Professional Documents
Culture Documents
El Hi̇kemü'l Atâi̇yye PDF
El Hi̇kemü'l Atâi̇yye PDF
ELHKEMLATYYE
(HikmetliNasihatler)
Hazrlayan
hramczde
HacsmailHakk
ALTUNTA
BRKLTRHZMETDR
PARALESATILMAZ
SBN:
ismailhakkialtuntas@gmail.com
http://ismailhakkialtuntas.com
Dizgi :H.smailHakkAltunta
Kapak :
BaskCilt:
NAMAZDA
KUR'NIKERM'DENBAKA
BRKTAPOKUMAKCZOLSAYDI
ELHKEMOKUNURDU.
BNATULLHELSKENDER
Kaddesellhsrrahulazz
EblAbbs (EblFazl) Tcddn b. Mu
hammed b. Abdilkerm b. Atillh ezel el
skender (hyt. 709/1309). skenderiyede do
du. Msrn fethinden sonra buraya yerleen
Ben Czm kablesine mensptur. Dedesi
Abdlkerm skenderiyede tannm bir Mlik
fakhi olup bn Atullhn LetiflMinendeki
ifadelerinden anlaldna gre iddetli bir
tasavvuf muhalifi idi. bn Ferhun, onun
Zemahernin el Mufassal ve etTehzb adl
eserleriniihtisarettiini,ikinciesereyediciltlik
bir erh yazdn syler. bn Atullah,
Nsiruddin bnlMneyyirden fkh,
Muhyiddn el Mazuniden nahiv, erefddn
Abdlmmin edDimytden hads ve Mu
hammed b. Mahmd elsfehniden felsefe,
mantk kelm tahsil etti. Fkh limi olarak ta
nndbuyllardatasavvufakarikenzelyye
tarkatnnpiriEblHasanezelninhlfesi
EblAbbselMrsiletantveonunsohbet
lerine devm etmeye balad. Muhtemelen
6Atullhelskenderi
eyhinin izniyle vaaz ve ird iin gittii
Khireye yerleti. Burada evresinde
TabaktufiiyyemellifiSbkninbabasnn
dakatldgenibircemaatolutu.Aynyllar
da Msrda bulunan bn Teymiyye ile bn
Atullh ve mrdleri arasnda kan youn
tartmalar bn Teymiyyenin hapse atlmasna
yol at. bn Atullh mridi EblAbbs el
Mrs vefat ettii zamn (686/1287) Khirede
bulunuyordu. Haytnn bundan sonraki dne
mini Kahirede geiren bn Atullh 13
Cemziyelevvel 709da (19 Ekim 1309) Medre
sei Mansriyyede Hakka yrd ve Karefe
mezarlndasrland.1
bn Atullh elskender, zelyye
tarkatnn EblHasan ezel ve hlfesi
EblAbbs elMrsden sonra nc byk
hlfesidir. LetiflMinen adl eserindeki
ifdelerden babasnn EblHasan ezel
kaddesellh srrahul azz ile grt anla
lmaktadr.2
Eserleri:
1.LetiflMinen:
2.etTenvrfiisktittedbr
1
Kara,Mustafa,bnAtullahelskender,DA,XVIV,
s.336
2
Kendisinin zel ile grm olmas trhen
mmknisedebukonudakaynaklardabilgiyoktur.
ElHikemlAtiyye7
3.Mifthulfelhvemibhulervh.
4.Tclarselhvlitehzbinnfs.
5. elKastul mcerred fi marifetil ismil
mfred.
6.Unvnttevfikfidbittark.
7.elMnctlAtiyye.
8.elVasiyyeilelihvnbilskenderiyye.
9.elHikemlAtiyye:
bn Atullhn tasavvufun hemen hemen
btntemel konularileilgiligrleriniyans
tan ve yaklak 300 kadar hikmetli sznden
meydana gelen eserin ok sayda erhi ve ter
cmesibulunmaktadr.
arkveGarpslamlemindebykbirala
katoplayanbueserhicriyedinciasrdaenrev
nakl an yaayan zel tarkat ocann
ahlk ve irfn muhti iinde yetien Tcddn
Atullhn adn tasavvuf tarihinde ebedle
tirmi, birok lim ve mutasavvf tarafndan
erhveizahlaryaplmtr.
bn Atullhn mridi EblAbbs
Mrsiye takdim ettii eserde tasavvuf hayat
ve dncenin en tartmal konular ok dik
katlibirslplazlbirekildeanlatlmtr.
Taleb n deildir, asl n iyi edeple
rzklanmandr.
Senivehimkadarynetenbireyyoktur.
Balangcparlakolannsonudaparlaktr.
gibibazhikmetlerbirercmledenibretoldu
uhldebirkacmleveyabirkasatrlaanla
8Atullhelskenderi
tlan konular da vardr. Havf rec, kabzbast,
heybetns, cemfark gibi tasavvuf hllerin
tantld eserde namazla melmetin, zhdle
marifetin, vahdeti vctla vahdeti uhdun,
kermetle istikmetin, ubdiyyetle
rubbiyyetin .... anlamlar ve ilikileri zerinde
dedurulmutur.(...)
bdetvetatgibikonularnzlveetkilibir
ekilde anlatlmas eserin tasavvufi evrelerin
dndadailgigrmesinisalamtr.
Eserde kulluk ve dervilik psikolojisinin son
dereceglbirsluplazetlenmesisebebiyle
daha sonraki yzyllarda sfler arasnda Na
mazda Kurndan baka bir kitp okumak ciz
olsayd elHikem okunurdu.3 sz yaygnlk
kazanmtr.
ElHikemlAtiyyedemellifinyaptey,
nceki sflerin gelitirdii yorum ve tefekkr
Arapann btn imknlarn kullanarak iirle
nesirarasndabirslplazlcmlelerhlinde
ortayakoymaktanibarettir,grdevardr.
Eserdeyeralanhadislerinbykounluu
sahhhadiskitaplarndabulunmaktadr.Melli
fin ayrca tasavvuf klasiklerinden de istifade
ettii kesin olmakla birlikte bunlarn hibirinin
adndan sz etmemitir. Hikmetlerden birini
okurken akla gelebilecek sorular daha sonraki
hikmetle cevaplandrlm, bylece esere bir
3
ElHikemlAtiyye9
btnlkkazandrlmtr.4
Menkabe
Hanefi ulemasndan mehur Kemalleddin
ibn Hmam, ibn Ataullah'n kabrini ziyaret
ederkenHudSuresiniokur.
O geldii gn Allah'n izni olmadan hi kimse
konuamaz. Onlardan kimi bedbahttr, kimi
mutlu. 5 ayetine gelince kabirden kendisine
doruykseksesle:
EyKemalbizdeakiyoktur;sesiniduyar.
Bunun zerine ibn Hmam vasiyetinde vefat
edince orada bn Atullahn yannda defn edil
mesiniyazar.6
4
Kara,Mustafa,elHikemiAtiyye,DA,XVII,s.502
(Geni Bilgi iin bkz: KARACA, H. (2006 ). Ahmed
Mahir Efendinin El MuhkemFi erhil Hikem Adl
Eseri(lk100Sayfa).stanbul:Marmaraniversitesi
Sosyal Bilimler Enstits lahiyat Anabilim Dal
TasavvufBilimDal207592YksekLisansTezi)
5
Hud,105
6
(KARAALP,2009),s.8(HikmetleriTrkeletirirken
bukitaptanistifadeedilmitir.)
eyh,Muhakkik 8mamEbulFazlAhmetb.
Muhammed b. Abdulkerim b. Atullah el
skenderiyyebuyurduki;
7
http://0alsoufia.jeeran.com/hekam.html
Arapa metinler bu siteden alnmtr. (Eriim;17
Haziran2010)
8
Gereibulmu,gerek
12Atullhelskenderi
HatalardandolayAllahTel'nnrahmetin
denmidininazalmas,ameleitimatvegvenin
iaretidir.
AllahTelsenisebeplerlehalkettiihalde
onlardan uzak durmanda nefsinin gizli bir eh
vetivardr.
Allah Telnn murat ettii baz sebepler
denuzakdurmayistemenseninycehimmet
ElHikemlAtiyye13
teniniindemektir.9
Nekadartesiredenhimmetekavuulsada,
kaderlerinsurlarnaamazlar.10
9
HayrAllahTelnnistediieydir.
Bu rehbersiz yolu kendi bana gidenlerin haline
benzer. Allah Telnn murad sebepler zincirini
hibir zaman kaldrmaz. Her yaplacak eyin ve
himmetin bir vakti vardr. Hayr Allah Telnn
istediieydir.
10
eyhlerinhimmeti Allah Telnnkaderini dei
tirmez.Mevlana,Mesnevidebuyurduki;
AllahTelcanibindenevliyannylebirkud
reti vardr ki atlm oku yolundan evirirler.
(Mesnevi,c.I,b.1669)
Abdlkadir Geyln kaddesellh srrahul azz
buyurduki;
BenkazaiMbremi(tedbirvemaharetinte
siriolmayankaza)defederim
BukazaAllahTelkatndakiMuallk(deiebi
len) kaza ile Melaikelerin katnda bilinen mbrem
(deimeyen)grnenkazaiilahidir.Aslolankazai
mbremdehibirtrltasarrufolmaz.
Hadisierifibuhakikateiareteder.
Kaza,kazaileretolunur.
Yazlmalnnafailinherneisereddinkabul
Hnerbudefterialmal,hoadrmektir
14Atullhelskenderi
Musaddaktrbudavataezeldenmhrihikmette
Cihanagelmektenmaksatbutatbikatgrmektir.
Neyzen Tevfik kaddesellh srrahul azz
(ALTUNTA,2005)
Budnyazerindeeitlimklleringrlmesi,
perdearkasndanhakiktinsuretleriningidipgelme
sihadisesidir.Dardanbakanlar,suretinhareketine
irade isnat ederler. Ama duruma vkf olanlar, he
men her meseleyi ilh iradeye havale etmektedir.
Byle yapanlar, duruma tedbir olma skntsndan
hals olmutur. Vakti gelince zarur olarak skntlar
gelirgider,birekilalr.
Tedbriniterkeyle,takdirHudnndr.
Senyoksunobenliklerhepvehmgmnndr.
Birdenbirebulakbuthfebulanndr
DevrnolaldevrnErbbsafnndr.
ktakederneylergamhalkcihnndr
eyhGalibkuddisesrruhulazz
Ayrcahayrnalacakapnnynninsantes
pitedemez.Belkionunniyetindekemalpenceresini
ancak iptilalar aabilir. Bu hikmete vasl olmakta ta
bakabirhaldir.
[Evliyaderecesinibulmubirzatvarm.Krsye
kpvaazederkendaima:
Y Rabb, hrszlara haramilere rahmet kl! Di
yeduaedermi.Sebebinisormular.Cevaben:
Ben Badatl bir tccardm, ok zengindim ve
iyiden iyiye dnyaya dalmtm. Bir gn sahradan
geerken, kervanmn birini haramiler soydu. Bu
vakadanbirazaklmbamagelirgibioldu.Birba
ElHikemlAtiyye15
Nefsinitedbirdenrahattut.Sendenbakas
(Allah Tel) nn sana yapacan sen kendine
yapamazsn.11
Sana verilecei kesin olunanda (rzk) gay
ret etmen,12 senden istenilende (kullukta) ise
12
Rzk veren Allah Teldr; O herkesin rzkn
takdir ve taksim etmitir. Hakkn takdirini deitir
mek mmkn olmadna gre, insann kendisini
Kurn Kerme gre deitirmesi isabetli bir dav
rantr.
Rzkn peinde komayp, Rezzkn peinde
komak,insannhareketlerininKur'nKerim'egre
tanziminisalar.MlknsahibiolanAllahTelkulu
iin ezelde ne takdir etmise, ziyade ve noksansz
olarak ona ular. Rzkn peine den insan,
Rezzkdanuzaklaacaiin,meruvegayrimeru
snrn kaybeder, ly karr; ihtiras, kskanlk
ElHikemlAtiyye17
geveklik gstermen kalp gznn kr olmas
nadelildir.13
14
AllahTeldudasrredenlerisever.Suyuti,
CamisSar,2,1876
15
Allah Tel bir ii, vakti gelmeden yapmak iin
acele etmez. Yapaca ilere muayyen bir zaman
koyar ve onlar koyduu kanunlara gre zaman
gelince icra eder. nceden belirledii zamandan
geciktirmedii gibi zaman gelmeden yapmaa
kalkmaz.Aksinehereyi,hangizamandayaplmasn
takdirbuyurmuise,ozamanyapar.
Hakikat ilminin sahipleri, Allah Telnn Sabur
isminin tecellisi olan kiilerdir. nk onlar olmu
olay veya olacak olay hakikati ile bilirler. Allah
Telnn kullarna sabr tavsiye etmesi ise, kullarn
cehaletindendolayhatayadmemeleriiindir.in
sonunu grmeyene sabr en gzel eydir.
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin ilmin ba
sabrdr buyurmas, neticeye iyi ekilde ulamann
ElHikemlAtiyye19
Zamanbelirlenmibileolsaverilenszn
vaki olmamas seni pheye drmesin.16
nk phe kalp gzn zedeler ve srrnn
nurunusndrr.
16
Hibirkulyokturki,onunrazolduuveolma
dhkmvereyimdeonuniinhayrlolmasn.
