Heterogena subregija sa dominantnim karakteristikama industrijsko-agrarne regije.Karakterisu je brzi
procesi urbanizacije I koncetracije stanovnistva posebno u pg 26% stanovnistva cg.Vodece centralno
podrucje republike jer ima najvise prirodnih I drustvenih uslova za formiranje gradskih
naselja,saobracajnih sistema,razlicitih proizvodnih I usluznih djelatnosti kao I obrazovnih,naucnih,kulturnih
I adminstrativno-politickih organizacija I institucija.Ima vertikalnu razrudjenost reljefa.Ogranicena sa
sjevera I sjeveroistoka povrsima(prekornice I kucka)I planinski lanci prekornice,kamenika,ziova I
komova.Sa zapadne I sjeverozapadne strane nska pobrdja I vrsi ljesanske nahije I planinske padine malog
I veljeg garca,budosa I povije.Privlacnosti pejzaza doprinose 5 rijecnih tokova-najpoznatiji moraca I
zeta.Sa aspekta razvoja turizma tri zone:zona grada podgorice,zona bjelopavlica I malesijsko-kucka zona.
TURISTICKA ZONA PODGORICE
Smjestena na obalama rijeka morace I ribnice,na obalama rijeka zete,matice I cijevne,prostire se na
prostoru ljeskopolja na zapadu I cemovskog polja na istoku.Povoljan saobracajno-geografski polozaj I
prostorne mogucnosti za modern arhitektonsko I uranisticko oblikovanje.Bogatstvo materijalnom I
duhovnom kulturom od praistorije,najveci znacaj ima duklja.Na padinama kucke povrsi nalaze se ostaci
ilirskog utvrdjenog grada meduna,blizu usca morace u skadarsko jez dizu se razvaline zabljaka,prijestonice
crnojevica.Na uscu ribnice u moracu ostaci starog naselja ribnica.Spomenici kulturno-istorijskog nasledja
crkva sveti djordje,crkva u srpskoj I manastir dajbabe u zetskoj ravnici crkva sv antuna,spomenik
partizanu borcu,a Iz turskog perioda vezirov most I glavatovica dzamija I ostaci stare varosi(sahat
kula).Potencijali razvoja poslovnog I MICE turizma,tranzitskog,sportsko-
manifestacionog,kulturnog,agroturizma u okviru firme plantaze (roizvodi evropskog kvaliteta).Zavrsetkom
zapocetih I projektovanih objekata pg izrasta u moderan I privlacan grad I tur destinaciju.
ZONA PODRUCIJA BJELOBAVLICA
Smjestena izmedju sutjeske vranjske njive I povije pred niksickim poljem.Na prostoru od danilovgrada do
podnozja ostroskih greda izbijaju najjaca kraska vrela u cg(glava zete,obosnicko oko,perucica)ispod kojih
su sagradjene hidrocentrale.Najplodniji prostor cg,ima agrarno-industrijsku I saobracajno-tranzitnu
funkciju.Sredinom bjelopav ravnice protice zeta.Turisticki su interesatni glava zete sa izgradjenom
sportsko-turistickom infrastrukturom,viken naselje studeno,stari turski grad-tvrdjava spuz,manastiri
ostrog,zdrebaonik I celija piperska.Ostrog osnovao mitropolit zahumsko-hercegovacki Vasilije Jovanovic-
centar vjerskog turizma.Povoljni uslovi za razvoj agroturizma,sportsko-rekreativno,izletnickog I tranzitnog
turizma.
MALESIJSKO-KUCKA ZONA
Jugozapadni dio cg prokletija duz cg-albanske granice.Smjestena u izvorima rijeka tare,male rijeke I
cijevne I pobrdja u zaledju skadarskog jez.Periplaninski prostor sa privlacnim planinama,zanimljivim
kanjonskim dolinama,aktivnim glacijalnim jezerima I etnickim mjesanim stanovnistvom.Tri prirodno-
geografska I etno-socijalna krajolika:prostor oko doline rijeke cijevne,prostor medun-korita I
visokoplaninski prostor u izvoristu tare I male rijeke.Dio sliva rijeke cijevne potrebno je trajno zastiti.U
predjelu medun-korita 2t motiva :naselje medun I lokalitet korita(t vikend naselje zaseok deljaj).Krajolik
verusa-mokro zahvata prostor tare,male rijeke I vrmose.Intezivno se izgradjuje vikend naselje na prostoru
veruse.Treba formirati primarni visinski sportsko-rekreativni centar obodom lednickih valova veruse I
mokre,skijalista na padinama maglica,crne planine I sirokara,ruralni turizam u selima duz buduceg
autoputa verusa-matesevo,a ekoloski u okruzenju rikovackog I bukmirskog jezera,kombinovani turizam
more-planina.Uspjesan razvoj ove subregije zahtjeva prevazilazenje slozenih konflikata I
ogranicenja:daljeg rasta pg,preevelike koncetracije stanvnistva,konflikt subregije izmedju urbanizacije I
poljoprivrednog zemljista visokog kvalieta,konflikt izmedju industrijskih aktivnosti I poljoprivrede I zastite
zivote sredine,izgradnje buducih saobracajnica,zaustavljanje degradacije pejzaza nekontrolisanom
gradnjom,zastita spomenika
SUBREGIJA PODRUCIJA NIKSICA
Na zapadu cg,u udolini centralne regije,izmedju gatackog polja I skadarskog jez I dalje prema jugoistoku
do jadranskog mora.Ovu udolinu cine posebne reljefne cijeline:Golija I duga,niksicko polje,donja
zeta,bjelopavlici,podgricko-skadarska kotlina.Povoljan geografski polozaj-spona izmedju cg primorja sa
sjevernim podrucijem cg.U niksickom polju se ukrstaju magistralni putevi skadar-pg-nk-foca-
sarajevo,risan-grahovo-nk-zabljak-pljevlja I put nk-vilusi-trebinje-dubrovnik.To je izvanredna pozicija za
razvoj ekcesornog turizma.Treba izgraditi tur-sportski aerodrom.Po bogatstvu vode najbogatije polje u
dinaridima jer ima oko 300 vrea I izvora,30 potoka I rijeka I 886 ponora,estavela gornjopoljski vir.Vaznu
tur I sportsko-rekreativnu funkciju imaju vjestacka akumulaciona jez-krupac,inicijalna tur ponuda.Brdo
trebjesa ima status rezervata prirode,na vrhu je motel.Posebnu tur-rek vrijednost imaju povrsi krnovo I
lukavica I planinski masivi javorka,velikog I malog zurima,kape moracke,stosca I maganika.2 atraktivna
glacijalna jezera kapetanovo I manito.Prostor povoljan za razvoj stocarstva.Razvoj turizma je na samom
pocetku I to na lokalitetu vucje (motel sa 55 lezaja,4 smucarske staze I tri si lifta.Prostor morakova
omiljeno loviste kralja nikole.Brojni kulturno-istorijski spomenici(crvena stijena),most na rijeci
mostanici,crkva svetog petra I pavla,manastir sv luke,saborna crkva,manastir ostrog.U nk se nalaze
znacajne kulturno-istorijske I visokoskolske institucije I moderan sportki centar,manifestacije I festival.Za
razvoj turizma je najvazniji nosilac HTP onogost.Potrebna t valorizacija lokaliteta duz magistralnih
saobracajnica,tur aktiviranje seoskih I katunskih naselja.Potencijali za razvoj ljetnjeg I simskog planinskog
turizma,tranzitni,gradski,poslovni,kulturni,sportsko-
rekreativni,agroturizam,ekoturizam,planinarstvo,turizam na jezerima,alpinizamRazvoj podrazumijeva
prevazilazenje konflikta

