İşletme İlkeleri

T.C.
ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2626

AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1594
fiLETME LKELER
Yazarlar
Do.Dr. Nurcan TURAN (nite 1)
Prof.Dr. A. Barfl BARAZ (nite 2)
Yrd.Do.Dr. H. Cem SAYIN (nite 3)
Do.Dr. Figen DALYAN (nite 4)
Do.Dr. Mesut KURULGAN (nite 5)
Yrd.Do.Dr. zlem SAYILIR (nite 6)
Yrd.Do.Dr. Ayfle HEPKUL (nite 7)
Prof.Dr. Senem BESLER (nite 8)
Editrler
Prof.Dr. B. Zafer ERDOAN
Yrd.Do.Dr. Didem PAfiAOLU
ANADOLU NVERSTES
www.evrenselpdf.com
Bu kitabn basm, yaym ve satfl haklar Anadolu niversitesine aittir.
Uzaktan retim tekniine uygun olarak hazrlanan bu kitabn btn haklar sakldr.
lgili kurulufltan izin almadan kitabn tm ya da blmleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt
veya baflka flekillerde oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz.
Copyright 2012 by Anadolu University

All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
UZAKTAN RETM TASARIM BRM
Genel Koordinatr
Prof.Dr. Mjgan Bozkaya
Genel Koordinatr Yardmcs

Yrd.Do.Dr. rem Erdem Aydn
retim Tasarmclar
Prof.Dr. T. Volkan Yzer
r.Gr. Orkun fien
Grafik Tasarm Ynetmenleri

Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
r.Gr. Nilgn Salur
Dil Yazm Danflman

Okt. Meral Aflkar
Grafikerler
Hilal Kkdaaflan
Ayflegl Dibek
Kitap Koordinasyon Birimi

Uzm. Nermin zgr
Kapak Dzeni
Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
Dizgi
Akretim Fakltesi Dizgi Ekibi
flletme lkeleri
ISBN
978-975-06-1294-7
5. Bask
Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 8.000 adet baslmfltr.

ESKfiEHR, Haziran 2015
www.evrenselpdf.com
indekiler iii
indekiler
nsz ............................................................................................................ ix
flletme ve flletmecilikle lgili Kavramlar.............................. 2 1. NTE

fiLETME BLM ............................................................................................ 3
fiLETME KAVRAMI ....................................................................................... 3
fiLETMELERN FAALYET ALANLARI .......................................................... 4
fiLETMELERN BAfiARI KOfiULLARI............................................................ 6
fiLETMELERN EKONOMDEK YER ........................................................ 6
fiLETMECLE LfiKN TEMEL KAVRAMLAR ........................................... 7
Ekonomik Sistemler ..................................................................................... 7
Kapitalist Sistem ...................................................................................... 8
Sosyalist Sistem........................................................................................ 8
Karma Ekonomik Sistem ........................................................................ 9
htiya ve stekler.......................................................................................... 9
Maslowun htiyalar Hiyerarflisi................................................................... 9
Arz ve Talep Kavram ................................................................................... 11
Tketim ve Tketici Kavram ....................................................................... 11
rn ve Hizmet Kavram.............................................................................. 11
Ekonomik rn ve Ekonomik Olmayan rn ..................................... 11
Tketim rn ve Endstriyel rn ..................................................... 12
Dayankl ve Dayanksz rn ............................................................... 12
retim ve retim Faktrleri.......................................................................... 12
Doal Kaynaklar...................................................................................... 13
fl gc ..................................................................................................... 13
Sermaye ................................................................................................... 13
Giriflimci................................................................................................... 14
Teknoloji.................................................................................................. 14
Giriflimci ve Ynetici..................................................................................... 14
Giriflimci................................................................................................... 14
Ynetici.......................................................................................................... 16
zet ............................................................................................................... 17
Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 18
Yaflamn inden ........................................................................................... 19
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 20
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 20
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 21
flletmeler ve zellikleri.......................................................... 22 2. NTE

GRfi .............................................................................................................. 23
fiLETMENN AMALARI ............................................................................. 23
Amalarn Snflandrlmas ........................................................................... 24
Genel Amalar ....................................................................................... 24
Stratejik Amalar...................................................................................... 26
zel Amalar ........................................................................................... 27
fiLETMENN FONKSYONLARI.................................................................... 28
Ynetim ........................................................................................................ 28
retim ........................................................................................................... 28
Pazarlama....................................................................................................... 29
nsan Kaynaklar .......................................................................................... 29
Finansman .................................................................................................... 29
Muhasebe ..................................................................................................... 30
www.evrenselpdf.com
iv indekiler
Halkla liflkiler .............................................................................................. 30

Arafltrma ve Gelifltirme ............................................................................... 30
fiLETMELERN EVRE LfiKLER ............................................................... 31
flletmenin evresi..................................................................................... 31
flletme Sahipleri, Ortaklar ...................................................................... 31
flletme alflanlar ................................................................................... 32
Yneticiler................................................................................................ 32
flletmenin Sektrel evresi .......................................................................... 33
Tketiciler ................................................................................................ 33
Tedarikiler.............................................................................................. 34
kame rnler ......................................................................................... 34
Rakip Firmalar ......................................................................................... 34
flletmenin Ulusal evresi ............................................................................. 35
Devlet....................................................................................................... 35
Toplum .................................................................................................... 35
Kurumlar .................................................................................................. 36
flletmenin Uluslararas evresi..................................................................... 36
Gidilen lke Pazar ve Tketicileri ile liflkiler ...................................... 36
Gidilen lkedeki Resmi Kurumlar ile liflkiler ...................................... 37
Gidilen lkedeki Ekonomik ve Ticari Anlaflmalar................................ 37
ok Uluslu flletmeler ............................................................................. 37
fiLETMELERN SORUMLULUKLARI ............................................................ 37
flletmelerin Sosyal Sorumluluklar ............................................................... 38
flletmelerin Ahlaki Sorumluluklar............................................................... 39
flletmelerin evreye Karfl Sorumluluklar .................................................. 40
Sosyal Sorumluluun Raporlanmas ............................................................. 41
zet................................................................................................................ 44
Kendimizi Snayalm...................................................................................... 45
Yaflamn inden............................................................................................ 46
Okuma Paras .............................................................................................. 46
3. NTE flletmelerin Snflandrlmas.................................................. 50

fiLETMELERN SINIFLANDIRILMASI ........................................................... 51
FAALYET ALANLARINA GRE fiLETMELER ............................................. 51
Endstri flletmeleri ....................................................................................... 52
Ticaret flletmeleri.......................................................................................... 52
Hizmet flletmeleri ......................................................................................... 52
EKONOMK FONKSYONLARINA GRE fiLETMELER.............................. 53
Mal reten flletmeler.................................................................................... 53
Hizmet reten flletmeler.............................................................................. 53
Pazarlama flletmeleri .................................................................................... 53
RETM ARALARININ MLKYETNE GRE fiLETMELER ..................... 54
zel flletmeler .............................................................................................. 54
Kamu flletmeleri ........................................................................................... 54
Yabanc Sermayeli flletmeler ....................................................................... 54
Karma flletmeler ........................................................................................... 54
BYKLNE GRE fiLETMELER.......................................................... 54
Mikro lekli (Cce) flletmeler ................................................................... 55
Kk lekli flletmeler .............................................................................. 55
Orta lekli flletmeler.................................................................................. 55
www.evrenselpdf.com
indekiler v
Byk lekli flletmeler .............................................................................. 56

Dev (ok Byk) lekli flletmeler ........................................................... 56
RETMDE KULLANILAN TEKNOLOJYE GRE fiLETMELER ................. 57
Emek Youn flletmeler ................................................................................ 57
Sermaye Youn flletmeler............................................................................ 57
TKETCLERN TRNE GRE fiLETMELER........................................... 57
Ara Tketicilere Mal ve Hizmet reten flletmeler...................................... 58
En Son Tketicilere Mal ve Hizmet reten flletmeler .............................. 58
HUKUK YAPILARINA GRE fiLETMELER................................................. 58
ZEL fiLETMELER ........................................................................................ 59
Tek Kifli flletmeleri ....................................................................................... 60
fiirket (Ortaklk) fieklinde flletmeler............................................................ 60
Adi fiirketler ............................................................................................. 60
Ticaret fiirketleri ...................................................................................... 60
Kooperatifler.................................................................................................. 63
Dernek ve Vakf flletmeleri.......................................................................... 63
KAMU fiLETMELER ..................................................................................... 64
YABANCI SERMAYEL fiLETMELER ............................................................ 64
ULUSAL KKENLERNE GRE fiLETMELER.............................................. 64
Ulusal flletmeler............................................................................................ 64
Uluslararas flletmeler ................................................................................... 65
ok Uluslu flletmeler.................................................................................... 65
Kresel flletmeler.......................................................................................... 66
zet................................................................................................................ 67
Yaflamn inden............................................................................................ 69
Etik ve Sosyal Sorumluluk ...................................................... 72 4. NTE

GRfi .............................................................................................................. 73
fiLETMELERDE SOSYAL SORUMLULUK NASIL BAfiLAR........................... 74
Yardmseverlik Prensibi ................................................................................ 74
Vekillik Prensibi ............................................................................................ 75
fiLETME SOSYAL SORUMLULUUNUN MODERN BMLER................. 75
fiLETME SOSYAL SORUMLULUUNUN SINIRLARI................................... 76
Yasalara Uygunluk ........................................................................................ 76
Maliyetler ....................................................................................................... 76
Etkinlik ........................................................................................................... 76
Faaliyet Alan ve Karmaflklk ....................................................................... 77
YASAL GEREKLLKLERE KARfiI GNLL SOSYAL SORUMLULUK....... 77
renilmifl Kiflisel karlar ........................................................................... 78
Yasal Zorunluluklara Karfl Gnlllkle Harekete Geme ....................... 78
Krllk ve Sosyal Sorumluluk ...................................................................... 79
Ksa Dnemli Krlla Karfl Uzun Dnemli Krllk............................ 79
Maksimum Krlla Karfl Optimum Krllk......................................... 79
Etkilenenlerin karlarna Karfl Sermayedarlarn karlar................... 79
SOSYAL SORUMLULUKLA LGL OLMANIN PROSEDRLER.................. 81
Stratejik Sosyal Konularn Tahmin Edilmesi ............................................... 81
Sosyal Sorumluluk in Organize Etme ...................................................... 81
Sosyal Sorumluluk Stratejisi ......................................................................... 81
DEfiEN EVRE VE fiLETME ET .......................................................... 82
www.evrenselpdf.com
vi indekiler
flletme Etii Kavram .................................................................................... 82

flletme Etii Dzeyleri.................................................................................. 82
flletme Etii ile lgili Yanlfllar...................................................................... 83
Etik Sonular Neden flletmelerde Kullanlr ............................................... 86
flletmelerdeki Etik Sonularn Doas ......................................................... 86
flletme Etiinin retilebilirlii.................................................................... 88
Etik Geliflimin Aflamalar............................................................................... 89
zet ............................................................................................................... 90
Yaflamn inden ........................................................................................... 93
5. NTE flletmelerin Kuruluflu.............................................................. 96

fiLETME KURMA........................................................................................... 97
EKONOMK ARAfiTIRMA.............................................................................. 98
Talep Tahmini ve Pazar Arafltrmas ............................................................ 99
Talep Tahmin Yntemleri....................................................................... 100
Kurulufl Yerinin Seimi ................................................................................. 101
Kurulufl Yeri Seimini Etkileyen Unsurlar ............................................. 102
flletme Kapasitesinin Belirlenmesi............................................................... 103
Tahmini Gelirlerin Belirlenmesi ................................................................... 105
TEKNK ARAfiTIRMA .................................................................................... 105
retim Sistemi ve Teknoloji Seimi ............................................................. 105
Teknik Maliyet alflmalar............................................................................ 106
FNANSAL ARAfiTIRMA................................................................................. 107
YASAL ARAfiTIRMA....................................................................................... 108
flletmenin Hukuki Yapsnn Belirlenmesi .................................................. 108
Devlet Desteklerinin zlenmesi .................................................................... 109
flletme Kurulurken Alnmas Gereken Yasal zinlerin .............................. 110
Belirlenmesi ................................................................................................... 110
RGTSEL ARAfiTIRMA ............................................................................... 110
Yaplacak fllerin Belirlenmesi ve Gruplandrlmas .................................... 110
flgrenin Belirlenmesi ve Yetki-Sorumluluklarn Verilmesi....................... 110
Yer, Ara ve Yntemlerin Belirlenmesi ....................................................... 111
DEERLENDRME-KARAR VERME VE GEREKLEfiTRME ........................ 111
Yatrm Deerlendirme.................................................................................. 111
Yatrm Karar ................................................................................................ 111
Yatrm Gereklefltirme ................................................................................. 112
zet................................................................................................................ 113
Yaflamn inden............................................................................................ 115
Okuma Paras .............................................................................................. 116
6. NTE flletmelerin Bymesi ............................................................................ 118

BYME KAVRAMI VE NEDENLER........................................................... 119
fiLETMELERDE BYME BMLER.......................................................... 120
sel Byme................................................................................................. 120
Yatay Byme ......................................................................................... 120
www.evrenselpdf.com
indekiler vii
Dikey Byme ........................................................................................ 120

Dflsal Byme............................................................................................... 121
Dikey Birleflme ........................................................................................ 121
Yatay Birleflme ........................................................................................ 121
apraz Birleflme ...................................................................................... 121
Bymenin Getirdii stnlkler ve Sakncalar ......................................... 122
Bymenin stnlkleri......................................................................... 122
Bymenin Sakncalar ........................................................................... 123
Eflgdm Sorunu ..................................................................................... 123
Bymenin Sakncalar ile Bafla kma Yntemleri ............................. 123
HUKUK VE EKONOMK AIDAN BRLEfiME TRLER............................ 124
Kartel.............................................................................................................. 124
Holding .......................................................................................................... 124
Konsern.......................................................................................................... 124
Konsorsiyum.................................................................................................. 125
BRLEfiME VE SATIN ALMALAR ................................................................... 125
Satn Alma Stratejisinin Aka Formle Edilmesi ....................................... 126
Satn Alnabilecek flletmelerin Bulunmas ve Analiz Edilmesi .................. 126
Satn Almann Gereklefltirilmesi.................................................................. 127
Satn Alma Sonrasnda flletmelerin Birlefltirilmesi ..................................... 127
STRATEJK fiBRLKLER VE ORTAK GRfiMLER..................................... 127
fiLETMETLERDE KLME......................................................................... 129
zet ............................................................................................................... 130
Yaflamn inden ........................................................................................... 133
Kresel Ortamda flletmecilik ve Rekabet ........................... 136 7. NTE

fiLETMELERN DIfi EVRESNN ANALZ ................................................ 137
KreselleflmeninTanmlanmas ve Ortaya kfl Sreci ............................... 139
KRESELLEfiMENN AfiAMALARI................................................................. 140
Kreselleflmeyi Salayan Etkenler................................................................ 141
Gmrk Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaflmas..................................... 141
Uruguay Grflmeleri.............................................................................. 141
Dnya Ticaret rgt ............................................................................ 142
Teknolojik Geliflmeler................................................................................... 142
Kreselleflmenin Gstergeleri Nelerdir? ....................................................... 143
fiLETMELER VE KRESELLEfiME................................................................. 145
Kreselleflmeyi Benimsemeleri Asndan flletmeler .................................. 145
Kreselleflmenin flletmelere Etkileri ............................................................ 146
Pazarlarn Kreselleflmesi ....................................................................... 146
retimin Kreselleflmesi ............................................................................... 147
Hizmet Sektr ve Kreselleflme ................................................................. 148
Yneticilerin Kreselleflmeye Bakfl As .................................................... 149
fiLETMELERN KRESELLEfiME STRATEJLER .......................................... 149
Satfl Yaparak Kreselleflme Stratejileri ........................................................ 150
Yatrm Yaparak Kreselleflme Stratejileri.................................................... 150
Kreselleflme Srecinde flletmelerin Karfllafltklar Sorunlar ..................... 151
KRESEL REKABET ...................................................................................... 152
Rekabet Avantajna Sahip Olmann flletmeye Salad Katklar .............. 153
Kresel Rekabet ve Uyum Stratejileri .......................................................... 153
www.evrenselpdf.com
viii indekiler
zet ............................................................................................................... 156

Yaflamn inden ........................................................................................... 158
8. NTE flletme Fonksiyonlar .............................................................. 162