(Ramuz) Allah Telnn izni olmadka musibet
ten bir ey isabet etmez. Her kim Allah Telya
iman ederse kalbini hidayete erdirir. Allah Tel
her eyi hakkyla bilendir. (Teabun, 11) Bana
duedenindusnacevbveririm.Bakara,186
17
Allah Tel marifeti rifleri ile kullarna ihsan
ElHikemlAtiyye21
kapy ancak kendisini tantmak iin amtr.
Bilmezmisinkimarifetsebeplerinisanagnde
ren O'dur.18 Amelleri ise ona gnderen sensin.
Senin ona gnderdiin ibadet nerede, O'nun
sanagnderdiklerinerede!19
eder.ByklerArifleryanndaibadetetmek,Hd
ilegeirilmeyenvakitzayiolmuturbuyurmutur
lar.
18
HeriiedeneyleyenAllah,velahavlevelkuv
vete illa billh. (hramczde smail Hakk Toprak
Efendi)
19
Ey demolu! Beni zikrettike krdesin.
Unuttukakfrdesin.(Rmuz)
Ey Hlk kinat! lticghm ancak sensin.
znt ve srr zamanmda da sana yalvarrm.
Gnahlarm byktr, fakat senin affn ondan
daha byk deil midir? Mncatm iitiyorsun.
Gnlmde muhabbetini eksik etme. Beni bin yl
ateinde yaksan yine senden midimi kesmem.
Rehberimsenolursan,hibirvakittegmrah(yolu
nu kaybetmi, saptm, azm) olmam. Sen bana
yolgstermezsenilelebetdallettenkurtulamam.
Ylhi!Enbykkorkum,benikapndantard
edecek olursan ne yapacam. Senin ykselttiini
kimse alaltamaz. Senin alalttn kimse yksel
temez. Hlik sensin, hakm ve lim olan sensin,
ilmin her eyi kaplamtr, rahmetin her eye a
mildir. Felketzedelere yardm eden,
musbetzedelerin imdadna yetien, kalbleri kr
lanlara teselli veren Sensin. Kullarna yardm iin
daimahazrsn.BtnesrarveefkrbilenSensin.
Btn nimetleri bahedensin. Fakirlerin dostu
22Atullhelskenderi
Allah Tel'dan gelen ilahi varidat halleri
nin eitlilii sebebiyle amellerin cinsleri de
deiir20
Amellerayaktakisuretler(heykeller)dir.O
heykellerinruhlariseihlssrrnnbulunmasy
ladr.21
21
Ayakta durabilmeleri iin gerekli can ise ihls
srrdr.
Kim krk sabah Allah Telya ihlsl olursa,
kalbinden lisanna hikmet emeleri akmaya ba
lar.(Cmiu'sSagr)
ElHikemlAtiyye25
Koyunverdikuzuverdistverdi
Yemekverdiekmekverdietverdi
Kazmailedmeyincektverdi
Benimsdkyrimkaratopraktr
demdenbudemeneslimgetirdi
Banatrltrlmeyveyedirdi
Hergnbenitepesindegtrd
Benimsdkyrimkaratopraktr
Karnnyardmkazmaymanbelinen
Yznyrttmtrnananelinen
Yinebenikarladglnen
Benimsdkyrimkaratopraktr
kenceyaptkabanaglerdi
Bundayalanyokturherkesdegrd
Birekirdekverdimdrtbostanverdi
Benimsdkyrimkaratopraktr
Btnkusurumutoprakgizliyor
Merhemalpyaralarmdzlyor
Kolunamyollarmgzlyor
Benimsdkyrimkaratopraktr
Herkimki,olursabusrramazhar
Dnyayabrakrlmezbireser
GngelirVeyselibarnabasar
Benimsdkyrimkaratopraktr
kVeysel
ElHikemlAtiyye27
.
Nefisvednyaarzularbirkalbinaynasnda
izleyiptakipettiyse,okalpnaslaydnlkverebi
lir? Nefsin ehvetlerine arzularna bal kimse
Allah Tel'ya doru nasl yolculuk yapabilir?
GafletincenabetindenykanmayankimseAllah
24
Halsahibiolmakakvemuhabbet,terkveuzlet
ister,yoksaszvegafletinsanahalolmaz!Hakkn
cezbesi zuhur etmedike, bu yaknlk ve uyanklk
kimseden zuhur etmez. (Selim Divane, Sadklarn
Mkillerinin Anahtar, Ahmed Sadk Yivlik, st,
1998,s.95)
28Atullhelskenderi
Telnn huzuruna nasl kabilir? Gnahlarn
dan tvbe etmeyen kimse ince srlar nasl
renebilir?
25
Ashab kiramdan Ebu Rezin el Ukayl
radiyallhanhbirkeresindeRaslllahsallallh
aleyhiveselleme;
Rabbimizmahlkatyaratmazdanncenerede
idi? diye sorar. Raslllah sallallh aleyhi ve
sellemde;
stndevealtndahavaolmayanmadaidi
diyebuyurur.(Tirmizi,Tefsirsure11.1;bn.Mce.
Mukaddime.13;bnHanbel.IV/11.12)
ElHikemlAtiyye29
rnbulutugirmitir.26
26
NiyziMsrkaddesellhsrrahulazzbuyurdu
ki;
Bil ki, gne nereye ynelse, karsnda karanlk
grmez.Karsnadenhereyaydnlk(nur)gr
nr. Gnein grd nur, karsna den eyay
klandran kendi yznn nurudur. Ama zulmetin
karsnda aydnlk olmaz. Karanlk, karsnda bulu
naneyadadaimakaranlkgrr.Bukaranlk,kar
sna den eyay karartan kendi karanldr. mdi
gne,kendinekyasen,btnleminnurdanibaret
bulunduunuzanneder.Zulmet(karanlk)ise,kendi
sine kyas ederek btn eyann zulmetten ibaret
olduunusanar.
Gne,arifibillholanmuvahhidm'mininmi
salidir. Bu zaten btn eyada, kendi irfannn,tev
hidinin, imannn ve ayannn Hibir ey yoktur ki
Allah Tel'y hamd ile tesbih etmesin. Lakin siz
onlarn tesbihlerini anlayamazsnz. (sra, 44)
Ayetinin ifade ettii gibi aksini, nurunu grr. Hl
buki aslnda eyann bir ksmnda cehalet, kfr ve
isyan zulmeti vardr. Fakat o m'minin baknn
nuru,btneyaykaplardao,hepsindesadecenur
grr. Btn insanlara iyi zan besler. Bu sfat, bir
insana, ancak kemale eritiren bir mridi kmilin
terbiyesialtndaitasfiyesiylemmknolur.
Zulmetisecehaletilekalbikararmcahileben
zer. Bu adam, btn eyada bir eksiklik grr, her
kestebirayparar.Cahilneyebaksa,cehaletininve
aybnn siyahl o eye akseder. Bakt ey ne
olursa olsun onda muhakkak bir ayp ve noksan
bulur.Fukarabilmez ki o, kendi ayp ve noksandr,
30Atullhelskenderi
oradankendineaksetmitir.
Binaenaleyh,eyEhlullahyolundaslukedenta
lip, Allah'ta mcahede et ki ruhunun gnei batt
yerden dosun, tutulduu yerden alsn, kalbinin
lemleri nurlansn, nuru yzne vursun ve senin
yznden karnda bulunanlara yansyarak hepsini
aydnlatsn. Karnda bulunanlar, senin ilim ve irfa
nnn nurundan istifade etsin, senin glgende, yani
cisminin ve bedeninin glgesinde istirahat etsinler.
tegzelhuyunkemalibudur.(ATE,1971)nc
sofra
27
Raslllahsallallhaleyhivesellembuyurduki;
AllahTelyzndenperdeyiasayznua
larvenurlargznngrdhereyiyakarkl
eder. (Mslim, man, 79; bn Mce. Mukaddime.
13;bn.Hanbel,III/401)
ElHikemlAtiyye31
HereyiaikreortayakaranAllahTel
iken bir eyin onu perdelemesi nasl tasavvur
edebilir.28
HereyinaikreortayakmasAllahTe
l ile olurken bir eyin onu perdelemesi nasl
tasavvuredebilir.
HereydenAllahTelzuhurederkenhan
gi eyin onu perdelemesi nasl tasavvur edebi
28
Raslllahsallallhaleyhivesellembuyurduki;
Nefsim elinde olan Allah'a yemin olsun ki en
alttaki dnyaya, iple bir adam sarktm olsanz,
mutlaka Allah Tel'nn zerine der.. (Tirmizi
Hadisin garib olduunu syler. Tirmizi. Tefsir, 57;
bn.Hanbel.2/370;bkz.Sehavi.543:Acln.11/153)
bnl Arabnin Ftuhat elMekkiye adl eserine
atfenNihatKeklikArabnin
...varlktaancakAllahTelvardr...dediini
belirtmektedir.
...Muhakkak vcutta Allah Tel vardr. Ondan
bakas ise hayal, vcuttur. Hak bu hayal vcutta
zahir olduu zaman orada ancak kendi hakikati
hasebiyle zahir olur, hakiki Vcdu olan zatyla de
il...(KEKLK,1980),s.405.
32Atullhelskenderi
lir.29
29
Zatn biri ryasnda kendisini Hazreti brahim ile
Hazreti dem aleyhisselmn kabirleri arasnda
grr.Birnidgelir:
AllahTelnngzelisimlerinioku.Buzat
dabalarAllahTelnnbilinendoksandokuzgzel
isminiokumayavetamamlaynca,yineaynses:
Allah Telnn gzel isimlerini oku. Zat
dnmeebalarve
teokudumder.Budefaaynses:
Hayr, tamamn okumadn, hani Hvet
tcir, vezziru, velhrisu (o tccar, ifti,
sanatkrdr).
Bunlarduyanztkorkmayavevcdutitreme
ye balar, derhal kalkp camiye gelir. Msrda
Abdlgan Nablus kaddesellh srrahulaziz haz
retlerinibulurveonaryasnanlatr.Ryydinle
yenAbdlganHazretleri:
Senin tevhid grme zamann gelmi olduu
anlalyor.Diyerekonatevhidtelkineder.
te hazreti dem aleyhisselm gerek Esmi
Hakkyyeolanalm,semi,basr,kdir,kayym
gibi isimler olsun, gerekse Esmi halkyye yi
mesel,tcir(ticareteden),zri(ziraatveiftilikle
megul), hris (sanat iiyle megul) gibi isimleri
cmidir. Amma Hakk ticaret yapar m? Allah Tel
iftilik yapar m? Diye sorular akla gelebilir. Ya
Hakkn kudreti olmasa bir ey olur mu, olmaz.
Btn her ey ancak Hakkn vcdu ve Hakkn
kudretiyle olur. Ne srdr lemelesm beytinde
Srr allemel esm ya iaret olunmaktadr. Haz
reti dem aleyhisselma btn isimler retildi,
ElHikemlAtiyye33
HereyeenyaknAllahTelikenbakas
nnonaperdeolmastasavvuredilebilirmi?30
Her ey onun bilinmesi iin zuhur ederken
bakasnnonaperdeolmastasavvuredilebilir
mi?31
isimlerondazhiroldu.Yaniruhnefholuncabtn
isimlerandanzhirolur,demektir.
30
Bizona(insana)ahdamarndandahayaknz.
(Kaf,16)
Gklerdeolanlarda,yerdeolanlardaAllahndr.
Allah,hereyikuatr.(Nisa,126)
O,evvel,hir,zahirvebtndr.O,hereyibilici
dir.(Hadid,3)
31
Ben gizli bir hazine idim. Bilinmeyi istedim,
mahlkat yarattm (KefulHaf, 2016) hadisine
gre Allah Teldan btn mahlkat yaratmtr.
Buyaratlmadaiseakvesevgiolumuiyivekt
dahilolmakartylahereyonakolmutur.
Kurn Kerimdeki Allah onlar, onlar da Al
lah severler. (Mide, 54) ayetinde sevginin ve
muhabbetin nce Allah Teldan geldii anlal
maktadr.
34Atullhelskenderi
Tek ve ei olmayan Allah Tela'ya herhangi
birvarlnhicapolmastasavvuredilebilirmi?
Her ey iin zahir iken, herhangi bir eyin
onuperdelemesinasldnlebilir.
Eer kinat yaratmasa idi, hibir eyin var
olma imkn olmayacakt. Yokluk zellii
olann varln kendisi olana hicap olmas ta
ElHikemlAtiyye35
savvuredilebilirmi?32
.
AllahTelksmetettiieyinyanndaba
kabireyaramaskiinin,cahilliktenhibirey
terketmemesidemektir.33
32
lemVarlkveyoklukasndandeerlendi
rilince, Yce Allah Telnn vcudundan bakas,
safyokluktur...nkAllahTelnnvarl,kendi
hakikati sebebiyle, kendiliinden vardr. Allah
TellemlegrnektveOnunlabelirlendii
iin, btn varlklarn asl olarak kabul edilmitir.
(KEKLK,1980),s.383386
33
[yleki:AllahTelmahlkatyaratm,hereyi
tamyerliyerincekoymutur.Birkul,AllahTelnn
fiillerinden kendi ilmine, zevkine ve tabna aykr
olanbireyisormakisterseAllahTelonunbasiret
gznaarvekulAllahTelnnoeydekihikme
tini grr. Bu suretle kul, zaruri olarak kalbinden
niin, nasl sorularn karr ve artk ondan hayret
etmez. Onu yerine layk grr. Artk hi bir eyin
sinek kanad kadar fazla yahut eksik tarafn dahi
Rabbna sormay kendine yaktramaz. Elbette bir
hastaln, bir kusurun, bir eksikliin, bir fakirliin,
birzararn,bircehlin,birkfrnkaldrlmasndoru
bulmaz. Allah Telnn insanlara ezelde taksim
ettii rzk, eceli, kudreti,aczi, taati ve masiyeti de
36Atullhelskenderi
.
