TOPLUMSAL BLM

Dr. Turan Gen*

G R
nsan, bilin, idrak ve irade sahibi bir varlk olarak, evreni anlama, doal
olaylar ve evreyi kavrama yeteneine sahiptir. Bu zellikleriyle, gvenli,
mutlu ve refah iinde yaamak, maddi ve manevi varln gelitirmek ister.
Bunun iin toplumsal yaam biimlerini ve kltr oluturmutur. Toplumsal
yaam, insanlar arasnda eitli ve saysz ilikileri ierir. nsann, toplumun
deer ve inanlarn benimseyerek oluup gelitii, yani toplumsallat, bu
anlamda insann, "biyo-kltrel ve sosyal bir varlk''*1olduu bilinmektedir.
Bylece "insan, bir yandan bilinli olarak toplumsal szlemeye katlrken, te
yandan kiisel abalarn rgtsel amalara ynelterek ayn anda kendi
amalarn da gerekletirebileceini"2 dnmektedir.
ada toplum dzeninde tek bana gereksinmelerini giderme olana
grlmeyen insann, bakalaryla belirli ilikiler ierisinde ibirlii ve iblm
yapmas zorunlu grlmektedir. nsan, toplum ierisinde belli gruplarn yesi
olarak yaamak zorundadr. nsan, bir ailenin, bir arkada grubunun, bir
dernein, iyerinde bir alma grubunun yesi olarak yaamn srdrr.
yeler arasnda ortak amalar, karlar ve bunlar gerekletirme abalar
bulunur.
Toplum, kendi varln korumak ve srdrmek zere, ortak ama ve
karlarn gerekletirmek iin, dzenlenmi, etkinlikleri, yeleri arasnda
ibirlii, iblm ve dayanma bulunan, ortak kltr, corafi bir yeri ve
sreklilii olan, kurumlam karmak ilikiler btn olarak ifade
edilmektedir.3
nsan gereksinmelerinin snrsz, bunlar karlayacak kaynaklarn ise kt
olduu bilinen bir gerektir. Snrl kaynaklarla mal ve hizmet retimi, etkilkbir
iblmn gerektirir. Bir lkenin kalknmas, o lke insanlarnn g ve
yeteneklerini etkili bir biimde kullanarak gelitirmelerine baldr. "Doal
kaynaklar bulmak ve kullanmak, sermayeyi yatrma evirmek, teknolojiyi

* Emniyet Genel Mdrl APK Uzman.

1 Selaiattin Ertrk, Eitimde "Program Gelitirme, (Ankara: Yelkentepe Yaynlar, 1975),
s. 31.
2 Kurthan Fiek, Ynetim, (Ankara: SBF Yaynlar, 1975), s. 64.
3 zerOzankaya, Toplumbilim, (Ankara: Tekin Yaynevi, 1986), s. 3.

48
gelitirmek, tketim mallar retmek ve ticari ilikileri srdrmek bu alanlarda
yetimi insan unsuruna baldr."4
Bir iletme ya da kurumda birden ok insan birlikte alyorsa, en iyi
sonu, bu kiiler arasndaki iblm ile alnabilir. Eitimin uzmanl,
uzmanln da verimlilii artraca bilimsel aratrmalarla anlalmtr. Kt
kaynaklarla hizmetlerin hzl, etkili, verimli ve ucuz bir biimde yerine
getirilmesi toplumlarn zerinde nemle durduu konulardan biridir.

