HUK208U 13V4 8 PDF - Kitap

T.C.
ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2905

AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1862
TCARET HUKUKU
Yazar
Prof.Dr. Mehmet BAHTYAR (nite 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8)
Editrler
Yrd.Do.Dr. Neval OKAN (nite 1, 2, 3, 4)
Do.Dr. Ayfle Tlin YRK (nite 5, 6, 7, 8)
ANADOLU NVERSTES
Bu kitabn basm, yaym ve satfl haklar Anadolu niversitesine aittir.
Uzaktan retim tekniine uygun olarak hazrlanan bu kitabn btn haklar sakldr.
lgili kurulufltan izin almadan kitabn tm ya da blmleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt
veya baflka flekillerde oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz.
Copyright 2013 by Anadolu University

All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
UZAKTAN RETM TASARIM BRM
Genel Koordinatr
Prof.Dr. Mjgan Bozkaya
Genel Koordinatr Yardmcs

Yrd.Do.Dr. rem Erdem Aydn
retim Tasarmcs
r.Gr.Dr. Zekiye Rende
Grafik Tasarm Ynetmenleri

Prof. Tevfik Fikret Uar
Yrd.Do. Nilgn Salur
r.Gr. Cemalettin Yldz
Dil Yazm Danflman

Okt. Olcay Saltk
Grafiker
Ayflegl Dibek
Kitap Koordinasyon Birimi

Uzm. Nermin zgr
Kapak Dzeni
Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
Dizgi
Akretim Fakltesi Dizgi Ekibi
Ticaret Hukuku
ISBN
978-975-06-1564-1
4. Bask
Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 30.000 adet baslmfltr.

ESKfiEHR, Eyll 2015
indekiler iii
indekiler
nsz ............................................................................................................ xiii
Ksaltmalar.................................................................................................... xiv
Ticari flletme, Tacir, Ticari fl, Ticari Yarg. ........................ 2 1. NTE

TCAR fiLETME .......................................................................................... 3
Ticari flletmenin Tanm ve Unsurlar ........................................................ 3
Esnaf flletmesi in ngrlen Snr Aflan Dzeyde Gelir Salama
Amal Faaliyetlerde Bulunmas ................................................................... 3
Devamllk................................................................................................ 5
Bamszlk............................................................................................... 5
Ticari flletmenin Malvarl ......................................................................... 5
Ticari flletmede Merkez ve fiube ................................................................ 6
Bir Yerin fiube Saylmasnn Sonular ................................................. 7
Ticari flletme ile lgili nemli Baz Hukuki fllemler ................................ 8
Ticari flletmenin Devri ve Birleflmesi ................................................... 8
Ticari flletme Rehni ................................................................................ 10
TACR SIFATI VE TACR OLMANIN SONULARI....................................... 12
Tacir Sfatnn Kazanlmas .......................................................................... 12
Gerek Kiflilerde Tacir Sfatnn Kazanlmas ....................................... 12
Tzel Kiflilerde Tacir Sfatnn Kazanlmas ........................................... 13
Donatma fltirakinin Tacir Sfat.............................................................. 14
Hakim Teflebbsn Tacir Sfat .............................................................. 14
Tacir Olmann Sonular .............................................................................. 15
flsa Tabi Olma...................................................................................... 15
Basiretli Bir fl Adam Gibi Davranma ................................................... 15
cret ve Faiz steme Hakk .................................................................... 15
cret ve Cezai fiartn Azaltlmasn steyememe ................................... 16
Fatura Dzenleme ................................................................................... 16
Fatura ve Teyit Mektubuna tiraz Etme ................................................. 16
Her ki Tarafn Tacir Olmasna Bal zel Hkmler .............................. 16
Bir Takm hbar ve htarlar in fiekle Uyma Gerei............................ 16
Hapis Hakkn Kullanmada Kolaylktan Yararlanma ............................ 16
Ticari Satfl ve Mal Deiflimi Szleflmelerinde zel
Hkmlere Tabi Olma............................................................................ 17
Ksm Ksm Yerine Getirilecek Szleflmelerde Alcnn Haklar ................ 17
Alcnn Alacakl Sfatyla Temerrd Halinde Satcnn Maln
Satfln steme Hakk............................................................................... 18
Maln Aypl Olmas Hlinde Alcnn Ykmllkleri ......................... 18
Ticari flletmeler Arasndaki Mal ve Hizmet Tedariki
fllemlerin zel Hkmlere Tabi Olmas ................................................... 19
Esnaflara da Uygulanacak Olan Ticari Hkmler....................................... 20
TCAR fi VE SONULARI............................................................................ 20
Ticari flin ltleri ...................................................................................... 20
TTKda Dzenlenen fller........................................................................ 20
Bir Ticari flletmeyi lgilendiren fller ..................................................... 20
Ticari fl Karinesi ..................................................................................... 20
Taraflardan Birisi in Ticari Olan Szleflmeler..................................... 21
iv indekiler
Ticari fllere Bal Sonular ......................................................................... 21

Ticari fllerde Teselsl Karinesi (Mteselsil Borluluk Kural) ............. 21
Ticari fllerde Faiz.................................................................................... 22
TCAR YARGI ............................................................................................... 24
Ticari Davalarn Trleri ve ltleri ........................................................... 24
Mutlak Ticari Davalar.............................................................................. 24
Havale, Saklama Szleflmesi ve Fikir-Sanat Eserlerine liflkin
Haklardan Doan ve Bir Ticari flletmeyi lgilendiren Davalar............ 25
Her ki Taraf in Ticari Saylan Hususlardan Doan
(Nisp Ticari) Davalar.............................................................................. 25
Ticari Davalarn Grlecei Yerel Mahkemeler ......................................... 25
Ticari Davalarda spat .................................................................................. 25
Ticari Davalarda Uygulanacak Usul ............................................................ 25
zet................................................................................................................ 26
Kendimizi Snayalm...................................................................................... 27
Yaflamn inden............................................................................................ 28
Okuma Paras .............................................................................................. 29
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 29
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 30
Yararlanlan Kaynaklar.................................................................................. 30
2. NTE Ticaret Sicili, Ticaret Unvan, Haksz Rekabet .................... 32

TCARET SCL ............................................................................................. 33
Genel Olarak Sicil ve rgtlenmesi ........................................................... 33
Sicile Kayd ve ln Gerekli Hususlar ........................................................ 34
Sicil fllemleri ................................................................................................ 34
Sicil fllemlerinin Yaplmas, nceleme ve tiraz ......................................... 35
fllemlerin Yaplmas................................................................................ 35
nceleme .................................................................................................. 35
ncelemenin Sonulanmas ve tiraz ...................................................... 35
Ticaret Sicilinin Akl ve Etkileri ............................................................. 36
Sicilin Akl ve Doruluu.................................................................. 36
Sicilin Etkileri........................................................................................... 36
Sicilin Tutulmasndan Doan Sorumluluk ................................................... 37
Grnfle (lna) Gvenin Korunmas ........................................................ 37
TCARET UNVANI, fiLETME ADI VE MARKA ............................................ 37
Ticaret Unvan .............................................................................................. 38
Ticaret Unvannn Oluflturulmasndaki Sistemler ................................. 38
Ticaret Unvannn Oluflturulmas .......................................................... 38
Ticaret Unvan Seme ve Kullanma Zorunluluu ................................ 39
Unvann Deiflmesi veya Deiflikliklerden Etkilenmemesi ................. 39
flletme Ad..................................................................................................... 40
Marka ............................................................................................................ 41
Markann Tanm ve fllevleri ................................................................ 41
Marka Trleri .......................................................................................... 42
Markann Benzer Kavramlardan Ayrdedilmesi..................................... 43
Marka Kullanlmasnda Sistemler ........................................................... 43
Markann Tescili ...................................................................................... 43
Marka Tescilinin Sonular ..................................................................... 46
Marka ile lgili Hukuki fllemler ............................................................. 47
indekiler v
Tescilli Markaya Tecavz ve Markann Korunmas .............................. 48

Markann Hkmszl ...................................................................... 49
Marka Hakknn Sona Ermesi ................................................................ 50
HAKSIZ REKABET......................................................................................... 50
Haksz Rekabetin Tanm ve Unsurlar ....................................................... 50
Bafllca Haksz Rekabet rnekleri ............................................................... 51
Drstlk Kuralna Aykr Reklamlar ve Satfl Yntemleri ile
Dier Hukuka Aykr Davranfllar........................................................... 51
Szleflmeyi hlale veya Sona Erdirmeye Yneltmek............................. 53
Baflkalarnn fl rnlerinden Yetkisiz Yararlanmak ............................. 53
retim ve fl Srlarn Hukuka Aykr Olarak ffla Etmek ...................... 54
fl fiartlarna Uymamak ............................................................................ 54
Drstlk Kuralna Aykr fllem fiartlar Kullanmak............................. 54
Haksz Rekabetin Yaptrmlar ..................................................................... 54
Hukuki Yaptrmlar ................................................................................. 54
Hkmn nc Kiflilere Karfl cras.................................................... 56
Zamanaflm.............................................................................................. 56
Cezai Yaptrmlar..................................................................................... 56
zet................................................................................................................ 57
Yaflamn inden............................................................................................ 59
Okuma Paras .............................................................................................. 59
Ticari Defterler, Tccar Yardmclar ve Cari Hesap.......... 62 3. NTE

TCAR DEFTERLER ...................................................................................... 63
Defterlerin Yarar ve Hukuki nemi .......................................................... 63
Defter Tutmakla Ykml Olanlar ve Tutulufl lkeleri ............................. 64
Ykmlle Aykrln Yaptrmlar ......................................................... 64
TTK Asndan ......................................................................................... 64
K Asndan ........................................................................................... 65
HMK Asndan ....................................................................................... 65
Ticari Defterlerin Trleri .............................................................................. 65
TTK Uyarnca Tutulacak Defterler ......................................................... 65
VUK Uyarnca Tutulacak Defterler ........................................................ 66
Ticari Defter ve Belgelerin Saklanmas ...................................................... 66
Ticari Defterlerin Delil Nitelii .................................................................... 67
Sahibi Aleyhine Delil Olma .................................................................... 68
Sahibi Lehine Delil Olma........................................................................ 68
Ticari Defterlerin Teslimi ve braz ............................................................. 69
Teslim....................................................................................................... 69
braz ......................................................................................................... 70
TACR YARDIMCILARI.................................................................................. 70
Genel Olarak ................................................................................................ 70
Baml Yardmclar................................................................................. 70
Bamsz Yardmclar .............................................................................. 70
Ticari Temsilci .............................................................................................. 70
Tanm ve ngrlfl Amac .................................................................. 70
vi indekiler
Atanmas .................................................................................................. 71
Temsil Yetkisinin Kapsam ve Snrlar .................................................. 71
Temsil Yetkisinin Sona Erme Nedenleri ................................................ 72
Ticari Vekil ................................................................................................... 72
Tanm ...................................................................................................... 72
Atanmas .................................................................................................. 72
Temsil Yetkisinin Kapsam ve Snrlandrlmas .................................... 72
Yetkisinin Sona Ermesi ........................................................................... 73
Pazarlamac ................................................................................................... 73
Tanm ...................................................................................................... 73
Atanmas .................................................................................................. 74
Temsil Yetkisinin Kapsam ve Snrlandrlmas .................................... 74
Ykmllk ve Haklar .......................................................................... 74
Acente ........................................................................................................... 75
Tanm, Trleri ve Uygulanacak Hkmler........................................... 75
Acentelik Hkmlerine Tabi Kifliler....................................................... 76
Acentelik Szleflmesinin Unsurlar ......................................................... 76
Acenteliin Benzer Szleflmelerden Ayrdedilmesi ............................... 76
Acentenin Borlar................................................................................... 77
Acentenin Haklar .................................................................................. 78
Acentenin Temsil Yetkisi ve Kapsam ................................................... 79
Acenteliin Sona Ermesi, Sonular ve Zamanaflm ............................. 80
Simsar ........................................................................................................... 82
Tanm ve Unsurlar ................................................................................ 82
Borlar..................................................................................................... 83
Haklar ..................................................................................................... 83
Simsarln Son Bulmas.......................................................................... 84
Komisyoncu .................................................................................................. 84
Tanm ve Unsurlar ................................................................................ 84
Borlar..................................................................................................... 85
Haklar .................................................................................................... 85
Son Bulmas ve Zamanaflm .................................................................. 85
CAR HESAP ................................................................................................. 86
Tanm ve fllevi ............................................................................................ 86
Cari Hesaba Geirilebilecek Alacaklar ........................................................ 86
Cari Hesabn flleyifli ve Sreler .................................................................. 87
Bakiyenin Kabul ve Faiz ........................................................................... 87
Bakiyenin Haczi ........................................................................................... 88
Cari Hesabn Sona Ermesi ve Zamanaflm ................................................. 88
zet................................................................................................................ 89
Yaflamn inden............................................................................................ 91
Okuma Paras .............................................................................................. 92
4. NTE Ortaklklar Hakknda Genel Bilgi, Adi Ortaklk,

Limited Ortaklk ...................................................................... 94
ORTAKLIK (fiRKET) KAVRAMI, UNSURLARI VE TRLER .................... 95
indekiler vii
Ortaklk (fiirket) ve Unsurlar ....................................................................... 95

Kifli Unsuru .............................................................................................. 95
Szleflme Unsuru..................................................................................... 96
Sermaye Unsuru ...................................................................................... 96
Ortak Ama Unsuru ................................................................................ 97
Affectio Societatis Unsuru....................................................................... 97
Ortaklklarn Snflandrlmas ...................................................................... 98
AD ORTAKLIK ............................................................................................. 99
nemi ve Uygulanma Alan ......................................................................... 99
Adi Ortakln Kuruluflu................................................................................ 100
Adi Ortakln Konusu .................................................................................. 100
Adi Ortaklkta liflkiler .............................................................................. 101
Ortaklar Arasndaki Mlkiyet liflkisi...................................................... 101
Ortaklk Kararlar..................................................................................... 101
Ortaklarn Hak ve Borlar ..................................................................... 101
Ortakln Ynetimi................................................................................. 103
Adi Ortaklkta Dfl liflkiler ............................................................................ 105
Ortakln Temsili.................................................................................... 105
Ortaklarn Sorumluluu .......................................................................... 106
Adi fiirkette Ortaklarn Deiflmesi ve Sonular .......................................... 106
Yeni Ortak Alm ve Alt Katlm ............................................................. 106
Ortaklktan kma ve karlma ............................................................. 106
kma ve karlmaya Bal Sonular.................................................... 107
Adi Ortakln Sona Ermesi .......................................................................... 108
nfisah (Dalma) Nedenleri ................................................................... 108
Fesih (Datma) Nedenleri ..................................................................... 108
Sona Ermenin Sonular.......................................................................... 108
Zamanaflm.............................................................................................. 109
TCARET fiRKETLERNN GENEL HKMLER ......................................... 109
Ticaret fiirketleri ve Uygulanacak Hkmler............................................... 109
Ticaret fiirketlerinin Ortak zellikleri .......................................................... 110
Tzel Kiflilik Bulunmas .......................................................................... 110
Snrl Say lkesine Ballk .................................................................... 110
Hak Ehliyetlerinin flletme Konusu ile Snrl Olmamas ...................... 110
Birleflme, Blnme ve Tr Deifltirme Olana .................................... 111
Kurullarn Elektronik Ortamda Yaplabilmesi Olana ......................... 111
Limited Ortaklk............................................................................................. 112
Anonim fiirket ile Benzerlikleri .............................................................. 112
Kifli (fiahs) Ortaklklar ile Benzerlikleri ............................................... 112
Tanm ve Unsurlar ................................................................................ 112
Ortakln Kuruluflu................................................................................. 114
Ortakln Organlar ve flleyifli ............................................................. 115
Ortak Sfatnn Kazanlmas .................................................................... 118
Ortak Sfatnn Kaybedilmesi .................................................................. 120
Ortaklarn Haklar ................................................................................... 121
zet................................................................................................................ 125
Yaflamn inden............................................................................................ 127
Okuma Paras .............................................................................................. 127
viii indekiler

5. NTE Anonim Ortakln Kuruluflu, Ynetim

Kurulu ve Denetim .................................................................. 130
ANONM ORTAKLIK, KURULUfiU VE ANASZLEfiMES .......................... 131
Anonim Ortakln nemi, Yarar ve Sakncalar ....................................... 131
Anonim Ortakln Tanm ve Unsurlar ...................................................... 132
Sermaye Unsuru ve zellikleri ............................................................. 132
Malvarl ile Sorumluluk........................................................................ 134
Ortaklarn Snrl Sorumluluu................................................................ 135
Anonim Ortaklk Trleri ......................................................................... 135
Anonim Ortaklklarn Kurulufl Sistemleri ............................................... 136
Kurucu Sfat ve Kurulufl Aflamalar ....................................................... 137
Kurulufl fllemlerindeki Eksiklik ve Aykrlklarn Yaptrm Sorunu ... 141
Kurulufl Srasnda Yaplan fllemlerden Ortakln Sorumluluu ........ 141
Kurulufltan Sonra Devralma .................................................................. 141
ANONM ORTAKLIIN ORGANLARI VE ZELLKLE
YNETM KURULU ..................................................................................... 142
Zorunlu Organlar ve liflkileri....................................................................... 142
Ynetim Kurulu ........................................................................................... 142
Ynetim Kurulunun Grev ve Yetkileri ................................................ 143
Temsile liflkin Grev ve Yetkiler .......................................................... 149
Ynetim Kurulu yelii ve yelerin Hukuki Durumu......................... 151
ANONM ORTAKLIKTA DENETM ............................................................ 156
Denetim .................................................................................................... 156
Dfl Denetim................................................................................................... 156
Devlet Tarafndan Yaplan Denetim ..................................................... 156
Bamsz Denetiler/Denetim Kurumlar Tarafndan
Yaplan Denetim .................................................................................... 157
zel Denetim ............................................................................................... 161
zel Denetinin Nitelii ......................................................................... 162
zel Denetinin Seimi .......................................................................... 162
Denetim Faaliyetinin Yrtlmesi.......................................................... 162
zet................................................................................................................ 163
Yaflamn inden............................................................................................ 165
Okuma Paras .............................................................................................. 166
6. NTE Genel Kurul ve Anonim Ortakln Sona Ermesi................. 168

GENEL KURUL ............................................................................................. 169
Genel Kurulun Yetkileri ve Yetki Devri ..................................................... 169
Genel Kurulun Yetkilerinin Snrlar ........................................................... 170
Genel Kurula Ak Yetki Vermeyen Kanun Hkmleri ....................... 170
Ynetim Kuruluna ve Denetilere zg Yetkiler................................. 170
mtiyazl (Ayrcalkl) Paylar ................................................................... 171
Aznlk Haklar......................................................................................... 171
indekiler ix
Bireysel Haklar ........................................................................................ 171

nc Kiflilerin Haklar......................................................................... 172
Genel Kurul Toplantlar .............................................................................. 172
Toplant Trleri, Zaman, Yer ve Gndemleri ...................................... 172
Toplantya armaya Yetkili Olanlar ........................................................ 173
Ynetim Kurulu....................................................................................... 173
Pay Sahibi ................................................................................................ 173
Aznlk Pay Sahipleri ............................................................................... 173
Tasfiye Memurlar.................................................................................... 174
fls daresi .............................................................................................. 174
Kayym ..................................................................................................... 174
Toplantya ar Usul ................................................................................ 174
arl Genel Kurul ................................................................................. 174
arsz Genel Kurul............................................................................... 175
Genel Kurul Toplantlarna Katlma Yetkisi, Hazr Bulunanlar Listesi
ve Oy Hakk .................................................................................................. 175
Genel Kurul Toplantlarnda Temsil ve Trleri .......................................... 177
Genel Olarak ........................................................................................... 177
Bireysel Temsil Trleri .......................................................................... 178
Toplu Temsil Trleri ............................................................................... 178
Genel Kurul Toplant ve Karar Yetersaylar ........................................ 179
Toplantlarn Yaplmas ve Yrtlmesi .............................................. 182
Genel Kurul Kararlarnn Hkmszl ............................................ 183
ANONM ORTAKLIIN SONA ERMES ...................................................... 189
Sona Erme Nedenleri .................................................................................... 189
nfisah ...................................................................................................... 189
Fesih......................................................................................................... 190
Sona Ermenin Sonular ve Tasfiye ............................................................ 192
Tasfiye lkeleri ........................................................................................ 192
Tasfiye Memurlar.................................................................................... 192
Tasfiye flleri ............................................................................................ 193
Ek Tasfiye ve Tasfiyeden Dnme .......................................................... 193
zet ............................................................................................................... 194
Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 195
Yaflamn inden ........................................................................................... 196
Okuma Paras ........................................................................................... .. 196
Pay Sahiplii ve Menkul Kymetler ........................................ 198 7. NTE

ANONM ORTAKLIKTA PAY VE PAY SAHPL ...................................... 199
Paya liflkin lkeler......................................................................................... 199
Tescil ile Oluflma..................................................................................... 199
Senede Balanmasnn Etkisi.................................................................. 199
Payn Blnmezlii lkesi ....................................................................... 199
Devir Serbestlii lkesi ............................................................................ 199
Pay Trleri ..................................................................................................... 200
Nakit Karfll Pay / Ayn Karfll Pay ................................................. 200
Oy Hakk Olan Pay / Oydan Yoksun Pay ............................................ 200
x indekiler
tibari Deeri Olan Pay / tibari Deeri Olmayan Pay ......................... 200
mtiyazl Pay / Adi Pay ........................................................................... 200
Bedelli Pay / Bedelsiz Pay ..................................................................... 201
Pay Sahiplii .................................................................................................. 201
Pay Sahipliinin Kazanlmas.................................................................. 202
Kanundan Doan stisnalar .................................................................... 203
radeden Doan stisnalar ...................................................................... 205
Pay Sahipliinin Kaybedilmesi ............................................................... 205
Pay Sahibinin Bor ve Ykmllkleri ................................................. 206
Pay Sahibinin Haklar.............................................................................. 208
ANONM ORTAKLIKLARDA MENKUL KIYMETLER .................................. 217
Pay (Hisse) Senetleri ..................................................................................... 218
Tanm, Nitelii ve karlmas .............................................................. 218
Devir fiekli Asndan Pay ve Senet Trleri........................................... 219
lmhaberler .................................................................................................. 225
ntifa Senetleri................................................................................................ 226
Tahviller ve Dier Menkul Kymetler ................................................... 226
zet ............................................................................................................... 228
Yaflamn inden ........................................................................................... 230
Okuma Paras ........................................................................................... .. 230
8. NTE Kymetli Evrak.......................................................................... 232

KIYMETL EVRAK HUKUKUNA GRfi VE GENEL HKMLER .................... 233
Kymetli Evrakn Tanm ve Unsurlar.......................................................... 233
Senet ........................................................................................................ 233
Hak................................................................................................................. 233
Hak ile Senedin Kaynaflmas .................................................................. 233
Kymetli Evrakn zellikleri.......................................................................... 234
Kymetli Evrak Bir Bor Senedidir ......................................................... 234
erdii Hak Ekonomik Bir Deer Taflmal ve
Devredilebilir Olmaldr .......................................................................... 234
Hak ile Senet Arasnda Kuvvetli Bir Ba Vardr ................................... 234
Kymetli Evrakta Soyutluk (Mcerretlik) lkesi Yrrlktedir ............. 234
Kymetli Evrak Arlafltrlmfl fiekil fiartlarna Baldr.......................... 235
Kymetli Evrakn Snrl Sayda Olup Olmad Sorunu ....................... 235
Kymetli Evrak ile lgili Mevzuat .................................................................. 235
Kymetli Evrakn Adi Senetten Farklar........................................................ 235
Kymetli Evrakn Snflandrlmas................................................................. 236
erdii Hakkn Tr Asndan ............................................................ 236
Hakkn Senetten nce Var Olup Olmamas Asndan ...................... 236
Temel liflki ile lgili Olup Olmamas Asndan ................................... 236
Kamu Gvenine Dayanp Dayanmamas Asndan ............................ 236
Yatrm Amac Taflyp Taflmama Asndan ........................................ 237
Devir fiekli Asndan ............................................................................ 237
Kymetli Evrakta Senet Trnn Deiflmesi (Dnfltrme=Tahvil) ........... 239
Kanuni Dnfltrme .............................................................................. 239
indekiler xi
radi Dnfltrme ................................................................................... 239

Kymetli Evrakta Defiler................................................................................ 240
Genel Borlu Savunmalar ve Defi Kavram ........................................ 240
Kymetli Evrakta Defi .............................................................................. 240
Kymetli Evrakta Defi eflitleri ............................................................... 240
Kymetli Evrakn Zayi Olmas ve ptali........................................................ 242
Zayi Olma Kavram ve ptal Davasnn Amac .................................... 242
ptal Davas Aabilme fiartlar ............................................................... 243
Bedelsizlik Nedeniyle ptal Davas ve Ziya Nedeniyle
ptal Davasndan Farklar........................................................................ 243
KAMBYO SENETLER .................................................................................. 243
Kavram ve Trleri ......................................................................................... 243
Kambiyo Senetlerinin Ortak zellikleri................................................. 244
Kambiyo Senetleri ile Alt Bor liflkisinin Karfllkl Durumlar .................. 244
Kambiyo Senetlerinde Ehliyet ve mza........................................................ 244
Kambiyo Senetlerinde Temsil Yetkisi .......................................................... 245
POLE........................................................................................................... 245
Polienin fiekil fiartlar (Unsurlar) ............................................................... 246
Polie Szc ........................................................................................ 246
Belirli Bir Bedelin denmesi Hususunda Kaytsz fiartsz Havale ....... 246
deyecek Kiflinin (Muhatabn) Ad ve Soyad...................................... 246
Vade ......................................................................................................... 246
deme Yeri ............................................................................................. 247
Lehtar ....................................................................................................... 247
Dzenlenme Tarihi ve Yeri ................................................................... 247
Dzenleyenin mzas............................................................................... 247
fiekil fiartlarna Aykrln Sonular ............................................................ 248
Mutlak Zorunlu Kaytlar ........................................................................ 248
Alternatif Zorunlu Kaytlar ..................................................................... 248
htiyari Kaytlar ....................................................................................... 248
Poliede Kabul .............................................................................................. 248
Poliede Zaman Aflm .................................................................................. 249
BONO ............................................................................................................ 249
Bononun fiekil fiartlar (Unsurlar) ............................................................... 250
Bono veya Emre Muharrer Senet Szc............................................ 250
Belirli Bir Bedelin Kaytsz fiartsz denmesi Vaadi............................. 250
Vade ......................................................................................................... 250
deme Yeri ............................................................................................. 250
Lehtar ...................................................................................................... 251
Dzenlenme Gn ve Yeri .................................................................... 251
fiekil fiartlarna Aykrln Sonular ........................................................... 251
Ak (Beyaz) Bono ...................................................................................... 251
mzalarn Bamszl lkesi ........................................................................ 252
Ciro................................................................................................................. 252
Cironun Hukuksal Nitelii ...................................................................... 252
Cironun Taraflar .................................................................................... 253
Cironun fiekli .......................................................................................... 253
Cironun Yaplabilecei Zaman............................................................... 253
Cironun Trleri ...................................................................................... 253
xii indekiler
Aval ................................................................................................................ 255

Avalin fiekli ve Taraflar ........................................................................ 255
Avalin Hkmleri ................................................................................... 256
Bononun denmesi...................................................................................... 256
deme in braz ................................................................................... 256
deme .......................................................................................................... 257
dememe Durumunda Sorumluluk ve Baflvuru Hakk ............................. 258
Hamile Karfl Sorumlu Olanlar ve Sorumluluun Nitelii..................... 258
Baflvuru Hakknn Kullanlma fiartlar .................................................. 258
Baflvuru Hakknn Kullanlfl Yntemi.................................................... 259
hbar......................................................................................................... 260
Baflvuru Hakknn Dflmesi .................................................................... 260
Baflvuru Hakk Dflnda Senet Bedelini Tahsil Olanaklar .................... 260
Bonoda Zamanaflm ............................................................................... 261
EK ................................................................................................................ 261
Trk Hukukunda ek Dzenlemenin n fiartlar ...................................... 262
Muhatabn Banka Olabilmesi ................................................................. 262
ek Anlaflmasnn Bulunmas ................................................................. 262
Karfllk Bulunmas .................................................................................. 262
ekin fiekil fiartlar (Unsurlar) .................................................................... 263
ek Szc............................................................................................ 263
Belirli Bir Bedelin denmesi in Kaytsz ve fiartsz Havale .............. 263
Muhatap ................................................................................................... 263
deme Yeri ............................................................................................. 263
Dzenlenme Tarihi ve Yeri .................................................................... 263
fiekil fiartlarna Aykrln Sonular ............................................................ 264
ekin Baz Temel zellik ve Farkllklar.................................................... 264
ekte Lehtar ............................................................................................ 265
ekte Vade ve braz Sreleri.................................................................. 265
ekin Devri ............................................................................................. 265
ekte Kabul Yasa ve eke Gveni
Artrmaya Ynelik Baz fllemler ............................................................ 266
ekin denmesi............................................................................................ 266
deme in braz .................................................................................... 266
ekin denmesi, denmesinin nlenmesi ve Sahte/Tahrif
Edilmifl ekin denmesinden Dolay Sorumluluk ............................... 267
ekin denmemesi Nedeniyle Sorumluluk ve Baflvuru Hakk .............. 268
denmeme Halinin Saptanmas............................................................. 268
Hukuki Sorumluluk, Baflvuru Hakk ve Zamanaflm ........................... 268
Muhatap Bankann Hamile Karfl Hukuki Sorumluluu ....................... 269
zet ............................................................................................................... 271
Yaflamn inden ........................................................................................... 273
Okuma Paras ........................................................................................... .. 273
Szlk ................................................................................... 275

nsz xiii
nsz
Ticaret Hukuku kitab ile ok genifl bir kapsam bulunan Ticaret Hukukunun,
sadece lisans rencileri iin yararl olacan dflndmz belli bir ksm,
uzaktan renim teknolojisine uygun olarak incelenmektedir. renci arkadaflla-
rmz zaman zaman Hukuk dilinin kendilerine yabanc geldiini belirtmektedirler.
Bu nedenle kitabmzn dilini olabildiince gnlk konuflma dilimize yaknlafltr-
maya alfltk, ancak kanuna sadk kalmak gerekesi ile de sizlere yabanc gelebi-
lecek baz szckleri kullandk. Bu szcklerin anlamlarn yana kmalarda ve
szlnzde bulacaksnz. Bu derste baflarl olabilmenin nkoflulu Temel Hu-
kuk dersinde sizlere verilen kavramlar renmifl olmanzdr, kendinizi herhangi
bir konuda eksik hissettiinizde Temel Hukuk kitabnza baflvurmanz baflarnz
artracaktr.
nitelerin baflnda belirlenen Amalarmz ile o nitenin amac ortaya konul-
maktadr. nite iinde yer alan Sra Sizde alflmalar ile rencinin nitede edin-
dii bilgileri karfllaflaca olaylarn zmnde kullanlmas istenmektedir. nite-
nin sonunda yer alan Okuma Paras, Yaflamn inden ve Kendimizi Snayalm
bafllklar altnda, niteyi alflmadan nce ve sonra verdii cevaplarn karfllafltrl-
mas suretiyle, rencinin ifllenen konuyu kavrayp kavramadn anlamas ama-
lanmaktadr.
Kitabn yazmnda bizden anlayfln ve desteini esirgemeyen sayn Prof.Dr.
Mehmet Bahtiyara ve kitabn hazrlanmas srecinde zveri ile yardmc olan Ana-
dolu niversitesinin tm elemanlarna teflekkrlerimizi iletmeyi bor biliyoruz.
Baflar Dileklerimizle
Editrler
Do.Dr. Ayfle Tlin YRK
Yrd.Do.Dr. Neval OKAN
xiv Ksaltmalar
AATUHK : Amme Alacaklarnn Tahsil Usul Hakknda Kanun

AvK : Avukatlk Kanunu
BanK : Bankaclk Kanunu
BDK : Bamsz Denetim Kuruluflu
BKKK : Banka Kartlar ve Kredi Kartlar Kanunu
Bkz : Baknz
c. : Cmle
CD : Ceza Dairesi
K : ek Kanunu
E : Esas
eBK : Eski Borlar Kanunu
eTK : Eski Ticaret Kanunu
FK : Kanuni Faiz ve Temerrt Faizine liflkin Kanun
FKK : Finansal Kiralama Kanunu
FSEK : Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu
GTB : Gmrk ve Ticaret Bakanl
GVK : Gelir Vergisi Kanunu
HAAO : Halka Ak Anonim Ortaklk
HD : Hukuk Dairesi
HGK : Hukuk Genel Kurulu
HMK : Hukuk Muhakemeleri Kanunu
K : cra ve fls Kanunu
MKB : stanbul Menkul Kymetler Borsas (Borsa stanbul)
K : Karar
karfl. : Karfllafltrn
KHK : Kanun Hkmnde Kararname
KT : Kamu ktisadi Teflebbs
KOB : Kk ve Orta Byklkte flletme
Koop K : Kooperatifler Kanunu
MarKHK : 556 Sayl Markalarn Korunmasna liflkin KHK
NotK : Noterlik Kanunu
RG : Resmi Gazete
s. : Say
SPK : Sermaye Piyasas Kurulu
SerPK : Sermaye Piyasas Kanunu
STB : Sanayi ve Ticaret Bakanl
T : Tarih
TBK : Trk Borlar Kanunu
TD : Ticaret Dairesi
TRK : Ticari flletme Rehni Kanunu
TKHK : Tketicinin Korunmas Hakknda Kanun
TMK : Trk Medeni Kanunu
TMSK : Trkiye Muhasebe Standartlar Kurulu
Ksaltmalar xv
TOBB : Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii

TPE : Trk Patent Enstits
TSE : Trk Standartlar Enstits
TSY : Ticaret Sicili Ynetmelii
TTK : Trk Ticaret Kanunu
TTSG : Trkiye Ticaret Sicili Gazetesi
vb. : ve benzeri
vd. : ve devam
1
TCARET HUKUKU
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Ticari iflletmeyi ve unsurlarn tanmlayabilecek,
Tacir ve esnaf ayrm ile bu ayrma bal sonular ve tacir trlerini ayrt ede-
bilecek,
Bir iflin ticari nitelikte saylma ltlerini ve ticari ifl olmann sonularn be-
lirleyebilecek,
Ticari dava trlerini ve bu davalarn grlecei mahkemeleri saptayabile-
ceksiniz.
Anahtar Kavramlar
flletme Tzel Kifli Tacir
Ticari flletme Donatma fltiraki
Esnaf flletmesi Ticari fl
Gerek Kifli Tacir Ticari Dava
indekiler
TCAR fiLETME
Ticari flletme, TACR SIFATI VE TACR OLMANIN
Ticaret Hukuku Tacir, Ticari fl, SONULARI
Ticari Yarg TCAR fi VE SONULARI
TCAR YARGI
Ticari flletme, Tacir, Ticari
fl, Ticari Yarg
SIRA SZDE SIRA SZDE
TCAR fiLETME
D fi N E L M D fi N E L M
Ticari flletmenin Tanm ve Unsurlar
TTKnn ticari iflletme sistemine arlk vermesine paralel olarak kanunda
S O R U yer alan pek S O R U
ok kavram ticari iflletme kavramndan hareketle aklanmaya alfllmfltr: Ticari ifl
(TK. m.3,m.19), ticari hkm (TK. m.1), ticari dava (TK. m.4), tacir (TK. m.12) gibi. fiu
halde, Ticari flletmenin temel bir kavram olduu aktr. Byle Dtemel
K K A Tbir kavramn DKKAT
kanunda tanmlanmfl olmas, yeni TTKnn nemli yanlarndan birisidir.

Ekonomi bilimi asndan iflletme, bir giriflimcinin kazanSIRA salamak
SZDE amacyla SIRA SZDE
emek ve sermayeyi bir organizasyon ierisinde bir araya getirmesi ile oluflur fakat
bu genel tanm, Ticaret Hukukunun ticari iflletme tanmna uymaz. nk ekono-
AMALARIMIZ
mik anlamdaki her iflletme, ayn zamanda bir ticari iflletme deildir
ri iflletme ekonomik anlamda da bir iflletmedir.

ancak her tica- AMALARIMIZ
Ticari iflletmenin tanm ve unsurlar asndan temel dzenleme, TTK m.11/1de

K T A P K T A P
yer almaktadr: Ticari iflletme, esnaf iflletmesi iin ngrlen snr aflan dzeyde
gelir salamay hedef tutan faaliyetlerin, devaml ve bamsz flekilde yrtld
iflletmedir. Bu tanmdan, ticari iflletmenin unsurlarna ulafllabilir, iflletmenin, esnaf
TELEVZYON TELEVZYON
iflletmesi iin ngrlen snr aflan dzeyde gelir salamay hedef tutan faaliyetler
gstermesi ve bu faaliyetlerin devaml ve bamsz flekilde yrtlmesi gerekir.
Kanun metinlerine http:// mevzuat basbakanlik.gov.tr adresinden ulaflabilirsiniz.

NTERNET NTERNET
Esnaf flletmesi in ngrlen Snr Aflan Dzeyde Gelir Salama

Amal Faaliyetlerde Bulunmas
Bu unsuru, gelir salama amac ve gelirin dzeyi ynlerinden iki alt unsura ayra-
biliriz:
Gelir Salama Amacnn Varl

flletmenin gelir salamay ama edinmifl olmas gerekir fakat bu amacn teorik ola-
rak varl yeterlidir, iflletmenin fiilen de srekli gelir elde ediyor olmas flart aran-
maz. Bir iflletme, zaman zaman veya st ste zarar da edebilir. Gelir salama ama-
cyla kurulmayan, rnein dorudan hayr amal iflletmeler (fakir ailelere Rama-
zan aynda bedava yemek datmak zere kurulmufl bir aflevi gibi) ticari iflletme
deildir. Fakat fakir ocuklar okutmak amal bir dernek, lks bir lokanta iflletir ve
4 Ticaret Hukuku
elde ettii geliri ocuklara renim yardm iin harcar ise ortada yine bir ticari ifl-
letme vardr. Elde edilen gelirin sarf flekli, iflletmenin niteliini deifltirmez.
Gelir Dzeyine Gre Esnaf flletmesi-Ticari flletme Ayrm

Gelir salama amal faaliyetlerin, esnaf iflletmesi boyutlarn aflmas, yani ondan
daha kapsaml olmas gerekir. Ticari iflletmenin asl nemli unsuru budur. nk
dier unsurlar esnaf iflletmelerinde de bulunabilir. Oysa ticari iflletmeyi esnaf ifllet-
mesinden ayrabilmek ancak bu unsur sayesinde mmkn olmaktadr. TTK m.11/1
hkm ticari iflletmeyi tanmlamakta ve bu unsuru ortaya koymakta ayrca TTK
m.15 esnaf tanm yapmakta, nihayet 07.06.2005 tarihli ve 5362 Sayl Kanunun 3/a
maddesi esnaf ve sanatkr tanm vermekte ise de bu hkmler yardm ile esnaf-
tacir ayrmn kesin olarak yapabilme olana yoktur. nk anlan hkmlerdeki
ltler ak ve objektif deildir. Byle olunca, gelir dzeyi ynnden esnaf tacir-
den ayrabilmek iin net bir lte gereksinim vardr.
Bu gereksinimi gren kanun koyucu, yeni TTKnn11/2 inci maddesinde, eTKnn
1463 nc maddesine benzer bir hkm ngrmfl ve Bakanlar Kuruluna bir yetki
vermifl; ticari iflletme ile esnaf iflletmesi arasndaki snrn, Bakanlar Kurulunca ka-
rlacak kararnamede gsterilmesini ngrmfltr. nceki kanun dneminde, Ba-
kanlar Kurulu tarafndan 1986 ylnda byle bir kararname karlmfl, sonra bu ka-
rarname 2007 ylnda yenilenmifltir (RG 21.07.2007, S. 26589). Hlen yrrlkte bu-
lunan ve 6103 Sayl Uygulama Kanununun 10 uncu maddesindeki dzenleme ne-
deniyle, yeni TTKnn yrrle girmesinden sonraki dnemde de uygulanmasna
devam edilmesi muhtemel olan bu kararnamede yer alan ltler flunlardr:
Koordinasyon Kurulunca saptanacak ve Resmi Gazetede yaymlanacak esnaf
ve sanatkr meslek kollarna dhil olup ekonomik faaliyetini sermayesi ile birlikte
bedeni alflmasna dayandran ve kazanc tacir veya sanayici niteliini kazandr-
mayacak miktarda olan, basit usulde vergilendirilenler ve iflletme hesabna gre
SIRA SZDE deftere tabiSIRA SZDEile vergiden muaf bulunanlardan 213 Sayl Vergi Usul Kanu-
olanlar
nunun 177 nci maddesinin birinci fkrasnn (1) ve (3) numaral bentlerinde yer
D fi N E L M alan nakdiD limitlerin
fi N E L M
yarsn, (2) numaral bendinde yazl nakdi limitin tamamn
aflmayanlarn esnaf ve sanatkr saylmalar ile esnaf ve sanatkr siciline ve dolay-
syla esnaf ve sanatkrlar odalarna kaydedilmeleri Bakanlar Kurulunca kararlaflt-
S O R U S O R U
rlmfltr.
DKKAT VUK m.177deki

D K Kparasal
AT limitler enflasyon nedeniyle her ylsonunda arttrlmaktadr.
SIRA SZDE
Aktarlan dzenlemeler uyarnca, esnaf saylabilmek iin, Koordinasyon Kuru-
SIRA SZDE
lunca iln edilen (RG 13. 06.2007, S.26551) esnaf ve sanatkr meslek kollarna d-
hil olmak temel flarttr. Ek olarak, basit usulde vergiye tabi olmak veya gelir vergi-
AMALARIMIZ

sinden muaf (GVK m.9) olmak yeterlidir. flletme hesabna gre defter tutanlar ba-
AMALARIMIZ
kmndan ise ayrca, VUKdaki limitlerin afllmamfl olmas flart da aranacaktr. fiu
halde, esnaf iflletmesi ile ticari iflletme arasndaki farkn meslek kolu ayrmna da-
K T A P yanmad,K belirlenen
T A P meslekler iinde yer alan ve iflletme defterine tabi bir faali-
yetin, gelir dzeyinde gre ticari iflletme oluflturabilecei aktr.
Buna karfllk, belirlenen meslek kollarna dhil olmayan her faaliyet, ticari ifl-
TELEVZYON letmenin var
T E L Eolduunu
VZYON da gstermez. rnein, bilimsel ve kltrel nitelik gste-
ren mimarlk, mali mflavirlik, avukatlk, doktorluk, yazarlk gibi serbest meslek fa-
aliyetlerinin, esnaf-tacir ayrmndan bamsz bir kol oluflturduu, gelir amac bu-
lunmasna ramen bu faaliyetlerin ticari iflletme ya da esnaf iflletmesi oluflturmaya-
NTERNET NTERNET
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P K T A P
1. nite - Ticari flletme, Tacir, Ticari fl, Ticari Yarg 5
ca retide isabetle vurgulanmaktadr. Fakat bu tr faaliyetlerin, birka doktorun

TELEVZYON TELEVZYON
hastane amas rneinde olduu gibi, bir ticari iflletme ats altnda yrtlmesi
hlinde ticari iflletmeden sz edilebilecektir.
Resmi Gazeteye http://www.resmigazete.gov.tr adresinden ulaflabilirsiniz.

NTERNET NTERNET
Kararnamenin anlan dzenlemesi nedeniyle, VUK m.176 uyarnca birinci snf

tacir saylan ve bilano esasna gre defter tutanlar ile iflletme hesabna gre def-
ter tutanlardan yukarda belirtilen kapsama girmeyenler tacir, bu kiflilerin iflletme-
leri de ticari iflletme saylacaktr.
Devamllk
flletme ats altnda yrtlen faaliyetlerin devaml olmas gerekir. Buradaki de-
vamllk, faaliyetlerin hi ara verilmeksizin yllarca devam edecei anlamna gel-
mez. Tesadfen veya arzi olarak yaplan bir ticari faaliyet, ticari iflletmenin varl-
n gstermez. Hatta baz faaliyetler mevsimlik olabilir. rnein, yaz dnemlerinde
alan plaj iflletmesi, kfl aylarnda alflan bir kayak tesisi veya av mevsiminde fa-
aliyet gsteren ve avclar derneine ait olan bir motel iflletmesi de unsurlar bulun-
mak flart ile ticari iflletmeyi oluflturabilir.
Bamszlk
Bir kifli baflkasnn iflletmesinde alflyor ya da baflkasna yardmc oluyorsa veya
iflletmeyi taciri temsilen alfltryorsa tacir deildir. rnein flubeler bamsz ol-
mayp merkeze bal olduklar iin bamsz birer ticari iflletme saylmazlar. Ayn
flekilde, ticari temsilci, pazarlamac ve iflletmeyi sezgin (ayrtm gcne sahip) k-
k veya kstl adna iflleten yasal temsilci, bamsz bir iflletme sahibi olmad
iin tacir deildir (TTK m.13). Buna karfllk, acente, bamsz bir tacir yardmcs
olduu iin, onun iflletmesi, dier unsurlarn da mevcut olmas flartyla ticari ifllet-
me oluflturur.
Semtinizdeki bir spermarket iflletmesi ile bir lokantann ticari iflletme olup olmadn
SIRA SZDE SIRA SZDE
deerlendiriniz. 1
Ticari flletmenin Malvarl
Genel olarak, bir kifliye ait olup, para ile llebilen hak ve borlarn tm, o ki-
flinin malvarln oluflturur. Malvarlnn aktif ksmnda haklar S O(mlkiyet,
R U rehin, S O R U
intifa, alacak, fikri ve snai haklar vb.), pasif ksmnda ise borlar bulunur. Ticari ifl-
letmenin malvarl, tacirin iflletmeye ayrd (ticari faaliyetlere Dzgledii)
KKAT deer- DKKAT
lerin toplamn ifade eder. Tacirin, ticari iflletmesine zgledii mal ve haklar, ifl-
letme dflndaki mal ve haklarndan hukuken bamsz olmamakla birlikte, iflletme-
SIRA SZDE SIRA SZDE
ye zglenmifl deerler ekonomik bir btn olarak rehin, satfl, haslat kiras gibi
baz ifllemlere konu olabilmektedir. Nitekim TTK m.11/3de, ticari iflletmenin, ier-
dii malvarl unsurlarnn devri iin zorunlu tasarruf ifllemlerinin
AMALARIMIZ
plmasna gerek olmakszn, bir btn hlinde devredilebilecei ve dier hukuki
ayr ayr ya-
Tasarruf fllemi: Bir hakka
AMALARIMIZ
dorudan doruya etki eden
onu kuran, deifltiren veya
ifllemlere konu olabilecei hkme balanmfltr. Bu nedenle iflletmeye dhil deer- ortadan kaldran ifllemdir.
lerin neleri kapsadnn ayrca incelenmesi gerekmektedir. K T A P K T A P
TTK m.11/3, c.2de Aksi ngrlmemiflse, devir szleflmesinin duran malvarl-
n, iflletme deerini, kiraclk hakkn, ticaret unvan ile dier fikri mlkiyet hak-
larn ve srekli olarak iflletmeye zglenen malvarl unsurlarn
T E L E V Zierdii
YON kabul TELEVZYON
NTERNET NTERNET
6 Ticaret Hukuku
olunur denilmek suretiyle iflletmeye zglenmifl malvarl unsurlarnn bir ksm-

na, devrin kapsam vesilesiyle deinilmifltir. flletmenin malvarl unsurlar, genel-
likle, maddi-maddi olmayan unsurlar fleklinde iki ana gruba ayrlarak incelenmek-
tedir.
Maddi unsurlar, el ile tutulan, gz ile grlen, yani somut varl olan (cisma-
ni) deerleri ifade eder. Tesisat, iflletme sermayesi, ham madde, retilen/ stok mal-
lar gibi. Tesisat ise, iflletmeye zglenmifl taflnmaz mallar ve onlarn btnleyici
paras (TMK m.684) ve eklentisi (TMK m.686) ile taflnr mallar (makinalar, alet-
ler, aralar, arabalar gibi taflnr iflletme tesisatn) kapsar.
Gayrimaddi unsurlar ise, zellikle ticaret unvan, iflletme ad, marka, patent,
know-how, endstriyel tasarm, fikir ve sanat eserleri zerindeki haklar gibi eko-
nomik deeri olan, fakat cismani varl olmayan veya varl bir btn olarak g-
rlemeyen haklar ifade eder. Bunlardan iflletme ad, ticaret unvan ve marka ileri-
de ayrntl olarak incelenecektir. Fakat burada, nemi nedeniyle baz kavramlar
aklamakta yarar vardr.
Patent, yeni, tekniin bilinen durumunu aflan ve sanayiye uygulanabilir nitelik-
te bir bulufl yapanlara veya haleflerine, bu bulufltan belirli bir sre (kural olarak 20
yl) ile yalnzca kendilerinin yararlanmasn salamaktadr. Bu hakk temsilen, sa-
hibine, Trk Patent Enstits tarafndan bir belge verilmekte olup ayrntlar 551 Sa-
yl KHKde dzenlenmifltir. Ayn KHKnn 154 vd. maddelerine gre, yeni ve sa-
nayiye uygulanabilen bulufllar, faydal model belgesi ile korunurlar.
Endstriyel tasarm, bir rnn tm veya bir paras veya zerindeki ssleme-
nin, izgi, flekil, biim, renk, doku, malzeme veya esneklik gibi insan duyular ile
alglanan eflitli unsur veya zelliklerinin oluflturduu btn ifade eder. 554 Sayl
KHK, tasarmlar zerindeki hakkn korunmasna iliflkin hususlar dzenlemektedir.
Know-how, patent niteliinde olmasa dahi, iflletme ierisinde organizasyon,
ynetim, retim ve datm gibi konularda ulafllan teknik ve ticari bilgi ve tecrbe
birikimi anlamnda kullanlr.
Goodwill, mflteri hakk veya Goodwill ise, bir ticari iflletmenin sevk ve ynetiminin kendi mflteri evresi
pefltemaliye fleklinde de
anlmaktadr. zerinde yaratt rabetten dolay sahip olunan hak olup, iflletmenin deerini ol-
duka etkileyebilen bir faktr olarak zellikle belirtilmek gerekir. Nitekim Yarg-
taya gre, uygulamada, iflletmenin devri veya haslat kirasna konu olmas hlinde
hava paras ad altnda ayr bir bedel talep edilmesi, sahip olunan mflteri evresi-
nin karfll olarak mmkn ve geerlidir. Yeni TTK 11/3 hkm, iflletmenin mal-
varl unsurlar arasnda iflletme deerinden de sz etmifl ve ksmen de olsa, bir
anlamda bu hakka iflaret etmifl bulunmaktadr.
Ticari flletmede Merkez ve fiube

Bir ticari iflletmenin iflleri giderek geniflleyebilir; deiflik blgelerde veya yabanc l-
kelerde, kendisine bal olup da bulunduu yerdeki mflteriler ile ifllemler yapabil-
me yetkisine sahip birimler (flubeler) ama gereksinimi doabilir. Merkez ve flube
kavramlar TTKda tanmlanmamfl, iflletme merkezinin bulunduu yerin ticaret sici-
line tescil ettirme ykm ngren hkm (TTK m.40/1) gibi baz maddelerde mer-
kez ya da flube olmaya sonu balanmaktadr (TTK m. 40/3-4 m.48,m.371/3,TBK
m.549).
Merkez, bir iflletmenin idari, ticari ve hukuki ynden faaliyetlerinin topland
ve ifllemlerinin yrtld yerdir. Bazen bir iflletmenin eflitli birimleri derli top-
lu flekilde bir arada bulunmaz. Teknik birimler, depolar veya flantiyeler, idari ve
hukuki birimlerin olduu yerden baflka bir yerde olabilir. Byle bir durumda idari
ve hukuki ifllemlerin yrtld yer merkezdir.
eflitli kanun maddelerinde flubeye deinilmifl olmasna ramen (TTK. m.40/3-
4, 48, 371/3, ayrca BK. m. 549), TTK, flubenin tanmna ve unsurlarna yer verme-
mifltir. Bununla birlikte, TTK. hkmleri ve zellikle ticaret sicil uygulamas asn-
dan esas alnabilecek bir flube tanmlamas, TSY. m.118/1de yaplmfltr : Bir tica-
ri iflletmeye bal olup ister merkezinin bulunduu sicil evresi ierisinde isterse
baflka bir sicil evresi ierisinde olsun, bamsz sermayesi veya muhasebesi bulu-
nup bulunmadna baklmakszn kendi baflna snai veya ticari faaliyetin yrtl-
d yerler ve satfl maazalar flubedir.
Baflka baz dzenlemelerde flube tanm ve ltlerine deinilmifl (bkz. 5174
Sayl TOBB ile Odalar ve Borsalar K. m.9; 5411 Sayl Bankaclk K. m.3) ise de,
zetle, bu hkmlerin kendi zel uygulanma alanlar asndan geerli olduu,
TTK. uygulamas asndan da geerlilik taflyan genel dzenlemeler olmad sy-
lenebilir.
1. liflkide Bamllk: fiubenin, idari adan merkeze bal olmas gerekir.
Merkez ve flube, ayn gerek veya tzel kifliye aittir. fiube yneticileri merkez tara-
fndan atanr; yetkileri ve snrlar ile iflletme politikalar merkezce saptanr; yne-
timin genel ilkelerini merkez belirler; flubenin kr ve zarar iflletmeye aittir; flube-
nin ifllemlerinden doan hak ve borlarn sahibi de iflletmedir.
2. Dfl liflkilerde Bamszlk: fiube, merkezin yapt ifller trnden iflleri ken-
di mflterileri ile bamsz flekilde yapabilir. Fakat merkezin yapt trden iflleri yap-
mayan ya da ok snrl bir ksmn yapan birimler flube oluflturmaz. rnein bir lo-
kantann, dflarya satfl yapmayan, yalnzca yemekleri hazrlayan birimi; bir turistik
otel iflletmesinin rezervasyon brosu, bir bankaya ait olup da yalnzca telefon fatu-
ralarn tahsil etmek zere oluflturulan servisi gibi. Fakat flubenin, merkezin yapt
tm ifllemleri yapmas da beklenemez; iflletme tr ve nitelii asndan asli saylabi-
SIRA SZDE SIRA SZDE
lecek ifllerin tamamn veya byk ounluunu yapmas yeterlidir.
3. Yer ve Ynetim Ayrl: fiube, iflletmenin geliflen ve yaygnlaflan ifllerinin de-
iflik yerlerde ve oradan yrtlmesi amacyla oluflturulduuna gre,D fi Nyer
E L Mve ynetim D fi N E L M
bakmndan merkezden ayrdr. Kendi baflnda ayr bir ynetimi vardr. Yer ayrlnn
ok kat dflnlmesi bizi bazen yanlgya dflrebilir. nk baz flubeler vardr ki
S O R U S O R U
merkezle ayn kentte, semtte ve hatta bazen ayn binada faaliyet gsteriyor olabilir.
Ynetim ayrl sonucu olarak, flubenin hesap ve defterleri merkezden D Kayrdr.

K A T Ancak bu, DKKAT
muhasebenin merkezde tutulmasna ve defterlerin merkezde bulunmasna engel olufltur-
maz. Bu arada, flube iin ayr bir sermaye tahsis edilmesinde kural olarak
SIRA SZDEzorunluluk bu- SIRA SZDE
lunmad (istisna, Serbest Blgeler Kanunu m.13), tacirin isterse flube iin bir sermaye
ayrabilecei sylenebilir (Yargtay 1982de verdii bir kararda flubeye ayr sermaye tahsi-
sini zorunlu grmfl, fakat bu karar doktrinde elefltirilmifltir). Ayrca,
AMALARIMIZ
m.12, merkezi yurt dflnda bulunan iflletmelerin flubelerinin tescilinde flubeye ayrlmfl
6103 Sayl Kanun, AMALARIMIZ
sermaye tutar ndan sz etmektedir. TSY. m.118 ise, bamsz sermayesi veya muhasebesi
bulunup bulunmadna baklmayacan aka vurgulamfltr. K T A P K T A P
Bir Yerin fiube Saylmasnn Sonular

TELEVZYON TELEVZYON
Ticaret Siciline Tescil Yeri Asndan
TTK m.40/3 uyarnca, merkezi Trkiyede olan flubeler bulunduklar yer siciline
tescil edilir. Merkezleri Trkiye dflnda olan ticari iflletmelerin flubeleri de kendi l-
ke kanunlarnn unvana dair hkmleri sakl kalmak zere, yerli N T E Rticari
N E T iflletmeler NTERNET
8 Ticaret Hukuku
gibi tescil olunur (TTK m.40/4). 5174 TOBB ile Odalar ve Borsalar Kanunu m.9a
gre de sicile kaytl tacir ve sanayici ile bunlara ait flubeler ve fabrikalar odalara
kaydolmak zorundadr.
Ticaret Unvan Asndan

TTK m.48/1e gre, her flube, flube olduunu da belirterek merkezin unvann kul-
lanmaldr; bu unvana, flube ile ilgili ekler yaplabilir. Merkezi yurt dflndaki ifllet-
melerin Trkiyedeki flubelerinin unvanlarnda ise, merkezin olduu yer ile flube
yerinin ve flube olduunun gsterilmesi zorunludur.
Temsil Yetkisinin Snrlandrlmas Asndan

TBK m.549a gre, ticari temsilcinin yetkisi, flube ile snrlanabilir. Anonim flirket
ve kooperatif temsilcileri (TTK m.371/3, KoopK. m.59/2) ile limited flirket mdr-
lerinin (TTK m.629/1, m.371/3) temsil yetkileri ynnden de flube snrlamas ya-
plmas mmkndr. Ayrca, merkezi yurt dflndaki iflletmelerin Trkiye flubeleri-
nin baflna, yerleflim yeri Trkiyede bulunan tam yetkili bir ticari temsilci atanr
(TTK m.40/4 ).
flletmenin Devrinde Kapsam Asndan

TTK m.11/3 ve TBK m. 202 uyarnca yaplacak iflletme devirlerinde, devrin kapsa-
mna flubeler de dhildir.
Yetkili Mahkeme ve cra Dairesi Asndan

Bir flubenin ifllemlerinden doan uyuflmazlklarda, flubenin olduu yerde de dava
alabilir ve takip yaplabilir (HMK m.14/1, K m.50). Fakat ifls davas, merkezin
olduu yerde alr (K m.154).
Ticari flletme ile lgili nemli Baz Hukuki fllemler
Ticari flletmenin Devri ve Birleflmesi

Ticari iflletmenin devri ve baflka bir iflletme ile birleflmesine iliflkin hkmler, TBK
m.202-203de yer alr. TBK m.202de, bir malvarl veya iflletmenin aktif ve pasif-
leri ile birlikte devredilmesi, TBK m. 203de ise bir iflletmenin dier bir iflletme ile
birleflmesi ve flekil deifltirmesi dzenlenmifltir. Bu iki maddenin ortak yn, ifllet-
meler dzeyinde kalan birleflme ve devralmalara iliflkin olup iflletme sahibini veya
ortaklarn etkilememesi ve her iki maddede dzenlenen hallerde ayn hkmlerin
uygulanmasdr. Oysa TTKda dzenlenmifl olan ticaret flirketlerinin birleflmelerin-
de yalnzca malvarlklar deil, iflletme sahibi olan tzel kifliler de bundan etkilen-
mekte, birleflen flirketler tek at (ya ilerinden birisinin veya yeni kurulan bir or-
takln ats) altnda toplanmaktadr (TTK m.136 vd.).
fiirket birleflmeleri konusunda TTKda klli halefiyet ilkesi yrrlkte olduun-
dan, birleflmenin kesinleflmesiyle, birleflen flirketlerin tm hak ve borlar, ats al-
tnda birleflilen flirkete geer (TTK m.136/4, m.153). Buna karfllk TBK m.202-203,
aktife dhil unsurlarn, devralana geifli asndan zel bir dzenleme iermemesi-
ne karfllk, pasiflerin devralana geiflini ve borlardan sorumluluu zel olarak d-
zenlemektedir. nk borcun nakli konusunda normalde uygulanan TBK m.195-
197, naklin alacaklya karfl hkm ifade edebilmesini, onun rzasna balamfltr.
Alacaklnn rzasnn aranmasnn gerekesi de borlunun kiflilii ve deme gc-
nn alacakl asndan arz ettii nemdir.
Ticari iflletmenin bir btn olarak devri kapsamnda, pasiflerin geifli bakmn-
dan da bu kural uygulansa idi, iflletmeyi devralann tm iflletme alacakllarn teker
teker bulup onlara kendi durumunu anlatmas ve onlar ikna ederek devir iin r-
zalarn almas neredeyse olanaksz olur, dolaysyla iflletmenin devri gereklefle-
mez veya olduka glk ve karflklk yaratabilirdi. Bu nedenle, TBK m.202 ifllet-
menin devri hlinde alacakllarn rzasn aramakszn borlarn da devrini mm-
kn klmfl fakat iflletme alacakllarn korumak iin bir nlem olarak devralan ile
birlikte iflletmeyi devredenin de iki yl sre ile mteselsilen sorumlu olmasn hk-
me balamfltr.
Tacir T ticari iflletmesini 01.01.2012 tarihinde devretmifl, alt ay sonraSIRAalacakl

SZDE A, devredi- SIRA SZDE
len ticari iflletmenin 06.06.2012 tarihinde denmesi gereken fakat denmeyen borcu iin 2
T'ye baflvurmufltur. T ticari iflletmesini alt ay nce devrettiini ve borcu demekle ykm-
l olmadn ifade etmifltir. Sizce T hakl mdr? D fi N E L M D fi N E L M
6102 Sayl TTK, aktife dhil unsurlarn ticari iflletmeyi devralana S O R Utoptan geifli- S O R U
ni dzenlememifl olan eTKdan farkl olarak bu unsurlarn devralana bir btn ola-
rak geifli asndan zel ve ilgin dzenlemeler getirmifl bulunmaktadr (TTK
DKKAT DKKAT
m.11/3).
TBK m.202 ve TTK m.11 uyarnca devrin koflullar flunlardr:
- Ticari iflletmenin bir btn olarak (aktif ve pasifiyle birlikte)
SIRA devir
SZDE edilmesi ge- SIRA SZDE
rekir. Ancak, mnferit baz unsurlar devir kapsam dflnda tutulsa bile TBK m.202

uygulanr; yeter ki devredilen unsurlar ile iflletmenin faaliyetlerine devam edebil-
mesi mmkn olabilsin. AMALARIMIZ AMALARIMIZ
- Devrin flekli asndan, genel hkmler (medeni hukuk ilkeleri) erevesinde
taahht ve tasarruf aflamalarn ayr ayr ele almak gerekirken 6762 Sayl eTKdan
K T A P K T A P
farkl olarak, TTK m.11/3te, ticari iflletmenin, ierdii malvarl unsurlarnn dev-
ri iin zorunlu tasarruf ifllemlerinin ayr ayr yaplmasna gerek olmakszn bir b-
tn hlinde devredilebilecei, devir szleflmesinin (ve iflletmeyi bir btn olarak
konu alan dier szleflmelerin) yazl olarak yaplaca ve ticaret T E L E Vsiciline
Z Y O N tescil ve TELEVZYON
iln edilecei dzenlenmifltir.
Bylece, devir iin tek bir szleflmenin yaplmas yeterli grlmfl, hatta ifllet-
menin aktif unsurlarnn devrinin gerekleflmesi (tasarruf aflamasnn NTERNET
tamamlanma- NTERNET
s) iin, aktifteki her bir unsurun devri ynnden genel hkmlerin gerektirdii ifl-
lemlerin (taflnmazlarn tapuda devralan adna tescili, motorlu tafltlarn trafik sici-
linde alc adna tescili, taflnrlarn zilyetliinin nakli gibi) yaplmasna dahi gerek
bulunmad aka belirtilmek suretiyle, genel hkmlerin ngrd taahht/ta-
sarruf aflamalar ayrm yadsnmfltr. fiu hlde, devri kolaylafltrmak adna, aktifle-
rin de bir btn halinde ve szleflme ile ya da -hkmden tescilin kurucu olduu
da anlafllamamakla birlikte- ticaret siciline tescil ile toptan devredilmifl saylmas
yolu almfl bulunmaktadr. Ne var ki, aktiflerin geifli bakmndan olduka radi-
kal byle bir deiflikliin, uygulamada sakncalar yaratabilecei, eflya ve borlar
hukukunun temel ilkeleri ile eliflecei ve zellikle, yeni bir tescilsiz kazanm hali
ngrmesi ve sicile gvenin korunmas ilkesi nedeniyle tapu sicili uygulamasnda
tereddtlere yolaaca endiflesi taflmaktayz.
- Tekelleflmenin nlenmesini amalayan Rekabetin Korunmas Hakknda Ka-
nun m. 7/2 ve ilgili mevzuat (Rekabet Kurulundan zin Alnmasn Gerektiren Bir-
leflme ve Devralmalara liflkin Tebli) hkmleri uyarnca, bir iflletmenin devri ve-
ya baflka bir iflletme ile birleflmesi iin izin alnmas gereken hllerde, Rekabet Ku-
ruluna baflvurularak izin alnmas da zorunludur.
10 Ticaret Hukuku
Devir Almann Bafllca Sonular fiunlardr

Devreden gerek kifli eer baflka bir ticari iflletmeye sahip deilse ticareti terk et-
mifl olur ve tacir sfatn kaybeder. Devir sonucunda iflletmeye tahsis edilmifl olan
ve devir kapsamnda bulunan temel unsurlar devralana geer (TTK m.11/3, c.2).
En nemlisi de devralan kifli, iflletmeyi aktif ve pasifleri ile birlikte devraldn
alacakllara duyurduu andan itibaren iflletmenin borlarndan sorumludur. Duyu-
runun flekli konusunda TBK m. 202/1, alacakllara bildirim veya ticari iflletmeler
iin Ticaret Sicil Gazetesinde, dier iflletmeler iin Trkiye genelinde datm ya-
plan gazetelerden birinde yaymlanacak iln ngrmfltr. zellikle alacakllara
bildirim bir geerlilik flekline ve ayrca TTK m.18/3te ngrlen flekillere tabi ol-
mamakla birlikte, yazl flekilde yaplmas, ispat kolayl asndan yararl olur.
Devrin alacakllara bildirimi veya iln, devir szleflmesinin geerlilii iin de-
il, borlarn devrinin dfl iliflkide hkm dourmas iin flarttr (TBK m.202/4). Ay-
rca, devralann ihbar veya ilndan kanmas alacakllara zarar verecei iin, K
m.280/4, devralann, alacakllarn aaca iptal davasndan kurtulabilmesini, devrin
iln veya ihbarna balamfltr. Devralann iflletme borlarndan sorumluluu bir
kanun hkmne dayand iin, devralan, varln bilmedii borlardan da sorum-
lu olur. Fakat taraflar bu hususta, szleflme zgrl kapsamnda devir szleflme-
sine, i iliflkide geerli ve rcu hakkna esas olmak zere zel hkmler koyabilir-
ler. Devir eden ise, devralanla birlikte mteselsilen iki yl sreyle sorumludur. Bu
sre meccel borlarda muacceliyet anndan, muaccel borlarda ise devrin iln
veya alacakllara bildirimi tarihinden itibaren ifllemeye bafllar. Bildirme veya ilnla
duyurma ykmll devralan tarafndan yerine getirilmedike, iki yllk sre ifl-
lemeye bafllamaz (TBK m.202/4).
Ticari flletme Rehni

Tacir veya esnafn kredi ihtiyacnn zamannda ve istenilen miktarda karfllanabil-
mesi, alacaklya yeterli gvencelerin verilmesine baldr. Borlunun karfl tarafa
salayabilecei gvenceler, genel olarak, ya kiflisel gvence (rnein kefalet ve
garanti) ya da ayn gvence (rnein taflnr rehni ve taflnmaz rehni) fleklinde olur.
Rehin: Bir borcun TMK m.939/1deki kurala gre, taflnr rehninin kurulabilmesi iin, rehin konu-
deneceine teminat olarak,
denince geri alnmak
su taflnr maln zilyetliinin alacaklya devredilmesi flarttr (=Teslim fiartl Rehin
flartyla borlu tarafndan Kural); aksi takdirde rehin hakk domaz (TMK m.939/3). Fakat bu kural istisna-
alacaklya bir maln sz uygulansa idi, ekonomik yaflamda birok sakncalara yol aabilirdi. nk
verilmesidir.
borlu, elindeki taflnr mallar alacaklya teslim edince, faaliyetlerini srdrmesi,
gelir salamas ve borcunu deyebilmesi ou kez olanaksz hle gelirdi. Bu ihti-
yac gzeten kanun koyucu, TMK m.939/1de ayrk durumlar dflnda diyerek
alacaklya zilyetlik devredilmeksizin, bir sicile kayt yolu ile taflnr rehni kurulabil-
mesini salayan istisnalara deinmifltir. Bu istisnalar arasnda, hayvan rehni (TMK
m.940/1), motorlu taflt aralarnn rehni ve konumuzu oluflturan ticari iflletme reh-
ni (1971 kabul tarihli TRK) de yer alr.
Rehnin Taraflar
TRK m.2de rehnin taraflar snrlayc flekilde saylmfltr. Rehin veren taraf, ifllet-
menin sahibi olan gerek veya tzel kiflidir. Bu kifli tacir ya da esnaf olabilir. Ka-
nun koyucu, ticari iflletme yannda esnaf iflletmesinin de ayn yolla rehnedilebilme-
sine olanak tanmfltr. Rehin alan taraf kanun grup halinde saymfltr: Birincisi,
tzel kiflilie sahip ve sermaye flirketi olarak kurulmufl kredi kurumlar, rnein
bankalardr. kincisi, kredili satfl yapan gerek ve tzel kiflilie sahip messeseler-
dir; fakat bu kurumlarn rehin hakk, taflnr iflletme tesisatna dhil olup kredili fle-
kilde satfln yaptklar mal ile snrlanmfltr (TRK m.2/1, 3/b). ncs ise, ko-
operatiflerdir.
Rehnin Kapsam
Ticari iflletmenin malvarlna dhil olan btn unsurlar rehin kapsamna dhil
edilmemifl, kapsam snrlandrlmfltr. TRK m.3e gre ticari iflletme rehni aflada-
ki unsurlar kapsar:
1. Ticaret unvan, iflletme ad,
2. Rehnin tescili srasnda mevcut ve iflletme faaliyetine zglenmifl olan maki-
ne, ara, alet ve motorlu nakil aralar (menkul iflletme tesisat),
3. Marka, patent, lisans gibi snai haklar.
TRK 3 nc maddenin ilk iki bendinde saylan hususlar mutlaka rehin kapsa-
m iinde yer alr. Buna karfllk, nc bentte saylan haklar istendii takdirde
rehin kapsam dflnda tutulabilir. Ayrca, 4952 Sayl Kanun (RG 29.07.2003, S.
25183) ile TRKya eklenen Ek m.2 hkm ile, sanayi iflletmelerinde, 3 nc mad-
denin b ve c bentlerindeki unsurlardan bir veya daha fazlasnn rehin konusu ya-
plabilecei, rehne konu kredilerle satn alnan makine, ekipman, ara, alet ve ci-
hazlarn rehnedilebilecei, rehinli mallarn, alacaklnn belirleyecei muhtemel ri-
zikolara karfl sigorta ettirilecei ve sigorta masraflarnn hangi tarafa ait olaca-
nn rehin szleflmesinde belirtilecei dzenlenmifltir. fiu halde sanayi iflletmeleri
zerinde rehin kurulurken TRK m.3teki esaslardan farkl olarak rehin hakknn,
bu maddenin b ve c bentlerindeki unsurlardan biri veya birkan kapsamas ve
dier unsurlar kapsam dfl brakmas mmkndr. Buna karfllk, nakit para, d-
ner malvarl (hammaddeler, retilmifl mallar, alacaklar), taflnmazlar, gemi sicili-
ne kaytl gemiler (TRK m.3/son), kiraclk hakk ve mflteri evresi zerindeki
hak kapsam dfldr.
Rehnin Kurulmas ve Sonular

ncelikle, iflletmenin kaytl olduu Ticaret veya Esnaf ve Sanatkr Sicili blgesin-
de yetkili olan noterce rehin szleflmesi dzenlenir. Szleflmede, rehne dhil un-
surlarn tam listesi, ayrdedici zellikleri ile birlikte yer alr (TRK m.4). Daha son-
ra, borlu veya alacaklnn talebi zerine Ticaret veya Esnaf ve Sanatkr Siciline ka-
yt gerekir (TRK m.5). Kayt, szleflme tarihinden itibaren on gn iinde yaptrl-
maldr.
Ticari iflletme rehninin bafllca sonular flunlardr:
Lex Commissoria Yasa

Rehin hukukunun genel ilkesi uyarnca, taraflarn, borcun zamannda denmeme-
si halinde rehin konusu mallarn mlkiyetinin dorudan doruya alacaklya ge-
mesi konusunda anlaflmalar geersizdir (TRK m.14). Bu yasak suistimalleri nle-
mek iin ngrlmfltr.
Bir Ticari flletme zerinde Birden Fazla Rehin Kurulabilmesi

Ayn iflletme zerinde birden fazla rehin kurulabilir. Bu olaslkta bor denmezse
rehnin tesis edildii tarihe baklr (TRK m.8). Eski tarihli olan rehnin ncelii var-
dr; rehin paraya evrildikten sonra ele geen paradan, nceki rehnin temin ettii
ksm dendikten sonra geriye artan ksm sonraki tarihli rehnin alacaklsna dfler.
12 Ticaret Hukuku
Rehin Kurulduktan Sonra flletme Sahibinin Yetkileri

flletme sahibi, iflletmesinin faaliyetlerine devam edebilmesi iin her trl ifllemleri
yapabilme yetkisine sahiptir (TRK m.10/1). Fakat iflletmeyi veya rehne dhil baz
unsurlar devretmek, bir ayn hakla snrlamak, baflka bir yere taflmak veya baflka-
lar ile deifltirmek iin alacaklnn rzasn almak zorundadr (TRK m.10/2, m.12).
Ayrca, iflletmesinin deerini korumas iin gerekli nlemleri almaldr, aksi takdir-
de teminattaki eksilme orannda alacaklya bir bedel demesine karar verilir (TRK
m.11). flletme sahibi bu ykmlere uymaz (alacaklnn rzas dflnda, belirtilen ifl-
lemleri yapar veya mallarn deerini dflrr) ise TRK m.12de belirtilen cezai ve
hukuki yaptrmlar uygulanr.
Borcun denmemesinin Sonucu

flletme sahibi borcunu zamannda demedii takdirde alacakl, rehin konusu mal-
lara iliflkin olarak K uyarnca, taflnr rehninin paraya evrilmesi hkmlerine g-
re talepte bulunur (TRK m.14,17).
Rehin Hakknn Ayni Etkisi

flletme devredilse dahi, rehin hakk ayni nitelikte olduundan, rehinli alacakl,
hakkn herkese karfl ileri srlebilir (TRK m.9/2).
yiniyetli ktisaplarn Durumu

ktisap: Edinim, kazanm Rehinden haberi olmakszn sicil blgesi dflnda rehinli mallar iktisap etmifl olan-
demektir.
larn iyi niyeti korunur (TRK m.9/2).
Medeni Kanun Hkmlerine Yollama

TRKda zel hkm bulunmayan hususlarda, uygun dflmesi kofluluyla, TMKnn
taflnmaz rehnine iliflkin hkmleri uygulanr (TRK m.20).
TACR SIFATI VE TACR OLMANIN SONULARI

Trk Ticaret Kanununda byk lde Modern Sistem benimsenmifl, yani ticari
iflletme kavram temel alnmfl olmakla birlikte, tacir kavramna da yer verilmifl ve
tacir olmaya nemli birtakm sonular balanmfltr.
Tacir Sfatnn Kazanlmas

Tacir sfatnn kazanlmas ynnden, gerek kifliler, tzel kifliler, donatma ifltiraki
ve hkim teflebbs fleklinde drtl bir ayrm yaplmas ve bu sfatn kazanlma ko-
flullarnn ele alnmas gerekmektedir:
Gerek Kiflilerde Tacir Sfatnn Kazanlmas

TTK m.12/1 uyarnca, bir ticari iflletmeyi, ksmen de olsa, kendi adna iflleten kifli-
ye tacir denir. fiu hlde, bir gerek kiflinin tacir sfatn kazanabilmesi iin flu ko-
flulun birlikte gerekleflmesi gerekmektedir: Bir ticari iflletmenin mevcut olmas, bu
iflletmenin alfltrlmas (faaliyet gstermesi, iflletilmesi) ve nihayet ksmen de ol-
sa kendi adna iflletilmesi.
Bir Ticari flletmenin Mevcut Olmas

Ticari iflletmeden sz edebilmek iin bulunmas gereken unsurlar ve iflletme trle-
ri daha nce incelenmiflti (TTK m.11 vd., m.15). Burada zellikle vurgulanmaldr
ki bir iflletme, ticaret siciline kaydedilmese bile ticari iflletme mevcuttur. Bir baflka
deyiflle, tacir sfatnn kazanlmas asndan iflletmenin sicile kayd zorunlu (kuru-
cu) nitelik taflmad gibi, ticaret sicilinde kayd bulunmamak da tacir olmamann
kesin kant deildir.
TTK m.12/3, iflletmenin var olmas gereine bir istisna getirmifltir: Ortada ticari
iflletme bulunmamasna ramen varmfl grnts yaratan kifli de iyiniyetli nc
kiflilere karfl tacir gibi sorumlu olur. Tacir gibi sorumlu olan kifli, tacir olmaya ba-
l haklardan yararlanamaz fakat tacir sfatnn getirdii ykmllklere katlanr.
flletmenin alfltrlmas
flletmenin mevcut olmas yetmez ayrca fiilen alflmaya bafllamfl (faaliyete gei-
rilmifl) olmas da gerekir. TTK m.12/2, faaliyete gemifl olma kuralna istisna getir-
mifltir. Buna gre, bir ticari iflletme aan kifli, fiilen iflletmeye bafllamasa da baz
hllerde tacir saylr. flletmeyi atn sirkler, gazete, radyo, tv ve dier iln ara-
laryla halka bildirmifl veya iflletmesini ticaret siciline tescil ettirerek durumu iln
etmifl olan kifli tacir saylr. Tacir saylan kifli, aynen tacir gibi olup bu sfata bal
haklardan yararlanabilecei gibi, ykmllklere de katlanr.
flletmenin Kendi Adna alfltrlmas

Kanunda ksmen de olsa kendi adna iflletmekten sz edilmifltir. nceki Kanu-
nun (eTK) gerekesinden anlaflldna gre bu ibare, tzel kiflilii bulunmamas
nedeniyle adi flirket ortaklarna ynelik olarak ngrlmfltr. Adi fiirket: ki veya dana ok
Bu arada, tacir sfat ynnden zellik gsteren birtakm kiflilerin durumlarna kimsenin ortak bir amaca
ulaflmak iin emeklerini ve
da deinmek gerekir. mallarn birlefltirmeyi kabul
ettikleri ortaklk trdr.
Ticaret Yapmas Yasak veya zne/Ruhsata Bal Olanlar
yle meslekler vardr ki bunlarn ticaret yapmalar, bal olduklar zel mevzuat
gerei yasaktr: Devlet memuru, retim yesi, yarg, noter ve avukat gibi. Eer
kifli yasak olduu hlde ticaretle uraflrsa yine de tacir saylr (TTK m.14/1). Baz
ticari faaliyetlerin icras ise, belirli makamlarn iznine veya ruhsat alnmasna ba-
ldr. rnek: eczaneler, zel dersaneler, dn para verme iflleriyle uraflmak iin
kurulan iflletmeler, yabanclarn izinle yapabilecekleri ifller gibi.
Gerek ticaret yasana, gerek ruhsat veya izin alnmas gereine aykr olarak
bir ticari iflletme aan kifli kifli tacir saylr. Fakat bu kifli hakknda, ilgili mevzuatn
ngrd -disiplin cezas gibi- yaptrmlar sakldr (TTK m.14/2). rnein, devlet
memuru iin, 657 Sayl Kanunun 125 inci maddesindeki yaptrm uygulanr. Yar-
gtay, taflnmazlarn satlmasna araclk eden bir memurun, tellallk creti talep
hakk bulunduuna karar vermifltir.
Yasal Temsilcisi Olan Kk ve Kstllar

TTK m. 13e gre, sahip olduklar ticari iflletmeyi yasal temsilci (veli veya vasiler) fls: Borcunu demeyen
araclyla iflleten kk ve kstllar da tacir saylr fakat cezai sorumluluk yasal borlu hakknda,
mahkemece malvarlnn
temsilcidedir. Bu nedenle, rnein hileli ifls halinde cezai yaptrm (K m.311), tasfiyesine karar
yasal temsilciye uygulanr. verilmesidir.
Devlet memurlarnn kanun gerei ticaretle uraflmalar yasak olduuSIRAiin,

SZDEticari iflletme SIRA SZDE
iflleten memur M'nin tacir sfatn kazanamayaca ifadesi sizce doru mudur? 3
Tzel Kiflilerde Tacir Sfatnn Kazanlmas D fi N E L M D fi N E L M
TTK m.16 tzel kifliler bafll altnda, ticaret flirketleri, vakflar, dernekler ve kamu
tzel kiflilerince zel hukuk hkmlerine gre ynetilmek ve ticari S O R Uflekilde iflletil- S O R U
mek zere kurulan teflekkl ve kurumlar (KTler gibi) fleklinde drtl bir bir ay-
rm yapmfltr. Bunlara ayr ayr deinmek gerekir:
DKKAT DKKAT
SIRA SZDE SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
14 Ticaret Hukuku
Ticaret fiirketleri
TTK m.124/1, ticaret flirketleri olarak, kollektif, komandit (adi komandit ve serma-
ye paylara blnmfl komandit), anonim, limited flirketleri ve kooperatifleri say-
mfltr. Ticaret flirketlerinin hepsi tzel kiflilie sahiptir (TTK m.125, KoopK m.1,
m.7). Tzel kiflinin kendisi tacir sfatna sahiptir ve tzel kiflilik ne zaman kazan-
lrsa tacir sfat da o zaman kazanlr (TTK m.16). zetle, ticaret flirketleri ticaret si-
ciline kayt yapld anda tzel kiflilik ve ayn anda tacir sfatn kazanrlar. Dola-
ysyla ticaret flirketlerine ait iflletmeler dorudan ticari iflletme niteliinde saylr.
Dernekler
Dernekler, flirketler gibi flahs birliidir. Fakat dernekler manevi amal, flirketler
maddi (ekonomik, kazan) amal olmalar nedeniyle aralarnda fark vardr. Der-
nekler manevi amal olmalarna ramen ticari iflletme iflletebilirler. Nitekim TTK
m.16 uyarnca derneklerin tacir sfatn kazanabilmeleri iin, amalarna varmak
iin ticari iflletme iflletmeleri ve ayrca, kamu yararna dernek olmamalar gerekir.
Bu iki flartn varl halinde dernekler tacir sfat kazanr. rnein, lokanta iflleten
fakirlere yardm dernei, motel iflleten avclar dernei tacir sfatn kazanr. Buna
karfllk, Afyonkarahisar Maden Suyu flletmesini alfltran Kzlay, kamu yararna
bir dernek olduu iin tacir deildir.
Vakflar
Vakflarn tacir sfatn kazanma flartlar konusunda eTKda bir dzenleme yoktu.
TTK m.16 vakflarn tacir sfatn kazanma flartlarn ak hkme balamfltr. Tacir
sfatn kazanabilmek iin vakflarn amalarna varmak iin ticari iflletme iflletme-
leri ve ayrca gelirlerinin yarsdan fazlasn kamu grevi niteliindeki ifllere harca-
mamalar gerekir.
Kamu Tzel Kiflilerine Ait Kurum ve Kurulufllar

TTK m.16ya gre, kendi kurulufl kanunlar gereince zel hukuk hkmlerine g-
re ynetilmek veya ticari flekilde iflletilmek zere devlet, il zel idaresi, belediye ve
ky ile dier kamu tzel kiflileri tarafndan kurulan kurum ve kurulufllar da tacir
saylrlar. Bu kapsamda kamu iktisadi teflebbsleri (KTler) ile dier kurum ve ku-
rulufllar (rnein, OYAK, TBTAK, niversitelerin Basmevleri, Belediye Halk Ek-
mek Fabrikalar, Tanzim Satfl Maazalar) rnek verilebilir.
Donatma fltirakinin Tacir Sfat

Birden ok kiflinin payl (mflterek) mlkiyet fleklinde sahip olduklar bir gemiyi,
bir szleflme gereince, hepsinin ad ve hesabna, deniz ticaretinde kullanmak ve
menfaat salamak amacyla oluflturduklar birlie donatma ifltiraki denir (TTK
m.1064/1). Donatma ifltirakinin tzel kiflilii yoktur ancak, TTK m.17 donatma iflti-
rakini, dorudan tacirlere iliflkin hkmlere tabi tutmufltur.
Hkim Teflebbsn Tacir Sfat

TTK. m.195, f.1-3, bir ticaret flirketinin dier bir ticaret flirketi ile iliflkisi konusun-
da bir takm hkimiyet ltleri getirerek, flirketler topluluu dzenlemifl ve h-
kim (ana) flirkete dorudan veya dolayl olarak bal bulunan (yavru) flirketlerin,
ana flirket ile birlikte flirketler topluluu oluflturaca, m.195/4te hkme balan-
mfltr. Fakat, flirketler topluluunun hkiminin, merkezi yurt iinde veya yurt d-
flnda bulunan bir teflebbs olmas halinde de, flirketler topluluuna dair hkm-
ler uygulanacak ve hkim teflebbs tacir saylacaktr (TTK. m.195/5). Bu hkm

kapsamnda gerek kiflilerin, zel veya kamu hukuku tzel kiflilerinin, hatta tzel
kiflilie sahip olmayan oluflumlarn hkim teflebbs ve dolaysyla tacir saylmala-
r mmkndr.
nemle eklemeliyiz ki, TTKda flirketler topluluunu oluflturacak flirketler iin
asgari say ngrlmemifl iken, TSY. m.105/1, bir flirketler topluluunun, bir tica-
ret flirketi ile buna dorudan veya dolayl olarak bal bulunan en az iki ticaret flir-
ketinden oluflacan dzenlemifl; ticaret flirketi olmayan bir teflebbse, dorudan
veya dolayl olarak bal bulunan ticaret flirketleri saysnn ikiyi aflt durumlarda
da Kanunun 195 inci maddesinin beflinci fkras anlamnda flirketler topluluu
meydana gelir ve teflebbs, topluluun hkimi olur hkmne yer vermifltir.
Tacir Olmann Sonular

Tacir olmann beraberinde getirdii sonularn bir ksm hak, bir ksm ise ykm-
llk niteliindedir. Bu sonularn birou TTK m.18-23de, dierleri ise TTKnn
baflka maddelerin veya baflka kanunlarda yer almfltr. Bunlar saymak ve bir ks-
mn da aklamak gerekirse :
flsa Tabi Olma

(K m.43), ticaret siciline kaydolma (TTK m. 40/1),ticaret ve gerekirse sanayi oda-
larna kaydolma (5174 Sayl Kanun), ticaret unvan seme ve kullanma zorunlulu-
u (TTK m.18, m.39 vd.), ticari ifl karinesine tabi olma (TTK m.19/1), ticari rf ve
adetlere tabi olma (TTK m.2/3),ticari defterler tutma (TTK m.18/1 ile m.64 vd.) sa-
ylabilir.
Bir alacaklnn alacan elde edememesi hlinde, borlu olan devletSIRA

memuru
SZDEB'nin iflsn SIRA SZDE
talep etmesi mmkn mdr? 4
Basiretli Bir fl Adam Gibi Davranma
Tacirler, ticari faaliyetlerinde basiretli bir ifl adam gibi hareket etmekle ykml-
drler (TTK m.18/2). Burada, tacirin kendi ifllerinde gsteregeldii S O Rzen
U (sbjektif S O R U
lt) deil, objektif lt uygulanmakta olup, ayn koflullar altnda bulunan nor-
mal bir tacir nasl davranacak idiyse, o davranfl lt alnmaktadr. Buna iki rnek
DKKAT DKKAT
verilebilir:
Nakliyat tacir, eflyann salam bir flekilde taflnmas iin gereken zeni gster-
SIRA SZDE SIRA SZDE
mezse rnein, adr veya branda temin etmeksizin yola kar, kfl aylarnda tafl-
d ev eflyasnn stn adrla kapatmaz ve eflya zarar grr ise basiretli davran-
mfl olmaz. AMALARIMIZ
Kaymakamn ricas zerine ky tzel kifliliine ait banka hesabndaki paradan,
hesap zerinde tasarruf yetkisi olmayan birisine deme yapan bankann davranfl
AMALARIMIZ
da basiretli deildir (TD. T. 21.2.1969, E. 3630, K. 888). K T A P K T A P
cret ve Faiz steme Hakk

TTK m. 20ye gre tacir, yapt ifl ve grd hizmetler iin Tcret,
E L E V Zyapt
Y O N masraf- TELEVZYON
lar iin avans ve faiz istemeye yetkilidir. Hkmn mant, ticaret hayatnda her fle-
yin bir bedeli olmas ve hibir fleyin kural olarak karfllksz yaplmamasdr. Yarg-
tay, bir davada, banka bir ticari iflletme olduundan, cretsiz veya karfllksz temi-
nat mektubu vermesinin dflnlemeyecei sonucuna varmfltr (11. N T E RHD.N E T T.1.6.1989, NTERNET
E.6283, K.3313, ERfi).
16 Ticaret Hukuku
cret ve Cezai fiartn Azaltlmasn steyememe

TBKnn baz hkmleri (m.121/2, m.182/3 ve m.525), borlunun, szleflmede ka-
rarlafltrlan bir cret veya cezai flartn indirimini talep etme hakkn dzenlemifltir.
TTK m.22 ise bu hakk tacirden esirgemifltir. nk tacir basiretli olmak zorunda-
dr ve onun iin zel bir koruma gereksizdir. Fakat Yargtay bu kurala istisna tan-
mfl ve kararlafltrlan cret ve cezai flartn ekonomik adan tacirin mahvolmasna
yol aacak nitelik taflmas durumunda TBK m.26-27 (eTBK m.19-20) gereince ah-
lak ve adaba aykrlk erevesinde davranlmas gerektiine karar vermifltir.
Fatura Dzenleme
TTK m.21/1 e gre, ticari iflletmesi gerei mal satan, reten veya karfl tarafn ifli-
ni gren veya menfaat salayan tacir, talep zerine (karfl.VUK m.232) fatura d-
zenleyip vermek ve flayet bedel denmifl ise bunu faturada belirtmek zorundadr-
lar. Fatura, taraflar arasndaki szleflmenin ifas aflamasna iliflkin bir belgedir. Bu-
na karfllk proforma fatura, szleflmenin kurulma aflamasnda ve daha ok bilgi
verme veya icaba davet gibi amalarla kullanlmaktadr.
Fatura ve Teyit Mektubuna tiraz Etme

TTK m.21/2 uyarnca, faturay alan kimse, ald tarihten itibaren 8 gn ierisinde
bir itirazda bulunmaz ise, fatura ieriini kabul etmifl saylr. Hkm, faturay alan
kiflinin de tacir olmasndan sz etmedii iin, alan kiflinin tacir sfatna sahip olmas
gerekip gerekmedii retide, eTK m.23/2deki ayn hkm nedeniyle tartfllmfltr.
Bu dzenleme, yalnzca faturann ierii ile ilgili bir karine getirmekte olup ak-
sini iddia eden ispatla ykmldr. Taraflar arasnda bir szleflme yok ya da ge-
ersiz ise, itiraz edilmemesi, fatura ieriinin kabul sonucunu dourmaz. Ayrca,
faturaya itiraz edilmemesi, szleflme iliflkisinin mevcut olduu ya da faturadaki ma-
ln teslim veya iflin ifa edildii anlamlarna gelmez. tiraz, herhangi bir geerlilik
flekline ve TTK m.18/3teki flekillere bal deildir fakat ispat kolayl asndan
flekle dikkat edilmesinde byk yarar vardr.
TTK m.21/3, teyit mektubu asndan da yukardakine benzer bir hkm sev-
ketmifltir. nce ksaca teyit mektubuna deinirsek, szl olarak veya telefonla ve-
ya telgrafla yaplan bir szleflmenin veya yneltilen bir beyann ieriini dorula-
mak zere karfl tarafa gnderilen yazl belgeye teyit mektubu denir. flte byle bir
yazy alan kifli, 8 gn ierisinde bir itirazda bulunmaz ise, yaznn, daha nce ya-
plan grflmeye veya szleflmeye uygun olduunu kabul etmifl saylmaktadr. Te-
yit mektubu, szleflmenin kurulufl aflamasna iliflkin bir belgedir.
Her ki Tarafn Tacir Olmasna Bal zel Hkmler

Bir Takm hbar ve htarlar in fiekle Uyma Gerei
TTK m.18/3 uyarnca, tacirler arasnda, dier taraf temerrde dflrmek, szlefl-
meden dnmek veya szleflmeyi feshetmek amacyla yaplacak ihbar veya ihtarla-
rn flu drt yoldan birisi ile yaplmalar gerekir: Noter kanal ile taahhtl mektup
ile telgrafla ya da gvenli elektronik imza kullanlarak kaytl elektronik posta sis-
Hapis Hakk: Alacaklnn, temi ile. (Dikkat: Ayrntl bilgi iin bkz. Kaytl Elektronik Posta Sistemine liflkin
borlunun rzasyla zilyedi Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik, RG 25.8.2011).
olduu (elinde
bulundurduu) taflnr mal
veya kymetli evrak, bu Hapis Hakkn Kullanmada Kolaylktan Yararlanma
eflyayla balantl olan
alacan elde edinceye
TMK m.950 hapis hakkn dzenlemifl yani, belirli koflullarn varl hlinde ala-
kadar borluya vermeme caklya, borlunun baz mallarn bor deninceye kadar elde tutma hakk tann-
hakkdr. mfltr. Bu hakkn kullanlabilmesi koflulun gerekleflmesine baldr: Alacakl,
borluya ait taflnr bir eflya ya da kymetli evraka borlunun rzas ile zilyet olma-
ldr; alacaklnn alaca muaccel olmaldr; nihayet, alacak ile zilyetlik konusu ilifl-
ki arasnda tabii bir balant bulunmaldr.
Basit bir rnek vermek gerekirse, otogardaki emanet eflya deposuna brakt-
nz valizinizi alabilmek iin depo cretini demeniz gerekir. Aksi takdirde emanet-
i, valizinizi vermekten kanma (hapis) hakkn kullanabilir. Tacirlerin hapis hak-
kn kullanmasnda getirilen kolaylk, nc koflul asndan ortaya kmakta, ala-
cak ile zilyetlik arasnda balant olmasa bile hapis hakk kullanlabilmektedir
(TMK m.950/2). Yani alacak ile zilyetliin farkl nedenlerden, farkl szleflmeler-
den domas hlinde bile tacir hapis hakkna sahiptir. rnein tacir A, eflyasn ta-
fld tacir Bye karfl muaccel olan taflma creti alaca iin, daha nceden sakla-
ma szleflmesine dayanarak Bnin getirmifl olduu kendi deposundaki mallar ze-
rinde dahi hapis hakkn kullanabilir. Grld zere burada, alacak taflma sz-
leflmesinden, zilyetlik ise saklama szleflmesinden domaktadr.
Ticari Satfl ve Mal Deiflimi Szleflmelerinde zel Hkmlere Tabi

Olma
TTK m.23de tacirler arasnda yaplan ticari satfl ve mal deiflimi (trampa) szleflmele-
rinin kural olarak TBKnn ilgili hkmlerine bal olduu belirtildikten sonra, bu tr
szleflmeler hakknda zel baz hkmlere de yer verilmifltir. TTK m.23de dzenlenen
bu zel hkmlerin uygulanabilmesi iin tacirler arasnda yaplan ve onlarn ticari ifl-
letmelerini ilgilendiren bir satfl veya mal deifliminin mevcut olmas gerekir. TTKda,
ticari satfl ve mal deiflimi szleflmeleri iin ngrlen zel dzenlemeler flunlardr.
Ksm Ksm Yerine Getirilecek Szleflmelerde Alcnn

Haklar
Szleflmenin niteliine veya taraflarn amacna ve maln cinsine gre, bazen satla-
nn alcya ksm ksm teslim edilmesi mmkn ve hatta zorunlu olur (rnein, bir
pastaneye belirli bir sre iin belirli miktarda st teslimini veya 500 ton budayn
kamyonlarla birka partide sevkini ngren satfl szleflmeleri). Bu gibi hllerde,
satc bir veya birka teslim borcunu yerine getirmekte temerrde dflerse, alcnn
haklarn ifa edilmeyen ksm iin mi, yoksa borcun tamam iin mi kullanacan
gsteren bir hkm TBKda yer almamfltr.
Taraflarn borcun ksm ksm yerine getirilmesini kararlafltrmfl olmamalarna
ramen satlann sadece bir ksmnn teslim edildii baz hallerde de (rnein, 15
ton budayn teslimi ngrlmfl iken, 5 ton teslim edilmesi gibi), bu ifay ihtirazi
kayt ileri srmeden kabul eden alcnn TBK m. 125 ve m.212de ngrlen hak-
larn, szleflmenin tamam iin mi yoksa sadece teslim olunmayan ksm iin mi
kullanabilecei yine TBKda gsterilmemifltir. Ticari satfllar bakmndan bu tered-
dtleri gidermek iin zel bir dzenleme yaplmfltr:
TTK m.23/1,ada yer alan hkme gre, szleflmenin niteliine, taraflarn amac-
na ve maln cinsine gre satfl szleflmesinin ksm ksm yerine getirilmesinin
mmkn olduu veya bu koflullarn mevcut olmamasna ramen alcnn yaplan
ksmi ifay bir ihtirazi kayt ileri srmeden kabul ettii hllerde, alc, szleflmenin
yerine getirilmemesi yznden sahip olduu haklar sadece teslim edilmemifl olan
ksm hakknda kullanabilir. Ancak, o ksmn ifa edilmemesi, szleflmeden bekle-
nen yararn elde edilmesi veya amaca varlmas imknn ortadan kaldryor veya
zayflatyorsa ya da durum veya flartlardan, kalan ksmn tam veya gereince yeri-
ne getirilemeyecei anlafllabiliyorsa alc szleflmeyi feshedebilir.
18 Ticaret Hukuku
Alcnn Alacakl Sfatyla Temerrd Halinde Satcnn Maln Satfln

steme Hakk
Satm szleflmelerinde alc, satlan devralmak ve bedelini demekle ykmldr
Temerrt: Borlunun (TBK m.232/1). Alcnn bedeli deme borcunda temerrde dflmesi hlinde sa-
borcunu demekte veya
alacaklnn alacan tc, TBK m.235 ve m.236daki hkmlerinden yararlanabilir. Fakat alc satlan
almakta gecikmesidir. devralma (teslim alma) borcunda temerrde dflerse, satc, mal hasar ve masra-
f alcya ait olmak zere tevdi ederek borcundan kurtulabilir (TBK m.107). Ancak
satlan maln niteliinin tevdi edilmeye uygun olmamas, bozulma tehlikesinin
mevcut olmas veya tevdi etmenin byk masraf gerektirmesi hllerinde satc,
mal, hakimin izniyle satarak, bedelini tevdi edebilir (TBK m.108).
Tacirler arasndaki ticari satmlarda satcnn yetkileri geniflletilmifl ve TBK
m.108de ngrlen flartlarn gerekleflmesine gerek kalmadan, alcnn devralmada
temerrde dflt maln satfla karlmas kolaylafltrlmfltr. TTK m.23/1,b uyarn-
ca, alc temerrde dflt takdirde satc, mahkemeden maln satflna izin veril-
mesini isteyebilir. fiu hlde, TBK m.108 ile TTK m.23/1,b arasndaki temel fark,
TTKda, maln dorudan satfln talep hakknn satcya tannmfl olmasndadr.
Maln Aypl Olmas Hlinde Alcnn Ykmllkleri

Ayp kavram, satfl veya trampa konusu malda bulunmas gereken veya vaadedi-
len niteliklerin bulunmamasn ifade eder. rnein, satlan arabann motorunda
arza olmas, pirinlerin bcekli olmas, gda maddelerinin kflenmifl, reelin fle-
kerlenmifl olmas gibi. Bu tr bozukluk, eksiklik ve aksaklklara hukuki-teknik an-
lamda ayp denir. TBK m.223/1e gre alc, devrald maln durumunu ifllerin
olaan akflna gre imkn bulur bulmaz gzden geirmek (incelemek) ve aybn
varln saptad takdirde bunu uygun bir sre ierisinde satcya bildirmek (ih-
bar etmek) ykm altndadr, aksi takdirde satlan o hli ile kabul etmifl saylr.
Malda olaan bir inceleme ile ortaya karlamayacak (rnein, ancak maln bir s-
re kullanlmas sonucunda anlafllabilecek) trden bir ayp bulunmas hlinde bu
kural uygulanmaz (TBK m.223/2).
TBK m.227 ayp hlinde alcya drt seimlik hak tanmfltr: Alcnn, satlan
geri vermeye hazr olduunu bildirerek szleflmeden dnme hakk; satlan alko-
yup, ayp orannda bedelde indirim yaplmasn isteme hakk; aflr bir masraf ge-
rektirmedii takdirde, tm masraflar satcya ait olmak zere satlann cretsiz
onarlmasn isteme hakk; imkn varsa, satlann aypsz bir benzeri ile deifltiril-
mesini talep hakk.
Tketicinin aypl maldan doan seimlik haklar bakmndan paralel bir d-
zenleme, Tketicinin Korunmas Hakknda Kanunda yer almaktadr (TKHK. m.11).
Satc tacir olmasna ramen tketiciye yaplan satfllarda TTK deil, zel hkm
olmas itibaryla TKHK hkmleri uygulanacaktr.
TBKda, adi satfllarda alcnn inceleme ve ihbar ykmllkleri iin ak ve
belli bir sre belirtilmemifl, yalnzca ifllerin olaan akflna gre imkn bulunur bu-
lunmaz inceleme ve ortaya kan aybn satcya uygun bir sre iinde bildirimi
ngrlmfltr.
TBKnn bu hkm, ticari hayatn gereklerine uymamaktadr, bu nedenle tacir-
ler arasndaki satfllarda muayene ve ihbar iin ak sreler getirilmifltir. TTK m.23/1,
c uyarnca, maln aypl olduu teslim srasnda aka belli ise, alc bu ayb iki gn
ierisinde satcya bildirmekle ykmldr. Aka belli olmayan, fakat bir muaye-
ne sonucu ortaya kabilecek trden ayplarda alc, sekiz gn ierisinde mal mu-
ayene etmek ve ortaya ayp kar ise ayn srede satcya ihbarda bulunmakla y-
kmldr. Muayene ile de anlafllamayacak trden, yani ancak maln bir sre kul-
lanlmas sonucu ortaya kabilecek nitelikteki ayplar hakknda ise TBK m.223/2
geerli olup bu tr bir aybn domas hlinde de hemen satcya ihbar gerekir.
TTK ayp dolaysyla kullanlacak haklarn bal olduu zamanaflm sresi y-
nnden zel dzenleme (alt aylk zel sre) getiren eTKdan farkl olarak bir s-
re ngrmemifltir. Bu nedenle, satlann alcya devrinden itibaren iki yllk zama-
naflm sresi koyan TBK m.231/1, ticari satfllarda da geerli hle gelmifltir. Taraf-
lar anlaflarak bu sreyi daha da uzatabilirler fakat ksaltamazlar. Satc ar kusurlu
ise, iki yllk sre uygulanmaz (TBK m. 231/2 ); bu durumda, TBK m.72deki, hak-
sz fiilere dair sre geerli olacaktr.
Ticari flletmeler Arasndaki Mal ve Hizmet Tedariki

Amal fllemlerin zel Hkmlere Tabi Olmas
TTK m.1530a, TBMM grflmeleri srasnda bir nerge ile eklenen 2 ila 8inci fkralar,
Avrupa Birliinin, ticari ifllemlerde ge demelerle mcadeleye iliflkin ynergesine
uyum salama amacna dayanmakta olup gerekesinden anlaflldna gre, mal ve
hizmet reten KOBlere, byk iflletmeler (market, spermarket, alflverifl merkezi
vb.) karflsnda koruma getirmektedir. Bu fkralar zetle de olsa ele almak gerekir.
Maddenin 2 nci fkrasna gre, ticari iflletmeler arasnda mal ve hizmet tedariki
amacyla yaplan ifllemlerde, alacakl (KOB), borcunu ifa etmifl olmasna ramen
borlu, gecikmeden sorumlu tutulamayaca haller hari, szleflmedeki tarihte
veya deme sresinde borcunu demez ise, ihtara gerek kalmakszn temerrde
dfler. Alacakl da szleflmede flart edilmemifl olsa bile, izleyen gnden itibaren te-
merrt faizine hak kazanr (TTK m.1530/3).
Dzenlemede ticari iflletmelerden sz edilmesine ramen, kaynak AB ynerge-
si daha kapsamldr. Gerekten, ynergenin, kamu sektrn ve kamu ihalelerini
kapsamas, hatta esnaf iflletmelerini de kapsayacak tarzda teflebbslerden sz edil-
mifl olmas karflsnda, ynerge ile de gerekli uyumun salanmad sylenebilir.
te yandan, bu iki fkra, TBK m.117 ve m.120 karflsnda gereksiz gzkt gibi,
flart edilmemifl olsa bile ibaresinin de bir ifllevi bulunmamaktadr. nk temer-
rt faizi, temerrdn yasal bir sonucu olduundan, talep edilebilmesi iin szlefl-
mede kararlafltrlmasna zaten ihtiya yoktur. Ayrca, 2 nci fkradaki, gecikmeden
sorumlu tutulamayaca haller hari ibaresi, temerrt iin kusur gerektii gibi ya-
nltc bir izlenime de yol amaktadr.
4 nc fkra, temerrdn gerekleflme zaman asndan nemli olup deme
gn veya sresi szleflmede belirtilmemifl ise veya belirtilen sre, deme sresi-
ne snr getiren 5 inci fkraya aykr ise, borlunun ihtara gerek kalmakszn temer-
rde dflmesine yol aacak sreler ngrmektedir (faturann/mal veya hizmetin
tesliminden sonra 30 gn).
6 nc fkra, sorumsuzluk anlaflmalarnn geersizliini ngrmektedir.
7 nci fkra, uygulanacak temerrt faizi orannn nasl belirleneceini dzenle-
mekle birlikte, fkrann son cmlesinin lafz, faiz orannn hesab bakmndan fark-
l yorumlara yol aabilecek niteliktedir.
Fkra, mal veya hizmet bedelinin taksitle denmesinin ngrld hallerde,
bu maddenin deme srelerini dzenleyen hkmlerinin ilk taksit iin uygulana-
can, her bir taksit tutarnn denmeyen ksmnn 7 nci fkra uyarnca temerrt fa-
izine tabi olduunu dzenlemektedir. Alacaklnn KOB veya tarmsal ya da hay-
vansal retici, borlunun ise byk iflletme olduu hllerde, taksitle demeye da-
ir szleflme hkmlerinin geersiz olduu da vurgulanmaktadr.
20 Ticaret Hukuku
Esnaflara da Uygulanacak Olan Ticari Hkmler

TTK m.15/2 uyarnca, TTKnn 20 nci ve 53 nc maddeleri ile TMKnn 950 nci
maddesinin ikinci fkras hkm, esnaflar hakknda da uygulanr.
TCAR fi VE SONULARI
Ticari ifl, adi nitelikte olmayan iflleri ifade eden bir kavramdr. Bu ayrmn temel
nemi, adi ifllerin - baflta TMK ve TBK olmak zere - genel hkmlere, ticari iflle-
rin ise ticari hkmlere tabi olmasnda grlr. Baz konular hem TTKda, hem
TBKda dzenlenmifl olabilir ve bu iki dzenleme arasnda nemli farklar buluna-
bilir. Bu nedenle uyuflmazln zm iin, iflin nitelii ve o ifle uygulanacak h-
kmlerin seimi (adi veya ticari olmas) byk nem taflmakta ve birbirinden ol-
duka farkl sonulara ulafllmasna yol aabilmektedir. rnek olarak birden ok
kiflinin birlikte borlanmalar hlinde, bunlarn alacaklya karfl mteselsil sorumlu
olup olmadklar veya faiz asndan adi ifllerle ticari ifller arasndaki farkllklar
gsterilebilir. Bu konular aflada ayrntl olarak aklanacaktr.
Ticari iflin adi iflten farklarn ve ticari ifl olmaya bal dier sonular aklama-
dan nce, hangi ifllerin ticari nitelikte olduunu saptamak gerekir:
Ticari flin ltleri

Hangi ifllerin ticari nitelik tafld konusunda TTK m.3 ve m.19da dzenlemeler
yer almaktadr. Bu dzenlemeler uyarnca, bir iflin ticari saylabilmesi iin aflada
belirtilen drt ltten en az birisine uygunluk taflmas gerekir.
TTKda Dzenlenen fller

TTK m.3 uyarnca, bu kanunda dzenlenen hususlar, taraflarn tacir olup olmad-
na veya iflin ticari iflletmeyi ilgilendirip ilgilendirmediine baklmakszn ticaridir.
ki esnaf arasnda ek dzenlenmesi, at arabas ile taflmaclk yaplmas ve birka
kiflinin bir araya gelip ticaret flirketi kurmas gibi, TTKda dzenlenen tm husus-
lardan doan ifller ticaridir.
Bir Ticari flletmeyi lgilendiren fller

TTKda dzenlenmifl olmayan fakat bir ticari iflletmeyi ilgilendiren ifllem ve fiiller
de ticaridir (TTK m.3). Buradaki ilginin ok dar yorumlanmamas gerekir. Ticari ifl-
letmenin dorudan doruya konusuna girmemekle birlikte dolayl olarak onunla
ilgisi (uygun bir illiyet balants) bulunan btn hususlardan doan ifller de tica-
ridir. Bir ticari iflletmeye atlye inflas iin bir mimar ile istisna szleflmesi yaplma-
s, marka veya patent hakkna iliflkin lisans szleflmesi akdedilmesi, iflilere salk
hizmetleri verilmesi iin bir zel hastane ile szleflme yaplmas, alflanlarn kal-
mas iin lojman kiralanmas, hammadde ve makinalar satn alnmas, defterleri tut-
mas iin bir mali mflavir ile anlafllmas gibi rneklerde, ifllerin dorudan ya da
dolayl olarak iflletmeyi ilgilendirdii grlmektedir.
Ticari fl Karinesi
Bu lte gre, bir tacirin borlarnn (her trl ifl, ifllem ve eyleminin) ticari olma-
s kuraldr (TTK m.19/1). Dolaysyla, tacirlerin yaptklar ifllerin, ticari iflletmeleri
ile ilgili olduu var saylr. Tzel kifli tacirlerde bu kuraln hibir istisnas yoktur;
onlarn tm ifllemleri ticari saylr.
TTK m.19/1, ticari ifl karinesine, gerek kifli tacirlerde istisna getirmifltir. Gerek
kifli tacir, bir ifllemi yapt anda bunun ticari iflletmesi ile ilgili olmadn karfl ta-
rafa aka bildirdii veya iflin ticari saylmasna durum (somut olayn zellikleri)
elveriflli olmad takdirde ise ifl adi saylr. rnein, bir tacir karfl tarafa aka bil-
direrek kzna doum gn hediyesi olarak bir araba ya da kendi evinde kullan-
mak amacyla bilgisayar satn alrsa, karfl tarafn (satc) tacir olmamas koflulu ile
bu satm ticari deil, adi nitelik kazanr. fiayet tacir bu bildirim srasnda geree
aykr beyanda bulunmufl ise, iflin ticari olmasnda kar doabilecek karfl tarafa,
bunu kantlama olana tanmak gerekir.
Bir tacirin esnaftan bir kilogram meyve almas, ayakkab maazas iflleten tacirin
bir renciden kitap satn almas veya bir tacirin evinde kullanacan aka belirt-
memesine ramen memurdan satn ald antika halnn evine teslim edilmesini is-
temesi rneklerinde ifl, somut olayn zellikleri gerei adi nitelikte saylmaldr.
Yargtay tacir olsa dahi, bir gerek kiflinin, kendi zel kullanm iin araba sa-
tn almas durumunda tketici sfat taflyacana karar vermifltir. fiu hlde bir ger-
ek kifli tacirin tketici sayld ve dolaysyla Tketicinin Korunmas Hakkndaki
Kanunun ngrd zel korumadan yararland hllerde ticari hkmlerin uy-
gulanma alan daralmfl olmaktadr.
Taraflardan Birisi in Ticari Olan Szleflmeler

Yukardaki ikinci ve nc ltlerin uyguland baz hllerde, iflin bir taraf iin
ticari fakat dier taraf iin adi nitelik taflmas olasl mevcuttur. Bu olaslk gze-
tilerek TTK m.19/2de ngrlmfl olan son lt uyarnca, taraflardan birisi iin
ticari ifl niteliinde olan szleflmeler, dier taraf iin de ticari saylr. rnein bir es-
naf, memur ya da renci ile bir tacir arasndaki herhangi bir szleflme, tacir olma-
yan taraf iin de kural olarak ticari niteliktedir.
Ticari fllere Bal Sonular

Ticari fllerde Teselsl Karinesi (Mteselsil Borluluk Kural)
TTK m.7/1 uyarnca, ki veya daha fazla kifli, ilerinden yalnz biri veya hepsi iin
ticari nitelii haiz bir ifl dolaysyla, dier bir kimseye karfl birlikte bor altna gi-
rerse kanunda veya szleflmede aksi ngrlmemiflse mteselsilen sorumlu olur-
lar. Hkmden de anlaflld zere, taraflar bu kuraln aksini kararlafltrabilirler.
Adi borlarda ise bu durum tam tersidir. nk TBK m.162de dzenlendii ze-
re, birden ok borludan her biri, alacaklya karfl borcun tamamndan sorumlu ol-
may kabul ettiini bildirirse, borlular arasnda mteselsil borluluk iliflkisi doar.
Byle bir bildirim yoksa mteselsil borluluk ancak kanunda ngrlen hller- Mteselsil borluluk: ki
de oluflur. veya daha fazla kimsenin,
bir borcun tamamndan,
Ticari borlarda ise taraflar aksini kararlafltrmamfllarsa mteselsil sorumluluk borluya karfl asl borlu
vardr. Bu hkmn amac, kredi dzeninin ve ticari hayatta gvenin korunmasdr. sfatyla sorumlu
tutulduklar borluluk
TTK m.7/2 uyarnca, ticari borlara kefalet hlinde hem asl borlu ile kefil, trdr.
hem de kefiller arasndaki iliflkilerde de birinci fkra (mteselsil sorumluluk kura-
l) geerlidir. rnein: A, B ve C adl kifliler bankadan birlikte kredi almamfl, sa-
dece A kredi istemifl ve iki arkadafln kefil olarak getirmifl ise, asl borlu A olma-
sna ramen, B ve C mteselsil sorumlu olduundan, banka istedii kifliden talep-
te bulunup alacan isteyebilir, kefillere gidebilmek iin nce asl borluya bafl-
vurma zorunluluu yoktur.
fiimdi bu durumun adi iflte nasl bir fark yaratacana bakarsak bu olaslkta ala- Defi: Davalnn borcunu zel
cakl, dorudan doruya kefillere kural olarak gidemeyecektir; nce asl borluya, bir nedenden dolay yerine
getirmekten kanmasna
daha sonra kefillere gitmek zorundadr. Aksi takdirde kefil, peflin dava defi veya olanak veren haktr.
tartflma defi denilen bir defi ileri srme hakkna sahiptir (TBK m.585).
22 Ticaret Hukuku
TTK m.7/1e, aslnda ikinci fkrada yer almas gereken, eTKda bulunmayan ve
kefillerin temerrt faizinden sorumluluklarnn bafllangc ynnden hakkaniyet ge-
rei olan bir cmle eklenmifltir : Ancak, kefil ve kefillere, taahht veya demenin
yaplmad veya yerine getirilmedii ihbar edilmeden temerrt faizi yrtlemez.
TTK.m.7/2 hkmne, tketici kefillerinin korunmas ynnden istisna getiren
dzenlemelerden birisi TKHKnn 4/6 nc maddesinde yer almaktadr. Bu dzen-
lemeye gre, Tketici ifllemlerinde, tketicinin edimlerine karfllk olarak alnan
flahsi teminatlar, her ne isim altnda olursa olsun adi kefalet saylr. Benzer bir h-
km, banka kart veya kredi kart hamillerinin kefili ynnde BKKKnn 24 nc
maddesinde mevcuttur.
Ticari fllerde Faiz

Faiz ok genel bir flekilde, bir miktar para alacandan yoksun kalmas karflln-
da, kanun veya szleflme uyarnca, alacaklya denmesi gereken bedel (alacan
semeresi) olarak tanmlanabilir. Hukukumuzda faize iliflkin olarak, 3095 Sayl
Kanuni Faiz ve Temerrt Faizine liflkin Kanun (FK) yannda, birok kanunda fa-
izle ilgili hkmler vardr. Faiz eflitli ltlere gre snflandrlr ve nitelii a-
sndan, kapital/temerrt/; kayna asndan, kanuni/akdi (szleflmesel) ve he-
saplanmas asndan ise, basit/bileflik (mrekkep) faiz fleklinde ayrmlar yaplr.
Bir iflin ticari saylmas, adi ifllere oranla faiz bakmndan da bir takm farkllklar
yaratmaktadr.
Ticari fllerde Faizin zellikleri
Kararlafltrlmamfl Olsa Bile Faiz stenebilmesi

Ticari nitelikteki tketim dnc (karz) szleflmesinde, taraflarca ngrlmemifl
olsa bile anapara faizi istenebilir (TBK m.387/2). Oysa adi ifllerde faiz istenebilme-
si, bunun szleflmede kararlafltrlmas flartna baldr. Bunun mant, ticari ifller-
de her fleyin bir bedeli bulunmas, hibir fleyin karfllksz olmamas gereidir. TTK
m. 20 de ayn dflnce ile getirilmifl bir hkmdr.
Bileflik Faizin stisnaen Geerli Olmas

Ticari ifllerde istisnaen de olsa faize faiz yrtlebilir. TTK m.8/2 hkm uyarnca,
sresi aydan az olmamak ve taraflar tacir olmak flartyla, cari hesap szleflme-
leri ile her iki taraf bakmndan da ticari ifl nitelii taflyan dn szleflmelerinde
faize faiz iflletilmesi mmkndr. Her iki tarafn tacir olmas flart eTKda yoktu ve
sadece borlu asndan ticari ifl nitelii taflmas yeteri saylmakta idi.
Her iki taraf bakmndan ticari olan dn szleflmesi taraflarnn tacir olmas
gerekecei iin, TTKnn bu fkrada taraflarn tacir olmasnn ayrca ngrmfl ol-
masna, dn szleflmesi asndan gerek yoktur. Ayrca, cari hesap szleflmesin-
de, her hesap devresi sonunda karlan bakiyenin kabul ile bor yenilendii iin,
aslnda teknik anlamda bileflik faizden sz edilememesi gerekir.
Daha Yksek Oranda Temerrt Faizi stenebilmesi

Temerrt faizi: Borlunun Ticari ifllerde adi ifllerdekinden daha yksek bir oranda temerrt faizi istenebilir
borcunu yerine getirmekte (FK m.2/2). Bu oranlar konusunda dzenlemeyi oluflturan FKda eflitli hkmler
gecikmesi durumunda
denmesi gereken faizdir. mevcuttur.
Kapital faizi oran konusunda, 3095 Sayl FK m.1 uyarnca, taraflar faiz orann
serbeste saptayabilir. Anlan serbestinin tamamen snrsz olmas ve ok fahifl bir
oranda faiz belirlenmesi durumunda, hukukun buna mdahale etmemesi dfln-

lemez. Daha nce, eBKdaki genel hkmlerden hareketle, genel bir snr olarak
gabin ya da ahlaka aykrlk oluflturacak flekilde yksek oranda bir faiz kararlaflt-
rlmamas gerektii belirtilmekte idi.
6098 Sayl TBK m. 88/1deki, Faiz deme borcunda uygulanacak faiz oran
szleflmede kararlafltrlmamflsa faiz borcunun doduu tarihte yrrlkte olan
mevzuat hkmlerine gre belirlenir hkm ile hlen yrrlkte olan 3095 Say-
l FKya yollama yaplmfl; TBK m.88/2de de, Szleflme ile kararlafltrlacak yllk
faiz oran, birinci fkra uyarnca belirlenen yllk faiz orannn yzde elli fazlasn
aflamaz denilmek suretiyle bu serbestiye bir snr getirilmifltir.
Faiz miktar szleflmede saptanmamfl ise, bu deme yllk yzde dokuz oran
zerinden yaplr (Bu madde 5335 Sayl Kanun ile deifltirilmifl olup, oran yzde
oniki iken, 01.01.2006dan itibaren 2005/9831 sayl karar ile yzde dokuza indiril-
mifltir. fiu halde, TBK m.88/2 uyarnca taraflarn kararlafltrabilecei en yksek
oran, yzde dokuzun zerine, bunun yzde ellisi eklenerek ulafllacak orandr. Bu
snrlamann ticari ifllerde geerli olup olmayaca tartfllabilir).
Faize iliflkin hukuki dzenlemeler hangi kanunlarda yer almaktadr?SIRA SZDE SIRA SZDE
5
Temerrt faizi oranna dair FK m. 2 uyarnca, bir miktar parann denmesinde
temerrde dflen borlu, szleflme ile aksi kararlafltrlmadka, FK m.1de belirti-
len oran zerinden faiz isteyebilir. FK m.2/2 uyarnca, Merkez Bankasnn nceki
yln 31 Aralk gn ksa vadeli avanslar iin uygulad faiz oran S OFKm.1deki
R U mik- S O R U
tardan fazla ise, arada szleflme olmasa bile ticari ifllerde temerrt faizi bu oran
zerinden istenebilir. Bylece, ticari ifllerde, adi ifllerdekinden daha
D K K Ayksek
T oran- DKKAT
da temerrt faizi talep edilebilir. Hkmn sznden de anlaflldna gre bu yk-
sek orann ticari ifllerde uygulanmas iin flpheye yer vermeyecek flekilde talep
SIRA SZDE SIRA SZDE
edilmesi flarttr. Aksi takdirde, rnein yasal faiz istenmesi hlinde, avans oran de-
il, adi ifllerdeki oran uygulanacaktr.
FK m. 2/son hkmne gre de temerrt faiz miktarnn szleflmede
AMALARIMIZ kararlaflt-
rlmamfl olduu hllerde akdi faiz miktar yukarda ngrlen miktarn zerindey-
AMALARIMIZ
se temerrt faiz oran, akdi faizden daha dflk olamaz.

6098 Sayl TBK m.120/1deki,Uygulanacak yllk temerrt K faiz T Aoran,
P szlefl- K T A P
mede kararlafltrlmamflsa faiz borcunun doduu tarihte yrrlkte olan mevzu-

at hkmlerine gre belirlenir hkm ile hlen yrrlkte olan 3095 Sayl FKya
TELEVZYON TELEVZYON
yollama yaplmfl; TBK m.120/2de de, taraflarn kararlafltrabilecekleri orana emre-
dici bir dzenleme ile snr getirmifltir: Szleflme ile kararlafltrlacak temerrt fai-
zi oran, birinci fkra uyarnca belirlenen yllk faiz orannn yzde yz fazlasn
aflamaz. Bu snrlamann ticari ifllerde geerli olup olmayaca Ntartfllabilir.
TERNET NTERNET
Yabanc para borlarnda faiz oranna dair FK m.4/a uyarnca, szleflmede da-
ha yksek akdi veya gecikme faizi kararlafltrlmad hllerde yabanc para bor-
larnda faiz denmesinde, devlet bankalarnn o yabanc parayla almfl bir yl va-
deli mevduat hesabna dedii en yksek faiz oran uygulanr.
Ticari fllerde Zamanaflm Sreleri

TTK m.6 hkmne gre, Ticari hkmler koyan kanunlarda ngrlen zaman a-
flm sreleri, Kanunda aksine dzenleme yoksa szleflme ile deifltirilemez.
24 Ticaret Hukuku
En Yksek Snr Aflan fllemlerin Hukuki Durumu

Ksmi butlan dzenleyen TBK m.27/2 hkmne gre, szleflmenin ierdii h-
kmlerden bir ksmnn hkmsz olmas, dierlerinin geerliliini etkilemez; do-
laysyla szleflmenin bir ksm geersiz ise, geri kalan ksm geerli olur. Ancak,
geersiz olan hkmler olmakszn szleflmenin yaplmayaca aka anlafllabili-
yorsa szleflmenin tamam kesin hkmsz olur; yani geersizlik, szleflmenin ta-
mamna yaylr.
TTK m.1530/1de, TBK m.27/2nin bu dzenlemesine bir istisna getirilmifltir.
TTKnn anlan hkmne gre, bir szleflme uyarnca yerine getirilmesi gereken
edimler hakknda kanun veya yetkili makamlarn kabul etmifl olduu en yksek s-
nr aflan szleflmeler, en yksek snr zerinden yaplmfl saylr ve snr aflan k-
sm, hataen yaplmfl olmasa bile geri alnr. Bu hllerde TBK m.27/2nin son cm-
lesi hkm uygulanmaz; yani, taraflar, bu sonucu bilselerdi szleflmeyi yapmaya-
caklar iddiasnda bulunamazlar. TTK m.1530/1, ekonomik adan zayf taraf ko-
rumay amalayan, kamu dzenine iliflkin bir hkm olup zellikle savafl, ekono-
mik kriz, ayaklanma, deprem gibi olaanst hller ile fiyat resmi olarak saptanan
mal ve hizmetler asndan byk nem taflr. Bankaclk Kanunu m.54te getirilen
ve bir bankann, bir kifliye veya risk grubuna kullandraca toplam kredileri, ban-
ka zkaynann % 25i ile snrlandran kural da buna rnek verilebilir.
TCAR YARGI
Bir davann ticari olmas, aflada aklanaca zere, davann grlecei mahke-
me, davada uygulanacak ispat kurallar ve mahkemenin uygulayaca yarglama
usul ynlerinden nemlidir
Ticari Davalarn Trleri ve ltleri

ncelikle vurgulamak gerekir ki ticari ifl kavram ve ltleri ile ticari dava ve tr-
leri, birbirlerine paralel kavramlar deildir. Yani her ticari ifl, dorudan ticari dava
konusu olmaz. Bazen ifl ticari olmasna ramen ticari davann konusuna girmez. fiu
hlde, ticari iflin ltleri ile ticari davann ltleri birbirinden farkldr. Ticari da-
valar konusunda temel dzenleme TTK m.4de yer alr. Bu madde ilk okunduun-
da yanltc olabilir. Bu nedenle ticari dava ltlerinin (trlerinin) flematik olarak
incelenmesi gerekir.
Mutlak Ticari Davalar

Uyuflmazln ticari olup olmadna veya taraflarn niteliine baklmakszn ticari
saylan bu davalar iki grupta ele alnmaldr.
TTK m.4/1de Saylan Hususlardan Doan Hukuk Davalar

TTKda dzenlenen hususlardan doan davalar (Taflma, ticaret sicili, acentalk, ky-
metli evrak, ticaret flirketleri, cari hesap gibi) baflta gelmek zere, hangi dzenleme-
lere iliflkin hukuk davalarnn ticari olduu kanunda, alt bent hlinde saylmfltr.
zel Kanun Hkmleri Gerei Ticari Saylan Davalar

zel baz kanunlar, dzenledikleri hususlarn ticari dava konusu olacan veya ti-
caret mahkemesinde grleceini aka dzenlemifltir. rnein: Kooperatifler Ka-
nununa dayanan davalar (KoopK. m.99), ifls davas (K. m.154) ve ticari iflletme
rehninden doan davalar (TRK. m.22) gibi.
Havale, Saklama Szleflmesi ve Fikir-Sanat Eserlerine liflkin

Haklardan Doan ve Bir Ticari flletmeyi lgilendiren Davalar
Havale (TBK m.550-560), saklama (TBK m.561-580) ve fikir ve sanat eserlerine ilifl-
kin haklardan doan uyuflmazlklar, ancak bir ticari iflletmeyi ilgilendirmek koflulu
ile ticari dava saylmaktadr (TTK m.4/1, son cmle).
Her ki Taraf in Ticari Saylan Hususlardan Doan (Nisp Ticari)

Davalar
TTK m.4/I uyarnca, yukarda saylan iki grup ticari davann kapsam dflnda ka-
lan hususlardan doan davalar ancak her iki tarafn ticari iflletmesiyle ilgili ise tica-
ri dava saylr Hkm gerei, bu kapsama giren ve uygulamada ok sk kullanlan
satm, kira, dn, eser, hizmet gibi szleflmelerden doan uyuflmazlklarn ticari
davaya konu olabilmesi iin her iki tarafn ticari iflletmesiyle ilgili olmalar flarttr.
fiu halde, her ticari iflten doan uyuflmazlk, dorudan ticari davaya konu olufltur-
mamaktadr. rnein, bir tacir baflka bir tacirden evi iin klima satn alrsa TTK m
19/2 uyarnca bu ifl, ticari nitelikte olmakla birlikte; bu iflten, diyelim satfl bedeli-
nin denmemesinden doan uyuflmazlk, her iki tarafn ticari iflletmesiyle ilgili bu-
lunmad iin ticari davaya konu olmaz.
Haksz fiilden doan davalarn ticari saylmas iin de uyuflmazln, her iki ta-
rafn ticari iflletmesi ile ilgili olmas flart aranr. rnein, nakliyat flirketine ait bir
kamyonun bir yayaya arpmas halinde doan zararn tazmini iin alacak dava ti-
cari deildir. Fakat ayn kamyon bir ticari iflletmeye, bir fabrikaya arpar ise tazmi-
nat davas ticari nitelik kazanr.
Ticari Davalarn Grlecei Yerel Mahkemeler

Ticari davalarn grlecei mahkemeler konusunda, TTK m.5/1de, Aksine h-
km bulunmadka, dava olunan fleyin deerine veya tutarna baklmakszn, asli-
ye ticaret mahkemesi tm ticari davalara da bakmakla grevlidir denilmifltir.
Aksine zel bir hkm bulunmayan hllerde, ticari davalar, eer Ticaret Mahke-
mesi varsa orada; yoksa Asliye Hukuk Mahkemesinde grlr (HMK m.2, TTK
m.5/1).Sulh hukuk mahkemeleri ile asliye hukuk (ticaret) mahkemeleri arasnda g-
rev ayrm bulunduu gibi, asliye ticaret mahkemeleri ile asliye hukuk ve dier hukuk
mahkemeleri arasnda da grev ayrm bulunduu hkme balanmfltr (TTK m.5/3).
Asliye ticaret mahkemesi bulunmayan yerlerde, bir ticari davada grev itiraz yaplma-
mfl olmas, grevsizlik karar verilmesini gerektirmez (TTK m. 5/4).
Ticari Davalarda spat

Ticari davalarda deliller ve bunlarn ileri srlmesi HMK hkmlerine tabidir (TTK
m.4/2). Yani ticari davalarda ispat, adi davalardaki gibidir. Bununla birlikte, ticari da-
valarda farkl ya da ek baz ispat aralarndan yararlanma olana vardr. rnein, ya-
zl delil ile kantlanmas gereken hususlarda ticari defterlerle ispat olana vardr (HMK
m.222). Fatura ve teyit mektubu ticari davalarda ispat amac ile kullanlabilmekte ve za-
ten taraflardan birisi lehine bir adi karine oluflturmaktadr (TTK m.21/2 ve m.3).
Ticari Davalarda Uygulanacak Usul

Ticari davalarda uygulanacak usul de HMK hkmlerine tabi olmakla birlikte, baz
ticari davalarn daha hzl karara balanabilmesi iin basit yarglama usul (HMK
m.316-322) uygulanaca ngrlmfltr. rnein, TTK m.1521 kapsamndaki flirket
davalar, KoopK.da dzenlenen hususlardan doan davalar (KoopK m. 99/2) gibi.
26 Ticaret Hukuku
zet

A M A Ticari flletmeyi ve unsurlarn tanmlamak.
A M A Ticari dava trlerini ve budavalarn grlecei
1 4
Ticari iflletme, TTKnn en temel kavramlarndan mahkemeleri saptamak.
birisi olup, TTK m.11de tanmlanmfltr. Bu ta- Ticari davalar gruba ayrlr: Mutlak ticari dava-
nm, unsurdan oluflmaktadr: flletmenin, es- lar, taraflarn tacir olup olmadna dahi bakl-
naf iflletmesi iin ngrlen snr aflan dzeyde makszn, kanunun ticari sayd davalardr; bun-
gelir salamay hedef tutan faaliyetler gsterme- larn byk ouluu, TTK m. 4de saylmfltr;
si ve bu faaliyetlerin devaml ve bamsz flekilde gerisi de baflka kanunlarda gsterilmifltir. kinci
yrtlmesi gerekir. Bu unsurdan en nemli- grup, en az bir ticari iflletmeyi ilgiledirmek flarty-
si de, ilkidir. Bu unsurun uygulanma lt ko- la ticari saylan, havale, saklama szleflmesi ve fi-
nusunda Kanun, aynen eTKda olduu gibi, Ba- kir ve sanat eserleri hukukundan doan davalar-
kanlar Kuruluna kararname karma yetkisi tan- la snrldr. Son grup ise, ilk iki gruba girmeyen,
mfltr. Yenisi karlana dek, eTK Dneminde - fakat her iki tarafn ticari iflletmesini ilgilendiren
karlan 2007 tarihli Kararname uygulanmaya de- davalardr.
vam edilecektir. Ticari iflletme, hukuken tacirin Davann ticari olmas, davann grlecei mah-
malvarlndan bamsz deil ise de, ekonomik keme en baflta gelmek zere, davada kullanla-
bir btn olarak, maddi ve gayrimaddi malvarl- cak ispat aralar (zellikle ticari defterler ve fa-
unsurlar ile birlikte zel baz hukuki ifllemle- tura gibi) ve mahkemenin uygulayaca yargla-
re konu olabilir; rnein devredilebilir ve rehin ma usul bakmlarndan nemlidir.
konusu olabilir. Devir konusunda, hem TTKda,
hem TBKda dzenleme vardr. Rehin ise, Tica-
ri flletme Rehni Kanunu nda dzenlenmifltir.

A M A
Tacir ve esnaf ayrm ile bu ayrma bal sonu-
2 lar ve tacir trlerini ayrt etmek.
TTK, ticari iflletme yannda, tacir kavramna da
hukuki sonular balamfl olup, bu sonulardan
bir ksm, baflka kanunlarda yer almfltr. Tacir s-
fatnn kazanlmas flartlar ve an ynnden,
tacir tr vardr: Gerek kifli tacir, tzel kifli tacir
ve donatma ifltiraki. Tzel kifli tacirler de kendi
iinde, ticaret flirketleri, dernekler, vakflar ve ka-
mu tzel kiflilerine ait olup da kendi kurulufl ka-
nunu gereince zel hukuka tabi olan veya tica-
ri flekilde ynetilen kurum ve kurulufllar olarak
drt tre ayrlr. Tacir olmaya bal sonulardan
bir ksm esnaflara da uygulanr; fakat dier so-
nular sadece tacirlere zgdr.