Amellerivarlolmayanfneylerehavale
etmek,nefsinsersemliindendir.34
. .
ederler.)
Onlartuzakkuruyorlar.Allahdaonlarntuzak
larnboakaryor.Allahtuzaklarboakaranla
rn en hayrlsdr. (li mrn, 54) buyrulmutur.
(NazifHasanDede,TarifsSlk)
35
[Bil ki: Dnyada mevcut olan her eyin iki ciheti
(yn)vardr.Bakannkabiliyetinegrebiriyitaraf,
birdekttarafvardr.AllahTel,insannbirey
yapmasnisterseoeyiniyitarafnonagsterir,o
dayapar.Bireyiyapmamasnisterse,oeyinkt
tarafn gsterir, o da yapmaz. Bundan dolay
EbubekirradiyallhanhRaslllahsallallhaleyhi
vesellemEfendimize:
Dnyada senden gzel kimse yoktur ya
RasulallahderkenEbucehil:
Dnyada senden kt kimse yoktur Ya Mu
hammeddiyordu.
Kemal yollar ve sebepleri de buradan kar. Al
lah bir kimseyi kemal derecesine ulatrmak isterse
ona yollarnn gzel taraflarn ve bunlarn sebeple
38Atullhelskenderi
. .
36
Herneeyegzneriirse,oeysanayleder:
Sakn bize aldanma, bizim mstakil vcudu
muz var olduunu zannetme. Bizim hakikatimiz
olanHakkabak.Bizfitneyiz,senialdatrz
40Atullhelskenderi
temen ondan gaip olmandr. Ondan bakasn
talep etmen ona olan haynn azlndandr.
Ondan bakasndan istemen ondan uzak oldu
uniindir.37
Alpverdiinhernefesinyokturkionefes
te Allah Telnn sende gerekletirdii bir
kaderiolmasn.
37
nemli olan Allah Teldan istemeyi bilmektir.
Allah Teldan istenilen eyin dnyalk snfndan
olmamas gerekir. nk dnyalk ihtiyacna Allah
Tel kefil olmutur. Zaruri ihtiyalar dndaki her
ey dnyadr. nk Allah Tel dnyaya deer
vermez.
AllahTelnnsevdikleribuisminhakikatiiinde
olur. Hakikatine kavuan; Allah Telnn ilerine
karmad ve dnya nimetlerine rabet etmedii
zaman olur ki, o zamanda istek diye bir eyde kal
mamtr. O zamanda bilmek, bilmemek, istemek
veistememekayneylerolmutur.
"Hibir ey bilmeme, hibir ey istememe, hi
bireyolmamanoktasnageridnmeliyiz"demek
tir.
ElHikemlAtiyye41
. .
38
htiyacn srrn bilmeyen baz insanlar Allah
Tel seni kimseye muhta etmesin diye birbirle
rineduederler.Aslndalemdeihtiyaszhibirey
olmaz. Efendi hizmetkra ve hizmetkr efendiye,
hasta doktora, doktor hastaya, mrid mride,
mrid mride muhtatr. Eer mrid olmasa
mridkimiirdedecektir.BusebepleAllahTel
hikmetinden her eyi birbirine muhta ve bo bir
ey yaratmamtr. (Nazif Hasan Dede, Tarifs
Slk)
39
indeyaadmzdnyannheryerindebelve
musibetvardr.
nsann pak ve temiz olmas ancak mihnet ve
42Atullhelskenderi
meakkatiledir.
Bu dnyada fsk kimselerin errinden kim
zde kalabilmi ki? Hatta Allah Tel raslleri bile
bu beldan kurtulamamtr. (Hac Hasan Akyol;
TasavvuratHayriyyem)
40
Nasl insann tek tek organlar insan olmayp an
cak hep birlikte insan tekil ediyorsa, bu lemdeki
tektekhibireydeAllahTeldanayrdeildir.Bu
yzden Allah Telnn iradesi, lemdeki varlklarn
kabiliyetleri erevesinde cereyan eder. Yani Allah
Tel, ancak olabilecek olanlar diler, olmayacak
olanlar dilemez. Bylece Allah Telnn iradesi,
varlklarnistidatlarylasnrlolmaktadr.(bkz:eyh
Bedrettin,Varidat)
ElHikemlAtiyye43
. .
eriyeemanetedilmigizlisrlar,darda
kilerileaakarlar.42
41
Hz.Alikerremallhvechebuyurduki;
Herkesiinsonundankorkar,bizisebandan
korkarz.
ah Nakibend kuddise srruhulaziz Efendimiz
buyurduki;
Bizyolumuzunsonunuevvelinedercettik
Katreiaczirearifcilveeylerzahida
Katresindestindepinhanmevcuranummangr.
Pirlyaskuddisesrruhulazz
42
Mridi kmil, bir deryadr. Mcevherlerini,
kenarakendisiatmaz.Amadalglardamen'etmez,
Hibir mrid, yolda, ar ve pazarda gezenlere "
Gelin, size Tevhid ilmini gstereyim" demez.
(SeyyidMuhammedNr,Niyazierhi)
44Atullhelskenderi
HaklaistidlalileHakkaistidlalarasndaok
bykfarkvardr.Onuniledelilgetirenhakikati
ehlindenrenirveiikkndenhalleder.Ona
delilgetirmekiseonadahaulamadndandr.
Yoksa O, ne zaman kaybolmu ki bulunsun ve
nezamanuzakkalmtrkieserleronaulatrl
sn.
Zengin olan zenginliinden infak etsin43
ayetivuslatsahibiolanlariindir.Kiminrzkaz
iseszisesalikolankimseleriindir.
43
Varlklolankimse,nafakayvarlnagrever
sin; rzk ancak kendisine yetecek kadar verilmi
olan kimse, Allah'n kendisine verdiinden versin;
Allahkimseye,verdiirzkaanbirykyklemez.
Allah,glktensonrakolaylkverir.(Talak,7)
ElHikemlAtiyye45
Tmgayretiniindekiaypvekusurlarizale
etmek iin olmaldr. Bu gayplar renip sr
sahibiolmayagayretgstermektendahahayr
ldr.
44
Enm,91
46Atullhelskenderi
45
Enm,18
ElHikemlAtiyye47
Nefsinibeenmeyenbircahilinarkadal,
nefsini beenen bir limin arkadalndan da
ha hayrldr. Nefsini beenen limin ilmi yok
tur, nefsini beenmeyen cahilin cahillii yok
tur.46
46
Burada dikkat edilecek husus kendini beenme
huyundaki arlktr. limler hakknda zuhur eden
kendini beenme ilmin yceliinden zuhur etmek
tedir. Onun iin bu incelii unutmamakta gerekir.
48Atullhelskenderi
Bizlmi,AllahTelnngayrsiinistedik;ilim
kand ve bizi ancak Allah Telya reddeyledi
demilerdir.
Rivayet edildiine gre, Harici taifesine mensup
yirmikiitektekHz.AlikerremallhvecheHazret
ElHikemlAtiyye49
bepolur,fakatmalbyledeildir.
lim, peygamberlerin mirasdr. Mal ise, ek
yannmirasdr.
Kyamet gnnde ilmin hesab yoktur. Fakat
maln,helalise,hesab,haramise,azabvardr.
lmin sahibi, efaat edecek, maln sahibi ise,
efaatedilecektir.
lim sahibi, asla unutulmaz, fakat mal sahibi
unutulur.
lim,kalbinurlandrr,malise,karartpkatla
trr.
lim sahibi, Allaha kulluu, mal sahibi ise, Al
lahl iddia eder. (Nitekim Firavunda olduu gibi.)
Hz. Ali kerremallh veche bu ekilde o soru so
ranlaraayrayrtatminkrcevaplarverdiktensonra:
Bukonudabanadahasorusorsaydnzyaad
m mddet baka baka cevaplar verirdim, buyur
du.(mamBurhanddinEzZernc,a.g.e.s.38)
Bu mevzuda mal olarak kulun salih amellerini
malolarakdnmekgerekir.
ElHikemlAtiyye51
Aklnnuru,AllahTelnnsanayaknoldu
unaahadeteder.
lminnuru,O'nunvarolduunuseniiseyok
olduunaehadeteder.
Hakkn nuru O'nun var olduunu senin ise
nevar,nedeyokolduunaahadeteder.Hibir
ey yok iken O vardr. O imdi eskiden olduu
gibidir.47
Himmetini(isteklerini)AllahTel'danba
kasnayneltme.nkhakikicmerttenarzu
largeridnmez.
47
Allah Telnn zt ilhiyyesinin hull ve ittihat
etmeden tecelli cihetiyle zuhur eylemesiyle deniz
dekizuhuredendalgalargibisayszveokdalgalar
gibi denizin asl ve hakkatine deiiklik getirmedii
gibi esm ve sft tecellisi ynyle de madaki
bulunduuhalinebirdeiiklikgetirmemitir.uan
iindeyledir.
Onunzathereyyokolacaktr.HkmOnun
dur.SizOnadndrleceksiniz.(Kasas,88)
52Atullhelskenderi
ElHikemlAtiyye53
.
Kendisinden kopmaya mmkn olmayan
dan kaan ve onunla kalc olmayann peinde
koanndurumuneilgintir?48
48
Yeryznde dolamyorlar m ki, orada olanlar
akledecek kalbleri, iitecek kulaklar olsun. Ama
yalnz gzler kr olmaz, fakat gslerde olan
kalblerdekrleir.Hac,46
49
Necm,42
54Atullhelskenderi
Durumusenigaflettenuyandrmayan,sz
iledeseniAllahTel'yadoruteviketmeyen
kiininsohbetindebulunma.51
50
Buhr, BedlVahy, 1; Mslim, mare, 155; Ebu
Davud,Talak,11
51
Sefih ve cahil kimse ile latife ve mcadele et
meyin. Ktlk ve nedamet hemen peinden ge
ElHikemlAtiyye55
Zahidin kalbinden kan amel az olmaz,
dnyatalebindeolankimseninkalbindenkan
amelokolmaz.
lir.
er ehli kimselerle grmek, frtnal zaman
da denizde bir tahta paras zerinde bulunmaya
benzer. (Hac Hasan Akyol; Tasavvurat
Hayriyyem)
56Atullhelskenderi
Kalbinlmolmasnnalametiodurki;Al
lahTelnnemirleriniyerinegetirmediiniin
kalbin mahzun, men ettii eyleri de yaptna
pimanolmamandr.53
52
Zikriletaklittenhakikateterakkiedilir.
Mesel: Niyyeti doru ve hlis bir insan Allah
Allah ismi erifini dese ve hakikatinden habersiz
olsabilesonutaismiHudonayolgsterirveyri
arkada olur. (Hac Hasan Akyol; Tasavvurat
Hayriyyem)
53
Kalbin zlmesi nefse ho gelir. Bo ilerle u
ramaktaruhaeziyettir.
Arifinkalbindebiryervardrki,mesrurolmaz.
Mnafn kalbinde bir yer vardr ki, mahzun ol
maz.
Kalbin gzel duygularla dolu olan dnya ve
ahirette mesut olur. (Hac Hasan Akyol;
TasavvuratHayriyyem)
58Atullhelskenderi
.
AllahTelnnrahmetveefkatiniunuttu
racak kadar gnah bytme. Zira rabbinin
kereminitanyankimse bilirki,gnahlaronun
keremikarsndakkkalr.
.
Eersanakaradaletsfaticraedilirsek
kgnahnyok,eersanaltufsfaticraedi
lirsebykgnahnyoktur.54
54
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem bir hutbe
sinde;
Ashabm, Sizden hi birinizin ibadeti asla
kendisini kurtaramaz, buyurdu. Bunun zerine
Ashab:
Ya Raslallah, Seni demiibadetiniz kurtara
maz?Diyesorduklarnda;
Evet,benide.AncakAllahTelbenirahmeti
ilekorumuvemuhafazaetmitir.
Ashabm,doruluuntaraftarolunuz.bade
tinizde arla gitmeyiniz. Gndzn ilk ve son
saatlerinde yrynz, gecenin bir saatinden de
istifade ediniz. Her hal ve hareketinizde ll
olunuzki,maksadnzaeresiniz.
YahyabinMuazrahmetullahialeyhdiyorki;
"Eer teraziye Allah Tel "adil" sfat konursa
ElHikemlAtiyye59
.
AllahTel,sana,kalbininalmasvenur
lanmas, hakk hak grmen batl batl grmen
iin ilahi bir hediye olarak varidat (irfan nuru)
vermitir.bakalarnnelindenkurtulup,eserle
rin kulluundan hrriyete kavuasn. Yine sana
varidatlar gnderiyor ki, beeri sfatlarnn
hapishanesindenhudunfezasnaulaasn.
Nurlarkalpvesrlarnbineidir.
. .