TURISTICKA REGIJA SJEVERNE CRNE GORE

Povoljan saobrcajno-geog polozaj jer ima f-ju spajanja primorske I centralne regije sa prostorima
Podunavlja ,srednje Evrope I regijama BiH,Srbije I Albanije.Najvazniji znacaj imaju rijecne doline
Pive,Lima I Ibra kojima vode najvaznije kopnene komunikacije.Obuhvata 52% prostora I 31% stanovnistv
CG.Prirodno bogatstvo:poljoprivredno zemljiste,stocarstvo,zemljoradnja,prehambena industrija,nlazista
uglja,olovno-cinkane rude,sumarstvo,vodeni potencijali,sumski plodovi,ljekovito bilje,bogatstvo
biodiverziteta I najslozeniji ekosistemi.Zaostaje u drustveno-ekonomskom razvoju.Savremen razvoj
podrazumjeva kvalitetan razvoj drustvenih djelatnosti(obrazovanja,culture,zdravstva).Ogromno bogatstvo
prironih I antropogenih t. vrijuednosti.malo je ekonomski valorizovana. 3% ucesce u smjestajnim
kapacitetima cg, 5% posjetilaca,2%nocenja.Planinske tur zone se nalaze u inicijalnoj fazi razvoja.Najvecu
vrijednost ima visokoplaninski svod-zahvata najvisi dio Dinarskh planina,od
Maglica,Volujka,Bioca,Durmitora,Sinjajevine,Bjelasice,Komova,Visitora do CG Prokletija. 40 jezera,
raznovrstan biodiverzitet,ekoloska ocuvanost,kulturno I etnolosko bogatstvo,3 nacionalna parka.Najvecu
tur vrijednost imaju subregije Durmitora,Bjelasice,Komova I CG Prokletija.