A M A
Bir iflin ticari nitelikte saylma ltlerini ve ticari
3 ifl olmann sonularn belirlemek.
Bir iflin ticari ifl niteliinde olup olmamas, o ifle
uygulanacak birden fazla hkm bulunmas du-
rumunda, hangi hkmlerin uygulanacan be-
lirlemek asndan nemlidir. Ticari ifllere uygu-
lanacak hkm farkll, adi ifllere oranla, mte-
selsil sorumluluk ve daha yksek temerrt faizi
isteme olana gibi, ayr sonular dourabilir.
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi ticari iflletmenin unsurlarn- 5. Ticari iflletme rehniyle ilgili afladakilerden hangisi
dan biri deildir? yanlfltr?
a. Esnaf faaliyetini aflan dzeyde gelir salama a. Ticari iflletme rehninde rehin veren taraf, tacir
b. Devamllk veya esnaf olabilir.
c. Bamszlk b. Rehin alan taraf, bankalar, sattklar mal ile snr-
d. Gelir salama amacyla faaliyet l olarak kredili satfl yapan iflletmeler veya ko-
e. Her yl kr elde etmek operatifler olabilir.
c. Taraflar, bor denmezse, rehin konusu unsur-
2. Afladakilerden hangisi ticari iflletme niteliinde de- larn rehin alann mlkiyetine geeceini karar-
ildir? lafltrabilirler.
a. st ste iki yl zarar eden bir ila fabrikas d. Ticari iflletme rehninin Ticaret veya Esnaf ve Sa-
b. Bir dernein yoksullar iin ifllettii aflevi natkarlar Siciline tescili , geerlilik flartdr.
c. Yalnzca kfl sezonunda faaliyet gsteren kayak e. Bir ticari iflletme zerinde birden fazla ticari ifl-
malzemeleri satan iflletme letme rehni kurulabilir.
d. Bir vakfn gelir elde etmek amacyla ifllettii res-
toran 6. Afladakilerden hangisi ticari iflin ltlerinden de-
e. Vasi tarafndan iflletilen ke ait ticari iflletme ildir?
a. TTKda dzenlenen ifller
3. Afladakilerden hangisi bir yerin flube saylmasnn b. Ticari iflletmeyi ilgilendiren ifller
sonularndan deildir? c. Ticari ifl karinesi
a. fiube, flube olduunu belirterek merkezin ticaret d. Taraflardan birisi iin ticari ifl niteliinde olan
unvann kullanr. btn ifller
b. fiubenin ticaret unvanna flubeyle ilgili ek yap- e. Taraflardan birisi iin ticari ifl niteliinde olan
labilir. szleflmeler
c. Ticari temsilcinin temsil yetkisi flubeyle snrla-
nabilir. 7. Afladakilerden hangisi bir mutlak ticari davaya ko-
d. flletmenin devri halinde flube devre dahil deildir. nu oluflturmaz?
e. fiubenin ifllemlerinden doan uyuflmazlklarda a. Kymetli evraka iliflkin uyuflmazlklar
flubenin olduu yerde dava alabilir. b. Ticari iflletmenin devrinden doan uyuflmazlklar
c. Bir taraf tacir olan satm szleflmesinden doan
4. Ticari iflletmenin devriyle ilgili afladaki bilgilerden uyuflmazlklar
hangisi dorudur? d. fls
a. Ticari iflletmesini devreden kifli, ticari iflletmenin e. Ticari iflletme rehninden doan uyuflmazlklar
borlarndan dolay devralan ile birlikte yl
boyunca mteselsilen sorumludur. 8. Afladakilerden hangisi tacir olmann sonularn-
b. Ticari iflletmenin devriyle birlikte tacir sfatn dan biri deildir?
kaybeden gerek kifli, o andan itibaren artk if- a. flsa tabi olma
ls yoluyla takip edilemez. b. Fatura dzenleme
c. Ticari iflletmenin devri aktif ve pasifiyle birlikte c. Ticaret siciline tescil olma
btn olarak gerekleflir. d. Cezai flartn azaltlmasn talep edebilme
d. Ticari iflletme devredilse dahi mflteri evresi e. cret ve faiz isteme
daima devredende kalr.
e. Ticari iflletmeye dhil aktif ve pasiflerin geifli
ayn anda tamamlanr.
28 Ticaret Hukuku
Yaflamn inden
9. Aksine hkm bulunmadka, dava olunan fleyin

deerine veya tutarna baklmakszn, afladakilerden
hangisi tm ticari davalara bakmakla grevlidir?
YARGITAY, 11. HUKUK DARES, E. 1983/3, K.
1983/46, T. 7.2.1983.
TACR ( Bir Ticari flletmeyi Ksmen de Olsa Ken-
a. Asliye ticaret mahkemesi di Adna flleten Kimse Olmas )
b. Asliye hukuk mahkemesi TCAR fiLETME ( Tacir Tarafndan flletilmesi )
c. Sulh hukuk mahkemesi TESCL STEM ( Ticari flletmenin Sicile Tescili )
d. Asliye ceza mahkemesi ZET: TTKnun 14. Maddesinde, tacirin tanm yapl-
e. Yargtay mfl olup, buna gre; bir ticari iflletmeyi ksmen dahi ol-
sa kendi adna iflleten kimse tacirdir. Ticari iflletmenin
10. Afladaki szleflmelerden hangisinde faize faiz iflle- tanm ise ayn kanunun 11. Maddesinde yaplmfltr.
tilmesi mmkndr? KARAR: Davac temsilcisi davalnn, manifaturaclk ifli
a. Satm szleflmesi ile urafltn tacir bulunduunu teblie ramen sicile
b. Kira szleflmesi kaydn yaptrmadn belirterek, davalnn TTKnun 35.
c. Vekalet szleflmesi maddesi gereince resen tesilini ve para cezas ile ce-
d. Cari hesap szleflmesi zalandrlmasn talep ve dava etmifltir.
e. Eser szleflmesi Mahkemece evrak zerinde, istek yerinde grldnden
davalnn TTKnun 35/3. maddesi gereince resen tesciline
ve para cezas ile cezalandrlmasna karar verilmifltir.
Karar daval temyiz etmifltir.
TTKnun 14. maddesinde tacirin tanm yaplmfl olup
buna gre, bir ticari iflletmeyi ksmen dahi olsa kendi
adna iflleten kimse tacirdir. Ticari iflletmenin tanm ise
ayn kanunun 11. maddesinde yaplmfl bulunmaktadr.
Bundan baflka ticari flekilde iflletilen dier messesele-
rin neler olduu da ayn kanunun 13. maddesinde ak-
lanmfl bulunmaktadr.
Bir kimsenin tacir olup, olmad hususunda uyuflmaz-
lk hasl olduunda, meselenin halli yukarda anlan mad-
deler hkmleri dairesinde inceleme yaplmas ile mm-
kn olur. Bu dorultuda herhangi bir inceleme yapma-
dan, o kimsenin sfat hakknda sadece dfl grnfle ba-
karak karar vermek mmkn olamyacandan, mahke-
mece yetenekli bilirkifli aracl ile gerekli inceleme ve
icabnda mahallinde yaplacak tetkikat sonucu meydana
kacak duruma gre bir karar verilmesi gerekir.
Mahkemece yukarda aklanan hususlar gznnde tutul-
madan ve herhangi bir incelemede yaplmadan eksik tah-
kikata mstineden yazl olduu flekilde karar verilmesi
doru grlmemifl ve hkmn bozulmas gerekmifltir.
Kaynak: http://www.kazanci.com/kho2/ibb/giris.htm

Okuma Paras
TTK DEVRM NTELNDE Ekonomide kalknmay belirleyen en nemli faktrler-

MKB Baflkan Erkan, yeni Trk Ticaret Kanununun re- den biri ekonomideki karar alclarn salkl bilgiye
kabet, fleffaflk ve yabanc sermaye asndan devrim eriflmesi ve bu bilgiyi akll bir flekilde kullanmas oldu-
niteliinde olduunu belirtti. unu dflnrsek flu anda Trkiyede bugne kadar
STANBUL - stanbul Menkul Kymetler Borsas (MKB) salkl bilgiye ulaflma konusunda ok ciddi problemler
Baflkan Hseyin Erkan, 1 Temmuz 2012 itibariyle y- olduunu kabul etmek durumundayz. nmzdeki
rrle girecek yeni Trk Ticaret Kanunu (TTK) ile Tr- dnem ierisinde ekonomide karar alclarn ok daha
kiyenin fleffafla kavuflacan, kayt dflln ortadan kolay biimde bu bilgileri elde edip kendi ekonomik
kalkacan belirterek, fiirketlerin halka alaca za- durumlar ile ilgili salkl kararlar alacan varsayyo-
man benim rakibim fleffaf deil, ben fleffaf olursam ruz. Bu adan yeni TTKy ok nemli bir deifliklik,
onunla rekabet edemem gibi korkular ortadan kalka- uygulama olarak gryoruz.
cak. Bizim amzdan bir devrim diye dflnyorum
dedi. Kaynak: http://www.dunya.com/ttk-devrim-niteligin-
Ernst & Young Trkiyenin dzenledii Yeni Trk Ti- de-122669h.htm
caret Kanunu: Yeni Bir Bafllang panelinde konuflan
Erkan, hem sermaye piyasas hem de Trkiye asndan
bakldnda gzel gnlerin kendilerini beklediini ifa- Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
de ederek, yeni Trk Ticaret Kanununun yllardr ze- 1. e Yantnz yanlfl ise Ticari flletmenin Tanm ve
rinde alflld, aylarca zerinde tartflmasnn yapld- Unsurlar konusunu yeniden gzden geiriniz.
n ve uzun beklemelerden sonra Meclisten getiini 2. b Yantnz yanlfl ise Ticari flletmenin Tanm,
hatrlatt. Unsurlar ve Tacir konusunu yeniden gzden
Erkan, Bununla Trkiye fleffafla kavuflacak, kayt d- geiriniz.
fllk ortadan kalkacak. Kayt dfllk, Trkiye gibi gelifl- 3. d Yantnz yanlfl ise Ticari flletmede Merkez ve
mekte olan lkelerin en byk sknts. Siz kayt dfl- fiube konusunu yeniden gzden geiriniz.
lkla hem istihdamda doru rakamlar yakalayamyorsu- 4. c Yantnz yanlfl ise Ticari flletmenin Devri ko-
nuz, hem ekonomiyi doru tahmin edemiyorsunuz. fiir- nusunu yeniden gzden geiriniz.
ketlerin halka alaca zaman benim rakibim fleffaf 5. c Yantnz yanlfl ise Ticari flletmenin Rehnini
deil, ben fleffaf olursam onunla rekabet edemem gibi konusunu yeniden gzden geiriniz.
korkular ortadan kalkacak. Bizim amzdan bir devrim 6. d Yantnz yanlfl ise Ticari fl ltleri konusu-
diye dflnyorum. O aradaki byk uurumu byk nu yeniden gzden geiriniz.
bir zplama ile aflmfl olacaz ve Batl lkelerin stan- 7. c Yantnz yanlfl ise Ticari Dava Trleri konu-
dartlarn yakalamfl olacaz fleklinde konufltu. sunu yeniden gzden geiriniz.
Yeni TTKnn fleffaflk ve kurumsal ynetim asndan 8. d Yantnz yanlfl ise Tacir Olmann Sonular
ok ciddi bir deifliklik getirdiini, 2 tane denetim gele- konusunu yeniden gzden geiriniz.
ceini bildiren Erkan, daha fazla flirketin halka arz se- 9. a Yantnz yanlfl ise Ticari Yarg Konusunu ye-
ferberliine katlma noktasnda beklentileri bulunduu- niden gzden geiriniz.
nu kaydetti. 10. d Yantnz yanlfl ise Ticari fllerde Faiz konusu-
fiirketlere nemli frsat sunuyor nu yeniden gzden geiriniz.
Ernst & Young Trkiye lke Baflkan Mustafa amlca
ise yeni TTKnn, eskiye gre pek ok deifliklii ier-
diini, flirketlerin srdrlebilirlii, kurumsallaflmas,
rekabet gcnn artrlmas, kamu gveninin oluflturul-
mas ve fleffaflk asndan ok nemli frsatlar yaratt-
n vurgulad.
30 Ticaret Hukuku
Sra Sizde Yant Anahtar Yararlanlan Kaynaklar

Sra Sizde 1 Arkan, S. (2011), Ticari flletme Hukuku, Ankara: Ban-
1. TTK m. 11/1deki tanmdan kardmz unsura ka ve Ticaret Hukuku Enstits Yayn.
sahip olmas flartyla, zellikle de elde etmeyi hedefle- Bahtiyar, M. (2012) Ticari flletme Hukuku, Ders Not-
dii gelir dzeyinin, Kararnamede ngrlen dzeyi lar, Soru rnekleri, stanbul: Beta Yaynevi.
aflmas flartyla bu iflletmeler birer ticari iflletme rnei Kendigelen, A. (2011), Yeni Trk Ticaret Kanunu,
oluflturur. Deifliklikler, Yenilikler, lk Tespitler, stanbul,
Oniki Levha Yaynevi.
Sra Sizde 2 Poroy, R. ,Yasaman, H. (2004) , Ticari flletme Huku-
T hakl deildir. Ticari iflletmenin devri halinde, kunun Esaslar, stanbul: Vedat Kitaplk.
devreden devralanla birlikte iki yl sreyle iflletmenin lgen, H. , Teoman, . , Helvac, M., Kendigelen, A. ,
devrinden nce doan borlardan sorumludur. Kaya, A. , Nomer-Ertan, F. (2006), Ticari flletme
Hukuku, stanbul: Vedat Kitaplk.
Sra Sizde 3
Doru deildir. Devlet memurlarnn kanun gereince
ticaretle uraflmalar yasak olmasna ramen bir memur
ticari iflletme iflletirlerse tacir sfatn kazanr. Ancak
Devlet Memurlar Kanunu gereince kendisine yaptrm
uygulanr.
Sra Sizde 4
Hayr deildir. Bir borlunun iflsnn talep edilebilmesi
iin mutlaka tacir sfatn taflmas gerekmektedir.
Sra Sizde 5
Faize iliflkin dzenlemeler Trk Ticaret Kanunu, Trk
Borlar Kanunu ve Kanuni Faiz ve Temerrt Faizine
liflkin Kanunda yer almaktadr.
2
TCARET HUKUKU
Amalarmz
Ticaret sicili, rgt ve iflleyifli ile sicil ifllemlerini aklayabilecek;
Sicil kaytlarnn taraflar ve nc kifliler iin etkisini anlatabilecek;
Ticaret unvan, iflletme ad ve markann ifllevlerini, farklarn ve hukuki ko-
runma yollarn aklayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Tescil Tescilin Kurucu Etkisi
Tadil Tescilin Aklayc Etkisi
Terkin tiraz Davas
ln
indekiler
TCARET SCL
Ticaret Sicili, TCARET UNVANI, fiLETME ADI VE
Ticaret Hukuku Ticaret Unvan, MARKA
Haksz Rekabet
HAKSIZ REKABET
Ticaret Sicili,
Ticaret Unvan,
Haksz Rekabet
TCARET SCL
Genel Olarak Sicil ve rgtlenmesi

Baflta Trk Medeni Kanunu ve Trk Ticaret Kanunu olmak zere, eflitli kanunlar-
da Sicil ya da Ktk ad altnda, bazen aklayc, bazen kurucu, bazen kantla-
yc ve bazen de bu ifllevlerin birden ouna sahip olan kaytlar ngrlmfltr.
Tapu sicili, maden sicili, gemi sicili, petrol sicili, sanayi sicili, trafik sicili, nfus si-
cili, uak sicili, marka sicili, dernekler sicili, tasarm sicili, patent ve marka vekili si-
cili gibi. TTK m.24 (eTK m.26) vd.ne dayanlarak karlmfl olan Ticaret Sicili
Ynetmeliinde dzenlenmifl bulunan ticaret sicili de aklayc, kurucu ve kant-
layc ifllevler gren genel bir sicildir. Ticaret sicili, ounlukla ticari iflletme ile il-
gili olan birtakm belge, bilgi olay ve ifllemlerin kaydedilmesi, varlk kazanmas ve-
ya aklanmas ile nc kiflilerin bilgi edinmesine ve kantlamaya hizmet eden
kamusal bir rgttr.
TTK 24 vd. maddelerine gre, ticaret sicili, Gmrk ve Ticaret Bakanlnn g-
zetim ve denetiminde, ticaret ve sanayi odalar veya ticaret odalar bnyesinde ku-
rulacak ticaret sicil mdrlkleri tarafndan tutulur. Bir yerde oda yoksa ya da ye-
terli teflkilat bulunmuyorsa ticaret sicili, Bakanlka belirlenecek bir odadaki tica-
ret sicili mdrl tarafndan tutulur. Sicilin yetki evresi, il veya ile esasna g-
re belirlenir.
Yeni kanunun getirdii nemli yeniliklerden birisi, ticaret sicil kaytlarnn elek-
tronik ortamda tutulabilmesine olanak veren bir dzenleme getirmesidir. Bu saye-
de, sicil kaytlarnn elektronik ortamda tutulmas, internet yoluyla sicil kaytlarna
rahatlkla ulafllmas ve ayrntlar ynetmelik ile belirlenecek flekilde, birok iflle-
min internet zerinden gereklefltirilebilmesi mmkn klnmfl olmaktadr.
TTK m.24/2 uyarnca, sicil kaytlarnn elektronik ortamda tutulabilmesi iin
usul ve esaslar, bir ynetmelikte gsterilecektir. Bu kaytlar ile tescil ve iln ge- Ynetmelik: Bir kanunun
reken ieriklerin dzenli olarak depoland ve elektronik ortamda sunulabilen uygulanmasn gstermek
veya emrettii iflleri
merkezi ortak veri taban, Bakanlk ile Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii nezdin- belirtmek zere kanuna
de oluflturulacaktr. Ayrca, sicil mdrlklerinin kurulma flartlar ile sicil ifllemleri aykr olmamak flartyla ve
Danfltay incelenmesinden
bakmndan gerekli olan odalararas iflbirliinin salanmasna dair esaslar da Ba- geirilerek Bakanlar
kanlka karlacak bir ynetmelik ile dzenlenecektir. kurulunca karlan yazl
hukuk kurallardr.
Ticaret sicilinin ynetimi, nitelikleri ynetmelikte belirlenen kifliler arasndan,
Bakanln uygun grfl alnarak ilgili oda meclisi tarafndan atanan sicil md-
34 Ticaret Hukuku
rne aittir. Mdrln ifl hacmine gre, ayn usul ile yeterli sayda mdr yardm-
cs grevlendirilir (TTK m.25/1). Ticaret sicili mdr ve yardmclar ile dier per-
soneli, grevleri ile ilgili, kendilerinin iflleyecei veya kendilerine karfl ifllenecek
sulardan dolay kamu personeli olarak kabul edilir (TTK m.25/2,c.2).
Sicile Kayd ve ln Gerekli Hususlar

Hangi hususlarn sicile kaydnn gerekli olduu genel bir hkmle toplu flekilde
dzenlenmemifl, TTKda ve ilgili dier kanunlarda, yeri geldike, tescili veya tescil
ve iln gerekli hususlar tek tek gsterilmifltir. rnein TBK m.547de, ticari temsil-
cinin tescili zorunlu klnmfl fakat tescile aklayc bir ifllev yklenmifltir.
TRKm.5de, iflletme rehninin kurulabilmesi iin kurucu nitelikte tescil ngrl-
mfltr. TTK m.40/1e gre, alan her ticari iflletmenin ve unvannn tescili ve iln
gerekir. TTK m.107/2 uyarnca, szleflme yapmaya yetkili acentalk tescil ve ilna
tabidir. Baflka rnek olarak, tescili ngren TTK m.179/4, tescil ve iln ngren
TTK m.153-154, 189/2, 215, 250, 259, 354, 373, 455 verilebilir.
Hangi hususlarn iln edilecei konusunda da genel bir dzenleme bulunma-
yp ilgili konularda mnferit hkmler vardr. Yukarda verilen rneklerde, kanu-
nun, bazen yalnz tescilden, ounlukla da tescil ve ilndan sz ettii grlmekte-
dir. Ne var ki ilgili hkmlerin lafzna bal bu ayrmn nemini azaltan bir hkm
mevcut olup TTK m.35/3deki, Tescil edilen hususlar, kanun veya ynetmelikte
aksine hkm bulunmadka iln olunur hkm, tescil edilen hususlarn kural
olarak iln da edilmesini gerektirir niteliktedir; meer ki kanunda veya ynetmelikte
iln edilmeyeceini ngren bir hkm bulunsun.
TTK m.35in madde gerekesinde, Bu hkm, 6762 sayl Kanunun 37 nci
maddesinin tekrardr. Sadece son fkrada Trkiye Ticaret Sicili Gazetesi ad ile
zikredilmifl ve hkm amacna uygun flekilde ifade edilmifltir denilmifl ise de h-
km, bu noktada, eTK m.37/3e oranla olduka farkldr. nk eTK m.37/3,
lna tabi tescil ve kaytlar, kanun veya nizamnamede aksine bir hkm bulun-
madka aynen iln olunur diyerek iln gerekli hususlarn hangi kapsamda iln
edileceine aklk getirmekte idi. Oysa TTK m.35/3, tescil edilen her hususun ku-
ral olarak iln da edilmesini gerektirmekte ve eTKya oranla farkl bir sonucu d-
Lafz: Kanun metinlerinde zenlemektedir. Hkmn lafz, TTKnn tescil yannda ayrca iln da ngren h-
kullanlan szlerin
anlamdr.
kmlerini iln ynnden gereksiz klar gzkt iin, bu hliyle uygulama ve yo-
rum sorunlarna yol aabilir.
Kanunlarda ve TSYde tescil (ve bazen ayrca iln) edilecei gsterilenler dfln-
da kalan hususlar, ticaret siciline tescil ve iln olunamaz. Bu hususlar hakknda,
her naslsa bir kayt (tescil) yaplmfl olsa dahi bu kayt hukuki bir sonu dour-
maz. ln gereken hususlar, Trkiye genelinde sicil kaytlarnn ilnna zg Tr-
kiye Ticaret Sicili Gazetesinde iln edilir (TTK m.35/4).
Sicil fllemleri
Sicilde yaplabilecek ifllemler, tescil, tadil ve terkin olmak zere trldr. Tapu
sicilinden farkl olarak ticaret sicilinde flerh ifllemi yoktur.
1. Tescil: Bir hususun ilk defa sicile geirilmesi (kayt),
2. Tadil: Mevcut bir kaytta deifliklik yaplmas (deifliklik),
3. Terkin: Mevcut kaydn silinmesidir (TSY m. 28/2). Aflada, her defasnda
tekrardan kanmak amacyla tescil hakknda yapacamz aklamalar, tadil
ve terkin hakknda da geerli olacaktr.
2. nite - Ticaret Sicili, Ticaret Unvan, Haksz Rekabet 35
Sicil fllemlerinin Yaplmas, nceleme ve tiraz
fllemlerin Yaplmas
Ticaret sicili ifllemleri, kural olarak talep zerine yaplr. stisnaen, ticaret sicili m-
dr resen (TTK m.32/4 uyarnca geici kayd resen silme gibi) ya da yetkili ku-
rum ve kuruluflun bildirimi zerine de (TSY m. 21/1, 26 uyarnca iflsn almas
ve kapanmasnda ifls memurunun bildirimi gibi) hareket edebilir (TTK m.27).
Harca tabi ifllemlerde tescil annn saptanmasnda, har makbuz tarihi esas alnr;
m.34 hkm sakldr (TTK m.27/1).
Talep, ilgililer veya temsilcileri ya da hukuki haleflerince yaplr ve dileke ile
olur. Birden ok kiflinin tescili talep yetkisi olduu hllerde, aksine zel hkm
yoksa bu kiflilerden birisinin talebi, herkes adna yaplmfl saylr (TTK m. 28, aksi-
ne hkm rnei olarak Bkz.TTK m.152, 250/2).
Talep sresi, aksine hkm yoksa tescili gerekli ifllemin veya olgunun gerek-
lefltii; tamamlanmas bir senet veya belgenin dzenlenmesine bal durumlarda,
senet veya belgenin dzenlenme tarihinden itibaren onbefl gndr. Sicil evresi d-
flnda oturan kifliler iin bu sre bir aydr (TTK m.30). stisnai rnekler olarak, ti-
cari iflletme rehni szleflmesinin tescilindeki on gnlk sre (TRK m.5) ile anonim
ortaklk genel kurul kararlarnn iptaline iliflkin mahkeme kararnn derhal tescili
(TTK m.450) gsterilebilir.
nceleme
Sicil mdr tescil talebini hemen yerine getirmez. Gerekli incelemeleri yapar. fiu
hususlar arafltrr:
1. Tescili istenen hususta kanuni flartlarn mevcut olup olmad (TTK m.32/1),
2. Tescili istenen hususun kamu dzenine ve emredici hkmlere uygunluu
(TTK m.32/2 ve 3),
3. Tescili istenen hususun geree uygunluu ve aldatc olmamas (TTK
m.32/3),
4. Talepte bulunan kiflinin kimlii ve yetkisi (TTK m.29/2).
ncelemenin Sonulanmas ve tiraz

Sicil mdr, yapaca inceleme sonras trl davranabilir:
1. Talebe uyar, olumlu karar verir.
2. Olumsuz karar verir, talebi reddeder.
3. Geici tescile karar verir. zm bir mahkeme kararna bal olan veya ke-
sin biimde tescilinde tereddte dfllen hususlarda sicil mdr, ilgilinin
talebi zerine geici tescile karar verebilir. lgililer ay ierisinde aralarn-
da anlafltklarn veya mahkemeye baflvurduklarn kantlamazlar ise kayt si-
linir. Mahkemeye baflvurulmufl ise, kesin hkme gre davranlr (TTK
m.32/4).
Sicil mdrnn verecei kararlara karfl, tebliden itibaren sekiz gn ierisin-
de sicilin bulunduu yerdeki Ticaret Mahkemesine itiraz edilebilir. tiraz, mahke-
mece dosya zerinden incelenerek karara balanr. Gerekirse (haklar ihlal edile-
cek ise) nc kifli ile itiraz eden de dinlenir; gelmezler ise dosya zerinden ka-
rar verilir (TTK m.34).
36 Ticaret Hukuku
Ticaret Sicilinin Akl ve Etkileri

Sicilin Akl ve Doruluu
Aleni ak olma demektir. Sicil kaytlar alenidir. lgili sfatnn kantlanmasna dahi gerek kalmakszn herkes
sicil kaytlarn inceleyebilir, kayt rnei alabilir, bir hususun kaytl olup olmad-
na iliflkin belge isteyebilir. Ticaret sicili TMK m.7 anlamnda resmi sicillerden
olup aksi kantlanncaya kadar, ierdii kaytlarn doru olduu kabul edilir.
Sicilin Etkileri
Ticaret sicili, tescile tabi hususun hukuken domufl saylp saylmayaca asndan
kurucu veya aklayc, nc kiflilerin iyiniyetli saylp saylmayaca asndan
ise olumlu veya olumsuz etki gsterir.
Kurucu ya da Aklayc Etki

fiayet tescil edilecek husus ancak sicile kaytla douyorsa tescil kurucudur. Zaten
domufl, varlk ve geerlilik kazanmfl olan bir husus sonradan sicile bildiriliyorsa
tescil aklaycdr. rnein, ticari iflletmenin TTK m.40/1 uyarnca tescili, tacir s-
fatnn kazanlmas ynnden aklaycdr. Yani, iflletme sicile kaytl olmasa dahi,
sahibi olan gerek kifli, kanunda ngrlen flartlarn gerekleflmesiyle tacir sfatn
kazanr (TTK m.12/1). Bir ticari iflletmeye ticari mmessil atanmasnda da tescil
aklaycdr (TBK m.547). Ticaret sicilinin etkisi kural olarak aklayc olup flu is-
tisnai hallerde kurucu etkisi vardr:
1. Ticari iflletme rehninin kurulmas (TRK m.5/1),
2. flletme ad ve ticaret unvannn zel olarak korunmas (TTK m.50,52 ve 53),
3. Ticaret flirketlerinin kuruluflu (TTK m.232,317,355,588, KoopK m.),
4. Ticaret flirketlerinin birleflmesi, blnmesi ve tr deifltirmesi (TTK m.153,
179, 189),
5. Anonim flirketlerde kurulufltan sonra devralmaya iliflkin szleflmelerin ge-
erli olmas (TTK m.356),
6. Anonim flirketlerde anaszleflme deifliklikleri ve esas sermaye artrmlarnn
nc kiflilere karfl hkm dourmas (TTK m.455,456/5).
SIRA SZDE B, C ve D isimli

SIRA SZDEarkadafl bir kollektif flirket szleflmesi dzenleyerek fleker retmek
1 zere bir ticari iflletme iflletmeye bafllamfllardr. Bir sre sonra flirket alacakls A ortak-
lardan Bye baflvurarak flirketin kendisine olan borcunu demesini talep etmifltir. B kendi-
D fi N E L M sinin ortak Dolduunu,
fi N E L M borcun kollektif flirketten talep edilmesi gerektiini ifade ederek
borcu demeyi reddetmifltir. Sizce B hakl mdr?
S O R U S O R U
Olumlu ve Olumsuz Etki
Olumlu ve olumsuz etkiler ancak kanunen tescile bal klnan hususlarda geer-
DKKAT DKKAT
lidir. Ayrca bu etkiler, nc kiflilerin sicil kaydna bakarak yapacaklar hukuki
ifllemler asndan kendisini gsterir; yoksa sicil kaytlarnn haksz fiiller asndan
SIRA SZDE SIRA SZDE
iradeler zerinde bir etkisi sz konusu olamaz.
Olumlu etkiye gre, Kanun bir hususun tescilini ngrmfl ve bu husus tescil
AMALARIMIZ
edilmifl ise artk nc kifliler o hususu bilmedikleri iddiasnda bulunamazlar.
AMALARIMIZ
Tescil edilen hususlar herkesin bildii varsaylr (TTK m.36/3). Sicil kaytlar kural
olarak tm nc kifliler asndan kaydn iln gnn, birden ok ksm hlinde
K T A P
iln ediliyorK ise son iln gnn izleyen ifl gnnden bafllayarak hkm dourur
T A P
Bu gnler, ilndan itibaren iflleyecek srelere de bafllang oluflturur (TTK m.36/1).
TELEVZYON TELEVZYON
NTERNET NTERNET
Olumsuz etkiye gre ise, tescili gerektii hlde tescil edilmemifl veya tescil ve
iln gerektii hlde tescil edilip iln edilmemifl hususlarda nc kiflilerin iyini- yiniyet: Bir hakkn
kazanlmasna engel bir
yetli olduklar kabul edilir. Aksini iddia eden ispatla ykmldr (TTK m36/4). Bu hususu, o hakk edinmek
hkmle, eTK m.39/2deki nc kiflinin bildiinin kantlanmas=mspet vuku- isteyen kiflinin bilmemesi
veya bilmesinin
fun ispat yannda, bilmenin gerekmesine de sonu balamfltr. Gerekede bu gerekmemesidir.
konuda aklama yaplmad gibi, bu hkm, TTK m.35/3 ile de eliflmektedir.
Ayn flekilde, tescile tabi olmad halde bir husus her naslsa tescil edilmiflse
yine nc kiflilerin iyiniyetli olduklar var saylr. Aksini iddia eden ispatla y-
kmldr.
Sicilin Tutulmasndan Doan Sorumluluk

TTK m.25/2 uyarnca, ticaret sicilin tutulmasndan doan btn zararlardan, dev-
let ve ilgili oda mteselsilen sorumludur. Devlet ve sicil grevlilerini atamaya yet-
kili kurum, zararn domasnda kusuru bulunanlara rcu eder.
Grnfle (lna) Gvenin Korunmas

Eski TKda yer almayan grnfle gven ilkesi, TTK m.37 ile ilk kez hukukumuza
girmifltir. Maddenin kenar bafll, sicil kaydna gvenerek iyiniyetle hak kazanm-
nn korunaca izlenimi veriyor ise de tapu sicilinden (TMK m.1023) farkl olarak
ticaret sicilinde byle bir durum, kural olarak mmkn deildir (stisna TRK
m.5/4). Dayana AB Ynergesi ve Alman Hukuku olan bu ilke, tescil edilen hu-
sus ile iln edilen durum arasnda fark bulunmas olaslnda, tescil edilmifl olan
gerek durumu bildikleri kantlanamad srece, nc kiflilerin iln edilen du-
ruma olan gvenlerinin korunmasn ngrmektedir. Gerekede verilen rnee
gre, Tnin ticari temsilcisi olarak A tescil edilmifl fakat yanlfllkla B iln edilmifl
ise, nc kifli de ilna gvenerek B ile szleflme yapt takdirde T, bu szleflme
ile bal saylacaktr; meer ki nn tescili bildiini kantlasn. Hkmde bilmesi
gerekmeden sz edilmemifl olmas, koruma kapsamn geniflletir niteliktedir.
Ayrca, hkmn uygulanmas iin, tescil yannda ilnn da yaplmfl olmas ge-
rektii, madde metninden anlafllmaktadr. Hkmn bu haliyle, olduka snrl bir
olasl dzenledii sylenebilir.
Gerekesinden farkl olarak, lafzna itibar edildii takdirde, tescil edilen husus-
larn kural olarak iln da edileceini dzenleyen TTK m.35/3, tescil edilen metnin
aynen ilnn da gerektirir gzkt iin, tescil kaydna gvenin korunmamas so-
rununun pratik nemini yitirdii dflnlebilir.
TCARET UNVANI, fiLETME ADI VE MARKA

Bir iflletmenin gayrimaddi malvarl unsurlar ierisinde yer alan bu kavramlar ara-
snda belirli bir yaknlk vardr. Ticaret unvan, tacirin ticari ifl ve eylemlerinde kul-
land addr. Her tacir ticari iflletmesiyle ilgili ifllemlerinde bu ad kullanr. Unvan
taciri tantmaya ve dier tacirlerden ayrdetmeye yarar. Oysa iflletme ad taciri de-
il iflletmenin kendisini gsterir ve o iflletmenin benzer iflletmelerden ayrdedilme-
sine hizmet eder. Marka ise, iflletmenin rettii mal ve hizmetleri tantmaya ve ben-
zer rnlerden ayrdetmeye yarar. Ksaca formle edersek ticaret unvan tacir iin,
iflletme ad iflletmenin kendisi iin, marka ise iflletmenin rettii mal ve hizmetler
iin seilir ve kullanlr. Ticaret unvan yerine bazen firma szc kullanlmak-
ta ise de bu szck, iflletmeyi ifade etmek zere de kullanldndan, karflklk ya-
ratmamas iin bu szcn kullanlmamas gerektii belirtilmektedir.
38 Ticaret Hukuku
Ticaret Unvan
Ticaret Unvannn Oluflturulmasndaki Sistemler
Bu konuda, serbestlik, gereklik ve karma olmak zere farkl sistem kullanl-
maktadr.
Gereklik sisteminde, seilen bir unvann geree tam uygun olmas gerekir.
Fransz Hukukunun sistemidir. Serbestlik sisteminde, bir tacir, istedii flekilde tica-
ret unvann oluflturabilir. Anglo-Amerikan Hukuku ve 1998 ylndaki Alman Tica-
ret Kanunu deiflikliklerinden itibaren Alman Hukukunda uygulanan sistemdir.
Karma sistemde ise, kural olarak seilecek unvan geree uygun olmaldr. Fakat
unvann deiflikliklerden etkilenmedii hller ile unvana eklenti yaplan hllerde
bu kuraln istisnalarnn ortaya kt sylenebilir. Trk Hukukunda karma sistem
uygulanr.
Ticaret Unvannn Oluflturulmas

Ticaret Kanunu uyarnca unvann oluflturulmasn incelerken ekirdekle, ekler ks-
m ayr ayr ele alnmaldr. nk ticaret unvan= ekirdek ksm + ihtiyari veya
zorunlu eklerden meydana gelir.
ekirdek Ksm
Kanun, ekirdek ksmda, tacirin nitelii ve yapsna gre isim veya iflletme konu-
sunun mutlaka bulunmasn ngrmektedir.
Gerek Kifli Tacir

TTK m.41e gre, gerek kifli tacirin unvannda, kiflinin ksaltlmadan yazlacak ad
ve soyad bulunur. rnein Veli Tafl gibi. Ayrca buna ihtiyari ve bazen (TTK
m.45) zorunlu ekler yaplmas sz konusudur. rnein Veli Tafl Konfeksiyon Ma-
azas, Ali Kaya Pastanesi gibi.
Adi fiirket
Bir adi flirket ticari iflletme iflletir ise flirketin tzel kiflilii olmad iin, ortak bir ti-
caret unvan seilip seilemeyecei tartfllabilir. TST m.18/3, ticaret flirketlerinden
birisi mevcut deilse bir iflletmenin unvannda, birden ok gerek kifli adnn yer al-
masna engel oluflturmaktadr. Bu durumda, o adi flirketin ortaklarnn her biri tacir
sayldndan, ayr ayr birer ticaret unvan semeleri ve yanna, yanlmay nlemek
iin ortaklar ibaresini koymalar gerekir. rnein, Ali Kaya ve Ortaklar gibi.
Ticaret fiirketleri
- Kollektif fiirket: TTK m.42/1 uyarnca, ticaret unvannda tm ortaklarn veya hi
olmazsa birisinin ksaltlmakszn ad ve soyad ile flirket ve trn gsteren ibare
bulunmaldr. rnein, Ali Tafl ve Veli Kaya Kollektif fiirketi ya da Ali Tafl Kollek-
tif fiirketi gibi.
- Komandit fiirket: Gerek adi, gerek payl komandit flirketlerde iki tr ortak
vardr. Ortaklardan bir ksm komandite (snrsz sorumlu), dier bir ksm ise ko-
manditer (snrl sorumlu) ortaktr. TTK m.42/2ye gre, unvanda komandite ortak-
lardan en az birisinin ksaltlmakszn ad ve soyad ile flirket ve trn gsteren
ibare bulunmaldr. Komanditer ortan ismi unvanda bulunamaz. Buna ramen is-
mine unvanda yer verilen komanditer ortak, komandite ortak gibi sorumlu olur
(TTK m.320); ayrca cezai yaptrm uygulanr (TTK m.51/2).
- Anonim ve Limited fiirket ile Kooperatif: TTK m.43e gre, bunlarn un-
vanlarnda mutlaka iflletme konusu ile flirket ve trn gsteren ibare bulunmal-
dr. rnein, nflaat ve Ticaret Anonim fiirketi (veya Afi), Turizm ve Seyahat Li-
mited fiirketi, Yap Kooperatifi gibi. Fakat unvana bir gerek kiflinin ad ve soya-
d eklenirse, flirket ve trn gsteren ibareler ksaltlamaz.
- Dernek, Vakf ve Dier Tzel Kifliler: TTK m.44/1 gerei, ticaret unvanlar
adlarndan oluflur.
- Donatma fltiraki: TTK m.44/2ye gre unvan, mflterek donatanlardan biri-
nin ad-soyad veya gemi ad ile donatma ifltirakini gsteren ibareden oluflur. Te-
mel Oflu Donatma fltiraki veya Karadeniz Gemisi Donatma fltiraki gibi.
Ek Ksm
Ek semek kural olarak ihtiyari, istisnaen zorunludur. Ek semenin zorunlu oldu-
u istisnai hller flunlardr:
1. TTK m.45 gerei, bir ticaret unvanna, Trkiyenin herhangi bir yerinde da-
ha nce tescil edilmifl bir ticaret unvanndan ayrt edilmesi iin gerekli oldu-
u takdirde, ek yapmak zorunludur. fiu hlde tescilli unvanlar, tm Trki-
yede korunmaktadr.
2. TK m.48/1e gre her flube, merkezinin unvanna flube olduunu belirten ek
yapmak zorundadr. Trkiye fl Bankas Hereke fiubesi gibi. Ayrca TTK
m.48/3e gre, merkezi yurt dflnda olan bir iflletmenin Trkiyedeki flubesi-
nin unvannda, merkezin ve flubenin bulunduu yer ile flube ibaresinin yer
almas gerekir.
3. Bir flirket sona ermifl ve malvarlnn tasfiyesine bafllanmfl ise, unvannn
sonuna tasfiye hlinde ibaresinin eklenmesi gerekir (TTK m.269, 328 ve
533).
Yaplacak eklerin nc kiflileri yanltc, geree ve kamu dzenine aykr ol-
mamas gerekir (TTK m.46/1,2). Trk, Trkiye, Cumhuriyet ve Milli szck-
lerinin unvanda kullanlmas Bakanlar Kurulu iznine baldr (TTK m.46/3). Belir-
tilen gereklere aykrlk, TTK m.51/2 ve m.38/1 uyarnca cezai yaptrm uygulan-
masna yol aar.
Ticaret Unvan Seme ve Kullanma Zorunluluu

Her tacir, ald gnden itibaren onbefl gn ierisinde, iflletmesini ve setii tica-
ret unvann tescil ettirmek zorundadr (TTK m.40/1). Tacir, iflletmesiyle ilgili ifl-
lemleri yaparken ve senetleri imzalarken bu unvan altnda imza atmaldr (TTK
m.39/1). Unvan altnda imzaya kim yetkiliyse o kifli ya da kiflilerin imza sirkleri-
nin notere onaylattrlmas ve sicil mdrlne verilmesi gerekir (TTK m.40/2).
Unvann, iflletmenin grlebilecek bir yerine kolayca okunacak flekilde yazl-
mas gerekir. Ayrca tacirin iflletmesiyle ilgili olarak dzenledii ticari mektuplarda
ve ticari defterlere yaplan kaytlarn dayand belgelerde tacirin sicil numaras, ti-
caret unvan, iflletmesinin merkezi ile tacir internet sitesi oluflturma ykmll-
ne tabi ise tescil edilen internet sitesinin adresi de gsterilir (TTK m.39/2).
Unvann Deiflmesi veya Deiflikliklerden Etkilenmemesi

Ticaret Kanunu, unvann kullanlmasnda karma sistemi kabul etmifltir. Kanunun
izin verdii hllerde unvan, deiflmesine gerek kalmakszn, olduu gibi kullanla-
bilir. TTK m.47de hl vardr. Bunlara bir de drdnc hli eklemek gerekir.
40 Ticaret Hukuku
1. Unvanda ad yazl kiflinin ad deiflse bile unvan olduu gibi kalabilir (TTK
m.47/1).
2. Kollektif ve komandit flirkete ve donatma ifltirakine yeni bir ortak girerse
unvan deiflmeden kalabilir (TTK m.47/2).
3. Ortan lm zerine onun yerine geen miraslar flirketin devamna oy
birliiyle karar verirlerse veya flirkete girmemekle birlikte yazl flekilde rza-
larn gsterirler ise len kiflinin ad unvanda kullanlabilir. fiirketten ayrlan
ortan rzas alnarak isminin unvanda kalmas da salanabilir (TTK m.47/2).
4. Unvan ancak iflletmeyle birlikte devredilebilir; devralan, unvan aynen kul-
lanma hakkna sahiptir. Fakat unvan hari iflletme devri, szleflmede karar-
lafltrlabilir (TTK m.49), bu hlde, iflletme sahibi deiflmesine ramen unvan
deiflmeyebilir.
SIRA SZDE Trkan Yldz

SIRAUnlu Mamuller flletmesini iflleten Trkan Yldzn evlenmesi zerine so-
SZDE
2 yad Byk olarak deiflmifltir. Ticaret unvannn yeni soyadna gre deiflmesinin zo-
runlu olduunu ileri sren Trkann kocas sizce hakl mdr?
Unvan Kullanma Hakk: Tescilli bir unvan kullanma hakk sadece sahibine
S O R U aittir (TTK m.50).
S O R UUnvan sahibine tekel hakk salar. Bu hakkn koruma alan, tm
Trkiyedir (TTK m.45).
Unvann Korunmas: Tescil edilmifl unvan, Trkiyede TTK m.52ye gre zel
DKKAT DKKAT
olarak korunur. Unvann uluslararas alanda korunmas bakmndan ise Trki-
yenin de taraf olduu, 1883 tarihli Sna Mlkiyetin Korunmasna Dair Paris Sz-
SIRA SZDE SIRA SZDE
leflmesi hkmleri uygulanr. Tescil edilmifl olmayan unvanlarn korunmasnda da
haksz rekabet hkmlerinden (TTK m.54 vd.) yararlanlabilir. Ticaret unvannn,
AMALARIMIZ
ticari drstle aykr biimde kullanlmas durumunda hak sahibi;
AMALARIMIZ
1. Bunun tespitini,
2. Kullanmnn yasaklanmasn,
K T A P 3. Haksz K olarak
T A P kullanlan unvan tescil ettirilmifl ise deifltirilmesini veya silin-
mesini,
4. Tecavzn sonucu olan maddi durumun ortadan kaldrlmasn, gereinde
TELEVZYON
aralarn ve ilgili mallarn imhasn,
TELEVZYON
5. Zarar varsa, kusurun arlna gre maddi ve manevi tazminat isteyebilir.
Maddi tazminat olarak mahkeme, failin tecavz sonucunda elde etmesi
mnkn grlen menfaat karfllna hkmedebilir (TTK m 52/1).
NTERNET N T Emasraf
6. Ayrca, R N E T karfl taraftan alnmak zere hkmn gazetede yaynlanmas
talep edilebilir (TTK m.52/2). Ama, nc kifliler nezdinde sarslan itibar
bir lde olsun onarmaktr.
flletme Ad
Bir iflletmeyi tantmak ve benzeri iflletmelerden ayrt etmek iin kullanlan addr.
rnein: Sultanahmet Kftecisi, Divan Oteli, Yldz Lokantas, Pelit Pastanesi, Di-
lan Sinemas gibi. Tacir dflnda, esnaf da iflletme ad kullanabilir. Ticaret unvan
semek ve kullanmak tacir bakmndan zorunlu olduu hlde, iflletme ad semek
ve kullanmak zorunlu deildir. Ama bir tacir iflletme ad semifl ve kullanyorsa bu-
nu tescil ettirmesi gerekir (TTK m.53). Tescilli iflletme adn ancak sahibi ve onun
izin verdii kifliler kullanabilir (TTK m.53,50).
Unvana dair hangi hkmlerin tescilli iflletme adna da uygulanaca, TTK
m.53de gsterilmifl olup iflletme ad da unvan gibi, tm Trkiyede zel olarak ko-
runur. Bu kapsamda, unvan korumaya ynelik dava ve talepler, iflletme adnn

korunmasnda da geerlidir. Tescil edilmemifl iflletme adlar ise bu hkmlere g-
re deil, olsa olsa haksz rekabet hkmleri (TTK m.54 vd.) erevesinde bir ko-
rumadan yararlanabilir.
Ticaret unvanndan farkl olarak, iflletme ad iflletmeden ayr devredilebilir. Ay-
rca aksi ngrlmemiflse bir iflletmenin devri, adnn da devri sonucu dourur
(TTK m.11/3).
Ticaret Kanunu iflletme adnn oluflturulmasnda, ticaret unvannda olduu gibi
sk dzenlemeler getirmemifltir. Seilecek adn aldatc ve kamu dzenine aykr
olmamas, baflka iflletme adlar ile de karflkla yol ac nitelik taflmamas gere-
kir (TTK m.32/3,53,45).
A ve B isimli iki arkadafl bir lokanta aarak iflletmeye bafllamfllardr.

SIRAB lokantann
SZDE bir ifl- SIRA SZDE
letme adnn olmasnn kanunen zorunlu olduunu, bu nedenle bir iflletme ad semeleri 3
gerektiini ileri srmektedir. Sizce B hakl mdr?
Marka
Marka, bir iflletmenin mal veya hizmetlerini tantmaya ve benzerlerinden
S O R U ayrdet- S O R U
meye yarar. Marka mevzuatmzn tarihesine ksaca baktmzda, Osmanl Devle-
ti dneminde 1888 tarihli Alameti Farika Nizamnamesi karlmfl, 1965e kadar y-
DKKAT DKKAT
rrlkte kalmfltr. 1965te kabul edilen Markalar Kanunu 1995e kadar uygulanmfl,
1995te 556 sayl Markalarn Korunmas hakknda KHK karlmfltr. Bu KHK uya-
rnca hazrlanan eflitli ynetmelikler ve tebliler de mevcuttur. SIRA SZDE marka, pa-
Ayrca, SIRA SZDE
tent, endstriyel tasarm ve corafi iflaret gibi haklara iliflkin mevzuat ile verilen
yetkileri kullanmak ve ilgili ifllemleri yrtmek zere Trk Patent Enstits kurul-
mufltur (Bkz.544 Sayl KHK ve daha sonra 5000 Sayl Kanun).
AMALARIMIZ
Marka baflta olmak zere, fikri mlkiyet haklar alannda lkemizde 1994ler-
AMALARIMIZ
den itibaren gerekleflen byk apl mevzuat deiflikliklerinin K temel

T A Pnedeni, Tr- K T A P
kiyenin Gmrk Birliine katlmas ve Avrupa Birlii mevzuatna uyum abalar-
dr. Bylece fikri ve sna haklar mevzuatmz Avrupa Birlii normlarna uydurul-
maya alfllmfltr. Belirtilen i hukuk dzenlemeleri yannda, Tmarkalara
ELEVZYON
iliflkin ola- TELEVZYON
rak Trkiyenin imzalad nemli uluslararas anlaflmalar vardr.1883 tarihli Paris
Szleflmesi ve deifliklikleri, Dnya Ticaret rgt Kurulufl Anlaflmas, markalarn
uluslararas tescili ve snflandrlmasna iliflkin Nis ve Viyana Anlaflmalar gibi.
NTERNET NTERNET
Markann Tanm ve fllevleri
Markann tanm, 556 Sayl KHKnn 5 inci maddesinde yaplmfltr: Bir iflletmenin
mal ve hizmetlerini baflka iflletmelerin mal veya hizmetlerinden ayrdetmeyi sala-
mas kofluluyla, kifli adlar dhil, zellikle szckler, flekiller, harfler, saylar gibi
mallarn biim ve ambalajlarnn izimle grntlenebilen veya benzer biimde ifa-
de edilebilen, basm yoluyla yaymlanabilen ve oaltlabilen her tr iflarete mar-
ka denir.
Bu tanm uyarnca, flekillerin, notaya dklmesi kofluluyla melodilerin (rne-
in, AYGAZ tp datm aralarndan yaynlanan mzik gibi), kimyasal formlle
ifade edilmek kofluluyla kokunun dahi marka olabilmesi mmkndr. Kifli adlar
ve ticaret unvanlar da marka olarak seilebilir. Ayrca, bu KHK kapsamnda hiz-
met markasnn tescili ve korunmasna da olanak salanmfltr.
Marka bafllca iflleve sahiptir:
42 Ticaret Hukuku
Reklam fllevi
Marka, rn tantmaya yarar; alclara hitap ederek talebi artrmaya alflr. sabet-
li seilmesi talebi artrc bir etkendir. Bu adan gze ve kulaa hofl gelen, aklda
kolay tutulabilen iflaretlerin seilmesine gayret edilir.
Garanti fllevi
Marka bazen maln kalitesiyle ve hatta kendisiyle bir anlamda zdefl hle gelebilir.
Birok insan, alaca rnle birlikte ayn anda belirli markalara ynelir. Markal
rnlerin daha pahal olmasnn mant da budur.
Kaynak Belirtme fllevi

Marka, rnn hangi iflletmeden ktn gsterir; rn ile iflletmeler arasnda ba
kurulmasn salar.
Marka Trleri
Markay iki lte gre snflandrabiliriz.
Nitelikledikleri (flaretledikleri) Asndan
Mal Markalar
Bir maln retildii iflletmeyi (fabrika markalar) veya o maln hangi iflletme tara-
fndan piyasaya srldn (ticaret markalar) gsterir. ou kez, ayn iflletme,
bir mal hem rettii, hem de piyasaya srd iin bu iki zellik, ayn markada
biraraya gelebilmektedir (Bkz.KARAHAN, 2011).
Hizmet Markalar
Bir iflletme tarafndan verilen hizmeti tantmaya ve dier iflletmelerin hizmetlerin-
den ayrt etmeye, iflaretlemeye yarar. Bylece bankaclk, sigortaclk, turizm ve
otelcilik gibi alanlarda verilen hizmetlerin de markaya balanmas mmkn hale
gelmifltir. Oysa MarK dneminde hizmet markalar tescil ettirilememekte ve yalnz-
ca eTKdaki haksz rekabet hkmleri erevesinde korunabilmekte idi.
Kullananlar Asndan
Bireysel (Ferdi) Markalar

Gerek veya tzel kiflilerin bireysel ve bamsz olarak kullandklar markalardr.
Uygulamada rastlanan markalarn birou bu gruba girmekle birlikte, KHKda bu
tr markalardan zel olarak sz edilmemifltir.
Ortak Markalar
retim veya ticaret ya da hizmet isletmelerinden oluflan bir grup tarafndan mfltereken
kullanlan markalardr (556 sayl KHK m.55). Bylece, grup iflletmelerinin mal veya hiz-
metleri tantlr ve dier iflletmelerin mal ve hizmetlerinden ayrt edilmesi salanr.
Garanti Markalar
Marka sahibinin kontrol altnda birok iflletme tarafndan, o iflletmelerin rnleri-
nin ortak zelliklerini, retim usullerini, corafi menflelerini (kaynaklarn) ve zel-
likle kalitelerini garanti etmeye yarayan iflaretlerdir (556 sayl KHK m.54). rnein
Uluslararas Yn Birliine ait Woolmark, Trkiyede TSE, ISO 9001, ISO 9002
gibi kalite gsteren iflaretler, svirede Label szc.
Markann Benzer Kavramlardan Ayrdedilmesi
Corafi flaretlerden
555 Sayl KHKde dzenlenmifl olan corafi iflaret, belirgin bir nitelii, n veya
dier zellikleri itibariyle maln kkeninin bulunduu bir yre, blge, alan veya l-
ke ile zdeflleflmifl bir rn belirten szcklerdir (555 s. KHK m. 3). Hereke hal-
s, Antep fst, fiile bezi, Anzer bal, Amasya elmas gibi. lgili KHK hkmlerine
gre TPEye tescil ettirildikten sonra zel olarak korunan corafi iflaretler menfle
ad ve mahre iflareti olarak iki eflittir (555 s. KHK m.3, 17). Corafi iflaretler mar-
ka olarak tescil ettirilemez (555 s. KHKm.18/3, 556 s.KHK m.7/c). Corafi iflaretle-
rin markadan farklar flunlardr:
1. Marka, ounlukla mal reten veya piyasaya sren iflletmeyi gsterir. Oysa
corafi iflaretler, maln hangi corafi yerden, blgeden veya lkeden kt-
n gsterir.
2. Marka bireysel tantma aracdr. Onu reten, piyasaya sren firmay tantr.
Coraf iflaretler ise kollektif tantma aracdr.
3. Marka zerindeki hak devredilebilir. Coraf iflaretler zerindeki hak devre-
dilemez, yalnzca hak sahiplerince kullanlr (555 s. KHK SIRA SZDE
m.17). SIRA SZDE
Ticaret Unvan ve flletme Adndan D fi N E L M D fi N E L M

Ticaret unvan iflletmenin sahibini, iflletme ad ise iflletmenin kendisini tantmaya
yaramaktadr. Oysa marka, iflletmenin rnlerini tantmaya ve benzerlerinden ayrt
etmeye hizmet eder. S O R U S O R U
Uygulamada bazen, ayn szcklerin hem iflletme ad, hem marka, hem D de
K K ticaret
AT unvann- DKKAT
da yer ald grlr. Bu durumda, bu kavram ayrt ederken daha zenli davranmak ge-
rekecektir.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Marka Kullanlmasnda Sistemler

Bu konuda sistem vardr, zorunluluk sistemi, serbestlik sistemi ve karma sistem.
AMALARIMIZ
Bizim eski 551 sayl Markalar Kanunumuz karma sistemi kabul etmiflti. Bugn, y- AMALARIMIZ
rrlkteki KHK serbestlik sistemini kabul etmifltir.

K T A P K T A P
Markann Tescili
556 s.KHKnn salad korumadan yararlanlabilmesi iin, kural olarak markann
tescil ettirilmifl olmas gerekmektedir (556 s.KHK m.1,6). Bu Tnedenle,
E L E V Z Y O tescili
N talep TELEVZYON
hakkna sahip olanlar, tescil talebinin red nedenleri ve tescil ifllemleri hakknda ge-
nel de olsa baz bilgiler vermekte yarar vardr.
NTERNET NTERNET
Marka Korumasndan Yararlanacak Kifliler
KHKnn 3 nc maddesi, bu kiflileri saymfltr.
1. TC. snrlar ierisinde ikametgah olan veya sna veya ticari faaliyette bulu-
nan gerek veya tzel kifliler veya,
2. Paris Szleflmesi yahut Dnya Ticaret rgt Kurulufl Anlaflmas hkmleri
dhilinde baflvuru hakkna sahip kifliler,
3. Ayrca KHK kapsamna girmemekle birlikte, kendi lkesinde Trk vatandafl-
larna koruma salayan yabanc lkelerin vatandafllar da karfllkllk ilkesi
erevesinde Trkiyede marka korumasndan yararlanabilir.
44 Ticaret Hukuku
Bu kifliler, tescil baflvurusunu bizzat yapabilecekleri gibi, yetkili vekilleri (mar-

ka vekili) aracl ile de yapabilirler (556 s.KHK m.3/d,80).
Marka Tescilinde Red Nedenleri

556 s.KHK hkmleri erevesinde bir markann tesciline engel oluflturan nedenleri
incelerken ikili bir ayrm yapmak lazmdr.
Mutlak Red Nedenleri

Bir kifli markasn tescil ettirmek iin mracaat ettiinde mutlak red nedenlerinden
birisi varsa, baflvurunun TPE tarafndan resen reddi gerekmektedir. Bu nedenler
KHK m.7de saylmfltr:
KHK m.5e gre marka, bir 1. 5 inci madde kapsamna girmeyen iflaretler,
teflebbsn mal veya
hizmetlerini bir baflka 2. Ayn veya ayn trdeki mal veya hizmetle ilgili olarak tescil edilmifl veya da-
teflebbsn mal veya ha nce tescil iin baflvurusu yaplmfl bir marka ile ayn veya ayrt edileme-
hizmetlerinden ayrt etmeyi
salamas kofluluyla, kifli yecek kadar benzer olan markalar,
adlar dahil, zellikle 3. Ticaret alannda cins, eflit, vasf, kalite, miktar, ama, deer, corafi kaynak
szckler,
flekiller,harfler,saylar
belirten veya mallarn retildii, hizmetlerin yapld zaman gsteren veya
mallarn biimi veya mallarn ve hizmetlerin dier karakteristik zelliklerini belirten iflaret ve ad-
ambalajlar gibi izimle landrmalar mnhasran veya esas unsur olarak ieren markalar.
grntlenebilen veya
benzer biimde ifade 4. Ticaret alannda herkes tarafndan kullanlan veya belirli bir meslek sanat
edilebilen, bask yoluyla veya ticaret grubuna mensup olanlar ayrt etmeye yarayan iflaret ve adlar
yaynlanabilen ve
oaltlabilen her trl mnhasran veya esas unsur olarak ieren markalar,
iflaretleri ierir. 5. Maln zgn doal yapsndan ortaya kan fleklini veya bir teknik sonucu
elde etmek iin zorunlu olan, kendine maln fleklini veya mala asli deerini
veren flekli ieren iflaretler,
6. Mal veya hizmetin nitelii, kalitesi veya retim yeri, corafi kayna gibi ko-
nularda halk yanltacak markalar,
7. Yetkili mercilerden kullanmak iin izin alnmamfl ve dolaysyla Paris Sz-
leflmesinin 2nci mkerrer 6nc maddesine gre reddedilecek markalar,
8. Paris Szleflmesinin 2nci mkerrer 6nc maddesi kapsam dflnda kalan
ancak kamuyu ilgilendiren, tarihi, kltrel deerler bakmndan halka mal
olmufl ve ilgili mercilerin tescil izni vermedii dier armalar, amblemler ve-
ya niflanlar ieren markalar,
9. Sahibi tarafndan izin verilmeyen Paris Szleflmesinin 1inci mkerrer 6nc
maddesine gre tannmfl markalar,
10. Dini deerleri ve sembolleri ieren markalar,
11. Kamu dzenine ve genel ahlaka aykr markalar.
Nisb Red Nedenleri

Bu nedenlerden birisinin varl durumunda ancak ilgili bir kiflinin (tescil edilmifl
ya da tescil baflvurusu yaplmfl bir marka sahibinin) itiraz zerine TPE tescil bafl-
vurusunu reddedebilmektedir. Yoksa Enstit baflvuruyu kendiliinden reddede-
memektedir. Bu nedenler KHK m.8de dzenlenmifltir:
1. Tescil iin baflvurusu yaplan marka, tescil edilmifl veya tescil iin daha n-
ce baflvurusu yaplmfl bir marka ile ayn ise ve ayn mal veya hizmetleri
kapsyorsa,
2. Tescil iin baflvurusu yaplan marka, tescil edilmifl veya tescil iin daha n-
ce baflvurusu yaplmfl bir marka ile ayn veya benzer ise ve tescil edilmifl
veya tescil iin baflvurusu yaplmfl bir markann kapsad mal veya hizmet-
lerle ayn veya benzer ise, tescil edilmifl veya tescil iin baflvurusu yaplmfl
markann halk tarafndan karfltrlma ihtimali varsa ve bu karfltrlma ihtima-
li tescil edilmifl veya tescil iin baflvurusu yaplmfl bir marka ile iliflkili oldu-
u ihtimalini de kapsyorsa.
Marka sahibinin ticari vekili veya temsilcisi tarafndan markann kendi adna
tescili iin, marka sahibinin izni olmadan ve geerli bir gereke gsterilmeden ya-
plan baflvuru, marka sahibinin itiraz zerine red edilir.
Tescilsiz bir markann veya ticaret srasnda kullanlan bir baflka iflaretin sahibi-
nin itiraz etmesi zerine, tescili istenilen marka, afladaki hallerde tescil edilmez.
1. Markann tescili iin yaplan baflvuru tarihinden nce veya markann tescili
iin yaplan baflvuruda belirtilen rhan tarihinden nce bu iflaret iin hak
elde edilmifl ise,
2. Belirtilen iflaret, sahibine daha sonraki bir markann kullanmn yasaklama
hakkn veriyorsa.
Marka, tescil edilmifl veya tescil iin baflvurusu daha nce yaplmfl bir marka-
nn ayn veya benzeri olmakla birlikte, farkl mallar veya hizmetlerde kullanlabi-
lir. Ancak, tescil edilmifl veya tescil iin baflvurusu yaplmfl markann, toplumda
ulaflt tannmfllk dzeyi nedeniyle haksz bir yararn salanabilecei, markann
itibarna zarar verebilecei veya tescil iin baflvurusu yaplmfl markann ayrt edici
karakterini zedeleyici sonular dourabilecei durumda, tescil edilmifl veya tescil
iin baflvurusu daha nce yaplmfl bir marka sahibinin itiraz zerine farkl mal ve-
ya hizmetlerde kullanlacak olsa bile, sonraki markann tescil baflvurusu red edilir.
Tescil iin baflvurusu yaplmfl markann, baflkasna ait kifli ismi, fotoraf, telif
hakk veya herhangi bir sna mlkiyet hakkn kapsamas hlinde, hak sahibinin
itiraz zerine tescil baflvurusu reddedilir.
Ortak ve garanti markalarnn sona ermesinden itibaren yl iinde ortak mar-
ka veya garanti markas ile ayn veya benzeri olan marka tescil baflvurusu, itiraz
zerine reddedilir. Bir markann yenilenmeme nedeniyle koruma sresinin dolma-
sndan sonra iki yl ierisinde ayn veya benzer markann, ayn veya benzer mal ve
hizmetler iin yaplan tescil baflvurusu itiraz zerine reddedilir.
Mutlak red nedenleri ile nisb red nedenlerini ayran temel lt nedir?
SIRA SZDE SIRA SZDE
4
Tescil Aflamalar
D fi N Eok
Tm tescil ifllemleri TPE tarafndan yrtlr. ie gemifl birden L M aflama ve D fi N E L M
ifllem mevcuttur. Ana hatlaryla bakarsak:
S O R U S O R U
Baflvuru
KHK m.23 uyarnca gerekli belgelerle baflvuru yaplr. Belgeler arasnda, baflvuru
DKKAT DKKAT
sahibinin ticaretle urafltn gsteren bir belge de saylmfltr (KHK m.23/h). By-
lece, bir kiflinin ilerde kullanmak zere marka tescil ettirmesi (ihtiyat markas) yo-
lu, kapatlmak istenmifltir. Baflvuru yapabilmek asndan iki hlde belirli sreli bir
SIRA SZDE SIRA SZDE
rhan (ncelik) hakk sz konusudur (KHK m.25-28):
1. Milletleraras szleflmelere (Paris Szleflmesine) dayanarak yabanc bir lke-
de usulne uygun olarak marka tescili iin baflvuranlar, AMALARIMIZ

baflvuru tarihinden
itibaren alt ay sreyle ayn marka iin tescil belgesi almak zere Trkiyede
AMALARIMIZ
baflvuru yapma konusunda rhan hakkna sahiptirler (KHK m.25).

K T A P K T A P
2. Tescil baflvurusundaki markann kullanlaca mal veya hizmetleri, Trki-
yede ya da Paris Szleflmesine taraf lkelerden birisinde alan sergilerde
teflhir eden kifliler de teflhir tarihinden itibaren alt ay sreyle, tescil belgesi
TELEVZYON TELEVZYON
NTERNET NTERNET
46 Ticaret Hukuku
almak zere Trkiyede baflvuru yapma konusunda rhan hakkndan ya-

rarlanrlar (KHK m.26).
Baflvuran kifli birden fazla marka iin baflvuruyorsa her bir markann baflvuru-
su ayr ayr yaplr ve creti denir. Baflvurular, markann tescilinden nce, baflvu-
ranca geri ekilebilir (KHK m.38).
nceleme
Trk Patent Enstits daha sonra flu hususlarda inceleme yapacaktr:
fiekli adan: KHK m.23de ngrlen belgelerin tamam olup olmad, flekli
eksiklik ierip iermedii incelenir. Eksiklik varsa o eksiklikler tamamlattrlacak,
gerekirse baflvuru reddedilecektir. fiekli eksiklik yok ise, marka tescil baflvurusu ta-
rih, saat ve dakika itibariyle kesinleflir (KHK m.29-30).
Yetki asndan: Baflvuran kiflinin yetkili olup olmad incelenip yetkisiz bir
kiflinin baflvurusu reddedilecektir (KHK m.3,31).
Mutlak red nedenleri asndan: TPE, flekli adan eksii bulunmayan bafl-
vurular, red iin kesin nedenler asndan inceleyecek mutlak red nedeni varsa ta-
lebi reddedecektir (KHK m.7,32). KHK m.29-32de ngrlen flartlar tamam ise
baflvuru, Resmi Marka Blteninde yaynlanr.
nc Kiflilerin Grflleri ve tirazlar

nc kifliler (herhangi bir gerek veya tzel kifli ya da herhangi bir grup veya
hizmetleri temin edenler, reticiler veya imalatlar temsil eden bir organ, tacir ve-
ya tketiciler) baflvurunun yaynndan sonra, KHK m.7ye gre, markann tescil
iin yeterli nitelikleri taflmadna iliflkin yazl grfllerini TPEye sunabilirler.
(KHK m.34). KHK m.35 vd. erevesinde, ilgili kifliler, tescil baflvurusu yaplmfl
markann red nedenlerine (m. 7 ve 8) gre tescil edilmemesi gerektii ile baflvuru-
nun ktniyetle yapld konularna iliflkin itirazlarn marka baflvurusunun yay-
nndan itibaren aylk sre ierisinde yapabilirler. tirazlarnn yazl ve gereke-
li olmas gerekir. tirazlar kararnamenin 36nc maddesi erevesinde TPE tarafn-
dan incelenir, taraflarn grfl ve karfl grflleri de alnr. Gerekirse uzlaflma iin
taraflar bir araya getirilir, yaplan itiraz geerli deilse reddedilir.
TPE.kararlarna karfl, taraflar ile zarar gren kifliler, kararn bildiriminden itiba-
ren iki aylk sre iinde yazl ve gerekeli olarak itiraz edilebilir (KHK m.47 vd.).
Enstitnn ilgili dairesi itiraz kabul etmez ise, herhangi bir yorumda bulunmaks-
zn itiraz Yeniden nceleme ve Deerlendirme Kuruluna gnderir. tiraz incelene-
bilir nitelikte ise bu Kurul inceleme bafllatr, taraflar dinler, kararn verir. Kurulun
kesinleflen kararlarna karfl da bildiriminden itibaren iki ay iinde yetkili mahke-
mede dava alabilir (KHK m.50-53).
Tescil: tiraz edilmemifl ise veya yaplan itiraz kesin olarak reddedilmifl ise mar-
ka tescil edilir, marka sahibine bir Marka Tescil Belgesi verilir; Resmi Marka Ga-
zetesinde yaynlanr. Marka sicili alenidir (KHK m.39).
Marka Tescilinin Sonular

Tescil, marka sahibine hem hak salar, hem de ykmllk getirir:
1. Tescil edilen marka sahibine tekel hakk salar (KHK m.9-13). Yani artk o
markay ancak marka sahibi ve/veya onun izniyle bir baflkas kullanabilir
(KHK m.15 vd.). Markaya tecavz etmek isteyen kiflilere karfl hukuksal ko-
rumadan yararlanabilir (KHK m.61 vd.). Tescil edilmifl markann koruma s-
resi on yldr; bu sre yenilenebilir (KHK m.40,41). Koruma sresinin biti-
minden bafllayarak alt aylk sre ierisinde yenileme talebinde bulunulma-
d takdirde marka hkmsz saylr (KHK m.41/son). fiu hlde koruma s-

resi, on yla ilaveten alt ay daha devam etmektedir.
2. Tescilli marka sahibi, markasn kullanmakla ykmldr. Tescilden itiba-
ren befl yl ierisinde, hakl bir neden olmakszn markann kullanlmamas
veya bu kullanma befl yl kesintisiz ara verilmesi hlinde marka iptal edilir.
Hangi hallerin kullanma saylaca KHKda gsterilmifltir (KHK m.14).
Garanti markas ve ortak markalar bakmndan bu markalarn nasl ve ne flekil-
de kullanlacan gsteren bir teknik ynetmelik, tescil baflvurusu srasnda Ensti-
tye teslim edilir (KHK m.56 vd). Teknik ynetmelie aykr kullanm yasaklanmfl
olup tannan sre ierisinde aykrlk dzeltilmedii takdirde, marka mahkemece
iptal edilir (KHK m.59).
Marka ile lgili Hukuki fllemler

Marka bir takm hukuki ifllemlere konu edilebilir. Satlabilir, devredilebilir, hacze-
dilebilir, lisans szleflmesine konu yaplabilir, rehnedilebilir, miras yoluyla geebi-
lir. Tescilli marka zerindeki salararas hukuki ifllemler yazl flekle baldr (KHK
m.15). Fakat markalar finansal kiralama szleflmesine konu olamazlar (FKK m.5).
Devir
Marka, tescil edildii mal veya hizmetlerin tamam veya bir ksm iin devredilebi-
lir. Szleflme ile devirde, yazl devir szleflmesi yaplr ve taraflarca imzalanr. Ay-
rca taraflardan birisinin talebi ile sicile kayt ve iln gerekir; aksi takdirde nc
kiflilerin iyiniyeti korunur (KHK m.16). Bir iflletmenin tm aktif ve pasifleriyle dev-
ri (TBK m.202), aksi kararlafltrlmadka markann da devrine yol aar (KHK
m.16/2). Devir hlinde, markay devreden on yllk koruma sresinin befl yln
kullanmfl ise devralan da geriye kalan befl yl kullanr.
Rehin
Marka, iflletmeden bamsz olarak teminat gsterilebilir. Rehin szleflmesi yazl
flekle tabidir. Sicile kayt ve iln da gerekir (KHK m.18). Ticari iflletmenin rehni ak-
sine bir szleflme yoksa markann rehnini de kapsar (TRK m.3).
Haciz
Marka, iflletmeden ayr olarak haczedilebilir. Sicile kayt ve iln gerekir (KHK m.19).
Lisans
Tescilli bir markann kullanm hakknn devri amacyla lisans szleflmeleri yap- Lisans szleflmesi: Marka
sahibinin (lisans veren)
labilir. Szleflme, tescil edilen mal veya hizmetlerin tamam veya bir ksm iin ola- markay kullanma hakkn
bilir (KHK m.20). Szleflme yazl olmal, tescil ettirilmelidir (KHK m.15). Tescil ya- bir bedel karfll lisans
plmamfl ise nc kiflilerin iyiniyeti korunur (KHK m.21). alana verdii szleflmedir.
Lisans inhisari veya gayri inhisari olabilir. nhisari olabilmesi iin bunun karar-
SIRAancak
lafltrlmas gerekir. nhisari lisansta baflkalarna lisans verilemez SZDE lisans alan SIRA SZDE
markay kullanabilir; hakkn aka sakl tutmamfl ise lisans veren dahi kullana-
maz. Bu yolla lisans alan, markaya tecavz edenlere karfl marka D fisahibinin
NELM aaca D fi N E L M
davalar aabilir (KHK m.21/4). Lisans gayri inhisari olursa, lisans verenin baflkala-
rna da lisans vermesi mmkndr; ayrca markay kendisi de kullanabilir. Lisans
S O R U S O R U
alanlar haklarn nc kiflilere devredemez ve alt lisans veremezler (KHK m.21/4).
nhisar, tekel; inhisari; tekelci; gayri inhisari, tekelci olmayan demektir.

DKKAT DKKAT
SIRA SZDE SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
48 Ticaret Hukuku
Tescilli Markaya Tecavz ve Markann Korunmas

Tescilli markaya tecavz saylan haller KHK m.61de gsterilmifl olup, bu tecavz-
lere karfl hukuki ve cezai yaptrmlar ngrlmfltr (KHK m.61/A,62 vd). KHKnn
salad hukuki ve cezai korumadan tescilli markalar yararlanr. Tescilsiz marka-
lar haksz rekabet kurallaryla korunur (TTK m.54 vd).
zel Hukuki Koruma

Tescilli bir markaya tecavz halinde marka sahibinin aabilecei hukuk davalar
ve yneltebilecei talepler KHK m.62de saylmfltr:
1. Tecavzn fiillerinin durdurulmas (men),
2. Eski halin iadesi (tecavz ncesi durumun salanmas),
3. Maddi (KHK m.66-68) ve gerekirse manevi tazminat,
4. Marka hakkna tecavz dolays ile retimi veya kullanm cezay gerektiren
eflya ile bu eflyay retmeye yarayan ara, makine vb. el konulmas,
5. El konulan rnler zerinde kendisine mlkiyet hakk tannmas,
6. Tecavzn devamn nlemek zere tedbirler alnmas (el konulan rn ve
eflyalar zerinden markann silinmesi veya tecavzn nlenmesi asndan
kanlmaz ise imhas),
7. Mahkeme kararn kamuya iln ve ilgililere tebli edilmesi (KHK m.72),
8. Fiillerin tecavz olup olmadnn tepiti (KHK m.74),
9. Anlan talepleri ieren dava ile birlikte veya davadan nce ihtiyati tedbire
karar verilmesi de istenebilir (KHK m.76-78).
Sz konusu davalar ama yetkisi ncelikle marka sahibine aittir. Aksi kararlafl-
trlmfl olmadka, inhisari lisans sahibi de bu davalar aabilir. Gayri inhisari lisans
sahibinin kural olarak dava ama yetkisi yoktur fakat belirli koflullarn varl ha-
linde istisnaen bu yetkiyi kazanr (KHK m.73). Daval sfat ise faile aittir. Tazminat
davas, marka sahibinin izni olmakszn taklit markal mal reten, datan, satan
veya ticaretini yapan kifli aleyhine alr (KHK m.64). Failin piyasaya srmfl oldu-
u mallar kullanan tketicilere karfl dava alamaz (KHK m.69).
Yukardaki taleplerle alacak hukuk davalarnda zamanaflm asndan KHK
m. 70de, TBKnn zamanaflm hkmlerine yollama yaplmfltr. Bu nedenle, hak-
sz fillere iliflkin iki ve on yllk zamanaflm sreleri uygulanr (TBK m.72).
Grevli mahkeme, Adalet Bakanlnca kurulacak ihtisas mahkemeleridir. Asli-
ye ticaret ve ceza mahkemelerinden hangisinin ihtisas mahkemesi olarak grev-
lendirileceine ve yarg evresine, Adalet Bakanlnn nerisi zerine Hkimler ve
Savclar Yksek Kurulunca karar verilir (KHK m.71). Yetkili mahkeme, marka sa-
hibini ikametghnn bulunduu veya tecavzn olduu ya da etkilerinin grld-
yerdeki mahkemedir (KHK m.63).
Genel (Haksz Rekabet Davalar ile) Koruma

Markalara ynelik koruma bazen KHKye gre deil de TTKdaki haksz rekabet
hkmlerine dayanarak salanabilir. Zaten tescilsiz markalar ancak TTKya gre
korunabilir. KHKya dayanarak dava ama hakk olmayanlar da (mflteriler ve
meslek odalar) TTK m.56ya dayanarak dava alabilirler. Ancak, KHK, tescilli
markalar asndan TTKya oranla zel olduu, zarar grme tehlikesinin varl
dahi aranmakszn davalarn birounu (tazminat davas zarar flartna bal) a-
mak mmkn olduu iin, kararnamenin salad koruma daha elveriflli ve do-
yurucudur.
Cezai Yaptrmlar
KHK m.61/Ada su oluflturan fiiller ile cezalar hkme balanmfltr. Sularn taki-
bi flikayete baldr. Madur yannda, TPE ile 5174 ve 507 Sayl Kanunlara tabi ku-
rulufllar ve tketici derneklerinin flikayet hakk vardr.
Markann Hkmszl
KHK m.42de saylan hallerde, zarar gren veya Cumhuriyet Savcs ya da ilgili res-
mi makamlarn (TPE gibi) talebi zerine mahkemece, markann hkmsz sayl-
masna karar verilebilir. Karar, herkese karfl ve kural olarak gemifle etkilidir H-
kmszlk hlleri flunlardr:
1. 7nci maddede saylan haller. (Ancak, 7nci maddenin () bendinde belirtilen
tannmfl markalarla ilgili davann tescil tarihinden itibaren
SIRA SZDE5 yl ierisinde SIRA SZDE
almas gerekir. Markann tescilinde kt niyet varsa iptal davas sreye
bal deildir.)
2. 8 inci maddede saylan haller. (Ancak, 8 inci maddenin son D fifkras
N E L Merevesin- D fi N E L M
de alan davada nceki hak sahibi koruma sresinin bitiminden itibaren 2 yl
ierisinde markasn kullanmamflsa bu bir hkmszlk nedeni S O R U saylmaz.) S O R U
3. 14 nc maddeye aykrlk. (Ancak, 5 yln dolmas ile davann ald tarih
arasnda ciddi biimde kullanma hkmszlk nedeni saylmaz. Dava ala-
ca dflnlerek kullanma gerekleflmifl ise mahkeme davann D K K A T almasn- DKKAT
dan nceki ay ierisinde gerekleflen kullanmay dikkate almaz.)

4. Marka sahibinin davranfllar nedeniyle, marka mal ve hizmetler
SIRA SZDEiin yaygn SIRA SZDE
bir ad hline gelmifl ise,
5. Hak sahibi veya yetkili kld kifli tarafndan kullanm sonucunda tescil edil-
dii mal ve hizmetlerin nitelii, kalitesi, retim yeri veAMALARIMIZ
nusunda halkta yanlfl anlama ihtimali var ise,
corafi kayna ko- AMALARIMIZ
6. 59 uncu maddeye aykr kullanm.

K T A P K T A P
Hkmszlk nedenleri, markann tescil edildii bir ksm mal veya hizmete ilifl-
kin bulunuyorsa, yalnz o mal veya hizmet ile ilgili olarak ksmi hkmszle karar
verilir. Bir marka tescil tarihinden nce kullanlmfl ve tescile konu mallar veya hiz-
TELEVZYON TELEVZYON
metlerle ilgili olarak bu kullanm sonucu ayrtedici bir nitelik kazanmfl ise 7 nci mad-
denin birinci fkrasnn (a), (c) ve (d) bentlerine gre tescili hkmsz saylamaz.
556 sayl KHKye http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/10061.html Nadresinden

TERNET ulaflarak NTERNET
ilgili hkmleri mutlaka okuyunuz.
Hkmszln etkisi KHK m.44te dzenlenmifl olup bu maddeye gre, mar-

kann hkmszlne karar verilmesi hlinde, kararn sonular gemifle etkilidir.
Marka sahibinin kt niyetli olarak hareket etmesinden kaynaklanan, zararn gide-
rilmesine iliflkin tazminat talepleri sakl kalmak zere, hkmszln geriye d-
nk etkisi, afladaki durumlar etkilemez:
1. Markann hkmsz saylmasndan nce, bir markaya tecavz sebebiyle ve-
rilen hukuken kesinleflmifl ve uygulanmfl kararlar,
2. Markann hkmszlne karar verilmeden nce, yaplmfl ve uygulanmfl
szleflmeler. (Ancak, hal ve flartlara gre, hakl sebepler ve hakkaniyet d-
flncesi ile szleflme uyarnca denmifl bedelin ksmen veya tamamen iade-
si mmkndr.)
Bir markann hkmszlne iliflkin kesinleflmifl karar, herkese karfl hkm
dourur.
50 Ticaret Hukuku
Marka Hakknn Sona Ermesi

Marka hakk iki nedenle sona erer (KHK m.45): Koruma sresinin dolmas ve s-
resinde yenileme yaplmamas veya marka sahibinin hakkndan yazl olarak vaz-
gemesi (KHK m.46). Her iki halde de sona ermenin ilgili bltende yaynlanmas
gerekir.
HAKSIZ REKABET
Serbest ve drst iflleyen bir rekabet ortam, daha kaliteli ve daha ucuza mal ve
hizmet retimini teflvik eder, iflletmelerin verimini de artrr. Hem tketiciler, hem
iflletmeler ve hem de devlet asndan yararlar olan serbest rekabet dzeninin ku-
rulmas ve devam iin, birok lkede olduu gibi, Trkiyede de yasal dzenle-
meler yaplmfltr. Dzenlemelerin iki temel amac vardr: lki, iflletmelerin rekabet
haklarn ktye kullanmalarn (haksz rekabeti) nlemek, ikincisi ise, serbest re-
kabet piyasasnn bozulmasn ve tekelleflmeyi nlemektir. Bu iki amac gereklefl-
tirmeye ynelik hukuk kurallar, Rekabet Hukuku ya da Genifl Anlamda Haksz
Rekabet Hukuku st bafll altnda ele alnabilir. lkemizde, Rekabet Hukuku
mevzuat ierisinde drt yasal dzenleme yrrlktedir.
1. Tekelleflmeyi ve piyasadaki hkim durumun ktye kullanlmasn nlemek
iin Anayasann 167nci maddesine dayanlarak 1994de karlmfl olan
4054 Sayl Rekabetin Korunmas Hakknda Kanun.
2. Haksz rekabeti nlemeye ynelik yasalar (TBK m.57, TTK m.54 vd. ve 3577
Sayl thalatta Haksz Rekabetin nlenmesine liflkin Kanun). Bizim bu ders
kapsamndaki asl inceleme konumuz, TTKdaki hkmlerdir.
Haksz rekabeti nlemeye ynelik olan TBK m.57 ve TTK m.54 vd. hkmleri-
nin kayna svire Hukukudur. Fakat svirede, bizim TTK m.54 vd.na tekabl
eden hkmler yrrle sokulurken TBK m.57nin (eBK m.48in) karfll olan
hkm kaldrlmfltr. Bylece, gerek adi gerek ticari olsun, tm haksz rekabet hl-
leri ayn hkmlere tabi klnmfltr. Oysa bizim hukukumuzda, eTKda olduu gi-
bi, TTK kabul edilirken de TBK m.57 kaldrlmamfl tam aksine TBK m.57ye (eBK
m.48deki gibi) bir fkra eklenerek ticari ifller konusundaki TTK hkmlerinin sak-
l olduu zellikle hkme balanmfltr. Bu durum retide, teden beri elefltiril-
mekte ve tm haksz rekabet hllerinin TTKye tabi tutulmas nerilmektedir. Ka-
nmzca bu neri yerinde ise de, olmas gereken hukuk asndan deer taflmak-
tadr. nk yeni TBK ve TTKda da bu ayrlk srmektedir. fiu hlde, mevcut hu-
kuk asndan, adi ifllerde (iki esnaf, iki avukat veya iki mimar arasnda olduu gi-
bi) TBK m.57nin, ticari ifllerde ise TTK hkmlerinin uygulanmas gerekmektedir.
Haksz Rekabetin Tanm ve Unsurlar

TTK m.54/1, haksz rekabete iliflkin hkmlerin amacn gsteren bir ilkeyi ier-
mektedir : ...btn katlanlarn menfaatine, drst ve bozulmamfl rekabetin sa-
lanmas. Btn katlanlar ibaresi, iflletmeci, retici, arac ve mflteri gibi piyasa
aktrleri yannda, medya gibi karar etkileyicilerini ve kamuyu da kapsamaktadr.
TTK m.54/2de ise, tanm nitelikli bir hkme yer verilmifltir. Buna gre haksz
rekabet, rakipler arasnda veya tedarik edenler ile mflteriler arasndaki iliflkileri et-
kileyen aldatc veya drstlk kuralna aykr dier flekillerdeki davranfllar ile ti-
cari uygulamalardr (tanmdaki etkileyen in nne olumsuz szc eklenme-
si gerektii konusunda Bkz. Morolu, Tasar Deerlendirmeleri). Haksz rekabet-
ten sz edebilmek iin gerekli unsurlar, tanmdan ve haksz rekabet davalarna da-
ir TTK m.56dan karlabilir:
1. Rakipler arasnda veya tedarik edenler ile mflteriler arasndaki iliflkileri et-
kileyen davranfl veya ticari uygulama sz konusu olmaldr. Bylece haksz
rekabet kurallarnn koruma alan geniflletilmifl olmakta, sadece rakipler ara-
s yarfl esas alan eski koruma sistemi devre dfl kalmaktadr.
2. Davranfl veya uygulama, drstlk kuralna aykrlk oluflturmaldr. Aldat-
c hareket, drstlk kuralna zaten aykrlk taflyaca iin, bunun ayrca
vurgulanmas gereksiz gzkmektedir. Haksz rekabet davalarn dzenle-
yen TTK m.56dan da aka anlaflld zere, failin kusuru, haksz rekabe-
tin bir unsuru olmayp, sadece, tazminat talebi iin zarar ile birlikte ispat
gereken hususlardan birisidir.
3. Davranfl veya uygulama zarara veya en azndan zarar tehlikesine yolama-
ldr (TTK m.56/1). Bu hkme gre, tazminat talebi iin zarar tehlikesi yeter-
li olmayp zararn varl flarttr.
Bafllca Haksz Rekabet rnekleri

TTK m.55, eTK m.57de on bent halinde ve rnek niteliinde saylmfl bulunan
haksz rekabet hallerini olduka geniflletmifl ise de bu saym da snrlayc deil, r-
nekleyicidir. Saym snrl olmadna gre, TTKnn neden bu kadar ok rnee
yer verdii sorusu dflnlebilir. Gerekeden anlaflldna gre, bir fiil, saylan r-
neklerden birisine giriyorsa, tanm maddesine gre bir arafltrma yapmaya gerek
kalmayacak, bylece uygulamada, hangi fiil ve uygulamalarn haksz rekabet say-
laca konusunda doabilecek tereddtler azalacaktr. Ayrca, TTK m.62 ve 63de-
ki cezai yaptrmlarn uygulanmas iin de su oluflturan fiilin kanunda gsterilmifl
(kanunilik ilkesi) bulunmas gerekmektedir.
TTK m.55, drstlk kuralna aykr davranfllar, ticari uygulamalar kenar bafl-
l altnda, bafllca haksz rekabet hlleri olarak alt kategori oluflturduktan sonra,
her bir kategori iindeki alt bentlerde de uygulamada ska rastlanabilecek rnek-
lere yer vermifltir.
Drstlk Kuralna Aykr Reklamlar ve Satfl Yntemleri ile Dier

Hukuka Aykr Davranfllar
Bu ilk kategoriye giren rnek olarak zellikle gsterilen oniki hl mevcuttur.
1. Baflkalarn veya onlarn mallarn, ifl rnlerini, fiyatlarn, faaliyetlerini ve-
ya ticari ifllerini yanlfl, yanltc veya gereksiz yere incitici aklamalarla k-
tlemek (rnein, rakip iflletme sahibi veya rnleri hakknda geree ay-
kr veya gereksiz beyanlarda bulunarak ktlemek, aslsz dedikodular -
karmak; gerekede verilen rnei aktarrsak, nl bir difl hekiminin alfla-
mayacak kadar hasta olduunu yaymak.).
2. Kendisi, ticari iflletmesi, iflletme iflaretleri, mallar, ifl rnleri, faaliyetleri, fi-
yatlar, stoklar, satfl kampanyalarnn biimi ve ifl iliflkileri hakknda gerek
dfl veya yanltc aklamalarda bulunmak veya ayn yollarla nc kifliyi
rekabette ne geirmek (Son hle rnek olarak, hak etmedii halde, mflte-
ri ekebilmesi ve reklam uruna, alelade bir giyim firmasna kalite dl
vermek gsterilebilir.).
3. Paye, diploma veya dl almad hlde bunlara sahipmiflesine hareket
ederek mstesna yetenee malik bulunduu zannn uyandrmaya alflmak
veya buna elveriflli doru olmayan meslek adlar ve sembolleri kullanmak
(rnein uzman doktor olmad halde kendisini byle tantan ya da ede-
biyat doktoras yapmasna ramen, iflletmesinde rettii temizlik rnleri
52 Ticaret Hukuku
ve deterjanlar zerinde doktor unvan kullanan birisi haksz rekabette bu-

lunmufl olur. Gerekede, Paristen diplomal terzi, dll evirmen gibi
ifadeler, rnek verilmifltir.).
4. Baflkasnn mallar, ifl rnleri, faaliyetleri veya iflleri ile karfltrlmaya yol
aan nlemler almak. (Karfltrlacak benzerlik, eTKda iltibas szc ile
vurgulanmflt. rnein, baflkasnn iflletme ad, markas, ticaret unvan, lo-
gosu ve sair tantc iflaretleri ile benzerlikler yaratmaya alflmak, buraya
girer. Karfltrlma olaslnn varl arafltrlrken, orta dzeyde ve normal
bir mflterinin, dfl grnm olarak algs ve deerlendirmesi lt alnmak-
tadr. Fakat ilgili tantm aracn taflyan mal, zel bir alc kitlesine hitap
ediyorsa bu zel kitlenin yanlma olasl zerinde durulmas gerekir.).
5. Kendisini, mallarn, ifl rnlerini, faaliyetlerini, fiyatlarn, geree aykr,
yanltc, rakibini gereksiz yere ktleyici veya gereksiz yere onun tannmfl-
lndan yararlanacak flekilde; baflkalar, mallar, ifl rnleri veya fiyatlaryla
karfllafltrmak ya da nc kifliyi benzer yollardan ne geirmek. (Aldat-
c reklamlar buraya girer. TSE belgesi almfl gibi reklam yapmak, bilimsel ve-
ri olmad halde rnlerinin sala iyi geldiini aklamak gibi. Baflkala-
rnn nnden haksz yere yararlanma salayan, abartl karfllafltrma ie-
ren reklamlar da haksz rekabet oluflturur. rnein, ARKANn belirttii
zere, Persil deil ama en az onun kadar iyi biiminde bir reklam, baflka-
snn baflar ve gayretinden, haksz yararlanma saylr. Kanun gerekesin-
de karfllafltrmal reklam konusunda, Sper market (x)den daha ucuza
daha kalitelisi, Deterjanmz tandnz (X) deildir. fiphesiz (X)den
daha ucuz, daha etkili, stelik (X)den daha evreci, Herkesinkinden da-
ha ucuz ve salkl. nk karfllafltrmal reklam kural olarak hukuka ay-
kr deildir, kanunen drstlk kurallarna aykr saylmamfl, yasaklan-
mamfltr. Hukuka aykr olan, nesnel ynden gerek dfl ve ly aflan
abartl karfllafltrmal reklamdr denilmektedir. eTK Dneminde, Birin-
ci, En byk, En eski gibi rakiplere oranla en stnlk ifade eden iln
ve reklamlar yaplmasnn belirli hallerde haksz rekabet oluflturaca kabul
edilmifltir.).
6. Seilmifl baz mallar, ifl rnlerini veya faaliyetleri birden ok kere tedarik
fiyatnn altnda satfla sunmak, bu sunumlar reklamlarnda zellikle vurgu-
lamak ve bu flekilde mflterilerini, kendisinin veya rakiplerinin yetenei
hakknda yanltmak. fiu kadar ki satfl fiyatnn, ayn eflit mallarn, ifl rn-
lerinin veya faaliyetlerinin benzer hacimde almnda uygulanan tedarik fiya-
tnn altnda olmas hlinde yanltmann varl karine olarak kabul olunur;
daval, gerek tedarik fiyatn ispatlad takdirde bu fiyat deerlendirmeye
esas olur (Bu bent, mostra=gstermelik mal ile mflteriyi avlama denilebile-
cek halleri kapsamaktadr.).
7. Mflteriyi ek edimlerle sunumun gerek deeri hakknda yanltmak (Gerek-
eye gre, mflteriye ek edimler, rnein armaanlar, primler gibi avantaj-
lar vaad ederek, vererek veya tanyarak mflterilerin maln kalitesi, tazelii,
defolu olup olmad konusunda fazla dflndrmeden yneltilmesidir.
Hkmn arlk merkezi mflterinin sunumun gerek deeri hakknda ya-
nltlmasdr.).
8. Mflterinin karar verme zgrln zellikle saldrgan satfl yntemleri ile
snrlamak (Gerekeye gre, hkmn temelindeki dflnce, satfl yntemi iti-
baryla, mflterinin makbul saylamayacak, g psikolojik duruma sokula-
rak satn alma zorunluluu altnda braklmasdr. Bu dflnce zellikle

saldrgan ibaresinde ifadesini bulur. Kastedilen, flaflrtan, beklenmedik
evin kapsna gelerek yaplan (kapdan), bir kamyondan veya yoldan zorla
evirerek yaplan satfllardr. zellikle kelimesi hkmn uygulanabilmesi-
nin flartdr. Her saldrgan satfl yntemi, haksz rekabet oluflturmaz. Aksi
hlde, tm iflportaclarn, kamyon veya minibsten satfl yapanlarn, oto-
mobile el sallayp sizi lokantasna davet edenlerin bu hkmn kapsamna
girmesi gerekir Oysa ama bu deildir. nemli olan saldrganln zellik
taflmas ve muhatabn adeta kfleye skfltrmasdr).
9. Mallarn, ifl rnlerinin veya faaliyetlerin zelliklerini, miktarn, kullanm
amalarn, yararlarn veya tehlikelerini gizlemek ve bu flekilde mflteriyi
yanltmak (rnein, byk bir tenekenin yarsna kadar zeytinya doldu-
rulmufl olduu halde, ucuzmufl gibi satfla sunulmas).
10. Taksitle satm szleflmelerine veya buna benzer hukuki ifllemlere iliflkin ka-
muya yaplan ilnlarda unvann aka belirtmemek, peflin veya toplam sa-
tfl fiyatn veya taksitle satmdan kaynaklanan ek maliyeti Trk Liras ve yl-
lk oranlar zerinden belirtmemek.
11. Tketici kredilerine iliflkin kamuya yaplan ilnlarda unvann aka belirt-
memek veya kredilerin net tutarlarna, toplam giderlerine, efektif yllk faiz-
lerine iliflkin ak beyanlarda bulunmamak.
12. flletmesine iliflkin faaliyetleri erevesinde, taksitle satm veya tketici kre-
disi szleflmeleri sunan veya akdeden ve bu balamda szleflmenin konu-
su, fiyat, deme flartlar, szleflme sresi, mflterinin cayma veya fesih hak-
kna veya kalan borcu vadeden nce deme hakkna iliflkin eksik veya yan-
lfl bilgiler ieren szleflme formlleri kullanmak.
Szleflmeyi hlale veya Sona Erdirmeye Yneltmek

Kanunda, bu ikinci kategoriye giren rnek olarak zellikle gsterilen drt hl
mevcuttur:
1. Mflterilerle kendisinin bizzat szleflme yapabilmesi iin, onlar baflkalaryla
yapmfl olduklar szleflmelere aykr davranmaya yneltmek,
2. nc kiflilerin iflilerine, vekillerine ve dier yardmc kiflilerine, haketme-
dikleri ve onlar ifllerinin ifasnda ykmllklerine aykr davranmaya y-
neltebilecek yararlar salayarak veya nererek kendisine veya baflkalarna
kar salamaya alflmak,
3. flileri, vekilleri veya dier yardmc kiflileri, iflverenlerinin veya mvekkil-
lerinin retim ve ifl srlarn iffla etmeye veya ele geirmeye yneltmek,
4. Onunla kendisinin bu tr bir szleflme yapabilmesi iin, taksitle satfl, peflin
satfl veya tketici kredisi szleflmesi yapmfl olan alcnn veya kredi alan ki-
flinin, bu szleflmeden caymasna veya peflin satfl szleflmesi yapmfl olan
alcnn bu szleflmeyi feshetmesine yneltmek.
Baflkalarnn fl rnlerinden Yetkisiz Yararlanmak

Bu nc kategoriye giren rnek olarak zellikle gsterilen hl mevcuttur:
1. Kendisine emanet edilmifl teklif, hesap veya plan gibi bir ifl rnnden yet-
kisiz yararlanmak,
2. nc kiflilere ait teklif, hesap veya plan gibi bir ifl rnnden, bunlarn
kendisine yetkisiz olarak tevdi edilmifl veya salanmfl olduunun bilinmesi
gerektii hlde yararlanmak,
54 Ticaret Hukuku
3. Kendisinin uygun bir katks olmakszn baflkasna ait pazarlanmaya hazr

alflma rnlerini teknik oaltma yntemleriyle devralp onlardan yarar-
lanmak.
retim ve fl Srlarn Hukuka Aykr Olarak ffla Etmek

Drdnc sradaki bu kategoriye, zellikle, gizlice ve izinsiz olarak ele geirilen
veya baflkaca hukuka aykr bir flekilde renilen bilgilerin ve retenin ifl srlarnn
deerlendirilmesi veya baflkalarna bildirilmesi fleklindeki drstle aykr davra-
nfl rnek verilmifltir. (Rakip ila firmasnn labaratuar yetkilisini yksek bir cret-
le transfer ederek, onun bildii meslek srlarn kullanmak veya aklamasn sa-
lamak gibi).
fl fiartlarna Uymamak
Beflinci sradaki bu kategoriye, zellikle kanun veya szleflmeyle, rakiplere de
yklenmifl olan veya bir meslek dalnda veya evrede olaan olan ifl flartlarna uy-
mayanlarn drstle aykr davranmfl olmas rnek verilmifltir (Eczanelerin n-
bet srasn ihlal etmesi, baz giyim maazalarnn, bal olduklar mesleki rg-
tn kararna veya anlaflmaya ramen indirimli satfl sezonu kurallarna veya za-
manna uymakszn satfl yapmalar gibi.).
Drstlk Kuralna Aykr fllem fiartlar Kullanmak

Son kategoride rnek olarak zellikle yanltc bir flekilde dier taraf aleyhine;
1. Dorudan veya yorum yoluyla uygulanacak kanuni dzenlemeden nemli
lde ayrlan veya
2. Szleflmenin niteliine nemli lde aykr haklar ve borlar dalmn n-
gren, nceden yazlmfl genel ifllem flartlarn kullananlarn drstle ay-
kr davranmfl olaca belirtilmifltir.
Haksz Rekabetin Yaptrmlar

Kanun, haksz rekabetin neden olaca sorumluluu hukuki ve ayrca cezai yapt-
rmlara balamfltr.
Hukuki Yaptrmlar
TTK m.56, haksz rekabet nedeniyle alabilecek hukuk davalarn ve bunlar aabile-
cek kiflileri dzenlemifltir. Alabilecek davalar ve ileri srlebilecek talepler flunlardr:
1. Haksz rekabetin tespiti,
2. Haksz rekabetin nlenmesi (devam eden ve tekrar tehlikesi olan fiillerde),
3. Haksz rekabet sonucu olan maddi durumun ortadan kaldrlmas, haksz re-
kabet yanlfl veya yanltc beyanlarla yaplmflsa bu beyanlarn dzeltilmesi
ve tecavzn nlenmesi iin kanlmaz ise, haksz rekabetin ifllenmesinde
etkili olan aralarn ve mallarn imhas (rnein, iltibasa yolaan markay
ieren ambalaj ve etiketlerin toplanmas ve imhas, haksz rekabet konusu
vasfsz ve bofl tplerin imha edilmesi gibi.(Bkz. Arkan ve orada anlan Yar-
gtay 11. HD. Karar).
TBK m.58e gre Kiflilik 4. Zarar varsa tazminat (maddi tazminat olarak mahkeme, failin tecavz sonu-
hakknn zedelenmesinden
zarar gren, urad cunda elde etmesi mmkn grlen menfaat karfllna hkmedebilir (TTK
manevi zarara karfllk m.56/1),
manevi tazminat ad altnda
bir miktar para denmesini 5. TBK m.58deki flartlar varsa manevi tazminat.
isteyebilir.
Mahkeme, davay kazanan tarafn talebiyle, gideri davay kaybeden taraftan

alnmak zere hkmn kesinleflmesinden sonra iln edilmesine de karar verebilir;
ilnn fleklini ve kapsamn mahkeme belirler (TTK m.59). Ama, haksz rekabetin
yol at itibar kaybn kamuoyu gznde giderebilmektir. Ayrca, HMK hkmle-
ri erevesinde mahkemeden ihtiyati tedbir veya gmrkteki mallar bakmndan
gmrk idarelerinden, tedbir uygulanmas ve mallara el konulmas istenebilir (TTK
m.61).
Davac Sfat
Haksz rekabete iliflkin TTK hkmleri yalnzca rakipleri deil, kamu yararn da
bir lde korumaya amalad iin, davaclar evresi geniflletilmifl; zarar gren
rakip yannda mflteriler ile mesleki ve ekonomik rgtler ve birliklere de dava a-
ma yetkisi tannmfltr.
Zarar Gren/Grme Tehlikesi Olan Kifli

Haksz rekabetten dolay mflterileri, mesleki itibar, kredisi, ticari iflletmesi veya
dier ekonomik karlar zarar gren veya zarar grme tehlikesine maruz kalan ki-
fli, yukarda saylan befl tr davann tamamn aabilme yetkisine sahiptir. Bu kifli
genellikle failin rakibi konumundadr fakat rekabet iliflkisinin varl flart olmad
iin, rakip olmayan biri de dava aabilir. Ancak, tazminat davalar iin zarar grme
tehlikesinin varl yetmez; fiilen zarar grmfl olmak flarttr.
Mflteriler
Haksz rekabet yznden ekonomik karlar zarar gren veya zarara urama teh-
likesi bulunan mflteriler de anlan davalar aabilir. Tazminat davalar fiilen zarar
grmfl olmay gerektirir. Ara ve mallarn imhasn talep etme yetkisi, mflterilere
tannmamfltr (TTK m.56/2). Eski TKda, sadece zarar gren mflterilere dava hak-
k tannmfl iken TTK, zarar tehlikesini de yeterli sayarak hakkn kapsamn genifl-
letmifl ise de uygulamada mflterilerin bu yola pek gitmedikleri grlmektedir. Ka-
naatimizce zarar tehlikesinin yeterli saylmas, bundan sonra, rakip iflletmelerin bir-
birlerine karfl mflteri grnmnde baz kiflileri tahrik etmesine, yani kt niyet-
li taleplere yolaabilir. Ktniyetin kantlanmasndaki glk de cabasdr.
Mesleki ve Ekonomik rgt ve Birlikler

Ticaret ve sanayi odalar, esnaf odalar, dernekler, borsalar ve tzklerine gre
yelerinin ekonomik menfaatlerini korumaya yetkili olan dier mesleki ve ekono-
mik birlikler ile tzklerine gre tketicilerin ekonomik menfaatlerini koruyan si-
vil toplum kurulufllar (tketici dernek ve vakflar) ile kamusal nitelikli kurumlar
da tazminat davalar dflndaki ilk davay aabilirler. Bu kapsamdaki birliklere
rnek olarak, Trkiye Bankalar Birlii, Trkiye Sigorta ve Reasrans fiirketleri Bir-
lii ve Trkiye Sermaye Piyasas Arac Kurulufllar Birlii saylabilir.
Daval Sfat
Dava, haksz rekabette bulunan kifliye (faile), haksz rekabet, ifl veya hizmetleri s-
rasnda alflanlarnca ifllenmifl ise onlar alfltrana (TTK m.57), ayrca haksz reka-
bet basn, yayn, iletiflim ve biliflim kurulufllarnca gereklefltirilmiflse, kanunda s-
ra ile saylan yetkililere karfl alabilir (TTK m.58).
56 Ticaret Hukuku
Hkmn nc Kiflilere Karfl cras

Usul Hukukunun genel kural uyarnca, etkisi itibariyle bir hkm, ancak taraflar
hakknda icra edilebilir. Bu kuraln istisnalarndan birisi de haksz rekabet davala-
rnda ortaya kmaktadr. TTK m.56/4e gre, bir kifli aleyhine, TTK m.56/1de sa-
ylan ilk davann almas sonucu verilen kesin hkm, haksz rekabet konusu
SIRA SZDE
mallar, dorudan veya dolayl o kifliden ticari amala elde etmifl olan nc ki-
SIRA SZDE
fliler hakknda da icra edilir. Bylece, alnan kesin hkmn, szkonusu mallar, bir
flekilde satfla sunan veya kiflisel ihtiyacndan fazla elinde bulunduran, rnein top-
D fi N E L M tanc veya Ddatc firmalara karfl da icras mmkndr.
fi N E L M
S O R U Zamanaflm
S O R U
Haksz rekabette zamanaflm sresi, dava hakknn doduunun renildii tarih-
ten itibaren bir yl ve herhalde doumundan itibaren yl gemekle zamanaflm-
DKKAT D K K Afiil
na urar. Ancak, T ayn zamanda cezay gerektirir nitelikte ve ceza kanunlar da-
ha uzun bir dava zamanaflm sresi ngrmfl ise, bu sre hukuk davalarnda da
SIRA SZDE uygulanr (TTK m.60).
SIRA SZDE
Cezai Yaptrmlar
AMALARIMIZ
TTK m.62/1, AMALARIMIZ
drt bent halinde cezay gerektiren haksz rekabet fiillerini saymfltr.
Bu hllerde, TTK m.56 uyarnca hukuk davas amaya yetkili olanlardan birisinin
flikayeti zerine dava almakta ve maddede ngrlen hapis veya adli para ceza-
K T A P K T A P
s verilmektedir. Bir tzel kiflinin ifllerinin grlmesi srasnda ifllenen haksz reka-
bet fiillerinden dolay hkmolunacak cezai yaptrm, tzel kifli adna hareket eden
veya etmesi gerekmifl olan organn yelerine veya ortaklarna uygulanr. Fiil, bir
TELEVZYON TELEVZYON
tzel kiflinin faaliyeti erevesinde ifllenmifl ise, tzel kifli hakknda, bunlara zg
gvenlik tedbirlerine de karar verilebilir (TTK m.63).
NTERNET Marka ifllemleri

N T E Rhakknda
NET bilgi iin, Trk Patent Enstitsnn, tpe.gov.tr adresini ziyaret
edebilirsiniz.
SIRA SZDE A tarafndanSIRA

tescilSZDE
ettirilmeden im makinelerinde kullanlmakta olan YEfiM markasn, B
5 kendi rettii im makinelerinde kullanmaya bafllamfltr. A bunu zerine Bye kendisine
ait olan markay kullanmaktan vazgemesini, aksi takdirde aleyhine dava aacan bildir-
D fi N E L M D fi markasnn
mifltir. B, Ann NELM tescilsiz olduunu, bu nedenle dava aamayacan, markay
kullanmaya devam edeceini bildirmifltir. B hakl mdr?
S O R U S O R U
DKKAT DKKAT
SIRA SZDE SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P K T A P
TELEVZYON TELEVZYON
NTERNET NTERNET
zet

A M A
Ticaret sicili, rgt ve iflleyifli ile sicil iflleyiflini
A M A
Sicil kaytlarnn taraflar ve nc kifliler iin
1 aklamak. 2 etkisini anlatmak.
Ticaret sicili rgt, Gmrk ve Ticaret Bakanl- Sicil kaytlar, ifllem ynnden kurucu veya ak-
nn gzetim ve denetiminde, ticaret ve sanayi layc, nc kiflilerin tescil edilmesi gereken
odalar veya ticaret odalar bnyesinde kurulur hususu bilme veya bilmelerinin gerekmesi y-
ve ticaret sicil mdrlkleri tarafndan tutulur. nnden de olumlu veya olumsuz etki gsterir.
Bir yerde oda yoksa ya da yeterli teflkilat bulun- Ticaret unvan, taciri tantmaya yarayan, tacirin
muyorsa, ticaret sicili, Bakanlka belirlenecek trne gre oluflturulma flekli TTKda gsterilen
bir odadaki ticaret sicili mdrl tarafndan ekirdek ksm ile eklerden oluflan szcklerdir.
tutulur. Sicilin yetki evresi, il veya ile esasna Tescilli unvanlarn zel olarak korunmasna y-
gre belirlenir. Sicilin iflleyifli, Ticaret Sicili Tz- nelik davalar, TTKda dzenlenmifltir.
nde dzenlenir; TTKya gre, ayrntlar T-
zkte gsterilmek kayd ile sicilin elektronik or-
A M A
Ticaret unvan, iflletme ad ve markann ifllev-
tamda da tutulmas mmkndr. Sicil ifllemleri, 3 lerini, farklarn ve hukuki korunma yollarn
kural olarak, ilgilinin talebi zerine yaplr; sicil aklamak.
mdr, kendisine tannan yetkiler kapsamnda flletme ad, bizzat iflletmeyi tantmaya yarar ve
incelemeler yapar ve bir eksiklik/aykrlk sapta- tescil edildii takdirde, aynen ticaret unvan gibi,
maz ise, tescil (kayt), tadil (mevcut kaytta dei- TTK hkmlerince korunur.
fliklik) veya terkin (kayd izme, sona erdirme) Marka ise, iflletmenn rnlerini tantmaya ve
talebini yerine getirir. Bir aykrlk varsa, bu du- benzerlerinden ayrt etmeye yarayan her tr ifla-
rumda da red karar verir. Tescilinde tereddt rettir. Markann tescil prosedr ve nasl koruna-
edilen veya uyuflmazlk konusu olan bir husus ca, 556 Sayl KHKda dzenlenmifltir. Ayrca,
varsa, geici tescile de yetkilidir. Sicil mdr- marka korumasna dair uluslararas dzenleme
nn ifllemlerine karfl, kararn tebliinden itiba- ve anlaflmalar da mevcuttur.
ren 8 gn ierisinde, sicilin bulunduu yerdeki
Asliye Ticaret Mahkemesine itiraz amal dava
alabilir.
58 Ticaret Hukuku
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi bir anonim ortakln ticaret 5. Afladaki hallerden hangisinde ticaret siciline tesci-
unvannn ekirdek ksm olabilir? lin etkisi aklaycdr?
a. Ali Yazar Anonim fiirketi a. Ticaret ortaklklarnn kuruluflu
b. Ayfle Gven Turizm A. fi. b. Ticari temsilci atanmas
c. stanbul Anonim Ortakl c. Ticaret ortaklklarnn birleflmesi
d. Keban Anonim fiirketi d. Anonim ortaklklarda ana szleflmenin deiflti-
e. Otomobil retim ve Ticareti Anonim Ortakl rilmesi
e. Ticari iflletme rehninin kurulmas
2. Afladaki hallerden hangisi tescil edilmifl ticaret un-
vannn ticari drstle aykr flekilde kullanlmas ha- 6. zm bir mahkeme kararna bal olan veya ke-
sin biimde tescilinde tereddte dfllen hususlarda si-
linde, hak sahibinin sahip olduu hukuki imkanlar ara-
cil mdr, ilgilinin talebi zerine hangi karar verir?
snda yer almamaktadr?
a. Geici tescil
a. Tespit davas
b. Kesin tescil
b. Haksz flekilde kullanlan ticaret unvannn kul-
c. Tadil
lanlmasnn yasaklanmas
d. Terkin
c. Tecavzn sonucu olan maddi durumun kald- e. Red
rlmas
d. Ticari drstle aykr flekilde baflkasnn tescil 7. Tescili ngrlmfl bir konuda tescil yaplmfl ise
ettirdii ticaret unvann kullanan kiflinin ticaret- nc kiflilerin o konuyu bilmedikleri iddiasnda bu-
ten men edilmesi lunamamalar tescilin hangi etkisini aklamaktadr?
e. Zarar varsa, kusurun arlna gre maddi ve a. Olumlu etki
manevi tazminat b. Olumsuz etki
c. Aklayc etki
3. Afladakilerden hangisi ticaret unvan ile iflletme d. Kurucu etki
ad arasndaki farklara iliflkin olarak yanlfltr? e. Kanuni etki
a. Ticaret unvan taciri; iflletme ad iflletmeyi tantr.
b. Ticaret unvan tm Trkiyede korunur iken, ifl- 8. Afladaki hallerden hangisi gereklefltiinde ticaret
letme ad yalnz sicil evresinde korunur. unvannn deiflmesi zorunludur?
c. Tacirlerin ticaret unvan kullanmas zorunlu ol- a. Unvanda ad yazl kiflinin ad deiflirse
masna karfllk, iflletme ad kullanmas zorunlu b. Kollektif flirkete yeni ortak girerse
deildir. c. Ticaret unvan iflletmeyle birlikte devredilirse
d. Ticaret unvannn yalnz tacirler kullanabilirken, d. fiirketten ayrlan ortak adnn unvanda kullanl-
iflletme adn esnaflar da kullanabilir. masna rza gsterirse
e. Unvanda ad yazl ortak lr, miraslar rza
e. Ticaret unvan iflletmeden ayr olarak devredile-
gstermezse
mez iken, iflletme ad iflletmeden ayr olarak dev-
redilebilir.
9. Markaya karfl bir tecavzn gerekleflmesi halinde
alacak davalarda hangi mahkeme grevlidir?
4. Afladakilerden hangisi bir haksz rekabet hali olufl-
a. Sulh hukuk mahkemesi
turmaz? b. Adalet Bakanlnca kurulacak ihtisas mahke-
a. St rnleri reten bir tacirin, ayn sektrde fa- mesi
aliyet gsteren baflka bir tacirin rnlerinin bo- c. fl mahkemesi
zuk olduu ynnde bir iln vermesi d. stinaf mahkemesi
b. Baflkasnn iflletme ad ile benzer bir iflletme ad e. Yargtay
kullanmak
c. Objektif, bilimsel verilere uygun olarak, karfl- 10. Afladakilerden hangisi haksz rekabet davalarnda
lafltrmal reklam yapmak davac sfatna sahip deildir?
d. Edebiyat doktoras sahibi olduu halde, rettii a. Zarar gren kifliler
temizlik rnlerinde Doktor unvan kullanmak b. Zarar grme ihtimali olan kifliler
e. Mflteriye armaanlar vadederek, maln gerek c. Mflteriler
deeri konusunda fazla aklamada bulunma- d. Failler
dan satfl yapmak e. lgili mesleki birlikler
Yaflamn inden Okuma Paras
T.C. YARGITAY
11. HUKUK DARES, E. 2005/5091, K. 2006/4635,
T. 25.4.2006
MARKALARIN BAfiI TAKLTLERLE DERTTE
retiminin yzde 40n baflta Ortadou ve Avrupa olmak
zere birok lkeye ihra eden Adanada kurulu Makser
MARKA HAKKINA TECAVZ ( flyerinde Satfla Press Satfl Mdr Makine Mhendisi zlem Yldz, mar-
Hazr ok Sayda Sahte Bulaflk Sngeri Bulunmas ka taklitiliinin sektre zarar verdiini bildirdi.
- Maddi ve Manevi Tazminat Talebi ) Yldz, Trkiyenin kaplama ustas olarak sadece yurt
TACR ( rnlerin Taklit Olduunu Bilmemesi- iinde deil yurt dflnda da marka yarattklarn, bunun
nin Mmkn Olmad - Marka Hakkna Tecavz ) da kolay olmadn belirterek, Markamz iin yllarca
MADD VE MANEV TAZMNAT ( Marka Hakkna emek verdik. Bugn geldiimiz noktada hibir aba
Tecavz Nedeniyle - Tacirin rnlerin Taklit Oldu- harcamadan markamz kullanlarak yurt iinde satfl ya-
unu Bilmedii Savunmasnn Dinlenmesinin pldn tespit ettik dedi.
Mmkn Olmad) Yldz,Maksermarkasn kullanarak satfl yapan bir fir-
ZET: Dava, marka hakkna tecavzden kaynaklanan mann, satt rnn arzal kp, kendilerine baflvurul-
maddi ve manevi tazminat istemine iliflkindir. Davalya mas zerine taklit edildiklerinin ortaya ktn, bunun
ait iflyerinde satfla hazr ok sayda sahte bulaflk sn- zerine bu firma ile ilgili yasal sreci bafllattklarn vurgu-
geri bulunmufl olup, davalnn eylemi marka hakkna layarak, Dflnn ki bu firma bizim admzla bir de ihra-
tecavz oluflturmufl olup tacir olan davalnn rnlerin cat yapmaya kalksa bu defa sadece biz deil, Trk maki-
taklit olduunu bilmedii savunmasnn dinlenmesi ne sektrnn imaj da zarar grr. Bu nedenle bu konu-
mmkn deildir. da ar yaptrmlar uygulanmal diye konufltu.
............ leri teknoloji ile yatklar retim ve kaliteden dn ver-
KARAR: Davac vekili, mvekkilinin tannmfl olan medikleri iin sadece yurt iinde deil, yurt dflnda da
SCOTCH-BRTE marka bulaflk sngerlerinin reticisi aranan marka olduklarn vurgulayan zlem Yldz, Bu-
olduunu, davalya ait iflyerinde satfla hazr ok sayda na ramen kolay kazan elde etmek isteyenlerce taklit
sahte SCOTCH-BRTE bulaflk sngeri bulunduunu, ediliyoruz. Aslnda retilen makine taklit bile deil, sa-
davalnn eyleminin 556 sayl Kanun Hkmnde Karar- dece admz kullanlmfl dedi.
namenin 61 ve devam maddeleri uyarnca marka hak- Yldz, Avrupa Birliinden alnan son verilerin, sahte
kna tecavz oluflturduunu ileri srerek, flimdilik rn retici ve satclarnn global marka sektrnden
1.000.000.000.-TL maddi, 1.000.000.000.-TL manevi taz- her yl 200-300 milyar dolar haksz pay aldn gster-
minatn davaldan tahsilini istemifltir. diini belirterek, flunlar kaydetti:
Daval, davaya yant vermemifltir. Bu verilerden de anlafllyor ki taklitilik yalnz Trki-
Mahkemece, iddia ve tm dosya kapsamna gre, da- ye de deil, dnyada da yaplmaktadr. Taklitilikten
valya ait iflyerinde 807 adet sahte snger bulunduu, etkilenen Trkiyedeki yerli ve yabanc firmalar, taklit
bu halin 556 sayl Kanun Hkmnde Kararnamenin 61 edilen rnleri nedeniyle markalarna olan gvenin azal-
inci maddesine uyduu gerekesiyle, tecavzn tespiti- masn, satfl kaybn, hem tketici hem de pazar zerin-
ne, hesaplanan 108.460.800.-TL maddi tazminat ile tak- de yaflanan olumsuzluklar grmekte ve geliflmelerden
dir edilen 500.000.000.-TL manevi tazminatn davaldan endifle etmektedir. Bu nedenle, marka haklarnn hukuki
tahsiline karar verilmifltir. olarak korunmas, sahtecilik ve taklitilikle mcadele bu-

gn zellikle tannmfl marka sahiplerinin en nemli gn-
Kaynak: http://www.kazanci.com/kho2/ibb/giris.htm dem maddelerinden birini oluflturuyor.
Yllarn emei ve zverisi ile yaratmz markann bizim
dflmzda kullanlmasna asla izin vermeyeceiz. fiimdilik
adn gizli tuttuumuz bu takliti firmann da yasalar nn-
de hak ettii cezaya uramasn salayacaz. Trkiye hu-
kuk devletidir, hakl olan mutlaka kazanacaktr.
Kaynak: http://www.haberby.com/markalarin-basi-
taklitcilerle-dertte-1/
60 Ticaret Hukuku
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar Sra Sizde Yant Anahtar

1. e Yantnz yanlfl ise Unvann Oluflturulmas ko- Sra Sizde 1
nusunu yeniden gzden geiriniz. B hakl deildir. B, C v ve Dnin aralarnda dzenledik-
2. d Yantnz yanlfl ise Unvann Korunmas konu- leri kolektif flirket szleflmesini ticaret siciline tescil et-
sunu yeniden gzden geiriniz. tirmedikleri iin kollektif flirket kurulmamfltr. B, C ve
3. b Yantnz yanlfl ise Unvan ve flletme Adnn Ko- D!nin aralarndaki iliflki bir adi ortaklk iliflkisi olarak
runmas konusunu yeniden gzden geiriniz. kabul edilir. Adi ortaklkta btn ortaklar mteselsil
4. c Yantnz yanlfl ise Haksz Rekabet konusunu sorumlu olduklar iin Ann borcun denmesi talebiy-
yeniden gzden geiriniz. le Bye baflvurmas mmkndr.
5. b Yantnz yanlfl ise Sicilin Etkileri konusunu
yeniden gzden geiriniz. Sra Sizde 2
6. a Yantnz yanlfl ise Sicil fllemlerinin Yaplma- Hakl deildir. Ticaret unvannda ad ve soyad yazl
s, nceleme ve tiraz konusunu yeniden gz- kiflinin soyadnn deiflmesi halinde unvan olduu gibi
den geiriniz. kalabilir. Unvan deifltirmek kanunen zorunlu deildir.
7. a Yantnz yanlfl ise Sicilin Etkileri konusunu
yeniden gzden geiriniz. Sra Sizde 3
8. e Yantnz yanlfl ise Unvann Deiflmesikonu- B hakl deildir. flletme ad kullanmak tacir iin de es-
sunu yeniden gzden geiriniz. naf iin de kanunen zorunlu deildir.
9. b Yantnz yanlfl ise zel Hukuki Korumako-
nusunu yeniden gzden geiriniz. Sra Sizde 4
10. d Yantnz yanlfl ise Davac Sfat konusunu ye- Mutlak red nedenlerinden birisi varsa, TPE, bu duru-
niden gzden geiriniz. mu kendiliinden dikkate alr; oysa nisb red nedenle-
ri, ancak ilgisi veya hak sahibinin itiraz zerine dikka-
te alnr.
Sra Sizde 5
B hakl deildir. Tescilsiz kullanlmakta olan markaya
bir tecavz gerekleflmesi halinde haksz rekabet h-
kmlerine gre koruma mmkndr. A haksz rekabet
hkmlerine dayanarak dava aabilir.
Yararlanlan Kaynaklar
Arkan, S. (2011), Ticari flletme Hukuku, Ankara, Ban-
ka ve Ticaret Hukuku Enstits Yayn.
Kendigelen, A. (2011), Yeni Trk Ticaret Kanunu,
Deifliklikler, Yenilikler, lk Tespitler, stanbul,
Oniki Levha Yayevi, 2011.
lgen, H.,Teoman, ., Helvac, M., Kendigelen, A., Ka-
ya, A., Nomer-Ertan, F. (2006), Ticari flletme Hu-
kuku, stanbul, Vedat Yaynclk.
Bahtiyar, M. (2012), Ticari flletme Hukuku, Ders Not-
lar, Soru rnekleri, stanbul, Beta Yaynevi.
Karahan, S. (2011), Ticari flletme Hukuku, Konya,
Mimoza Yaynclk.
3
TCARET HUKUKU
Amalarmz
Ticari defterlerin kapsamn ve nemini aklayabilecek,
Defterlerin delil nitelii taflma flartlarn anlatabilecek,
Tacir yardmclarnn trlerini ve temsil yetkilerinin kapsamn aklayabilecek,
Cari hesap szleflmesinin amacn, fleklini ve iflleyiflini aklayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Ticari Defter braz
Aleyhe Delil Cari Hesap Szleflmesi
Lehe Delil Baml Tacir Yardmclar
Teslim Bamsz Tacir Yardmclar
indekiler
Ticari Defterler, TCAR DEFTERLER

Ticaret Hukuku Tccar Yardmclar TACR YARDIMCILARI
ve Cari Hesap CAR HESAP
Ticari Defterler, Tccar
Yardmclar ve Cari Hesap
TCAR DEFTERLER
Defterlerin Yarar ve Hukuki nemi

Tacir, ticari iflletmesinin ekonomik ve mali durumunu, bor-alacak iliflkilerini ve
her ifl yl iinde elde edilen sonular belirlemek amacyla defter tutmak zorun-
dadr (TTK m.18/1, 64vd). Defterler, tacirin ticari ifllemleri ile malvarl durumu-
nu, Trkiye Muhasebe Standartlarna ve baflta 88 inci madde gelmek zere Tica-
ret Kanunu hkmlerine gre, aka grlebilir ve nc kifli uzmanlara, ma-
SIRA SZDE SIRA SZDE
kul srede fikir verebilir flekilde tutulmaldr (TTK m.64/1). Kanunda, ticari def-
ter tutma ykmllnden bahsedilmifl; hangi defterlerin nasl tutulaca, d-
zenleme ve deerleme ilkeleri, defterlerin saklanmas, mahkemeye D fi N E Lteslimi
M ve ib- D fi N E L M
raz ile 660 Sayl KHK ile kurulan, Kamu Gzetimi, Muhasebe ve Denetim Stan-
dartlar Kurumunun (Kamu Gzetimi Kurumu) yetkileri, ayrntl olarak dzenlen-
S O R U S O R U
mifltir (TTK m.64-88).
Ticari defterlerle ilgili ayrntl bilgi iin http://www.kgk.gov.tr/ adresiniDziyaret

K K A T edebilirsiniz. DKKAT
Tacirin defter tutmas ncelikle kendi yararnadr. Tacir, dzgn

SIRA SZDE flekilde tutaca- SIRA SZDE
defterler aracl ile iflletmesinin gerek durumunu anlamak, ifllerinin geliflimini
izlemek ve gemiflte yapmfl olduu ifllemleri saptamak imkn bulur. Tzel kifli ta-
cirlerin ortaklar ve yneticileri bakmndan da defterler byk neme sahiptir. fiir-
AMALARIMIZ
ket tarafndan tutulan defterler ve bu defterlere uygun flekilde karlan hesaplar ile
AMALARIMIZ
bilano, ortaklarn flirketin gerek durumunu, kr m yoksa zarar m ettiini anla-

K T Aincelenmesin-
malarna ve kr datm esaslarn belirlemelerine yarar. Bunlarn P K T A P
den sonra, flayet flirketin mali durumu bozulmufl ise dzeltilmesi iin gerekli ted-
birlerin alnmas yoluna gidilmesi gerekir (TTK m.376 vd.).
Tacirlerin defter tutmas devlet asndan da ok nemlidir.T E Defterler,
L E V Z Y O N vergi y- TELEVZYON
kmlsnn ve zellikle vergi matrahnn tam ve doru flekilde saptanabilmesine
hizmet eder.
nc kifliler ve alacakllar asndan da defterler nem taflr. Alacan varl
NTERNET NTERNET
ve miktar ynnden defterler, sahibi (tacir) lehine ve aleyhine delil olabilmekte-
dir (HMK m.222).
Saylan bu yarar ve karlar nedeniyle, defter tutmann eflitli hukuk dallar a-
sndan neme sahip olduunu ve dzenlendiini grmekteyiz:
64 Ticaret Hukuku
1. Medeni usul hukuku ve ticaret hukuku asndan, defterler mahkemede de-

SIRA SZDE SIRA SZDE
lil olarak kullanlabilir (HMK m.222),
2. Vergi hukuku asndan, vergi ykmls ve matrahnn saptanabilmesinde
D fi N E L M
defterler byk nem taflr (VUK m.171 vd.),
D fi N E L M
3. cra-fls hukuku asndan bir tacirin ifls etmesi durumunda hileli veya
taksiratl ifls durumu arafltrlrken baklacak temel belgelerden birisi ticari
S O R U S O R U (K m.310, b.5 vd.).
defterlerdir
DKKAT Ticari defterlerin

D K K Amuhasebe
T bakmndan tafldklar nemi ve defterlerin ieriklerini ay-
rntl olarak muhasebe kitaplarnzdan okuyabilirsiniz.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Defter Tutmakla Ykml Olanlar ve Tutulufl lkeleri
ncelikle tacirler defter tutmakla ykmldr (TTK m.18/1,64/1), esnafn defter
AMALARIMIZ
tutma ykm TTK asndan yoktur. Birden ok iflletmesi bulunan tacirin, her bir
AMALARIMIZ
iflletme iin ayr defter tutmas gerekmektedir. Buraya, tacir saylanlar ile tacir gibi
sorumlu olanlar eklemek gerekir. TTK m.17 gereince, tacir hkmlerine tabi tu-
K T A P tulan donatmaK Tifltiraki
A P de defter tutma ykmlsdr. Eer bir ticari iflletme adi flir-
ket aracl ile iflletiliyorsa adi flirketin tzel kiflilii bulunmad iin, defter tutma
ykm adi flirketin ortaklarna aittir.
TELEVZYON Defterler
T E L Eve
V Zgerekli
YON dier kaytlar, Trke tutulur. Ksaltma, harf ve rakamlar
kullanlmfl ise bunlarn anlamlar aka belirtilir. Kaytlarn tam, doru, zamann-
da ve dzenli tutulmas gerekir. Bir yaz veya kayt ancak nceki ierii de belirle-
nebilecek flekilde olmak flart ile izilebilir ve deifltirilebilir. Ne zaman yapld
NTERNET NTERNET
anlafllmayan deifltirmeler yasaktr (TTK m.65/1-3).
Defterler ve dier kaytlar, ilgili belgelerin dosyalanmas yoluyla veya veri tafl-
yclar aracl ile tutulabilir; yeter ki bu yntemler, Trkiye Muhasebe Standartla-
rna uygun olsun. Saklama sresinde ulafllmas ve her zaman kolayca okunabil-
mesi mmkn klnmak flart ile defter ve dier kaytlar, elektronik ortamda da tu-
tulabilir (TTK m.65/4).
Kanunda ayrca, envanter, dzenlenme zaman ve envanteri kolaylafltrc yn-
temler dzenlenmifl (TTK m.66-67); alfl bilanosu ve ylsonu finansal tablolar
dzenleme ykm, ilkeleri, ierikleri ve deerleme kurallar ayrntl denebilecek
tarzda hkme balanmfltr (TTK m.68-81).
SIRA SZDE Ticari defterlerin tutulmas, sadece ticaret hukuku bakmndan nem taflr ifadesi sizce
SIRA SZDE
1 doru mudur?
D fi N E L M Ykmlle
D fi N E L MAykrln Yaptrmlar
S O R U TTK Asndan
S O R U
Defter tutma ykmne dair TTK hkmlerine aykrlk, zel cezai yaptrma ba-
lanmfltr (TTK m.562/1 ve 2). Hkm uyarnca, defterleri hi veya gerektii flekil-
DKKAT DKKAT
de tutmamak, gerekli onaylar yaptrmamak, hileli envanter karmak, belgelerin
kopyasn salamamak ve belgeleri ibraz edememek, drtbin T idari para cezas
SIRA SZDE SIRA SZDE
gerektirmektedir (TTK m.562/1). 660 Sayl KHK ile kurulan Kamu Gzetimi Kuru-
munun yetkilerini dzenleyen TTK m.88e aykrlk da drtbin T idari para cezas
AMALARIMIZ
yaptrmna balanmfltr (TTK m.562/2).
AMALARIMIZ
K T A P K T A P
TELEVZYON TELEVZYON
3. nite - Ticari Defterler, Tccar Yardmclar ve Cari Hesap 65
K Asndan
fls eden bir tacir, defterlerini hi veya kanuna uygun tutmamfl ise, taksiratl mf- Konkordato: Bir borlunun
lis saylmakta ve cezalandrlmaktadr (K m.310/5, TCK m.162). Ayrca, defterle- borlarn, alacakllar
tarafndan kabul edilmifl ve
rin tutulmamfl olmas, konkordato talep eden borlunun mhlet talebinin de red- resmi bir makam tarafndan
dine yol amaktadr (K m.285/1, 286). onaylanmfl plan
erevesinde demesini
salayan hukuki imkndr.
HMK Asndan
Alfl ve kapanfl onaylar yaplmamfl olan veya ierikleri birbirini dorulamayan
defterler, sahipleri aleyhine delil olabilmektedir (HMK m.222/4). Defterlerin sahip-
leri lehine delil oluflturabilmesi iin gerekli flartlar arasnda da, defterlerin kanuna
uygun tutulmufl olmas ve ieriklerinin eliflkili bulunmamas da yer alr (HMK
m.222/2).
Ticari Defterlerin Trleri

6762 Sayl eTK dneminde, tutulmas zorunlu olan defterler ierisinde ismen be-
lirli olan (onaya tabi) defterler yannda, iflletmenin mahiyet ve nemi gerei tutul-
mas zorunlu olan fakat ismen belirsiz olduklar iin hangileri olduu ve kim tara-
fndan belirlenecei tereddt yaratan defterler sz konusu idi. TTK, eTKda tutul-
mas zorunlu defterler ynnden yaplmfl olan, ismen belirli olan (onaya tabi) /is-
men belirsiz olan (iflletmenin nitelik ve nemi gerei tutulacak, beyana tabi) def-
ter ayrmn kaldrmfl ayrca gerek kifli tacirin, iflletmesinin durumuna gre, yev-
miye defteri, defteri kebir ve envanter defteri yerine sadece iflletme defteri ile ye-
tinme kolaylna da olanak tanmamfltr (TTK m.64/5, karfl.VUK m.193 vd.). Bir
tacirin tutmas sz konusu olacak defterler, zorunlu ve ihtiyari biiminde iki ana
gruba ayrlabilir. Asl nemli olan zorunlu defterler olduu iin, aflada yalnzca
bu gruba giren defterlere deinilecektir. Zorunlu defterler de iki gruba ayrlr:
TTK Uyarnca Tutulacak Defterler

TTK m.64/3 ve 4te saylmfl olan defterler, yevmiye (gnlk) defter, defteri kebir (b-
yk defter), envanter defteri, pay defteri, ynetim kurulu karar defteri ve genel kurul
toplant ve mzakere defteridir. eTK uygulamasnda, muhasebe ile ilgisiz olduklar
iin baz defterler, ticari defter saylmyordu. TTK m.64/4n bu defterleri ticari defter
olarak sayan ak hkm ile uygulamada zellikle ispat bakmndan sklkla gnde-
me gelen bu defterlere belirli bir disiplin kazandrlmas amaland gibi, bu defter-
ler iin de hangi onaylarn ne zaman yaptrlmas gerektii dzenlenmifltir.
Ticari defterlerin fiziki ortamda tutulmas hlinde, kullanlmaya bafllanmadan
nce alfl onaylar, noter tarafndan yaplr. Bu defterlerin izleyen faaliyet dnem-
lerindeki alfl onaylar, defterlerin kullanlaca faaliyet dneminin ilk ayndan
nceki ayn sonuna kadar notere yaptrlr. Pay defteri ile genel kurul toplant ve
mzakere defteri yeterli yapraklar bulunmak kaydyla izleyen faaliyet dnemlerin-
de de alfl onay yaptrlmakszn kullanlmaya devam edilebilir. Yevmiye defteri-
nin kapanfl onay, izleyen faaliyet dneminin altnc aynn sonuna kadar, ynetim
kurulu karar defterinin kapanfl onay ise, izleyen faaliyet dneminin birinci aynn
sonuna kadar notere yaptrlr. Ticaret flirketlerinin ticaret siciline tescili srasnda
defterlerin alfl ticaret sicili mdrlkleri tarafndan da onaylanabilir. Alfl ona-
ynn noter tarafndan yapld hllerde noter, ticaret sicili tasdiknamesini aramak
zorundadr (TTK m.64/3).
Ticari defterlerin elektronik ortamda tutulmas hlinde bu defterlerin alfllarn-
da ve yevmiye defteri ile ynetim kurulu karar defterinin kapanflnda noter onay
aranmaz (TTK m.64/3).
66 Ticaret Hukuku
Fiziki ortamda veya elektronik ortamda tutulan ticari defterlerin nasl tutulaca-
, defterlere kayt zaman, onay yenileme ile alfl ve kapanfl onaylarnn flekli ve
esaslar Gmrk ve Ticaret Bakanl ile Maliye Bakanlnca mfltereken karlan
teblile belirlenir (TTK m.64/3).
SIRA SZDE Ticari defterlerin fiziki ortamda tutulmas ile elektronik ortamda tutulmas halleri arasnda
SIRA SZDE
2 noter onay bakmndan farkllk var mdr?
D fi N E L M D fi N E LTutulacak
M
VUK Uyarnca Defterler
TTK m. 64/5 uyarnca, bu Kanuna tabi gerek ve tzel kifliler, 213 sayl Vergi Usul
S O R U Kanununun Sdefter O R U tutma ve kayt zamanyla ilgili hkmleri ile ayn Kanunun 175
inci ve mkerrer 257 nci maddelerinde yer alan yetkiye istinaden yaplan dzen-
lemelere uymak zorundadr. Bu Kanunun defter tutma, envanter, mali tablolarn
DKKAT DKKAT
dzenlenmesi, aktiflefltirme, karfllklar, hesaplar, deerleme, saklama ve ibraz h-
kmleri, VUK ile dier vergi kanunlarnn ayn hususlar dzenleyen hkmlerinin
SIRA SZDE SIRA SZDE
uygulanmasna, vergi kanunlarna uygun olarak vergi matrahnn tespit edilmesine
ve buna ynelik mali tablolarn hazrlanmasna engel oluflturmaz.
AMALARIMIZ
Kamu Gzetimi
AMALARIMIZ
Kurumunun yetkilerini dzenleyen TTK m.88e gre, 64 il 88
inci madde hkmlerine tabi gerek ve tzel kifliler mnferit ve konsolide finan-
sal tablolarn dzenlerken, bu Kurum tarafndan yaymlanan, Trkiye Muhasebe
K T A P Standartlarna,
K Tkavramsal
A P erevede yer alan muhasebe ilkelerine ve bunlarn ay-
rlmaz paras olan yorumlara uymak ve bunlar uygulamak zorundadr. 514 il
528 inci maddeler ile bu Kanunun ilgili dier hkmleri sakldr. Bu dzenleme-
TELEVZYON ler, uygulamada
T E L E V Zbirlii
Y O N salamak ve finansal tablolara milletleraras pazarlarda ge-
erlilik kazandrmak amacyla, uluslararas standartlara uyumlu olacak flekilde, yal-
nz Kamu Gzetimi Kurumu tarafndan belirlenir ve yaymlanr. Kamu Gzetimi
Kurumu, deiflik iflletme byklkleri, sektrler ve kr amac gtmeyen kurulufllar
NTERNET iin zel ve Nistisnai
T E R N E Tstandartlar koymaya ve farkl dzenlemeler yapmaya yetkilidir.
Bu standart ve dzenlemeler, Trkiye Muhasebe Standartlarnn cz addolunur.
Kanunlarla, belirli alanlar dzenlemek ve denetlemek zere kurulmufl bulunan
kurum ve kurullar, Trkiye Muhasebe Standartlarna uygun olmak flartyla, kendi
alanlar iin geerli olacak standartlar ile ilgili olarak ayrntya iliflkin snrl dzen-
lemeleri yapabilirler.
Ticari Defter ve Belgelerin Saklanmas

Tacir, ticari defterlerini, envanterleri, finansal tablo, bilano ve faaliyet raporlarn,
ald mektuplar (bir ticari ifle ait yazflmalar), gnderdii mektup suretlerini, ka-
ytlara esas olan belgeleri, snflandrlmfl flekilde saklamakla ykmldr (TTK
m.82/1).
Bilano ve finansal tablolar hari, saylan bu belgelerin, Trkiye Muhasebe Stan-
dartlarna da uygun olmak flart ile grnt veya veri taflyclarda saklanmasna da
ngrlen koflullarla izin verilmifltir (TTK m.82/3). Tacir, iflletmesi ile ilgili olarak
gnderilmifl olan her tr belgenin fotokopi, karbonlu kopya, mikrofifl, bilgisayar
kayd veya benzer flekilde bir kopyasn, yazl, grsel veya elektronik ortamda sak-
lamakla ykmldr. Bylece, sz konusu belgeleri, yazl olarak saklama yannda,
teknolojinin dier imknlar ile saklama da kabul edilmifltir. (TTK m.64/2).
Saklama sresi, eTKda olduu gibi, yine 10 yl olup srenin bafllangc da ka-
nunda belirtilmifltir (TTK m.82/5-6). Defter ve belgelerin saklanmas ykm, ger-
ek kifli tacirlerde ticaretin terk edilmesinden sonra srd gibi, tacirin lm ha-
linde miraslar bakmndan da devam eder. Mirasn resmi tasfiyesi veya tzel kifli-
liin sona ermesi durumlarnda, defter ve belgeler Sulh Hukuk Mahkemesince sak-
lanr (TTK m.82/8).
Saklanmas gereken defter ve belgeler, saklama sresi iinde, yangn, deprem,
su baskn gibi bir afet veya hrszlktan dolay zayi olursa, tacirin (lmflse miras-
larnn), durumu rendikten itibaren on befl gn ierisinde iflletmenin olduu
yerdeki mahkemeye baflvurarak zayi belgesi almas gerekir. Kanunda isteyebilir-
ler denmifl ise de bu bir zorunluluk niteliindedir. Zayi belgesi iin alan dava,
ekiflmesiz yarg konusudur (TTK m.82/7). Bofl defterlerin zayi olmas halinde ta-
lebin reddi gerekir.
Eski TKda hrszlktan sz edilmemifl olduu iin uygulamada tereddtler do-
mufl, Yargtay, tacirin kusuru dflnda gerekleflen bir hrszln da, somut olayn
zelliklerine gre TTK m.68/4 kapsamnda deerlendirilebilecei ynnde karar-
lar vermiflti. TTK m.82/7, hrszlk nedeniyle zayi belgesi almaya olanak tanmfl fa-
kat hrszln gerekleflmesinde tacirin kusurunun bulunmamas flartn ngrme-
mifltir. Zayi belgesi talebi iin ngrlen on befl gnlk srenin hak dflrc ni-
telikte olduu ynnde, eTK Dneminde oluflan grfl ve Yargtay uygulamas,
herhalde yeni TTK bakmndan da geerliliini koruyacaktr.
Zayi belgesi almamfl olan tacir, defterlerini ibrazdan kanmfl saylmas yann-
da (TTK m.83/1, HMK m.222/1), defterlerinin kaybolduunu baflka bir yolla ispat
da edemez. Bunun tersinden, zayi belgesinin, ziya olgusunun kesin kant olduu
sonucuna da varlmamaldr; zayi belgesi yalnzca bir adi karine oluflturur. Dola- Karine: Bilinen bir olgudan
ysyla karfl taraf, zayi belgesine ramen defter ve belgelerin zayi olmadn kant- bilinmeyen bir olgunun
(sonucun) karlmasdr.
layabilir.
Ticari Defterlerin Delil Nitelii