BLMNN TANIMI VE KAPSAMI

blm, insanlk tarihi kadar eskidir. nsann varoluu ile nfus ve
verimlilikteki artlar sonucu, aralarndaki dayanma ve iblm de
kendiliinden olumutur. nsanlar belki de farkna varmadan etkisi altnda
kaldklar bu yasann bilincine, toplum bilimlerinin gelimesiyle varmlardr.
Toplumsal yaamn amac, insanlarn gvenliini salamak, refahn
artrmak ve onlar mutlu klmaktr. Bu amaca ulamak iin toplumda atma ve
savama yerine uzlama ve paylamay egemen klmak gerekir. Eitlie,
kardelie ve zgrle dayanan ada toplum dzeninde hzla deien ve
gelien teknoloji, benzer yaam biimleri yaratarak iblm ile bireyin daha
baarl ve verimli olmasn gerektirmitir.
Bir tanm vermek gerekirse, iblm, yaplmas gereken iin, birbirini
izleyen bir dizi ileme blnerek herkesin mmkn olduu kadar
basitletirilmi bir i yapmasn salayacak biimde datlmas olarak
tanmlanabilir. Ksaca iblm, yaplmas gereken iin, insanlar arasnda
bltrlm esi olarak ifade edilebilir. Bylece, hem ii yapanlarn
uzmanlamas ve ustalamas gerekleecek, hem de retilen mal ve
hizmetler herkesin ortak rn saylacandan rgtte verimlilik artacak,
hizmette srat ve etkinlik salanm olacaktr. rgtn varolu nedenleri
Herbert Hicks tarafndan yle aklanmadadr.
rgtler, toplumsal olarak ulalabilecek amalara cevap vermek iin
oluurlar. nsan, snrl yetenekleri ile tek bana yapmakta glk ektii ileri,
rgtler aracl ile daha etkin bir biimde yapabilir. in, uzmanlam birden
ok kii tarafndan yaplmas hem zamandan tasarruf salar, hem de ksa
zamanda ok i yaplm olur. Ayrca insann, kendinden nce yaam
olanlarn bilgi, grg ve deneyimlerinden yararlanmas gerekir. Bu da modern
b r eitim dzeni ile bilginin aktarlmas biiminde olur.s

BLMNN OLUUM VE GELM

blm, insann varl ile ortaya km ve gelimi bir olgudur. nl1
*
1 - Kemal Kaya, nsan Yetitirme Dzenimiz, (Ankara: Nve Matbaas, 1974), s. 87.
: -e'toert G. Hicks, rgtlerin Ynetimi, ev. Osman Tekok v.d., (Ankara: San Matbaas,
375), s. 10-18.

49
iktisat Adam Smith'in 1776'da ve Emile Durkheim'in 1893'de ortaya
koyduklar iblm incelemeleri, bu konuda ilk ve nemli bilimsel
almalardr. blm bugn, sanayide, tarmda, ynetimde, ekonomide,
politikada, bilim ve sanatta, ksaca her yerde kendini gstermektedir.
Gnmz iktisatlar iblmn, ilerlemenin balca etmeni ve toplumlarn
stn bir yarar saymaktadr. blm ile bir grup insann kiisel nitelik ve
yenenekleri birbirini tamamlad iin bu insanlar birbirlerine sevgi, sayg ve
sempati duyarlar. Aralarnda birlik ve dayanma meydana gelir. Bu dayanma,
Durkheim'in "Toplumsal blm adl eserinde, benzerlie dayanan
mekanik dayanma ve iblmne dayanan organik dayanma kavramlar ile
aklanm aktadr.6 Durkheim, toplumlarda iblm arttka benzerlie
dayanan mekanik dayanmann zayfladn, onun yerini iblmne
dayanan organik dayanmann aldn belirtmektedir.7
Klasik iktisatlara gre iblm, insanlarn refah ve mutluluklarn artrmak
isteinden domutur.
Tekniin tketimi, iletmelerde nitelikli insan altrmay zorunlu klar. Bu
da, eitli mesleklerin temellerini renmeyi salayan ve genel bilgi veren
genel eitim yerine, bir meslei tam olarak reten mesleki eitimi gerektirir.
Bir iletmede, yeler arasndaki ibirlii ve dayanma, bazen iletme
snrlarn da aarak, insanlarn, uluslarn ve hatta ktalarn karlkl bamlln
nemli bir duruma getirir. Bylece, bir lkedeki ekonomik glkler, bir
toplum iindeki bozukluk ve yoksulluklar dier lkeler ve toplumlarda da ksa
zamanda nemli etkiler ve yansmalar uyandrr.
Ynetim biliminde "Klasik Gr" olarak anlan dnceye gre uzmanlk,
verimliliin temelini oluturur. Gulick'e gre, belirli sayda insan birlikte
alyorsa en iyi sonu, bu kimseler arasnda iblm yapld taktirde elde
edilir.8 i yapanlarn uzmanlamas ile verimliliin byk lde artrlabilecei,
bilimsel ynetimin kurucusu saylan Frederick Taylor tarafndan da ortaya
konmutur. Adam Smith'in grlerinden etkilenen Taylor, iin paralara
ayrlarak her parann verimliliinin llebileceini ve bylece verimliliin
daha fazla artrlabileceini belirtmitir.9 Taylor'un bilimsel iletmecilik ilkeleri,
iin analizini, ara ve gerelerin standart duruma getirilmesini, iilerin seimi
ve eitimini, retimle oranl demeyi, ilevsel ustabal kapsyordu. Taylor
ve onu izleyenler iin, yksek kr ve verimlilik, iyi bir ynetimin balca ls
sayld.10 Modern brokrasinin kurucusu saylan Max Weber de brokrasiyi,
uzmanlam yeteneklerin kullanm iin uygun bir ara olarak grmtr.
6 Nurettin azi Ksemihal, Durkheim Sosyolojisi, (stanbul: Remzi Kitabevi, 1971), s. 58-
65.
7 Ayn, s. 66.
8 Edmund P. Learned ve Audrey T. Sproat, rgt Kuram ve Politikas, ev. Gencay
ayian, (Ankara: TODAE Yaynlan, 1972), s. 6.
9 Kaya, n . Ver., s. 49-51.
10 Ziya Bursalolu, Eitim Ynetim inde Teori ve Uygulama, (Ankara: A.. eitim
Fakltesi Yaynlar, 1974), s. 16-17.