KRITERIJUMI ZA VREDNOVANJE
-Za racionalno diferenciranje i vrednovanje
turistickih subregija,zona i lokaliteta koriste se oipsti i posebni
kriterijumi.Opsti kriterijumi za vrednovanje primorskih, planinskih i dr podrucja imaju sl 3grupe:
1.turisticke vrijednosti prirodnih resursa ,ekoloske i
pejzazno-ambijentalne karakteristike prostora.
2.ekonomija investicija sa stanovista sigurnosti trzista,odnosno domace i
inostrane turisticke traznje.
3.mogucnost prostora za razvoj kompleksne turisticke ponude i odgovarajuce
infra i suprastrukture.
Vrednovanje lokacija planinskih skijalista, vrednuju se ovi parametri
-neprekidno trajanje snijeznog pokrivaca u trajanju od 3mjeseca
-minimalna visina snijeznog pokrivacana zelenim povrsinama od 15centimetara
-minimalna denivelacija smucarskih staza od 500m
-nagib smucarskih terena izmedju 20 i 40%
Kriterijumi za vrednovanje tur zona i tur lokaliteta ovog podrucja
-ocjena prirodnih uslova , velicina i bitne karakteristike prostora i
rezima njihove zastite ,ekspozicija i pretezna orijentacija,geolosko
morfoloski sastav,karakteristike klimata.
-karakteristike prirodnog i kulturnog pejzaza,u smislu da li je
atraktivan,dinamican,monoton,ugodan,i osnovne vrijednosti sa aspekta
kompozicije,panorame,vizura i vidikovaca
-ekoloski uslovi u pogledu njihove stabilnosti, devastiranosti ili
poremecenostisa stanovista frekvence saobracaja, koriscenja izvora za
dobijanje toplotne i elektricne energije.
-rekreativni uslovi u smislu da li su povoljni ili nisu za razne vrste
ljetnih i zimskih sportova i rekreacije, naravno je vazno koliko se tamo
zadrzava snijezni prekrivac i kakvog je kvaliteta.
-zdravstveni uslovi sa aspekta patologije kraja ,nadmorske visine,
insolacije, vlaznosti vazduha, oblacnosti, udara vazdusnih struja, poz i
neg indikacija za popravljanje opsteg zdravstvenogi fizickog stanja
posjetilaca.
-saobracajni uslovi sa aspekta izgradjenosti, sigurne dostupnosti u svim vremenskim uslovima i
mogucnost koriscenja vise vrsta saobracaja i saob sredstava do odredjenih tur lokacija i razvijenost
telekomunikacije.
-uslovi i mogucnost za sigurno snadbijevanje vodom , kanalisanje i
prociscavanje otpadnih voda.
-sigurnost za snadbijevanje kvalitetnim izvorima elektricne energije
-turisticke atraktivnosti podrucja i mogucnost da se posjete gradska
vrijedna naselja , kult isto spomenici , razne tur manifestacije
-ekonomicnost izgradnje ,ekonomska rentabilnost ulaganja i racionalnost u
turisticke objekte .
-ekonomika odrzavanja turistickih objekata i turisticke infrastrukture
-neophodna radna snaga koja je specijalizovana i kadrovski osposobljena.
Za uspjesan razvoj turizma naznaceni kriterijumi pod alinejama od 1 do 5 moraju biti ispunjeni, 6 do 8
treba da postoje mogucnosti da se oni realizuju , a od kriterijuma pod alinejama od 9 do 12 u najvecoj
mjeri zavisi rentabilnost i uspjesnost poslovanja.