Taatveibadetinesendenkaynaklandiin
sevinme.AncakAllahTelnnltufvehediye
siolaraksendensudurettiiiinsevin,55"deki
55
KimAllahTelnnemrinekarkabilir.Herey
cell, cemal ve kemalin grntsdr. Hibiri de
Hakkdan rtl deildir. Her ey Allah Telnn
emriolmadanyzgsterememivemeydanagele
memitir. Nitekim tb buyurur nsanlarn tama
m kle saylr. nk Allah klenin ilerinde hr
olmasnuzaklatrd.(Fussilet,11)
62Atullhelskenderi
buAllahTelnnfazlverahmetisebebiyledir.
tebununlasevinsinler"56
..Sonra ona ve yer iin buyurdu ki: steyerek
veya istemeyerek geliniz. Onlar da, steyiciler
olarakgeldik,dediler
Cellin grnts eytanlarda, cemlin hizmeti
meleklere ve kemlin zuhurunda Allah Tel fark
edilir. Fakat hakikatte hepsinde messir olan yine
AllahTeldr. dilediinisapt
rr,dilediinidedoruyolailetir(Nahl,93)
Uzaklk kula nisbetle ve zahirine izafetledir.
Hakkavebtnanisbetleuzaklkyoktur.Perdeolan
gaflet perdesidir. Allah Tel her eyde zahir iken,
herhangibireyinonuperdelemesinasldnle
bilir.
Fakat bu makamda hakk cevap
nk yryen hibir
varlk yoktur ki, O, onun pereminden tutmu
olmasn. phesiz Rabbim dosdoru yoldadr.
(Hd, 56) ayeti kermesi zerine bina olunur. Bu
srrnfazlaizahatharamdr.bniAbbsradiyallh
anhbukonudaAllahngizlediinigizleyin,akla
dnzdaaklayn.demitir.
56
Yunus,58
ElHikemlAtiyye63
57
Asl olmayan tevil sahibi de sinee benzer;
onun vehmi eek sidiidir, dncesi de saman
p. Sinek kendi dncesine saplanp tevile
kalkmsa, bundan vazgese, baht o sinei devlet
kuuhalinegetirir.bretlebakankiisinekolamaz;
64Atullhelskenderi
58
kr nimetin artmasna ve ziyadelemesine se
beptir. Bu halin ba zikir, sonu da krdr. kr
nimeti tutar, artmasna sebep olacak halleri zuhur
ettirir. Kuldaki kibri sndrr, rzay celp eder. n
sanlara kr etmeyen, Allah Telya da kr
etmez. Fakat kul Allah Telya hangi hal zere
kretsebile,kredaedemez.
Herkimkrederseancakkendinefsilehine
kreder.Kimdenimetekarnankrlktebulu
nursa,pheyokki,Rabbiminhibireyeihtiyac
yoktur,okkeremsahibidir.(Neml40)
ElHikemlAtiyye65
Allah Telnn hep sana ihsanda bulunup
seninde ona mtemadiyen isyan edip srekli
artmasndankork.
59
"krm edersiniz nimetimi arttrrm." (bra
him,7)
"Bir topluluk kendilerindeki zellikleri dei
tirmeyinceye kadar Allah onlarda bulunanlar de
itirmez"(Rd,11)
"Size nerden bir nimet gelse o Allah'tan dr"
(Nahl,53)
"Rabbinin nimetini minnet ve kranla an."
(Duha11)
"Ey Davut ailesi kr edin. Kullarmdan kr
edenazdr."(Sebe,13)
66Atullhelskenderi
"Farkndaolmadannimetimialacam"60
. .
.
Mridin cehaletindendir adapszlk edip ve
herhangi bir cezaya arplmadndan diyor ki;
Eer adapszlk olsayd imdatlar kesilip uzakla
acakt.Hlbukibazenfarkndaolmadanimdat
lar kesiliyor. Bazen farknda olmadan imdatlar
kesiliyor, uzaklayor ve haberi bile olmuyor.
Seni isteinle ba baa brakmas bile uzaklk
olarakyeter.61
60
Kalem,44
61
Bumeyandayetimekiinmridinehibiryn
den itirz etmekte ciz deildir. nk keml ehli
ElHikemlAtiyye67
parlakaynagibidir.Karsnanetrlrenkgeliriseo
renkte grnr. Mridler kendi ztnda bir renkle
kaytl deildir. Onlarda grnen renk karsnda ki
renginaksidir.Onuniinmriddegrdnoksan
lkkendinoksanlolduunudnmelidir.
Budurumarnekverecekolursakbirmridinne
kadar kefi ve mhedesi almsa da hayvn
sfatlardan tamamyla kurtulamadndan tevecc
hnde dim karsnda bir eek zuhur edermi.
Durumumridineaklaynca,mridi:
Bir daha grdnde o merkebin kulaklarn
tut ve y eyh diye gzlerini a diye tembih
etmi. O dervi de eyhinin tarifini yapp gzlerini
atndabakmkituttugukendikulaklarym.
Mridin mrid aynasnda grd bahsedilen
gibi kendi aksidir. Fakat tabi olan mrid hayvn
sfattakalmaz.Sabrlaalrsakurtulupdemiyeti
(insanln) bulur. (Nazif Hasan Dede, Tarifs
Slk)
68Atullhelskenderi
62
Cihanda gizli merdivenler var; basamak basa
mak,tgkleredek.Herblnbirbakamerdi
venivar;heryrynbakabirg...
Herbiribrnnhlindenhabersiz.
Birmlkki,genimigeni;nebavar,nesonu
(Mevln,CelleddniRm.Mesnevi,Ankara1993,
tpkbasm,c.V,s.244,b.;25572559.)
Her nebinin bir yolu, her velnin bir merebi
vardr. Deil mi ki, hepsi de halk Hakk'a ulatr
yor;yleysehepsidebirdir.
(Ayneser,c.I,s.14(504.beyitinkonubal).
(Yorumu iin bk. Can, efik, Mevln'y Gre; Din,
mnveKfr5.MilliMevlnKongresiTeblileri,
Konya1992,&1927.)
ElHikemlAtiyye69
BirkavimvarkiAllahTelhizmetiiinse
mi, bir kavim de var ki onlar muhabbeti iin
tahsisetmitir.63"Onlarnvebunlarnherbirine
Rabbininnimetlerindenbolcaulatrrz.Rabbi
63
nsanngnlneyeakar,insanneyiseverse,onun
cinsindendir; ancak o sevginin bir maksada dayan
mamasgerek,Sevgi,garezsizolursa,Elestahdndan
beri, onlarn bir cinsten olduklarna delildir, nk
insan, sevdiiyledir, Nitekim Adamn ne biim
adam olduunu sorma; kiminle dp kalkyor,
onu sor demilerdir. Herkesi yiyip itii eylerden
tanrlarbunlardaikieittir:
Duygugdas,aklgdas.
Duygugdasekmektir,ettir,sudur,bunabenze
yen eylerdir, Akl gdasysa bilgilerdir, hikmettir.
imdi, baz kiilerin gnlleri, fkha, bazlarnn
mantka, bazlarnn tefsire, bazlarnn da, Allah
Tel ikisine de rahmet etsin, Attr ve Sennin
divnlarna akar. Bazlarnn gnlleriyse Enver,
Zahri Fryb ve Nizmnin iirlerinin bulunduu
divanlar eker. Envernin, brlerinin divanlarna
meyleden, bu lem ehlindendir; onu balk kavra
m, karmtr, Ama Sen ve Attrn divanlarna,
Allah Tel bizi aziz srryla kutlasn, Mevlnnn,
zndez,iindeiolanveSenileAttrnszle
rinin z zeti bulunan faydal szlerine meylet
mek, meyleden kiinin, gnl ehlinden ve veliler
blndenolduunadelildir.(VELED),balkCIV
Epiktetos demitir ki: Eer srlarla domuzlar
konuabilselerdi, saman ve yemden baka ey
konuanlarlaalayederlerdi.diyor.
70Atullhelskenderi
ninnimeti(kimseden)menedilmideildir"64
. .
Hersorulanacevapveren,hertattnata
bir veren ve her bildiini dile getiren birini g
rrsen, o kimsenin cahilliinin delili olarak ka
bulet.66
64
sra,20
65
Kalp, deikenlii dolaysyla bu ismi almtr.
Kalp, kendisine gelen vridtn eitliliine gre
farkllk gsterir. Varidat ise kiinin ahvline gre
deiir. Ahvlin eitlilii de, srra gelen ilh
tecelllerineitliliinegredeiikolur.
66
"Sizeancakazbirbilgiverilmitir"(sr,85)Nasl
olurda insan her soruya cevap vermeyi tasavvur
ElHikemlAtiyye71
72Atullhelskenderi
Eer Allah Tel indinde yerini renmek
istersen, onun seni nereye oturttuuna bak.
Hayrdamerdemi?Hangisiiseyerinodur.67
NezamankiAllahTelseniitaatleveona
bal kalmakla rzklandrm ise bil ki O, sana
zahiri ve Btni tm nimetlerini tamamlam
demektir.
67
Allah Telnn kendisini nerede kullandna
bakmasdemektir.
68
Hz.Mevlnakaddesellhsrrahulazzbuyurdu
ki;
Resimdeki noksanlk ressamn isteidir. Bu
nedenleileleryurduolandnyadaAllahTeldan
razolmakgerekir.
Bizim urumuzda cihad edenleri (gayret sarf
ElHikemlAtiyye73
Taatkardiinzlrkenonugelecekte
toparlamaya gayret gstermemek marur ol
mannalametidir.
Arif,Hakk'abiriarettebulunduundaO'nu
kendine iaretinden daha yakn bulan deildir.
Bilakis arif; O'nun vcudunda fani ve
uhudunda ermi olmas sebebiyle iareti dahi
olmayankiidir.69
69
Mrifet. Allah Tel'nn, sekin kullarna zatiyle
bilinmesidir.ByleceAllahTel,onlardanma'rifet
ve ekil izlerini tamamen atar, o hale gelirler ki
Allah Teldan bakasnbilmezler, Ondan baka
ElHikemlAtiyye75
mit,beraberindeamelolanistektir.Ameli
olmayanbirmitbobirtemennidir.70
Arifin Allah Teldan istei kullukta sada
katveyaratcnnhukukunabalkalmaktr.
. .
Senikabzhaliyletutmamakiinbasteyledi.
Bast haline brakmamak iinde kabz eyledi.
SonraO'ndanbakabireyeaitolmayasndiye
seniherikihaldendekard.71
Ariflerbast(genilik)halindenkabz(skn
t) halindekinden daha fazla korkarlar. nk
bastzamanndaedephududuiindeokazarif
durabilmitir.
71
Sevinmeninfitnesizlmedenokfazladr.Ancak
Biryandankorkuya,biryandanmidedtnm
iki kanadn olur. Bir kanatl ku katiyen uamaz
acizdir.(Mesnevic.II,b.1554)
ElHikemlAtiyye77
Basthalinde,ferahlkbulmaklanefishazz
nalr.Amakabzhalindenefsinhounagidecek
birhazyoktur.72
72
Kalplerin,kendisineiyilikyapansevme,ktlk
yapan sevmeme zellii vardr. (Ebu Nuaym,
Hilye,IV/121)
73
eyhl Ekber Muhyiddin Arab kaddesellh
srrahulazzbuyurduki;
"Sana men ettii zaman vermitir. Verdii za
manda men etmitir. O zaman sende terki almay
tercihet,karnordadr."
74
Hakkattelutuflakahrbirdir.Hakcemlinicel
liyleihtaetmi,yanikaplamtr.Cellineurama
dan cemlini gremezsin. Bu konuda bir temsil
getirilmitir:
Bir memleketin Sultan veya Pdih saraynn
78Atullhelskenderi
75
Vaktinizin kymetini bilin. Dnya beni aldatt.
st bal tad, alt beni aldad. hramczde smail
HakkToprak
Hibir sevinip glen yoktur ki, dnya ardndan
onu kedere drmesin, alatmasn. Dnyann hi
ElHikemlAtiyye79
birikbaliyokturki,ardndaidbarbulunmasn.Dn
yada hibir serpintiyle ferahlayan yoktur ki, ardn
dan onu bel saanayla slatmasn. Dnyann a
nndandrbu;sabahleyinbirineyardmeder,akam
laynonadmankesilir.Biryantatlolur,sindirirse
br yan ac gelir, yerindirir. Kii, onun zevkine
erer,gzelliinieldeederse,mutlakatezcebellar
atar ona, dertleri erer. Dnyada esenlie kavuup
akameden,mutlakakorkularaderdesabahlar.
Aldatcdrdnya,ondanevarsahepsideinsan
aldatr. Fndir, onda olanlarn hepsi de yok olur.
Dnya azklarnda, sulardan ekinmekten baka
hibireydehayryoktur.Dnyadanazbireyelde
eden, ondan emin olabilecek ok eye sahip olmu
demektir;okeyeldeedense,kendisinihelakede
cekokeyeldeetmidemektir.Dnya,azbirfrsat
verir insana, sonra geergider; o frsata erense
ancak hasret elde eder. Nice ona gvenenleri dert
lere uratmtr; nice ona inananlar helak vadisine
atmtr;nicebyklerihorhakiretmitir;niceben
lie denleri alaltm gitmitir. (Hz. Ali
kerremallh veche, NehclBelaga, hzl: Abdulbaki
Glpnarl,st.h.1390,s.87)
80Atullhelskenderi
Hakikitayy(birandauzunbirmesafeyikat
etmek) ahireti sana senden daha yakn grn
ceye dek, sana dnya mesafesinin ksalmas
dr.
RabbimizAllahTelkulununpeinamelini
veresiyemkfatlandrmaktanycedir.76
76
"Allahmminlerdennefislerinivemallarncen
netmukabilindesatnalmtr."(Tevbe,111)
ElHikemlAtiyye81
Senitaateehilklmas,taatnamkfatola
rakyeter.77
.