Eski TK belirli ve sk baz flartlarn birlikte gerekleflmesi kofluluna bal olarak ti-
cari defterlerin sahipleri lehine kesin delil olmasn dzenlemiflti. Yeni TTK, defter-
lerin delil olma flartlarna dair hkm iermemekte; sadece, ticari uyuflmazlklarda
mahkemenin resen veya taraflardan birinin talebi zerine, defterlerin ibrazna ka-
rar verebileceini ngrmektedir. Kanun tasarsnn gerekesinde, ticari defterlerle
ispat usulne son verildii ve defterlerin artk, 83 nc madde kapsamnda takdi-
ri delil olarak kullanlabilecei belirtilmifltir (Bkz.Gereke, paragraf 110). Buna kar-
fllk, ticari defterlerin delil olabilmesi ve bunun iin gerekli flartlar, 1 Ekim 2011 ta-
rihinde yrrle giren HMKnn 222nci maddesinde hkme balanmfltr.
HMK m.222nin gerekesine paralel biimde aklamalar yapan, usul hukuku
retisinde baz yazarlar, senetle ispat zorunluluunun uyguland hukukumuz-
da, defterle ispatn bu katl yumuflattn ve genifl uygulama alan bulduunu
belirterek senetle ispata dair usul hkmleri muhafaza edilirken, defterle ispat h-
kmlerinin kaldrlmasnn nemli bir boflluk yaratacan ifade etmekte ve defter-
lerle ispatn HMKda muhafaza edilmesini yerinde bulmaktadr.
Eklemeliyiz ki; HMK m.222, eTK m.82 ve devam hkmlerinde dzenlenen
defterlerin delil olma flartlarn, yemin hari tekrar getirmifl olup yeni HMK ile ye-
ni TTKnn yrrlk tarihlerinin farkl olmas, uygulamada, ispat hkmleri bak-
mndan tereddt yaratmaktadr.
Eski TKda ticari defterlerin sahipleri lehine ve aleyhine delil olabilmesi ayr ay-
r dzenlenmiflti. HMK m.222nin 2, 3, 4 ve 5 inci fkralarna bakldnda, her iki
ynde delil olmaya dair dzenleme yapld grlmektedir. Bu iki olaslk, tama-
men farkl koflullara bal tutulduu iin ayr ayr incelenmelidir.
68 Ticaret Hukuku
Sahibi Aleyhine Delil Olma

1. Bir davada ispat yk kendisine dflen tarafn, iddiasn ispatlamak zere,
dier tarafn (tacirin) defterlerine dayanmas mmkndr. Karfl tarafn (ta-
cirin) defterlerine dayanan tarafn tacir olmas zorunlu deildir.
2. Bir kiflinin (rnein Ann) iddiasn, yalnzca karfl tarafn (tacir Tnin) def-
terleri ile ispatlamak istediini aklamasndan sonra, mahkemenin tacire,
defterlerini ibraz etmesi iin sre tanmas gerekir. Bu sre ierisinde, T
defterlerini ibrazdan kanrsa A iddiasn ispat etmifl saylr ve mahkeme,
davay onun lehine karara balar (HMK m.222/5). Tacirin defter tutmamfl
olmas veya tuttuu defterlerin zayi edilmifl olmasna ramen TTK m.82/7
uyarnca zayi belgesi almamfl bulunmas, ibrazdan kanmaya efl deer so-
nu yaratr.
3. Karfl taraf defterlerini ibraz ederse defterlerin incelenmesinden sonra dei-
flik olaslklar ortaya kabilir:
a) braz edilen ve usulne uygun tutulmufl bulunan defterlerde, ileri sr-
len iddia hakknda hibir kayt yer almayabilir. Bu durumda A, kantn
hasrettii iin baflka deliller de gsteremeyeceinden, iddiasn ispatlaya-
mamfl saylr. Mahkeme Ann aleyhine karar verir. Fakat ibraz edilen
defterler kanuna uygun tutulmamfl ise, bu durumda Aya, iddiasn bafl-
ka delillerle kantlama olana tannmas adil olur. Yoksa srf iddiasn
karfl tarafn defterine dayandrd iin bu olanan ona tannmamas,
defterlerin kanuna aykr tutulmufl olmasn gzard etmek anlamna ge-
lir ki bu sonucun doru ve adil olmayaca aktr.
b) T tarafndan ibraz edilen defterlerde, usulne uygun tutulmufl olsun ol-
masn, sadece T aleyhine kaytlar varsa, bu kaytlar sahibi aleyhine kesin
delil saylr. Nitekim lafzen, defterlerin kanuna aykr tutulduu tm hal-
leri kapsamamasna ramen, HMK m. 222/4, alfl ve kapanfl onaylar
bulunmayan ve ierdii defter kaytlar birbirini dorulmayan defterlerin,
sadece sahipleri aleyhine kant oluflturacan dzenlemek suretiyle bu
olasla iflaret etmifltir. Bununla birlikte Tnin, defterlerindeki kendisi
aleyhine olan kaytlarn aksini bir baflka kesin delille ispat edebilme ola-
na mevcuttur.
c) braz edilen defterlerde, sahibinin (Tnin) hem lehine hem aleyhine ka-
ytlar var ise, rnein Tnin Adan bor ald ve bir sre sonra da bu bor-
cun denmifl olduu yazl ise, defterlerin kanuna uygun tutulmufl olup
olmamasna gre baklacaktr: Kanuna uygun tutulmufllarsa defter kayt-
lar bir btn kabul edilir (HMK m.222/3, son cmle); yani rnekteki
borcun T tarafndan dendii sonucuna varlr. Bu durumda A baflka de-
lil gsteremeyecei iin, dava T lehine karara balanr. Fakat defterler
kanuna uygun tutulmamfl ise, defterlerdeki sahibi lehine olanlar deil,
yalnzca sahibi aleyhine olan kaytlar dikkate alnr; T, bu kaytlarn ak-
sini baflkaca kesin delillerle ispatlama olanana sahiptir.
Sahibi Lehine Delil Olma

Bir kimsenin kendi dzenledii belgelere dayanarak iddiasn ispat etmesi, ilk ba-
kflta manta ve usul hukuku ilkelerine aykrdr. Bununla birlikte HMK, arlaflt-
rlmfl birtakm koflullarn birlikte gerekleflmesi halinde bu olana tanmfltr. Bu
koflullar flyle sralanabilir:
1. Her iki taraf da tacir (veya defter tutma ykmls) olmaldr. Geri, HMK
m.222/1, ticari davalarda ticari defterlerin ibrazna karar verilmesinden ve
HMK m.222/2de de, defterlerin ticari davalarda delil kabul edilmesinden
sz edilmifltir. Ne var ki, ticari davalar dzenleyen TTK m.4 ve dier zel
hkmler uyarnca, her ticari davann taraflarnn tacir olmas gerekmedii-
ne ve ayrca, iddia ve savunmada eflitlik ilkesine gre, HMK m.222/3teki,
dier tarafn ayn flartlara uygun olarak tutulmufl ticari defterlerindeki...
ibaresine itibar edilerek taraflarn tacir veya en azndan defter tutma ykm-
ls olmas flart aranmaldr (nitekim bu ynde Arkan).
2. Uyuflmazlk her iki tarafn da defterlerine kaydetmesi gereken ticari bir ifl ile
ilgili olmaldr (HMK m.222/3).
3. Tutulmas gereken tm defterler, usulne uygun tutulmufl olmal, alfl ve
kapanfl onaylar yaptrlmfl bulunmaldr (HMK m.222/2, TTK m.64,88). Ka-
nmzca tm defterlerden kast, uyuflmazlkla ilgili olarak kayt ierecek tm
defterlerdir. Aksi takdirde, bir alacak davasnda, alacakla hibir ilgisi olma-
yan bir defterin, zellikle artk ticari defter saylan pay defteri ve karar def-
teri gibi defterlerin tutulmamfl olmas, defterlerin eksik olduu ve sahibi le-
hine delil saylamayaca gibi bir sonuca yol aar ki bu sonu, mantk ve
adaletle badaflmaz.
4. Tacirin defterlerindeki kaytlar birbirlerini teyit etmeli, aralarnda eliflki ol-
mamaldr (HMK m.222/2).
5. Defterlere dayanlarak ispatlanmak istenen iddia, karfl tarafa rtleme-
mifl olmaldr (HMK m.222/3).
Karfl tarafa ibraz edilen defter kaytlar, davac iddiasn destekler nitelikte ise,
davac taraf iddiasn ispatlamfl saylr. Karfl tarafa ibraz edilen ve HMK
m.222/2deki flartlar taflyan defter kaytlar, bu konuda hibir kayt iermiyorsa ya
da varolan kaytlar davac taraf iddiasn destekler nitelikte deil ise, iddia defter-
lerle ispat edilememifl saylr; bu durumda baflka delillerden yararlanlmas gerekir
(HMK m.222/3).
Karfl taraf defterlerini ibraz etmez veya hi ya da usulnce defter tutmamfl
olursa; kanuna uygun tutulmufl ve birbirini destekler nitelikte kaytlara sahip def-
terleri ile iddiasn ispatlamak isteyen davac tarafn defterleri, kendi lehine delil sa-
ylr. Bu durumda karfl taraf, baflka kesin delillerden yararlanarak defter kaytlar-
nn sahibi lehine delil oluflturmasn engelleyebilir.
Bir tacirin ileri srd iddiasn ispatlamak iin doru olarak tuttuu, ancak
SIRA onay ifllemini
SZDE SIRA SZDE
yaptrmad defterlerinin kaytlarna dayanmas mmkn mdr? 3
D fi N E L M
Ticari Defterlerin Teslimi ve braz D fi N E L M
Defterler, tacirin ticaret srlarn ve mflteri bilgilerini ierdii iin, her zaman ve
herkesin incelemesine ak bulundurulmalar mmkn deildir.S Bu O R nedenle,
U belir- S O R U
li koflul ve durumlarda defterlerin teslimi ve ibraz sz konusu olabilmektedir.
DKKAT DKKAT
Teslim
Defterlerin her tarafnn incelenmesi veya bilirkiflilere inceletilmesi iin mahkeme-
ye sunulmasdr (TTK m.85). Eski TK m.79da, ancak snrl baz SIRA uyuflmazlklarda
SZDE SIRA SZDE
(miras, flirket ve ifls davalar) teslim istenebilir iken, TTK m.85, Malvarl huku-
kuna iliflkin olan, zellikle de mirasa, mal ortaklna ve flirket tasfiyesine iliflkin
AMALARIMIZ
olan uyuflmazlklarda... diyerek, teslim hllerini snrl sayda olmaktan karmfltr. AMALARIMIZ
K T A P K T A P
TELEVZYON TELEVZYON
70 Ticaret Hukuku
braz
TTK m.83 ve HMK m.222/1e gre, ticari davalarda hakim kendiliinden veya ta-
raflardan birinin talebiyle defterlerin ibrazn emredebilir. braz edilen defterlerin
her taraf incelenemez; yalnzca davayla ilgili ksmlarnn onayl rnei alnarak in-
celenmeye alr.
Grld zere teslim ve ibraz arasnda nemli fark vardr. Fakat uygulama-
da bu ayrma, ne yazk ki bazen uyulmad gzlenebilmektedir.
TACR YARDIMCILARI
Genel Olarak
Genifl bir faaliyet alan ve ifl hacmine sahip ticari iflletmelerde, tacirin btn iflleri
tek baflna yrtmesine imkn yoktur. Bu nedenle tacir, iflletmesiyle ilgili faaliyet-
leri yrtrken baflka kiflilerin emek ve mesailerinden de yararlanr. fl ve hizmet-
lerinden yararland ve kendi atad bu kiflilere tacir yardmclar diyoruz. Tacir
yardmclar iki ana gruba ayrlr:
Baml Yardmclar
Eer bir yardmc tacirin emri, gzetimi ve denetimi altnda ve zellikle tacirin ifl-
yerinde alflyorsa bamldr.
Bamsz Yardmclar
ounlukla tacirin iflletmesinden ayr olarak tacir yardmcsnn da ayr iflletmesi
vardr. Tacirin emri, denetimi ve gzetimi altnda alflmak sz konusu deildir.
Baml ve bamsz yardmclar da kendi ilerinde taciri temsile yetkili olanlar
ve olmayanlar biiminde ikiye ayrlrlar:
Yetkisiz temsilci tacir adna hukuki ifllem yapamaz. Yetkili temsilci tacir adna
nc kiflilerle hukuki ifllem yapabilir. Bizim asl inceleme konumuz, taciri tem-
sil etme yetkisi bulunan yardmclardr.
Baml yardmclar grubunda taciri temsile yetkili olmayanlara rnek olarak,
bir oteldeki temizlikiyi, bahvan, amaflrcy, restorandaki afly gsterebiliriz.
Temsile yetkili olanlar ise ticari temsilci (TBK m.547 vd.), ticari vekil (TBK m.551)
ve pazarlamac (TBK m.448) olarak e ayrlr.
Bamsz yardmclar grubundaki acente, taciri temsil etmeye yetkilidir (TTK
m.102 vd., 105,107). Fakat bu grupta olan yardmclardan komisyoncu (TBK m.532
vd.), taciri dorudan deil, dolayl temsile yetkili iken; TBK m.404de dzenlenen
simsar (tellal), temsil yetkisinden yoksundur. Komisyonun zel bir tr olan tafl-
ma iflleri komisyoncusu da TTKda dzenlenmifltir (TTK m.917 vd.). Ayrca, bam-
sz yardmclardan acentenin tacir ile iliflkisi sreklilik gstermekte iken, komis-
yoncu ve simsarn tacir tarafndan her bir ifl iin grevlendirilmesine ihtiya vardr.
Aflada, nce baml, sonra bamsz yardmc trleri sra ile aklanacaktr.
Ticari Temsilci
Tanm ve ngrlfl Amac
Ticari iflletme sahibi tarafndan, iflletmeyi ynetmek ve iflletmeye iliflkin ifllemlerde
ticaret unvan altnda kendisini temsil etmek (vekleten imza atmak) zere ak ve-
ya rtl olarak yetki verilen tacir yardmcsdr (TBK m.547/1). Tacir yardmclar
arasnda en genifl yetkiye sahip olandr. Tacirin adeta bir dier kendisi (alter
egosu) olarak adlandrlr.
Temsil kurumu, TBKnn 40 ve devam maddelerinde dzenlemifl bulunmasna

ramen, ayrca ticari mmessilliin ngrlme nedeni, ticari mmessilin temsil yet-
kisinin kapsam ve snrlarnn mvekkilin iradesinden bamsz olarak kanun ile
belirlenmek istenmesidir. Bylece, ticaret hayatndaki gven ihtiyac karfllanabil-
mekte ve nc kiflilerin temsilcinin yetkileri konusundaki kuflkular giderilebil-
mektedir. Tacir ile temsilcisi arasndaki i iliflki ise, duruma gre, veklet veya hiz-
met ya da flirket szleflmesi hkmlerine baldr.
Atanmas
Ticari temsilci, ancak bir ticari iflletmenin ifllerini ynetmesi iin atanabilir (TBK.
547). Oysa eBK m.449/3 hkme dayanlarak esnaf iflletmelerine de ticari temsilci ata-
nabilecei, ounlukla kabul edilmekte idi.
Ticari temsilci atama yetkisi, iflletmeyi iflleten kifliye (tacire) aittir. flletme rn
(haslat) kiras szleflmesine (TBK m.357 vd.) konu olmufl ise, ticari temsilci, kira-
c tarafndan atanr. flletme sahibi gerek kifli ise onun tarafndan, velayet altnda
ise velisi tarafndan atanr fakat vesayet altnda ise, TMK hkmleri uyarnca yapa-
mayaca ifllemlerden hareketle, vasinin temsilci atayamayaca kabul edilir. fllet-
me bir tzel kifliye ait ise, ticari temsilci yetkili organca atanr. rnein, TTK m.368
uyarnca anonim flirketlerde ynetim kurulu; TTK m.461 uyarnca limited flirketler-
de, aksi flirket szleflmesinde ngrlmedike genel kurul; TTK m.223 gerei kol-
lektif flirkette tm ortaklar tarafndan atanr.
Ticari temsilcinin gerek kifli olmas gerektii genellikle kabul edilmektedir. Ata-
nacak kiflinin temyiz kudretine (ayrtm gcne) sahip olmas yeterli saylr; tam fi-
il ehliyetinin mutlaka var olmas aranmaz.
Ticari temsilci atamak kural olarak tacirin isteine baldr. Fakat merkezleri
Trkiye dflnda bulunan iflletmelerin Trkiyedeki flubelerinin baflna, yerleflim ye-
ri Trkiyede bulunan tam yetkili ticari temsilci atanmas zorunludur (TTK m.40/4).
Temsil Yetkisinin Kapsam ve Snrlar

Ticari temsilci, iflletmenin gayesine dhil olan her trl ifllemi kural olarak yapma
yetkisine sahiptir (TBK m.548/I). rnein, iflletmeye mal alp satabilir, iflilerle hiz-
met szleflmesi yapabilir, onlarn ifl szleflmelerini feshedebilir. flletmeye taflnr ve
taflnmaz mal alabilir, tacir adna kambiyo taahhdnde bulunabilir (ek, bono,
polie imzalayabilir), ayrca taciri mahkemede temsil edebilir, tacir adna kefil ola-
bilir, bor alabilir, ticari vekil atayabilir, taflnr ve taflnmaz mallar kiralayabilir.
Ticari temsilcinin yetkisine TBK m.548de baz snrlar konulmufl ise de bunlar
dflnda da iradi olarak yaplabilecek veya nitelik gerei gndeme gelecek baz s-
nrlarn varl kabul edilir. Bu adan, yetki snrlarn ortaya koyarken l bir ay-
rm yapmakta yarar vardr:
Kanunda Belirtilen Snrlamalar

TBK m.548 uyarnca temsilci, iflletmenin amac dflna kp baflka ifller yapamaz.
Ayrca, kendisine ak yetki verilmedike taflnmazlar devredemez, taflnmazlar
zerinde baflkalar yararna ayn hak tesis edemez. Fakat iflletmenin konusu zaten
taflnmaz ticareti ise, temsilcinin bu ifllemleri de yapabilmesi gerekir.
Tacirin radesinden Doan Snrlamalar

TBK m.549 uyarnca, tacir dilerse temsilcinin yetkisine iki ynden snrlama yapa-
bilir; bu iki snrlama birlikte de olabilir. Tescil ve ilan edilmesi kofluluyla herkese
72 Ticaret Hukuku
ileri srlebilen bu snrlamalar, flube ve birlikte imza snrlamasdr. fiube ve bir-

likte imza dflndaki, rnein miktar ve konu ynnden snrlama tescil ve ilan edi-
lemez. Buna ramen tescil ve ilan edilse bile nc kiflilerin iyiniyetini ortadan
kaldrmaz (TTK m.549/3). Fakat nc kiflilerin ktniyetli olduu baflka yollar-
dan kantlanabilir.
Yardmclk Niteliinden Doan Snrlamalar

Kanunda ak olarak yer almamakla birlikte, temsilcilik veya yardmclk niteliin-
den doan baz snrlamalar olduu ve baz ifllemlerin ancak tacirin kendisi tarafn-
dan yaplabilecei doktrin ve uygulamada kabul edilir. rnein, iflletmeyi devret-
me, tacirin iflsn isteme, iflletmeye ortak alma, tacir bir ticaret flirketi ise flirketin
feshini isteme, iflletmeyi rehnetme, baflka bir ticari temsilci atama gibi.
Temsil Yetkisinin Sona Erme Nedenleri

TBK m.554, ticari temsilcilerin ve ticari vekillerin yetkilerinin sona ermesini dzen-
lemifltir:
1. Azil ve istifa (TBK m.554),
2. Temsilcinin lm ve temyiz kudretinin kayb (TBK m.554/2),
3. flletmenin devir ve tasfiyesi (TBK m.547),
4. flletme sahibinin tzel kifliliinin sona ermesi (TBK m.43/2, TTK m.251),
5. Tacirin ifls (K m.184,191), sona erme nedeni olmas kararlafltrlmfl ise
lm veya fiil ehliyetini kaybetmesi (TBK m.554/2).
Temsilciye yetki verildii tescil edilmemifl olsa bile, yetkisi sona erdiinde, bu-
nun tescil ve ilan zorunludur. Aksi takdirde nc kiflilerin iyiniyeti korunur
(TBK m.550).
SIRA SZDE Bir ticari iflletmenin temsilcisine sadece T1.000ye kadar kira szleflmesi dzenleme ko-
SIRA SZDE
4 nusunda temsil yetkisi verilmesi ve bu snrlamann nc kiflilere karfl ileri srlebil-
mesi mmkn mdr?
Ticari Vekil
S O R U S O R U
Tanm
TBK m.551/1e gre ticari vekil, ticari iflletme sahibi tarafndan, kendisine ticari
DKKAT DKKAT
temsilcilik yetkisi verilmeksizin, iflletmesini ynetmek veya baz ifllerini yrtmek
iin yetkili klnan kiflidir. rnein, fabrika mdr, iflletme mdr genel ticari
SIRA SZDE SIRA SZDE
vekil, bir oteldeki resepsiyon memuru, fabrikadaki satn alma yetkilisi, bir maaza-
daki satfl eleman, tezgahtar ve kasiyer zel ticari vekil niteliindedir.
AMALARIMIZ
Atanmas
AMALARIMIZ
Tacir veya ticari temsilci tarafndan atanr. Atanmas flekle bal deildir; ak veya
K T A P rtl flekilde
K olabilir.
T A P Ticari vekil ancak bir ticari iflletmeye atanabilir; baflka bir ifl-
letmeye atanmfl ise, TBK anlamnda adi temsil sz konusu olur. Atanmas ve yet-
kisinin sona ermesi iin tescil ve ilan gerekmez fakat ispat kolayl asndan ya-
TELEVZYON zl flekle uymakta
T E L E V Z Y Odaima
N yarar vardr.
Temsil Yetkisinin Kapsam ve Snrlandrlmas

Yukardaki rneklerden de anlafllaca zere, ticari vekilin temsil yetkisi, ticari
NTERNET N T E R N Edaha
temsilciye oranla T dardr. Genel yetkili bile olsa, ticari vekilin yetkileri, ifllet-
menin tm ifllerini deil, sadece alfllmfl (olaan) ifllemlerini kapsar (TBK m.551/2).
Alfllmfl olan ve olmayan (olaan ve olaanst) ifller birbirinden nasl ayrt edi-
lir? Her bir iflletmenin deerine, niteliine, ifl hacmine, o blgede geerli ticari rf-
det ve teamllere ve taraflarn durumuna baklarak o iflin alfllmfl olup olmad,
her bir somut olaya gre saptanr. rnein, bir iflletme mdrnn hammadde ala-
bilecei, bedel deyebilecei, muhasebeci ve iflilerle szleflme yapabilecei, sipa-
riflleri alabilecei kabul edilir.
TBK m.551/2, alfllmfl olmayan (olaanst nitelikte olan) ve zel yetki veril-
medike vekilin yapamayaca baz iflleri saymfltr: Tacir adna borlanamaz, ek,
bono, polie imzalayamaz, taciri mahkemede temsil edemez.
Ticari temsilcinin dahi yapamad iflleri de buraya eklemek gerekir: Taflnmaz-
lar devretmek veya bunlar zerinde baflkalar lehine ayn hak tesis etmek gibi. Ge-
nel ticari vekilin temsil yetkisi, nc kiflilere duyurulmas koflulu ile tacir tarafn-
dan istenildii gibi snrlanabilir. rnein, mektup, ihbar, sirkler vb. yollardan
nc kiflilere bildirilerek, yer, birlikte temsil, miktar, konu, kifli, sre gibi ynler-
den yetki snrlamas yaplabilir.
zel ticari vekilin yetkisinin kapsam ise, grevlendirildikleri ifl ve alanlara g-
re belirlenir. TBK m.552, Dier tacir yardmclar kenar baflln taflmasna ra-
men, hkmn, zel yetkili vekillere iliflkin olduu ve yetki kapsamna dair dzen-
leme ierdii grlmektedir. Bu hkme gre toptan, yar toptan veya perakende
satfl iflleriyle uraflan ticari iflletmelerin alflanlar, kural olarak o maazann alfll-
mfl btn ifllemlerini yapmaya, bu ifllemlerle ilgili borlarn ifasna veya hi ya da
gerei gibi ifa edilmemesine ynelik olarak ihtar, ihbar ve beyanlarda bulunmaya
ve bu tr beyanlar (ayp ihbar gibi) kabul etmeye yetkilidirler. Ayrca, yetkili ol-
duklar ifllerde fatura dzenleyebilir ve imzalayabilirler.
Bu yetkiler, o ticari iflletme ierisinde, mflterilerin kolayca grebilecekleri bir
yerde ve biimde aksi ngrlmek suretiyle snrlandrlabilir. Satfl maazas al-
flanlarnn, kendilerine yaz ile yetki verilmifl olmadka maaza dflnda yetkileri
olmad gibi, maaza iinde ayr kasa grevlileri atanmfl ise satfl bedellerini tah-
sil etmeye yetkileri yoktur. Satfl bedeli alma yetkileri olan hllerde ise makbuz ver-
me ve fatura dzenleme yetkileri vardr (TBK m.552/2).
Yetkisinin Sona Ermesi

Sona erme nedenleri ynnden, ticari temsilciye de uygulanan TBK m.554 ge-
erlidir. Ancak eklemeliyiz ki ticari temsilciden farkl olarak ticari vekilin atanma-
s tescil edilemeyeceinden, yetkinin sona ermesi de tescile tabi deildir. Bu ne-
denle, yetkinin sona erdiinin nc kiflilere derhal duyurulmas, ayrca, atama
srasnda ya da sonradan bir yetki belgesi dzenlenmifl ise, bunun geri alnmas
gerekmektedir. Aksi takdirde tacir, yetkisiz vekilin iyiniyetli nc kiflilerle yap-
t ifllemler nedeniyle sorumlu olacaktr (TBK m.42/3,44).
Pazarlamac
Tanm
Bir tr ticari vekil durumunda bulunan pazarlamac, srekli olarak, ticari iflletme
sahibi iflvereni temsilen, iflletme dflnda, her trl ifllemin yaplmasna araclk et-
meyi veya yazl anlaflma varsa, bu anlaflmada belirtilen iflleri yapmay, belirli bir
cret karfllnda stlenen kiflidir (TBK m.448). Kanundaki tanm, ...iflveren hesa-
bna...araclk etmeyi veya yazl anlaflma varsa, bu anlaflmada belirtilen iflleri yap-
74 Ticaret Hukuku
may iermekte ise de hesabna szcnn araclk yannda kullanlmfl ol-

mas ve ifllem yapma yetkisi olan hllerde de sanki dorudan deil, dolayl temsil
varmfl izlenimi yaratmas nedeniyle isabeti ynnden tartfllabilir.
Anlan hkmden anlaflld zere, pazarlamac ile tacir arasndaki iliflki de-
vaml niteliktedir. Tek bir szleflmenin yaplmas iin atanan kifli, pazarlamac sa-
ylamaz. Sreklilik unsuru, pazarlamacy, TBK m.520de dzenlenen simsardan da
ayrr.
Pazarlamac, iflletmenin faaliyet alann geniflletmek, baflka yerlere de yaymak
amacyla atanr. Faaliyetini yaymak isteyen tacir, flube amak yoluna gidebilecei
gibi eer o yerde ifl hacmi uygun deilse, sabit bir bro kurmak yerine seyyar pa-
zarlamacnn hizmetinden yararlanma yolunu seebilir. Pazarlamac, acenteden
farkl olarak tacire baml bir yardmcdr. Zaten TBKda, hizmet szleflmelerine
dair blmde dzenlenmifl olmas ve pazarlamacnn ykmllklerini dzenle-
yen TBK m.450nin ierii de buna gstergedir.
Eski BK m.454 vd., atanma amac ve faaliyetleri ynnden pazarlamacya ok
benzeyen, seyyar tccar memuru denilen tacir yardmcsn dzenlemifl idi. Yeni
TBKde yer almfl olmamasna ramen, TTKnn baz maddelerinde hl seyyar ta-
cir memurundan sz eden hkmler mevcut olup (rnein, m.318/2, 321/1), bu
durum da, iki temel kanun arasnda uyumsuzluk rneklerindendir.
Atanmas
Pazarlamac, tacir/iflveren ile yapaca Pazarlamaclk Szleflmesi uyarnca yetki
kazanr. Tanmda aka ticari iflletme sahibi iflveren denmifl ise de aslnda, h-
kmlerin amac ve kapsam itibaryla, tacir snrlamasnn gerekli olmad savunu-
labilir.
Szleflmede bulunmas gerekli hususlar ile bu hususlarda szleflmede boflluk
bulunmas hlinde bunlarn nasl doldurulaca, TBK m.449da dzenlenmifltir.
Szleflme, kural olarak herhangi bir geerlilik flekline bal deildir (TBK m.448,
449/2, 394). Ancak, kanunda istisna olarak, yazl anlaflmaya balanmas gereken
hususlar gsterilmifltir (TBK m.448, 453/1, 454/2, 456/1).
Ayrca, pazarlamac, iflletme merkezinin dflndaki yerlerde faaliyet gsterece-
inden, tacir ile arasndaki iliflkinin aklanmas, daha dorusu yetkisinin o yerde-
ki mflterilere ispatnn salanmasn gerekir. Bu da, pazarlamacya, gereinde, ifl-
lem yapaca nc kiflilere ibraz edilmek zere bir yetki belgesinin verilmesini
zorunlu klar.
Temsil Yetkisinin Kapsam ve Snrlandrlmas

Pazarlamac, aksine yazl anlaflma olmadka, sadece ifllemlere araclk konusun-
da yetkilidir. fllem yapmaya yazl olarak yetkilendirildii hllerde, bu yetki, iflle-
min gereklefltirilmesi iin gereken btn olaan ifllemleri ve fiilleri de kapsar.
zel yetki verilmedike, mflterilerden tahsilat yapamaz ve deme gnlerini deifl-
tiremez (TBK m.452). Dolaysyla, kendisi tarafndan yaplmamfl olan ifllerde tah-
silata yetkili olmad gibi, yazl yetkiye dayanarak yapt szleflmelerde de tah-
silat iin zel yetkisi yoksa yine bedel tahsil edemezler.
Ykmllk ve Haklar
TBK m.450, pazarlamacnn, tacirin talimatlarna uygun davranma, pazarlama faali-
yetleri ile ilgili dzenli ve ayrntl bilgi verme, mflteri siparifllerini tacire derhal
iletme ve mflteri evresini ilgilendiren nemli olaylar bildirme ykmllklerini
dzenlemifltir. Mflterilerin deme yapmamas veya dier ykmlerini ifa etmeme-

si hlinde pazarlamacnn sorumlu olacana veya masraflar karfllayacana dair
szleflme hkmleri kesin olarak hkmszdr (TBK m.451/1). Fakat pazarlama-
c, kendi mflteri evresiyle ifllem yapyorsa mflterilerin borlarnn ifa etmemele-
rinden dolay iflverenin her bir iflte urayaca zararn drtte birini gememek ze-
re karfllamay, uygun bir ek komisyon kararlafltrlmas flart ile yazl olarak stle-
nebilir (TBK m.451/2, ayrca, sigorta aracl yapan pazarlamaclar iin bkz. TBK
m.451/3).
Pazarlamac, kendisine verilen, belirli bir alanda veya belirli bir mflteri evre-
sinde faaliyette bulunma yetkisi kapsamnda, aksi ngrlmedike, SIRA SZDE tekel hakkna SIRA SZDE
da sahiptir. Bu nedenle tacir, ayn alan ve evrede baflkalarn yetkilendiremez fa-
kat kendisi o blge veya evrede mflterilerle ifllem yapabilir D(TBK m.453).
fi N E L M D fi N E L M
Pazarlamac, TBK m.454-456 hkmleri uyarnca cret ve/veya komisyon talep
etme, TBK m.457 kapsamnda masraflarn isteme ve TBK m.458e gre hapis hak-
S O R U S O R U
kna sahiptir.
Baml tacir yardmcs olan ticari temsilci, ticari vekil ve pazarlamacD Trk
K K A Borlar
T Kanu- DKKAT
nunda dzenlenmifltir.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Acente
Bir tacir kendisine yeni pazarlar yaratmak, mallarn srmn artrmak amacyla
baml tacir yardmclarn yeni baz blgelere gndermek isteyebilir.
AMALARIMIZYardmcnn
faaliyetleri olumlu sonulanmasa dahi onun masraf ve cretinin demek duru-
AMALARIMIZ
mundadr. Bulunduu lkenin baflka yerlerinde, baflka lkelerde flube amak da

masraf gerektirir. Bu durumda acentelik uygun bir zm olarakK T Akarflmza
P k- K T A P
maktadr. nk tacire peflinen klfet getirmemekte ve faaliyetlerinden olumlu bir
sonu karsa acenteye deme yaplmaktadr.
TELEVZYON TELEVZYON
Tanm, Trleri ve Uygulanacak Hkmler
TTK m.102de tanmlanmfltr, bu maddeye gre: Ticari mmessil, ticari vekil, satfl
memuru veya iflletmenin alflan gibi iflletmeye bal bir hukuki konuma sahip ol-
NTERNET NTERNET
makszn, bir szleflmeye dayanarak belirli bir yer veya blge iinde, srekli ola-
rak bir ticari iflletmeyi ilgilendiren szleflmelerde araclk etmeyi veya bunlar o ta-
cir adna yapmay meslek edinen kimseye acente denir. ki tr acente vardr: Ara-
c acente ve szleflme yapmaya yetkili acente. Her iki tr, gerek veya tzel kifli-
lerden oluflabilir.
Bu iki acentelik arasndaki fark, szleflmenin flekli bakmndan nem taflr. Ta-
cir adna szleflme yapabilecek acentelik yetkisinin yazl flekilde verilmesi gerekir
(TTK m.107/1). Acentenin faaliyet gsterecei belirli yer ve blge ierisinde ken-
disine zglenmifl ifllem yapma veya faaliyette bulunma yetkisine tekel hakk di-
yoruz. Bunun kaldrlmasna ynelik anlaflmann da yazl flekilde yaplmas gere-
kir (TTK m.104).
Arac acentelik szleflmesine, ncelikle TTKdaki acentelik hkmleri, ikinci
srada TBKnn simsarlk hkmleri ve son srada veklet hkmleri uygulanr.
Szleflme yapmaya yetkili acentelie ise, TTKdaki acentelik hkmlerinden sonra
ikinci srada komisyon hkmleri ve sonra veklet hkmleri uygulanr (TTK
m.102/2). Taflma, deniz ticareti, sigorta ve turizm gibi alanlara iliflkin zel hkm-
ler sakldr (TTK m.102/3).
76 Ticaret Hukuku
Acentelik Hkmlerine Tabi Kifliler

TTKdaki acentelik hkmleri, 103 nc maddede gsterilen kifliler hakknda da
uygulanr:
1. Yerli veya yabanc bir tacir hesabna, fakat kendi adna szleflme yapmaya
srekli olarak yetkilendirilmifl olanlar (bu kifliler aslnda komisyoncu niteli-
inde olmalarna ramen, sreklilikten dolay acente hkmlerine balan-
mfllardr),
2. TC. ierisinde merkez ya da flubesi olmayan yabanc tacirler ad ve hesabna
Trkiyede ifllem yapanlar.
Acentelik Szleflmesinin Unsurlar

1. Acente tacirin bamsz bir yardmcsdr. Tacirin denetimi, gzetimi, emri altn-
da deildir. Tacire deil kendisine ait iflletmesi vardr. flletmesi genellikle bir tica-
ri iflletme olacandan ayn zamanda tacirdir.
Tacir acenteye snrl baz konularda talimat verebilir, bu onun bamszln
zedelemez. Bir tacir yardmcsna verilen cretin flekli de o kiflinin bamsz olup
olmad hakknda karar verilmesinde etken olabilir. Srekli ve dzenli para al-
yorsa bu, bamszlk unsurunun olmadn gsterir. Dzenli olarak deil de ara-
clk ettii szleflmeyle orantl cret alyorsa bamsz olduu dflnlebilir.
Geri, TTK m.102/1deki tanmda cretten sz edilmemifl olmasndan, cret
denmesinin acentelikte zorunlu bir unsur oluflturmad sonucu karlabilir gibi
gzkmekte ise de aslnda, hem cretten sz eden hkmler (TTK m.113 vd.)
hem acenteliin meslek edinilmifl olmas gerei hem de acenteye ait iflletmenin
ou kez ticari iflletme nitelii taflmas ve acentenin tacir sfatna (esnaf olsa bile
TTK m.15in atfna) bal olarak uygulanacak TTK m.20 hkm, cret denmesi-
nin acentelik szleflmesinde gerekli bir unsur olduu sonucuna varlmasna ne-
den olabilir.
2. Tacirin iflletmesine iliflkin szleflmelerde acente ya araclk yapar veya do-
rudan doruya tacir adna szleflme yapar. Tacir iin gsterecei faaliyet araclk
deil de baflka bir faaliyet ise acente deildir. rnein, ila tantm ile snrl ola-
rak grev yapan elemanlar.
3. Acentelik sreklidir. Acente, tek bir szleflme iin veya says nceden belli
olan bir veya birka szleflme iin faaliyet gstermez.
4. Acentelik, sreklilik unsuruna bal olarak, meslek edinilmifl de olmaldr.
Arzi olarak araclk faaliyeti acentelik olmaz; devaml olarak o ifl ile urafllyor ol-
mas gerekir. Acentenin, ayn zamanda baflka bir faaliyette bulunmasn nleyen
bir hkme TTKda rastlanmamaktadr.
Acenteliin Benzer Szleflmelerden Ayrdedilmesi

Acenteliin, simsarlk, komisyon, tek satclk, franchising szleflmeleri ile benzer-
likleri yannda farklar da vardr.
Simsarlk
Simsar- tacir iliflkisi srekli deildir ve simsarn birden ok tacirle iliflkisi vardr.
Acentelikte ise tacir ile iliflki srekli nitelik arzetmektedir.
Ayrca simsar, araclk ettii szleflmenin akdedilmesi konusunda ounluk fik-
rine gre, bir ykmllk altnda deildir. Oysa acente, araclk yapmak konusun-
da bir ykmllk altna girmifltir.
Komisyonculuk
Komisyonculuk da simsarlk gibi, tacir ile srekli olmayan, geici bir iliflki yaratr.
Tek Satclk
1. Tek satc sataca mallar tacirden alr; mflterilerine kendi ad ve hesabna
satar. Onun kr alfl ve satfl fiyat arasndaki farktr. Oysa acente kendi ad
ve hesabna ifllem yapmaz; ya araclk yapar veya tacir adna szleflme yapar.
2. Tekel hakk tek satclk szleflmesinin zorunlu bir unsurudur. Oysa acente-
likte tekel hakk zorunlu bir unsur olmayp istenirse kaldrlabilir (TTK m.104).
3. Acente yapt ifl karfllnda belli bir cret alr ve cret yapt ifle gre he-
saplanr. Bu creti dorudan doruya tacirden alr. Tek satc tacirden cret
almaz. Tacirden ald mal satar; alfl ve satfl fiyat arasndaki fark krdr.
4. Acentenin hareket kabiliyeti, bamszl tek satcya oranla biraz daha kst-
ldr. Tacirin, snrl da olsa belli konularda acenteye talimat verme yetkisi var-
dr. Tek satc kendi adna mal alp satt iin daha bamsz nitelie sahiptir.
Franchising
Franchisinde, bir tacir baflka bir tacir ile yapt szleflme erevesinde o kifliye
kendi mal ve hizmetlerinin pazarlanmas ve datm konusunda bir imtiyaz, bir
yetki verir. Ayrca, franchise alan tarafn personelinin eitimi ile onlarn denetlen-
mesi de sz konusudur. Daha da nemlisi, kendi iflletme adn, markasn, tantma
iflaretlerini, retim usul ve srlar ile teknik ve ticari bilgi birikimini (know-how)
kullanma hakkn da franchise alan tarafa tanr.
Son yllarda lkemizde de ok uygulanan bir szleflmedir. rnein, Mc.Do-
nalds, Coca Cola, Pizza-Hut, Kentucky Fried Chicken gibi birok rn ve iflletme-
de bu szleflmeye baflvurulmakta, hatta baz yerli rnlerin ve markalarn da bu
yolla yurt dflna pazarland grlmektedir.
Franchising, atipik bir szleflme niteliindedir. Farkl szleflmelerin unsurlarn
ieren karma bir szleflmedir. Mal alp satlmas unsuru bakmndan satfl ve tek sa-
tclk szleflmesine benzemektedir, veklet ve lisans szleflmesine ait unsurlar da
bulunmaktadr. Acentelikten bafllca farklar flu flekilde belirlenebilir:
1. Franchise alan kendi adna ve hesabna hareket eder. Onun geliri tek satc-
lkta olduu gibi alfl ile satfl fiyat arasndaki farktr.
2. Franchise alan, verene bir cret der. nk o, verenin markasn, iflletme
adn, sair tantma iflaretlerini ve zellikle teknik ve ticari bilgi birikimini kul-
lanmaktadr.
3. Tek satclkta olduu gibi franchisingte de tekel hakk tannmas, szleflme-
de mutlak zorunlu bir unsurdur. Oysa acentelik szleflmesinde tekel hakk
kaldrlabilir (TTK m.104).
4. Acente, tacirin teknik ve ticari bilgi birikiminden (know-how) yararlanamaz.
Oysa franchise alan bundan mutlaka yararlanr.
Acentenin Borlar
Kanun, acentenin bor ve haklar konusunda ounlukla yedek olmak zere, d-
zenlemeler iermektedir.
1. Acente ifl grmeli ve tacirin karlarn gzetmelidir (TTK m.109). Acente
zellikle, tacir hesabna saklamakta olduu mallara gelecek hasarlardan sorumlu-
dur. Bu sorumluluktan kurtulabilmesi iin kusursuz olduunu ispatlamas gerekir.
78 Ticaret Hukuku
2. Tacire bilgi verme ykm vardr (TTK m.110). Piyasa durumu, mflterilerin
mali durumu, ald beyanlar ve oluflan deifliklikleri tacire zamannda bildirmelidir.
3. Verilen talimatlara uymakla ykmldr. Aksi halde bunun sonucuna katla-
nacaktr. Ak talimat bulunmayan hllerde acente ifli geciktirebilir. Fakat ifl acil
olup da talimat almaya zaman yetersiz ise veya en yararl flartlar erevesinde hare-
ket etme konusunda yetkilendirilmifl ise, basiretle hareket etmelidir (TTK m.110/2).
4. nleyici tedbirler almakla ykmldr. Acente, tacir hesabna teslim ald
eflyann taflnma srasnda bir hasara uradna dair belirtiler grrse, tacirin dava
haklarn gvenceye balamak iin hasar tespit ettirmek ve gerekli nlemleri al-
mak, eflyay korumak, tamamen telef olma tehlikesi varsa TBK m.108 uyarnca
mahkeme izniyle sattrmak ve durumu tacire gecikmeksizin bildirmek zorundadr
(TTK m.111/1).
5. Mvekkiline ait olan paralar zamannda gndermesi gerekir. Aradaki szlefl-
meye gre paray hangi sre iinde vermesi gerekiyorsa o sre iinde vermelidir
aksi halde temerrt faizi, hatta tazminat demesi gerekebilir (TTK m.112).
6. Acentenin belli bir yer ve blgede kural olarak tekel hakk vardr. Tekel hak-
knn karflln rekabet etmeme borcu oluflturur. Acente, ayn yer veya blgede,
aksi kararlafltrlmfl olmadka, aralarnda rekabet iliflkisi bulunan birden ok ifllet-
menin acenteliini yapamaz (TTK m.104).
Acentenin Haklar
cret steme
En nemli hakkdr. Araclk etmesi veya tacir adna szleflme yapmas yannda,
acente tekel blgesi ierisinde, tacir tarafndan dorudan yaplan ifllemlerden do-
lay da cret isteme hakkn kazanr (TTK m113/1, 2). Bu hak, acentenin yapt ifl-
lemlerden, tacirin kar salad anda ve oranda doar (TTK m.114).
Miktar szleflmede kararlafltrlabilir. Kararlafltrlmamflsa ticari teamle, o da
yoksa halin gereine gre o yerdeki ticaret mahkemesince tespit edilir (TTK m.115).
Acentelik cretinin taraflarca kararlafltrlabilmesi kuralnn istisnasna, sigorta acen-
telii szleflmesinde rastlanmakta olup, sigortaclkta acentenin creti serbeste ka-
rarlafltrlmaz; sigortaclk mevzuat gereince bu tr acentelerin creti, belirli tari-
felerle saptanr.
Muacceliyet: Borlunun cret ne zaman denir? Acentenin hak kazand cretin, doumu tarihinden
edimini yerine getirmekle
ykml olduu an
itibaren en ge ay iinde ve her halde acentelik szleflmesinin sona erdii tarih-
demektir. te denmesi gerekir. cret istemi, muacceliyeti ve hesaplanmas asndan nem
taflyan btn konular hakknda acente bilgi isterse tacir bilgi vermek zorundadr.
Ayrca acente, crete bal ifllemlerin defter kayt suretlerini isteyebilir. Tacir ver-
mekten kand ya da defter kaytlarndan kuflkuyu gerektirecek hakl nedenler
bulunduu takdirde, acente, defter ve belgelerin ilgili ksmlarn bizzat inceleme
veya uzmann inceletme; tacir buna izin vermez ise, mahkemeye baflvurma yetki-
sine sahiptir. Bu hkmlere aykr anlaflmalar, acente aleyhine olduu lde ge-
ersizdir (TTK m.116).
Olaanst Masraflarn steme

Yaplan iflin niteliine, deerine, iflletmenin trne gre devaml flekilde yaplagelen
masraflar olaan, devaml yaplmayanlar olaanstdr. Acente, ancak olaanst
masraflarn isteyebilir (TTK m.117).
Faiz Talep Etme

Acente, hak kazand cret, olaanst gider ve avanslar nedeniyle TTK m.20ye
gre faiz talep edebilir (m.120/1,e).
Hapis Hakk
Acente, tacirden olan alacaklarnn tamam deninceye kadar, acentelikten dolay
zilyet olduu taflnr mal ve kymetli evrak zerinde hapis hakkna sahiptir (TTK
m.119).
Acentenin Temsil Yetkisi ve Kapsam
Yetkili se Tacir Adna Szleflme Yapma

Acente eer szleflme yapmaya yetkiliyse tacir adna szleflme yapabilir. Bu yetki-
nin yazl flekilde verilmesi geerlilik flartdr. Bunun yannda ticaret siciline tescil
ve ilan ettirilmesi de zorunludur (TTK m.107). Ayn ynde hkm ieren eTK
m.121 nedeniyle verilen, Yargtay TD. T. 29.3.1972, 1257/1590 sayl kararda, tes-
cil ve ilann tacir ile acente arasndaki i iliflki asndan zorunlu olduu, nc
kiflinin hakkna etki edemeyecei sonucuna varmfltr.
TTK m.108e gre acente, yetkisi olmakszn veya yetki snrlarn aflarak mvek-
kili adna bir szleflme yaparsa mvekkili bunu haber alr almaz, iflleme icazet ve-
rebilir; vermedii takdirde acente szleflmeden dolay bizzat sorumlu olur. fiu hal-
de, yeni dzenleme uyarnca, yetkisiz olarak yaplan iflleme sessiz kalmak, icazetin
reddedildii anlamna gelmektedir. Oysa eTK m.122de, haber alr alma icazet ver-
mediini bildirmemek, sessiz kalmak, icazet verilmifl sayma sonucuna yol ayordu.
TTKnin bu hkmn TBK m.46-47deki yetkisiz temsil dzenlemeleri ile karfl-
lafltrrsak temel bir fark grrz. TTK m.108e gre, yetkisiz acentenin yapt ifl-
leme tacir onama (icazet) vermedii takdirde szleflme geersiz olmaz; acente ile
nc kifli arasnda yaplan szleflme geerli saylr ve acente szleflmeden bizzat
sorumlu olur. Oysa TBKya gre, onamama halinde szleflme geersiz olmakta, fa-
kat iyiniyetli dier taraf, ifllemin geersiz olmasndan doan zararn yetkisiz tem-
silciden talep edebilmektedir (TBK m.47).
Mvekkili Adna Beyanlarda Bulunma ve Kabul Etme

Acentenin mvekkili adna baz beyanlarda bulunma ve tacire yneltilecek baz
beyanlar onu temsilen kabul etme yetkisi vardr (TTK m.105/1).
Bedeli ve Mallar Teslim Alma

Acente, bizzat teslim ettii mal bedellerini ve bedelini dedii mallar teslim alabi-
lir (TTK m.106). Bu hkmde, zel yetkisi olmadka acente yapt ifllemlerden
doan alaca yenileyemez veya miktarn indiremez denmifl ise de hi kuflku
yok ki eTK m.120deki tecil veya tenzil yeni kanunda yanlfl ifade edilmifltir. n-
k tecil ile kastedilen, alacan vadesinin uzatlmas iken, yeni kanunda, bu yeni-
leme=tecdit olarak yer almfltr.
Mvekkili Mahkemede Temsil

Bir acente, araclk yapt veya bizzat yapt szleflmeden dolay tacire karfl a-
lacak davalarda taciri temsil edebilir veya tacir adna dava aabilir. Yabanc tacir-
ler adna acentelik yapanlar hakkndaki szleflmelerde yer alan, bu hkme aykr
80 Ticaret Hukuku
flartlar geersizdir (TTK m.105/2). Hkmn aksinden, yerli tacirler adna acentelik
yapanlar ynnden bu hkme aykr szleflme yaplabilecei anlam kmaktadr
ki bu durumda da davac/nc kiflilere karfl hkmn etkisi ve aleniyeti sorunu
domaktadr. Oysa eTK m.119/3, yerli-yabanc ayrm yapmakszn geersizlik n-
grmekte idi.
Uygulama asndan byk neme sahip bu hkm, mflteri evresinin kar-
larn korumak amacyla konulmufltur.
Acente, mahkemede taciri temsil ettii iin, alnan mahkeme karar acenteye
karfl uygulanamaz; sorumluluk tacire aittir (TTK m.105/3). Eski TKde, bu konuda
aklk olmamakla birlikte, doktrin ve uygulama ayn ynde idi. Ne var ki, TTK
m.105/3, taciri temsilen acenteye karfl Trkiyede alan davalar diyerek yaban-
c bir lkede alan davalar kapsam dfl brakmfl gzkmektedir.
Acenteliin Sona Ermesi, Sonular ve Zamanaflm
Sona Erme Nedenleri

1. Belirsiz sreli acentelik szleflmesi, taraflardan birisince, ay nceden ih-
barda bulunularak feshedilebilir (TTK m.121/1),
2. Belirli sre iin yaplmfl acentelik szleflmesi, srenin bitiminde taraflardan
birisince sona erdirilebilir. Sre dolmasna ramen taraflarn szleflmenin
uygulanmasna devam etmesi hlinde, szleflme, belirsiz sreli hale dn-
flr (TTK m.121/2),
3. Taraflardan birinin lm, ifls veya kstlanmas halinde TBK m.513 uygu-
lanr ve iflin niteliinden ya da szleflmeden aksi anlafllmadka szleflme
sona erer (TTK m.121/3). TBK m.513/2ye gre, anlan nedenlerle szleflme-
nin derhal sona ermesi, mvekkilin karlarn tehlikeye sokmakta ise, acen-
te (veya mirass/yasal temsilcisi), geici bir sre ifllere devam etmekle y-
kmldr.
4. ster belirli bir sre ile yaplmfl, ister belirsiz sreli olsun, szleflme, hakl
bir nedene dayanlarak her zaman feshedilebilir (TTK m.121/1). Hakl ne-
denin mutlaka kusura dayanmas veya zarar domufl bulunmas flart deil-
dir. Her olayda, hakl neden olup olmad, fesih hakkn kullanan taraf
ynnden, TMK m.2 erevesinde, acentelik iliflkisinin devamnn kendisi
iin katlanlamaz hle gelip gelmediine baklarak deerlendirilmek gere-
kir. fiu hller hakl neden saylr: Srekli olarak grevi savsaklamak, m-
vekkile ait paralar ge gndermek veya hi gndermemek, srekli hasta-
lk, acentenin sr saklamamas, srekli olarak aypl mal gnderme gibi.
Sona Ermenin Sonular
Belirli Koflullarla Tazminat

TBK ve TTK, baz flartlara bal olarak tazminat talep edilmesine olanak tanmak-
tadr.
1. Sona erme, taraflardan birinin kusurundan kaynaklanmflsa dier taraf sz-
leflmeyi feshetmek zorunda kalmas nedeniyle urad zararlarn tazminini,
szleflmeye aykrlktan dolay karfl taraftan isteyebilir (TBK m.112).
2. Hakl bir neden olmadan ve aylk ihbar sresine uymakszn szleflmeyi
fesheden taraf, bafllanmfl ifllerin tamamlanmas yznden dier tarafn u-
rad zarar tazmine mecburdur (TTK m.121/4).
3. Taraflardan birinin (mvekkilin veya acentenin) ifls veya lm yahut eh-

liyetini kaybetmesi nedeniyle acentelik szleflmesi sona ererse ifllerin tama-
men grlmesi hlinde acenteye verilmesi gereken cret miktarna oranla
belirlenecek uygun bir tazminat acenteye ya da onun yerine geenlere veri-
lir (TTK m.121/5).
Denklefltirme stemi
Acentelik hangi nedenle sona ererse ersin, acentenin oluflturduu mflteri kitle-
sinden (portfyden), tacir yararlanmaya devam edecektir. Bu gerekten hareket-
le, acenteye portfy tazminat denmesi gerektii genellikle kabul edilmekte idi.
Buna ramen, eTKda, byle bir isteme dayanak oluflturabilecek ak ve doru-
dan hibir dzenleme yoktu. Eski TK 134 nc maddenin de denklefltirme istemi
(veya portfy tazminat) ngren bir hkm olmad nk daha ok bafllanmfl
ifllerin tamamlanmas flartna dayand, oysa portfy tazminatnn, szleflme sre-
si boyunca acentenin yaratt mflteri kitlesi, potansiyeli ve emeine dayand
belirtilerek o dnem retide, Trk Hukukunda acenteye portfy tazminat de-
nebilmesi iin, yabanc hukuklardakine paralel bir dzenleme yaplmas neril-
mekte idi. Yargtay da byle bir talebe olanak tanmflt.
TTK m.122, eski kanunda dzenlenmifl olmayan denklefltirme istemini ak ve
ayrntl biimde dzenlemifl olup genel hatlaryla deinirsek:
1. TTK m.122/1 uyarnca, szleflme iliflkisinin sona ermesinden sonra, tacir,
acentenin bulduu yeni mflteriler sayesinde, szleflmenin sona ermesinden
sonra da nemli menfaatler elde ediyorsa; acente, szleflmenin sona ermesi-
ne bal olarak, kendisinin iflletmeye kazandrd mflterilerle yaplmfl veya
ksa sre iinde yaplacak ifller dolaysyla cret isteme hakkn kaybediyorsa
ve somut olayn zellik ve flartlar hakkaniyete uygun dflyorsa, acente m-
vekkilinden uygun bir tazminat isteyebilecektir. TTK m.122/1de bent ha-
linde saylan flartlarn birlikte gerekleflmesi gerektii anlafllmaktadr.
2. TTK m.122/2 uyarnca, tazminat, acentenin son befl yllk faaliyetleri sonucu
ald yllk komisyon ve dier demelerin ortalamasn aflamaz. Szleflme 5
yldan az srmfl ise faaliyetin devam sresindeki demelerin ortalamas
esas alnr.
3. TTK. 122/3e gre, szleflmenin feshinde kusurlu olan acente ise veya m-
vekkilin feshi hakl klacak bir eylemi olmakszn, acente szleflmeyi feshet-
mifl ise denklefltirme isteminde bulunulamaz.
4. Bu talepten nceden vazgeilemez; bu istem hakknn, szleflmenin sona
ermesinden sonra 1 yl ierisinde ileri srlmesi gerekmektedir (TTK
m.122/4). Gerekede, bu srenin niteliinin doktrin ve itihatlara brakld-
belirtilmekle birlikte, Alman Hukukunda, hak dflrc sayld aklan-
maktadr.
5. Denklefltirmeye dair bu hkm, hakkaniyete aykr dflmedike, tek satc-
lk ve benzeri dier tekel hakk veren srekli iliflkilerin sona ermesinde de
uygulanr. fiu hlde, tek satclk, franchising gibi szleflmelerde de ayn hak
gndeme gelebilecektir (TTK m.122/5). Fakat bu dzenleme tartfllabilir.
nk TTK m.104 uyarnca tekel hakk kaldrlabilir olmasna ramen, bu-
nun, denklefltirme istemine engel oluflturaca ngrlmemifl iken, benzeri
szleflme iliflkilerinde tekel hakknn, istemin bir unsuru olarak dzenlen-
mesi her somut olayda adil olmayabilir.
82 Ticaret Hukuku
Rekabet Yasa Anlaflmas

TTK m.123, rekabet yasa anlaflmasn dzenlemifl olup, eTKda bu konuda bir
hkm yoktu. Hkmn ieriine anahatlaryla deinmek gerekirse:
1. TTK m.123/1e gre, acentenin iflletmesine iliflkin faaliyetlerini, szleflme iliflki-
sinin sona ermesinden sonras iin snrlandran bu anlaflmann yazl flekilde
yaplmas ve anlaflma hkmlerini ieren ve mvekkil (tacir) tarafndan imza-
lanmfl bir belgenin acenteye verilmesi gerekir (Not: Taraflarca imzal szlefl-
menin bir sureti yerine sanki ayrca bir belge verilmesinin ngrld anla-
fllmakta ise de, bu yntem, pratik deildir). Anlaflma en ok, iliflkinin bitimin-
den itibaren 2 yllk sre iin yaplabilir ve yalnzca, acenteye braklan blge,
mflteri evresi ve szleflmelere iliflkin konular kapsayabilir. Mvekkilin, reka-
bet snrlamas nedeniyle acenteye uygun bir tazminat demesi flarttr.
2. TTK m.123/2 uyarnca, mvekkil, szleflme iliflkisinin sona ermesine kadar,
snrlamann uygulanmasndan yazl olarak vazgeebilir. Bu halde mvekkil,
vazgeme beyanndan itibaren 6 ay gemekle tazminat demekten kurtulur.
3. TTK m.123/3 gerei, dier tarafn kusuruna dayanarak hakl nedenle szlefl-
meyi fesheden taraf, fesihten itibaren 1 ay iinde, rekabet szleflmesi ile
bal olmadn dier tarafa yazl olarak bildirebilir.
4. TTK m.123e aykr flartlar, acente aleyhine olduu lde geersizdir (TTK
m.123/4). Bylece, hkmn, yar emredici nitelikte olduu grlmektedir.
Zamanaflm
Acentelik szleflmesinden doan btn talepler befl yllk zamanaflmna tabidir
(TBK m.147/5).
Simsar
Szleflme iliflkisine girmek isteyen taraflarn birbirlerini bulmalar, ayr yerlerde faali-
yet gstermeleri, ayni dili konuflmamalar gibi eflitli nedenlerden tr glk arz
eder. Bu gl ortadan kaldrmak, szleflme yapmak isteyen kiflileri bir araya ge-
tirmek, szleflmenin yaplabilmesi iin uygun ortam hazrlamak, hatta taraflara yar-
dmc olmak zere tellal veya simsar denilen araclarn faaliyetlerinden yararlanlr.
nceden adi tellallk eBKda, ticaret iflleri tellal ise TTKda dzenlenmiflti.
Yeni TTKda tellallk hkmlerine yer verilmemifl, TBKda dzenlenen simsarlk
hkmlerinin gerek adi, gerek ticari ifllerde uygulanmas ngrlmfltr (Not: Ne
var ki eTKda yer alan ticaret iflleri tellallna zg olup da eBKda yer almayan
hkmlerin hakkyla gzden geirilmedii ve yeni TBKda bu adan eksikler bu-
lunduu sylenebilir. Yevmiye defter tutma, bordro dzenleme, rnek zerine sa-
tflta rnei saklama ykmll gibi).
TBKda simsarlk en genel flekliyle dzenlenmifl ve araclk faaliyetlerinin mes-
lek fleklinde icras aranmamfltr. Arzi olarak araclk yapan kifli de bu hkmlere
tabi olur. TBK m.520/2 uyarnca, simsarlk szleflmesine, veklete dair hkmler
uygulanr.
Tanm ve Unsurlar
TBK m.521deki tanma gre simsarlk, simsarn taraflar arasnda bir szleflmenin
kurulmas olanann hazrlanmasn veya kurulmasna araclk etmeyi stlendii
ve bu szleflmenin kurulmas durumunda crete hak kazand szleflmedir. Sim-
sarlk szleflmesi bir geerlilik flekline bal deildir fakat istisna oluflturan tafln-
maz simsarl yazl flekle baldr (TBK m.520/3). Simsarln unsurlar flunlardr:
1. Simsar, bamsz bir tacir yardmcsdr. Konumu itibariyle simsarn, kendine

ait bamsz bir iflletmesi vardr ve eer bu iflletme, ticari iflletme niteliin-
deyse, simsar ayrca tacir sfatna da sahiptir (TTK m.12). Simsar, tacire ve
dier tarafa daimi bir flekilde bal deildir. Aralarndaki iliflki geici nitelik-
tedir. Bu nedenle, araclk yapan kifli, taraflardan birisine, sreli veya sre-
siz bir szleflme kapsamnda srekli bal ise arac acentelik veya pazarla-
maclk sz konusu olacaktr.
2. Simsar, sadece taraflarn bir szleflme kurmasna araclk eder, taraflar bira-
raya getirir, genellikle szleflme grflmelerine de katlr, hatta szleflme tas-
lan da hazrlar. rnek: Yolcu-taksi arasnda araclk yapan taksi durakla-
r, taflnmaz almak ve satmak isteyenleri ya da ev kiralamak- kiraya vermek
isteyenleri bir araya getiren emlaklar gibi.
3. Simsarln, cret karfllnda olmas gerekir (TBK m.520/1). Aksi takdirde
veklet hkmleri uygulanr.
Borlar
1. Szleflmenin kurulmasna araclk etme (TBK m.520/1).
2. Taraflarn karlarn koruma (TBK m.520/2, 506/2): Tarafszln ihlal eden
simsar, cret ve masraf isteme hakkn kaybeder (TBK m.523).
Haklar
1. cret talep etme: Araclk hizmeti karfll cret almak, simsarn en nemli hak-
kdr (TBK m.520/1, 521 vd.). cret isteme hakknn doabilmesi iin, taraflar ara-
snda szleflme yaplmas ve geerli olmas gerekir.
Geciktirici flarta bal szleflmelerde cret hakknn doumu flartn gereklefl-
mesine de baldr (TBK. 521/II). Bozucu flarta bal szleflmelerde flart gereklefl-
tii andan itibaren gemifle etkili deildir; bu nedenle cretin simsar tarafndan ia-
de edilmesi gerekmez. Szleflme irade bozukluu veya aflr yararlanma nedeniyle
sona ererse, sona erme gemifle etkili olduu iin, bu halde simsarn, daha nce-
den almfl ise, creti iade etmesi gerekir (Arslanl, Arkan).
cretin miktar konusunda szleflmeye, orada hkm yoksa srasyla, tarifeye
ve teamle baklr (TBK m.522). Miktarn fahifl olmas halinde, indirilmesi iin
mahkemeden talepte bulunmak mmkndr (TBK m.525).
creti hangi tarafn deyecei konusuna gelince, TBK m.520/1 uyarnca, cre-
ti, simsar ile szleflen kiflinin demesi gerekir. Fakat simsarn abas, her iki tarafn
da karna olduundan, sadece mvekkili iin faaliyet gsterecei kararlafltrlma-
dka, her iki taraf da cretin borlusu olarak kabul edilmelidir.
cret talep etme hakknn bal olduu zamanaflm konusunda TBK m.147/5,
veklet, komisyon ve acentelik szleflmelerinden, ticari simsarlk creti alaca d-
flnda, simsarlk szleflmesinden doan alacaklarn 5 yllk zamanaflmna tabi ol-
duunu dzenlemifltir. Eski BKda adi tellaln ve eTK.da ticaret iflleri tellalnn
dzenlenmifl olduu dnemin eseri olan bu hkm, yeni TBK ile yeni TTK arasn-
daki uyumsuzluklara ilgin bir rnektir. Artk TTK. ticaret iflleri tellal konusunda
hkm iermediine gre, ticari simsarlk creti alaca dflnda ibaresinin zel
bir anlam kalmamaktadr. Bu durumda, cret alaca bakmndan da 5 yllk zama-
naflmnn uygulanmas gerekir.
2. Kararlafltrlmflsa giderlerini isteme: TBK m.521/3 uyarnca, simsarlk szlefl-
mesinde, simsarn yapaca giderlerin kendisine denecei kararlafltrlmfl ise, sim-
sarn faaliyeti, szleflmenin kurulmas ile sonulanmamfl olsa bile giderleri denir.
84 Ticaret Hukuku
Simsarln Son Bulmas

TBK m.520/2 uyarnca simsarlk konusunda hkm bulunmayan hallerde veklet
szleflmesi hkmleri uygulanr. O hlde veklet szleflmesini sona erdiren hller,
simsarlk iin de uygulanr. Bu sebepler TBK m.512 vd.de saylmfltr: Azletme, is-
tifa, lm, ehliyetin kayb ve ifls gibi. Araclk faaliyetinin tamamlanmas da (ara-
clk edilen szleflmenin yaplmas veya yaplmayacann kesinleflmesi) iliflkiyi so-
na erdirir.
Komisyoncu
Komisyon szleflmesi, TBK m.532 vd.da dzenlenmifltir. Baz komisyon szleflme-
leri hakknda zel dzenlemeler vardr. TBK m.546/3de sakl tutulan taflma iflleri
komisyonculuu TTK m.917 vd.da ve Karayolu Taflma Kanununda; borsa komis-
yoncular 5174 Sayl Kanun m.47 vd.de; sermaye piyasas aralar komisyonculu-
u Sermaye Piyasas Kanunu (m.30 vd.) ve ilgili mevzuatta dzenlenmifltir. Ad ko-
misyonculuk olmakla birlikte, dorudan mvekkilleri adna hareket ettikleri iin
gerekte komisyoncu saylamayacak olan gmrk komisyoncular iin Gmrk
Kanununda zel dzenleme vardr.
Tanm ve Unsurlar
TBK m.532 uyarnca alm ve satm ifllerinde komisyoncu, cret karfllnda, kendi
adna ve mvekkili hesabna kymetli evrak ve taflnrlarn alm ve satmn stle-
nen kimsedir. Komisyoncu dolayl temsilci niteliinde olduundan, nc kifli ile
yapt ifllemden doacak hak ve borlar mvekkiline (tacire) devredebilmesi iin
ikinci bir iflleme gerek vardr; Komisyoncu alacaklarn devri, borlarn stlenilme-
si (nakli) hkmlerince hak ve borlar mvekkile devretmelidir (TBK m.40/3).
Komisyonculuun unsurlar flunlardr:
1. Komisyoncu kendi adna mvekkili hesabna hareket ettii iin, tacir ile ara-
snda dolayl temsil iliflkisi vardr. Komisyoncunun nc kifli ile yapt ifllemden
doan hak ve borlar komisyoncuya ait olur. Bunlarn mvekkile devri iin kural
olarak ikinci bir iflleme (alacaklar temlik, borlar nakil) gerek vardr. Fakat iki is-
tisnai halde bu ifllemlere gerek kalmakszn hak ve borlar dorudan doruya ta-
cire geebilir:
a) TBK m.40/2ye gre temsilci szleflme yaparken bu sfatn (temsilci olduu-
nu) karflsndaki kifliye bildirmedii taktirde, yapt ifllemden doan hak ve
borlar kendisine ait olur. Fakat kendisiyle szleflme yaplan kimse, bir tem-
sil iliflkisinin mevcut olduunu halden anlar, yahut bunlardan biri veya di-
eri ile szleflme yapmas kendisince farksz bulunur ise szleflmenin hak-
lar ve borlar temsil olunan kimseye ait olur. Bylece, hak ve borlar do-
rudan mvekkile geer.
b) Komisyon szleflmesinde boflluk bulunan halde veklet szleflmesi hkm-
leri uygulanr (TBK m.532/2). Veklet szleflmesine iliflkin TBK m.509/1
uyarnca, mvekkil vekiline karfl olan btn borlarn ifa ederse vekilin
kendi adna, mvekkili hesabna yapt ifllemden doan haklar tacire geer.
2. Komisyon szleflmesinin konusu TBK m.532/1e gre kymetli evrak ve tafl-
nr eflyadr. Fakat bu saym komisyon szleflmesi iin snrlayc bir saym deildir.
TBK m.546 kapsamnda dier komisyon ifllerinde de TBK.daki komisyon hkm-
leri uygulanr. Yani, konusu kymetli evrak ve taflnr eflya dflnda olan szleflme-
lerde de TBK hkmleri uygulanr. Fakat taflma iflleri komisyonculuu bakmn-
dan ncelikle TTK hkmlerine baflvurulacaktr (TBK m.546/3).
3. Komisyoncu ile tacir arasndaki iliflki srekli deildir; komisyoncu bamsz

tacir olduu iin bu iliflki geicidir (bir veya birka defaya zg).
4. Komisyon szleflmesi cret karfllnda olur; cretsiz yaplyorsa o zaman bu
szleflmeye cretsiz veklet szleflmesi hkmlerini uygularz. Mutlaka cret sz ko-
nusu olmaldr. Fakat TBK anlamnda komisyon szleflmesinden bahsedebilmek iin
bu komisyonculuun meslek edinilmifl olmasna gerek yoktur; arzi olarak bu ifli st-
lenen kifli de komisyon hkmlerine baldr (TBK m.546/II). TTKde dzenlenmifl
olan taflma iflleri komisyonculuu ynnden de bu iflin meslek edinilmifl olmas flar-
t kaldrlmfl (Karfl. eTK m. 808/1) ayrca taflma iflleri komisyonculuu, dorudan
doruya bir ticari iflletme faaliyeti olarak kanunda belirtilmifltir (TTK m.917/2).
Borlar
1. Mvekkilin talimatlarna uygun hareket etme: Komisyoncu, talimatlara uy-
mak zorundadr. TBK m.535-536, zellikle fiyat bakmndan komisyoncuya
talimat vermeyi dzenlemifltir. Bu talimata aykr davrand takdirde sorum-
lu olur.
2. Mvekkilinin karlarn koruma ve bilgi verme: Komisyoncu mvekkilinin
karlarn korumak ve gerektiinde bilgi vermek durumundadr (TBK m.533,
534). Aksi takdirde cret isteme hakkn kaybedebilir (TBK m.540).
3. Hak ve borlar devretme: Tacir (mvekkil) ile komisyoncu arasndaki iliflki
dolayl temsil niteliinde olduuna gre, nc kiflilerle yapt ifllemler-
den dolay stlendii hak ve borlar ikinci bir ifllemle tacire devretme bor-
cu altndadr.
Haklar
1. cret isteme: Komisyoncu cret isteme hakkna sahiptir. Komisyon genel-
likle yaplan iflin belli bir yzdesi fleklinde denir. Bu crete de komisyon
denmektedir. cret hakk, iflin tamamlanmas ile doar. flin (szleflmenin)
tamamlanmamas tacirin kusurundan kaynaklanmfl ise yine cret talep edi-
lebilir (TBK m.539-540).
Komisyoncu, nc kiflinin tacire olan borlarn ifa edecei konusunda ta-
cire gvence vermifl ise, bunun iin ilave bir cret talep edebilir. Byle bir
gvence veren kifliye Dkruar Komisyoncu denir (TBK m.537).
2. Masraf ve faiz isteme: TBK m.538 uyarnca komisyoncu, mvekkili yararna
yapt masraflarnn denmesini isteme hakkna sahiptir. Ayrca, verdii,
dedii paralar (avanslar) iin faiz de isteyebilir.
3. Hapis hakk: Komisyoncu, tacir hesabna satt maln bedeli veya tacir hesab-
na ald mal zerinde, alacaklar deninceye kadar hapis hakkna sahiptir
(TBK m.541).
4. Bizzat taraf olma: Komisyoncu baz ifllemlere, TBK m.543-545 uyarnca biz-
zat taraf olma hakkna sahiptir. Maln bedeli piyasada belliyse veya komis-
yoncu kendisiyle szleflme yapmaya yetkili klnmfl ise kendi kendisi ile
szleflme yapabilir szleflmeye bizzat taraf olabilir.
Son Bulmas ve Zamanaflm

TBKdaki komisyon iliflkisinde mvekkil ile komisyoncu arasndaki iliflki srekli
deil arzidir. flin grlmesiyle komisyonculuk iliflkisi biter. Ayrca boflluk bulunan
hallerde veklet szleflmesi hkmleri uygulanr. Azil, istifa ve TBK m.512de say-
lan dier hller, (vekleti sona erdiren nedenler) burada da geerlidir. Komisyon-
86 Ticaret Hukuku
culuk szleflmesinden doan talepler iin zamanaflm sresi befl yldr (TBK m.
147/5).
SIRA SZDE UygulamadaSIRA

ok sklkla
SZDE rastlanan ve emlak komisyoncusu sfatyla faaliyet gsteren kifli-
5 lerin tamam, hukuki-teknik anlamda da komisyoncu saylabilir mi?
CAR HESAP
S O R U Tanm ve
S O fllevi
R U
ki kifli arasnda srekli bir szleflme iliflkisi bulunduunu ve taraflarn srekli
olarak birbirine karfl alacakl ve borlu pozisyonuna getiini dflnelim. Her
DKKAT DKKAT
seferinde, para alflveriflinde bulunmak, gereksiz birok ifllemi ve zahmeti ge-
rektirir. Bu kadar ok formaliteyi ortadan kaldrmak iin, karfllkl alacaklar d-
SIRA SZDE nem dnem SIRA SZDE
takas ve mahsup etmeye ynelik bir anlaflma ile gereksiz para alfl-
veriflleri ve para taflma sakncalar nlenebilir. flte cari hesabn mant budur.
AMALARIMIZ
Aslnda karfllkl borlarn tasfiye edilmesine ynelik zel bir takas anlaflmas
sz konusudur.
AMALARIMIZ
Cari hesabn, deme arac olmas yannda, gvence ifllevi ve nihayet bir l-
K T A P de (alacan K denmesini
T A P geciktirdii kadaryla) kredi ifllevi grd sylenebilir.
Cari hesap TTK m.89 vd.de dzenlenmifltir. Kanundaki tanma gre, iki kiflinin
herhangi bir sebep veya iliflkiden doan alacaklarn ayr ayr istemekten karfllkl
TELEVZYON
olarak vazgeip
TELEVZYON
bunlar kalem kalem alacak ve bor flekline evirerek hesabn ke-
silmesinden sonra kacak artan tutar (bakiyeyi) isteyebileceklerine dair szleflme-
ye cari hesap szleflmesi denir. Bu szleflme yazl yaplmadka geerli olmaz
(TTK m.89/2).
NTERNET Cari hesap N T Eszleflmesinde
RNET taraflarn tacir olma flart yoktur. Taraflar tacir olma-
sa bile, TTKda dzenlenmifl olduu iin ticari ifl niteliindedir (TTK m.3).
Cari hesap, borlarn tasfiyesine ynelik bir szleflme olduuna gre, bu sz-
leflmenin, taraflar arasndaki borlar douran, satm, acentelik, kredi gibi bir temel
(asl) iliflki ile birlikte yaplmas gerekir aksi takdirde cari hesabn konusu olmaz.
Yargtay, eTK dneminde, bankaclk uygulamasnda yaygn flekilde rastlanan
ve kredi ama szleflmesi ile birlikte yaplan cari hesap (borlu cari hesab) szlefl-
mesini, mflterinin daima borlu olduu ve dolaysyla karfllkl borlanma gerek-
leflmedii gerekesiyle eTK m. 87 vd. anlamnda cari hesap saymamflt. retide
ounluk ise, bu grfl elefltirmekte idi.
Cari Hesaba Geirilebilecek Alacaklar

Cari hesaba geirilecek alacaklar taraflar belirler. Taraflar, normal olarak cari he-
sap szleflmesi yapldktan sonraki dnemde doacak alacaklarn bu hesaba ya-
zarlar. Fakat taraflar anlaflrlarsa daha nceden domufl olan alacaklar da cari he-
sap szleflmesine dhil edilebilir. Bu durumda, aksi kararlafltrlmadka, bu alacak
yenilenmifl olmaz (TTK m.90/1,b).
Cari hesaba para alacaklar geirilir fakat ayn cins olmak kofluluyla para dfln-
daki karfllkl alacaklar da yazlabilir. fiarta bal alacaklar da cari hesap szleflme-
sine yazlabilir. Ama hesabn kapanmasndan nce flartn gerekleflmifl olmas flart-
tr; aksi takdirde ilgili alacak hesaptan karlr.
TTK m.93, cari hesaba geirilemeyecek olan alacaklarla ilgili bir dzenleme ge-
tirmifltir: Takas edilemeyen alacaklar (TBK m.144) ile belirli bir amaca harcanmak
veya emre amade tutulmak zere teslim edilen para ve mallardan doan alacaklar
cari hesaba geirilmez. rnein, bir tacir, vergi borlarn demesi iin acentesine
ya da onun olduu kentte okuyan oluna vermesi iin karfl tarafa bir miktar para
gndermifl ise bu belirli yne harcanmak zere gnderilmifl bir paradr.
TTK m.90/1,c uyarnca, kambiyo senetleri de, bedellerinin alnmfl olmas duru-
munda geerli olmak koflulu ile cari hesaba kaydedilebilir. Bedeli tahsil edileme-
dii takdirde senet sahibine iade edilerek kayd silinir (TTK m.91).
Cari Hesabn flleyifli ve Sreler

Cari hesapta iki farkl sre vardr: Szleflme sresi ve hesap devresi.
Szleflme sresi, cari hesap anlaflmasnn yrrlkte kald sre olup, belirli
veya belirsiz olabilir. Sre belirli ise bu sre sona erdiinde, belirsiz ise taraflardan
birisinin fesih ihbar ile ayrca taraflardan birinin ifls ile szleflme sona erer (TTK
m.98). Taraflardan hangisinin alacakl olduu da szleflme sona erdikten sonra he-
sabn kesilmesi ile anlafllr (TTK m.97).
Szleflme sresi ierisinde ayrca birden ok hesap devreleri vardr. Her bir
devre sonunda hesap kapatlarak bor ve alacak kalemleri arasndaki fark, hk-
men saptanr (TTK m.90/1,d). Saptanan bakiyeyi gsteren cetveli alan tarafn ba-
kiyeyi kabulnden veya kabul etmifl saylmasndan sonra, bakiye hangi taraf iin
alacak gsteriyor ise yeni hesap devresine onun lehine ilk alacak kalemi olarak
yazlr (TTK m.94). Aksi ngrlmedike, cari hesaba alacak ve bor kayd, ta-
raflarn o alacak veya ifllemle ilgili dava ve savunma haklarn dflrmez. Szlefl-
me veya ifllem iptal edilirse bundan kaynaklanan kalemler hesaptan karlr
(TTK m. 90/1,a).
Acaba kim, ne zaman alacakl olur?
Cari hesap kesilinceye (szleflme sona erinceye) kadar kimin alacakl, kimin
borlu olduu belli olmaz. Yalnzca her devre sonunda hesap yaplr ve hesaba g-
re alacakl durumda olan kiflinin bakiyesi bir sonraki hesap devresine o kiflinin le-
hine alacak olarak yazlr; yoksa denmesi istenemez. Bu durum cari hesap szlefl-
mesi sonuna kadar her devre tekrarlanarak devam eder. retide ounluk, karfl-
lkl alacaklar arasnda takasn da devre sonunda gerekleflmifl saylmas gerektii
grflndedir (Karayaln, mregn, Arkan).
Hesap devresi hakknda cari hesap szleflmesinde bir hkm yoksa bu konu-
da bir ticari teaml olup olmadna baklr. O da yoksa her takvim ylnn son g-
n hesap devresinin son gn olarak kabul edilir (TTK m.94/2). Bankaclk uygu-
lamasnda hesap devresi aydr.
Bakiyenin Kabul ve Faiz

Devre sonunda hesap yapldnda, hangi tarafn alacakl olduu ortaya kar. r-
nein, Ann alaca Bninkinden fazla olduu iin A lehine bir alacak kar. Bu du-
rumda, cari hesab kim tutuyorsa onun, ortaya kan bakiyeyi gsteren bir cetveli
karfl tarafa tebli etmesi gerekir. Karfl taraf ald hesap cetveline bir ay ierisin-
de, noter kanalyla, taahhtl mektupla, telgrafla veya gvenli elektronik imza ie-
ren bir yazyla itiraz etmezse bakiyeyi kabul etmifl saylr (TTK m.94/2).
Faiz konusuna gelince;
1. Cari hesabn alacak stununa yazlan tutarlar iin, szleflme veya ticari tea-
mllere gereince, kaydolunduklar tarihten itibaren faiz ifller (TTK
m.90/1,d).
88 Ticaret Hukuku
SIRA SZDE SIRA SZDEyaplmasndan nce domufl bir alacak, taraflarn onay ile ca-
2. Szleflmenin
ri hesaba kaydedilirse aksi kararlafltrlmfl olmadka bu alacak yenilenmifl
olmaz (TTK m.90/1,b). Ancak bakiyenin kabul ile bor yenilenmifl olur, es-
ki bor ve alacaklar da sona erer. Bakiye iin, tespit edildii gnden itiba-
ren faiz iflletilir (TTK m.95).
S O R U S OTTK
3. Ayrca, R U m.96 bileflik faize de izin vermektedir.
DKKAT Trk hukukundaD K Kbirleflik

AT faiz uygulamas kural olarak yasaktr. TTK m. 8/2ye gre istis-
nai olarak, sresi aydan az olmamak ve taraflar tacir olmak flartyla cari hesap szlefl-
melerinde ve her iki taraf bakmndan ticari ifl niteliini taflyan dn szleflmelerinde
SIRA SZDE SIRA SZDE
faize faiz yrtlr.
AMALARIMIZ

Bakiyenin Haczi
AMALARIMIZ
Taraflardan birinin alacakls, hesap bakiyesi zerine haciz koydurabilir. Bu hal-
de, haciz gn hesap kapatlr ve bakiye saptanr. Bu durumda, borcundan dola-
K T A P y haciz tebli
K TedilenA P taraf onbefl gn ierisinde haczi kaldrtmad takdirde, cari
hesabn karfl taraf szleflmeyi feshedebilir. Feshetmez ise, haciz koydurann du-
rumu, cari hesaba yeni alacaklar geirilerek arlafltrlamaz. Meer ki, hesaba ge-
TELEVZYON irilen kalemler,
T E L E V Zhaciz
Y O N tarihinden nce domufl bir hukuki iliflkiden kaynaklansn.
Haciz koyduran alacakl, hesap bakiyesinden kendi alacana dflen ksmn den-
mesini, ancak hesabn TTK m.94 uyarnca kapatlmas gereken anda isteyebilir
(TTK m.100).
NTERNET NTERNET
Cari Hesabn Sona Ermesi ve Zamanaflm

Cari hesap, kararlafltrlan srenin sona ermesi, szleflme belirsiz sreli ise fesih ih-
bar ve taraflardan birinin ifls nedenleri ile sona erer (TTK m.98). Belirli sreli
szleflmelerde lm veya kstlanma hllerinde, taraflar ve kanuni temsilcileri ile
halefleri, on gn nceden bildirmek flartyla szleflmeyi feshedebilir ancak bakiye-
nin denmesi, hesabn TTK m.94 uyarnca kapatlmas gereken anda istenebilir
(TTK m.99). Bakiyenin haczi halinde onbefl gn ierisinde haczin kaldrlmamas
da dier taraf iin fesih hakk ve buna bal olarak szleflmenin sona ermesi sonu-
cunu dourur (TTK m.100/2).
TTK m.101 uyarnca, cari hesaba iliflkin davalar, szleflmenin sona erdii tarih-
ten itibaren 5 yllk zamanaflmna tabidir (eTKda ise, srenin ne zaman bafllaya-
ca gsterilmedii iin tartflmalar yaplmakta idi).
zet

A M A
Ticari defterlerin kapsamn ve defterlerin ne- msz yardmclar olarak iki ana gruba ayrlr.
1 mini aklamak. Bir yardmc, tacirin emri, gzetimi ve denetimi
Ticari defter tutmak, bizzat tacirin kendisi iin ya- altnda ve zellikle tacirin iflyerinde alflyorsa
rarl ve nemli olduu gibi, devlet, tzel kifli taci- bamldr. Buna karfllk, bamsz yardmclarn,
rin ortaklar ve organlar ile tacirin alacakllar gi- ounlukla tacirin iflletmesinden ayr bir iflletme-
bi nc kifliler bakmndan da nemlidir. Bu si vardr ve tacirin emri, denetimi ve gzetimi al-
nedenledir ki, defter tutma ykm ve yaptrm- tnda alflmalar sz konusu deildir.
lar konusunda, TTK yannda, Vergi Kanunlarn- Baml ve bamsz yardmclar da kendi ilerin-
da, cra ve fls Kanununda ve Hukuk Muhake- de taciri temsile yetkili olanlar ve olmayanlar bi-
meleri Kanununda hkmler vardr. Tutulmas iminde ikiye ayrlrlar. Derslerimiz iin asl ince-
zorunlu olan defterler, TTK m.64te saylmfl olup, leme konumuz, taciri temsil etme yetkisi bulu-
bunlar, yevmiye (gnlk) defteri, defteri kebir nan yardmclardr.
(byk defter), envanter defteri, pay defteri, y- Baml ve taciri temsile yetkili olan yardmclar, ti-
netim kurulu karar defteri ve genel kurul toplan- cari temsilci (TBK m.547 vd.), ticari vekil (TBK
t ve mzakere defteridir. Eski Ticaret Kanunu m.551) ve pazarlamac (TBK m.448) olarak ayrlr.
uygulamasnda, muhasebe ile ilgisiz olduklar iin Bamsz yardmclar grubundaki acente, taciri tem-
baz defterler, ticari defter saylmyordu. TTK sil etmeye yetkilidir (TTK m.102,105,107). Fakat
m.64n ticari defterleri sayan ak hkm ile uy- bu grupta olan yardmclardan komisyoncu (TBK
gulamada zellikle ispat bakmndan sklkla gn- m.532 vd.), taciri dorudan deil, dolayl temsile
deme gelen bu defterlere belirli bir disiplin ka- yetkili iken; TBK m.404da dzenlenen simsar (tel-
zandrlmas amaland gibi, bu defterler iin de lal), temsil yetkisinden yoksundur. Ayrca, bam-
hangi onaylarn ne zaman yaptrlmas gerektii sz yardmclardan acentenin tacir ile iliflkisi srek-
dzenlenmifl; defterlerin fiziken veya elektronik lilik gstermekte iken, komisyoncu ve simsarn ta-
ortamda tutulabilme ve onay kurallar hkme ba- cir tarafndan her bir ifl iin grevlendirilmesine ih-
lanmfltr. Fakat bu dzenlemeye uymas, taciri, tiya vardr. Acente, uygulamada ska rastlanan
Vergi Usul Kanununa gre tutulmas gereken def- ve farkl trleri bulunan nemli bir yardmc olup,
terleri tutma ykmllnden kurtarmaz. TTKda, eski kanuna oranla daha ayrntl dzen-
Ticari defter ve belgelerin, kanunda ngrlen lenmifl, denklefltirme akesi ve rekabet yasa gibi
sre ierisinde ve gsterilen yntemlerle saklan- baz konular ilk kez hkme balanmfltr.
mas gerekir. Bu srede zayi olmalar halinde de,
mahkemeye baflvurularak, zayi belgesi alnmas
A M A
Cari hesap szleflmesinin amacn, fleklini ve iflle-
gerekmektedir. 4 yiflini aklamak.
Cari hesap szleflmesi, TTKda dzenlenmifl ve ya-

A M A Defterlerin delil nitelii taflma flartlarn anlatmak. zl flekle balanmfl zel bir szleflmedir. Amac
2
Ticari defterlerin sahipleri lehinde ve aleyhinde da, iki kiflinin herhangi bir sebep veya iliflkiden
delil olma flartlar, Hukuk Muhakemeleri Kanu- doan alacaklarn ayr ayr istemekten karfllkl
nunda dzenlenmifltir. Defterlerin sahibi lehine olarak vazgeip, bunlar kalem kalem alacak ve
delil olmas iin her iki tarafn da tacir veya en bor flekline evirerek hesabn kesilmesinden son-
azndan defter tutma ykmls olmalar gere- ra kacak artan tutar (bakiyeyi) isteyebilmelerini
kir. Oysa defterlerin, sahibi aleyhinde delil olma- salamaktr. Bylece gereksiz bir para trafii ve
s iin, karfl tarafn tacir olma zorunluluu bu- baz formaliteler, nlenmifl olmaktadr. Cari hesap
lunmamaktadr. szleflmesinde taraflarn tacir olma flart yoktur. Ta-
raflar tacir olmasa bile, TTKda dzenlenmifl oldu-

A M A
Tacir yardmclarnn trlerini ve temsil yetkile- u iin ticari ifl niteliindedir (TTK m.3). Cari he-
3 rini aklamak. sap, borlarn tasfiyesine ynelik bir szleflme ol-
ster gerek, ister tzel kifli olsun, bir tacirin b- duuna gre, bu szleflmenin, taraflar arasndaki
tn iflleri tek baflna yrtmesine yoktur. Bu ne- borlar douran, satm, acentelik, kredi gibi bir te-
denle tacir, iflletmesiyle ilgili faaliyetleri yrtr- mel (asl) iliflki ile birlikte yaplmas gerekir; aksi
ken, baflka kiflilerin emek ve mesailerinden de takdirde cari hesabn konusu olmaz. Hangi alacak-
yararlanr. fl ve hizmetlerinden yararland ve larn cari hesaba geirilecei, cari hesapta sreler
kendi atad bu kiflilere tacir yardmclar denil- ve iflleyifl, alacan haczi, faiz ve zamanaflm ko-
mektedir. Tacir yardmclar da, baml veya ba- nular, TTKda dzenlenmifltir.
90 Ticaret Hukuku
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi TTK bakmndan ticari def- 6. Afladakilerden hangisi acentelik szleflmesinin un-
ter tutma ykmne tabi deildir? surlarndan biri deildir?
a. Tacirler a. Acente, tacirin bamsz yardmcsdr.
b. Tacir gibi sorumlu olanlar b. Acente ile tacir arasndaki iliflki srekli niteliktedir.
c. Esnaflar c. Acentelik meslek edinilmifl olmaldr.
d. Tacir saylanlar d. Acentelik szleflmesinde tekel hakk zorunlu un-
e. Donatma ifltiraki surdur.
e. Szleflmeye yetkili acente, mvekkili tacir adna
2. Afladakilerden hangisi, TTKda saylan ticari def- ve hesabna hareket eder.
terlerden deildir?
a. Yevmiye defteri 7. Afladakilerden hangisi acentenin haklarndan biri
b. Defter-i kebir deildir?
c. Anonim ortaklk pay defteri a. cret isteme
d. Gelen-giden evrak defteri b. Olaanst masraflar isteme
e. Envanter defteri c. Faiz isteme
d. Tacirin krndan pay isteme
3. Afladakilerden hangisi ticari temsilcinin yetkisi kap- e. Hapis hakk
sam dflnda kalr?
a. Taflnmaz mallar satmak 8. Afladakilerden hangisi acentenin mvekkili taciri
b. Kambiyo taahhdnde bulunmak temsil yetkisinin kapsamna dhil deildir?
c. Ticari vekil atamak a. Yetkili ise tacir adna szleflme yapma
d. Taflnr mal satn almak b. Tacir adna kefil olma
e. Tacir adna kefil olmak c. Mvekkili tacir adna beyanlarda bulunma ve
kabul etme
4. Afladakilerden hangisi ticari temsilcinin temsil yet- d. Bizzat teslim ettii mal bedellerini alma ve be-
kisi kapsamna dhildir? delini dedii mallar teslim alma
a. flletmenin malvarlna dhil taflnmaz zerinde e. Mvekkili taciri mahkemede temsil etme
ipotek kurmak
b. Tacirin iflsn istemek 9. Afladakilerden hangisi TTK hkmleri uyarnca tu-
c. Taciri mahkemede temsil etmek tulmas zorunlu defterlerden biri deildir?
d. flletmeye yeni bir ortak almak a. Yevmiye defteri
e. Baflka bir ticari temsilci atamak b. Defteri kebir
c. Envanter defteri
5. Pazarlamacya iliflkin olarak afladaki bilgilerden d. Karar defteri
hangisi yanlfltr? e. flletme defteri
a. Pazarlamac baml tacir yardmcsdr.
b. Pazarlamac ile tacir arasndaki iliflki srekli ni- 10. Afladaki alacaklardan hangisi cari hesaba geirile-
teliktedir. bilir?
c. Pazarlamac zel yetki verilmedike, mflteriler- a. Takas edilemeyen alacaklar
den tahsilat yapamaz ve deme gnlerini deifl- b. Belli bir amaca harcanmak zere teslim edilen
tiremez. paradan doan alacaklar
d. Pazarlamac, kendi yapmamfl olduu ifllemler c. Emre amade tutulmak zere teslim edilen para-
iin de mflterilerden tahsilat yapabilir. dan doan alacaklar
e. Pazarlamaclk szleflmesi, kural olarak flekle ta- d. Emre amade tutulmak zere teslim edilen mal-
bi deildir. lardan doan alacaklar
e. Para alacaklar
Yaflamn inden
T.C. YARGITAY 11. HUKUK DARES

E. 2001/5020, K. 2001/8116, T. 22.10.2001
ACENTELK SZLEfiMES (Acentenin, Acente Ola-
Mahkemece, iddia, savunma, dosyadaki kantlar ve bi-
lirkifli raporuna nazaran, TTK.nun 134. maddesi uyarn-
ca geerli bir sebep olmadan ve 3 aylk ihbar mddeti-
rak Tayin Edildii Blgede Tekel Hakknn Olmas) ne uyulmakszn akdi fesheden tarafn bafllanmfl ifllerin
TAZMNAT (Belirli Sreli Acentelik Szleflmesin- tamamlanamamas yznden dier tarafn urad za-
den Doan Alacan Tahsili stemi) rar tazmine mecbur olduu, davacnn dosya kapsam-
FEVKALADE MASRAFLAR (Belirli Sreli Acente- na ve 25.1.2001 tarihli oturumdaki beyanna gre, hak-
lik Szleflmesinden Doan Alacan Tahsili Dava- sz fesih nedeniyle bafllayp bitirmedii iflinin bulunma-
snda Masraflarn Arafltrlarak Belirlenmesinin d, byle bir zararri iddia ve ispat edilmedii, davac-
Gerekmesi) nn 30.7.1995 tarihinde iflyerini kapatt ve vergi kayd-
MAHRUM KALINAN KAR (Belirli Sreli Acentelik n sildirdii, bu durumda urad ya da mahrum kald-
Szleflmesinden Doan) herhangi bir zararn sz konusu olmayaca gereke-
ZET: 1- belirli sreli acentelik szleflmesinden doan siyle, davann reddine karar verilmifltir.
alacan tahsili istemine iliflkin davada, acentenin acen- Karar, davac vekilince temyiz edilmifltir.

te olarak tayin edildii blgede tekel hakk bulundu-
undan, TTK.nun 127, Maddesi uyarnca isteyebilecei Kaynak: http://www.kazanci.com/kho2/ibb/giris.htm
bir masraf kaleminin var olup olmadnn saptanmas
ve yine ayn yasann 128-131. Maddeleri uyarnca varsa
mahrum kald karn, gerektiinde daval kooperatif
kaytlar da incelenmek suretiyle belirlenmelidir.
2- Dava, kooperatif aleyhine almfl olup, karar bafll-
nda daval kooperatif baflkan olduu anlafllan kifli-
nin, flahsen daval olarak gsterilmesi HUMK.nun 388.
maddesine aykrlk teflkil eder.
KARAR: Davac vekili, mvekkili ile daval arasnda
davalnn aycuma ve Perflembe acentelii szleflmesi
yapldn szleflmenin 22.11.1996 tarihine kadar ge-
erli olmasna karfln 14.6.1995 tarihinden itibaren da-
valnin mvekkili ile irtibatn kestiini, bu ifl iin m-
vekkilinin yapt masraflar toplamnn (277.000.000.-)
TL olup, (30.000.000.-) TL.de kr mahrumiyeti bulun-
duunu belirterek fazlaya iliflkin haklar sakl kalmak
kaydyla (300.000.000.-) TL maddi tazminatn faiziyle
birlikte davaldan tahsiline karar verilmesini talep ve
dava etmifltir.
Daval vekili davaya cevabnda, davacnn daha nce-
den A... Turizmin acenteliini yapmakta iken mvekki-
li E... firmasna acentelik yapmaya baflladn, E... fir-
masnn ifl yapmamas nedeniyle ... firmasna devre-
dildiini, bunun zerine davacnn ... frmas ile anla-
flarak, ... firmasnn acentelii satn alma teklifini de
geri evirerek acenteliini Osman isimli kifliye devretti-
ini, ortada kr olamad iin kr mahrumiyetinin de
sz konusu olmayacan belirterek, davann reddini is-
temifltir.
92 Ticaret Hukuku
Okuma Paras Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

TRKYENN HER KfiESNDE ACENTELERMZ 1. c Yantnz yanlfl ise Defter Tutmakla Ykml
MEVCUT olanlar ve Tutulufl lkeleri konusunu yeniden
30 yldan uzun bir sredir Anadolu Sigorta bnyesinde gzden geiriniz.
eflitli sorumluluklar stlenen, Birinci Genel Mdr Yar- 2. d Yantnz yanlfl ise TTK Uyarnca Tutulacak Ti-
dmclndan sonra, Anadolu Sigortann kendi iinden cari Defterler konusunu yeniden gzden gei-
yetiflen ilk Genel Mdr olan Musa lken ile sigorta riniz.
sektr ve Anadolu Sigortann gelecei hakknda bir 3. a Yantnz yanlfl ise Ticari Temsilcinin Yetkile-
sylefli yaptk. ri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Anadolu Sigortann acentelere yaklaflmna da deinen 4. c Yantnz yanlfl ise Temsil Yetkisini Kapsam ve
lken, acentelerinin memnuniyetini gren ve onlara Snrlar konusunu yeniden gzden geiriniz.
katlmak isteyen ok sayda yeni acente aday olduu- 5. d Yantnz yanlfl ise Pazarlamacnn Yetki Kap-
nu, flirket kriterlerine uygun ve ihtiya duyulan nokta- sam konusunu yeniden gzden geiriniz.
lardaki acentelerle alflmay tercih ettiklerini syledi. 6. d Yantnz yanlfl ise Acente konusunu yeniden
lken szlerine flyle devam etti: Bizim politikalarm- gzden geiriniz.
za, ifl yapfl flekillerimize uyan acentelerle alflmaya de- 7. d Yantnz yanlfl ise Acente konusunu yeniden
vam ediyoruz. Trkiye ekonomisi artk belirli merkez- gzden geiriniz.
lerin dflna kmaya bafllad, zellikle Anadolu kaplan- 8. b Yantnz yanlfl ise Acente konusunu yeniden
lar denilen flirketler ve Anadolunun birok flehrine yer- gzden geiriniz.
leflik ok byk organize sanayiler kuruldu. Dolaysy- 9. e Yantnz yanlfl ise Acente konusunu yeniden
la oralarda da sigorta ihtiyac var ve bizim acente teflki- gzden geiriniz.
latmz da Trkiyenin drt bir yannda konumlanmfl 10. e Yantnz yanlfl ise Cari Hesaba Geirilebile-
durumda. cek Alacaklar konusunu yeniden gzden gei-
Acentelerin, geleneksel rnlerden; kasko, trafik, ko- riniz.
nut konusunda uzman konumda olduunu syleyen
lken, zellikle kasko konusunda ne tr hizmetler al-
nabilecei ve hasar halinde sigortallara nasl yaklaflabi-
leceini acentelerin ok iyi bildiini belirtti. Konut ko-
nusunda yeterli bilgiye sahip olan acenteleri, salk ala-
nnda daha fazla gelifltirmenin faydal olacan syle-
yen lken, Anadolu Sigorta olarak acentelerimize, bil-
hassa eitim tarafnda destek oluyoruz. Onlara rnle-
rimizin kabiliyetlerini anlatarak, ne tr teminatlar veril-
diini, ieriklerini ve o rnleri ne flekilde pazarlayabi-
leceklerini retiyoruz. Ayrca teknolojik tarafta her
acentenin daha nceden almfl olduu teklif ve kar-
mfl olduu frsatlar kendi ekranlarna dflryoruz. s-
tediimiz rnleri teflvik etmek ve daha iyi ifl yapma
imkn salamak iin Samba isimli bir programmz
var. Bu program ile acenteye yeni ifl yazma ve ifl frsat-
lar yaratmada katkda bulunuyoruz dedi.
Kaynak: http://www.sigortacigazetesi.com.tr/ma-
net/3985-arkamikisarizgari-buyumeye-devam-edi-
uz.html

Sra Sizde 1 Arkan, S. (2011), Ticari flletme Hukuku, Ankara: Ban-
Bu ifade doru deildir. Ticari defterlerin tutulmas ver- ka ve Ticaret Hukuku Enstits Yayn.
gi, medeni usul ve icra-ifls hukuku ile muhasebe bak- Bahtiyar, M. (2012) Ticari flletme Hukuku, Ders Not-
mndan da nem taflmaktadr. lar, Soru rnekleri, stanbul: Beta Yaynevi.
Sra Sizde 2 Deifliklikler, Yenilikler, lk Tespitler, stanbul:
Ticari defterlerin fiziki ortamda tutulmalar halinde a- Oniki Levha Yaynevi.
lfl onaylar ve yevmiye defteriyle ynetim kurulu karar Poroy, R., Yasaman, H. (2004), Ticari flletme Huku-
defterinin kapanfl onaylar kural olarak noter tarafnda kunun Esaslar. stanbul.
yaplmaktadr. Defterlerin elektronik ortamda tutulmas lgen, H., Teoman, ., Helvac, M., Kendigelen, A.,
halinde ise alfllarnda ve yevmiye defteriyle ynetim Kaya, A., Nomer-Ertan, F. (2006), Ticari flletme
kurulu karar defterinin kapanfllarnda noter onay aran- Hukuku, stanbul: Vedat Kitaplk.
mamaktadr.
Sra Sizde 3
Deildir. Onama ykmlln yerine getirmeyen ta-
cirin defterleri kanuna uygun tutulmufl saylmaz ve def-
ter kaytlar tacir lehine delil olarak kullanlamaz.
Sra Sizde 4
Mmkn deildir. Ticari temsilcinin temsil yetkisi konu
ve miktar olarak snrlandrlamaz, bu tr snrlamalar
tescil ve ilan edilemez, iyiniyetli 3 nc kiflilere karfl
ileri srlemez.
Sra Sizde 5
Uygulamada emlak komisyoncusu diye bilinen kiflilerin
tmnn hukuki-teknik anlamda komisyoncu saylma-
s dflnlemez. nk, bunlara tannan yetkilerin, ta-
raflar temsil yetkisi iermedii ve ounlukla emlak
alc ve satclarn buluflturmakla yetindikleri grlmek-
tedir. Bu nedenle, adlarnda komisyoncu szc bu-
lunsa da, gerekte genellikle simsar niteliinde olduk-
larn unutmamak gerekir.
4
TCARET HUKUKU
Amalarmz
Ortaklk (fiirket) kavramn ve unsurlar aklayabilecek,
Adi ortakln nemini ve uygulamadaki bafllca rneklerini anlatabilecek,
Ticaret flirketlerine uygulanacak genel hkmleri sralayabilecek,
Limited ortakln kuruluflu, iflleyifli ve yapsn genel olarak anlatabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
fiirket - Ortaklk Adi fiirket
Tzel Kiflilik Ticaret fiirketi
fiirket Szleflmesi Limited fiirket
indekiler
ORTAKLIK (fiRKET) KAVRAMI,

UNSURLARI VE TRLER
Ortaklklar
Hakknda Genel Bilgi, AD ORTAKLIK
Ticaret Hukuku
Adi Ortaklk, Limited TCARET fiRKETLERNN GENEL
Ortaklk HKMLER
LMTED ORTAKLIK
Ortaklklar Hakknda Genel
Bilgi, Adi Ortaklk,
Limited Ortaklk
ORTAKLIK (fiRKET) KAVRAMI, UNSURLARI VE
TRLER
Ortaklk (fiirket) ve Unsurlar

Ortakln tanm ve unsurlarn ortaya koyan genel bir hkm TTKde mevcut de-
SIRA SZDE SIRA SZDE
ildir. TBK m.620de ise adi flirket tanmlanmfltr. Ancak retide, adi flirket iin
yaplan bu tanm, btn flirket tipleri iin geerli genel bir tanm olarak kabul edil-
mektedir. Tanma gre ortaklk (flirket), iki ya da daha ok kiflinin,
D fi N Eortak
L M bir ama- D fi N E L M
ca ulaflmak iin emeklerini ve mallarn (sermayelerini) birlefltirmeyi stlendikleri
bir szleflmedir. Biz genellikle ortaklk kavramn tercih etmekle birlikte, ifadenin
S O R U S O R U
akfl iin, bazen de flirket szcn kullanacaz.
TTK MADDE 1531- (1) Bu Kanuna gre ortaklk, kollektif ortaklk, D K komandit
KAT ortak- DKKAT
lk, anonim ortaklk, sermayesi paylara blnmfl komandit ortaklk, limited ortak-
lk ve kooperatif ortaklk terimleri, srasyla flirkete, kollektif
SIRAflirkete,
SZDE komandit SIRA SZDE
flirkete, anonim flirkete, sermayesi paylara blnmfl komandit flirkete, limited flir-
kete ve kooperatif flirkete efl anlamda kanuni terimlerdir ve bu terimler birbirleri yeri-
ne kullanlabilir. AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
Bu tanmdan hareket ederek ortakln unsurlarn saptayabiliriz: 1. Kifli, 2. Sz-

K eflit
leflme, 3. Sermaye, 4. Ortak ama, 5. Ortak amaca ulaflmak iin T A ve
P aktif ortak K T A P
aba (Affectio Societatis) unsuru. Bu unsurlara ksaca gz atmak gerekirse;
Kifli Unsuru TELEVZYON TELEVZYON

Ortaklk, kiflilerin bir araya gelmesi ile kurulduu iin dernek gibi kifliler arasnda
oluflturulan bir birliktir. Oysa vakf mal topluluudur. Ortakln kurulabilmesi iin
kural olarak asgari iki kifli yeterlidir (TBK m.620). Fakat bunun baz ortaklklarda
NTERNET NTERNET
istisnalar vardr. rnein, anonim ve limited flirket bir kifli ile (TTK338, 573), ko-
operatif en az 7 kifli (KoopK. 2) ile kurulabilir. Bazen azami say da gsterilmifltir.
rnein, limited ortaklk en fazla 50 kifli ile kurulabilir (TTK m.574/1).
Ortaklar gerek veya tzel kifli olabilir, fakat istisna olarak, kollektif ortaklkta
tm, komandit ortaklkta ise komandite ortaklarn gerek kifli olmalar gerekir
(TTK m.211,304/3). Bu snrlamann nedeni, anlan ortaklarn flirket borlarndan
dolay snrsz sorumlu tutulmasdr. Kanun koyucu, snrsz sorumluluu, tzel ki-
flilik yaps ile badaflr nitelikte grmemifltir.
96 Ticaret Hukuku
Bir flirkete ortak olabilmek iin zel bir ehliyet kural ngrlmemifl olduun-
Fiil Ehliyeti: Bir kiflinin kendi dan, fiil ehliyetine iliflkin Medeni Kanun hkmleri flirket orta olma ynnden
fiil ve ifllemleriyle hak sahibi de geerlidir (TMK m.9 vd.,335 vd.,396 vd.). zellikle, vesayet altndaki birinin ki-
olabilmesi ve bor altna
girebilmesi ehliyetidir. flisel sorumluluk gerektiren bir flirkete girmesi veya nemli bir sermaye ile bir flir-
kete ortak olmas iin vesayet makamnn izni yannda denetim makamnn da
onay gerekir (TMK m.463, b.3).
Acaba flirket orta olmak asndan zel meslek engelleri var mdr? Bu adan ba-
z kanunlarda zel hkmler ve baz meslekleri icra eden kimseler bakmndan snr-
lamalar vardr. rnein, memur, avukat, hkim, savc ve noterler ynnden ticaretle
uraflma yasa getiren zel hkmler vardr (Anayasa m.140, DTMK m.28, AvK.
m.11, NotK. m.50); bu nedenle anlan grevlerde alflanlar, kollektif flirketin veya ti-
cari iflletme alfltran bir adi flirketin orta olamazlar; komandit flirkette komandite
ortak sfat taflyamazlar. Ancak anonim flirket, limited flirket ve kooperatife ortak ol-
malarnda bir saknca yoktur; komandit flirketlerde komanditer ortak da olabilirler.
Szleflme Unsuru
Hukukumuzda, tm flirketler iin geerli genel bir tanm saylan TBK m.620, flirketi
Szleflme: Karfllkl iki bir szleflme olarak nitelediinden, ortakln temelinde bir szleflme iliflkisi bulun-
taraf oluflturan kifli ya da duu kabul edilmektedir. Bununla birlikte ortakl, Borlar Hukukumuzdaki klasik
kiflilerin belirli bir hukuki
sonuca ulaflmak zere szleflmeler ile ayn kefeye koyma olana yoktur. nk temelinde bir szleflme
birbirine uyan irade bulunmasna ramen, ortaklk, dier szleflmelerden olduka farkl zellikler gste-
aklamalaryla
oluflturduklar hukuki rir. TBKnn genel hkmlerinde szleflme, iki tarafn irade beyan ile kurulan ve o-
ifllemdir. unlukla iki tarafa bor ykleyen hukuki ifllemlerdir. Bu nedenle, TBKnn szleflme-
lere dair hkmleri burada aynen uygulanamaz; ortaklk szleflmesinin nitelii buna
uygun deildir. Ancak uygun dflt lde ve aksine bir zel hkm olmad
takdirde, TBKnn genel hkmleri ortaklk szleflmelerine de uygulanabilir.
TTK, ortaklk szleflmelerinin geerliliini resmi onaya bal yazl flekle ba-
lamfltr (TTK m.212,305,339,575). KoopK m.2de de ayn flekil ngrlmfltr. Bu-
na karfllk TBK, adi ortaklk szleflmesi iin bir geerlilik flekli dzenlememifltir;
bu nedenle taraflar iradi flekil kararlafltrabilirler (TBK m.17); ancak kararlafltrma-
salar dahi, ispat kolayl asndan yazl flekil daima yararldr (HMK m.200 vd.).
Sermaye Unsuru
Ortaklk szleflmesinde, ortaklarn flirkete sermaye (pay) koymalar gerekir. TBK
m.620/I, emeklerini ve mallarn diyerek, ortakln sermaye unsurundan szet-
mifl ise de bu ifade eksik ve yanltcdr. nk sermaye yalnzca emek ve maldan
oluflmaz ayrca aradaki ve balac, ikisinin birlikte sermaye olarak getirilecei iz-
lenimi dourmaktadr. TBK m.621, para, alacak, mal veya emek fleklinde daha
genifl bir ifade iermekte ise de bu dahi, sermaye konulabilecek deerleri belirt-
mek asndan yetersiz bir hkmdr.
TTK m.127, sermaye olabilecek deerleri olduka genifl biimde saymfl olmak-
la birlikte, bu saym da snrl deildir. Kural olarak ekonomik deer taflyan her
fley (para, taflnr-taflnmaz mal, hak, alacak, kiflisel emek, ticari itibar gibi deerler
birlikte veya ayr) sermaye olarak getirilebilir. Ortaklarca getirilecek sermayenin
mutlaka eflit deerde ve ayn nitelikte olmas gerekmez. Farkl deer ve nitelikte
sermaye konulmas mmkn ve uygulamada yaygndr.
Ticaret flirketlerine, ekonomik deer taflyan her fleyin sermaye olarak konula-
bilecei kuralnn kanunlardan veya uygulamadan doan istisnalar da vardr. Ger-
ekten baz flirket trlerine konulabilecek sermaye konusunda zel dzenlemeler
4. nite - Ortaklklar Hakknda Genel Bilgi, Adi Ortaklk, Limited Ortaklk 97
vardr. rnein, halka ak anonim ortaklklarda, halktan toplanan sermayenin na-

kit olmas zorunludur (SerPK m.12/1); bankalarn nakit sermaye ile kurulmas ge-
rekmektedir (BanK m.7/b); menkul kymetler yatrm ortakl da ancak nakit ser-
maye ile kurulabilir (SerPK m.49/c).
TTK baz sermaye trleri bakmndan zel snrlamalar getirmifltir: TTK m.127de
saylanlar arasnda bulunmasna ramen, hizmet edimleri, kiflisel emek, ticari iti- Edim: Bir bor iliflkisinde
bar ve vadesi gelmemifl alacaklar, anonim flirketlere ve limited flirketlere sermaye alacaklnn isteyebilecei ve
borlunun gereklefltirmek
konulamaz (TTK m.342,581); bir komanditer ortak da kiflisel emeini ve ticari iti- zorunda olduu davranfltr.
barn komandit flirkete sermaye koyamaz (TTK m.307/2). Bu snrlamalarn nede-
ni, snrl sorumluluu bulunan ortaklardan dolay, alacakllarn gvencesini flirket
malvarlnn oluflturduu, oysa anlan sermaye unusurlarna kesin ve objektif de-
er biilemeyecei, bilanoda gsterilemeyecekleri ve paraya evrilmelerinin zor,
hatta imknsz olaca dflncesidir.
Ayrca, yeni kanun, anonim flirket ve limited flirketlere konulacak baz sermaye
unsurlar ynnden de eTKde olmayan, ek baz flartlar ngrmfltr (Bkz.TTK
m.342/1,581/1).
Ortak Ama Unsuru

fiirketin amac konusunda eflitli dzenlemeler vardr:
TBK m.622 uyarnca adi flirkette ama kazan paylaflmaktr. TTK m.211 kollek-
tif flirketin, m.304 komandit flirketin ancak bir ticari iflletme alfltrmak amacyla ku-
rulabileceini ngrmfl; bylece her trl iktisadi amacn yeterli olmadn, rne-
in esnaf iflletmesi alfltrmak iin bu tr flirketler kurulamayacan belirtmifltir.
Buna karfllk m.331 anonim flirketin, m.573/3 limited flirketin her tr iktisadi
amala kurulabileceini dzenlemifl; KoopK m.1 ise zel bir ekonomik amatan
sz etmifl: ...ortaklarn meslek ve geimlerine iliflkin ihtiyalarn karfllkl yardm
ve kefalet suretiyle gidermek fleklinde zetleyebileceimiz bir ama ngrmfltr.
Dorudan kr salamak ve datmak szkonusu olamasa bile, kooperatiflerde de
ekonomik amacn varl ortadadr.
Aslnda, bir ticaret flirketine ortak olmak isteyenin amac, kr elde edebilmek-
tir. Dolaysyla, kooperatiften farkl olarak TTKde dzenlenen flirketlerin amac da
sonuta kr salamak ve bunu ortaklarna paylafltrmaktr. Bunun karflsnda, flirket
zarar etmifl ise buna da flirketin trne gre flayet sorumluluklar varsa, o lde
ortaklar katlanacaktr (rnein, adi flirket iin bkz. TBK m.623,643, kollektif flirke-
tin tasfiyesinde, flirket varlnn borlara yetmemesi halinde ortaklarn ek deme
ykm iin, TTK m.298).
Ortak ama unsuru, flirketi, dernek ve vakftan ayrmada kullanlacak temel l-
tdr. Dernek ve vakf, ideal (manevi) amal tzel kiflilikler olmakla birlikte,
eklemek gerekir ki bir dernek veya vakf da amacna ulaflmak iin ticari iflletme a-
lfltrabilir; bu durumda, dernek kamu yararna da olmamak, vakf ise gelirinin ya-
rsndan fazlasn kamu grevi niteliindeki ifllere harcamamak flartyla tacir sfat-
n kazanr (TTK m.16).
Affectio Societatis Unsuru

Aslnda TBK m.620de yaplan tanmda bulunmamakta ise de, bu unsur, yukarda
deinilen drt unsura, reti tarafndan eklenmifltir Sz konusu kavram ile ortak
amac gereklefltirmek iin ortaklarn birlikte aba gsterme niyeti kastedilmekte-
dir. Bu unsur flahs flirketlerinde ok arlkldr. nk bu flirketlerde ortaklarn
birbirlerini iyi tanmalar, gven duymalar ve iflbirlii ierisinde aba gstermeleri
gerekir. Oysa sermaye flirketlerinde ve zellikle halka ak anonim flirketlerde bu
unsur olduka zayflamaktadr.
98 Ticaret Hukuku
Sermaye flirketlerinde tm ortaklarn aktif aba gstermeleri beklenemez; n-

k flahs flirketlerinden farkl olarak ortak says genellikle fazla, aralarnda iliflki
yok veya olduka zayf ve sermaye n planda olduundan, flirket ynetimi zel or-
gana verilmifl, denetim iin de bamsz denetilik sistemi getirilmifltir. Bununla
birlikte, ok zayflamfl da olsa sermaye flirketlerinde bile bu unsurdan sz edilebi-
lir; en azndan, ortaklarn, flirketin amacnn gerekleflmesini nleyici veya zorlafl-
trc davranfllardan kanma ykmll vardr ve bu ykmn temeli, yine af-
fectio societatise dayandrlr.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Ortaklklarn Snflandrlmas
D fi N E L M Ortaklklar,
D drt
fi N E Layr
M lte gre snflandrlabilir:
1. Dzenleyen kanun lt asndan, TBKde dzenlenen (adi ortaklk), TTK
ve KoopKde dzenlenen (ticaret ortaklklar) ve zel dzenlemelere bal
S O R U S O R U
ortaklklar fleklinde l bir ayrm yaplabilir.
DKKAT zel dzenlemelere

D K K A T bal ortaklklara, tamamen kendi zel kanunu bulunan Ereli Demir
elik Afi, TC. Merkez Bankas Afi, ller Bankas Afi gibi baz flirketler yannda, belirli faali-
SIRA SZDE yet dallarnSIRA
dzenleyen,
SZDE Sigortaclk K, Bankaclk K, Finansal Kiralama K. gibi zel ka-
nunlara tabi olan flirketlerle, Kamu ktisadi Teflebbslerine dair 233 Sayl KHKya tabi
flirketler gsterilebilir.
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
2. Tzel kiflilii olup olmamas ltne gre de tzel kiflilii olmayan ortak-
lk (adi ortaklk) ile tzel kiflilii olan ortaklklar (ticaret ortaklklar ile zel
K T A P K T A P bal tm ortaklklar) fleklinde ikili bir ayrm yaplabilir. T-
dzenlemelere
zel kifliliin bulunmas, beraberinde, flirketin, ortaklarndan ayr bir ticaret
Yerleflim Yeri: Bir kimsenin unvanna, malvarlna, ehliyete, yerleflim yerine ve vatandaflla da sahip
T yerleflmek
E L E V Z Yniyetiyle
O N oturduu T E L E V Zgetirir.
olmasn YON
yer, ikametghdr.
3. Kifli (flahs)/sermaye ortakl ayrm, bir ortaklkta, ortaklarn kimlik ve ilifl-
kilerinin mi, yoksa sermayenin mi ilk planda nem tafldna dayaldr. Es-
NTERNET
ki TKdan
NTERNET
farkl olarak yeni TTKda bu ayrm aka dzenlenmifl ve ayrma
baz sonular balanmfltr. TTK m. 124/2de, kollektif ve adi komandit or-
taklklar flahs, anonim, limited ve payl komandit ortaklklar ise sermaye or-
takl olarak saylmfltr. Ayrca TTK, flirketlerin genel hkmlerinin uygu-
lanmas, ortaklarn kiflisel alacakllarnn durumu ve baz ykmllkler y-
nnden bu ayrma nemli sonular balamfltr.
4. Ortaklk borlarndan dolay ortaklarn sorumluluu asndan, birinci - ikin-
ci derece, snrl - snrsz sorumluluk ayrmlar yaplr. Ortaklk borlarndan
dolay ortaklar birinci derece (dorudan) veya ikinci derece (dolayl) sorum-
lu olabilir. Ortakln tzel kiflilii yok ise, ortaklktan alacakl olan kifli do-
rudan ortaklara baflvurur. rnek: Adi Ortaklk (TBK m.638/3). Tzel kiflilii
olan ortaklklarda, ortaklk borcu iin nce tzel kiflilie baflvurulur. Belli
flartlarn varl halinde ortaklara baflvuru hakk tannmfl ise, bu durumda
ortaklarn ikinci derecede sorumluu szkonusu olur.
Kollektif flirketlerde ortaklarn flirket borlar nedeniyle, flirket alacaklsna kar-
fl ikinci derece (dolayl) sorumluluu vardr (TTK m.236-237). Adi komandit flir-
ketlerde komandite ortak, m.317 atf nedeniyle bir kollektif flirket orta gibi so-
rumlu iken, komanditer ortak, TTK m.322 uyarnca, snrl da olsa belirli flartlarn
varl hlinde flirket alacakllarna karfl sorumludur.
K kollektif ortaklndan alacakl olan A, alacan en zengin ortak olduunu

SIRA SZDEbildii Bden SIRA SZDE
talep etmifl, B bu borcu demekle ykml olmadn ileri srerek talebi reddetmifltir. 1
Olayda Ann m yoksa Bnin mi hakl olduunu dflnrsnz?
Ortaklarn sorumlu olduu hllerde de, bu sorumluluk, snrl veya snrsz ola-
bilir. Snrsz sorumluluun geerli olduu flirketlerde ortaklar, flirket
S O R Uborlarndan S O R U
dolay, tm mal varlklar ile sorumlu olabilmektedir. rnein, adi flirket ile kollek-
tif flirkette tm, komandit flirketlerde ise komandite ortaklarn sorumluluu snrsz-
DKKAT DKKAT
dr. Buna karfllk, baz ortaklklarda ortaklarn sorumluluu belirli bir miktar ile s-
nrl olabilir. rnein, anonim ve limited flirketlerde tm ortaklarn ve komandit
flirketlerde komanditerlerin sorumluluu, flirket getirmeyi taahhtSIRA SZDEetmifl olduklar SIRA SZDE
sermaye miktar ile snrldr. Bir ortak, flirkete koymay taahht etmifl bulunduu
sermaye payn ifa etmifl ise, sorumluluu da sona erer. fa etmemifl olsa bile, bu
AMALARIMIZ (Anonim
sorumluluk nc kiflilere deil, flirkete karfl geerli bir sorumluluktur
flirket iin TTK m.329/2; payl komandit flirketlerde komanditer iin TTK m.564, li-
AMALARIMIZ
mited flirket iin TTK m.573/2, ayrca, limited flirkette kamu borlar bakmndan
bu kuraln nemli istisnas iin bkz. AATUHK m.35). K T A P K T A P
Eklemeliyiz ki retide, baz yabanc hukuklardan da esinlenilerek, tzel kifli-
lik perdesinin ve snrl sorumluluun ktye kullanlmasna karfl zm nerileri
gelifltirilmekte, hakkaniyetin ve birtakm kanuni dzenlemelerin T E L Eama
V Z Y Ove
N ruhunun TELEVZYON
gerektirdii hllerde, tzel kiflilik perdesinin arkasna haksz yere snarak takip-
ten kamaya alflan kiflilerin bu perdeden haksz yararlanmasnn nlenmesi ge-
rektii savunulmaktadr.
NTERNET NTERNET
AD ORTAKLIK
nemi ve Uygulanma Alan
Adi ortaklk, bafll baflna bir flirket tipi olarak uygulamada, en basit gnlk iliflkiler-
den, en karmaflk iliflkilere kadar rastlanabilecek bir ortaklktr. rnein, birlikte pi-
yango bileti alarak ikramiye karsa paylaflmay kararlafltran, cep harlklar ile bah-
e sahibinden satn alacaklar limonu semt pazarnda satmaya ve kazanc blflme-
ye karar veren, bir kahvehaneyi veya marketi alp birlikte iflleten, bir ticari taksiyi bir-
likte alp alfltran, sahip olduklar hayvanlar bir araya getirerek st reten ve satan,
beraberce roman, tiyatro eseri, film gibi bir fikir ve sanat eseri yaratan kifliler arasn-
daki iliflkilerden, konsorsiyumlara ve ok uluslu ortak giriflimlere (joint venture) ka-
dar birok iliflkiyi adi ortaklk potasna sokmak mmkndr. Bu arada sz geen
ve uygulamada da ska rastlanan iki kavrama ksaca deinmek yararl olacaktr.
Konsorsiyum, kiflilerin belirli iflleri birlikte gereklefltirmek amacyla bir araya
gelmeleri ve her birinin, dierlerinden bamsz olarak, iflin yalnzca bir ksmnn ya-
plmasndan sorumluluk stlendii hallerde ortaya kar. rnein, metro inflaatnn
yapmn birlikte gereklefltirmek isteyen ve uzmanlklar farkl olan flirketten bi-
risi yer alt inflaatlarn, dieri toprakalt izolasyon ve donanmlarn, ncs de
rayl sistem yapmn stlenip, her biri kendi ksmndan sorumluluu kabul edebilir.
Ortak giriflim (joint venture) ise, bamsz birden fazla gerek veya tzel kifli-
nin, belirli bir ifli ya da srekli bir faaliyeti gereklefltirmek ve kazan salamak
amacyla, bir ticaret ortakl kurarak (bu arada ifte ortaklk iliflkisi doabilir) ve-
ya kurmakszn, bir szleflme erevesinde bir araya gelmeleri ve iflin tamamndan
mteselsilen sorumlu olmay stlendikleri hllerde ortaya kar. rnein, flirke-
tin, iflin tamamndan birlikte ve mteselsilen sorumluluk stlenerek bir baraj infla-
atnn yapm konusunda anlaflmalar ve ihaleyi kazanmalar gibi.
SIRA SZDE SIRA SZDE
100 Ticaret Hukuku

S O R U S O R U
DKKAT Ortak giriflimD konusunda

KKAT daha fazla bilgi edinmek iin Ticaret fiirketlerinin Tzel Kiflili-
i Bulunmayan Bir Ortaklk Yaps le fllettikleri Ticari flletmelerin Ticaret Sicillerine
SIRA SZDE Tescili Hakknda STBnin 2009/2 sayl tebliine bakabilirsiniz. RG T. 01.04.2009,S.27187.
SIRA SZDE
Adi ortakln nemini ve uygulamasn artran eflitli yasal dzenlemeler de

AMALARIMIZ

mevcuttur.AMALARIMIZ
rnein:
1. Adi ortaklk hkmleri, TTK m.126 uyarnca, belirli bir srada ticaret flirket-
lerine de uygulanr.
K T A P K flirketi
2. Ticaret T A P nitelii kazanamayan ortaklklar, TBK m.620/2ye gre adi or-
taklk saylr.
3. Kollektif ve komandit flirketlerinin kuruluflu srasnda, ortaklk szleflmesi-
TELEVZYON ninTakdedilmesinden
ELEVZYON itibaren flirketin tzel kiflilik kazanmasna kadar gee-
cek olan sre ierisinde, kurucular arasndaki iliflkiye adi ortaklk hkmle-
ri uygulanr (Bkz. TTK m.214,305). Kollektif ve komandit flirketlerden farkl
olarak, anonim ve limited flirketlerde, anaszleflmenin imzalanmas ile or-
NTERNET NTERNET
taklk tzel kifliliinin domas arasndaki dnemde, kurucular arasndaki
iliflkiyi n ortaklk olarak niteleyen Alman sistemi, TTKda da benimsenmifl-
tir (TTK m.335,585). Bu tercih elefltirilere yol amakta, en azndan sorgulan-
may gerektirmekte ve nortakln hukuki nitelii, tartflma yaratmaktadr.
4. Birden ok kiflinin katlm ile yaplan ve ayrlmaz btn oluflturan bir ese-
rin sahipleri arasndaki iliflkiye adi ortaklk hkmleri uygulanr (FSEK m.10).
Adi Ortakln Kuruluflu

Ortakln tzel kiflilii bulunmad iin kuruluflu olduka kolaydr. Szleflme iin
bir geerlilik flart ngrlmemifltir; taraflar iradi flekil kararlafltrlabilir (TBK m.17).
Ancak ispat kolayl salamak asndan yazl flekilde bir ortaklk szleflmesi yap-
makta daima yarar vardr (HMK m.189,193).
Szleflme yapldktan sonra, baflkaca (tescil, izin vb.) bir iflleme gerek olmaks-
zn ortaklk kurulmufl olur. Hatta, kurulacak ortakln iflletme konusu, kanunen
flekle balanmfl ifllemleri gereklefltirmek (rnein, taflnmaz ticareti yapmak) olsa
dahi, bu durum, ortaklk szleflmesinin flekle bal saylmasn gerektirmez.
Bununla birlikte, flayet ortakla, tapuya kaytl bir taflnmaz veya devri kanun-
da zel flekle balanmfl bir hak (marka, patent, fikir ve sanat eseri gibi) sermaye
olarak konuluyorsa, ortaklk szleflmesindeki sermaye maddesinin ngrlen flek-
le uygun olarak dzenlenmesi zorunludur.
Adi Ortakln Konusu

Her konuda ortaklk yaplabilir; ancak konunun ahlaka, adaba, emredici hkm-
lere, kamu dzenine, kiflilik haklarna aykr ve imknsz olmamas gerekir. nk
szleflme zgrl ve snrlarna iliflkin TBK m.26-27 hkmleri, burada da geer-
lidir. rnein, Yargtay 4. HD. 18.1.1957 tarihli kararnda, bir mali mflavir ile avu-
kat arasnda, avukata mflteri bulmak amacyla yaplan ortaklk anlaflmasn, Avu-
katlk Kanununun emredici hkmne ve eBK m.19-20ye aykr bularak geersiz-
lii sonucuna varmfltr.
Adi flirket, bir ticari iflletme de iflletebilir, bu durumda ortaklar tacir sfatn ka-
zanrlar (TTK m.12).
Adi Ortaklkta liflkiler

iliflki, ortaklarn kendi aralarndaki iliflkileri anlatr ve bu kapsamda karflmza
zellikle, ynetim grev ve yetkileri kar. Dfl iliflki ise, ortaklarla nc kifliler
arasndaki iliflki olup bu kapsamda zellikle temsil kavram gndeme gelir.
Tm flirketlerde olduu gibi, adi flirkette de i iliflkiler, szleflme zgrl il-
kesine baldr. Ortaklk szleflmesi hkmleri adeta ortakln anayasas saylr ve
i iliflkilerde bir sorun karsa, emredici hkmlere aykr olmayan ortaklk szlefl-
mesi hkmleri uygulanr (TBK m.26-27,621 vd.).
Emredici hkmler de ounlukla nc kiflileri, bazen de ortaklar korumak
amacyla sevkedilmifltir. iliflkiler kapsamna, ortakln ynetimi yannda, ortak-
lar arasndaki mlkiyet iliflkisi, ortaklk kararlar ve ortaklarn borlar ile haklar
(sermaye koyma borcu, kr-zarar paylaflm ve ortakln denetimi) gibi konular
girmektedir. Bunlar ana hatlaryla ele alrsak;
Ortaklar Arasndaki Mlkiyet liflkisi

Ortakln tzel kiflilii bulunmadndan getirilen sermaye ortaklarn hepsine ait-
tir; yani ortaklarn elbirlii mlkiyeti vardr (TBK m.638/1, TMK m.701 vd.). Bu ne-
denle, konulan sermaye kapsamndaki mal ve haklar zerinde tasarruf edilebilme-
si, kural olarak ortaklarn oy birliine baldr; ortaklarn paylar da ayrt edilmifl
deildir (TMK m.702).
Ortan alacakls, yalnzca ortaa dflecek tasfiye payn haczettirebilir. Fakat Elbirlii Mlkiyeti: Birden
ortaklar isterlerse, elbirlii mlkiyeti yerine, payl (mflterek) mlkiyetin uygu- ok kiflinin bir eflya zerinde
lanmasn kararlafltrabilirler (TBK m.638/2; TMK m.703/1); bu durumda ortan pay oranlar aka
gsterilmeden mlkiyet
alacakls, o ortan flirketteki payn haczettirebilir (TMK m.688/3). hakkna sahip olmalardr.
Payl Mlkiyet: Birden ok

Ortaklk Kararlar kiflinin ayn eflya zerinde
Ortakln yaps ve rgtlenmesi ile ilgili kararlar olup szleflmenin, sermayenin fiilen blnmfl paylara
sahip olmalardr.
ve ortaklararas dzenin deiflmesine, yneticilerin atanmas ve azline, hesaplarn
onaylanmas ve kazan zerinde tasarrufta bulunulmasna, flirketin sona erdirilme-
sine iliflkin kararlar bu kapsamdadr. Bunlar, flirketin iflletme konusunu elde et-
mek amacyla ald ve ynetime iliflkin kararlardan ayrmak gerekir. retide, y-
netime iliflkin olan olaandfl ifllemler de ortaklk karar kapsamnda saylmaktadr.
Ortaklk kararlar, kural olarak tm ortaklarn oybirlii ile alnr; szleflmede o-
unluk ngrlebilir. Bu durumda ounluk, katlm payna gre deil, ortaklarn
tam saysna gre hesaplanr (TBK m.624).
Ortaklarn Hak ve Borlar
Katlm Pay (Sermaye) Borcu

6098 sayl TBKda sermaye yerine katlm pay kavram kullanlmfltr. Adi or-
takla konulacak sermayenin trleri konusunda yetersiz bir dzenleme ieren
TBK m.621deki saym da eBK m.521de olduu gibi, snrl deildir. Ticaret flirket-
lerine konulabilecek sermaye trleri konusunda genifl bir saym yapan TTK m.127,
adi ortakla da kyasla uygulanabilir bir hkm saylmaktadr.
Sermaye koymak, her bir ortan dier ortaklara olan borcudur; her ortak, ser-
maye getirme borcu altndadr. Getirilen sermaye, flirketin faaliyet konusunun ge-
rektirdii deer ve nitelikte olmak zorundadr. fiayet flirket szleflmesinde aksine
hkm yok ise, ortaklarn eflit deerde sermaye getirmeleri gerekir (TBK m.621/2).
102 Ticaret Hukuku
Sermaye olarak bir fleyin kullandrlmas taahht edilmifl ise kira hkmleri, bir
fleyin mlkiyeti konulmufl ise satm szleflmesindeki hasara, ayptan ve zapttan so-
rumlulua iliflkin hkmler kyas yoluyla uygulanr (TBK m.621/3).
Bu borcun ifa edilmemesinin yaptrmlar konusunda TBKde dzenleme bu-
lunmad iin, ticaret flirketlerinin genel hkmleri arasndaki TTK m.128 vd. , adi
ortakla da kyasla uygulanabilir. Sermaye para ise, gecikmifl ifa ile birlikte temer-
rt faizi istenebilir; tazminat ve szleflmede ngrlmfl ise cezai flart talep edile-
bilir; somut olayda hakl neden oluflturmas kofluluyla, TBK m.639, b.7ye dayan-
larak flirketin feshi yoluna gidilebilir.
Bir ortak, sermaye borcunu ifa etmeyen dier bir ortaa karfl dava aabilir. Bu
dava, bir ortan, flirkete karfl borlarn ifa etmeyen dier ortak veya ortaklara kar-
fl ifay salamak veya borlunun flirkete karfl sorumluluunu salamak amacyla
at bir davadr ve kkeni, Roma Hukukuna dayanr. Eski BK ve eTKde bu da-
va konusunda hkm yok iken, TTK m.128/7, flahs flirketleri ynnden bu dava-
y ak hkme balamfltr.
Kazanca, Zarara ve Tasfiye Sonucuna Katlma

TBK m.622ye gre ortaklar, nitelii gerei flirkete ait olan btn kazanlar arala-
rnda blflmekle ykmldrler. TBK m.623/I uyarnca, szleflmede aksine h-
km yoksa kazan ve zarar eflit flekilde paylafllr. Szleflmede yalnz kazan veya
zarar paylaflm dzenlenmifl, her ikisi dzenlenmemifl ise, yaplan dzenleme, di-
eri bakmndan da uygulanr (TBK m. 623/2).
Bazen flirkete sermaye olarak emek getirilebilir. flte kanun koyucu, emeini
sermaye olarak getiren kiflinin zarara katlmayacan ngren szleflme hkmle-
rini geerli saymfltr (TBK m.623/3). Hkmn gerekesi, emee verilen deer olup
flirket zarar edince, emek zaten karfllksz kalacak ve ilgili kiflinin ayrca zarara ka-
tlmas, katmerli bir hakszla yol aacaktr. Bu istisna dflnda, zarara katlmama
flart geerli olmaz.
fiirket sona ermifl ve tasfiye yaplmfl ise, geriye kalan art deer veya zarar da
ortaklar arasnda paylafltrlr (TBK m.642-643).
Rekabet Etmeme Borcu

Ortaklardan hibiri kendilerinin veya nc kiflilerin menfaatine olarak, flirkete
zarar verecek ve flirket gayesine aykr dflecek iflleri yapamaz, rekabet oluflturan
fiilleri baflkas hesabna da yapamaz (TBK m.626). Buna aykr davranlmasnn
yaptrm kanunda gsterilmemifltir. Genel olarak, tazminat istenebilir; TBK m.553
hkm kyasen uygulanabilir. Ayrca eBK m.414 (TBK m.530) hkmnden yarar-
lanlabilecei veya hakl nedenle fesih yoluna gidilebilecei de kabul edilmektedir.
nceleme (Denetleme) Hakk

Ortaklk borlarndan dolay ortaklar birinci derecede ve snrsz sorumlu olduun-
dan, ynetim yetkisi olmasa bile, ortaklardan her birine, ortaklk ifllerini inceleme
yetkisi tannmfltr. nceleme hakk, emredici olarak dzenlenmifl bir hak olup ak-
sine szleflme yaplamaz. Hakkn kullanlmas, yneticilerden bilgi isteme, defter
ve kaytlar inceleme ve bunlardan rnek alma, mali durum zeti karma gibi yol-
larla gerekleflir (TBK m.631). Yneticiler de bu hakkn kullanlmasna izin vermek
ve kendilerinden talep edilenleri salamakla ykmldrler.
Gider, Faiz ve cret steme Hakk