Subregija durmitor zahvata podrucja opstine zabljak , savnik i pluzine povrsina 1.852 i 13.4%
teritorije CG sa svega 1.84%stanovnistva iz
2003.ima jednu primarnu i dvije sekundarne tur zone.
Nacionalni park durmitor predstavlja najvecu vrijenost Durmitorskog podrucja. U njemu su skoncetrisane
brojne prirodne vrijednosti geomorfoloske, hidroloske ,bioloske i pejzazne.po svojim geografskim ,
geoloskim, morfoloskimkarakteristikama predstavlja najdinamicniji i
najinteresantniji dio Dinarida.izgled pejzazu daju brojnoi vrhovi
stjenovitih i sumovitih planina-svaka je na svoj nacin lijepa i
zanimljiva-Maglica i Volujaka na zapadu-Sinjajevina i Lola na istoku i jugoistoku, Vojnik i Golija na jugu i
jugozapadu. Osobenost reljefu daju duboko urezani kanjoni rijeka Tare, Pive i Komarnice,SUSice i Drage.-
spust
kanjonom rijeke tare kajakom ili splavom predstavljaizuzetan dozivljaj za
svakog sportistu ili posjetioca.
Durmitorsko podrucje sa Komovima predstavlja hidrografsko cvoriste i razvodje izmedju 2 sliva
jadranskog i crnomorskog. Najvece rijeke su Tara i Piva. Raznovrsne hidrografske pojave : izvori i vrela,
rijeke
ponornice i podzemni tokovi , rijecni kanjoni , vodopadi obogacuju pejzaz
i cine ga privlacnim za posjetioce. Durmitor ima 19 prirodnih i 1 vjestacko
jezero. To su crno, zmijsko,, trnovacko, zabjsko,, veliko, malo i skrcko.
Flora jako dobro ocuvana jer raste preko 1500 vrsta biljaka, sto je skoro jednako polovini crnogorske
flore. Raznovrsno je bogatstvo faune , posebno beskicmenjaka , sisara, ptica 130 vrsta , faune riba i
vodozemaca . Klimatski uslovi : visoka nadmorska visina i razudjen reljef. Vazni
indikatori klime su : umjerenokontinentalne , subplaninske, planinske, to je vazno jer se pruzaju uslovi za
razvoj ljetnjeg, zimskog, zdravstvenog turizma pogotovo kada se zna da je vazduh izuzetno cist.
Smatra se da su zivjeli ljudi razlicitih kultura i naroda. Iz kamenog doba preko ilira, rimljana , gota, huna ,
avara , kelta . postoje vrlo znacajni sakralni spomenici koji su sacuvani ali u rusevinama : Manastir
Dobrilovina Dovolja , Arhangela, Mihaila , manastir Podmalinsko, Bijela.
1.prva turisticka zona zahvata Nacionalni park prostire se na
teritoriji i obuhvata opstine Mojkovac i Pljevlja i Durmitor. U nacionalnom parku priroda je zasticena.
Turisticki tokovi u ovoj zoni odvijace se u okviru Durmitorskog prstena na relaciji: Zabljak-Dobri do-
Todorov do-Pisce-Trsa- Nedajno-Kanjon
Susice-Mala crna gora-Stuoc-. Potrebno je sacini plan zbog postojecih
objekata za razvoj seoskog turizma .
Skijaska infrastruktura Mali Stuoc-Savin Kuk-Javorovaca. Razmatra se mogucnost izgradnje zicare i
skijalista na padinama Sljemena i Ivice sto bi omogucilo skijanje za oko 10 do 12 hilj skijasa . postoji plan
povezivanje zabljaka sa skijalistem na Savinom Kuku .Planira se i zicara kroz sumu na prostoru izmedju
Crnog jezera i Zabljaka u zoni N.P plan za izradu nove tur ponude od oko 9000tur smjes jedinica .u
zabljak oko 5000 smjestajnih jedinica kako se ne bi ugrozile ekoloske vrijednosti NP D.
Napori se trebaju uloziti u modernizaciju postojecih i izgradnju novih
objekata tur ponude , unapredjenje saobracajne ,tehnicke drustvene i
komunalne infrastrukture i druge aktivnosti koje ce doprinijeti da zabljak izraste u jedan od najmodernijih
centara kvalitetnog planinskog turizma.
2.zona-pivsko komarnicka ukljucujuci planinske masive Maglica , Bioca i Volujaka-razvijace u prvoj fazi
specificne vidove turizma valorizacijom akvatorijuma Pivskog jezera i magistralnog puta
PG_NK_PLUZINE_FOCA_SARAJEVO kao i drugih prirodnih i antropogenih vrijednosti.
U drugoj fazi posle adekvatnog infrastrukturnog opremanja ocekuje se
ukljucivanje u turisticke tokove vrlo atraktivni planinski prostori
MAGLICA_BIOCA _VOLUJAKA,lokalitete Muratovice i Ravnog ,turistickog pravca Scepan polje- Crkvicko
polje-Ninkovici-Nedajno. Planira se ponuda od oko
2000 lezajeva .
3.zona pokriva najveci dio opstine Savnik. Treba razvijati ponudu agro
turistickog tipa , sportsko rekreativni, lovni i ribolovni turizam.
Formiranje tur ponude od oko 1000 lezaja . savnik treba opremiti tako sto
ce se modernizovati postojeci hoteli, podignuce se park Vrba. Planinska povrs Sinjajevina je povezana sa
turistickom zonom Durmitora. Na povecanje ur prometa znatno ce uticati i cjelogodisnje koriscenje
kapaciteta sa prosjecnom popunjenoscu hotela od oko 180 dana, a privatni smjestaj od oko 120 i kampovi
od oko 45 dana godisnje. Formiranje tur kvalitetnog proizvoda durmitorske zone dovesce do povecanja
ucesca u turistickom prometu CG kod nocenja od oko 5% a u prihodima u turizmu od oko 6 %. Potrebno
je obezbijediti oko 2000 zaposlenih.