Allah Telnn amillerin kalplerine ibadet
annda am olduu huu ve nsiyet mkfat
olarakonlariinyeter.78
. .
77
AllahTelyakulluk,kullaraayrbirihsanolduu
gibinimetlerinartmasebebidir.AllahTelyakar
hepiyiniyettebulunmaksa,kullukterbiyesininyk
sekliinigsterir.YoksaAllahTelnnbirkryok
tur.
78
Kendisine zhd ve zhd konusunda va'z etme
kabiliyetiverilenkimseyigrdnzdeonayakla
n,ziraohikmettelkineder.(bn.Mce.Zhd.1:
EbuNuaym.Hilye.X/405)
82Atullhelskenderi
Kimcennetarzusuveyadiernimetleriin
veya azap ve afetlerden korunmak iin Allah
Tel'ya itaat ederse yce sfatlarnn hakkn
edaetmemitir.79
. .
79
Deersizeyideerliklmakgibidir.
EerdnyannAllahTelkatndasivrisinein
kanadkadarbirdeeriolsaydkfirebiryudumsu
vermezdi (iirmezdi) (Buhar, Tefsir (18) 6; Ms
lim, Mnfikn, 18, Tirmiz, Zhd, 13; bn Mce,
Zhd,3;Ahmed,V,154,177)
80
Celal ve cemal tecellileri birbirinden ayrlmaz
durumdadr. Birinin zuhuru dierinin varlna se
beptir.AllahTelbuyurduki;
Demekki,zorluklaberaberbirkolaylkvardr.
Evet, zorlukla beraber bir kolaylk vardr. nirah,
56
Allah Tel eytan dman kld ki, Allah Te
lya snmak, nefsin tahrikini de yaratm ki ona
ElHikemlAtiyye83
Baz kere taatin kapsn sana am kabu
lnamam.Bazkeredegnahilemeyitak
dir etmi ama o gnah kavumasna vesile
82
NasuhTvbesi
Kurn Kerim'de, "Ey iman edenler! Allah'a
Nasuh Tvbesi ile tvbe edin," Tahrim,8 buyrul
mutur.BazlarbuNasuhsznnyorumlanmasn
da nefse dnmeyen ey demilerdir. Bu ho bir
deyimdir. Bazlar da Nasuh, yz kadn yzne
benzeyen bir adamm, ama tam bir erkekmi, er
kektenhibireksiktarafyokmuderler.
Kadnlarhamamndatellklkedermi.Tamotuz
yl bu ite alm. Bir gn sultann kz hamama
gelmi, kulandaki byk yakut kpe kaybolmu.
Farkna varnca bunun hamamda kaldn anlam
lar, avulara emir verilmi hemen gidin hamamda
hibir delik deik kalmamak art ile aratrn! de
nilmi. avular hamamn kubbesini ve iini, her
tarafnsarmlar.
Heriintamvaktigelmedike
Sanadostundostluufaydavermez.
Nasuh halvete girer korkudan titremeye balar.
imdi aratrma sras bana gelecek diye szlanyor,
arka arkaya secdeye kapanyor, Allah Tel'ya sz
veriyor eer bu defa kendimi kurtarrsam bundan
sonra btn mrm boyunca byle bir i yapmam,
Allah'm bundan sonra bir daha kadn tellkl et
meyeceim, senin tanrlna snarak sz veriyo
rum.Eeruykbenimsrtmdankaldrrsan,bun
danbyleNasuhkulunbirdahabugnahilemez,
diyor.
Nasuh, bu yalvar halinde iken ieriden bir ses
geldi.HerkesiaradkyalnzNasuhkaldonudaara
yn.Tambusradabirsesdahageldi,kpebulundu
ElHikemlAtiyye85
.
kinimetvardrki;hibirvarlkbunlarnd
nda deildir ve bunlar her varlk ta grlr.
Var olma nimeti ve imdat nimeti. nce seni
imanl olarak yarattndan tr ltufta bu
lunmu, sonra arka arkaya kfr ve gnahlar
dankorunmaniinimdatlaryaratmtr.
"YaRabbibenibuadamlaharveneiretme!"
Allah Tel vahiy yolu ile Hz. s aleyhisselama
ylebildirir.
"Her ikisinin de duasn kabul ettim. Fask af
fettim,saliholuptabbrlenenkimseyiiseiyilerle
haretmeyeceim."
ElHikemlAtiyye87
Yoksulluksendezatibirsfattr.Sebeplerin
ak sendeki gizli olan yoksulluu hatrlatr.
Sonradan gelen nimetler zat yokluu ortadan
kaldramaz. Vakitlerin en iyisi yoksulluuna
ahit olduun ve sendeki yoklua geri evrildi
invakittir.
Nezamansenimahlkatlardanuzaklatrr
sabilki,sanakendisiilensiyetkapsnam
tr.84
84
Allah Tel sevdii kullar yalnzlatrr. yleki
zindanlaronameskenklarveyainsanlarnnefretini
zerindetoplatr.
88Atullhelskenderi
Nezamandilintaleplealdisebilki;Osa
navermeyiistemitir.85
85
Raslllahsallallhaleyhiveselembuyurmutur
ki;
AllahTelkimeduayverdiise,onuicabetten
mahrumetmez"(Taberani)
Abdullahbinmerradiyallhanhnrivayetet
tiibirhadistebuyrulmuturki;
"Sizden kime dua izni verilmi ise, o kimseye
rahmetkaplaralmtr.AllahTel'danistenile
cekensevimliey,dnyaveahrettekiafveafiyet
tir"(Buhari)
ElHikemlAtiyye89
Zahirlerieserlerininnuruilesrlardasfat
larnn nuru ile aydnlatmtr.86 Bundandr ki
zahirlerinnurubatar,kalpvesrlarnnurubat
maz.
Gndzngneigeceilebatar,kalbing
neiaslabatmaz."
Belay verenin Allah Tel olduunu bil
men, sana belann acsn hafifletsin. Zira ka
derde ki belalar sana gnderen, seni bol bol
nimetlere altran Allah Telnn kendisidir.
86
Bu zmrenin nefisleri dnyada, kalpleri ukbada,
ruhlar Mevladadr. Dnyay ve iinde bulunan her
eyiunutmulardr.Bunlarngnllerihasta,tasalar
uzundur, Allah Tel ile gizli konuurlar. Eer kul
kiminkuluolduunubilsesevincindenlrd.
90Atullhelskenderi
87
BasiretinoksanolanAllahTelnnltfunu
kaderindenayrolduunudnr.
87
Sebepsiz iptilalar insana mcerret kemli ikmal
iindir.Yksekmertebesinidahayceyeulatrr.
88
Allah Telya kavuturacak yollar yaratlmlarn
nefesleri saysncadr. "Tek bir fakih (anlayl kim
se), eytana bin bid (kulluk eden) den daha ya
mandr."Tirmiz,lim19,(2083)
ElHikemlAtiyye91
.
stein geciktiinde Rabbini sulama. Bila
kisedebingerisindekaldiinnefsinisula.90
89
Hakk ba gzyle grlmez, yani btn gz kr
olan Hakk grmez. Ancak Hakk zhirdir, yani
grlmektedir. Ruhu saf ve basret gz (gnl
gz) ak olan rifler Hakktan baka bir ey gr
mezler, nk varlk, Hakkn vcdu deil midir?
bni Friz kaddesellh srrahul azz hazretleri
KasideiTiyesinde:
Hicablazhiroldu(rtleriylegrnd),maz
harlarla(grnenlerle)gizlendibuyurmutur.
90
Gemi ve gelecekle uramamak, gelecei d
nmedenAllahTelnnherhkmne,heremrine
itirazetmedenuymakdemektir.
92Atullhelskenderi
. .
91
"Her keramet sahibi kimse nefsin afetlerinden
kurtulmudeildir.Belkikerametsahibidiramatam
istikameti elde edememitir. Gerek keramet odur
ki;beraberindeistikamettayandr."
Bayezid Bistmi kaddesellh srrahul azz bu
yurduki;
"Balangta Allah Tel bana baz kerametler
gsterdi. Onlara iltifat etmeyince bana marifetine
ynelikyoluat."
ElHikemlAtiyye93
.
Virdi ancak cahil kimse kk grr. Rab
bani marifetler ahiret gnnde bulunur. Vird
isebudnyannfenasylaodafaniolurgider.O
zaman dnyada bu ilerde telafisi olmayana
zenmek daha ayandr. Hem de vird, onun
senden isteidir. Varid ise sen ondan istemek
tesin.Onunsendenistediinerdeseninondan
istediinnerde?92
92
AllahTelbirkulununkalbinezikirvastasylabir
takmmarifetlerindirmekisterse,onunbildiimizet
parasndanmteekkilkalbizerinebirkurbserin
liignderir,denilmitir.
94Atullhelskenderi
Yardmlarngelmesi,hazrlklolmasnag
re, nurlarn parlamas da srlarn paklna g
redir. Gafil kimse sabahleyin ne yapacan
dnr. Akll kimse ise Allah Telnn ne
yaptracandnr.93
93
Gafilinsanfiilikendinenispetettiiiin,sabahle
yin kalktnda bugn neyapacamdemekle kendi
tedbirvetasarrufatnntedbirineder.AllahTe
lnn faili mutlak olduunu unutur. Akll insan ise
ilkaklnageleneyAllahTel'yanispetederveder
ki;Bananeyaptrr.Bukimseakllolmaklaberaber
hem de uyanktr. nk ona gre Allah Tel her
eyemuktedirveheristediinekfidir.Budnce
vehatrlama,uyankkimseiinAllahTelnnbah
ettiienbykihsanveltuftur.SeyyidEbulHasan
azelikaddesellhsrrahulazzbirmnacatnda:
"Ya Rabbi! Her ey senin elindedir ve benden
gizlidir.Biriinbanahayrlolupolmadnbilme
diim iin kendime seme gcm de yoktur. Sen
benimiineniyiolanbildiiniin,banaoiyiolan
setir.Senhereyekadirsin."
ElHikemlAtiyye95
bidlervezhidlerhereydeAllahTel'y
grmedikleri iin onlardan sklmlardr. ayet
her eyde O'nu grselerdi hibir eyden skl
mazlard.
94
nsan yaratl ynnden aceleci olduundan bu
dnyadaazbireyemalikklnmtr.
96Atullhelskenderi
95
badetlerineitliliindekihikmetbudur.
Molla Ltf kaddesellh srrahulaziz (hyt.
1494)Sahnmderrisliindenidamsehpasnagiden
yolda bir kskanlk kurban olurken onun haya
tnabedelolankssayburadahatrlayalm.
Hz. Ali kerremellh veche, gazvelerinden bi
rinde vcuduna ok saplanm, sava bitmeden ok
krlm ve temren vcudunda kalmtr; temrenin
ztrab cierine ilemitir. Alan yara bana iler
amtr. Hazreti Ali kerremellh veche canndan
usanpbutrbirbitmez,onulmazderdeuradn
dan iyice dertlenmitir. O kanl hrsz gizlendii
yerdencerrahlarkarpelegeirmekistedikeHaz
retdayanamaypinlemektedir.Cerrahimdahalenin
acsna dayanamayacan anlayan Hz. Ali
kerremellh veche, cerraha namaza durmak iste
diinibildirmivebyleceokancakonamazdaiken
karlabilmitir.Bununsebebi,Hz.Alikerremellh
ElHikemlAtiyye97
vecheninnamazdakendinitamamylaAllahTel'ya
vermesi, huu iinde ibadet etmesi dolaysyla cer
rahimdahaleninacsnduymamasdr.
MevlnLtfibukssayanlattktansonraalaya
alayabuyurduki;
Hakikati hal salt budur. Yoksa bizim
kldumz amel kuru kyam ve inhinadr. Anda
fyide yoktur (ite asl namaz budur; yoksa bizim
kldmzkurukalkpeilmedir,ondafaydayoktur),
96
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem yle bu
yurmutur:
"Kulabdestalpdaazndasuyualkaladmg
nahlar azndan dar kar. Burnuna su verdi mi
gnahlar burnundan dklr. Yzn ykad m
gnahlar yznden dklr. Hatta gz kapaklarnn
altndan bile dklr. Ellerini ykad m gnahlar
ellerinden hatta trnaklar altndan bile dklr.
Banameshettimignahlarbandanhattakulak
larndandklr.Ayaklarnykadmgnahlarayak
larndanhattaayaklarnntrnaklarnnaltndanbile
dklr. Bundan sonra ise mescide yrmesi ve
98Atullhelskenderi
"NamazAllahTelilemnacatyeridir"
"Namazkirleritemizlemekaynadr"
.
badete mkfat istediin zaman bil ki, O
dasadakatleifaedilmesinitalepeder.Sadakat
olmad zaman o ibadete karlk azap veril
mezseseniniinyeterlidir.
Yapamadn amele mkfat bekleme.
Sendenonukabuletmesimkfatolarakyeter.
100Atullhelskenderi
Sana iyilii diledii zaman, sana gzel ameli
yaratr.Veoamelisananispeteder.
. .
98
AllahTelyahibireyhululetmediigibi;Allah
Teldahihibireyehululetmideildir.
ElHikemlAtiyye101
indekikthuylarbertarafetmedenna
sl olurda kerametlerin peine dm olur
sun.99
100
Tariktinedebiikidir.Olduungibigrnmek,
grndngibiolmak.