BR SSTEM OLARAK fiLETME VE FONKSYONLARI ............................... 163
YNETM....................................................................................................... 167
RETM.......................................................................................................... 170
PAZARLAMA ................................................................................................. 172
Hedef Pazarn Belirlemesi ........................................................................... 173
Pazarlama Karmasnn Dzenlenmesi .......................................................... 173
FNANSMAN .................................................................................................. 174
Finansal Analiz ve Kontrol ........................................................................... 175
Finansal Planlama.......................................................................................... 175
Aktiflerin Ynetimi ........................................................................................ 175
htiya Duyulan Fonlarn Tedariki ............................................................... 175
flletmenin Karfllaflt zel Sorunlarn zm......................................... 176
NSAN KAYNAKLARI ................................................................................... 176
nsan Kaynaklar Planlamas......................................................................... 176
Seme ve Yerlefltirme.................................................................................... 177
Eitim ve Gelifltirme...................................................................................... 177
Performans Deerleme ................................................................................. 177
cret ve Maafl Ynetimi ............................................................................... 178
Endstriyel liflkiler........................................................................................ 178
fl Gvenlii ve fli Sal ........................................................................... 178
MUHASEBE.................................................................................................... 178
Kaydetme ...................................................................................................... 179
Snflandrma ................................................................................................. 179
zetleme ...................................................................................................... 179
Raporlama ..................................................................................................... 179
Yorumlama .................................................................................................... 180
HALKLA LfiKLER ....................................................................................... 180
Halkla liflkiler Srecinin Aflamalar ............................................................. 181
Arafltrma.................................................................................................. 181
Planlama .................................................................................................. 181
Uygulama................................................................................................. 181
Deerlendirme......................................................................................... 181
Halkla liflkilerde Kullanlan Aralar ............................................................ 181
AR-GE VE NOVASYON ............................................................................... 182
Arafltrma ve Gelifltirme Trleri .................................................................... 182
Temel Arafltrma ...................................................................................... 183
Uygulamal Arafltrma.............................................................................. 183
Gelifltirme................................................................................................. 183
zet................................................................................................................ 184
Yaflamn inden............................................................................................ 186
Szlk ................................................................................... 189
www.evrenselpdf.com
nsz ix
nsz
Son otuz ylda hzlanarak artan kreselleflme olgusu ile birlikte yaflamn tm
alanlarnda olduu gibi iflletmecilik ve retisinde de byk deiflimler yaflan-
maktadr. Bu deiflimler sonucu rekabetin etkileri hi olmad kadar st dzeyde
ve her alanda hissedilir hale gelmifltir. flletmelerin uzun zamandr ellerinde tut-
tuklar g, srasyla araclara ve sonrasnda da tketicilere doru kaymfltr. Bu
g dengesindeki deiflim tketici istek ve ihtiyalarnn iflletmeciler iin temel
bafllang noktas olmas sonucunu dourmufltur. Tketicilerin istek ve ihtiyalar-
nn etkin, verimli ve kar getirecek flekilde karfllanmas abalarnn baflars ise an-
cak bilgi ile mmkndr. Bir yandan gnmzde bilgiye olan ihtiya artarak de-
vam etmekte, dier yandan ise bilgi ynn ynetmek zorlaflmaktadr. flletmeler
iin bilgi, rekabette stnlk arac haline gelmifltir. flletmeler, hzla deiflen reka-
bet koflullarnda ayakta kalabilmek ve rekabette ne kabilmek iin deiflimi
kendilerini srekli yenilemek zorundadrlar. Bu yzden, iflletmecilik retisi ile il-
gili konulara verilen nem gn getike artmaktadr.
Bu kitapta, iflletmecilik ile ilgili temel bilgiler yer almaktadr. flletmelerdeki ya-
planma ve iflleyiflle ilgili temel bilgiler ele alnmfltr. Bu kitapla, rgn ve uzak-
tan retimdeki rencilere iflletmecilikle ilgili z ve yaln bilgiler aktarlmaya a-
lfllmfltr. Kitap; iflletme kavram, kuruluflu, yaplanmas ve iflleyifli konularn ier-
mektedir.
nitelerde, kurumsal bilgilerin yan sra, sra sizde sorularyla rencinin edin-
dii bilgileri snamas istenmektedir. nitenin sonunda yer alan yaflamn iinden
bafllkl alflmalarda, rencilere farkl bir bakfl kazandrmak iin verilmifltir. Ken-
dimizi snayalm blmnde yer alan sorularla, rencilerin niteleri pekifltirme-
leri ve kendilerini snamalar amalanmfltr. Kitabn sonunda yer alan Szlk ile
de, nitelerde yer alana anahtar szckler ve temel kavramlar verilmifltir.
Kitabn basma hazrlanmasnda emei geen herkese teflekkr ederiz.
Editrler
Prof.Dr. B. Zafer ERDOAN
Yrd.Do.Dr. Didem PAfiAOLU
www.evrenselpdf.com
1
fiLETME LKELER
Amalarmz
N
Bu niteyi tamamladktan sonra;
N
flletme kavramn tanmlayabilecek,
N
flletmelerin faaliyet alanlarn aklayabilecek,
N
flletmelerin baflar koflullarn sralayabilecek,
N
flletmelerin ekonomik sistem ierisindeki yerini aklayabilecek,
flletmecilie iliflkin temel kavramlar hakknda bilgi verebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
flletme Tketici
Ekonomik Sistem rn
htiya Hizmet
stek retim
Arz retim Faktrleri
Talep Giriflimci
Tketim Ynetici
indekiler
fiLETME BLM
fiLETME KAVRAMI
fiLETMELERN FAALYET
flletme ve ALANLARI
flletme lkeleri flletmecilikle lgili
Kavramlar fiLETMELERN BAfiARI KOfiULLARI
fiLETMELERN EKONOMDEK YER
fiLETMECLE LfiKN TEMEL
KAVRAMLAR
www.evrenselpdf.com
flletme ve flletmecilikle
lgili Kavramlar
fiLETME BLM
flletmecilik bilimi, gnmzdeki anlamyla geliflimini tamamlamadan nce, ifllet- flletme bilimi, hukuk,
me bilimiyle yakn iliflkili olan bilim alanlar, iflletme biliminin alanna giren ko- iktisat, sosyoloji, psikoloji,
matematik, istatistik ve
nularla ilgilenmekteydiler. lk bafllarda hukuk bilimi, adaletin salanmas ereve- mhendislik gibi bilim
sinde insan ihtiyalarnn karfllanmas iin, kt kaynaklarla sonsuz ihtiyalar karfl- alanlar ile iliflkileri olan bir
bilim alandr.
lama arasnda adil bir denge kurma abasndayd. Hukuk bilimi zaman ierisinde
geniflleyince, yeni geliflen iktisat bilimi hukuk biliminin ilgilendii baz alanlarla il-
gilenmeye bafllad. Bylece iktisat bilimi sonsuz insan ihtiyalar ile kt kaynaklar
arasnda bir denge kurmaya alflt. Ancak, iktisat biliminin alannn da zaman ie-
risinde genifllemesi, srekli artan insan ihtiyalarnn karfllanmas amacyla rn
ve hizmet retimini gereklefltirme ile ilgilenen iflletme biliminin geliflmesine yol
at. Gnmzde sosyoloji, psikoloji, matematik, istatistik ve mhendislik gibi bi-
lim alanlar da iflletme bilimi ile etkileflim ierisindedir. flletme bilimi, bu bilim
alanlarndan eflitli flekillerde yararlanmaktadr.
SIRA SZDE
Yukarda da ifade edildii gibi gnmzde iflletme bilimi bamsz bir bilim ala- SIRA SZDE
n olmakla birlikte, eflitli bilim alanlarnn yntemlerinden, kavramlarndan ve te-
orilerinden yararlanarak bu bilim alanlar ile i ie gemifl durumdadr.
D fi N E L M D fi N E L M
flletme biliminin inceleme ve arafltrma konusunu iflletmeler oluflturur. flletme
bilimi iflletmelerin i ve dfl evresindeki olaylar inceleme, bunlarn nedenlerini
S O R U S O R U
arafltrma, aklama ve belirli ilkeleri ortaya koyma amalarn taflmaktadr.
flletme biliminin amalar; iflletmelerin i ve dfl evresindeki olaylarD inceleme,

KKAT bunlarn DKKAT
nedenlerini arafltrma, aklama ve belirli ilkeleri ortaya koymaktr.
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
flletme bilimini daha iyi anlayabilmek iin, iflletme kavram ve bu kavramn te-
mellerini oluflturan kavramla iliflkili dier kavramlar aklamak gerekir.
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
fiLETME KAVRAMI
flletme kavram herkes iin farkl fleyler arfltrabilir. Bazlarmz bu kavram duy-
K T rn
duumuzda alflabileceimiz ifl yerlerini, bazlarmz ise tketicilere A P ve hizmet K T A P
salayan iflyerlerini dflnebiliriz. Yaflammzn nemli bir parasn oluflturan ifllet-
meler, dorudan ya da dolayl olarak bizim iin nem taflrlar. flletmeler, bazen bi-
ze gelir salayabileceimiz ifl olanaklarn, bazen de ihtiya duyduumuz
T E L E V Z Y O N rn ve TELEVZYON
hizmetleri salarlar. Bylece yaflam kalitemizi artrmamza olanak yaratrlar.
NTERNET NTERNET
www.evrenselpdf.com
4 flletme lkeleri
Kresel ekonomi, farkl alanlarda faaliyet gsteren deiflik byklklerde mil-

flletme, toplumdaki yonlarca iflletmenin etkisi altndadr. Her gn ok sayda yeni iflletme kurulmak-
bireylerin ihtiyalarn kr tadr. Bu iflletmelerin bazlarnn mlkiyeti zel sektre, bazlarnn ise kamuya ait-
salama amacyla
karfllamak iin, dzenli tir. Bu iflletmelerin bazlar rn, bazlar hizmet sunarken bazlar ise rn ve hiz-
olarak rn ya da hizmetin meti birlikte sunmaktadr. Ksacas iflletmeler; byklklerine, mlkiyet yaplarna,
retim ya da datmn
gereklefltiren ekonomik bir faaliyetlerine ve yaptklar ifllere gre farkllk gsterebilmektedirler.
etkinliktir. Literatrde iflletme kavramnn ok sayda tanm yaplmfltr. Bu tanmlardan bi-
rine gre iflletme, toplumdaki bireylerin ihtiyalarn kr salama amacyla kar-
fllamak iin, dzenli olarak rn ya da hizmetin retim ya da datmn gerek-
lefltiren ekonomik bir etkinliktir. Tanmdan da anlafllaca gibi, iflletme yalnzca
otomobil, mobilya ve giysi gibi somut rnler retmez, ayn zamanda eitim, sa-
lk ve ulaflm gibi hizmetleri de salar. Ayrca iflletmeler retilen rn ya da hizmet-
lerin datmn da gereklefltirirler.
flletme ok daha basit ve genel kabul grmfl bir tanma gre, insan ihtiya-
larnn karfllanmas iin rn ve /veya hizmet retiminin gereklefltirildii ekono-
mik birim olarak da tanmlanabilir.
Yukardaki tanmlar, iflletmecilikle ilgili baz zellikleri de ortaya koymaktadr.
Bu zellikler afladaki flekilde sralanabilir:
flletmeler, ekonomik bir etkinlik gereklefltirir.
flletmeler, retim ya da satn alma ve datm faaliyetlerini yerine getirir.
flletmeler, rn ve hizmetle ilgili ifl anlaflmalar yapar.
flletmeler, sreklilik ve dzenlilik gsterir.
flletmeler, bireylerin ihtiyalarn karfllayarak kr salama amacn gder.
flletmeler risk taflr.
flletmeler iin insan, nemli ve kritik bir faktrdr.
flletmelerde kr salamann ve baflarl olmann garantisi yoktur. Microsoft,
Wall-Mart gibi baz iflletmeler ok byk krlar salayan dev iflletmeler olarak s-
rekli byrken, baz iflletmeler deneyimsizlik ya da yetersiz sermaye gibi nedenle-
re dayal olarak birinci yllarn bile tamamlayamamakta ve faaliyetlerine son ver-
mek zorunda kalmaktadrlar.
SIRA SZDE flletme kavram

SIRA iflletmecilikle
SZDE ilgili hangi zellikleri ortaya koymaktadr?
1
fiLETMELERN FAALYET ALANLARI
D fi N E L M
flletmeler; endstri, ticaret flletmelerinD faaliyet
fi N E L M
alanlarn genel olarak gruba ayrabiliriz:
ve hizmet olmak zere temel 1. Endstri olarak adlandrlan rnlerin retimi ile ilgili faaliyetler.
olarak alanda
S O R U srdrrler.
faaliyetlerini 2. TicaretS Oolarak
R U adlandrlan rn ve hizmetlerin deiflimi ve datm ile ilgili
faaliyetler.
DKKAT
3. Hizmet olarak adlandrlan soyut rnlerin retimi ve pazarlanmas ile ilgili
DKKAT
faaliyetler.
Afladaki fiekil 1.1de iflletme faaliyetleri ayrntl olarak grlmektedir.
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
K T A P K T A P
TELEVZYON TELEVZYON
www.evrenselpdf.com
NTERNET NTERNET
1. nite - flletme ve flletmecilikle lgili Kavramlar 5
fiekil 1.1
flletmelerin Faaliyet Alanlar
Kaynak: J.P. Mahajan (2010). Business Organisation and Management. Global Media : Mumbai, IND. s. 10.
flletme
Endstri Ticaret Hizmet

flletmesi flletmesi flletmesi
Temel malat Yap Yurt i Yurt Dfl Dorudan

Endstriyel ya da Kiflisel
Endstri Endstrisi Endstrisi Ticaret Ticaret Hizmet Hizmet
Yenilenemez Yenilenebilir Analitik Sentetik Birlefltirilmifl Montaj Perakende Toptan thalat hracat
Endstri Endstri Endstri Endstri Endstri Endstri Ticaret Ticaret
Endstri, somut rnlerin retimi ile ilgili olan bir iflletme daldr. Endstriler
tarafndan retilen rnler, son tketici ya da endstriyel tketiciler tarafndan kul-
lanlabilir. Endstri iflletmeleri temel, imalat ve yap endstrisi olmak zere e ay-
SIRA SZDE
rlr. Temel endstri iflletmeleri; madencilik ve tafl ocakl (yenilenemez) ya da SIRA SZDE
ormanclk ve balklk (yenilenebilir) iflletmelerinden oluflur. malat iflletmeleri,
gnmzde makinelerin kullanm ile yararl olan rnlerin retilmesini ifade
eder. Bu amala; fabrika, tesis, imalathane gibi yerler kullanlr. Emek, sermaye,
doal kaynaklar ve teknoloji bir araya getirilerek retim iin organize edilir. ma-
lat endstrileri; ham maddeleri ayrfltrarak rn elde eden analitik S O endstriler
R U (pet- S O R U
rol rafinerisi), farkl ham maddeleri birlefltirerek rn elde eden sentetik endstri-
ler (boya, sabun ya da kozmetik fabrikalar), birbirinden farkl retim
D K K A T ifllemlerinin DKKAT
gereklefltirildii birlefltirilmifl (entegre) endstriler (pamuun nce iplie, sonra
kumafla dnfltrlmesi gibi) ve deiflik rn paralarn bir araya getirerek rn
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
elde eden montaj endstrileri (otomobil, buzdolab) olmak zere drde ayrlrlar.
Yap iflletmeleri ise yol, baraj, liman, kpr ve konut gibi rnleri reten iflletme-
lerdir. Bu iflletmelerin iflletmecileri genellikle mteahhit olarakAMALARIMIZ
adlandrlr. Yap ifl- AMALARIMIZ
letmeleri yeni bir yap infla ettikleri gibi, mevcutlarn tadilatn da gereklefltirirler.
J.P. Mahajan. Business Organisation and Management (Global MediaK: Mumbai,

T A P IND. 2010) K T A P
adl kitapta konuyla ilgili daha ayrntl bilgiye ulaflabilirsiniz.
rnlerin reticiden tketiciye aktarlmasn salayan ve Tiflletmelerin

E L E V Z Y O N faaliyet- TELEVZYON
lerinde onlara destek olan iflletmeler ise ticaret iflletmeleridir. Ticaret iflletmeleri
toptanc, perakendeci, ithalat ve ihracat olarak faaliyet gsterebilirler. Ends-
tri ve ticaret iflletmelerinden ayr olarak hizmet iflletmeleri ise, tketicilere soyut
rnleri salarlar. Hizmet iflletmeleri, endstriyel ya da son Ntketiciye
TERNET
ynelik NTERNET
olarak alflabilir.
Endstri iflletmeleri hangi alanlarda faaliyet gsteren iflletmelerdir?SIRA SZDE SIRA SZDE
2
S O R U S O R U
DKKAT DKKAT
www.evrenselpdf.com
SIRA SZDE SIRA SZDE

6 flletme lkeleri
fiLETMELERN BAfiARI KOfiULLARI

flletmelerin baflarl bir Modern bir iflletmenin baflarl bir biimde varln srdrebilmesi, giriflimci ya da
biimde varlklarn
srdrebilmeleri; doru ynetici tarafndan iyi ynetilmesine baldr. Bu nedenle baflarl bir iflletmenin te-
rgtlenme, etkin ynetim ve mellerini flu koflullarn oluflturduu sylenebilir:
giriflimcinin sahip olduu
niteliklere baldr. Doru rgtlenme: rgtlenme, ifl ve ifl aralarnn mantksal dzenlenmesi-
dir. Bir iflletmeyi rgtlemek, ifllevlerini yerine getirebilmesi iin gerekli olan her
fleyi salamaktr. Bir iflletmenin baflarl olarak ifllevlerini yerine getirmesinde etki-
li olan unsurlar; uygun bir mlkiyet yaps, uygun bir yer, optimum byklk, ye-
terli alan, doru makine ve ara gereler, yeterli ham madde arz, yeterli sermaye,
uzman personel, doru pazar, uygun teknoloji, ak ve doru amalar, rasyonel r-
gt yaps ve dier faktrler olarak sralanabilir.
Etkin ynetim: Modern bir iflletmenin baflarl olarak yaflamn srdrebilme-
sinin ikinci temel koflulu, etkin bir biimde ynetilmesidir. Bir iflletme fiziksel kay-
naklar, ifl gc ve sermayeyi baflarl bir biimde bir araya getirse de kendi kendi-
ne hibir yere varamaz. Etkin bir biimde faaliyet gsterebilmesi iin, bir iflletme-
nin tm bu faktrleri koordineli bir biimde bir araya getirmesi gerekir. flletme y-
netimi, iflletmenin amalar dorultusunda faaliyetlerini ynlendirici ve yol gsteri-
ci bir role sahiptir. Bu rol yerine getirecek olan ynetici, uygun beceriler, teknik-
ler ve yaklaflmlar kullanarak adil bir biimde fiziki, insani ve gerekli dier kaynak-
lar harekete geirme, birlefltirme ve paylafltrma sorumluluunu taflr.
SIRA SZDE Giriflimcinin
SIRA SZDE nitelikleri: Tm iflletme faaliyetlerinin odak noktasnda, giriflim-
ci yer alr. flletme rgt yaps ve ynetiminin grevleri, iflletmeyi ynetme sorum-
luluuna sahip olan giriflimciye bal olarak belirlenir. Bu nedenle giriflimci, ifllet-
menin dinamik ve aktif unsurunu oluflturur. Buna bal olarak, giriflimcinin sahip
olduu nitelikler iflletmenin baflarl olmasnda son derece etkilidir. Bu nitelikler,
S O R U S O R U
kiflisel ve davranflsal nitelikler olarak farkllk gsterirler.
DKKAT flletmenin aktif