Ortaklardan birisi, flirket ifllerini yrtrken birtakm giderler yapmfl veya borlar
stlenmifl ya da zarara uramfl ise dier ortaklar ona karfl sorumlu olurlar (TBK
m.627/1). fiirkete avans olarak para veren bir ortak, verdii gnden itibaren faiz is-
teyebilir (TBK m.627/2). Ayrca, ykml olmad hlde flirket iflleri iin emek
harcayan bir ortak, hakkaniyet gerei bir karfllk (cret) isteyebilir (TBK m.627/3).
Ortakln Ynetimi
Yneticinin Atanmas ve Azledilmesi

Ortaklar isterlerse, szleflmede kimin ynetici olacan belirleyebilirler. Belirleme-
mifl iseler, sonradan alacaklar bir kararla ynetici atayabilirler. Aksi szleflmede
ngrlmedike, ynetim, dflardan birine de verilebilir; yani yneticinin ortak ol-
ma zorunluluu yoktur. Ortaklk szleflmesinde veya daha sonra alnan bir karar-
la ynetici atanmamflsa flirket ynetimi btn ortaklara aittir (TBK m.625/1).Tm
ortaklar veya birden ok ortak ynetici ise, kural olarak her biri tek baflna yetkili-
dir; aksi kararlafltrlabilir (TBK m.625/2).
Ynetim yetkisi nasl verilmifl ise, ayn flekilde geri alnr. rnein, bir kararla
atanan ynetici yine bir kararla grevden alnabilir. Ortaklk szleflmesi ile atanan
yneticinin yetkisinin geri alnmas iin kural olarak szleflme deifliklii gerekir.
Deifliklik karar da ortaklarn oybirliini gerektirir; szleflmede ortaklarn oun-
luu ile karar alnaca kararlafltrlabilir (TBK m.624/1).
fiirket szleflmesi ile ortaklardan birisine verilen ynetim yetkisi, hakl bir ne-
den olmadka, dier ortaklar tarafndan kaldrlamaz ve snrlanamaz (TBK
m.629/1). Ortaklk szleflmesinde yetkinin kaldrlamayacana iliflkin bir hkm
bulunsa bile, hakl nedenin varl hlinde, ortaklardan herbiri mahkeme kararna
gerek olmakszn, ortaklardan birine verilmifl olan ynetim yetkisini kaldrabile-
cektir. Zira TBK m.629da ...dier ortaklardan herbiri ynetim yetkisini kaldrabi-
lir denilmektedir.
Madde gerekesinde, bu deifliklikle birlikte, TBK m.629 hkmnn svBK ile
uyumlu hle getirildii, ortaklardan her birinin en azndan ilk planda mahkeme kara-
rna gerek kalmakszn, ortaklardan birine verilmifl olan ynetim yetkisini kaldrabile-
cei ifade edilmifltir. Ynetim yetkisine sahip olmayan bir ortan, ynetim yetkisine
sahip olan ortan yetkisini mahkeme kararna gerek olmakszn hakl bir nedenle
kaldrabilmesi, uygulamada ktye kullanmlara yol aabilecei gibi, hangi durumla-
rn hakl olabilecei konusunda uyuflmazlklara da yol aabilecek niteliktedir.
Hakl nedenin takdiri, somut olayn zelliklerine gre hkime aittir. zellikle,
ynetici ortan grevini aflr lde ihmal etmesi veya iyi ynetim iin gerekli olan
yetenei kaybetmesi (TBK m.629/3), yolsuzluk, gibi hller, hakl neden saylr.
Yneticinin Yetkileri
Ynetim yetkisi sadece olaan iflleri kapsar. Olaandfl ifllerde ise ortaklarn oybir-
lii gerekir ancak gecikmesinde saknca bulunan (acil) ifllerde yneticilerden her-
biri yetkilidir (TBK m.625/3).
Sonular olduka nemli olmasna ramen, olaan/olaandfl ifl ayrmnn l-
t konusunda kanunda bir aklk yoktur. Kanunda yalnzca, genel yetkili vekil
atanmas ile olaandfl ifllemlerde oy birlii gerektii dzenlenmifl fakat olaand-
fl ifllerin neler olduuna deinilmemifltir.
104 Ticaret Hukuku
Ortaklar, flirket anayasas niteliinde olan szleflmede, hangi ifllerin olaandfl,

hangilerinin olaan saylacan belirleyebilirler. Olaandfl ifllerden birisi de, yu-
karda deinilen ortaklk kararlarna tabi olan, dolaysyla kural olarak oybirlii ge-
rektiren ifllerdir. rnein, ortaklk szleflmesinin deifltirilmesi bu kapsamdadr
(TBK m.624).
Genel olarak, bir ortakln, yapsna, niteliine ve iflletme konusuna gre s-
rekli olarak yapageldii ve zellikle gndelik ifller olaan, bunun dflndakiler ise
olaandfldr. Fakat bu l ok genel ve soyut olduundan, somut ltn ne
olabilecei konusu, retide tartflmalara yol amfltr.
SIRA SZDE SIRA ortaklardan

Bir adi flirkette SZDE A, flirketin daha iyi ynetilecei dflncesiyle profesyonel y-
2 neticiyle alfllmas gerektiini ileri srmekte, dier ortaklar ise kanun gerei btn or-
taklarn ynetici olduunu bu nedenle isteinin kabul edilemeyeceini savunmaktadrlar.
Sizce taraflardan hangisi hakldr?
S O R U Yneticilerin
S O Haklar
R U
DKKAT Ynetim veD tirazK K A T Hakk

Yneticinin temel hakk, ortakl ynetmektir (TBK m.625). Birden fazla ynetici
ortak var ise, kural olarak her bir ynetici, dierlerinin katlm gerekmeksizin ifl-
SIRA SZDE SIRA SZDE
lem yapabilir. Fakat ynetici ortaklardan birisi, dier bir yneticinin yapaca iflle-
me, tamamlanmasndan nce itiraz etmek suretiyle engel olabilir. Bu itiraz zeri-
AMALARIMIZ
ne, nc kiflilerle yaplacak ifllem ifllem durur; yani itiraz, dfl iliflkide ifllemin ya-
AMALARIMIZ
plmasn ve icrasn nler (TBK m.625/2).
Yapaca ifle itiraz edilen yneticinin, ayn zamanda temsilci sfatnn bulunma-
K T A P s ve itirazaK ramen
T A P o ifli yapmas hlinde ne olaca konusunda aklk yoktur. fl-
lemin geerli olmas fakat itiraza ramen ifllem yapan yneticinin dier ortaklara
karfl, veklet hkmlerince (TBK m.630) sorumlu olmas, bir grfl olarak savu-
TELEVZYON nulabilir. TFakat
E L E V itirazn
Z Y O N sadece ynetime etkili deil, ifllemin yaplmasna engel ol-
mas itibaryla temsile de etkili olduu gzetilerek temsil yetkisinin geri alnmas
sonucuna yolaaca, dolaysyla, itiraza ramen yaplan ifllemin, yetkisiz temsil
hkmlerine bal olmas grfl, kanunun sistemine daha uygun gzkmektedir.
NTERNET NTERNET
tiraz haksz olsa bile sonu dourur; itirazn hakl olup olmad konusunda
doabilecek bir ekiflmenin nasl zmlenecei konusunda da kanunda ak bir
hkm yoktur. retide, haksz itiraza muhatap olan yneticinin, herhalde soru-
nun zm iin konuyu tm ortaklara gtrebilmesi gerektii kabul edilmekte-
dir. Ortak olmayan yneticinin itiraz hakk da yoktur; o yalnzca bilgi alma, de-
netleme ve hakl bir neden varsa, ortakln feshini isteme (TBK m.639, b.7) hak-
larna sahiptir. tiraz hakk bulunmayan ve ynetici olmayan ortan, hakl ne-
den(ler)in bulunmas durumunda, ynetim yetkisine sahip ortan yetkisini mah-
keme kararna gerek kalmadan kaldrabilmesine imkn veren TBK m.629un isa-
beti sorgulanabilir. nk ynetim hakk, itiraz hakknn kullanlmasna neden
olabilecek ifllemleri yapabilme yetkisini de kapsar. Bu nedenle, bir taraftan y-
netici olmayan ortaa hakl bir nedenin bulunmas durumunda ynetim yetkisi-
ni kaldrabilme imkn tanmak, dier yandan itiraz hakk tanmamak, kendi ie-
risinde tutarl gzkmemektedir.
cret Hakk
Szleflmeyle veya kararla cret denmesi kararlafltrlmfl ise, ynetici, cret isteme
hakkna sahiptir (TBK m.628/3,630). Ykml olmad hlde ortaklk iflleri iin
emek sarfetmifl olan bir ortak da TBK m.627/3 uyarnca hakkaniyetin gerektirdii
bir karfllk denmesini isteyebilir.
Yneticilerin Bor ve Ykmllkleri
zen Gsterme Borcu

Kanun, ortaklardan her biri iin flirket ifllerinde zen gsterme ykmnden sz
etmifl ise de aslnda bu, ynetici ortaklar iin szkonusudur. zen gstermeyip za-
rara yol aarsa tazminat deme ykm doar (TBK m.628/1).
Yneticinin zen ykmnn derecesi asndan kanun ikili bir ayrm yaparak,
yneticinin cret alp almadn gzetmifltir. Ynetici cret almyor ise, zen lt
subjektiftir; yani yneticinin kendi ifllerinde gsterecei zene baklr. fiayet ynetici
cret alyor ise sorumluluu vekilin sorumluluu hkmlerine tabidir (TBK m.628/3,
506,396,400), bu durumda zen lt objektif (iflin gerektirdii zen) olmaktadr.
Bir ortak, ynetici olsun veya olmasn, kendi kusuru ile dier ortaklara bir za-
rar verir ise bu zarar tazminle ykmldr (TBK m.628/2). Kanunda, ortakln t-
zel kiflilii bulunmad iin, dier ortaklara verilen zarardan sz edilmifl ise de as-
lnda zarar flirket iliflkisi nedeniyle verildiinden, zellikle, ortaklarn dolayl zara-
ra urad hllerde tazminatn da flirkete denmesi gerektii dflnlebilir.
Hesap Verme Borcu

Ynetici, en az ylda bir kez dier ortaklara hesap verme ve kr paylarn datma
ykm altndadr. Bu sre uzatlamaz, ama ksaltlabilir (TBK m.630/3).
ncelemeye zin Verme Borcu

Ynetici, flirket ifllerinin incelenmesine ve denetim hakknn kullanlmasna izin
verme ykm altndadr. Bu hak szleflme ile bertaraf edilemez (TBK m.631).
Adi Ortaklkta Dfl liflkiler

Dfl iliflkiler kapsamnda, ortakln temsili ile ortaklarn sorumluluu konularnn
ele alnmas gerekir:
Ortakln Temsili
Adi ortakln tzel kiflilii ve ayr bir ynetim organ bulunmad iin, temsil
nem taflr. TBK m.637/3, yneticinin ayn zamanda temsile yetkili olduunu var-
saymfl ise de bunun aksi kararlafltrlabilir. Temsil yetkisine sahip ynetici ortan
yapaca nemli tasarruf ifllemlerine iliflkin yetkinin, btn ortaklarn oybirliiyle
verilmifl olmas ve yetki belgesinde bu hususun aka belirtilmifl olmas flarttr.
TBK m.637, temsile iliflkin genel hkmlere paralel bir hkm getirerek doru-
dan/dolayl temsil ayrm yapmfltr. Temsilci tarafndan yaplan ifllemlerin flirket
(ortaklar) adna olduunun karfl tarafa aklanmas gerekir. Karfl taraf temsil ilifl-
kisini zaten biliyor veya bilmesi gerekiyor ya da ifllemin kiminle yapld nc
kifli bakmndan fark yaratmyor ise yaplan ifller flirketi balar (dorudan temsil,
TBK m.40). Aksi halde dolayl temsil iliflkisi ortaya kar, yani ifllem temsilci ile kar-
fl taraf iin balayc olur; temsilci, alacaklar temlik ve borlar nakil yoluyla tm
ortaklara devreder (TBK m.637, 640).
106 Ticaret Hukuku
Ortaklarn Sorumluluu
Adi ortakln tzel kiflilii olmadndan, ortaklarn flirket borlarndan dolay so-
rumluluu birinci derecede, snrsz ve mteselsildir. Bir ortan iflledii haksz fi-
ilden dolay sorumluluk ise yalnz o ortaa aittir. Fakat dier ortaklar kflkrtmak
veya yardmc olmak suretiyle fiile katlmfl iseler, birlikte sorumlu olacaklardr
(TBK m.61).
Adi fiirkette Ortaklarn Deiflmesi ve Sonular

Kifli ortakl niteliinin doal sonucu olarak, adi flirkette ortaklarn deiflmesi ok
zordur. nk bu gibi deifliklikler, ortaklk szleflmesinin deiflmesini gerektir-
mekte, szleflme deifliklikleri de ortaklarn oybirliine ihtiya gstermektedir. An-
cak, ortaklk szleflmesinde, ortaklarn oybirlii yerine, baflka bir yetersay (oun-
luk) ngrlebilir (TBK m.624).
Yeni Ortak Alm ve Alt Katlm

Bu konularda eBKda hkm yoktu. TBK m.632 uyarnca, flirkete yeni bir ortak
alnmas, btn ortaklarn rzasna baldr. Ortaklardan birisinin, tek tarafl olarak
bir nc kifliye payn devretmesi veya payna nc kifliyi ortak etmesi hlin-
de de bu nc kifli ortak sfatn kazanamaz fakat dier ortaklar rza gsterirse
nc kifli ortak sfatna sahip olur.
Ortaklktan kma ve karlma

Eski BKda flirketten kma ve karlma konusunda kanunda ak bir dzenleme
bulunmamaktayd. TBK m.633, adi ortaklktan kmay ve karlmay belli neden
ve flartlara balamfl, ayrca, kma ve karlmaya bal olarak da baz sonular
dzenlemifltir.
Yasal Durum ve ngrlen Nedenler

kma ve karlma nedenleri bakmndan kanun yannda, ortaklk szleflmesi h-
kmlerine de bakmak gerekir.
Kanun
TBK m.633te ngrlen hkm uyarnca; bir ortan fesih bildiriminde bulunma-
s, kstlanmas, ifls, tasfiyedeki paynn cebr icra yoluyla paraya evrilmesi veya
lmesi hlinde, szleflmede ortakln dier ortaklarla devam edeceine iliflkin bir
hkm varsa, bu durumlardan biri gereklefltiinde, o ortak veya temsilcisi ya da
len ortan mirass ortaklktan kabilir veya dier ortaklar tarafndan yazl ola-
rak yaplacak bir bildirimle ortaklktan karlabilir (TBK m.633).
Madde gerekesinde, dzenlemenin amacnn ortaklardan birinin ayrlmak iste-
dii veya ortaklktan ayrlmasn gerektirecek yasal bir durum ortaya kt takdir-
de, dier ortaklara, ortakln srdrlmesi konusunda, henz ortakln kurulma-
s aflamasnda irade aklamasnda bulunma olanan vermek ve bu suretle iflle-
yen bir ortaklk sisteminin sona ermesini nlemek olduu; ayrca len ortan mi-
raslaryla ortakl srdrmek istemeyen dier ortaklarn, ortakl tasfiye edip
yeni bir ortaklk kurma zahmetinden kurtaraca, bylece adi ortaklktan kma ve
karlma konusunda nemli bir ihtiyacn giderilmesine ynelik adafl bir dzen-
leme yapld belirtilmifltir.
Ortaklk Szleflmesi
Kanunda saylan bu hller dflnda da karlmay gerektiren nedenler bakmndan
szleflmeye hkm konunabilir. Bu nedenler, ayn zamanda ortakln hakl ne-
denle feshine (TBK m.639, b.7) yol aacak nitelik taflyabilir. Ortakl sona erdir-
mek yerine ilgili orta karmak, dier ortaklar iin tercih nedeni olabilir. Bu a-
dan, szleflmede baz karlma nedenleri ngrlmfl ve zellikle hakl nedenle
karmaya iliflkin hkm konulmufl olup olmadna baklmaldr. Byle bir h-
km varsa, o hkme gre davranmak gerekir.
Byle bir hkm de yoksa iki zm nerilebilir ya Kanunda saylan hller d-
flnda, hakl nedenle karmaya izin vermemek ve ortaklar, hakl nedenle flirketin
feshine ynlendirmek ya da hakl nedenle flirketin feshi yerine, daha hafif bir yap-
trm olan bir ortan karlmasna, kollektif flirkete dair TTK m.255 (eTK m.197)
hkmne kyasen izin vermek.
kma ve karlmaya Bal Sonular
Ortaklk Paynn Tasfiyesi

Bir ortan ortaklktan kmas veya karlmas durumunda pay, dier ortaklara
paylar orannda kendiliinden geer. Dier ortaklar, ortaklktan kan veya kar-
lan ortaa, kullanmn ortakla brakt eflyay geri vermekle ykml olduklar
gibi, kendisini ortakln muaccel borlarndan doan mteselsil sorumluluktan
kurtararak ortak sfatnn sona erdii tarihte ortaklk tasfiye edilmifl olsayd den-
mesi gereken tasfiye payn demekle ykmldrler. Ortakln henz muaccel
olmayan borlar iin dier ortaklar, kan veya karlan orta bortan kurtarmak
yerine, kendisine bir gvence verebilirler. kan veya karlan ortan tasfiye pa-
y, ortaklk sfatnn sona erdii tarih itibaryla, mali ifllerde uzman bir kifliye hesap-
lattrlr. Taraflarn uzman kifli zerinde anlaflamamalar durumunda bu kifli, hkim
tarafndan atanr (TBK m.634).
Ortaklk Malvarlnn Yetersizlii

Ortaklk sfatnn sona erdii tarihte, ortakln malvarl, borlarn karfllamaya
yetmezse kan veya karlan ortak, payna dflen bor tutarn, zarara katlmaya
iliflkin dzenlemeler erevesinde dier ortaklara demekle ykmldr (TBK
m.635).
Tamamlanmamfl fller
kan veya karlan ortak, ortak olduu dnemde henz sonulanmamfl ifllerden
doan kra veya zarara katlr. Ortaklk sfat sona eren kifli, o hesap yl sonu iti-
baryla, tamamlanmfl olan ifller sebebiyle varsa ortaklktan kendisine dflecek kr
payn; devam eden ifller hakknda da gerekli bilgiyi isteyebilir (TBK m.636).
Adi flirkete sermaye olarak sahip olduu makinenin kullanm hakknSIRAgetiren

SZDE ortak A, or- SIRA SZDE
taklktan kmak istediini ve makinenin kendisine geri verilmesi gerektiini dier ortak- 3
lara bildirmifltir. Dier ortaklar makineyi geri vermeyeceklerini bildirmifllerdir. Bu du-
rumda A yasal yola baflvurabilir mi? D fi N E L M D fi N E L M
S O R U S O R U
DKKAT DKKAT
SIRA SZDE SIRA SZDE
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
108 Ticaret Hukuku
Adi Ortakln Sona Ermesi

Kanunda aka bu ayrm yaplmfl olmamakla birlikte, infisah (dalma, kendili-
inden sona erme) veya fesih (datma) fleklinde iki grupta toplanabilecek neden-
lerden birisinin gerekleflmesi, flirketin sona ermesine yol aar.
nfisah (Dalma) Nedenleri

Bu nedenlerden birisinin gerekleflmesi ile ortaklk kendiliinden sona ermifl, ya-
ni dalmfl saylr.
1. Amacn gerekleflmesi ya da gerekleflmesinin imknsz hle gelmesi (TBK
m. 639, b.1).
2. Miraslar ile ortakln devam edeceine dair nceden yaplmfl bir anlaflma
yoksa ortaklardan birinin lmesi (TBK m.639, b.2).
3. Szleflmede ortakln sreceine dair bir hkm yoksa ortaklardan birinin
ifls etmesi, kstlanmas veya tasfiye paynn cebri icrayla paraya evrilmesi
(kifli ortaklna bal zellik) (TBK m. 639, b.3).
4. Belirli sreli kurulmufl ortaklkta srenin dolmas (TBK m.639, b.5). Ancak,
sre dolmufl bulunmasna ramen faaliyetlere fiilen devam edilmesi halinde
ortaklk, belirsiz sreli ortakla dnfltrlmfl saylr (TBK m.640/3).
Fesih (Datma) Nedenleri

1. Btn ortaklarn sona erdirme istei (TBK m.639, b.4).
2. Fesih bildirimi ile de flirket sona erdirilebilir. Ancak kanun bu hakk, szlefl-
mesinde fesih bildirimi hakk sakl tutulmufl veya belirsiz sreli ya da ortak-
lardan birisinin mr boyunca srmek zere kurulmufl ortaklklarla snrla-
mfltr (TBK m.639, b.6). Bu durumdan son ikisinin sz konusu olduu
hllerde, fesih bildiriminin 6 ay nceden yaplmas ngrlmfltr. lk hal-
de ise, szleflmedeki hkme gre hareket edilmelidir. Fesih bildiriminin d-
rstlk kurallarna gre ve uygun zamanda yaplmas gerekir, bildirim ancak
hesap yl bitiminde hkm dourur (TBK m.640).
3. Hakl bir sebep varsa mahkeme karar ile flirket sona erdirilir (TBK m.639,
b.7).
SIRA SZDE fiirket szleflmesinde

SIRA SZDE5 yl iin kurulduu belirtilen X adi flirketiyle alacakls A arasnda 5
4 yldan sonra bir anlaflmazlk kmfltr. A adi flirketin sresini dolmufl olduunu ortaklarn
kanuna aykr olarak ifllem yaptklarn ve bu nedenle dava aacan belirtmifltir. Sizce A
hakl mdr?
S O R U Sona Ermenin
S O R USonular
1. Ynetim yetkisine sahip olan ortaklarn, yetkisi ortadan kalkar. Ancak flirket,
DKKAT fesih Dbildirimi
K K A T dflnda bir nedenle sona eriyorsa yneticinin durumu ren-
dii veya renmifl saylmas gerektii ana kadar yetkisi devam eder. fiirket,
ortaklardan birisinin lm ile kendiliinden sona eriyorsa len ortan mi-
SIRA SZDE SIRA SZDE
rass, dier ortaklara durumu derhal bildirmek ve len ortak ayn zaman-
da ynetici ise, gerekli nlemler alnncaya dek, lenin ynetim yetkilerini,
AMALARIMIZ
drstlk kural erevesinde kullanmaya devam etmekle ykml ve yet-
AMALARIMIZ
kilidir. Dier ortaklar da geici olarak flirket ifllerini ayn flekilde yrtmeye
devam ederler (TBK m.641).
K T A P K T A P
TELEVZYON TELEVZYON
NTERNET NTERNET
2. Tasfiye ifllemlerinin yaplmas gerekir (TBK m.642-644). Szleflmede tasfiye

memuru atanmamfl ise, tasfiye tm ortaklarca birlikte gereklefltirilir (TBK
m.644/1). Ortaklar, tasfiye ifllerini yrtmek zere tasfiye memuru atayabi-
lirler; bu konuda anlaflamadklar takdirde, her bir ortak, atamann hkim ta-
rafndan yaplmasn talep edebilir (TBK m.644/2).
Tasfiye memuruna denecek cret miktar szleflmede belirlenmifl veya ortak-
larca oybirlii ile karara balanmfl deil ise gereken emek ve flirket malvarlnn
geliri dikkate alnmak suretiyle hkim tarafndan saptanr; flirket malvarlndan,
buna olanak bulunmazsa da ortaklardan mteselsilen karfllanr. Tasfiye usul ve
payn belirlenmesi konusunda konusunda kabilecek uyuflmazlklar, ilgililerin ta-
lebi zerine hkim tarafndan zmlenir (TBK m.644/3 ve 4).
3. Tasfiye, dfl ve i tasfiye aflamalarndan geer. nce dfl tasfiye yaplr; yani
alacaklar toplanr, borlar denir ve nc kiflilerle olan iliflkiler zlr.
Sona erme, ortaklarn nc kiflilere karfl olan ykmllklerini etkilemez
(TBK m.645). Geriye bir art deer kalmfl ise, ortaklarn masraf ve avans ala-
caklar ile sermaye paylarnn deeri iade edilir. Geriye kr kalrsa ortaklara
datlr; zarar kalr ise o paylafltrlr (TBK m.643).
Zamanaflm
Bir ortaklk szleflmesinden doan ve ortaklarn birbirleri veya kendileri ile flirket
arasndaki; bir ortakln mdrleri, temsilcileri, denetileri ile ortaklk veya ortak-
lar arasndaki alacak davalar, alacan muaccel olduu andan itibaren 5 yllk za-
manaflm sresine tabidir (TBK m.147, b.4,149).
TCARET fiRKETLERNN GENEL HKMLER
Ticaret fiirketleri ve Uygulanacak Hkmler

Ticaret flirketlerini sayan hkm, TTK m.124de yer almfltr. Ticaret flirketlerinin
genel hkmleri, kollektif, komandit, limited, anonim ve kooperatif iin geerli
olan genel hkmlerdir. Ancak ilgili flirket iin zel hkm olduunda, ncelikle
o hkm uygulanacaktr. Ticaret ortaklklarna uygulanacak hkmler ve bu h-
kmlerin sras konusunda, genel hkmler arasnda yer alan TTK m.126 bir d-
zenleme getirmifl ise de bu dzenleme eksik olup retide, TBK m.26-27 (eBK
m.19-20) ve TTK m.126 (eTK m.138) hkmlerinden hareketle yaplan ve genel-
likle benimsenen sralama flu flekildedir:
1. Emredici hkmler,
2. Ortaklk szleflmesi hkmleri,
3. Her bir ortaklk trne iliflkin yedek nitelikli hkmler,
4. Tzel kiflilere iliflkin MKnn genel hkmleri (TMK m.47-55) ile TTK m.124-
210 (ticaret ortaklklarnn genel hkmleri),
5. TBK m.620 vd. (adi ortaklk hkmleri),
6. Dier ticari hkmler (Bkz. TTK m.1),
7. Ticari rf ve det (Bkz. TTKm.1 ve 2),
Ticari rf ve det:
8. Genel hkmler (Bkz.TMK m.1). Uyuflmazlklarn
Ancak, her bir ortaklk trne iliflkin hkmlerden sonraki sralarda gelen h- zmlenmesinde ve
iradelerin yorumlanmasnda
kmler uygulanrken, dorudan deil, her bir ortaklk trnn niteliine uygun esas alnan, bir blgeye veya
olduu oranda uygulanmas gerekmektedir (TTK m.126). bir ticaret dalna iliflkin rf
ve det kurallardr.
110 Ticaret Hukuku
Ticaret fiirketlerinin Ortak zellikleri
Tzel Kiflilik Bulunmas

Ticaret flirketlerinin hepsi tzel kiflilie sahiptir. Kuruluflun son aflamasn olufltu-
ran tescil ifllemi, tzel kifliliin domas asndan kurucu bir etki gsterir (TTK
m.125,215,305,355,569,588,KoopK m. 7). Tzel kiflilie sahip olmann da berabe-
rinde getirdii baz sonular vardr: Ortaklarndan ayr ehliyet, ayr malvarl, ayr
ticaret unvan, ayr yerleflim yeri ve ayr vatandafllk gibi.
Snrl Say lkesine Ballk

Ticaret ortaklklar snrl say ilkesine baldr; daha ak bir deyiflle, kurucular tara-
fndan, ancak kanunda saylan ortaklk tiplerinden birisi seilebilir veya ortaklk,
TBK m.620/2 uyarnca adi ortaklk niteliinde olur. Kanunda belirtilenler dflnda
veya karma tipte yeni bir ortaklk yaratlamaz.
SIRA SZDE Befl arkadaflSIRA

birlikte
SZDEticaret yapmaya karar vermifller ve aralarndaki ortakln trnn
5 adi limited flirket olacan ortaklk szleflmesinde belitmifllerdir. Bu ortakln tescil ta-
lebini reddeden ticaret sicil mdr hakl mdr?
Hak Ehliyetlerinin flletme Konusu ile Snrl Olmamas
S O R U Eski TK m.137, S O Rticaret
U flirketlerinin hak ehliyetlerini, anaszleflmelerinde yazl ifl-
letme konusu ile snrlamfl idi. Hak ehliyetinin bulunmad yerde, fiil ehliyeti de
olamayaca iin, konu dfl ifllemler yok saylr ve flirketi balamaz; ortaklarn son-
DKKAT DKKAT
radan toplanarak konu dfl iflleme icazet vermeleri dahi, ifllemi geerli hle getir-
mez idi (Ultra Vires lkesi). retide, bu ilkenin, en azndan kifli ortaklklarnda
SIRA SZDE uygulanmas SIRA SZDE
elefltirilmekte ve hatta kanundan tmyle karlmas nerilmekte idi.
TTK m.125/2, ABnin fiirketler Hukukuna Dair Birinci Ynergesine uyum sa-
AMALARIMIZ
lamak amacyla, ticaret flirketlerinin, TMK m.48 erevesinde tm haklardan yarar-
AMALARIMIZ
lanabileceklerini ve bor stlenebileceklerini ngrmek suretiyle, iflletme konusu
ile snrl hak ehliyeti (Ultra Vires) kuralna veda etmifl; bu husustaki kanuni istis-
K T A P nalar ise sakl
K Ttutmufltur.
A P
TTK m.125/2, konu dflnda yaplan ifllemlerin her hlde geerli ve flirket y-
nnden balayc olaca anlamna kesinlikle gelmez. Nitekim anonim flirketlere
TELEVZYON
dair TTK Tm.371/2
ELEVZYON
hkm de bunu dorular. Bu hkm uyarnca, temsile yetkili
olanlarn, nc kiflilerle, iflletme konusu dflnda yapt ifllemler de flirketi ba-
lar meer ki nc kiflinin, ifllemin iflletme konusu dflnda bulunduunu bildii
veya durumun gereinden, bilebilecek durumda bulunduu ispat edilsin. Ayrca,
NTERNET flirket esas szleflmesinin
NTERNET ilan edilmifl olmas, bu hususun ispat asndan, tek ba-
flna yeterli delil deildir. Yaplan yollama nedeniyle bu hkm, limited flirkette de
uygulanr (TTK m.629/1).
Buradan hareketle, iflletme konusunun, hak ehliyetine deil, fakat flirket tem-
silcilerinin temsil yetkisine bir snrlama oluflturduu, bu snrn afllarak ifllem ya-
yiniyet: Bir hakkn pld durumlarda da nc kiflinin TMK m.3 anlamnda iyiniyetli olmad sicil
doumuna engel olan bir
durumun olaydaki varl
kayd dflndaki bir yolla kantlanmadka, ifllemin geerli ve flirket iin balayc
veya gerekli unsurlardan olaca anlafllmaktadr.
birinin yokluu hakkndaki Ne var ki, TTK m.125/2 ticaret flirketlerinin genel hkmlerinden olmakla bir-
mazur grlebilir bilgisizlik
veya yanlfl bilgidir. likte, anonim flirketlere (ve yaplan atfla limited flirketlere) uygulanan m.371/2
benzeri bir zel hkme, dier ticaret flirketleri ynnden yer verilmesi ihmal edil-
mifltir. stelik kollektif flirkete dair m.213/1de iflletme konusunun szleflmeye ya-
zlmas zorunluluu, m.215te szleflmenin tescili ve m.233te temsil yetkisinin ifl-
letme konusu iinde varl ngrlmfltr. Bu hkm, m.318 ve 565/1in atfyla
komandit ve payl komandit flirketlerde de uygulanacaktr. Sicilin olumlu etkisi de
(TTK m.36) devreye girdiine gre, sz konusu flirketlerde temsilci, iflletme konu-
su dflnda ifllem yaptnda, flirket bu ifllerden yetkisiz temsil hkmleri kapsamn-
da sorumlu olmayacak; Ultra Vires ilkesi kaldrlmasna ramen, nc kiflinin,
temsil yetkisinin konuyla snrl olduunu bildii var saylacandan, flirket icazet
vermedike (TBK m.38) ifllem geerli olmayacaktr.
Ticari flirketler arasnda byle nemli bir farkn, stelik bilinli olmad da an-
lafllacak flekilde, yaratlmfl olmasn yerinde bulmuyor ve ilk frsatta yaplacak bir
deifliklikle bu eliflkinin giderilmesini neriyoruz.
Birleflme, Blnme ve Tr Deifltirme Olana

Eski TKda, ortaklklarn blnmesi dzenlenmemifl, Kurumlar Vergisi Kanunu ile
Blnme Tebliinde baz hkmlere yer verilmiflti. Tr deifltirme, tek bir madde-
ye balanmfl (eTK m.152); flirket birleflmeleri konusunda ise, iki farkl sisteme yer
verilmiflti (eTK m.146-151; karfl. 451-454).
6102 Sayl TTKda, ticaret flirketlerinin genel hkmleri arasnda, birleflme, b-
lnme ve tr deifltirme ayrntl olarak dzenlenmifltir (TTK m.134-194). Bu kap-
samda, flahs flirketi/sermaye flirketi/kooperatif fleklindeki l ayrma (TTK m.
124/2) paralel olarak hangi flirketlerin birleflebilecei (TTK m.137), hangi flirketle-
rin hangi flirketlere blnebilecei (TTK m.160) ve hangi flirketlerin hangi trlere
dnfltrlebilecei (TTK m.181-182), bu ifllemlerin hangi aflamalardan gemesi
gerektii, haklarn korunmas ve sorumluluk, hkme balanmfltr.
Kurullarn Elektronik Ortamda Yaplabilmesi Olana

TTK m.1527, ticaret flirketlerinde kurullarn, belirli flartlara bal olarak elektronik
ortamda yaplabilmesini dzenlemifltir. Buna gre:
1. Sermaye flirketlerinde, flirket szleflmesinde veya anaszleflmede dzenlen-
mek flartyla, ynetim kurulu ve mdrler kurulu tamamen elektronik or-
tamda yaplabilir veya baz yelerin katld (fiziki) toplantya, dier yeler
elektronik ortamda katlabilir (f.1).
2. Kollektif, komandit, payl komandit ve limited flirketlerde, flirket szleflmesin-
de veya anaszleflmede dzenlenmek flartyla, elektronik genel kurul veya or-
taklar kuruluna katlm, fiziki katlmn btn hukuki sonularn dourur (f.2).
3. lk iki fkrada ngrlen hllerde elektronik ortamda oy kullanma iin, flirke-
tin bu amaca tahsis edilmifl bir internet sitesinin bulunmas, ortan bu yolda
talepte bulunmas, teknik altyapnn katlma elveriflliliinin bir teknik raporla
kantlanmas ve oy kullananlarn kimliklerinin saklanmas flarttr (f.3).
4. Anonim flirketlerde genel kurullara elektronik katlm fiziki katlmn tm hu-
kuki sonularn dourur. Bu hkmn uygulanma esaslar bir ynetmelik ile
dzenlenir; ynetmeliin yrrle girmesi ile birlikte, elektronik ortamda ka-
tlm ve oy kullanma, pay senetleri borsaya kote flirketlerde zorunlu hle ge-
lir; dier anonim flirketlerde ise ihtiyaridir (f.5). Anonim flirketlerde elektronik
genel kurul ynetmelii 28.08.2012 tarihli Resmi Gazetede yaymlanmfltr.
5. Birinci il drdnc fkralar kapsamnda baz hususlar iin de Bakanln
tebli ile dzenleme yapmas ngrlmfl (f.6); bu ikincil dzenlemeler de
29.08. 2012 tarihli Resmi Gazetede yaymlanmfltr.
112 Ticaret Hukuku
6. Sz konusu hkm kooperatif kurullarna dair bir dzenleme iermemekte-

dir. Bu ynden KoopKya bir hkm eklenmesi dflnlebilir.
Limited Ortaklk
Uygulamada ok yaygn ve nemli bir flirket tr olup, ksmen anonim, ksmen adi
ve kollektif ortaklklara benzemektedir. TTKnn limited ortakla iliflkin dzenle-
melerinde, hem flahs flirketi hem sermaye flirketine zg bir takm hkmler bu-
lunmaktadr. Ancak TTK limited flirketin sermaye flirketi karakteristiini glendiren
hkmlere yer vermifl ve limited flirketi bir sermaye flirketi olarak kabul etmifltir.
Anonim fiirket ile Benzerlikleri

1. Ortaklar flirket borlarndan sorumlu olmayp sadece taahht ettikleri esas
sermaye paylarn demekle ykmldrler (TTK m.573,603- 607, istisna
AATUHK m. 35).
2. Asgari sermaye miktar (en az onbin TL), kanunda belirtilmifltir (TTK m.580).
3. Ortaklarn oy hakk, kifli ortaklklarndan farkl olarak, esas sermaye payla-
rnn itibar deerine gre hesaplanr (TTK m.618/1). fiirket szleflmesinde
daha yksek bir tutar ngrlmemiflse her yirmibefl Trk Liras bir oy hak-
k verir (TTK m.618). Genel kurul kararlarnn alnmasnda kural olarak o-
unluk ilkesi geerlidir (TTK m.620). eTK m.536/3te ounluun hesaplan-
masnda, denmifl esas sermayenin yardan fazlasnn temsili ngrld-
halde, TTK m.620de genel kurul kararlarnn toplantda temsil edilen
oylarn salt ounluu ile alnaca kabul edilmifltir.
4. Birok konuda anonim flirketlere iliflkin hkmlere ak atflar yaplmfl
olup, bu hkmler limited flirketlere de uygulanr (Bkz.TTK m.
578,584,592,610,617,622,629,633,634,635,643,644).
Kifli (fiahs) Ortaklklar ile Benzerlikleri

1. Esas sermaye paynn devri eTK m.520ye gre kolaylafltrlmfl olsa da, yine
de payn devrinin anonim flirkete gre daha zor olmas (TTK m.595),
2. TTK m.613 ile tm ortaklar iin ballk ykm getirilmesi,
3. Sermaye artrm iin temsil edilen oylarn en az te ikisinin ve oy hakk bu-
lunan esas sermayenin tamamnn salt ounluunun aranmas (TTK m.621),
4. fiirketten kma ve karlmaya olanak tannmfl olmas (TTK m.638,640) ki-
fli ortaklklarna benzer.
Tanm ve Unsurlar
TTK m.573de bir tanm yaplmfl olmakla birlikte, bu ve izleyen maddelerden ha-
reketle daha genifl bir tanm verilebilir: Limited flirket, bir veya daha ok gerek
ve/veya tzel kifli tarafndan kurulan, kanunen yasak olmayan her trl ekonomik
ama ve konu iin faaliyet gsterebilen, flirket borlarndan dolay ortakln mal-
varl ile ortaklarn ise sadece taahht ettikleri esas sermaye paylar ile snrl ola-
rak ve yalnzca ortakla karfl (flirket szleflmesinde ngrlmesi durumunda ek
deme ve yan edim ykmllklerini yerine getirmekle) sorumlu bulunduu, esas
sermayesi belirli ve sermaye paylarnn toplamndan oluflan bir sermaye flirketidir.
Ortak Says: Bir veya daha fazla gerek veya tzel kifli ortak olabilir (TTK
m.573). Bylece tek ortak ile limited flirket kurulabilmesine izin verilmifltir. Yeni
Kanun da, eTK m.504 gibi, ortak saysnn elliyi aflamayacan kabul etmifltir (TTK
m.574/1).
Limited ortaklk, anonim ortaklkta olduu gibi bir kifli ile kurulabilmektedir.
Niteliine uygun dflt lde, limited ortaklklara iliflkin tm hkmler tek or-
takl limited flirketlere de uygulanabilir. Ancak, TTK m.574/2 ve 3, 616/3 ve 629
uncu madde zel olarak, bir orta bulunan limited flirketleri dzenlemektedir.
Ortak says bire dflerse durum, bu sonucu douran ifllem tarihinden itibaren
yedi gn iinde mdrlere yazyla bildirilir. Mdrler, bildirimin alnmas tarihin-
den bafllayarak yedinci gnn sonuna kadar, flirketin tek ortakl olduunu, bu or-
tan adn, yerleflim yerini ve vatandaflln tescil ve ilan ettirirler, aksi hlde do-
acak zarardan sorumlu olurlar. Ayn ykmllk, flirketin bir ortakla kurulduu
hllerde de geerlidir (TTK m.574/2).
Ticaretle uraflmak isteyen A, bir limited ortaklk kurmak istemektedir.

SIRAArkadafl
SZDE B limited SIRA SZDE
ortakln tek kifli ile kurulamayacan belirterek kendisini de ifle ortak etmesini iste- 6
mektedir. Sizce B hakl mdr?
Ortaklk Borlarndan Sorumluluk: fiirket borlarndan dolay flirket, mal-

varl ile sorumludur. Aslnda bunun aksi dflnlemeyecei iin S O tanmda
R U belirtil- S O R U
mese de olurdu. Ortaklarn sorumluluu ise, taahht etmifl bulunduklar sermaye
pay ile snrl ve yalnzca flirkete karfldr. Ancak istisnai olarak,DAmme
K K A T Alacaklar- DKKAT
nn Tahsil Usul Hakkndaki Kanunun Limited fiirketlerin Amme Borlar bafllk-
l 35 inci maddesine gre; Limited flirket ortaklar, flirketten tamamen veya ksmen
SIRA SZDE SIRA SZDE
tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyecei anlafllan amme alacandan sermaye
hisseleri orannda dorudan doruya sorumlu olurlar ve bu Kanun hkmleri ge-
reince takibe tabi tutulurlar. AMALARIMIZ
flletme Konusu: Anonim flirketlerde olduu gibi, ekonomik konularda faali-
yet gstermesi yeterli olup mutlaka bir ticari iflletme alfltrma zorunluluu yoktur.
AMALARIMIZ
Bununla birlikte uygulamada, genellikle ticari iflletme sahibi olduklar

K T A P grlr. Si- K T A P
gortaclk ve bankaclk yapamazlar (BanK m.7, Sigortaclk Kanunu m.3). Ultra vi-
res ilkesi kaldrlmfltr (TTK m.125).
Asgari Esas Sermaye: Limited flirketin esas sermayesi, enT Eaz L E Vonbin
Z Y O N Trk Lira- TELEVZYON
s olup szleflmede gsterilmesi zorunludur (TTK m.580,576/1,c). Burada yazl en
az tutar, Bakanlar Kurulunca on katna kadar artrlabilir. Esas sermayenin deiflti-
rilebilmesi (artrlabilmesi) iin zel bir usul ile szleflme deifliklii yaplmas ge-
rekir (TTK. m590). NTERNET NTERNET
Limited flirkette esas sermaye, anonim flirkette olduu gibi itibar deerli payla-
ra blnmfltr (TTK m.583). TTK m.583/3e gre, bir ortak birden fazla sermaye
payna sahip olabilmektedir.
Esas sermaye paylarnn itibar deerleri farkl olabilir. Ancak esas sermaye pay-
larnn deerlerinin yirmibefl Trk Liras veya bunun katlar olmas flarttr. Bir esas
sermaye paynn verecei oy saysnn 618 inci madde uyarnca itibar deere g-
re hesaplanmas, esas sermaye paynn blnmesi deildir. Ayn hkm bir hakkn
veya ykmlln itibar deere gre belirlendii durumlar iin de geerlidir
(TTK m.583/2). Limited flirkette esas sermayenin itibar deeri olan paylara bln-
mesi, anonim flirketlerde olduu gibi pay sahiplii haklarnn kullanmnda bir l-
olarak kabul edilmektedir. Her bir ortan esas sermaye pay yllk krn bl-
fllmesinde (TTK m.608/2), rhan hakknn belirlenmesinde (TTK m.591), tasfiye
paynn hesaplanmasnda (TTK m.643 atfyla m.543) gz nnde tutulur.
Limited ortaklkta, paylar eTK dneminde kymetli evraka balanamyordu. Sa-
dece, sermaye paynn tamam karfllnda, ispat arac niteliinde senetler dzen-
114 Ticaret Hukuku
lenmesi mmknd (eTK m.503/2, 518/3). TTK m.593/2, esas sermaye pay senet-
lerinin ispat arac fleklinde veya nama yazl olarak dzenlenebileceini kabul et-
mifltir. retide aksi ileri srlmekle birlikte, TTK m.593/2de sz edilen nama
yazl senetlerin kymetli evrak olduu kabul edilmektedir.
Tzel Kiflilik: Limited flirket dier ticaret flirketleri gibi tzel kiflilie sahiptir
(TTK m.125/1). fiirket ticaret siciline tescil ile tzel kiflilik kazanr (TTK m.588).
Anonim flirket ve kooperatiflerde olduu gibi, limited ortaklklarda da iflletme
konusunun ve flirketin trn gsteren bir ibarenin flirketin ticaret unvannda gs-
terilmesi zorunludur (TTK m.43).
Ortakln Kuruluflu
Birleflme ve tr deifltirme gibi istisnalar dflnda limited ortakln oluflumu, genel-
likle yeni ortaklk kurma yoluyla gerekleflir. Yeni ortaklk kurulmas, anonim flir-
ketlerin kurulufluna benzer ve aflamaldr.
Szleflmenin Hazrlanmas, mzalanmas ve Noter Onay

Szleflmenin yazl flekilde yaplmas ve kurucularn imzalarnn noterce onaylan-
mas flarttr (TTK m.575). Anonim flirketlerdeki m.340 hkmne paralel olarak,
m.379da da, fiirket szleflmesi, bu Kanunun limited flirketlere iliflkin hkmlerin-
den ancak kanunda buna aka cevaz verilmiflse sapabilir denilmektedir. TTK
m.340 iin yapmfl olduumuz elefltirileri TTK m.579a da yneltmek mmkndr.
Ancak, szleflmeye yazlabilecak hususlar konusunda TTK m.339 ile TTK m.576 ve
577 arasnda flyle nemli bir fark bulunmaktadr. Anonim flirketler ile ilgili olarak
TTK m.339 sadece anaszleflmeye yazlabilecek zorunlu kaytlar dzenlerken; li-
mited flirket szleflmesinin ierii, zorunlu kaytlar (TTK m.576) ve flirket szlefl-
mesinde ngrlmeleri flartyla balayc olan kaytlar (TTK m.577) olmak zere
ikiye ayrlmfltr. Bylece limited flirketlerin hareket alan anonim flirketlere gre
daha genifl olmaktadr. Limited flirket anaszleflmesine yazlmas zorunlu kaytlar
flunlardr (TTK m.576):
1. fiirketin ticaret unvan ve merkezinin bulunduu yer.
2. Esasl noktalar belirtilmifl ve tanmlanmfl bir flekilde, flirketin iflletme konusu.
3. Esas sermayenin itibar tutar, esas sermaye paylarnn says, itibar deerle-
ri, varsa imtiyazlar, esas sermaye paylarnn gruplar.
4. Mdrlerin adlar, soyadlar, unvanlar, vatandafllklar.
5. fiirket tarafndan yaplacak ilanlarn flekli.
Szleflmede ngrldkleri takdirde balayc olan kaytlar ise TTK m.577de
ondrt bent halinde saylmfltr.
Kurucular Beyannn mzalanmas

TTK m.586/2,bde, mdrlerin szleflmenin tescil edilmesi iin sicil mdrlne
baflvururken, TTK 349 uncu maddeye gre dzenlenmifl kurucular beyannn bafl-
vuru belgelerine eklenmesi gerektii belirtilmifltir.
Tescil ve lan
TTK m.585, anonim flirketlerde olduu gibi (TTK m.335) flirketin kurulma ve tzel
kiflilik kazanma ann birbirinden ayrt ederek n ortaklk sistemini getirmektedir.
Buna gre, flirket, kanuna uygun olarak dzenlenen flirket szleflmesinde, kurucu-
larn limited flirket kurma iradelerini aklayp, sermayenin tamamn flartsz taah-
ht etmeleriyle kurulur ve ticaret siciline tescil ile tzel kiflilik kazanr (TTK m.588).
Tescil kurucu niteliktedir, yani flirket tescil ile doar (TTK m.588).
Ortakln Organlar ve flleyifli

Kanunen zorunlu organlar, genel kurul (TTK m.616 vd.) ve mdrlerdir (TTK
m.623). TTKde deneti zorunlu bir organ olarak kabul edilmemifltir. Zorunlu or-
ganlardan birinin bulunmamas ya da toplanamamas, ortakln mahkemece fes-
hine yol aabilir (TTK m.636/2). TTK m.616da genel kurulun devredilemez yetki-
lerinin, TTK m.625de ise mdrlerin devredilemez ve vazgeilemez grev ve yet-
kilerinin belirtilmesi suretiyle ifllevler ayrl ilkesi benimsenmifltir.
Genel Kurul
Yetkileri ve Yetki Snrlar

TTK. m.616/1de, ncelikle genel kurulun devredilemez nitelikteki yetkileri sayl-
mfl; TTK. m.616/2de ise flirket szleflmesinde ngrldkleri takdirde genel ku-
rulun devredilemez yetkileri arasna girecek konular belirtilmifltir. Genel kurul,
mnhasr (yalnzca kendisine zg) olmayan yetkilerini mdrlere/ ynetim ko-
mitelerine braklabilir; fakat TTK. m.616da saylan mnhasr nitelikteki yetkileri-
ni brakamaz.
Tek ortakl limited flirketlerde, bu ortak genel kurulun tm yetkilerine sahiptir
(TTK m.616/3). Anonim ortaklklarda olduu gibi dier organlara zg yetkiler,
nc kiflilerin haklar ve ortaklarn bireysel haklar (TTK m.622), genel kurulun
yetkilerine snr oluflturur.
Genel Kurul Toplants

Olaan ve olaanst olmak zere iki tr toplant vardr (TTK m.617). Genel ku-
rul, mdr(ler), tasfiye memurlar, mahkemenin izniyle tek pay sahibi, sermayenin
en az onda birini oluflturan pay sahipleri (mahkemenin atayaca kayym aracl- Kayym: Kanunda ngrlen
yla) tarafndan toplantya arlabilir. Ayrca, limited flirketlerde genel kurul top- durumlarda bir iflin
grlmesi veya bir maln
lant tutanaklarnn, bakanlk temsilcisi tarafndan imzalanmasna gerek yoktur. idaresi iin atanan kiflidir.
Gndem, genel kurulu toplantya aran tarafndan belirlenir. Genel kurul top-
lantlarnda gndeme ballk ilkesi geerlidir. Gndemde bulunmayan konular
genel kurulda mzakere edilemez ve karara balanamaz (TTK m.413). arsz
toplant yaplmas da mmkndr (TTK m.416).
Genel kurul, toplant gnnden en az onbefl gn nce toplantya arlr (TTK
m.414). fiirket szleflmesi bu sreyi uzatabilir veya on gne kadar ksaltabilir (TTK
m.617/2).
Toplant Yaplmakszn (Sirklasyon/ Elden Dolafltrma Yoluyla) Genel Kurul

Yaplmas
Herhangi bir ortak grflme isteminde bulunmadka, genel kurul kararlar, ortak-
lardan birinin gndem maddesi ile ilgili nerisine dier ortaklarn yazl onaylar
alnmak suretiyle de verilebilir. Ayn nerinin tm ortaklarn onayna sunulmas
kararn geerlilii iin flarttr (TTK m.617/4).
Yetersaylar
Burada l bir ayrm sz konusudur.
Olaan Kararlar: Szleflme deifliklikleri (TTK m.589) ve nemli kararlar (TTK
m.621) dflnda alnan kararlardr (TTK m.620). Olaan kararlar, kanun veya flirket
szleflmesinde aksi ngrlmfl olmadka, toplantda temsil edilen oylarn salt o-
unluu ile alnr (TTK m.620). Kanun koyucu, olaan kararlarda toplant yetersa-
ys aramamfltr.
116 Ticaret Hukuku
nemli Kararlar: TTK m.621de saylan ve istisna oluflturan baz genel kurul
kararlar, temsil edilen oylarn en az te ikisinin ve oy hakk bulunan esas serma-
yenin tamamnn salt ounluunun bir arada bulunmas hlinde alnabilir.
fiirket Szleflmesinin Deifltirilmesine liflkin Kararlar: fiirket szleflmesi,
esas sermayenin te ikisini temsil eden ortaklarn kararyla deifltirilebilir (TTK
m.589).
Oy Hakk ve Hesaplanmas
Limited flirkette ortaklarn oy hakk esas sermaye paylarnn itibar deerine gre
hesaplanr (TTK m.618/1). Limited flirket szleflmesinde daha yksek bir tutar n-
grlmemiflse her yirmibefl Trk Liras bir oy hakk verir. Ancak, szleflme ile bir-
den fazla paya sahip ortaklarn oy haklar snrlandrlabilir. Ortak, en az bir oy
hakkna sahiptir (TTK m.618/1).
Szleflmede oy hakk, itibar deerden bamsz olarak her esas sermaye pay-
na bir oy hakk dflecek flekilde de belirlenebilir (TTK m.618/2). Bylece limited
flirketlerde, itibar deerden bamsz olarak her esas sermaye payna bir oy hakk
vermek suretiyle imtiyaz oluflturulabilir.
Oy hakknn esas sermaye paylarnn saysna gre belirlenmesine iliflkin flirket
szleflmesi hkm, denetilerin seiminde, flirket ynetimi ya da onun baz b-
lmlerinin denetimi iin zel deneti seiminde, sorumluluk davas almas hak-
knda karar verilmesinde uygulanmaz (TTK m.618/3).
Kararlarn Hkmszl
Anonim flirket genel kurul kararlarnn butlanna ve iptaline iliflkin hkmleri, k-
yas yoluyla limited flirketlere de uygulanr (TTK m.622 atfyla TTK m.445 vd.).
Mdr/Mdrler (Ynetim ve Temsil Organ)
Mdr veya Mdrlerin Seimi

Ortakln ynetim ve temsili TTK m.623-632de dzenlenmifltir. Limited flirketi
sermaye flirketine yaklafltran en nemli yenilik, zden organ ilkesinin terk edile-
rek seilmifl ynetim ilkesinin benimsenmesidir. Eski TK m.540a gre, aksi szlefl-
me veya genel kurul tarafndan kararlafltrlmamflsa, ortaklar hep birlikte mdr s-
fatyla ynetim ve temsile yetkili ve ayn zamanda mecburlard. Ynetim ve temsil
limited ortaklkta hak olduu gibi ayn zamanda bir ykmllk oluflturmaktayd.
Buna zden organ ilkesi denilmektedir. TTK m.623, flirketin ynetiminin ve temsi-
linin flirket szleflmesi ile dzenleneceini kabul ederek anonim ortaklkta olduu
gibi seilmifl ynetim ilkesini kabul etmifltir.
Limited ortaklkta mdr(ler) iki flekilde seilebilirler:
Szleflme le: fiirketin ynetimi ve temsili flirket szleflmesi ile dzenlenir. fiir-
ket szleflmesi ile ynetimi ve temsili, mdr sfatn taflyan bir veya birden fazla
ortaa veya tm ortaklara ya da nc kiflilere verilebilir (TTK m.623).
En azndan bir ortan, flirketi ynetim hakknn ve temsil yetkisinin bulunma-
s gerekmektedir (TTK m.623/1,son cmle).
fiirketin mdrlerinden biri bir tzel kifli olduu takdirde, tzel kifli bu grevi
onun adna yerine getirecek bir gerek kifliyi belirler (TTK m.623/2). Bu hkm,
anonim flirketlere iliflkin TTK m.359a paraleldir.
Genel Kurul Karar ile: Mdrler, flirket szleflmesi dflnda genel kurul kara-
r ile de atanabilirler (TTK m.616/1,b).
Tek Kiflilik fiirketlere zg Hkm

Szleflmenin yaplmas srasnda flirket tek ortak tarafndan ister temsil edilsin ister
edilmesin, tek ortakl limited flirketlerde, bu ortak ile flirket arasnda yaplan sz-
leflmenin geerli olmas, szleflmenin yazl flekilde yaplmasna baldr. Bu zorun-
luluk, piyasa flartlarna gre gnlk, nemsiz ve sradan ifllemlere iliflkin szleflme-
lere uygulanmaz (TTK m.629/2).
Mdr veya Mdrlerin Nitelikleri

Limited flirket mdrlerinin nitelikleri TTKdE aka dzenlenmemifltir. Limited
flirket mdr olarak gerek veya tzel kifli seilebilir. fiirket mdrlerinden biri
tzel kifli olduu takdirde, tzel kiflinin bu grevi yerine getirmek zere, bir ger-
ek kifliyi belirleyecei ngrlmfltr (TTK m.623/2).
TTK m.623te, en azndan bir ortan flirketi ynetim hakknn ve temsil yetkisi-
nin bulunmas gerektii (limited ortaklkta tek mdr varsa onun) kabul edilmifltir.
Birden Fazla Mdrn Seilmesi Halinde Uygulanacak Hkmler

TTK m.624/1de, flirketin birden fazla mdrnn bulunmas hlinde, bunlardan
birinin, flirketin orta olup olmadna baklmakszn, genel kurul tarafndan m-
drler kurulu baflkan olarak atanaca dzenlenmifltir. Birden fazla mdrn var-
l hlinde, bunlar ounlukla karar alrlar. Eflitlik hlinde baflkann oyu stn sa-
ylr. fiirket szleflmesi, mdrlerin karar almalar konusunda deiflik bir dzenle-
me ngrebilir (TTK m.624/3).
Mdrlerin Devredilemez ve Vazgeilemez Grevleri

Mdrler, kanunlarn ve flirket szleflmesinin genel kurula grev ve yetki verme-
dii btn konularda grevli ve yetkilidir. Mdrler, TTK m.625de saylan grev-
lerini ve yetkilerini devredemez ve bunlardan vazgeemezler.
Mdrlerin Temsil Yetkisinin Kapsam ve Snrlandrlmas

TTK m.623/3te Mdrler, kanunla veya flirket szleflmesi ile genel kurula brakl-
mamfl bulunan ynetime iliflkin tm konularda karar almaya ve bu kararlar y-
rtmeye yetkilidirler. Mdrlerin temsil yetkilerinin kapsamna, yetkinin snrland-
rlmasna, imzaya yetkili olanlarn belirlenmesine, imza flekli ile bunlarn tescil ve ila-
nna anonim flirketlere iliflkin hkmler kyas yolu ile uygulanr (TTK m.629/1). Bu-
na gre, TTK m.370-373 hkmlerinin limited flirketlerde de uygulanmas gerekir.
Mdrlerin Ynetim ve Temsil Yetkisinin Geri Alnmas

Genel kurul kararyla, mdr veya mdrler grevden alnabilir; ynetim hakk ve
temsil yetkisi snrlanabilir (TTK m.630/1). Her ortak, hakl sebeplerin bulunmas
durumunda yneticilerin ynetim hakknn ve temsil yetkilerinin kaldrlmasn ve
snrlandrlmasn mahkemeden isteyebilir (TTK m.630/2). Nelerin hakl sebep
olabilecei, TTK m.630/3te, saylmfltr. Yneticinin, zen ve ballk ykm ile
dier kanunlardan ve flirket szleflmesinden doan ykmllklerini ar bir flekil-
de ihlal etmesi veya flirketin iyi ynetimi iin gerekli yetenei kaybetmesi hakl se-
bep olarak kabul olunur. Grevden alnan yneticinin tazminat haklar sakldr
(TTK m.630/4).
118 Ticaret Hukuku
Mdrlerin Ykmllkleri
Mdrlerin zen ve Ballk Ykmll, Rekabet Yasa: Mdrler ve y-
netimle grevli kifliler, grevlerini tm zeni gstererek yerine getirmek ve flirke-
tin menfaatlerini, drstlk kural erevesinde, gzetmekle ykmldrler. fiirket
szleflmesinde aksi ngrlmemifl veya dier tm ortaklar yazl olarak izin verme-
miflse mdrler flirketle rekabet oluflturan bir faaliyette bulunamazlar. fiirket sz-
leflmesi ortaklarn onay yerine ortaklar genel kurulunun onay kararn ngrebi-
lir. Ballk ykm hem mdrler hem ortaklar asndan szkonusudur (TTK
m.613). Oysa rekabet yasa kural olarak ortaklar hakknda deil, sadece mdr-
ler asndan sz konusudur. Ancak szleflmeyle, ortaklarn da flirketle rekabet
eden ifllem ve davranfllardan kanmak zorunda olduklar ngrlebilir (TTK
m.613/2,son cmle).
Mdrlerin Eflit fllem Ykmll: Mdrler, ortaklara eflit flartlar altnda
eflit ifllem yaparlar. Bu ykmlle aykr olarak alnan mdr kararlar ise batl-
dr (TTK. m.644 atfyla TTK. m.391).
Mdrlerin Bildirim Ykmll: Esas sermayenin kayb ya da borca ba-
tk olma hllerinde anonim flirketlere iliflkin ilgili hkmler kyas yoluyla uygula-
nr (TTK m.633). flsn bildirilmesi ve ertelenmesine anonim flirket hkmleri uy-
gulanr (TTK m.634).
Mdrlerin fiirkete Karfl Borlanma Yasa (fiirketten bor almama y-
kmll): TTK m.644 hkmne gre, mdrlerin flirkete borlanma yasa ile
ilgili olarak anonim flirketlere iliflkin TTK 395 inci madde uygulanr.
Mdrlerin Sorumluluu: Anonim flirkete iliflkin olan, kurucularn, ynetim
kurulu yelerinin, yneticilerin ve tasfiye memurlarnn sorumluluunu dzenle-
yen 553 nc denetilerin ve ifllem denetilerinin sorumluluuna iliflkin 554 il 561
inci maddeler limited flirketlere de uygulanr (TTK m.644).
Denetim
TTK. m.397nin befl ve altnc fkralar dflnda kalan, anonim flirketin denetiye, de-
netime ve zel denetime iliflkin hkmleri limited flirkete de uygulanr. (TTK.
m.635). Bu nedenle tekrardan kanmak iin denetilerle ilgili olarak anonim flir-
ketler ksmnda yaptmz aklamalarmza atf yapmakla yetiniyoruz.
Ortak Sfatnn Kazanlmas

Ortak sfatnn kazanlmas, aslen veya devren gerekleflir:
Aslen Kazanma
Kurulufl veya sermaye artrmlarnda taahhtte bulunan kifliler, tescil ile ortak sfa-
tn kazanrlar (TTK m.588,590). Birleflme veya tr deifltirme hllerinde de ortak
sfat aslen kazanlmfl saylr.
Devren Kazanma
Esas Sermaye Paynn Szleflme ile Devri

TTK ile yaplan en nemli yeniliklerden birisi de esas sermaye paynn devrinin
kolaylafltrlmasdr. Bu deifliklik, limited flirketin sermaye ortakl olma zellii-
ni glendirmektedir.
Esas sermaye paynn devri ve devir borcunu douran ifllemler yazl flekilde
yaplr ve taraflarn imzalar noterce onanr (TTK m.595/1). Buna gre, devre ilifl-
kin szleflmenin yazl olarak yaplmas ve imzalarn noter tarafndan onaylanma-

s gerekir.
Devir szleflmesinde ek deme ve yan edim ykmllkleri; rekabet yasa
arlafltrlmfl veya tm ortaklar kapsayacak biimde geniflletilmifl ise bu husus;
nerilmeye muhatap olma, nalm, geri alm ve alm haklar ile szleflme cezasna
iliflkin koflullar da belirtilir (TTK m.595/2).
fiirket szleflmesinde aksi ngrlmemiflse esas sermaye paynn devri iin, or-
taklar genel kurulunun onay flarttr. Devir bu onayla geerli olur (TTK m.595/2).
Szleflmeye hkm konulmas suretiyle, devrin ortaklar genel kurulunun onayna
bal kalmakszn yaplabilecei kararlafltrlabilir.
TTK m.595/3e gre, flirket szleflmesinde baflka trl dzenlenmemiflse ortak-
lar genel kurulu sebep gstermeksizin onay reddedebilir. Bylelikle genel kurula
genifl bir takdir yetkisi verilmifltir.
fiirket szleflmesiyle, esas sermaye paynn devri yasaklanabilir. fiirket szlefl-
mesi, devri yasaklamfl veya genel kurul onay vermeyi reddetmiflse ortan hakl
sebeple flirketten kma hakk sakl kalr (TTK m.595/4 ve 5).
fiirket szleflmesinde ek deme veya yan edim ykmllkleri ngrld
takdirde, devralann deme gc flpheli grld iin ondan istenen teminat
verilmemiflse, genel kurul flirket szleflmesinde hkm bulunmasa bile, onay red-
dedebilir (TTK m.595/6).
TTK m.595/7, baflvurudan itibaren ay iinde genel kurulun devri reddetme-
mesi halinde, onay vermifl saylacan kabul etmifltir. Bylece, genel kurulun ses-
siz kalarak devri srncemede brakmas nlenmek istemifltir.
TTK m.595, esas sermaye paynn devrini onaylayan genel kurulda hangi yeter-
saylarla karar alnacan dzenlememifltir. Onay kararnn, toplantda temsil edi-
len oylarn salt ounluu ile alnmas gerekir (TTK m.620). Bylece, TTKda, esas
sermaye paynn devri eTK m.520ye gre, nemli lde kolaylaflmfl olmaktadr.
Payn Kanun Uyarnca Geifli

Esas sermaye paynn, miras, efller arasndaki mal rejimine iliflkin hkmler veya
icra yoluyla gemesi hllerinde, tm haklar ve borlar, genel kurulun onayna ge-
rek olmakszn, esas sermaye payn iktisap eden kifliye geer (TTK m.596/1).
TTK m.595/7ye paralel olarak TTK m.596/4 de flirketin, ay iinde esas ser-
maye paynn geiflini aka ve yazl olarak reddetmemesi hlinde onay vermifl
saylacan dzenlemifltir.
Esas Sermaye Paynn Geiflinin Tescil Edilmesi

Esas sermaye paylarnn geifllerinin tescil edilmesi iin, flirket mdrleri tarafn-
dan ticaret siciline baflvurulur. Ticaret siciline tescil kurucu deil, aklayc etkiye
sahiptir.
Tescil baflvurusunun otuz gn iinde yaplmamas hlinde, ayrlan ortak, adnn
bu paylarla ilgili olarak silinmesi iin ticaret siciline baflvurabilir. Bunun zerine si-
cil mdr flirkete, iktisap edenin adnn bildirilmesi iin sre verir. Sicil kaydna
gvenen iyiniyetli kiflinin gveni korunur (TTK m.598/3).
Esas Sermaye Paynn Gerek Deerin Belirlenmesi

Kanunda veya flirket szleflmesinde esas sermaye paynn bedeli olarak gerek de-
erin ngrld durumlarda, taraflar anlaflamamfllarsa bu deer, taraflardan bi-
rinin istemi zerine, flirket merkezinin bulunduu yerdeki asliye ticaret mahkeme-
since belirlenir. Mahkemenin karar kesindir (TTK m.597).
120 Ticaret Hukuku
Pay Defteri
fiirket, esas sermaye paylarn ieren bir pay defteri tutar. Ortaklarn, adlar, adres-
leri, her ortan sahip olduu esas sermaye paynn says, esas sermaye paylarnn
devirleri ve geiflleri itibar deerleri, gruplar ve esas sermaye paylar zerindeki
intifa ve rehin haklar, sahiplerinin adlar ve adresleri bu deftere yazlr (TTK
m.594/1). Bunlara ek olarak, ortaklarn pay defterini inceleyebilmeleri ngrl-
mfltr (TTK m.594/2).
Esas Sermaye Pay Senetlerinin spat Arac fieklinde veya Nama Yazl
Olarak Dzenlenmesi
Eski TK dneminde, limited ortaklk pay iin senet dzenlenebilecei, fakat bu
senetlerin kymetli evrak niteliine sahip olmad ngrlmflt (eTK m.518).
TTK m.593/2ye gre, esas sermaye pay senetleri ispat arac fleklinde veya nama
yazl olarak dzenlenir.
Ortak Sfatnn Kaybedilmesi
kma
Kendi istei ile bir ortan ayrlmasdr. fiu hllerde gerekleflir:
1. Esas sermaye paynn tamamen devri ile (TTK m.595).
2. Esas sermaye paynn, miras, efller arasndaki mal rejimine iliflkin hkmler
veya icra yoluyla gemesi hllerinde (TTK m.596).
3. Payn itfas ile.
4. Tm ortaklarn kabul etmesi ile.
5. Szleflmedeki kma nedenlerinin gerekleflmesi ile: fiirket szleflmesi, or-
taklara flirketten kma hakkn tanyabilir, bu hakkn kullanlmasn belirli
flartlara balayabilir (TTK m.638/1).
6. Hakl nedenlere dayanarak mahkeme karar ile: Her ortak, hakl sebeplerin
varl hlinde flirketten kmasna karar verilmesi iin dava aabilir. Mahke-
me istem zerine, dava sresince, davacnn ortaklktan doan hak ve bor-
larndan bazlarnn veya tmnn dondurulmasna veya davac ortan du-
rumunun teminat altna alnmas amacyla dier nlemlere karar verebilir
(TTK m.638/2).
7. Birleflme, blnme, tr deifltirme durumlarnda kma hakknn kullanlma-
s ile (TTK m.141,161,191).
8. kma bildirimine katlma yolu ile (TTK m.639).
9. kma davasna katlma yolu ile (TTK m.639).
10. Hkimiyetin hukuka aykr kullanlmas ile (TTK m.202).
kmaya Katlma
Ortaklardan biri flirket szleflmesindeki hkme dayanarak kma istedii veya hak-
l sebeplerden dolay kma davas at takdirde, mdr veya mdrler gecik-
meksizin dier ortaklar bundan haberdar ederler (TTK m.639/1).
Dier ortaklardan her biri, haberin kendisine ulaflt tarihten itibaren bir ay
iinde; flirket szleflmesinde ngrlen hakl sebep kendisi ynnden de geerliy-
se, kendisinin de kmaya katlacan mdrlere bildirmek veya aaca bir dava
ile hakl sebepler dolaysyla kma davasna katlmak hakkna sahiptir (TTK
m.639/2).
karlma
Ortan, rzas dflnda ortaklktan ayrlmasdr. fiu hallerde gerekleflebilir:
1. Ortan mahkemeden flirketin feshinin istemesi ile (TTK m.636/3).
2. fiirket szleflmesinde ngrlen karlma sebeplerinin gerekleflmesi ile
(TTK. m.640/1). Bir ortan flirketten karlma sebeplerinin sonradan flirket
szleflmesine konulabilmesine dair szleflme deiflikliinin, flirket sermaye-
sini temsil eden tm ortaklarn genel kurul toplantsnda oy birlii ile karar
almasyla mmkn olaca, kanunda hkme balanmfltr (TTK. m.621/3).
3. Hakl sebebin bulunmas durumunda, flirketin talebi zerine mahkeme ka-
rar ile (TTK m.640/3).
4. Birleflme ile (TTK m.141).
5. Hkimiyetin hukuka aykr kullanlmas ile (TTK m.202).
karlma kararna karfl ortak, kararn noter araclyla kendisine bildirilmesin-
den itibaren ay iinde iptal davas aabilir (TTK m.640/2).
Ortaklarn Haklar
Ortaklarn haklar, anonim ortaklklarda olduu gibi, mali ve kiflisel haklar olarak
iki grupta ele alnabilir:
Mali Haklar
Kr Pay Hakk ve Yedek Akelerle liflkisi

TTK m.608e gre, kr pay, sadece net dnem krndan ve bunun iin ayrlmfl ye-
dek akelerden datlabilir. Kr pay datmna ancak, kanun ve flirket szleflme-
si uyarnca ayrlmas gereken kanuni yedek akelerle, flirket szleflmesinde ng-
rlmfl yedek akeler ayrld takdirde karar verilebilir.
fiirket szleflmesi ile aksi ngrlmedike, kr pay, esas sermaye paynn itiba-
r deerine oranla hesaplanr; ayrca yerine getirilen ek deme ykmllklerinin
tutar da kr paynn hesaplanmasnda itibar deere eklenir (TTK m.608/2).
Esas sermayeye ve ek demelere faiz verilemez. fiirket szleflmesiyle hazrlk
dnemi faizi denmesi ngrlebilir. Bu hlde anonim flirketlere iliflkin hkmler
uygulanr (TTK m.609).
Anonim flirketlere iliflkin finansal tablolar ve yedek akelere iliflkin 514 il 527
nci madde hkmleri limited flirketlere de uygulanr (TTK m.610).
Tasfiye Pay Hakk

Tasfiye usul ve tasfiyede flirket organlarnn yetkileri hakknda anonim flirketlere
iliflkin hkmler uygulanr (TTK m.643).
Yeni Pay Alma Hakk

fiirket szleflmesinde veya artrma kararnda aksi ngrlmemiflse, her ortak, esas
sermaye pay orannda, esas sermayenin artrlmasna katlmak hakkna sahiptir.
Rhan hakknn kullanlabilmesi iin en az onbefl gn sre verilir (TTK m.591/3). Rhan Hakk: ncelik
hakk; anonim ortakln
sermaye artrmnda mevcut
Kiflisel Haklar ortaklarn artrma ncelikle
katlma hakkdr.
Genel Kurul Toplantlarna Katlma ve lgili Haklar
Her ortak, TTK m.617 vd. hkmleri uyarnca genel kurul toplantlarna katlma,
oy kullanma (TTK m.618) ve kararlara karfl butlan ve iptal davas ama hakkna
(TTK m.622 atfyla,445 vd.) sahiptir.
122 Ticaret Hukuku
Ortaklk Ynetimine ve Temsiline Katlma

Limited flirket ortaklar, szleflme ile veya genel kurul kararyla mdr seilebilir-
ler (TTK m.623 ve 616/1,b). TTK m.623 ve 616/1 bye gre, anonim ortaklklarda
olduu gibi ynetim organnn oluflturulmas zorunludur.
Bilgi Alma ve nceleme Hakk

Her ortak, mdrlerden, flirketin btn iflleri ve hesaplar hakknda bilgi vermele-
rini isteyebilir ve belirli konularda inceleme yapabilir (TTK m.614).
Genel Kurul Kararlarn Butlannn Tespitini ve ptalini steme Hakk

Ortaklar, TTK m.622 atfyla, TTK m.445 vd. uyarnca, genel kurul kararlarnn iptalini
isteyebilecekleri gibi, kararlarn butlannn tespitini de isteyebilirler (TTK m.622).
Denetleme Hakk
Limited flirkette ortaklarn flirketi denetleme hakk bulunmamaktadr. Limited flir-
ketlerde denetim, yeminli mali mflavir, serbest muhasebeci mali mflavir veya
zel deneti tarafndan yerine getirilmektedir.
kma Hakk
Szleflmede, kma hakk ve nedenleri dzenlenebilir. Fakat byle bir dzenleme
bulunmasa dahi, hakl nedenlere dayanlarak mahkemeden, kmaya izin verilme-
si talebinde bulunulabilir (TTK m.638/1 ve 2).
kmaya Katlma Hakk

Ortaklardan biri flirket szleflmesindeki hkme dayanarak kma istedii veya hak-
l sebeplerden dolay kma davas at takdirde, dier ortaklar kma bildirimine
veya kma davasna katlabilirler (TTK m.639).
Hakl Nedenle Feshi Talep Hakk

Hakl sebeplerin varlnda, her ortak mahkemeden flirketin feshini isteyebilir. Mah-
keme, istem yerine, davac ortaa paynn gerek deerinin denmesine ve flirketten
karlmasna hkmedebilir (TTK m.636/3).
Ortaklarn Ykmlllkleri
Ek deme ve Yan Edim Ykmll

TTK. m.537/2de ortaklarn flirket borlarndan sorumlu olmayp sadece taahht et-
tikleri esas sermaye paylarn demekle ve flirket szleflmesinde ngrlen ek de-
me ve yan edim ykmllklerini yerine getirmekle ykml olacaklar dzenlen-
mifltir. Limited flirket ortana ek deme ve yan edim ykmll getirilebilmesi
iin bu hususun flirket szleflmesinde ngrlmfl olmas flarttr.
Ek deme ykmllnn flirket szleflmesinde ngrlmesi ancak flirket
esas sermayesi ile kanuni yedek akeler toplamnn flirket zararn karfllayamama-
s, flirketin bu ek aralar olmakszn ifllerine gerei gibi devamnn mmkn olma-
mas, flirket szleflmesinde tanmlanan ve zkaynak ihtiyac douran bir halin ger-
ekleflmifl bulunmas hallerinde istenebilir (TTK. m.603/1). Bu ykmllk, flartla-
rn gerekleflmesi durumunda ortaklara yalnzca flirkete karfl nakdi demede bu-
lunma borcu ykler. Bu tutar esas sermaye paynn itibari deerinin iki katn afla-
maz (TTK. m.603/3). flasn almas ile ek deme ykmll muaccel olur
(TTK. m.603/2). Ek deme ykmll kural olarak ortan flirketten ayrlmas ile
o ortak ynnden muaccel olur. Ancak flirket, ortan ayrlmasndan itibaren iki yl
iinde iflas etmiflse bu durumda ayrlan ortak bakmndan ykm devam eder. Ek
deme ykmll, halef tarafndan yerine getirilmemiflse, ortan sorumluluu,
ykmll gereklefltii tarihte ortaa karfl ileri srlebilecei lde devam
eder (TTK. m.604). Yerine getirilen ek deme ykmllnn ksmen veya ta-
mamen geri verilebilmesi iin ek demeye iliflkin tutarn, serbeste kullanlabile-
cek yedek akeler ile fonlardan karfllanabilir olmas flarttr (TTK. m.605).
Haksz Alnan Kr Paylarn ade Ykmll

Haksz yere kar almfl olan ortak ve mdr bunu geri vermekle ykmldr. yi-
niyetli olduklar takdirde ortak veya mdrn haksz alnan kar geri verme borcu,
flirket alacakllarnn haklarn demek iin gerekli olan tutar aflamaz (TTK m.611/1
ve 2).
Ballk Ykmll ve Rekabet Yasa

Ortaklar, flirket srlarn korumakla ykmldr. Bu ykmllk flirket szleflmesi
veya genel kurul kararyla kaldrlamaz (TTK m.613/1).
Ortaklar, flirketin karlarn zedeleyebilecek davranfllarda bulunamazlar. zel-
likle, kendilerine zel bir menfaat salayan ve flirketin amacna zarar veren ifllem-
ler yapamazlar TTK m.613/2, ilk cmlede, ballk ykmllnn tm ortaklar
iin ngrld belirtilmifltir. fiirket szleflmesiyle, ortaklarn, flirketle rekabet
eden ifllem ve davranfllardan kanmak zorunda olduklar ngrlebilir (TTK
m.613/2). fiirket szleflmesiyle, ortaklar iin rekabet yasa ngrlebileceinden,
kural olarak ortaklar iin rekabet yasa sz konusu deildir. Limited ortaklkta re-
kabet yasa sadece mdrler iin geerlidir (TTK m.626). TTK m.616/3, mdrler
hakknda rekabet yasa ngren 626 nc madde hkmlerini sakl tutmufltur.
Geri kalan ortaklarn tm yazl olarak onay verdikleri takdirde, ortaklar, ba-
llk ykmne veya rekabet yasana aykr dflen faaliyetlerde bulunabilirler.
Esas szleflme birinci cmledeki onay yerine ortaklar genel kurulunun onay kara-
rn ngrebilir (TTK m.616/4).
Ortaklarn fiirkete Karfl Borlanma Yasa

Bu konuda anonim flirketlerin ilgili ksmda yapmfl olduumuz aklamalara baknz
(TTK m.644/1,b atfyla m.358).
Ortaklarn Sorumluluu
Kural: Ortan asli borcu, sermaye taahhdn ifa etmekten ibaret olup, bu bor-
cu ifa eden ortan sorumluluu sona erer. Fakat sermayenin iade edilmifl, haksz
kr pay veya faiz denmifl olmas hllerinde sorumluluk o miktarda yeniden do-
ar (TTK m.611). Bu kuraln istisnalar flu flekilde sralanabilir:
Ek deme ve Yan Edim Ykmll

Ek deme ve yan edim ykml tek bor ilkesinin istisnalarn teflkil eder (TTK
m.603-607). Bu konuyla ilgili olarak aklama yapmak yerine, ortaklarn ykml-
l ksmnda yaptmz aklamalara atf yapmakla yetiniyoruz.
124 Ticaret Hukuku
Kamu Borlarndan Sorumluluk

6183 sayl AATUHKun 35 inci maddesi uyarnca, her bir ortak, limited flirketin
denmeyen veya tahsil olana bulunmayan kamu borlarndan dolay alacakl ka-
mu idaresine karfl, taahht ettii sermaye orannda sorumludur.
Limited Ortakln Sona Ermesi
Nedenleri
Limited flirketin flu nedenlerle sona erer (fesih ve infisah) (TTK m.636):
1. Szleflmede yazl sona erme nedeninin gerekleflmesi ile (TTK m.636/1,a).
2. Genel kurul karar ile (TTK m.636/1,b)
3. flsn almas ile (TTK m.636/1,c).
4. Kanunda gsterilen nedenlerle (TTK m.636/1,d).
5. Uzun sreden beri flirketin kanunen gerekli organlarndan biri mevcut de-
ilse veya genel kurul toplanamyorsa flirketin feshine iliflkin verilecek karar
ile (TTK m.636/2).
6. Bir ortan talebi zerine hakl nedenle ve mahkemece verilecek karar ile
(TTK m.636/3).
7. fiirketin kurulmasnda kanun hkmlerine aykr hareket edilmek suretiyle,
alacakllarn, ortaklarn veya kamunun menfaatleri nemli bir flekilde tehlike-
ye dflrlmfl veya ihlal edilmifl olursa, mdrn/mdrlerin, Gmrk ve
Ticaret Bakanlnn, ilgili alacaklnn veya ortan istemi zerine, flirketin
merkezinin bulunduu yerdeki asliye ticaret mahkemesince flirketin feshine
karar verilir. Ancak, limited flirketin butlanna veya yokluuna karar verilemez
(TTK m.644/1,b atfyla m.353).
Sonular
Sona erme ifls ve mahkeme kararndan baflka bir sebepten ileri gelmiflse tescil ve
ilan edilir (TTK m.637). Tasfiye memurlarnn atanmas ve azilleri ile tasfiyenin ya-
plmas konularnda anonim flirketlere iliflkin hkmler uygulanr (TTK m.643).
Birleflme ve tr deifltirme tasfiyesiz infisaha yol at iin bu hllerde tasfiye ya-
plmaz.
zet
Ortaklk (fiirket) kavramn ve unsurlarn ak- Ticaret flirketlerine uygulanacak genel hkmle-

A M A

A M A
1 lamak. 3 ri aklamak.
Ortaklk (flirket), iki ya da daha ok kiflinin, or- Ticaret ortaklklarna uygulanacak hkmler ve
tak bir amaca ulaflmak iin emeklerini ve malla- bu hkmlerin sras konusunda, genel hkm-
rn (sermayelerini) birlefltirmeyi stlendikleri bir ler arasnda yer alan TTK m.126da bir dzenle-
szleflmedir. Bu tanmdan hareket ederek ortak- me getirilmifl ise de, bu dzenleme, eksik olup,
ln unsurlarn; 1. Kifli, 2. Szleflme, 3. Sermaye, retide, TBK m.26-27 (eBK m.19-20) ve TTK
4. Ortak ama, 5. Ortak amaca ulaflmak olarak m.126 (eTK m.138) hkmlerinden hareketle ya-
saptamak mmkndr. plan ve genellikle benimsenen sralama flu fle-
kildedir: Emredici hkmler, ortaklk szleflmesi

A M A
Adi ortakln nemini ve uygulamadaki bafllca hkmleri, her bir ortaklk trne iliflkin yedek
2 rneklerini anlatmak. nitelikli hkmler, tzel kiflilere iliflkin MKnn
Adi ortaklk, bafll baflna bir flirket tipi olarak uy- genel hkmleri (TMK m.47-55) ile TTK m.124-
gulamada, en basit gnlk iliflkilerden, en kar- 210 (ticaret ortaklklarnn genel hkmleri), TBK
maflk iliflkilere kadar rastlanabilecek bir ortak- m.620 vd. (adi ortaklk hkmleri), dier ticari
lktr. rnein, birlikte piyango bileti alarak ikra- hkmler (Bkz. TTK m.1), ticari rf ve adet (Bkz.
miye karsa paylaflmay kararlafltran, cep har- TTKm.1 ve 2), genel hkmler (Bkz.TMK m.1).
lklar ile bahe sahibinden satn alacaklar limo-
nu semt pazarnda satmaya ve kazanc blflme-
A M A
Limited ortakln kuruluflu, iflleyifli ve yapsn
ye karar veren, bir kahvehaneyi veya marketi 4 genel olarak anlatmak.
alp birlikte iflleten, bir ticari taksiyi birlikte alp Limited ortakln kurulmas, birleflme ve tr de-
alfltran, sahip olduklar hayvanlar biraraya ge- ifltirme gibi istisnalar dflnda, genellikle yeni or-
tirerek st reten ve satan, beraberce roman, ti- taklk kurma yoluyla gerekleflir. Yeni ortaklk
yatro eseri, film gibi bir fikir ve sanat eseri yara- kurulmas, aflamadan oluflmaktadr. Bunlar;
tan kifliler arasndaki iliflkilerden, konsorsiyumla- yazl flekilde yaplacak bir szleflme ve bu sz-
ra ve ok uluslu ortak giriflimlere (joint venture) leflmede yer alacak imzalarn noterce onaylan-
kadar birok iliflkiyi adi ortaklk potasna sok- mas aflamas, kurucular beyannn imzal olarak
mak mmkndr. Uygulamada zellikle konsor- ticaret sicili mdrlne ibraz aflamas ve tescil
siyum ve ortak giriflimlere (joint venture) ska ve ilan aflamasdr. Limited ortaklk organlar, ge-
rastlanmaktadr. nel kurul ve mdr/mdrler kuruludur. Genel
kurulun yetkilerinden bazlar devredilemez nite-
likte olduu iin bu nevi yetkiler mdr/mdr-
ler tarafndan kullanlamaz. Limited ortakln y-
netim ve temsili mdr/mdrlere aittir. Mdr
veya mdrlerin seimi, flirket szleflmesi veya
genel kurul karar ile mmkn olabilmektedir.
Mdrler, kanunla veya flirket szleflmesi ile ge-
nel kurula braklmamfl bulunan ynetime ilifl-
kin tm konularda karar almaya ve bu kararlar
yrtmeye yetkilidirler.
126 Ticaret Hukuku
Kendimizi Snayalm
1. Adi ortaklkla ilgili olarak afladakilerden hangisi 5. Limited ortaklklarda asgari ve azami ortak says nedir?
yanlfltr? a. 2-st snr yoktur
a. Kanunda flirketin kuruluflu hakknda zel bir d- b. 2-100
zenleme bulunmamas nedeniyle szl olarak c. 1-st snr yoktur
adi ortaklk kurulabilir. d. 1-50
b. Ortaklk szleflmesiyle ya da daha sonradan al- e. 1-100
nan bir kararla ynetici atanmamflsa ortakln
ynetimi tm ortaklara aittir. 6. Afladakilerden hangisi anonim ve limited ortaklk-
c. Ortaklk szleflmesinde aksine hkm olma- lara sermaye olarak getirilebilir?
dka kr ve zarar ortaklar arasnda eflit flekilde a. Hizmet edimleri
datlr. b. zerinde haciz veya tedbir bulunmayan tafln-
d. Ortaklardan hi biri dier ortaklarn rzas olmaz
makszn payn devredemez. c. Kiflisel emek
e. Ortaklar ortaklk borlarndan dolay ikinci de- d. Vadesi gelmemifl alacak
recede, snrsz ve mteselsilen sorumludur. e. Ticari itibar
2. Gerek kifliler arasnda bir ticari iflletme iflletmek 7. Limited ortaklklarn asgari sermaye miktar nedir?
amacyla kurulan ve ortaklarnn sorumluluunun or- a. 5.000 Lira
taklk alacakllarna karfl snrsz olduu ticaret flirketi b. 10.000 Lira
hangisidir? c. 20.000 Lira
a. Limited ortaklk d. 25.000 Lira
b. Kollektif ortaklk e. 50.000 Lira
c. Payl komandit ortaklk
d. Anonim ortaklk 8. Adi flirketin bir ticari iflletme iflletmesi halinde ortak-
e. Komandit ortaklk lar hangi sfat kazanrlar?
a. Tacir
3. Adi flirkette aksi kararlafltrlmadka ortaklarn flir- b. Esnaf
ket mallar zerindeki haklar ve tasarruf yetkileri afla- c. Tccar
dakilerden hangisinin hkmlerine tabidir? d. fiirket sahibi
a. Mflterek mlkiyet e. fl adam
b. Toplu mlkiyet
c. Elbirlii halinde mlkiyet 9. Afladakilerden hangisi limited ortaklklarda m-
d. Ferdi mlkiyet drlerin ykmllklerinden deildir?
e. rtifak haklar a. zen ve ballk ykmll
b. Eflit ifllem ykmll
4. Afladaki ortaklklardan hangisinin tzel kiflilii c. fiirkete borlanma yasa
yoktur? d. Rekabet yasa
a. Adi ortaklk e. Kr elde etme ykmll
b. Kollektif ortaklk
c. Komandit ortaklk 10. Afladakilerden hangisi limited ortaklklarda ortak-
d. Limited ortaklk larn kiflisel haklarndan deildir?
e. Anonim ortaklk a. Genel kurul toplantsna katlma hakk
b. Kr pay alma hakk
c. Bilgi alma hakk
d. Denetleme hakk
e. kma hakk
T.C. YARGITAY, 13. HUKUK DARES, E. 1987/4442,

K. 1987/5609, T. 17.11.1987
AD ORTAKLIA SERMAYE OLARAK TAfiINMAZ
DEVLER KPR VE OTOYOLLARA TALP
Fatih, Boazii kprleri ve Ankara-stanbul otoyolunu
da kapsayan kpr ve otoyol zellefltirmeleri iin flir-
MLKYET KOYMAK ketler yarfla girdi. Dn akflam dolan n yeterlilik son
ORTAKLIK SZLEfiMESNN YAZILI OLMASI (Ge- baflvuru tarihi iin 15 dev flirket 5 konsorsiyum ile tek-
erlik fiart) lif verdi. zellefltirme daresinin nmzdeki gnlerde
ZET: Davalnn, ortakla sermaye olarak taflnmaz n yeterlilik kriterlerinden geen flirketleri aklamas-
mlkiyetini koymay ve yaplacak apartmanda nc nn ardndan 31 Ekime kadar flirketlerden son teklifleri
kat dairelerinin davacya zglenecei ( tahsisi ) iddia istenecek. fiirketlerden ihaleye katlmalar iin 50 mil-
edildiine gre, taflnmaz mlkiyetinin geirilmesine yon dolar teminat alnacak.
ynelik byle bir ortaklk szleflmesi yazl biimde ya- KO-LKER ORTAK
plmaldr. n yeterlilik iin lker grubuna ait Gzde Giriflim Ser-
........... mayesi Yatrm Ortakl, Ko Holding ve UEM Group
1- Dava dilekesinde, davalnn arsasn ortakla koy- Berhad ile konsorsiyum kurarken, Nurol, MV, Alsim
mas ve kendisinin de apartman inflaat iin gerekli har- Alarko, Kalyon nflaat ve Fernas flirketleri ortak giriflim
camalar karfllamas kayd ile taraflar arasnda adi ortak- grubu olarak baflvuru yapt. Zorlu Holding A.fi. OHL
lk kurulduu, anlaflma gerei apartman yapm iflinin da- Concesiones S.A. flirketi ile teklif verirken Fransz Vinci
val tarafndan yrtld ve davalya inflaatta kullanl- Concessions Holding ve Ferit fiahenke ait Doufl Gru-
mak iin T1.100.000 verildii ne srlmfltr. bu ile Hamdi Aknn Akfeni Autostrade Per I;Italia
Daval ise, ortakl kabul etmemifl, yapmakta olduu in- S.P.A, Makyol Ortak Giriflim Grubu yeterlilik iin bafl-
flaat iin davacnn kendisine peyderpey T1.000.000 vuru yapt.
dn vermek suretiyle yardm ettiini, inflaatn tm mas- TEK PAKETTE SATIfi
raflarnn kendisi tarafndan yapldn savunmufltur. haleye tek paket halinde klyor. Kazanan flirket Tr-
Davalnn ortakla sermaye olarak taflnmaz mlkiyeti- kiyenin en ifllek otoyollar ile stanbulun incisi Boazi-
ni koymay stlendii ve ayrca yaplacak apartmandan i ve Fatih Sultan Mehmet Kprs ve evre Otoyolla-
3. kat dairelerinin davacya tahsis edilecei iddia edildi- rn 25 yl iflletme hakk kazanacak.
ine gre, taflnmaz mlkiyetinin geirilmesine ynelik
byle bir ortaklk szleflmesinin M.K.nun 634. madde- Kaynak:
si gereince yazl flekilde yaplmas gerekir. Burada ya- http://www.sabah.com.tr/Ekonomi/2012/09/04/dev-
zl flekil geerlilik kofluludur. Olayda anlan resmi flek- ler-kopru-ve-otoyollara-talip
le uygun olarak yaplmfl bir szleflme bulunmamakta-
dr. Daval ortakln kurulduunu kabul etmemifltir. Bu
itibarla taraflar arasnda kurulmufl olduu bildirilen or-
taklk szleflmesi hukuken geersizdir ve taraflar ba-
lamaz. Bu ynn mahkemece resen gznnde tutul-
mas gerekir. Davalnn ceza kovuflturmasnda ortaklk
szleflmesinden bahsetmesi bu sonuca etkili deildir.
Davac, burada davalya vermifl olduu parann geri
alnmasn isteyebilir. O halde davacnn davalya ver-
mifl olduu kantlanan para miktarnn davaldan aln-
masna karar verilmesi gerekirken yazl flekilde hkm
kurulmas Yasaya aykrdr ve bozma nedenidir.

128 Ticaret Hukuku
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

1. e Yantnz yanlfl ise Adi fiirket konusunu yeni- Sra Sizde 4
den gzden geiriniz. Belirli sreli kurulmufl adi flirkette srenin dolmasna
2. b Yantnz yanlfl ise fiirket Kavram, Unsurlar ramen ortaklarn fiilen faaliyete devam etmeleri
ve Trleri konusunu yeniden gzden geiriniz. halinde, ortaklk belirsiz sreli ortakla dnflmfl
3. c Yantnz yanlfl ise Adi fiirket konusunu yeni- saylr. Bu nedenle A hakl deildir.
den gzden geiriniz.
4. a Yantnz yanlfl ise fiirketlerin Trleri konusu- Sra Sizde 5
nu yeniden gzden geiriniz. Bir ticaret ortakl kurmak isteyen kurucularn TTKda
5. d Yantnz yanlfl ise Limited Ortaklk konusu- saylan ortaklk trlerinden birini semeleri zorunludur,
nu yeniden gzden geiriniz. bunlar dflnda bir ticari ortaklk yaratlmas mmkn
6. b Yantnz yanlfl ise Limited Ortaklk konusu- deildir. Bu nedenle mdr hakldr.
nu yeniden gzden geiriniz.
7. b Yantnz yanlfl ise Limited Ortaklk konusu- Sra Sizde 6
nu yeniden gzden geiriniz. 01.07.2012 tarihinde yrrle giren TTKda limited ve
8. a Yantnz yanlfl ise Adi fiirket konusunu yeni- anonim ortaklklarn tek kifliyle kurulabilecei kabul
den gzden geiriniz. edilmifltir. Bu nedenle B hakl deildir.
9. e Yantnz yanlfl ise Limited Ortaklk konusu-
nu yeniden gzden geiriniz.
10. b Yantnz yanlfl ise Limited Ortaklk konusu- Yararlanlan Kaynaklar
nu yeniden gzden geiriniz. Bahtiyar, M. (2012), Ortaklklar Hukuku, stanbul: Be-
ta Yaynevi.
Sra Sizde Yant Anahtar Deifliklikler, Yenilikler, lk Tespitler, stanbul:
Sra Sizde 1 Oniki Levha Yayevi.
Olayda kollektif flirket orta olan B hakldr. Kollektif Pulafll, H. (2012), Yeni fiirketler Hukuku, Genel Esas-
ortakln borlarndan dolay birinci derecede ortaklk lar, Ankara: Adalet Yaynevi.
tzel kiflilii sorumludur. Ortaklarn flirket borlarndan Tekinalp, . (2011), Yeni Anonim ve Limited Ortak-
sorumluluu ikinci derecededir, flirket alacakllar ancak lklar Hukuku ve Tek Kifli Ortaklnn Esaslar,
kanunda ngrlen baz hallerin varl halinde stanbul: Vedat Kitaplk.
ortaklara baflvurabilir. Bu haller gerekleflmedike Yldz, fi. (2007), Limited fiirketler Hukuku, stan-
ortaklara baflvurulamaz. bul.
Sra Sizde 2
Adi flirket szleflmesinde aksi dzenlenmedii takdirde,
flirkete dflardan ynetici atanmas kanunen
mmkndr. Bu nedenle taraflardan hangisinin hakl
olduunun belirlenebilmesi iin flirket szleflmesine
baklmas gerekir. Eer szleflmede aksine bir
dzenleme yoksa dflardan ynetici atanabilir.
Sra Sizde 3
Adi flirketten kan ortak, sermaye olarak bir eflyann
kullanmn getirmifl ise dier ortaklar bunu geri
vermekle ykmldrler, bu nedenle A yasal yola
baflvurabilir.
TCARET HUKUKU
5
Amalarmz

Anonim ortakln kurulufl ifllem ve aflamalarn belirtebilecek,
Ynetim kurulunun oluflumu, iflleyifli ve yeleriyle ilgili genel bilgileri anla-
tabilecek,
Ortakln denetim trlerini ve denetime iliflkin genel kurallar aklayabile-
ceksiniz
Anahtar Kavramlar
Anonim Ortaklk Denetim
Anaszleflme Dfl Denetim
Genel Kurul Bamsz Denetim
Ynetim Kurulu Sermaye
indekiler
ANONM ORTAKLIK, KURULUfiU

VE ANASZLEfiMES
Anonim Ortakln ANONM ORTAKLIIN
Ticaret Hukuku Kuruluflu, Ynetim
Kurulu ve Denetim ORGANLARI VE ZELLKLE
YNETM KURULU
ANONM ORTAKLIKTA DENETM
Anonim Ortakln
Kuruluflu, Ynetim
Kurulu ve Denetim
ANONM ORTAKLIK, KURULUfiU VE ANASZLEfiMES
Anonim Ortakln nemi, Yarar ve Sakncalar

En yaygn flirket tipi olmasa da bu tipteki flirketler, bankaclk, sigortaclk, serma-
ye piyasas ve devletin ekonomik faaliyetleri gibi kilit alanlarda ve byk serma-
yeler gerektiren nemli sektrlerde urafl vermektedirler. Bu nedenle ekonomik
adan en nemli ve etkili flirket tipi olup kapitalist ekonomik sistemin egemen ol-
duu tm lkelerde, bu sistemin temel tafllarndandr.
Anonim ortaklk hukuki adan da byk neme sahiptir. ok ortakl olmaya
uygun yaps, sermayesi ve faaliyetlerinin ap gibi nedenlerle bu tr ortaklklarda,
kar atflmalar ve uyuflmazlklara, dier ortaklklara oranla hayli fazla rastlanr.
Ayrca, anonim ortakla iliflkin kanun hkmleri, yaplan atflar nedeniyle di-
er baz ortaklklarda da uygulanmaktadr ki; bu da ilgili hkmlerin nem ve uy-
gulamasn daha da artrmaktadr. Gerekten, payl komandit ortaklklara dair TTK.
565/2, 567, 569-570; limited ortakla dair TTK. 584, 585, 592, 610, 617/3, 622,
629/1, 633, 635, 643-644 ve kooperatiflere dair KoopK. 98, anonim ortaklk h-
kmlerine atflar iermektedir. Atf: Gnderme demektir.
Sahip olduu nem, bu tip flirketin yarar ve sakncalarn da beraberinde getir-
mektedir. Bafllca yararlar olarak flunlar saylabilir:
1. Tek bafllarna ifle yaramayan ve atl durumda bulunan kk tasarruflarn bir
araya gelmesini salayarak byk sermayeler oluflturur; bu sermayeleri eko-
nominin hizmetine sunarak byk yatrmlar yaplmasna ve nemli projele-
rin hayata geirilmesine zemin yaratr.
2. Asgari bir sermayeyle kurulmas mmkn, ortaklarnn sorumluluu snrl
ve paylarn devri flahs flirketlerine oranla kolay ve tek kifli ile kurulmas
mmkn olduu iin, ok sayda kiflinin bir araya gelmesine ve dolaysyla
ok byk sermayelerin toplanmasna da elverifllidir. Pay sahibi saysnn
500 aflmas, flirketin, halka ak anonim ortaklk hkmlerine tabi olmas-
na (bir baflka deyiflle snf deifltirmesine) yol aar (SerPK. m.16/1).
3. Anonim flirketler, zel mlkiyetin halka yaylmasna katkda bulunur; kk
tasarruf sahipleri, bu flirketlere ortak olmak suretiyle, hem dolayl olarak b-
yk ifl ve yatrmlarn orta konumuna girerler; hem flirket krndan pay al-
ma olana kazanrlar.
132 Ticaret Hukuku
4. zellikle menkul kymet borsalar geliflmifl ve kurumsallaflmfl lkelerde, flir-

kete girmek ve kmak olduka kolaydr; nk borsa, flirket hisselerinin el
SIRA SZDE SIRA SZDE
deifltirmesi iin en elveriflli pazar ortamdr.
Bununla birlikte anonim flirket, tamamen sakncasz bir flirket tipi de deil-
D fi N E L M dir. DBafllca
fi N E L flu
M gibi sakncalarndan sz edilebilir:
1. Anonim flirketler, ounluk ilkesine gre ynetildii iin bazen rgtl
S O R U kk
S O R U
bir aznlk flirket ynetimini ele geirerek flirketi, ounluk kar-
lar deil, kendi karlar dorultusunda ynlendirebilir. Bylece, bir
yandan ounluk, dier yandan kamu karlar zarara uratlabilir.
DKKAT 2. ok D Ksayda
KAT orta olabilmesine ramen, ortaklarn byk ksm, genel
kurul toplantlarna ilgisiz kalmaktadr. Bu ilgisizlik, byk bir g bofl-
SIRA SZDE luu
SIRA anlamna
SZDE da gelmekte ve kk ama rgtl bir aznlk, flirkete
egemen olabilmektedir. Ynetici ve kural olarak denetiler de genel ku-

rulca seildiinden, genel kurulda fiilen ounluu ele geiren kifli ve
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
gruplar, uygun bulduklarn ynetici ve denetiyi semektedirler.
3. fiirketin sahip olabildii byk ekonomik g nedeniyle, bu tip flirketler-
de tekelleflme eilimi ve tehlikesi daha fazladr. Tekelleflme de serbest
K T A P K T A P
piyasa ekonomisine ve rekabeti ortama vurulan bir darbedir. Bu neden-
ledir ki tekelleflmeyi nlemek ve bu tr flirketlerin piyasadaki hkim du-
rumlarn ktye kullanmalarn nlemek iin zel yasal dzenlemeler
TELEVZYON TELEVZYON
yaplmas gereksinimi doar. lkemizdeki 4054 Sayl Rekabetin Korun-
mas Hakknda Kanunun temel amalarndan birisi de budur.
NTERNET Anonim ortaklklarn

N T E R N E T sermaye piyasasndaki faaliyetleri ve rekabet hukuku asndan geti-
rilen dzenlemelere iliflkin bilgiye http://www.spk.gov.tr/,
http://www.imkb.gov.tr/, http://www.rekabet.gov.tr/ adreslerinden ulaflabilirsiniz.
Anonim Ortakln Tanm ve Unsurlar

TTK m.329daki iki fkray birlefltirmek suretiyle anonim flirket, sermayesi belirli ve
paylara blnmfl, borlarndan dolay sorumluluu malvarl ile ortaklarnn so-
rumluluu ise taahht etmifl olduklar sermaye miktar ile snrl ve yalnzca flirke-
te karfl olan ortaklk fleklinde tanmlanabilir. Bu tanmda yeralan unsurlar, serma-
ye, flirketin malvarl ile sorumluluu ve ortaklarn snrl ve flirkete karfl sorum-
luluu fleklinde belirlenebilir.
Sermaye Unsuru ve zellikleri

Eski TK m.269 vd.daki esas sermaye kavram yerine, TTK m.329 vd.da, serma-
ye denilmifl olmas bilinli ve isabetlidir. nk yeni kanun, nceden sadece hal-
ka ak anonim flirketlere tannmfl bir olanak olan kaytl sermaye sisteminden ya-
rarlanmaya, halka kapal anonim flirketler iin de izin vermifltir (m. 332, 460 vd.).
Her iki sistemi kapsayan ortak bir kavram olarak da sermaye denilmifltir. ki ay-
r sermaye sistemine ksaca deinecek olursak;
1. Kaytl sermaye sistemi, anaszleflmede gsterilen alt ve st limitler arasn-
da, ynetim kurulu karar ile ve anaszleflme deifliklii usulne uyulmak-
szn sermaye artrmna izin veren bir sistemdir (TTK. 460 vd.). Alt limit,
bafllang sermayesi; st limit, kaytl sermaye ve bu ikisi arasnda, fiilen ula-
fllan, yani karfllnda pay oluflturulmufl olan rakama da karlmfl sermaye
denilmektedir (TTK. 332/1-2; SerPK. 3/b,d,l). Bu sistemi benimseyen Afiler-
de, sermaye artrm iin anaszleflme deifliklii usulne uymak gerekme-
5. nite - Anonim Ortakln Kuruluflu, Ynetim Kurulu ve Denetim 133
mekte; flirketin ihtiyalar ve piyasa flartlar dorultusunda, ynetim kurulu

kararlar ile kolayca sermaye artrm yaplabilmektedir.
2. Esas sermaye sisteminde ise, kurulufl srasnda flirketin anaszleflmesinde
gsterilerek ticaret siciline tescil edilen ve daha sonra deifltirilebilmesi (ar-
trlmas veya azaltlmas), anaszleflme deifliklii gerektiren (TTK m.456
vd.) bir tek rakam vardr; o da esas sermayedir. Bu rakam, anaszleflme de-
ifliklii yaplmadka artmayaca ve azalmayaca iin, sisteme, sabit ser-
maye sistemi de denilmektedir.
fiu halde, TTK m.329daki sermaye, sabit sermaye sisteminde esas sermaye,
kaytl sermaye sisteminde ise karlmfl sermayeyi ifade etmektedir. Tanmdan
anlafllmamakla birlikte, deiflik hkmlerden hareketle, sermaye rakamnn drt
zellii bulunduu sylenebilir.
Esas sermaye sistemiyle kaytl sermaye sistemi arasnda, sermaye artrmna

SIRA SZDEiliflkin nasl SIRA SZDE
bir farkllk bulunmaktadr? 1
Nakit ile fade Edilmesi D fi N E L M D fi N E L M

fiirketin unsurlarndan sermayeyi incelerken, TTK m. 127den hareketle, ekonomik
deer taflyan her fleyin kural olarak sermaye konulabileceini belirtmifltik.
S O R U fiu hal- S O R U
de anonim flirkete para, mal, hak, alacak gibi deerler sermaye konulabilmekte; fa-
kat getirilen sermaye paynn mutlaka (Trk Liras) olarak ifade edilmesi gerek-
DKKAT DKKAT
mektedir. Ayn sermaye getirilmesi durumunda deer bime asndan kanunda
zel hkmler mevcuttur (TTK m.339/2,e, 342-343, 551).
SIRA SZDE
TTKde esas sermayenin en az elli bin Trk Liras, kaytl sermaye sistemini ka- SIRA SZDE
bul etmifl anonim ortaklklarda ise bafllang sermayesinin en az yz bin Trk Li-
ras olmas ngrlmfltr. Ayrca kanun koyucu Bakanlar Kuruluna bu belirlenen
AMALARIMIZ
asgari tutar(lar) artrabilme konusunda yetki tanmfl, bylece kanun deiflikliine
gerek kalmadan bu asgari tutarlarn deiflebilmesinin yolunu amfltr (TTK
AMALARIMIZ
m.332/1). K T A P K T A P
Trk Ticaret Kanununun Yrrl ve Uygulama fiekli Hakknda Kanunun 20
nci maddesinde; anonim (ve limited) ortaklklarn, Trk Ticaret Kanununun yay-
m tarihinden itibaren yl iinde sermayelerini, anlan Kanunun
T E L E V Z332
Y O Nve 580 in- TELEVZYON
ci maddelerinde ngrlen tutarlara ykseltmeleri gerektii, aksi halde bu srenin
sonunda ortaklklarn infisah etmifl saylacaklar hkme balanmfltr.
TTK m.330da, zel kanunlara bal anonim ortaklklara, zel hkmler dfln-
da bu Kanunun anonim ortaklklara iliflkin hkmlerinin uygulanaca N T E R N E T belirtildi- NTERNET
inden, asgari sermaye tutar bakmndan zel kanunlardaki istisnalar sakldr (is-
tisnalara rnek olarak bankalar, sigorta flirketleri, finansal kiralama flirketleri, ulus-
lararas fuarclk, umumi maazaclk vb. mevzuatndaki zel hkmler gsterile-
bilir).
Tamamen Taahht Edilmifl Olmas

Esas veya karlmfl sermayenin, ortakln kuruluflu srasnda, sermaye artrm
sz konusu ise artrm srasnda tamamen taahht edilmifl ve nakit sermayenin,
denmesi ngrlmfl olan ksmnn da denmifl olmas gerekir (TTK m.332, 344).
nceden Belirlenmifl ve Sabit Olmas

Esas veya karlmfl sermaye, ortakln kuruluflu srasnda belirlenen ve anasz-
leflmede gsterilen sabit bir rakamdr. Sabit olmas, sermayenin ileride hi deiflti-
134 Ticaret Hukuku
rilemeyecei anlamna gelmez; fakat deifltirilebilmesi iin, esas sermaye sistemin-

de anaszleflmenin deifltirilmesi gerekir.
Buna karfllk kaytl sermaye sisteminde ynetim kurulu, karlmfl sermayeyi,
kaytl sermaye rakamna kadar artrabilir ve bunun iin TTK m.456 vd.daki art-
rm usulne uymas gerekmez. Fakat anaszleflmede yazl kaytl sermaye rakam-
nn ykseltilmesi veya indirilmesi iin, anaszleflme deifliklii (zellikle genel ku-
rulun karar) gerekmektedir.
Paylara Blnmfl Olmas

Pay (hisse) kavramnn, esas/karlmfl sermayenin bir paras/ pay senedi/ ortak-
lk stats olmak zere anlama geldii belirtilmektedir.
1. lk anlama gre, esas/karlmfl sermayenin pay saysna blnmesi ile her
bir payn itibari (nominal) deeri ortaya kmaktadr. Her payn itibari dee-
tibari Deer: Hisse ri anaszleflmede gsterilmelidir (TTK m.339/2,c). tibari deer, flirketin
senedinin zerinde yazl kurulufl srasnda kural olarak gerek deere (piyasa fiyatna) eflittir. fiirke-
olan deerdir.
tin malvarl artarsa gerek deer de artar, azalrsa gerek deer de azalr.
Kanunda paylarn itibari deerlerinin en az bir kurufl olduu ve bu itibari
deerin birer kurufl ve katlar olarak ykseltilebilecei kabul edilmifl; bu de-
erin, Bakanlar Kurulunca yz katna kadar artrlabilecei dzenlenmifltir
(TTK m.476). rnein: Bir anonim flirketin anaszleflmesine gre, esas/ka-
rlmfl sermayesi 100.000 Trk Liras olup nominal deerleri eflit ve her biri-
nin deeri 100 Trk Liras olan paylara blnmfl ise, 1000 adet pay vardr.
Yani pay saylarnn nominal deerleri ile arplmas, sermaye rakamn ve-
recektir. Paylarn eflit itibari deerde olmas da zorunlu deildir.
2. kinci anlamda pay, payn baland kymetli evrak (pay senedini) ifade et-
mektedir. TTK m.584 vd. hkmleri, pay senetlerinin trleri, tr deifltirme-
si, bastrlmas, flekli ve zellikle devrini, ayrntl olarak dzenlemifltir.
3. nc anlamda, her bir pay, bir ortaklk statsn temsil etmekte; yani pa-
ya sahip olan kifli, o pay nedeniyle baz hak ve ykmlerin de sahibi olmak-
tadr. fiahs flirketlerinden farkl olarak, ortaklk stats kiflilere deil payla-
ra baldr.
Malvarl ile Sorumluluk

Her kifli gibi anonim flirket de alacakllarna karfl malvarl ile sorumludur.
Malvarl, flirketin tzel kifli sfatyla belirli bir anda sahip olduu mevcut hak, ala-
cak, bor ve yedekleri anlatr. Bu kavram, esas/karlmfl sermayeden farkl olarak
sabit deil, deer ve ierik ynlerinden ortakln faaliyetleriyle balantl olarak
deifliklikler gsteren bir kavramdr.
Ortaklarn sorumluluu snrl olduu iin, flirket alacakllarnn tek gvencesi-
ni de ortaklk malvarl oluflturur. Bu nedenle kanun koyucu, malvarl deerinin
esas/karlmfl sermaye rakam altna dflmemesi, ortaklarn sermaye taahhtleri-
nin flirkete gerek deeri ile getirilebilmesi ve sermayenin iade edilmemesi iin e-
flitli nlemlere yer vermifltir:
Nominal deerden afla bir bedelle pay oluflturulamamas (m. 347); ayn ser-
mayeye bilirkiflilerce deer biilmesi (m. 343); ancak bilanoda gzken kazan-
tan veya bunun iin ayrlmfl yedeklerden kr datlabilmesi (m. 523 vd.); malvarl
deerinin azalmas hlinde duruma gre alnmas gereken tedbirler ngrlmfl
olmas (m. 376-377); flirketin kendi paylarn iktisap ve rehin olarak kabul etmesi-
nin snrlanmas ve belirli flartlara balanmas (m. 379 vd.) gibi.
Ortaklarn Snrl Sorumluluu

Ortaklar flirkete getirmeyi taahht ettikleri sermaye miktar ile snrl olarak sorum-
ludurlar. Bir ortak, ortakla karfl tek (asl) borcu olan sermaye taahhdn ifa et-
miflse, snrl sorumluluu da sona ermifl olur; tm ortaklar oy birlii ile karar alma-
dka, ortaklar yeni bir sermaye taahhd altna sokulamazlar. TTK m.421/2,ada,
bilano zararlarnn kapatlmas iin ykmllk ve ikincil ykmllk koyan ka-
rarlarn alnabilmesi iin oy birliinin flart olduu hkme balanmfltr.
TTK m.329/2de, eTK m.269/2den farkl olarak, ortaklarn snrl sorumluluu-
nun ortakla karfl olduu aka belirtilmifltir. Bu durumda, flirketten alacan
tahsil edemeyen bir flirket alacakls, sermaye borcunu henz ifa etmemifl ortaa
deil, flirket tzel kifliliine baflvurabilecek, ortan sermaye koyma borcunun ifa-
sn ise ancak flirketin ynetim kurulu (TTK m.481), flayet flirket ifls halinde ise if-
ls idaresi veya tasfiye hlinde tasfiye memurlar isteyebilecektir (TTK m.542/1,a).
Bu kurala istisna oluflturabilecek hkmler, kamu borlar bakmndan kanuni
temsilcinin sorumluluuna dair VUK m.10 ve AATUHK mkerrer m. 35tir.
Anonim Ortaklk Trleri

Uygulamas olduka fazla ve birok tr bulunan anonim ortaklklar snflandrr-
ken, eflitli ltlerden hareket edilebilir. Biz, iki lt kullanarak ortaklk trle-
rine deineceiz. lki, yukarda, ticaret ortaklklarn snflandrrken de kulland-
mz, zel hkmlere bal olup olmamalar asndan yaplan ve anonim ortaklk-
lara da uygulayabileceimiz lttr. Dieri ise, halka ak olup olmamalar l-
tdr.
zel Hkmlere Bal Olup Olmama Asndan

Anonim ortaklklarn bir ksm hakknda mevzuatta, ncelikle uygulanacak zel
hkmler mevcut iken, dier (zel dzenlemelere tabi olmayan) anonim ortaklk-
lar TTK hkmlerine baldr.
zel Hkmlere Bal Anonim Ortaklklar

Bu gruptaki ortaklklar da kendi aralarnda alt baflla ayrmamz mmkndr:
Kendi zel Kanunu Bulunan Ortaklklar: rneine olduka az sayda rast-
lansa da baz anonim ortaklklar hakknda karlmfl zel kanunlar vardr: Ereli
Demir elik Fabrikalar Afi Kanunu, TC. Merkez Bankas K ve ller Bankas Afi Ka-
nunu gibi. Bu tr anonim ortaklklar, ncelikle kendi zel kanunlarna tabidirler;
zel kanunlarda boflluk bulunan hllerde TTK hkmleri, genel hkm olarak bu
ortaklklara da uygulanmaktadr. Nitekim TTK m.330a gre, zel kanunlara bal
anonim ortaklklar, zel hkmler dflnda, TTKnn anonim ortaklklar iin ngr-
d hkmlere tabidir.
Belirli Faaliyet Dallarna liflkin zel Dzenlemelere Bal Ortaklklar:
lke ekonomisi ynnden byk nem taflyan, bu nedenle byk sermaye, sa-
lkl iflleyifl ve gven gerektiren baz alanlarda faaliyet gsterme zel hkmlerle
dzenlenmifl; bu alanlarda alflacak ortaklklarn da anonim ortaklklar tipinde r-
gtlenmesi zorunlu klnmfltr.
rnein, Bankalar Kanununda (m.7) bankalarn; 6362 sayl Sermaye Piyasas
Kanununda yatrm ortaklklarnn (m.43), ipotek finansman kurulufllarnn (m.
60), varlk kiralama flirketlerinin (m.61), merkezi takas kurulufllarnn (m.77), mer-
kezi saklama kurulufllarnn (m. 80), Sigortaclk Kanununda (m. 3/2) sigorta ve re-
asrans flirketlerinin; 6361 sayl Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman fiirket-
136 Ticaret Hukuku
leri Kanununda (m.2) finansal kiralama flirketi, faktoring flirketi veya finans-
man flirketinin; Umumi Maazalar Kanununda (m. 2) iflletici flirketlerin, dn
Para Verme flleri Hakknda 90 Sayl KHK.da (m.12) finansman ve faktoring flir-
ketlerinin anonim ortaklk tipinde olmas gerektii dzenlenmifltir.
zel hkm olmayan hususlarda, bu gruptaki anonim ortaklklar iin de, genel
hkm olarak TTK. hkmleri uygulanr.
233 Sayl KHK Dzenlemesine Bal Ortaklklar: Devletin ekonomik ha-
yatta aktif biimde rol oynamas iin tasarlanmfl ve karma ekonomik sistemin bir
arac olan Kamu ktisadi Teflebbslerini dzenleyen 233 Sayl KHK, KT statsn-
deki anonim ortaklklara iliflkin hkmler iermektedir. KTlerin bal ortaklklar
ve ifltiraklerinin anonim ortaklk tipinde olmas zorunludur (KHK m. 2, b.5-6). Bu
kararnamede boflluk bulunan hallerde bu ortaklklara da TTK hkmleri uygula-
nacaktr (KHK m. 23, b.2; m. 28, b.4; TTK m.330).
Genel Hkmlere Bal Ortaklklar

Yukarda belirtilen zel hkmlere tabi olmayan anonim ortaklklar, dorudan ge-
nel hkmlere (TTK ve ilgili mevzuata) baldrlar.
Halka Ak Olup Olmama Asndan

Olduka nemli sonular douran bir ayrm olup, temel nemi, halka ak anonim
ortaklklarn ncelikle SerPK ve ilgili mevzuata tabi olmas; boflluk bulunan hller-
de yine TTK hkmlerinin genel hkm olarak uygulanmasdr. Halka ak olma-
yanlar ise dorudan TTK ve ilgili mevzuat hkmlerine tabidirler.
Halka Arz: Pay senetlerinin SerPK m.3/g uyarnca HAAO, pay senetlerini halka arz eden ve arz etmifl sa-
satn alnmas iin her trl
yoldan halka arda ylan ortaklklardr. fiu hlde halka aklk nitelii, ya paylarn fiilen halka arz ile
bulunulmas, halkn bir ya da fiilen halka arz edilmese dahi, kanun gerei, paylarn halka arzedilmifl sayl-
anonim ortakla katlmaya mas ile kazanlabilmektedir.
veya kurucu olmaya davet
edilmesidir. HAAOlar da kendi ierisinde, pay senetleri borsada (MKBde) ifllem grenler
(Borsa flirketleri) ve grmeyenler fleklinde ikiye ayrlr. Borsa flirketleri, SerPK. ya-
nnda Borsa mevzuatna ve denetimine de tabidirler. Paylar borsada ifllem grme-
yen anonim ortaklklar, halka ak ortaklk statsn kazandktan sonra en ge iki
yl iinde paylarnn ifllem grmesi iin borsaya baflvurmak zorundadrlar (SerPK.
m.16/2). Yeni Kanunun da bazen halka ak olmaya, bazen ise borsaya kaytl bu-
lunmaya sonular balad grlmektedir (rnein bkz. m. 332, 346, 360/1, 361,
378, 411, 421/5, 430, 460, 487/1, 493-495 vd., 531, 559, 1527/5 ve 1529 gibi).
Anonim Ortaklklarn Kurulufl Sistemleri

Kurulufl sistemleri asndan genellikle, ferman (octroi, yasama) sistemi, izin siste-
mi ve normatif sistem biiminde l bir ayrm yaplmaktadr. Zamana ve mekna
gre bu sistemden yalnzca birisinin, nadiren olsa bile bazen de ayn lkede,
ayn zamanda birden ok sistemin yanyana uyguland grlmektedir.
1. Ferman (Octroi, Yasama) Sistemi: Anonim ortaklklarn ilk grldkleri
XV-XVI. ve sonraki yzyllarda kullanlan bu sistemde anonim ortakln ku-
ruluflu, devletin (kraln) zel bir fermanla verdii bir imtiyaza dayanr. Kral
ferman veya imtiyaznn yerini zamanla zel kanun almfltr.
2. zin Sistemi: Bu sistemde anonim flirketin kurulabilmesi iin kanundaki h-
kmlere riayet edilmifl olmas yetmez; ayrca devletten (kamusal makam-
dan) bir kurulufl izninin alnmas flarttr. lgili makam bu izni verirken, ortak-
ln izleyecei amac, devletin ve rejimin amalar ile ekonomi politikalar
asndan deerlendirir. Deerlendirmesi sonunda izin verip vermemek ko-
nusunda takdir yetkisine sahiptir.
3. Normatif Sistem: Normatif sistemde kurulufl, devletin iznine bal deildir;

kanunda ngrlen ifllemler ve flartlar gereklefltirildiinde ortaklk tzel ki-
flilik kazanr. Yetkili makam yalnzca, ortaklk szleflmesinin kanunun emre-
dici hkmlerine uyulup uyulmadn arafltrr; kiflilerin ve ortaklk konusu-
nun nemi yoktur. zin sisteminden farkl olarak idarenin burada bir takdir
yetkisi szkonusu deildir; kanun hkmlerine uyan herkes bir anonim or-
taklk kurabilir.
Trk hukukunda hangi kurulufl sisteminin uyguland konusu, eTK dnemin-
de retide tartflmalar yaratmfltr. Genel olarak bakldnda, lkemizde ok istis-
nai olarak yasama sistemi kullanlmakta ve baz anonim flirketler, Ticaret Kanunu
hkmlerine gre deil, zel bir kanun hkmlerine gre kurulmaktadr. rnek
olarak, gemiflte kanunla kurulan baz kamu iktisadi teflebbsleri ve bankalar ile
bugn hl zel kanunu bulunan Ereli Demir ve elik Fabrikalar Afi ve TC. Mer-
kez Bankas verilebilir.
Eski TK m.273e paralel olarak TTK m.333, baz anonim ortaklklar kurulufl iz-
nine bal olmaktan kardna gre, bu tr ortaklklar iin tescil (normatif) siste-
minin geerli olduundan kuflku duyulmamaldr. Kurulufl iznine bal tutulan
anonim ortaklklar ynnden ise, izin incelemesi srasnda, farkl yorum ve tartfl-
malara yol aan eTK m.280/2 hkmne oranla, TTK m.333 olduka farkl bir d-
zenleme getirmektedir:
Bakanlk incelemesi, sadece kanunun emredici hkmlerine aykrlk bulunup
bulunmad ynnden yaplabilir. adafl lkelerdeki geliflmelere paralel biim-
de, Bakanlk incelemesi artk srf hukuki yn ve emredici hkmlere uygunluk de-
erlendirmesi ile snrlandna gre, kanmzca, izne tabi flirketler iin de norma-
tif sistemin geerli olduu kabul edilmelidir.
Kurucu Sfat ve Kurulufl Aflamalar

Kurulufl, ortaklk tzel kifliliinin domas iin kanunun ngrd tm ifllem ve
aflamalarn gerekleflmesi srecini ifade eder. Kanun, anaszleflmenin hazrlanma-
sndan bafllayan ve tescile dek devam eden aflamalar ngrmfl olup bir aflama ta-
mamlanmadan dierine geilememektedir. Eski TK m.276/1, ani ve tedrici olmak
zere iki kurulufl tr ngrmflt.
Yeni kanun, neriler dorultusunda tedrici kurulufl sistemine yer vermemifl; fa-
kat kurulufltan hemen sonra halka almaya olanak tanyan bir dzenleme getir-
mifltir (TTK m.346).
Kurucu Sfat
Anaszleflmeyi imzalayan ve sermaye koymay taahht eden gerek ve/veya tzel
kifliler kurucu sfatn kazanr (TTK m.337/1).
Bir kifli, baflkas hesabna pay taahhdnde bulunmufl ve anaszleflmeyi imza-
lamflsa, adna hareket edilen kifli de kurulufltan doan sorumluluk bakmndan
kurucu saylr (TTK m.337/2).
Anaszleflmenin Hazrlanmas ve erii

TTK m.337 anlamnda kurucu sfat henz kazanlmad iin kurucu aday diyebi-
leceimiz kiflilerce, kanuna uygun bir anaszleflmenin hazrlanmas veya hazrlatl-
mas gerekir.
Anaszleflme, ortakln anayasas niteliindedir. Bu nedenle ortakln bafllang-
cndan sona ermesine kadar tm hususlarda nemli olabilecek temel bir belgedir;
138 Ticaret Hukuku
ortakln kurulmas iin birtakm bilgilerin bu belgede gsterilmesi zorunlu olduu

gibi, baz hususlarn geerlilik kazanmas iin de anaszleflmeye yazlmas gerekir.
Anaszleflme ieriine giren ve girebilen tm hususlar, anaszleflme ieriine
dhil olmada pay sahiplerinin iradelerinin etkisi ve geerlilik ynlerinden ele al-
mak suretiyle ana bafllk altnda toplamak mmkndr.
Anaszleflmede bulunmalar zorunlu hususlar (zorunlu ierik), ngrlmeleri
koflulu ile anaszleflmede bulunmalar zorunlu hususlar (flartl zorunlu ierik) ve
nihayet anaszleflmede bulunabilen hususlar (ihtiyari ierik). Ancak; TTK m.340,
bu gruba girebilecek hususlar olduka snrlandran ve TTKnn anonim (ve m.
529 nedeniyle limited flirket) hkmlerine emredici nitelik veren bir ilke iermek-
tedir. Hkm, anaszleflmenin, TTKnn anonim flirketlere iliflkin hkmlerinden
ancak kanunda buna aka cevaz verilmiflse ayrlabileceini dzenlemifltir. Buna
gre, anaszleflmenin kanundan ayr bir dzenleme getirmesi ancak kanunun bu-
na aka izin vermesi flartna baldr. Kanun aka izin vermedike, anaszlefl-
mede kanundan sapan bir dzenlemeye yer verilmesi mmkn deildir. TTK
m.340 hkm, retide youn bir flekilde elefltirilmektedir.
Elefltirilen bu hkmn gayet ak ve emredici lafzna uygun flekilde anlaflld
takdirde, kanunda gsterilen baz hususlarn anaszleflmeye yazlmas zorunludur;
kanunun izin verdii hususlarda pay sahiplerince ngrlen dier baz hususlarn
geerli olmas da, kural olarak anaszleflmeye hkm konulmas flartna baldr.
Anaszleflmenin ihtiyari nitelikte hkm ierebilmesi iin dahi, kanunun buna da-
ir ak izin vermifl bulunmas gerekmektedir.
Anaszleflmede Bulunmas Zorunlu Hususlar

Bu hususlar TTK m.339/2de saylmfl olmakla birlikte, ortakln trne ve halka
ak nitelik taflmasna bal olarak baflka kanunlarda da (rnein SerPK m. 15 gi-
bi) zorunlu hususlar gsterilmifl olabilmektedir. Burada yalnzca TTK m.339/2de
gsterilen zorunlu unsurlar sayarsak;
1. fiirketin ticaret nvan ile merkezinin bulunaca yer (m. 339/2, a),
2. Esasl noktalar belirtilmifl ve tanmlanmfl iflletme konusu (m. 339/2, b),
3. fiirketin sermayesi ile her payn itibari deeri ile bunlarn denmesinin flekil
ve flartlar (m. 339/2, c),
4. Pay senetlerinin nama veya hamiline yazl olacaklar (m. 339/2, d),
5. Ynetim kurulu yelerinin saylar, bu kiflilerden ortaklk adna imza atma-
ya yetkili olanlar ve ilk ynetim kurulu yelerinin kimler olduu (m. 339/2,
g, 339/3),
6. Genel kurullarn toplantya ne flekilde arlacaklar (m. 339/2, h),
7. fiirkete ait ilnlarn nasl yaplaca (m. 339/2, i),
8. Pay sahiplerinin taahht ettii sermaye paylarnn tr ve miktarlar (m. 339/2, j),
9. fiirketin hesap dnemi (m. 339/2, k).
Saylan bu zorunlu hususlar iermeyen bir anaszleflme, emredici hkmlere
aykrlk nedeniyle geersiz olacak (TBK m.26-27, TTK 339), izne tabi ortaklklar-
da Bakanlk izin vermekten (TTK m.333) ve ayrca sicil memuru tescilden kana-
caktr (TTK m.32).
ngrlmeleri Kofluluyla Anaszleflmede Bulunmas Zorunlu Olan Hususlar

Bu hususlarn ortak zellii, anaszleflmede bulunmalarnn mutlak gerekli olma-
masdr. Bu adan, anaszleflme ieriine dhil olmalarnn temelinde ihtiyarilik
mevcuttur. Fakat ileride ele alacamz tamamen ihtiyari nitelikteki hususlardan
farkl olarak geerlilik kazanabilmeleri iin anaszleflmede ngrlmeleri zo-

runludur.
rnein, kuruluflla ilgili hkmler (m. 339/2, e bendi) birden fazla paya sahip
olanlara tannacak oy saysnn snrlandrlmas (m. 434); ynetim kurulu yeleri-
nin grev sreleri ve tekrar seilmeleri yasa (m. 362), ynetim yetkilerinin devri
(m. 367), temsilde ift imza kuralnn aksi (m. 370); ynetim kurulu kararlarnn
pay sahiplerine bildirim flekli (TTK m. 354/1,h), cezai flart denmesi ve temerrt
faiz oran (m. 482), imtiyazl pay yaratlmas (m. 478), kaytl sermaye sisteminin
kabul edilmesi gibi, kanunda gsterilen birok husus, ancak anaszleflmeye yazl-
mfl olmalar flartyla geerlilik kazanabilecektir.
Anaszleflmede Bulunabilecek (htiyari) Hususlar

Bu konuda, eTK m.279 kapsamnda, bu son gruba ise, anaszleflmeye yazlabilen,
ancak yazlmasa dahi baflka bir hukuki ifllem formu ierisinde de (rnein genel
kurul veya ynetim kurulu karar ya da bazen alelade bir borlar hukuku taahh-
d olarak) geerlilik kazanabilen hususlarn gireceini belirtmifltik. Yeni kanun y-
nnden de bu durumun geerli olup olamayacan deerlendirildiinde, flu r-
neklere rastlanmaktadr:
1. TTK m.347/1e gre, anaszleflmede hkm veya genel kurul karar varsa,
primli pay senedi karlabilir.
2. TTK m.366/1, ynetim kurulu baflkan ve/veya baflkan vekilinin, ynetim
kurulu karar veya anaszleflmede hkm olmas flartyla genel kurul karar
ile seilebileceini dzenlemifltir.
3. TTK m.394/1 uyarnca, ynetim kurulu yelerine, tutar anaszleflme veya
genel kurul karar ile belirlenmek flartyla, huzur hakk, cret, prim ve yllk
krdan pay denebilir.
4. TTK m.536/1, tasfiye memurlarnn anaszleflme veya genel kurul karar ile
atanabileceini dzenlemifltir.
5. TTK m.539/3 gerei, birden ok tasfiye memuru var ve aksi anaszleflmede
veya genel kurul kararnda ngrlmemifl ise, ifllemlerin flirketi balamas
iin, nvan altnda iki tasfiye memuru imzas yeterlidir.
6. TTK m.543/3e gre, anaszleflme veya genel kurul kararnda aksine hkm
bulunmadka, tasfiye pay datm para olarak yaplr.
Kanunda hibir hkm olmayan hususlarda ise, tamamen ihtiyari, yani bir
borlar hukuku szleflmesine konu olabilecek hususlarn anaszleflmeye yazlma-
sna, TTK m.340 hkm engel oluflturmaktadr.
Kurucu mzalar, Noter Onay

TTK m.339 uyarnca, anaszleflme, kurucularca noter huzurunda imzalanacak ve
imzalar noterce onaylanacaktr. Bu fleklin resmi onamaya bal yazl flekil olduu
kabul edilmek gerekir.
n Ortaklk Kavram ve Nitelii

TTK m.335de olduka ilgin bir hkm getirilmifltir. Hkme gre, flirket, kurucu-
larn, sermayenin tamamn demeyi flartsz taahht ettikleri ve flirket kurma irade-
lerini akladklar, kanuna uygun dzenlenmifl bulunan anaszleflmedeki imzala-
rnn noterce onaylanmas ile kurulur; tzel kifliliin tescil ile doacana dair m.
355/1 sakldr. Bu dzenleme ile flirketin pay sahipleri arasnda kurulma ve tzel
kiflilik kazanma anlar birbirinden kesin izgilerle ayrlmakta ve anonim ortaklk
140 Ticaret Hukuku
kurmak amacyla bir araya gelen kurucularn, ortakln tesciline kadarki dnem-
de aralarnda oluflan iliflkinin, Alman Hukuku rnek alnarak n ortaklk sayld
grlmektedir.
Kurucular Beyan, Pay Bedellerinin denmesi
Kurucular Beyan
TTK m.349da, kamuyu aydnlatmak ve sermayenin korunmasn salamak ama-
cyla, kuruculara, varsa ayni sermaye konulmasnn; kurulufl srecinde bir ticari ifl-
letme ve/veya aynn satn alnmasnn; kurucu haklarnn tannmasnn, paylarn
halka arznn gerekelerinin, yararlarnn ve yatrmlarn maliyetleri gibi hususlarn,
ayrntl bir flekilde aklanmas ykmll getirilmifl; bu aklama, kurucular
beyan olarak adlandrlmfltr. Bu belge ticaret sicili mdrln, pay sahiple-
rini, alacakllar, Bakanlk mfettifllerini aydnlatr. Ticaret sicili mdrleri, kanu-
na ve amaca uygun olmayan bir kurucular beyann TTK m.32/3e dayanarak
reddedebilir.
Pay Bedellerinin denmesi

TTK m.344/2ye gre, nakden taahht edilen paylarn itibari deerlerinin en az
yzde yirmi befli ile karma priminin ngrld hllerde bunun tamam tescil-
den nce, nakdi sermayenin geri kalan da anonim ortakln tescilini izleyen yir-
mi drt ay iinde denecektir. TTK m.344/2de bu konuda SerPK hkmlerinin
sakl olduu belirtilmifl ise de m. 330 karflsnda, byle bir sakl tutma olmasayd
dahi ayn sonuca varlacakt.
Kaytl sermaye sistemini kabul edecek flirketlerde de gerek kuruluflta gerek
sermaye artrmlarnda, nakdi sermaye taahhtleri ynnden yine m. 344 uygula-
nacaktr (TTK 460/3, 459/3).
Ayrca, kurulufltan sonra halka arzedilecek pay bedellerinin denmesine dair
m. 346nn, m. 344deki deme kuralna istisna oluflturduunu da zellikle ekle-
mek gerekir.
Gerekiyorsa Bakanlk zni

Kurulufl sistemlerini aklarken belirttiimiz zere, TTK m.333 ve ona dayanarak
Bakanlka yrrle konulacak tebli uyarnca, faaliyet konusu ynnden belir-
lenecek baz flirketlerin kuruluflu ve anaszleflme deifliklikleri izne baldr.
Tescil ve ln
Ortaklk, merkezinin bulunduu yerin ticaret siciline yaplacak tescille tzel kiflilik
kazanr (TTK m.354-355). Tescil kurucu niteliktedir; daha sonra yaplacak iln ise
aklaycdr. Bakanlk iznine bal anonim ortaklklarda bu iznin alnmasndan, di-
er anonim ortaklklarda TTK m.335de ngrlen flirketin kurulmas tarihinden
itibaren otuz gnlk sre iinde, anonim ortaklk, merkezinin bulunduu yer tica-
ret siciline tescil olunur (m. 354).
Kurulufltan Sonra Paylarn Halka Arzedilmesi Olana

Uygulamas olmad iin kaldrlan tedrici kurulufl hkmlerine karfl, yeni Kanun,
zel bir olanaa yer vermifltir (m. 346).
Anaszleflmede taahht edilmifl olup da taahht sahiplerince, flirketin tescilin-
den itibaren en ge iki ay iinde halka arzedilecei anaszleflmede belirtilmifl (n-
grlmesi flartyla zorunlu husus) ve ayrca garanti edilmifl bulunan nakdi paylarn
karfllklar, satfltan elde edilen gelirden denir. Halka arz, sermaye piyasas mev-
zuat uyarnca yaplr. Satfl sresi sonunda, paylarn itibari deerlerinin, varsa -
karma primlerinin karfll flirkete, giderler dflldkten sonra kalan tutar ise, se-
netlerini halka arzeden pay sahiplerine denir. Halka arzedildii hlde sresin-
de satlamayan pay bedellerinin tamam, sresinde halka arzedilmeyenlerin be-
dellerinin ise yzde yirmibefli, iki aylk sreyi izleyen ifl gn iinde dene-
cektir (m. 346).
Kurulufl fllemlerindeki Eksiklik ve Aykrlklarn Yaptrm Sorunu

Kanunkoyucu, TTK m.353 ile ortakln tzel kiflilik kazanmasndan sonra, artk
yokluk ya da butlannn ileri srlememesini temel bir ilke olarak kabul etmifl ve
fesih davasn hkme balamfltr. TTK m.353de, kuruluflta ve sermaye artrmnda
nemli sebeplerin varlnda, kurulufl eksikliklerinden dolay tescil ve ilndan iti-
baren aylk hak dflrc sre iinde, belirli flartlarla, ortakln feshi davas a-
labilmesine olanak tannmfltr.
Bylece, anonim ortakln kuruluflu srasnda kanunda ngrlen ifllemlerin
eksik yaplmas ya da hi yaplmamas veya iradelerin sakatlanmfl olmas veya
anaszleflmenin zorunlu ieriine uyulmamas gibi durumlarda anonim ortaklk
her naslsa tescil edilip tzel kiflilik kazanmflsa ne yaplacana iliflkin boflluk dol-
durulmufltur. Kanunkoyucunun kurulufltaki sakatlklarn varl hlinde fesih dava-
sn tercih etmesinin nedeni bu davann ileriye doru etkiyi salamasdr.
Kurulufl srasnda kanun hkmlerine aykrlk suretiyle alacakllarn, pay sa-
hiplerinin ve kamunun menfaatlerinin nemli flekilde tehlikeye dflmesi durumun-
da, paysahipleri, alacakllar ve Bakanlk, anonim ortakln tescil ve ilnndan iti-
baren ay iinde ortakln feshi iin dava aabileceklerdir.
Kurulufl Srasnda Yaplan fllemlerden Ortakln Sorumluluu

Henz tzel kifliliin domamfl olduu bir aflamada, ortakl temsilen ifllem yapl-
mas, zel bir hkmle dzenlenmifltir. TTK m.355/2 (eTK m.301/2) hkmne g-
re, Tescilden nce flirket adna ifllem yapanlar ve taahhtlere giriflenler, bu ifllem
ve taahhtlerden flahsen ve mteselsilen sorumludurlar. Ancak, ifllem ve taahht-
lerin, ileride kurulacak flirket adna yapld aka bildirilmifl ve flirketin ticaret si-
ciline tescilinden sonra aylk sre ierisinde bu taahhtler flirket tarafndan ka-
bul olunmuflsa, yalnz flirket sorumlu olur.
Kurulufltan Sonra Devralma

Nakit dfl sermaye ile ortaklk kurulmas, mahkemeye baflvurma, bilirkifli seimi,
deer takdiri, anaszleflmeye bu deerin yazlmas gibi bir takm ar ve ek forma-
liteler gerektirmektedir. Kurucular, bu formalitelerden kanarak, ortakln tesci-
linden sonra iflletme veya baz aynlar devralmak isteyebilirler. Kanuna karfl hile
oluflturan bu davranfllar, ortakla, ortaklara ve alacakllara zarar verecei iin m.
356 hkm ile bir yaptrma balanmfl ve baz zel nlemler getirilmifltir. TTK m.
356 hkmnn uygulanma flartlar flunlardr:
1. Ortakln tescilinden itibaren iki yl iinde, bir iflletme veya ayn flirkete
devralnmal veya kiralanmaldr (ayn, sre ve ifllem tr koflulu).
2. Devralnan veya kiralanan deer, ortaklk sermayesinin 1/10unu gemelidir
(deer koflulu).
3. Bu devir veya kiralama, flirketin iflletme konusuna girmemeli veya cebri ic-
ra yoluyla da gerekleflmemelidir (konu ve alfl flekli koflulu). Yani flirketin ifl-
142 Ticaret Hukuku
letme konusuna giren veya girmese bile cebri icra yoluyla edinilen iflletme
ve aynlar hakknda bu madde uygulanmaz (m. 356/5).
Hkmn Sonular
TTK m.356 kapsamna giren devralma ve kiralamalar, genel kurulca tasdik ve tica-
ret siciline tescil edilmedike geerli olmaz. Geerlilik kazanabilmesi iin, kendi-
sinden kanlan kanun hkmlerinin amac dorultusunda baz formalitelere uyul-
mas gerekmektedir:
1. Ynetim kurulunun baflvurusu zerine, flirket merkezinin olduu yerin asli-
ye ticaret mahkemesince bilirkifli atanr ve deer tespiti yaptrlr (m. 356/2).
2. Arlafltrlmfl yetersay ile genel kurulun toplanmas, konuyu grflmesi ve
onay karar almas gerekir (m. 356/3, 421/3-4).
3. Szleflme genel kurulun onay kararyla birlikte tescil ve iln olunur (m.
356/4). Buradaki tescil kurucu niteliktedir.
ANONM ORTAKLIIN ORGANLARI VE ZELLKLE

YNETM KURULU
Zorunlu Organlar ve liflkileri
Kifli ortaklklarnda da tzel kiflilik bulunmasna ramen, ortak saysnn az ve so-
rumluluklarnn snrsz olmas, ortaklarn flirket ifllerini bizzat yapmak istemelerine
yol amaktadr. Bu nedenle, kifli ortaklklarnda organlaflmaya gidilmemifltir. Buna
karfllk, sayca fazla, aralarndaki iliflki olmayan veya snrl dzeyde olan ve so-
rumluluklar snrl ortaklardan oluflan anonim ortaklklarda bir organlaflmaya ve
ifl blmne gidilmifltir.
Yeni Kanun sisteminde, genel kurul ve ynetim kurulu olmak zere, kanunen
zorunlu iki organa yer verilmifltir. Bu organlardan birinin uzun sre yokluu veya
genel kurulun toplanamamas durumunda, yine, ortakln feshi iin, pay sahiple-
rine, flirket alacakllarna ve Bakanla, dava ama yetkisi tannmfltr (TTK m.530).
Yeni dzende bamsz denetim sistemine geilmesine bal olarak, deneti or-
gan olmaktan karlmfltr (TTK m.399-400).
Genel kurul ile ynetim kurulu arasndaki iliflkiye gelince; eTK, genel kurul ve
ynetim kurulunun baz yetkilerini saymfl, bunlar arasnda kesin snrlar izmemifl;
ancak baz konularda karar alma yetkisini, sadece genel kurula zglemiflti (bal,
mnhasr veya devredilemez yetkiler). Anonim ortaklk genel kuruluna zg dev-
redilemez yetkiler kanunda ayrca zel bir hkmle dzenlenmifl deildi.
Yeni Kanun, genel kurul ve ynetim kuruluna tannan devredilemez yetkileri
gsteren yeni maddeler ngrmektedir (TTK m.408/2, 375 ve ayrca TBK m.374).
Bu hkmler ile yeni dzende, organlar aras grev ve yetki ayrmnn daha belir-
gin hle geldii ve ynetim kurulunun grev ve yetkilerinin daha ok n plana -
karld sylenebilir.
Ynetim Kurulu
Ynetim kurulu, ortakln ynetim ve temsil organ olup, bulunmamas bir fesih
nedenidir (TTK m.530). Eski TKde ngrlen, ynetim kurulunun kural olarak en
az kifliden oluflmas zorunluluu kaldrlmfl olup tek kiflilik ynetim kurulu
mmkndr (m. 359/1); ye says anaszleflmede gsterilir (m. 339/1, g). zel
hkmlere bal baz anonim ortaklk trlerinde ynetim kurulunun ye says a-
sndan istisnalara rastlanabilmektedir (rnein bkz. BanK m.23, SigorK m.4/1, ller
Bankas K m.7/1, ayrca SerPK ve ilgili Tebliler).
Ynetim Kurulunun Grev ve Yetkileri

Ynetim kurulu, kanun ve anaszleflme uyarnca genel kurulun yetkisine brak-
lanlar dflnda, flirketin iflletme konusunun gereklefltirilmesi iin gerekli her tr ifl-
lem ve ifller hakknda karar alma konusunda yetkilidir (m. 374). YK, grev ve yet-
kilerini kural olarak topluca (kurul fleklinde) kullanr; istisnai baz ifllerde yelerin
bireysel olarak yetkileri vardr.
TTKde ngrlen ve kurul olarak kullanlan yetki ve grevlerin bafllcalar flun-
lardr:
1. Ortakl ynetmek ve temsil etmek (m. 365 vd.). Ynetim i iliflkide, tem-
sil ise dfl iliflkide gndeme gelir. Bu kapsamda ticari temsilciler ve vekille-
ri (m. 368), mdrler ile ayn iflleve sahip imza yetkililerini atama ve azlet-
me yetkisi de vardr (m. 375/1,d).
2. Ortakln denetimi ve st dzeyde ynetimi iin gerekli dzenin kurulma-
s (m. 375/1,a-c). Ynetim teflkilatn belirleme (m. 375/1,b) ve ynetimle
grevli kiflilerin kanunlara, anaszleflmeye, i ynergelere ve yazl talimat-
lara uygun davranp davranmadnn st gzetimine de yetkilidir (m.
375/1,e).
3. Ortaklk malvarlnn borca batk hle dflmesi durumunda mahkemeye Borca Batklk: fiirketin tm
bildirim ve birtakm nlemler alnmas (m. 375/1,g ve 376 vd.). aktiflerinin muaccel olsun
olmasn, tm borlarn
4. Genel kurul toplantlarnn hazrlanmas ve yrtlmesi (m. 375/1,f, 410 karfllamaya yetmemesidir.
vd.), anaszleflme deifliklii, sermaye artrm ve azaltmlar hazrlklarnn
yaplmas ve yrtlmesi, gerekiyorsa Bakanlktan izin alnmas (m. 453
vd., 456-475).
5. fiirket defterlerinin tutulmas, yllk faaliyet raporlarnn ve kurumsal yne-
tim aklamalarnn hazrlanmas (m. 375/1,f).
6. Ortakln sona ermesi ve tasfiye ifllemleri ile ilgili grev ve yetkiler (m. 535-
536 vd.).
7. Kanunun ngrd tescil ve iln ifllemlerinin yaptrlmas (m. 455, 471
gibi).
8. Genel kurul kararlarnn uygulanmas, gerekirse alnan kararlara karfl iptal
davas almas (m. 445 vd.).
9. Nama yazl pay senetlerinin devrine izin verilmesi ve yeni malikin pay def-
terine kaydedilmesi (m. 492 vd.).
10. Sermaye artrmlarnda yeni karlan paylar zerinde mevcut ortaklarn r-
han (yeni pay alma) haklarn kullanmalarnn salanmas (m. 461).
11. mtiyazl pay sahipleri genel kurullarnn gerektiinde toplantya arlmas
(m. 454/2).
12. zellikle kaytl sermaye sistemini benimsemifl ortaklklarda ynetim kuru-
luna, anaszleflmeye hkm konularak nemli baz baflka yetkilerin tanna-
bilmesi de mmkndr (TTK m.460, SerPK m.12). rnein sermaye artrm-
larnda rhan haklarn kstlama, imtiyazl paylar yaratma, imtiyazlar kst-
lama, primli pay karma gibi.
Ynetim kurulunun kullanaca yukardaki yetkilerin byk bir ksm, devredi-
lemez grev ve yetkiler niteliindedir (TTK m.375). Ayrca, sahip olduu baz g-
rev ve yetkiler kurul fleklinde kullanlmakla birlikte, baz yetki ve grevler bireysel
olup her bir ye bunlar tek baflna kullanabilir. rnein, uygulanmas kiflisel so-
rumluluk douracak genel kurul kararlarnn iptalini dava etme (m. 446/1,d), y-
netim kurulunun toplantya arlmas iin baflkandan talepte bulunma (m. 392/7),
bilgi alma ve inceleme hakk (m. 392) gibi.
144 Ticaret Hukuku
Ynetim kurulunun en nemli grev ve yetkisi, ortakl ynetmek ve temsil et-

mek olduundan bunlar ayr ayr ele almak gerekir:
Ynetim Grev ve Yetkileri

Ynetim, ortaklk ifl ve iliflkilerinin yrtlmesi yannda, ortaklk ile ortaklar ara-
sndaki iliflkileri dzenleyen kanun ve anaszleflme hkmlerinin ngrd g-
rev ve yetkileri de kapsar.
Ortaklk ifl ve iliflkilerinin yrtlmesine rnek olarak, gndelik ifllerin yaplma-
s, memur ve mstahdemlerin atanmas, ticari temsilcilerin atanmas ve azli, defter-
lerin tutulmas, yazflmalarn yrtlmesi, tebligat yaplmas ve kabul edilmesi ve-
rilebilir.
Ortaklk ile ortaklar arasndaki iliflkilerin dzenlenmesine rnek olarak da ge-
nel kurulu davet, toplant hazrlklar yaplmas, tutanak ve cetvellerin dzenlen-
mesi, sermaye borcunda mtemerrit ortaklara karfl ifllem yaplmas, rhan hakla-
rnn kullandrlmas, nama yazl pay devirlerine izin verilmesi, ortaklarn aydnla-
tlmas (bilgi verilmesi) saylabilir.
Ynetim kurulu ortakln iflletme konusu ierisinde kalmak (istisna, m. 371/2)
kofluluyla kural olarak her konuda ynetime ve temsile yetkilidir. stisna olarak,
genel kurula (anaszleflme ve esas sermaye deifliklii, fesih, hesaplar onaylama
ve kr datm kararlar) zg yetkiler ile ortakln denetimi gibi ifller saylabilir.
Grev ve Yetkilerin Kullanlmas (Toplantlar)

Ynetim kurulu, ortaklk ifllerinin yrmesi asndan asgari ve zorunlu nitelik ta-
flyan, rnein, defterlerin tutulmas, bilano ve yllk raporlarn dzenlenmesi gibi
baz iflleri, ayrca karar almasna gerek olmakszn yerine getirir. Fakat karara ihti-
ya gstermeyen bu gibi ifller dflnda, grev ve yetkilerini, alaca kararlara daya-
narak kullanr.
Ynetim kurulu, kararlarn kural olarak yaplmas gereken toplantlarda alr
(Aflada deineceimiz, TTK m.390/4 uyarnca toplanmakszn karar alma, bu ku-
rala istisna oluflturur). Her ye, yaplacak toplantlara katlmak, toplantda grfl
beyan etmek, oy kullanmak hak ve yetkisine sahiptir; toplantlara katlmak ayn
zamanda bir grevdir. Toplantlara mazeretsiz katlmamak, yenin sorumluluuna
yol aabilir (m. 553 vd.).
Ynetim kurulu, her yl, yeleri arasndan bir baflkan ve ona veklet etmek
zere en az bir baflkan vekili seer; anaszleflmede aksi ngrlebilir. Bunlar d-
flnda, ifllerin gidiflini izlemek, belli konularda rapor hazrlamak, kararlarn uygu-
latmak veya i denetim amacyla ilerinde, yelerinin de bulunabilecei komisyon
ve komiteler oluflturabilir (TTK m.366/2).
Pay senetleri borsada ifllem gren flirketlerde, ynetim kurulu, flirketin varl-
n, geliflmesini ve devamn tehlikeye dflren sebeplerin erken teflhisi, bunun iin
gerekli nlemler ile arelerin uygulanmas ve riskin ynetilmesi amacyla, uzman
bir komite kurmak, sistemi alfltrmak ve gelifltirmekle ykmldr. Dier flirket-
lerde bu komite, denetinin gerekli grp bunu ynetim kuruluna yazl olarak bil-
dirmesi hlinde derhl kurulur ve ilk raporunu kurulmasn izleyen bir ayn sonun-
da verir (TTK m.378).
Ynetim Kurulunun Toplantya Daveti: Ynetim kurulu, baflkan ya da bafl-
kan vekilinin yapaca davet ile toplanabilir. yelerden herhangi birisi de baflkan
ya da vekilinden, toplant ars yapmasn yaz ile isteyebilir (m. 392/7). Daveti
yapan veya yaptran, toplantnn gndemini de belirler.
Toplantya davet usul kanunda dzenlenmemifltir. nemli olan, toplantdan

haberdar edecek ve herhangi bir uyuflmazlk ktnda bu hususu ispatn sala-
yacak bir flekilde davetin yaplmfl olmasdr. Davetin, iyiniyet ve somut olayn
zellikleri erevesinde belirlenecek bir sre nceden yaplmas da gerekir.
Davette gndemin de gsterilmesi gerekir ise de genel kurul toplantlarndan
farkl olarak ynetim kurulu toplantlarnda gndeme ballk kural geerli deil-
dir. Ynetim kurulu toplantlarna katlmak her ye iin bir grev de olduuna g-
re, byle bir kurala gerek duyulmamfltr. Gndemde olmayan konularda karar al-
nabilecei gibi, gndeme sonradan madde de eklenebilir.
A anonim ortaklnn ynetim kurulu toplantsnda ye B, ortaklk SIRA

hesaplarnn
SZDE tutulma- SIRA SZDE
snda gerekli zeni gstermedii dflncesiyle muhasebe elemannn grevine son veril- 2
mesini istemifltir. ye C ynetim kurulu toplant gndeminde bu konunun yer almadn
ve grflme yaplamayacan ileri srmfltr. Sizce C hakl mdr? D fi N E L M D fi N E L M
Toplant Yeri, Zaman, Usul ve Karar: Kanunda, ynetim S O kurulunun

R U top- S O R U
lanma yeri ve zaman hakknda bir hkm yoktur. Bu konular, karlacak bir i
ynetmelikle dzenlenebilir; yoksa serbeste belirlenir.
DKKAT DKKAT
Ynetim kurulu toplantlarnda her bir ye, bir oy kullanma hakkna sahiptir.
Oyun bizzat kullanlmas gerekir; yeler birbirlerini temsilen oy kullanamaz ve
toplantlara vekil aracl ile de katlamazlar (m. 390/2). KuralSIRA
olarakSZDE ak oylama SIRA SZDE
yaplr fakat gizli oylama yaplmasna da karar verilebilir. Hakl mazereti olan ye-
nin, gndeme iliflkin grfllerini ve oyunu yazl olarak bildirebilecei, bu hususun
tutanaa yazlarak oy saymnda hesaba katlmas gerektii, eTK AMALARIMIZ
dneminde savu-
nulmufltur. ekimser oy konusunda kanunda hkm yok ise de ekimser oy kul-
AMALARIMIZ
lanlmas mmkndr ancak ret oyu olarak kabul edilmektedir.