Gardam! Slk grmeyenihvan listesine ka
ytolmaz.Heramelinedebivar.Tarikatnedebide
slkntekmiletmektir.
(hramczdesmailHakkToprak)
ElHikemlAtiyye103
101
KulAllahTelytesbih,temcid,tahmidve
tatla zikrederse; Allah Tel da kulu rahmetiyle
zikreder.
Kul dua ile zikrederse; Allah Tel da, duasna
icabetlezikreder.
Kulsenaveitaatilezikrederse;RabbTelda,
afvemafiretlezikreder.
Kul dnyada zikrederse; Allah Tel da, onu
hirette zikreder. Kul tenhalarda zikrederse; Allah
Telda,onusahralardazikreder.
KulAllahTelytopluluktazikrederse;Mevls
daonuMeleildazikreder.
Kulibdetlezikrederse;AllahTelda,yardmla
zikreder.
Kul mcdele ile zikrederse; Allah Tel da,
hidyetiziydeilezikreder.
KulsdkveihlsileAllahTelyzikrederse,Al
104Atullhelskenderi
.
syan ettiinden ziyade, itaat ettiinde O'
nunhilminemuhtasn.103
lahTelda,onukurtuluvemuvaffakiyetlezikre
der.KulrubbiyetleAllahTelyzikrederse;Allah
Tel da, nihayette o kulu rahmet ve ubudiyetle
zikreder. (Muhammed Hikmet Efendi, Marifeti
lahiyyeTarkatAliyye,st,s.98)
102
YahyabinMuazradiyallhanhbuyurduki;
"Kul ne kadar aptaldr. Kusurlu bir cisim ve
kalptenkusursuzbirameliortayakarmakistiyor.
Vebylekusurlubiramelinkabulelaykolduuna
inanr. Oysaki eer Allah Telnn o yce ltf
olmasa ve onunla o ameli rtmese kabul mm
kndeildir.OzamankulamelinedeilAllahTe
lnnltfunagvensin.
103
Bayezidi Bistami kaddesellh srrahul azz
buyurduki;
"Gnahn tvbesi bir tanedir, taatin ise bin ta
ElHikemlAtiyye105
rtmeikiksmdr;Gnahtanrtnme,g
nahniindenrtnmedir.
Avam olanlar, halkn gznden mertebele
rinin dmesinden korkarak Allah Tel'dan
gnahtartnmeyiisterler.
Havas ise Hakkn nazarndan dmekten
korkarak O'ndan gnahtan rtnmeyi talep
ederler.104
nedir."
104
"nsanlardan gizli tutarlar, Allah'tan gizli tut
mazlar" (Nisa128) mealindeki ayet bu durumu
ifadeediyor.
AdiaibniHateminrivayetettiihadistebuyruldu
ki;
"Bazinsanlaracennetedoruyrmeleriemir
edilir.Takicennetinlezzetvekokularalndnda
cennettekilerinnimetlendikleriniseyredinceonlara
geri dnn emri verilir. Ve sizin burada nasibiniz
106Atullhelskenderi
yokturdenir.Onlarhasretiindegeridnerler.Ve
derler ki; "cennetin bu gzelliklerini grmeden,
cehennemegirmiolsaydk,bizeocehennembiraz
dahakolaygelecekti.Onlaraylecevapverilir:Siz
Allah'lababaakaldnzdabykgnahlarile
diniz, ama halkn nazarnda itibarnz krlmasn
diyeiyiamellerilerdiniz.AllahTel'dankorkma
dnzhalktankorktunuz,AllahTel'yyceltmedi
niz, halk ycelttiniz, Allah Tel'ya dayanmadnz
halkadayandnz.tebuazaprtniindir."
105
"AllahTelnnsizefazlverahmetiolmasayd,
aslasizdenhibiriniztemizekmazd"(Nur,21)
ElHikemlAtiyye107
Arkadanhayrls(AllahTel)dr.Senden
ona dnecek bir ey beklemeden seni isteyen
dir.106
106
Raslllahsallallhaleyhivesellembirhadiste
Mmin mminin aynasdr. (Ebu Davud. Edeb.
29: bn. Mbarek Hasan Basri'nin sz olduunu
syler; bkz. Aclun. II/294) buyurduunda etkileim
zellikleriningeerliliinidahabelirginaklamtr.
Bu hadisi erifteki ilk mmin insandr, ikinci
mmin ise Allah Teldr ( Allah Telnn El
Mmin ismi ) Buradan iaretle insann arkada,
Allah Tel olursa ve neticesi cennettir. Kt arka
daiseeytandankinayedirvedostluucehenneme
giditir.
108Atullhelskenderi
Eer sana yakinin (phesizlik) nuru sal
misegreceksinki,ahireteyolculuketmeden
dedahayakndrvednyalezzetlerinidekaim
birfanilikbulutukaplamtr.107
HerhangibirvarlnAllahTelileberaber
olmas gibi seni O'ndan perdelememitir. n
k Onunla beraber herhangi bir varlk mevcut
deildir. Seni asl perdeleyen O'ndan baka bir
varlzannetmendir.
107
Raslllahsallallhaleyhivesellembuyurduki;
"Nurkalbegirdiinde,gs"inirah"eder,a
lr.Sormular
YaResulullah,bununalametivarmdr?
Evet,buyurmutur.
Kandrcevdenuzak,ebedieveyaknlk,lm
gelmedenonahazrlketmektir."
ElHikemlAtiyye109
Varlklarda zuhur etmeseydi, gzler onlar
grmezdi. ayet sfatlar dorudan grlseydi,
varlklarsilinirdi(higrlmezdi).108
108
Nablusnin inzivasnn ilk ylnda yazm olduu
birinci mnct Vahdeti Vcd ile ilgili olarak ku
lunAllahTelyamnacatnanlatyor.
Rabbimbanadedi:
Sen,senbanauygunsunDedimki;
Fniolanben,naslSanauygunolurum?Oba
nadediki;
Fniden baka hibir ey Bana uygun de
ildir?Dedimki;
Ahlkmktdr,benSananasllaykolurum?
Odediki;
Onu, Benim iyi ahlkmla tamamlayacam.
Dahasonrabanaylededi:
Ey kulum, Ben senim, fakat sen Ben deilsin.
Ey kulum, Mevcd (Var olan) benim, sen deilsin.
Eykulum,btnbeerBenimkeremiminkullardr;
sen,BenimZtmnkulusun.Dedimki;
Ey Rabbim, ben nasl Senin Ztnn kulu olu
rum?Odediki;
Sen AbdlVcdsun (Varln kulusun);
AbdlMevcd (Var olann kulu) deilsin. Vcd
Benim, mevcd dieridir, zira o Benim ile varlk
bulur. Hlbuki Ben, Kendi kendimle varm. Bu
sebeplebenylededim:
BenVarlkm.VeyineObanadedi:
Eykulum,bakalarndankorkma;zirabakala
r Benim. Ben, senin sendeki Varlmdan dolay
sende tecelli eden Rabbinim. Benden baka ilh
yokturveancakbanataplabilir.
110Atullhelskenderi
HerhalkrdaseniBen(Kendim)ilezenginleti
rirsem,senizenginklacamveeersenibakala
rylazenginletirirsem,senifakirklacam.Benden
bakailhyoktur.BenOnadedimki;
EyRabbim,benSeninnezdindenaslm?Oba
nadediki;
Sen Benim indimde, en yaknlar arasnda ve
ayn zamanda btn seni sevenler ile birliktesin.
Ben, seni ve seni sevenleri severim. Ben Ona
dedimki;
Ey Rabbim,bana olan aknn alametinedir?
Obanadediki;
Benimsevdiim veBenimholandmeyleri
yapabilmen iin sana yardm ve ltfumu ihsan
etmemdir.BenOnadedimki;
EyRabbim,insanlarbanahakszlkediyorlar.O
banadediki;
Btn bunlar senin hayrnadr. Onlarn sana
ettiklerihakszlklarnsonucunabakmanyeter:Bu,
seninBenim ile yaknlamandr. Muhakkak ki, sen
onlardan nde geleceksin. Bekri Aleddin,
AbdulgnNablusHayatveFikirleri,trc.Dr.Veysel
UYSAL,st,1995,s.112114
ElHikemlAtiyye111
oluncahereyilmlkld.
.
Varlklar O'nun sabit klmasyla "var", O'
109
Gklerde ve yerde neler var, bir bakn de.
nanmayacakbir millete ayetler veuyarmalar fay
davermez.Yunus,101
112Atullhelskenderi
nunzatnnbirliikarsnda"yok"olur.110
.
nsanlar seni iyi zannettikleri iin methe
derler. Sende nefsini en iyi bildiin iin onu
ktle.
nsanlarnencahili,insandakibirzansebe
110
Gnein ay kapatmas buna benzer. Hakikatte
aydakiktagneindir.
ElHikemlAtiyye113
biylekendindekibirgereiterkedendir.111
Laykolmadnhaldesanavglergnde
riyorsa, sende meth senaya layk olan Allah
Telyv.
111
Dnyadaebedikalacakgibidnmesidir.
112
Raslllahsallallhaleyhivesellembuyurduki;
"MmininyznekarmethedildiindeO'nun
kalbindekiimanartar"
Bu hadis arifleri iindir ve durumlarna iaret
114Atullhelskenderi
oukezgenilikaydnlndaeldeedeme
diin fayday, sana skntlar karanlnda verir.
"Hangisinin fayda bakmndan size daha yakn
olduunubilemezsiniz"
53)
"AllahTelnnrahmetindenancakkfirtoplu
luklar midinikeser"(Hicr,56)
"Her demolu hata edicidir. Hata edenlerin
hayrlstvbeedenlerdir."Tirmizi
116Atullhelskenderi
Nurlarndoduklaryerlerkalplervesrlar
dr.114
Kalbeemanetedilmibirnurvardrki;kay
na gayp hazinelerinden akp gelir. Bir nur
vardr ki; Onunla sana kinatn haline baktrr.
Bir nur vardr ki; Allah Tel yce sfatlarn
onunlasanakefettirir.115
114
"Yeryzmvegmbanadargeldi,fakatm
minkulumunkalbidargelmedi"HadisiKutsi
115
eyhl Ekber Muhyiddin ibnl Arab Hazretleri
bunura "imek" adn vermitir. nkbunurbir
oluyor,ardndanyokoluyor.Zirabunurundevam
nabeergcyetmez.
ElHikemlAtiyye117
.
Nefisler nasl ki ayarlarn younluuyla
perdeleniyorsa, kalplerde bazen nurlara taklp
kalr.116
116
Mirata Raslllah sallallh aleyhi ve sellem
Efendimizebtnnimetlerveazaplargsterildide,
hlindebirzerredeiiklikolmad.KuranKerimde
Gzoradannekaydvenedeonuat.(Necm,
17)buyruldu.
Bir eyden etkilenmek eksiklikten olur. Eksiklik
yaratltan olursa tedavisi olmaz. Raslllah
sallallhaleyhiveselleminyaratltamolduuna
greOnunbukonudahatayadmesiolmamtr.
118Atullhelskenderi
Evliyasnaulamaykendisineulamayave
sileklanveancakkendisineulatrmakistedii
kimseyievliyasnaulatranAllahTel'ytespih
ederim.117
117
Hakk bulmak pek kolaydr, velkin Hakk bul
duran Kmil insan bulmak gtr. Bunlar kimy
gibidir,velkinbulunmaskimydangtr.
118
AllahTelnninsanlarnsrlarnbirbirlerinegizli
tutmasikisebeptentrbykbirltuftur.
Birincisi; nsanlarn ilemi olduu gnah ve ku
surlar eer gizli kalmayp aa vurulmu olsayd
insanlar arasnda sevgi ve gven kalmayacakt. Bu
ynyle gizli tutulmas insanlara byk efkat ve
rahmetidir. Bu meyanda evliya sna kullarnn bu
eksikliklerinigizlitutmaklaberaberdiertaraftanda
Onlararuhlarlemininkefinimyessereylemitir.
kinci sebep ise insanlara bazen evliyasn gizli
ElHikemlAtiyye119
tutmutur.Velilerinsrlardarvurulmuolsaydve
velibilinipteonayaplacaksaygszlksonucudoru
dandoruyaAllah'asavaalmolacakt.Kezaveli
tannrsaO'nunszntutmakfarzolacakt.Bunun
iindirkievliyanngizlitutulmaskulunabirrahmet
tir.
SadbinAbdullahrahmetullahialeyh'ebaztale
beleri velilerin nasl tannabileceklerini sormu:
Demiki;
AllahTelonlarnevliyaolduunugsterme
den sradan bir insan ekliyle tantr. Veya onlar
dan istifade etmek isteyen kimselere de evliyalk
ekliyle tantr. Eer onlarn surlarn darya ver
miolsaydozamanbuduruminsanlarnaleyhine
olurdu. nk insanlar onlar tanyp itaatsizlik
yapsalardokbykbirgnahagirmiolacaklard.
FakatAllahTelkullarnarahmetolsundiyeonla
rnsrlarngizilitutmutur."