D K KveA dinamik
T unsuru giriflimcidir.
fiLETMELERN EKONOMDEK YER
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Afladaki akfl diyagram, bize ekonomideki genel iflleyifli aklamaktadr. Bu di-
yagramda yer alan hane halklar ve iflletmeler, ekonomideki karar verici mekaniz-
malardr. Ekonomik yap ierisinde, hane halklar ve iflletmeler rn ve hizmet pa-
zar ve retim faktr pazar ile etkileflim ierisindedirler. rn pazarlarnda, hane
K T A P halklar alc,
K iflletmeler
T A P satc konumunda iken retim faktrleri pazarnda, hane
halklar satc, iflletmeler ise alc konumundadr. Diyagram ayn zamanda, parann
nasl kazanld ve harcandn ve ekonomi etrafnda nasl hareket ettiini de bi-
TELEVZYON ze gstermektedir.
TELEVZYON
NTERNET NTERNET
www.evrenselpdf.com
fiekil 1.2
flletmelerin
Ekonomideki Yeri
e tler Para Gelir (cretler, Kiralar, Fa
iz, Kazanlar)
Kaynak:
Mali y
Faktrleri flgc, To p r a
http://mrski-
m
k,
apecon-
re t i
Sermaye
Giriflimcilik Yete
2008.wikispaces.co
nei
m/Chapter+2
(Eriflim Tarihi:
21.11.2011)
Mal ve H
i z metler
SIRA SZDE SIRA SZDE
a r camalar
i z metler Mal ve H
Ge
lir D fi N E L M D fi N E L M
Tketim H
S O R U S O R U
Ekonomik akfl diyagram, ekonomik sistem ierisinde gelirin nasl yaratld

D K K A T ve harcan- DKKAT
dn gsterir.
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Ekonomik akfl diyagram, ekonomide reel gelir bymesinin tamamen reel
retim bymesine bal olduunu gstermektedir. Buna gre; ekonomide emek,
sermaye, doa, teknoloji gibi retim faktrlerinde bir artfl yaflandnda,
AMALARIMIZ iflletmeler AMALARIMIZ
bu faktrler karfllnda faktr sahiplerine cret, faiz ya da rant olarak demeler-
de bulunurlar. flletmeler, retim faktrlerini kullanarak rn ve hizmet retirler ve
rettikleri bu rn ve hizmetleri hane halklarna satarlar. Hane K halklar,
T A P arz ettik- K T A P
leri retim faktrleri karfllnda elde ettikleri gelirleri, ihtiyalarn karfllamak ze-
re, iflletmeler tarafndan retilen rn ve hizmetleri satn almak zere kullanr. Ha-
ne halklar tarafndan yaplan bu harcamalar, yukarda da belirttiimizT E L E V Z Y O Ngibi faktr TELEVZYON
geliri olarak tekrar hane halklarna geri dner.
fiLETMECLE LfiKN TEMEL KAVRAMLAR

NTERNET NTERNET
Ekonomik Sistemler
Bir toplumun retim, deiflim, tketim ve blflm gibi ekonomik sorunlarn bir
dzen ierisinde zmek iin oluflturulan sosyal rgtlenme biimleri, ekonomik
SIRA SZDE
sistemleri oluflturmaktadr. Ekonomik sistemlerin tm, toplumdaki bireylerin mut- SIRA SZDE
luluk ve refahn gereklefltirme amacn taflr. Bu amaca ulaflabilmek iin, eflitli

toplumlarn uyguladklar ekonomik sistemler e ayrlr. Kapitalist
D fi N Esistem,
LM sosya- D fi N E L M
list sistem ve karma ekonomik sistem.
Bir lkenin sahip olduu politik sistem, ekonomik sistemin de belirleyicisidir.
S O R U S O R U
Bu nedenle iki sistem birbirinden ayr tutulamaz.
Bir lkenin sahip olduu politik sistem, ekonomik sistemin belirleyicilerden

D K K A T biridir. DKKAT
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
www.evrenselpdf.comK T A P K T A P
8 flletme lkeleri
Kapitalist Sistem
Feodalizmin kflyle birlikte, 16. yzyldan itibaren Bat Avrupada kapitalist sis-
temin temelleri atlmaya bafllanmfltr. 15. yzylda sanayi, ticaret ve bankaclk
alanlarnda yaflanan byme, kapitalizmin geliflmesinde etkili olmufltur. 18. yzyl-
da Endstri Devriminin ardndan, Adam Smithin yaratcs olduu ve ekonomik
hayatta devlet mdahalesini kabul etmeyen braknz yapsnlar, braknz gesin-
ler dflncesi ekonomiye hkim olmufltur. Devlet denetiminin kstl olduu ve pi-
yasa ekonomisi kurallarnn geerli olduu bu sistemde, kendi ekonomik karlar
dorultusunda hareket eden bireyler, toplumun karlarnn da maksimize edilme-
sini salayacak ve bylece toplumsal refah gerekleflecektir. Kapitalist sistemde,
ekonomik sorunlarn zm piyasa ve fiyat mekanizmas araclyla yaplr ve
ekonomik faaliyetlerin temel amacn fayda ve kr oluflturur.
Kapitalist sistem, krllk, rekabet ve aklclk olgularn dikkate alr. Sistemin te-
melinde, kendi karlar dorultusunda aklc kararlar alan bireyler bulunur. fllet-
meler iin krllk, bu sistemde en nemli olgudur, bu nedenle bireyler aflr tke-
time ynlendirilir. Sistemde rekabetin varl, fiyatlar yoluyla sistemin tketiciler le-
hine iflleyeceini ifade eder.
Gnmzde kapitalist Kapitalizmin bafllang aflamalarnda ortaya kan arzulanmayan sonular, 20.
lkelerde devlet, eflitli yasa
ve dzenlemelerle ekonomiye
yzylda, kapitalist sistemin braknz yapsnlar, braknz gesinler dflncesinin
yn vermektedir. geerliliini yitirmesine ve devletin ekonomiye yn verici dzenlemeleri yapmas-
na neden olmufltur. Gnmzn kapitalist lkelerinde hkmetler, eflitli yasalar-
la ifl hayatn dzenlemeye alflmaktadrlar.
Kapitalist sistemin temel zellikleri flu flekilde sralanabilir:
Devlet mdahalesi snrldr. Devlet, temel hak ve zgrlkler ve rekabeti
korumaya ynelik dzenlemeleri yapar.
zel mlkiyet geerlidir. Mlk sahibi, toplum karlarna aykr olmamak
koflulu ile mlkiyete konu olan maddi varlklar, diledii gibi kullanp de-
netleme hakkna sahiptir.
Piyasada rekabet kurallar geerlidir. Piyasada bir rnnn ok sayda al-
c ve satcs bulunur ve piyasaya girme konusunda serbesttirler.
Giriflim ve seim zgrl bulunur. Birey ve iflletmeler, piyasa mekanizma-
s aracl ile diledikleri gibi retim ya da tketimde bulunabilir.
Kiflisel karlar n plandadr. Her ekonomik birim, kendi karlar dorultu-
sunda karar alr.
Sosyalist Sistem
Sosyalist sistemde retim 19. yzylda Alman dflnr Karl Marx, sosyalist dflncenin temellerini atmfltr.
aralarnn mlkiyeti devlete Kapitalist sisteme bir tepki olarak ortaya kan sosyalist sistemde, birey ve toplu-
aittir.
mun refah ve mutluluunu salamada kapitalist sistem baflarl olamaz. Bu neden-
le kapitalist sistemin temellerini oluflturan bireycilik ve zel mlkiyet bu sistemde
yer verilmez. retim aralarnn mlkiyeti, ifli snf adna devlete aittir. Ekonomi-
nin liberal dflnceye gre kendi akflna braklmas, sosyalist dflnceye gre
adaletsizlikler yaratacaktr. Bu nedenle, bireycilik yerine toplumu n planda tutan
sosyalist dflncede, kollektif mlkiyet ve merkez planlamaya yer verilir. retimin
temel amac, toplumun ihtiyalarnn karfllanmasdr. rnlerin fiyat ekonomik
planlama ve maliyete gre belirlenir.
www.evrenselpdf.com
Karma Ekonomik Sistem

Piyasa ekonomisine dayal kapitalizmin ve merkezi planlamaya dayal sosyalizmin
toplumsal refah salama konusunda baflarl olamamas, karma ekonomik sistem
SIRA SZDEyannda ka-
dflncesini hayata geirmifltir. Karma ekonomik sistem, zel mlkiyet SIRA SZDE
mu mlkiyeti ve devlet giriflimciliine yer verir ve toplumcu bir dflnceye daya-
nr. Karma ekonomide, devlet planlamasna yer verilmekle birlikte, sosyalist sis-
temde olduu gibi otoriter bir yap bulunmaz. Karma ekonomik sistemde, sosyal
devlet anlayfl geerli olup birey ya da toplumun n plana kmas ya da birbirine
S O R U S O R U
tercih edilmesi sz konusu olmaz.
Karma ekonomide, devlet planlamasna yer verilmekle birlikte sosyalist

D K Ksistemde
AT olduu DKKAT
gibi otoriter bir yap yoktur.
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Sizce, gnmzde yaygn olarak geerli olan ekonomik sistem hangisidir. Bu sistem gn-
SIRA SZDE SIRA SZDE
mzde ne flekilde uygulanmaktadr? 3
htiya ve stekler D fi N E L M D fi N E L M
Toplumdaki bireylerin, maddi ve kltrel varlklarn srdrebilmeleri ve gelifltire- htiya, bireylerin eflitli
bilmeleri iin, eflitli rn ve hizmetlere karfl duyduklar isteeK ve rn ve hizmetlere
K S Okarfl
S OTbu
RAUistein
P yarat- TR AU P
duyduklar istee ve bu
t gerginlie ihtiya denir. nsanlar, yaflamlar boyunca ihtiyalarn karfllamak istein yaratt gerginlie
iin aba gsterirler. Bireyler, eflitli rn ya da hizmetlerin tketimi ile ihtiyalar- verilen addr.
DKKAT DKKAT
n karfllarlar. rn ve hizmetlerin ihtiyalar karfllama zelliine V Z Y O Nad verilir.
T E L Efayda Fayda, rn veT Ehizmetlerin
LEVZYON
nsan ihtiyalar konusunda eflitli teorik yaklaflmlar bulunmaktadr. Bu yaklaflm- ihtiyalar karfllama
N N
SIRA SZDE zelliidir. SIRA SZDE
lardan biri de Abraham Maslow tarafndan ortaya konulan htiyalar Hiyerarflisidir.
NTERNET NTERNET
Maslowun htiyalar Hiyerarflisi
Maslowun htiyalar Hiyerarflisi teorisi, ABDli psikolog Abraham Maslow tarafn-
dan 1943 ylnda yaynlanmfl bir alflmada ortaya atlmfltr. Maslow, bu teori ile
insan ihtiyalarn kapsaml ve sistemli bir biimde snflandrmaya
K T Aalflmfltr.
P Bu K T A P
teoriye gre iki temel varsaym vardr. Birinci varsayma gre, bireylerin gsterdi-
i tm davranfllar bireyin ihtiyalarn karfllamaya yneliktir. kinci varsayma g-
re ise ihtiyalarn bir sras vardr ve belirli bir basamaktaki ihtiyalar
TELEVZYON
karfllanma- TELEVZYON
yan birey, bir st basamaktaki ihtiyac alglayamaz.
Maslow, ihtiyalar flu flekilde sralamaktadr. Maslowa gre insan
1. Fizyolojik ihtiyalar (yeme, ime, uyku, cinsellik gibi) ihtiyalar; fizyolojik,
N T E R N Egvenlii)
T gvenlik, sevgi NveT EaitR olma,
NET
2. Gvenlik ihtiyac (vcut, ifl, kaynak, etik, aile, salk, mlkiyet sayg grme ve kendini
3. Sevgi ve ait olma ihtiyac (arkadafllk, aflk, aile gibi) gereklefltirme ihtiyalar
olarak befle ayrlr.
4. Sayg grme ihtiyac (kendine sayg, gven, baflar, dierlerinin saygs, bafl-
kalarna sayg),
5. Kendini gereklefltirme ihtiyac (erdem, yaratclk, doallk, problem z-
me, n yargsz olma, gereklerin kabul).
Maslow, bu sralamada insan ihtiyalarn en temel olandan, insan kifliliinin
geliflimine paralel olarak en karmaflk olana doru sralamaya alflmfltr.
www.evrenselpdf.com
10 flletme lkeleri
fiekil 1.3
Maslowun htiyalar
Hiyerarflisi
KENDN
GEREKLEfiTRME
HTYACI
SAYGI GRME
HTYACI
SEVG VE AT OLMA HTYACI
GVENLK HTYACI
FZYOLOJK HTYALAR
Fizyolojik ihtiyalar; bireylerin yaflamlarn srdrebilmeleri iin kesinlikle

karfllanmas gereken ihtiyalardr. Nefes alma, yeme, ime, uyku gibi ihtiyalar bu
grupta yer alan ihtiyalar arasndadr.
Gvenlik ihtiyac; bireylerin fizyolojik ihtiyalarnn belirli bir dzeyde karfl-
lanmasnn ardndan ikinci srada yer alan gvenlik ihtiyac n plana kar. Gven-
lik ihtiyac, bireylere ynelik fiziki tehditlere bal olarak (kaza, felaket, cinayet
vb.den korunmak) karflmza kabilecei gibi, ekonomik tehditlere (iflsiz ve g-
vencesiz kalma) bal olarak da karflmza kabilir.
Sevgi ve ait olma ihtiyac; fizyolojik ve gvenlik ihtiyalarnn karfllanmas-
nn ardndan bireyler iin sosyal ihtiyalar olarak bilinen sevgi ve ait olma ihtiyac
nem kazanr. Sevme, sevilme, bir arkadafl grubuna dahil olma, bir dernek ya da
kulbe ye olma bu ihtiyacn karfllanmasna ynelik davranfllar oluflturur.
Sayg grme ihtiyac; ihtiyalar hiyerarflisinin drdnc srasnda sayg grme
ihtiyac yer almaktadr. Toplum iindeki bireyler, toplumdaki dier bireyler tarafn-
dan takdir edilmeyi ve sayg duyulmay isterler. Bu ihtiya, ayn zamanda bireyin
kendine sayg duymasn da kapsar. z gven, bilgili ve donanml olma, stat sa-
hibi olma, takdir edilme bu ihtiyacn giderilmesine yneliktir.
Kendini gereklefltirme ihtiyac; Maslowa gre bireylerin sralamann
en stnde yer alan bu ihtiyac hissedebilmesi iin, dier basamaklarda yer
alan ihtiyalarnn tmnn karfllanmfl olmas gerekir. Kendini gereklefltirme
ihtiyac, bireyin sahip olduu tm bilgi ve yetenekler dorultusunda, toplum-
sal katk salamak iin tm kapasitesini kullanabilecei bir ortama sahip olma-
s ile karfllanabilir.
www.evrenselpdf.com
Bizim iin yaflamsal neme sahip olmayan, ancak yaflammza rahatlk ve kon-
for ekleyen fleyler ise istek olarak adlandrlr. nsanlar, yeni bir ceket ya da yeni
bir araba isteyebilirler. Onlar olmadan da yaflamlarn srdrmeleri olanakldr, an-
cak bu istediklerine sahip olmak yaflamlarn daha hofl ve elenceli hale getirir.
Arz ve Talep Kavram

Talep, bir ekonomide tketici davranfllarn aklarken arz, retici davranfllarn Talebi etkileyen unsurlar;
aklar. Talep, belirli bir zaman diliminde piyasada, tketicilerin deiflik fiyat d- rnn fiyat, iliflkili
rnlerin fiyatlar, gelir,
zeylerinde satn almak istedikleri ekonomik rn ve hizmet miktar olarak tanm- tercihler, tketicilerin
lanabilir. Tketicilerin bir rn ya da hizmetten ne kadar satn alacaklarna karar beklentileri, beklenen
alclarn says olarak
vermelerinde, rnnn fiyatnn yan sra; iliflkili rnlerin fiyatlar, gelir, tercih- sralanabilir.
ler, tketicilerin beklentileri, beklenen alclarn says etkili olur.
Belirli bir zaman diliminde, reticilerin piyasada deiflik fiyat dzeylerinde sat-
mak istedikleri rn miktarna ise arz ad verilir. Arz zerinde etkili olan fiyat d-
flndaki deiflkenler; retim kaynaklarnn fiyatlar, iliflkili rnlerin fiyatlar, tekno-
loji, reticilerin beklentileri, retim yapan iflletmelerin says olarak sralanabilir.
Tketim ve Tketici Kavram

retilen rn ve hizmetlerin, istek ve ihtiyalar karfllama amacyla kullanmasna
tketim denir. Tketim eylemini gereklefltiren birey ya da rgtler ise tketici ad-
n alr.
Tketiciler satn alma ve kullanma amacna gre, son tketici ve endstriyel t-
ketici olmak zere ikiye ayrlr.
Son tketici; kendisinin ya da aile bireylerinin ihtiyalarn karfllamak zere
satn almada bulunan kifli ya da kiflilerdir.
Endstriyel tketici; ekonomik faaliyetlerinin devamlln salamak zere
satn almada bulunan iflletme ya da rgtlerdir.
rn ve Hizmet Kavram
nsan ihtiyalarn karfllama zellii taflyan aralara, rn ya da hizmet ad veri-
lir. Bu aralardan dokunulabilir olanlar (somut) rn, dokunulamaz olanlar (soyut)
ise hizmet olarak adlandrlr. rnein, bir endstri iflletmesi tarafndan retilen
buzdolab rn olarak nitelendirilirken, bu rnnn tketicilere ulafltrlmak ze-
re taflnmas ile ilgili faaliyetler hizmet olarak nitelendirilir. flletmeler, rn ya da
hizmet retebilecei gibi her ikisini de bir arada retip pazarlayabilirler.
rnler eflitli alardan snflandrlabilir.
Elde etmek iin aba harcanp harcanmamasna gre; ekonomik rn ve
ekonomik olmayan rn.
Tketicilerin satn alma amacna gre; tketim rn ve endstriyel rn.
Kullanm srelerine gre: dayankl rn ve dayanksz rn.
Aflada rnlerin snflandrlmas ile ilgili detayl aklamalara yer verilmek-
tedir.
rnler hangi alardan snflandrlabilir? SIRA SZDE SIRA SZDE