50
 Klasik gr sahipleri, rgtn insan ilikileri ynn ihmal etmiler,
rgtte doal gruplar, liderleri, bireyler aras ilikileri, kiilik, moral ve
gdleme gibi i ve d davran etkenlerini dikkate almadklarndan insan
ilikileri gr ve bu iki gr birletiren sistem yaklam ortaya kmtr.
Bylece insana uzmanlam makine gibi bakan gr yerine, uzmanlam
insana deer veren, insann dier isanlar ve evresi ile etkileim halinde
olduunu benimseyen grler nem kazanmtr.
Toplumsal yaamda ok rastlanan iblm rneklerinden bazlar aada
zet olarak aklanmaya allmtr.

ALEDE BLM
Aile toplumun temel kurumlarndan biridir. Bireyin toplumsallamasnda,
toplumsal deer ve normlarn olumasnda ve korunmasnda nemli bir ilevi
vardr. Tarihsel geliimi ierisinde, eitli aile tipleri grlmekle birlikte,
modern aile, anne, baba ve evlenmemi ocuklardan oluan tek evlilie
dayal ekirdek aile tipidir. Kadn erkek eitliine, ahlka ve hukuka dayal laik
bir kurumdur. Ailede, bireylerin dnce ve sz syleme zgrlne geni
lde yer verilir.
Ailenin temel ilevleri, kurumun birliini korumak ve neslin devamn
salamaktr. Aile, yelerine belli davran biimlerini kazandran, toplumda
grlen baz davran rneklerini denetleyen en gl toplumsal kontrol
kurumlarndan biridir. Aile, beslenme, korunma, barnma, salkl yetime ve
eitim grevlerini yerine getirir. Bunlar arasnda, sahip olunan ocuklar
eiterek onlara meslek ve kiilik kazandrmak ailenin en nemli ilevlerinden
biridir.111
2
zgrlk demokratik ynetimler, kadnn toplumda ve ailede sz sahibi
olmasn salamtr. nsanlarda bulunan eitli nitelikler birbirini tamamlad,
baka bir deyile aralarnda iblm bulunduu iin birbirlerine sempati
duyarlar. Bylece iki ya da daha ok insan, birbirinin eksiklerini tamamlayarak
bir dayanma meydana getirirler. Evlilik hayatndaki uyum, bir yandan
dnce ve duygulardaki birlie, te yandan kadnla erkek arasndaki ayrla
ve birbirini tamamlama zelliklerine dayanr. Grlyor ki iblm, bireyleri
farkllatrarak aralarnda kuvvetli bir dayanma meydana getiriyorjs

ETMDE BLM
Eitim, "bireyin davrannda kendi yaants yoluyla istendik deime
meydana getirme sreci"13 olarak tanmlanmaktadr. Bireylerin davranlarnda
meydana getirilen bu deimeler sonucunda toplumun da deiecei
kukusuzdur. Bylece eitim, toplumsal, ekonomik, siyasal ve ynetimsel