K T A P K T A P
Toplantnn ierii bir tutanakla tespit edilmek ve katlan tm yelerin imzas-
na sunulmak zorundadr. Kararlarn geerlilii, yazlp imzalanmasna baldr (m.
390/5). Tm ynetim kurulu yelerinin toplantdaki grfl, oy, muhalefet flerhleri-
T E L E V Z Y O N kantla-
ni tutanaa geirtme haklar vardr. yeler, bu yolla da kusursuzluklarn TELEVZYON
yp, mteselsil sorumluluktan kurtulabilirler (TTK m.553 vd.).
Elden dolafltrma yoluyla karar alnmas yntemi: TTK m.390/4deki h-
km uyarnca, hibir ye toplant yaplmas talebinde bulunmamak N T E R N Eflartyla,
T top- NTERNET
lant yaplmakszn, bir yenin belirli bir konuda ve karar fleklindeki yazl nerisi-
ne, en az ye tam saysnn ounluunun yazl onay alnarak da karar verilebi-
lir. Fakat bu yntemle karar almann geerlik flart, ayn nerinin tm yelere ya-
plmfl olmasdr. Onaylarn ayn ktta yer almas zorunlu deil ise de onay imza-
l ktlar karar defterine yapfltrlmak veya kabul oyu verenlerin imzasn ieren
bir karara dnfltrlmek gerekir.
Bu yola, daha ok, aciliyet veya toplanma gl olan hllerde baflvurulmak-
tadr. Bir yenin dahi grflme yaplmasn istemesi hlinde, elden dolafltrlarak
veya toplantsz karar alnamaz. Doaldr ki burada, toplant yetersays sz konu-
su olmaz. Eski TK dneminde karar yetersaysnn oy okluu mu, yoksa oybirlii
mi olduu ise retide tartflmal iken, yeni Kanun, karar yetersays olarak ye
tamsaysnn ounluunu yeterli grmfltr (m. 390/4). Toplantda veya toplan-
makszn alnan kararlar karar defterine geirilmelidir; (m. 64/4, 375/1,f). Karar-
larn yazl olmas ve imzalanmas geerlilik flartdr (m. 390/5).
Elektronik ynetim kurulu toplants yapma olana: TTK m.1527, yne-
tim kurulunun elektronik ortamda yaplabilmesine izin vermektedir. TTK m.1527ye
gre, anaszleflmede ngrlmfl olmas flartyla, ynetim kurulu elektronik or-
146 Ticaret Hukuku
SIRA SZDE SIRA SZDE
tamda yaplabilir. Baz yelerin fiziken mevcut bulunduklar bir toplantya bir k-
D fi N E L M
sm yelerin elektronik ortamda katlmas yoluyla da gereklefltirilebilir. Bu hller-
D fi N E L M
de Kanunda veya anaszleflmede ngrlen toplant ile karar nisaplarna iliflkin
hkmler aynen uygulanr (TTK m.1527/1). Bu kararlar gvenli elektronik imza ile
S O R U S O R U gibi, daha sonra, fizik imza ile de kayt altna alnabilirler.
imzalanabilecekleri
DKKAT Gmrk ve Ticaret

D K K ABakanl
T tarafndan konuya iliflkin olarak, Ticaret fiirketlerinde Ano-
nim fiirket Genel Kurullar Dflnda Elektronik Ortamda Yaplacak Kurullar Hakknda Teb-
li yaynlanmfltr (RG. T 29.08.2012, S 28396).
SIRA SZDE SIRA SZDE
Ynetim Kurulu yesinin Toplantya Katlma Yasa: Ynetim kurulu

AMALARIMIZ
yeleri, kendisinin
AMALARIMIZ flirket dfl kiflisel menfaatiyle veya eflinin ya da alt ve st soyun-
dan birinin yahut nc dereceye (bu derece dhil) kadar, kan ve kayn hsmla-
rndan birinin, kiflisel ve flirket dfl menfaati ile flirketin menfaatinin atflt konu-
K T A P larda, o toplantya
K T A Pkatlamazlar. Bu yasak, drstlk kural gerei olan dier du-
rumlar da kapsar. fipheli durumlarda karar ynetim kurulu verir; bu oylamaya
ilgili ye katlamaz. Menfaat atflmas ynetim kurulu tarafndan bilinmiyorsa ilgi-
TELEVZYON li yenin aklama
T E L E V Z Y Oykm
N de vardr. Byle bir konunun grfllmesi sz konusu
ise, ilgili yenin toplantdan kmas ve kfl nedenini tutanaa geirtmesi gerekir.
Bunlara aykr hareket eden ye ile durumu bilmesine ramen itiraz etmeyen ye-
ler ve ilgili yenin toplantya katlmasn karara balayan yeler, ilgili ifllem yzn-
NTERNET NTERNET
den ortakln urad zarar tazminle ykmldr (TTK m. 393).
Toplant ve Karar Yetersays: TTK m.390/1 uyarnca, anaszleflmede aksine
arlafltrc bir hkm ngrlmemifl ise, ynetim kurulu, ye tam saysnn o-
unluu ile toplanr.
Karar yetersays ise mevcudun ounluudur. Oylamada eflitlik durumunda,
konu, sonraki toplantya braklr; yine eflitlik karsa sz konusu neri reddedilmifl
saylr (m. 390/3).
Ynetim kurulunun elektronik ortamda yaplmas hlinde de toplant ve karar
yetersaylarna iliflkin kural uygulanr (TTK m.390/1, 1527/1).
Bununla birlikte, anaszleflmede farkl yetersaylar kabul edilebilir; toplant ye-
tersays olarak tm yelerin oy birlii veya befl kiflilik YKda en az drt yenin
olumlu oyu gibi sadece arlafltrc bir hkm anaszleflmede ngrlebilir.
Ynetim Kurulu Kararlarnn Hkmszl

Yokluk, butlan ve iptal edilebilirlik yaptrmlarnn ynetim kurulu kararlarna da
uygulanp uygulanamayacann deerlendirilmesi gerekmektedir.
Yokluk: Hukuki ifllemin Yokluk ve Butlan: TTK, ynetim kurulu kararlarnn yokluuna iliflkin h-
kurucu unsurlarndan bir ya kmlere yer vermemifltir. Bununla birlikte genel hkmlerin burada da uygulan-
da birkanda eksiklik
bulunmas nedeniyle, mas mmkndr (TTK m.1, TMK m.5, TBK m.26-27).
ifllemin hukuki adan varlk Bir ynetim kurulu kararndan sz edebilmek iin iki kurucu unsura ihtiya
kazanamamasdr.
vardr. Bunlar, ortada bir ynetim kurulunun mevcut olmas ve emredici hkm-
lere uygun flekilde karar almasdr. Bu unsurlardan birinin bulunmamasna yol aa-
cak aykrlklar, karar yok klar. rnein, toplant yaplmad ve elden dolafltr-
ma ile karar da alnmad halde toplant yaplp karar alnmfl gibi gsterilmifl ise
veya eTK dnemindeki uygulama ve baskn grfl uyarnca, toplant ve karar ye-
tersaylarna uyulmakszn karar alnmfl ise, yokluk gndeme gelecektir.
Eski TKde butlan konusunda da hkm bulunmamakta iken, yeni Kanun, r-
nek niteliinde drt neden sayarak, ynetim kurulu kararlarnn batl olduunun
tespitini ak hkme balamfltr. Saylan bu drt butlan nedeni flunlardr (m. Butlan: Belli bir sakatlk
nedeniyle, bafltan itibaren
391/1): kendilerine balanan hukuki
1. Eflit ifllem ilkesine aykr kararlar: TTK m.357, eflit ifllem ilkesini dzen- sonucu dourmayan ve
geerli hale getirilemeyen
lemifl olup bu ilke, genel kurul kararlar gibi, ynetim kurulu kararlar bak- ifllemlerdir.
mndan da uyulmas gerekli bir snr oluflturmaktadr. rnein, pay senedi
bastrma, baz pay sahiplerine senetlerin derhal verilmesi, dierlerinin senet- Batl: Butlan nedeniyle sakat
hukuki ifllemlere verilen
lerinin bir yl sonra genel kurul srasnda teslim edilmesine dair veya pay sa- addr.
hiplerinin muaccel olmufl nakit sermaye taahhtlerinin ifasnda ya da kr
pay datmnda baz pay sahipleri yararna eflitsizlik yaratan kararlar batl-
dr (m. 391/1, a).
2. Anonim flirketin temel yapsna uymayan veya sermayenin korun-
mas ilkesini gzetmeyen kararlar: Genel kurul kararlar gibi, ynetim
kurulu kararlar da anonim flirketin temel yapsna uymaldr. Anonim flirke-
tin temel yaps, anonimlik, sermayenin paylara blnmfll, her bir pa-
yn bir pay sahiplii konumu oluflturmas, ortaklarn snrl ve sadece flirke-
te karfl sorumluluu, pay devri serbestlii, bamsz denetime bal olma,
organlar aras ifllevler ayrl ve organlarn devredilemez yetkileri bulunma-
s ve ynetimin hesap verebilirlii gibi ilkelere dayanmaktadr (m. 391/1, b).
Bu ilkelere aykrlk oluflturan ynetim kurulu kararlar da batl saylacaktr.
rnein, pay sahiplerine sermaye borcu dflnda ve kendi rzalar da aran-
makszn ek deme ykm getirilmesine, genel kurullarda pay saysna de-
il, kafa saysna gre veya her bir payn itibari deerine baklmakszn pay
saysna gre oy kullandrlacana, pay sahibi olmayan birine, kr pay, tas-
fiye pay, genel kurul toplantlarna katlma ve oy kullanma gibi pay sahip-
lii haklar tannmasna iliflkin kararlar gibi.
Sermayenin korunmas ilkesine aykr kararlar da batldr. rnein, itibari
deersiz veya asgari itibari deerin altnda pay oluflturulmasna (m. 476), flir-
ketin kendi paylarn izin verilen l dflnda edinmesine (m. 379 vd.), fi-
nansal tablolarn ve faaliyet raporlarnn incelemeden (m. 437) kaldrlmas-
na, pay sahiplerinin (m. 358) ve yneticilerin (m. 395/2) koflulsuz olarak flir-
kete borlanabilmesine, karfll denmeksizin de hamiline senet karla-
bilmesine (m. 484/2), sermaye iin faiz denmesine (m. 509-510), yedek ak-
elerin (m. 519 vd.) zlerek tamamen pay sahiplerine datlmasna iliflkin
ynetim kurulu karar gibi.
3. Pay sahiplerinin zellikle vazgeilemez nitelikteki haklarn ihlal
eden veya bunlarn kullanlmalarn kstlayan ya da glefltiren ka-
rarlar: Genel kurula katlma, katlmyor/katlamyorsa kendisini temsil etti-
rebilme, oy kullanma, iptal davas, sorumluluk davas gibi kanunun tand
dava ama haklarn kullanma, kr datmda payn talep etme gibi haklar
ortadan kaldran, kstlayan veya kullanmn zorlafltran ynetim kurulu ka-
rarlar da batldr (m. 391/1, c).Nakit sermaye borlar muaccel olmamasna
ramen, ancak borcunu ifa eden pay sahiplerinin genel kurul toplantlarna
alnmasna iliflkin karar gibi.
4. Dier organlarn devredilemez yetkilerine giren ve bu yetkilerin dev-
rine iliflkin kararlar: Genel kurulun (m. 408/2) veya ynetim kurulunun
(m. 375) devredilemez yetkilerine aykrlk oluflturan ya da flirkete bamsz
deneti atanmasna gerek olmadna, zira denetimin genel kurulca seile-
cek deneti tarafndan yaplacana dair ynetim kurulu kararlar batl ola-
caktr (m. 391/1, d).
148 Ticaret Hukuku
Ynetim kurulu kararlarnn butlanna yol aan hller, m. 391de saylanlarla s-

nrl olmayp bunlar dflnda, gerek TTKnn dier hkmleri, gerek genel hkm-
ler, butlana yol aabilir. TTKnn dier hkmlerine dayal butlana 390/ 2, 4 ve 5
ve 484/2 gibi hkmler rnek verilebilir.
Yokluun ve butlann ileri srlmesi bir sreye ve flekle bal deildir. Hukuki
kar olan herkes, dava yoluyla hkmszl tespit ettirebilecei gibi, bunu de-
f olarak da ileri srebilir. Hkmszlk, yarg tarafndan da kendiliinden dikka-
te alnr.
ptal Davas: TTKda, yalnzca genel kurul kararlarnn iptal davasna konu ol-
mas ngrlmfl (m. 445 vd.) fakat ynetim kurulu kararlar ynnden bu dava-
ya, kural olarak yer verilmemifl olup; bu kuraln iki istisnas mevcuttur:
1. fiirketlerin yapsal deiflikliklerinde ynetim organ kararlarnn iptaline dair
m. 192/2,
2. Halka kapal anonim flirketlerde de kaytl sermaye sistemine geme iznine
paralel olarak ynetim kurulu kararlarnn iptaline iliflkin m. 460/5. Hkme
gre, pay sahipleri ve ynetim kurulu yeleri, m. 445de ngrlen neden-
lerin varl durumunda, kararn iln tarihinden itibaren bir ay iinde, yne-
tim kurulu kararlarna karfl iptal davas aabilirler; bu davaya, m. 448-451
hkmleri kyas yoluyla uygulanacaktr.
Ayrca, SerPK. m. 18/6 hkmne gre, ynetim kurulunun bu maddedeki esas-
lar erevesinde ald kararlar aleyhine, 6102 sayl Kanunun genel kurul kararla-
rnn iptaline iliflkin hkmleri erevesinde ynetim kurulu yeleri ve haklar ih-
ll edilen pay sahipleri, kararn ilanndan itibaren otuz gn iinde, ortaklk merke-
zinin bulunduu yer ticaret mahkemesinde iptal davas aabilirler.
Bu durumlar dflndaki ynetim kurulu kararlar aleyhine iptal davas alp a-
lamayaca eski TK dneminde olduu gibi tartflmaldr.
Ynetim Yetkisinin Devri

Ynetim hak ve grevi kural olarak, ynetim kurulu tarafndan kullanlr ise de is-
tisna olarak, ynetim hak ve grevinin yeler arasnda blnmesi veya murahhas-
lara braklmas mmkndr (eTK m.319; TTK m.367).
TTK m.367/1 uyarnca, ynetim kurulu anaszleflmeye konulacak bir hkmle,
dzenleyecei bir i ynergeye gre, ynetimi, ksmen veya tamamen bir veya birka
ynetim kurulu yesine veya nc kifliye devretmeye yetkili klnabilir. Bu i yner-
ge flirketin ynetimini dzenler; bunun iin gerekli olan grevleri, tanmlar, yerlerini
gsterir, zellikle kimin kime bal ve bilgi sunmakla ykml olduunu belirler.
TTK m.367de sz geen tamamen devirden kast, ynetim kurulunun devre-
dilemez grev ve yetkileri dflnda kalan yetkilerin (devredilebilir yetkilerin) tama-
mnn devridir. Ksmi devir ise, devredilebilir yetkilerin bir ksmnn devridir.
Yetkilerin Blnmesi: Anaszleflme ve ynerge kapsamnda, ynetim iflleri-
nin ynetim kurulu yeleri arasnda blnp blnmeyecei ve flayet blnecek
ise bunun nasl yaplaca saptanr. rnein, teknik ifller bir yeye, hukuki ifller
baflka bir yeye verilerek blme gereklefltirilebilir. Blme, yelere yaplabilecei
gibi, m. 366/2de ngrlen komite ve komisyonlara da yaplabilir. Bunun en
nemli sonucu, kural olarak, herkesin kendi yetkisindeki ifllerden sorumlu tutul-
masdr (m. 553/2). Fakat anaszleflme ve i ynergede ngrlmemifl olmasna
ramen fiilen blme halinde bu kural uygulanmaz; tm yeler mteselsilen sorum-
lu olur.
Yetkilerin Devri: TTK m.367/1 erevesinde, ynetim ifllerinin tamam veya

bir ksm, ynetim kurulu yesine (yerleflmifl deyimle murahhas yeye) veya n-
c kifliye (murahhas mdre) braklabilir. Bu durumda, yetki kimde ise sorumlu-
luk da kural olarak o kifli veya kiflilerde olacaktr (m. 367/2; 553/2). fiu halde, dev-
redilen yetkiler nedeniyle dier veya tm ynetim kurulu yeleri, kural olarak so-
rumlu tutulamazlar. stisnaen iki hlde, dier veya tm yeler yine sorumludur:
1. TTK m.375te ynetim kuruluna zg/devredilemez saylan ve kurul fleklin-
de kullanlabilecek yetkiler nedeniyle,
2. TTK m.553/2 uyarnca, yetki devri yaplan kiflinin (murahhasn) seiminde,
makul derecede zen gsterildiinin kantlanamamas nedeniyle.
Temsile liflkin Grev ve Yetkiler

Ortakl nc kiflilere ve ortaklara karfl temsil etme grev ve yetkisi, kural ola-
rak ynetim kurulundadr (m. 365). Fakat istisnaen dier organlarn da ortakl
temsil yetkisi vardr: Ynetim kurulu yelerinin seimlerinde (m. 359) ve kurulufl-
tan sonra devralmada (m. 356) ortakl genel kurulun temsil etmesi, mevcut y-
netim kurulu yelerine karfl sorumluluk davasnda (m. 553 vd.) kayymn ortakl-
temsil etmesi, tasfiye srecinde ortakl tasfiye memurlarnn temsil etmesi (m.
536 vd.) gibi.
Temsil Yetkisi ve Kullanlmas

Temsil, adna yaplan ifllemlerle ortakln hak ve bor sahibi yaplmasdr. Yne-
tim kurulu, ortakln kanuni temsilcisi olup temsil yetkisini, ortaklk adna ve
onun nvan altnda imza atmak suretiyle kullanr (m. 371). Bu nedenle, ortakl
temsile yetkili olanlarn, greve bafllarken imza rneklerini (imza sirklerlerini)
notere onaylatp sicile tevdi etmeleri gerekir (m. 40/2, 372, karfl. m. 39/2).
Birlikte temsil (ift imza) kural gereince, ortaklk adna dzenlenen bir belge-
nin geerli olmas iin, ynetim kurulu tek kiflilik deil ise, anaszleflmede aksi n-
grlmedike, temsile yetkili olanlardan ikisinin imzasnn bulunmas yeterlidir;
yoksa tm temsilcilerin imzas gerekmez (m. 370/1). Ancak bu kuraln istisnalar
vardr:
1. Ynetim kurulu ikiden ok yeli olmasna ramen, anaszleflmede, temsil
yetkisi sadece bir yeye veya ikiden ok yeye verilebilir hatta tm ynetim
kurulu yelerinin imzas aranabilir.
2. Ortakla ticari temsilci, ticari vekil (m. 368) veya snrl yetkileri olan bir ve-
kil atanmfl ise, bu kifli, yetkili olduu konularda ortakl tek baflna temsil
edebilir. Yetki snrlamalar konusunda TBK hkmleri uygulanr.
3. Birlikte temsil geerli olsa bile, her bir temsilci ortakln pasif temsilinde
(ortakla yaplacak ihtar, ihbar ve tebligatlar kabulde) tek baflna yetkilidir.
Ynetim kurulu, ortakl temsil etmeye yetkili olan kiflilere ve temsil flekline
iliflkin kararn notere onaylatp sicile vermek, tescil ve iln ettirmek zorundadr
(m. 373/1). Temsil yetkisinin tescilinden sonra, ilgili kiflilerin seimine veya atan-
malarna iliflkin herhangi bir sakatlk, flirkete, nc kiflilere karfl, ancak sakatl-
n bu kiflilerce bilindiinin (mspet vukufun) kantlanmas kofluluyla ne srle-
bilir (m. 373/2). Temsil yetkisinin kaldrlmas durumunda, bu hususun da tescil ve
iln edilmesi gerekir (TTK m.373/1, 31/1).
150 Ticaret Hukuku
Temsil Yetkisinin Blnmesi ve Devri

Ynetim gibi, temsil yetkisinin de blnmesi ve murahhaslara devredilmesi mm-
kndr (m. 370/2).
Blnme
Temsil yetkisi ynetim kurulu yeleri arasnda blnebilir (m. 370/2). Konu, mik-
tar, deer gibi ynlerden yaplacak blmeler yalnzca i iliflkide (talimat niteliin-
de) geerli olup nc kiflilere karfl kural olarak ne srlemez.
Devir
Murahhas: Bir ifl iin Temsil yetkisi de murahhaslara (ye veya mdre) devredilebilir. Eer yetki d-
grevlendirilen kurul adna flardan birisine (murahhas mdre) braklacaksa, ynetim kurulu yelerinden en
tam yetkili kiflidir.
az birisine de temsil yetkisi verilmelidir (m. 370/2). Bylece, temsil yetkisinin ta-
mamen dflardan birilerine verilmesi nlenmifltir.
Temsil Yetkisinin Snrlar

Temsil yetkisinin kanundan ve anaszleflmeden kaynaklanan snrlar flunlardr:
flletme Konusu
Eski TK m.137deki Ultra Vires ilkesine yeni Kanunda (m. 125/2) yer verilmifl de-
il ise de daha nce deindiimiz zere bu durum, artk temsil yetkisinin de snr-
sz kullanlabilecei anlamna gelmez; iflletme konusu, hak ehliyetine deil fakat fi-
il ehliyetine snr oluflturur. Nitekim m. 371/2 (ve tasfiye srecine dair m. 539/2),
temsil yetkisinin flirket amacna ve iflletme konusuna giren her tr ifl ve ifllemi kap-
sad kuraln koyduktan sonra, nc kiflinin iyiniyetli olmas flartyla, ona kar-
fl, flirketin konusu dflnda yaplan ifllemin de flirketi balayacan hkme bala-
mfl ayrca anaszleflmenin iln edilmifl olmasn da, nc kiflinin ktniyetinin
ispat bakmndan tek baflna yeterli saymamfltr. Bu durumda flirket, kendi temsil-
cisinin konu dflna karak yapt ifllem nedeniyle, temsilcisini grevden alabilir
(m. 364) ve/veya nc kifli karflsndaki sorumluluu nedeniyle temsilcisine r-
cu edebilir.
Yer ve Birlikte Temsil

Ortakln iflletme konusu ierisinde de temsil yetkisine yer ve/veya birlikte temsil
snrlamas getirilebilir. Byle snrlamalarn tescil ve iln edilmesi (m. 371/3) flar-
tyla, nc kiflilere karfl ne srlmesi mmkndr. TTK m.367 uyarnca bl-
nen veya devredilen yetkiler de yer veya birlikte temsil fleklinde snrlanabilir (m.
371/3).
Dier Snrlamalar
Yukarda belirtilenler dflnda yaplacak (konu, deer, nitelik gibi ynlerden) snr-
lamalar i iliflkide geerli olup talimat nitelii taflr; tescil ve iln edilemez. Byle
bir snrlama yaplmfl ise, her naslsa tescil ve iln edilmifl bulunsa dahi, aksi zel
olarak kantlanmadka, nc kiflilerin iyiniyetli olduklar, yani bu snrlamay
bilmedikleri varsaylr (m. 371/3).
Haksz Fiillerden Sorumluluk

Ortakln temsilcisi ve yneticilerinin, grevleri srasnda iflledikleri haksz fiiller
nedeniyle de ortaklk sorumlu olur. Fakat nc kiflinin zararn tazmin eden or-
takln, zarar veren kifliye rcu hakk vardr (m. 371/ 5).
Ynetim Kurulu yelii ve yelerin Hukuki Durumu

Kurul olarak ynetim kurulu ile anonim flirket arasnda organ-tzel kifli iliflkisi var-
dr. Tzel kifliler, organlar eliyle hak edinebilir ve borlanabilirler (TMK m.50).
Ynetim kurulu yeleri (organ grevlileri) ile ortaklk arasnda ise szleflme iliflki-
si vardr. Bu szleflme genellikle veklet niteliinde olmakla birlikte, bazen hizmet
nitelii taflyabilir.
Ynetim Kurulu yelerinin Nitelikleri

Kanunda ynetim kurulu yeleri iin baz nitelikler ngrlmfltr:
1. Ynetim kurulu, tek kifliden de oluflabilir (m. 359/1). Eski TK m.312nin y-
netim kurulunun en az kifliden oluflmasna iliflkin dzenlemesi terkedil-
mifl, ynetim kurulunun bir kifliden de oluflabilmesine imkn tannmfltr.
2. Ynetim kurulu yesi gerek kifli olabilecei gibi, tzel kifli de olabilir. Eski
TKden farkl olarak yeni Kanun, tzel kiflinin de ye seilmesine izin ver-
mifltir. Fakat bir tzel kiflinin ynetim kuruluna ye seilmesi durumunda,
tzel kifliyle birlikte tzel kifli adna sadece bir gerek kifli de tescil ve iln
olunur. Bu husus, flirketin internet sitesinde yaynlanr. Tzel kifli adna, sa-
dece tescil edilmifl olan bu kifli toplantlara katlp oy kullanabilir. Tzel ki-
fli adna baflka bir gerek kiflinin toplantlara katlarak oy kullanmasna im-
kn yoktur (TTK m.359/2). Bu hkm, tzel kiflinin kurula her toplantda
farkl kiflileri yollayarak kurulun alflmasn ve istikrarn bozmasna engel
olmak amacn taflmaktadr. Tzel kifli adna tescil ve iln edilecek kifli, t-
zel kifli tarafndan belirlenir, yoksa genel kurul tarafndan seilmez. Zira se-
imle ynetim kuruluna ye olan tzel kiflidir. Tzel kifli, kendi adna top-
lantlara katlacak kifliyi deifltirmek istiyorsa flirkete baflvurarak yeni kifliyi
tescil ve iln ettirmelidir.
3. Ynetim kurulu yesinin pay sahibi olmas flart kaldrlmfltr. Eski TK
m.312/2, pay sahibi olmayan kiflinin ye seilmesine imkn tanmakta fakat
bu kiflinin greve bafllayabilmesi iin, ortak sfatn kazanmasn gerektir-
mekte idi. TTK 359da bu zorunlulua yer verilmemifl olup, bu deiflikliin,
hileli veya sembolik pay devri yoluna gidilmesini nledii ve profesyonel
ynetici atanmasna hizmet ettii sylenebilir.
4. Gerek kifli yenin tam ehliyetli olmalar gerekir. Ynetim kurulu yesinin/
yelerinin ve tzel kifli adna tescil edilecek olan gerek kiflinin tam ehliyet-
li olmas gerekmektedir (TTK m.359/3). Eski TKde byle bir flart dorudan
ngrlmemifl, yalnzca eTK m.315/2de yelii sona erdiren nedenler ara-
snda hacir altna alnma saylmfl idiyse de, reti ve Yargtay tam ehliyet
aranmas gerektii grflndeydi.
5. Seilme engeli bulunmamas gerekir. yelii sona erdiren ve m. 363/2de
saylan nedenlerin daha bafltan var olmasnn, seilmeye de engel olufltura-
ca, aka hkme balanmfltr (m. 359/4).
Ayrca, bamsz denetilik, ynetim kurulu yelii ile badaflmaz (m. 400/1).
Devlet Memurlar Kanunu, Noterlik Kanunu gibi zel mevzuatta da, yelii engel
hkmler vardr; fakat byle zel hkmlere ramen seilen kiflinin yelii geer-
li olup, hakknda ngrlen yaptrmlar uygulanr. Avukatlk ise ynetim kurulu
yeliine engel ifllerden deildir (AvK m.12/f).
6. Anaszleflme ile ynetim kurulu yesinin belli niteliklere sahip olmas ko-
flulu (rnein, belirli mesleklerde deneyim, belirli alanlarda yksekrenim
grmfl olma gibi) getirilip getirilemeyecei konusunda dorudan bir h-
km mevcut deildir. Bununla birlikte, m. 363/2de, yelii sona erdiren ne-
152 Ticaret Hukuku
denler arasnda, anaszleflmede ngrlen niteliklerin kaybndan da sz

edilmifl bulunulmasndan dolay, m. 340a istisna olarak anaszleflmeye bu
konuda hkm konulabilecei sonuca varlmaldr.
SIRA SZDE Bir anonim ortaklkta

SIRA SZDEpay sahibi olan K kollektif ortakl, yaplacak genel kurul toplant-
3 snda ynetim kurulu yelii iin aday olmay amalamakta, ancak mevcut ynetim kurulu
yeleri, tzel kiflilerin ynetim kuruluna seilemeyeceini belirtmektedir. Sizce K kollek-
D fi N E L M tif ortakl Dynetim
fi N E L kurulu
M yeliine seilebilir mi?
S O R U Ynetim Kurulu
S O R Uyeliinin Kazanlmas
Ynetim kurulu yesi sfatnn kazanlmas ve kaybedilmesi durumlarnn tescil ve
iln gerekir. Her iki durumda da tescil aklaycdr (TTK m.339/3, 354/1, g, 31/1,
DKKAT DKKAT
373). ye sfatnn kazanlmas eflitli flekillerde gerekleflebilir.
SIRA SZDE Anaszleflme

SIRA ile Atama
SZDE
lk ynetim kurulu yeleri anaszleflmede gsterilir (m. 339/3); tescil ve iln edilir
AMALARIMIZ
(m. 354/1,g).
AMALARIMIZ
Genel Kurul Tarafndan Seim

Kurulufltan sonraki dnemlerde, ynetim kurulu yeleri genel kurulca seilir (m.
K T A P K T A P
359/1). Grev sreleri de en ok yl olup, anaszleflmede aksine hkm yoksa
yeniden seilmeleri mmkndr (m. 362). Hatta mevcut yelerin azli ile yerlerine
yenilerinin seilmesi, gndeme madde olmasa bile her zaman, hakl nedenle (m.
TELEVZYON 364/1) veyaT E L gndemdeki
EVZYON finansal tablolarn mzakeresi maddesine dayanlarak
(m. 413/3) gereklefltirilebilir.
Genel kurul tarafndan seim, yeliin kazanlmasnda en yaygn yol ise de tek
NTERNET yol deildir.
N ye
T E R N sfat,
ET istisnai baflka flekillerde de kazanlabilir:
Kamu Tzel Kiflisince Atama

Anaszleflmeye konulacak bir hkmle, ortak olmasa dahi, kamu tzel kiflilerin-
den (devlet, il zel idaresi, belediye, ky ve dierleri) birisine, iflletme konusu ka-
mu hizmeti olan anonim ortakln ynetim kurulunda temsilci bulundurma hakk
verilebilir (m. 334). Kamu tzel kiflisince atanan ye, dier yelerin hak ve yetki-
lerine sahiptir fakat atanmalar ve azilleri ile yerlerine yenisinin atanmas, ilgili ka-
mu tzel kiflisinin yetkisindedir (m. 334/2 ve 3).
Ynetim Kurulu Tarafndan Geici Seim

Bir yelik boflald takdirde ynetim kurulu, seilme flartlarna sahip birisini gei-
ci olarak seer ve ilk genel kurul toplantsnda da bu kifliyi genel kurulun onayna
sunar (m. 363/1). Genel kurul onaylarsa, bu kifli grevine devam eder ve selefinin
grev sresini tamamlar; aksi takdirde de yerine birisini seer.
Genel Kurul Tarafndan Yedek ye Seimi Sorunu

Genel kurulun, ilerde boflalacak yelikler iin nceden yedek ye seip seeme-
yecei konusunda kanunda hkm yoktur (karfl. Koop m.55/2). Eski TK dnemin-
de Yargtay ve reti, anaszleflmeye konulacak bir hkm ile bu ynteme baflvu-
rulmasna cevaz vermekte idi. Kanmzca, zellikle tek kiflilik ynetim kurullarn
dzenleyen yeni Kanun bakmndan da yedek yelie izin veren bir hkmn ka-
leme alnmas dflnlmeliydi. Aksi takdirde tek yenin vefat veya istifas hlinde
genel kurulun toplanmas gerekecektir.
Ynetim Kurulu yeliinin Kaybedilmesi

yeliin kaybna yol aan nedenler flunlardr:
Azil
Anaszleflme ile atanmfl olsalar dahi, yeler, genel kurulca azledilebilirler. ye se-
ilen tzel kifliyi temsil eden gerek kifli de, temsil ettii tzel kifli tarafndan her
zaman deifltirilebilir.
stifa
Tek tarafl ve bozucu yenilik douran bir hak niteliinde olup ynetim kurulu ka-
bulne gerek olmakszn her zaman kullanabilir.
Kendiliinden Sona Erme Nedenleri

yenin ifls, ehliyetinin kstlanmas, yelik iin gerekli yasal flartlar veya anasz-
leflmede ngrlebilecek nitelikleri kaybetmesi, yelii kendiliinden sona erdirir
(m. 363/2). lm de bir sona erme nedenidir.
Grev sresinin bitmesi durumunda da grev sona erer. TTK m.362/1 uyarn-
ca sre en ok yl ise de bu srenin ksaltlmas iin anaszleflmeye hkm ko-
nabilecei, yoksa sreyi ancak genel kurulun ksaltabilecei kabul edilmelidir. Ka-
mu tzel kiflilerince atanan ynetici ve denetilerin grev sresini de yl aflma-
mak zere bu tzel kifliler belirler (TTK m.334/3).
Grev srelerinin dolmas halinde, ilgili yneticilerin bu sfatlar ve yetkilerinin
kendiliinden sona erdiinin kabul gerekir. Bununla birlikte, yeni Kanun, genel
kurulun, sresi dolmufl bulunsa bile ynetim kurulu yelerince toplantya arla-
bileceini hkme balamfltr (m. 410/1).
Ynetim Kurulu yelerinin Haklar

Haklar, mali nitelikte olanlar ve olmayanlar (kiflisel haklar) fleklinde iki gruba ay-
rlr.
Kiflisel Haklar
Bunlar, mali nitelik taflmayan ve yeler iin ayn zamanda birer bor (ykml-
lk) niteliinde olan haklardr: YK. toplantlarna, ynetim ve temsile katlma, g-
rfl bildirme, oy kullanma (m. 365), bilgi alma ve inceleme (m. 392), YK toplant-
s yaplmasn ve gndeme madde ilave edilmesini talep etme hakk (m. 392/7),
uygulanmas kiflisel sorumluluuna yol aabilecek GK. kararlarna karfl iptal dava-
s ama hakk (m. 446/1,d) ve kaytl sermaye sisteminde ynetim kurulu kararla-
rna karfl iptal davas ama hakk (m. 460/5 ve SerPK. 18/6) gibi.
Bilgi alma ve inceleme hakk, TTK m.392de, eTK m.331e oranla daha ayrnt-
l biimde dzenlemifltir:
1. Her ye, flirketin ifl ve ifllemleri hakknda soru sorabilir, bilgi isteyebilir, in-
celeme yapabilir. Bir yenin bilgi, belge, defter, yaz vb.nin ynetim kuru-
luna getirtilmesi, yelerce incelenmesi, tartfllmas, bir konu ile ilgili alflan-
dan veya yneticiden bilgi alnmas reddedilemez (m. 392/1). yeler ve di-
er yneticiler de ynetim kurulunda bilgi vermekle ykmldr; bir ye-
nin bu konudaki talebi reddedilemez ve sorusu yantsz braklamaz (f. 2).
2. Ynetim kurulu toplantlar dflnda da her ye, baflkann izni ile yneticiler-
den bilgi alabilir ve gerekli ise baflkandan, flirket defter ve dosyalarnn in-
celemeye sunulmasn isteyebilir (f. 3); baflkan bu istemi reddederse, konu
154 Ticaret Hukuku
iki gn iinde ynetim kurulu toplantsna getirilir. Kurul toplanamaz veya

talep reddedilir ise ye mahkemeye baflvurabilir, mahkeme dosya zerin-
den karar verir ve karar kesindir (f. 4).
3. Ynetim kurulu baflkan, kurul izni olmakszn, kurul toplantlar dflnda bil-
gi alamaz, defter ve dosyalar inceleyemez. Baflkann isteminin reddi halin-
de de drdnc fkra uygulanr (f. 5).
4. yelerin bu maddeden kaynaklanan haklar kstlanamaz ve kaldrlamaz;
fakat anaszleflme ve ynetim kurulu karar ile bilgi alma ve inceleme hak-
lar geniflletilebilir (f. 6). Her yenin, baflkandan, kurulu toplantya arma-
sn isteme yetkisi vardr (f. 7).
Mali Haklar
Ynetim kurulu yelerinin mali nitelik taflyan baz haklar vardr.
Huzur Hakk: Ynetim kurulu yelerine, katldklar her toplant baflna de-
nebilecek crettir. Tutar anaszleflmede veya genel kurul tarafndan belirlenebilir
(m. 394).
cret: Genel kurul karar ile huzur hakk yerine veya onun yannda yelere ay-
lk cret verilmesi ngrlebilir. Hatta huzur hakk denmeyecei anaszleflmede
ngrlmfl olsa dahi cret denebilir. Miktar anaszleflmede saptanmamfl ise
genel kurul karar ile belirlenir (m. 394).
Kazan Pay: alflmalarn teflvik etmek amacyla, ynetim kurulu yelerine
kazantan belli bir oranda pay verilmesi, anaszleflmede hkm bulunmasna ba-
ldr (m. 394, 339/2,f). Kazan pay, yalnzca net krdan ve kanuni yedek ake ay-
rldktan, ayrca pay sahiplerine denmifl sermayenin % 5i orannda veya anasz-
leflmede ngrlen daha yksek oranda kr pay datldktan sonra verilebilir (m.
511).
kramiye: Anaszleflmede hkm bulunmasna ve ortakln kr etmesine ge-
rek olmakszn, genel kurul karar ile baflarlarndan dolay ynetim kurulu yele-
rine ikramiye verilmesi mmkndr. Aslnda hak deil bir ltuf niteliindedir. Mik-
tar anaszleflmede saptanmamfl ise genel kurul tarafndan belirlenir (m. 394). Ay-
rca kazan payndan farkl olarak, ikramiye denmesi, ortakln kr etmesi flart-
na bal deildir. Ortaklk zarar etmifl bulunmasna ramen, ynetim kurulu gay-
retli alflmfl, rnein bir nceki yla oranla zarar azaltmfl ise ikramiye denebilir.
Prim: Genel kurul karar ile bir teflvik unsuru olarak prim de denebilir. Tuta-
r anaszleflmede veya genel kurul tarafndan belirlenebilir (m. 394).
SIRA SZDE Bir anonim SIRA

ortaklkta
SZDE ynetim kurulu yesi olan A denen huzur hakknn yetersiz oldu-
4 u gerekesiyle ynetim kurulu yelerine cret de denmesini talep etmektedir. Dier y-
netim kurulu yeleri ise huzur hakk alnmas halinde cret denemeyeceini ileri sr-
D fi N E L M
mektedirler.D Bu
fi Ngrflleri
ELM sizce doru mudur?
S O R U Ynetim Kurulu
S O R U yelerinin Grev ve Ykmllkleri
Ynetime Katlma Grevi

DKKAT DKKAT
Ynetim kurulu toplantlarna katlmak, grfl belirtmek, oy kullanmak, gerekirse
karfl kmak, hem bir yetki hem bir bor ve ykmllk niteliindedir.
SIRA SZDE SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P K T A P
Bilgi Alma ve nceleme Ykmll

Bu hem hak, hem ykm niteliinde saylmak gerekir. yelerin, ortaklk ifllerinin
yerinde ve usulne uygun gidip gitmedii konusunda bilgi edinme ve inceleme
ykm vardr. zellikle ynetim kurulu yelerinin sorumluluktan kurtulmas ve-
ya daha az kusuru olduunu kantlamas (m. 553 vd.) , anlan ykmlerin gerein-
ce ifasna da baldr.
Ortaklk ile fllem Yapma ve Borlanma Yasana Uyma Ykmll

Ynetim kurulu yesi, kendisi veya baflkas adna, flirket ile bir ifllem yapamaz. Bu
yasak genel kurul karar ile ortadan kaldrlabilir. Yasaa uyulmad takdirde ifl-
lem askda hkmsz olup ortaklk ifllemin kendisi ynnden geersizliini ne
srebilir fakat ynetim kurulu yesi bunu ileri sremez (tek tarafl balamazlk).
Bankaclk Kanunu hkmleri sakldr (TTK 395/1 ve 4). Ynetim kurulu yesinin
bu davranfl, tazminat da gerektirebilir (m. 553).
Pay sahibi olmayan ynetim kurulu yeleri ile ynetim kurulu yelerinin pay
sahibi olmayan 393 nc maddede saylan yaknlar flirkete nakit borlanamaz. Bu
kifliler iin flirket kefalet, garanti ve teminat veremez, sorumluluk yklenemez,
bunlarn borlarn devralamaz. Aksi hlde, flirkete borlanlan tutar iin flirket ala-
cakllar bu kiflileri, flirketin ykmlendirildii tutarda flirket borlar iin dorudan
takip edebilir (TTK m. 395/2).
fiirketler topluluuna dhil flirketler ise, m. 202 sakl kalmak flartyla, birbirleri-
ne kefil olabilir ve garanti verebilir (m. 395/3).
Ortaklk ile Rekabet Etmeme Ykmll

Ynetim kurulu yesi, flirketin ortaklk konusuna giren ticari ifl trnden bir iflle-
mi kendisi veya baflkas hesabna yapamayaca gibi, ayn tr ifllerle uraflan bir
ortakla snrsz sorumlu ortak sfatyla da giremez. Rekabet etmeme ykmll-
(rekabet yasa), genel kurul tarafndan verilen izinle kaldrlabilir (m. 396/1).
Rekabet yasana aykr ifllem yapan yeye karfl ortaklk flu seimlik haklar kulla-
nabilir:
1. fllemden doan zararn tazmini,
2. Yaplan ifllemin ortaklk adna yaplmfl saylmas,
3. nc kifliler hesabna yapt ifllemlerden doan menfaatlerin ortakla
devri.
Bu haklardan birisini seme yetkisi, dier yelere aittir. Haklarn kullanm, ay-
krln renildii tarihten itibaren aylk ve herhalde gerekleflmelerinden iti-
baren bir yllk zamanaflmna tabidir (m. 396/2 ve 3).
St reten S anonim flirketinin ynetim kurulu yesi A dier yelerin

SIRAbilgisi
SZDE dhilinde ay- SIRA SZDE
n konuda faaliyet gsteren bir kollektif ortaklk kurmufltur. Aradan iki yl getikten son- 5
ra Aya kzan dier ynetim kurulu yesi B, rekabet yasana aykr davrand gerekesiy-
le A aleyhine tazminat davas almasn istemektedir. Sizce bu dava alabilir mi?
Grflmelere Katlma Yasa S O R U S O R U

Ynetim kurulu yesi, kendisinin flirket dfl kiflisel menfaatiyle veya alt ve st so-
yundan birinin ya da eflinin yahut nc dereceye kadar kan ve D kayn
K K A T hsmlarn- DKKAT
dan birinin, kiflisel ve flirket dfl menfaatiyle flirketin menfaatinin atflt konula-
rn grfllecei ynetim kurulu toplantsna katlamaz. Bu yasak, drstlk kura-
SIRA SZDE SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P K T A P
156 Ticaret Hukuku
l gerei olan durumlarda da uygulanr. fipheli hllerde karar ynetim kurulu ve-
rir; bu oylamaya da ilgili ye katlamaz. Menfaat atflmas ynetim kurulu tarafn-
dan bilinmiyorsa ilgili ye bunu aklamak ve yasaa uymak zorundadr (m. 393/1).
Aksi takdirde, yasa ineyen ye ile menfaat atflmas var ve bilinmekte iken
ilgili yenin toplantya katlmasna karfl kmayan yeler ve ilgili yenin toplant-
ya katlmas ynnde oy kullanan yeler, o ifllem yznden ortakln urad za-
rar tazmin etmekle ykml olurlar (m. 393/2).
zen ve Ballk Ykmll

TTK m.369 uyarnca, ynetim kurulu yeleri ve yneticiler, grevlerini ifa ederken
tedbirli bir ynetici zeni gsterme ve flirket menfaatlerini drstlk kuralna uya-
rak gzetme ykm altndadrlar (m. 368/1).
ANONM ORTAKLIKTA DENETM

Denetim, en genel anlamda, belirli faaliyet ve ifllemlerin kurallara uygun olarak
gereklefltirilip gereklefltirilmediinin deerlendirilmesi olarak tanmlanabilir. De-
netim iradesinin ortaklk ierisinden veya dflardan olmasna gre, i ve dfl dene-
tim fleklinde ikili bir ayrm yaplabilir:
Denetim
Anonim ortaklklarn i denetiminden genel olarak anlafllan, ortakln iflleyifli ile
ilgili olarak, flirket adna yaplan ve elde edilen sonucun pay sahiplerine sunuldu-
u denetimdir. Anonim ortaklklarda i denetim faaliyeti, 6762 sayl Trk Ticaret
Kanununun (eTKnn) 347 il 359 uncu maddeleri arasnda dzenlenmifl bulunan
deneti (birden ok kifli ise denetiler/denetim kurulu) tarafndan yerine getiril-
mekte idi.
6102 sayl TTK, deneti ile ilgili eTKnn bu kurallarn kaldrmfl, gerekesinde
eliflkili aklamalar bulunmakla birlikte, denetiyi, kanunen zorunlu organ olmak-
tan karmfl ve i denetim grevini yerine getiren bir organa yer vermemifltir. Fa-
kat ynetim kurulu tarafndan ona bal, ihtiyari bir alt organ veya komite/komis-
yon olarak i denetilik oluflturulmasna da bir engel olmad ve m. 375, fkra 1in
a,b,c ve e bentlerinin buna dayanak oluflturabilecei grlmektedir. Aflada, yeni
Kanunun getirdii bamsz dfl denetim sistemi anahatlaryla ele alnacaktr.
Dfl Denetim
Ortakln, dflardan ve yetkili baz kifli ya da kurumlar tarafndan denetlenmesi
olarak tanmlanabilir. Bu denetim, Devlet adna kamu tzel kiflilerince yaplan de-
netim ile bamsz denetiler tarafndan yaplan denetim fleklinde ikiye ayrlabilir.
Devlet Tarafndan Yaplan Denetim

Devlet tarafndan yaplan denetim ile ilgili olarak anlafllmas gereken, temelde Ba-
kanlk denetimidir. Gmrk ve Ticaret Bakanlnn, ortaklklar denetleme ve or-
taklklar ile ilgili hususlarda ikincil dzenlemeler yapma yetkisi bulunmaktadr
(TTK 210). Bakanln denetim ile ilgili yetkilerine iliflkin olarak aflada belirtilen
rnekler verilebilir:
1. Eski TKdeki gibi, TTKde da, Bakanlk Tebliinde belirlenen anonim ortak-
lklarn kuruluflu ve anaszleflme deifliklikleri, Bakanln iznine balan-
mfltr (TTK 333). Bu madde uyarnca, kurulufl ve anaszleflme deifliklikle-
rine iliflkin bu haller dflnda; hukuki konumu, nitelii ve iflletme konusu ne
olursa olsun, anonim ortakln kuruluflu ve anaszleflme deifliklikleri her-

hangi bir makamn iznine balanamaz.
2. TTK. uyarnca, kuruluflu ve anaszleflme deifliklii izne tabi bulunan ano-
nim ortaklklarn genel kurul toplantlarnda Bakanln temsilcisi hazr bu-
lunur; dier ortaklklarda, hangi hallerde Bakanlk temsilcisinin bulunaca
ile ilgili usul ve esaslar Bakanlk tarafndan yaymlanan ynetmelikle belir-
lenmifltir (m. 407/3, 1527/5; Anonim fiirket Genel Kurul Toplantlarnn Usul
ve Esaslar le Bu Toplantlarda Bulunacak Gmrk ve Ticaret Bakanl
Temsilcileri Hakknda Ynetmelik, m.32).
3. Yine, 640 sayl KHK m.2/ uyarnca, GTB, ortaklklar denetlemekle grevli
olup KHKnn 9 uncu maddesine gre, Ticaret Genel Mdrl, kurulu-
fluna izin verilecek olan anonim ortaklklar ile genel kurul toplantlarnda
Bakanlk temsilcisi bulunacak anonim ortaklklar belirlemek ve bunlarn ifl-
lemlerini yrtmekle grevlidir.
4. Nihayet TTK m.210/3 ve 530/1 hkmleri, Bakanln denetim yannda, fe-
sih iin mahkemeye baflvurma yetkisini de dzenlemektedir.
Bamsz Denetiler/Denetim Kurumlar Tarafndan Yaplan Denetim
Bamsz Denetim ile lgili Mevcut zel Dzenlemeler

Son yllarda, baflta ABD. olmak zere birok lkede yaflanan muhasebe yolsuzluk-
lar ve ortaya kan ekonomik krizler nedeniyle zarar gren halk, finansal piyasa-
lara gvensizlik duymaya bafllamfl; bu nedenle zel dzenlemeler yaplmfl, st
kurullar oluflturulmufl ve ilgili yasalara tabi ortaklklarn bamsz denetimlerine
iliflkin sk baz nlemler getirilmifllerdir. Bu dzenlemeler, genellikle birbirine pa-
ralel kurallar iermektedir. Trk Hukukundan baz rnekler vermek gerekirse,
6362 sayl SerPK m. 62 vd, 5411 sayl Bankaclk Kanunu, m. 15, 33, 36, 39/II ve
93 ve ilgili ynetmelik, 5684 sayl Sigortaclk Kanunu m. 18/II, 4632 sayl Birey-
sel Emeklilik Tasarruf ve Yatrm Sistemi Kanunu m. 21 ve ilgili ynetmelikler,
4628 sayl Elektrik Piyasas Kanunu, 1163 sayl Kooperatifler Kanunu m. 91 ve
3568 sayl Serbest Muhasebeci Mali Mflavirlik ve Yeminli Mali Mflavirlik Kanu-
nu ve ilgili ikincil dzenlemeler.
rnek verilen bu mevzuat hkmleri uyarnca oluflturulan st (dzenleyici)
kurullar tarafndan yaplan dzenlemelere gre yetkilendirilen Bamsz Denetim
Kurulufllar piyasada faaliyette bulunan anonim ortaklklar denetlerler. Denetim,
ortaklk dflnda, ortaklktan bamsz denetiler tarafndan gereklefltirildiinden,
yaplan bu denetim, dfl denetimdir.
6102 Sayl Trk Ticaret Kanunu ile Getirilen Bamsz Denetim
Tanm
Anonim ortaklklarda bamsz denetim, genel olarak, ortakln bir faaliyet dne-
mine iliflkin finansal tablolarnn kanuna, ana szleflmenin finansal tablolara iliflkin
dzenlemelerine ve Trkiye Muhasebe Standartlarna uygun olup olmadn Tr-
kiye Denetim Standartlar erevesinde denetlemek ve sonucu bir rapora bala-
mak fleklinde tanmlanabilir (m. 398/1).
158 Ticaret Hukuku
Denetime Tabi Ticaret Ortaklklar

TTKnn 397 il 406 nc maddelerinde, anonim ortaklklarn bamsz denetimleri
ve bunu yapacak deneti ile ilgili dzenlemeler getirilmifltir. TTK m.397/5 uyarn-
ca, tm anonim ortaklklar deil, sadece Bakanlar Kurulunca belirlenecek flirketler
TTK m.398 anlamnda denetime tabidir. Bamsz denetimin gereklefltirilebilmesi
iin, denetlenecek ortaklk ile deneti arasnda bir denetim szleflmesinin yaplmas
gerekmektedir. Bu dzenlemeler, yaplan atflar nedeniyle, limited ortaklklar (m.
635/1) ve payl komandit ortaklklar (m. 565/2) iin de geerli olacaktr (Ayrca
bkz. geici madde 6/3).
TTK m.397/5 uyarnca, Bakanlar Kurulu karar ile getirilen ltleri salamayan
anonim ortaklklar GTB tarafndan hazrlanan ve Bakanlar Kurulu tarafndan ya-
ymlanan ynetmelikle dzenlenecek denetim ilkelerine tbidirler. TTK m.397/6ye
gre, bu denetimin yaptrlmamas halinde, finansal tablolar ile ynetim kurulunun
yllk faaliyet raporu dzenlenmemifl hkmnde saylacaktr. Yine, Kanun ile
TTK.nn 635 inci maddesi deifltirilmifl, limited ortaklklar TTK. m.397/5'de belirti-
len denetimin dflnda braklmfltr.
Deneti Olabilecekler ve Nitelikleri

Deneti, bamsz denetim yapmak zere, yeminli mali mflavir veya serbest mu-
hasebeci mali mflavir unvann taflyan ve Kamu Gzetimi, Muhasebe ve Denetim
Standartlar Kurumunca yetkilendirilen kifliler ve/veya ortaklar bu kiflilerden olu-
flan sermaye flirketi olabilir (TTK 400).
Denetilerin nitelikleri, TTK m.400de ifade edilmifltir. Kimlerin deneti olama-
yacan belirten bu kurallara bakldnda, esasen denetinin bamszln sala-
ma amal ve genel standartlarla ilgili kurallar olduu grlmektedir. Denetinin
denetlenen ortaklktan bamsz olmasn salamak amacyla, tm denetim stan-
dartlarnda benzeri kurallara yer verilmifltir.
Denetimin Konusu ve Kapsam

Denetimin konusu ve kapsam, m. 398de dzenlenmifltir. Deneti, denetime tabi
ortakln veya topluluun finansal tablolarn, konsolide tablolarn ve ynetim
kurulunun yllk faaliyet raporlarn denetleyecektir. Bu denetimin kapsamna, en-
vanterler de dhil olmak zere, ortakln veya topluluun muhasebesinin deneti-
mini de girmektedir (m. 397/1). Denetime tabi olduu hlde, denetlettirilmemifl fi-
nansal tablolar ile ynetim kurulunun yllk faaliyet raporu, dzenlenmemifl hk-
mndedir (m. 397/2, son cme).
Deneti finansal tablolarn ve yllk raporun, denetleme srecinde elde ettii
bilgilerle uyumlu olup olmadn da inceleyecektir (m. 397/1). Eer, denetinin
raporunu sunmasndan sonra finansal tablolar ile yllk faaliyet raporunda bir de-
ifliklik yaplrsa ve yaplan bu deifliklik denetleme raporunu etkileyecek nitelik-
teyse deneti, finansal tablolar ile yllk faaliyet raporunu yeniden denetleyecek ve
denetim sonucunu raporla zel olarak aklayacaktr (m. 397/3).
Ayrca deneti, 378 inci madde uyarnca riskin erken saptanmas ve ynetimi
amacyla bir komitenin kurulup kurulmadn; kurulmufl ise, komite tarafndan
verilmifl bulunan raporlar da inceleyerek komitenin yapsn ve uygulamalarn
aklayan bir rapor hazrlar ve raporuna ekler (TTK m.398/4).
Denetim Standartlar ve Kamu Gzetimi Kurumu

660 sayl Kamu Gzetimi, Muhasebe ve Denetim Standartlar Kurumunun Teflkilat
ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararname uyarnca, Kamu Gzetimi,
Muhasebe ve Denetim Standartlar Kurumu (ksaca Kamu Gzetimi Kurumu) ku-

rulmufltur. Bu Kurul, muhasebe ve denetim standartlarn belirleme yetkisine sa-
hiptir. Kurulun kurulmas ile Trkiye Muhasebe Standartlar Kurulunun varl so-
na erdirilmifltir.
Denetimde uygulanacak standartlar, Kamu Gzetimi Kurumunca yaymlanan
uluslararas denetim standartlaryla uyumlu Trkiye Denetim Standartlardr (TTK
m.397/1).
KHK m.23/1 uyarnca, kamu yararn ilgilendiren kurulufllarda denetimi, sade-
ce Bamsz Denetim Kuruluflu yapabilir. KHK m.2/1,, kamu yararn ilgilendiren
kurulufllar sralamfltr. Bunlar; halka ak anonim ortaklklar, bankalar, sigorta, re-
asrans ve emeklilik flirketleri, faktoring flirketleri, finansman flirketleri, finansal ki-
ralama flirketleri, varlk ynetim flirketleri, emeklilik fonlar, ihralar, sermaye pi-
yasas kurumlar, faaliyet alanlar, ifllem hacimleri, istihdam ettikleri alflan says
ve benzeri llere gre nemli lde kamuoyunu ilgilendirdii iin Kurum tara-
fndan bu kapsamda deerlendirilen kurulufllardr. 660 Sayl KHK uyarnca, yuka-
rda saylanlar yannda, Kurum tarafndan ngrlen kurulufllar da bamsz dene-
time tabi olacaklardr.
Denetinin Organ Nitelii

Eski TKda, deneti anonim ortakln zorunlu organlar arasnda yer almaktayd.
Ancak, TTK ile deneti ortakln bir organ olmaktan karlmfltr. Denetim gre-
vi, ortakln dflnda ve ortaklktan tamamen bamsz kiflilere braklmfltr. Bu iti-
barla, TTK ile anonim ortaklklar iki organl ortaklklar hline gelmifltir.
Deneti Sfatnn Kazanlmas

Denetiyi kural olarak, denetlenecek ortakln genel kurulu seer. Bu yetki, genel
kurulun devredilemez yetkilerindendir (TTK m. 408/2,c). Ancak, ortakln her-
hangi bir nedenle denetisiz kalmas durumuna iliflkin olarak, Kanun, iki istisnai
dzenleme getirmifltir. Bunlardan ilki, denetinin mahkeme tarafndan seilmesi
(m. 399/6); ikincisi ise, denetinin feshi ihbarda bulunmas durumunda, deneti-
nin ynetim kurulu tarafndan seilmesidir (m. 399/9). Denetinin genel kurul ta-
rafndan seilmesinin yannda, istisnai dzenlemelere yer verilmesinin nedeni, or-
takln denetisiz kalmasn ve bir bofllua yol almasn nlemektir.
Denetim, bir anlamda ynetimin de denetimi olduundan, denetiyi kural ola-
rak, genel kurul seer. Genel kurul, denetiyi, her faaliyet dneminde ve herhalde
grevini yerine getirecei faaliyet dnemi bitmeden semelidir. Genel kurulun de-
netiyi semesi durumunda, ynetim kurulu gecikmeksizin denetim grevi verilen
denetiyi ticaret siciline tescil ettirmeli ve TTSGde iln ettirmelidir. Genel kurul,
faaliyet dneminin drdnc ayna kadar, denetiyi semelidir (TTK m.399/6 ve
1. Afladaki hallerde ise, denetiyi mahkeme seer (m. 399/2,4 ve 6):
1. Genel kurul denetiyi drdnc aya kadar seemezse,
2. Genel kurul karar geersiz ise (iptale tabi veya btl ise),
3. Deneti kendisine sunulan ifl teklifini reddederse,
4. Deneti szleflmeyi feshederse,
5. Deneti hakknda grevden alma davas almfl ise, efl zamanl olarak mah-
keme yeni bir deneti atar.
Mahkemenin deneti seimine iliflkin karar kesindir. cret mahkeme tarafn-
dan belirlenir. crete iflgn ierisinde itiraz edilebilir.
160 Ticaret Hukuku
Ynetim kurulunun denetiyi seme yetkisi, m. 399/9da dzenlenmifltir. Yne-

tim kurulu, ilk genel kurul toplantsnda istifa nedeni ile birlikte, yeni seilen de-
netiyi genel kurulun onayna sunmaldr.
Denetim Szleflmesi Taraflarnn Ykmllkleri

Denetinin Ykmllkleri
1. Denetimi Trkiye Denetim Standartlarna uygun olarak yrtmek (m. 397/1,
378/1),
2. TTK m.378 uyarnca, risklerin erken saptanmas ve ynetimi amacyla bir
komite kurulup kurulmadn; kurulmuflsa bu komitenin faaliyetleri, uygu-
lamalar ve aklamalar ile ilgili bir rapor dzenlemek ve denetim raporu ile
birlikte ynetim kuruluna vermek (m. 398/4),
3. Borcunu gerei gibi yerine getirmek. Bununla anlafllmas gereken, deneti-
nin, Trkiye Denetim Standartlarna uygun olarak yrtt denetimin so-
nucunu, yasada belirtilen ierikte ve flekilde denetim raporu yazmas ve de-
netlenen ortaklk ynetim kuruluna teslim etmesidir (m. 378/1, 402/7). Bu
hlde bor sona erer. Deneti raporu, m. 402de belirtilen esaslara uygun ol-
maldr.
4. Sr saklamak (m. 404).
Denetlenen Ortakln Ykmllkleri
1. Denetim cretini deme: Denetlenen ortakln temel borcudur. TTKde
cretin ne flekilde belirlenecei ile ilgili bir dzenleme bulunmamaktadr.
Ancak, denetinin mahkeme tarafndan atanmas durumunda, denetim c-
retini mahkeme belirler (m.399/7). crete iliflkin karara 3 ifl gn iinde iti-
raz edilebilir. Mahkemenin karar kesindir. Denetlenen ortakln denetim
cretini dememesi, denetinin denetleme szleflmesini hakl nedenle fes-
hetme nedenidir.
2. Denetim alflmalar in Gerekli Bilgi ve Belgeleri Salama: Denetlenen
ortakln ynetim kurulu, finansal tablolar ve yllk faaliyet raporunu dzen-
lettirip onaylatarak gecikmeden denetiye verir. Ynetim kurulu yeleri, de-
netimin gerei gibi yrtlebilmesi iin, denetime konu olan tm bilgi ve bel-
geleri denetinin incelemesine hazr hle getirmelidirler (TTK m.401/1). Aksi
hlde, kusurunun varlnda TTK m.553 uyarnca sorumlu olurlar.
Denetim Raporunun Sonular: Deneti tarafndan verilecek olan denetim
raporunda, denetinin bildirdii grfle baz sonular balanmfltr:
1. Olumlu Grfl: Olumlu rapor verilmesi, ynetim kurulunun finansal tablo-
lar ile yllk faaliyet raporlar ile ilgili yasa, anaszleflme hkmleri ve muha-
sebe standartlarna aykr olmamas anlamna gelir. Bu hlde deneti, yne-
tim kurulunun finansal tablolara iliflkin sorumluluuna gidilmesini gerekti-
recek bir nedeni olmadn ak bir flekilde ifade eder. Gereke uyarnca,
denetinin olumlu grfl ieren bir rapor vermesi, ynetim kurulu yeleri-
nin ibralarnda dayanak oluflturur. Ancak, belirtmek gerekir ki olumlu rapor,
ynetim kurulunun ortakl iyi ynettii anlamna gelmedii gibi; sorumlu-
luuna gidilmesine de engel oluflturmaz (m. 403/1 ve 2).
2. Snrlandrlmfl Olumlu Grfl: Denetinin ekincelerinin bulunmas du-
rumunda verecei grfltr. Bu durum, finansal tablolarda dzeltilebilecek
aykrlklarn bulunduu ve bu aykrlklarn aklanmfl sonucu etkileyecek
lde kapsaml ve byk olmad anlamna gelir. Deneti, snrlamann
konusu, kapsam ve dzeltmenin ne flekilde yaplaca ile ilgili aklamay
da raporunda yapar. Sonu olarak, elde ettii sonular asndan deneti b-

yk lde olumlu grfle sahiptir. Genel kurul gerekli nlemleri ve dzelt-
meleri de karara balar. Bu hlde, aykrlklarn giderilmesi mmkn oldu-
undan, ynetim kurulu yelerinin istifa etmelerine gerek yoktur (m. 403/3).
3. Grfl Bildirmekten Kanma: Ortaklk defterlerinde, denetlemenin uy-
gun bir flekilde yaplmasna ve sonulara varlmasna engel olacak lde
belirsizliin bulunmas veya denetlenecek konularda ortaklk tarafndan
nemli kstlamalarn yaplmas durumunda, gerekelerin aklanmas koflu-
lu ile deneti tarafndan verilen grfltr (m. 403/4). Deneti, kanma g-
rflne varmasn gerekli klan olgular ispatlayabilecek vastalardan yoksun
olsa da bu grfl verebilir. Kanma, olumsuz grfln sonularn dourur.
4. Olumsuz Grfl: Olumsuz grfln verilmesi durumunda, ynetim kurulu,
drt ifl gn iinde genel kurulu toplantya arr ve toplant gnnden iti-
baren geerli olmak zere istifa eder. Anaszleflmede aksi ngrlmemiflse,
eski ynetim kurulu yeleri yeniden seilebilir. Yeni ynetim kurulu alt ay
iinde, kanuna, anaszleflmeye ve standartlara uygun finansal tablolar hazr-
latr ve bunlar denetleme raporu ile birlikte genel kurula sunar (m. 403/5).
Ortaklk le Deneti Arasndaki Grfl Ayrlklar (Yorum Davas): Ortaklk
ile deneti arasnda, ylsonu hesaplar, finansal tablolar ve ynetim kurulunun yllk
faaliyet raporlar ile ilgili olarak ilgili kanunun, ilgili tasarrufun veya anaszleflme h-
kmlerinin yorumu veya uygulamas konusunda doan grfl ayrlklar hakknda,
ynetim kurulunun veya denetinin istemi zerine ortakln merkezinin bulunduu
yer asliye ticaret mahkemesi dosya zerinde inceleme yapar ve karar verir. Mahke-
menin vermifl olduu karar kesindir. Dava giderleri, ortakla aittir (m. 405).
Denetim Szleflmesinin Sona Ermesi: Anonim ortaklk ile deneti arasnda
yaplmfl bulunan denetim szleflmesi, taraflarn anlaflmas ile sona erdirilemez. Ta-
raflardan birinin szleflmeyi sona erdirmesi gerekir.
1. Denetlenen Ortakln Szleflmeyi Sona Erdirmesi: TTK m.399 uyarn-
ca, anonim ortakln szleflmeyi sona erdirebilmesi, ancak denetiyi grev-
den alma davasn amas ile mmkndr. Grevden alma davas, ortaklk
merkezinin bulunduu yer asliye ticaret mahkemesinde alr. Davay azn-
lk (sermayenin 1/10u, halka ak flirketlerde 1/20si) veya ynetim kurulu
amaldr. Aznln bu davay aabilmesi iin, genel kurulun deneti seimi-
ne iliflkin kararna olumsuz oy kullanmas, bunu tutanaa geirtmesi ve se-
imin yapld genel kurul toplantsndan geriye doru aydan beri pay
sahiplii sfatn taflmas gerekir.
Dava, deneti seimine iliflkin genel kurul kararnn TTSGde yaynlanmasndan
itibaren hafta iinde almas gerekir. haftalk sre, hak dflrc sredir.
2. Denetinin Szleflmeyi Sona Erdirmesi: TTK, anonim ortaklktan farkl
olarak, denetiye tek tarafl olarak szleflmeyi sona erdirme hakk tanmfl-
tr. Deneti bu davay iki halden biri var ise aabilir. Bunlar:
a. Hakknda grevden alnma davasnn almfl olmas.
b. Hakl bir nedenin varl.
zel Denetim
Belirli baz olaylarn aydnlatlmas amacyla yaplan denetime, zel denetim; bu
grevi yerine getiren kifliye zel deneti denir. zel denetinin grevi, ilgili konu-
da inceleme ve denetleme yapmak ve elde ettii sonucu bir raporla aklamaktr.
zel denetim, TTKnn 438 il 444 nc maddeleri arasnda yer almaktadr.
162 Ticaret Hukuku
zel Denetinin Nitelii

zel deneti, denetlenecek olan ifllem veya olayla ilgili olarak uzmanl bulunan
kifli veya kiflilerdir. Kanun burada, muhasebeci veya mali mflavir olma flart koy-
mamfltr.
zel Denetinin Seimi

TTK uyarnca, her pay sahibi, gndemde bir kural bulunmasna gerek olmakszn
zel denetim yaplmasn genel kuruldan isteme yetkisi sahiptir. Pay sahibinin bu
talepte bulunabilmesi iin, Kanunun arad koflullar (m. 438/1):
1. zel denetimin pay sahiplii haklarn kullanmak iin gerekli olmas,
2. Bilgi alma ve/veya inceleme haklarnn kullanlmfl olmasdr.
Pay sahibinin talebinin genel kurul tarafndan kabul edilmesi durumunda, ano-
nim ortaklk veya bir pay sahibinin 30 gn iinde baflvurusu ile ortaklk merkezi-
nin bulunduu yer asliye ticaret mahkemesinden zel deneti atanmasn istenebi-
lir (m. 438/2).
Genel kurul talebi reddederse, aznlk (sermayenin 1/10una, HAAOlarda
1/20sine sahip olan pay sahipleri) veya paylarnn itibari deeri toplam en az
1.000.000 Trk Liras olan pay sahipleri ay iinde ortaklk merkezinin bulundu-
u yer asliye ticaret mahkemesinde zel deneti atanmasn isteyebilir (m. 439/1).
Mahkeme talebi dinledikten sonra, uygun bulursa, inceleme konusunu belirleye-
rek bir veya birden fazla bamsz uzman grevlendirir (m. 440). TTK m.207de de,
bu dzenlemelere paralel olarak, flirketler topluluunda ve bal ortaklklarda zel
deneti atanmas ile ilgili zel bir dzenleme bulunmaktadr.
Denetim Faaliyetinin Yrtlmesi

TTK uyarnca, zel denetiye, denetim grevini yerine getirebilmesi iin gerekli
bilgi ve belgelerin verilmesi gerekir. zel denetim, amaca yararl sre iinde ve or-
taklk ifllerini gereksiz yere aksatmakszn gereklefltirilmelidir (m. 441/1 ve 3).
zel deneti, inceleme sonucunu ortakln srlarn koruyarak mahkemeye ay-
rntl bir rapor verir. Mahkeme, raporu ortakla tebli eder. Mahkeme raporun
aklanmas istemi ile ilgili olarak, raporun aklanmasnn ortakln srlarn veya
ortakln korunmaya deer dier menfaatlerini zarara uratp uratmayacan
dikkate alarak karar verir (m. 442/1-2).
Mahkeme ortaklk ve istem sahiplerine, aklanan rapor hakknda deerlendir-
meleri bildirme ve ek soru sormak olana tanr (m. 442/3). Ynetim kurulu, genel
kurula raporu ve ynetim kurulunun buna iliflkin deerlendirmesini sunar (m.
443).
zet

A M A
Anonim ortakln kurulufl ifllem ve aflamalarn dirme, oy kullanma (m. 365), bilgi alma ve ince-
1 belirtmek. leme (m. 392), ynetim kurulu toplants yapl-
Anonim ortakln kuruluflu, ortaklk tzel kiflili- masn ve gndeme madde ilave edilmesini talep
inin domas iin kanunun ngrd tm ifl- etme hakk, uygulanmas kiflisel sorumluluuna
lem ve aflamalarn gerekleflmesi srecini ifade yol aabilecek genel kurul kararlarna karfl iptal
eder. Kanun, anaszleflmenin hazrlanmasndan davas ama hakk ve kaytl sermaye sisteminde
bafllayan ve tescile dek devam eden aflamalar ynetim kurulu kararlarna karfl iptal davas a-
ngrmfl olup, bir aflama tamamlanmadan di- ma hakkndan oluflmaktadr. Mali haklar ise, hu-
erine geilememektedir. Bu aflamalarn ilki, ana- zur hakk, cret, kazan pay, ikramiye ve prim-
szleflmenin kanundaki zorunlu ierik flartlarn den oluflmaktadr. Ynetim kurulu yelerinin y-
uygun olarak hazrlanp kurucular tarafndan im- kmllkleri ise, ynetim kurulu toplantlarna
zalanmas ve bu imzalarn noterce onaylanmas katlmak, grfl belirtmek, oy kullanmak, gere-
aflamasdr. Daha sonra ise, kurucular beyan ve kirse karfl kmak ykmll, bilgi alma ve
bir ksm pay bedellerinin denmesi aflamas gel- inceleme ykmll, ortaklk ile ifllem yapma
mektedir. Bakanlk iznine bal anonim ortaklk- ve borlanma yasana uyma ykmll, or-
larda bu iznin alnmas ise nc aflamay olufl- taklk ile rekabet etmeme ykmll, grfl-
turmaktadr. Ancak izne tabi olmayan bir flirket melere katlma yasa, zen ve ballk ykm-
ise, bu aflamaya gerek kalmamaktadr. Son afla- llklerinden oluflmaktadr.
ma ise, tescil ve ilndr.

A M A
Ortakln denetim trlerini ve denetime iliflkin

A M A
Ynetim kurulunun oluflumu, iflleyifli ve yele- 3 genel kurallar aklamak.
2 riyle ilgili genel bilgileri anlatmak. Denetim iradesinin ortaklk ierisinden veya d-
Ynetim kurulu, ortakln ynetim ve temsil or- flardan olmasna gre, i ve dfl denetim fleklin-
gan olup, bulunmamas bir fesih nedenidir. Y- de ikili bir ayrm yaplmas mmkndr. de-
netim kurulu ye saysna iliflkin, baz istisnai du- netim, ortakln iflleyifli ile ilgili olarak, flirket
rumlar dflnda, herhangi bir belirleme ngrl- adna yaplan ve elde edilen sonucun pay sahip-
memifltir. Dolaysyla ynetim kurulu tek kifliden lerine sunulduu denetimdir. Dfl denetim ise,
de oluflabilmektedir. Ynetim kurulu ye says, ortakln, dflardan ve yetkili baz kifli ya da ku-
flirket anaszleflmesinde gsterilir. Ynetim kurumlar tarafndan denetlenmesi olarak tanmla-
rulu yesi, flirket anaszleflmesi ile genel kurul nabilir. Bu denetim, Devlet adna kamu tzel ki-
karar ile kamu tzel kiflisi tarafndan ve ynetim flilerince yaplan denetim ile bamsz denetiler
kurulu tarafndan geici ynetim kurulu yesi tarafndan yaplan denetim fleklinde ikiye ayrlr.
atanmas gibi farkl flekillerde atanabilir. Anasz- Devlet tarafndan yaplan denetim Gmrk ve
leflme ile atanmfl olsalar dahi, yeler, genel ku- Ticaret Bakanl araclyla gereklefltirilir. Ba-
rulca azledilebilirler. ye seilen tzel kifliyi tem- msz denetim ise, yeminli mali mflavir veya
sil eden gerek kifli de, temsil ettii tzel kifli ta- serbest muhasebeci mali mflavir unvann tafl-
rafndan her zaman deifltirilebilir. Ynetim ku- yan ve Kamu Gzetimi, Muhasebe ve Denetim
rulu, kanun ve anaszleflme uyarnca genel ku- Standartlar Kurumunca yetkilendirilen kifliler
rulun yetkisine braklanlar dflnda, flirketin ifllet- ve/veya ortaklar bu kiflilerden oluflan sermaye
me konusunun gereklefltirilmesi iin gerekli her flirketleri tarafndan gereklefltirilir. Deneti, ya-
tr ifllem ve ifller hakknda karar alma konusun- paca denetim sonucunda bir rapor hazrlar ve
da yetkilidir. Ynetim kurulu, grev ve yetkileri- denetimin sonularn bu raporunda belirtir. De-
ni kural olarak topluca (kurul fleklinde) kullanr; netinin hazrlayaca rapor drt farkl durumu
istisnai baz ifllerde yelerin bireysel olarak yet- ierebilir. lki, olumlu grfl yazs, dieri olum-
kileri vardr. Ynetim kurulu yelerinin haklar, suz grfl yazs, bir dieri snrl olumlu grfl
kiflisel haklar ve mali haklar olmak zere ikiye yazs ve sonuncusu da grfl vermekten kan-
ayrlmaktadr. Kiflisel haklar, ynetim kurulu top- ma fleklinde olabilir.
lantlarna, ynetim ve temsile katlma, grfl bil-
164 Ticaret Hukuku
Kendimizi Snayalm
1. Anonim ortaklk ynetim kuruluna iliflkin afladaki 5. Anonim ortaklk afladaki ifllemlerden hangisinin
bilgilerden hangisi dorudur? gereklefltirilmesi ile pay sahipleri arasnda kurulmufl
a. Ynetim kurulu en az 3 kifliden oluflur. olur?
b. Ynetim kurulu toplantlarnda oyun bizzat kul- a. Ticaret Bakanlndan kurulufl izni alnmasyla
lanlmas gerekir. b. Anaszleflmenin noterce onaylanmasyla
c. Ynetim kurulu toplantlarnda yeler birbirini c. Anaszleflmenin marka sicilinde tescil edilme-
temsilen oy kullanabilir. siyle
d. Ynetim kurulunun elden dolafltrma yoluyla ka- d. Ticaret mahkemesinden kurulufl izni alnmasyla
rar almas hibir koflulda mmkn deildir. e. Anaszleflmenin pay sahiplerince imzalanmasyla
e. Ynetim kurulu toplantlarnn fiziken yaplmas
flarttr. 6. Afladakilerden hangisi anonim ortakln anasz-
leflmesinde bulunmas zorunlu hususlardan biri de-
2. Ynetim kurulu yesinin niteliklerine iliflkin olarak ildir?
afladakilerden hangisi yanlfltr? a. Ortakln ticaret nvan
a. Ynetim kurulu tek kifliden oluflabilir. b. Ortakln merkezi
b. Ynetim kurulu yesi gerek kifli olabilecei gi- c. Ortakln sermayesi
bi tzel kifli de olabilir. d. Pay sahiplerinin taahht ettii sermaye paylar-
c. Ynetim kurulu yesinin pay sahibi olmas flarttr. nn tr ve miktarlar
d. Ynetim kurulu yesinin tam ehliyetli olmas e. mtiyazl pay yaratlmas
gerekir.
e. Ynetim kurulu yesinin seilme engeli bulun- 7. Afladakilerden hangisi anonim ortaklk ynetim
mamaldr. kurulunun grevlerinden biridir?
a. Genel kurul kararlarnn iptali iin dava alma-
3. Anonim ortaklk ynetim kurulu kural olarak hangi s
yetersay ile toplanr? b. Anonim ortaklk anaszleflmesinin deifltirilme-
a. ye saysnn yardan bir fazlas sine karar verilmesi
b. ye saysnn tamam c. Anonim ortakln bilanosunun onaylanmas
c. ye saysnn yars d. Anonim ortakln blnmesine karar verilmesi
d. ye saysnn ounluu e. Ynetim kurulu yelerinin ibralarna karar veril-
e. ye saysnn drtte mesi
4. Anonim ortaklk anaszleflmesinde gsterilen alt ve 8. Trk Ticaret Kanununa gre, kaytl sermaye siste-
st limitler arasnda, ynetim kurulu karar ile ve ana- mini kabul etmifl anonim ortaklklarda bafllang serma-
szleflme deifliklii usulne uyulmakszn sermaye ar- yesi en az ne kadar olmaldr?
trmna izin veren sisteme ne ad verilir? a. Trk Ticaret Kanununda bafllang sermayesi be-
a. Kaytl sermaye sistemi lirlenmemifltir
b. Esas sermaye sistemi b. Elli bin Trk Liras
c. Bafllang sermayesi c. Yz bin Trk Liras
d. karlmfl sermaye d. Bir Trk Liras
e. Yabanc sermaye e. Bir milyon Trk Liras
Yaflamn inden
9. Afladakilerden hangisi anonim ortaklk ynetim

kurulu yelerinin haklarndan biri deildir?
a. Bilgi alma ve inceleme hakk
K. 2003/7430, T. 14.7.2003
ANONM fiRKET GENEL KURUL KARARININ
PTAL (Genel Kurul arsnn Yetkisiz Or-
b. Ynetim kurulu toplants yaplmasn talep et-
gan Tarafndan Yapld ddias - Paydafllarn
me hakk
Tamam Genel Kurula Katldndan Butlan-
c. Ynetim kurulu toplants gndemine madde nn leri Srlemeyecei)
ilave edilmesini talep etme hakk GENEL KURUL ARISI (Grev Sresi Bitse de
d. Ynetim kurulu toplantlarnda oy kullanma hakk Yneticilerin Genel Kurula ar Grevinin
e. Kendisinin flirket dfl kiflisel menfaatiyle flirketin Devam Ettii arnn Geersiz Olmad - Pay-
menfaatinin atflt konularn grfllecei top- dafllarn Tamam Genel Kurula Katldna G-
lantlarnda hazr bulunma hakk re arnn Yetkisiz Organ Tarafndan Yapl-
dndan Bahisle ptalinin stenemeyecei)
................
10. Afladaki hallerden hangisinde denetiyi ynetim
ZET: Btn paydafllar katldklarna gre, anlan top-
kurulu seebilir? lantlara arnn yetkisiz organlarca yapldndan ba-
a. Genel kurul denetiyi drdnc aya kadar see- hisle ve srf bu nedenle bu toplantlarn batl olduu id-
mediinde dias kabul edilemez.Grev sresi bitmifl olsa dahi y-
b. Deneti kendisine sunulan ifl teklifini reddeddi- neticilerin genel kurula ar grevlerinin devam ettii-
inde nin ve eski yneticilerce yaplacak byle bir arnn
c. Deneti hakknda grevden alma davas ald- geersiz olmadnn da kabul gerekmektedir.
........................
nda
Mahkemece toplanan deliller ve yaptrlan bilirkifli in-
d. Deneti istifa ettiinde celemesi sonucuna gre, genel kurula arya yetkili
e. Genel kurul karar geersiz olduunda bir ynetim kurulunun bulunmad, ynetim kurulu-
nun kendi ibrasnda oy kulland ve rhan haklarnn
kullanm konusunda ynetim kurulunca ar yaplma-
d iin genel kurullarn geersiz olduu gerekesiyle,
davann kabulne karar verilmifltir.
Karar, daval vekili temyiz etmifltir.
1- Dava, anonim flirket genel kurul kararlarnn batl ol-
duunun tespiti istemine iliflkindir. Batl olduu ileri s-
rlen genel kurul toplantlarna T.T.Knun 370/1 nci
maddesi hkm uyarnca btn paydafllar katldklar-
na gre, anlan toplantlara arnn yetkisiz organlarca
yapldndan bahisle ve srf bu nedenle bu toplantla-
rn batl olduu iddias kabul edilemez.
Kald ki, grev sresi bitmifl olsa dahi yneticilerin ge-
nel kurula ar grevlerinin devam ettiinin ve eski
yneticilerce yaplacak byle bir arnn geersiz ol-
madnn da kabul gerekmektedir. Dairemizin uygu-
lamas da bu yndedir.
Mahkemece aklanan hususlar gzetilerek, sonucuna
gre ifllem, inceleme ve deerlendirme yaplmas gere-
kirken, genel kurulu toplantya ar yetkisi bulunma-
yan ynetim kurulunca yaplan ar dorultusunda
gerekleflen genel kurul toplantlarnn batl olduu ge-
rekesine dayal hkm tesisi yerinde grlmediin-
den, kararn bu nedenle daval flirket yararna bozulma-
s gerekmifltir.

166 Ticaret Hukuku
Okuma Paras
fiRKET DENETMNDE SON TANGO kincisi ise bamsz denetim uygulamalarn yrtecek
Yllardr elefltiriliyordu... fiirket denetisi olmak iin meslek mensuplarnn st birlii olan TRMOB.
okur-yazar olma flart bile aranmyor diye... Gerekten Uluslararas uygulamalara bakldnda muhasebe ve
de koskoca flirketlere deneti olmak iin hibir zellik, denetim standardn belirleyen kurumlar ile bamsz
hibir nitelik aranmyordu... denetimin gzetimini yapan kurumun farkl kurumlar
Yeni Trk Ticaret Kanunu (YTTK) ile flirketlerin dene- olduu grlmektedir. rnein ABDde muhasebe stan-
timi, bu balamda denetilik messesesi konusunda dartlarn Finansal Muhasebe Standartlar Kurulu (FASB)
nemli deiflikler ngrld. belirlerken, Amerikan muhasebe meslek rgt Ameri-
Sadece anonim flirketler deil limited flirketler de dene- kan Mali Mflavirler Enstits (AICPA) denetim stan-
tim kapsamna alnd. Bamsz denetim konusunda dartlarn belirlemekte. Denetim uygulamalarnn gze-
esaslar belirlendi. Denetilerin, ancak ortaklar yeminli timi ise PCAOB adl kamu kurumu niteliindeki Kamu
mali mflavir (YMM) veya serbest muhasebeci mali m- Gzetimi Kurulu tarafndan yrtlmekte.
flavir (SMMM) unvann taflyan bir bamsz denetleme
kuruluflu olabilecei, orta ve kk lekli flirketlerin Kaynak: http://www.aksam.com.tr/sirket-denetimin-
bir veya birden fazla YMM veya SMMMyi deneti ola- de-son-tango-7529y.html
rak seebilecekleri ngrld.
Ancak ou kk ve orta lekli, hatta bazlar gayri
faal olan 700 bin civarndaki flirkete herhangi bir ayrm Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
olmakszn bamsz deneti grevlendirme zorunlulu- 1. b Yantnz yanlfl ise Ynetim Kurulu konusu-
u getirilmesi zellikle denetim maliyetleri asndan nu yeniden gzden geiriniz.
elefltiri konusu oldu. 2. c Yantnz yanlfl ise Ynetim Kurulu konusu-
................ nu yeniden gzden geiriniz.
KAMU GZETM KURUMU 3. d Yantnz yanlfl ise Ynetim Kurulu konusu-
2000li yllarn bafllarnda ABDde yaflanan Enron skan- nu yeniden gzden geiriniz.
dal sonras flirketlerin finansal tablolarnn doruluu 4. a Yantnz yanlfl ise Anonim Ortakln Kurulu-
ve gvenirliliinin temel sigortas olan bamsz dene- flu konusunu yeniden gzden geiriniz.
tim uygulamalar sorgulanmaya, ncelikle ABD ve son- 5. b Yantnz yanlfl ise Anonim Ortakln Kurulu-
rasnda Avrupa Birlii ve tm dnya lkelerinde kamu flu konusunu yeniden gzden geiriniz
gzetim kurullar oluflturulmaya baflland. 6. e Yantnz yanlfl ise Anonim Ortakln Kurulu-
Bu balamda lkemizde de 660 sayl KHK ile Kamu flu konusunu yeniden gzden geiriniz
Gzetimi, Muhasebe ve Denetim Standartlar Kurumu 7. a Yantnz yanlfl ise Ynetim Kurulu konusu-
kuruldu. Beklenen ve olmas gereken de buydu. Yap- nu yeniden gzden geiriniz.
lan dzenlemeyle SPK, BDDK, Hazine Msteflarl, 8. c Yantnz yanlfl ise Anonim Ortakln Tan-
EPDK gibi kurum ve kurulufllarn bamsz denetimiyle m ve Unsurlar konusunu yeniden gzden
ilgili ok bafllla son verilip, bamsz denetimde tek geiriniz.
bafll bir yap oluflturuldu. 9. e Yantnz yanlfl ise Ynetim Kurulu konusu-
Ancak Kamu Gzetimi Kurumunun, hem muhasebe nu yeniden gzden geiriniz.
standartlarn hem denetim standartlarn belirleme hem 10. d Yantnz yanlfl ise Dfl Denetim konusunu ye-
de kamu gzetimi yetkisini bnyesinde bulundurmas, niden gzden geiriniz.
bu alanda yetkili tek ve gl bir otorite oluflturma-
s yeni bir tartflmay bafllatt.
EYREK ASIRLIK TECRBE GZ ARDI EDLMEMEL
Bamsz denetim konusu bu alanda iki kurumu n pla-
na kard.
Bunlardan ilki tek yetkili dzenleyici ve denetleyici st
kurul olarak 660 sayl KHK ile kurulan Kamu Gzeti-
mi, Muhasebe ve Denetim Standartlar Kurumu.

Sra Sizde 1 Bahtiyar, M. (2012), Ortaklklar Hukuku, stanbul: Be-
Esas sermaye sisteminde sermayenin artrlabilmesi iin ta Yaynevi.
bu konuda bir genel kurul karar alnmas ve anaszlefl- Kendigelen, A. (2011), Yeni Trk Ticaret Kanunu,
menin deifltirilmesi gerekir. Buna karfllk kaytl ser- Deifliklikler, Yenilikler, lk Tespitler, stanbul:
maye sisteminde ise sermaye artrm ynetim kurulu Oniki Levha Yaynevi.
kararyla gerekleflmekte, anaszleflmenin deifltirilme- Pulafll, H. (2012), Yeni fiirketler Hukuku, Genel Esas-
si gerekmemektedir. lar, Ankara: Adalet Yaynevi.
Tekinalp, . (2011), Yeni Anonim ve Limited Ortak-
Sra Sizde 2 lklar Hukuku ve Tek Kifli Ortaklnn Esaslar,
C hakl deildir. Ynetim kurulu toplant gndeminde stanbul: Vedat Yaynclk.
yer almayan konuda karar alabilecei gibi, gndeme
sonradan da madde ekleyebilir.
Sra Sizde 3
Ynetim kuruluna gerek kifliler gibi tzel kifliler de se-
ilebilir. Ancak bir tzel kiflinin ynetim kuruluna ye
seilmesi durumunda, tzel kifliyle birlikte tzel kifli
adna sadece bir gerek kifli de tescil ve iln olunur.
Sra Sizde 4
Anonim ortaklkta genel kurul karar ile huzur hakk
yerine veya onun yannda yelere aylk cret verilmesi
ngrlebilir. Ann talebinin yerine getirilebilmesi iin
bu konuda bir genel kurul kararnn varl gereklidir.
Eer cret denmesi konusunda bir genel kurul karar
varsa cret denir, yoksa denmez. Kararn doruluu
genel kurul kararna gre belirlenir.
Sra Sizde 5
A rekabet yasana aykr davranmfltr. Bu aykrlk ne-
deniyle dava almas, aykrln renildii tarihten iti-
baren aylk ve herhalde gerekleflmelerinden itiba-
ren bir yllk zamanaflmna tabidir. Olayda zamanaflm
sresi dolduu iin dava almas mmkn deildir.
6
TCARET HUKUKU
Amalarmz
Anonim ortaklkta genel kurul toplant trlerini ve karar alma usuln anla-
tabilecek,
Genel kurul kararlarndaki sakatlklarn yaptrmlarn aklayabilecek,
Anonim ortakln sona erme nedenlerini sralayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Genel Kurul ptal Davas
Yetersay nfisah
Yokluk Fesih
Butlan Tasfiye
indekiler
Genel Kurul ve GENEL KURUL

Ticaret Hukuku Anonim Ortakln ANONM ORTAKLIIN SONA
Sona Ermesi ERMES
Genel Kurul ve Anonim
Ortakln Sona Ermesi
GENEL KURUL
Pay sahipleri veya temsilcilerinin katlm ile ylda en az bir defa ve gerektiinde
toplanan bir organ olup ortakln bir ok konudaki kararlar genel kurulda alnr.
Ald kararlar, toplantya katlsn katlmasn tm ortaklar, organlar ve ortakl
balar (TTK m.423). Yrtme deil, karar organ olduu iindir ki sorumluluu da
yoktur; sorumluluk, alnan kararlar uygulayan ynetim kurulunda ve organ niteli-
i olmamasna ramen denetilerdedir (TTK m.553 vd.).
Pay sahipleri flirket ifllerine iliflkin haklarn -istisnalar sakl kalmak zere- kural
olarak genel kurulda kullanr (TTK m.407). Genel kurul kararlarnn iptalini ve ge-
ersizliinin tespitini talep hakk (m. 445 vd.) gibi kanunda tannan dava haklar,
bilgi alma ve inceleme hakk (m. 437) gibi genel kurul dflnda kullanlan haklar,
kanunda belirtilen istisnalar arasnda saylabilir.
Ayrca, yeni TTKnin getirdii nemli bir yenilik de elektronik genel kurul ve
oy kullanmaya dair, genel kurullara elektronik ortamda katlma, neride bulun-
ma, grfl aklama ve oy verme, fiziki katlmann ve oy vermenin btn hukuki
sonularn dourur hkmdr. Ancak bu tr katlma ve oySIRA verme, SZDE
baz teknik SIRA SZDE
altyapy ve ayrntl usul hkmlerini gerektirdiinden uygulama, Gmrk ve Ti-

caret Bakanlnca hazrlanan bir ynetmeliin karlmasna balanmfl; D fi N E L M ynetme- D fi N E L M
liin yrrle girmesi ile birlikte, sistemin uygulanmas, sadece borsa flirketlerin-
de zorunlu klnmfltr; dier flirketler ise ihtiyari olarak elektronik toplant ve oy
S O R U S O R U
kullanma usuln uygulayabilirler (TTK m.1527/5).
Gmrk ve Ticaret Bakanl tarafndan karlan Anonim fiirketlerdeD Elektronik

KKAT Ortam- DKKAT
da Yaplacak Genel Kurullara liflkin Ynetmelik (RG. T. 28 Austos 2012, S. 28395) ve
Anonim fiirketlerin Genel Kurullarnda Uygulanacak Elektronik Genel
SIRAKurul
SZDESistemi Hak- SIRA SZDE
knda Tebli (RG. T. 29 Austos 2012, S. 28396) ile genel kurullarn elektronik ortamda
yaplmasna iliflkin esaslar ve ayrntlar dzenlenmifltir.
Genel Kurulun Yetkileri ve Yetki Devri

AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
Genel kurulun kanunda ve anaszleflmede aka ngrlmfl olan durumlarda ka-

rar alacan hkme balayan m. 408, genel kurulun devredilemez K T grev
A P ve yetki- K T A P
lerini de ikinci fkrasnda toplu olarak gstermifltir. Bu hkme gre, eflitli hkm-
lerde ngrlmfl bulunan devredilemez yetki ve grevler sakl kalmak flartyla,
TELEVZYON TELEVZYON
NTERNET NTERNET
170 Ticaret Hukuku
1. Anaszleflmenin deifltirilmesi;
2. Ynetim kurulu yelerinin seimi, grev sreleri, cretleri ile huzur hakk,
ikramiye ve prim gibi haklarnn belirlenmesi, ibralar hakknda karar veril-
mesi, grevden alnmalar,
3. Kanunda ngrlen istisnalar dflnda denetinin seimi ile grevden aln-
malar (Krfl. m. 399),
4. Finansal tablolara, ynetim kurulunun yllk raporuna, yllk kr zerinde ta-
sarrufa, kr paylarnn belirlenmesine, yedek akenin sermayeye veya da-
tlacak kra katlmas dhil kullanlmasna dair kararlarn alnmas,
5. Kanunda ngrlen istisnalar dflnda ortakln feshi,
6. nemli miktarda flirket varlnn toptan satfl (nemli miktarn ne olduu,
uygulamada soruna yolaabilir), genel kurulun devredilemez yetkisine gi-
ren konulardandr.
Tek pay sahipli anonim ortaklklarda bu pay sahibi, genel kurulun tm yetkile-
rine sahiptir. Tek pay sahibinin genel kurul sfatyla alaca kararlarn geerlilii,
bu kararlarn yazl olmas flartna baldr (TTK m.408/3).
Kanunun dier baz maddelerinde de genel kurula zg yetki ve grevlere ilifl-
kin dzenlemelere yer verilmifltir. rnein, anonim ortakln birleflmesi ( m. 151),
blnmesi (m. 173) ve tr deifltirmesi (m. 189), tasfiye memurunun atanmas (m.
536/I) ve grevden alnmas (m. 537/I) konularnda da genel kurul yetkilidir. Ka-
nunda dorudan ngrlenlerin dflnda, yine kanunda aka ngrlen hususlar-
da anaszleflmeye hkm konulmas yoluyla da genel kurula grev ve yetki veri-
lebilir (m. 340, 408/1).
SIRA SZDE X anonim flirketinin

SIRA SZDEgenel kurul toplantsnda, ynetim kuruluna flirket anaszleflmesini
1 istedii tarihte ve istedii ierikte deifltirme yetkisi tannmfltr. Pay sahibi A bu karara
muhalefet etmifl ve iptal davas aacan bildirmifltir. Sizce A hakl mdr?
Genel Kurulun Yetkilerinin Snrlar

S O R U Ortakln karar
S O R organ
U olmas ve nemli birok konuda karar alma yetkisi bulun-
masna ramen, genel kurulun yetkileri flu snrlamalara tabidir.
DKKAT DKKAT
Genel Kurula Ak Yetki Vermeyen Kanun Hkmleri
TTKda, genel kurulun, kanunda ve anaszleflmede aka ngrlmfl bulunan
SIRA SZDE SIRA SZDE
hllerede karar alabilecei hkme balanmfltr (m. 408/1). Anaszleflmeye h-
km konulmasna dair m. 340n getirdii kanuni snrlama da dflnlrse, artk,
AMALARIMIZ
genel kurulun yetkilerinin kanun hkmleri ile snrlanmfl olduu sonucuna var-
AMALARIMIZ
mak gerekir.
K T A P Ynetim KKuruluna
T A P ve Denetilere zg Yetkiler
Ynetim kurulu ve denetilere tannmfl olan yetkilerin kapsamna giren hususlar-
da da genel kurul karar alamaz; bu snrlama da yine kanun hkmlerinden kay-
TELEVZYON naklanr. nk
T E L E V Zhem
Y O N m. 408/1 hem ynetim kurulu ve denetilere dair kanun h-
kmleri bunu gerektirir.
rnein, ortakln ynetiminde ve dflarya karfl temsilinde ynetim kurulu
yetkilidir; genel kurul bu yetkiyi kullanamaz (m. 365 vd., 375). TTK m.374te, y-
NTERNET netim kurulu N Tve
E R Nkendisine
ET braklan alanda ynetimin, kanun ve anaszleflme uya-
rnca genel kurulun yetkisinde braklmfl bulunanlar dflnda, flirketin iflletme ko-
nusunun gereklefltirilmesi iin gerekli olan her eflit ifl ve ifllemler hakknda karar
6. nite - Genel Kurul ve Anonim Ortakln Sona Ermesi 171
almaya yetkili olduu belirtilmifl; m. 375te de, ynetim kurulunun devredilemez

ve vazgeilemez nitelikteki grev ve yetkileri saylmfltr. Bylece, organlar arasn-
da ifllevler ayrl ilkesi benimsenmifltir.
Ortakln bamsz denetimini yapmak da denetilerin yetkisindedir (TTK
m.397 vd.). TTK m.398 uyarnca denetime tabi olacak flirketler Bakanlar Kurulun-
ca belirlenir (TTK m.397/4) ancak genel kurul ihtiyari nitelikte i deneti seebile-
cei gibi, belirli konularn incelenmesi iin de zel denetim yaplmas istemini
onaylayabilir (m. 438). Fakat istemi onaylamas hlinde zel denetiyi seme yet-
kisi mahkemede olduu gibi, genel kurulun zel denetim istemini reddetmesi ha-
linde de aznln talebi zerine, yine mahkemece zel deneti atanabilir (TTK
m.39 vd.).
mtiyazl (Ayrcalkl) Paylar

TTK m.478 uyarnca, ilk anaszleflme ile veya anaszleflme deifliklii yoluyla, ba-
z paylar lehine, dier paylara oranla ek ve stn haklar salayan imtiyazl paylar
yaratlabilir. mtiyazlar, kr datmnda, tasfiye pay datmnda, rhan hakkn-
da, oy hakk (m. 479) gibi haklarda paya tannan stn bir hak veya kanunda n-
grlmemifl yeni bir pay sahiplii hakkdr. Ayrca, m. 360 uyarnca, ynetimde
temsil edilme hakk imtiyaz konusu olabilir. rnein; imtiyazl paylara birden faz-
la oy hakk tannmfl ya da ynetici seiminde grup imtiyaz denilen bir hak sa-
lanmfl olabilir.
mtiyazl paylar, genel kurula zg olan yetkiye snrlar getirir. fiyle ki m.
454e gre, anaszleflme deiflikliine, sermayenin artrlmas konusunda ynetim
kuruluna yetki verilmesine dair genel kurul kararlar, imtiyazl pay sahiplerinin
haklarna zarar verici nitelikte ise, bu genel kurul kararlarnn uygulanabilmesi iin,
haklar zarara urayacak olan imtiyazl pay sahiplerinin kendi aralarnda toplanp
genel kurulun karara balad bu deifliklik teklifini onaylamalar gerekir. Byle
bir onay gerekleflmedike genel kurul karar uygulanamaz.
Aznlk Haklar
TTK, sermayenin belirli bir ksmn (kural olarak onda birini, halka ak flirketler-
de yirmide birini) temsil eden pay sahiplerine birtakm haklar tanmfl olup azn-
lk haklar ngrlen hususlarda genel kurulun yetkileri snrldr. rnein, azn-
lk genel kurulun toplantya arlmasn isteyebilir (m. 411-412) veya finansal
tablolarn mzakeresinin bir ay sonraya braklmasn isteyebilir (m. 420). Ayrca
m. 439 vd., 486, 531, 559da da aznlk haklar ngrlmfl olup bunlara ileride
deineceiz.
Bireysel Haklar
TTKdeki baz haklar, her bir pay sahibine bireysel olarak (mnferiden) tannmfl-
tr. rnein, kural olarak her pay sahibi, genel kurula katlma (m. 425), kendisini
temsil ettirebilme (m. 427 vd.), oy kullanma (m. 434 vd.), alnan kararlara karfl ip-
tal ve butlann tespiti davas ama (m. 445 vd.), bilgi alma ve inceleme (m. 437),
zel denetim isteme (m. 438) haklarna sahip olup genel kurul, kanunun tand
bu tr bireysel haklar kural olarak snrlayamaz (istisnaya rnek, m. 434/2). Ka-
nun, tanmlar ve snrlar belli olmamakla birlikte, bireysel haklar ierisinde de
mktesep ve vazgeilmez haklardan sz etmifltir (m. 452, 391/c, 447/a).
172 Ticaret Hukuku
nc Kiflilerin Haklar
nc Kifli: Bir Ortakla karfl nc kifli konumunda bulunanlarn haklar, genel kurulca tek
szleflmenin taraflaryla tarafl olarak ihlal edilemez. rnein, ortaklk ynetim kurulu ile bir inflaat szlefl-
onlarn temsilcilerinin
dflndaki kiflilerdir. mesi yapan yklenicinin bu ifllemden doan haklar, onun rzas dflnda, genel ku-
rulca ortadan kaldrlamaz veya snrlanamaz. Bu haklara sayg gsterilmesi, ahde
vefa ilkesinin zorunlu bir gereidir.
Genel Kurul Toplantlar

Toplant Trleri, Zaman, Yer ve Gndemleri
1. Genel kurul toplantlar, yaplfl zaman asndan olaan ve olaanst (m.
409), ar yaplp yaplmamas asndan arl ve arsz (m. 410-416), fizi-
ken bir araya gelinip gelinmemesi asndan ise, fiziken yaplan (m. 415 vd.) ve
elektronik ortamda yaplan (m. 1527-1528) toplantlar biiminde ayrmlara tabi
tutulmaldr.
Yaplfl zaman asndan, olaan ve olaanst olmak zere iki tr genel kurul
toplants vardr (TTK m.409/1). Olaan toplant her faaliyet dnemi sonundan iti-
baren ay iinde yaplr. Vergi mevzuat ile TTK m.507-509daki dnem kr ve
yllk bilano ibareleri nedeniyle, faaliyet dnemi, hesap dnemine ve takvim y-
lna tekabl ettii iin, hesap dnemi sonu olan 31 Aralktan itibaren aylk s-
rede, yani Mart ay sonuna kadar bu toplant yaplmaldr. Yaplmamas veya ge-
ciktirilmesi, m. 553 vd. uyarnca, sorumlulua yol aabilir. Yetersay salanamad-
(m. 418) veya aznlk talep ettii (m. 420) iin olaan toplant bir ya da birka
kez ertelenmifl ise, izleyen toplantlar da olaan toplant saylr.
Olaanst toplantlar ise, belirli bir dnemi olmakszn, gerektii zamanlarda
yaplan toplantlardr (m. 409/2); ihtiyaca gre bazen bir ylda bir ka kez yapla-
bilir ya da yllarca hi yaplmayabilir.
2. Anaszleflmede aksine hkm bulunmad srece, toplantlar, flirket merke-
zinin bulunduu yerde yaplr (m. 409/3); anaszleflmede, toplantlarn, flirket mer-
kezinin olduu yer dflndaki bir yerde yaplmas ngrlebilir.
3. Gndem, genel kurulu toplantya aran tarafndan belirlenir (TTK m.413/1).
Fakat olaan toplantlarda, organlarn seimine, finansal tablolara, ynetim kuru-
lunun yllk raporuna, krn kullanm flekline, datlacak kr ve kazan paylarnn
oranlarnn belirlenmesine, ynetim kurulu yelerinin ibralar ile faaliyet dnemi-
ni ilgilendiren ve gerekli grlen dier konulara iliflkin mzakere yaplr, karar al-
nr (m. 409/1). fiu hlde, olaan genel kurul toplantsnn her yl yaplmas ve as-
gari gndemi kanunda saylan konular karara balamas gerekmektedir. Olaa-
nst toplant gndemi ise doal olarak kanunda gsterilmemifltir; nk toplan-
tya duyulan gereksinim, gndemini de belirler.
Gndeme Ballk Kural

ster olaan ister olaanst olsun, kanundaki istisnalar sakl kalmak kaydyla,
gndemde bulunmayan konular mzakere edilemez ve karara balanamaz (m.
413/2). Bu kural gereince, genel kurul toplantsnn gndemi nceden bellidir;
gndem iln ve davet mektuplarnda mutlaka gsterilmelidir; gndemde belirtil-
meyen konularda kural olarak grflme yaplamaz ve karar alnamaz.
TTK m.413e gre; ynetim kurulu yelerinin grevden alnmalar ve yenileri-
nin seimi finansal tablolarnn mzakeresi maddesiyle ilgili saylr. Bu madde ile
genel kurula, ynetim kurulu yelerini her olaan genel kurul toplantsnda grev-
den alabilme olana tannmfltr.
Bu istisnai dzenleme yannda dier bir istisna oluflturan m. 364/1 hkmne

gre, ynetim kurulu yeleri esas szleflme ile atanmfl olsalar dahi, gndemde il-
gili bir maddenin bulunmas veya gndemde madde bulunmasa bile hakl bir se-
bebin varl hlinde, genel kurul kararyla her zaman grevden alnabilirler. Bu
dzenleme, ynetim kurulu yelerinin grevden alnmalar ynnden, gndeme
ballk ilkesine hakl nedenlerin varlna bal olarak istisna getirmifltir.
Nihayet, ilgili kanun hkmleri gerei, genel kurul toplants srasnda kullan-
labilecek baz aznlk haklar ve bireysel haklar iin de gndemde madde bulun-
mas sz konusu edilemez: Finansal tablolarn mzakeresinin bir ay sonraya bra-
klmasn isteyebilme (m. 420), zel denetim isteme (m. 438 vd.), kurulufl ve ser-
maye artrmlarndan doan sorumluluun ibrasn nleme (m. 559) gibi.
X anonim ortaklnn usulne uygun olarak toplanan genel kurulunda, gndemde belir-
SIRA SZDE SIRA SZDE
tilmemesine ramen, faaliyet konusunun deifltirilmesi kararlafltrlmfltr. Toplantya ka- 2
tlmamfl olan pay sahibi A, ynetim kuruluna baflvurarak kararn iptali iin dava aaca-
n bildirmifl, ynetim kurulu yeleri ise toplantya ar usulnde bir eksiklik bulunmad-
n ve kararn iptalinin mmkn olmadn bildirmifllerdir. Sizce ynetim kurulu yele-
ri hakl mdr? S O R U S O R U
Toplantya armaya Yetkili Olanlar DKKAT DKKAT

TTK m.410a gre; genel kurulu toplantya armaya yetkili olanlar, ynetim ku-
rulu, grevleri ile ilgili konularda tasfiye memurlar, belirli flartlarla her bir pay sa-
SIRA SZDE SIRA SZDE
hibi (m. 410) ve aznlk (m. 411-412) olarak saylmfltr. Yeni dzenlemenin bir ge-
rei olarak, denetiye genel kurulu toplantya arma yetkisi tannmamfltr. a-
rya yetkili olanlar arasnda ynetim grevini stlenen kayymlar
saylmamfl ise de ilgili kanun hkmleri uyarnca atanan bu grevlilerin de yetki-
si bulunduu kuflkusuzdur. Bunlar ayr ayr ele almak gerekirse;

ve ifls idaresi
AMALARIMIZ
fls: Alacaklnn alacann
AMALARIMIZ
tahsili amacyla, ifls
organlar tarafndan,
borlunun haczi mmkn
tm malvarl zerinde
K T A P gereklefltirilenK tasfiye
T A P
Ynetim Kurulu usuldr.
ster olaan isterse olaanst toplant olsun, genel kurulu davet etme yetkisi y-
netim kurulundadr. Ynetim kurulu, bu yetkisini, toplanp karar
T E L E V alarak
Z Y O N kullanr. TELEVZYON
Zaman gelmesine ramen olaan toplant davetine karar verilmez veya ihtiya var
iken olaanst toplant ars yaplmaz ise ynetim kurulunun sorumluluu do-
ar (m. 553 vd). TTK m.410/1e gre grev sresi dolan ynetim kurulu yeleri de
genel kurulu toplantya arma konusunda yetkilidir. NTERNET NTERNET
Pay Sahibi
TTK m.410/2ye gre; ynetim kurulu toplanamyor ya da toplanmasna ramen
genel kurulu toplantya aracak karar alamyorsa veya ynetim kurulu mevcut
deilse, tek bir payn sahibi bile mahkemeye baflvurarak kendisine genel kurulu
toplantya arma izni verilmesini talep edebilir; mahkemenin karar kesindir.
Aznlk Pay Sahipleri

TTK m.411e gre, sermayenin en az onda birini, halka ak anonim flirketlerde yir-
mide birini oluflturan pay sahipleri, ynetim kurulundan, yazl olarak gerektirici
sebepleri ve gndemi belirterek, genel kurulu toplantya armasn veya genel
kurul zaten toplanacak ise, karara balanmasn istedikleri konular gndeme koy-
masn isteyebilirler. Anaszleflme ile ar hakk daha az sayda (dorusu daha az
oranda olmal) paya sahip pay sahiplerine tannabilir. ar istemi noter aracl
174 Ticaret Hukuku
ile yaplr. Ynetim kurulu ary kabul ettii takdirde, genel kurul en ge krk befl
gn iinde yaplacak flekilde toplantya arlr; aksi hlde ar istem sahiplerince
yaplr. Kkbefl gnlk srenin bafllangc ynetim kurulunun karar tarihidir.
TTK m.412de azln arya iliflkin talebi ynetim kurulu tarafndan reddedil-
dii veya isteme yedi ifl gn iinde cevap verilmedii takdirde, ayn pay sahiple-
rinin baflvurusu zerine, genel kurulun toplantya arlmasna flirket merkezinin
bulunduu yerdeki asliye ticaret mahkemesinin karar verebilecei dzenlenmifltir.
Mahkeme ar yaplmasn uygun bulursa bir kayym atar ve kararnda kayymn
grev ve yetkilerini gsterir. Zorunluluk olmadka mahkeme dosya zerinden ka-
rar verir; karar kesindir.
SerPK. m. 29/5'te, TTK.nn 411 inci maddesinde azla tannmfl bulunan gn-
deme madde ekletme hakknn, halka ak ortaklklarda gndem maddelerine ilifl-
kin karar taslaklarnn grflmeye sunulmasn da kapsayaca belirtilmifltir.
Tasfiye Memurlar
Tasfiye hlindeki ortaklkta, grevleri ile ilgili konularda tasfiye memurlar da ge-
nel kurulu toplantya arma yetkisine sahiptirler.
fls daresi
Mflis: Hakknda ticaret fls yoluyla tasfiyede, mflis ortakln yasal temsilcisi ifls idaresi olduu iin,
mahkemesi tarafndan ifls
karar verilen gerek veya
genel kurulu toplantya arabilir.
tzel kiflidir.
Kayym
TTK m.412 dflnda, genel hkmler uyarnca da kayym atanmas gndeme gele-
bilir. Ortaklk ynetim organndan yoksun kalmfl ve mahkemece, TMK m.426/4
uyarnca ynetim kurulu yerine kayym atanmfl ise, kayym da toplant ars ya-
pabilir. Anonim fiirket Genel Kurul Toplantlarnn Usul ve Esaslar le Bu Toplan-
tlarda Bulunacak Gmrk ve Ticaret Bakanl Temsilcileri Hakknda Ynetmelik
m.9/5; (ayrca bkz. m.36/1,) uyarnca da, herhangi bir nedenle organsz kalan flir-
ketlerde ve ayrca azlk pay sahiplerinin, genel kurulun toplantya arlmasna ilifl-
kin talebinin ynetim kurulu tarafndan reddedilmesi veya yedi ifl gn ierisinde
olumlu cevap verilmemesi zerine Kanunun 412 nci maddesi gereince genel ku-
rul mahkemece atanmfl kayymlar tarafndan toplantya arlabilir.
Toplantya ar Usul
ar veya davet usul ynnden iki tr toplantnn ayrt edilmesi gerekir.
arl Genel Kurul

Bir ar (davet) zerine yaplacak toplantlarda ar flekli, m. 414de belirlenmifl-
tir. Davet iln, anaszleflmede gsterilen flekilde ve TTSGde yaymlanacak iln ile
yaplr. TTK m.414de ilnn ayrca flirketin internet sitesinde de yer alaca belirtil-
mifltir. Ancak, 6335 sayl Kanunun 34nc maddesi ile TTK m.1524 tamamen de-
ifltirilmifl ve internet sitesi oluflturma zorunluluu, TTK m.397/4 uyarnca deneti-
me tabi sermaye flirketleri ile snrlandrlmfltr. Buna gre, internet sitesinde genel
kurul ar ilnnn yer almas gereklilii de, internet sitesi kurma zorunluluu olan
flirketler iin sz konusu edilebilir. ar, iln ve toplant gnleri hari olmak
zere, toplant tarihinden en az iki hafta nce yaplr. Bu sre, SerPK. m.29/1'de
halka ak anonim ortaklklarda hafta olarak belirlenmifltir. TTK. m.414/2de,
ar konusunda SerPK. m.11, f. 6 hkmnn sakl olduu belirtilmifl ise de, 2499
sayl SerPK. yrrlkten kaldrlarak yerine 6362 sayl SerPK. kabul edildiinden
bu atf eski SerPK.'nn 11/6. hkmne karfllk gelen 29 uncu madde olarak anla-
mak gerekir. Ancak yaplan bu atf, TTK. m.330 karflnda gereksizdir.
lna ek olarak, pay defterinde yazl pay sahipleri ile nceden flirkete pay se-
nedi veya pay sahipliini ispatlayc belge vererek adreslerini bildiren pay sahiple-
rine, toplant gn ile gndem ve ilnn kt veya kaca gazeteler, iadeli taah-
htl mektupla bildirilir. Ayrca kanunda bildirilen bir takm belgelerin genel ku-
rul toplantsndan en az onbefl gn nce, ortaklk merkez ve flubelerinde, pay sa-
hiplerinin incelemelerine hazr bulundurulmalar da gerekir (TTK m.437/1).
arsz Genel Kurul

Btn paylarn sahipleri veya temsilcilerinin hazr bulunmas ve aralarndan birisi-
nin itiraz etmemesi durumunda davet usulne uyulmakszn toplant yaplabilir (m.
416). zellikle kk ve aile tipi anonim ortaklklarda yaygn olarak kullanlan bu
usulde, arya iliflkin olanlar dflndaki tm hkmlere uyulmas gerekmektedir
(Gndeme ballk, grflme, oy kullanma, karar yetersaylarna uyma ve karar al-
ma, tutanak dzenleme gibi).
TTK. m.416ya gre, davetsiz bir genel kurul, toplant yetersays var olduu
srece karar alabilir. fiu hlde, arsz genel kurulun karar alabilmesi iin gerekli
toplant yetersays (tm paylarn temsili zorunluluu), sadece toplantnn alfln-
da deil, toplant sresince de aranr.
TTK m.416/2de, arsz toplanan genel kurulda, gndeme oybirlii ile mad-
de eklenebilecei ve bunun aksine anaszleflme hkmnn geersiz olaca
dzenlenmifltir.
Genel Kurul Toplantlarna Katlma Yetkisi, Hazr

Bulunanlar Listesi ve Oy Hakk
TTK. 415/1e gre, genel kurul toplantsna, ynetim kurulu tarafndan dzenlenen
SIRA SZDE SIRA SZDE
hazr bulunanlar listesinde ad bulunan pay sahipleri katlr. Hazr bulunanlar
listesinde ad yer alan senetsiz (plak) paylarn, ilmuhaberlerin, nama yazl pay lmhaber: Sonradan pay
senetlerinin (karfl. madde metninde nama yazl pay denilmesi kanmzca senediyle deifltirilmek zere
karlan belgedir.
hataldr) sahipleri ve SerPK. m. 30/2 uyarnca kayden izlenen pay sahipleri,
bizzat veya temsilci aracl ile genel kurul toplantsna katlabilirler. Gerek kifliler
S O R U S O R U
kimlik, tzel kifli temsilcileri vekaletname sunmak zorundadrlar (m. 415/2).
Kayden izleme, pay senetlerinin fiziki olarak baslmadan, ayn nitelikDve

K haklar
KAT taflyacak DKKAT
flekilde elektronik ortamda izlenmesidir.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Hamiline yazl pay senedi sahipleri, genel kurulun toplant gnnden en ge
bir gn nce bu senetlere zilyet olduklarn kantlayarak girifl kart alrlar ve bun-
lar sunarak toplantya katlabilirler. Ancak, kartn verilmesinden
AMALARIMIZ
de hamiline pay senedini devraldn kantlayan pay sahipleri de toplantya kat-
sonraki bir gn- AMALARIMIZ
labilir (m. 415/3).