4
Ekonomik rn ve Ekonomik Olmayan rn Ekonomik rnler
D fi N E L M D fikt
Nolma
ELM
rnler, elde etmek iin aba harcanp harcanmamasna gre ekonomik rn ve zelliine sahiptir.
ekonomik olmayan rn olarak ikiye ayrlr. Tketicilerin bu rnleri elde
edebilmesi iin para
S O R U demesi gerekir.S O R U
DKKAT DKKAT
www.evrenselpdf.comSIRA SZDE SIRA SZDE

12 flletme lkeleri
SIRA SZDE SIRA SZDE
Ekonomik rn: nsan ihtiyalarn karfllama zelliine sahip, doada herkes

D fi N E L M iin yeterliDmiktarda
fi N E L M ve hazr bulunmayan rnler ekonomik rnlerdir. Bu rn-
lerin elde edilebilmesi iin emek ve aba harcanmaldr. Gda rnleri, televizyon,
defter vb. ekonomik rnler kt olma zellii taflr ve elde etmek iin bedelini de-
S O R U S O R U
mek gerekir.
SIRA SZDE SIRA SZDE
DKKAT Ekonomik rnlerin
D K K A T elde edilebilmesi iin emek ve aba harcanmaldr.
Ekonomik Olmayan rn: nsan ihtiyalarn giderme zelliine sahip, do-
N N
D fi SZDE
SIRA NELM DSIRA
fi NSZDE
ELM
ada herkesin ihtiyalarn karfllayabilecek dzeyde bol miktarda bulunan rnler
ekonomik olmayan rnlerdir. Bu rnlerin elde edilmesi iin herhangi bir emek
S O R U S O R U
AMALARIMIZ ya da abaAMALARIMIZ
harcamaya gerek yoktur. Hava, gnefl fl ve yamur suyu gibi.
DKKAT D K K A Trnler herhangi bir emek ya da aba harcanmadan elde edilen rn-
Ekonomik olmayan
K T A P lerdir. K T A P
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Tketim rn ve Endstriyel rn
TELEVZYON T E L E V Z Y O N satn alnma amacna gre tketim rn ve endstriyel rn
rnler, tketicilerin
AMALARIMIZ
Bireylerin ihtiyalarn AMALARIMIZ
olarak ikiye ayrlr.
karfllamak zere sunulacak Tketim rn, bireylerin kiflisel ihtiyalarn karfllamak zere satn aldklar ve
olan rn ve hizmetlerin
retiminde NA Ekullanlan
tekrar retim amacyla kullanlmayan rnlerdir. Bu rnler tketicilerin ihtiyala-
K N T ETR endstriyel
rnlere PT rn
KN T E TR NAE TP
rn dorudan karfllar. Gda rnleri, ev eflyalar, giysiler vb. gibi.
denilir.
Endstriyel rn, bireylerin ihtiyalarn karfllamak zere sunulacak olan
rn ve hizmetlerin retiminde kullanlan rnlerdir. Bu rnler, retim rn ya
TELEVZYON da sermaye T E Lrn
E V Z Y Oolarak
N da adlandrlrlar. Ham maddeler, makine ve ara gere-
ler vb. gibi.
NTERNET Dayankl Nve

T E RDayanksz
NET rn
rnler, kullanm srelerine gre dayankl ve dayanksz rn olarak ikiye ayrlr.
Dayankl rn, tketiciler tarafndan elde edildikten sonra, uzun sre fayda ya-
ratan rnler dayankl rnlerdir. Buzdolab, televizyon, mobilya dayankl rn-
lere rnek olarak gsterilebilir. Bu rnler, fayda salayamaz duruma geldiklerin-
nsan ihtiyalarnn de yenilenirler. Krlma, bozulma, modadaki deiflmeler gibi nedenlere dayal ola-
giderilmesine yarayan rn rak bu rnlerin faydas azalr ya da ortadan kalkabilir.
ve hizmetlerin elde edilmesi
iin yaplan her trl Dayanksz rn, ksa sre ya da bir kez kullanm sonucunda faydasn yiti-
faaliyete retim denilir. ren rnler, dayanksz rnlerdir. Gda rnleri, benzin gibi rnler dayanksz
rn ve hizmet retiminin rnler olarak nitelendirilir.
gereklefltirilmesini
salayan retim faktrleri;
ifl gc, doal kaynaklar,
retim ve retim Faktrleri
sermaye, teknoloji ve Snrsz olan insan ihtiyalarn gidermeye yarayan rn ve hizmetlerin elde edil-
giriflimciden oluflur. mesi iin yaplan her trl faaliyet, retim olarak adlandrlr.
nsanlarn ihtiyalarn karfllayabilecek rn ya da hizmetlerin ok az, doa ya
da iinde bulunulan evrede hazr halde bulunmaktadr. Bunun dflnda, ihtiyala-
rmz karfllayacak olan rn ve hizmetlerin ounun retilebilmesi iin retici ta-
rafndan baz kaynaklarn bir araya getirilmesi gerekir. retim faktr olarak ad-
landrlan bu kaynaklar; doal kaynaklar, ifl gc ve sermaye olmak zere te-
mel unsurdan oluflmaktadr. Ancak bu unsurun ifllevselliini geliflen teknoloji
ve giriflimcilik ruhu ile devam ettirmek sz konusu olduundan, bu retim faktr-
lerine teknoloji ve giriflimciyi de eklemek gerekmektedir.
www.evrenselpdf.com
Doal Kaynaklar fiekil 1.4

Yer alt ve yer st kaynaklar- retim Faktrleri
la, doann sahip olduu her fl gc
trl unsur, doal kaynak ola-
rak deerlendirilir. Bir lkede
var olan doal kaynaklar, o l-
kede retilebilecek rn ve Doal
Kaynaklar Sermaye
hizmetler konusunda belirle-
yici olur. Doal kaynaklar, bir
lkenin retim yeteneini et-
kileyen ve doadan salanan
her trl fleydir. Hava, su, top-
Teknoloji Giriflimci
rak, bitki rts, hayvanlar ve
madenler doal kaynaklar
oluflturur. Doal kaynaklar,
insanlk tarihi boyunca bazen
dorudan bazen de eflitli ifl-
lemlerden geirildikten sonra, insan ihtiyalarn karfllamfllardr. Doal kaynakla-
rn retime katlmalar sonucunda elde ettikleri getiri, rant olarak adlandrlr.
fl Gc
fl gc, rn ya da hizmetlerin retimini gereklefltiren fiziksel ya da dflnsel in-
sani abalar ifade eder. retimde yer alan bir iflinin, fiziksel gcnden yararlan-
lrken, bir yneticinin, dflnsel gcnden yararlanlr. fl gc, bir iflletmede en alt
dzeyde alflan bir ifliden, en st dzeyde alflan yneticiye kadar tm alflan-
lar kapsar. Bir lkenin ifl gc potansiyelini, o lkenin nfusu ve nfusun sosyo-
ekonomik yaps belirler. lke nfusunun tm ifl gcn oluflturmaz. 14-65 yafl
grubu aktif nfus, ifl gc olarak deerlendirilir. Emek, retime katlmas karfll-
nda cret geliri elde eder.
Sermaye
retimi gereklefltirebilmek iin gerekli olan kaynaklardan bir dieri, sermayedir.
Sermaye kavram farkl alardan deiflik flekillerde tanmlanabilir. Bir retim fak-
tr olarak ekonomik adan sermaye; aralar, makineler, binalar gibi iflletmeler
tarafndan rn ve hizmet retiminde kullanlan fiziksel kaynaklar ifade eder.
Fabrika binalar, bilgisayarlar, taflmaclkta kullanlan kamyonlar sermaye olarak
nitelendirilirler.
flletme ynetimine gre ise sermaye, rn ve hizmet retiminde kullanlan
maddi olan ve olmayan tm varlklar ifade etmektedir. Maddi varlklar arasnda;
doal kaynaklar, mamul ve yar mamuller, bina, makine, alacaklar ve nakit para
saylabilir. Maddi olmayan varlklar arasnda ise; imtiyaz, lisans, marka, patent ve
telif haklar ya da know-how ve iflletme haklar saylabilir.
Yeni ekonomide entelektel sermaye, fiziksel sermayeyi tamamlayc bir rol
stlenmektedir. Temelini bilgi, beceri ve deneyimin oluflturduu entelektel ser-
maye, bir iflletmenin gnmzdeki ve gelecekteki baflars zerinde dorudan et-
kiye sahiptir. fl gcnn nitelii; eitim, iflyerinde verilen eitim ve ifl yerinde ka-
zanlan deneyimler sonucunda artar. Entelektel sermaye kapsamna; bilgi, bilgi
sistemleri, patent, telif haklar ve lisans anlaflmalar gibi maddi olmayan varlklar da
dahildir.
www.evrenselpdf.com
14 flletme lkeleri
Teknolojinin giderek gelifltii gnmz iflletmecilik dnyasnda, entelektel

sermaye giderek daha fazla nem kazanmaktadr.
Giriflimci
retim faktrlerini bir araya getirerek retime ynlendiren, iflletmeyi kurarak riskle-
SIRA SZDE
re katlanp,SIRA
kr SZDE
salamaya alflan kifli giriflimcidir. Giriflimci bir birey, bir iflletme ya
da kamu kuruluflu olabilir. Bir iflletmeyi hayata geirmek iin, risk alma isteklilii ile
D fi N E L M birlikte, ynetsel
D fi N E Lve
M rgtsel becerilere sahip giriflimcilere ihtiya vardr. Giriflimci,
tm dier retim faktrlerini harekete geirici bir zellie sahiptir. Giriflimci, retimi
gereklefltirmek zere, dier retim faktrlerini kullanma karfllnda cret, faiz ve
S O R U S O R U
rant deyerek kalan paray getirisi olarak elinde tutar. Giriflimcinin getirisi krdr.
DKKAT Giriflimci birDbirey,

K K A Tbir iflletme ya da bir kamu kuruluflu olabilir.
TeknolojiSIRA
N N
SIRA SZDE SZDE
rn ve hizmet retiminde gerekli olan retim bilgisi, teknoloji olarak adlandrlr.
Teknoloji, gnmzde yaflammzn her alannda olduu gibi iflletmecilikte de
AMALARIMIZ nemli birAMALARIMIZ
unsurdur. retimde teknik bilgi ve teknolojinin geliflmesi, retimi art-
rc ve maliyetleri azaltc bir etki yaratmaktadr. Ancak, teknolojinin srekli dei-
flen bir unsur olduu unutulmamaldr. flletmelerin youn rekabet dnyasnda var-
K T A P K T A P
lklarn srdrebilmeleri, deiflen teknolojiye uyum salamalar ile olanakldr.
Patent, know-how ve marka Bir retim faktr olarak teknolojiyi, retim ve rn teknolojisi olarak iki adan
gibi unsurlar, rn ele alabiliriz. retim teknolojisinin kapsamna; bilgisayar, makine, donanm, ara
teknolojisinin kapsamna
Tgirer.
ELEVZYON T E L E unsurlar
ve gere gibi V Z Y O N girer. rn teknolojisi ise patent, know-how ve marka gibi
unsurlar kapsar.
flletmelerin retim yapabilmek iin ihtiya duyduklar teknoloji, iflletmeler ta-
rafndan transfer edilebilir ya da retilebilir. Her ne kadar son yllarda geliflme sa-
NTERNET NTERNET
lansa da maalesef lkemizde genellikle iflletmeler, teknolojiyi retmekten ok
transfer etmektedirler.
Giriflimci ve Ynetici
Giriflimci
Giriflimci pazardaki bir Bir lkenin ekonomik geliflmesinde, giriflimci saysnn artmasnn nemli etkisi
boflluu veya ihtiyac bulunmaktadr. Dengeli bir ekonomik kalknma, iflsizliin azalmas ve sosyal refa-
belirleyerek ifl fikrine
dnfltren, ayrca risk hn salanmas iin kendi iflini kurmak isteyen giriflimcilerin teflvik edilmesi son
stlenen ve iflini kurabilmek derece nemlidir.
iin gerekli kaynaklar bir
araya getirebilen kiflidir. Toplumdaki bireylerin yaflamlarn srdrebilmeleri, eflitli ihtiyalarn karfllan-
masna baldr. Giriflimciler, bu ihtiyalar karfllamak zere faaliyet gsteren bi-
reylerdir. Giriflimcilik kavram, farkl yazarlarca ya da kurumlarca deiflik bakfl a-
larna gre tanmlanmfltr. Bu nedenle giriflimciliin evrensel olarak genel kabul
grmfl bir tanmna rastlamak zordur.
Giriflimci, retim faktrlerini en son teknik, yntem ve bilgilerle bir araya ge-
tiren, rn ve hizmet reten veya retilen rn ve hizmetleri kr amacyla piyasa-
ya sunan, satfl sonrasnda da ortaya kacak kr ya da zarar stlenerek riski kar-
fllayan ve ticari geliflmeyi hedefleyen yatrmc olarak tanmlanabilir. Bu tanmdan
da anlafllabilecei gibi giriflimci;
retim faktrlerini bir araya getirir.
rn ya da hizmet retir ya da pazarlar.
www.evrenselpdf.com
Kar amac gder.

Riskleri stlenir.
KOSGEB (Kk ve Orta lekli flletmeleri Gelifltirme ve Destekleme daresi
Baflkanl) giriflimciyi, pazardaki bir boflluu veya ihtiyac belirleyerek ifl fikrine
dnfltren, ayrca risk stlenen ve iflini kurabilmek iin gerekli kaynaklar bir ara-
ya getirebilen kifli olarak tanmlamaktadr.
OECD (Ekonomik flbirlii ve Kalknma rgt) ise giriflimcilii, ekonomik fr-
satlarn belirlenerek deerlendirilmesine dayanan refah yaratma sreci olarak ta-
nmlamaktadr.
Bu tanmlara gre giriflimcilik, ekonomik frsatlarn belirlenmesi ile bafllayan ve
girdi ve kaynaklarn salanarak iflletmenin hayata geirilmesi ile devam eden dina-
mik bir sretir.
Bu sre aflada sralanan ayr unsuru iermektedir.
Kurumsal altyap: Eitimli, deneyimli ve birikim sahibi, sorun zme yetene-
ine sahip ifl gc.
Brokrasi ve mevzuat: flletme kurmadaki glkler, kurulufl yeri sorunlar,
iflletme srecinde karfllafllan sorunlar, istihdam ve ifl gc sorunlar.
Destek programlar: Eitim, danflmanlk, bafllang sermayesi, dier finansal
destekler, kredi garantisi, teknoloji destekleri, yer temini ve bilgi kaynaklarna eriflim.
Gnmzde giriflimcilik kavram, ifl kurmann tesinde bir anlam ifade etmeye
bafllamfltr. Kavramn ierisinde; yenilik yapma, daha yksek riskler alma, yeni fr-
satlar yakalama ve bunlar yaflama geirme nem kazanmfltr. Gnmz giriflimci-
sinin ifllevleri flu flekilde sralanabilir:
retim faktrlerini retime ynlendirme.
rn ve hizmet eflitlilii salama.
stihdam yaratma ve istihdam artrma.
Toplumsal refahn artmasna katk salama.
Teknoloji ve bilimin geliflimine katk salama.
Yeni pazarlar ve yeni ifl modelleri yaratma.
Sermaye birikimi salama.
Bunlarn yan sra gnmz giriflimcisi; yeniliki olma, risk alma, ynetim be-
cerileri gelifltirme, arafltrma, deiflime direnci ortadan kaldrma, ekonomik kalkn-
maya destek olma gibi ifllevlere sahip olmaldr.
Kendi iflini kurma motivasyonuna sahip olan bir giriflimcinin baflarl olabilme-
sinin temel koflulu, iyi bir ifl fikrine sahip olmasdr. Giriflimcinin kendi iflini kurma
motivasyonuna sahip olmasnn ardnda yatan nedenler flu flekilde sralanabilir:
Kendi kendinin patronu olma istei,
Kendi geleceini flekillendirme istei,
Kiflisel tatmin salama istei,
fl frsatlarn deerlendirme istei,
Bir fikir ya da dflnceyi hayata geirme istei,
Zengin olma istei,
Kendi iflini kurmak dflnda gelir elde etme olanann az olmas.
Baflarl bir giriflimcinin sahip olmas gereken eflitli zellikler vardr. Bu zel-
likleri kiflisel ve davranflsal zellikler olmak zere iki bafllk altnda toplamak ola-
nakldr. Bir giriflimcide bulunmas gereken kiflisel zellikler; kendine gvenen,
kararl ve azimli, gl sezgi sahibi ve ileri grfll, ok ynl, riskleri gze alabi-
len, belirsizlik altnda karar alabilen, atlmc, ifl bitirici, planl, uyumlu ve lider ola-
rak sralanabilir. Giriflimcide bulunmas gereken davranflsal zellikleri ise flu flekil-
www.evrenselpdf.com
16 flletme lkeleri
de sralayabiliriz; insan iliflkileri yeteneine sahip, iyi gzlemci, hayal gc yksek,

kaynaklara ulaflabilecek iliflkiler ana sahip, ikna gcne sahip, bamsz, ok
ynl ve hzl dflnebilen, esnek, yaratc ve analitik dflnme yeteneine sahip,
yeniliklere ak, iletiflim bilgi ve yetenei kuvvetli, alflkan, sorumluluk sahibi ve
teknik iflletmecilik bilgisine sahip.
SIRA SZDE GnmzdeSIRA