11 Dou Ergil, Toplum ve nsan, (Ankara: Turhan Kitabevi, 1984), s. 198.

12 Ksemihal, n.Ver., s. 60.
13 Ertrk, n. Ver. , s. 12.

51
deime ve gelimeler iin gerekli ve zorunlu grlmektedir.14 Eitimin, iyi bir
yatrm olduu, eitilmi insann verimi nemli llerde artrd15 herkesin
zerinde anlat bir konudur. Eitim, ailede balar, okulda ve iyerinde
devam eder. Gnmzde eitim, daha ok okullarda ve iyerlerinde
yaplmaktadr. Bireyler iin eitim, yksek bir yaam dzeyi elde etmenin,
toplum iin gelime ve demokratik bir siyasal yaamn balca yolu olarak
grlmektedir.16
ada toplumlarda eitim, yalnz bireylerin ykmll deil, ayn
zamanda toplumun da grevidir.
Eitimin amalarn yle zetlemek olana bulunmaktadr.17
1. Eitim, bireylere bilgi, beceri ve davran kazandrarak meslek sahibi
olmalarn salar.
2. Eitim, bireylere demokratik, laik deerleri ve toplumsal yaamda
stlenecekleri grevleri retir.
3. Bireylere, aklc dnme alkant kazandrarak yeniliklere ak,
hogrl bir dnce ve davran yaps yerletirmeye alr.
4. Bilimi, sanat ve teknolojiyi gelitirir.
5. gc iin gerekli potansiyeli salar.
6. Yeni teknik bulularn abuk ve kolay uygulanmasn salar.
7. lke iinde ve ululararas alanda giriimci igc potansiyeli gelitirir.
8. Teknik, ekonomik ve politik kararlar verme durumunda olanlara gerekli
bilgi ve beceri kazandrarak yanl kararlar verilmemesini salar.
Bu amalar, eitimin ekonomik, toplumsal, siyasal ve ynetimsel
gelimede ne denli nemli olduunu gstermektedir. Nitekim, okumuluk
dzeyinin ok yksek olduu toplumlarda, kii bana den gelir ve
gelimilik dzeyi de o derece yksek olmaktadr.

LETM EDE BLM

letmeler, verim ve krllk esasna dayal kurululardr. letmede verimin
artrlmas iblm sayesinde mmkn olmaktadr. Bu nedenle iletmede
iler, blnebildii kadar kk paralara blnerek retimde hz ve verimlilik
artrlmaya allmaktadr.
nsann daha mutlu, gvenli ve refah iinde yaayabilmesi iin iletme ve

14 Kaya, n. Ver., s. 11.

15 Mahmut dem, Trk Eitlmlninin Ekonomik Politikas, (Ankara: Bilim Matbaas, 1977),
s. 14.
16 Ozankaya, n . Ver., s. 324.
17 Y. Kemal Kaya, Eitim Ynetimi, (Ankara: TODAE Yayn, 1979), s. 6-7.

52
rgtlerin daha hzl, etkili, verimli, ucuz ve ekonomik bir biimde almalar
gerekir. Bu amala yaplan aratrmalar iletmede verimliliin artrlmasna
nemli katklarda bulunmutur.18

KAMU YNETMNDE BLM

Kamu ynetimi, insanlmarn bir araya gelerek kendilerini ynetecek
birimleri kurmalar ile balar. Ynetim, rgtte alanlarn ibirlii davranlar
ile ilgili olduuna gre, kamu ynetimi de devlette ya da ona bal
kurulularda alan birey ya da gruplarn davranlar ile ilgili olur. Kamu
ynetimini, devletin merkez ve tara kurulular, yerel ynetimler, kamu
iktisadi kurulular ve uluslararas kurulular olarak blmlere ayrmak
mmkndr.19
Nfusun hzla art ve toplum yapsndaki deimeler, tarmsal toplum
yapsndan sanayi toplumuna gei, devletin, gvenlii ve adaleti salama,
vergi toplama, eitim, salk gibi geleneksel grevlerine yeni grevler
eklemitir. Bugnk kamu yneticisi, ekonomist, hukuku, kimyac,
istatistiki, mhendis gibi uzman bir kii olabilmektedir.
Devlet, toplumsal dzenin kurallarn koyar ve uygular. Bunu yapmak iin
eitli kurumlar kurar, toplumsal amac gerekletirmek iin gereken
rgtlenmeyi yapar. Etonomik ve toplumsal kalknmay gerekletirmeye
alr. Sanayilemenin gerektirdii dzenlemeleri yapar. nsanlarn mutlu,
gvenli ve refah iinde yaamalarn salayacak nlemleri alr.