120Atullhelskenderi
vevebalegirmevesilesiolur.119
119
Raslllahsallallhaleyhivesellembuyurduki;
"Ancak mnafn kalbinden merhamet skl
mtr"
"Rahmet edenlere Allah rahmet eder. Yery
zndekilere rahmet ediniz tki gkyzndekiler
sizerahmetetsinler"
Rivayete gre Allah Tel Hz brahim
aleyhisselm yer ve gkyzndeki ruhlar lemine
muttali ettiinde grr ki bir kimse ar bir gnah
iler.Onabedduaederve
"YaRab!Onuhelaket"dervehelakolur.Baka
biridahabakabirgnahilerveyine
"YaRabbi!Onuhelaket,seninrzknyer,senin
yerininzerinde gezer ve sana isyan eder" ve oda
helakolur.ncsngrnceyinebedduaetme
yealrkenAllahTel;
"DurYabrahim!Kulumdaneliniek.Gnahi
lerlerse dahi kulumdurlar. Onlara frsatm var.
Kulum tvbe eder af ederim veya ondan Salih bir
evlatkalrbanahamdsenaeder,onuoevladnn
hatrnaveririm.Yadakyametgnnekadarbek
letiristerafederistersemazapederimbuyurur."
brahim aleyhisselm ruhlar leminden dner
ken,AllahTelnnemriolansmailaleyhisselmn
kurban kesilmesi o gece ona bildirilir. smail
aleyhisselm kurban etmek iin ba boynuna
koyduundaiindenAllahTel'yamnacattabulu
narak
"Rabbimbuevladm,gzbebeimveherkesten
ziyadesevdiimdir"der.Onagayptanbirsesgelir;
"Ruhaniyet leminde gezdiin o geceyi ne tez
ElHikemlAtiyye121
.
Nefsin gnahtaki pay ak ve belirgindir.
Taatlerde ki hazz ise gizli ve belirsizdir. Nefsin
gizliolanhazznntedavisidahazordur.120
unuttun.Bendenkulumunhelakinihepistiyordun,
bilmiyormuydunkisennaslevladnaefkatbesli
yor isen bende kuluma rahmet beslerim. Sen ku
lumun helak olmasn istedin bende olunun kur
banedilmesiniisterim"
120
Ebu Muhammed elMrtei rahmetullhi aleyh
diyorki;
"Ben ka kez hacca gittim. Fakat hibirinde bir
zorluk bir rahatszlk ekmedim. Fakat annem bir
gn benden bir bardak su istedi nefsime ok ar
geldi. Bildim ki o haclarmda rahatszlk ekmedi
imden dolay onlarda nefsimin bir hazz vardr ve
onlar aibeli grdm. nk anneme su vermem
er'ibirhakolduundannefsimezorgelmemeliydi.
Ondan biliyorum ki burada nefsimin hazz yoktur.
Onuniinargeldi.
122Atullhelskenderi
detineriyagirebilir.121
121
Nefsinruhunakarsevinduymasdr.
122
"Bu (adam yaptklarn) Allah Telnn grd
nbilmezmi?"(Alk,14)
ElHikemlAtiyye123
. .
.
Allah Tely grememenin sebebi O'na
oka yakn olmaktandr. Perdelenmi olmas
iseO'nunzuhurununiddetindendir.Gzlerden
gizlenmiolmasisenurununazametindendir.
123
TalebinO'ndangelecekbirnimetinvesilesi
123
Gzkuvvetliktagrmeyikaybeder.
124Atullhelskenderi
iin olmasn. Yoksa O'nu gerekten tanmam
olursun. Talebin ancak O'na kulluunu izhar
etmek ve rububiyyetin hakkn eda etmek iin
olsun.
124
"Allahdilediiniimhaedervedilediinivcuda
getirir.AnakitapiseO'nunnezdindedir."(R'd39)
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem birok ha
disi eriflerinde dua ve ana baba'ya iyiliin mr
bereketlendirdiini, sadakann mal artrdm, baa
gelecek musibetleri nlediini veya hafiflettiini,
krnnimetiarttrdnbildirmitir.Muallkkader
deise de mbrem (kesinlemi) kader asla dei
mez.Ezeldenetakdiredilmiseoolacaktr.
ElHikemlAtiyye125
. .
125
(Allah Tel kullarna ihsanda bulunmay sever.
Kuldahahaketmedenverir.Hattakfirebileverir.)
Kul Allah Teldan bir ihsan beklediinde ame
linegvenmesinvebirihsangeldiindekendiduas
veyaiyiliindendolaygeldiinizannetmesin.O'nun
ltuf ve ihsan kuldan hsl olan bir sebebe bal
deildir.YoksakuldomazdanevvelAllahTelona
ltuf etmi onu yaratm, onu ana karnnda besle
mi, muhafaza etmi, dounca anasn emmesini
ilhametmiveretmi,dahanicenicenimetlerde
bulunmutur. Kulun o zaman bir ameli, duas veya
birkabiliyetimivarmyd?
126Atullhelskenderi
126
Bakara,105;limran,74
127
raf,56
128
"AllahTelbirisinenuryaratmamiseokimse
nursuzdur."(Nur,40)
ElHikemlAtiyye127
.
Fakrzaruretingelmesimritiinbayram
dr.
129
"Zikrimle megul olup istemekten vazgeene,
isteklerininengzelinivereceim"HadisiKutsi
130
Nebilerin birok dualarda bulunmas eriat gs
termek, mmetine retmek ve Hakk'a muhta
olduunugstermekiindir.
128Atullhelskenderi
Bayramgnleriinsanlariinenlikveferah
getiren zel gnlerdir. Bu gnler avam iin
dir.131
. .
131
Hz. Ali kerremellh veche bayram gnleri eski
elbiseleriilebayramakard.
132
Tevbe,60
ElHikemlAtiyye129
. .
Senkendivasflarnbil,Osanakendivasf
larileyardmeder.
Zilletini bil ki izzeti ile sana yardm etsin.
Acziyetinibilkikudretiilesanayardmetsin.Ve
zayflnbilkikuvvetiilesanayardmetsin.
133
stidradenilenksmdr.eytannaldatchilele
rindendir.okkiiyibuekildealdatmtr.
130Atullhelskenderi
134
Bir gn Hazreti Abdlkdir kaddesellh
srrahul azz vaaza ge kalm. Cemaatin bekleme
mesi iin, devrinin limlerinden olan olu, krsye
gelerek iki saat vaaz etmi. Fakat etrafnda ne bir
heyecan ne bir alka uyandrabilmi. Nihayet Haz
reti Abdlkdir kuddise srruhulazz tella gele
rek:
zr dilerim ey cemaat, geciktim. Valideniz
yumurta piirmiti, sahan dt yumurtalar krl
d.. Deyince, cemaat alap feryat etmeye bala
ElHikemlAtiyye131
Kalp,nurelbisesigiyerseiseszdenurlu
olur.135
.
Konumasna izin verilenin sz halkn ku
lana ho grnr, iaretleri halka ayan olur.
136
m.OzamanAbdlkdirHazretlerininolu:
Aman baba, iki saattir bunca sz syledim de
kimseyetesiretmedi.Sen,yumurtalardtkrld,
deyincecematbirbirinegirdidiyehayretetmi.
Evegidincehayretinibabasnaamvehikmeti
ni sormu. O da, Ey Olum! Eer sen de Badad
llerinde 25 sene nefsinle mchede etseydin,
semeresini grrdn buyurmulardr. (Mehmet
ZahidKOTKU,TasavvufAhlak,st,1998,s.119)
135
Herkap,iindekiolan,darszdrr!
136
"Rahmann izin verdikleri dnda hi kimse
konumayacak ve herkes yalnz doruyu syleye
cektir"(Nebe,28)
Rivayetlere gre, dokuz yl byk ilelerle
132Atullhelskenderi
138
lhiler bu ksmdandr. Denizin kyya att inci
lergibi.
139
nsanlar madenler gibidir. Birbirleri ile olan
yaknlklar olduklar gibi ayrlklar bulunur. Her bir
yaknlnaltndakinsiyetiseyaezeliyadasonra
dan kazanlan zelliklerdendir. nsan arkadalarnn
davranlarndan ve eylemlerinden dolay kendi
duyguvehareketlerininyansmasngrr.Arkada
lgerektireneyayncinstenolmakvetabiimna
sebettir. Nitekim denilmitir ki: Tabiatnda bulunan
hallerden bir paray karsndakinde mevcut bulan
kimse, ona meyleder. Onlar bulunan mevcut haller
ilekendilerindekibulunanhalikuvvetleeker.Bun
larnhalikvemaukmisaligibidir.Mayalarndaki
134Atullhelskenderi
Makamdan haber veren baz zaman nasl
bulduunu, kimi baz zamanda ise vuslat bah
seder.Bunuancakbasiretsahibianlayabilir.140
. .
AslvereninMevlaolduunugrmeyinceye
kadar mahlkattan bir ey almak iin elini
uzatma.Eerbyleisenilme(eriatvehakikat)
141
bn Abbs radiyallh anhn Yedi kat g
veyerdendebirokadarnyaratanAllah'tr.Allah
'n ferman bunlar arasnda iner. Talak, 12 yeti
hakkndaki; Eer ben bu yetin tefsirini sylesey
dim,benitaatutupldrrdnz.dierbirriva
yette, Kesinlikle benim kfir olduumu sylerdi
niz.(bnAbbs'n(r.),Talak(65),12.yetihakkn
dakibuszyukardakigibideiiklafzlarlarivayet
edilmitir. Bak: bn Kesr, 8, 183. Bu yette ifade
edildiiekliyle,inmekteolanilhfermanhakknda
bnu'lArabnin yorumlar iin ayrca bak: Futht,
1,141,156,2,455,3,28,382,398,4,397.sznn
biranlamolmazd.)
Eb Hureyre'nin radiyallh anhn Hz.
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemden iki kap
hfzettim.Onlardanbiriniyaydm.Dierinegelince,
eer onu da yaym olsaydm, benim u boazm
kesilirdi.(Buhr,lim(3),42)kelamnhatrlamak
gerekir.
ElHikemlAtiyye137
uygunolarakalabilirsin.
. .
Arifouzamankaderedayanarakihtiya
larn Allah Telya arz etmekten utanrken
nasl olupta ihtiyalarn mahlklara gtrmek
tenutanmazsn.
. .
kihayrlihakkndahangisinindahahayr
l olduuna dair tereddde girersen nefsine
hangisi ar geliyorsa onu izle. nk ona ar
gelendaimahaktr.
138Atullhelskenderi
Nafileibadetlerpeindekoupvacipamel
lere tembellik etmen nefsin isteklerine uyma
alametidir.142
142
Daha ok ibadet edeyim, Sabahlara kadar
namaz klaym, Tesbih ve zikir ekeyim, Dua
okuyaym gibi nafile ibadetlerle geceleri ihya ede
yimdncesidir.Buhusustaubilinmeliki;eytan
insan fazla nafile ibadetlerle megul ederek farz
ibadetlerindenalkoyaryadafarzibadetlerinivakti
ninsonunabraktrrveyaunutturarakfarzibadetle
rininvaktinigeirttirir.Mesel,gecelerinifazlanafi
leibadetlerleihyaedenkii,
Birazistirahatedeyim.derkenuykuyadalarve
birok kere farz olan sabah namazn karr. Ya da
nafileolanEvradveezkrmokuyaym.Virdimi
bitireyim. derken farz olan ibadetleri vaktin sonu
nakadartehireder.Yadaevrdveezkrnokuya
mad zaman yle telalanr ki, farzlarndaki ihma
lindenokadarendieduymaz.
Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem en
iyiye yakn olan yapn, az da olsa devaml olann
daha sevapl olmas ile sevinin, kolaylatrn ve
sabah akam seferinde ve gece yolculuunda
(tevfikvermesiiin)AllahTeldanyardmisteyin
buyurmutur. Allah Tel Kuran Kerim de Allah
Tel,dindesizebirzorlukklmad(Hacc,78)
Hz.Raslllahsallallhaleyhivesellemde:Ey
insanlar! Dinde arlktan saknn, nk sizden
ncekileridindekiarlklarhelketti.(bnMce,
Mensik, 63; Ayrca bkz. Nes, Mensik, 217;
Ahmed b. Hanbel, I, 215, 347.) Buyrulmas dini ha
yattaki itidlin zirve nokta olduunu gstermekte
ElHikemlAtiyye139
. .
dir.
143
AllahTel,sizekolaylkyapmakistiyor,glk
karmak istemiyor (Bakara, 185) Allah Tel,
emirlerinin hafif olmasn diledi. nk insanlar
zayfyaratld.(Nisa,27)
140Atullhelskenderi
144
"Allah Tel zincirlerle cennete sokulan kavme
hayreteder"
145
Kehf,45
ElHikemlAtiyye141
Baznurlaraulamaya,bazlarndaiinegi
rilmesineizinverilmitir.
.
AllahTeldangelecekvaridatlargecikmi
bulacana nefsini ona ynelmeye gecikmi
olarakbul.(dn)146
146
Noksanlkvecimrilikbeersfatdr.
144Atullhelskenderi
edipdiervakitlerinhakknnaslkazaedebilir
sin.
ElHikemlAtiyye145
Taatnonabirfaydasalamayacagibig
nahnda O'na zarar vermez. Sana unu emre
dip, bunu yasaklamas yine sana dnecek bir
fayda iindir. Kiinin O'na ynelmesi O'nun
izzetiniarttrmadgibiyzevirmesideizzeti
nieksiltmez.
AllahTelyavuslatO'nubilmeyeulamak
demektir. Oysa Rabbimiz bir eyin O'na veya
O'nubireyebitimesindenycedir.
O'nayaklamandanmaksatO'nunsanaya
kn olduunu grmen demektir. Oysa sen ner
de,O'nayaklamaknerde!
146Atullhelskenderi
. .