giriflimciliin
SZDE nemini ve ne anlam ifade ettiini tartflnz.
5
Tablo
D fi N1.1 Giriflimcilik
ELM D fi NTesti
ELM
Giriflimcilik testi
Herkesin bir fikri vardr; ama ok az bu fikrini hayata geirir. Giriflimcilik de zor olan ilk
Kaynak: adm atmaktr. Zor olan denenmemifli denemektir. Aflada ki sorular evet ya da hayr
S O R U S O R U
http://kobidestek.org/ olarak cevaplayarak kendi giriflimcilik potansiyelinizi grebilirsiniz.
girisimcilik- 18 Yaflnzdan nce hibir ifl de alfltnz m?
testi/#ixzz1dOQ3QH Kendi iflinizin
oj D(Eriflim
K K A T Tarihi: D K patronu
KAT olmay dflndnz m?
Kendinize gveniyor musunuz?
04.11.2011) Yaptnz her iflte kendinizi baflarl buluyor musunuz?
N N
SIRA SZDE Bofl vakitlerinizi
SIRA SZDE arkadafllarnzla m geirmeyi tercih ediyorsunuz?
Ailenizde giriflimci var m?
Kendinizi giriflimci olarak hayal edebiliyor musunuz?
AMALARIMIZ Giriflimde bulunmak iin bir ifl fikriniz var m?
AMALARIMIZ
fl fikriniz ile ilgili hi analiz yaptnz m?
lkemizde giriflimciler iin eflitli eitim ve destek kredileri var. Bunlar hakknda bilginiz
var m?
K T A P K T A P
Eer bu sorularn ounluuna evet cevab veriyorsanz siz potansiyel bir giriflimcisiniz.
TELEVZYON Ynetici
TELEVZYON
Ynetici, giriflimci gibi risk Ynetici ile ilgili eflitli tanmlar yaplmakla birlikte klasik tanma gre ynetici, kr
ve krn stlenicisi olmayp
cret karfllnda giriflimci
ve risk baflkalarna ait olmak zere, iflletme kaynaklarn iflletme amalarna ynlen-
iin iflletmede alflan diren kifli olarak tanmlanabilir. Ynetici iflletme amalarn gereklefltirirken planla-
kiflidir.
NTERNET ma, rgtleme, N T E Ryneltme,
NET koordinasyon ve denetim ifllevlerini yerine getirir. Yne-
tici, giriflimci gibi risk ve krn stlenicisi olmayp, cret karfllnda giriflimci iin ifl-
letmede alflan kiflidir. Yneticilerin amac, daha dflk maliyetlerle daha fazla re-
tim gereklefltirerek iflletmenin daha fazla kr elde etmesini salamaktr. Bir iflletme-
nin baflar ya da baflarszl, dorudan ynetici ile ilgilidir. Bu nedenle yneticilerin
bilimsel bilginin yan sra teknik ve befleri zelliklere de sahip olmas nemlidir.
Liderlik ve yneticilik kavramlar ou zaman birbiri ile karfltrlan iki kavram-
dr. Ancak liderlik, baflarl yneticilerin sahip olduu bir zelliktir.
Dnyada en st dzey Trk ynetici olan Coca Colann Ynetim Kurulu Bafl-
kan ve CEOsu Muhtar Kent, geen yl 19,2milyon dolar kazand. O, ABDnin en
fazla kazanan 50 CEOsu arasnda 34nc srada bulunuyor.770 bin alflan-
n, Atlantadaki firma merkezinden ynetiyor. Kenti sadece geliriyle deerlendir-
mek mmkn deil. Kariyer basamaklar incelendiinde ve kt zirveye bakld-
nda o aslnda profesyoneller dnyasnn bir fenomeni. flini hayatn iinde ya-
pan bir saha adam. liflkiler ve ayrntlar, baflarya giden yolda en ok nem ver-
dii enerji kazanma alanlar. Zeksn duygularyla birlefltiren ve hayatnn her
annda bu iki insani zelliini kullanan Kent, Trk genlerinin de idol.
Kaynak: http://www.bugun.com.tr/haber-detay/172298-turkiye-merkez-ola-
cak-haberi.aspx (Eriflim Tarihi: 04.11.2011)
www.evrenselpdf.com
zet
N
A M A flletme kavramn aklamak. N flletmelerin ekonomik sistem ierisindeki yerini
1 A M A
flletme, toplumdaki bireylerin ihtiyalarn kr 4 aklamak.
salama amacyla karfllamak iin, dzenli ola- Bir ekonomide karar verici mekanizmalar olufl-
rak rn ya da hizmetin retim ya da pazarla- turan hane halklar ve iflletmeler, rn ve hiz-
masn gereklefltiren ekonomik bir etkinlik ola- met pazar ve retim faktr pazar ile etkileflim
rak tanmlanabilir. Tanmdan da anlafllaca gibi ierisindedirler. rn pazarlarnda, hane halkla-
iflletme yalnzca otomobil, mobilya ve giysi gibi, r iflletmelerin rettikleri rnleri satn alan al-
somut rnler retmez, ayn zamanda eitim, clar iken iflletmeler satc konumundadr. re-
salk ve ulaflm gibi hizmetleri de salar. Ayrca tim faktrleri pazarnda ise, hane halklar, re-
iflletmeler, retilen rn ya da hizmetlerin pazar- tim faktrlerinin satcs ve iflletmeler ise alcs
lamasn da gereklefltirirler. konumundadr.
N
A M A
2
flletmelerin faaliyet alanlarn aklamak.
N
A M A
flletmecilie iliflkin temel kavramlar hakknda
flletmelerin faaliyet alanlar endstri, ticaret ve 5 bilgi vermek.
hizmet olmak zere e ayrlr. Endstri, somut flletmeler, belirli bir ekonomik sistem ierisinde
rnlerin retimi ile ilgili olan bir iflletme daldr. varlklarn srdrrler. Bu sistemde yer alan bi-
Endstri iflletmeleri temel, imalat ve yap ends- reylerin, istek ve ihtiyalarn karfllamak zere
trisi olmak zere e ayrlr. Ticaret iflletmeleri ise rn ya da hizmet retir ya da pazarlarlar. Pazar-
rn ve hizmetlerin deiflim ve datmn ger- da, iflletmeler tarafndan retilen rnleri talep
eklefltiren iflletmelerdir. Hizmet iflletmeleri ise; eden tketicilerin talepleri, eflitli etkenlere ba-
eitim, salk, bakm vb. somut rnlerin retim l olarak deifliklik gsterir. Tketiciler, endstri-
ve pazarlamasn gereklefltiren iflletmelerdir. yel ya da son tketici olarak ayrlrlar. nsanlarn
N
istek ve ihtiyalarn karfllamak iin retilen rn-
A M A flletmelerin baflar koflullarn sralamak. ler, eflitli kriterlere gre snflandrlrlar. Birey-
3
Bir iflletmenin baflarl bir biimde yaflamn sr- lerin istek ve ihtiyalarn karfllamak zere reti-
drebilmesi, baz koflullarn yerine gelmesine min gereklefltirilebilmesi iin, retim faktrleri-
baldr. Bu koflullarn baflnda, iflletmenin ifllev- ne ihtiya duyulur. Bu faktrler; ifl gc, serma-
lerini etkin bir biimde yerine getirebilmesini saye, doal kaynaklar, teknoloji ve giriflimci olmak
layacak doru rgtlenme gelir. Koflullarn ikin- zere befle ayrlr.
cisi, etkin bir ynetimdir. flletmenin amalar
dorultusunda faaliyetlerini ynlendirecek ve yol
gsterecek olan etkin bir iflletme ynetimi, ifllet-
menin baflar salamasnda nemli rol oynar.
nc koflul ise, giriflimcinin baflarl bir giri-
flimcide olmas gereken kiflisel ve davranflsal ni-
telikleri taflmasdr.
www.evrenselpdf.com
18 flletme lkeleri
Kendimizi Snayalm
1. Afladaki bilim alanlarndan hangisi iflletme bilimi 6. Afladakilerden hangisi ekonomik sistemlerin genel
ile iliflkili deildir? amacn oluflturur?
a. ktisat a. Kr salama
b. Sosyoloji b. retimi artrma
c. Felsefe c. Ekonominin bymesini salama
d. Hukuk d. Toplumdaki bireylerin mutluluk ve refahn ger-
e. Matematik eklefltirme
e. nsanlarn istek ve gereksinimlerini karfllama
2. Toplumdaki bireylerin ihtiyalarn kr salama
amacyla karfllamak iin, dzenli olarak rn ya da 7. Toplumdaki bireylerin maddi ve kltrel varlklarn
hizmetin retim ya da pazarlamasn gereklefltiren srdrebilmeleri ve gelifltirebilmeleri iin, eflitli rn
ekonomik bir etkinlik ifadesi afladaki kavramlardan ve hizmetlere karfl duyduklar istee ve bu istein ya-
hangisini tanmlamaktadr? ratt gerginlie ne ad verilir?
a. flletme a. htiya
b. Tketim b. stek
c. Kar c. Fayda
d. Hizmet d. Talep
e. Datm e. Arz
3. flletmelerin temel faaliyet alanlar, afladaki flklar- 8. Bir dernek ya da kulbe ye olma Maslowun ihti-
dan hangisinde doru verilmifltir? yalar hiyerarflisinde yer alan hangi ihtiyac karfllar?
a. Toptan ticaret, perakende ticaret a. Fizyolojik
b. Endstri, ticaret, hizmet b. Sevgi ve ait olma
c. Analitik, sentetik, iyilefltirme, montaj c. Gvenlik
d. Temel endstri, imalat endstrisi, yap endstrisi d. Kendini gereklefltirme
e. Temel endstri, imalat endstrisi, hizmet endstrisi e. Sayg grme
4. Afladakilerden hangisi bir iflletmenin baflarl ola- 9. Ham maddeler, makine ve ara gereler hangi rn
rak ifllevlerini yerine getirmesinde etkili olan unsurlar gruplandrmas ierisinde yer alr?
arasnda yer almaz? a. Endstriyel rn
a. Yeterli sermaye b. Tketim rn
b. Rekabetin az olmas c. Dayanksz rn
c. Uygun bir mlkiyet yaps d. Ekonomik olmayan rn
d. Doru makine ve ara gereler e. Ara mal
e. Optimum byklk
10. Afladakilerden hangisi, giriflimcinin kendi iflini kur-
5. Ekonomide hane halklar tarafndan yaplan harcama motivasyonuna sahip olmasnn ardnda yatan ne-
malar, faktr geliri olarak afladakilerden hangisine ge- denlerden biri deildir?
ri dner? a. fl frsatlarn deerlendirme istei
a. flletme b. Kendi kendinin patronu olma istei
b. Faktr pazar c. stihdam yaratma istei
c. Devlet d. Zengin olma istei
d. rn pazar e. Kiflisel tatmin salama istei
e. Hane halk
www.evrenselpdf.com
Yaflamn inden
ikolatadan ifl mi olur evladm?

arkadafl, kariyerleriyle ilgili plan yaparken ncelik-
le baflkas iin profesyonel alflmamaya, kendi flirketle-
mir ettiler ama yine bozuldu. Tamirciyi de ikna edip
kendi makinemizi tasarladk, mhendisiz sonuta. lki
fiyaskoydu ama sonra baflardk. fiimdi o tamirci sadece
rini kurmaya karar vermifller. Bunun iin de yap, gda ikolata flelalesi retiyor.
ve enerji sektrlerinde kendi aplarnda arafltrmalar En iyi mflteriler kadnlar
yapmfllar. Bir gn arafltrmalarn yrtrken gittikleri Chotnette, flu anda 40 makine ve 20 flubeyle ifl yapyor.
gda fuarnda ikolata flelalesini grmeleri hangi alanda En ucuz rn , en pahals da sekiz liradan satlyor.
yol alacaklar konusundaki fikri kesinlefltirmifl. Murat Ak tahrikle satfl yapyoruz diyen genlerin en sadk
Herkes bu standn baflndayd. ikolatann ekicilii mflterileri 16-60 yafl arasndaki bayanlar. Gda ve iko-
gerekten apak ortada duruyordu diyor. latann dinamikleri dflnldnde krizden hi etki-
Oullarnn ikolata ifline gireceklerini rendiklerinde lenmediklerini, zaten krizde doduklarn sylyorlar.
ailelerin ilk tepkisi negatif olmufl. Ailesi dededen bu fiubeler iinde en iyi ciroyu Ankara Ankamall Alflverifl
yana gda datm iflinde olan Mehmet, flunlar anlat- Merkezindeki stant gereklefltiriyor. Adana, Denizli,
yor: Babam kararm duyunca, endstri mhendisi ol- Konya gibi flehirlerde flubeleri var. ikolatann sezonu
dun da dede meslei mi yapacaksn dedi. Ama biz ka- denilen ekim-mays dneminde 100 bin adet rn sat-
rarmz vermifltik. Sadece nasl satacamza karar ver- may hedefliyorlar. fiube hedefiyse 50. Chotnetten
memifltik, bardakta m, kaflkla m? Bunun iin de Ka- 50den fazla alflan var. Ancak merkez ekipte yedi ki-
dirin renci evi sper bir ar-ge laboratuar oldu bizim fli operasyonlar ynetiyor.

iin.
ncelikle birka ikolata reticisine gidip, fikirlerini Kaynak: http://istegenc.isteinsan.com.tr/girisimci/ci-
anlatmfllar ve numuneler istemifller. Bu srada dede kolatadan_is_mi_olur_evladim.html (Eriflim Tarihi:
balantlar ifle yaramfl elbette. Her numune renci 19.11.2011).
evine gidiyor, tattrlyor, sonular tartfllyormufl. So-
nunda genlerin damak tadna gvenerek bir lezzet or-
taya karmfllar. fiimdi ikolatay Elittten alyorlar. Bi-
ze karfl ok anlayfll oldular. Destek verdiler. Ama bu
iflin bu kadar byyeceini onlar da dflnmyordu
diyor Abdulkadir.
Makineyi kendimiz yaptk
Lezzet ve sunum biimi belli olduktan sonra, ekibi ilk
kez sarsan bir engel kmfl karfllarna. fielale makine-
sini bulmak? Arafltrmalarndan Avrupadaki bir retici-
ye ulaflmfllar ancak fiyat ok yksek gelince ine te
bir maliyete makine siparifli vermifller. Maaza afla-
masna kadar T15 binlik yatrm yaptklarn anlatan
arkadafl, ilk stantlarn Zeytinburnu Olivium AVMde
amfllar. Buras da bize T10 binye patlad. Sfrdan
dflnrsek T25 bin harcamfltk ama alfl gn cebi-
mizde befl kurufl kalmamflt diye anlatyorlar o gn.
Mflterinin byk ilgisi, genlerin rn pazarlama bi-
imi herkesin ilgisini ekmifl ancak 15 gn iinde
makine de bozulmufl. Avrupadaki satcya baflvurmufl-
lar ancak onlardan da Bu makineler bir-iki gnlk gs-
teriler iin yaplr. Bizden de alsanz bir ayda bozulur
yantn alnca ykldklarn sylyorlar. Mehmet o s-
reci flyle anlatyor: Makineleri alp sanayiye gittik. Ta-
www.evrenselpdf.com
20 flletme lkeleri
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