Genel kurula katlma ve oy kullanma hakk, pay sahipliini kantlayan
K T A P belgelerin K T A P
veya pay senetlerinin depo edilmesi flartna balanamaz (m. 415/4; SerPK. 30/1).
Genel kurula katlabilecekler listesi, ynetim kurulunca hazrlanr; ynetim ku-
rulu baflkan tarafndan imzalanr ve toplant yerinde, toplantT E L bafllamadan
EVZYON hazr TELEVZYON
edilir. Listenin iermesi gereken asgari unsurlar m.417/3te gsterilmifltir. Genel
kurula katlanlarca imzalanan liste, hazr bulunanlar listesi adn alr (m. 417/4).
NTERNET NTERNET
176 Ticaret Hukuku
Ynetim kurulu, SerPK. 30/2 uyarnca genel kurula katlabilecek kayden izle-
SIRA SZDE SIRA SZDE
nen paylar bakmndan hazr bulunanlar listesini, Merkezi Kayt Kuruluflundan sa-
layaca pay sahipleri izelgesine gre dzenler (TTK. 417/1). Bu izelgenin
D fi N E L M Merkezi Kayt
D fi Kuruluflundan
NELM salanmasna iliflkin usul ve esaslar, Sermaye Piyasa-
s Kurulu tarafndan bir tebli ile dzenlenir (TTK. 417/5). Hazr bulunanlar liste-
sindeki eksiklik ve hatalardan, YK.nn ve kayden izlenen paylar nedeniyle ise
S O R U S O R U
Merkezi Kayt Kuruluflunun sorumlu olmas gerekir.
DKKAT Merkezi KaytD Kuruluflu,

KKAT pay senetlerini ve bunlara iliflkin haklar kayden izlemek zere
kurulmufl bir anonim flirkettir.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Senede balanmamfl paylar ile nama yazl pay senetlerinde ve ilmhaberler-
de, pay defterine kaytl pay sahibi veya onun yazl olarak yetkilendirdii kifli, ha-
AMALARIMIZ
miline yazl pay senetlerinde senedin zilyedi anonim ortakla karfl pay sahiplii
AMALARIMIZ
haklarn kullanma yetkisine sahiptir (TTK m.426/1).
ntifa Hakk: Baflkasna ait Bir payn zerinde intifa hakk bulunmas durumunda, aksi kararlafltrlma-
mallar
K T kullanma
A P ve K T intifa
A P hakk sahibi tarafndan kullanlr. Ancak intifa hakk sahibi,
bunlardan yararlanma mflsa, oy hakk
yetkisini veren haktr. pay sahibinin karlarn hakkaniyete uygun flekilde gzetmeksizin hareket ederse
ona karfl sorumludur (TTK m.432/2).
TELEVZYON Genel Tkurula
E L E V Z bizzat
Y O N veya temsilcisi aracl ile fiziken veya elektronik ortamda
katlan her bir pay sahibi, en az bir oy hakkna sahiptir (TTK m.434/2). TTK
m.434e gre, her pay sahibinin kanunen en az bir oy hakk bulunmaktadr. Buna
gre TTK sisteminde oydan yoksun pay oluflturulmas mmkn deildir. Buna
NTERNET NTERNET
karfllk, SerPK m.14/A ve ona dayanlarak karlan SPK Teblii, HAAOlarda oy-
dan yoksun pay senetleri karlabilmesine izin vermifltir. Bu tr senet sahipleri,
genel kurula katlabilir, grfl aklayabilirler, sadece genel kurulda oy kullana-
mazlar. Bu yoksunluk karfllnda onlara anaszleflme ile baz imtiyazlar tannr.
Her pay sahibinin en az bir oy hakkna sahip olmas kuraln ortadan kaldran ge-
nel kurul kararlar, butlan yaptrmna tabidir (TTK m.447/1,a).
Oy hakk, payn bedelinin (nakit sermaye borcunun), kanunen veya anaszlefl-
me ile belirlenmifl bulunan en az miktarnn (m. 344, 459/3, 460/3) denmesi ile
doar.
Pay sahipleri, genel kurulda oy haklarn, paylarnn toplam itibari deeriyle
orantl olarak kullanacaklardr; oylar, elektronik ortamda katlma yoluyla da kulla-
nlabilir. TTK, birden ok paya sahip olanlarn kullanaca oy saysna, anaszlefl-
me ile bir st snr konulmasna da izin vermektedir (m. 434/2). fiirketin finansal du-
rumunu dzeltmek amacyla itibari deerin dflrlmesi (m. 476/3) durumunda,
nceki deer zerinden oy hakknn kullanlmas esas korunabilir (m. 434/3).
TTK m.478/2ye gre oyda imtiyaz tannmas mmkndr. TTK m.479/1de sa-
dece eflit itibari deerli paylara farkl sayda oy hakk tannmas yntemi ile oy-
da imtiyazlara izin verilmifltir. Ayrca, TTKde oyda imtiyaz tannmas hlinde oy
saysna st snr konulmufl ve oyda imtiyazn kullanlamayaca hller belirtilmifl-
tir. (TTK m.479/2,3).
TTK. m.436ya gre, pay sahipleri, kendileri ve belirli derecedeki yaknlar ile
ortaklk arasndaki ifllere dair grflmelerde oy kullanamayacaklar gibi, pay sahi-
binin ve saylan yaknlarnn orta olduklar flahs flirketleri ya da hakimiyetleri al-
tndaki sermaye ortaklklar ile anonim ortaklk arasndaki kiflisel nitelikteki bir ifle
ve iflleme iliflkin konularda da oy kullanamayacaklardr. SerPK. m.29/6 da, TTK.
436 nc maddeye atf yaplmak suretiyle oydan yoksunluk dzenlenmifltir. fiirket
ynetim kurulu yeleri ile ynetimde grevli imza yetkilileri de, ynetim kurulu
yelerinin ibrasna iliflkin kararlarda, kendilerine ait paylardan doan oy haklarn
kullanamazlar.
Yoksunluun konulufl nedeni, bir kiflinin kendisi veya yaknlarnn ilgili olduk-
lar bu gibi konularda flirketin deil, kendilerinin ve yaknlarnn karlarn gze-
tecekleri endiflesidir. Fakat yoksunluk devaml nitelikte olmayp belirli kifli ve ko-
nularla snrldr. Bu durumlarda oydan yoksun kifli, toplantlara katlabilir, sz ala-
bilir, yalnzca oy kullanamaz. Kulland takdirde kararn iptal edilebilirlii gnde-
me gelir.
Genel Kurul Toplantlarnda Temsil ve Trleri
Genel Olarak
TTK m.425e gre, pay sahibi paylarndan doan haklarn kullanmak iin genel
kurula kendisi katlabilecei gibi, pay sahibi olan veya olmayan bir kifliyi de tem-
silci olarak genel kurula yollayabilir. Temsilcinin paysahibi olmasn ngren ana-
szleflme hkmleri geersizdir.
Kanun, genel kurula katlma ve oy haklarn temsilci sfatyla kullanan kiflinin,
temsil edilenin talimatlarna uymas gerektiini, fakat talimata aykrln oyu ge-
ersiz klmayacan hkme balamfltr. Bu durumda, temsil edilenin temsilciye
karfl haklar sakldr (TTK m.427/1).
Bir pay birden ok kiflinin ortak (payl veya elbirlii) mlkiyetinde ise, bu kifli-
ler, ya ilerinden birisini ya da nc bir kifliyi, genel kurulda temsilci olarak ata-
yabilirler (m. 432/1).
Hamiline yazl pay senedini, rehin, hapis hakk, saklama szleflmesi veya kul-
lanm dnc szleflmesi ve benzeri szleflmeler nedeniyle elde bulunduran kim-
se, pay sahiplii haklarn ancak pay sahibi tarafndan zel bir yazl belge ile yet-
kilendirilmiflse kullanabilir (TTK m.427/2).
Temsilci trlerine gelince, TTK, genel kurul toplantlarnda temsile iliflkin ola-
rak, yeni temsilci trleri de ngrmektedir. Bunlar organ temsilcisi (m. 428), ba-
msz temsilci (m. 428), kurumsal temsilci (m. 428) ve tevdi eden temsilcisidir
(m. 429).
Kanun temsilci trleri bakmndan snflandrma iermemekle birlikte, retide
temsil, bireysel temsil ve kurumsal temsil st bafllklar altnda iki ana gruba ayr-
larak incelenmekte; bireysel temsil st bafll altnda, adi temsil ve tevdi eden tem-
silcisi; kurumsal temsilci st bafll altnda da organn temsilcisi, bamsz temsilci
ve kurumsal temsilci ele alnmaktadr.
Katldmz neri uyarnca, st bafllkla alt baflln karflmas olaslnn n-
ne geilebilmesi adna, kurumsal temsil st bafll yerine Toplu Temsil ifadesi
tercih edilmelidir. Kanunda adi temsilci kavramna rastlanmamakta ise de tevdi
eden temsilcisi ile geleneksel temsilci ayrmnn salkl yaplabilmesi iin adi
temsilciden de sz edilmelidir. Bu ayrmlar flnda temsil trlerine anahatlaryla
deinilecektir.
A, pay sahibi olduu anonim flirketin genel kurul toplantsna ifl younluu nedeniyle katla-
SIRA SZDE SIRA SZDE
mayaca iin efli B toplantya gitmifltir. fiirket yetkilileri Bye ortak olmad gerekesiyle 3
toplantya katlamayacan bildirerek salona almamfllardr. Sizce grevliler hakl mdr?
S O R U S O R U
DKKAT DKKAT
SIRA SZDE SIRA SZDE

178 Ticaret Hukuku
Bireysel Temsil Trleri
Adi Temsilci
Adi temsilci genel hkmler anlamndaki temsilci olup kendisine temsil yetkisinin
yazl olarak verilmesi gerekir (TTK m.426).
Tevdi Eden Temsilcisi

Tevdi eden teriminden, payn kayden veya pay senedini fiziken bir kifliye bra-
kan ve kendisini genel kurulda temsil ettirmek isteyen kiflinin anlafllmas gerekir.
TTK m.429a gre; kendisine pay senedi tevdi edilen kifli, ayn zamanda pay sa-
hibini genel kurulda temsil etme hakk ile donatlmflsa tevdi eden temsilcisi ola-
rak nitelendirilecektir.
Tevdi eden temsilcisi, oy haklarn tevdi eden adna kullanma yetkisine sahip-
se, nasl hareket etmesi gerektii konusunda talimat almak iin, her genel kurul
toplantsndan nce, tevdi edene baflvurmak zorundadr. Zamannda istenmifl olup
da talimat alnamamflsa, tevdi edilen kifli, katlma ve oy haklarn, tevdi edenin ge-
nel talimat uyarnca kullanr; byle bir talimatn yokluu hlinde oy, ynetim ku-
rulunun yapt neriler ynnde verilir (TTK m.429/1,2).
Tevdi eden temsilcisi kendisine verilen talimata aykr oy kullanmfl ya da tali-
matn bulunmad durumlarda genel talimata ya da genel talimatn yokluunda
ynetim kurulu yelerinin nerilerine aykr oy kullanmflsa bunun yaptrmnn ne
olaca hkmde belirtilmediinden, sorunun zm uygulama ve retiye kal-
mfltr. Tevdi olunan kifliler, bu kiflilerin bal olacaklar esas ve usuller ile temsil
belgesinin ierii Bakanlka bir ynetmelik ile dzenlenir (TTK m.429/3).
Toplu Temsil Trleri
Organn Temsilcisi/Bamsz Temsilci

fiirket, kendisiyle herhangi bir flekilde iliflkisi bulunan bir kifliyi, genel kurul top-
lantsnda kendileri adna oy kullanp ilgili dier ifllemleri yapmas iin yetkili tem-
silcileri olarak atamalar amacyla pay sahiplerine nerecek ise, bununla birlikte
flirketten tamamen bamsz ve tarafsz bir dier kifliyi de ayn grev iin nerme-
ye ve bu iki kifliyi anaszleflme hkmne gre iln edip flirketin internet sitesine
koymaya mecburdur (TTK m.428). Bunlardan ilki organn temsilcisi, dieri bam-
sz temsilcidir. Organ temsilcisi pay sahibi olmak zorunda deildir.
Bamsz temsilci, organn temsilcisinin ynetim tarafndan gsterilen alternati-
fidir. Bu kifli de ynetimin nerilerinin dflndaki nerileri oluflturan, ynetim ku-
rulu tarafndan nerilen ve organn temsilcisi ile birlikte iln edilecek kiflidir. Ba-
msz temsilcinin paysahibi olmas gerekmez.
Bamsz temsilci atanmasnn nerilebilmesi iin n flart, flirket tarafndan or-
gann temsilcisinin atanmasdr.
Kurumsal Temsilci
Kurumsal temsilci, Trk Hukukuna zg bir temsilci trdr. Kurumsal temsilci
de paysahipleri dflndan atanabilir.
Ynetim kurulu, genel kurul toplantsna ar ilnnn Trkiye Ticaret Sicili
Gazetesinde yaymlanaca ve flirket internet sitesinde yer alaca tarihten en az
krk befl gn nce, yapaca bir iln ve internet sitesine koyaca ynlendirilmifl bir
mesajla, pay sahiplerini, nerdikleri kurumsal temsilcilerin kimliklerini ve bunlara
ulafllabilecek adres ve elektronik posta adresi ile telefon numaralarn en fazla ye-
di gn iinde flirkete bildirmeye arr. Ayn arda kurumsal temsilcilie istekli
olanlarn da flirkete baflvurmalar istenir. Kurumsal temsilcilik, bir pay sahiplii gi-
riflimidir; meslek olarak ve ivaz karfll yrtlemez (TTK m.428/2-3). Organn vaz: Bedel demektir.
temsilcisi, bamsz temsilci ve kurumsal temsilciye iliflkin 428. madde, SerPK. kap-
samnda uygulanmaz (SerPK. m.30/4, son cmle).
Toplu Temsilde Bildirge ve Bildirim Ykmllkleri

Organn temsilcisi, bamsz temsilci ve kurumsal temsilci, temsil belgelerinin ie-
riini ve oylarn hangi ynde kullanacaklarn, radyo, televizyon, gazete veya di-
er aralarla ve gerekeleriyle birlikte aklarlar. Aklanan bu belge bildirge ola-
rak tanmlanmfltr (TTK m.430). Bildirge, pay sahipleri tarafndan kurumsal temsil-
ciye verilmifl talimat yerine geer. Kusurlu olarak bildirgesine veya kanuna aykr
hareket eden veya hileli ifllemler yapan kurumsal temsilci bu fiil ve kararlarnn so-
nularndan Trk Borlar Kanununun 506. maddesinin birinci ve ikinci fkralar
uyarnca sorumlu olur; sorumluluu kaldran veya snrlayan szleflmeler geersiz-
dir (TTK m.428).
Temsilciler, kendileri tarafndan temsil olunacak paylarn saylarn, eflitlerini,
itibar deerlerini ve gruplarn flirkete bildirirler. Aksi hlde, o genel kurulda al-
nan kararlar, genel kurula yetkisiz katlmaya dair hkmler erevesinde iptal edi-
lebilir. Toplant baflkan bu bildirimleri aklar. Bir pay sahibinin istemine ramen
toplant baflkan aklamay yapmamflsa her pay sahibi, flirkete karfl aaca dava
ile genel kurul kararlarnn iptalini isteyebilir (TTK m.431).
Genel Kurul Toplant ve Karar Yetersaylar

Genel kurulda alnan kararlar, toplantya katlsn veya katlmasn herkesi baladn-
dan (m. 423), kanun koyucu, toplant yaplabilmesi ve karar alnabilmesi iin belirli
oranda katlm olmasn ngrmfltr. Yetersaylar toplant trne gre deil, gn-
dem konusuna gre deiflebilmekte ve ilk toplantda yetersay salanamad takdir-
de, kanun sonraki toplantda bazen daha dflk yetersaylar yeterli grmektedir.
Ayrca, karar alnmasnda, olumlu oylarn o konudaki karar yetersaysn sala-
mas aranmakta; yani, ekimser oylarn, olumsuz ynde (kararn reddine dair) sa-
ylaca genellikle kabul edilmektedir. Toplant yetersays iki trldr:
Basit (Olaan) Yetersaylar

Kanunda veya anaszleflmede aksine daha ar bir yetersay ngrlmfl olmadk-
a, genel kurul, sermayenin en az drtte birini karfllayan paylarn sahiplerinin ve-
ya temsilcilerinin varlyla toplanr. Bu orann toplant sresince korunmas flart-
tr. lk toplantda bu oran salanamad takdirde, ikinci toplantnn yaplabilmesi
iin nisap aranmaz. Kararlar toplantda hazr bulunan oylarn ounluu ile verilir
(TTK m.418).
Arlafltrlmfl Yetersaylar
Kanun baz konularda karar alnabilmesi iin arlafltrlmfl yetersaylar ngrmfl-
tr. zellikle anaszleflme deiflikliklerinde ilgili konuya gre farkl yetersaylar
aranmaktadr. Arlafltrlmfl nisaplar TTK m.421de dzenlenmifl ise de bu madde
dflnda da arlafltrlmfl yetersaylar ieren hkmler vardr (TTK m.151, 173, 189
gibi). Ayrca, eklemeliyiz ki anaszleflme deifliklikleri iin yaplacak genel kurul
toplantlarnda, oyda imtiyazlar dikkate alnmaz ve her pay, sahibine bir oy hakk
salar (m. 479/3,a). Arlafltrlmfl yetersaylara bal hller flunlardr:
180 Ticaret Hukuku
Genel Anaszleflme Deifliklikleri

Kanunda veya anaszleflmede aksine arlafltrc bir hkm bulunmad takdirde,
anaszleflmeyi deifltiren kararlar, flirket sermayesinin en az yarsnn temsil edildi-
i genel kurulda, toplantda mevcut bulunan oylarn ounluu ile alnr. lk top-
lantda ngrlen toplant nisab elde edilemedii takdirde, en ge bir ay iinde
ikinci bir toplant yaplabilir. kinci toplant iin toplant nisab, flirket sermayesinin
en az te birinin toplantda temsil edilmesidir. TTK m.421/1 anaszleflme deiflik-
liklerinde geerli olan nisaba iliflkin genel kural ortaya koyduktan sonra, madde-
nin dier fkralarnda zellikli baz durumlar gsterilmifl ve daha farkl yetersaylar
ngrlmfltr:
Pay Sahiplerinin Taahhtlerinin Artrlmas veya kincil Ykmllkler

Konulmas ile Ortaklk Merkezinin Yurt Dflna karlmas
Bilano zararlarnn kapatlmas iin ykmllk ve ikincil ykmllk getiren ve
ortaklk merkezinin yurt dflna taflnmasna iliflkin anaszleflme deifliklii kararla-
r, sermayenin tmn oluflturan paylarn sahiplerinin veya temsilcilerinin oy bir-
liiyle alnr.
kincil ykmllkler anaszleflme deifliklii yoluyla ortaklktaki paylarn bir
ksmna balanmflsa bu hkm ykml olan paylarn sahiplerinin oy birlii flek-
linde anlamak amaca daha uygun olacaktr. Bu yetersayya ilk toplantda ulaflla-
mad takdirde, izleyen toplantda da ayn yetersay aranacaktr (TTK m.421/4).
flletme Konusunun Tamamen Deifltirilmesi, mtiyazl Pay Oluflturulmas,

Nama Yazl Paylarn Devrinin Snrlandrlmas ve Esas Sermayenin
Azaltlmas
TTKde, ortaklk iflletme konusunun tamamen deifltirilmesi; imtiyazl pay olufltu-
rulmas, nama yazl paylarn devrinin snrlandrlmasna ynelik anaszleflme de-
iflikliklerinde ise sermayenin en az yzde yetmifl beflini oluflturan paylarn sahip-
lerinin veya temsilcilerinin olumlu oylar aranmaktadr. Esas sermayenin azaltlma-
s kararnn da m. 473/3n yapt yollama uyarnca ayn oranda (sermayenin en
az yzde yetmiflbeflini oluflturan) paylarn sahiplerinin veya temsilcilerinin olumlu
oylaryla alnmas gerekmektedir. Yukarda belirtilen orana ilk toplantda ulaflla-
mad takdirde izleyen toplantlarda da ayn yetersaynn aranaca dzenlenmifl-
tir (TTK m.421/4).
TTKda, iflletme konusunun tamamen deifltirilmesi ile iflletme konusunun de-
ifltirilmesi iin ayr yetersaylar ngrlmektedir. Zira iflletme konusunun tama-
men deifltirilmesi zel bir anaszleflme deifliklii olarak kabul edilmifl ve serma-
yenin yzde yetmifl beflini oluflturan paylarn olumlu oyu aranmfltr. Oysa iflletme
konusunun deifltirilmesi iin ayr bir nisap ngrlmediinden anaszleflme de-
ifliklii iin ngrlen genel nisaba uyulmas yeterli olacaktr (TTK m.421/1). An-
cak uygulamada, konunun tamamen deifltirilmifl olup olmadnn tespiti sorun-
lara neden olabilecektir.
TTK m.421/6da, iflletme konusunun tamamen deifltirilmesi veya imtiyazl pay
oluflturulmasna iliflkin genel kurul kararna olumsuz oy vermifl nama yazl paysa-
hiplerinin, bu kararn Trkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yaynlanmasndan itibaren
alt ay boyunca paylarn devredilebilirlii hakkndaki kstlamalarla bal olmadkla-
r da hkme balanmfl ise de hkmn isabeti ve pratik kabiliyeti tartflma gtrr.
Pay Senetleri Menkul Kymet Borsalarnda fllem Gren Anonim fiirketlerin

Baz Kararlarnda
Pay senetleri menkul kymet borsalarnda ifllem gren flirketlerde, sermayenin Menkul Kymet: Bir sermaye
artrlmas ve kaytl sermaye tavannn ykseltilmesine iliflkin anaszleflme deiflik- veya alaca temsil eden ve
sahibine gelir getiren,
likleri ile birleflmeye, blnmeye ve tr deifltirmeye iliflkin kararlarn alnabilmesi dolaflm yeteneine sahip
iin yaplacak genel kurul toplantlarnda, anaszleflmelerinde aksine hkm yoksa senetlerdir.
418 inci maddedeki toplant nisabnn uygulanaca belirtilmifltir (m. 421/5). Dzen- Menkul Kymet Borsas:
leme yalnzca pay senetleri borsada ifllem gren anonim ortaklklara uygulanacak- Menkul kymetlerin arz ve
tr. Bu nitelikte olmayan halka ak anonim ortaklklar hkmn kapsam dflndadr. talebinin karfllaflt
piyasalardr.
Hkmde sadece 418 inci maddedeki toplant nisabna atf yapldndan, sz
konusu hususlara iliflkin karar nisabnn ne olaca sorunu ortaya kmakta ve hk-
mn konulufl amac dikkate alnarak karar nisab konusunda da m. 418in uygula-
naca retide belirtilmektedir. Kanmzca, ayn sonuca, m. 421/1 yoluyla da va-
rlabilir; bu hkm genel kural nitelii arzettii iin, karar yetersays ynnden
zel dzenleme iermeyen m. 421/5 iin de ayn maddenin ilk fkrasndaki karar
yetersays geerlidir.
Yetersaylarn Anaszleflme ile Deifltirilebilmesi

TTK m.418e gre; genel kurullar, bu Kanunda veya anaszleflmede, aksine daha
ar bir nisap ngrlmfl bulunan durumlar hari, sermayenin en az drtte birini
karfllayan paylarn sahiplerinin ya da temsilcilerinin varlyla toplanr. Kanunun
ak ifadesi uyarnca basit yetersaylar anaszleflme ile ancak artrlabilir ancak ha-
fifletilemez. Arlafltrlmfl nisaplar da anaszleflme ile daha da artrlabilir ancak
hafifletilemez (TTK m.421/1).
Halka ak ortaklklarn genel kurul toplantlarnda, ortaklk merkezinin yurt d-
flna taflnmas ile bilano zararlarnn kapatlmas iin ykmllk ve ikincil y-
kmllk koyan kararlar hari olmak zere, TTK. m.418 uygulanr (SerPK. m.29/3).
Halka ak ortaklklarda yeni pay alma haklarnn kstlanmasna, kaytl sermaye
sisteminde ynetim kuruluna yeni pay alma haklarn kstlama yetkisinin verilme-
sine, sermaye azaltmna ve 23 nc maddenin birinci fkrasna gre belirlenen
nemli nitelikteki ifllemlere iliflkin kararlarn genel kurulca kabul edilebilmesi iin,
toplant nisab aranmakszn, ortaklk genel kuruluna katlan oy hakkn haiz pay-
larn te ikisinin olumlu oy vermesi flart aranr. Ancak, toplantda sermayeyi tem-
sil eden oy hakkn haiz paylarn en az yarsnn hazr bulunmas hlinde, toplan-
tya katlan oy hakkn haiz paylarn ounluu ile karar alnr (SerPK. m.29/6).
Anaszleflme ile daha ar nisaplar ngrlebilir.
Oy Szleflmeleri
Oy szleflmeleri konusunda, TTKda bir dzenleme yoktur. Bununla birlikte re-
ti, szleflme zgrl erevesinde bu anlaflmalar geerli saymaktadr. Oy hak-
knn, ortaklk karar organlarnda belli ynde kullanlmas, kullanlmamas veya
ekimser kalnmasn salamak amacyla ortaklar arasnda veya ortaklar ile n-
c kifliler arasnda yaplan anlaflmalara oy szleflmeleri denilmektedir.
Oy szleflmeleri, pay sahipleri szleflmesi veya baflka bir szleflme iinde veya
tamamen ayr bir szleflme fleklinde yaplabilir. TTK m.340n getirdii snrlama
nedeniyle, oy anlaflmalar, ortaklk anaszleflmesinde yer alamaz.
retide, bu gibi szleflmeleri gvenceye balamak iin cezai flart kararlafltrl-
mas, ifann teminata balanmas, borlunun alacaklya temsil yetkisi vermesi veya
pay senetlerinin tevdi edilmesi ya da inanl olarak devrinin ngrlmesi gibi e-
flitli yntemler nerilmektedir.
SIRA SZDE SIRA SZDE
182 Ticaret Hukuku

S O R U S O R U
DKKAT SPK tarafndan

D Kyrrle
KAT konulan Seri: IV, No: 8 Sayl Halka Ak Anonim Ortaklk Genel
Kurullarnda Vekleten Oy Kullanlmasna ve ar Yoluyla Veklet veya Hisse Senedi Top-
SIRA SZDE
lanmasna liflkin Esaslar Teblii oy szleflmelerinin geerlilik snrlar ynnden nem-
SIRA SZDE
li hkmler iermektedir.
AMALARIMIZ

Toplantlarn Yaplmas ve Yrtlmesi
AMALARIMIZ
Katlm ve Bakanlk Temsilcisi

K T A P Genel kurula K katlabilecekler
T A P listesi, ynetim kurulu tarafndan imzalanr ve top-
lantdan nce genel kurulun yaplaca yerde bulundurulur. Genel kurula katlan-
larn imzalad liste, hazr bulunanlar listesi adn alr (TTK m.417/2,4).
TELEVZYON T E L E V Z Y O N m. 333 gereince, kuruluflu ve anaszleflme deifliklikleri iz-
TTK m.407/3de,
ne balanan flirketlerin genel kurul toplantlarnda Bakanlk Temsilcisinin yer
alaca, dier anonim flirketler iin hangi durumlarda Bakanlk temsilcisinin bulu-
naca ile grevlendirme esaslar, grev, yetki ve cretlerinin Bakanlka karla-
NTERNET NTERNET
cak bir ynetmelikle dzenlenecei hkme balamfltr. Anonim fiirket Genel Ku-
rul Toplantlarnn Usul ve Esaslar le Bu Toplantlarda Bulunacak Gmrk ve Ti-
caret Bakanl Temsilcileri Hakknda Ynetmelik, 28 Kasm 2012 tarihli ve 28481
sayl Resmi Gazete'de yaymlanarak yrrle girmifltir.
Bu kapsamda Bakanlk temsilcisinin bulunmas gereken toplantlarda, nce
Gmrk ve Ticaret l Mdrlklerine baflvurularak creti yatrlmal ve temsilcinin
gnderilmesini talep edilmelidir; temsilcinin toplantya katlm salanmad veya
katlmasna ramen tutanaklar imzalamad takdirde, alnan kararlar geersiz olur
(TTK m.422/1).
Temsilcinin grev ve yetkileri, yalnzca orada oturmak ve imza atmaktan ibaret
deildir; toplantya nezaret etmesi, mevzuata uygun davranlp davranlmadn
gzetmesi ve bir aykrlk grrse bunu raporuna yazmas gerekir.
Ynerge
Anonim flirket ynetim kurulunca, genel kurulun alflma esas ve usullerine iliflkin
kurallar ieren bir i ynerge hazrlanr. Bu ynergenin asgari unsurlar, Bakanlk
tarafndan belirlenir ve genel kurulun onayndan sonra yrrle konulur. y-
nergenin tescil ve iln da zorunludur (TTK m.419/2).
Toplantnn Ynetimi
Anaszleflmede aksine herhangi bir dzenleme yoksa toplanty, genel kurul tara-
fndan seilen, pay sahibi sfatn taflmas flart olmayan bir baflkan ynetir. Baflkan,
tutanak yazmann ve gerek grrse oy toplama memurunu belirleyerek baflkanl-
oluflturur. Gereinde baflkan yardmcs da seilebilir (TTK m.419/I).
Toplant, divan baflkannca tarafsz bir flekilde ynetilmeli, hakkaniyet ve iyini-
yet erevesinde herkes, ilgili konuda grfl ve elefltirilerini aklayabilmelidir.
Baflkan, zaman darl nedeniyle konuflan says ve srelerini snrlayabilir. Grfl-
meler gndem srasna gre olur; farkl yetersaylara tbi gndem maddeleri var ve
gerekiyorsa, yetersaynn varl arafltrlr. Alnan kararlar tutanaa geirilir; karara
karfl kan isterse muhalefet flerhi yazdrr. Kararlarn, tereddt dourmayacak fle-
kilde ve gerekli yetersaylarla alnarak tutanaa yazlmas gerekir. Karara karfl -
kan ve muhalefet flerhi yazmak isteyen ortaklarn flerhleri yazlr veya yazl olarak
verdikleri flerhler tutanaa eklenir.
Karar alnmas iin yaplacak oylama, kural olarak ak ve el kaldrma yoluy-

la yaplr. Ortaklarn talep etmesi durumunda oylamann flekli, genel kurulca
belirlenir (bkz. Bakanlk Temsilcisi Yn. 20).
Tutanak ve nemi
Dzenlenecek tutanak, pay sahiplerini veya temsilcilerini, bunlarn sahip oldukla-
r paylar, gruplarn, saylarn, itibar deerlerini, genel kurulda sorulan sorular,
verilen cevaplar, alnan kararlar, her karar iin kullanlan olumlu ve olumsuz oy-
larn saylarn ierir. Bu anlamda, tutanak genel kurulda alnan kararlar ve yap-
lan seimleri kantlama ifllevine sahiptir.
Tutanak, toplant baflkanl ve Bakanlk temsilcisi tarafndan imzalanr; aksi
hlde alnan kararlar geersizdir (m. 422/1). TTK m.422de, tutanakta bulunmas
gereken dier unsurlarn eksik olmasnn hukuki sonucu ise belirtilmemifltir.
Ynetim kurulu, tutanan noterce onaylanmfl bir suretini derhl ticaret sicili
mdrlne vermek ve bu tutanakta yer alan tescil ve ilna tabi hususlar tescil
ve iln ettirmekle ykmldr; tutanak ayrca hemen internet sitesi kurma zorun-
luluu olan flirketlerin internet sitesine de konulur (TTK m.422). Ayn ifllemler tek
kiflilik anonim ortaklklarda da uygulanacaktr.
Hkmde bu tutanan ne zamana kadar dzenleneceine iliflkin azami bir s-
re ngrlmediinden, somut olaya gre davranmak ve mmkn olan en ksa s-
rede dzenlemek gerekecektir.
Genel Kurul Kararlarnn Hkmszl

Genel kurul kararlarnn varlk ve geerlilik kazanabilmesi iin gerekli flartlar, ka-
nunun eflitli hkmleri ile saptanmfltr. Bir karar, oluflmas ve ierii asndan bu
hkmlere ve bunlar erevesinde dzenlenmifl anaszleflme hkmlerine aykr-
lk tafld takdirde hukuken sakatlanr. Hukuki sakatlk, ihlal edilen hukuk kura-
lnn niteliine gre drt flekilde ortaya kar: Yokluk, butlan, iptal edilebilirlik (ip-
tal davas) ve askda hkmszlk.
TTK, bunlardan iptal davasn ve butlan aka dzenlemifl; askda hkmsz-
lkten aka sz etmemekle birlikte, bu yaptrma yolaaca kabul edilen halle-
re de yer vermifltir. Bununla birlikte, yokluk yaptrmna iliflkin genel hkmlerin,
TTK m.1, TMK m. 5,TBK m.26-27 ve 646 hkmleri yoluyla genel kurul kararlar-
na da uygulanaca tartflmaszdr.
Yokluk
Bir hukuki ifllemin doabilmesi iin ngrlen kurucu/flekli nitelikteki emredici
hkmlere aykrlk, ifllemin unsurlarnda eksiklie yol aar ve ifllemi yokluk ile
zedeler. Yok saylan ifllem, fleklen dahi meydana gelmemifltir. Yokluk, kar olan
herkes tarafndan her zaman ne srlebilir ve tespit ettirilebilir; hkim tarafndan
da resen dikkate alnr. Tespit hkm aklayc niteliktedir.
Emredici hkmlere gre, genel kurul kararlarnn oluflabilmesi iin iki kurucu
unsur gereklidir: Birincisi genel kurul toplants yaplmas, ikincisi toplantda karar
alnmasdr. Bunlarn birisindeki eksiklik durumunda, ifllem (karar) hi domamfl
saylr; yani bafltan itibaren yoktur. Dolaysyla bir toplant yaplmad veya karar
alnmad halde alnmfl gibi gsterilir ise, karar yokluk yaptrmna tabi olur.
rnein, ar, yetkili kifli veya organlarca yaplmamfl ise veya TTK m.416da-
ki istisna dflnda, ar yaplmakszn toplant yaplmfl ve karar alnmfl ise ya da
oylama yaplmakszn karar alnmfl ise yokluk yaptrm uygulanr; genel kurul
184 Ticaret Hukuku
toplants yaplmakszn veya toplant dflnda kullanlan oylar ile alnan bir karar
yoktur; katlmas gereken toplantda Bakanlk temsilcisinin hazr bulunmad ve-
ya terk ettii toplantda alnan bir karar yine yoktur; TTK m.416ya gre bir pay sa-
hibi veya temsilcisi hazr bulunmaz ya da toplantya itiraz ederse arsz toplant
yaplamaz, yaplrsa yok saylr.
retide ounluk ve Yargtay, toplant ve karar yetersaylarna uyulmakszn
alnan kararlarn da yoklukla sakatlanaca grflndedirler.
Butlan
TTK m.447de baz butlan nedenleri dzenlenmifl olmakla birlikte, bu nedenlerin
snrl sayda olmad, hem saylan rneklerin baflndaki zellikle szcnden
hem hkmn gerekesinden aka anlafllmaktadr. fiu hlde, m. 447/1de saylan
bent dflnda, kanunun dier baz hkmlerinden veya genel hkmlerden
(TBK m.26-27) kaynaklanan butlan nedenleri olabilir.
Kanunda Saylan Butlan Nedenleri

TTK m.447de saylan bent ile dier baz maddelerde ngrlen nedenler
flunlardr:
Pay sahibinin, genel kurula katlma, asgari oy, dava ve kanundan kay-
naklanan vazgeilemez nitelikteki haklarn snrlandran veya ortadan
kaldran kararlar: Snrlanmas veya tamamen kaldrlmas, pay sahibinin rzas
ile dahi mmkn olmayan, sadece pay sahibinin yararlar iin deil, ayn zaman-
da anonim flirketin temel yaps gerei, kanunen tannan ve korunan haklar, vaz-
geilmez olarak nitelenmifltir. Genel kurula katlma, kendisini genel kurulda tem-
sil ettirebilme, asgari oy, kanunda tannan dava haklar gibi.
Pay sahiplerinin genel kurula katlma haklarn ortadan kaldran veya snrlayan
ya da sermaye borcunun tamamen ifa edilmifl olmas, ikincil ykmllklerin ifa
edilmifl olmas, flirkete bor veya flirket borlarna kefalet verilmifl bulunulmas gi-
bi ek flartlara balayan kararlar, asgari oy hakkn ortadan kaldran veya snrland-
ran kararlar (istisna, TTK m.434/2), kanunun pay sahiplerine tand (m. 191deki
yapsal deiflikliklerde denklefltirme akesi belirlenmesi davas, m. 192deki iptal
davas, m. 202/2nin flirketler topluluunda hkimiyetin ktye kullanlmas nede-
niyle ngrd tazminat veya paylarnn satn alnmasn talep davas, m. 353de-
ki fesih davas, m. 391deki ynetim kurulu kararlarnn butlannn tespiti davas,
m. 399/4deki denetinin grevden alnmas ve yenisinin atanmas davas, m. 446
vd.daki genel kurul kararlarnn iptali ve butlannn tespiti davas ve m. 553 vd.da-
ki sorumluluk davas gibi) dava haklarn ortadan kaldran veya snrlandran genel
kurul kararlar batldr.
Ayrca, yukarda saylan haklar dflnda da, kanunun tand vazgeilemez nite-
likte haklar olduu belirtilmektedir: Eflit iflleme tabi tutulma hakk (m. 357), krdan
yoksun braklmama hakk gibi. Bu haklar kaldran veya snrlayan kararlar da ba-
tl saylacaktr. rnein, ana szleflmede imtiyaz hkm mevcut deilken, ayn ko-
numdaki ortaklara farkl kr pay denmesini ngren veya denme zaman ko-
nusunda ayrcalk yaratan ya da sermaye artrmnda yeni paylardan alma konu-
sunda bir ksm ortaklara haksz kstlama getiren genel kurul kararlar eflitlik ilke-
sine aykrdr.
Pay sahibinin bilgi alma, inceleme ve denetleme haklarn, kanunen
izin verilen l dflnda snrlandran kararlar: Bilgi alma ve inceleme hakk-
na dair m. 437de, hakkn kapsam ve kullanlma esaslar gsterilmifl, maddenin
son fkrasnda da, bu hakkn anaszleflme ve flirket organlarndan birinin karar ile
kaldrlamayaca ve snrlanamayaca belirtilmifltir. Bu hakkn daha nce kulla-
nlmas flartna bal olarak da, her pay sahibine, zel denetim isteme hakk tann-
mfltr (m. 438 vd.). Kanunda dzenlenen bu haklar da kanuni snrlar dflnda s-
nrlanamaz; kullanlmalar flarta balanamaz ve zorlafltrlamaz. Aksi takdirde ilgili
genel kurul karar batl olur.
Anonim flirketin temel yapsn bozan veya sermayenin korunmas h-
kmlerine aykr olan kararlar: Anonim flirketin temel yaps, anonimlik, ser-
mayenin paylara blnmfll, her bir payn bir pay sahiplii konumu olufltur-
mas, ortaklarn snrl ve sadece flirkete karfl sorumluluu, pay devri serbestlii,
bamsz denetime bal olma, organlar aras ifllevler ayrl ve organlarn devre-
dilemez yetkileri bulunmas ve ynetimin hesap verebilirlii gibi ilkelere dayan-
maktadr. Bu ilkelere aykrlk oluflturan genel kurul kararlar da batl saylacaktr.
Sermayenin korunmas amacna ynelik hkmlere aykr kararlar: r-
nein, itibari deersiz veya asgari itibari deerin altnda pay oluflturulmasna (m.
476), flirketin kendi paylarn izin verilen l dflnda edinmesine (m. 379 vd.), fi-
nansal tablolarn ve faaliyet raporlarnn incelemeden (m. 437) kaldrlmasna, pay
sahiplerinin (m. 358) ve yneticilerin (m. 395/2) flirkete borlanabilmesine, karfl-
l denmeksizin de hamiline senet karlabilmesine (m. 484/2), sermaye iin fa-
iz denmesine (m. 509-510), yedek akelerin (m. 519 vd.) zlerek tamamen pay
sahiplerine datlmasna iliflkin kararlar gibi kararlar da batldr.
Genel Hkmlere Dayanan Butlan Nedenleri

Bir hukuki ifllem, kurucu/flekli nitelikteki hkmlere aykrlk taflmadndan var-
lk kazanmfl olabilir fakat ifllem, ze (konusuna) iliflkin emredici hkmlere (TBK
m.26-27) aykr ise rnein, karar, konusu itibaryla dier kanunlardaki mutlak em-
redici hkmlere, ahlaka, adaba, kamu dzenine, kiflilik haklarna aykr ya da im-
kansz ise o karar batldr. Yokluktaki gibi, butlanda da kesin geersizlik sz konu-
sudur; hakim bunu resen gz nnde bulundurur ve herkes bu geersizlii bir s-
reye bal olmakszn ileri srebilir ve tespit ettirebilir. Fakat davacnn dilerse tes-
pit yerine iptal davas aabilecei de kabul edilmektedir. Butlan ne srmek ba-
kmndan azami bir sre konulmasna gerek olup olmad tartflmaya aktr; fakat
herhlde, aradan uzun bir sre getikten sonra butlan iddiasnda bulunmak, somut
olayn zelliklerine gore TMK m.2ye aykr saylarak dava reddedilebilir.
Askda Hkmszlk
Yokluk ve butlan yaptrmna yol aacak bir aykrlk bulunmamasna ramen, ba-
zen bir ifllemin hukuki geerlilik kazanabilmesi iin ek birtakm flartlarn gereklefl-
mesine de ihtiya varsa askda hkmszlk gndeme gelir. Ek flart gerekleflir ise
ifllem tamamen geerli, gerekleflmez ise tamamen geersiz olur; bu arada geecek
srete ise ifllem askda hkmszdr. Hkmszlk her zaman bir tespit veya iti-
raz konusu yaplabilir ve hkim tarafndan resen dikkate alnr.
rnein, TTK m.454de ngrlen hllerde, genel kurulun anaszleflme dei-
fliklii iin ald karar, imtiyazl pay sahiplerinin haklarna zarar verici nitelikte ise,
kararn uygulanabilmesi, imtiyazl pay sahiplerinin onay kararna ihtiya gsterir.
TTK m.455deki tescil ifllemi de byledir.
ptal Davas
Anonim ortaklkta kararlarn alnmasnda kural olarak ounluk ilkesi geerlidir
(TTK m.418, 421). Genel kurulda alnan kararlar toplantya katlmayanlar ile kat-
186 Ticaret Hukuku
lp da karara muhalif oy verenler iin de balaycdr (m. 423). Bu nedenle uygu-

lamada genel kurul kararlarna karfl iptal davas almasna ska rastlanr.
Davann Maddi Hukuka liflkin fiartlar

ptal davas almas ve davann baflars, flartn varlna baldr.
Bir Genel Kurul Kararnn Mevcut Olmas: Ortada bir genel kurul karar bu-
lunmaldr. Bu anlamda genel kurul kararlar arasna, red kararlarnn, aznlk pay
sahipleri kararlarnn, imtiyazl pay sahipleri kurulu (m. 454) kararlarnn da gire-
cei kabul edilmektedir.
TTKde, ynetim kurulu kararlarna karfl iptal davas almasna kural olarak
izin verilmemifltir. stisnai durumlar iin TTK m.460/5 ile 192/2 rnek olarak veri-
lebilir. Bu konuya, ynetim kurulu konusunda tekrar deineceiz.
Kararn Kanuna, Anaszleflmeye ve Drstlk Kuralna Aykrlk Taflmas:
1. Kanuna aykrlk: Bir kararn oluflabilmesi iin kanunun kurucu/flekli ni-
telikteki mutlak emredici kurallarna aykrln yokluk yaptrmna yol atna
yukarda deinmifltik. TTK m.447de saylan rnekler dflnda, TBK m.26-27 uya-
rnca, kararn konusu ynnden emredici hkmlere aykrlnn yaptrm da
butlandr. TTK m.445de ise, kanuna aykrlk taflyan genel kurul kararlarna kar-
fl iptal davas dzenlenmifltir. Byle olunca, bir genel kurul kararnn ne zaman
kanuna aykrlk gerekesiyle yok veya batl (TBK m.26-27), ne zaman ayn ge-
reke ile iptal edilebilir (TTK m.445) olduu, eTK dnemindekine benzer tartfl-
malar yaratacaktr. Bu nedenle, mutlak hkmszlk hlleri (yokluk ve butlan)
ile iptal edilebilirlik hllerinin birbirinden ayrt edilmesi zorunluluu domakta
ve soruna iliflkin olarak daha nceden beri yaplan tartflmalar, deerini byk
lde korumaktadr.
retide, ARSLANLI, MOROLU ve DOMAN birbirine yakn grfl ve hakl
gerekeler ortaya koyarak, emredici hkmler arasnda ikili bir ayrm yapmakta;
nc kiflileri ve ortaklk alacakllarn korumaya ynelik (mutlak) emredici h-
kmlere aykrln yokluk veya butlana (eBK m.19-20), bunlar dflnda kalan ve
ortaklar korumaya ynelik (nisbi) emredici hkmlere aykrln iptal davasna
tabi olduunu savunmakta idiler. Bu grfl uyarnca, hangi hkmlerin nisbi em-
redici nitelikte olduu hkmn sznden anlafllamad takdirde, hakim tarafn-
dan yorum yoluyla saptanacaktr. Bu adan zellikle, kararn oluflmasna dair ku-
rucu/flekli (mutlak emredici) hkmler dflnda kalan ve kararn oluflmasyla ilgili
olan tm hkmler nisbi emredicidir.
TTKye uyarlayarak rnekler vermek gerekirse, sonucu etkileyebilecek oranda
bir oy hakk hesaba katlmakszn alnan bir genel kurul karar iptal edilebilir; hal-
ka kapal ortaklkta, o yln krnn tamamnn sermaye artrmnda kullanlmasna
dair karar iptal edilebilir; TTK m.437de ngrlen ve baz belgelerin genel kuru-
lun olaan toplantsndan nce incelemeye ak tutulmasna dair hkme uyulma-
dan alnan finansal tablolar ve kr datm ile ilgili karar iptal edilebilir; davetin
toplantdan en az iki hafta nce yaplmasna dair TTK m.414/1 nisbi emredici olup
toplantdan on gn nceki davetle toplant yaplmfl ise alnan karar iptal edilebi-
lir; gndemin aklanmasna dair m.413-414e uyulmakszn alnan karar iptal edi-
lebilir. Grld zere, rnek verilen hllerde kanuna aykrlk bulunmakla bir-
likte, iptali istenen kararla ilgili ve o kararla snrl bir ihlal szkonusudur. Buna
karfllk, mutlak veya nisbi emredici hkmleri ilerisi iin kaldran veya deifltiren
kararlar ise, m. 437/6 rneinde grld gibi, batldr.
2. Anaszleflmeye Aykrlk: Ortakln kuruluflu aklanrken belirtildii ze-

re, anaszleflmede, mutlak zorunlu ve ngrlmesi flartyla bulunmas zorunlu hu-
suslar ile yine kanunun izin verdii ihtiyari hususlar bulunur. Bu kapsamda, yedek
hkmlerden ayrlan veya emredici hkmleri daha da arlafltran hkmlere de
yer verilebilir. Emredici bir kanun hkm anaszleflmeye de yazlmfl ise, anasz-
leflmeye deil kanuna aykrlk doar.
Anaszleflmeye aykrlk taflyan kararlara karfl iptal davas alabilir. rnein,
anaszleflmede ynetim kurulu ye says gsterilmesine ve gndeminde say
deifliklii bulunmamasna ramen genel kurul befl ye semifl ise bu karar ana-
szleflmeye aykrdr.
3. Drstlk Kuralna Aykrlk: TTK m.445, TMK m.2 anlamnda drst- Drstlk Kural: Bir kiflinin
lk kural ve hakkn ktye kullanlmas yasana aykr genel kurul kararlarn haklarn kullanrken ve
borlarn yerine getirirken
da iptale tabi klmfltr. Hkim, her bir somut olayda bu adan inceleme yapma- drst, namuslu, akl
l ve ortaklk karlar ile ounluun karlar arasnda paralellik olup olmad- baflnda, orta zekl her
insann benzer olaylarda
n arafltrmaldr. izleyecei yolda hareket
rnein, kk pay sahiplerini daha da zayf duruma dflrmek, rhan hak- etmesini gerektiren kuraldr.
larn kullanmalarna engel olabilmek iin uygun olmayan bir zamanda ve/veya
ok yksek miktarda sermaye artrm yaplmas, haklarn en az zarar verecek fle-
kilde kullanlmas ilkesine ve dolaysyla iyiniyete aykrlk oluflturabilir.
Karar ile Aykrlk Arasnda lliyet Ba Sorunu ve Kantlanmas

TTK m.446/1in b bendi, toplantya katlmfl olsun olmasn her bir pay sahibine,
aflada deineceimiz drt olaslkta iptal davas ama hakk tanmfl, fakat bu
hakkn kullanlmasn, saylan aykrlklarn genel kurul kararnn alnmasnda etki-
li olmasna balamfltr. Drt ayr olasl kapsayan TTK m.446/1,b uyarnca, ihla-
lin karara etkili olduu iddiasnn, yarglama srasnda, davac tarafndan kantlan-
mas gerekir.
Davann Taraflar, Dava Ama fiartlar ve Sresi

Yokluk ve butlandan farkl olarak, kararn iptal edilebilirlii iin mutlaka bir dava
almas gerekmektedir. Mahkeme iptal karar verirse, karar hkmsz kalmakta-
dr. TTK, davann taraflar ile dava ama flartlarn ve dava ama sresini zel ola-
rak dzenlemifltir.
Davac Sfat
ptal davasn aabilecek olanlar, dava ama flartlar ynnden grupta ele aln-
maktadr: Pay sahipleri, organ olarak ynetim kurulu ve ynetim kurulu yelerin-
den her birisi.
Pay Sahipleri: Kanun, toplantya katlan ile katlsn-katlmasn her bir pay sa-
hibi fleklinde ikili bir ayrm yapmaktadr:
1. Toplantya katlanlar: Toplantya katlmfl olup da karara olumsuz (red)
oyu veren pay sahibinin iptal davas aabilmesi iin muhalefetini tutanaa geirt-
mifl olmas gerekir (m. 446/1,a). Muhalefet her bir karar iin ayr ayr olabilecei
gibi, toplu olarak da tutanaa yazlabilir. Toplant baflkanl muhalefetin tutanaa
yazlmas istemine uymaz ise, Bakanlk temsilcisinin bunu salamas, grevi ve
yetkisi gereidir aksi hlde sorumluluu doar. Muhalefetin gerekeli olmas mm- rade Fesad: rade
kn fakat zorunlu deildir. bozukluu, bir kimsenin
iradesiyle, irade aklamas
Karar lehinde oy verenler, ekimser kalanlar ve aleyhte oy kullanmasna ra- arasnda meydana gelen
men muhalefetini tutanaa geirtmeyenler dava aamazlar. Fakat irade fesad ne- uygunsuzluktur.
188 Ticaret Hukuku
deniyle oyun geersizliine dayanlarak kararn da iptali istenebilir; bu durumda

muhalif kalma ve tutanaa yazdrtma flart aranmaz.
2. Toplantya katlsn/katlmasn tm pay sahipleri: Toplantya katlmfl
olsun olmasn, red oyu versin vermesin, her bir pay sahibi, toplantya arnn usu-
lne uygun yaplmadn veya gndemin gerei gibi iln edilmediini, toplantya
katlma yetkisi bulunmayanlarn toplantya katlp oy kullandklarn, genel kurula
katlmasna ve (dorusu veya olmal) oy kullanmasna haksz olarak izin verilme-
diini iddia eden pay sahipleri, bu aykrlklarn, kararn alnmasnda etkili olduu-
nu da ne srerek iptal davas aabilirler (m. 446/1,b).
ar usulne aykrlk, arnn yok saylmasna yol aacak derecede ar ise,
genel kurul karar da yoktur fakat davet var ama usulne uygun deil ise kararn
iptali dava edilebilir. Fakat ar usulne veya gndemin aklanmas gereine ay-
krla ramen toplantya katlan birisine dava ama hakk tannmfl olmas, TMK
m.2 ile eliflkili gzkmektedir.
Organ Olarak Ynetim Kurulu: Genel kurul kararlarn uygulamakla ykm-
l olan organ ynetim kuruludur. Bu nedenle genel kurul iptal edilebilir bir karar
aldnda organ olarak ynetim kuruluna da iptal davas ama hakk tannmfltr
(m. 446/1,c). Ynetim kurulu, nce toplanarak iptal davas amak iin bir karar al-
maldr. Davann almas bir flarta bal deildir.
Ynetim Kurulu yelerinden Her Biri: Alnacak olan kararn uygulanmas,
hukuki ve/veya cezai adan kiflisel sorumluluklarna yol aacak nitelikte ise, her
bir ynetim kurulu yesinin de iptal davas ama hakk vardr (m. 446/1,d). Anlan
flartn varln mahkeme resen arafltrmaldr.
Daval Sfat
Daval ortaklk olup, onu ynetim kurulu temsil eder. Fakat ynetim kurulu dava
amflsa ortakl temsil etmek zere kayym atanmaldr. fiirketin ifls hlinde if-
ls idaresi, ifls dflnda bir nedenle tasfiye durumunda tasfiye memuru, tasfiye
amacna ynelik ifllemlerle ilgili olarak alnan kararlarn iptali davasnda flirketi
temsil edebilir; dier ifllerde yine ynetim kurulu temsil etmelidir. Ynetim kurulu
yelerinin ounluu bireysel olarak dava amflsa, flirkete yine kayym atanmas
gerekir.
Dava Ama Sresi ve Yetkili Mahkeme

Kararn alnd tarihten itibaren 3 aylk sre iinde dava almaldr. Sre hak d-
flrcdr, hkim resen dikkate alr.
Yetkili ve grevli mahkeme, flirket merkezinin bulunduu yerin asliye ticaret
mahkemesidir (m. 445/1). Davada basit yarglama usul uygulanr (TTK m.1521).
Butlan ve ptal Davalarna liflkin eflitli Hkmler

TTK m.448-451, eflitli Hkmler st bafll altnda, butlann tespiti ve iptal da-
valarna dair baz dzenlemeler getirmifltir:
Butlan veya iptal davas ald hususu ile duruflma gn, ynetim kurulu ta-
rafndan usulen iln edilir; flirketin internet sitesinde aklanr. ptal davalar, bu s-
re dolmadan bafllamaz; birden ok dava alr ise bu davalar birlefltirilerek grlr
(m. 448/2). Mahkeme, flirketin talebi zerine, muhtemel zararlara karfl davaclarn
teminat gstermesine karar verebilir; teminatn nitelii ve miktarn mahkeme be-
lirler (m. 448/3).
Genel Kurul Kararnn Uygulanmasnn Ertelenmesi

ptal veya butlann tespiti davas almas, ynetim kurulunun sorumluluu sakl
kalmak zere, kararn uygulanmasn nlemez. Ancak mahkeme ynetim kurulu
yelerinin grfln aldktan sonra kararn uygulanmasnn ertelenmesine (icrann
geri braklmasna) karar verebilir (m. 449).
Mahkeme Kararn Sonular

Mahkeme, butlan veya iptal davasn kabul ederse, kesinleflen ilm, davada taraf
olsun olmasn btn pay sahipleri ile flirket organlarn ve organ yelerini balar
(m. 450). Mahkeme butlann tespiti veya iptal davasn reddettii takdirde, davann
kt niyetle ald kantlanarak, ortakln urad zarardan dolay davaclarn
mteselsil sorumluluuna baflvurulabilir (TTK m.451).
ANONM ORTAKLIIN SONA ERMES
Sona Erme Nedenleri

Sona erme nedenleri, infisaha ve feshe yol aan nedenler fleklinde ikiye ayrlr:
nfisah
Kanunda ve flayet ngrlmfl ise anaszleflmede gsterilen bir nedenin gerek-
leflmesi ile ayrca karar alnmasna, ihbarda bulunulmasna yahut mahkeme kara-
rna gerek olmakszn ortakln kendiliinden sona ermesidir. fiu hllerde ortaya
kar:
Srenin Sona Ermesi

Zorunlu olmamakla birlikte, anaszleflmede hkm bulunmak flartyla, ortaklk
belirli bir sre ile snrl olarak kurulabilir. Belirli sreden bir zaman ls ile de-
il de bir iflin tamamlanmasna bal olarak da sz edilmesi mmkndr. rnein,
bir flehrin metro inflaatn yapmak iin kurulan flirketin sresinin metro inflaat biti-
mine ya da snrl bir konuda ve ruhsat alnmasna bal olarak faaliyet gsterecek
ortaklarn ruhsat sresi sonuna dek srmesi gibi.
Belirli sreli bir ortaklk, bu sre bitiminden nce fesih karar alabilir ya da ana-
szleflme deifliklii yoluyla sreyi ksaltabilir veya uzatabilir. Fakat belirlenen s-
renin deifltirilemeyecei ynnde anaszleflmede bir hkm var ise, bu hlde s-
renin beklenmesinde ve sre bitiminde ortakln tasfiye srecine girmesinde zo-
runluluk olacaktr. Srenin deifltirilemeyeceine iliflkin anaszleflme kayd, TTK
m.452/1 anlamnda aksine esas szleflmede hkm kapsamna girecei iin, tm
ortaklar rza gstermedike TTK m.529/1, d yolu ile sre bitiminden nce ortakl-
n feshine de olanak kalmaz.
Anaszleflmede ngrlen srenin dolmasna ramen faaliyetlere devam edil-
mesi hlinde ise ortaklk sona ermeyecek ve belirsiz sreli ortaklk hline gelecek-
tir (TTK m.529/1-a).
flletme Konusunun Elde Edilmesi veya mkanszlaflmas

Ortakln iflletme konusu, yalnz bir kpr veya metro inflaat yapm gibi ok s-
nrl ise, inflaatn tamamlanmas yahut yapmnn imkansz hle gelmesi hlinde bu
sona erme sebebi ortaya kabilir.
190 Ticaret Hukuku
Sermayenin 2/3nn Kaybedilmesine Ramen Gerekli nlemlerin

Alnmamas
TTK m.529/1in (f) bendinde, kanunlarda ngrlen dier hllerde ortakln sona
erecei ynnde genel bir dzenleme yaplmfltr. ngrlen hllerden bir ksm
infisah bir ksm ise fesih sebepleridir. Bu erevede, kanunda ngrlen infisah
sebeplerinden bir tanesi TTK m.376/2de dzenlenen sermayenin 2/3nn kaybe-
dilmesine ramen gerekli nlemlerin alnmamas hlidir. Maddede, ngrlen n-
lemlerin alnmamas hlinde flirketin kendiliinden sona erecei (infisah) hkme
balanmfltr.
Ortakln fls
Mahkemece ortakln iflsna karar verilmesi zerine ortaklk infisah eder. fls
karar ortaklk alacakllarnn ortakln ifls yoluyla takibi sonucu verilebilecei gi-
bi, ortakln aktiflerinin ortaklk borlarn yetmeyeceinin anlafllmas zerine or-
takln (ynetim kurulunun) talebi ile de sz konusu olabilir (TTK 376/3).
Anaszleflmede ngrlen Bir nfisah Sebebinin Gerekleflmesi

Sona erme sebeplerini dzenleyen TTK m.529/1in (c) bendinde infisah sebep-
lerini de kapsayacak flekilde yerinde bir ifadeyle anaszleflmede ngrlmfl
herhangi bir sona erme sebebinin gerekleflmesi, bir sona erme sebebi olarak
saylmfltr.
TTK m.529/1in (c) bendi dolaysyla ngrlecek bir infisah sebebi, flphesiz,
anaszleflmenin TTKnn anonim ortaklklara iliflkin hkmlerinden ancak kanun-
da aka izin verilmifl olmas flartna bal olarak farkl hkmler ierebileceini
dzenleyen TTK m.340 anlamnda kanunda izin verilen anaszleflme hkmlerin-
den birisi saylacaktr.
Fesih
Kanunda ve flayet ngrlmfl ise anaszleflmede gsterilen bir nedenin gerek-
leflmesi hlinde, ortakl sona erdirme yetkisine sahip olan kifli veya makamlarca
ortakln datlmasdr. Fesih nedenleri iki bafllkta toplanabilir:
Mahkemece Fesih
Organlardan Birisinin Eksiklii veya Toplanamamas

Uzun sredir flirketin kanunen zorunlu organlarndan birisinin mevcut olmamas
veya genel kurulun toplanamamas hlinde pay sahipleri, flirket alacakllar yahut
Bakanln talebiyle mahkemece durumun uygun hle getirilmesi iin ncelikle
sre tayin edilmek flartyla ortakln feshine karar verilebilir (TTK m.530/1).
SIRA SZDE X anonim flirketinde pay sahibi olan A, pay sahibi Bnin ifls etmesi nedeniyle flirketin de-
SIRA SZDE
4 vamnn mmkn olmadn ve bu nedenle fesih davas aacan sylemektedir. Sizce A
hakl mdr?
Muvazaa: Taraflarn nc Kamu Dzenine veya flletme Konusuna Aykr Faaliyet ve fllemlerde
kiflileri aldatmak amacyla,
S O R U
gerek iradelerine uymayan Bulunulduu S OGerekesiyle
R U Bakanln Dava Amas
bir ifllem yapmalar, fakat TTK m.210/3de kamu dzenine ya da iflletme konusuna aykr ifllemlerde veya bu
grnrdeki bu ifllemin
geerli
ynde hazrlklarda
DKKAT
ya da muvazaal ifl ve faaliyetlerde bulunduu belirlenen tica-
D Kolmayaca
KAT
konusunda anlaflmalardr. ret flirketleri hakknda, zel kanunlardaki hkmler sakl kalmak kaydyla, Gm-
SIRA SZDE SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
rk ve Ticaret Bakanlnca fesih davas alabilecei dzenlenmifltir. Hkmde

ayrca, dava almas; sz konusu ifllem, hazrlk ve faaliyetlerin renilmesinden
itibaren bir yllk sreye tabi tutulmufltur.
Anaszleflmede ngrlen Fesih Sebeplerinden Birinin Gerekleflmesi

Anlan hkme dayanlarak ana szleflmede infisah sebepleri kararlafltrlabilecei
gibi baz fesih nedenleri de gsterilebilir. rnein bir marka veya patent kullanma
szleflmesinin feshine bal olarak ortakln feshi veya ortakln st ste befl yl
sreyle zarar etmesi hlinde sermayenin onda birini oluflturan aznlk ortakln
feshini mahkemeden talep edebilir tarznda m. 531 hkm dolaysyla ortakln
feshine yol aabilecek zel bir hakl sebep hli anaszleflmede ngrlebilir.
Ortakln Hakl Sebeple Feshi

Hakl sebeple feshi bir sona erme sebebi olarak dzenleyen TTK m.531e gre;
hakl sebeplerin varl hlinde, sermayenin en az onda birini ve halka ak flirket-
lerde yirmide birini temsil eden pay sahipleri, mahkemeden, ortakln feshini ta-
lep edebilirler. Hakl sebep kavramnn tanmna maddede yer verilmemifltir. -
retide genel olarak tanmland flekliyle, aznln hakkaniyete uygun ve objektif
olarak ortakln devam etmesinden umduu faydalar ortadan kaldran ve ortakl-
n devamn ekilmez hle getiren olgular hakldr.
Esasen hakl sebep kavram somut olaya gre belirlenmesi gereken bir kavram
olup hakl sebebe sonu balanan hller TMK m.4 uyarnca hkime takdir yetki-
si tannan hllerdendir. Anonim ortaklklarda hakl sebep rnekleri genellikle o-
unluk gcnn ktye kullanlmasndan ileri gelmekle birlikte istisnaen az say-
da ortaktan meydana gelen anonim ortaklklarda kiflisel sebepler de ortakln
feshi iin hakl sebep oluflturabilir. Ortakln kr elde etmesine ramen pay sa-
hiplerine uzun sre kr pay datlmamas yahut ok dflk miktarda kr pay ve-
rilmesi, buna karfllk yneticilere yksek miktarda demeler yaplmas, ortaklk
kaynaklarnn yalnz ounluk amalarna hizmet edecek flekilde kullanlmas, s-
rekli flekilde eflit ifllem ilkesine aykr davranlmas bafllca hakl sebep rnekleri
olarak saylabilir.
Hakl sebeplerin varl hlinde mahkemece ortakln feshine karar verebile-
cei gibi, davac pay sahiplerinin paylarnn gerek deerinin denerek ortaklktan
kmalarna yahut duruma uygun dflen ve kabul edilebilir bir zme de hkme-
dilebilir (m. 531, c. 2). kma dflnda mahkemenin ngrebilecei zmler iin
svire ve Trk retisinde dile getirilen bafllca neriler; mahkemece ortakln
blnmesi, anaszleflmenin deifltirilmesi, bu kapsamda kr datlmasna, oy hak-
kna, bilgi alma hakkna iliflkin dzenlemeler yaplmas, genel kurul yerine karar
alnmas, bu kapsamda mevcut yneticilerin deifltirilmesi, kr datm karar ve-
rilmesi, ayrca mdr atanmas vb. hususlarda ynetim kurulu kararlar alnmas,
deifltirilmesi ve icrasna hkmedilmesi olarak saylabilir.
Hakl sebeple fesih davas ortaklk iin son are olarak baflvurulmas gereken
bir zm tarzdr.
Genel Kurulca Fesih

Genel kurul, ortakln sona ermesi (TTK m.529/1, d), bir baflka ortaklkla birlefle-
rek sona ermesi (TTK m.136) yahut tam blnme yoluyla sona ermesi (TTK
m.159/1,a) ynnde karar alabilir. Bunun iin, kanunda ve varsa anaszleflmede
ngrlen artrlmfl toplant ve karar yetersaylarna uyulmas gerekir.
192 Ticaret Hukuku
Sona Ermenin Sonular ve Tasfiye

Tasfiyesiz infisaha yol aan hller dflndaki bir nedenle sona erme, flirket malvarl-
nn tasfiyesini gerektirir (TTK m.439-454). Tasfiye srecine giren bir ortakln t-
zel kiflilii devam eder; fakat ortakln ehliyeti, organlar ve ynetimi konusunda,
kanun gerei birtakm deifliklikler oluflur.
Tasfiye, ortaklk malvarlnn paraya evrilmesi, alacaklarn tahsil edilip bor-
larn denmesi, geriye bir miktar artarsa, bu miktarn tasfiye bakiyesi datm h-
kmlerince datlmas ve ortaklk kaydnn sicilden terkin ettirilmesi iin yaplma-
s gereken ifllemlerin btnn ifade eder.
Eski TK m.439/2 ve 450 hkmleri uyarnca, kanunda zel olarak dzenlenme-
yen hususlarda, kural olarak tasfiyeye iliflkin kollektif ortaklk hkmleri uygulan-
makta iken, 6102 Sayl yeni Kanun, bu atf kaldrmfl ve anonim ortaklklarn tas-
fiyesini daha ayrntl dzenlemifl, bu arada, eTKde hkme balanmamfl bulunan
ve aflada ayrca deinilecek olan ek tasfiye ve tasfiyeden dnme imkanna da yer
vermifltir (m. 532-548).
Ayrca, 6335 Sayl Kanunla TTKya eklenen geici 7 nci maddeyle, TTKnin y-
rrle girdii tarihten itibaren iki yl iinde hkmde belirtilen hlleri tespit edi-
len ya da bildirilen anonim ve limited flirketler ile kooperatiflerin tasfiyeleri ve ti-
caret sicilinden kaytlarnn silinmelerinin, ilgili kanunlardaki tasfiye usulne uyul-
makszn bu madde uyarnca yaplaca hkme balanmfltr.
SIRA SZDE X anonim flirketinin

SIRA SZDEyetkilileri, genel kurulda fesih karar alnmas zerine ticaret sicili
5 mdrlne baflvurarak, flirketin sicilden silinmesini talep etmifllerdir. Sicil mdrl
talebi reddetmifltir. Red karar sizce hakl mdr?
Tasfiye lkeleri
S O R U 1. Tasfiye
S Osrasnda
R U tzel kiflilik devam eder (m.545).
2. Ortaklk amac, kendiliinden tasfiye amacna dnflr; Ortaklk, bu ama-
tan dolay kural olarak yeni ifllem ve faaliyetlere giriflemez. Ticaret nvan-
DKKAT DKKAT
na Tasfiye Hlinde ibaresi eklenir (m. 533).
3. Organlar varlklarn srdrr. Ancak, tasfiye srasnda ortaklk organlarnn
SIRA SZDE grev veSZDE
SIRA yetkilerinin, tasfiyenin yaplabilmesi iin zorunlu olmakla birlikte
tasfiye memurlarnca yaplamayan ifllemlerle snrl hle gelir (m. 535).
4. fls dflndaki sona erme nedenlerinden biriyle tasfiye, tasfiye memurlarn-
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
ca yaplr. flasta ise ifls idaresince tasfiye yaplr (m. 534).
Tasfiye Memurlar
K T A P K olarak
Tasfiye, kural T A P ynetim kurulu tarafndan yaplr fakat anaszleflmede tasfi-
ye memurlar gsterilebilecei gibi, sonradan, genel kurul tarafndan seilmeleri
de mmkndr. Tasfiye memurunun ortaklardan olmas zorunlu deildir. Anasz-
TELEVZYON leflme ve Tatama
E L E V Zkararnda
YON aksi ngrlmedike, cret haklar vardr (m. 536/1).
fiirketin feshine mahkemece karar verilmifl ise, tasfiye memurlar da mahkemece
atanr (m. 536/3).
Temsile yetkili tasfiye memurlarndan en az birisinin Trk vatandafl olmas ve
NTERNET NTERNET
yerleflim yerinin Trkiyede bulunmas flarttr (m. 536/4); yoksa ne yaplmas
gerektii konusunda kanun dzenlemifltir (m. 537/3).
Atanma yntemi ne olursa olsun, genel kurulun daima bu memurlar azletme
ve yerlerine yenilerini seme yetkisi vardr; hakl nedenlere dayanarak mahkeme-
ce azil ve yerlerine atama yaplmas da istenebilir (m. 537). Tasfiye memurlarnn
da tescil ve iln gerekir (m. 536/2).
Tasfiye memurlar, bu srete, ortaklk organlar yannda, tasfiye iflleri ile snr-
l olarak ynetim ve temsile yetkili olup (m. 539) kanunda belirtilen iflleri (m. 540
vd.) yaparlar. Ortakln hak ehliyeti ve tasfiye amac snrlar ierisinde grev ifa
ederler fakat tasfiye amac dflnda yaptklar ifllemler de flirketi balar; meer ki
nc kiflinin ktniyeti kantlanmfl bulunsun (m. 539/2).
Genel kurulu toplantya arma ve nemli olmayan miktardaki aktifleri satma
yetkileri de vardr (m. 535/2; 538). Kural olarak birlikte hareket ederler; birden ok
iseler, ift imza kural geerlidir (m. 539/3) fakat anaszleflme veya genel kurul ka-
rar ile tek bafllarna yetkili klnabilirler. Ayrca, gecikmesinde saknca olan ifller ile
pasif temsilde (ihtar, ihbar gibi beyanlar kabul) tek bafllarna yetkili olduklar gibi;
devri mmkn olmayan yetkiler dflnda, belirli ifllerin yaplmas iin birbirlerine
veya nc kifliye temsil yetkisi verebilirler (539/1).
Tasfiye flleri
fls dflndaki sona erme hli, ynetim kurulu tarafndan tescil ve en ok birer haf-
ta ara ile kere iln ettirilir. landa, nc ilndan itibaren bir yl ierisinde or-
taklk alacakllarnn, belgeleriyle birlikte baflvurmas gerektii duyurulur. Tasfiye
srecinde, memurlarca yaplacak ifllemler ksaca flunlardan ibarettir:
lk envanter ve bilanonun hazrlanmas, defterlerin tutulmas, alacakllar da-
vet, flirketin alacaklarn tahsil etme, gnlk ifllemlerin yrtlmesi ve bafllanmfl ifl-
lerin bitirilmesi, aktiflerin paraya evrilmesi, flirket borlarnn denmesi, tasfiye ar-
t (bakiyesi) varsa datlmas ve nihayet, flirketin sicilden terkini ile tzel kiflili-
in sona erdirilmesi (m. 540-541), kanunda gsterilen dier tasfiye ifllerinin yapl-
mas (m. 542).
Tasfiye artnn datm, kural olarak, ortaklarn dedikleri sermaye pay ora-
nnda yaplr. Fakat anaszleflmede, tasfiye pay almada imtiyazl paylar ngrl-
mfl ise, imtiyazlar dikkate alnr (m. 543).
Ortaklk borlar, mevcutlarndan fazla ise, tasfiye memurlar, durumu derhl
flirket merkezinin bulunduu yerin asliye ticaret mahkemesine bildirmek zorunda-
drlar; mahkeme de iflsn almasna karar verir (m. 542/1,c).
Ek Tasfiye ve Tasfiyeden Dnme

Ek tasfiye, tasfiyenin bitmesinden sonra, ek ifllerin yaplmasnn zorunlu olduu
hllerde gndeme gelmektedir. Bu hllerde son tasfiye memurlar, ynetim kuru-
lu yeleri veya alacakllar, flirket merkezinin olduu yerdeki asliye ticaret mahke-
mesine baflvurarak ek ifllemler yaplana dek, flirketin yeniden tescilini talep edebi-
lirler. Mahkeme talebi yerinde grr, yani ek ifllerin yaplmasn zorunlu bulursa,
yeniden tescil karar verir; ayn veya yeni bir ya da birka kifliyi tasfiye memuru
olarak atayp tescil ve iln ettirir (m. 547).
Tasfiyeden dnme ise, flirketin, sresinin dolmas veya genel kurul karar ile so-
na erdii hllerde, malvarl datmna bafllanmamfl olmas flartyla gndeme gel-
mektedir. Bu hl ve flartlarda, genel kurul sermayenin en az yzde altmflnn
olumlu oyu ile flirketin devamna karar verebilir; bu karar tasfiye memurlarnca tes-
cil ve iln ettirilir. Anaszleflme, sz konusu yetersays arlafltrabilir veya baflka-
ca nlemler ierebilir (TTK m.548/1).
fls nedeniye sona erme hlinde de, iflsn kaldrlmfl veya ifls, konkordato
ile sona ermifl ise, yine flirket devam eder; tasfiye memuru iflsn kaldrldna da-
ir karar tescil ettirir (burada ilndan sz edilmemesi, bir eksiklik olarak gze arp-
maktadr). Ayrca, tescil istemi iin, tasfiye pay datmna bafllanmadna dair
belge ibraz da ngrldnden, datmn bafllamamfl olmasnn, burada da bir
yasal flart olduu anlafllmaktadr (TTK m.548/2,3).
194 Ticaret Hukuku
zet
A M A
Anonim ortaklkta genel kurul toplant trlerini
A M A
Genel kurul kararlarndaki sakatlklarn yapt-
1 ve karar alma usuln anlatmak. 2 rmlarn aklamak.
Genel kurul toplantlar, yaplfl zaman asndan Genel kurul kararlarndaki sakatlklar, ihlal edi-
olaan ve olaanst, ar yaplp yaplmamas len hukuk kuralnn niteliine gre drt flekilde
asndan arl ve arsz, fiziken bir araya ge- ortaya kar. Bunlar; yokluk, butlan, iptal edile-
linip gelinmemesi asndan ise, fiziken yaplan bilirlik (iptal davas) ve askda hkmszlktr.
ve elektronik ortamda yaplan toplantlar bii-
minde ayrmlara tabi tutulmaktadr. Genel kuru-
A M A
Anonim ortakln sona erme nedenlerini sra-
lu toplantya arma yetkisi olanlar, ynetim ku- 3 lamak.
rulu, pay sahipleri, aznlk pay sahipleri, tasfiye Anonim ortakln sona erme nedenleri, infisaha
memurlar, ifls idaresi ve mahkemece atanmfl ve feshe yol aan nedenler fleklinde ikiye ayrlr.
kayymlardr. nfisaha yol aan sebepler; ortaklk belirli bir s-
Genel kurul toplant ve karar yetersaylar bak- re iin veya belirli bir iflin yaplmasna ynelik
mndan aranan nisaplar ikiye ayrlmaktadr. kurulmuflsa ngrlen srenin dolmas veya iflin
Bunlar, basit(olaan) yetersaylar ve arlafltrl- tamamlanmas, iflletme konusunun elde edilmesi
mfl yetersaylardr. Kanunda veya anaszleflme- veya imknszlaflmas, sermayenin 2/3nn kay-
de aksine daha ar bir yetersay ngrlmfl bedilmesine ramen gerekli nlemlerin alnma-
olmadka, genel kurul, sermayenin en az drt- mas, ortakln ifls, anaszleflmede ngrlen
te birini karfllayan paylarn sahiplerinin veya bir infisah sebebinin gerekleflmesi gibi sebep-
temsilcilerinin varlyla toplanr. Bu orann top- lerdir. Feshe yol aan sebepler ise, mahkemece
lant sresince korunmas flarttr. lk toplantda fesih ve genel kurulca fesih olmak zere ikiye
bu oran salanamad takdirde, ikinci toplant- ayrlr. Mahkemece fesih sebepleri, organlardan
nn yaplabilmesi iin nisap aranmaz. Kararlar birinin eksiklii veya toplanamamas, kamu d-
toplantda hazr bulunan oylarn ounluu ile zenine veya iflletme konusuna aykr faaliyet ve
verilir. Arlafltrlmfl yetersaylar ise, genel ana- ifllemlerde bulunulduu gerekesiyle Bakanln
szleflme deifliklikleri, paysahiplerinin taah- dava amas, anaszleflmede ngrlen fesih se-
htlerinin artrlmas veya ikincil ykmllkler beplerinden birinin gerekleflmesi, ortakln
konulmas ile ortaklk merkezinin yurt dflna - hakl sebeple feshi gibi sebeplerdir. Genel kurul-
karlmas, iflletme konusunun tamamen deiflti- ca fesihte ise, ortakln sona ermesi, bir baflka
rilmesi ve pay senetleri menkul kymet borsala- ortaklkla birleflerek sona ermesi, tam blnme
rnda ifllem gren anonim flirketlerin baz karar- yoluyla sona ermesi gibi sebepler mevcuttur.
lar asndan ngrlmfltr. Genel kurulda,
karar alnmas iin yaplacak oylama, kural ola-
rak ak ve el kaldrma yoluyla yaplr. Ortakla-
rn talep etmesi durumunda oylamann flekli,
genel kurulca belirlenir.
Kendimizi Snayalm
1. Anonim ortaklk genel kurulunu toplantya davet 6. Anonim ortaklk genel kurulu kural olarak hangi ba-
konusunda afladakilerden hangisi yetkili deildir? sit yetersay ile toplanr?
a. Grev sresi dolmufl olsa bile ynetim kurulu a. 1/2
b. Tasfiye iflleriyle snrl olmak zere tasfiye me- b. 1/4
murlar c. 2/3
c. Aznlk d. 3/4
d. Deneti e. 1/3
e. fls idaresi
7. Anonim ortaklklarda flirket merkezinin yurt dflna
2. Anonim flirketlerde oy hakk ile ilgili afladakiler- taflnmas iin yaplacak toplantda karar yetersays afla-
den hangisi yanlfltr? dakilerden hangisidir?
a. Oy hakk anaszleflme ile snrlandrlabilir. a. Sermayenin yzde yetmifl befli
b. Oy hakk payn itibari deerine gre belirlenir. b. Toplantya katlanlarn yzde altmfl
c. Oy hakk fiziki veya elektronik genel kurulda c. Toplantya katlanlarn ounluu
kullanlabilir. d. Toplantya katlanlarn oy birlii
d. Oy hakk temsilci aracl ile kullanlamaz. e. Tm ortaklarn oy birlii
e. Anaszleflme ile oyda imtiyazl paylar yaratlabilir.
8. Anonim ortaklklarda olaan genel kurul toplants
3. Genel kurul kararlarnn hkmszlne iliflkin hangi sre iinde yaplmaldr?
olarak afladaki bilgilerden hangisi yanlfltr? a. Her faaliyet dnemi sonundan itibaren 3 ay
a. Genel kurul kararlarna karfl iptal davas kararn iinde
alnd tarihten itibaren 3 ay iinde almaldr. b. Her faaliyet dnemi sonundan itibaren 1 ay
b. TTKda genel kurul kararlarnn butlan dzen- iinde
lenmifltir. c. Her faaliyet dnemi sonundan itibaren 2 ay
c. TTKda genel kurul kararlarnn yokluu dzen- iinde
lenmifltir. d. Her faaliyet dnemi sonundan itibaren 15 gn
d. Genel kurul toplantsnda oy kullanmasna izin iinde
verilmeyen paysahibi, oyunun kararn alnmas- e. Her faaliyet dnemi sonundan itibaren 10 gn
na etkili olduunu ispat etmesi flartyla kararn iinde
iptalini isteyebilir.
e. Paysahibinin bilgi alma hakkn kanunen izin 9. Anonim ortaklk genel kurulunda alnan kararlardan
verilen l dflnda snrlandran genel kurul dolay sorumluluk kime aittir?
kararlar yoklukla sakattr. a. Pay sahiplerine
b. Aznlk pay sahipleri
4. Afladakilerden hangisi genel kurulun grev ve yet- c. Genel kurula
kilerinden deildir? d. fls idaresine
a. Anaszleflmenin deifltirilmesi e. Ynetim kuruluna
b. Datlacak kr paylarnn belirlenmesi
c. Tasfiye memuru atanmasna karar verilmesi 10. Anonim ortakln, srenin dolmas veya genel ku-
d. Nama yazl pay senetlerinin devrine izin veril- rul karar ile sona erdii hllerde, malvarlnn dat-
mesi ve yeni malikin pay defterine kaydedilmesi mna bafllanmamfl olmak kayd ile genel kurulun ser-
e. nemli miktarda flirket varlnn toptan satflna mayenin en az yzde altmflnn olumlu oyu ile ortakl-
karar verilmesi n devamna karar vermesine ne ad verilir?
a. Tasfiye
5. Aznlk pay sahiplerinin genel kurul toplants ars- b. Tasfiyeden dnme
na iliflkin talebine ynetim kurulu tarafndan ka gn iin- c. Ek tasfiye
de cevap verilmezse, aznlk mahkemeye baflvurabilir? d. fls
a. 15 e. Konkordato
b. 10
c. 7
d. 5
e. 3
196 Ticaret Hukuku
T.C. YARGITAY, 11. HUKUK DARES, E.

2005/13648, K. 2007/590, T. 22.1.2007
GENEL KURUL KARARININ PTAL
ANONM fiRKETLERDE ELEKTRONK GENEL
KURUL
Anonim flirketlerin genel kurullarna elektronik ortam-
(Davac Ortaklar Adna Toplantya Katlmak ste- da katlmaya, neride bulunmaya, grfl aklamaya
yen Avukat Tarafndan braz Edilen Vekletname- ve oy kullanmaya imkn tanyan elektronik genel ku-
nin Geersiz Olmas - Toplant Salonunun Yak- rul sisteminin kuruluflunu, iflleyifli, teknik hususlar ile
nnda Bulunan ve Genel Kurula Katlmalar Engel- gvenlik kriterlerine iliflkin usul ve esaslar belirlendi.
lenmemifl Davaclarn Kendi steiyle Genel Kuru- Gmrk Ve Ticaret Bakanlnn Anonim fiirketlerin
la Katlmadnn Kabul Gerei) Genel Kurullarnda Uygulanacak Elektronik Genel Ku-
........................ rul Sistemi Hakknda Teblii Resmi Gazetede yaym-
ZET: Tank ifadelerine gre davaclarn olaan st land. Anonim flirketin genel kurul toplantsna elektro-
genel kurul toplatsna katlmalarna engel olunmamfl nik ortamda flahsen veya temsilcileri araclyla katl-
olduu, kendi istekleri ile toplantya katlmadklar, bu mak isteyen hak sahipleri, bu tercihlerini genel kurul
nedenle davaclarn iptal davas ama haklar olmad- tarihinden iki gn ncesine kadar Elektronik Genel
nn kabul gerekir. Kurul Sisteminden (EGKS) bildirecek. Bu sre, paylar
KARAR: Davaclar, daval flirketin toplam %10 hisseli or- Merkezi Kayt Kuruluflu (MKK) tarafndan kayden izle-
taklar olduklarn, 26.08.2004 tarihinde yaplacak olaan nen borsaya kote flirketlerde bir gn olarak uygulana-
st genel kurulda temsil edilmek zere avukatlarna ve- cak. fiirket, genel kurula katlma taleplerini en ge iki
kalet verdiklerini, anlan gnde hazr olan vekillerin h- ifl gn iinde kontrol ederek EGKSden kabul veya
kmet komiseri tarafndan pay adedi yazl olmadn- reddedecek.
dan bahisle toplantya alnmadn, yan binada olan ken- Anonim flirket genel kurul toplantsna elektronik or-
dilerinin iki dakika iinde gelmelerine ramen hkmet tamda katlm iin sisteme girifl, genel kurulun iln edi-
komiserinin toplantnn bittiinden bahisle toplantya al- len bafllama saatinden bir saat ncesinde bafllayacak,
madn, genel kuruldaki usule ve alnan kararlara iti- genel kurulun bafllama saatinden befl dakika ncesine
razlarnn tutanaa geirilmesi isteklerinin komiser tara- kadar srecek.
fndan oyalanarak tutanaa yazlmadn, yasal haklarn
kullanamadklarn ileri srerek, genel kurul kararnn ip- Kaynak: http://www.haberx.com/
taline karar verilmesini talep ve dava etmifltir.
Daval vekili, davaclarn vekleten katlmak istedikleri
genel kurula vekaletnamelerinin geersiz olmas nede-
niyle katlamadklarn, TTK.nun 381. maddeye dayal
olarak bu davay aamayacaklarn savunarak davann
reddini istemifltir.
Mahkemece, iddia, savunma ve dosyadaki belgelere
gre, davaclar adna toplantya katlmak isteyen avukat
tarafndan ibraz edilen vekletnamenin komiserler y-
netmeliinin 23. maddesine gre geersiz olduu, top-
lant baflladktan sonra davac Melih olakn toplant
salonu dflnda, Mehmet olakn bina dflnda olduu,
tank ifadelerine gre davaclarn katlmalarna engel
olunmamfl olduu, kendi istekleri ile toplantya katl-
madklar, bu nedenle davaclarn iptal davas ama
haklar olmad gerekesiyle, davann reddine karar
verilmifltir.


1. d Yantnz yanlfl ise Genel Kurul konusunu ye- Sra Sizde 5
niden gzden geiriniz. Karar hakldr, sona erme nedenlerinden birinin ger-
2. d Yantnz yanlfl ise Genel Kurulkonusunu ye- ekleflmesiyle anonim ortaklk kural olarak tasfiye hli-
niden gzden geiriniz. ne girer. Tasfiye ifllemlerinin tamamlanmasndan sonra
3. c Yantnz yanlfl ise Genel Kurul konusunu ye- flirketin ticaret sicilinden silinmesi olanakl hle gelir.
niden gzden geiriniz.
4. d Yantnz yanlfl ise Genel Kurul konusunu ye-
niden gzden geiriniz. Yararlanlan Kaynaklar
5. c Yantnz yanlfl ise Genel Kurul konusunu ye- Bahtiyar, M. (2012), Ortaklklar Hukuku, stanbul:
niden gzden geiriniz. Beta Yaynevi.
6. b Yantnz yanlfl ise Genel Kurul konusunu ye- mregn, O. (1989), Anonim Ortaklklar, stanbul:
niden gzden geiriniz. Yasa Yaynevi.
7. e Yantnz yanlfl ise Genel Kurul konusunu ye- Kendigelen, A. (2011), Yeni Trk Ticaret Kanunu,
niden gzden geiriniz. Deifliklikler, Yenilikler, lk Tespitler, stanbul:
8. a Yantnz yanlfl ise Genel Kurul konusunu ye- Oniki Levha Yaynevi.
niden gzden geiriniz. Morolu, E. (2009), Anonim Ortaklkta Genel Kurul
9. e Yantnz yanlfl ise Genel Kurul konusunu ye- Kararlarnn Hkmszl, stanbul: Vedat
niden gzden geiriniz. Kitaplk.
10. b Yantnz yanlfl ise Tasfiye ve Tasfiyeden Dn- Poroy, R. /Tekinalp, ./ amolu, E. (2009), Ortaklklar
me konusunu yeniden gzden geiriniz. ve Kooperatif Hukuku, stanbul: Vedat Kitaplk.
Pulafll, H. (2012), Yeni fiirketler Hukuku, Genel
Esaslar, Ankara: Adalet Yaynevi.
Sra Sizde Yant Anahtar Tekinalp, . (2011), Yeni Anonim ve Limited
Sra Sizde 1 Ortaklklar Hukuku ve Tek Kifli Ortaklnn
fiirket anaszleflmesinin deifltirilmesi genel kurulun dev- Esaslar, stanbul: Vedat Kitaplk.
redilmez yetkileri arasndadr. Bu nedenle A hakldr.
Sra Sizde 2
Ynetim kurulu yeleri hakl deildir, nk genel ku-
rul toplantsna arda hibir eksiklik olmasa da, genel
kurul toplantsnda gndeme ballk kuralna uyulma-
mfltr. Gndemde yer almayan konularda kural olarak
karar alnamaz.
Sra Sizde 3
fiirket grevlileri hakl deildir. Pay sahibi kendisini
temsilen, pay sahibi olan veya olmayan bir kifliyi genel
kurul toplantsna gnderebilir.
Sra Sizde 4
Pay sahiplerinden birinin ifls flirketin feshine veya in-
fisahna neden olmaz. A hakl deildir.
7
TCARET HUKUKU
Amalarmz
Anonim flirkette pay ve pay sahiplii kavramlarn aklayabilecek,
Pay sahibinin hak ve borlarn anlatabilecek,
Anonim flirketin karabilecei menkul kymet trlerini belirtebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Pay Balam
Pay Senedi Kr Pay
Nama Yazl Pay Senedi Tahvil
Hamiline Yazl Pay Senedi Menkul Kymet
indekiler
ANONM ORTAKLIKTA PAY VE

Pay Sahiplii ve PAY SAHPL
Ticaret Hukuku Menkul Kymetler ANONM ORTAKLIKTA MENKUL
KIYMETLER
Pay Sahiplii ve
Menkul Kymetler
ANONM ORTAKLIKTA PAY VE PAY SAHPL
Paya liflkin lkeler

En nemli kavramlardan birisi olan payn, farkl anlamda kullanld, yukar-
da, anonim ortakln tanm ve unsurlar bafll altnda aklanmflt. reti, ka-
nunun eflitli hkmlerinden hareketle, paya iliflkin aflada belirtilen ilkeleri or-
taya koymufltur.
Tescil ile Oluflma

Pay, kuruluflta veya sermaye artrmlarnda, tescil ile oluflur (TTK m.354-355, 455-
456, 486/2).
Senede Balanmasnn Etkisi

Payn senede balanmas, paya bal haklar ve borlarda kural olarak bir deiflik-
lie yol amaz fakat senede balanmfl paylarn tedavl yetenei daha yksektir.
Senede balanmamfl (plak) paylar da her tr (satfl, rehin, intifa, haciz, na-
lm, alm, geri alm gibi) ifllemlere konu olabilir fakat senede balanmfl olup olma-
mas, paya iliflkin ifllemlerin flekli ynnden farkllk yaratabilir. rnein, bedeli ta-
mamen denmifl olan plak payn devri, alacan temliki hkmlerine (yazl flek-
le) tabidir fakat senede bal paylarn devri, senedin trne gre deiflir.
Payn Blnmezlii lkesi

Uyarnca payn salad haklar bir btn olup bu haklar ayr kiflilerce kullanla-
maz. Bir payn birden ok maliki varsa, bu hlde de mflterek temsilci aracly- Malik: Bir fleye sahip olan
kifli, mlkiyet hakk
la haklarn kullanlmas gerekir. tibari deerlerini deifltirmek suretiyle paylarn sahibidir.
blnmesi veya birlefltirilmesi iin de anaszleflme deifliklii ve ayrca birlefltirme-
de, her pay sahibinin rzas gerekir (TTK m.477).
Devir Serbestlii lkesi

Gereince, senede balanmfl olsun olmasn, paylar devredilebilir. Kollektif, ko-
mandit ve limited ortaklklardan farkl olarak, anonim ortaklklarda pay devri iin
dier ortaklarn rzas gerekmez. Fakat devir serbestlii kural, nama yazl hisse se-
netleri ynnden istisnaya uramaktadr (bkz. TTK m. 490 vd.). Devir serbestlii
ilkesi ve istisnalar ile devir flekilleri konusu ilerde ayrca anlatlacaktr.
200 Ticaret Hukuku
Pay Trleri
Paylar, eflitli ynlerden snflandrlmakta ve oluflan trlere de farkl hukuki so-
nular balanmaktadr.
Nakit Karfll Pay / Ayn Karfll Pay

Kural olarak, pay sahiplerinin anonim ortakla getirecekleri sermayenin nakit
(para) olmas zorunluluu yoktur; para dflndaki deerlerin de sermaye konul-
mas mmkndr (TTK. 128, 342; istisnai rnek olarak bkz. BanK. 7; SerPK.
m.12 ve m.49/c).
Ayn sermayeye deer biilme yntemi (m. 343) ve deerin anaszleflmede
SIRA SZDE
gsterilmesiSIRA SZDE kanunda zel olarak dzenlenmifltir (m. 339/1,e).
gerektii,
D fi N E L M Oy HakkD Olan Pay / Oydan Yoksun Pay

fi N E L M
TTK m.434/2ye gre, her pay sahibi, yalnz bir pay olsa bile en az bir oy hakk-
n haizdir fakat birden ok paya sahip olanlara tannacak oy says anaszleflme ile
S O R U S O R U
snrlandrlabilir. fiu hlde, TTKya gre, kural olarak oysuz pay olamaz.
DKKAT Eski SerPK. m.14/A

D K K Ahkmne
T gre oydan yoksun pay karlmas mmkn idi. Yeni SerPK'da
ise, bu konuda bir dzenlemeye yer verilmemifltir.
SIRA SZDE SIRA SZDE
zellikle eklemeliyiz ki oy hakk, payn kanunen veya anaszleflme ile belir-
lenmifl bulunan en az miktarnn denmesi ile doar (m. 435).
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
tibari Deeri Olan Pay / tibari Deeri Olmayan Pay
TTK m.476 uyarnca, payn itibari deeri en az bir kurufltur; bu deer ancak birer
K T A P kurufl ve katlar
K T olarak
A P ykseltilebilir. Bu deer, Bakanlar Kurulunca yz katna ka-
dar artrlabilir. Bu kurala aykr flekilde karlan paylar geersizdir; karanlar da
zararlardan mteselsilen sorumludurlar. fiu hlde, itibari deersiz pay olmaz. tiba-
TELEVZYON ri deerden T E Lafla
E V Z Ybir
O N bedelle de senet karlamaz fakat itibari deerlerinden daha
yksek bir bedelle (primli, agiolu) karlabilmeleri iin de anaszleflmede hkm
bulunmas veya genel kurulun karar almas gerekir (m. 347).
TTK, itibari deere nemli baz sonular balamfl; pay sahiplii haklarnn kul-
NTERNET NTERNET
lanm ve primli karlacak paylarda primin hesab gibi baz konularda itibari de-
eri l kabul etmifltir. TTK m. 434, pay sahiplerinin oy haklarn, genel kurulda,
paylarnn toplam itibari deeriyle orantl olarak kullanacaklarn ak hkme ba-
lamfltr. Ayrca, kazan ve tasfiye pay datmnda pay oranna, hatta pay karfll-
nda yaplan demelerin sermayeye olan oranna baklr (m. 507, 508).
mtiyazl Pay / Adi Pay

lk veya deifltirilmifl anaszleflme ile, bir ksm paylara imtiyaz tannabilir; imtiyaz,
kr pay, tasfiye pay, rhan ve oy hakk gibi hususlarda dierlerine oranla paya
tannan stn bir hak veya kanunda ngrlmemifl yeni bir pay sahiplii hakkdr
(m. 479-480, 360). Byle bir ayrcalkla donatlmfl paylara imtiyazl pay, byle bir
ayrcalk tannmamfl olanlara ise adi pay denilmektedir.
mtiyazlar ancak anaszleflme ile oluflturulur. Yeni Kanun imtiyaz, paya tannan
stn bir hak veya kanunda ngrlmemifl yeni bir pay sahiplii hakk fleklinde ta-
nmladktan sonra, 360nc maddesinde, belirli pay gruplarna, zellik ve nitelikle-
riyle belirli bir grup oluflturan pay sahiplerine ve aznla ynetim kurulunda temsil
edilme hakk tannmas yoluyla da imtiyaz oluflturulmasna izin vermifltir.
7. nite - Pay Sahiplii ve Menkul Kymetler 201
mtiyaz konusu olabilecek haklar snrl deildir; nitekim m. 478/2deki gibi

szc de bunun kantdr. Kr ve tasfiye pay datm, rhan ve oy hakk ya-
nnda, bu szce dayanlarak tahvil ve intifa senetleri alma, ortaklk tesislerinden
yararlanma gibi birok hususta imtiyaz oluflturulabilecei kabul edilmektedir.
lkemizde zellikle oy hakknda imtiyaza daha ok rastlanabilmektedir. rne-
in, baz paylarn sahipleri genel kurul toplantlarnda ellerindeki pay baflna birer
oy kullanrlarken anaszleflmede dier baz paylarn her birisinin befler oy hakk
salayaca dzenlenmifl olabilir. Bylece, eflit itibari deerli paylardan bir ksm-
na oyda imtiyaz tannmfl olur (TTK m. 479/1). te yandan TTK, farkl itibari de-
erdeki paylara eflit oy hakk tannmas yoluyla dflk itibari paylar lehine bir im-
tiyaz salanmasna izin vermemifltir (m. 479).
Yeni Kanun, bir paya en ok onbefl oy hakk tannabileceini dzenlemek su-
retiyle bir st snr getirmifltir fakat kurumsallaflmann gerektirdii veya hakl bir
nedenin kantland durumlarda bu snrlama uygulanmayacaktr. Bu iki durum-
da, flirket merkezinin bulunduu yerin asliye ticaret mahkemesinin, gerekeyi in-
celeyip, snrlamadan istisna etme karar vermesine gerek vardr (m. 479/2). Oyda
imtiyaz, anaszleflme deiflikliklerinde, ibra ve sorumluluk davas almasnda uy-
gulanmaz (m. 479/3).
Yeni Kanun, ynetim kurulunda temsil edilme imtiyazna dair 360/1inci mad-
desinde, pay gruplarndan da aka sz etmifltir.
Bir ortaklkta imtiyazl paylarn bulunmasnn en nemli sonucu, imtiyazl pay-
lara zarar verici nitelikteki anaszleflme deifliklikleri, kaytl sermaye sistemine ge-
ifl ve sistem iinde ynetim kurulunca yaplacak sermaye artrmlarnda, karar, im-
tiyazl pay sahiplerinin haklarn ihlal edici nitelikte ise, kararn uygulanabilmesi
iin, imtiyazl pay sahipleri zel kurullarnn ayrca toplanarak ilgili karar onayla-
malarna gerek bulunmasdr (TTK m. 454).
Ayrca SerPK m. 18/6, kaytl sermaye sistemine gemifl HAAOlarda, anaszlefl-
meye hkm konulmak suretiyle, imtiyazl paylar karma ve mevcut imtiyazlar
kstlama yetkilerinin ynetim kuruluna tannabilmesine de olanak vermektedir.
Bedelli Pay / Bedelsiz Pay

Sermaye artrmlarnda, artrlan sermaye ortaklk ii kaynaklardan karfllanyor ise,
artrlan ksm karfll karlan paylar, bir bedel alnmakszn, artrmn tescili
annda mevcut pay sahiplerine datlr. Bu paylara bedelsizSIRA SZDE
(yeniden demesiz SIRA SZDE
veya gratis) paylar denilir ve bedelsiz pay alma hakk, kaldrlamaz, snrlanamaz
ve bu haktan vazgeilemez (m. 462/3). D fi N E L M D fi N E L M
Buna karfllk, dfl kaynaklardan sermaye artrm yaplyorsa karlacak yeni
paylardan almak isteyen mevcut ortaklarn ve nc kiflilerin, ortakla pay be-
S O R U S O R U
dellerini demeleri gerekir (m. 461). Bu paylara ise bedelli paylar denilir.
Pay iin hisse, pay senedi iin hisse senedi ifadeleri de kullanlmaktadr.
DKKAT DKKAT
Pay Sahiplii SIRA SZDE SIRA SZDE

Pay sahibi, payn veya pay senedinin maliki olan gerek veya tzel kiflidir. Bir ki-
fli birden ok paya sahip olabilecei gibi, miras, birlikte satn alma gibi yollarla, bir
pay zerinde birden ok kiflinin mlkiyet veya baflka bir hakk
bilir (m. 477/1).
AMALARIMIZ
Pay sahibi olabilme asndan zel bir ehliyet aranmamfltr; TMKdaki ehliyet

da sz konusu ola- AMALARIMIZ
hkmleri burada da geerlidir. Ayrca, Trk vatandafl olma Kflart T da

A Pkural olarak K T A P
ngrlmemifltir (istisnai rnek olarak bkz. TTK m. 940/4,b).
TELEVZYON TELEVZYON
NTERNET NTERNET
202 Ticaret Hukuku
Pay Sahipliinin Kazanlmas

Burada, kazanma trleri ile pay sahipliinin kazanlmasnda devir serbestlii (ve
bu kapsamda, pay mlkiyetini kazanacak olann kimlii ve kifliliinin nem tafl-
mamas) kuralnn ele alnmas gerekir.
Pay sahiplii aslen veya devren kazanlr.
1. Aslen kazanma, kuruluflta ve sermaye artrmnda sermaye taahhdnde bu-
lunulmas yoluyla gerekleflir. Birleflme ve tr deifltirme sonucu karlan
paylarn da aslen kazanld kabul edilir.
2. Devren kazanma ise, payn baflkasndan, satm, trampa, bafllama gibi bir
ifllemle devralnmas fleklinde olur. Pay sahipliinin miras, cebri icra ve ev-
lilikteki mal rejimleri uyarnca iktisab da devren kazanma kapsamnda ol-
makla birlikte zellik gsteren durumlar olduundan, kanunda zel hkm-
ler mevcuttur (bkz. TTK 491, 493/4, 494/2 ve 495/3).
Payn Serbeste Devredilebilmesi lkesi ve stisnalar

Tipik sermaye ortakl niteliine bal olarak anonim ortaklklara zg temel ilke-
lerden birisi de senede balanmfl olsun olmasn, payn serbeste devredilebilme-
sidir. Bu ilke, pay sahibinin, herhangi bir makam, organ veya kiflinin izni veya ica-
zetini almasna gerek olmakszn payn devredebilmesini ifade etmektedir. Oysa
kollektif, adi komandit ve limited ortaklklarda pay serbeste devredilemez; bunun
iin dier tm veya belirli oranda ortaklarn rzas gerekmektedir (TTK m. 226/2,
315, 595).
lkenin kapsamna, payn devredilecei kifliyi seme serbestsi de gireceinden,
pay devralacak olann kimlii ve kiflilii nem taflmaz; herhangi bir gerek veya
tzel kifli, pay mlkiyetini edinmenin tabi olduu usule uymak suretiyle pay sahip-
liini kazanabilir.
TTK m. 489-490 vd. hkmleri uyarnca, anonim ortaklk paylar kural olarak
serbeste devredilebilir. Paylara devir ve tedavl kolayl salanmas amaland
Kymetli Evrak: Hakkn iindir ki kymetli evrak niteliine sahip pay senetleri karlabilmesine olanak ta-
senede bal olduu, nnmfl, hatta senetlerin hamiline yazlabilmesine de izin verilmifltir (TTK m.
senetten ayr olarak ileri
srlemedii ve 484/1).
devredilemedii senetlerdir. Ayrca, m. 486, hamiline yazl senetlerin, pay bedeli dendikten itibaren
Hamiline Yazl Senet: ay iinde, nama yazl senetlerin ise aznln talebi halinde ynetim kurulu tarafn-
Senedin metninden, senedi dan bastrlmas ve datlmas zorunluluu getirmifl ise de senede balanmfl pay-
elinde bulunduran kim ise, o
kimsenin hak sahibi
lar ile plak paylar arasnda, pay sahiplii haklarnn ierii ve snrlar asndan
saylaca anlafllan fark yoktur. Pay sahibi haklarn senetsiz de kullanabilir nk pay sahiplii hak-
senettir. larnn kullanlabilmesi pay senedi karlmfl olmasna bal deildir. Bununla bir-
likte flayet pay senedi karlmfl ise, payn devri kolaylafltrlmfl ve ayrca pay sa-
hibine baflka baz olanaklar tannmfl olur.
Iskat: Sona erdirme, Sermaye borcunda temerrt nedeniyle skat (m. 482-483), birleflmede ayrlma
dflrme demektir. akesi vererek karma (m. 141), flirketler topluluunda hakim flirketin, belirli ko-
flullarla, bal sermaye flirketindeki aznln paylarn satn almas (m. 208) ve hak-
l nedenle fesih davasnda mahkemenin payn gerek deerinin davacya dene-
rek flirketten karlmasna karar vermesi (m. 531) gibi zel ve istisnai hkmler bir
yana, anonim flirkette pay sahiplerinin ortaklktan kma veya karlmalar, kural
olarak sz konusu olmad iin, bu eksiklii giderici bir are olarak da paylarn
serbeste devredilebilmesi kural ngrlmfltr.
Paylarn serbeste devrine izin verilmesinin daha da nemli bir nedeni, anonim
ortaklklarda pay sahiplerinin kifliliine nem verilmemifl olmasdr. Alacakllarn
yegane gvencesini ortaklk malvarl oluflturduundan, sermaye ile onun karfll-

olan malvarlnn korunmasn ve iade edilmesini salamak amacyla da kanun-
da, eflitli nlemlere yer verilmifltir (bkz. m. 347, 358, 376-377, 378, 379 vd., 395,
551, 514-523 gibi). Sermaye borcunu ifa etmek dflnda ortaklar -istisnai nitelikteki
ikincil ykmllkleri bir yana brakrsak- baflka ykmllk ve borlar altna so-
kulamayacaklar iin kanun koyucunun bu yaklaflm yerindedir.
Fakat devredilebilirlik mutlak bir kural olmayp kanundan veya iradeden do-
an istisnalar mevcuttur. Kanun koyucu, bazen bizzat ortaklk tzel kifliliini, ba-
zen pay sahiplerini, alacakllar ya da kamu menfaatini koruma dflncesi ile or-
takln anonim niteliine ve paylar devir serbestliine snrlamalar koymufltur.
Gerekten, mutlak ve snrsz bir devir serbestisi geerli klnsayd, ortaklk hi de
istenmeyen kifli ve gruplarn egemenliine geebilir; rnein, rakipler, yabanc uy-
ruklu, geimsiz veya uzak durulan baz insanlar ortak olabilir veya pay sahipleri-
nin stlendikleri ikincil ykmllkler (m. 480/4) sayesinde faaliyet gsteren bir
ortakln paylar, bu ykmllkleri ifa edemeyecek kiflilere geebilirdi.
fiu hlde, paylarn devredilebilmelerini snrlamak veya zorlafltrmak gerekli,
hatta zorunlu olabilmektedir. Getirilen bu snrlamalar ile ya nc kiflilere yap-
lan devirler tm ile hkmsz braklmfl ya da pay sahiplii konumundaki dei-
flim, belirli bir makamn onayna bal klnmfltr.
stisnai nitelikteki bu tr kanuni snrlamalarn yan sra, pay sahipleri de gerek
anaszleflmeye koyacaklar balam (m. 492-495) dzenlemeleri yoluyla, gerek Balam: Anaszleflmede yer
kendi aralarnda veya nc kiflilerle yapacaklar borlar hukuku szleflmeleri ile alan ve nama yazl pay
senetlerinin devrini
paylarn devrini bir takm koflullara balayabilecekler ve bu sayede pay sahipleri- kstlayan hkmlerdir.
nin kifliliklerini n plana karabileceklerdir.
Kanundan Doan stisnalar

TTKda ve dier baz zel kanunlarda, pay devrini yasaklayan, kstlayan veya izne
balayan istisnai hkmler yer almaktadr. Bu istisnalara ksaca deinmek gerekir.
Trk Ticaret Kanununda ngrlen stisnalar
Anonim fiirketin Kendi Paylarn Edinme veya Taahht Etme Yasa Kural
Edinmenin fiartlar: TTK m. 379a gre, bir ortaklk kendi paylarn, sermayesi-
nin onda birini aflan veya bir ifllem sonucu aflacak olan miktarda, ivazl olarak dev-
ralamayaca gibi, rehin olarak da kabul edemez; bu yasak, bir nc kiflinin
kendi adna ancak flirket hesabna ald veya rehnettii paylar iin de uygulanr
(Oran fiart).
Paylarn, ngrlen snr iinde iktisap veya rehin olarak kabul iin, m. 379/2
uyarnca, genel kurulun ynetim kurulunu yetkilendirmesi flart olup en ok befl yl
ile snrlandrlmfl bu yetkilendirmede, kabul edilecek paylarn itibari deerleri
(ve) saylar belirtilerek toplam itibari deerleri ile denecek bedelin alt ve st s-
nrlar gsterilmelidir (Yetkilendirme fiart). Yetkilendirme kararna gerek kalma-
dan iktisap olana istisnaen mevcut olup flirketin yakn ve ciddi bir kayptan ko-
runmas iin gerekli ise, ynetim kurulu iktisab gereklefltirebilir fakat sonra yap-
lacak ilk genel kurula yazl bilgi vermesi de gerekir (m. 381).
Kanun, oran ve yetkilendirme flartlarna ilave olarak edinilecek pay bedelleri
dflldkten sonra, kalan flirket net aktifinin, en az, esas veya karlmfl sermaye
ile kanun ve anaszleflme uyarnca datmna izin verilmeyen yedek ake toplam
kadar olmasn da flart koflmufl (Net Aktif Yeterlilii fiart); ayrca, ngrlen flart-
204 Ticaret Hukuku
larla edinilecek paylarn bedellerinin tamamen denmifl olmasn da (Karfll

denmifl Paylar Bulunmas fiart) aramfltr (m. 379/3 ve 4).
Bu dzenleme, ana flirket paylarnn yavru flirkete iktisabnda da uygulanacak,
borsa flirketleri hakkndaki dzenlemeler ise, SPK tarafndan yaplacaktr (m.
379/5).
Edinme Yasann Amac ve Yaptrm: Emredici bu dzenlemeye aykr
szleflmeler geersiz olduu gibi (m. 379/1), bu yasa dolanma (kanuna karfl hi-
le) niteliindeki baz ifllemler de geersizdir (m. 380). Yasan konulufl amac, or-
taklk sermayesinin iade edilmesini, malvarlnn azaltlmasn ve edinilecek pay-
larn speklatif ifllemlere konu yaplmasn nlemektir.
Yasan stisnalar: Kanun, anlan yasan istisnalarn da dzenlemifl olup,
bu hllerde, ortakln, 379uncu madde hkmleri ile bal olmakszn kendi pay-
larn edinmesinde saknca grmemifltir:
1. Paylar, sermaye azaltlmasna dair m. 473-475 hkmleri uyarnca devraln-
yorsa (m. 382/1,a).
2. Paylarn devralnmas klli halefiyet kural gerei ise (m. 382/1,b).
3. Devralma, bir kanuni satn alma ykmnden douyorsa (m. 382/1,c).
4. Bedellerinin tm denmifl olmak flart ile ve cebri icradan, flirketin bir ala-
cann tahsili amacna ynelik alnyorsa (m. 382/1,d).
5. fiirket, bir menkul kymetler flirketi ise (yani devralma ortakln iflletme ko-
nusuna giriyor) (m. 382/1,e).
6. fiirket, bedelleri tamamen denmifl bu paylar bedelsiz devralyor ise (m.
Ana fiirket - Yavru fiirket:
383, ayn hkm, yavru flirket paylarnn ana flirket tarafndan alnmasn-
Bir ticaret flirketi, dier bir da da kyasen uygulanacaktr).
ticaret flirketini, oy Edinilen Paylarn Ne Yaplaca: Kanunun izin verdii bu istisnai hllerde
haklarnn ounluuna
sahip olmas veya benzer bir ortakln, kendi devrald paylar ne yapmas gerektii de gsterilmifltir:
nedenle, dorudan veya 1. TTK m. 382nin b-d bentlerine gre alnan paylar, devirleri flirketin kaybna
dolayl olarak hkimiyeti
altnda bulunduruyorsa, yol amayacak ilk frsatta ve her hlde en ge yl iinde elden karlmak
birinci flirket ana, dieri zorundadr (kuraln istisnas iin bkz. m. 384).
yavru flirkettir.
2. TTK m. 379-381e aykr olarak edinilen veya rehin alnan paylar, en ge al-
t ay iinde elden karlr veya zerindeki rehin kaldrlr (m. 385).
3. TTK m. 384 ve 385 hkmleri uyarnca elden karlmas gerekmesine ra-
men fiilen elden karlamayan paylar ise, sermayenin azaltlmas yolu ile
hemen yok edilir (m. 386).
Edinilen Paylara Bal Haklarn Donmas: Elden karncaya dek, ortaklk
elinde kalan kendi paylar ile yavru flirket tarafndan edinilen ana flirket paylar,
ana flirketin genel kurul toplant nisabnn hesabnda da dikkate alnmaz. Bedelsiz
paylar edinme hari, flirketin devrald kendi paylar, hibir pay sahiplii hakk
vermez; yavru flirketin edindii ana flirket paylar ait oy haklar ile buna bal hak-
lar donar (m. 389).
Kendi Paylarn Taahht Yasa: TTK m. 388/1, sadece edinme veya rehin
almay deil, flirketin kendi paylarn taahht etmesini de yasaklamfl; baz olgula-
r bu kapsamda saymfltr (f. 2). Buna aykr davranlmas hlinde de sz konusu
paylar flirket deil, kuruluflta kurucular, sermaye artrmlarnda ynetim kurulu
yeleri taahht etmifl saylr ve bedellerinden sorumlu tutulurlar; kusursuzluunu
kantlayan kifli bu sorumdan kurtulur (f. 3). Birinci ve nc fkra hkmleri, ana
flirket paylarn taahht eden yavru flirketlere de kyasla uygulanr ve paylar, yavru
flirketin ynetim kurulu yelerince tahht edilmifl saylr (f. 4).
Tescilinden nce Payn Devri Yasa

TTK m. 352 ve 486/1 ve 4 hkmleri uyarnca, ortakln kuruluflunun veya serma-
ye artrmnn tescilinden nce karlan pay senetleri (karfl. 486/1de pay denmesi
hataldr) geersiz olduu gibi, bu aflamada yaplan pay devirleri de ortakla kar-
fl hkmszdr. Hkmlerin ortak gerekesi, payn tescil ile domasdr.
Bedeli Tamamen fa Edilmemifl Payn Devrinde Ortakln Devri Kabul

Etmeme Yetkisi
TTK m. 491 hkm uyarnca, karfll tamamen ifa edilmemifl nama yazl pay, ku-
ral olarak flirketin onay ile devdedilebilir; miras, mal rejimleri ve cebri icra yoluy-
la iktisap istisnadr. fiirket, sadece devralann deme gc flpheli ise ve flirketin
istedii teminat verilmez ise, devre onay vermekten kanabilir (f. 2).
Dier Kanunlarda ngrlen stisnalar

Baz kanunlarda, belirli tr veya nitelikteki anonim ortaklklarn paylarnn devrin-
de resmi makamlardan izin alnmas flart ngrlmfltr. (Bkz. SerPK m. 34/VI;
5411 Sayl BanK m. 18; 4054 Sayl RKHK m.7/I.)
radeden Doan stisnalar

Anaszleflmeye konulacak balam hkmleri ile, nama yazl pay senetlerinin dev-
rinde, ortakln devre onay vermesi ngrlebilir (TTK m. 492-495).
kincil ykmllkler ngrlmesi de anaszleflmede hkm bulunmasn, y-
kmllklerin nama yazl senetlere ve devirlerinin ortaklk onayna balanmasn
gerektirir (TTK m. 480/4).
radi devir kstlamalar, taraflar arasnda yaplacak borlar hukuku nitelikli ta-
ahhtler ile de salanabilir. rnein, ortaklar arasnda veya ortaklarla nc ki-
fliler arasnda, nalm (flufa), geri alm (vefa) veya alm (ifltira) hakk tanyan sz-
leflmeler yaplabilir; bunlara ifllerlik kazandrmak ve ifasn gvenceye almak iin
faiz, cezai flart, kefalet, garanti, rehin gibi genel hkmlerin salad olanaklar-
dan yararlanlabilir.
Pay Sahipliinin Kaybedilmesi

Payn devri, birleflme, ortakln tasfiyesi, sermaye borcunda temerrt nedeniyle
ortaklktan skat (karma) ve payn itfas, pay sahipliini sona erdirir.
Pay sahipliini sona erdiren nedenler snrldr; anaszleflme ile baflkaca neden-
ler ngrlemez (m. 340). rnein, anaszleflmede, baz kanun hkmlerinin n-
grd (m. 141, 482-483 ve 531) nedenler dflnda bir karlma nedeni dzenle-
nemez; ayn flekilde, kma hakk ve nedenleri ngrlemez. nk sermaye or-
takl ve pay devri serbestsi kural nedeniyle, ortaklktan kmann yolu, kural
olarak pay devretmektir.
Pay sahibi sfat kaybedildii takdirde, paya bal haklar da sona erer fakat ala-
cak hakkna dnflmfl talepler devam edebilir. Ayrca, sfat sona ermesine ra-
men, bedeli tamamen denmemifl nama yazl paylarda sermaye borcunun da de-
vam etmesi mmkn olabilir (bkz. TTK m. 501).
A anonim flirketinde tm pay sahipleri sermaye borlarn tamamenSIRA

ifa SZDE
etmifllerdir. Mali SIRA SZDE
bakmdan zor durumda kalan ynetim kurulu pay sahiplerinin ek sermaye demelerini 1
kararlafltrmfl ve yeni sermaye borcunun denmesi iin duyuru yapmfltr. Karara itiraz
eden pay sahibi B sizce hakl mdr? D fi N E L M D fi N E L M
S O R U S O R U
DKKAT DKKAT
206 Ticaret Hukuku
Pay Sahibinin Bor ve Ykmllkleri
Sermaye Borcu (Tek Bor lkesi)

Kanunda ngrlen istisnalar dflnda, pay sahiplerinin tek bir borcu vardr; o da
sahip olunan paylara karfllk taahht ettii pay bedelini veya payn itibari deeri-
ni aflan primi ifa borcudur (m. 480/1, 329/2). Bu nedenle, anonim ortaklklarda
Tek Bor lkesi geerlidir.
Sermaye borcu ifa edildikten sonra, pay sahipleri, kendi rzalar dflnda yeni ve
ek sermaye koyma borcu altna sokulamazlar. Ek sermaye taahhd ancak oy bir-
lii ile gerekleflebilir.
Gerek anlamda birer istisna saylmasa da tek bor ilkesinin iki istisnasndan
sz edilir, primli (agiolu) paylar ve ikincil (tali) ykmllkler.
Sermaye borcu, paylarn itibari deerlerinden oluflur. Fakat anaszleflmede
veya genel kurul kararnda ngrlmek flart ile itibari deerinin zerinde bir be-
delle (primli) pay ihrac mmkndr (m. 347). Kaytl sermaye sistemini kabul
etmifl flirketlerde, anaszleflme ile ynetim kuruluna, primli pay karma yetkisi
tannabilir (m. 480/2). Bu durumlarda pay sahibinin sermaye borcu, primi de
kapsar (m. 480/1).
kinci ykmler ise aflada, ayr bir bafllkta ele alnacaktr.
Bunlar dflnda, borlar hukuku nitelikli anlaflmalar ile ortaklara ykletilen bor
ve ykmllkler, ortaksal nitelik taflmad iin tek bor ilkesinin istisnas sayla-
mamalar gerekir. rnein, nalm, alm veya geri alm szleflmeleri ile ortan pay
devretme borcu altna sokulmas mmkndr.
Borlu Sfat
Nama yazl payn bedeli tamamen denmemifl ise, borlu sfat pay sahibine ait-
tir; birden ok kifli birlikte pay almfl ise, bortan mteselsilen sorumludurlar.
Karfll tamamen denmemifl nama yazl payn devri iin ortakln da onay
gerekir nk burada, borcun nakli de sz konusudur (TBK m. 196). Bu durumda
payn eski sahibinin sermaye borcundan dolay sorumluluu, kural olarak sona
erer (m. 501).
Cebri cra: Borcunu yerine Ancak devir miras, cebri icra ve evlilikte mal rejimi hkmleri uyarnca ger-
getirmeyen kimseyi, borcunu eklefliyor ise, flirketin onay aranmaz (m. 491).
yerine getirmeye zorlama
biimindeki yaptrmdr.
Sermaye Borcunun fas
Borcun ifa edilifl yntemi, sermayenin tr ve niteliine gre deiflir.
1. Nakit sermaye taahht edilmifl ise, paylarn itibari deerlerinin en az yzde
yirmibefli tescilden nce, gerisi de tescili izleyen en ge yirmidrt ayda de-
nir. Paylar iin karma primi ngrlmfl ise (m. 347), primin tamam tes-
cilden once denir (m. 344, m. 459/3 ve 460/5).
Geri kalan ksmn denme zamanlar, sermaye artrmlarnda genel kurul kara-
rnda veya katlma taahhtnamesinde gsterilebilecei gibi; genel kurula veya y-
netim kuruluna ar yapma yetkisi de tannabilir. Bakiye borcun ifasn, tasfiye ha-
linde tasfiye memurlar, iflsta ise ifls idaresi isteyebilir.
TTK m. 481 uyarnca, pay bedelleri ortaklardan, ynetim kurulunca ve anasz-
leflmede aksine hkm yoksa iln yoluyla istenir. landa, bor miktar ile deme
tarihi ve deme yeri de aka gsterilmek gerekir. Bakiye sermayenin denmesin-
de ortaklar arasnda haksz farkllklar yaratlmas, eflit ifllem ilkesine aykrlk do-
urur; sorumluluk davas (m. 553 vd.) ve butlann tespiti (m. 391/1,a) veya kaytl
sermaye sistemindeki HAAOlarda iptal davasna yol aabilir (SerPK m. 18/6).
2. Ayn sermaye taahht edilmifl ise, sermaye borcu, ortakln tescili ile muac-
celiyet kazanr.
Sermaye Borcuna Aykrln Yaptrmlar

Ticaret ortaklklarnn genel hkmlerinden TTK 128 vd.da dzenlenen yaptrm-
lara daha nce deinmifltik. Ortaklk gecikmifl ifay talep ve dava edebilir; pay sa-
hibini icra yoluyla takip edebilir (m. 128/7). Anonim flirket bakmndan ayrca h-
kmler de bulunmakta olduu iin, yaptrmlara ksaca deinmek gerekmektedir.
Temerrt Faizi: Nakit sermaye borcunun ifa edilmemesi, ortakla, ihtara da-
hi gerek kalmakszn, temerrt faizi talep etme hakk verir (m. 482/1; faizin bafllan-
gc ynnden karfl. 129). Faiz oran ynnden 3095 Sayl Kanun, m. 2 uygulanr.
Iskat: Ynetim kurulu mtemerrit pay sahibini, katlma taahhd ve yapt
ksmi demelerden doan haklarndan yoksun brakarak yerine ortak almaya,
kendine pay senedi verilmifl ise onu iptal etmeye yetkilidir (m. 482/2). Bunun iin,
ynetim kurulu tarafndan, pay sahibine TTSG ile ve ayrca anaszleflmede ng-
rlen flekilde iln yoluyla, flirketin internet sitesinde de yaymlanacak bir mesajla
ihtarda bulunmas ve temerrde konu tutar bir aylk srede demesi, aksi takdir-
de ilgili paylara iliflkin haklarndan yoksun braklaca ve szleflme cezasnn iste-
necei ihtar yaplmfl olmas gerekir. Nama yazl pay sahiplerine bu davet ve ih-
tar, iln yerine, iadeli taahhtl mektupla ve internet sitesi mesaj ile yaplr. Bir ay-
lk deme sresi, mektubun alnd tarihten bafllar (m. 483/1- 2). Mtemerrit pay
sahibi, yeni pay sahibinin demelerinden ak kalan tutar iin flirkete karfl sorum-
lu olup, m. 501 hkm sakldr (TTK m. 483/3-4).
Szleflme Cezas: Anaszleflmede, mtemerrit ortan szleflme cezas de- Szleflme Cezas:
mesi ngrlebilir (m. 482/3). Iskat usul, burada da uygulanr (m. 483/1). Bura- Szleflmenin yerine
getirilmemesi veya bir
daki szleflme cezas, ifaya eklenen trdendir; ifa yerine olamaz. Aksi takdirde ser- ksmnn yerine getirilmesi
mayenin (malvarlnn) korunmas ilkesi zedelenirdi. Oy hakkndan, krdan, iptal durumunda, taraflarn,
denmek zere
davas ama hakkndan yoksunluk gibi pay sahiplii haklarna aykr szleflme ce- kararlafltrdklar tutardr.
zalar ngrlemez (TBK. m.26-27, TTK m.391, 447, 452).
Tazminat: Mtemerrit ortaktan tazminat da istenebilir (m. 482/4). Ortaklk
zellikle, yeni (skat edilen yerine alnan) pay sahibinin demeleriyle kapanmayan
aklarn tazminini isteyebilir (m. 483/3-4).
kincil Ykmllkler
Anonim ortaklkta, paylarn devri ortakln iznine bal olan hllerde (m. 490 vd.),
anaszleflme ile ortaklara, sermaye borcu dflnda, belirli aralklarla (dnemsel ola-
rak) tekrar eden ve konusu para olmayan birtakm ykmllkler getirilebilir. Y-
kmllklerin nitelii ve kapsam pay senetlerine ve ilmhaberlerin arkasna yaz-
labilir (m. 480/4). Anaszleflmede bu gibi ikincil ykmllklerin ifasn salamak
zere szleflme cezas kabul edilebilir (TTK m. 481/2).
Bu kapsamda rnein, iflletme konusu fleker retimi olan bir ortakln pay sa-
hiplerine, her hasatta belirli miktarda fleker pancarn ortakla teslim etme; st ve
st rnleri retimi ile uraflan bir ortakln pay sahiplerine ortakla her ay be-
lirli miktar st teslim etmeleri ykmll getirilebilir. Byle bir olanak, bir yan-
dan ortakln iflledii maddeleri kolayca elde etmesine, dier yandan da belirli
meslek gruplarndan kiflilerin bir ortaklk ats altnda rgtlenmelerine hizmet
eder. Bu tr ykmllklerin, ortakl sermayeye dayal olmaktan bir lde
uzaklafltrp kooperatiflere benzer flekilde kiflisellii n plana kard aktr.
208 Ticaret Hukuku
kincil ykmlerin kuruluflta veya sonradan yaplacak deifliklik yoluyla ama

mutlaka anaszleflmede yer almas gerekir. kinci olaslkta, ilgili btn pay sahip-
lerinin rzasna gereksinim vardr.
Anaszleflmede ngrlmfl olma gerei, ikincil ykmlere iliflkin szleflme ce-
zas iin de geerlidir (TTK 481/2).
Sadakat Ykmll
Anonim ortaklklarda pay sahiplerine sadakat (ballk) ykmll getiren bir
kanuni dzenleme yoktur. Ancak konu doktrinde tartflmaldr.
Sr Saklama Ykmll
Pay sahibinin bilgi alma hakk kapsamnda, genel kurul toplantlarnda, ynetim
kurulundan ve denetilerden belli konularda bilgi isteme hakk vardr; bilgi veril-
mesi yalnzca, istenen bilgi verildii takdirde flirket srlarnn aklanaca veya ko-
runmas gereken bir flirket menfaatinin tehlikeye girecei gerekesiyle reddedile-
bilir (m. 437/2-3).
Ortakln ticari defterleri ve yazflmalarnn, pay sahibinin sorusunu ilgilendi-
ren ksmlarnn incelenebilmesi, yalnz genel kurulun ak izni veya ynetim ku-
rulu kararyla mmkndr. zin alnd takdirde, inceleme bir uzman aracl ile
de yaplabilir. renilen ortaklk srlarnn da daima saklanmas gerekir.
TTK m. 527/1de de, denetinin sr saklama ykmne dair m. 404 sakl kal-
mak zere, grevi nedeniyle incelemesine sunulan defter ve belgeleri inceleyen
kiflilerin, rendikleri ifl ve iflletme srlarn aklamalarnn yasak olduu hkme
balanmfl; aksine davranfln maddi ve manevi tazminata yol aaca ve ceza mev-
zuatnn su ihbarna iliflkin hkmlerinin sakl olduu belirtilmifltir (f. 2).
Pay Sahibinin Haklar

Pay sahiplerinin haklar, nitelikleri asndan ve kullanlfl flekilleri asndan olmak
zere iki lte gre snflandrlabilir:
Nitelikleri Asndan
Nitelikleri ynnden bakldnda, mali haklar ve kiflisel haklar olmak zere iki
grup hak bulunduu grlmektedir.
Mali Haklar
Bunlar; kr pay (temett) hakk, hazrlk devresi faizi, tasfiye pay hakk ve yeni
paylarda nalm (rhan) hakkdr.
Kr Pay Hakk: En nemli mali haklardan olup, konulan sermayenin semere-
sidir. Her pay sahibi, kanun ve anaszleflme hkmlerine gre, pay sahiplerine da-
tlmas kararlafltrlmfl olan net dnem krna, pay orannda katlma hakkna sa-
hiptir (m. 507/1).
Kr payna iliflkin temel dzenlemeler TTKda yer almakla birlikte, SerPK.da
halka kapal anonim flirketler bakmndan da uygulama alan bulabilecek kr pay
avans kurumuna iliflkin dzenlemeler yer almaktadr (SerPK. m.20). TTK.
m.509/3de konuya iliflkin esaslarn Bakanlk tarafndan karlacak bir tebli ile
dzenlenecei ifade edilmifltir. Bakanlk Kr Pay Avans Datm Hakknda Teb-
lii yaynlamfltr. (RG. 09.08.2012, S. 28379).
1. Datm Yetkisi ve fiartlar: TTK m. 408/2, d ve 409/1 uyarnca kr dat-
lp datlmayaca ve miktar konusunda karar yetkisi GKda olmakla birlikte, da-
tm yaplmas ve miktar konusunda kanun ve anaszleflmenin ngrd baz

flartlara uymak zorunludur. Bunlara anahatlaryla deinirsek;
a) Kr datlabilmesinin temel flart, ortakln net dnem kr veya nceki yl-
lar krlarndan bu amala yedek ake ayrlmfl bulunmasdr (m. 509/2). Ayrca,
salanan krn gerek olmas da gerekir; haksz ve ktniyetli olarak alnan kr
paylarnn ortakla iadesi gerekir (m. 512-513); ayrca bu husus, ynetim kurulu-
nun sorumluluuna da yol aar (m. 553 vd).
b) Ortakln kazan salayp salamad, yllk bilanoya gre saptanr (m.
508/2). Bilano, ortakln hesap dnemi ierisindeki malvarl deiflimini gste-
rir; eksilmeler gideri, artmalar geliri ifade eder. Aradaki fark gelir lehine ise kr,
yoksa zarar edilmifl demektir. Bilanoda eflitlii salamak iin de kr pasife, zarar
aktife yazlr. Bilano ile gelir tablosundan oluflan ylsonu finansal tablolar (m.
68/3), Trkiye Muhasebe Standartlarna gre ve drst resim ilkesi uyarnca hazr-
lanmaldr (m. 515).
c) Genel kurul tarafndan kr datm karar verilmeli ve datm miktar saptan-
maldr (m. 408/2,d). Genel kurul karar, basit toplant ve karar yetersaylar ile al-
nr. Hi veya yeterince kr datlmamas, genel kurul kararnn iptaline neden ola-
bilir (m. 445 vd). Datm karar zerine kr pay hakk, bamsz bir alacak hakk-
na dnflr ve baflkalarna devri mmkn hle gelir. Genel kurul kararnda, krn
datm tarihi de saptanabilir; ya da uygulamada genellikle yapld gibi, datm
zamann belirleme yetkisi ynetim kuruluna braklabilir.
d) Kr paynn nakden denmesi gerekir. Anaszleflmede aksine hkm yok-
sa, ortaklarn kr paylar, esas sermayeye mahsuben ortakla yaptklar demeler-
le orantl olarak hesap ve tespit edilir (m.508/1). Kr pay talep hakk, befl yllk
zamanaflmna tabidir (BK. m.147/4). TTK, kr pay avansnn, Bakanlka bir teb-
li ile dzenlenmesini hkme balamfl (TTK. m.509/3) ve bu yolu, halka kapal
flirketler iin de amfltr. Yukarda da ifade edildii zere bu tebli yaymlanmfl-
tr. fiirketlerin kr pay avans databilmeleri iin, flirket genel kurulunca kr pay
avans datlmasna iliflkin karar alnmas ve kr pay avans datlacak hesap d-
neminde hazrlanan , alt veya dokuz aylk ara dnem finansal tablolara gre kr
edilmifl olmas gereklidir (Tebli m.5). Datlacak kr pay avans; varsa gemifl
yllar zararlarnn tamamnn, vergi, fon ve mali karfllklarn, kanunlara ve szlefl-
meye gre ayrlmas gereken yedek akelerin, varsa imtiyazl pay sahipleri, intifa
senedi sahipleri ve kra katlan dier kimseler iin ayrlacak tutarlarn, oluflan ara
dnem krndan indirilmesi suretiyle hesaplanr. denecek kr pay avans, bu fle-
kilde hesaplanan tutarn yarsn geemez (Tebli m.7).
X anonim flirketinin ynetim kurulu yesi A flirketin o yl nemli miktarda