Subregija bjelasica i komovi-smjestena je u sredisnjem dijelu

visokoplaninskog predjela izmedju rijecnih dolina LIMA na istoku, Tare na zapadu, Lepenca na sjeveru i
granicnog planinskog lanca Prokletija na jugu koji razdvaja visokoplaninski prevoj Carine.
Ovu subregiju ce jos vise integrisati i dati joj mocne razvoje i impulse
buduci autoput BAR Boljare. Prirodni faktori za razvoj turizma . najveci znacaj imaju reljef i klima. Postoje
dvije grupe elemenata reljfa: prostorni prostranstvo i uspon planinskih masa , disekcija planinskog reljefa
i reljefni diverzitet; i funkcionalni elementi skijaski tereni, planinski i alpinisticki tereni i vidikovci.
Geo polozajem , nadmorskom visinom i reljefom vladaju razliciti klimatski uslovi do izohipse 900m odnoso
do izoterme 6 steo .blago umjerena kontinentalna klima do 1200m zastupljena je subplaninska a u
najvisem olaninskom pojasu ostra planinska klima.zbog Morace i njene blizine vlada i sredozemna klima .
Zbog NP BIO GORa primijenjeni su strogi standardi za ocuvanje kvaliteta vode , zemljista i vazduha .
I u kvantitativnom i kvalitativnom pogledu ovo podrucje karakterise
bogatstvo kvalitetnim vodama- rijekama, jezerima, izvorima, vrelima i
podzemnim vodama, koje imaju veliku ekonomsku, rekreativnu i energetsku vrijednost kao i potencijali za
izgradnju mini elektrana za izradu flasiranih voda.
Siri prostor subregije ucestvuje oko 24% prostora i 20% stanovnistva CG, a uzi planinski i periplaninski
prostori i oko 9% prostora i stanovnistva.
Bjelasica-prstenastog oblika , 650km kvadratnih povrsine. Karakterise je prohodnost svim vidovima
saobracaja do najvisih planinskih vrhova,
bogatstvo travnim i sumovitim predjelima, do najvecih planinskih predjela , bogatstvo vodenim resursima
na svim visinama planina , izuzetna ocuvanost biodiverziteta , prostrani skijaski tereni i povolnji snijezni
uslovi jedina planina u CG koja je dostupna prugom BG-BAR , Jadranskom magistralom , buducim
utoputem PG Berane.
OROGRAFSKO kompleks se dijeli u 4 planinska lanca:
1, mucnica marinkovac-bjelogrivac-strmenica -2,122m
2,lanista-razvrsje-svatovsko groblje-crna lokva crna glava -2139m
3,donji lumer, goles-lica-troglava i zekova glava -2117m
4,kobilja glava,miljevaca, bikova glava-kljuc-1972 na kome se nalazi
poznati ski centar Jezerina.
Komovi jasno izdvojena planina sa cije se rijecnim dolinama koje se
disecirane kruzne povrsi od oko 18 km , strmo se izdizu 3 krecnjacka masiva: kom kuci 2484m, kom
ljevorecki 2469 i kom vasojevicki 2460m. Komovi su bogati bujnim zelenim svojim padinama , izvorima,
potokama i rjecicama , njeni planiski vrhovi su svakako izazov za planinare i turiste iizletnike. Zona
temeljnih vrijednosti se u osnovi poklapa sa prostorom np biogradska
gora-mora ostati pod strogom zastitom a primjereni turisticki, ekoloski i naucno obrazovni programi
sadrzaji treba da se realizuju na osnovu njegovo gprograma o zastiti.

Primarneturistike zone:
Zona Mucnica-Marinkovac Bjelogrivac Strmenica zahtijeva prvi
planinski lanac i najsjeverniji dio Bjelasice opstine Mojkovac i Bijelo
Polje-turisticke kapacitete treba razvijati na lokalitetu Zarski katun
padine Turjaka pa do padine Strmenice. Treba turisticki aktivirati
turisticka naselja u izvoristima rjecica Rakite_ Rudnice _ Bjelojevica
rijeka .treba racunati na smjestajni kapacitet od oko 1000 lezajeva.
Zona Suvodo-Siska zahvata atraktivni visokoplaninski prostor drugog lanca
bjelasice sa njenim najvisim vrhovima Crna Glava i Strmenica-4
zivopisna jezera 2 siska i 2 ursulovacka, mnogobrojne katune i selaOvdje u daljoj buducnosti treba
formirati sportsko-rekrativni centar na lokalitetu od sela Kurikue do katuna ika, kaaciteta oko1000
lezaja.
Zona jelovica smjestena je na juznim padinama treceg lanca Bjelasice u izvorisnoj celenci rijeke Bistrice
na buducem turistickom regionalnom putu Berene jelovica- jezerine- kolASIN. Ovdje treba
dokompletirati vec postojeci vikend naselje i jedan hotel, i formirati sportsko-rekrativni centar, kapaciteta
oko 1100 lezajeva.
Zona Jezerina Kljuc-Vranjak zahtijeva jako veliki prostor skoro
citavog treceg i cetvrtog bjelasickog lanca sa smjestajnom , servisnom i logistickom bazom u Kolasinu. Na
jezerima je izgradjeno za sada jedino skijaliste kapciteta zicara 3700osoba na sat, prosireno je skijaliste na
padinama KLJUca 7000 skijasa i skijaliste u Jelovici 4000skijasa i formoirana su skijalista na travnim
terenima iznad 1700m nadmorske visine.
Zona kolasin zahvata podrucje grada i brojna ruralna i vikend naselja u okruzenju,smjestena na
glavnim saobracajnim koridorima , prema svim kriterijumima turisticke valorizacije. Posjeduje sve uslove
da se razvije u jedno od najvaznijih zarista planinskog turizma u CG. Hotel Bianka i lipka 387 lezaja sa 4
zvjezdice, oybiljnog poboljanja kvaliteta privatnih hotela i domace radinosti, izgradnje novih skijalista
uspenjaca na terenima Kljua.