1. c Yantnz yanlfl ise flletme Bilimi konusunu Sra Sizde 3
yeniden gzden geiriniz. Gnmzde yaygn olarak geerlilie sahip olan eko-
2. a Yantnz yanlfl ise flletme Kavram konusu- nomik sistem krllk, rekabet ve aklclk olgularn dik-
nu yeniden gzden geiriniz. kate alan kapitalist sistemdir. Ancak gnmzde kapi-
3. b Yantnz yanlfl ise flletmelerin Faaliyet Alan- talist sistem, gemifle gre farkl bir biimde uygulama
lar konusunu yeniden gzden geiriniz. alan bulmufltur. Gnmzde kapitalist sistemin, bra-
4. b Yantnz yanlfl ise flletmelerin Baflar Koflulla- knz yapsnlar, braknz gesinler dflncesi geerlili-
r konusunu yeniden gzden geiriniz. ini yitirmifl ve devlet ekonomiye yn verici dzenle-
5. e Yantnz yanlfl ise flletmelerin Ekonomideki meleri yapmaya bafllamfltr. Gnmzn kapitalist l-
Yeri konusunu yeniden gzden geiriniz. kelerinde hkmetler, eflitli yasalarla ifl hayatn d-
6. d Yantnz yanlfl ise Ekonomik Sistemler konu- zenlemeye alflmaktadrlar.
sunu yeniden gzden geiriniz.
7. a Yantnz yanlfl ise htiya ve stekler konusu- Sra Sizde 4
nu yeniden gzden geiriniz. rnler farkl adan snflandrlabilir?
8. b Yantnz yanlfl ise htiya ve stekler konusu- Elde etmek iin aba harcanp harcanmamasna gre;
nu yeniden gzden geiriniz. ekonomik rn ve ekonomik olmayan rn.
9. a Yantnz yanlfl ise rn ve Hizmet konusunu Tketicilerin satn alma amacna gre; tketim rn
yeniden gzden geiriniz. ve endstriyel rn.
10. c Yantnz yanlfl ise Giriflimci konusunu yeni- Kullanm srelerine gre: dayankl rn ve dayank-
den gzden geiriniz. sz rn.
Sra Sizde 5
Sra Sizde Yant Anahtar Gnmzde, giriflimciliin nemi her geen gn artmak-
Sra Sizde 1 ta ve bu nedenle giriflimcilik nemli desteklerle zendi-
flletme kavramnn iflletmecilikle ilgili olarak ortaya rilmektedir. Dengeli bir ekonomik kalknma, iflsizliin
koyduu zellikler flu flekilde sralanabilir: flletmeler, azalmas ve sosyal refahn salanmas iin, kendi iflini
ekonomik bir etkinlik gereklefltirir, iflletmeler, retim kurmak isteyen giriflimcilere ihtiya bulunmaktadr.
ya da satn alma ve datm faaliyetlerini yerine getirir, Gnmzde giriflimcilik kavram, gemifle gre nemli
iflletmeler, rn ve hizmetle ilgili ifl anlaflmalar yapar, farkllklar iermektedir. Her fleyden nce, gnmz gi-
iflletmeler, sreklilik ve dzenlilik gsterir, iflletmeler, riflimcilii yalnzca ifl kurma olarak alglanmamaktadr.
bireylerin ihtiyalarn ve isteklerini karfllayarak kr Kavramn ierisinde; yenilik yapma, daha yksek risk-
salama amacn gder, iflletmeler risk taflr ve iflletmeler alma, yeni frsatlar yakalama ve bunlar yaflama ge-
ler iin insan, nemli ve kritik bir faktrdr. irme nem kazanmfltr.
Bunlarn yan sra gnmz giriflimcisinin sahip olmas
Sra Sizde 2 gereken ifllevler de deifliklik gstermifltir. Yeniliki ol-
Endstri iflletmeleri; temel endstriler, imalat endstrisi ma, risk alma, ynetim becerileri gelifltirme, arafltrma,
ve yap endstrisi olmak zere e ayrlr. Madencilik deiflime direnci ortadan kaldrma, ekonomik kalkn-
ve tafl ocakl ya da ormanclk ve balklk gibi alan- maya destek olma gibi ifllevler n plana kmfltr.
larda faaliyet gsteren iflletmeler temel endstri ifllet-
meleridir. Makinelerin yardm ile rn reten iflletme-
ler, imalat endstrilerini oluflturur. Fabrika, tesis, ima-
lathane gibi yerlerde emek, sermaye, doal kaynaklar
ve teknoloji bir araya getirilerek retimi gereklefltiren
imalat endstrileri; analitik, sentetik, iyilefltirme ve mon-
taj endstrileri olarak drde ayrlrlar. Yap iflletmeleri
ise yol, baraj, kpr ve konut gibi rnlerin retimini
gereklefltiren iflletmelerdir.
www.evrenselpdf.com
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek
Kaynaklar
Akdemir A. (2009). flletmeciliin Temel Bilgileri,
Bursa: Ekin Basm Ya.
Delong, J. B. , Lawrence, H. S. (2001). The New
Economy: Background, Question, and Speculations,
Economic Policy for the Information Economy
Symposium, Kansas: Federal Reserve Bank of
Kansas City, August 30-September 1.
Ertrk Mmin (2011). flletme Biliminin Temel
lkeleri, stanbul: Beta Ya.
Everard K.E, Burrow, J.L. (1996). Business Principles
and Management, 10th Ed. USA: Int. Thomson
Pub.
J.P. Mahajan (2010). Business Organisation and
Management, Mumbai, IND: Global Media
Karalar R. (2009). Genel flletme, Temel Bilgiler,
fllevler, zmir: Meta Basm.
Parkin, M. (2003). Economics, 6th Ed. Int. Ed.
Ristau, R.A.(1997). Introduction to Business, 3rd. Ed.
Cincinnati, Ohio: South Western Educational Pub.
Sabuncuolu, Z., Tokol, T. (2009). flletme, stanbul:
Alfa Aktel Ya.
Wiley, K.B., Baker, D. W., Kent, H. (2005). Business
Fundamentals, Chicago, IL, USA: Dearborn Trade,
A Kaplan Professional Company.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Maslow_teorisi (Eriflim
Tarihi: 21.11.2011).
http://mrski-apecon-2008.wikispaces.com/Chapter+2
(Eriflim Tarihi: 21.11.2011).
http://yigitozgur.99k.org/ (Eriflim tarihi: 08.12.2011).
http://kobidestek.org/girisimcilik-
testi/#ixzz1dOQ3QHoj(Eriflim Tarihi: 04.11.2011).
http://www.bugun.com.tr/haber-detay/172298-turkiye-
merkez-olacak-haberi.aspx (Eriflim Tarihi: 04.11.2011).
http://istegenc.isteinsan.com.tr/girisimci/cikolatadan_is
_mi_olur_evladim.html (Eriflm Tarihi: 19.11.2011).
www.evrenselpdf.com
2
fiLETME LKELER
Amalarmz
N
N
flletmelerin nemini ifade edebilecek,
N
flletmenin amalarn snflandrabilecek ve aklayabilecek,
N
flletmenin fonksiyonlarn tanmlayabilecek,
flletmenin evresindeki eleri tanmlayabilecek ve iflletme ile iliflkilerini
N
aklayabilecek,
flletmenin sorumluluklarn aklayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Vizyon Byme
Misyon kame rnler
Krllk Sosyal Sorumluluk
Sreklilik
indekiler
GRfi
fiLETMENN AMALARI
flletmeler ve fiLETMENN FONKSYONLARI
flletme lkeleri zellikleri
fiLETMELERN EVRE LfiKLER
fiLETMELERN SORUMLULUKLARI
www.evrenselpdf.com
flletmeler ve zellikleri
GRfi
flletmeler toplumun ihtiyalarn ve isteklerini karfllayan rn ve hizmetler re-
tirler. Ayn zamanda gelir ve istihdam yaratrlar. Devlet vergi gelirlerinin
nemli ksmn Kurumlar Vergisi adyla yine iflletmelerden karfllar. flte btn
bu nedenlerden tr iflletmeler ok nemlidir. Bu yzden her toplum, kendi l-
kelerindeki iflletmelerinin bymesini daha fazla gelir, vergi, istihdam yaratmas-
n ister.
Bu nitede, iflletmelerin zelliklerine deinilmektedir. nitede nce iflletme
amalarnn nasl snflandrld aklanmaktadr. Daha sonra ksaca iflletmenin ne
gibi fonksiyonlar olduu tanmlanmaktadr. Ardndan, iflletmelerin evresinde
hangi elerin bulunduuna deinilmektedir. nitenin sonunda iflletmenin sorum-
luluklarna yer verilmektedir.
flletmeler neden nemlidir, aklaynz. SIRA SZDE
fiLETMENN AMALARI
Ama, szlk anlam ile ulafllmak istenilen sonu, maksat demektir. Her iflletme
belirli amalar dorultusunda kurulur ve yaflam sresince bu amalara ulaflmay
hedefler. flletmelerin ksa ve uzun vadeli birbirinden farkl amalar S O R U vardr. fllet- S O R U
meler amalarna ulaflrken kendi i ve dfl evreleriyle etkileflim halindedirler. fl-
letmeler alflanlarn, tedarikilerin, mflterilerin ve paydafllarn amalarn iflletme-
DKKAT DKKAT
nin st ynetiminin ald kararlar dorultusunda btnlefltirirler ve iflletmenin ge-
leceine ynelik ortak bir ama olufltururlar. flletmenin amalar; iflletme alflan-
N N
lar ve iflletmenin kendi amalarnn bir arada olduu ortak bir SIRA SZDE
sistemden oluflur. SIRA SZDE
Ortak amaca ulaflabilmek iin her yenin kendi amalarnn bazlarndan vazge-
mesi gerekebilir. AMALARIMIZ AMALARIMIZ
flletme amalar geleneksel iflletmecilik ve gnmz iflletmecilii asndan fark-
llklar gsterir. Geleneksel iflletmecilik anlayflna gre iflletmelerin en temel amac
kr elde etmek olarak dflnlrken; amz iflletmecilik anlayflnaK T greA P ise kr el- K T A P
de etmek anlayflnn yanna topluma fayda salamak ve iflletmeyi srekli klmak an-
layfllar da eklenmifltir. flletmelerin birou kr anlayflnn yannda topluma fayda
anlayfln da bir arada yrterek ortak bir ama oluflturma eilimindedirler.
TELEVZYON Bu ne- TELEVZYON
denle bu iki temel hedefin bir arada yrtlmesinde iflletmelerin varlklarn srd-
rebilmeleri nemli bir dengeleyici grev stlenmektedir.
NTERNET NTERNET
www.evrenselpdf.com
24 flletme lkeleri
Aklamalar dorultusunda iflletme amac, rgtn btn olarak benimsedii

ve gereklefltirmeye alflt, gelecee ynelik, iflletme ile ilgili ulafllmak istenilen
ekonomik ve sosyal nitelikli hedefler olarak tanmlanabilir.
flletmelerin amalar belirlenirken dikkat edilmesi gereken konular flunlardr:
Amalar iflletmeye zel olmaldr: Her iflletmenin faaliyet gsterdii alan bir-
birinden farkldr. Bu nedenle iflletmeler kendi faaliyet alanlarna gre ama-
lar belirlemelidirler.
Amalar llebilir olmaldr: flletmeler amalarn saysal bir deerle l-
lebilecek flekilde oluflturmaldr.
Amalar ulafllabilir olmaldr: flletmeler ulaflamayacaklar hedefler koy-
mak yerine ulafllmas muhtemel ve kolay hedefler belirlemelidirler.
Amalar gereki olmaldr: flletmeler kaynaklarnn yeterliliini tespit ede-
rek, kaynaklarna uygun olarak amalar belirlemelidir.
Amalar zaman snrl olmaldr: Belirlenen ama bir zaman snrlamas ko-
nularak gereklefltirilebilmelidir.
Amalar birbiri ile uyumlu olmaldr: flletmelerin belirledikleri amalarn
baflarya ulaflmas iin birbiri ile uyumlu olmas gerekir.
Amalar zerinde uzlafllmfl olmaldr: Amalar ortak bir karar dorultu-
sunda alnmaldr.
Amalar belirgin olmaldr: Amalar ak ve net bir flekilde ortaya konmaldr.
Amalarn Snflandrlmas
fiekil 2.1
flletme Amalar fiLETMENN

AMALARI
GENEL STRATEJK ZEL

AMALAR AMALAR AMALAR
VZYON MSYON KRLILIK SREKLLK BYME
flletmelerin amalar aflamada incelenebilir. Bunlar genel amalar, stratejik

amalar ve zel amalardr. Genel amalar, iflletmelerin kurulufl aflamasnda al-
dklar ve iflletmenin ynn belirleyen kararlardan oluflurken; stratejik amalar ise
genel amalara ulaflmak iin izlenilecek yollar ve iflletmenin faaliyetine iliflkin bir-
takm kararlar ierirler. zel amalar ise iflletmenin tm evresini kapsayan ve ifl-
letmelerin kr amalarnn yannda sosyal amalarn da ieren birtakm kararlar-
dan oluflur.
Genel Amalar
flletmelerin amalarna ulaflabilmeleri iin ncelikli olarak kendilerini sorgulama-
lar ve ulaflmak istedikleri hedefi belirlemeleri gerekmektedir. Baflarl bir iflletme
olabilmek ve krll arttrmak iin iflletmelerin kurulufl aflamasnda vizyon ve mis-
yon oluflturmalar ve bu vizyon ve misyon dorultusunda kararlar alarak faaliyete
gemeleri gerekmektedir.
www.evrenselpdf.com
2. nite - flletmeler ve zellikleri 25
Vizyon
Vizyon, gelecei grebilme, gelecekle ilgili ama belirleme olarak tanmlanabi- Vizyon, flletmelerinin
lir (Saruhan ve zdemir, 2004, 20). flletme vizyonu ise, iflletmelerinin gelecekte gelecekte olmasn arzu
ettikleri durumun ifadesidir.
olmasn arzu ettikleri durumun ifadesidir (lgen ve Mirze, 2004, 175). flletme
vizyonu, iflletmenin gelecekte ne olacan belirlemeye ynelik ve iflletmenin ge-
leceine yn gsteren bir eylem plan olarak kabul edilebilir. Vizyon ayn zaman-
da iflletmelerin hedefe odaklanmalarn salar, alflanlara yn verir ve gelecek ile
ilgili karfllafllabilecek belirsizlik durumunu ortadan kaldrr.
Vizyon, temel eden oluflur: Bunlar temel deerler, temel ama ve hayal
hedeflerdir.
Temel deerler, iflletmeler tarafndan belirlenen ve farkl koflullar karflsnda da-
hi deiflmeyen birtakm deerlerdir. flletmelerin temel deerlerine rnek olarak
sosyal sorumluluk, yenilikilik, stn mflteri hizmeti ve nc teknolojilere sahip
olmak verilebilir.
Temel ama, iflletmelerin var olma sebebidir ve iflletme tarafndan misyon ta-
nmlanrken aka ifade edilmelidir. Temel ama iflletmeleri dier iflletmelerden
farkl klar ve iflletmenin ilerleyecei yn belirler.
Hayal Hedefler ise iflletme ynetiminin gereklefltirmeye karar verdii gelecek-
le ilgili kararlardr. Hayal hedefler iflletmeler tarafndan vizyon tanmlanrken ak-
a belirtilmifl hedeflerdir. (Saruhan ve zdemir, 2004, s. 20-21)
Tablo 2.1de Trkiyede faaliyet gsteren ayr sektrden iflletmenin vizyon
rnekleri yer almaktadr.
Hastane Tbbi hizmetlerdeki mkemmeliyet dzeyi, hasta ve hasta yaknlarnn memnuni- Tablo 2.1
yetini yaratmadaki kararll, stn nitelikli ekibi ve adafl altyaps, nc uygula- Vizyon rnekleri
malaryla; Trkiyeye model oluflturmay ve dnyada referans gsterilen akade-
mik salk kurumlarndan biri olmay hedeflemektedir. SIRA SZDE SIRA SZDE
Banka Evrensel bankacln tm gereklerini yerine getiren, bireysel hizmetlerde g-
l, blgenin lider KOB bankas olmak.
Otel inde bulunduumuz sektrlerde salkl byme ve geliflmeyi srdrmek, b-
tnlk iinde eflitlenmek, kreselleflmek, yurt iinde ve dflnda gvenilir mar-
ka olmak. S O R U S O R U
Son yllarda Trk iflletmeleri vizyon ifadelerinde 2023 ylnda ifadesini

D K Kkullanmaktadr.
AT DKKAT
Sizce neden?
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Misyon
Misyon, iflletmenin tm alflanlar tarafndan paylafllan deerler ve ortak inan- Misyon, flletmenin tm
lar btndr. Ayn zamanda misyon, bir iflletmeye yn vermek ve anlam kazan- alflanlar tarafndan
paylafllan deerler ve ortak
drmak amacyla belirlenmifl ve o iflletmeyi benzerlerinden ayran grev ve ortak inanlar btndr.
deerlerdir (lgen ve Mirze, 2004, 175).
Misyon ncelikli olarak bir iflletmenin var olma nedenidir. KMisyonun
T A P bafllca iki K T A P
nemli fonksiyonu vardr. Birincisi, misyon iflletmeyi dier iflletmelerden ayrr.
Kimlik kazandrr. kincisi ise misyon iflletme alflanlar tarafndan benimsenir ve
alflanlar ortak bir hedefe ynlendirir. TELEVZYON TELEVZYON
flletmeler misyonlarn belirlerken kesinlikle ilkelerine bal olarak hareket et-
melidirler. lke, deiflmesi veya ikamesi mmkn olmayan deerlerdir. flletme il-
kelerine rnek olarak vergi karmamak, borlar zamannda demek ve drst sa-
NTERNET NTERNET
tfl yapmak verilebilir (Saruhan ve zdemir, 2004, 22).
www.evrenselpdf.com
26 flletme lkeleri
Misyonun zellikleri flunlardr:

Misyon uzun dnemli bir amatr ve sklkla deifltirilemez,
Misyon, iflletmelere zgdr ve iflletmeleri zel klar,
Misyon, alflanlara yneliktir ve alflan herkesi ilgilendirir,
Misyon, rn zerine deil, daha ok pazar zerine younlaflr,
Misyon, iflletmeyi her zaman baflarya ynlendirir.
Tablo 2.2de Trkiyede faaliyet gsteren ayr sektrden misyon rnekleri
yer almaktadr.
Tablo 2.2 Hastane Misyonumuz, toplumun yaflam kalitesini ykseltmek ve tbbn geliflimine
Misyon rnekleri katk salamak zere;
Koruyucu ve iyilefltirici salk hizmetlerini, tbbn ulaflt en st dzeyde,
yaygn ve btnleflik bir yap iinde, uygun ekonomik koflullarda topluma
sunmak,
Salk bilimleri alanndaki akademik alflmalara e bilimsel arafltrmalara
olanak salayarak, salkla ilgili her konuda yeni bilgi ve uygulamalarn ge-
lifltirilmesini desteklemek,
Kendilerini mesleklerine adamfl, stn nitelikli, insana deer veren hekim-
ler ve salk uzmanlar yetifltirmektir.
Banka stlendii sosyal sorumluluk ve yksek grev bilinci ierisinde, tm ban-