SIRA SZDE kr elde ettii- SIRA SZDE
ni, kr paylarnn genel kurul toplants beklenmeksizin pay sahiplerine bir an nce da- 2
tlmasnn gerekli olduunu ileri srmektedir. Dier ynetim kurulu yesi B ise kr pay
datm konusunda karar alma yetkisinin genel kurula ait olduunu D fibu
Nnedenle
ELM datm D fi N E L M
yapamayacaklarn ileri srmektedir. Sizce kim hakldr?
S O R U S O R U
e) Kr pay ile yedek akeler arasnda nemli balant vardr: TTK m. 523/1e
gre, kanun ve anaszleflmede ngrlen ihtiyar yedek akeler ayrlmadka,
DKKAT DKKAT
pay sahiplerine datlacak kr pay belirlenemez. Bu nedenle yedek ake kavra-
m ve trlerine iliflkin temel baz bilgiler vermekte yarar vardr:
aa) Yedek Ake Kavram ve Trleri: Kanun ve anaszleflme SIRA SZDE
gereince ayrl- SIRA SZDE
mas gereken yedek akeler dflnda, genel kurul da eflitli amalarla yedek ake
ayrlmasna karar verebilir. Bu adan trl yedek ake sz konudur:
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P K T A P
210 Ticaret Hukuku
aa) Kanun Yedek Ake: Kanun gerei ayrlmas zorunlu olan yedek akedir.
Yllk krn yzde beflinin, denmifl sermayenin yzde yirmisine ulaflncaya kadar
genel kanuni yedek ake olarak ayrlmas zorunludur (m. 519/1). Buna kanun ye-
dek akenin birinci ayrm denir. Kanuni snra ulaflldktan sonra da, m. 519/2de
bent halinde gsterilen paralar, yedek akeye eklenir.
Birinci kanun yedek akeler dflnda, pay sahipleri iin % 5 kr pay dendik-
ten sonra, kr pay alacak kiflilere datlmas kararlafltrlan ksmn yzde onu,
ikinci kanun yedek ake olarak ayrlr (m. 519/2,c).
Genel kanuni yedek ake, esas veya karlmfl sermayenin yarsn gemedik-
e, sadece zararlarn kapatlmasna, ifllerin iyi gitmedii zamanlarda, iflletmeyi de-
vam ettirmeye veya iflsizliin nne gemeye ve sonularn hafifletmeye elveriflli
nlemlerin alnmas iin kullanlabilir (m. 509/3).
bb) Anaszleflme le Ayrlan Yedek Ake: Anaszleflmeye konulacak bir h-
kmle, yllk krn yzde beflinden fazla bir tutarn yedek ake olarak ayrlaca
veya yedek akenin, denmifl sermayenin yzde yirmisini aflabilecei ngrlebi-
lir ve bunlarn zglenme amac ile harcanma flartlar saptanabilir (m. 521).
cc) Genel Kurul Kararyla Ayrlan Yedek Ake: Genel kurul, aktiflerin ye-
niden salanabilmesi iin gerekli ise, btn pay sahiplerinin menfaatleri dikkate
alndnda, ortakln srekli geliflimi ve olabildiince istikrarl kr pay datm
ynnden hakl grlyorsa kanun ve anaszleflmede ngrlenlerden baflka ye-
dek ake ayrlmasna da karar verebilir (m. 523/2).
Ayrca, anaszleflmede hkm olmasa dahi, ortaklk iflileri iin yardm sandk-
lar ve dier yardm rgtleri kurulmas ve veya bunlarn srdrlmesi amacyla
veya dier yardm ve hayr amalarna hizmet etmek zere, bilano krndan ye-
dek ake ayrabilir (m. 523/3).
2. Kr Datm Zorunluluu Sorunu ve HAAOlarda Kr Pay: Yukarda da
deindiimiz zere, yeni Kanunda, birinci kanun yedek ake dflnda, pay sahip-
leri iin % 5 kr pay dendikten sonra ikinci kanun yedek ake ayrlmas dzen-
lenmifltir (m. 519/2,c). Buradan hareketle, asgari de olsa, bir datm zorunluluu
getirildii dflnlebilir.
Eski SerPK. m.15/1, pay senetleri halka arz yoluyla satlan anonim ortaklklarn
anaszleflmelerinde birinci temett orannn gsterilmesini zorunlu klmaktayd.
Hkm bu orann Kurulca belirlenecek ve teblilerle ilan edilecek orandan afla
Temett: Kr paydr. olamayacan, Kurulun, temett datm zorunluluunu kaldrma veya erteleme
yetkisine de sahip olduunu dzenlemekteydi. Ayn maddenin ikinci fkras da ka-
nun hkmyle ayrlmas gereken yedek akeler ile anaszleflmede gsterilen bi-
rinci temett ayrlmadka, baflka yedek ake ayrlmasna, ertesi yla kr aktarlma-
sna ve ynetim kurulu yeleri ile memur, mstahdem ve iflilere krdan pay da-
tlmasna karar verilemeyeceini hkme balamflt. Eski SerPK.nn getirdii bu
dzenleme, ortaklk kaynaklarnn yeterlilii kofluluyla pay sahiplerinin birinci te-
mett asndan mutlaka tatmin edilmesini salamay amalamfl ve pay sahipleri-
nin birinci temett hakkna ncelik tanmflt.
Yeni SerPKda halka ak anonim ortaklklarn, krlarn genel kurullar tarafn-
dan belirlenecek kr datm politikalar erevesinde ve ilgili mevzuat hkmle-
rine uygun olarak datacaklar ifade edilmifltir. Kurul halka ak anonim ortaklk-
larn kr datm politikalarna iliflkin olarak, benzer nitelikteki ortaklklar baznda
farkl esaslar belirleyebilecektir (SerPK. m.19).
Yeni Pay Alma Hakk: Sermaye artrmlar sonucu karlacak yeni paylardan,
ortaklk esas (veya kaytl sermayeli ortaklklarda karlmfl) sermayesindeki pay-
lar ile orantl olarak alma konusunda mevcut pay sahiplerine tannan ncelik
hakkna yeni pay alma (rhan) hakk denmektedir (bkz. TTK m. 461/1). Bu hak
tannmasa idi, yaplacak sermaye artrmlar sonucu oluflturulan paylar dorudan
baflkalarna veya baz ortaklara verilebilir; bylece dier bir ksm ortaklarn ortak-
lk sermayesindeki oranlar ve gleri giderek zayflatlabilirdi. ok genel hatlary-
la yeni pay alma hakk ve bu hakkn kullanm konusunda flu hususlar belirtmek
gerekir.
Yeni pay hakkna dair m. 461e gre, genel kurulun sermaye artrm karar ile
rhan hakk, ancak hakl nedenler bulunduu takdirde ve en az esas sermayenin
yzde altmflnn olumlu oyu ile snrlanabilir veya kaldrlabilir. zellikle halka
arz, iflletmelerin, iflletme ksmlarnn, ifltiraklerin devralnmas ve iflilerin flirkete
katlmalar, hakl neden kabul edilir. Hakkn snrlanmas veya kaldrlmasyla, hi
kimse hakl grlmeyecek biimde yararlandrlamaz veya kayba uratlamaz. Ni- Nisap: Yetersaydr.
saba dair flart dflnda bu hkm, kaytl sermaye sisteminde ynetim kurulu kara-
rna da uygulanacaktr; ynetim kurulunun kaldrma veya snrlandrma gerekele-
ri ile yeni paylarn primli ve primsiz karlma nedenlerini, primin hesap fleklini bir
rapor ile aklamas ve raporun tescil ve iln ngrlmfltr (TTK 461/2).
Ynetim kurulu rhan hakknn kullanlma esaslarn bir karar ile belirler ve
pay sahiplerine en az 15 gn sre verir; bu karar, TTK m. 35te belirtilen gazetede
iln edilir; flirketin internet sitesine de konulur (m. 461/3).
SerPK. kapsamndaki ortaklklarda da yeni pay alma hakk mevcut ve TTK h-
kmleri bu ortaklklara da esas itibariyle uygulanmakta ise de, istisna olarak SerPK.,
kaytl sermayeli ortaklklarn sermaye artrmlarnda, yeni pay alma hakkn orta-
dan kaldrmas veya kstlamas iin, anaszleflme ile ynetim kuruluna yetki veri-
lebilmesini dzenlemektedir (SerPK. m.18/5). Anaszleflmede bu ynde bir h-
km yoksa veya olmasna ramen ynetim kurulu, bu yetkisini kullanmamflsa, or-
taklar bu hakka sahip olacaktr. Ynetim kurulunun hakk kstlamas veya kaldr-
mas durumunda iptal davas amak mmkndr (SerPK. m.18/6).
Yeni pay alma hakk, dfl kaynaklardan ve yeni pay oluflturulmas yoluyla yap-
lan sermaye artrmlarnda sz konusu olur. kaynaklardan artrmlar ile, dfl kay-
naklardan, fakat yeni pay oluflturmadan (mevcut paylarn itibari deerlerini yk-
selterek) yaplan artrmlarda gndeme gelmez.
Bu hak, bedelsiz bir hak deildir. Yeni pay alma hakkn kullanmak isteyen or-
taklarn, ngrlen sre ierisinde talepte bulunmas ve alaca yeni paylarn be-
delini demesi gerekir (m. 461, SerPK. m.18). Bu ynden de, i kaynaklardan ar-
trmlardaki bedelsiz pay alma hakkndan (TTK. m.462/3) nitelik itibariyle tama-
men farkldr.
TTK m. 461, yeni pay alma hakk kullanm sresinin onbefl gnden az olmaya-
can dzenlemekte fakat azami bir sre ngrmemektedir. Bu sre, hak dflr-
c niteliktedir.
Hazrlk Devresi Faizi Hakk: Anonim ortaklkta kural olarak sermaye karfl-
lnda faiz denmez (TTK m. 509/1). Bu yasak, pay sahiplerinin alacakl deil, or-
taklk malvarlna katlan kifli olarak nitelendirilmelerine ve bu nedenle yalnzca
gerekleflen krdan yararlanabilmelerine fakat koyduklar sermayeyi geri isteye-
memelerine dayanr.
Ancak, m. 510 uyarnca, iflletmenin tam bir flekilde faaliyete bafllamasna kadar
geecek hazrlk devresi iin pay sahiplerine, Trkiye Muhasebe Standartlarna uy-
gun olmak flartyla, zellikli varlk niteliindeki yatrmlarn maliyetine yklenmek
zere, belirli bir faiz denmesi anaszleflmede ngrlebilir. Anaszleflme, bu
212 Ticaret Hukuku
devre ile snrl olmak zere faiz demelerinin en ge ne zamana kadar devam
edeceini de belirler. Sz konusu demenin yaplmas iin, anaszleflmede dzen-
lenmifl olmas ve ayrca en ge ne zamana kadar sreceinin belirtilmesi gerekir.
Buradaki zaman, kesin bir tarih olarak anlafllmamal, ulafllacak belirli bir aflama-
y da ierecek flekilde genifl yorumlanmaldr.
TTK m. 510/2, sermaye artrmlarnda da hazrlk devresi faizi denebilmesine
olanak tannmfl ancak bu iflletme yeni paylar karlarak geniflletilecek olursa...
denilmek suretiyle snrlandrlmfl ve en ge yeni yatrmn iflletmeye alnd gne
dek faiz denmesinin kabul olunabilecei ngrlmfltr. Hkmdeki snrlama,
amac itibariyle yalnzca i kaynaklardan artrmlarda hazrlk devresi faizini nle-
yecek mevcut paylarn itibari deerlerini ykseltme yntemi de dahil tm dfl kay-
naklardan sermaye artrm trlerinde sz konusu faize izin verecek flekilde anla-
fllmaldr. Fakat m. 510/2den anlaflldna gre, sermaye artrmlarnda hazrlk
devresi faizi denmesi anaszleflmede hkm bulunmas flartna bal deildir; ge-
nel kurul, anaszleflmede ngrlmemifl olsa bile faiz denmesine karar verebilir.
Tasfiye Pay Hakk: Ortakln sona ermesi durumunda, her pay sahibi, ana-
szleflmede aksi ngrlmedike, tasfiye artndan yararlanma (tasfiye pay alma)
hakkna sahiptir (m. 507/1).
Tasfiye gerektirmeyen haller dflndaki tm sona erme hllerinde, sona erme
nedeni gereklefltikten sonra ortaklk tzel kiflilii hemen ortadan kalkmamakta,
tzel kifliliin de sona ermesi iin malvarl tasfiyesi ifllemlerinin yaplmas gerek-
mektedir (m. 536 vd.). Bu ifllemler sonucunda geriye kalan bir deer (tasfiye art-
) mevcut olursa, anaszleflmede aksine hkm olmadka, bunun da dedikleri
sermayeler ve varsa imtiyazlar orannda pay sahiplerine datlmas gerekmekte-
dir. Datm, kural olarak alacakllara yaplacak nc davetten itibaren bir yl
getikten sonra ve anaszleflmede veya genel kurul kararnda aksine hkm bu-
lunmadka para olarak yaplr (m. 543).
Kiflisel Haklar
Genel kurul toplantlarna katlma ve bununla ilgili haklar, dolayl da olsa ortaklk
ynetimine ve denetimine katlma, bilgi alma ve inceleme haklardr.
Genel Kurul Toplantlarna Katlma ve lgili Haklar (zellikle Oy Hak-
k): Her pay sahibi, genel kurul toplantlarna bizzat veya temsilcisi araclyla ka-
tlma, konuflma ve grfl belirtme, karar alnmasnda oy kullanma ve flartlar varsa
alnan kararlara karfl iptal davas ama haklarna kural olarak sahiptir (m. 407 vd.;
415, 425, 427 vd., 445 vd.).
Bir ortak, ancak hakl nedenlerin varl halinde ve son nlem olarak genel ku-
rul toplantlarndan karlabilir. Bu durum, nadir rastlanan bir istisna oluflturur.
Bunun dflnda tm ortaklar anlan haktan yararlanr. Hatta, oydan yoksunluk hal-
lerinde (bkz. TTK. m.436) dahi, oydan yoksun kifli, yine toplantlara katlr, grfl
belirtir; fakat oy kullanamaz.
Genel kurula katlma, grfl ve nerilerde bulunma hakkna bal haklarn en
nemlisi oy hakkdr. TTK. m.434 uyarnca her pay, sahibine en az bir oy hakk ve-
rir; anaszleflme ile oyda imtiyazl paylar oluflturularak, baz paylara, dierlerinkin-
den daha fazla oy hakk tannabilir (TTK. m.478-479).
Oy hakkndan peflinen vazgeilemeyecei gibi, dier ortaklarca bu hakkn kal-
drlmas da mmkn deildir. Ayrca, oy hakknn kullanlmas zorlafltrlamaz; bir
ortak sahip olduu pay says kadar (ve varsa imtiyazna gre) oy kullanr. Bu ne-
denle anaszleflmede, rnein, oy hakknn kullanlabilmesi iin en az befl paya
sahip olma gibi bir flart ngrlemez fakat m. 434/2, birden ok paya sahip olan-
larn kullanaca oy saysna anaszleflme ile st snr getirilmesini dzenlemek su-
retiyle hem oy hakkn pay sahibine balamfl hem de bir ksm paylarn oysuz b-
raklabilmesine dolayl izin vermifltir.
Oy kullanma konusunda, yaygn etkili oy sistemi ve birikimli oy sistemi olmak
zere bafllca iki yntem mevcuttur. TTK, anonim flirket ynetim kurulu yelerinin
ve denetilerinin seimine dair genel kurul toplantlarnda, ortaklarn kulland her
bir oyun, seilecek ye says kadar etki yapabildii, yani kullanlan bir oyun ayr
ayr her bir ye iin verilmifl sayld bir sistem benimsemifltir. Yaygn etkili oy sis-
temi denilen bu yntemde, rnein ynetim kuruluna ye seilecek ve her bir
pay bir oy hakk veriyorsa (yani flirket anaszleflmesinde, TTK m. 434/2, 478 vd. an-
lamnda oyda imtiyazl paylar yoksa), bu yelik iin 10 aday arasnda A, B ve
Cye oy veren ortan bu bir oyu, hem Aya hem Bye hem de Cye yazlmaktadr.
Bu sistemde oylarn ounluuna (yardan fazlasna) sahip olan kifli veya kifliler
tm ynetim kurulu yelerini ve denetileri seebilme gcne sahip olurlar. Biri-
kimli oy sisteminde ise, ortak, kullanaca oyu seilecek ye saysna yaymak yeri-
ne, seilecek ye says kadar olan toplam kullanaca oyu, bir veya birka kiflide
toplayabilir. Yukardaki rnee uygularsak, ortak oyunu Ada toplayabilir.
Sermaye Piyasas Kanunu m. 22/5 ynetim ve denetim kurulu yelerinin se-
imine iliflkin olarak birikimli oya iliflkin dzenlemeleri yapma konusunda Ser-
maye Piyasas Kurulunu yetkilendirmifl, SPK da Seri: IV, No:29 Sayl Teblii ile
Birikimli Oy kullanmna iliflkin esaslar belirlemifltir. Yeni Kanunda, Bakanla,
halka kapal flirketlerde birikimli oyu, tebli ile dzenleme yetkisi tannmfltr
(TTK. m.434/4). Bakanlk Halka Ak Olmayan Anonim fiirketlerin Genel Kurul-
larnda Birikimli Oy Kullanmna liflkin Esaslar Hakknda Teblii yaynlamfltr
(RG. 29.08.2012, S. 28396).
Oy hakk dflnda, genel kurula katlmaya bal baflka haklar da vardr: Kanun
ve anaszleflmeye uygun davet edilme (m. 409 vd.), gndemi nceden bilme (m.
413), toplantdan belirli sre nce baz belgelerin incelemeye ak hlde tutulma-
s (m. 437/1) gibi. Ayrca, toplantya katlsn, katlmasn her ortak, flartlar varsa, ip-
tal davas ama hakkna sahiptir (m. 445 vd).
Ortaklk Ynetimini ve Denetimini Etkileme Hakk: Ynetim kurulu ve
bamsz deneti/denetim kurumu bulunmas gerektii iin, pay sahiplerinin biz-
zat ynetim ve denetim hakk yoktur. Bununla birlikte, ortaklar, bireysel haklarn,
aznlk haklarn ve kanundaki olanaklar kullanarak genifl anlamda ynetim ve de-
netime katk yaparlar. rnein, ynetici ve denetiler esas itibariyle genel kurul ta-
rafndan seildiine gre, genel kurula katlmak ve seimde oy kullanmak suretiy-
le, dolayl bir flekilde ynetime ve denetime etkide bulunurlar; gerektiinde genel
kurula flikayet ve azil talebinde bulunabilirler; Bakanla flikayette bulunabilirler;
sorumluluk davas aabilirler; yneticilere karfl denetileri harekete geirebilirler;
zel deneti atanmasn isteyebilirler; mahkemede butlann tespiti ve snrl dzen-
lenmifl olmakla birlikte iptal davas aabilirler.
Bilgi Alma ve nceleme Hakk: Pay sahibinin, kendisine kanunen veya ana-
szleflme ile tannmfl haklarn bilinli ve etkin kullanabilmesi iin, ortaklk faali-
yetleri hakknda bilgi sahibi olmas gerekir. Bu amala, Bilgi alma ve inceleme
hakk st bafll altnda, TTK m. 437de bir dzenlemeye yer verilmifl olup bu hak
anaszleflme veya karar ile kaldrlamaz ve snrlandrlamaz (m. 437/6).
214 Ticaret Hukuku
Finansal tablolar, konsolide tablolar, ynetim kurulunun yllk faaliyet raporu,

denetleme raporlar ve kr datmna ynetim kurulu nerilerinin, olaan genel
kurul toplantlarndan en az onbefl gn nce, ortaklk merkez ve flubelerinde, pay
sahiplerinin incelemesine hazr tutulmas ve saylan ilk iki belgenin, toplantdan iti-
baren de bir yl sreyle incelemeye ak kalmas gerekir. Her pay sahibi, gideri flir-
kete ait olmak zere, gelir tablosu ile bilanonun bir suretini isteyebilir (m. 437/1).
Pay sahibi genel kurulda, ynetim kurulundan flirket iflleri ve denetilerden de-
netim flekli ve sonular hakknda bilgi isteyebilir; flirketler topluluunda bilgi ver-
me ykm, m. 200 erevesinde bal flirketleri de kapsar. Verilecek bilgi, drst-
lk kural ve hesap verme ilkelerine gre, nitelikli, zenli ve geree uygun olma-
ldr. Bir pay sahibine genel kurul dflnda bilgi verilmifl ise, talepte bulunan dier
pay sahiplerine de ayn bilgi, ayn kapsamda, gndemde madde olmasa bile veril-
melidir (m. 437/2). Bilgi verilmesinden kanma, ancak, flirket srlarnn aklanaca-
veya korunmas gerekli flirket menfaati bulunduu gerekesine dayanabilir (f. 3).
fiirket defter ve yazflmalarnn, pay sahibinin sorusunu ilgilendiren ksmlarn
incelenebilmesi, genel kurulun ak iznine veya ynetim kurulu kararna baldr.
nceleme, uzman aracl ile yaplabilir (f. 4).
Bilgi alma veya inceleme istemi cevapsz braklan, haksz reddedilen, ertele-
nen veya bu madde anlamnda karfllanmayan pay sahibi, reddi izleyen on gn
iinde, dier hllerde de makul sre sonra, flirket merkezinin bulunduu yerdeki
asliye ticaret mahkemesine baflvurabilir; mahkeme, bilginin genel kurul dflnda
verilmesi talimatn ve bunun fleklini de ierebilir. Mahkemenin bu konudaki kara-
r kesindir (f. 5).
zel Denetim steme Hakk: TTK, her pay sahibine, haklarn kullanabilme-
si iin gerektii takdirde ve bilgi alma/inceleme hakk daha nce kullanlmfl ol-
mak flartyla, belirli olaylarn akla kavuflmasn salamak iin genel kurula bafl-
vurma ve zel denetim yaplmasn isteme hakk tanmfltr. fiayet genel kurul bu
istemi onaylarsa, flirket veya her bir pay sahibi, otuz gn iinde, flirket merkezinin
bulunduu yerdeki asliye ticaret mahkemesine baflvurarak, bir zel deneti atan-
masn isteyebilir (m. 438) fakat talebin reddi halinde her bir pay sahibine deil,
aznla, mahkemeye baflvurma hakk tannmfl (m. 439) olup bu duruma, aznlk
haklar bafll altnda deineceiz.
Kullanlfl fiekilleri Asndan

Kullanlfl asndan bakldnda ounluk haklar, aznlk haklar ve bireysel hak-
lar olmak zere grup hak bulunduu grlmektedir.
ounluk Haklar
Anonim ortaklklarda ounluk ilkesi geerli olduuna gre (m. 418, 421), pay sa-
hipleri, genel kurula katlmak ve oy kullanmak suretiyle ounluun oluflmasna
ve karar almasna etki ve katkda bulunurlar. Genel kurul, ortakln en genifl yet-
kili karar organ ise de ilgili konuda akladmz zere, ounluun yetkileri s-
nrsz deildir.
Aznlk Haklar
ounluk ilkesi gereince genel kurulun ald kararlar, toplantya katlmamfl ve-
ya katlmasna ramen aleyhte oy kullanmfl olan pay sahiplerini de balar (TTK
m. 423). Ancak kanun koyucu, nem verdii baz konularda, sermayenin belirli bir
orann temsil eden aznlk pay sahiplerini ounluun tahakkmnden kurtarmak
iin, onlara baz haklar tanmfltr (TTK m. 360, 411-412, 420, 439-440, 486, 531 ve
559). Bu haklar yoluyla, kimi zaman ilgili hususta ounluun karar almas nle-
nebilmekte (olumsuz aznlk haklar), kimi zaman ounlua ramen ortaklk ad-
na baz ifllemler gereklefltirilebilmektedir (olumlu aznlk haklar). Bylece, ortak-
lktaki kar atflmalarnn nlenmesi veya zmlenebilmesinde ounluk ile
aznlk pay sahipleri arasnda bir denge gzetilmifl olmaktadr.
Olumsuz aznlk haklar: Olumsuz aznlk haklar iki bafllkta toplanabilir:
1. Sulh ve ibraya engel olma : TTK m. 559 uyarnca, kurucularn,ynetim ku-
rulu. yelerinin, denetilerin, flirketin kuruluflundan ve sermaye artrmn-
dan doan sorumluluklar, flirketin tescilinen itibaren drt yl gemedike
sulh ve ibra ile ortadan kaldrlamaz. Bu sre getikten sonra da ancak ge-
nel kurul karar ile sulh ve ibra mmkndr. Ne var ki, sermayenin onda bi-
rini, halka ak flirketlerde yirmide birini temsil eden pay sahipleri karfl -
karlarsa, sulh ve ibra karar alnamaz.
2. Arlafltrlmfl ounluk hallerinin varl: Genel kurul toplantlarnda
baz konularda karar alnabilmesi iin kanun, arlafltrlmfl toplant ve karar
yetersaylar ngrdne ve bu yetersaylar yannda, basit yetersaylar da
anaszleflme ile daha da arlafltrlabildiine gre (m. 418, 421) aznlk, ye-
tersaylarn oluflmasn ve dolaysyla belirli kararlarn alnmasn nleyebil-
me olanana sahiptir.
Olumlu aznlk haklar: TTK baz hllerde aznlk iradesine stnlk tanmfl-
tr. Aznlk bu haklarn kulland takdirde, istem, ortakl ve organlarn balar;
buna ramen aznlk talebi dikkate alnmaz ise, ynetici ve denetilerin sorumlu-
luu szkonusu olur (m. 553 vd.). Kanunun tand haklar flunlardr:
1. Ynetim kurulunda temsil edilme: TTK m. 360 uyarnca, anaszleflmede
ngrlmfl olmak flart ile aznla, ynetim kurulunda temsil edilme hak-
k tannabilir. Bu kapsamda, ynetim kurulu yelerinin aznlk arasndan ve-
ya onlarn nerecei adaylar arasndan seilecei ngrlebilir. Aznlk ara-
sndan veya aznlka nerilen adayn seilmesi, hakl bir neden bulunma-
dka zorunludur. Ancak bu flekilde tannacak temsil edilme hakk, HAA-
Olarda, ynetim kurulu ye saysnn yarsn aflamaz. Bamsz ynetim ku-
rulu yeliine dair dzenlemeler sakldr.
2. Genel kurulu toplantya davet ve gndeme madde ekletme: Genel ku-
rulu davete yetkili olanlar arasnda aznln da bulunduunu ve genel kurul
zaten toplanacak ise, aznln, grfllmesini istedii konular gndeme ek-
letebileceine (m. 411-412) yukarda, genel kurul konusunda deinmifltik.
3. Finansal tablolarn grflmelerini erteletme: Aznlk talepte bulunursa
finansal tablolarn grfllmesi ve buna bal konular, genel kurul kararna
ihtiya kalmadan, toplant baflkannn karar ile bir ay sonraya braklr. kin-
ci bir defa daha erteleme istenebilmesi iin, tablolarn itiraz edilen ve tuta-
naa gemifl noktalar hakknda genel kurula, ilgililerce, drst hesap ver-
me ilkeleri uyarnca aklama yaplmamfl olmas flart aranmfltr (m. 420).
Erteleme, kural olarak gndemin dier maddelerini etkilemez fakat finansal
tablolarla balantl konular bunun dflndadr.
4. zel deneti atanmasn salama: Bir pay sahibinin m. 438 uyarnca kul-
land zel denetim yaplmasn isteme hakk genel kurul. tarafndan red-
dedildii takdirde, sermayenin onda birine, HAAOlarda yirmide birini tem-
sil eden veya paylarnn itibari deeri toplam en az birmilyon T olan pay sa-
hipleri, ay iinde, mahkemeye baflvurararak zel deneti atanmasn iste-
yebilir. stemde bulunanlar, kurucularn veya flirket organlarnn, kanunu ve
anaszleflmeyi ihlal ederek flirketi veya pay sahiplerini zarara urattklarn,
ikna edici biimde ortaya koyduklar takdirde zel deneti mahkemece ata-
nr (m. 439).
216 Ticaret Hukuku
SIRA SZDE A anonim flirketinin genel kurul toplantsnda pay sahibi B, ortakln ynetiminde kanu-
SIRA SZDE
3 na aykrlklar yafland gerekesiyle zel deneti atanmasn talep etmifl, ancak bu talebi
genel kurul tarafndan reddedilmifltir. Bu durumda pay sahipleri ne yapabilirler?
5. Pay senedi baslmasn isteme: TTK hamiline yazl senetlerin, bedelleri
S O R U tamamen S O Rdendikten
U sonra en ge ay iinde bastrlmasn zorunlu hle
getirmifl; nama yazl pay senetlerinin bastrlmasn ise, aznln talep etme-
si flart ile zorunlu klmfltr (m. 486).
DKKAT 6. fiirketin D K Khakl
AT nedenle feshini isteme: TTK hakl nedenlerin bulunmas
hlinde, sermayenin onda (HAAOlarda yirmide) birini temsil eden paylarn
SIRA SZDE sahiplerine,
SIRA SZDE fesih davas ama olana tanmfltr (TTK m. 531). Bu konu, ile-
ride, flirketin sona erme nedenleri arasnda ele alnacaktr.
Aznlk haklarna dair anaszleflme hkmleri: Aznlk orannn anasz-
AMALARIMIZ
leflme ile deifltirilip
AMALARIMIZ deifltirilemeyecei, deiflikliin hangi ynde yaplabilecei
ve ayrca, anaszleflme ile yeni aznlk haklar yaratlp yaratlamayaca konular-
na deinmek gerekirse;
K T A P 1. TTKnin K ilgili
T A Pbaz hkmlerinde, aznlk haklarn kullanacak kifli ya da kifli-
lerin, sermayenin en az onda birini, HAAOlarda yirmide birini temsil etmeleri ge-
rei yer almfltr (TTK m. 411-412, 439-440 ve 531).
TELEVZYON TTKdeT Egsterilmifl
L E V Z Y O N bu oran ya da oranlarn anaszleflme ile deifltirilmesinin
mmkn olup olmadnn deerlendirilmesi gerekir.
Aznlk haklarn dzenleyen baz hkmlerdeki en az ibaresinden hareketle,
bu oranlarn tek ynl olarak deifltirilebilecei ve bunun da ancak anaszleflme
NTERNET ile yaplaca N T Esavunulabilir.
RNET
HAAOlarda aznlk haklarn kullanabilecek pay sahiplerinin oran denmifl
sermayenin yirmide biri olarak dzenlendii iin, bu tr ortaklklarda da anasz-
leflme ile tek ynl deifltirilebilecei sonucuna varmak, kanmzca doru olur.
2. Aznlk oranlarnn tek yanl deifltirilebilecei kabul edilince, bunun hangi
ynde yaplabilecei de ikinci bir sorun oluflturur. En az ibaresinin lafz, ilk anda
sanki, anaszleflme ile yaplacak deifltirmenin de arlafltrma ynnde olaca iz-
lenimi dourmakla birlikte, kanunun ngrd oranlar, aznln korunmas iin
ngrlen asgari snrlar olduu iin, bu oranlarn arlafltrlamamas, yani rne-
in, gerek TTKdaki onda birlik HAAOlarda yirmide birlik oranlarn gerek SerPKda-
ki yzde befllik oranlarn artrlamamas gerekir. rnein, sermayenin yzde krk
veya onda ikisinin aznlk haklarndan yararlandrlmas ynnde anaszleflmeye
hkm konulamaz. Buna karfllk, oranlarn anaszleflme ile aznlk pay sahipleri
lehine deifltirilmesi (oranlarn hafifletilmesi), mmkn saylmaldr.
3. nc sorun, Kanunun aznlk hakk olarak dzenlemedii baz haklarn
anaszleflmede aznlk hakk olarak tannmasdr. TTK m. 340daki emredici h-
kmler ilkesi, yeni aznlk haklar tannmas iin de kanunda hkm olmasn ge-
rektirir gzkmekte ise de konu tartfllabilir. En azndan bizatihi m. 478/2, kanun-
da ngrlmemifl yeni bir pay sahiplii hakknn imtiyaza konu olmasna izin ver-
diine ve m. 360 aznla, ynetim kurulunda temsil edilme imtiyaz tannmasn
kabul ettiine gre, oun iinde az da vardr kural uyarnca, aznla, kanunda
ngrlmemifl baz haklarn imtiyaz olarak tannabilecei grfl ne srlebilir.
Bireysel, Mktesep ve Vazgeilmez Haklar

Her bir pay sahibi, genel kurula katlma, konuflma yapma ve nerilerde bulunma,
oy kullanma, sorumluluk ve iptal davalar ama baflta gelmek zere birok hakk-
n, tek baflna kullanabilir. Bu haklar bireysel nitelikte olup bunlar ierisinde yer
alan baz haklar iin mktesep hak nitelemesi, baz haklar iin ise, vazgeilmez
hak nitelemesi yaplmfltr.
neri ve elefltirilere ramen, yeni Kanunumuz, mktesep hak kavramna yer
verdii gibi, onun yannda, vazgeilmez haklar dan da sz etmifltir (TTK m. 452/1).
Kanunun gerekesinde de aka belirtildii zere, iki hak kategorisi tanmlan-
maya muhta ve aralarndaki snr belli olmad gibi, zaman zaman rtflebilecek-
leri de anlafllmaktadr. stelik, hem haklarn kullanlmas ve vazgemenin geerli
olup olmamas, hem de uygulanacak hkmszlk tr ve davalar (m. 391/c ve
447/a) bakmndan, vazgeilmez hak saptamas ve snrlar, olduka nemlidir.
TEKNALP, vazgeilmez haklarn anaszleflme ile yaratlamayacan, buna kar-
fllk anaszleflme ile baz haklara mktesep nitelii tannabilecei gibi, anaszlefl-
me ile yeni mktesep haklar da yaratlabileceini; TTKda mktesep haklara bilin-
li olarak rnek verilmediini, oysa TTK m. 447/1,ada, vazgeilmez nitelikteki ba-
z haklar adlar ile saydn; bunlar yannda, anonim flirketin temel yapsndan
kaynaklanan vazgeilmez haklar da bulunduunu belirtmektedir. Mktesep hak-
lara rnek olarak da, flirketin Trk uyrukluunda olmasndan veya pay sahibine,
sermaye borcundan baflka bor ykletilememesinden doan haklar (m. 480/1 ve
421/2), ayrca, kanunda ve anaszleflmede ancak tm pay sahiplerinin olumlu oyu
ile snrlanabilecei veya kaldrlabilecei ngrlen haklar saymaktadr.
Vazgeilmez haklarn ise, kanunen tannan, korunan ve gereinde snrlar da
gsterilen, snrlanmas veya tamamen kaldrlmas pay sahibinin rzasna bal ol-
mayan, yani ondan rzas ile dahi alnamayacak haklar olduu, bunlarn sadece sa-
hiplerinin menfaatlerini korumak iin deil, ayn zamanda anonim flirketin temel
yaps gerei de tannan haklar olduu belirtilmektedir. rnek olarak, eflit iflleme
tabi tutulma, genel kurula katlma, genel kurulda kendisini temsil ettirebilme, as-
gari oy, kanunda tannan tm dava haklar, bilgi alma ve inceleme haklar, zel de-
netim isteme hakk, krdan mahrum edilmeme hakk, anonim flirketin temel yap-
s (anonimlik, pay devri serbestlii, snrl sorumluluk, bamsz denetime bal ol-
ma, yneticilerin hesap vermesi gibi) zerindeki haklar, pay sahibinin sermayenin
korunmas ilkesinden doan haklar saylmaktadr.
ANONM ORTAKLIKLARDA MENKUL KIYMETLER

Menkul kymet kavramnn tanm, Eski SerPK. m.3/bde yaplmflt. Buna gre:
Menkul kymetler, ortaklk veya alacakllk salayan, belli bir mebla temsil eden,
yatrm arac olarak kullanlan, dnemsel gelir getiren, misl nitelikte, seri halinde
karlan, ibareleri ayn olan ve flartlar Kurulca belirlenen kymetli evraktr. Men-
kul kymetin tanmnda flu unsurlar yer almaktayd:
Ortaklk veya alacakllk salamak,
Belirli bir mebla temsil etmek,
Yatrm arac olarak kullanlmay amalamak,
Dnemsel gelir (faiz, kr pay gibi) getirmeyi amalamak,
Misli nitelikte ve seri halinde karlmak. Misl: Birbiri yerine
Yeni SerPK. m.3/1/oda menkul kymetlerin, para, ek, polie ve bono hari ol- konulabilen, say, l veya
mak zere, paylar, pay benzeri dier kymetler ile sz konusu paylara iliflkin de- tart ile belirlenebilendir.
po sertifikalarn ve borlanma aralar veya menkul kymetlefltirilmifl varlk ve ge-
lirlere dayal borlanma aralar ile sz konusu kymetlere iliflkin depo sertifikala-
rn ifade ettii hkme balanmfltr. Grld zere, yeni dzenlemede menkul
kymetin tanm yaplmamfl, yalnzca menkul kymet saylabilecekler belirlenmifl
ve eski dzenlemeden farkl olarak bunlarn kymetli evrak nitelii aka belirtil-
memifltir. Ancak SerPKda kabul edilen bu ifade deifliklii nedeniyle menkul ky-
metlerin kymetli evrak saylmayacana iliflkin bir tespit yaplmamaldr. Kanmz-
218 Ticaret Hukuku
ca TTK m.645deki flartlar taflyan bir menkul kymet, kymetli evrak olarak say-
lacaktr. Yine kanun koyucu kambiyo senetlerinin menkul kymet saylmayaca-
n aka belirttiine gre, dier menkul kymetler kymetli evrak saylabilecektir.
retide menkul kymet kavramnn nitelendirilmesi bakmndan menkul kymet
tanmn veren eski SerPK dzenlemesinin dikkate alnmas gerektii de ifade
edilmektedir.
SerPK m.3/1/oda saylan menkul kymet trleri snrl olarak gsterilmemifltir. Zi-
ra SPKya, sermaye piyasasnn geliflmesini teminen yeni sermaye piyasas kurum-
larna ve aralarna iliflkin usul ve esaslar dzenlemek ve bunlar denetlemek yet-
kisi verilmifltir (SerPK m.128/1/e). Kanmzca Kurul bu kapsamda yeni menkul ky-
met trleri oluflturabilecektir.
Aflada, AO tarafndan karlan menkul kymetler arasnda en yaygn ve nemli-
si sayabileceimiz pay senetleri yannda, ilmhaberler, tahviller ve intifa senetleri
hakknda da genel bir bilgi sunmaya alflacaz.
Pay (Hisse) Senetleri

Tanm, Nitelii ve karlmas
TTK m. 484 vd. dzenlenmifl olan pay senetleri, kanunda tanmlanmamfltr. Pay
senetleri anonim ortaklkta pay temsil etmek zere karlan ve kymetli evrak ni-
telii taflyan senetlerdir, fleklinde ksa bir tanm yaplabilir. Senetlerin, flekil itiba-
riyle, TTK m. 487de gsterilen hususlar iermesi gerekir.
Pay senetlerinin kymetli evrak trleri arasndaki yerine ksaca bakldnda;
1. erdii hak tr asndan yaplan, alacak senetleri/ortaklk senetleri/eflya
hukuku senetleri ayrmnda, pay sahipliini temsil ettikleri iin, ortaklk senetleri
grubundadr.
2. Hakkn senetten nce var olup olmamas asndan yaplan, kurucu/akla-
yc kymetli evrak ayrmnda aklayc senet grubunda yer alr. nk senet d-
zenlenmeden nce, kuruluflun veya sermaye artrmnn tescili ile pay ve pay sa-
hiplii geerli olarak doar (TTK. 486/1,4; karfl. SerPK. m.12).
3. Temel iliflki ile balants asndan yaplan, soyut/ ill kymetli evrak ayr-
mnda pay senetleri, hakk yaratan temel iliflkiyi gsterdikleri (m. 487) iin ill (se-
bebe bal) senetler arasndadr.
4. Kymetli evrak, kamu gvenine dayanp dayanmama asndan da snfland-
rlr. Pay senetlerinin kamu gvenine dayanmadklar, yani yazya gre sorumluluk
ilkesinin bu senetlerde geerli olmad kabul edilir.
5. Pay senetleri bir alacak hakkn deil, bir ortaklk hakkn aklad ve ger-
ek anlamda borluluktan szedilemeyecei iin buna bal baz sonular vardr:
Birincisi, pay senetleri kamu gvenine dayanmad iin, hamil, yalnz senet
metnine gre deil, esas itibariyle kanun ve anaszleflme hkmlerine ve bunlara
uygun olarak alnmfl kararlara gre hak sahibi olur.
kincisi, pay sahiplii haklarnn talep edilmesi halinde ortak senedi ibraz eder
fakat geri vermez. nk ortaklk, devamllk arzeden taleplerin kaynadr; bu du-
rum, ortakln son bulmasna dek srer. Pay sahibi, ortakla her baflvurduunda
senedi ibraz eder ama senet kendisinde kalr.
ncs, pay sahiplii, zamanaflmna uramaz. Pay sahipliinden doan
haklarn (muaccel olmufl kr pay, tasfiye art pay alaca gibi) talep edilmesi
iin belirli sreler vardr fakat bu haklar hi kullanlmasa veya zamanaflmna u-
rasa dahi pay sahibi sfat devam eder.
6. Devir flekli asndan yaplan, nama/emre/hamiline yazl kymetli evrak snflan-
drmasnda, pay senetlerinin yeri zellik gstermekte ve baz tartflmalar dourmaktadr.
Kanun hkm uyarnca, pay senetleri nama veya hamiline olur (m. 484/1). Be-
delleri tamamen denmemifl olan paylar iin hamiline yazl senetler veya ilmha-
berler karlamaz. Bu hkme aykr senetler hkmsz olup karanlarn da so-
rumluluuna yol aar (TTK m. 484/2).
Anaszleflmede aksi ngrlmedike, karlan pay senetlerinin tr de deifl-
tirilebilir ancak, nama yazl senetler, bedelleri tamamen denmedike hamiline
dnfltrlemezler (TTK m. 485).
Paya iliflkin ilkeler konusunda akladmz zere, TTK, hamiline pay senedi
bastrlmasn zorunlu klmfl, fakat nama yazl senetler iin, aznln talebi flartna
bal bir zorunluluk ngrmfltr. SerPK. ise senet karma zorunluluu getirmifl
(SerPK. m.12); ayrca kaydi sistemi dzenlemifltir (SerPK. m.13).
Payn senede balanmas, paya bal hak ve borlarda bir deifliklik yaratma-
maktadr. nk haklar ve borlar senetten deil, kanundan ve anaszleflmeden
domaktadr. Bu nedenle, nakit/ayn karfll pay; itibari deerli/ itibari deerden
yoksun pay; oy hakk veren/vermeyen pay; imtiyazl pay/adi pay ve bedelli/bedel-
siz pay ayrmlar konusunda yaptmz aklamalar, esas itibariyle pay senetleri
asndan da geerlidir. Bununla birlikte payn senede balanmas, iki adan so-
nular dourmaktadr:
7. Senede balanan pay, senedin kymetli evrak nitelii nedeniyle daha yksek
bir tedavl yetenei kazanmakta ve devri kolaylaflmaktadr. Bu nedenle, devir flek-
li asndan pay senetleri trlerini ayr bir bafllkta ele alacaz.
8. Pay sahibi, senet sayesinde baz olanak ve yetkilere kavuflmaktadr. rnein,
hamiline yazl pay senetlerinde malikin gizli kalmas, inanl devir kolayl ve ge-
nel kurul toplantlar iin baflkasna temsil yetkisi verilmesinde senet zilyetliini
devretmenin yeterli olmas gibi.
Devir fiekli Asndan Pay ve Senet Trleri

TTK m. 484 uyarnca devir flekli asndan pay senetleri, nama veya hamiline yaz-
l olabilir. Senetler iin yaplan bu ayrmn senede balanmamfl paylarda sz ko-
nusu olamamas gerekir nk senetsiz (plak) paylar nama veya hamiline ola-
maz; olsa olsa kanun veya anaszleflme gerei, nama ve/veya hamiline yazl se-
netlere balanacak paylardan sz edilebilir.
Payn devir flekli, senet karlmfl olup olmamasna gre farkl hkmlere ve
sonulara baldr.
Senetsiz Paylar
Senetsiz paylarn devrini ele alrken, payn kaydi sisteme bal olup olmadna
gre bir ayrm yaplmas ve kaydi sistem hakknda ksa ve genel bir bilgi verilme-
si gerekmektedir. SIRA SZDE SIRA SZDE
Kaydi Sistemdeki Paylarn Devri

Yeni gereksinimler ve sermaye piyasasndaki geliflmeler, paylarn
D fi Nsenede
ELM balan- D fi N E L M
mas yerine, hak sahiplerinin bilgisayar ortamnda tutulacak kaytlar yoluyla izlen-
mesi ve pay devirlerinin de bu kaytlar yoluyla gereklefltirilmesi gereini dour-
S O R U S O R U
mufl; birok lkede olduu gibi, bizde de bu konuda yasal dzenleme yaplmfltr.
Bu konudaki yasal dzenleme iin SerPK. m.13, Merkezi Kayt Kuruluflunun

DKKAT Kurulufl, DKKAT
Faaliyet, alflma ve Denetim Esaslar Hakknda Ynetmelik (RG. 21.6.2001) ve SPK S. IV,
N. 28 Sayl Tebli (RG. 22.12.2002) baknz. SIRA SZDE SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P K T A P
220 Ticaret Hukuku
Anlan mevzuat erevesinde kaydi sisteme balanmfl pay sahiplii haklarnn

devrinde, alacan devri hkmleri (TBK m. 183 vd) uygulanacak ve taraflarn, ya-
zl bir devir szleflmesi yapmalar gerekecektir (TBK m. 184). Daha sonra, merke-
zi kayt kurulufluna yaplacak baflvuru ile, devralann malik olarak kayd salana-
caktr. Ayrca, SerPK m. 10/A, hem, nama ve hamiline yazl hesaplar ayrm yapt-
, hem de nama yazl senetlerde pay defterine kayt ile ilgili TTK hkmlerini de-
ifltirmediinden devrin ortakla karfl ileri srlmesi asndan, devralann pay
defterine kaydna da ihtiya vardr. SerPK m.13, bu durumda pay defterine kayt
iin taraflarn baflvurusunu dahi zorunlu grmemifl ve Merkezi Kayt Kuruluflunun
kaytlarnn esas alnmasn ngrmfltr.
Kaydi Sisteme Girmeyen Paylarn Devri: Bu paylarn devrinde TBK hkm-
lerine uyulmas ve ayrm yaplmas gerekir.
1. Bedeli tamamen denmifl (devredenin sermaye borcu yok) ise, payn devri,
Alacan Temliki: Bir bor alacan temliki hkmlerine (TBK m. 183 vd.) tabidir. nk bu halde
iliflkisinde alacan alacakl devreden ortak, ortaklk karflsnda hak sahibidir. Bu nedenle yazl bir tem-
tarafndan bir baflka kifliye
devredilmesidir.
lik beyan geerlilik flartdr (TBK m. 184).
2. Bedeli hi veya tamamen denmemifl payn devrinde ise, alacan temliki
ve borcun nakli (TBK m. 195 vd.) hkmlerinin birlikte uygulanmas gere-
kir. Borcun naklinde, alacaklnn (ortakln) rzas gerektiini (TBK m. 196)
bir kere daha anmsamakta yarar vardr. Nitekim TTK m. 501/1 hkm de
ayn sonucu teyit etmektedir. Borcun nakli iin geerlilik flekli ngrlme-
mifl ise de, alacan temliki ile birlikte yapld iin, yazl flekle uyulmas
zorunlu saylmaktadr.
Ayrca, yeni Kanunda aka, senede balanmamfl (plak) paylarn da pay
defterine yazlmas dzenlendii iin, devralann pay defterine kayd da gerekir
(TTK m. 499).
Pay Senetleri
TTK m.484, yalnzca hamiline ve nama yazl senetlerden szetmekte ise de asln-
da nama yazl senetlerin de nama, bal nama ve gerek nama fleklinde dei-
flik tr bulunduu kabul edilmektedir. Aflada, bu ayrm erevesinde her bir t-
rn zellik ve farklar ile devir flekilleri zerinde ana hatlaryla durulacaktr.
Hamiline Yazl Pay Senetleri

Hamiline yazl pay senedi, senedin metni veya fleklinden, hamili kim ise, o kim-
senin hak sahibi saylaca anlafllan kymetli evraktr (TTK m. 658/1). Devir kabi-
liyeti olduka yksektir.
Devir fiekli: Hamiline yazl pay senedi, yalnzca zilyetliin geirilmesi (nakli)
ile devredilir. Devrin anonim flirkete bildirilmesi ve bir deftere kaydedilmesi sz
konusu deildir (TTK m. 489, 647/1). fiu hlde devir iin;
1. Senet zilyetlii nakledilmelidir,
Zilyetlik: Bir taflnr ya da 2. Zilyetlik devri, mlkiyetin geifli amacyla yaplmal ve ounluk grfln-
taflnmaz mal zerinde fiil ce, tasarrufi ifllemin, geerli bir hukuki sebebi olmaldr,
egemenliktir.
3. Devreden yetkili olmaldr. Bununla birlikte, malik olmayan zilyetten iyini-
yetle kazanmlar korunur (TMK m.990).
SIRA SZDE A anonim ortaklndaki

SIRA SZDE payn Bye devretmek isteyen C bu pay nedeniyle sahip olduu ha-
4 miline yazl pay senetlerini Bye teslim etmifltir. Bnin arkadafl, payn devredilmifl olmas
iin devrin flirkete bildirilmesi ve pay defterine ifllenmesi gerektiini sylemektedir, sizce
D fi N E L M hakl mdr?D fi N E L M
S O R U S O R U
DKKAT DKKAT
SIRA SZDE SIRA SZDE

Devrin Sonular: Hamiline yazl pay senedini bu flekilde devralan, gerek or-
takla, gerek nc kiflilere karfl ortak sfatn kazanr. Ortaklk, karfll tama-
men denmedike hamiline yazl pay senedi, karamayaca iin, bu tr senet sa-
hiplerinin, ortakla karfl borlar yoktur; yalnzca haklar vardr (TTK m. 484/2).
Ortaklk haklarnn ortakla karfl kullanlabilmesi, rnein genel kurula katl-
ma, oy kullanma, mali haklardan yararlanma vb. iin de kural olarak senedin ib-
raz edilmesi gerekir (TTK m. 645 vd., 415/3. Hakkn senetsiz kullanlmas konu-
sunda istisna olarak bkz. senedin ziya ve iptaline dair TTK m. 652/1, 666/3).
Bu tr senetler, dier hamiline yazl kymetli evraktan farkl baz zellikler
gsterir:
Ortaklk, payn henz oluflmamas, senedin sahte olmas, sermaye azaltm
ile itfa edilmifl (sndrlmfl, sona erdirilmifl) bulunmas, ortaklklarn bir-
leflmesi nedeniyle ortadan kalkmfl olmas gibi defileri, iyiniyetli mktesibe
karfl ileri srebilir.
Pay senetleri, doumlarna yol aan temel iliflkiye (anaszleflmeye) de bal-
dr; tm ortaklarn anaszleflmeyi bildikleri veya bilmeleri gerektii kabul edi-
lir. Pay devralan da ortaklk iliflkisine ve anaszleflme egemenliine tabi olur.
Nama Yazl Pay Senetleri

Nama yazl pay senedi, belli bir kifli adna yazl olan, ciro ve zilyetliin nakli ile Ciro: Kymetli evrakn, hak
devredilebilen kymetli evraktr. sahibi tarafndan senette
yazl hakkn devredilmesi,
Ciro ile Devrin Anlam: Nama yazl pay senetleri, anaszleflmede aksine h- rehnedilmesi veya tahsili
km olmadka devredilebilir. Devir, ciro ve zilyetliin nakli ile olur (m. 490/2). iin arkasna yazlan yaz ve
imza ile bir baflkasna
Ayrca, devrin ortakla karfl hkm ifade etmesi iin, pay defterine kayt da gere- teslim edilmesidir.
kir (TTK m. 499/4).
Trk Hukukunda, nama yazl olmasna ramen ciro ile devrinin ngrlmfl
olmas, eTK dneminde, bu tr senetlerin nitelii konusunda tartflmalara yol a-
mfl ve ortaya grfl kmfl; Yargtay da farkl ynde kararlar vermifltir. Bizim de
katldmz grflteki ounluk yazarlar ise nama yazl pay senedininin kanu-
nen emre yazl kymetli evrak niteliinde olduunu kabul etmektedir.
Devrin fiekli: Nama yazl pay senedinin devri iin yaplmas gerekli ifllemler
zetle flyle sralanabilir:
1. Ciro veya temlik yaplmas: Devir iin ncelikle, senedin temlik amacy-
la ciro edilmesi gerekir; ciro tam veya beyaz olabilir. Ayrca, retide oun-
luk, nama yazl pay senedinin ayr bir temlik beyan ile devredilmesine de
engel bulunmadn kabul etmektedir.
2. Zilyetliin nakledilmesi: Senet zilyetlii, mlkiyeti devir amacyla devra-
lana nakledilmeli ve devreden taraf, devre yetkili olmaldr.
3. Pay defterine kayt yaplmas: Pay devrinin ortakla karfl da geerlilik
kazanmas iin flirketin onay ve devralann pay defterine kaydedilmesi ge-
rekir (TTK m. 499/4). Ynetim kurulu, ncelikle devrin kanuna ve anasz-
leflmeye uygun ve usulnce yaplp yaplmadn, cirolarn salkl ve dz-
gn olup olmadn inceler.
Ayrca, pay bedellerinin tamamen denmifl olup olmadna da bakar. Senet
bedeli tamamen denmemifl ve devralann deme yeterlilii flpheli ise, ortaklk
teminat gsterilmesini isteyebilir; gsterilmez ise kayttan kanabilir (m. 491/2).
Ancak miras, mirasn paylaflm, efller arasndaki mal rejimi hkmleri veya cebr
icra yoluyla baflka bir ifadeyle irade dfl gerekleflen iktisaplar, bu hkmn kapsa-
m dflndadr (m. 491/1).
Pay defterine kayt, devrin ortakla karfl geerliliini salamakta ise de geer-
li bir devre ramen, kaydn henz yaplmamfl olmas mmkndr. Bu adan, def-
222 Ticaret Hukuku
ter kaytlar kurucu deil aklayc niteliktedir; defter kaytlar pay sahipliine ka-
rine ise de kaytlarn aksi ve gerek pay sahibi sfat, baflka yollardan kantlanarak
buna gre ifllem veya dzeltme yaplmas salanabilir.
Bal Nama Yazl Pay Senetleri

TTK m. 490 hkmne gre, nama yazl senetler, anaszleflmede aksine hkm bu-
lunmadka devredilebilirler. TTK m. 499/4te de devrin ortakla karfl ancak pay
defterine kayt ile geerli olaca ve ortaklk sfatnn pay defterine gre belirlene-
cei dzenlenmifltir. Ortaklk devir keyfiyetini anaszleflmede gsterilen nedenler-
le pay defterine kaydetmekten kanabilir. Ancak bu kanmann herhangi bir ge-
reke gsterilmeksizin yaplabilmesi artk mmkn deildir (TTK m. 493, 495).
Anonim ortaklklarda kural, payn ve pay senedinin serbeste devredilebilirlii
olduu hlde, anlan hkmler, bu serbestinin anaszleflmeye hkm konulmak
suretiyle ortadan kaldrlmasna ve snrlandrlmasna olanak salamfltr. Belirtilen
snrlama ve yasaklamalarn temel amac, ortakln zgn yapsn korumak, or-
taklk paylarnn arzu edilmeyen kiflilere gemesini ve ortaklkta baflkalarnn ege-
men olmasn nlemektir.
Nama yazl pay senetlerinin devrini snrlandran veya onaya balayan hkm-
ler balam olufltururlar; bu tr senetlere de bal nama yazl senet denir. te
yandan devir iin anaszleflmede ngrlen flirket onay, nama yazl paylarn dev-
ri yannda, paylar zerinde intifa hakk kurulmas halinde de geerlidir; flirket tas-
fiyeye girmiflse devredilebilirlie iliflkin snrlamalar dfler (TTK m. 492/2, ve 3).
Balam Oluflturulmas: Balam, ancak anaszleflmeye hkm konulmak su-
retiyle oluflturulabilir; pay senedinin stne ya da pay defterine yazlarak balam
yaratlamaz (TTK m. 492/1). Senede balanmamfl paylar iin de balam ngr-
lebilir, buna karfllk hamiline senetlerde balam mmkn deildir.
Balam ngrlmesinde anonim ortakln paylarnn borsaya kote edilmifl
olup olmamasna gre eflitli olaslklar sz konusudur.
Kote Edilme: Bir menkul 1. Borsaya kote edilmemifl nama yazl paylar bakmndan: Borsaya kote
kymetin borsa ifllem edilmemifl nama yazl paylarn devrinin nasl snrlandrlabilecei m. 493te d-
listesine kayt edilmesidir.
zenlenmifl olup hkmde ngrlen dzenlemeler dflnda, anaszleflme ile dev-
redilebilirlik flartlar arlafltrlamaz (TTK m. 493/7). TTK m. 493/1e gre, ortaklk,
borsaya kote edilmemifl nama yazl paylarn devrini hlde reddedebilir:
Birincisi, TTK. m.493/1 uyarnca nemli sebeptir. fiirket, anaszleflmede aka
ngrlmfl nemli bir sebebi ileri srerek devri reddedebilir. TTK. m.493/2de de,
Pay sahipleri evresinin bileflimine iliflkin esas szleflme hkmleri, flirketin ifllet-
me konusu veya iflletmenin ekonomik bamszl ynnden onayn reddini hak-
l gsteriyorsa, nemli sebep oluflturur denilmifltir. Hkmn szne baklrsa,
nemli sebep saylacak hallerin snrl sayda olmad, pay sahipleri evresinin bi-
leflimine dair anaszleflme hkmlerinin rnek olarak verildii ve bu tr anasz-
leflme hkmlerinin, iki ek flarttan birisini daha karfllamas gerektii izlenimi do-
maktadr. Oysa hkmn ifadesinin yanltc veya baflarsz olduu, gerekedeki
aklamann da yanltc olduu belirtilerek, amacna ve kaynana uygun yorum-
landnda, anaszleflmede nemli sebep olarak, sadece, pay sahipleri evresinin
bileflimine dair hkmlerin gsterilebilecei veya sistemin temelinde bu bileflimin
korunmas amacnn bulunduu kabul edilmektedir. Bu durumda, pay sahipleri
evresinin bileflimine dair anaszleflme hkmleri de, ortakln iflletme konusu
veya iflletmenin ekonomik bamszl ynnden onayn reddini hakl gsterdii
takdirde nemli sebep oluflturur.
Pay sahipleri evresinin anaszleflmede belirlenmesi gerekir: rnein, flirketin
pay sahipleri sadece bankalardan, mimarlardan, st reticilerinden, X ailesi men-
suplarndan, Y blgesinde yerleflenlerden oluflabilir. Bu bileflimin korunmasnn ifl-

letme konusu ile iliflkilendirilmesine rnek olarak, paylarn ancak belirli bir mesle-
e mensup kiflilere (mimarlara) devredilebileceine iliflkin anaszleflme hkm
verilebilir. flletmenin ekonomik bamszl ise, ortakl i ve dfl yabanclaflma-
dan korumak ve ortakln dflarda bir gerek veya tzel kiflinin fiili veya hukuki
kontrolne girmesini nlemek suretiyle salanabileceinden, rnein, rakip, raki-
bin efli, ocuklar, alflanlar gibi kiflilere devrin reddedilecei anaszleflmede n-
grlebilir.
Eski TTK.dan farkl olarak, balam oluflturan nemli nedenin ak flekilde ana-
szleflmede dzenlenmifl olmas gerekir. Ancak paylar; miras, mirasn paylaflm, efl-
ler arasndaki mal rejimi hkmleri veya cebr icra gerei iktisap edilmifllerse, ortak-
lk, paylar edinen kifliye, sadece paylarn gerek deeri ile devralmay nerdii tak-
dirde onay vermeyi reddedebilir. Baflka bir ifadeyle, paylarn irade dfl iktisab ha-
linde, anaszleflmede gsterilen nemli nedenlere dayanlarak, devir reddedilemez.
kincisi, TTK. m.493/1 uyarnca, flirketin devredene, paylarn baflvuru annda-
ki gerek deerinden, kendisi veya dier pay sahipleri ya da nc bir kifli hesa-
bna almay nermesidir. Bu neri iin anaszleflmede hkm bulunmasna gerek
yoktur; bir kanuni nalm hakk sz konusudur. Dolaysyla pay sahibinin, payn
nc bir kifliye devretmek istemesi halinde, ortaklk uygun grmedii devir ifl-
lemine, devredilmek istenen paylar kendi veya dier pay sahipleri ya da nc
kifliler hesabna almay nermek suretiyle onay vermekten kanabilir.
te yandan sz konusu hkmde, gerek deer tanmlanmamfl olup; devra-
lan, paylarn gerek deerinin belirlenmesini, giderleri ortakla ait olmak zere,
ortakln merkezinin bulunduu yerdeki Asliye Ticaret Mahkemesinden talep
edebilir (TTK. m.493/5). Doktrinde, bu imkandan ortakln da yararlanabilecei
belirtilmektedir.
Mahkeme paylarn gerek deerlerini belirlerken, karar tarihine en yakn tarihteki
deerini esas alr. Devralan, gerek deeri rendii tarihten itibaren bir ay iinde bu
fiyat reddetmezse, flirketin devralma nerisini kabul etmifl saylr (TTK. m.493/6).
ncs, m.493/3 uyarnca, devralann paylar kendi adna ve hesabna ald-
n aka beyan etmemesi halinde de, flirket devrin pay defterine kayd talebini
reddedebilir. Sz konusu dzenlemenin amac, anaszleflmede yer alan balam
hkmlerinin dolanlmasn nlemektir. Devralann, paylar kendi adna ve hesa-
bna ald ynndeki beyannn yanlfl olmas, aka yaptrma balanmfl olup,
beyann yanlfl olduunun belirlenmesi halinde, pay defterine yaplan kayt siline-
bilir (TTK. m.500).
2. Borsada kote edilmifl nama yazl paylar bakmndan: Paylar borsaya
kote edilmifl olan anonim flirkelerde, dier anonim flirketlere gre, balamn temel
amalar olan ortakln zgn yapsn korumak ve ortaklk paylarnn istenmeyen
kiflilerin eline gemesini salamann olduka geri planda kalaca aktr. Buna
karfllk kanun koyucu, paylar borsaya kote edilmifl anonim flirketlerler bakmn-
dan da istisnai hallerde balam dzenlenmesine, m. 495te olanak tanmfltr.
Borsaya kote edilmifl nama yazl paylarn devrini snrlamaya, kanun sk baz
flartlar getirmifltir:
Bu tr paylarn devri bakmndan, anaszleflmede yalnzca, bir pay sahibinin
belirli bir azami oran gemeyecek flekilde pay edinebilecei fleklinde bir snrlama
getirilebilecek olup ortaklk da ancak ngrlecek st snrn afllmas hlinde dev-
ri reddedebilir (TTK m. 495/1). rnein anaszleflmeye bir pay sahibinin, ortakl-
n tm paylarnn % 10unu aflmayacak flekilde pay edinecei aksi halde devrin
ortaklk tarafndan reddedilebilecei ynnde bir hkm konulabilir.
224 Ticaret Hukuku
te yandan, hkmn dolanlmasn engellemek amacyla, m. 493/3e paralel fle-

kilde, ortaklk; borsaya kote edilmifl nama yazl paylar devralan kifliden paylar
kendi ad ve hesabna aldn aka beyan etmesini talep edebilir (TTK m. 495/2).
Devralann, ortakln talebini yerine getirmemesi hlinde de ortaklk paylarn
pay defterine kaydn reddedebilir. Devralann beyannn yanlfl olduunun tespit
edilmesi halinde, pay defterine yaplan kaydn silinebileceine iliflkin m. 500 bura-
da da uygulanr. TTK m. 495/1, borsaya kote edilmifl nama yazl paylarn borsa-
dan iktisab halinde uygulanr. Borsaya kote edilmifl nama yazl paylarn borsada
satlmalar hlinde, Merkez Kayt Kuruluflu, Sermaye Piyasas Kurulunun dzenle-
melerine uygun olarak devredenin kimliini ve satlan paylarn saysn flirkete bil-
dirir veya flirketin bu bilgilere teknik eriflimini salar (TTK m. 496).
Devir fiekli ve Kaydn Reddedilmesinin Sonular: Bal nama yazl pay
senetleri, kanunen emre yazl kymetli evrak niteliindedir. Bal nama yazl pay
senetlerinin, dier nama yazl pay senetlerden fark, balam nedeniyle, ortakln
pay devrini kabul etmekten kanma yetkisinin bulunmasdr; balam yalnzca or-
taklklar hukuku ynnden etki yapar; yoksa, senedin kymetli evrak niteliini et-
kilemez. fiu hlde, bal nama yazl pay senetlerinin devri de dier nama yazl
pay senetlerinin devri gibi olur fakat fark, ortakln (yneti kurulunun), balam
hkmne dayanarak devri kabul etmeme yetkisini kullanmasnda ortaya kar.
Taraflar arasnda yaplan devrin ortakla karfl hkm ifade edebilmesi iin
pay defterine kayt flarttr (m. 499/4) fakat ortakln kayttan kanmas durumun-
da pay devralan kiflinin hukuki durumunun ne olaca konusunda; borsaya kote
edilmemifl nama yazl paylar bakmndan, TTK m. 494/1de, devir iin gerekli olan
onay verilmedii srece, paylarn mlkiyetinin ve paylara bal tm haklarn dev-
redende kalaca dzenlenmifltir.
Buna karfllk, balamn etkisizlefltii, paylarn miras, mirasn paylaflm, efller
arasndaki mal rejimi hkmleri veya cebr icra gerei iktisap edilmeleri hllerin-
de, bunlarn mlkiyeti ve bunlardan kaynaklanan malvarlna iliflkin haklar der-
hal; genel kurula katlma haklaryla oy haklar ise ancak flirketin onayyla birlikte
devralana geer (TTK m. 494/2). Ortakln devir ifllemininin srncemede brakl-
mamas iin ortaklk, onaylamaya iliflkin talebi, ald tarihten itibaren en ge ay
iinde reddetmemiflse veya ret karar hakl bir gerekeye dayanmyorsa, onayn
verilmifl saylaca dzenlenmifltir (TTK m. 494/3).
Borsada kote edilmifl nama yazl paylar bakmndan ise daha farkl bir dzen-
leme yaplmfltr. Bu paylara iliflkin mlkiyet dhil dier malvarl haklarnn dev-
ralana intikali bakmndan, paylarn borsadan iktisab ile borsa dflndan iktisab
arasnda bir ayrm yaplmfltr:
Borsaya kote edilmifl nama yazl paylarn borsadan iktisap edilmesi halinde,
paylardan kaynaklanan haklar paylarn devri ile birlikte devralana geer (TTK m.
497/1). Buna karfllk, borsaya kote edilmifl nama yazl paylarn, borsa dflnda ik-
tisap edilmeleri hlinde ise, sz konusu haklar devralann flirkete baflvuruda bu-
lunmasyla devralana geer (TTK m. 497/1). Baflka bir ifadeyle, borsa dflndan ik-
tisap hlinde, paylarn mlkiyeti derhal devralana gemekle birlikte, devralann
malvarl haklarn kullanabilmesi iin ortakla baflvuru yaplmas gerekmektedir.
te yandan, her iki hlde de rhan hakk dhil malvarl haklar dflnda ka-
lan, genel kurula katlma ve oy hakk ile bunlara bal dier haklar, devralan, flir-
ket tarafndan tannncaya kadar kullanlamaz (TTK m. 497/2). Ortaklk tarafndan
henz tannmamfl bulunan devralanlar, haklarn gemesinden sonra, oy hakkn-
dan yoksun pay sahibi olarak pay defterine yazlacak olup sz konusu paylar ge-
nel kurulda temsil edilemez (TTK m. 497/3). Buna gre, pay devralan kifli ortak-
la baflvurduktan sonra, pay defterine yazlacak ancak ortaklk genel kurulunda

oy hakkna sahip olmayacaktr.
Ortakln devri reddetmesi hlinde ise, devralann oy hakk ve buna bal hak-
larn kullanabilmesi iin, redde dair ynetim kurulu kararnn hukuka aykr oldu-
unun, kesinleflmifl bir mahkeme karar ile tespit edilmifl olmas gerekmektedir; oy
hakk ve buna bal haklarn kullanlabilmesi ancak mahkeme kararnn kesinlefl-
me tarihinden itibaren mmkndr (TTK m. 497/4). Mahkeme kararnn kesinlefl-
tii tarihe kadar yaplan genel kurul toplantlarna devralann katlamamfl ve oy
kullanamamfl olmas, sz konusu genel kurul toplantlarnda alnan kararlarn ge-
erliliini etkilemeyecektir. Ancak devralan bu sre iinde urad zararlar ortak-
lktan talep edebilecek olup tazminat davasnda, ortaklk kusursuz olduunu ispat
etmekle ykmldr (TTK m. 497/4). Ortaklk devralann, pay sahibi olarak tann-
mas istemini, istemi ald tarihten itibaren yirmi gn iinde reddetmezse devra-
lan, pay sahibi olarak tannmfl saylr (TTK m.498).
Balamn Etkisini Yitirmesi : TTK m. 493/4te gsterilen drt istisnai hlde
balam etkisini kaybeder ve ortaklk, yeni maliki pay defterine kaydetmekten ka-
namaz. Buna gre pay senetleri, miras, mirasn paylaflm, efller arasndaki mal
rejimi hkmleri veya cebri icra yoluyla iktisap edilmifl ise, teminat istenemeyece-
i gibi, kayttan da kanlamaz. stisnalarn gerekesi, anlan iktisap hllerinin ba-
lamdan daha ncelikli olmas ve bu hllerde, balamn nlemek istedii tehlikele-
rin ounlukla gerekleflmemesidir.
Bununla birlikte kanun, borsaya kote edilmemifl nama yazl pay senetleri ba-
kmndan bu drt istisnaya da bir istisna tanmfl, yani ana kurala geri dnmfltr:
TTK m. 493/4e gre, ortaklk, anlan drt yoldan biriyle paylar edinen kifliye,
iktisap edilen pay senetlerini, gerek deeri ile devralmay nererek kayttan ka-
nabilir. Hkmn ortakla tand bu hak, kanuni nalm hakk nitelii gstermek-
tedir. Sz konusu hak, ortakln kendisine tannmfltr. Fakat bu olanak, borsada
kote edilmifl paylar bakmndan tannmamfltr.
Gerek Nama Yazl Pay Senetleri

Nama yazl pay senetleri ounluk grflnce, kanunen emre yazl kymetli ev-
rak saylmakta ise de menfi emre kayd (TTK m. 831, 681/2) konulmak ve ayrca
devrinin alacan temliki hkmlerine gre yaplaca anaszleflmede belirtilmek
suretiyle, bu senetlerin gerek nama yazl dzenlenebilecei kabul edilmektedir.
Gerek nama yazl pay senetlerinin devri iin, senet zerine veya ayr bir ka-
da temlik beyan yazlmas, senet ve ayr belgede ise temlikname zilyetliinin
devralana nakledilmesi ve devredenin de yetkisinin bulunmas gerekir. Yetkisi ol-
mayan birisinden iktisap halinde devralann iyiniyeti korunmaz. Ayrca, devralann
pay defterine kayd da gerekir (TTK m. 499/4).
lmhaberler
Anaszleflmede hkm bulunmak kaydyla, ilerde karlacak pay senetleri ile de-
ifltirilmek zere, pay senetlerinin yerine geici olarak karlan (TTK m. 486/2) ve
kymetli evrak niteliinde olan senetlerdir.
TTK m. 486/2de, ilmhaberlere kyas yoluyla nama yazl pay senetlerine ilifl-
kin hkmlerin uygulanaca dzenlenmifltir.
A, X anonim ortaklndaki payn Bye devretmifl ve elindeki ilmhaberleri

SIRA SZDEde teslim et- SIRA SZDE
mifltir. Bnin arkadafl pay senetleri devredilmedii iin devir iflleminin geerli olmadn 5
iddia etmektedir, sizce hakl mdr?
S O R U S O R U
DKKAT DKKAT
226 Ticaret Hukuku
ntifa Senetleri
ntifa senetleri, pay senetlerinden farkl olarak pay temsil etmeyen ve ortaklk
haklar vermeyen kymetli evrak niteliinde senetlerdir. TTK m. 502-503de ve sis-
tematik asndan doru bir flekilde, Menkul Kymetler st bafllkl yedinci b-
lmde dzenlenmifltir. ntifa szc iermesine ramen, sahibine TMKdaki inti-
fa hakkn vermeyip, yalnzca, kra veya tasfiye artna katlma ya da karlacak
yeni paylardan alma hakk salar (TTK m. 503).
Hak sahibi ile ortaklk arasndaki iliflki ortaksal deil szleflmesel nitelikte bir
iliflkidir; yani hak sahibi, ortaklk karflsnda nc kifli (ve belirli flartlar gerek-
lefltiinde alacakl) konumundadr. ntifa senetleri, anaszleflmede hkm bulun-
mas ve genel kurulun karar almas flartyla ve ancak belirli kifliler yararna kar-
labilir. Bu kifliler;
Bedeli kanuna uygun olarak itfa (yok) edilen paylarn sahipleri,
Alacakllar,
Veya bunlara benzer nedenlerle flirketle ilgisi olanlardr (TTK m. 502/1).
TTK m. 502/2de kurucular iin karlanlar da dhil olmak zere intifa senetle-
rinin emre ve hamiline yazl olabilecei ifade edilmifltir (Hkmde geen ve ifa-
desi veya fleklinde anlafllmaldr.).
Trk Hukukunda; adi intifa senetleri yannda, kurucu intifa senetleri, katlma
intifa senetleri gibi eflitleri mevcuttur. Adi intifa senetleri, m. 502-503te; kurucu
senetleri m. 348de, katlma intifa senetleri ise SerPKya dayanlarak Kurul tarafn-
dan karlan S. III, No:10 Sayl Teblide dzenlenmifltir.
Tahviller ve Dier Menkul Kymetler
Yasal Durum ve karmaya Yetkili Organ

TTK m. 504-506 hkmleri, Bolanma Senetleriyle Alma ve Deifltirme Hakkn
eren Menkul Kymetler st bafll altnda dzenlenmifltir.
TTK m. 504/1e gre, her eflidi ile tahviller, finansman bonolar, varla daya-
l senetler, iskonto esas zerine dzenlenenler de dahil dier borlanma senetle-
ri, alma ve deifltirme hakk veren senetler ile her eflit menkul kymetler, kural
olarak ancak genel kurul karar ile karlabilir; aksi kanunlarda ngrlmfl ola-
bilir. TTK m. 505 uyarnca, aksi kanunlarda ngrlmedike, genel kurul herhan-
gi bir menkul kymeti karma yetkisini, en ok on befl ay iin ynetim kuruluna
brakabilir.
Senetlerin genel kurul karar ile karlmasnda, kanunlarda aksine dzenleme
yoksa TTK m. 421in 3 ve 4nc fkralarndaki nisaplar uygulanr; anaszleflme
farkl bir nisap ngrebilir.
karma Usul, Senet Trleri ve deme

Genel kurul karar, karlacak menkul kymetler ile ilgili ayrnt ve flartlar ierme-
li ve yneti kurulu tarafndan uygulanmaldr. Menkul kymetler, itibari deerli ola-
rak ve hamiline ya da emre yazl olabilecektir. tibari deerigenel kurul, flayet yet-
ki verilmiflse ynetim kurulu belirler. Borlanma senetlerinin bedelleri nakit olma-
l ve karfllklar teslim annda (peflin) denmelidir (m. 504/1).
Borlanma Senetleri karlmasnda Snr

TTK m. 506ya gre, borlanma senetlerinin toplam tutar, sermaye ile bilanoda
yer alan yedek akelerin toplamn aflamaz; toplama, kanunlarn bilanoya konul-
masna izin verdii yeniden deerleme fonlar da katlr. SerPKnn ve ilgili kanun-
larn hkmleri sakldr.
Tahvil ve Pay Senedinden Farklar

Tahvil, anonim flirketlerin dn para bulmak iin kardklar bor senetleridir
(m. 504/1). zel bir finansman arac olup dn szleflmesine dayanr. Normal
dnlerden fark, taraflarnda ve senedin kymetli evrak olmasnda grlr. Ala-
cak hakk tahvilin satlmasndan sonra doar; hak, anapara ve faizden oluflur. Or-
taklk zarar dahi etse, tahvil sahipleri, anapara ve faizlerini talep edebilirler. Bu a-
dan tahvillerde, anapara ve faiz miktar ile deme flartlarnn, varsa itfa plnlarnn
yazlmas gerekir. Tahvil ile pay senedi arasndaki bafllca farklar flunlardr:
1. Pay senedi ortaklk hakkn, tahvil ise alacak hakkn ierdiinden, ortak kr
payna, tahvil sahibi ise faize hak kazanr. Ayrca faiz oran sabit, oysa kr
oran deiflkendir.
2. Fakat kr datm genel kurul kararna bal iken, tahvil sahibinin faiz
hakk mutlaktr ve bu hak zerinde genel kurulca tek yanl tasarruflarda
bulunulamaz.
3. Tahvillerin itfas (sndrlmesi) zorunludur; nk alacak hakk ierir ve
alacan vadesinde denmesi gerekir. Pay senedinin itfas ise, ancak zorun-
lu ve snrl hallerde (sermaye azaltm ve birleflme gibi) gndeme gelir.
4. Pay senetleri asndan zel devir yasaklar ve snrlamalar sz konusudur
(TTK m. 379 vd., 491-498 gibi). Oysa tahvillerin devrinde TTK, bu tr m-
dahaleler ngrmemifltir.
Tahvil trleri
Tahvillerin, primli, ikramiyeli, kra ifltirakli, gvenceli, deiflken faizli, endeksli ve-
ya pay senediyle deifltirilebilir olmak zere eflitli trleri vardr.
Bunlar arasnda, pay senedi ile deifltirilebilir tahvillere, zellii ve nemi ne-
deniyle ayrca deinmekte yarar vardr.
Pay Senediyle Deifltirilebilir Tahviller

Pay senediyle deifltirilebilir tahviller; sahiplerine, pay senetleriyle deifltirebilme
veya dorudan yeni paylar (veya pay senetleri) alma hakk veren, kymetli evrak
niteliine sahip bor senetleri olarak tanmlanabilir.
Bu senetler, tahvillerin zel bir tr olup, yatrmc (pay senediyle deifltirilebi-
lir tahvil sahibi) ile onlar kararak karfllnda sermaye salayan ortaklk arasn-
da bir bor iliflkisi yaratmaktadr. Sahibine; deifltirme hakk kullanlncaya kadar,
bir tahvil olarak salad yararlar yannda, pay senetlerinin iktisabna ynelik bir
beklenen hak da salamaktadr. Hak sahibi, ortakln kazan durumunu gzete-
rek, dilerse deifltirme hakkn kullanmakta, aksi halde denmesi ortakln kazan
salamasna bal olmayan ve oran belirli olan faiz ile yetinmektedir.
Tahvil sahibi, deifltirme hakkn kulland anda alacakl sfatn yitirip, pay sa-
hibi olmaktadr. Bu durumda da, tahvil sahibi satn alma hakkn kullandnda,
alacakl sfatna bir de pay sahiplii eklenmektedir.
Deifltirilebilir tahviller, sahiplerine saladklar avantajlar nedeniyle ok ekici-
dir; yatrmc, faiz geliri yannda, ortakln geliflmesine ve sermaye piyasasndaki
dalgalanmalara bal olarak, diledii takdirde deifltirme hakkn kullanabilecektir.
Bylece, pay senetlerindeki deer dflmesi rizikosundan etkilenmemekte, fakat di-
lerse pay sahibi olabilmekte ve avantajlarndan yararlanabilmektedir. Ortaklk y-
nnden bu tahvillerin yarar ise, dflk faiz ile sermaye ihtiyacn karfllayabilmesi-
ne olanak salamasdr.
SerPK m. 14te pay senediyle deifltirilebilir tahviller dzenlenmifl, ilgili tebli-
ler de karlmfltr (Bkz. S.II, N.15 Teb.).
228 Ticaret Hukuku
zet
A M A
Anonim ortaklkta pay ve pay senedi trlerini
A M A
Anonim flirketin karabilecei menkul kymet
1 aklamak. 3 trlerini belirlemek.
Anonim ortaklkta paylar eflitli snflara ayrl- Anonim ortaklklar pay senetleri dflnda, eflitli
maktadr. Bunlar; Nakit-ayn karfll pay, oy hak- menkul kymetler kartabilmektedir. Bunlardan
k olan-oydan yoksun pay, itibari deeri olan-iti- ilki, ilmhaberleridir. lmhaberler, ilerde kar-
bari deeri olmayan pay, imtiyazl-adi pay, be- lacak pay senetleri ile deifltirilmek zere, pay
delli-bedelsiz pay fleklindedir. Pay senetleri devi senetlerinin yerine geici olarak karlan ve ky-
flekillerine gre de iki ayrlmaktadr. Bunlar; ha- metli evrak niteliinde olan senetlerdir. Dier bir
miline yazl pay senetleri ve nama yazl pay se- menkul kymet tr, intifa senetleridir. ntifa se-
netleridir. Nama yazl pay senetlerinin de e netleri, pay senetlerinden farkl olarak pay tem-
ayrld kabul edilmektedir. Bunlar; nama, bal sil etmeyen ve ortaklk haklar vermeyen kymet-
nama ve gerek nama yazl pay senetleridir. li evrak niteliinde senetlerdir. ntifa senetleri,
yalnzca, kra veya tasfiye artna katlma ya da
A M A
Pay sahibinin hak ve borlarn anlatmak. karlacak yeni paylardan alma hakk salar.
2
Pay sahiplii sfatnn kazanlmas aslen veya dev- Anonim ortaklklar, tahvil ve kanunda ad geen
ren mmkn olabilmektedir. Aslen kazanma, ku- dier menkul kymetleri de karabilirler. TTK.
ruluflta ve sermaye artrmnda sermaye taahh- m. 504/1, Her eflidi ile tahviller, finansman bo-
dnde bulunulmas yoluyla gerekleflir. Birleflme nolar, varla dayal senetler, iskonto esas ze-
ve tr deifltirme sonucu karlan paylarn da rine dzenlenenler de dahil dier borlanma se-
aslen kazanld kabul edilir. Devren kazanma netleri, alma ve deifltirme hakk veren senetler
ise, payn baflkasndan, satm, trampa, bafllama ile her eflit menkul kymetler... diyerek bunla-
gibi bir ifllemle devralnmasyla gerekleflir. Pay ra iflaret etmifltir.
sahipliinin miras, cebri icra ve evlilikteki mal
rejimleri uyarnca iktisab da bu kapsamdadr.
Kendimizi Snayalm
1. Anonim flirketlerde pay kavramna iliflkin afladaki 6. Afladaki hallerden hangisinde oy hakknda imtiyaz
ifadelerden hangisi yanlfltr? kullanlamaz?
a. Pay, kuruluflta veya sermaye artrmlarnda tescil a. Ana szleflme deifliklii
ile oluflur. b. Ynetim kuruluna ye seimi
b. Payn senede balanmas, paya bal haklar ve c. Kr datm
borlarda kural olarak bir deifliklie yol amaz. d. Tasfiye pay datm
c. Senede balanmamfl paylar da her tr hukuki e. zel deneti atanmas
iflleme konu olabilir.
d. Senede bal paylarn devri, senedin trne g- 7. Sahiplerine, pay senetleriyle deifltirebilme veya
re deiflir. dorudan yeni paylar (veya pay senetleri) alma hakk
e. Senede balanmfl paylarn tedavl yetenei d- veren, kymetli evrak niteliine sahip bor senetlerine
flktr. ne ad verilir?
a. Hisse senedi
2. Anonim flirketlerde paylarn birlefltirilmesi iin afla- b. Agio
dakilerden hangisinin rzas gerekir? c. lmuhaber
a. lgili pay sahiplerinin d. ntifa senedi
b. Ynetim kurulunun e. Pay senedi ile deifltirilebilir tahvil
c. Denetilerin
d. Gmrk ve Sanayi Bakanlnn 8. Trk Ticaret Kanununa gre bal nama yazl pay
e. Bakanlk temsilcisinin senetleri nasl oluflturulur?
a. Anaszleflmede dzenlenerek
3. Afladakilerden hangisi anonim flirkette paya iliflkin b. Senedin zerine yazlarak
ilkelerden biri deildir? c. Pay defterine yazlarak
a. Devir serbestisi d. Taraf arasnda kararlafltrlarak
b. Payn blnmezlii e. Ticaret siciline tescil ederek
c. Senede balanma
d. Tescil ile oluflma 9. Karfll tamamen denmemifl nama yazl paylarn
e. Nakit karfll karlma geerli bir flekilde devredilebilmesi iin devre aflada-
kilerden hangisinin onay vermesi gerekir?
4. Afladakilerden hangisi Trk Ticaret Kanununda a. fiirketin
ngrlen pay trlerinden biri deildir? b. Devralan kiflinin
a. Bedelli pay c. Devreden kiflinin
b. Adi pay d. Denetinin
c. tibari deeri olmayan pay e. Bakanlk temsilcisinin
d. Oy hakkn haiz pay
e. Ayn karfll pay 10. Anonim flirkette nakdi sermaye taahhdnn den-
mesine iliflkin afladaki ifadelerden hangisi dorudur?
5. Trk Ticaret Kanununa gre kural olarak bir paya a. Paylarn itibari deerlerinin en az yzde befli tes-
en fazla ka oy hakk tannabilir? cilden nce, gerisi de tescili izleyen en ge yir-
a. 5 midrt ayda denir.
b. 15 b. Paylarn itibari deerlerinin en az yzde yirmi-
c. 10 befli tescilden nce, gerisi de tescili izleyen en
d. 20 ge yirmidrt ayda denir.
e. 25 c. Paylarn itibari deerlerinin en az yzde yirmisi
tescilden nce, gerisi de tescili izleyen en ge
yirmidrt ayda denir.
d. Paylarn itibari deerlerinin en az yzde yirmi-
befli tescilden nce, gerisi de tescili izleyen en
ge otuzalt ayda denir.
e. Paylarn itibari deerlerinin en az yzde befli tes-
cilden nce, gerisi de tescili izleyen en ge oni-
ki ayda denir.
230 Ticaret Hukuku

K. 1999/1793, T. 16.3.1999
HSSE SENED DEVR (Ynetim Kurulunun
HSSE SENED SATIfiI
Galatasaray Kulb Baflkan nal Aysal, dn Hrriyet
gazetesine yapt aklamada, ne kendisinin ne de ai-
znini Gerektiren) lesinin etik olarak hisse senedi almadn belirtirken,
BORLUNUN HSSE SENED DEVR (Ynetim taraftarlk duygusu ile hisse senedi alan yatrmc ise
Kurulunun zni Gerektii Halde) flok stne floka uruyor. Galatasaray Sportif A.fi. 18
ZET : fiirket ana szleflmesinde paylarn ilk yl dev- Haziranda yapt yzde 400 oranndaki bedelli serma-
ri ynetim kurulu kararna bal klndndan, bu izin ye artrmnn zerinden 3 ay gemeden yeni bir bedel-
alnmadan yaplan devir geersiz olup hisse senetleri- li sermaye arttrm karar ald. Galatasaray Sportif A.fi 13
nin borluya ait olduu gznnde bulundurularak is- milyon 940 bin lira olan sermayenin yzde 300 orann-
tihkak iddias reddedilmelidir. da bedelli arttrarak 55 milyon 761 bin liraya ykselte-
............................. cek. Sermaye arttrmnda 1 lira olan beher hisse iin
TTKnun 416. maddesinde nama yazl hisse senetleri- rhan hakk kullanm bedeli 10 lira olacak. Galatasa-
nin ana szleflmede aksine hkm olmadka ciro ve ray hisseleri dn yzde 13 deer kaybederek 48.3 lira-
teslimle devrolunabilecei ngrlmfltr. ... A.fi. ana ya indi. fiirketin deeri T100 milyon azald. Galatasaray
szleflmesinde nama yazl hisse senetlerinin devrini en- , haziran ayndaki sermaye arttrm ile flirkete 277 mil-
gelleyen bir hkm mevcut deildir. Ancak flirket ana yon lira nakit girifli salad.
szleflmesinin hisse senetlerinin devri bafllkl 8. madde- Bu parann yaklaflk 125 milyon liras yatrmclardan
sinde flirket hisse senetlerinin kuruluflundan itibaren 3 saland. Son alnan kararla da flirkete salanacak olan
yllk sre iinde devrine ihtiya duyulmas halinde Y- 110 milyon liralk kaynan yaklaflk 50 milyon liras yi-
netim Kurulunun izni gerektii aka belirtilmifltir. ne yatrmclardan elde edilecek.
fiu halde Ynetim Kurulunun izni olmadan yaplan
T345 milyon toplad
30.6.1996 ve 13.1.1997 tarihli hisse senedi devir szlefl-
Galatasaray iki bedelli sermaye arttrm ile yatrmclar-
meleri geersiz bulunduundan hisse senetlerinin ml-
dan 175 milyon lira civarnda kaynak temin etmifl ola-
kiyeti borluya aittir.

cak. Galatasaray Spor Kulb ayrca, borsada 772 bin
456 adet hisse satarak T168.8 milyon gelir elde etti. Ya-
ni Cimbomun hisse satfl ve sermaye arttrmlar ile ya-
trmclardan elde ettii kaynak yaklaflk T345 milyon
oldu. Borsa Yatrmclar Dernei Baflkan Ali Bahu-
van, futbol kulplerinin halka almasna karfl oldukla-
rn belirterek, Spor kulplerinin borsadan kmas ge-
rek. SPK nezdinde giriflimde bulunsanz da daha sonra
farkl olumsuzluklar kyor dedi.
Kaynak: http://www.radikal.com.tr

1. e Yantnz yanlfl ise Paya liflkin lkeler konu- Sra Sizde 4
sunu yeniden gzden geiriniz. Hamiline yazl pay senetlerinin devredilebilmesi iin
2. a Yantnz yanlfl ise Paya liflkin lkeler konu- sadece senedin teslimi, zilyetliin geirilmesi yeterlidir.
sunu yeniden gzden geiriniz. fiirkete bildirim veya pay defterine kayt zorunlu deil-
3. e Yantnz yanlfl ise Paya liflkin lkeler konu- dir, bu nedenle Bnin arkadafl hakl deildir.
sunu yeniden gzden geiriniz.
4. c Yantnz yanlfl ise Pay Trleri konusunu ye- Sra Sizde 5
niden gzden geiriniz. Hakl deildir. lmhaberler pay senetleriyle deifltiril-
5. b Yantnz yanlfl ise Pay Trleri konusunu yemek zere karlan kymetli evrak niteliinde senetler-
niden gzden geiriniz. dir. Payn devri ifllemi gerekli flekle uygun olarak yapl-
6. a Yantnz yanlfl ise Pay Trleri konusunu ye- mfl ise pay senedinin veya ilmhaberin teslim edilmifl
niden gzden geiriniz. olmas arasnda bir farkllk sz konusu deildir.
7. e Yantnz yanlfl ise Tahviller ve Dier Menkul
Kymetler konusunu yeniden gzden geiriniz.
8. a Yantnz yanlfl ise Devir fiekli Asndan Pay
ve Trleri konusunu yeniden gzden geiriniz. Yararlanlan Kaynaklar
9. a Yantnz yanlfl ise Pay Sahiplii konusunu Bahtiyar, M. (2012), Ortaklklar Hukuku, stanbul: Be-
yeniden gzden geiriniz. ta Yaynevi.
10. b Yantnz yanlfl ise Pay Sahibinin Bor ve mregn, O. (1989), Anonim Ortaklklar, stanbul:
Ykmllkleri konusunu yeniden gzden ge- Yasa Yaynevi.
iriniz. Kendigelen, A. (2011), Yeni Trk Ticaret Kanunu,
Deifliklikler, Yenilikler, lk Tespitler, stanbul:
Oniki Levha Yaynevi.
Morolu, E. (2009), Anonim Ortaklkta Genel Ku-
Sra Sizde Yant Anahtar rul Kararlarnn Hkmszl, stanbul: Ve-
Sra Sizde 1 dat Kitaplk.
Pay sahipleri sermaye borcunu ifa ettikten sonra kendi r- Poroy, R. / Tekinalp, . / amolu, E. (2009), Ortaklklar
zalar dflnda ek sermaye koyma borcu altna sokulamaz- ve Kooperatif Hukuku, stanbul: Vedat Kitaplk.
lar. Ek sermaye borcu ancak oybirliiyle alnan bir karar Pulafll, H. (2012), Yeni fiirketler Hukuku, Genel Esas-
sonucunda doabilir. Bu nedenle pay sahibi B hakldr. lar, Ankara: Adalet Yaynevi.
Tekinalp, . (2011), Yeni Anonim ve Limited Ortak-
Sra Sizde 2 lklar Hukuku ve Tek Kifli Ortaklnn Esaslar,
Anonim flirketlerde kr pay datm kararnn genel stanbul: Vedat Yaynclk.
kurul tarafndan verilmesi gereklidir. Genel kurul, kr
paynn datm zamann belirleme yetkisini ynetim
kuruluna brakabilir. Bu nedenle B hakldr.
Sra Sizde 3
Bir pay sahibinin kulland zel denetim yaplmasn is-
teme hakk, genel kurul tarafndan reddedildii takdirde,
sermayenin onda birini, HAAOlarda yirmide birini temsil
eden veya paylarnn itibari deeri toplam en az birmil-
yon T olan pay sahipleri, ay iinde, mahkemeye bafl-
vurararak, zel deneti atanmasn isteyebilirler.
8
TCARET HUKUKU
Amalarmz
Kymetli evrak ve unsurlarn anlatabilecek,
Kymetli evrak trlerini snflandrabilecek,
Bono, polie ve ekin unsurlarn, denmesini ve denmemesinden doan
sorumluluu anlatabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Kymetli Evrak Bono
Kambiyo Senedi ek
Polie Ciro
indekiler
KIYMETL EVRAK HUKUKUNA

GRfi VE GENEL HKMLER
Ticaret Hukuku Kymetli Evrak KAMBYO SENETLER
POLE
BONO
EK
Kymetli Evrak
KIYMETL EVRAK HUKUKUNA GRfi VE GENEL
HKMLER
Kymetli Evrakn Tanm ve Unsurlar
TTK m.645de yaplan tanm uyarnca, kymetli evrak yle senetlerdir ki bunlarn
iindeki hak senetten ayr olarak ileri srlemez ve senetten ayr olarak devredile-
mez. Bu tanmdan kymetli evrakn unsuru ortaya kar:
Senet
Genel olarak senet, bir kiflinin kendisi aleyhine delil oluflturmak zere imzalayp
karfl tarafa verdii yazl bir cisimdir. Senet sayesinde, bir bilgi veya bir dflnce
maddi varlk kazanr. Klasik anlayfla gre senet, yazmaya elveriflli bir cismi, genel-
likle de uygun bir kat parasn anlatr. Kymetli evrakn unsuru olarak klasik se-
net, adi bir senet deil, zel flekil flartlarna bal olan bir senettir. TTK m.1526 uya-
rnca, kambiyo senetleri (polie, bono, ek) ve bunlara benzeyen senetler ile mak-
buz senedi ve varant, gvenli elektronik imza ile dzenlenemez; bu senetlere ilifl-
kin kabul, aval ve ciro gibi, senet zerinde gereklefltirilen ifllemler de gvenli
elektronik imza ile yaplamaz.
Ayrca, yeni gereksinimler ve Sermaye Piyasas Mevzuatndaki deiflmeler so-
nucu, eskiden kymetli evraka konu olan baz haklarn artk senetsiz kullanlabil-
mesi ve devri amacyla Evraksz Kymetli Evrak veya Kymet Haklar gibi yeni
kavram ve kurumlar gndeme gelmifltir (bkz. menkul kymetler iin SerPK. m.3/1/o,
menkul kymetlerde kaydi sistem ve merkezi kayt kuruluflu konusundaki SerPK.
m.13 ve ilgili ynetmelik hkmleri).
Hak
Hak, kymetli evrakn gayri maddi unsurudur. Hak zel hukuka iliflkin olmal; Gayri Maddi: Maddi varl
ekonomik deer taflmal ve baflkasna devri mmkn olan bir hak olmaldr. olmayan, gzle grlmeyen,
elle tutulmayandr.
Hak ile Senedin Kaynaflmas

Hak ile senedin birbirine skca balanmas, hakkn senedin iine yerleflmesi gere-
kir. Bu yle bir yerleflmedir ki hak senetten ayr olarak baflkasna devredilmez, se-
net olmakszn bir baflkasna ileri srlemez. Hak ile senet arasndaki bu sadakati
dorulayan yasal dzenleme rnei olarak TTK m.645 dflnda, m. 646 ve 647 ve-
rilebilir. Hak senetten nce vardr ya da senetle birlikte domufltur fakat hak ile se-
net bir defa birlefltikten sonra kural olarak ayrlmazlar.
234 Ticaret Hukuku
Kymetli Evrakn zellikleri
Kymetli Evrak Bir Bor Senedidir

Kymetli evrak ar flekil flartlarna balanmfl nitelikli bir senettir. Borlu ancak bu
senet karfllnda alacaklya deme yapmakla mkelleftir (TTK m.646/1; karfl. TBK
m.105).
erdii Hak Ekonomik Bir Deer Taflmal ve Devredilebilir Olmaldr

Maddi deeri olmayan, deeri kifliden kifliye deiflen, baflkasna devri mmkn ol-
mayan haklar kymetli evrakn konusunu oluflturamaz.
Hak ile Senet Arasnda Kuvvetli Bir Ba Vardr

Hak, senet olmakszn devredilemez ve baflkasna karfl ileri srlemez. Oysa adi
senet, sadece hakk ispat etmeye yarar. Adi senede bal bir alacak hakk senet ib-
raz edilmeksizin de denebilir (TBK m.105).
Kymetli Evrakta Soyutluk (Mcerretlik) lkesi Yrrlktedir

Trk Hukukunda kymetli evran soyutluu konusunda bafllca iki grfl ortaya
kmfltr:
lk grfl uyarnca soyutluk, bir kymetli evrakn, dzenlenmesine yol aan alt
iliflkideki sakatlktan etkilenmemesidir. rnein, B, satmdan doan borcu iin Aya
bono vermifl fakat mal teslim edilmedii veya aypl kt iin szleflme feshedil-
mifl ise, bono geerliliini korur. Senet, temel iliflkinin taraflar arasnda kald s-
rece soyutluk sz konusu olmaz nk kiflisel defiler taraflar arasnda ileri srle-
bilir. Grfl uyarnca, soyutluk ilkesi istisnai baz kymetli evrak tiplerinde geerli
iken, baz tiplerde rnein, nama yazl kymetli evraklarda yrrlkte deildir.
kinci grfle gre; soyut kymetli evrak, sebebini gstermez. Yani kymetli ev-
raka baklarak alt iliflkinin saptanmas mmkn olmaz. Soyut senetler de bir sebe-
be dayanr ancak senede baklarak bu anlafllamaz. rnein satmdan doan bir
bor iin bono ya da ek verildiini sadece senede bakarak anlamak mmkn de-
SIRA SZDE SIRA SZDE
ildir. Bununla birlikte istisnai olarak birer kymetli evrak olan koniflmento(m.
1229), varant(m. 835) ve makbuz senedinde(m. 834) temel bor iliflkisi senetten
D fi N E L M anlafllr. Dolaysyla
D fi N E L M
ad geen kymetli evrak trlerinde soyutluk geerli deildir.
Ayrca, anlan grfl, borlunun kiflisel defilerini iyiniyetli nc kiflilere karfl ile-
ri srememesini, senedin mcerretliine deil, kamu gvenine mazhar olmasna
S O R U
dayandrr. S O R U
DKKAT Kamu gvenineD Kmazhar

KAT olmann anlam ve senetlerin bu adan ayrm iin aflada, ky-
metli evrakn snflandrlmas konusundaki aklamalara baknz.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Olduka tartflmal bu sorunun ayrntlarna inmeksizin kabaca bir deerlendir-
me yapldnda, ilk grfln pratik ve kolay anlafllr olduu, buna karfllk ikinci
AMALARIMIZ

grfln, gerekeleri
AMALARIMIZ asndan daha doyurucu ve hukuk tekniine daha uygun ol-
duu savunulabilir. Tartflma teorik olduu iin, burada iki grflten birisini mutla-
ka tercih etmek de gerekmemekle birlikte, biz, ileride bu konuyla ilgili aklama-
K T A P K grfl
larmz ikinci T A P ekseninde yapacaz.
TELEVZYON TELEVZYON
NTERNET NTERNET
8. nite - Kymetli Evrak 235
Kymetli Evrak Arlafltrlmfl fiekil fiartlarna Baldr

Kanunkoyucu tedavl gvenliini salamak amacyla kymetli evrak ar flekil flart-
larna balamfltr. (polie, bono ve ek iin bkz. TTK m.671 vd., 776 vd., 780 vd.).
Kymetli Evrakn Snrl Sayda Olup Olmad Sorunu

Kymetli evrak trlerinin snrl say ilkesine tabi olup olmadklar doktrinde tartfl-
maldr. Bir grfl, kymetli evrak tiplerinin kanunda dzenlenmifl olduunu ve
bunlarn dflnda yeni bir kymetli evrak trnn yaratlamayacan savunurken
aksi grfl, kanundaki tiplerden olmayan fakat kymetli evrakn genel tanmna gi-
ren bir senedin dzenlenebilecei ynndedir. Bu grfln dayanaklarndan birisi
de, eTK dneminde, bankalarca karlan ve kanunda dzenlenmemifl bulunan
mevduat sertifikalarnn Yargtayn 11. HD. T. 16.3.1982, 5485/1092 sayl kararn-
da kymetli evrak saylmfl olmasdr. TTK. m.831/1de imza edenin, yer, zaman ve
tutar bakmlarndan belirli nakdi demelerde bulunmay ve belirli miktarlarda mis-
li fleyler teslim etmeyi borland senetler, aka emre yazl olduklar takdirde ci-
ro ile devredilebilirler hkm yer aldndan, emre yazl senetler asndan snr-
l say ilkesi tartflmasnn sona erdii sylenebilir.
Kymetli Evrak ile lgili Mevzuat

Trk Hukukunda kymetli evraka iliflkin temel dzenlemeler, TTKnin nc kita-
bnda (m. 645 vd.) bulunmaktadr. Bu hkmlerin kayna, byk lde svire
Hukukudur. Ayrca, 5941 Sayl ek Kanunu, Medeni Kanun, Borlar Kanunu, cra
ve fls Kanunu, Sermaye Piyasas Kanunu, Trk Ceza Kanunu, Bankaclk Kanunu,
Vergi Kanunlar, Trk Parasnn Kymetini Koruma Mevzuat, Umumi Maazalar Ka-
nunu gibi dzenlemelerde kymetli evraka iliflkin hkmler bulunmaktadr.
Kymetli Evrakn Adi Senetten Farklar

Her ikisi de bor deme taahhdn ieren bir belge olmalarna ramen, aralarn-
da bafllca flu farklar bulunmaktadr:
1. Kymetli evrak, para alaca, ortaklk, mlkiyet veya rehin gibi haklar konu
alr. Oysa adi senetlerde bunlarn dflndaki ykmllkler de yer alabilir.
rnein, bir bilgisayarn tamiri, makinenin bakm, elbisenin dikimi gibi.
2. Kymetli evrakta borlu taraflardan birisi olur. Oysa adi senette her iki tara-
fa da bor yklenmesi mmkndr.
3. Kymetli evrak sk flekil flartlarna baldr (TTK m.672, 777, 781). Adi senet-
lerde byle bir flart bulunmamaktadr (TBK m.12-17).
4. Bir alacak iin dzenlenen senet, hakk ispat etmeye yarar. Oysa kymetli
evrakta hak ile senet btnleflmifltir. Senet olmakszn hakkn ileri srlme-
si ve devredilmesi mmkn deildir (TTK m.645, 709). Adi senetlerde daha
nce de belirtildii zere alacak hakk senetsiz de ileri srlebilir ve dene-
bilir (TBK m.105).
5. Adi senetler TBKya gre devredilir (TBK m.183 vd.). Kymetli evraka bal
alacaklarn devri ise, zel flekle baldr. Devir senedin trne gre deiflir
(TTK m.647).
6. Kymetli evrakta, flekle ballk, soyutluk, imzalarn bamszl gibi ilkeler
geerli olduu iin, kymetli evrak, alaca devralan kiflilere karfl olduka
byk bir gvence salar. Adi senede bal bir alacan devri ise, o alaca
devralan kiflilere yeterince gvence vermez (TBK m.188).
236 Ticaret Hukuku
7. Adi senede bal bir alacan ifa yeri, aksi kararlafltrlmad srece alacak-
lnn yerleflim yeridir (TBK m.89). Oysa kymetli evrakn tedavl kabiliyeti
ok yksek olduu ve senet alacakls srekli deiflebildii iin ifa yeri bor-
lunun yerleflim yeridir (aranacak bor, TTK m.755, 778, 818/1, r).
8. Adi senedin alacakls kendisine yaplan ksmi demeyi reddedebilir (TBK
m.84). Halbuki kymetli evrakta ksmi deme reddedilemez (TTK m.709/2,
778, 818/1, h).
9. Emre ve hamiline yazl kambiyo senetleri ile, emtia senetleri, menkul ky-
metler ve dier baz kymetli evrak, TCK m.210 uyarnca resmi evrak hk-
mnde olup, bunlarda sahtekarlk Resmi Evrakta Sahtekarlk saylr (TCK
m.204-212). Oysa adi senetler resmi evraktan saylmaz.
Kymetli Evrakn Snflandrlmas
erdii Hakkn Tr Asndan

erdii hakkn tr bakmndan kymetli evrak gruba ayrabiliriz: Alacak Se-
netleri (bir alacak hakkn temsil eden, ek, bono, polie, tahvil, emre yazl hava-
le, emre yazl deme vaadi gibi); ortaklk senetleri (bir flirkette ortaklk haklarn
ieren, anonim flirket pay senetleri ve bunlarn yerine karlan ilmhaberler gi-
bi);eflya hukuku senetleri (bir eflya zerindeki mlkiyet ya da rehin hakkn temsil
eden, varant, makbuz senedi, koniflmento, ipotekli bor senedi, irad senedi gibi).
Hakkn Senetten nce Var Olup Olmamas Asndan

ki gruba ayrlr. Aklayc kymetli evrakta, hak, senetten nce domufltur. rne-
in, bir Afideki ortaklk hakk, senet dzenlenmeden nce, flirketin kuruluflunun
veya esas sermaye artrmnn tescili ile doar (TTK. 355, 455, 456, karfl. SerPK.
m.12/3). Daha sonra haklarn (paylarn) senede balanmas hlinde pay senetleri
aklayc etki gsterir. Yaratc kymetli evrakta ise hak, kymetli evrakla beraber
doar. Kambiyo senetleri (ek, bono, polie) gibi.
Temel liflki ile lgili Olup Olmamas Asndan

Temel iliflki ile ilgili olup olmamas asndan kymetli evrak iki gruba ayrlr. Se-
bebe bal (ill) olanlarda, soyutluk konusunda, yukarda deindiimiz ikinci g-
rfl benimsenirse, senede bakldnda alt iliflkinin anlafllmas mmkndr. Mak-
buz senedi, varant, koniflmento gibi. Buna karfllk, sebebe bal olmayan (so-
yut/mcerret) kymetli evrakta, senede bakldnda alt iliflki anlafllamaz. rnein,
yazlfl tr (devir flekli) ne olursa olsun, tm kambiyo senetleri soyuttur.
Kamu Gvenine Dayanp Dayanmamas Asndan

Kamu gvenine dayanp dayanmamas asndan kymetli evrak iki gruba ayrlr.
Kamu gvenine dayal senetlerde, senedin ierii, senetteki hak ynnden mutlak
bir l oluflturmakta ve iyiniyetli nc kiflilerin, senedin yaratt grnfle (se-
net ieriinin doru, hakkn mevcut ve senedin geerli olduuna, senette yer al-
mayan hususlarn mevcut olmad veya en azndan kendisine karfl geersiz bu-
lunduuna iliflkin) duyduklar gven hukuken korunmaktadr. Senedin devri ile
devredenin tm haklarnn deil, yalnzca senette yazl haklarn devredilmifl say-
lacan ngren hkmler (TTK m.684, 778, 818), tedavl gvenliini ve hzn ar-
trmaya yneliktir. Kiflisel defilerin nc kiflilere karfl kural olarak ileri srle-
memesi de ayn gereksinimi karfllamay amalar.
Soyutluk konusundaki ikinci grfl benimsendiinde, senedin soyut veya ill

olmas ile kamu gvenine dayal olup olmamas arasnda kesin bir ayrm yapmak
gerekmektedir. Bir baflka deyiflle, soyut senetlerin daima kamu gvenine dayand-
sylenemez. rnein, nama yazlmamfl bir polie, bono ve ek soyut (TTK
m.671/1,b; 776/1,b; 780/1,b) ve ayn zamanda kamu gvenine dayaldr (TTK
m.659, 687, 825). Buna karfllk, nama yazldklar takdirde yine soyutturlar fakat
kamu gveninden yararlanmazlar. Dier yandan, rnein, emre veya hamiline ya-
zl bir koniflmento ill olmakla birlikte, kamu gvenine dayaldr. nk navlun
szleflmesi ile ilgili ve senette yazl olmayan hususlara iliflkin defiler, iyiniyetli ha-
mile karfl ileri srlemez.
Kamu gveni ilkesi, nc kifliler asndan sz konusu olabilir, senet taraflar
asndan bu ilke uygulanamaz. Bu nedenledir ki emre veya hamiline yazl senet
taraflar arasnda kiflisel defilerin ne srlebilmesinin nedeni, bunlar arasnda so-
yutluun sz konusu olmamas deil, kamu gveni ilkesinin uygulanamamasdr.
Kamu gvenine dayanmayan kymetli evrak ise, soyut veya ill, fakat kiflisel de-
filerin nc kiflilere karfl da ileri srlebilmesine olanak veren senetlerdir. r-
nein, nama yazl polie veya ek soyut, nama yazl koniflmento ise illdir fakat
her ikisi de kamu gveni ilkesinden yararlanmaz.
Yatrm Amac Taflyp Taflmama Asndan

Kymetli evrak yatrm amac taflyabilir veya taflmayabilir. Bu ayrm, kymetli ev-
rak ile menkul kymet kavramlar arasndaki iliflkiyi de ortaya koymaktadr. Ky-
metli evrakn nemli bir blm, yatrm amacna hizmet etmekte ve Menkul Ky-
met kavram ile ifade edilmektedir. SerPKya gre para, ek, polie ve bono hari
olmak zere, paylar, pay benzeri dier kymetler ile sz konusu paylara iliflkin de-
po sertifikalar; borlanma aralar veya menkul kymetlefltirilmifl varlk ve gelirle-
re dayal borlanma aralar ile sz konusu kymetlere iliflkin depo sertifikalar
menkul kymettir (SerPK. m.3/1/o). Sz konusu dzenleme eski dzenlemeden
farkl olarak menkul kymetin tanmna ve unsurlarna yer vermeyip, yalnzca ne-
lerin menkul kymet niteliini taflyacan belirtmifltir. Buna gre, hisse senetleri,
ilmhaberler, tahviller, banka bonolar, banka garantili bonolar, varla dayal
menkul kymetler bu kapsamdadr. Menkul kymetlerle ilgili dzenlemeler Serma-
ye Piyasas Kanununda ve bu kanun uyarnca kabul edilen mevzuatta yer almak-
tadr. Ynetmelikler ve zellikle tebliler gibi.
Devir fiekli Asndan

Devir flekli asndan kymetli evrak, nama yazl, emre yazl ve hamiline yazl ol-
mak zere gruba ayrlr. Nama yazl senetler temlik beyan ve zilyetliin nakli
ile devredilir. Zilyetliin naklinin en yaygn yolu teslimdir. Fakat zilyetliin teslim-
siz iktisab da mmkndr. En zor devredilen kymetli evrak tr budur. Emre ya-
zl kymetli evrak ise, senet zilyetliinin nakli ve ciro yoluyla devredilir. Hamiline
yazl kymetli evrak ise, devri en kolay gruptur. Zira bu tr senetler sadece senet
zilyetliinin nakli ile devredilir. Senet kimin elinde ise o kifli senedin alacakls sa-
ylr. Bu l ayrm dorultusunda her bir grubun tanmna, devirlerinin zellikle-
rine ve hangi senetleri kapsadklarna yakndan bakmak gerekir.
Nama Yazl Kymetli Evrak

Bir senedin nama yazl kymetli evrak olabilmesi iin; belli bir kifli adna yazlmfl
olmas (olumlu flart) ile senedin emre kaydn iermemesi ve kanunen emre yazl
238 Ticaret Hukuku
senetlerden de saylmamas (olumsuz flart) gerekir. Kanunen emre yazl senetler,

aksine bir kayt olmad srece kanunun emre yazl sayd senetlerdir (TTK
m.654). rnein, bono, polie, ek ve TTK. m.490/2de ciro ile devredilecei n-
grlen anonim flirket pay senetleri byledir. Nama yazl senetlerin devri temlik
beyan ile zilyetliin nakli yoluyla gereklefltirilir. Devir beyan, senet zerine ya
da ayr bir kada yazlabilir (TTK. m.647/2) ve uygun dflt lde, TBK. m.183
ve devamnda dzenlenen alacan temliki hkmleri uygulanr. Alacan devrine
iliflkin tm hkmlerin nama yazl senetlerin devrinde uygulanma olana yoktur.
rnein TBK.m.186nn nama yazl kymetli evrakn devrinde uygulanma olana
yoktur. Zira, nama yazl kymetli evrak borlusu, deme yaparken alacakl sfat-
nn ispat edilmesini aramak zorundadr (TTK. m.655). Bu nedenle borlunun du-
rumu arlaflmfltr.
Kural olarak btn kymetli evrak tipleri nama dzenlenebilir. stisna olarak,
sermaye piyasas mevzuat uyarnca karlan menkul kymetler yatrm fonuna ka-
tlma belgesi, banka bonolar, banka garantili bonolar, finansman bonosu belirtil-
melidir.
Emre Yazl Kymetli Evrak

Emre yazl olan ya da kanunen byle saylan senetler emre yazl senetlerdir (TTK
m.824). Kanunen emre yazl senetleri nama dnfltrebilmek iin emre deil, nama
olduklar aka belirtilmeli yani senede menfi emre kayd eklenmelidir (m. 681/2).
Polie hakkndaki hkmler, aksi kanunda ngrlmedii srece tm emre ya-
zl senetler iin de uygulanr (TTK m.826, 831). Emre yazl senetler ciro ve zilyet-
liin nakli yoluyla devredilir (TTK m.647-648). Ciro bu senetlerin devri iin baflvu-
rulan en yaygn yol olmakla birlikte, tek devir yolu da deildir. Emre yazl bir se-
net istenirse alacan temliki yoluyla (temlik beyan ile) devredilebilecei gibi, ka-
nun hkmleri gerei cebri icra (K m.106 vd., 120) ve miras yoluyla (TMK m.575
vd.) da baflkasna geebilir. TTK m.490da nama yazl hisse senetlerinin ciro yo-
luyla devrinden sz edilmifltir. Tartflmal olmakla birlikte, doktrinde ve Yargtay
kararlarndaki baskn grfl, nama yazl hisse senetlerinin kanunen emre yazl sa-
ylmas gerektii ynndedir.
Ciro bir alaca devretme beyan olmasna ramen, alacan temlikinden temel
Alonj: Kymetli evrakta baz noktalarda ayrlr. Ciro senedin arkasna ya da alonj zerine yaplrken tem-
ortaya kan yer darln lik beyan senet zerine ya da baflka bir kda yazlabilir. Temlik beyan, sadece
zmek iin evraka eklenen
dz kttr. nama yazl senetlerin deil, adi senetlerin, senetsiz alacaklarn ve istenirse her tr-
l (emre ve nama yazllar dhil) senedin devrinde kullanlr. Ciro ise, sadece em-
re yazl senetlere zgdr (TTK m.647, 681, 831).
Temlik beyan alacan temliki kurallarna tabi olduu iin, borlu temel bor
iliflkisinden kaynaklanan tm savunmalar herkese karfl ileri srebilir. (TBK m.188).
Dolaysyla, nama yazl bir senedin hak sahibi olmayan birisinden iyiniyetle dev-
ralnmas kural olarak mmkn deildir (istisna iin bkz. ipotekli bor ve irad se-
nedine iliflkin TMK m.921). Ciroda ise, temel iliflkiden kaynaklanan savunmalar
herkese karfl ileri srlemez. nk ciro, devredenin tm haklarnn deil, yalnz-
ca senetten doan haklarnn devrine yol aar (TTK m.684/1). Bu adan da hak
sahibi olmayan birisinden, ciro yoluyla senedi devralann iyiniyeti korunur; kiflisel
defiler ona karfl ileri srlemez (TTK m.687, 825/2).
Kanunen emre yazl senetlere, kambiyo senetleri, nama yazl hisse senetleri
(TTK m.490), makbuz senedi ve varant (TTK m.838, 834/1, f), ipotekli bor ve irad
senetleri rnek verilebilir. radi olarak emre dzenlenebilen senetlere de, konifl-
mento (TTK m.1228), emre yazl havale (TTK m.826), emre yazl deme vaadi
(TTK m.835) rnek verilebilir.
Hamiline Yazl Kymetli Evrak

TTK m.658e gre, senedin metninden veya fleklinden hamili kim ise onun hak sa-
hibi saylaca anlafllan her kymetli evrak hamiline yazl senet saylr. Senedin sa-
hibi olmak, kural olarak senetteki hakkn da sahibi olmak demektir. Bu tr senet-
ler sadece zilyetliin nakli yoluyla devredilir. TMK m.990 uyarnca, sahibinin elin-
den rzas dflnda kmfl olan bir hamiline yazl senedi iyiniyetle iktisap eden ki-
flinin bu iktisab korunur.
Hangi senetlerin hamiline dzenlenebilecei konusunda snrlayc genel bir
hkm olmad iin, mnferit istisnalar dflndaki senetler hamiline yazlabilecek-
tir. Bono ve polie hamiline olamaz (TTK m.671/1,f ; 776/1,e). Makbuz senedi ve
varant (TTK m.834-838), bedelleri tamamen denmemifl hisse senetleri dzenlene-
mez. Byle zel snrlamalar dflnda, kymetli evrakn hamiline yazlabilmesi gere-
kir. Esasen kanun, baz senetlerin hamiline olabileceini aka ngrmfltr, ek
(m. 785), intifa senetleri (m. 661), ipotekli bor ve irad senedi (TMK m.923), rehin-
li tahvilat (TMK m.930) gibi.
Kymetli Evrakta Senet Trnn Deiflmesi

(Dnfltrme=Tahvil)
Ksaca, bir kymetli evrakn tedavle karlmasndan sonra, devir flekli asndan
ait bulunduu grubun nama/emre/hamiline deifltirilmesi olarak tanmlanabilir.
Tr deiflikliinin iki flekilde gerekleflebilecei, ounlukla kabul edilmektedir.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Kanuni Dnfltrme
Bir kanun hkm uyarnca senedin grubunun deiflmesidir. Bu D konuda,
fi N E L M ounluk D fi N E L M
yazarlar TTK m.690 hkmn rnek vermektedir. ounluk yazar burada sene-
din emre yazl olmaktan kp nama yazl hle gelmifl ve kanun hkm gerein-
S O R U S O R U
ce trnn deiflmifl sayld grflndedir.
TTK madde 690 hkmne gre, vadenin gemesinden sonra yaplanD ciro, K K A Tvadeden nce DKKAT
yaplan bir cironun hkmlerini dourur. fiu kadar ki; dememe protestosundan yahut bu
protestonun tanzimi iin muayyen olan mddetin gemesinden sonra SIRAyaplan
SZDE ciro ancak, SIRA SZDE
alacan temliki hkmlerini meydana getirir. Aksi sabit oluncaya kadar tarihsiz bir ciro
protestosunun tanzimi iin muayyen olan mddetin gemesinden nce yaplmfl saylr.
radi Dnfltrme
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
Bir dnfltrme anlaflmas ile senedin grubunun deifltirilmesidir. TTK m.650 /1

uyarnca, Nama yahut emre yazl senet ancak kendisine hakKverdii, T A P bor ykle- K T A P
dii tm kiflilerin muvafakatiyle hamile yazl senede dnfltrlebilir. Bu muvafa-
katin dorudan senet zerine yazlmas gerekir. TTK m.650/2ye gre de Hamile
yazl senetlerin nama veya emre yazl senede dnfltrlmesi T E Lhususunda
E V Z Y O N da ayn TELEVZYON
kural geerlidir. Bu son halde hak veya bor sahibi kiflilerden birinin muvafakati
bulunmazsa bu dnfltrme ancak dnfltrmeyi yapan alacakl ile onun haklar-
na dorudan doruya halef olan kifli arasnda hkm ifade eder.
NTERNET NTERNET
Grld zere kanunda nama yazl bir senedin emre veya emre yazl bir
senedin nama dnfltrlmesine deinilmemifltir. reti, bunu bir eksiklik olarak
grmekte ve kanunda ngrlen yntem kyasla uygulanmak suretiyle, nama ve
emre senetler arasnda da dnfltrme yaplabileceini kabul etmektedir.
240 Ticaret Hukuku
Kymetli Evrakta Defiler

Genel Borlu Savunmalar ve Defi Kavram
Kendisinden talepte bulunulan borlunun teknik adan yapabilecei tr sa-
vunma vardr:
1. nkar: Alacak hakknn dayandrld temel olayn varlnn borlu tarafn-
dan reddedilmesidir. rnein, bilgisayar satcsnn talebine karfl borlu-
nun, mahkemede iddia ettii gibi bir bilgisayar satn almadm ki ona bor-
cum olsun demesi.
2. tiraz: Alacan dayandrld temel olay reddedilmeyip temel olayn varl-
na ramen, hakkn domad veya domuflsa da sona erdiinin ileri s-
rlmesidir. rnein, Satfl srasnda ehliyetsiz idim veya dedim ya da
szleflme ahlaka veya kanuni flekle aykr ve dolaysyla geersizdir den-
mesi gibi.
3. Defi: Borlu, temel olayn varln ve alacaklnn hakkn kabul etmekle bir-
likte, bu borcu yerine getirmemek iin geerli baz zel sebepler ileri sr-
mektedir. Bylece borcu ifa etmekten temelli ya da geici olarak kanmak-
tadr. rnein vadesi gelmemifl borcun talep edilmesi durumunda vadenin
gelmediini ne srmek, zamanaflm, demezlik veya peflin dava defi gibi.
Kymetli Evrakta Defi

Yukardaki defi kavramndan farkl ve daha genifl bir anlam taflr. Kymetli evrakta
defi, teknik anlamdaki itirazlar ve defiler dhil, borlunun tm savunmalarn kapsa-
yan daha st bir kavramdr. TTK m.659 hamiline yazl senetlerde defileri, m. 825
emre yazl senetlerde defileri ve m. 687, kanunen emre yazl bir senet tr olan po-
liedeki defileri hkme balamfltr. TTK m.687, polieye ilgili olmasna ramen, ya-
plan yollamalardan dolay bu hkm, bono ve ekte de uygulanr (m. 778; 818/1,e).
Kymetli Evrakta Defi eflitleri

Defiler bafllca iki lte gre snflandrlabilir: Etkili olduu kifliler asndan mut-
lak ve nisbi olmak zere ikili, zellikleri asndan ise senet metninden anlafllan-
lar, senetteki bir taahhdn geersizliine iliflkin olanlar ve kiflisel (nisbi) defiler
fleklinde l bir ayrm yaplr.
Etkisi ve Taraflar Asndan

Bu adan, mutlak ve nisbi defiler fleklinde ikili bir ayrm yaplr: Mutlak defiler,
borlu tarafndan senede hamil olan herkese karfl ileri srlebilen defilerdir. Nis-
bi defiler ise, belirli bir borlu tarafndan, yalnzca belirli bir senet alacaklsna
karfl ileri srlebilen defilerdir. Mutlak ve nisbi defilere, aflada, zellikleri a-
sndan defileri de ele aldktan sonra rnekler vereceiz.
zellikleri Asndan
Bu adan, senet metninden anlafllan defiler, senetteki bir taahhdn geersizlii-
ne iliflkin defiler ve kiflisel (flahsi) defiler fleklinde l bir ayrma gidilir :
Senet Metninden Anlafllan Defiler, Senede bakmakla grlebilen, anlafllabilen

defilerdir. Alacakl, senedi o flekliyle ald iin kendisine karfl ileri srlen definin
varln bilmektedir. Bu nedenle de hukuken korunmas gereksizdir. Bu tr defi-
ler mutlak defiler arasnda yer alr; yani herkese karfl ileri srlebilir. rnein, se-
netteki geerlilik flartlarnn eksiklii, flekil flartlar tam olmasna ramen senet va-
desinin gelmemifl bulunmas, borlunun imzas yerine parmak baslmfl olmas (m.
756), senette ciro zincirinin kopuk olmas, zamanaflm sresinin geirilmifl bulun-
mas, grldnde vadeli senedin bir yl ierisinde deme iin ibraz edilmemesi
(m. 704) gibi.
Senetteki Bir Taahhdn Geersizliine liflkin Defiler

Bir senet tamamen geersiz olmayp o senet ile taahht altna girenlerden biri ve-
ya birka iin geersiz olabilir. Ksacas, ortada flekil flartlar tam bir senet mevcut-
tur, ama bu belge, senette imzas bulunan bir/birka kifliyi balamayabilir. Bu de-
filer, senedin verilmesine iliflkin ayn szleflme ile ilgili olup temel bor iliflkisinden
kaynaklanan ve tamamen kiflisel nitelik taflyan defilerle karfltrlmamaldr.
Bu tr defilerin tam olarak anlafllabilmesi iin, ncelikle TTK m.677de yer alan
ve ileride ayr bir bafllkta ele alacamz mzalarn Bamszl (stiklli) lkesine
ksaca deinmek gerekir. Hkm uyarnca, bir senet, borlanmaya ehil olmayan
kiflilerin imzasn, sahte imzalar, belirsiz (hayali) kiflilerin imzasn yahut imzalayan
veya adlarna imzalanmfl kiflileri herhangi bir sebeple (yetkisizlik gibi) balama-
yan imzalar taflrsa dier imzalarn geerliliine bu yzden zarar gelmez.
Senetteki bir taahhdn (imzann) geersizliine iliflkin defiler, etki ve taraflar
asndan yaplan mutlak veya nisbi defi ayrmnda, snrl hllerde mutlak, fakat
genellikle nisbi niteliktedir.
Bir taahhdn geersizliine iliflkin defiler, baz istisnai hallerde mutlak sayl-
maktadr. nk bu hallerde, borluya, sonularn bilerek ve isteyerek davranmfl
olduu konusunda bir isnadn yneltilemeyecei genellikle kabul edilmektedir:
mza edenin ehliyetsizlii (TTK m.670),
Temsil yetkisinin mevcut olmamas (TTK m.678),
mza sahtelii,
mzann, fiziki bask ve dorudan cebirle attrlmfl olmas,
Senet metninde tahrifat yaplmas.
Saylan hallerde, nc kiflinin iyiniyetli olmas, senedin verilmesindeki sakat-
l gidermez nk borlunun, ortaya kan hukuki grnfle bilerek ve sonula-
rn hesaplayarak yolat sylenemez. Bunlar dflndaki hllerde ise, taahhd-
nn geersizliine ynelik borlunun tm savunmalar, nisbi defi saylmaktadr.
nk bu hallerde borlu, yaratlan hukuki grnfle gvenen iyiniyetli nc
kifliler karflsnda daha ok korunmaya layk deildir. rnein, kumar, bahis, ev-
lenme tellall gibi nedenlerle senet verilmifl olmas, senet verilmesine dair ayni
szleflmede hata, hile, ikrah bulunmas veya borlu tarafndan uyuflturucu, alkol Hata: Bir durum veya olay
hakknda yanlfl kanya
veya hap alnarak (duruma bizzat borlu tarafndan yol alarak) bu etki altnda se- sahip olmaktr.
net dzenlenmesi gibi hller, senedi iyiniyetli devralan nc kiflilere karfl ileri
srlemez. Hile: Bir kiflinin bir durum
hakknda yanlfl kan
edinmesine bilerek neden
Kiflisel (Nisbi) Defiler olmaktr.
Senetteki bor taahhdnn objektif varlna hibir etkisi bulunmayan, borlu- krah: Bir kimseyi yapmak
nun, belirli bir alacakl ile arasndaki dorudan hukuki iliflkilerden doan defiler- istemedii irade beyanna
zorlamaktr.
dir. Bafllca kiflisel defiler flunlardr:
1. Baz kiflisel defiler, temel iliflkiden doarlar. Temel (alt) iliflki, senedin d-
zenlenmesine yol aan iliflki olup satm, kira, istisna, hizmet, veklet gibi bir
szleflme olabilir. rnein, alt iliflkinin geersizlii, muvazaa, irade bozuk-
luu, gibi defiler temel iliflkiden doarlar.
242 Ticaret Hukuku
2. Temel iliflki dflnda, taraflar arasnda herhangi bir iliflkiden de kiflisel defi
doabilir (TTK m.659/1, 825/1). rnein, Bnin borlu olduu senet (bono),
lehtar A tarafndan tedavle karlmfl ve en son Hye gemifltir. Hnin de te-
sadfen Bye borcu vardr. B, Hye karfl takas defini ileri srebilir.
3. lgili kifliler arasnda yaplmfl zel bir anlaflmadan veya talep hakkna iliflkin
zel bir durumdan da kiflisel defi doabilir. rnein, hatr anlaflmas, yeni
bir vade kararlafltrlmas, demeyi flarta veya takside balama, senet bede-
linde indirim yapma, ibra szleflmesi gibi.
Kiflisel defiler kural olarak taraflar (dorudan doruya iliflkide bulunanlar) ara-
snda ileri srlebilir; herkese, yani dorudan iliflkili olunmayan nc kiflilere
karfl ileri srlemez fakat bu kuraln ok nemli istisnalar vardr:
a. Nama yazl senetlerde borlu, alacaklya karfl ileri srebilecei savunmala-
r, nc kiflilere, yani yeni alacakllara karfl da ileri srebilir (TTK m.647/2,
681/2, 687/2, TBK m.188).
b. Emre ve hamiline senetlerde hamil, senedi iktisap ederken bilerek borlu-
nun zararna hareket etmifl ise, borlu, senedi dzenleyen veya nceki ha-
millere karfl sahip olduu kiflisel defileri son hamile karfl da ileri srebilir
(TTK m.659/2, 687, 825/2). Bilerek borlu zararna hareket iin, bilmek ye-
terli olmayp hamilin kast da aranmaktadr. Kastn varln kantlama yk
borluda ise de bu kuraln kat biimde uygulanmamas gerekir. Bu neden-
le, hamilin senedi devralrken borlunun devredene karfl ileri srebilecei
kiflisel defileri bulunduunu bildiinin kantlanmas yeterli saylmaktadr.
Devralannn iyiniyeti arafltrlrken, nemli olan senedin iktisap andr.
c. retide, kiflisel nitelik taflyan birtakm defilerin, senedin, devralan koru-
may gerektirmeyen bir yol ile devredildii baz hllerde de devralana karfl
ileri srlmesi gerektii ifade edilmektedir. Bu hallere rnek olarak ticaret
flirketlerinin birleflmeleri, miras, temlik beyan (TTK m.687/2, TBK188) veya
tahsil cirosu (TTK m.688) ile geifller ya da vadeden sonra ciro (TTK m.690),
gsterilmektedir.
Kymetli Evrakn Zayi Olmas ve ptali

Zayi Olma Kavram ve ptal Davasnn Amac
Bir kymetli evrak, alnma, kaybolma, yanma, yrtlma unsurlar okunamayacak
Zayi: Elden kma, derecede zarar grme gibi nedenlerle zayi olabilir. Bu gibi durumlarda hakkn da
kaybolmadr. kaybedilmifl saylmas, alacakl iin aflr ve adalete aykr olurdu. ptal davalarnn
amac, belirli bir prosedr sonunda mahkemenin verecei karar ile hakkn senet-
siz kullanlmasna veya bir senet dzenlenmesine olanak vermektir. TTK m.651e
gre, kymetli evrak zayi olduunda, o srada hak sahibi olan kiflinin talebi ile ip-
taline mahkemece karar verilebilir. TTK m.652 uyarnca da, iptal karar zerine
borlu hakkn senetsiz ileri srme veya yeni bir senet dzenlenmesini isteme hak-
k kazanr. TTK m.651-652 dflnda, iptal usul ve hkmleri hakknda eflitli senet
trlerine iliflkin zel hkmler sakldr (TTK m.652/2). Aslnda iptal davasnn ge-
nel hkmleri arasnda, mahkemenin deme yasa karar vermesinin de dzen-
lenmesi gerekirdi.
nemle vurgulamak gerekir ki iptal karar, hakkn ieriinde bir deifliklik ya-
ratmaz. Fakat hakk senetten zerek, senedi zayi eden kifliye, hakkn asl borlu-
ya karfl ne srme olana verir, yoksa baflvuru borlularna da ne srme ola-
na vermez (TTK m.764/2). Kanunkoyucu, nama ve hamiline yazl senetlerin ip-
tal prosedrn ayr (TTK. m.657 vd.), varant ve makbuz senedi dflndaki emre ya-
zl senetlerin iptal prosedrn ise polienin iptaline iliflkin hkmlere atf yapa-
rak (TTK. m.831/2, TTK.m.757-765) ayr dzenlemifltir. TTK. m.757-765 arasndaki
dzelmemeler devir biimleri ne olursa olsun tm polielere yaplan yollama gere-
i tm bonolara (nama-emre) ve tm eklere (nama-emre-hamiline) uygulanr.
ptal Davas Aabilme fiartlar

Kanundaki hkmler birlikte deerlendirildiinde, davann flu flartlarla alabilece-
i anlafllmaktadr: Senedi zayi olmas, senetteki hakkn varln srdrmesi, zayi
srasnda veya ziya ortaya ktnda hak sahibi olunmas ve nihayet, zayi olan se-
net zilyetliini yeniden kazanmann mmkn olmamas.
Adna dzenlenmifl ek iflyerinden alnan kifliye, hakkn kaybetmemesi iin ne yapmas-

SIRA SZDE SIRA SZDE
n nerirsiniz? 1
Bedelsizlik Nedeniyle ptal Davas ve Ziya NedeniyleDptal

fi N E Davasndan
LM D fi N E L M
Farklar
Trk Ticaret Kanunu, kymetli evrakn ziya nedeniyle iptal davalarn
S O R U dzenlemifl S O R U
(m. 651-652,657,661 vd.; 831/2, 757 vd.) ise de bedelsizlik nedeniyle iptal davas-
n dzenlememifltir.
DKKAT DKKAT
Hukuki sebebi geersiz, gerekleflmemifl veya sona ermifl senetlerde bedelsiz-
lik gndeme gelir. nk bu gibi durumlarda, senedin hala lehtar elinde olmas
veya tedavl etmesi borlu aleyhinedir. Uygulamada borlular, SIRAbedelsizlik
SZDE gerek- SIRA SZDE
esiyle lehtara ve senedin kt niyetli hamillerine (sonraki mktesiplerine) karfl
bedelsizlik nedeniyle iptal davas denilen bir dava amakta; mahkemeler de bu
AMALARIMIZ
davaya cevaz vermektedirler. TTKda dzenlenmemifl olan bu dava K m.72 anla-
mnda bir menfi tespit davas niteliinde olup hukuki adan TBK m.77 vd. h-
AMALARIMIZ
kmleri anlamnda sebepsiz zenginleflme fikrine dayanmaktadr. K Tnk A P yukarda- K T A P

ki rneklerden anlafllaca zere, bedelsizlie yol aan durumlar kiflisel defi olufl-
turmakta ve bu nedenle emre ve hamiline yazl kymetli evrakta, senedin iyiniyet-
li hamillerine karfl ileri srlememektedir (TTK m.659, 687, 831).
T E L E VByle
Z Y O N olunca da, TELEVZYON
senet borlusu fakirleflecek, lehtar ise haksz yere zenginleflecektir.
Bedelsizlik nedeniyle iptal davas, ziya nedeniyle iptalden ok farkldr. zellikle:
1. Ziya nedeniyle iptal TTKda dzenlenmifltir. Oysa bedelsizlik nedeniyle ip-
tal sebepsiz zenginleflme (TBK m.77 vd.) ve menfi tespit N T (K
E R N Em.72)
T gerek- NTERNET
elerine dayanr.
2. Ziya nedeniyle iptal ekiflmesiz (nizasz) yarg ifllemidir (HMK m.382/2,e,6).
Oysa bedelsizlie dayal iptal istemi, ekiflmeli bir davann konusudur.
3. Ziyada, temel iliflki mevcut fakat senet zayi olmufltur. Oysa bedelsizlikte, se-
net mevcut fakat temel iliflki geersiz veya yoktur.
4. Ziya nedeniyle iptali, senedi zayi eden kifli (hamil) talep edebilir. Oysa be-
delsizlik nedeniyle iptal davas borlu tarafndan alr.
KAMBYO SENETLER
Kavram ve Trleri
erdikleri hakkn tr asndan yaplan kymetli evrak snflandrmasnda, bir pa-
ra alacan temsil eden senetlerden polie, bono ve ek, kambiyo senetleri olarak
anlr. Polienin uygulamas bono ve eke oranla daha az olmasna ramen, kanu-
244 Ticaret Hukuku
numuzda ayrntl olarak polie dzenlenmifltir. Birok konuda polie hkmleri,

yaplan yollamalardan dolay ek ve bonoya da uygulanr (TTK m.778, 818). ek
iin TTK yannda 5941 Sayl ek Kanununda da nemli dzenlemeler vardr.
Kambiyo Senetlerinin Ortak zellikleri

Kambiyo senetleri, kymetli evrak grubuna dhil dier senetler gibi sk fle-
kil flartlarna tabidir (bkz. TTK m.680, 686/2, 687, 710/3).
Kambiyo senetleri kanunen emre yazl senetlerdir (TTK m.681, 778, 785/1).
stenirse baflka tre evrilebilirler (polie ve bono nama, ek ise nama veya
hamiline dnfltrlebilir. Fakat TKHK m.6/A uyarnca taksitli satfllarda d-
zenlenecek senetlerin nama yazl olmas gerekir aksi takdirde geersizdir).
Kambiyo senetleri soyut (mcerret) kymetli evrak grubuna girer (TTK
m.671/1,b, 776/1,b, 780/1,b).
erdii hakkn tr asndan bir para alacan ierirler (TTK m.671/1,b,
776/1,b, 780/1,b).
Kambiyo senetlerinde imzalarn istiklali ilkesi yrrlktedir (TTK m.677).
Kambiyo senetlerinde hak senetle birlikte doar (yaratc kymetli evrak).
Kambiyo senetlerinde mteselsil borluluk sz konusudur. Senette imzas
bulunan herkes, kendisinden sonraki herkese karfl mteselsilen sorumlu-
dur (TTK m.724).
Kambiyo senetleri, emre veya hamiline yazlmfl olmalar kofluluyla kamu
gvenine dayanrlar. Dolaysyla, kiflisel defiler nc kiflilere karfl kural
olarak ne srlemez (TTK m.687, 825).
Kambiyo senetlerindeki alacak, zel bir usul ile takip ve tahsil edilebilir (K
m.167 vd.).
Kambiyo Senetleri ile Alt Bor liflkisinin Karfllkl

Durumlar
Mevcut bir bor iin kambiyo senedi dzenlenmesi durumunda da bunun kural
fa Uruna: fa uruna farkl olarak ifa uruna yapld kabul edilir (TBK m.133/2). Aksini ne sren kantla-
fleyin teslimi ve o fleyin makla ykmldr. Yani ikinci bir bor yaratlmfl olur ve bu borlar yanyana var-
alacakl tarafndan paraya
evrilmesinden elde edilenle lklarn srdrr. Kambiyo senedinin vadesi dolana kadar temel iliflkiden doan
borcun kapatlarak, bor donmufl saylr. nk mevcut bir borcun ifas iin verilen kambiyo senedini
borlunun sorumluluktan
kurtulmasdr. alan alacakl, alacan ncelikle senede dayanarak istemeyi kabul etmifl olur. Do-
laysyla, asl borcun vadesi, senedin vadesine dek uzatlmfl saylr. fiayet alacakl
nce asl borca dayal bir talepte bulunursa borlu, o bor iin kambiyo senedi ve-
rildii savunmas yapabilir.
Herhangi bir nedenle, senetten doan alacak tahsil edilemiyorsa o zaman asl
(temel iliflkiden doan) alacak talep edilebilir. Mevcut bir bor iin kambiyo sene-
di verilmesinin ifa uruna olmas kural ise de, taraflar aksini kararlafltrabilirler
(TBK m.133/II). Asl borcun ifas uruna verilen senet bedeli denirse asl bor da
sona erer. nk senet ile asl alacak arasnda ama ball mevcuttur. Fakat se-
netteki alacan, asl alacaktan bamsz olarak bir nc kifliye devredilmesi
mmkndr.
Kambiyo Senetlerinde Ehliyet ve mza

Kambiyo senetleri ile bor altna girme asndan zel bir ehliyet ngrlmemifltir.
TTK m.670 uyarnca, szleflme (fiil) ehliyetine iliflkin Medeni Kanun hkmleri bu-
rada da geerlidir. Ehliyet, senedin verildii anda bulunmaldr. Ehliyetin var olup
olmad milli kanuna gre belirlenir (TTK m.766).
Kambiyo senetlerinde borlu imzasnn varl zorunlu olup (TTK m.671/1,h;

776/1,g; 780/1,f), senedin geerli olmas iin de imzann mutlaka el yazsyla atl-
mfl olmas gerekir (m. 668, 690, 730 ve 1526). Mekanik bir arala, damgayla veya
parmak basma yoluyla imza usul burada geersizdir (karfl. TBK m.15-16, HMK
m.206). Okur-yazar olmama, elleri kollar bulunmama gibi nedenlerle imza atama-
yanlar, atayacaklar temsilcinin imzas ile kambiyo sorumu stlenebilirler. Amala-
rn (grme engellilerin) kambiyo senedi dzenlemelerinde TBK m.15/3 dikkate
alnmaldr. Hkme gre; Grme engellilerin talepleri halinde imzalarnda flahit
aranr. Aksi takdirde grme engellilerin imzalarn el yazs ile atmalar yeterlidir..
Kambiyo Senetlerinde Temsil Yetkisi

TTK m.678, yetkisiz temsilcinin imzalad senedin akibeti hakknda bir hkm ge-
tirmifl olup bu zel hkm dflnda temsil trleri ve sonular asndan BKdaki
temsil hkmleri uygulanr. Bu maddeye gre, bir yetkisiz temsilcinin kambiyo se-
nedi imzalamasndan sonra, temsil olunan icazet vermezse senet hkmsz ol- cazet: Temsil yetkisi
maz; senetten, imzay atan temsilci sorumlu olur (Krfl. TBK m.46-47). Burada ama, bulunmadan baflkas adna
yaplan iflleme, adna ifllem
senedi devir alan ya da alacak olanlar korumak ve ifllem gvenliini salamaktr. yaplan kiflinin verdii
TTK m.678 hkmn imzalarn bamszl ilkesi (m. 677) ile birlikte dfln- onaydr.
mek gerekir. Bir senedin zerinde birden fazla imza olabilir. Bu imzalarn biri sah-
te ise, imzalayan ehliyetten yoksun veya hayali bir kifli ise yahut temsil yetkisi yok
ise dier imzalarn geerlilii etkilenmez.
ekler ynnden temsile iliflkin ilgin bir hkm, K m.5, f. 3te yer almakta-
dr: ek hesab sahibi gerek kifli, kendisi adna ek dzenlemek zere bir baflka-
sn temsilci veya vekil olarak tayin edemez. Gerek kiflinin temsilcisi veya vekili
olarak ek dzenlenmesi halinde, bu ekten dolay hukuki ve idari yaptrm so-
rumluluu ek hesab sahibine aittir.
POLE
stanbul, 5.5.2011
Bu polie karfllnda Ali Alacakl veya emrine 5.7.2011de yalnz T30.000
deyiniz.
Muhatap : Mutlu Tafl Dzenleyen:
deme Yeri : stanbul Kenan Gl
(mza)
stteki basit rnekten de anlafllaca gibi, poliede l bir iliflki vardr. Dzenle- Muhatap
yen, muhataba, poliede gsterilen kifliye (lehtara) senetteki bedeli deme emrini
verir. Bu l iliflki, hukuki nitelii ynnden TBKdaki havale iliflkisinin zel bir
tr olarak aklanr. nk senet aracl ile dzenleyen (havale eden), lehtara Lehdar
(havale alcsna) deme yaplmas iflini muhataba (havale deyicisine) havale et- Keflideci
mifl olmakta; baflka deyiflle ifte (deme yapmas iin muhataba, bedeli tahsil et- Ciranta
mesi iin ise lehtara) yetkilendirme yapmaktadr.
Ciro edilmemifl poliedeki iliflki ldr. Fakat senedin ciro edilmesi ve senet Ciranta
nedeniyle sorumlu kifliler lehine aval verilmesi (ileride inceleyeceimiz zere zel
bir tr kefil olunmas) gibi nedenlerle kifli says artabilir. Senet ciro ile devredildi-
Hamil
inde, ilk ciroyu lehtar yapar. Senedi ciro ile devredenlere ciranta, son olarak
elinde bulundurana ise hamil denir. Ekonomik ifllevi asndan polie, daha ok Polie liflkisi fiemas
kredi arac olarak kullanlmaktadr. Fakat bazen deme veya teminat arac olma gi-
bi amalara da hizmet edebilmektedir.
246 Ticaret Hukuku
Polienin fiekil fiartlar (Unsurlar)

Kymetli evrakn ortak zelliklerinden birisinin de arlafltrlmfl flekil flartlarna
bal tutulmalar olduunu belirtmifltik. Bu zellii, kambiyo senetlerinde aynen
grebiliriz. TTK, polienin flekil flartlarn saymfl olup, bu flartlar eksik olduu tak-
dirde o belge kural olarak polie saylmaz (m. 671-672).
Polie Szc
Polie szc ya da senet yabanc bir dilde dzenleniyor ise, bu szcn o dil-
deki karfll senet metninde yer almaldr (m.671/1,a).
Belirli Bir Bedelin denmesi Hususunda Kaytsz fiartsz Havale

Havale: Havale edenin, dier Polie, belirli bir bedelin denmesi konusunda kaytsz ve flartsz bir havaleyi ier-
bir kifliyi (havale deyicisi),
bir nc kifliye (havale melidir (m. 671/1,b). Bedel, para olarak gsterilmelidir; flu tarihli faturadaki mik-
alcs) nakit, kymetli evrak tar deyiniz gibi dorudan bedel iermeyen belge polie saylmaz. Bedel yaban-
vb. vermek konusunda
yetkilendirmesidir.
c para ile gsterilebilir.
Havalenin kaytsz ve flartsz olmas gerekir. rnein: mallar alnca, nakit
durumunuz uygunsa veya fatura kesilince deyiniz gibi bir ifade flartldr, sene-
di geersiz klar.
TTK m.676ya gre rakam ve yaz ile gsterilen bedeller arasnda fark varsa ya-
zya itibar edilir. Her ikisi de yaz veya rakam ile yazlmflsa fakat arada eliflki var-
sa en az bedele itibar edilir.
deyecek Kiflinin (Muhatabn) Ad ve Soyad

Muhatap gerek ya da tzel kifli olabilir. Tzel kifli ise unvan yazlmaldr. Bu
adan kanundaki ad-soyad szckleri yanltmamaldr. Hayali, mevcut olma-
yan ya da uydurma bir isim muhatap gsterilmifl ise, bu polieyi geersiz klmaz
(m. 671/1,c).
Vade
Vadenin yazlmas esasl bir flekil flart deildir (m. 671/1,d) nk m. 672/2ye g-
re vadesi gsterilmeyen polienin grldnde denmesi gerekir. Fakat vade gs-
terilmek istendiinde, TTK m.703de belirtilen drt eflit vadeden birisi yazlabilir.
1. Belirli bir gnde: Uygulamada en ok rastlanlan vade trdr. 5.2.2011
gibi. Vadenin gn olarak kesin biimde saptanmasna olanak veren, 2011
Yl Cumhuriyet Bayram veya 2011 yl Ramazan Bayramnn ilk gn gi-
bi bir tarih de yazlabilir.
2. Dzenlendikten belirli sre sonra: Dzenlendikten 30 gn sonra gibi
bir vade de geerlidir. Sre hesaplanrken, dzenlenme gn hesaba katl-
maz (m. 753). Srenin dzenlenme tarihi dflnda baflka bir gnden itibaren
hesaplanmas kararlafltrlamaz aksi takdirde belge polie saylmaz (m. 703/2).
3. Grldnde: Aka grldnde yazlmak veya vade ksm bofl b-
raklmak suretiyle gerekleflir. Bu tr vadeli polielerin muhataba ibraz edil-
diinde denmesi gerekir. braz sresi ise, dzenlenme tarihlerinden itiba-
ren bir yldr. Dzenleyen bir yllk sreyi uzatabilir veya ksaltabilir; oysa ci-
rantalar yalnzca ksaltabilir. Dzenleyen, bu tr polienin dzenlenmesin-
den itibaren belirli bir sre deme iin ibrazn yasaklayabilir. Bu durumda
ibraz sresi, yasan bitiminden itibaren bafllar (m. 704). Hamil, sresi iin-
de polieyi ibraz etmedii takdirde, dzenleyene ve cirantalara baflvuru
hakkn kaybeder (m. 730/1,a).
Vade, ibraz ile geldii iin, bu tr polielerin muhataba kabul iin arzedilmesi
sz konusu deildir. Muhatap deme yapmaz ise, ekilen dememe protestosu Protesto: Ticari senetlerin
kabulnden veya
ile dier sorumlulara baflvuru hakk kullanlabilir. Muhatabn kabul sz konusu denmesinden kanlmas
olmad iin, bu tr polielerde dememe protestosu ekilmifl olmas, onun tica- halinde, bu durumun noter
ri itibarn etkilemez. tarafndan saptanp,
ilgililere bildirildii resmi
4. Grldkten belirli sre sonra: Senede grldnden 30 gn sonra belgedir.
gibi bir vade de yazlabilir. Bu tr polielerin de dzenlendikten itibaren bir
yl ierisinde muhataba ibraz edilmesi gerekir; dzenleyen bu sreyi deifl-
SIRA SZDE SIRA SZDE
tirebilir, cirantalar ise yalnzca ksaltabilir (m. 693).
Vadenin saptanabilmesi iin, polienin ncelikle kabule arz zorunludur; kabul
srasnda muhatabn yazaca tarihten itibaren sre hesaplanrD ve fi Nvade
E L M belirlenir. D fi N E L M
Fakat muhatap senedi kabul etmekle birlikte kabul tarihini yazmamfl ise, hamil,
tarih tespit protestosu dzenletmelidir (m. 695/2, 705). Aksi takdirde ibraz, bir yl-
S O R U S O R U
lk srenin son gn gerekleflmifl saylr.
Son iki vade trne faiz yazlabilir, nk bu polielerin vadesi bafltan

D Kbilindii
KAT iin, fai- DKKAT
zin hesaplanp anaparaya eklenmesi mmkndr. Ayn esas bonolar iin de geerlidir m.
778/2,b). Bu faiz anapara faizi olup, oran yazlmaldr. Oran yazlmazsa faiz flart geer-
SIRA SZDE SIRA SZDE
siz olur. Dier iki tr vadeli senette faize izin verilmemifltir.
deme Yeri AMALARIMIZ

Poliede deme yeri aka gsterilebilir (m.671/1,e). fiayet gsterilmez ise, muha-
AMALARIMIZ
tabn ad-soyad veya unvan yannda yazl olan yer deme yeri saylr; burada da
K Tkambiyo
bir yer yazl deilse, polie geersiz olur (m. 672/1 ve 3). nk A P senedi- K T A P
ne bal bor, TBK m.89dan farkl olarak aranacak bortur; alacaklnn nereye gi-
deceini bilmesine gerek vardr. deme yeri, yalnzca muhatap asndan ifa yeri-
dir; baflvuru hakknn yneltildii kifliler asndan da geerliT Ebir
L E Vifa
Z Yyeri
O N deildir. TELEVZYON
deme yerinin varl yeterlidir; adresin de mutlaka gsterilmifl olmas gerekmez.
Lehtar NTERNET NTERNET

Poliede demenin kime veya kimin emrine yaplaca yani lehdarn gsterilmesi
gerekir (m.671/1,f). Hamiline polie dzenlenemez. Lehdarn gerek kifli ya da t-
zel kifli olduu aka belirtilmeli, ad soyad veya unvan senede yazlmaldr. Leh-
darn senette yer almas yeterli olup gerekten mevcudiyeti flart aranmaz. Polie-
de lehtar isminin bulunmas, senedi nama yazl hle getirmez; senet yine emredir.
Nama olabilmesi iin menfi emre kayd iermesi gerekir (m. 681/2).
Dzenlenme Tarihi ve Yeri

Dzenlenme tarihi esasl unsur olup, senette gsterilmemifl olmas, polieyi geer-
siz klar (m. 672/1). Tarih ak, belirli ve mmkn olmaldr. Tarihin senede yazl-
mas yeterli olup mutlaka gerek dzenlenme tarihinin yazlmas zorunlu deildir.
Dzenlenme yeri aka gsterilebilir. Gsterilmedii takdirde, m. 672/4 uyarnca,
dzenleyenin ad/soyad, unvan yannda yazl olan yer dzenlenme yeri saylr.
Burada da bir yer yazl deilse polie geersiz olur (m. 672/1).
Dzenleyenin mzas
mza temel bir unsurdur, yoksa senet geersiz olur (m. 672/1). Fakat senette d-
zenleyenin ad-soyad veya unvannn varl zorunlu deildir. mzann fleklen var-
l yeterli olup hayali birisine ait olsa, sahte olsa, ehliyetsiz veya temsile yetkisiz
248 Ticaret Hukuku
biri tarafndan atlsa bile polie geerlidir (m. 677) fakat ilgili kifli, senetteki imza-
nn kendisi asndan balayc olmad defini ne srebilme hakkna sahiptir.
Temsilci yetkisiz ise, senetten dolay bizzat o sorumlu tutulur (TTK m.678). mza
mutlaka el yazsyla atlmaldr; mhr ve parmak basma, imza yerine gemez ve
senedi geersiz klar (m. 756).
fiekil fiartlarna Aykrln Sonular

Yukarda belirtilen flartlarn tamam polienin geerliliine ayn flekilde etki etmez.
Bu flartlarn dflnda bir de polieye yazlabilen ihtiyari kaytlar da sz konusudur.
Btn bu unsur ve kaytlar incelendiinde geerlilik asndan polie kaytlar
grupta toplanabilir:
Mutlak Zorunlu Kaytlar

Eksiklikleri bir polieyi geersiz klan flekil flartlardr : Polie szc, belirli bir
miktarn denmesi konusunda kaytsz ve flartsz havale, muhatap, lehdar, dzen-
lenme tarihi ve dzenleyenin imzas bu trdendir (m. 671, 672/1).
Alternatif Zorunlu Kaytlar

Senede aka yazlmfl olmasalar bile eksiklikleri baflka bir yoldan giderilmifl say-
lan kaytlardr. Dzenlenme yeri ve deme yeri buraya girer. deme yeri aka
gsterilmemifl ise muhatabn isminin yannda gsterilen yer, deme yeri saylr. D-
zenlenme yeri aka gsterilmemifl ise dzenleyenin adnn/soyadnn, unvannn
yannda gsterilen yer, dzenlenme yeri saylr. Muhatabn veya dzenleyenin ad-
nn/nvannn yannda da yer belirtilmemiflse polie geersizdir (m. 672/3 ve 4).
htiyari Kaytlar
stenildiinde senede yazlabilen ve geerlilik asndan nemi olmayan kaytlar-
dr. Senede konulan vade kayd (TTK m.703 vd.) ya da yazlabilen faiz flart (TTK
Tahkim: Bir uyuflmazln iki m.675), tahkim kayd bu tr kaytlara rnek olarak verilebilir.
tarafnn anlaflarak, Senet zerine baz kaytlarn yazlmasna izin verilmemifltir. zin verilmemesine
uyuflmazln zmn
hkim yerine zel kiflilere ramen yazlan bu kaytlar ya geersiz saylr (dzenleyenin dememeden sorum-
brakmalardr. suzluunu ngren kayt, belli bir gn veya dzenlendikten belli sre sonra flek-
linde vade ieren senette faiz kayd, muacceliyet kayd, cezai flart gibi); ya da se-
nedi geersiz klar. rnein, bedelin denmesini flarta balayc nitelikteki bir ka-
yt, taksitle denmesine dair kayt polieyi geersiz klar.
Poliede Kabul
Kabul, kambiyo senetlerinden sadece poliede olan bir ifllemdir (TTK m.695 vd.).
Poliede muhatap, senedin dzenlenmesi srasnda sorumluluk altnda deildir.
Muhatap polieyi kabul edinceye kadar kambiyo iliflkisinin dflndadr. Kabul iflle-
mi ile muhatap senedin asl borlusu sfatn kazanr (TTK m.698). Polieyi kabul
edip etmemek muhatabn isteine baldr.
Kabul muhatap tarafndan polie zerine kabulmdr, deyeceim veya benze-
ri bir flerh verilerek atlacak bir imza veya polienin yzne sadece imza atmakla
gerekleflir (m. 695/1) . Kabul beyan polienin n yzne yazlr. Polie dzenlen-
dii andan vadeye kadar kabul iin ibraz edilebilir. Vade gn kabule arz sz konu-
su deildir, o gn deme iin ibraz yaplr. Kabul, kural olarak kaytsz ve flartsz ol-
maldr. Bu kurala istisna olarak muhatabn poliedeki mebla ksmen kabul gs-
terilebilir (m. 696). Kabul iin ibraz yeri, muhatabn yerleflim yeridir (m. 691, 755).
Kural kabul iin ibrazn istee bal olmasdr. Ancak, dzenleyenin kabul iin
ibraz yasaklamas ya da grldnde vadeli bir polienin varl hllerinde ka-
bule arz mmkn deildir (TTK m.692/2-3, 704). Yine, grldkten belli sre son-
ra vadeli polielerle ikametgahl polielerde veya kabul iin ibrazn dzenleyen
veya cirantalar tarafndan zorunlu klnd durumlarda kabul iin ibraz mecburidir
(TTK m.693, 692/2, 695/2, 692/1, 692/4). Bu gibi durumlarn dflnda kabul iin ib-
raz istee baldr. Hamil dilerse kabul iin ibraz eder; dilerse vade gnn bek-
ler, deme iin polieyi ibraz eder.
Polie kabul iin muhataba ibraz edildii takdirde, muhatap polieyi kabul
edip, sorumluluk altna girebilir. Ya da polieyi kabul etmeyip, reddedebilir. Ka-
bul iin ibraz zorunlu bir polie sz konusu ise hamil, kabul etmeme protestosu
ekerek, vadeden nce dier sorumlulara baflvurarak alacan tahsil edebilir. Ka-
bul etmeme protestosu ekmemesi hlinde dier senet borlularna baflvuru hak-
kn kaybeder. Kabul iin ibraz zorunlu bir polie sz konusu deil ise, hamil ka-
bul etmeme protestosu ekip, vadeden nce dier senet borlularna baflvurabile-
cei gibi; dilerse vadeyi bekleyip senedi deme iin ibraz edebilir. Kabul iin ib-
raz zorunlu olmayan polielerde kabul etmeme protestosunun ekilmemesi dier
senet borlularna baflvuru hakknn kaybna yol amaz.
Dzenleyen, muhatabn polieyi kabul etmemesi halinde sorumlu olmayaca
flartn koyabilir. Dzenleyenin, dememeden sorumlu olmayacana dair koydu-
u kaytlar ise yazlmamfl saylr (m. 679). Buna karfllk cirantalar, hem kabul et-
memeden, hem dememeden sorumsuzluk flart koyabilirler (m. 685).
Poliede Zamanaflm
TTK. m.749da kimin kime baflvurduu esas alnarak tr zamanaflm sresi d-
zenlenmifltir.
Hamilin kabul eden muhataba karfl aaca davalar vadeden itibaren 3 yl,
Hamilin cirantalar ile dzenleyene veya bunlarn avalistlerine karfl aaca
davalar sresinde ekilen protesto tarihinden, senette protestosuz kayd var-
sa vadeden itibaren 1 yl,
deyen cirantann kendisinden nceki cirantalar ile dzenleyene karfl aa-
ca davalar, deme veya polienin dava yolu ile kendisine karfl ileri srl-
d (dava ald) tarihten itibaren 6 ay gemekle zamanaflmna urar.
BONO
Bono (veya emre muharrer senet) konusundaki aklamalara bafllamadan nce,
basit bir rneini grmekte yarar vardr.
Bonoda, dzenleyen (borlu) ile lehtar (alacakl) arasnda bir iliflki vardr. Poli-
eden farkl olarak, bonoda muhatap yoktur; senedi dzenleyen ile deme yapa-
cak olan kifli ayndr. Bono, bir kiflinin kendisini muhatap gsterdii polieye ben-
zemektedir. Bundan dolay bonoyu dzenleyen, polieyi kabul etmifl olan muha-
stanbul, 5.5.2011
Bu bono karfllnda Ali Alacakl veya emrine 5.7.2011de yalnz T30.000
deyeceim.
deme Yeri : Rhtm Cad. Dzenleyen:

No:11 Kadky/stanbul Kenan Gl
(mza)
250 Ticaret Hukuku
tap gibi dflnlmelidir. Ciro edilmemifl bonodaki iliflki ikili olmakla birlikte, sene-
din ciro edilmesi ve senet nedeniyle sorumlu kifliler lehine aval verilmesi gibi ne-
denlerle kifli says artabilir.
Bono, hukuki adan soyut bor ikrar niteliindedir (m. 776/1,b). Ekonomik
ifllevi asndan bono, daha ok bir kredi arac olarak kullanlmaktadr. Fakat ba-
zen ksa vadeli yatrm arac (zellikle senedi iskonto veya krma denilen yol ile
devralan bankalar asndan) veya teminat ya da deme arac olarak da kullanla-
bilmektedir. TTK m.778, polieye iliflkin hkmlerden birouna aka yollama
yaparak, bu hkmlerin niteliine aykr dflmemesi flartyla bonoya da uygulan-
mas gerektiini dzenlemifltir.
Bononun fiekil fiartlar (Unsurlar)

Kymetli evrakn sk flekil flartlarna bal tutulduunu belirtmifltik. TTK, bononun
flekil flartlarn saymfl olup bu flartlar eksik olduu takdirde o belge kural olarak
bono saylmaz (m. 776-777).
Bono veya Emre Muharrer Senet Szc

Senet metninde bono veya emre muharrer senet szcnn yer almas gerekir
(m. 776/1,a). fiayet senet yabanc bir dilde dzenlenmifl ise, o dildeki bono karfl-
l olan szcn yazlmas gerekir.
Belirli Bir Bedelin Kaytsz fiartsz denmesi Vaadi

Bonoda belirli bir bedel iermeli ve bunun kaytsz ve flartsz denecei vaade-
dilmifl olmaldr (m. 776/1, b). fiarta veya temel iliflkiye balanmfl bir deme vaa-
di, bonoyu geersiz klar (m. 777). Bedel, Trk liras veya yabanc para zerin-
den yazlabilir.
SIRA SZDE B yal boya SIRA

tablosunu
SZDE satn ald resim sanatsna nakit deme yapmak yerine zerinde
2 Tablo evimin dekorasyonuna uyarsa denmek zere ibaresini yazd bono dzenleye-
rek vermifltir. Bono sizce geerli midir?
Vade
S O R U Poliede olduu
S O R gibi,
U bonoya da drt tr vadeden (m. 703 vd.) birisi yazlabilir (m.
776/1, c). Vadeyi iermeyen bir senet, grldnde vadeli saylr (m. 772/2). G-
rldnde denecek bononun, dzenlenme tarihinden itibaren bir yl ierisinde
DKKAT denmek zere D K K ibraz
AT edilmesi gerekir (m. 704). Aksi takdirde hamil, dzenleyen
dflndaki kiflilere (baflvuru borlularna) karfl talep hakkn yitirir.
SIRA SZDE Grldnden
SIRA SZDEbelli sre sonra vadeli bononun da dzenlenme tarihinden iti-
baren bir yl ierisinde dzenleyene ibraz edilmesi gerekir (m. 693). Fakat bonoda
kabul szkonusu olmad iin, buradaki ibraz, yalnzca vadenin hesaplanabilme-
AMALARIMIZ
si asndanAMALARIMIZ
nem taflr. Dzenleyen ibraz srasnda bono zerine tarih yazmaz ise,
tarih tespiti iin protesto ekilmelidir (m. 695/2).
Senet sresinde ibraz edilmez, grldne dair flerh alnmaz veya tarih iin
K T A P K T A Pise, baflvuru borlularndan talepte bulunma hakk dfler (m.
protesto ekilmez
695/2, 730); fakat dzenleyenin sorumluluu srer. Bu durumda ibraz, bir yllk
srenin son gn gerekleflmifl saylr ve vade de ona gre saptanr (m. 693, 705/2).
TELEVZYON TELEVZYON
deme Yeri
Bono deme yerini iermelidir (m. 776/1, d) fakat aka yazlmamfl ise, senedin
dzenlendii yer deme yeri saylr (m. 777/3). Dzenleme yeri de gsterilmemifl
NTERNET N T E R N Eolur.
ise bono geersiz T Bono da adresli veya yerleflim yerli dzenlenebilir.
Lehtar
Kime veya kimin emrine deme yaplaca, yani lehtar senette gsterilmelidir
(m. 776/1, e). Hamiline bono dzenlenemez. Aka gerek ya da tzel kifli oldu-
u belirtilmeli, ad-soyad veya unvan yazlmaldr.
Dzenlenme Gn ve Yeri
Senet, dzenlendii gn iermelidir aksi takdirde geersiz olur (m. 776/1,f; 777/1).
Dzenlenme yeri de gsterilmelidir fakat aka gsterilmese bile dzenleyenin
adnn (imzasnn olmalyd) yannda yazl yer dzenlenme yeri saylr. Bu da yok-
sa bono geersiz olur (m. 777/1 ve 4).
Dzenleyenin mzas
Senet, dzenleyenin imzasn mutlaka iermelidir (m.776/1, g). mzann el yazsy-
la atlmas flarttr. mzann yannda dzenleyenin ad-soyad veya unvannn gste-
rilmesi zorunlu deildir.