Sekundarna turisticka zona:

Zona padina komova na relaciji Bandovica most Tresnjevik Bare
Kraljske Matesevo do Veruse nalazi se duz regionalnog puta Andrijevica Matesevo i na buducem
autoputu kapacitet od 800 lezajeva.
Zona gradisnica-patkovica-bac. Smjestena u izvorisnoj celenci rjecice
Gradisnice i ona ce razvoj turizma ostvarivati u komplementarnom odnosu sa
susjednim primarnim zonama Jezerine i Jelovice .
Zona Majstorovina katun Omar Strmni pad 2050m nalai se u
izvoristurijeke bistrice bjelopoljske.U ovoj zoni predviena je izradnja dvodjelne zicare i manjeg skijakog
centra odooko 2000 skijasa.

SUBREGIJA CG PROKLETIJA
-CG Prokletije cine sastavni dio prostranijeg istoimenog visokoplaninskog sistema,koji je smesten izmedju
Skadarsko-podgoricke kotline na jugozapadu reke Drim na istorku i Metohije ne severoistoku. Podeljen je
na 4 dela-crnogorske,albanske,srpske i kosovske Prokletije.CG Prokletije protezu se u dosta dugom
istocnom i severoistocnom granicnom pojasu Republike prema Albaniji,Metohiji i Srbiji,od Skadarskoh
jezera do Mokre gore. Njima pripada celokupna teritorija opstina Plav i Rozaje,istocni i severoistocni dio
opstine PG,juzni jugozapadni dio opstine Andrijevica i jugoistocni dio opstine Berane.
-Na osnovu fizicko geografskih i dr specificnosti ova subregija se deli na 3 zone: severnu(Rozaje i
Berane),centralnu(Plav) i juznu zonu. Subregija ima nepovoljan geografski i saobracajni polozaj jer se
vecim delom nalazi na periferiji najvaznih saobracajnih koridora i tur tokova. Izdvajaju se sled planinski
lanci: Halijsko-rusoljski, Smiljevicko-turjacki, Cakorski, zona Bogicevici, zona Bora i Kofijace i zona Kucke
povrsi. Okosnicu hidrografske mreze cine:Lim,Cijevna,Vruja i Ibar. Specificne tur objekte cine 6 glacijalnih
jezera: Plavsko , Ridsko, Visitorsko, Rikavacko, Bukumirsko i Jezerce u lednickom valovu Ropojane. Veoma
su znacajna i privlacnija brojna vrela i izvori kvalitetne planinske vode(vrelo Ibra, Alipasini izvori kvalitetne
planinske vode. 750 vrsta visokoplaninske vaskularne flore.
-Zastupljeni 4 osnovna tipa klime: umerenokontinentalna,subplaninska,ostra planinska i submediteranska.
-Kulturno-istorijsko nasledje karakterisu izrazena raznolikost i istorijska slojevitost. Ovde se nalaze ostaci
prvih naseobina i gradina iz paleolita,bakarnog i bronzovog doba. Iz perioda formiranja ilirskih plemena i
rimske uprave. Srednjovekovni period zastupljen je ostacima verskih objekata,dok su iz doba turske
vladavine ostali brojni spomenici.(Kula Redzepagica u Plavu,crkva sv. Trojice,Radoncica kula..)
-Od novijih manifestacija(Zlatna pahulja,Zlatna staza,Plavske svecanosti,Vajarska kolonija i Dani
borovnice, Dani Marka Miljanova.
-Primarne tur zone:
-Zona Cmijevica-Turjak sa vec izgradjenim smestajnim hot kapacitetima u Lokvama nalazi se u fazi
razvoja. S obzirom na relativno ogranicen kapacitet denivelacije,ekolosku osetljivost terena u ovoj zoni
treba formirati turisticku ponudu od oko 1000 lezaja.Za isgradnju novih kapaciteta treba rez terene na
istocnim padinama Skrivene,a slikovita sela u dolimana Dapsicke reke i Zupanice,vikend kuce na padinama
Turjaka. Snaznu bazu i logisticku podrsku imace u gradovima Rozaje i Berane.
-Zona Hajla-Stedim-Rusolija obuhvata veoma zivopisan visokoplaninski prostor koji zatvara Rozajsku
kotlinu sa jugoiztocne strane i cini pogranicni dio prema susednoj Metohiji. Primenom kriterijuma tur
valorizacije dolazi se do nepodeljene ocene da ova zona ima sve uslove za formiranje visokoplaninskog tur
centra medjunarodnog znacaja. Moguce je na padinama Hajle izgraditi skijalista i staze (4 km). Prema
proucavanjima terena ovde bi trebalo planirati faznu izgradnju polivalentnog visokoplaninskog centra