kaclk hizmetlerini etkin flekilde yerine getirerek, mflterilerine, hissedar-
larna ve alflanlarna srekli katma deer yaratmak; bankaclk sektr-
nn ve sermaye piyasalarnn geliflimine katkda bulunmak; blgemizde ve
dnya bankaclnda saygn bir yer edinmek.
Otel evre bilinci ve toplam kalite inanc iinde insan kaynamz, teknolojiyi,
bilgiyi en etkin ve verimli flekilde kullanarak, aklc ve nc yaklaflmlarm-
z srdrerek gelir ve istihdam yaratarak; lkemizin, mflterilerimizin al-
flanlarmzn ve ortaklarmzn, menfaatlerini en st seviyeye ykseltmek.
Stratejik Amalar
flletmelerin genel amalarnn yannda stratejik amalar da vardr. flletmelerin
stratejik amalar vizyon ve misyon dorultusunda belirlenir. Stratejik amalar kr-
llk, sreklilik ve byme olarak bafllk altnda incelenebilir:
Krllk
Kr, flletmelerin flletmenin kuruluflunun en temel amalarndandr. Kr, genel anlamda maliyet ile
gelirlerinden giderlerinin satfl fiyat arasndaki farktr. flletmelerin gelirlerinden giderlerinin karlmas so-
karlmas sonucu elde
edilen pozitif deerdir. nucu elde edilen pozitif deerdir. Krllk basit ifadeyle;
Kr veya Zarar = Toplam Gelirler - Toplam Giderler
fleklinde hesaplanr ve
Toplam Gelirler >Toplam Giderler
olmas fleklinde tanmlanmaktadr.
Her iflletme temelde kr elde etmek iin kurulur. Ayn zamanda krllk iflletme-
lerin yeni yatrm kararlar alabilmesi ve faaliyetini srdrebilmesi iin nemlidir.
Bunun yannda krllk iflletmenin bir faaliyet dnemi sonundaki baflarsn zetle-
yen bir denetim aracdr (Saruhan ve zdemir, 2004, 45).
www.evrenselpdf.com
Sreklilik
flletme faaliyetlerinin bir sreye bal olmakszn devam edeceini ifade eder. Her
iflletme kuruluflundan itibaren varln uzun sre devam ettirmeyi hedefler. fllet-
melerin sreklilik salayabilmeleri iin ncelikle bir faaliyet dnemi iinde bekle-
nen kr dzeyine ulaflmas gerekmektedir.
flletmeler iin rekabet nemli bir sreklilik kavramdr. flletmeler, dier ifllet-
melerle rekabet ortamnda faaliyet gsterirler. Bu nedenle iflletmelerin rakiplerini
iyi tanmas ve rakiplerinin stn ve zayf ynlerini tespit etmesi iflletmenin srek-
lilik salamas iin gereklidir. Bunun yannda iflletmelerin sreklilik salayabilme-
leri iin deiflen evreye uyum gstermeleri gerekmektedir. Gnmzde toplu-
mun iflletmelerden beklentileri deifliklikler gsterebilmektedir. flletmelerin de bu
deifliklikleri zamannda tespit etmeleri ve gereken nlemleri alarak birtakm yeni-
lik ve dzenlemeler yapmalar iflletmeler asndan nemlidir.
Byme
Byme, iflletmeler asndan saysal olarak geliflme ve retim hacminin artfl ola- Byme, flletmenin saysal
rak tanmlanabilir. Byme, iflletmelerin nitelik olarak kaliteyi arttrmas fleklinde olarak geliflmesi ve retim
hacminin artfl
olabilecei gibi; hacimsel olarak retim miktarn, rn eflitliliini, varlk veya
kaynaklarn arttrmas fleklinde de olabilir (Saruhan ve zdemir, 2004, 24).
flletmeler asndan bymenin birok avantaj vardr. Bymenin en nemli
avantaj maliyetlerde dflfltr. flletmede retim miktar arttka birim baflna d-
flen maliyet azalr ve kr artar. Bunun yannda retim iin gerekli ham maddeye
ulaflm ve temin imkn daha da kolaylaflr. flletmelerin bymesi ile birlikte daha
modern retim yntemleri kullanlr ve iflletmenin rn eflitlilii artar. Byme
her ne kadar iflletmeler iin avantajl olsa da gereinden fazla byme iflletmelere
birtakm dezavantajlar getirir. Byme ile birlikte iflletmenin hareket kabiliyeti aza-
lr ve iflletme daha da karmaflk bir yapya dnflr. Bu nedenle iflletmelerin dei-
flen evreye uyumu ve kriz ortamna karfl koymas daha da g hale gelebilir. So-
nu olarak iflletmeler, iinde bulunduklar sektre gre yeterli byklkte olmal,
rekabet stnl salayabilecek kadar byk, deiflimlere zamannda ayak uydu-
rabilecek kadar da kk olmaldr (Saruhan ve zdemir, 2004, 25).
zel Amalar
zel amalar, iflletmenin paydafllarnn yan sra alflanlar, toplum, kamu kurulufl-
lar ve sosyal evreleri de kapsayan genifl bir alan iin sz konusudur. flletmelerin
zel amalarndan bazlar flu flekilde sralanabilir:
flletme olarak kaliteli rn veya hizmet retmek,
Bulunduu blgede istihdam olana yaratmak,
Sosyal sorumluluk projelerinde yer alarak topluma hizmet etmek,
Vergi demek kofluluyla devlet btesine katkda bulunmak,
Ulusal ya da uluslararas alanda tannan bir iflletme haline gelmek,
flletmeyi dier iflletmelerden farkl klacak bir imaj oluflturmak ve marka de-
erini arttrmak,
Faaliyet alanlarnda etik sorumluluklarn bilincinde hareket etmek,
Doal evreye karfl sorumlu davranmak,
alflanlara iyi cret vermek ve sosyal gvencelerini salamak,
alflanlarn kiflisel geliflimlerini arttrmaya ynelik eitim olanaklar salamak,
alflanlara daha kaliteli ve nitelikli bir alflma ortam yaratmak.
www.evrenselpdf.com
28 flletme lkeleri
SIRA SZDE flletmelerinSIRA

amalar
SZDEnasl snflandrlabilir, aklaynz.
SIRA SZDE 2 SIRA SZDE
fiLETMENN FONKSYONLARI
D fi N E L M flletmeler,DDtemel
fi N E amalar
LM olan kr salama amacn gereklefltirebilmek ve varlk-
D fi N E L M fi N E L M
larn srdrebilmek iin ynetim, retim, pazarlama, insan kaynaklar, finansman,
S O R U muhasebe, halklaS O R Uiliflkiler ve arafltrma-gelifltirme fonksiyonlarn baflarl ve birbir-
S O R U S O biimde
R U
leriyle uyumlu yerine getirmelidirler.
DKKAT DKKAT
DKKAT Bu blmde flletme
D K K A TFonksiyonlarna zet olarak deinilmektedir. Konu, nite 8de ayrn-
tl olarak ele alnmaktadr.
N N
N
SIRA SZDE SIRA SZDE
N
SIRA SZDE SIRA SZDE
ncelikli olarak iflletmeler gelir elde etmek iin rn veya hizmet retmek
amacyla retim faaliyetini yerine getirirler. retilen rn veya hizmetlerin prog-
AMALARIMIZ raml ve srekli olarak tketiciye pazarlanmas gerekmektedir. flletmelerin temel
AMALARIMIZ
iki fonksiyonu olan retim ve pazarlama fonksiyonlarn yerine getirebilmeleri iin
K T A P ise kabiliyetli
K insan
T A P gc ile yeterli finansman iflletmeye ynlendirilmelidir. fllet-
K T A P melerin temelK fonksiyonlarnn
T A P uyumlu biimde faaliyet srdrebilmeleri iin ifllet-
melerin baflarl yneticiler tarafndan ynetilmesi nemlidir. Ynetim fonksiyonu
TELEVZYON
verimli ve Tetkin olduu srece iflletmeler genel ve zel amalarn yerine getirerek
ELEVZYON
TELEVZYON sreklilik Tsalayabilirler.
ELEVZYON fiimdi iflletmenin fonksiyonlarna ksaca deinelim:
Ynetim
NTERNET N T E R N E T iflletme hedeflerine ulaflabilmek ve iflleri etkin ve verimli ya-
Ynetim belirlenmifl
NTERNET NTERNET
pabilmek amacyla snrl iflletme kaynaklarn ve yeterli ifl gcn kullanarak plan-
l bir biimde ifl grme faaliyetidir. flletmelerde ynetim fonksiyonu dier fonksi-
yonlar organize eden st fonksiyon olarak dflnlebilir. Kimi zaman ynetim
genel fonksiyon olarak da gruplandrlabilir. Dier tm fonksiyonlar yerine geti-
rilse dahi iyi ynetilemeyen bir iflletme baflarsz olur. flletmelerin ynetim faaliyet-
lerini yerine getirebilmeleri iin ncelikli olarak yaplacak bir ifl ve ifl sonucu ula-
fllacak bir ama gerekmektedir. Ynetim sreci girdilerin ktlara dnflt ve
rnlere ya da kaynaklara birtakm ifllemler sonucu deer kazandrlan bir sretir.
Srecin ilk aflamasnda faaliyetler planlanr. kinci aflamada planlara uygun rgt
yaps oluflturulur ve iflletme faaliyetleri dzenli bir biimde yrtr. Srecin son
aflamasnda ise ifl ile ilgili faaliyetlerin baflars denetlenir.
retim
retim, rn veya retim, iflletmelerde rn veya hizmetlerin ortaya karlmas iin yaplan faaliyet-
hizmetlerin ortaya lerin tmne denir (Mirze, 2010, 271). flletmelerde retim sonucu elde edilen rn
karlmas iin yaplan
faaliyetlerin tm iflletme trne gre farkllklar gsterebilir. Hizmet iflletmelerinde ortaya kan
rn soyut bir nitelik taflrken; sanayi veya tarm iflletmelerinde ortaya kan rn
somut bir nitelik taflmaktadr. rnein, bir bankann retecei rn tketiciye
yarar salayacak flekilde ancak soyut bir nesne iken; bir otomotiv firmasnn r-
n tketicilerin kullanaca somut bir deer olan otomobildir. flletmelerde retim
bir dnflm sreci olarak dflnlebilir. Bu srete hammadde, sermaye ya da
emek, fiziksel veya fiziksel olmayan bir rne dnfltrlr. Dier yandan iflletme-
lerde retim sonucunda bir deer yaratma fonksiyonu yerine getirilmifl olur. re-
tim sonucu rn veya hizmetler tketiciye fayda salarken, iflletmeye de kr ola-
rak geri dnerler.
www.evrenselpdf.com
flletmelerdeki retim sreci sonucunda; (Saruhan ve zdemir, 2004, 235):

Birtakm materyallerde flekil deifliklii gerekleflir,
Tketici istedii rne istedii zamanda ulaflr,
rn ya da hizmete tketicinin istedii yerde ulaflmas salanr,
Tketici rne sahip olarak yaflad memnuniyeti ifade eder.
Pazarlama
flletmelerin pazarlama faaliyetleri pazara sunduu rn veya hizmetlere olan tale-
bi arttrmada nemli bir role sahiptir. flletmeler ne kadar kaliteli rn veya hizmet
retseler dahi, retilen rnler tketicilerden talep grmedii srece baflarsz
olurlar. Bu nedenle iflletmeler pazarlama arafltrmalar yapmal ve tketicilerin is-
tek ve ihtiyalarn belirlemeli ve davranfllarn tahmin ederek talebi ngrmelidir.
Bunlarn yannda iflletmeler rnlerinin datmn, tantmn, fiyatlandrmasn ve
rn tasarmlarn tketicilere uygun biimde dzenlemelidir.
Pazarlama, Bir satn alma srecindeki tketici ihtiya ve isteklerini belirleme ve
karfllamaya ynelik tm faaliyetlerdir. (Mirze, 2010, 301) retilen her rn veya
hizmet tm tketiciler tarafndan talep grmeyebilir. Bu nedenle iflletmeler rnle-
ri iin hedef pazar belirlemeli ve pazarlama faaliyetlerini hedef pazar zerinde yo-
unlafltrmaldr. retilen rnn hedef pazarn ihtiyalarn en uygun flekilde kar-
fllayabilmesi iin iflletmeler drt temel pazarlama karmas (rn, datm, fiyat-
landrma ve pazarlama iletiflimi)ni planl ve koordineli bir flekilde ynetmelidir.
nsan Kaynaklar
Organizasyon iin en etkili insan gcn bulmak, gelifltirmek ve bunun sreklili-
ini salamak amacyla ortaya konan faaliyetler btnne insan kaynaklar yne-
timi ad verilir. flletmeler retim yapabilmek iin insan gcne gereksinim duyar-
lar. nsan gc iflletmenin her fonksiyonunda kullanlmas zorunlu olan iflletme
kayna olarak dflnlebilir. nsan kaynaklarn ynetmede yneticiler nemli bir
role sahiptirler. Btn fonksiyonlarn uyumlu ve baflarl olarak yerine getirilmesi
iin yneticilerin insan gcn motivasyon ve teflvik yntemlerini de kullanarak
planl bir flekilde harekete geirmesi gerekir. flletmelerde kullanlan insan gc fi-
ziksel olabilecei gibi dflnsel de olabilir. retim blm iin fiziksel beceriler
nem kazanrken; pazarlama veya finansman departman iin zihinsel beceriler
nemlidir. Bu nedenle yneticilerin alflacak personeli iyi analiz etmesi ve doru
kifliyi doru yere ynlendirerek ifl akfln uyumlu bir biimde koordine etmesi ge-
rekmektedir.
Finansman
Finansman terim olarak fon salama anlamndadr. flletmeler iin kurulufl afla-
masnda dier tm fonksiyonlar yerine getirilse dahi yeterli fon tedarik edilmedii
srece iflletme faaliyetleri yerine getirilemez. flletmelerin iki eflit finansman kay-
na vardr. Bunlardan ilki iflletme sahiplerinden ve hissedarlardan salanan z
kaynaklardr. kincisi ise kredi kurulufllarndan salanan borlar, yani yabanc
kaynaklardr. Her iflletme kendi ama ve politikalar dorultusunda fon salama-
da z kaynaklar veya yabanc kaynaklar kullanmay tercih edebilir. flletmelerde
finansman ynetiminin amac, fon salamann yannda eldeki fonlarn etkin ve ve-
rimli kullanmn salamaktr. Bu nedenle, iflletmelerde yatrm kararlar verilirken
ve iflletmeye yabanc veya z kaynak salanrken gelir-gider arasnda uyumlu bir
dengenin oluflturulmas gerekmektedir.
www.evrenselpdf.com
30 flletme lkeleri
flletmelerde tm finansal veriler kayt altnda tutulmaldr. Yasal zorunluluu-

nun yan sra finansal tablolar iflletmelere denetimde ve yrtmede kolaylk salar-
lar. Finansal veriler iflletmelerin gemifl yllardaki mali durumunu gsterirler ve bu-
gnk verilere bakarak gelecekte iflletmenin gidiflatn belirlemede yardmc olurlar.
Muhasebe
flletme faaliyetleri hakknda parasal bilgilerin rakamsal olarak belirlenmesi, kay-
dedilmesi, zetlenmesi, deerlendirilmesi ve ilgili paydafllara aktarlmas srecine
Muhasebe, flletme muhasebe ad verilir. flletmeler yasal olarak, finansal faaliyetlerini kayt altnda
faaliyetleri hakknda parasal
bilgilerin rakamsal olarak tutmak zorundadrlar. Elde ettikleri kazanca gre vergi verirler. ok kr ettiyse
belirlenmesi, kaydedilmesi, ok, az kr ettiyse az vergi der. Zarar ettiyse (doal olarak) demez. flletmeler
zetlenmesi,
deerlendirilmesi ve ilgili
kazanlarn, muhasebe kaytlarn Maliyeye bildirmek zorundadr. Dier yandan
paydafllara aktarlmas muhasebe kaytlar iflletmenin mali performansn gsteren bir aratr.
sreci Muhasebe ve finansman faaliyetleri birbiriyle benzer gzkmesine ramen ara-
larnda birtakm farklar bulunmaktadr. Muhasebe faaliyetleri, verilerin kayt ve
analizi olarak; finansman faaliyetleri ise fon bulma ve yatrm kararlar olarak bir-
birlerinden ayrlrlar. Muhasebe, iflletme ii ve iflletme dfl paydafllara bilgi salar-
ken; finansman ise muhasebe kaytlar dorultusunda yatrmn nerede yaplaca
ve fonun nereden bulunaca ile ilgili kararlarlar almay kolaylafltrr.
Halkla liflkiler
Halkla iliflkiler, iflletmenin olumlu bir imaja sahip olabilmesi iin gerekli tantm po-
litikasnn saptanmas ve btn paydafllarla doru bilgi akflnn salanmas iin y-
rtlen faaliyetlerdir. Halkla iliflkiler faaliyetleriyle iflletmenin btn paydafllara olan
iliflkilerinin pekiflmesi istenir. flletme evresindeki btn gruplarla (paydafllarla) da-
ha scak, daha olumlu, daha salkl iliflkiler kurmak ve yrtmek iin planl bir fle-
kilde halkla iliflkiler faaliyetleri yrtlr. Bu faaliyetler kurumsal halkla iliflkiler
ve pazarlamaya dnk halkla iliflkiler olarak iki grupta toplanr. Kurumsal halk-
la iliflkiler, iflletmenin hedef kitlelerine dnk abalar, pazarlamaya dnk halkla
iliflkiler ise daha ok satfla dnk yrtlen abalar iine almaktadr.
flletmelerde halkla iliflkiler faaliyetleri genel olarak duyurum, basn bltenle-
ri ve eflitli kamu yararna faaliyetler olarak gereklefltirilir. Halkla iliflkiler alfl-
malar sonucu iflletmenin iflleyifli ve politikalar halka ve kamuoyuna tantlr. Bunun
yannda halkn ve kamuoyunun iflletme hakkndaki tutumu konusunda da iflletme
bilgi sahibi olur. flletmelerde halkla iliflkiler faaliyetlerinin etkili bir biimde yrtl-
mesi iin halkla iliflkiler ile ilgili flu drt temel ilke gz nnde bulundurulmaldr:
Karfllkl Yarar lkesi: flletme tarafndan verilen bilgiler dorultusunda tke-
ticilerin rne ya da hizmete ilgisi arttrlr.
Sreklilik lkesi: Halkla iliflkiler faaliyetleri iflletmelerde devaml olarak srd-
rlmelidir.
Doruluk lkesi: Halk iflletmeye ynlendirecek bilgiler kesinlikle doru ol-
maldr.
Planllk lkesi: Halkla iliflkiler alflmalar belirlenmifl bir plan dorultusunda
yrtlmelidir.
Arafltrma ve Gelifltirme
Arafltrma ve gelifltirme faaliyetleri iflletmenin byme ve geliflmesinde, nemli bir
rol oynamaktadr. Gnmzn deiflen tketici davranfllar, iflletmeler aras reka-
bet koflullar ve rn eflitliliinin artmas iflletmelerde yenilik yaratma kararlarn
www.evrenselpdf.com
zorunlu klmfltr. Bu nedenle arafltrma ve gelifltirme faaliyetleri dorudan iflletme

fonksiyonlarnn tmn etkilemektedir. SIRA SZDE SIRA SZDE
Yeni bir fon bulma yntemi, yeni bir pazarlama flekli de Ar-Ge ounlukla ye-
ni bir rn/hizmet tasarm iin uraflmaktadr. Doal olarak bu D fiyeni
N E L rn
M ve hiz- D fi N E L M
metin nakit akfl dourabilir nitelikte olmas gerekir. Yani yaplan yeniliin ticari
bir yn olmas insanlarn (mflterilerin) bunu almak iin bir bedel demeye hazr
S O R U S O R U
olmas gerekir.
nite sonundaki Yaflamn inden ve Okuma Paras blmlerinde D K Apple