TO PLUM DA BLM
Bir toplumun yaayabilmesi iin, gereksinmelerinin karlanmas ve
sorunlarnn zlmesi gerekir.20
Toplumsal yaamn varl ve sreklilii iin yerine getirilmesi gereken baz
temel ilevler vardr. Neslin srdrlmesi, yeni yelerin toplumsallatrlmas,
bireylerin yaama bir anlam ve amala balanmas, mal ve hizmetlerin retim
ve dalm, toplumsal dzenini salanmas gibi ileri yerine getiren elerin
uyumlu bir btnlk oluturmas gerekir.
Toplumun varl, onu oluturan nfusun yenilenmesine baldr.
Toplumsal yaamn temel esi olan uyum ve dayanma, bireylerde oluan
ortak, bilgi, duygu, inan ve isteklerin varlna baldr. Bu bilgi ve duygular,
birlikte doup byyen bireylerde oluturulabilir. Eitim ve retim yani yeni
nesillerde davran deiiklii yapmak, ailede, okulda, evrede ve iyerinde
amal bir dzenleme ve bireyin toplumsallamas sonucu meydana gelir.

8 Bursalolu, n.Ver., s. 16-57.

"8
9 Ergun, n.Ver., s. 5-6.
;: brahim Ethem Baaran, Ynetim, (Ankara: Gl Yaynevi, 1989), s. 11.

53
 Toplumun varl ve sreklilii, kendisine bir dzen vermek iin
oluturduu kurallara uyulmasna baldr. Toplumsal kurallar ineyenler,
toplumda bir yaptrm ile karlamyorsa o toplumda zlmeler balar.
Toplumsal yaamda iblm, mesleki uzmanlama, retimin blmlere
ayrlmas ve grevlerin datlmas olarak belirmektedir.
Toplumsal ilevler ve onlar yerine getiren eler birbirine bal olarak iler.
Birinin aksamas y a 'd a bozulmas halinde toplumsal yapnn tmnde
aksamalar olur ve toplumsal yap ilemez duruma der.
Toplumda mal ve hizmetlerin retimi, datm ve tketimi her trden
iletmeler ve meslek rgtlenmeleri ile mmkn olmaktadr. Toplumda
gereksinmelerin karlanmas iblmn gerekli klar. Toplumu oluturan
bireylerin toplumda gereksinim duyulan meslekleri yapmalar genel olarak
toplumda iblm olarak adlandrlr. Baka bir deyile, toplumun mutlu,
gvenli ve refah iinde yaayabilmesi iin, iin blnmesi ve herkese
yapabilecei bir i verilmesi gerekir. Bylece, toplumsal yaamn gerei olarak
iblm, iblmnn sonucu olarak da eitli meslekler ortaya kmtr.

BLM DE B LM
Bilim, insann evreni anlayabilme, evresinde olup biten olaylar
kavrayabilme ve kendisini etkileyen gleri kontrol altna alabilmesi iin
edinilen bilgi ve sistemli bir bilgi retme abas olarak tanmlanabilir. Bilim,
bilgi, bilimsel dnce ve bilimsel yntem olarak da dnlebilir. Bilimsel
dnce, yaratc, sistemli ve sorun zmeye ynelik amal bir dnce
olarak nitelendirilebilir. Bilim, dnya ve onu evreleyen doal olaylar
arasndaki ilikileri bulmaya, yorumlamaya, genellemeler yapmaya, bunlardan
yasalar, ilkeler karmaya ve gelecekte olacaklar tahmin etmeye ynelmi bir
almadr. Bilim, gzlem, deney, tecrbe ve aratrmaya dayanr.21
Toplumsal sorunlarn oalmas ve bilginin giderek farkllaan, uzmanlaan
ve saylar artan alanlarda bamsz saylabilecek bir biimde younlamas
yeni bilim dallarnn domasna neden olmutur. nsann mutlu yaamas,
gemite yaanan hatalara dlmemesi, gemiten edinilen bilgi ve
deneyimlerin akllca kullanlmasna baldr. Bilim ve teknik sayesinde insan
birok soruyu cevaplandrabilmektedir. insann kendisi ve evresi hakknda
bilgi sahibi olabilmesi bilim sayesinde mmkn olabilmektedir. Bilim
dnyasnda bilimleri tanyabilmek ve daha kolay anlayabilmek iin bilimleri
snflandrmak gereksinimi duyulmutur. Genellikle bilimler, doa bilimleri,
insan bilimleri ve matamatik bilimler olmak zere byk gruba ayrlmaktadr.
Bilim, aklcdr. Gzlemler, olgular ve ilikiler akl yoluyla analiz, sentez,
betimleme ve aklamaya tabi tutulurlar.