kapaciteta 2000 lezaja.
-Zona Plavsko jezero-Kofiljaca zahvata prostor koji okruzuje gradsko naselje Plav,gde Plavsko jezero sa
izvoristem Lima predstavlja prirodnu i ekolosku vrednost Prokletija. Skijaliske terene i sistem uspinjaca
treba izgraditi na srednjevisokom planinskom lancu Kofiljace koji zatvara Plavsku kotlinu. Najvazniji tur
centar ove zone je Plav,u kome treba formirati tur ponudu od oko 2500 lezaja. Prostor Jesenice raspolaze
sa oko 5 000 m denivelacije dosta kvalitetnih skijaliskih staza.
-Zona podrucja Gusinje zahvata juzni i jugoistocni obod Plavsko-Gusinjske kotline. Neposredno uz grad
Gusinje nalaze se mocni Alipasini izvori. Istocno od Gusinja uzdize se zatalasana i vegitacijom bogata
planina Bor sa kapacitetom denivelacije od oko 5000 m. Skijalista se zavrsavaju u atraktivnim seoskim
naseljima Kolenovici i Krusevo. Skijaliske terene na Boru treba pripremiti za tur promet kada za to bude
formiran potreban obim traznje. Dugorocni razvoj turizma na prostoru ove zone moze racunati sa tur
ponudom do 1000 lezaja. Ova zona ima veliki br izuzetno atraktivnih predela,geografskih objekata i tur
motiva najviseg ranga. Ovde su boravili brojne planinarske ekspedicije iz Nemacke.
-Zona Babino polje-Bogicevica tipican je visokoplaninski prostor koji zauzima centralnu poziciju u okvira
CG Prokletija.Nalazi se u istocnom delu opstine Plav. U ovoj zoni formirano je nekoliko prostranih
visokoplaninskih lanaca alpskog izgleda i karakteristika. Na pasnjacko-livadskim terenima formirano je
prirodno skijaliste na kome je moguce org sve vrste alpskih disciplina. Objekti bi bili gradjeni na
lokacijama Babinopoljskog valova.
-Sekundarne tur zone:
-Zona Sekular-Mokra planina-Mugras nalazi se u istocnom delu podrucja Berana. U ovoj zoni
preovladavaju planinski lanci srednjih visina,obrasli bujnim sumama i livadama. Na jugu ona direktno
kontaktira sa velicko-cakorskom zonom. Uz proizvodnju kvalitetne hrane,sumarstvo i finalnu preradu
drveta,tur usluge treba da upotpune privrednu strukturu ovog kraja,pod uslovom da se izgradi odg
infrastruktura.
-Zona slivnog podrucja Zlorecice zahvata jako diseciran prostor u slivnim podrucja Mojanske i Kutske
reke. Ovde postoje povoljni uslovi za razvoj seoskog turizma. Kada budu povoljni trzisni uslovi treba
pristupiti formiranju tur ponude od oko 180 lezaja.
-Zona planina Visitor i Zeletin smestena izmedju Plavsko-gusinjske kotline. Ova zona poseduje brojne
prirodne vrednosti i izvrsne uslove za razvoj planinarstva,alpinizma,lovnog,ekotuzirma i izletnickog
turizma,dok su mogucnosti za razvoj skijaskih sportova dosta ogranicene zbog malih kapaciteta
denivelacije. Tur valorizacija ove zone treba da bude u komplementarnom odnosu sa zonama Plava i
Gusinja. Smestajna ponude(oko 60 lezaja) treba da bude izgradjena u nekom od savremenih vidova
kolektivnog smestaja. U seoskim neseljima koja se nalaze na interesantnim terasama reke Lim treba
razvijati raznee vidove seoskog turizma.
-Zona Murino-Velika-Cakor zahvata prostor uz regionalni put Marino-Cakor-Pec. Polazeci od
prirodnih,saobracajnih i ekoloskih uslova dominantni vidovi turizma bice sportsko-rekreativni turizam, a
glavnu smestajnu bazu treba da cini oko 150 lezaja.
Na podrucju subregije CG Prokletije postoji jedan br vrlo slozenih ogranicenja razvoja:
-tradicionalna nerazvijenost i intenzivne migracije stanovnistva;
-saobracajna izolovanost skoro citave subregije
-prekomereno raubovanje pojedinih prirodnih resursa a narocito sumskog pokrivaca
-neplanski i cesto nekontrolisani procesi urbanizacije gradskih naselja,neizgradjena kanalizaciona mreza i
uredjaji za preciscavanje otpadnih voda.

SUBREGIJA PODRUCJA PLJEVALJA.