Hakikatler (manevi ilimler) tecelli annda
aklamaszolarakkalplereinerler.Tecellikalk
tktan sonra beyanlar zihinlerde oluur. "Biz o
Kur'nKerim'iokuduumuzdaonudinle.Son
raonuaklamakbizeaittir."147
Gerei batln bana arparz ve onun
beynini paralar; bylece batl ortadan kalkar.
Allah'ayaktrdnzvasflardantr yazklar
147
Kyamet,19
ElHikemlAtiyye147
olsunsize!148
148
Enbiya,18
148Atullhelskenderi
.
Sonucunubilmediinvaridattezkiyeetme.
nkbuluttanamayamurdeilmeyvedir.
Kalplerdeduyulanzntvekederler,hep
O'nu grmekten mahrum olmalar nedeniyle
150Atullhelskenderi
dir.
149
Efendimiz sallallh aleyhi ve sellem buyurdular
ki;
Hafiflhaz(azmal)olanlaranemutlu
demolu iki eyden holanamaz. Mal azl
velm.
Malazlisehesabnazlnaiarettir
ah Nakibent kaddesellh srrahul azz
Efendimiz Allah Telm sevdiklerime zekt vere
cekkadarokmal,zektalacakkadarfakirlikver
me diye dua ederlerdi. Onun iin yolundan giden
lerdefazlabirzenginlikolmamveolmayacaktr.
ElHikemlAtiyye151
.
Dnya cahiller iindir kederler iin hazr
lanmtr.Seniniinondansaknmangerekir.
.
Aslfaydaverenilimkalbiaydnlatanver
tlerinikaldrandr.
"limberaberindeAllahTelkorkusuvarsa
lehindediryoksaaleyhindedir"
150
"phesiz en fazla Allah Tel'dan korkanlar
limlerdir."(Fatr,28)
ElHikemlAtiyye153
Ne zaman ki insanlarn tevecchnn git
mesi ve ktlkleriyle sana yneldiklerinde,
senAllahTelnnkoyduuilmineynel.
.
"AllahTelnninsanlarneliylesanaeziyet
vermesinin nedeni insanlara gvenmemen
iindir.Hereydenincinmeninnedenionlardan
uzakkalmaniindir."
154Atullhelskenderi
.
AllahTeleytansanadmanklmtaki
Allahasnasn.Nefsintahrikinideyaratmki
Onaynelmendevametsin.
Gerektevazusfatlarnntecellisive(Allah
Telnn) azametinin grnmesiyle oluan
dr.
Sevenodeildirkisevgilisindenbirkarlk
bekler. Hakiki seven odur ki veriyor karlk
beklemiyor.
. .
AllahTelsenimlkvemelektarasnda
vasta klmtr. Sen Onun yarattklar ile ara
sndakiyksekkudretinibilesin.Sendurumunu
ykseltebileceksedefiindekimcevhersin.
Varlklar cismniyette seni kuatr. Ruhni
hususiyetlerynndensenikuatamaz.
158Atullhelskenderi
. .
.
ElHikemlAtiyye159
160Atullhelskenderi
- -
Eserlerininvcuduileisimlerininvcuduna,
isimlerinin vcudu ile sfatlarnn vcuduna,
sfatlarnn sbtu ile zatnn vcuduna delalet
etmitir. Cezbe erbablarna Allah Telnn
zatnnkemalionlarakeifolunur.Sonrasfat
nnmahedesidahasonraisminebalkalma
sna, ondanda eserlerinin grmesine. Slk
erbabiseonlarntersinemahedeederler.O
zaman cezbe ehlinin balangc saliklerin sonu
cudur. Saliklerin balangc cezbe erbabnn
sonucudur. Yalnz birletikleri noktalarda da
ayn durum ifade edilemez. Bazen yolda kar
lanp salik terakki (yani halktan Hakka) cezbe
erbabdatedellide(yaniHakktanhalka)ykse
lipalalrlar.
ElHikemlAtiyye161
Kalbin nuru ve srr ahiret leminde ancak
miktar bilinir. Nasl ki gkyzndeki nurlarn
miktarancakdnyalemindebilinir.
162Atullhelskenderi
Bir zkir ki kalbinin onunla nurlanmasna
vesile olsun diye zkir olur. Baka bir zkir var
ki kalbi nurludur devamn salamak iin zkir
olurkalbinurludurhemdezkirdir,bukimseye
zikri hidayete vesile olur, nuru da ona klavuz
lukeder.
Zikirbatndagrlenfikirdeolandr.Yoksa
ElHikemlAtiyye163
zahirdegrnenzikirdeildir.
Birmrvarkizamanuzunfaydasazolur,
bir mr daha var ki zaman ksa fakat faydas
okolur.
.
ElHikemlAtiyye165
Hayal krkl, ilh rahmetten mahrum
kal(ma)mak ve meguliyetlerden endieler
kurtulmak istiyorsun. Sonra da Ona ynelemi
yor, engellerini azaltmyor ve ynelmeye al
myorsun.
Tefekkryaratklarnalanndakalbingezin
tisidir.
Tefekkrkalbinlambasdr.Kalptetefekkr
olmayncaaydnlktaolmaz.
Tefekkr iki eittir. Birincisi inanc ve tas
diktenoluantefekkrdr.kincisiuhd(hakk
hak vastasyla grmek) ve ayan (eyann ilahi
166Atullhelskenderi
ilimdeki sureti) ile tefekkrdr. Birincisi salik
lerin yolu ikincisi ise uhd ve basiret sahibi
olanlardr.
MNCTATYYE
. .
EyAllahTelm!Benilmimeramencahil
ken;bilgisizoluncanaslcahilolmam?
EyAllahTelm!Marifetehlikullarn,ted
birlerin deikenlii ile takdirlerin sratli de
imesinden, herhangi bir ihsana kanmaya ve
birbeldaSendenmitkesmektenmenolmu
lardr.
.
170Atullhelskenderi
EyAllahTelm!Benden,ktle(kk
lme) yakan iler, Senden ise keremine
(ztnnbyklne)yaraanilerbeklenir.
.
ElHikemlAtiyye171
Ey Allah Telm! Ben Sana tevekkl edip
dayanmken,naslnefsimleyalnzbrakrsn?
Ey Allah Telm! Sen benim yardmcm
iken, hakszlk ve zillete nasl urarm? Beni
ltufveihsanlarnlakuatmken,naslhsrana
urarm?
EyAllahTelm!Sanagizliolmayanhalimi
sananaslikyetedeyim?
172Atullhelskenderi
.
EyAllahTelm!Senin(kudretin)leortaya
kan halimi Sana nasl szle
aklayabilirmiyim.
.
Ey Allah Telm! Seninle, senden dolay
oluanhaliminaslgzelletirmezsin.
Ey Allah Telm! u byk cahilliime
ramenbanakarnekadarltufkrsn!
u irkin ilerime ramen bana kar ne ka
darmerhametlisin!
ElHikemlAtiyye173
EyAllahTelm,eitliilerindenvetavr
larn deimesinden muradn anladm ki, her
eydekendinibanatantrken,hibirhaldeSeni
anlamaktacahilkalmayaym.
174Atullhelskenderi
.
EyAllahTelm!yilikleribilektlkola
nn,ktlklerinaslktlkolmaz.
.
Hakikati bile kuru davadan ibaret olan ku
luniddialarnaslkuruiddiaolmaz?
ElHikemlAtiyye175
EyAllahTelm,niceyaptmtaatvebina
kldm hl var ki, faziletinin ba, adaletin,
onlaradayanmamkoparpyerlebiretti.
Ey Allah Telm! Bilirsin ki, taatim bir fiil
olarak srekli ve deerli olmasa da, sevgi ve
isteimhibirzamankesilmemektedir.
176Atullhelskenderi
EyAllahTelm!Senkahharikenbennasl
(korkumdan) ynelebilirim ki? Sen emreden
oluncanaslgayretetmemki?
EyAllahTelm!Olaylariindekiaknlk,
zorunlu olarak kutsal meknndan uzaklama
manedenoluyorken,neolurbeniSanakavu
turacakbirhizmetlehuzurundabulundur.
EyAllahTelm!VarlSanamuhtaolan,
Seninvarlnanasldelilgetirilebilir?
ElHikemlAtiyye177
Sendenbakaszuhurynndenbiraydn
la sahip olamadndan, Senin gibi zahir ola
bilirmi?
Nezamangizlioldunki,Senigsterecekbir
delileihtiyacnolsun.
Ne zaman uzak oldun ki, varlklar Sana
ulamakiin(gayretleri)olsun.
EyAllahTelm!Senizerindegzetleyici
grmeyen gz, krdr. Sevginden nasiplenme
yenkulunticaretindedezararetmitir.
178Atullhelskenderi
ElHikemlAtiyye179
EyAllahTelm!Zilletdolubirhaldehuzu
runda bulunmaktaym. Bu halim Sana gizli de
ildir.Sanaulamayyinesendendilerim.Sana
ulamak iin delilim yine Sen ol. Nurunla beni
Sana hidyet et ve dosdoru bir kullukla beni
huzurundadurdur.
EyAllahTelm!Hazinendekigizliilimden
bana da ret ve beni korunmu gizli ismi
azmnilekoru.
EyAllahTelm!Benisanayaknolanlarn
gerekolanhalleriylehakikateulatrvecezbe
sahiplerininyollarndaslkettir.
180Atullhelskenderi
EyAllahTelm!Beninefsiminzilletinden
karp,mezarmnyerlebirolacazamangelip
atmadanncepheveirkimdenbenitemiz
lemeniistiyorum.
EyAllahTelm!Seninsebepolduunkut
sal rzana bende bir neden olabilir mi? Sen
ztnlazenginken,sanaulaacakveseninmen
faatinebendenbirzenginlikvemenfaatolabilir
mi?
182Atullhelskenderi
EyAllahTelm!Kazavekaderinbanaga
lipgeldi.
Nefsanzlemveehvet,elimikolumuba
lad.BanaSenyardmcol.
Eer bana yardmcm olursan dmanlar
yenipzaferkazanabilirim.
Beni fazl ve kereminle zenginletir ki, Senin
sayende artk ihtiya talebinde bulunmaya
ihtiyaduymayaym.
Sen ki, veli kullarnn kalplerinde
marifetullah nurlarn yaktn da, Seni tanyp
birlediler.
ElHikemlAtiyye183
Sen ki, dostlarnn kalplerinden Kendinden
bakasn kardn da Senden bakasn sevmez
vesendenbakasnasnmazoldular.
Btn varlklar onlar rkttnde dostlar
ancakSenoldun.
Sen ki, onlar doru yoluna erdirdin de yol
iaretlerikendilerinebellioldu.
. .
Ey Allah Telm! Rahmetinle beni yakn
latr ki, Sana ulaabileyim. Ltfunla beni Ken
dinedoruekki,tmbenliimleSanaynele
yim.
Ey Allah Telm! lemdeki varlklar beni
186Atullhelskenderi
Sana sevk etti. Keremine ilikin bildiklerim Se
ninkapndanayrlmamayretti.
EyAllahTelm,midimSenolunca,nasl
mahrumkalrmki?
Gvencem Sen iken, nasl zelil debilirim
ki?
.
EyAllahTelm!Senbenizilletinortasna
drrsenbenimnaslizzetimolur?
BeniKendineaitgsterirsen,bennaslizze
tekavumamki?
Beniyoksullukiindebrakrsanbennaslfa
kirolmamki?
ElHikemlAtiyye187
Beni cmertliinle zenginletirirsen nasl
muhtadurumdaolabilirim?
Kendisindenbakahibirilaholmayan,an
cakSensin.SenhereyeKendinitanttniin
Seni bilmeyen hibir ey yoktur. Bana da her
eyde Kendini tanttn iin, Seni her eyde
zahirengrmekteyim.Zatenhereyezahirolan
Sensin.
. .
Ey izzetinin glgeliklerinde gzlerin ihata
sndanmnezzeholanzat!
Ey mkemmel gzelliiyle tecelli eden zat!
Btn eyada zahirken nasl gizli olabilirsin?
Herangzetleyiciveahitkennaslhazrolma
yabilirsin?
TevfikAllahTeldanveyardmdaOndan
isteriz.
Kaynaka
ALTUNTA,.H.(2009).KrkHadis.stanbul.
ALTUNTA,.H.(2005).KutsiDuaveKasideiErcuze.
stanbul:GzdeMatbaa.
ATE,S.(1971).rfanSofralarNiyaziMsr.Ankara.
EFLK,A.,&trc:TahsinYAZICI.(1995).Ariflerin
Menkb.stanbul:MEB.
brahimRAKIM.(1750).VaktNiyaziMsri.
SleymaniyeKtphanesiNo:790(zmirBlm):
Yazma.
KARAALP,S.A.(2009).ElHikem.stanbul:Ege.
KARACA,H.(2006).AhmedMahirEfendininEl
MuhkemFierhilHikemAdlEseri(lk100Sayfa).
stanbul:MarmaraniversitesiSosyalBilimler
EnstitslahiyatAnabilimDalTasavvufBilimDal
207592YksekLisansTezi.
KEKLK,N.(1980).bniArabnineserlerive
kaynaklariinmsdakolarakelFutuhtel
Mekkyye,.stanbul,:stanbulniv.Ed.Fak.Yay.
emsiTebriz,M.N.(2007).Maklt.stanbul:
Ata.
eyhMahmdebster,t.M.GleniRz.Kitsan.
VELED,S.btidnme.