21 Saim Kaptan, Bilimsel Aratrma Teknikleri, (Ankara: Rehber Yaynevi, 1977), s. 2-6.

54
 Bylece, gzlem, deney, tecrbe ve aratrmaya dayanan bilimin
farkllaarak uzmanlk dallarna ayrlmasna bilimde iblm denmektedir.

SONU
Toplu halde yaamak zorunda olan insanlarn yaamlarn karlkl sevgi ve
saygya dayal, gvenli, mutlu ve refah iinde srdrebilmeleri, byk lde,
aralarndaki dayanma, egdm ve iblmnn etkinliine baldr.
i daha kolay, hzl, etkili, verimli, nitelikli, ucuz ve ekonomik bir biimde
yaplabilmesi iin paralara blnmesi ve herkesin mmkn olduu kadar
basit bir ii yapmas olarak alglanan iblm, modern yaamn vazgeilmez
bir srecidir.
Bir iletme ya da kurumda, birden ok insan birlikte alyorsa, mutlaka bir
iblmne gereksinim vardr.
Nfusun geometrik, kaynaklarn ise aritmetik bir dizi ile arttnn ifade
edildii dnyada, retimde verimlilii aratrmann nemi inkar edilemez. Mal ve
hizmetlerin retiminde etkinlik ve verimliliin artrlmas nitelikli insangc ile
olanakldr. Nitelikli insan yetitirmenin yolu ise eitimden geer. Eitimin
uzmanl, uzmanln da verimlilii artraca yadsnamaz bir gerektir.
Yaplmas gereken iin, birbirini izleyen bir dizi ileme blnerek herkesin
basitletirilmi bir ii yapmas sonucu hem i blm gereklemi hem de
uzmanlama salanm olur. Bylece, iblm sayesinde retilen mal ve
hizmetler herkesin ortak rn saylacandan rgtte verimlilik artacak,
hizmette hz ve etkinlik salanm olacaktr.
Toplumda iblm arttka, toplumu oluturan bireyler birbirlerine kar
duyduklar sevgi, sayg ve gereksinimi daha iddetli duyarak birbirlerine daha
sk balanrlar.
Toplum iinde doan birey, toplumun duygu, dnce, inan, tutum ve
deerlerini benimseyerek deiir ve geliir. Bu toplumsallama srecinde,
toplumsal uyum ve dayanma meydana gelir. Dayanma ierisinde bulunan
bireyler bir btn olutururlar. Btnn amaca eriebilmesi iin, genel amacn
daha kk amalara blnmesi gerekir. Bu da ancak toplumsal iblm ile
gerekleebilir.

K AYNA KA
dem, Mahmut. Trk Eitiminin Ekonomik Politikas. Ankara:
Bilim Matbaas, 1977.
Baaran, brahim Ethem. Ynetim, Ankara: Gl Yaynevi, 1989.
Bursalolu, Ziya. Eitim Ynetiminde Teori ve Uygulama. Ankara:
A.. Eitim Fakltesi Yayn, 1974.

55
 Ergil, Dou. Toplum ve nsan, Ankara: Turhan Kitabevi, 1984.
Ertrk, Selahattin. E itim de "Program " G elitirm e, Ankara:
Yelkentepe Yaynlar, 1975.
Fiek, Kurthan. Ynetim, Ankara: SBF Yayn, 1975.
Hicks, G. Herbert." rgtlerin Ynetimi, (ev. Osman Tekok v.d.),
Ankara: San Matbaas, 1975.
Kaya, Yahya Kemal. nsan Yetitirme Dzenimiz, Ankara: Nve
Matbaas, 1974. *
Kaya, Yahya Kemal. Eitim Ynetimi, Ankara: TODAE Yayn, 1979.
Kaptan, Saim. Bilim sel Aratrm a Teknikleri, Ankara: Rehber
Yaynevi, 1977.
Ksemihai, Nurettin azi. Durkhelm Sosyolojisi, stanbul: Remzi
Kitabevi, 1971.
Learned P. Edmund ve Sprat T. Audrey. rg t Kuram ve
Politikas, (ev. Gencay ayian), Ankara: TODAE Yayn, 1972.
Ozankaya, zer. Toplumbilim, Ankara: Tekin Yaynevi, 1986.

56