Yukarda saylan kaytlarn hepsi, bononun geerliliine ayn derecede etki yap-
madklar gibi, bunlara ilaveten bonoya yazlabilen (ihtiyari) kaytlar da vardr.
Tm bu unsur ve kaytlar birlikte deerlendirildiinde, geerlilik asndan bono
kaytlar grupta toplanr.
1. Mutlak zorunlu kaytlar: Eksiklikleri, belgeyi bono olarak geersiz klan
flekil flartlardr : Bono szc, belirli bir miktarn kaytsz ve flartsz dene-
cei vaadi, lehdar, dzenlenme tarihi ve dzenleyenin imzas bu trdendir
(m. 776, 777/1).
2. Alternatif zorunlu kaytlar: Senede aka yazlmfl olmasalar bile eksiklik-
leri baflka bir yoldan giderilmifl saylan kaytlardr: Dzenlenme yeri ve de-
me yeri buraya girer. Dzenlenme yeri aka gsterilmemifl ise dzenleye-
nin imzas yannda gsterilen yer, dzenlenme yeri saylr. deme yeri ak-
a gsterilmemifl ise, dzenlenme yeri, ayn zamanda deme yeri saylr. Al-
ternatifler de yok ise, bono geersizdir (m. 777).
3. htiyari kaytlar: stendiinde senede yazlabilen ve senet geerlilii asn-
dan nemi olmayan kaytlardr. Vade (m. 777/2), faiz (m. 778, 765), aval
(778/3, 701), tahkim gibi kaytlar, ihtiyari kaytlara rnek olarak verilebilir.
Senet zerine baz kaytlarn yazlmasna izin verilmemifltir, izin verilmeme-
sine ramen yazlan bu kaytlar ya geersiz saylr (belli bir gn veya dzen-
lendikten belli sre sonra fleklinde vade ieren senette faiz kayd, muacce-
liyet kayd, cezai flart gibi) ya da senedi geersiz klar. rnein, bedelin
denmesini flarta balayc nitelikteki bir kayt, taksitle denmesine dair ka-
yt bonoyu geersiz klar.
Ak (Beyaz) Bono
TTK m.778/2 uyarnca bonolar hakknda da geerli olan TTK m. 680e gre; d-
zenlenmesi srasnda yasal flekil flartlarndan biri ya da birka eksik braklarak se-
nedi alan kifliye doldurma yetkisi tannmfl olan polieye ak ya da beyaz bono
(polie) denir. Ak bono dzenlenmesi mmkn ve geerlidir. Genellikle kabul
edildiine gre, ak bonodan bahsedebilmek iin senette yalnzca dzenleyenin
imzasnn bulunmas yeterlidir; dier unsurlar sonradan doldurulabilir. Fakat zo-
runlu flekil flartlar tamamlanmadan geerli bir bonodan bahsedilemez.
252 Ticaret Hukuku
Lehdar, senedin bofl braklan ksmlarn aradaki anlaflma uyarnca sonradan

doldurur. Acaba dzenleyen senedin aradaki anlaflmaya aykr doldurulduunu
herkese karfl ileri srebilir mi? spat yk kimdedir? Dzenleyen, senedin anlafl-
maya aykr doldurulduu iddiasn senedi alarak anlaflmaya aykr dolduran kifli-
ye karfl ileri srebilir fakat bonoyu iyiniyetle devralan nc kifliye karfl kural
olarak bunu ileri sremez. Dzenleyen nc kifliye karfl bu savunmasn ancak
nc kifli senedi kt niyetle devralmflsa ya da devir srasnda ar kusurlu ise
yapabilecektir (TTK m.680). Bu hkmler ek iin de geerlidir. HMK m.201 uya-
rnca, kural olarak senede karfl iddialar ancak senetle ispatlanr. Bu nedenle d-
zenleyen, ak senedin anlaflmaya aykr doldurulduu iddiasn kural olarak ancak
senetle ispatlayabilir. eTK dnemindeki Yargtay uygulamas da bu yndedir.
mzalarn Bamszl lkesi

mzalarn bamszl (istiklali) ilkesi uyarnca, bonoda (poliede) imzas bulunan
herkes, dierlerinin sorumluluundan ayr ve bamsz olarak sorumluluk altna gi-
rer. Bono (polie) zerine atlan her imza, kendi sahibini dier imzalardan bam-
sz olarak balar. Bu kural, kimi zaman hakkaniyete aykr sonular douruyor g-
rnse bile, tedavl kabiliyeti yksek kambiyo senetlerinde, ifllem gvenliini sa-
lamak asndan geerli olmas gereken bir kuraldr. Ehliyetsiz kiflinin att imza
kendisini balamad gibi, imzas taklit edilen kiflinin sorumluluu da sz konusu
olmaz fakat senet geerli ve dier imza sahipleri iin balayc kalr. Yetkisiz tem-
sil (m. 678) hlinde de senetten dolay, senette temsil edilen olarak grnen kifli
deil, yetkisiz temsilci sorumlu tutulur (m. 677).
Anlan ilkenin nemli bir dier sonucu da, her imza sahibinin, imza att an-
daki senet metni ile sorumluluk altna girmesidir. Kambiyo senetlerinde tahrifat
yapmak, resmi evrakta sahtekrlk suunu oluflturmakta (TCK m.210) ise de, teda-
vle karlmasndan sonra senet metninde, rnein bedelde tahrifat yaplmfl ise,
herkes, imza att andaki bedel ne ise onun zerinden sorumlu olur (TTK m.748).
Ciro
Ciro TTKda polie hkmleri arasnda dzenlenmifl (TTK m.681-690); bono ve
ek bakmndan da kural olarak polienin cirosuna iliflkin hkmlerin uygulanaca-
kabul edilmifltir (TTK m.778, m.818). Bu nedenle TTKdaki ve aklamalardaki
polie szc yanltmamaldr.
Cironun Hukuksal Nitelii

Emre yazl bir senedin devri iin, senedin mlkiyeti yannda senetteki alacak hak-
knn da devrini salamak gerekir. Bu iki hususu bir arada salayan hukuki kurum
olarak ciro, emre yazl bir kymetli evrakn bir baflkasna devrine imkn veren so-
yut bir ifllemdir. En yaygn ve normal devir yolu ciro olmakla beraber, emre yazl
senedin bir malvarlndan karak baflkasnn malvarlna girmesi baflka flekiller-
de de gerekleflebilir. Miras, cebri icra, bir ticari iflletmenin aktif ve pasifleriyle bir-
likte devri (TTK m.11/3, TBK m.202), beyaz ciro ile devralan kiflinin anlaflarak, se-
net zilyetliini baflkasna devretmesi (684/2,c), iyiniyetli iktisap (TTK m.686/2) gi-
bi. Hatta, az rastlanmasna ramen, senetteki hakkn ciro yerine alacan temliki
yolu ile devri de mmkndr (TBK m.183 vd.).
Hamil, ciro ile senet dolaysyla haiz olduu tm haklar deil, senetten doan
haklar devreder (m. 684/1). Buna gre; senedi kabul ve deme iin arz, protesto
gibi hakk koruyucu ifllemleri yapma, baflvuru hakkn kullanma gibi yetkiler ciro
ile geer. Ciro ile devrin gerekleflmesi iin senet zilyetliinin de ciro edilene nak-
ledilmesi gerekir.
Cironun Taraflar
lk ciro, senet lehtar veya onun yetkili temsilcisi tarafndan, daha sonraki cirolar
ise yetkili hamiller tarafndan yaplabilir. Senet herhangi bir nc kifliye ciro edi-
lebilir. Senette zaten ad geen birisine de yaplabilir. Senette ismi bulunan (dzen-
leyen, lehtar, muhatap, ciranta gibi) birisine yaplan ciroya geriye ciro denmek-
tedir. Bu halde alacakl ve borlu sfatlar ayn kiflide birleflebilmesine ramen se-
netteki bor sona ermez; bu kifli senedi tekrar ciro edebilir (TTK m.681/3, karfl.
TBK m.135).
Senedi geriye ciro yoluyla devralan kifli, ancak kendisinden nceki cirantalara
baflvurabilir; kendisinden sonraki cirantalara baflvuramaz. Bunun gerekesi, hi
kimsenin daha sonra deme yapmak zorunda kalaca bir kifliden senet bedelini
talep edememesi gerektii dflncesidir.
Cironun fiekli
Ciro yazl bir beyandr; szl olamaz. Bono (polie) zerine veya bonoya bal
alonj denilen ve polienin arka yznn devam olan kat paras zerine yazlr
(TTK m.683/1). Uygulamada genellikle bononun arkasna yazlr. Ancak, ak ol-
mas kaydyla polienin n yzne de ciro kayd yazlabilir. Bononun arkasna at-
lan bir imza da ciro saylr. Oysa herhangi bir aklama olmakszn n yze atlan
bir imza, aval niteliindedir (TTK m.701). Cironun kaytsz ve flartsz yaplmas ge-
rekir. Ciro, belirli flartlarla yaplmflsa batl olmaz fakat o flartlar yazlmamfl saylr.
Kanunun izin verdii flartlar bunun dflndadr, ciro yasa (m. 685/2), sorumsuzluk
flart (m. 685/1) gibi. Ksmi ciro ise batldr (TTK m.682).
Cironun Yaplabilecei Zaman

Ciro, senedin lehdarn eline getii andan, m. 714 vd.de dzenlenen dememe
protestosu ekilene veya protesto sresi bitene dek yaplabilir. Daha sonra yaplan
(gecikmifl) ciro, alacan temliki hkmndedir (TTK m.690). Yani senedi gecikmifl
ciro ile devralan kifli, bir alaca temlik alan konumuna girer. Ayrca, bu kifli, sene-
di temlik edene karfl, kambiyo hukukuna dayanarak baflvuruda bulunamaz.
Cironun Trleri
Ciro eflitli ltlere gre snflandrlabilir. Biz, zellikle nem taflyan iki lt
erevesinde ciro trlerini ele alacaz. Yaplfl flekli asndan tam/beyaz ciro ol-
mak zere iki trl, yaplfl amac asndan ise, temlik/tahsil/rehin cirosu olmak
zere trl ciro vardr:
Yaplfl fiekli Asndan

Ciro flerhinde, kime ciro yapld gsterilmifl ise tam ciro vardr. rnein : Cemil
Cana deyiniz. mza (Lami Kaya) gibi. Cironun normal flekli budur.
Beyaz ciro ise, ciro yaplan kiflinin belirtilmedii cirodur. Ya yalnzca imzay ve-
ya imza ile birlikte devir ibaresini ierir (TTK m.683/2). Bylece senet, hamiline
yazl imifl gibi tedavl eder fakat hamiline senet haline gelmifl olmaz. Hamiline
ciro da beyaz ciro saylr (m. 682/3). Beyaz ciroya rnek : ..................deyiniz. m-
za (Lami Kaya).
254 Ticaret Hukuku
TTK m.686/1 uyarnca, bir beyaz ciroyu bir baflka ciro takip ederse beyaz ciro-
nun, son ciroyu imzalayan kimseye yapld var saylr. Bylece silsile kanunen
dzgn saylmfl olmaktadr. Bir kifli senedi beyaz ciro yoluyla devraldktan sonra
baflkasna devretmek isterse, eflitli devir olanaklarndan yararlanabilir (Bkz. m.
684/2).
SIRA SZDE A, Bye olan SIRA

borcunu SZDEnakit deme yerine, elinde bulunan adna dzenlenmifl bononun ar-
3 kasn imzalayarak teslim etmifltir. Bonoyu gren Bnin arkadafl, ciroda Bnin isminin ya-
zl olmamas nedeniyle senedin geerli olarak devredilmediini, Bnin alacan tahsil
D fi N E L M D fi ileri
N E L srmektedir.
M
edemeyeceini Sizce hakl mdr?
S O R U Yaplfl Amac
S O RAsndan
U
Yaplfl amac asndan tr ciro vardr:
DKKAT DKKAT
Temlik Cirosu
Senedin ve senetteki alacan devri amacyla yaplan cirodur. fiekil asndan tam
SIRA SZDE veya beyazSIRA ciroSZDE
fleklinde olabilir. fiayet bir ciro, tahsil ya da rehin amacyla yapl-
dna dair bir aklk iermiyor ise, temlik cirosu saylr. Temlik cirosu iflleve
AMALARIMIZ
sahiptir.
AMALARIMIZ
1. Temlik (devir) ifllevi: Temlik cirosu yaplr ve senet zilyetlii devredilirse,
senetteki hak devredilmifl olur (m. 684/1).
K T A P 2. Teflhis K (tantma)
T A P ifllevi: Borlu, cirolar sayesinde senedi kendisine ibraz
edip alaca tahsil etmek isteyen kiflinin yetkili (= meflru) hamil olup olma-
dn saptayabilir. Birbirine bal cirolar, hamilin fleklen hak sahipliine ka-
TELEVZYON rineT Eoluflturur
L E V Z Y O N (m. 686/1). Cirolarn birbirine bal olmas, ciro zincirinin
dzgn olmas demektir. Yani, ilk ciroyu lehtar yaptktan sonra, sras ile her
cirantann bir nceki aflamada kendisine ciro yaplan kifli olarak gzkmesi
ve bu silsilenin hamile kadar gelmesidir. Ciro zincirinde kopukluk varsa bu
NTERNET N T E R Nsonraki
aflamadan ET dier cirolar geersiz olur.
fiayet cirolar tam ciro fleklinde ise, teflhis tam olarak gerekleflir. Araya beyaz ci-
ro girdiinde bu zorlaflmakta ve silsilede kopukluk olduu sanlmaktadr. Oysa be-
yaz ciro, ciro silsilesini bozmamaktadr. nk m. 686/1, c. 3, Bir beyaz ciroya di-
er bir ciro izlerse, son ciroyu imzalayan kifli, polieyi beyaz ciro ile iktisap etmifl
saylr diyerek kopukluu gidermektedir.
3. Teminat (garanti) ifllevi: Bir polieyi temlik cirosu ile devreden ciranta,
kendisinden sonra gelen kiflilere karfl polienin kabul edilecei ve dene-
cei konusunda gvence vermifl saylr. Bu nedenle, polienin kabul edil-
memesi veya denmemesinden dolay kural olarak sorumludur.
Tahsil Cirosu
Tahsil cirosu, senetten doan btn haklar devretmek iin deil, ciro edilen kim-
seye senet bedelini tahsil ve buna bal ifllemleri yapma yetkisini vermek iin ya-
plr. Bu tr ciroda, ciro eden senedin mlkiyetini muhafaza etmekte, ciro edilen
ise, senet bedelinin tahsili konusunda cirantann temsilcisi sfatn kazanmaktadr.
Bu itibarla ciro edilen polieden doan haklar kendi adna deil, ciranta adna
kullanr. Tahsil cirosunun temlik veya teminat ifllevi yoktur; yalnzca teflhis ifllevi
vardr.
Tahsil cirosu ile polieyi devralan hamil, senedi ancak tekrar bir tahsil cirosu ile
devredebilir. Temlik veya rehin cirosu yapamaz. Tahsil cirosu ancak tam ciro sek-
linde yaplabilir ve ayrca ciroda tahsil iindir, vekleten, tevkil iindir gibi,
tahsil cirosu olduunu gsterir bir ibare yer almaldr (m. 688/1). Byle belirtilerek
yaplan ciroya ak tahsil cirosu denilmektedir. rtl tahsil cirosu yaplmas
da mmkndr.
Tahsil cirosunda, ciro edilen hamil, cirantann temsilcisi durumunda olduun-
dan, ancak cirantaya karfl ileri srlebilecek defiler, hamile karfl da ileri srlebi-
lir (m. 688/2). Buna karfllk hamilin flahsna karfl ileri srlebilecek kiflisel defiler
ileri srlemez.
Tahsil cirosu ile verilen yetki, cirantann lm ya da fiil ehliyetini kaybetmesi
ile sona ermez.(m. 688/3).
Rehin Cirosu
Rehin cirosu, polieye balanmfl olan hakk, ciro edilen kifliye rehnetmek amacy-
la yaplr. Rehin cirosu ile senedi devir alan kifli, feri olmakla beraber senet zerin-
de ayni bir hak kazanmfltr. Rehin cirosu ancak bir tam ciro seklinde yaplabilir.
Ayrca ciroda bedeli rehindir, teminat iindir gibi rehnin varln gsteren bir
ibarenin bulunmas gerekir (Ak rehin cirosu). rtl rehin cirosu da yaplabilir.
Rehin cirosu ile polieyi devralan kifli, polieyi ancak tahsil cirosu ile devrede-
bilir (m. 689/1). Rehin cirosunda polieyi devralan senetten doan haklar kendi
adna kullanr. Bu nedenle, cirantaya karfl ileri srlebilecek flahsi defiler kendisi-
ne karfl ileri srlemez (m. 689/2). Fakat borlu, rehinle temin edilen asl alacaa
iliflkin defileri ileri srebilir; nk rehin feri nitelikte olduundan, asl bor geer-
siz ise rehin de geersiz olacaktr.
Aval
Aval, senet nedeniyle sorumluluk altna girmifl kifliler lehine verilen bir tr zel ke- Kefalet: Bolunun borcunu
yerine getirmemesi halinde,
falettir (TTK m.700-702, TTK m.778). Aval sayesinde, senedi devralacaklara ek bir nc kiflinin bu bortan
gvence salanr. nk senet sorumlular arasna aval veren de katlmfl olur. sorumlu olmay
Aval veren kifliye avalist denir. stlenmesidir.
Avalin fiekli ve Taraflar

Aval, bono (polie) veya alonj zerine, Aval iindir ya da benzeri bir ibarenin ya-
zlmas ve aval veren kifli tarafndan imzalanmas suretiyle olur. Kimin lehine veril-
diinin de aval flerhinde gsterilmesi gerekir; aksi takdirde dzenleyen lehine ve-
rilmifl saylr. Muhatap ve dzenleyen dflnda polienin n yznde bir kiflinin sa-
dece imzas varsa kanun bunu da aval flerhi saymaktadr (m. 701/3).
Senedin arka yzne veya alonj zerine sadece imza atlrsa bu aval saylmaz;
duruma gre belki, m. 683/2 uyarnca beyaz ciro saylabilir. Ancak kimin lehine ol-
duu yazlmadan aval iindir yazlp imza atlrsa yine dzenleyen lehine aval ve-
rilmifl saylr.
Aval kural olarak kaytsz ve flartsz olmaldr. Bunun istisnasn ksmi aval olufl-
turur (TTK m.700/1). Ksmi aval dflndaki bir flartla yaplan aval yine geerlidir;
yalnz flartlar geersiz saylr. Aval flerhinde tarih gsterilmesi zorunlu deildir; is-
tenirse yazlabilir.
Genellikle nc kifliler aval verir. Geri senette imzas olan birisinin de aval
vermesine yasal bir engel yoktur (m. 700/2); ancak senette imzas bulunan birisinin
(rnein lehdar, dzenleyen, ciranta) aval vermesi ounlukla anlamsz ve yararsz-
dr. Ancak ksmen kabul eden muhatabn ya da sorumsuzluk flart koyan cirantann
aval vermesi ifle yarayabilir. Birden ok kiflinin birlikte aval vermesi de mmkndr.
256 Ticaret Hukuku
Aval ancak senette imzas bulunan ve sorumluluu sz konusu olabilecek kifli-

ler lehine verilebilir; sorumlu olmayanlar iin aval verilmez. rnein, ciranta sene-
di ciro ederken kabul etmemeden ve dememeden sorumsuzluk flart koymufl ise
(m. 685), sorumluluu sz konusu olamayaca iin, onun lehine aval de verilmez.
Aval, sorumluluk altna girdii poliede gzken bir kifli lehine verilebilir. Bu
itibarla, muhatap ancak kabul ettii andan itibaren sorumluluk altna gireceinden,
onun lehine aval de ancak kabul ettii andan itibaren verilebilir. Senette imzas bu-
lunmayan birisi lehine aval verilemez. rnein, senedi beyaz ciro ile devralp im-
za atmakszn baflkasna devreden kifli lehine aval verilmesine olanak yoktur.
Avalin Hkmleri
Sorumluluu asndan avalist, kimin lehine aval vermifl ise onunla ayn flart ve de-
recede olmak zere sorumludur (m. 702, 724). Lehine aval verilen kifliye baflvuru
hakk doduunda, onun lehine aval verene de baflvuru hakk doar. Avalist,
bono (polie) bedelinden dolay dier borlularla birlikte mteselsilen sorumludur
(m. 724). Dolaysyla hamil, nce lehine aval verilen kifliye baflvurmak zorunda
kalmakszn dorudan aval verenden talepte bulunabilir.
Avalistin sorumluluu, lehine aval verilen kiflinin sorumluluundan bamsz-
dr. nk m. 702/2ye gre, Aval veren kiflinin teminat altna ald bor, flekle
ait noksandan baflka bir sebepten dolay batl olsa da aval verenin taahhd ge-
erlidir. fiu hlde, lehine aval verilenin borcu (rnein, ehliyetsizlik veya imza
sahtelii nedeniyle) geersiz bile olsa, kural olarak avalist sorumlu kalmakta de-
vam edecek, fakat istisna olarak, flekle ait eksiklikten dolay aval verilenin borcu
geersiz ise avalist de sorumlu tutulamayacaktr. rnein lehine aval verilen kifli-
nin senette el yazl imzas yok ise, hem lehine aval verilenin hem avalistin borcu
geersiz saylmaldr.
Avalist, senet bedelini dediinde, lehine aval verdii kifliye ve ona karfl so-
rumlu olan dier kiflilere karfl senetten doan haklar kazanr (m. 702/3). deme
yapan avalist baflvuru hakkn kullandnda borlu, dier polie borlularna kar-
fl ne srebilecei kiflisel defileri avaliste karfl kural olarak ileri sremez (m. 687).
Avalin Sona Ermesi

Kabul eden muhatabn deme yapmas avali sona erdirir. Ayrca, hamilin baflvuru
hakkn kaybetmesi (m. 730) durumunda da avalistin borcu dfler. Polienin zayi
olmas da avalistin borcunu sona erdirir; iptal karar alnmfl olsa bile bu ancak ka-
bul eden muhatap ile onun avalisti asndan hkm dourur.
Bononun denmesi
deme in braz
Bonoya (polieye) balanmfl bor, TBK m.89un aksine, gtrlecek deil, arana-
cak bir bortur. Bu nedenle hamilin gelerek senedi borluya ibraz etmesi gerekir.
deme iin ibrazn iki byk nemi vardr: Birincisi, borluyu temerrde dflre-
bilmek iin temel flarttr. kincisi, ibraz, borcun denmemesi halinde baflvuru hak-
larnn kullanlabilmesi iin gerekli protesto ekmenin de zorunlu n flartdr (m.
713-714).
Sresi
Grldnde vadeli bonun (polienin), zerinde yazl dzenlenme tarihinden
itibaren bir yl iinde deme iin ibraz edilmesi gerekir (m. 704). Dier tr va-
deli bonolarda (polielerde) ise, deme gnnde veya onu izleyen iki ifl gn ie-
risinde deme iin ibraz edilmeleri gerekir (m. 708). braz sresi hak dflrc ni-
telikte olup, mcbir sebeplerin gerekleflmesi dflnda uzamaz. braz sresi karl-
d takdirde bafllca flu sonular doar:
1. Hamil asndan alacakl temerrd gerekleflir ve borlu, senet bedelini
tevdi hakk kazanr (m. 712, m. 778).
2. Hamil, asl borlu dflnda, baflvuru borlularndan talepte bulunma hakkn
kaybeder.
3. Asl borluya baflvuru hakknn kapsam daralr ve yalnzca m. 725/1,adaki
borcu devam eder; ayn maddenin dier bentlerindeki meblalar deme
zorunluluu kalmaz.
Yeri
Bono (polie) deme yerinde (m. 671/1,e) ibraz edilir. braz, borlunun varsa ti-
caret yerinde, yoksa konutunda yaplr (m. 755). deme yerinin mlki birim flek-
linde senet zerinde gsterilmesi zorunlu olmakla birlikte, borlunun ticari veya
konut adresinin aka yazlmas flart olmadndan borlunun ticaret yeri veya ko-
nutun bulunduu yerin hamil tarafndan TTK. m.755/2 uyarnca arafltrlmas ge-
rekmektedir.
Yntemi
braz, bedelinin denmesi talebi ile birlikte senedin borluya verilmesini gerekti- Muaccel: Borcun, alacakl
rir; yoksa senedin borluya gsterilmesi ile yetinilmez. tarafndan istenebilir
duruma gelmifl olmasdr.
deme
Bonoya (polieye) bal bor vadenin gelmesi ile muaccel olur. Bononun den-
mesi iin ibraznn ilk flart (vadeden nce mracaat durumlar sakl kalmak ze-
re), vadenin gelmesidir. Senedin vadesinden nce ibraz durumunda asl borlu,
vadenin gelmedii defisini ileri srebilir. Bu defi senet metninden anlafllan mutlak
bir defidir. Hamil vadeden nce bedeli demesi iin asl borluya zorlamada bu-
lunamaz. Asl borlu da vadeden nce demeyi kabul etmesi iin hamili zorlaya-
maz (TTK m.710).
Muhatabn vadede deme yaparken, ciro zincirine gre hamilin meflru hamil
olup olmadn kontrol etmesi gerekir ancak imzalarn salkl olup olmadn
arafltrma ykm yoktur. Vadesinden nce deme yaparsa borlunun kontrol y-
kmll daha ardr. nk, vadesinde deme yapyormufl gibi yukardaki
kontrol yapmas yannda ayrca, senetteki imzalarn salkl olup olmadn da
arafltrmas gerekir (m. 710/2). Aksi takdirde, ciro silsilesindeki imzalarda sahtelik
var ise, vadeden nce deyen muhatap, hakl hamile tekrar deme yapmak zorun-
da kalabilir.
Asl borlunun, deme yapmas ya da bedeli bankaya tevdi etmesi durumunda
senetten doan tm haklar dfler. Asl borlu, senet bedelinin tamamn dyorsa
senedin geri verilmesini ve zerine ibra flerhi yazlmasn isteyebilir (m. 709/1). Bu
istee hamil uymad takdirde ise deme yapmaktan kanabilir.
Hamil ksmi demeyi reddedemez (m. 709/2, karfl. TBK m.84). Ksmi demeyi
reddeden hamil, bu miktar iin baflvuru hakkn yitirir. Ksmi deme durumunda
258 Ticaret Hukuku
hamil, kalan ksm iin baflvuru hakkna sahiptir. Senedin asl borluya verilmesi
de gerekmez fakat asl borlu, ksmi demenin senet zerine yazlmasn ve ken-
disine bir makbuz verilmesini isteyebilir (m. 709/3).
Vade gelmifl ancak kimse ortaya kmyor ise, bu durumda asl borlunun bor-
cu sona ermez (bkz. m. 730); asl borlunun senet bedelini bankaya tevdi etmesi
gerekir (m. 712). Aksi takdirde borlu sfat srecek ve ilerde temerrt faizi de-
mek zorunda kalacaktr.
dememe Durumunda Sorumluluk ve Baflvuru Hakk

Hamile Karfl Sorumlu Olanlar ve Sorumluluun Nitelii
Bonoda (polie ve ekte) imzas bulunan herkes, kendisinden sonra gelen herke-
se karfl, senedin kabul edilmemesi ve denmemesinden dolay kural olarak so-
rumludur (m. 679, 685, 713). Bu sorumluluk mteselsil olup hamil, kendisinden
nceki kiflilerin birisine, birkana veya tamamna, borlanma sralarn gzetmek-
sizin baflvurma hakkna sahiptir (m. 724). Bonodan (polieden) dolay sorumlu tu-
tulabilecek kifliler, asl borlu ve baflvuru borlular olmak zere iki gruba ayrlr:
1. Asl borlu: Bonunun asl borlusu senedi dzenleyen, polienin asl bor-
lusu kabul eden muhataptr. Asl borlunun yannda, varsa onun avalisti ile
bunlarn yetkisiz temsilcileri (TTK m.678) de asl borlu gibi sorumludurlar.
Bu nedenle, senet vadesi geldiinde nce asl borluya gidilerek deme ta-
lebinde bulunulmas gerekir.
2. Baflvuru borlular: Senette imzas olan dier (kabul etmifl muhatap, var-
sa onun avalisti ile bunlarn yetkisiz temsilcileri dflndaki) kifliler olup d-
zenleyen, cirantalar ve avalistler buraya girer. Senet asl borluya ibraz edi-
lip denmezse ya da deme tehlikeye dflerse, durumun kural olarak pro-
testo ekilmek suretiyle tespiti zerine, hamil, baflvuru borlularna baflvu-
rabilecektir. Hamilin baflvurduu bir kifli deme yaparsa, o da kendisinden
nceki sorumlulara sra gzetmeksizin baflvurabilir (m. 726) ve bu flekilde
yaplan baflvurular dzenleyene kadar gelir.
Baflvuru Hakknn Kullanlma fiartlar
Maddi fiartlar
Baflvuru hakknn kullanlabilmesi iin afladaki iki olaslktan birisinin gereklefl-
mesi gerekir. Bunlardan ilki vadede (deme gnnde); dieri ise vadeden nce
gerekleflebilmektedir.
1. Senedin denmemesi: Zamannda ve usulnce ibraz edilen senet, deme
gnnde asl borlu tarafndan denmez ise, hamil baflvuru borlularna git-
me hakkn kazanr (m.713/1).
2. demenin Tehlikeye Dflmesi: Vadesi gelmifl olmamasna ramen, sene-
din denmesi baz hallerde tehlikeye dflebilir. denme konusunda ciddi
kuflkular yaratan bu haller gereklefltiinde, hamilin yine vadeyi beklemesi-
ne gerek yoktur. Dzenleyen iflas eder veya demelerini tatil eder ya da
cra Takibinin Semeresiz aleyhindeki icta takibi semeresiz kalrsa, hamil vadeden nce baflvuru
Kalmas: Borluya karfl hakkn kullanabilir (m. 713/2,b). Sz konusu durumlarda, vadeden nce
yaplan icra takibinde
alaca karfllayacak baflvuru hakkn kullanan hamilin durumu gsteren protesto evrakn ya da
miktarda mal aciz vesikasn (K. m.105,143) ya da sair dier belgeleri talebine eklemesi
bulunmamasdr.
gerekir. Bunun dflnda vadeden nce baflvuru hakkn douran dier du-
rumlar iin bkz. TTK. 713/2,a ve 713/2,c.
fiekli fiart (Protesto ekilmesi)

Protesto, polienin kabul edilmemesi (kabul etmeme protestosu ile ilgili olarak
bkz. TTK. 714/2 ve TTK. 714/4) ile bono ve polienin asl borlular ya da avalist-
leri tarafndan denmemesi durumunda bunlarn resmen tespit edilmesidir (m.
714/1). Bu tespit noter tarafndan yaplr ve protesto evrakna kayt edilir (m. 715
vd.). Kural olarak protestonun ekilmesi baflvuru hakknn kullanlmasnn temel
flartdr. Ancak istisnai hallerde, protesto ekilmeksizin baflvuru hakk kullanlabi-
lir. Hamilin baflvuru hakkn kullanabilmesi iin protesto dzenlemesine gerek ol-
mayan bu istisnai durumlar kanundan (TTK. m.714/6, 731) veya dzenleyenin ya
da dier sorumlularn iradesinden (TTK. m.722) kaynaklanabilir.
Senedin denmemesi halinin noter aracl ile resmen saptanmas, dememe
protestosu ile olur. deme yerindeki noterce dzenlenir. erii m. 716da gste-
rilmifltir. Hangi sre ierisinde ekilecei konusunda ikili bir ayrm yaplmaldr.
1. Grldnde vadeli bonoda (poliede), bir yllk ibraz sresi iinde de-
me iin ibraz edilmelidir. denmezse protesto ekilir (m. 714/3). fiayet de-
me iin ibraz, srenin son gn yaplmfl ise, protesto izleyen ilk ifl gn de
ekilebilir (m. 694/1, 714/2-3).
2. Dier tr vadeli bonolarda (polielerde), deme gnn izleyen iki iflg-
n mesai saatleri iinde dememe protestosunun ekilmesi gerekir (m.
714/3).
dememe protestosu ekilmifl olup olmamas da baz sonular dourur. Pro-
testo sayesinde, o ana kadar donmufl halde duran baflvuru borlularnn sorumlu-
luklar gndeme gelir (m. 713 vd.). Ayrca, protesto ekilmesinden sonra artk se-
nedin ciro ile devri olana kalmaz; nk protestodan sonraki ciro alacan tem-
liki saylr (m. 690). Nihayet, dememe protestosu ekilmesi, borlunun ticari iti-
barn zedeler.
Protestonun hi veya zamannda ekilmemesi protestodan muafiyet hlleri ha-
ricinde baflvuru hakknn kaybedilmesine yol aar. Hamilin baflvuru hakkn kulla-
nabilmesi iin protesto dzenlemesine gerek olmayan istisnai durumlar kanundan
(TTK m.714/6, 731) veya dzenleyenin ya da dier sorumlularn iradesinden (TTK
m.722) kaynaklanabilir. dememe protestosu ekilmesi iin ngrlen ve deme
gnn izleyen iki iflgn sresi hak dflrc nitelikte olup hkim tarafndan re-
sen dikkate alnmas gerekir.
Baflvuru Hakknn Kullanlfl Yntemi

Senet asl borluya ibraz edildikten ve protestodan muafiyet halleri mevcut deil
ise protesto da ekildikten sonra baflvuru hakk kullanlr. Kime baflvuruluyorsa so-
rumsuzluk flart olup olmadna da baklmaldr. Zira cirantalar dememeden so-
rumsuz olacaklarn ngrebilirler (m. 679, 685).
Senedin denmemesi durumunda hamil, protesto evrak ile birlikte bonoyu
baflvurduu kifliye ibraz etmek suretiyle baflvuru hakkn kullanr. Borlu, ayrca
makbuz istemek hakkna da sahiptir (m. 727). Hamile deyen kifli de kendisinden
nceki sorumlulara baflvururken protesto evrak ile birlikte polieyi ibraz etmeli ve
talep ediliyorsa deme karfllnda makbuz dzenlemelidir.
TTK m.725 hamilin baflvuru hakknn kapsamn ve TTK m.726 da deyen kifli-
nin baflvuru hakknn kapsamn snrlayc olarak belirlemifltir.
260 Ticaret Hukuku
hbar
TTK m.723 uyarnca hamil, dememe durumunu, protesto gnn, flayet protes-
todan muafiyet varsa ibraz gnn izleyen drt ifl gn ierisinde kendi cirantas
ile dzenleyene bildirmek zorundadr. hbar, noter kanalyla veya sadece polie-
nin iadesi suretiyle yaplabilir. Her ciranta da ald ihbar, ald gn izleyen iki
iflgn ierisinde kendi cirantasna bildirmek zorundadr; bylece ifllem dzenle-
yene kadar srer. Sonuta dzenleyen, birisi dorudan hamilden, dieri dolayl bi-
imde lehtardan olmak zere iki ihbar alr.
hbarn yaplmamas baflvuru hakkn kaybettirmez ise de ihbarn hi veya za-
mannda yaplmamasndan doacak zarar tazmin ykmll dourur (m. 723/7).
hbar protesto yerine gemez.
Baflvuru Hakknn Dflmesi

TTK m.730 uyarnca, flu hllerden birisi gereklefltiinde hamilin baflvuru hakk
dfler:
1. Polielerde, kabule arz zorunlu bir polienin hi veya zamannda kabule
arz edilmemesi veya arz edilmesine ve kabul edilmemesine ramen protes-
to ekilmemesi,
2. Bono ve polielerde deme iin hi veya sresinde ibraz edilmemesi veya
ibraz edilmesine ve denmemesine ramen protesto ekilmemesi.
Baflvuru Hakk Dflnda Senet Bedelini Tahsil Olanaklar

Bonoda hamil, baflvuru hakk dflndaki flu yollardan birisi ile alacan tahsil ola-
nana sahiptir: Asl bor iliflkisine dayanan dava, sebepsiz iktisap davas. Polie-
lerde ayrca hamil karflln devrinden de yararlanabilir (bkz. TTK m.733).
Asl (Temel) Bor liflkisine Dayanan Dava Hakk

Trk Borlar Kanununun 133 nc maddesi uyarnca mevcut bir bor iin kambi-
yo senedi verilmesi, borcun yenilenmesi anlamna gelmez; baflka bir deyiflle senet,
ifa yerine deil ifa uruna verilmifl saylr; taraflar aksini kararlafltrabilir (TBK
m.133/2). Bu nedenle alacakl, biri temel iliflkiye, dieri kambiyo senedine dayal
iki adet talep hakkna sahiptir (Haklarn Yarflmas).
Kambiyo senedinin vadesi dolana kadar temel iliflkiden doan bor donmufl sa-
ylr. nk mevcut bir borcun ifas iin verilen kambiyo senedini alan alacakl,
alacan ncelikle senede dayanarak istemeyi kabul etmifl olur. Dolaysyla, asl
borcun vadesi, senedin vadesine dek uzatlmfl saylr. fiayet alacakl nce asl bor-
ca dayal bir talepte bulunursa, borlu, o bor iin kambiyo senedi verildii savun-
mas yapabilir.
Herhangi bir nedenle, senetten doan alacak tahsil edilemiyorsa o zaman asl
(temel iliflkiden doan) alacak talep edilebilir. Baflvuru hakknn dflmesi (TTK
m.730) veya zamanaflm sresinin dolmas (TTK m.749) gibi hllerde hamil, asl
iliflkiden doan alacan isteyebilir. Bu talep hakk, ancak dorudan iliflki ierisin-
de bulunanlar (taraflar) arasnda kullanlabilir. Yoksa senedin cirosu, asl iliflkiden
doan haklarn da devrini mmkn klmad iin, senedi ciro ile devralan birisi,
asl iliflkiye dayanarak talepte bulunamaz.
Sebepsiz Zenginleflme Davas

Bonoya da uygulanacak olan (TTK m.778/1,d) TTKnn Sebepsiz Zenginleflme ke-
nar bafllkl 732 nci maddesinin ilk fkrasna gre, Zamanaflm nedeniyle veya po-
lieden doan haklarn korunmas iin gerekli ifllemlerin yaplmasnn ihmal edilmifl
olmas dolaysyla, dzenleyenin veya kabul edenin polieden doan ykmllk-

leri dflmfl olsa bile, bunlar polienin hamiline karfl, onun zararna zenginleflmifl
olabilecekleri kadar borlu kalrlar. Cirantalar aleyhine sebepsiz zenginleflme dava-
s alamaz (m. 732/3). Dava alan kiflinin zenginleflmifl bulunmas gerekir.
Haksz zenginleflmenin varl karinedir; aksini kantlama yk, davaldadr (m.
732/4). Davada, zenginleflme miktar kadar bir bedel istenir. Zamanaflm sresi,
polienin zamanaflmna urad tarihi takip eden tarihten itibaren bir yldr.
Bonoda Zamanaflm Sreleri

Bonoyu dzenleyeni polieyi kabul etmifl muhatap gibi dflnmek gerektii iin
(TTK m.779/1, 778/1,h, 749-751).
Hamilin dzenleyene karfl aaca davalar vadeden itibaren yl (m.
749/1),
Hamilin cirantalara karfl aaca davalar protesto tarihinden, senette protes-
tosuz kayd varsa vadeden itibaren bir yl (m. 749/2),
deyen kiflinin kendisinden ncekilere karfl aaca davalar bonoyu de-
dii veya bononun dava yolu ile kendisine karfl ne srld tarihten iti-
baren alt ay gemekle zamanaflmna urar (m. 749/3).
Zamanaflmnn Kesilmesi
Polie hkmlerine atfta bulunan TTK. m.778/1 dolaysyla TTK. m.750de saylan
nedenler burada da geerlidir. Buna gre, dava almas, takip talebinde bulunul-
mas, davann ihbar edilmesi, alacan iflas masasna bildirilmesi nedenleri ile za-
manaflm kesilir. Zamanaflmn kesen sebep kim hakknda gerekleflmifl ise ancak
ona karfl hkm ifade eder. Zamanaflm kesilince sresi ayn olan yeni bir zama-
naflm sresi bafllar (TTK. m.751/1; TTK. m.778/1-h).
EK
eki daha yakndan incelemek iin, ncelikle, TTK m.780deki unsurlar taflyan
basit bir ek rnei grmekte yarar vardr.
Yap ve Kredi Bankas Afi stanbul, 5.5.2011

zmit fiubesi (2400) Hesap No: 148 32 64
Vergi Kimlik No: 131 385 4215
Bu ek karfllndanda Ali Alacakl veya emrine yalnz T30.000 deyiniz.
Dzenleyen:
Kenan Gl
(mza)
Polieye ok benzeyen ekte, dzenleyen, lehtar ve muhatap (banka) arasnda

bir iliflki gndeme gelmektedir. ek dzenleyip imzalayarak lehdara veren dzen-
leyen, hesabnn bulunduu bankadan, ekte yazl miktar meflru hamile deme-
sini talep etmifl olmaktadr. Trk Hukukunda mutlaka banka olmas gereken ve
hizmet ifa eden bir kurum olan muhatabn, eki kabul sz konusu deildir. Bu
adan hukuki nitelii itibariyle ek, polie gibi, nitelikli bir havaledir. Ekonomik
adan ek, nakit kullanlmakszn deme yaplmasn salayan bir deme aracdr.
simlerinde ek szc gemesine ve eke benzemelerine ramen baz se-
netler TTK anlamnda ek saylmazlar. Posta eki ve yolculuk (seyahat) eki gibi.
TTKnn eke iliflkin hkmleri de bu tr senetlere uygulanamaz.
262 Ticaret Hukuku
TTK m.818, polieye iliflkin hkmlerden hangilerinin eke de uygulanacan

yirmibir bent hlinde saymfltr. Bunlara rnek olarak, imzalarn bamszl, yet-
kisiz temsil, dzenleyenin sorumluluu ve ak polieye dair m. 677-680, poliede
ciroya dair m. 683-685, defilere dair m. 687, avalin flekli ve hkmlerine dair m.
701-702 verilebilir.
Trk Hukukunda ek Dzenlemenin n fiartlar

Muhatabn Banka Olabilmesi
Trk hukukunda ek, mutlaka bir banka zerine keflide edilebilir. Dier bir kifli
zerine dzenlenen ek yalnzca havale hkmndedir (TTK m.782/2).
ek Anlaflmasnn Bulunmas
ek dzenlenebilmesi iin dzenleyen ile muhatap banka arasnda ek dzenlen-
mesi konusunda bir anlaflmann bulunmas gerekir. ek anlaflmas, mflterinin is-
tei zerine ek defteri verilmesi gibi ak veya talep etmemesine ramen banka-
Zmn: st kapal, ak nn gnderdii ek defterini mflterinin kullanmaya bafllamas gibi zmn irade
olmayarak, dolaysyla aklamalar ile oluflabilir. Anlaflmadan dolay, bankann meflru hamile ek ibrazn-
anlatlandr.
da yapt deme, dzenleyen hesabna ve onun hamile karfl borcunun ifas iin
yaplmfl saylr.
Bankann deme ykm bir kambiyo taahhd niteliinde deildir. ekte ka-
bul bulunmadndan (m. 784), karfllk bulunmasna ramen deme yapmayan
banka, ek anlaflmasna aykr davrand iin dzenleyene karfl sorumludur. Ban-
ka grevlisinin bu davranfl, ek Kanununda cezaai yaptrma balanmfltr (K
m.7/5).
TTKda ek anlaflmas bulunmamasnn ekin geerliliini etkilemeyecei belir-
tilmifltir (m. 783) Ancak, ek Kanununun 2 nci maddesinde, ek defterlerinin ban-
kalarca bastrlaca ve bask flekline iliflkin esaslarn da bir tebli ile dzenlenece-
i ngrldnden uygulamada ek anlaflmas bulunmakszn mflteriye ek def-
teri verilmesi olasl olduka dflktr.
K m.2, f. 1 uyarnca bankalar, ek hesab atrmak isteyenin yasakl olup ol-
madn arafltrrlar; ayrca ilgili kiflinin ekonomik ve sosyal durumunun belirlen-
mesinde gerekli basiret ve zeni gsterirler. Bankann, ek hesab aarken isteme-
si gereken belgeler ile arafltrmas gerekli hususlar da bu maddede dzenlenmifltir
(m. 2/2 vd.). K m.7, dier ceza hkmleri bafll altnda, kanunda ngrlen y-
kmlere aykr davranan banka grevlileri hakknda uygulanacak cezai yaptrmla-
r da dzenlemifltir.
Karfllk Bulunmas
ekin ibraz srasnda denebilmesi iin dzenleyenin, muhatap banka nezdinde-
ki hesabnda yeterli miktarda karfllk bulundurmas gerekmektedir. Karflln da-
ha ek keflide edilirken var olmas gerekmez; ibraz srasnda varl yeterlidir. Ay-
rca, hesapta para olmasa bile banka kredi kullandrrsa, baflka hesaptan virman
yaparsa veya mflterisini korumak iin kendisi paray derse, ek, hamil ynnden
karfll olmayan bir ek saylamaz.
Karfllk olmakszn dzenlenmifl olsa bile ek geerlidir (TTK m.783/1). Fakat
ek karfllnn bulundurulmamas, hukuki sorumlulua yol aaca gibi (TTK
m.808 vd), dzenleyen hakknda idari yaptrm uygulanmasn da gerektirebilir
(K m.5 vd.).
ekin fiekil fiartlar (Unsurlar)

TTK ekin flekil flartlarn saymfl olup, bu flartlar eksik olduu takdirde o belge ku-
ral olarak ek saylmaz (m. 780-781). ek Kanunu m. 2, f. 6-8, ek yapraklarna ya-
zlmas gereken ek baz flartlara yer vermifl ise de TTKdaki unsurlar taflmas kay-
dyla, Kdaki bu ek flartlara aykr olmas, ekin geerliliini etkilemeyecektir (K
m. 2, f. 9).
ek Szc
Senet metninde ek szcnn yer almas gerekir; flayet senet yabanc bir dil-
de dzenlenmifl ise o dilde ek karfll olan szck senede yazlmfl olmaldr (m.
780/1, a).
Belirli Bir Bedelin denmesi in Kaytsz ve fiartsz Havale

Poliede olduu gibi, ekte de belirli bir bedelin denmesi iin kaytsz ve flartsz
havalenin yer almas gerekir (m. 780/1, b). Bedel para olmaldr; fakat mutlaka
Trk liras olmas gerekmez, yabanc para zerinden de ek keflide edilebilir (m.
802).
Muhatap
TTK, ekin deyecek kiflinin (muhatabn) ticaret nvann iermesi gerektiini
ngrmfltr (m.780/1,c). Bankadan kast, Bankaclk Kanununa tabi kurumlardr
(bkz. BanK m.3). Ancak, deme yeri Trkiye dflnda olan ekler hakknda, Banka
ile hangi kurumlarn anlafllmas gerektii, deme yeri kanunu ile belirlenir (TTK
m.727).
deme Yeri
deme yeri aka gsterilmemifl ise, muhatabn ticaret nvan yannda yazl olan
yer deme yeri saylr; burada birden fazla yer yazlmfl ise, ek, ilk gsterilen yer-
de denir (m. 780/1, d). Byle bir aklk veya baflkaca kayt da yoksa ek, muha-
tabn merkezinin bulunduu yerde denir (TTK m.781/2). deme yerinin bir ml-
ki idare birimi olarak belirtilmesi yeterlidir.
Dzenlenme Tarihi ve Yeri

Dzenlenme tarihinin ak, belirli ve mmkn olmas gerekir (m. 780/1, e). D-
zenlenme tarihi iermeyen veya birden ok ve farkl tarihler ieren bir belge ek
nitelii taflmaz. braz sreleri, dzenlenme tarihinden itibaren bafllar. Dzenlenme
tarihinin senede yazlmas yeterlidir; yoksa mutlaka geree uygun yazlmas flart
deildir (TTK m.795 ve K m.3, f. 8). flte vadeli ekin anlam da dzenlenme ta-
rihinin ileri bir tarih olarak yazlmasdr; yoksa ekte zaten vade olamaz. nceki
(gemifl) bir tarih de dzenlenme tarihi olarak yazlabilir. Dzenlenme tarihinin
gerek tarihten farkl (ileri veya geri) gsterilmesi, ibraz srelerinin de fiilen uza-
masna veya ksalmasna yol amaktadr. Fakat 6273 Sayl Kanunla Kye eklenen
geici m. 3/5, ileri tarihli dzenlenen eklerin, 31.12.2017ye kadar, ekteki dzen-
leme tarihinden nce bankaya ibraznn geersiz olduunu dzenlemek suretiyle,
geici de olsa adeta, ekte vadeye izin vermifltir.
Dzenlenme tarihi, ibraz srelerinin bafllamas (m. 796), dzenleyenin ehliyeti-
ni saptama (m. 670) ve zamanaflm (m. 814) ynlerinden byk nem taflr.
Dzenlenme yeri de senette aka gsterilebilir. Aksi takdirde dzenleyenin
ad (aslnda imzas olmal) yannda yazl olan yer dzenlenme yeri saylr. Bu da
264 Ticaret Hukuku
yoksa ek geersiz olur (TTK7 m.81/3). Birden fazla ve eliflkili dzenlenme yeri
gsterilmesi halinde de sonu ayndr. Dzenlenme yeri de taahhtlerin flekli ve
sonular, srelerin belirlenmesi, yetkili mahkeme veya icra dairesini saptama gibi
ynlerden nemlidir.
Dzenleyenin mzas
Poliede ve bonoda olduu gibi, ekte de dzenleyenin el yazl imzasnn bulun-
mas flarttr (m. 780/1, f), imzann yannda ad-soyad veya ticaret unvannn yazl
olup olmamas nemli deildir. Dzenleyen, bizzat veya bir temsilci araclyla
ek keflide edebilir.
SIRA SZDE A, borlusu SIRA

tarafndan
SZDE kendisine verilen ekte imza yerine borlunun adnn kafle ile bas-
4 l olduunu grmfl ve ekin geerlilii konusunda kuflkuya dflmfltr. Sizce kuflkulan-
makta hakl mdr?
S O R U Yukarda, kanunun
S O R U saymfl olduu ve varl zorunlu olan flekil flartlarna deindik.
Fakat polie ve bonoda olduu gibi, bunlarn hepsi, ekin geerliliine ayn dere-
cede etki yapmadklar gibi, bunlara ilaveten eke yazlabilen (ihtiyari) kaytlar da
DKKAT DKKAT
vardr. Tm bu unsur ve kaytlar birlikte deerlendirildiinde, geerlilik asndan
ek kaytlar grupta toplanr:
SIRA SZDE 1. Mutlak SIRAZorunlu
SZDE Kaytlar: Eksiklikleri, belgeyi ek olarak geersiz klan fle-
kil flartlardr: ek szc, belirli bir miktarn kaytsz ve flartsz denmesi
AMALARIMIZ
konusunda havale, muhatap, dzenlenme tarihi ve dzenleyenin imzas bu
AMALARIMIZ
trdendir (m. 776, 779/1).
5941 Sayl ek Kanunu, eklerin bask flekli (m. 2, f. 6, m. 2, f. 9; ) ve ek yap-
K T A P raklarnda yerK verilmesi
T A P gereken hususlar konusunda (m. 2, f. 7) ayrntl dzenle-
meler getirmifltir. Ancak Kda belirtilen hususlar, ekin geerlilii iin zorunlu un-
surlar deildir (K m. 2, f. 9).
TELEVZYON 2. Alternatif
T E L E V Z YZorunlu
ON Kaytlar: Senede aka yazlmfl olmasalar bile eksik-
likleri baflka bir yoldan giderilmifl saylan kaytlar olup dzenlenme yeri bu-
raya girer. nk dzenlenme yeri aka gsterilmemifl ise, dzenleyenin
ad (imzas olmal) yannda yazl olan yer dzenlenme yeri saylr. Bu da
NTERNET yoksa N Tek
E R N geersiz
ET olur (m. 781/3).
3. htiyari Kaytlar: stendiinde senede yazlabilen ve senet geerlilii a-
sndan nemi olmayan kaytlardr. deme yeri (m. 781/2), lehtar belirtilme-
si veya hamiline kayd (m. 785), aval kayd (m. 794), tahkim kayd gibi ka-
ytlar ihtiyari kaytlara rnek olarak verilebilir.
Senet zerine baz kaytlarn yazlmasna izin verilmemifltir. zin verilmemesine
ramen yazlan bu kaytlar etkisi asndan iki trl olabilir. Baz kaytlar eki ge-
ersiz klmaz ve yalnz kendisi geersiz saylr: Faiz kayd (m. 786), dzenleyenin
dememeden sorumsuzluk flart (m. 818, 679) ve vade (m. 795) buraya girer. Di-
er baz kaytlarn eke yazlmas ise eki geersiz klar: Bedelin denmesini flarta
veya temel iliflkiye balayc nitelikteki bir kayt gibi (m. 780/1, b).
ekin Baz Temel zellik ve Farkllklar

eki polie ve bonodan ayran zellik ve farkllklar kapsamnda, ekte lehdar, va-
de ve ibraz sreleri, ekin devri ve kabul yasa konular zerinde ayrca durmak
gerekir.
ekte Lehtar
Polie ve bonoda mutlaka lehdar gsterilmesi gerektii halde (m. 671/1, f, 776/1,
e), ekte lehdar yazlmas zorunlu deildir. Lehdar gsterilmemifl olan ekler ile
belli bir kifli lehine olarak veya hamiline szc eklenerek dzenlenen ekler
de hamiline yazl saylr (m. 785).
ekte Vade ve braz Sreleri

TTKya gre, ekte vade yoktur; ek grldnde denir. Buna aykr herhangi
bir kayt yazlmamfl saylr. Dzenlenme gn olarak gsterilen gnden nce ban-
kaya ibraz edilen bir ek, ibraz gn denir.
ek bir deme arac olduu ve grldnde denmesi gerektii iin, kanun-
da, denmek zere bankaya ibrazna zg, belirli, ksa ve kesin baz sreler ng-
rlmfltr. braz sresi denilen bu sreler kanunda trl dzenlenmifltir. Bu s-
relerden hangisinin uygulanaca, ekin zerindeki dzenlenme ve deme yerle-
rine baklmak suretiyle saptanmaktadr.
TTK m.796/3e gre braz sreleri, ekin dzenlendiinin ertesi gn bafllar.
Kanunda ngrlen tr ibraz sresi flunlardr (m. 796/1-2):
Bir ek dzenlendii yerde denecekse 10 gn,
Dzenlendii yerden baflka yerde denecekse 1 ay,
Baflka bir lkede denecek ise, dzenlenme ve deme yerleri ayn ktada
iseler 1 ay, ayr ktalarda iseler aylk sre ierisinde bankaya ibraz edil-
meleri gerekir. Avrupa lkeleri ile Akdenizde sahili bulunan lkeler bu a-
dan ayn ktada saylr.
Maddenin uygulanmas asndan yer kavram da aklanmaya muhtatr. Yer
ile amalanann ne olduu tartflmal olup, bu konuda doktrinde eflitli grfller ileri
srlse de bankaclk uygulamasnda genellikle il snrlar esas alnmaktadr.
Uygulamada, dzenlenme tarihi gereinden daha sonraki (ileri) veya nceki
(gemifl) bir tarih olarak yazlabilmektedir. braz sreleri ekte yazl tarihten bafl-
lad iin, bu sayede, ibraz sreleri fiilen uzatlmfl ya da ksaltlmfl olunmaktadr.
zellikle ileri bir tarih yazlmas durumunda ibraz sresi fiilen uzad iin, adeta
vadeli bir ek yaratlmfl gibi bir sonu domaktadr. eTK m. 707 ve K m.3, f. 8
hkmleri, zerinde yazl dzenlenme tarihinden nce ekin bankaya ibrazna
izin vermekte iken, Kya 6273 Sayl Kanunla eklenen geici 3 nc maddenin 5
inci fkras uyarnca, ileri tarihli dzenlenen eklerin, 31.12.2017ye kadar, ekteki
dzenleme tarihinden nce bankaya ibraznn geersiz olduunu dzenlemek su-
retiyle, geici de olsa, eTK m. 707 ve K m.3, f. 8 hkmlerinin uygulanmasn as-
kya almfltr.
ekin Devri
ek, devir flekli asndan hangi trde yazlmfl ise ona gre de devredilir. Yani, na-
ma yazl ise devir beyan ve senet zilyetliinin nakli ile hamiline yazl veya by-
le yazlmfl saylyorsa senet zilyetliinin nakli ile, emre yazl ise ciro ve senet zil-
yetliinin nakli ile devredilir. ekin cirosu, dier kambiyo senetlerine oranla baz
farkllk ve zellikler gsterir.
1. Ciro, ibraz sresi bitmeden yaplabilir. braz sresi getikten veya deme-
menin saptanmasndan sonra yaplan ciro, alacan temliki hkmndedir.
Aksi kantlanncaya dek tarihsiz bir ciro, ibraz sresi ierinde yaplmfl say-
lr (m. 793). ekte dememenin saptanmas da ibraz sresi ierisinde olur.
266 Ticaret Hukuku
Fakat ibraz son gn gerekleflmifl ise, dememe, ertesi iflgnnde de sapta-

nabilir (m. 809).
2. Polie ve bono ama ynnden temlik, tahsil veya rehin cirosu yaplabilir
iken, ok ksa olan ibraz sreleri ve deme arac nitelii nedeniyle ekte m.
689 erevesinde ak rehin cirosu yaplamaz (m. 818/1, d ve f).
3. Muhatabn cirosu batldr (m. 789/2). Muhataba ciro da makbuz hkmnde-
dir; meer ki muhatabn birden ok flubesi olup da ciro, dier bir flubeye ya-
plmfl olsun (m. 789/4).
4. Hamiline yazl bir ekin yalnz teslim (zilyetliin nakli) yoluyla devri mm-
kndr. Hamiline yazl ek ciro edilmifl ise, bu ciro, cirantay sorumluluk
altna sokar fakat senedi emre yazl hle getirmez (m. 791). Bu cironun te-
minat fonksiyonu vardr. Ancak meflru hamilin tespiti asndan ciro silsile-
sine baklmaz.
ekte Kabul Yasa ve eke Gveni Artrmaya Ynelik Baz fllemler

TTK m.784 gereince ekte kabul yoktur; ek zerine yazlan kabul flerhi de yazl-
mamfl saylr. Kabul yasa emredicidir. Bu nedenle, kabul flerhi yazlmamfl say-
lr. TTK m.789/2 ve 794/2, yalnzca kabuln deil, bankay dolayl yoldan da olsa
sorumluluk altna sokacak dier (muhatabn aval vermesi, muhataba ciro, muhata-
bn cirosu gibi) ifllemlerin de yasaklandn aka gstermektedir. Kabul geerli
olmad iindir ki ekteki kambiyo taahhdnn asl borlusu yoktur; yalnzca
baflvuru borlular (dzenleyen, cirantalar ve avalistler) vardr.
Kabul yasa, bankann dzenleyene ve hamile karfl ek dflnda szleflmesel
sorumluluklar stlenmesini nlemedii gibi, kabul sonucu dourmamak flartyla,
bankann ek zerine baz kaytlar koymasn da yasaklamamaktadr. Nitekim uy-
gulamada, muhatabn ek dflnda veya ek zerinde baz beyanlarda bulunduu-
na ve bylece eke duyulan gveni artrarak tedavl ve denme yeteneini g-
lendirdiine rastlanmaktadr. ekte teyit, ekin vizesi, garantili ek ve banka eki
de bu gereksinim sonucunda domufl ve benimsenmifl uygulamalardandr.
ekin denmesi
deme in braz
ek meflru hamil ya da yetkili temsilci tarafndan sresi iinde muhataba ibraz
edilmelidir. Muhatap, ekle iflleyen hesabn ald bankann flubesi deil, banka
tzel kifliliidir. Bu nedenle ibraz, muhatap bankann hesabn olduu flubesine ve-
ya baflka bir flubesine yaplabilir. Hesabn olduu flubeye ibraz halinde, karfllk
varsa deme yaplr. Baflka flubeye ibraz halinde ise provizyon istenmek suretiyle
deme yaplr (K m.3, f. I).
ekin baflka bir flubeye ibraz edilmesi, ibraz srelerinde asla deifliklik yarat-
maz; nk bu sreler bafltan belirli ve kesin olup dzenlenme ve ibraz yerlerine
gre deil, dzenlenme ve deme yerlerine gre saptanr.
braz, ifl gnlerinde ve ifl saatleri iinde yaplabilir. braz sresinin son gn ta-
tile rastlyorsa, sre, tatili izleyen ilk ifl gn mesai saatleri bitimine dek uzar (TTK
m.816). ekin baflka bir bankaya ibraz, deme iin ibraz deil, tahsil cirosu ve-
ya senedin iskontoya tabi tutulmas talebi niteliindedir. Takas odasna ibraz da
deme iin ibraz saylr (TTK m.798).
braz sresi getikten sonra muhatap bankann deme ykmll yoktur fa-
kat ekten caylmamfl ise muhatabn dilerse deme yapma yetkisi vardr (TTK
m.799/2). braz sresini karan hamil, dzenleyen ve cirantalara baflvuru hakkn

yitirir; ek de kambiyo senedi olma niteliini kaybeder. Bu durumda hamil, asl
bor iliflkisine veya sebepsiz zenginleflme kurallarna gre dzenleyenden talepte
bulunabilir (TTK m.818/1, m. 732).
ekin denmesi, denmesinin nlenmesi ve Sahte/Tahrif Edilmifl

ekin denmesinden Dolay Sorumluluk
ekin denmesi
ek, kural olarak ibraz sresi ierisinde ve grldnde denir (TTK m.795, K
m.3). Bu kuraln iki nemli istisnasndan sz etmek gerekir. Birincisi, ileri tarih-
li bir ek, ibraz sresi bafllamadan denebilir (bkz. K m.3/ f. 8; fakat K geici
m. 3/f. 5, buna, 31.12.2017ye dek engel olan bir hkm iermektedir). kincisi,
ekten caylmamfl ise, ek ibraz sresi getikten sonra dahi denebilir (TTK
m.799).
ek kendisine ibraz edildiinde banka, hamilin meflru hamil olup olmadn,
kimliini ve emre yazl eklerde ciro silsilesini kontrol etmelidir fakat imzalarn
shhatini kontrol ykmll yoktur (TTK m.790, 801). Ayrca K m.3, f. 1, hesa-
bn bulunduu flube dflndaki bir flubeye ibraz edilen ekin, denmeden nce, ha-
milin vergi kimlik numarasnn saptanmasn ve karfllk istenmek suretiyle den-
mesini ngrmfltr.
Bankann eki demesi eflitli biimlerde gerekleflebilir:
1. ek nakden denebilecei gibi, hesaben de denebilir (TTK m.805 vd.).
2. deme, izgili ek yoluyla da olabilir. izgili ek, herhangi birisine deme
yaplmamas ve gven amacyla gelifltirilmifl bir yntemdir. Dzenleyen ve-
ya hamil, ekin yzne paralel ve eik iki izgi ekerek demenin mnha-
sran bir bankaya veya muhatabn mflterisine yaplmasn salayabilirler
(=umumi izgili ek). ki izgi arasna belirli bir banka yazlmfl ise, deme
ancak o bankaya veya bu banka muhatap ise mflterisine yaplr (=hususi
izgili ek) (bkz. TTK803-804).
ek tamamen denirse kambiyo iliflkisi sona erer; ek makbuz olarak bankada
kalr. Haricen deme yapar ise eki, borlunun almas gerekir. Aksi takdirde de-
diini kantlama ykm kendisine dfler.
Ksmen karfllk var ise, muhatap ksmi deme yapmakla ykmldr (TTK
m.783/2, K m.3, f. 3/b, 7). Bu durumda ekin n ve arka yznn onayl fotoko-
pisi cretsiz olarak hamile verilir. Hamil, bu fotokopi ile baflvuru borlularna ve-
ya kambiyo senetlerine zg takip yoluna gidebilecei gibi, Savcla flikayette bu-
lunurken dilekesine bu fotokopiyi ekleyebilir ve bunu icra daireleri ile mahkeme-
lerde ispat arac olarak kullanabilir. Mahkeme veya icra dairesinin talebi halinde
ek asl bu mercilere gnderilir (K m.3, f. 6). Hamil ksmi demeyi reddedemez;
aksi takdirde alacakl temerrd gerekleflir ve hamil, baflvuru hakkn ksmen
kaybeder (TTK m.818/1, h, 709).
demenin nlenmesi
ekin tedavle karlmasndan sonra dzenleyen lse, ifls etse veya fiil ehliyeti-
ni yitirse bile, ibraz sresi ierisinde ek geerli kalmakta devam eder; dolaysyla
denmesi gerekir (TTK m.800). Tedavldeki bir ekin denmesi, iki flekilde nle-
nebilmektedir: ekten caylmas veya ekte bankann deme yapmasn yasakla-
yan bir mahkeme (ihtiyati tedbir) karar verilmesi.
268 Ticaret Hukuku
ekte Cayma
braz sresi getikten sonra dzenleyenin o ekten rcu etmesidir (TTK m.799/1).
Cayma iin dzenleyenin herhangi bir gereke gstermesine gerek yoktur. fiayet
ibraz sresi gemifl, fakat dzenleyen ekten caymamfl ise banka deme yapp
yapmamakta serbesttir (m. 799/2).
ekte demenin Mahkeme Karar ile Yasaklanmas

eki gerekten rza dfl elden kan bir kiflinin, demeyi nleyebilmek iin, mah-
kemeye baflvurup deme yasa karar almas ve senedin zyana dayanlarak al-
nan tedbir kararndan sonra, HMKda ngrlen sre ierisinde iptal davas ama-
s gerekir.
Sahte veya Tahrif Edilmifl ekin denmesinden Doan Sorumluluk
TTK m.812 uyarnca, sahte veya tahrif edilmifl bir eki demifl olmasndan dolay
muhatap sorumlu olur. Meer ki ek defterini iyi saklayamamfl olmas gibi bir ku-
surun dzenleyene yklenmesi mmkn olsun. Sahte ek bakmndan TTK
m.812nin uygulanmasnn nflart, imzann keflideciye veya temsilcisine ait olma-
dnn tespit edilmifl olmasdr. Tahrifat ek ieriinin (imza veya beyanlarn) bo-
zularak deifltirilmesini anlatr. rnein ek bedelinin veya dzenlenme tarihinin
deifltirilmesi ya da eklemeler yaplmas gibi. Bankalarn bu madde nedeniyle yk-
lenmifl olduklar sorumluluk kusura dayanmaz. Dolaysyla bankann objektif zen
ykmllne uygun davranmas gerekmektedir.
ekin denmemesi Nedeniyle Sorumluluk ve Baflvuru

Hakk
denmeme Halinin Saptanmas

Sresi ierisinde ibraz edilen bir ekin denmemesi halinde, kanunun ngrmfl
olduu flu yoldan birisi ile durum tespit ettirilmelidir (TTK808/1):
1. Protesto,
2. Muhatabn ek zerine, ibraz gnn de gstererek yazaca beyan (uygu-
lamada karfllkszdr kaflesi baslmas ok yaygndr),
Takas Odas: Bankalarn 3. Bir takas odasnn ayn ierikteki tarihli bir beyan
birbirlerine deyecekleri eki sresinde ibraz etmeyen veya dememeyi usulnce tespit ettirmeyen ha-
ekleri veya benzer senetleri,
aralarnda takas yoluyla mil, baflvuru hakkn yitirir (m. 796, 808). Mcbir sebeplere iliflkin TTK m.811 hk-
demelerini salamak zere m sakldr. Bu hkm uyarnca mcbir sebep onbefl gnden fazla srerse, hamil,
banka temsilcilerinin Merkez
Bankas tarafndan bir eki ibraz etme ve dememeyi tespit ettirme zorunluluu olmakszn baflvuru hak-
araya getirilmeleridir. kn kullanabilir.
Hukuki Sorumluluk, Baflvuru Hakk ve Zamanaflm

dememe halinin tespitinden sonra hamil, ek bedelini tahsil iin hukuki sorum-
luluk altndaki kiflilere baflvuracaktr. Muhatap banka, kambiyo taahhd altna
girmedii iin baflvuru borlular arasnda yer almaz; onun sorumluluu dzenle-
yene karfldr. Fakat K m.3/3, karfllksz eklerde muhatap bankann ek yapra
baflna belirli bir miktar ile snrl olarak hamile deme yapmasn ngrmfltr.
Miktar tatminkar olmad iin, bugne dek uygulamada hkmn pek ifllevi olma-
mfl ise de, K m.3/3deki para snrnn, yetersiz de olsa, bir miktar artrlmfl olma-
s, belki bundan sonra uygulamada ifllerlik salayabilir.
Karfllksz eklerde dzenleyen, K m.6 kapsamnda deme yaparsa, hamil
alacana kavuflmufl olaca iin baflvuru hakknn kullanlmasna gerek kalmaz.
Baflvuru hakkn kullanan hamil, dzenleyen ve/veya cirantalar ve varsa avalistle-

rinden TTK m.810 kapsamnda talepte bulunabilir.
Hamile deme yapan birisinin, kendisine karfl sorumlu olanlara baflvurmas
durumunda TTK m.818/1in yollamas ile m. 726-727 hkmleri uygulanr. TTK
m.783/3, ekin karfllksz kmas ve bunun usulnce saptanmas durumunda, ha-
mil lehine ve dzenleyen aleyhine zel bir ek yaptrm ngrmfltr. ek bedeli-
nin karfllanmayan ksmnn yzde 10u ile ayrca varsa, hamilin urad zararn
denmesi gerekir. Yzde 10luk tazminat, kusura ve zarara bal olmakszn ka-
nundan kaynaklanan bir cezai flart olarak dflnlebilir.
zerinde yazl bulunan dzenleme tarihinden nce ibraz edilen ekin karfll-
nn Trk Ticaret Kanununun 707 nci maddesi uyarnca ksmen veya tamamen
denmemifl olmas hlinde, bu ekle ilgili olarak hukuki takip yaplamaz. leri d-
zenleme tarihli ekle ilgili olarak hukuki takip yaplabilmesi iin, ekin zerindeki
dzenleme tarihine gre kanuni ibraz sresi iinde bankaya ibraz edilmesi ve kar-
fllkszdr ifllemine tabi tutulmas flarttr (K m.3, f. 8).
ekte zamanaflm sreleri TTK m.814de belirlenmifltir:
1. Hamilin aaca davalar ibraz sresinin bitiminden itibaren yl gemekle
zamanaflmna urar.
2. Sorumlu (hamile deyen) kiflilerden birisinin, baflvurabilecei kiflilere karfl
aaca davalar ise, eki isteyerek dedii ya da ekin denmesinin kendi-
sinden dava yoluyla talep edildii tarihten itibaren yl gemekle zamana-
flmna urar.
Muhatap Bankann Hamile Karfl Hukuki Sorumluluu

Muhatap bankann hamil karflsnda sorumlu olup olmad incelenirken ikili bir
ayrm yapmak gerekir: Muhatabn karfllksz kan eklerden dolay her bir ek
yapra baflna sorumluluu/karfllk olmasna ramen deme yapmamasndan do-
lay sorumluluu.
Karfllksz eklerde ek Yapra Baflna Sorumluluk

6273 sayl Kanunla deiflik K m.3, f. 3 hkmne gre:
Muhatap banka, ibraz eden dzenleyici dflndaki hamile, sresinde ibraz edi-
len her ek yapra iin;
1. Karfllnn hi bulunmamas hlinde,
a. ek bedeli bin Trk Liras veya zerinde ise bin Trk Liras,
b. ek bedeli bin Trk Lirasnn altnda ise ek bedelini,
2. Karfllnn ksmen bulunmas hlinde,
a. ek bedeli bin Trk Liras veya altnda ise, ek bedelini aflmamak koflu-
luyla, ksm karfll bin Trk Lirasna tamamlayacak bir miktar,
b. ek bedeli bin Trk Lirasnn zerinde ise, ek bedelini aflmamak kofluluy-
la, ksm karflla ilave olarak bin Trk Lirasn, demekle ykmldr.
Bu husus, hesap sahibi ile muhatap banka arasnda ek defterinin teslimi sra-
snda yaplmfl olan dnlemeyecek bir gayri nakd kredi szleflmesi hkmnde- Gayri Nakdi Kredi: Bir
dir. Bu fkradaki miktar, Trkiye statistik Kurumu tarafndan yaymlanan fiyat en- bankann teminat mektubu,
kefalet, kabul biiminde
dekslerindeki yllk deiflmeler gz nnde tutularak Trkiye Cumhuriyet Merkez mflterisi lehine bir nc
Bankas tarafndan her yl Ocak aynda belirlenir ve Resm Gazetede yaymlanr. kifliye karfl sorumluluk
altna girmesidir.
Kya 627 Sayl Kanunla eklenen 3 nc maddenin 9 uncu fkras uyarnca, e-
kin zerinde yazl bask tarihinden itibaren befl yl iinde ibraz edilmemesi hlin-
de, muhatap bankann bu sorumluluu sona erer.
270 Ticaret Hukuku
Karfllk Olmasna Ramen dememekten Dolay Sorumluluk

Ksmi karfll deme ykm ngren TTK m.783/2, cayma yannda deme y-
kmne de dayanak oluflturan TTK m.799/2 hkmleri ile sresinde ibraz edilen
ve karfll olan eklerin denmesini dzenleyen K m.3, f. 1 ve karfll olan e-
kin denmesini geciktiren veya ek yapra baflna kanunen demesi gereken be-
deli geciktiren bankann, ek hamiline, her geen gn iin binde gecikme ce-
zas demesi gerektiini ak hkme balayan K m.3, f. 7 muhatabn, karfll
olan ekleri demesi gerektiini ortaya koymaktadr.
ekin Karfllkszdr fllemine Tabi Olmasndan Dolay dari Yaptrm

Sorumluluu (Yasaklama Karar)
Knn 5 inci maddesi, idari yaptrm sorumluluu kapsamnda, ek dzenleme
ve ek hesab amann bir karar ile yasaklanmasn hkme balamfltr. ek dzen-
leme ve ek hesab amann yasaklanmas (idari yaptrmn uygulanmas) iin flu
flartlarn birlikte gerekleflmesi gerektii, madde metninden anlafllmaktadr:
1. fieklen tam bir ek bulunmas (TTK m.780, K m.2/f. 9).
2. ekin, ibraz sresi ierisinde muhatap bankaya ibraz edilmifl olmas.
3. ekin, ibraz gn tamamen ya da ksmen karfllksz kmas.
4. Karfllkszlk olgusunun tespit ettirilmifl olmas.
5. Hamilin talepte bulunmas.
ek hesab ama ve ek dzenleme yasann kaldrlmas, K m.6da belirtilen
esaslar dhilinde mmkndr.
zet

A M A Kymetli evrak ve unsurlarn anlatmak.
A M A
Kymetli evrak trlerini snflandrmak.
1 2
TTK. m.645de yaplan tanm uyarnca, kymetli Kymetli evrak trleri eflitli alardan snflandr-
evrak yle senetlerdir ki; bunlarn iindeki hak labilir. Bunlar; ierdii hakkn tr asndan,
senetten ayr olarak ileri srlemez ve senetten hakkn senetten nce var olup olmamas asn-
ayr olarak devredilemez. Bu tanmdan hareketle dan, temel iliflki ile ilgili olup olmamas asn-
kymetli evrakn unsurundan sz edilebilir. dan, kamu gvenine dayanp dayanmamas a-
Bunlar; senet, hak ve senet ile hakkn kaynaflma- sndan, yatrm amac taflyp taflmamas asn-
sdr. Kymetli evrak ve adi senet, bor deme ta- dan ve son olarak da devir flekli asndan yap-
ahhdn ieren belgeler olmalarna ramen ara- lan snflandrmalardr.
larnda nemli farklar vardr. Bu farklar bafllca
flunlardr: Kymetli evrak, para alaca, ortaklk,
A M A
Bono, polie ve ekin unsurlarn, denmesini ve
mlkiyet veya rehin gibi haklar konu alr. Oysa 3 denmemesinden doan sorumluluu anlatmak.
adi senetlerde bunlarn dflndaki ykmllkler Bononun unsurlar, senetteki flekil flartlarn ifa-
de yer alabilir. Kymetli evrakta borlu, taraflar- de eder. Bu flekil flartlar, bono veya emre mu-
dan birisi olur. Oysa adi senette her iki tarafa da harrer senet szc, belirli bir bedelin kaytsz
bor yklenmesi mmkndr. Kymetli evrak s- flartsz denmesi vaadi, vade, deme yeri, lehtar,
k flekil flartlarna baldr. Adi senetlerde ise by- dzenleme gn ve yeri, dzenleyenin imzasn-
le bir flart bulunmamaktadr. Bir alacak iin d- dan ibarettir. Emre yazl olan bir bononun devri
zenlenen senet, hakk ispat etmeye yarar. Oysa ciro ve zilyetliin devri ile nama yazl bir bono-
kymetli evrakta hak ile senet btnleflmifltir. Se- nun devri alacan temliki ve zilyetliin devri ile
net olmakszn hakkn ileri srlmesi ve devre- mmkn olabilmektedir. Bono da borcun den-
dilmesi mmkn deildir. Adi senetlerde ise ala- mesinden sorumluluk muhataba aittir. Borcun
cak hakk senetsiz de ileri srlebilir ve dene- denmemesinden doan sorumluluk ise bonoda
bilir. Adi senetler TBKya gre devredilir. Ky- imzas bulunan herkese aittir. mzas bulunan
metli evraka bal alacaklarn devri ise, zel flek- herkes, kendisinden sonra gelen dier kiflilere
le baldr. Devir senedin trne gre deiflir. karfl, borcun denmemesinden dolay kural ola-
Kymetli evrakta flekle ballk, soyutluk, imzala- rak sorumludur. Bu sorumluluk mteselsil olup,
rn bamszl gibi ilkeler geerli olduu iin, hamil, kendisinden nceki kiflilerin birisine, bir-
kymetli evrak, alaca devralan kiflilere karfl b- kana veya tamamna, borlanma sralarn g-
yk bir gvence salar. Adi senede bal bir ala- zetmeksizin baflvurma hakkna sahiptir.
can devri ise, o alaca devralan kiflilere yete- ekin unsurlar, senetteki flekil flartlarn ifade
rince gvence vermez. Adi senede bal bir ala- eder. Bu flekil flartlar, ek szc, belirli bir be-
can ifa yeri aksi kararlafltrlmad srece ala- delin denmesi iin kaytsz ve flartsz havale, mu-
caklnn yerleflim yeridir. Oysa kymetli evrakn hatap, deme yeri, dzenleme tarihi ve yeri, d-
tedavl kabiliyeti ok yksek olduu ve senet zenleyenin imzasndan ibarettir. ekin denme-
alacakls srekli deiflebildii iin ifa yeri bor- sinden doan sorumluluk, muhatap olarak gste-
lunun yerleflim yeridir. Adi senedin alacakls rilen bankadr. ekin denmeme halinin tespitin-
kendisine yaplan ksmi demeyi reddedebilir. den sonra hamil, ek bedelini tahsil iin hukuki
Halbuki kymetli evrakta ksmi deme reddedile- sorumluluk altndaki kiflilere baflvuracaktr. Muha-
mez. Emre ve hamiline yazl kambiyo senetleri tap banka, kambiyo taahhd altna girmedii iin
ile emtia senetleri, menkul kymetler ve dier ba- baflvuru borlular arasnda yer almaz; onun so-
z kymetli evrak, TCK m.210 uyarnca resmi ev- rumluluu dzenleyene karfldr. Fakat K m. 3/3,
rak hkmnde olup, bunlarda sahtekrlk Res- karfllksz eklerde muhatap bankann ek yapra-
mi Evrakta Sahtekrlk saylr. Oysa adi senetler baflna belirli bir miktar ile snrl olarak hamile
resmi evraktan saylmaz. deme yapmasn ngrmfltr.
272 Ticaret Hukuku
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi bononun zorunlu flekil flart- 6. Yaplfl flekli bakmndan devredilen kiflinin ismini
larndan deildir? gstermeyen ciro afladakilerden hangisidir?
a. Dzenleyenin imzas a. Beyaz ciro
b. Lehdar b. Tam ciro
c. Vade c. Rehin cirosu
d. Dzenleme tarihi d. Tahsil cirosu
e. Kaytsz flartsz belirli bir bedel deme vaadi e. Temlik cirosu
2. Bonolara konulabilecek vade ka trldr? 7. Kymetli evrakla ilgili olarak afladaki ifadelerden
a. 5 hangisi yanlfltr?
b. 3 a. Kymetli evrak ortaklk haklarn konu alabilir.
c. 4 b. Kymetli evrak sk flekil flartlarna baldr.
d. 1 c. Kymetli evrakta imzalarn bamszl ilkesi ge-
e. 2 erlidir.
d. Kymetli evrakta hak ile senet arasnda kuvvetli
3. Afladakilerden hangisi ekin zorunlu flekil flartla- bir ba vardr.
rndan deildir? e. Kymetli evrakta ksmi deme nerisi reddedile-
a. Kaytsz ve flartsz belirli bir bedelin denmesi bilir.
iin havale
b. Muhatabn nvan 8. Nama yazl senetlerin devri afladakilerden hangisi
c. Dzenlenme gn ile gereklefltirilir?
d. Lehdar a. Temlik beyan ve zilyetliin nakli ile.
e. Dzenleyenin imzas b. Yalnzca zilyetliin nakli ile
c. Yalnzca ciro ile.
4. Belirli bir gnde denecek bonoda dememe pro- d. Szl beyan ile.
testosu, vadeyi izleyen ka gn iinde ekilmelidir? e. Noterce yaplacak devir onay ile.
a. 3 ifl gn
b. 7 ifl gn 9. Afladakilerden hangisi kambiyo senetlerinin ortak
c. 2 ifl gn zelliklerinden biri deildir?
d. lk gn a. Kambiyo senetleri, sk flekil flartlarna tabidir.
e. 5 gn b. Kambiyo senetleri kanunen hamiline yazl se-
netlerdir.
5. Dzenleme yeri olarak zmir olarak yazlan bir ek- c. Kambiyo senetlerinde imzalarn istiklali ilkesi
te ekle iflleyene hesabn bulunduu flube de zmirde- yrrlktedir.
dir. Bu ek denmek zere muhatabn Ankaradaki bir d. Kambiyo senetlerinde hak senetle birlikte doar.
flubesine hangi sre iinde ibraz olunmaldr? e. Kambiyo senetlerinde mteselsil borluluk sz
a. 10 gn konusudur.
b. 1 ay
c. 6 ay 10. ekte, hamilin, cirantalara karfl sahip olduu bafl-
d. 1 yl vurma haklar, ibraz sresinin bitiminden itibaren ne
e. 3 ay kadar srenin gemesi ile zamanaflmna urar?
a. 6 ay
b. 3 ay
c. 5 yl
d. 1 ay
e. 3 yl
Yaflamn inden
T.C. YARGITAY 19. HD., E. 2010/3119, K. 2010/12046,

T. 27.10.2010
KEfiDE TARH ( ekin Zorunlu Unsurlarndan
da artarak 18.5 bine kmfl oldu. Esnaf, tccar, sanayi-
ci ve ifladamlar, ekte hapis cezasnn kalkmasnn ar-
dndan karfllksz ekte yaflanan patlamayla byk s-
Olduu - ekin braz Sresi ekteki Keflide Tari- knt yaflyor. Bu soruna artk bir zm bulunmasn is-
hinden tibaren fllemeye Bafllayaca/Kanuni S- tiyor. 3 fiubat 2012 tarihinde yrrle giren ek Kanu-
resi Zarfndan Muhatap Bankaya braz Edilmeyen nunda Deifliklik Yaplmasna Dair Kanun ile karfllksz
ek Kambiyo Senedi Vasfn Yitirecei ) ekte hapis cezas kaldrlmflt.
....................................
ZET: TTK.nun 692.maddesi uyarnca keflide tarihi, e- Merkez Bankas rakamlarna gre, Temmuzda 2 mil-
kin zorunlu unsurlarndandr. ekin ibraz sresi ekteki yon 200 bin adet ek ibraz edildi. braz edilen bu ek-
keflide tarihinden itibaren ifllemeye bafllar. Kanuni srelerin tutar ise 35.9 milyar liraya ulaflt. Bu rakamlar Ha-
si zarfndan muhatap bankaya ibraz edilmeyen ek kam- ziran aynda srasyla 1 milyon 80 bin adet ve 22.9 mil-
biyo senedi vasfn yitirir. Takibe konu ek, sresinde yar lirayd. Bir nceki yln Temmuz aynda ise ibraz
muhatap bankaya ibraz edilmediinden, keflide tarihin- edilen ek says 1 milyon 135 bin adet, tutar ise 21.6
den itibaren faiz yrtlemez. te yandan davalnn ta- milyon lirayd. Bylece rakamlar, ibraz edilen eklerin
kipten nce temerrde dflrld hususu da kantla- hem sayca hem de tutar olarak ikiye katlandn gs-
namadndan ifllemifl faiz talebinin reddi gerekir. terdi. braznda karfllksz kan ek adedi bu yln Tem-
.................................. muz aynda 92 bin 738 adetken, ibraznda karfllksz
KARAR: ................. kalan ek tutar ise 1.8 milyar lira oldu. Bu rakamlar
2- TTK.nun 692.maddesi uyarnca keflide tarihi, ekin Haziran aynda neredeyse Temmuzun yarsyd.
zorunlu unsurlarndandr. ekin ibraz sresi ekteki ke-
flide tarihinden itibaren ifllemeye bafllar ( TTK.707.md ). Kaynak: http://haber.gazetevatan.com/haftada-18-bin-
Kanuni sresi zarfndan muhatap bankaya ibraz edil- 500-karsiliksiz-cek/471441/2/Ekonomi
meyen ek kambiyo senedi vasfn yitirir. Takibe konu
ek, sresinde muhatap bankaya ibraz edilmediinden,
keflide tarihinden itibaren faiz yrtlemez. te yan- Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
dan davalnn takipten nce temerrde dflrld 1. c Yantnz yanlfl ise Bono konusunu yeniden
hususu da kantlanamadndan ifllemifl faiz talebinin gzden geiriniz.
reddi gerekirken, yazl flekilde hkm kurulmas boz- 2. c Yantnz yanlfl ise Bono konusunu yeniden
may gerektirmifltir. gzden geiriniz.

3. d Yantnz yanlfl ise ek konusunu yeniden
Kaynak: http://www.kazanci.com/kho2/ibb/giris.htm gzden geiriniz.
4. c Yantnz yanlfl ise Bono konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Okuma Paras 5. a Yantnz yanlfl ise ek konusunu yeniden
Haftada 18 bin 500 karfllksz ek gzden geiriniz.
Hkmetin karfllksz ekte hapis cezasnn kaldrmas- 6. a Yantnz yanlfl ise Bonoda/Poliede Ciro ko-
nn ardndan korkulan oldu. Merkez Bankas verilerine nusunu yeniden gzden geiriniz.
gre karfllksz ekte haftalk ortalama rakamlar, geen 7. e Yantnz yanlfl ise Kymetli Evrak konusunu
yln ayn dnemine gre ikiye katland. Merkez Banka- yeniden gzden geiriniz.
s Temmuz ay rakamlarna gre, Temmuzda haftada 8. a Yantnz yanlfl ise Nama Yazl Kymetli Ev-
ortalama 18.5 bin ek karfllksz kt. Bu rakam geen rak konusunu yeniden gzden geiriniz.
yln Temmuz aynda 9.7 bin adetti. Bylece haftada or- 9. b Yantnz yanlfl ise Kambiyo Senetlerinin Ortak
talama karfllksz kan ek adedi nceki yln ayn ay- zellikleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
na gre yzde 90 artmfl oldu. Bir nceki ay karfllksz 10. e Yantnz yanlfl ise ekin denmemesi Nedeniyle
kan ek adedi 15.4 bin iken, bu say yzde 20 orann- Sorumluluk konusunu yeniden gzden geiriniz.
274 Ticaret Hukuku

Sra Sizde 1 Bahtiyar, M. (2012), Kymetli Evrak Hukuku, stan-
Adna dzenlenen eki alnmfl olan kifliye iptal dava- bul: Beta Yaynevi.
s amas nerilir. ptal karar zerine borlu hakkn mregn, O. (1998), Kymetli Evrak Hukuku, stan-
senetsiz ileri srme veya yeni bir senet dzenlenmesini bul: Filiz Kitabevi.
isteme hakkn kazanr. Karayaln, Y. (1970), Ticari Senetler, Ankara: Banka
ve Ticaret Hukuku Enstits Yayn.
Sra Sizde 2 Kendigelen, A. (2011), Yeni Trk Ticaret Kanunu,
Bonoda deme vaadi bir flarta balanmfl olduu iin, Deifliklikler, Yenilikler, lk Tespitler, stanbul:
bono geerli deildir. Oniki Levha Yaynevi.
Kendigelen, A. (2007), ek Hukuku, stanbul: Beta Ya-
Sra Sizde 3 ynevi.
Bnin elindeki bono beyaz ciro ile devredilmifltir. Beyaz Krca, . (2010), 5941 Sayl ek Kanunu (Konfe-
ciro yaplmas kanunen mmkn olduu iin Bnin ar- rans), Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Enstits
kadafl hakl deildir. Yayn.
ztan, F. (1997), Kymetli Evrak Hukuku, Ankara:
Sra Sizde 4 Turhan Kitabevi.
A kuflkulanmakta hakldr nk ekte, dzenleyenin Poroy, R. /Tekinalp, . (2010), Kymetli Evrak Huku-
el yazl imzasnn bulunmas flarttr. Belge ek olarak ku Esaslar (5941 Sayl ek Kanununun Yoru-
geersizdir. mu le), stanbul: Vedat Kitaplk.
Pulafll, H. (2011), Kymetli Evrak Hukuku, Ankara:
Adalet Yaynevi.
lgen, H./Helvac, M./Kendigelen, A./Kaya, A. (2013),
Kymetli Evrak Hukuku, Ders Kitab, stanbul:
Vedat Kitaplk.
Szlk 275
Szlk
A Birleflme: Bir veya birden ok ticaret ortaklnn malvarl-
nn, tasfiye olmakszn ilerinden birine ya da yeni kuru-
Acenta: Tabi sfat olmakszn, bir szleflmeye dayanarak, belli
lan bir ortakla kendiliinden ve tmden gemesi.
bir yer veya blge iinde, devaml bir biimde, ticari bir
Bono: Bir kimsenin dier bir kimseye veya onun emir ve ha-
iflletmeyi ilgilendiren szleflmelerde araclk etmeyi veya
valesine, belirlenen vadede, belli bir tutar deme taahh-
bunlar o iflletme adna yapmay meslek edinen kifli.
dn ieren, zel biim ve hkmlere sahip ticari senet.
Addolunmak: Saylmak.
Borcun Nakli: Borlunun deiflmesi; nc bir flahsn bor-
Adi Komandit Ortaklk: Ticari bir iflletmeyi, bir ticaret unva-
cu zerine almas.
n altnda iflletmek amacyla kurulan ve flirket alacaklla-
Borsa: Baz tccarlarn ve zellikle deerli kt alflveriflleriy-
rna karfl ortaklardan bir veya birkann sorumluluklar-
le uraflanlarn, alm-satm amacyla devlet denetimi al-
nn snrlanmad ve dier ortak veya ortaklarn sorum-
tnda ifl yaptklar yer.
luluklarnn sermaye ile snrlanmfl olduu flirket tr.
Byk Defter: Yevmiye defterine geirilmifl olan ifllemleri,
Adi Ortaklk: ki veya daha ok kimsenin, ortak bir amaca
sistemli bir biimde hesaplara toplayan defter.
ulaflmak iin, emeklerini ve mallarn birlefltirmeyi kabul
ettikleri ortaklk tipi.
Alacan Temliki: Bir bor iliflkisinde alacan, alacakl tara-
C-
Cebr cra: Borcunu yerine getirmeyen kimsenin devletin h-
fndan bir baflka flahsa devredilmesi.
kmranlk gcyle borcunu yerine getirmeye zorlanmas.
Aleni: Ak.
Ciranta: Kymetli evraktaki hakkn baflkasna ciro eden.
Alm (ifltira) Hakk: Hak sahibine istedii zamanda bir fleyin
Ciro: Ticari senedin, arkasna yazlan yaz veya imza ile bafl-
malikinden, o fleyin mlkiyetinin kendisine kararlafltr-
kasna devri.
lan bedel karfllnda devrini isteme yetkisi veren hak.
ek: Bir kimsenin bankadaki parasnn belirttii kifliye den-
Ani Kurulufl: Anonim flirket kurulufl eflitlerinden olup, en az
mesi iin bankaya gnderdii, yasadaki koflullara uygun
befl kiflinin bir araya gelerek, ortaklk sermayesinin t-
dzenlenmifl belge.
mn aralarnda taahht edip, 1/4n bankaya yatra-
izgili ek: ekler kural olarak, onu ibraz edene denir, an-
rak, ksa yoldan anonim flirket kurmalar durumu.
cak bazen hamil veya keflideci ekin yzne paralel ve
Anonim Ortaklk: Bir unvana sahip, sermayesi belirli ve pay-
yatay iki izgi izer. Bu takdirde ekin zellikle banka-
lara blnmfl olan ve borlarndan dolay yalnz mal-
ya veya muhatabn mflterisine denmesi gerekir. Eer
varl ile sorumlu bulunan ortaklk.
iki izgi arasnda bir banka ad yazlysa bu durumda
Arzi: Geici.
zel izgili ek sz konusu olur.
Ayn: fiey, mal, nesne.
Ayn: Para olarak deil, madde olarak verilen.
Ayni Hak: Eflya zerinde dorudan doruya mutlak egemen-
D
Defi: Davalnn borcunu, zel bir nedenden dolay yerine ge-
lik yetkisi veren ve herkese karfl ileri srlebilen hak.
tirmekten kanmasna olanak veren hak.
Aznlk Hakk: fiirket sermayesinin %50 sinden fazlasna sa-
Deneti: fiirket faaliyetlerinin yasaya ve flirketin amacna uy-
hip olanlarn, flirketi ynetme ve denetleme hakknn
gun olup olmadn kontrol eden ve yasaya gre ken-
karflsnda, aznlkta kalan ortaklarn kanunen sahip ol-
disine eflitli grev ve yetkiler verilmifl olan organ.
duklar haklar.
Deniz dnc Senedi: Balama liman dflnda deniz yolcu-
Azil: Verilen temsil yetkisinin ortadan kaldrlmas.
luunu selametle sona erdirme veya yolculuk srasnda
B ykn korunmas iin gemi veya yk ya da her ikisi re-

hin gsterilerek alnan bir dncn yolculuk selametle
Balam: Nama yazl pay senetlerinin devrini snrlandran
sona erdii takdirde primi ile birlikte geri verilmesi, yok-
veya onaya balayan hkmler.
sa geri verilmemi kofluluna bal bir szleflmeye ynelik
Basiret: Sezifl, nceden grfl, ileriye grfl.
senet.
Batl: ptal edilebilir, znde gerek olmayan.
Donatma fltiraki: Birden ok kiflinin, ortak mlkiyet bii-
Beyaz Ciro: Senet malikinin, senedin arkasna, sadece imza-
minde sahip olduklar bir gemiyi, aralarnda yapmfl ol-
sn atarak yapt ciro.
duklar szleflme gereince, hepsi nam ve hesabna de-
Bilano: Bir iflletmenin, belli bir tarihteki alacak ve borlarn
niz ticaretinde kullanmalar.
iki stun halinde gsteren zet muhasebe kayd.
276 Ticaret Hukuku
Drstlk Kural: Kiflilerin haklarn kullanrken ve borlar-

H
n yerine getirirken drst, akl baflnda, namuslu bir in-
Haciz: Para alacaklarnn denmesini salamak iin borlu-
sandan beklenen davranfl biimine uygun davranmala-
ya ait mal ve haklara icra dairesi tarafndan hukuken el
rn ngren genel kural.
konulmas.
Haksz Fiil: Bir kimsenin, ister bile bile, ister savsama yoluy-
E la olsun, bir baflkasn hukuka aykr olarak zarara urat-
Eklenti: Madden ve hukuken bamsz olmakla birlikte, bir-
masna neden olan eylem.
lefltirme, takma veya baflka bir biimde asl fleye bala-
Haksz Rekabet: Ekonomik rekabetin, drstlk kurallar-
narak asl fleyin iflletilmesi, korunmas ya da ondan ya-
na aykr davranfl ve baflka flekillerde her trl ktye
rarlanlmas iin ona srekli olarak zglenen taflnr
kullanlmas.
eflya.
Halef: Birinden sonra gelip, onun yerine geen, hak ve bor-
Elbirlii Mlkiyeti: Kanun veya kanunda n grlen szlefl-
larna sahip olabilen kimse.
meler uyarnca oluflan topluluk dolaysyla mallara bir-
Halka Arz: Menkul kymetlerin satn alnmas iin yazl, szl
likte malik olanlarn mlkiyeti.
veya resmi flekilde her trl yolla halka arda bulunmak.
Emre Yazl Senet: Emre yazl olan ve yasa tarafndan byle
Hamil: Elinde bulunduran; zerinde taflyan.
saylan kymetli evrak.
Hamiline Yazl Senet: Senedin metninden veya biiminden
Envanter: Bir kurum veya kifliye ait alacak ve borlarn belir-
hamili (elinde bulunduran) kim ise, o kimsenin, hak sa-
li bir tarihte ayr ayr miktar ve deerlerini gsteren d-
hibi saylaca anlafllan senet.
km cetveli.
Hapis Hakk: Borlunun rzas ile zilyetliini devretmifl oldu-
Esas Sermaye: Tamam taahht edilmifl bulunan, deifltiril-
u bir menkul mal veya kymetli evrakn; borlunun va-
mesi artrma ve azaltma ifllemlerinin yaplmasna balan-
desi gelmifl bir borcuna karfllk olarak, alacaklnn elin-
mfl olan sermaye.
de bulunmasn salayan ve alacaklya mal iadeden ka-
nma ve paraya evirme yetkisi veren hak.
F Hasretme: Snrlama, zgleme.
Fail: Yapan; eden; hukuki sonu douracak flekilde bir su ifl-
Hata: Yanlma; geree uygun olmayan ve hata eden kiflice
leyen kimse.
gerek kabul edilen eylem.
Faiz: Alacaklnn verdii borca karfllk, kazan salamak ve-
Hile: Aldatma, yanltma, dolan; bir kimsenin kendi davranfl
ya enflasyon gibi nedenlerle zarar uramamak amacyla,
biimi veya sarfettii szler ile dier bir kimseyi, bir ira-
borlusundan istemeye hakk olduu karfllk.
de beyannda bulunmaya veya szleflme yapmaya y-
Feragat: Vazgeme; iki taraftan her birinin talep sonucundan
neltmek iin yanlfl bir fikir doufluna veya yanlfl fikrin
vazgemesi.
devamna bile bile neden olmas.
Fesih Beyan: Szleflmelerde taraflardan birinin szleflme ge-
Huzur Hakk: Ana szleflmeye hkm konarak veya sonradan
reklerine devam etmeyecei yolundaki irade beyann,
genel kurul kararyla miktar belirlenerek, ynetim kurulu
dier tarafa bildirmesi.
yelerine, katldklar her toplant iin verilen para.
Fesih: Bozmak, geersiz hale getirmek, hkmden dflrmek.

G bra: Alacaklnn, borlusunda bulunan alacandan tamamen
Genel Kurul: Anonim ortakln, en yksek irade ve karar
veya ksmen vazgemesi; derneklerde ve ortaklklarda
organ.
organlar sorumluluktan kurtarmak.
Geri Alm (vefa) Hakk: Satcya satt taflnmazn bedel kar-
braz: Gsterme, sunma.
fllnda ve tek tarafl irade ile geri alma hakkn veren
cazet: Temsil yetkisi bulunmadan baflkas adna yaplan iflle-
hak.
me, adna ifllem yaplan kiflinin verdii onay.
Gerek Kifli: Hukukun, kendilerine, hak ve bor sahiplii
fa: deme, yerine getirme.
yetkisi tand insanlar.
fls: Borcunu demeyen veya demelerini tatil eden borlu
Gndem: Ortaklk toplantlarnda, konuflulup tartfllacak ve
hakknda yaplan takip sonucunda, mahkeme karar ile
yaplacak ifllerin listesi.
tespit ve ilan edilen bir durum olup, ifls karar zerine
Gnlk Defter: Tacirin yapt ifllerin, yapld tarihe gre s-
borlunun btn malvarlnn, tm alacakllar yararna
raland ve gn gnne yazld defter.
tasfiye edilmesi.
Szlk 277
hbar: Haber verme, bildirme. Katlma Pay: Ortan ortakla katlmas karflsnda ortaklk
htar: Hatrlatma, uyarma. mal ve gelirlerindeki pay.
htiyari: stee bal. Kefalet: Bir borcun borlu tarafndan yerine getirilmesini
krah: Korkutma, bir kimseyi yapmak istedii fleyi yapmama- nc bir kiflinin alacaklya temin etmesini salayan
ya, yapmamak istedii fleyi yapmaya korkutarak zorlama. szleflme.
ktisap: Kazanma; edinme. Kymetli Evrak: Hakkn senede bal olduu ve ayr olarak
lliyet liflkisi: Bir sonucu ortaya karan eylem ve hareketle ileri srlemedii gibi baflkalarna da devredilemedii
o sonu arasndaki bant, nedensellik, sebep ve sonu senet.
iliflkisi. Kiflilik Hakk: Kiflilerin vcut btnlne, onuruna, srlar-
lmhaber: Herhangi bir durumu gsteren belgesi. na, manevi dnyasna iliflkin haklar.
mha: Ortadan kaldrma; yok etme. Kiflisel Defiler: Senet borlusu ile lehdar arasnda, senet d-
nfisah: Kendiliinden ortadan kalkma, bozulma, dalma. fl iliflkilerden doan defiler.
nhisari: Almn veya satmn tek bir elde toplanmas. Koniflmento: Bir taflma szleflmesinin yapldn ispatlayan,
ntifa: Yararlanma; faydalanma. eflyann taflyan tarafndan teslim alndn veya gemiye
ntifa Hakk: Yararlanma hakk; baflkasna ait bir malda kul- yklendiini gsteren ve taflyann eflyay, ancak onun
lanma ve rnlerinden yararlanma yetkilerine sahip ol- ibraz karfllnda teslimle ykml olduu senet.
may ieren hak. Konkordato: Bir borlunun borlarn, alacakllar tarafndan
potekli Bor Senedi: Taflnmazlarn deerinin ipotek temi- kabul edilmifl ve resmi bir makam tarafndan onaylanmfl
nat altnda tedavle karlmasna olanak veren bor plan erevesinde demesini salayan hukuki imkn.
senetleri. Konsorsiyum: ki veya daha fazla iflletmenin ortak bir amac
rat Senedi: Bir taflnmaz zerinde, taflnmaz mkellefiyeti flek- gereklefltirmek iin gerekli olan finansman konusunda
linde bir teminatla gvence altna alnan bor senetleri. geici olarak yaptklar iflbirlii.
flletme: Ticarethane, fabrika veya ticari biimde iflletilen di- Klli Halefiyet: Bir malvarlnn hak ve borlaryla (aktif ve
er kurumlar. pasifleriyle) tm olarak bir kifliden dierine gemesi.
flletme Ad: Ticaret mahalli olarak bizzat iflletmeyi tantmaya
ve benzer iflletmelerden ayrmaya yarayan ad. L
tibari Deer: Paralarn, pay senetlerinin, tahvillerin, poliele- Lafz: Kanun metinlerinde kullanlan szlerin anlam.
rin, eklerin zerinde yazl olan deer, saymaca deer. Lehdar: Lehine bir hak yaratlan; kambiyo senedinde senet
tiraz: Bir hakkn doumuna engel olan veya o hakk sona er- bedelini tahsil edecek olan kimse.
diren olgu. Limited Ortaklk: ki veya daha fazla gerek veya tzel kifli
yiniyet: Bir hakkn kazanlmasna engel bir hususu, o hak- tarafndan bir ticaret unvan altnda kurulup, ortaklarn
k edinmek isteyen kiflinin bilmemesi veya bilmesinin sorumluluu koymay stlendikleri sermaye ile snrl ve
gerekmemesi. esas sermayesi belli olan ortaklk.
K M
Kabul: Hukuk yarglamasnda iki taraftan birinin (davalnn), Makbuz Senedi: Umumi maazalara saklanmak zere brak-
dierinin istem sonucunu benimsemesi. lan ticari mallar ve hububat karfllnda dzenlenen ky-
Kabul Etmeme Protestosu: Kabul iin gsterilen polienin metli evrak.
muhatap tarafndan kabul edilmemesi durumunda eki- Marka: Bir teflebbsn mal ve hizmetlerini bir baflka teflebb-
len protesto. sn mal veya hizmetlerinden ayrt etmeyi salamas ko-
Kambiyo Senedi: Polie, bono ve ekten oluflan senet trle- fluluyla, izimle grntlenebilen veya benzer biimde
ri. ifade edilen her trl iflaret.
Kanuni Temsilci: Kaynan kanundan alan temsilci eflidi. Menkul Kymet: Bir sermaye ve alacan, bir ksmn temsil
Kr: Bir iflten elde edilen net kazan. eden ve sahibine gelir getiren, dolaflm yeteneine sahip
Karar Defteri: Tzel kifli tacirlerin ortaklk organlarnn al- kymetli evrak.
dklar kararlar kayt ettikleri defter. Muaccel Bor: Vadesi gelmifl bulunan bor.
Karine: Bilinen bir olgudan bilinmeyen bir olgunun kar- Muhatap: Karfl taraf, kendisine baflvurulacak kimse, kambi-
tlmas. yo senedinde demeye yetkili klnan kimse.
278 Ticaret Hukuku
Murahhas: zinli; delege, bir ifl iin grevlendirilen kurul ad- nalm (flufa) Hakk: Bir taflnmaz maln satlmas halinde,
na tam yetkili. onu dier alclara nazaran ncelikle satn alabilme
Murahhas Mdr: Yetkili mdr. hakk
Murahhas ye: Yetkili ye, ortaklklarda ynetim kurulunca rf ve Adet: Topluluk ierisinde kk salmfl olup, uyulmas
kendisine ynetim yetkisi verilen kifli. zorunlu gelenekler.
Muvazaa: Taraflarn nc kiflileri aldatmak amacyla, ger-
ek iradelerine uymayan ve aralarnda hkm ve sonu P
dourmayacak bir grnfl yaratmak konusunda anlafl- Pay: Hisse, bir tam fleyden birden ok kifliye dflen.
malar. Pay Senedi: Hisse senedi; ortaklk sermayesinin birbirine eflit
Meccel Bor: Vadesi gelmemifl bor. ksmlara ayrlmfl paralarndan her birinin karfll ol-
Mflis: hakknda ticaret mahkemesi tarafndan iflas karar ve- mak zere, yasada gsterilen biimlere uygun olarak d-
rilmifl gerek veya tzel kifli. zenlenen kymetli evrak.
Mhlet: Vade; sre. Polie: Belirli bir srenin sonunda, belirli bir paray kendi
Mktesep Hak: nceden yrrlkte bulunan hkmlere g- adna ve bir baflkasnn emrine demesi iin alacaklnn
re bir kifli yararna var olan ve sonradan karlan h- borluya verdii emri ieren belge.
kmlerle inemeyen hak. Portfy Tazminat: Mvekkile srekli bir flekilde hizmet ve-
Mmeyyiz: Ayrt etme gcne sahip. ren acentenin bir anda szleflmenin feshi dolaysyla
Mnferit: Tek; ayr; kendi baflna olan. madur olmasn nlemek iin ngrlen tazminat.
Mtemerrid: Temerrde dflen kimse. Proforma Fatura: Anlaflma safhasnda satc tarafndan maln
Mteselsil Borluluk: Bir ve ayn bortan dolay birden faz- birim fiyatnn, zelliklerinin ve satfl flartlarnn yer ald-
la borlunun bulunduu, alacaklnn bu borlulardan di- , bilgi verme amac gden bir teklifname niteliindeki
lediince setii birinden alacan tamamen ya da ks- fatura.
men ifasn isteyebilecei birlikte borluluk iliflkisi. Protesto: Bir hakkn dflmesine nlemek, baflka birini temer-
Mteselsil Sorumluluk: Birden ok kimsenin bir zararn taz- rde dflrmek gibi sebeplerle, muhataba resmen yazl
mininden zincirleme olarak sorumlu olmalar. bildirimde bulunmak.
N R
Nama Yazl Senet: Belirli bir kiflinin namna (adna) yazl Resen: Kendiliinden, herhangi bir istee gerek olmadan.
olup da onun emrine kaydn iermeyen ve yasal olarak Rehin Cirosu: Senetteki tutarn rehnedilmesi amacyla yap-
da emre yazl senetlerden saylmayan kymetli evrak. lan ciro.
Nominal Deer: Paralarn, pay senetlerinin, tahvillerin, poli- Rehin: Bir borcun deneceine teminat olarak, denince ge-
elerin, eklerin zerinde yazl olan deer. ri alnmak flartyla borlunun alacaklya verdii deerli
Noter: Hukuki gvenlii salamak ve anlaflmazlklar nle- fley.
mek iin ifllemleri belgeleyen kamu grevlisi. Rekabet Yasa: Ayn konuda, ayn alanda alflma yasa.
Rc: Dnme, geriye dnme, cayma.
O- Rc Hakk: Bir demede bulunan kimsenin, yapt bu de-
Olaan Genel Kurul Toplants: Ortakln normal faaliyet meyi ksmen veya tamamen, demesi gereken kifliler-
erevesi iinde belirli aralklarla yaplan toplant. den istemesi.
Olaanst Genel Kurul Toplants: Sreye bal olmaks- Rhan Hakk: ncelik hakk; bir alacan, dier alacaklar-
zn, genel kurulun toplantya arlmas. dan nce tahsil edilmesi (denmesi) hakk.
Organ: Uzuv; tzel kiflilerin yasa ve tzklerine gre temsile
ve/veya iradelerini belirtmeye yetkili bir veya birden ok S-fi
kifli veya kurul. Sermaye: Anapara, kapital.
Ortaklk: fiirket; iki veya daha fazla kiflinin emeklerini ve Sermaye Borcu: Ortaklardan her biri tarafndan, ortak amac
mallarn ortak bir amaca eriflmek iin birlefltirmeleri. gereklefltirmek iin ortakla konulmas stlenilen deer.
dememe Protestosu: Bir ticari senet, ibraz edilmesine ra- Sermayesi Paylara Blnmfl Komandit Ortaklk: Serma-
men denmemiflse, hamilin cirantalara, keflideciye veya yesi paylara blnen ve ortaklardan birinin veya birka-
senet dolaysyla sorumluluk altna girenlere baflvurabil- nn ortaklk alacaklarna karfl anonim ortaklk orta
mesi iin ekilmesi gereken protesto. gibi sorumlu olduklar ortaklk.
Szlk 279
Sna Mlkiyet Hakk: Sanayide ve tarmdaki bulufllarn, ye- Temerrt: Borlunun borcunu demekte veya alacaklnn
niliklerin, yeni tasarmlarn ve zgn alflmalarn ilk uy- alacan almamakta direnmesi.
gulayclar adna; ticaret alannda retilen ve satlan mal- Temerrt Faizi: Gecikme faizi; borlunun borcunu yerine
larn zerlerindeki reticisinin veya satcsnn ayrt edil- getirmekte gecikmesi durumunda denmesi gereken
mesini salayacak iflaretlerin sahipleri adna kayt edil- faiz.
mesini ve bylece ilk uygulayclarn rn retme ve Teminat: Bir borcun zamannda ve uygun biimde denme-
satma hakkna belirli bir sre sahip olmalarn salayan sini salayan ifllem; belli bir hukuksal durumu salamak
gayri maddi hak. iin verilen garanti; gvence.
Silsile: Sra, art arda gelme, dizilme. Temsil Yetkisi: Bir kimseye baflkas hesabna ifllem yapmas
Sirkler: Genelge; belli bir konuda bilgi vermek iin gnde- iin verilen yetki.
rilen yaz. Temyiz Kudreti: yiyi ktden ayrma ve makul biimde dav-
Sulh: Grlmekte olan bir davann taraflarnn karfllkl anlafl- ranflta bulunma yetenei.
ma ile dava konusu uyuflmazla son vermeleri. Terkin: Resmi ktk ve defterlerde yazl bulunan bir konu-
fiirket: Ortaklk; iki veya daha fazla kiflinin emeklerini ve mal- nun silinmesi.
larn ortak bir amaca ulaflmak iin birlefltirmeleri. Tescil: Bir fleyin resmileflmesi iin bir sicile, resmi bir deftere
kayt edilmesi.
T Ticaret Sicili: Ticari iflletme ile ilgili konularn, tacirin ve
Tacir: Bir ticari iflletmeyi ksmen dahi olsa kendi adna iflleten nc kiflilerin karlar ynnden aklanmasna hiz-
kimse. met eden kurulufl.
Tahkim: Bir hak zerinde uyuflmazla dflmfl olan iki tara- Ticaret Unvan: Tacirin ticari iflletmesine iliflkin ifl ve ifllem-
fn anlaflarak, bu uyuflmazln zmlenmesini zel ki- lerde kulland ad.
flilere brakmalar ve bu uyuflmazln zel kifliler tarafn- Ticari Dava: Ticaret Kanununda saylan davalarla, her iki ta-
dan incelenip karara balanmas. raf iin ticari saylan konulardan doan davalar.
Tahvil: Devletin veya ortaklklarn bor salamak amac ile Ticari Defter: Tacirler tarafndan tutulan defter.
karttklar senet. Ticari flletme: Ticarethane, fabrika veya ticari biimde iflleti-
Takas: ki kifli arasndaki karfllkl para veya ayn cinsten sa- len dier kurumlar.
y, tart veya l ile belirlenebilen fleylere ait muaccel Ticari rf ve Adet: Uyuflmazlklarn zmlenmesinde ve
alacaklarn birbirlerini ortadan kaldrma hali. iradelerin yorumlanmasnda esas alnan ve bir ticaret da-
Takas Odas: Bir kentteki bankalarn birbirlerine deyecekle- lna iliflkin rf ve adetler.
ri ekleri veya benzeri senetleri aralarnda takas yoluyla Ticari Temsilci: Tacir tarafndan iflletmeyi ynetmesi ve tem-
demek zere banka temsilcilerinin bir araya gelmesi. sil etmesi iin kendisine ak veya zmni yetki verilen
Taksirli Mflis: Yasada saylan kusurlu hareketleri yznden kifli.
iflas eden kifli. Ticari Vekil: Ticari temsilci niteliini taflmakszn, bir ticaret-
Tam Ciro: Senet malikinin senedin arkasna lehdarn adn hane, fabrika veya ticari bir biimde iflletilen baflka bir
yazp deyiniz ibaresi koyduu ve imzalad ciro. iflletmenin sahibince iflletmenin btn iflleri veya bir ta-
Tasfiye Bakiyesi: Ortaklk malvarlnn tasfiye edilmesi ama- km iflleri iin temsil ile grevlendirilen kifli.
cyla, ortaklk alacaklarnn toplanp borlarn denme- Trampa: Bir hak veya maln baflka bir hak veya mal ile deifl-
sinden sonra geriye kalan miktar. tirilmelerini amalayan ifllem.
Tasfiye: Saf hale getirme; ortakln sona ermesi halinde Tzel Kifli: Hukuk dzenleri tarafndan hak ve borlara sahip
hesaplarnn kapatlmas ve alacakllara demelerin ya- olacaklar kabul edilen insan ve mal topluluklarna veri-
plmas. len ad.
Tasfiye Memuru: Tasfiye ifllemini yapan kifli.
Tasfiye Pay: Ortakln tasfiyesi sonucu tasfiye bakiyesi ze- V
rinde ortan talep hakk. Vade: deme gn; szleflme, yasa veya drstlk kuralna
Teaml: nsanlar arasnda yaplagelen fley, alfllmfllk. gre belirlenen, borlunun edimde bulunaca zaman.
Tedavl: Srm, geerlik, yrrlk. Varant: Umumi maazalara saklanmak zere braklan emtia
Tedrici: Derece derece, yavafl yavafl olan. zerinde rehin hakk kurmak amacyla dzenlenen ky-
Telif Hakk: Bir fikir veya sanat eserini yaratan kiflinin, bu metli evrak.
eserden doan haklarnn tm.
280 Ticaret Hukuku
Y
Yaptrm: Herhangi bir kuraln koymufl olduu emir ve ya-
saklara uygun surette hareket etmeme, onun yap dedii-
ni yapmama veya yapma dediini yapma halinde karfl-
lafllacak olan tepki.
Yerleflim Yeri: Bir kimsenin yerleflmek niyetiyle oturduu
yer.
Yeter Say: Nisap; bir toplantnn yaplabilmesi veya karar al-
nabilmesi iin gerekli say.
Ynetim Kurulu: cra heyeti; Ortaklk, dernek, vakf veya
benzeri topluluklarda bu hukuki varln ynetilebilme-
si iin gerekli faaliyetlerde bulunan organ.
Z
Zamanaflm: Bir hakkn kazanlmas veya kaybedilmesi ya
da bir bortan kurtulma sonucunu douran ve yasada
beliren srenin, yasada belirlenen koflullarla gemesi.
Zmni: st kapal; ak olmayarak dolaysyla anlatlan.
Zilyetlik: Bir taflnr ya da taflnmaz mal zerinde fiil egemen-
lii elde etme ve elden karmama ynndeki iradeye
dayanarak srdrlen kifli ile eflya arasndaki iliflki.
Zincirleme (mteselsil) Sorumluluk: Birden ok kimsenin
bir zararn tazmininden mteselsil (zincirleme) olarak
sorumlu olmalar; alacaklnn, herhangi bir borluya kar-
fl talepte bulunarak borcun denmesini isteyebilmesi
hali.

HUK208U 13V4 8 PDF - Kitap

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

HUK208U 13V4 8 PDF - Kitap

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2905

Copyright 2013 by Anadolu University

UZAKTAN RETM TASARIM BRM

Genel Koordinatr Yardmcs

Grafik Tasarm Ynetmenleri

Dil Yazm Danflman

Kitap Koordinasyon Birimi

Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 30.000 adet baslmfltr.

Ticari flletme, Tacir, Ticari fl, Ticari Yarg. ........................ 2 1. NTE

Ticari fllere Bal Sonular ......................................................................... 21

2. NTE Ticaret Sicili, Ticaret Unvan, Haksz Rekabet .................... 32

Tescilli Markaya Tecavz ve Markann Korunmas .............................. 48

Ticari Defterler, Tccar Yardmclar ve Cari Hesap.......... 62 3. NTE

4. NTE Ortaklklar Hakknda Genel Bilgi, Adi Ortaklk,

Ortaklk (fiirket) ve Unsurlar ....................................................................... 95

Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 128

5. NTE Anonim Ortakln Kuruluflu, Ynetim

6. NTE Genel Kurul ve Anonim Ortakln Sona Ermesi................. 168

Bireysel Haklar ........................................................................................ 171

Pay Sahiplii ve Menkul Kymetler ........................................ 198 7. NTE

8. NTE Kymetli Evrak.......................................................................... 232

radi Dnfltrme ................................................................................... 239

Aval ................................................................................................................ 255

Szlk ................................................................................... 275

AATUHK : Amme Alacaklarnn Tahsil Usul Hakknda Kanun

TOBB : Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii

kanunda tanmlanmfl olmas, yeni TTKnn nemli yanlarndan birisidir.

Ticari iflletmenin tanm ve unsurlar asndan temel dzenleme, TTK m.11/1de

Kanun metinlerine http:// mevzuat basbakanlik.gov.tr adresinden ulaflabilirsiniz.

Esnaf flletmesi in ngrlen Snr Aflan Dzeyde Gelir Salama

Gelir Salama Amacnn Varl

Gelir Dzeyine Gre Esnaf flletmesi-Ticari flletme Ayrm

DKKAT VUK m.177deki

ca retide isabetle vurgulanmaktadr. Fakat bu tr faaliyetlerin, birka doktorun

Resmi Gazeteye http://www.resmigazete.gov.tr adresinden ulaflabilirsiniz.

Kararnamenin anlan dzenlemesi nedeniyle, VUK m.176 uyarnca birinci snf

olunur denilmek suretiyle iflletmeye zglenmifl malvarl unsurlarnn bir ksm-

Ticari flletmede Merkez ve fiube

Ynetim ayrl sonucu olarak, flubenin hesap ve defterleri merkezden D Kayrdr.

Bir Yerin fiube Saylmasnn Sonular

Ticaret Unvan Asndan

Temsil Yetkisinin Snrlandrlmas Asndan

flletmenin Devrinde Kapsam Asndan

Yetkili Mahkeme ve cra Dairesi Asndan

Ticari flletme ile lgili nemli Baz Hukuki fllemler

Ticari flletmenin Devri ve Birleflmesi

Tacir T ticari iflletmesini 01.01.2012 tarihinde devretmifl, alt ay sonraSIRAalacakl

Devir Almann Bafllca Sonular fiunlardr

Ticari flletme Rehni

Rehnin Kurulmas ve Sonular

Lex Commissoria Yasa

Bir Ticari flletme zerinde Birden Fazla Rehin Kurulabilmesi

Rehin Kurulduktan Sonra flletme Sahibinin Yetkileri

Borcun denmemesinin Sonucu

Rehin Hakknn Ayni Etkisi

yiniyetli ktisaplarn Durumu

Medeni Kanun Hkmlerine Yollama

TACR SIFATI VE TACR OLMANIN SONULARI

Tacir Sfatnn Kazanlmas

Gerek Kiflilerde Tacir Sfatnn Kazanlmas

Bir Ticari flletmenin Mevcut Olmas

flletmenin Kendi Adna alfltrlmas