Zahvata najseverni dio CG. Podrucje Pljevalja je dominantno industrijsko-rudarska subregija,u kojoj se
savremeni razvoj turizma nalazi u inicijalnoj fazi razvoja.Ovo je najbogatije podrucje CG po prirodnim
resursima. Od rudnog bogatstva najveci znacaj imaju nalazista uglja, olovo-cinkana ruda nalazi se na
istocnim padinama Ljubisnje. Ogromne su rezerve laporca i u toku su pripreme za ponovnu proizvodnju
cementa. Nalazista barita otkrivena su na padinama planine Kovac,a gvozdene rude na podrucju
Mataruga. Ovde se nalazio i mocni fond kvalitetnih suma. Velika je ekonomska,vodoprivredna ek i tur
steta sto je u poslednji desetak godina doslo do ozbiljnih degradacija sumskog pokrivaca. I danas je
poljoprivreda relativno dobro razvijena i ovaj kraj je poznat po proizvodnji kvalitetnog mesa i mlecnih
proizvoda. Iako razvoj turizma vecih razmera objektivno nece biti u krugu najuznih razvojnih prioriteta,vec
razvoj infrastrukture,energetike i industrije,bilo bi neophodno da se u prostornom planu podrucja def tur
zone..

-Zona istocne i dela centralne pljevaljske subregije ciju ce kicmu ciniti rekonstruisani putni pravci
Pljevlja-Mataruge-Kovren. Radi se o vrlo privlacnom brdovito-valovitom prostoru sa dosta gustom mrezom
potoka i manjih recica,ekoloski stabilan i prostor izvanredna za razvoj agroturizma,seoskog i ekoloskog
turizma.
-Zona Kosanice odnosno zapadna zona koju presijeca magistralni put Zabljak-Pljevlja. Ova lepa povrs je
desecirana potocima i manjim rekama. Osim planinskog turizma ovde je moguce razvijati sve vidove tur
kao u istocnoj zoni.
-Tur zona Ljubisnje u perspektivi treba da se razvije u jednu od nejatraktivnijih planinskih zona Severne
regije. Za sve vrste adrenalin turizma za splavarenje Tarom,za planinarenje i alpinizam,za razvoj
agro,obrazovnog,naucnog i ekoloskog turizma, za lov i ribolov.. Glavni preduslov je kao prvo saobracajno
ostvarenje i infrastrukturno opremanje planine Ljubisnje sa okruzenjem.
-Zona grada Pljevlja sa blizim okruzenjem dugorocno ce karakterisati industrijska, rudarska i
energetska funkcija. Svakako, ovdje treba razvijati i siroki spektar spektar usluga i servisa, ukljucujuci i
razvoj hotelijerstva i turizma. I danas su Pljevlja sa 164 hotelska lezaja sa brojnim kulturnim,
privrednim,sportsko-rekreativnim i turistickim manifestacijama,na putu da poprime sve nuyne funkicije i
sadrzaje relativno razvijenog centra gradskog turizma sa perspektivom da postane i avio-destinacija.

SUBREGIJA MORACKIH PLANINA

Ova subregija se nalazi u juznom delu Severne tur regije.Zahvata prostor prostranih povrsi i visokih
planinskih lanaca u izvoristima reka Morace,Tusinje,Mrtvice.. Ima nepovoljan saobracajni polozaj jer samo
njen periferni istocni dio dodiruje Jadranska megistrala. Ova subregija poseduje izuzetno privlacne tur
potencijale:travnate i prostrane povrsi juznog dela Sinjavine,Javorje,Krnovo... visokoplaninske lancejuznog
oboda Sinjavine. Ova tur subregija ima veliku geografsku,naucno-obrazovnu,pejzazno-ambijentalnu
vrednosti,a po relativnim prirodno-geografskim karakteristikama podseca na karakteristike alpskih
pejzaza.
-Zona izvorisne celenke Morace i Tusinje uglavnom se poklapa sa prostornim prosirenjem reke
Morace. Ovo podrucje cine 2 tur-geo celine: klimatski ugodno recno prosirenje Morace sa pritokama,
intezivno disecirano, agrarno produktivno i relativno dobro naseljeno; a u okruzenju polukruzna planinska
cjekina, izgleda najprivlacnijeg djerdana,planinski povri i visokih planinskih lanaca Sinjajevine, od Gornjeg
do Donjeg Vucja, preko Torne i Gradista pa do Kape moracke. U dostupnim krajevima ovog podrucja vec
je pocela izgradnja vikendica za odmor.
-Zona Kapetanovog jezera prostire se izmedju Vojnika i doline Gracanice. Duga je oko 35 km, a siroka
20 km. Karakterisu je prostrane i tipske izrazene povrsine Lole,Krnova,Velikog i Malog zurima. Pomenute
povrsine disecirale su atraktivne izvorisne celenke reke Mrtvice,Gracanice i Bijele. Kapetanovo smesteno u
jednom od najvecih cirkova ove zone okruzeno livadama. Potrebno je navesti i nedovoljnost jednog broja
tur resursa, a to je oskudnutost vodom. Svakako ovu zonu bi tebalo sto pre otvoriti kvalitetnijom
saobracajnicom kako bi se podsticala revitalizacija planinkih katuna.