K A T fiirketinin DKKAT
kuruluflu ve Arelikten bahsedilmektedir. Her iki iflletme de Ar-Geye nem veren yeni-
liki iflletmelerdir. Bu iki metni okumay unutmaynz.
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
flletmenin ne gibi fonksiyonlar vardr, aklaynz. SIRA SZDE SIRA SZDE

AMALARIMIZ 3 AMALARIMIZ
fiLETMELERN EVRE LfiKLER
flletmelerin hayatta kalmak iin, iinde bulunduklar evre ile iyi iliflkiler kurmas
nemlidir. flletmeler ve evreler arasnda karfllkl karlar szKkonusudur.
T A P flletme- K T A P
ler iinde bulunduklar evreyi etkileyebilecei gibi, evre de iflletmeleri
S O R U dorudan S O R U
ya da dolayl etkileyebilir. flletmenin iliflki kurduu evresi uzak evresi olabile-
cei gibi yakn evresi de olabilir. flletmelerin evresi i evresi,
T E L E Vsektrel
Z Y O N evresi, TELEVZYON
DKKAT DKKAT
ulusal evre ve uluslararas evre olmak zere drt bafllk altnda incelenebilir:
fiekil 2.2
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
fiLETMENN NTERNET flletmelerin
N evresi
TERNET
EVRE
LfiKLER
fiLETMENN fiLETMENN fiLETMENN fiLETMENN

EVRES SEKTREL ULUSAL ULUSLARARASI
EVRES EVRES K TEVRES
A P K T A P
flletmenin evresi TELEVZYON TELEVZYON

flletmenin i evresi olarak iflletme iinde bulunan aktrler kabul edilebilir. flletme
sahipleri, ortaklar, yneticiler ve alflanlar bu grup iinde yer alr. Baz aile iflletme-
lerinde, iflletme sahibi ile ynetici ayn kiflidir. Bu durumda giriflimcilik ve ynetici-
N T E Rbu
lik grevleri ayn kiflide toplanmfltr. Nispeten kk iflletmelerde N E Tdurum nor- NTERNET
mal karfllansa da byk, kurumsal, ok ortakl iflletmelerde ynetici ve giriflimcinin
ayn kifli olmas doru deildir. Nitekim kurumsal ynetim (corporate governan-
ce) anlayflna gre; hesap verenle, hesap sorann farkl kifliler olmas gerekir.
flletme Sahipleri, Ortaklar

flletme sahipleri ve hissedarlar iflletmenin kuruluflundan itibaren iflletme ile etkileflim
halindedirler ve beklentileri fazladr. flletme sahipleri ve hissedarlar kurulufl aflama-
snda saladklar sermayenin ksa srede kendilerine dnfllerini beklerler. Bu ne-
denle sermayelerinin takibini salamak ve sermayelerinden kr elde edebilmek iin
iflletme ile srekli bir etkileflim iinde bulunurlar (Can, Tuncer ve Ayhan, 1999, 40).
flletme sahipleri ortak olduklar iflletmenin verimli alflmasn, iflletme kaynak-
larndan yeterli dzeyde faydalanabilmeyi (ortaklklar orannda kr pay almak-te-
mett almak), iflletme tarafndan srekli bilgilendirilmeyi ve iflletmenin itibarnn
yksek olmasn beklerler.
www.evrenselpdf.com
32 flletme lkeleri
flletme alflanlar
flletmelerin amalarna ulaflabilmeleri iin farkl becerilere ve uzmanlklara sahip
alflanlar istihdam etmeleri gerekir. flletmeler iin ifl gc rekabette nemli bir ko-
fluldur. flletmeler deneyimli ve baflarl ifl gcn kullanarak rekabette stnlk
salamak isterler. Bu nedenle nitelikli alflanlarn iflletmeye kazandrlmas nem-
lidir. flletmeler eitimler araclyla hali hazrdaki alflanlarnn niteliklerini koru-
SIRA SZDE SIRA SZDE
maya alflrlar.
Aslnda iflletmeyi iflletme yapan alflanlardr. Yoksa iflletmenin binas, kulland-
D fi N E L M
tehizatlar, makineler, bilgisayarlar kolayca deifltirilebilir. En azndan uygun
D fi N E L M
fonlar bulan her giriflimci istedii modern iflletmeyi kurabilir. Ancak o iflletmeyi
rekabette ne geiren alflanlarn hayal gcdr. Bu yzden nemli olan ifllet-
S O R U S O R getirecek,
meyi bir yerlere U rekabette ne karacak nitelikleri alflanlar bulmaktr.
DKKAT Unutmayn! Apple,

D K K A Microsoft
T ya da Akbank dnya iflletmesi yapan kullandklar bilgisa-
yar, tehizat ya da binalar deil, alflanlardr. alflanlarn hayal gcdr.
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
flletmelerde alflan ve iflletme arasnda en nemli iliflki cret konusunda or-
taya kmaktadr. cret ve ifl koflullar ile ilgili iliflkiler yazl olarak ve yasal dzen-
AMALARIMIZ lemeler ileAMALARIMIZ
belirlenmifltir. flletme ve alflanlararas iliflkiler iflletme beklentilerinin
ve alflan isteklerinin karflland srece salkl biimde devam eder (Can, Tun-
cer ve Ayhan, 1999, 41).
K T A P NitelikliK alflanlar
T A P iyi cret ve ifl gvencesinin yannda alfltklar yerin ifl yafla-
m kalitesinin yksek olmasn isterler. fl yaflam kalitesi yksek bir iflyerinde in-
sanlar birbirine Hanm, Bey diye hitap eder, bir fley istediinde ltfen der, ri-
TELEVZYON ca ederimT Eder,
L E V Zfiillerin
YON sonuna -misin, -msn eklerini getirir. Yllk izin sreleri-
nin, her gn yiyecekleri yemein kalori miktarnn, evlerine gidecekleri servisin
gzerghnn, hastalandklarnda tedavi olacaklar yerin, fazla mesaiye kaldklarn-
da alacaklar ek cretin nceden belirli olmas vb. konular ifl yaflam kalitesinin
NTERNET NTERNET
gstergeleri arasnda saylabilir.
Patron ve st yneticiler nitelikli alflanlar iflletmelerine ekmek ve iflletmele-
rinde tutmak iin bu saylan iflletmelerindeki zemine, ifl yaflam kalitesine zen
gstermek zorundadr.
Yneticiler
Yneticiler, iflletmenin ynetimini stlenmifl olan ancak giriflimcinin isteiyle cret
karfll alflan kiflilerdir. Bu nedenle yneticiler giriflimcilerin istekleri dorultu-
sunda hareket ederler ve giriflimci - alflan aras iletiflimde araclk yaparlar. al-
flanlar ifl ile iliflkilerinde yneticilerle iletiflime geerler. alflanlar ve tketiciler a-
sndan bakldnda yneticiler, isteklerini gereklefltirebilecek kifliler gibi gzk-
seler de yneticilerin snrlar ancak giriflimcinin belirledii kadar olduu unutul-
mamaldr (Can, Tuncer ve Ayhan, 1999, 41).
Yneticiler de dier alflanlar gibi emeklerinin karfll olan cret konusunda
iflletme sahipleri ile iliflki halindedirler. flletme sahipleri yneticilerden etkili ve ve-
rimli alflma beklerken, yneticiler de ifl sahiplerinin beklentilerini dier alflanla-
r ynlendirerek ve koordine ederek yerine getirmeye alflrlar. Bazen de zellik-
le kk aile iflletmelerinde giriflimci olan kifli (patron), ayn zamanda iflin baflnda
Kurumsal Ynetim,
flletmedeki sz sahipleri ile olan ynetici olabilir. Ancak bu durumda hem yrtme, hem de denetim fonksi-
hak sahipleri arasndaki yonunu ayn kiflinin yrtmesi salkl bir durum deildir. fli yapanlarla, denetle-
iliflkilerin dzenlenmesi
yenlerin farkl otoriteler olmasna Kurumsal Ynetim ad verilir. Baflka bir ifa-
www.evrenselpdf.com
SIRA SZDE SIRA SZDE
2. nite - flletmeler ve zellikleri

D fi N E L M
33
D fi N E L M
deyle kurumsal ynetim (corporate governance) iflletmedeki sz sahipleri ile hak

S O R U S O R U
sahipleri arasndaki iliflkilerin dzenlenmesidir.
Ynetici ile giriflimciyi ayrt etmek iin beklentilerine baklr. lgili kifli
D Kcret,
K A T maafl bekli- DKKAT
yorsa (alyorsa) ynetici kr pay bekliyorsa (alyorsa) giriflimcidir. Giriflimciler mte-
flebbis olarak da adlandrlrlar.
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
flletmenin Sektrel evresi

flletmeler bir yandan kendilerine kurulma ve iflleyifl imknAMALARIMIZ
veren kiflilere, dier AMALARIMIZ
yandan ise faaliyetlerinin ynlendirilecei kifli ve kurumlara karfl sorumluklarn
yerine getirmek amacyla iliflki kurmak mecburiyetindedirler (Can, Tuncer ve Ay-
K sreler
han, 1999, 39). flletmenin faaliyetlerini srdrebilmesi ve uzun T A P var olabil- K T A P
mesi iin sektrel evreleri ile yakn iliflkiler kurmas ok nemlidir. flletmelerin
sektrel evresi drt bafllk altnda toplanabilir:
Tketiciler, TELEVZYON TELEVZYON
Tedariki iflletmeler,
kame rnler.
Rakipler
NTERNET NTERNET
fiekil 2.3
fiLETMENN
SEKTREL flletmenin Sektrel
EVRES evresi
TKETCLER
TEDARK
fiLETMELER
KAME
RNLER
RAKPLER
Tketiciler
Tketiciler, piyasada iflletmeler tarafndan sunulan rnlerin potansiyel kullancla-
rdr. Tketiciler belirli ihtiyalarn ve isteklerini karfllamaya ynelik hareket eder-
ler. Tketiciler rn satn aldklarnda ise o iflletmenin tketicisi ve ayn zamanda
mflterisi olurlar. Tketiciler, bireysel tketiciler olabilecei gibi endstriyel tketici-
ler de olabilir (Mirze, 2010, 48). Tketiciler ile kurulacak iliflkiler iflletmenin baflar-
sn belirleyici olacaktr. Tketiciler asndan iflletme ile iletiflim rn veya hizmet
satn alma ile oluflurken; iflletme asndan ise iletiflim tketici ihtiya ve isteklerini
saptamak ve deiflimlerini belirleyerek yeni pazarlara ynelmek fleklinde olacaktr.
Tketiciler iflletmelerden ihtiya ve isteklerine uygun rn ve hizmet sunmasn
beklerler. flletme ise tketicilerin bu ihtiya ve isteklerini karfllayarak pazarda yer
sahibi olur. Bu nedenle iflletme ve tketici arasnda iki taraf iin de olumlu sonular
oluflturacak iliflkiler kurulmas nemlidir (Can, Tuncer ve Ayhan, 1999, 42). Genel
olarak tketicilerin iflletmeden beklentisi kaliteli rn ya da hizmeti ucuza almaktr.
www.evrenselpdf.com
34 flletme lkeleri
Tedarikiler
Tedariki, retimde Tedarikiler, iflletmelerin retimde kullanacaklar ham madde, yar mamul, mad-
kullanlacak ham madde,
yar mamul, madde, finans,
de, finans, enerji, insan kayna, danflmanlk, bilgi vb. ihtiyalarn karfllayan ku-
enerji, insan kayna, rumlardr. retilecek rnlerin kalitesi iflletmelerin dflardan tedarik edecei rn-
danflmanlk, bilgi vb. lerin kalitesi ile doru orantldr. retici ve tedariki arasnda kurulacak iliflki, ka-
ihtiyalarn karfllayan
kurumlardr. litenin korunmas, zamannda rnlerin pazara sunulmas ok nemlidir (Mirze,
2010, 49-50).
flletmelerin retim yapabilmeleri iin ucuz ve kaliteli ham maddeye zamann-
da ulaflabilmeleri gerekmektedir. Tedariki iflletmeler asndan ise siparifl aldkla-
r iflletmelerle olan iliflkilerinin sreklilii nem taflmaktadr. Baflka bir deyiflle te-
darikiler uzun sreli ifl iliflkileri kurmak isterler. Bu nedenle iki kesimin arasnda
kurulacak iyi iliflkiler, iki tarafa da fayda salayacaktr (Can, Tuncer ve Ayhan,
1999, 43).
kame rnler
kame rnler, iflletmenin rnlerinin yerini alabilecek rn ve hizmetlerdir. Yne-
ticiler, rekabet asndan rakiplerin rnlerini, faaliyetlerini ve ataklarn izlemenin
yannda ikame rn tehdidini de izlemek zorundadr. nk tketici beklentilerin-
de meydana gelebilecek deifliklikler tketicileri ikame rne ynlendirme ihtima-
lini ykseltir. (Mirze, 2010, 51). Klasik ikamelere rnek olarak flunlar verilebilir:
meyve suyu yerine ayran, karayolu yerine demir yolu ulaflm. Bir de baz hizmet-
ler, baflka hizmetlerle ikame edilebilir. rnein gvenlik hizmeti olarak bekilerin
yerine elektronik alarm sistemi kullanmak ya da toplant amacyla video konferans
teknolojisi kullanmnn, havayolu flirketlerinin ikamesi olarak grlmesi gibi.
Rakip Firmalar
Rakipler, ayn sektr ierisinde ve ayn hedef kitle iin benzer rn veya hizmet
reten iflletmelerdir. flletmeler ayn sektrde daha fazla paya sahip olmak daha
fazla satfl geliri elde etmek amacyla dier iflletmelerle rekabet iine girerler. Ra-
kipler birbirlerini srekli olarak izler ve birbirlerinin yaptklar hamlelere karfllk
verme abasndadrlar. Tm bunlarn yannda gnmzdeki kresel rekabetten
dolay baz iflletmeler rekabet yerine birlikte hareket etmektedirler (Mirze, 2010,
50). Rakipler iflletmeden centilmence rekabet etmesini ister. Ayn futboldaki (fair
play) yaklaflm gibi. Ancak bu flekilde yaplan ticaret anlamldr. Aksi halde bir ifl-
letme faturasz rn alp faturasz satyorsa ya da sigortasz ifli alfltryorsa (ma-
liyetleri dflnmek iin) rekabette rakiplerin karflsnda avantaj salayabilir. Dev-
let farkl mekanizmalarla (teftifl vb.) haksz rekabeti nlemeye alflr. nk hak-
SIRA SZDE sz rekabetSIRA vergi SZDE kayb da dourduu gibi yatrmclarn o lkeyi terk etmesini
hzlandrr.
D fi N E L M
flletmelerin haksz rekabet ortamna girmeleri iflletmeler iin olumsuz bir izle-
D fi N E L M
nim yaratmaktadr. flletmeler rakiplerine stnlk salayabilmek iin etik dfl dav-
ranfllar sergilemektedirler. Ancak bu gibi durumlarda devletin mdahalesi de sz
S O R U S O R U
konusu olabilmektedir.
DKKAT Yukardaki rneklere

D K K A T benzer, klasik olmayan baflka ne tr ikame rn/hizmetler olabilir,
dflnnz
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
K T A P K T A P www.evrenselpdf.com
flletmenin Ulusal evresi

flletmenin iinde bulunduu lkedeki iflletmeyi dorudan veya dolayl etkileyecek
tm etmenler iflletmenin ulusal evresini oluflturur. flletmenin ulusal evresi afla-
daki unsurdan oluflur:
Devlet,
Toplum,
Kurumlar.
fiekil 2.4
fiLETMENN flletmenin Ulusal

ULUSAL evresi
EVRES
DEVLET
TOPLUM
KURUMLAR
Devlet
Devlet yasalarla ve benzeri dzenlemelerle iflletmeler zerinde yaptrm gcne
sahiptir (Mevzuat). Bunun yannda devletin dier kifli ve kurumlarla arasndaki ilifl-
kileri dzenlemesi iin iflletmelerle iliflki iinde olmas kanlmazdr. flletmeler
asndan ise iflletme srekliliini salamak iin devlet tarafndan zorunlu tutulan
yaptrmlar iflletmelere devlet ile iliflkileri mecbur klmaktadr. Devletin stlenmifl
olduu grevleri yerine getirebilmesinde iflletmelerin salad maddi ve manevi
katk nemlidir. flletme faaliyeti sonucu istenen dentiler, zorunlu vergiler ve di-
er dentiler devlet ve iflletmeler aras yakn iliflki gerektirir.
Devlet ile iflletme aras iliflkilerin daha iyi bir flekilde yrtlmesi iin iflletmele-
rin istihdama olanak salamalar, vergi ve benzeri ykmllklerini yerine getir-
meleri, devlet politikalarna uyumluluk gstermeleri, dviz tasarrufuna ynelik n-
lemler almalar ve olaanst durumlarda lkeye yardmc olmalar gerekmektedir
(Can, Tuncer ve Ayhan, 1999, 44).
Toplum
Toplum ve iflletme iliflkileri, tketici grubunu da iine alan genifl bir kitledir. Top-
lum ve iflletme aras iliflkiler hem toplumun iflletmeden beklentileri hem de top-
lumdaki bireylerin iflletmelerden beklentileri olarak iki adan ele alnabilir: fllet-
menin sunduu rn-hizmetler ile tketicileri tatmin etmesi ve istihdam gibi konu-
lar iflletme ile toplumdaki iliflkilere rnek olarak verilebilir. kinci adan ise ifllet-
meler, toplumsal kaynaklar kullanan varlklardr. Bu nedenle iflletmelerin evreye
etkileri, kltrel ve toplumsal deerlere duyarll gibi konular iflletme ve toplum
aras iliflkileri yakndan ilgilendirir (Can, Tuncer ve Ayhan, 1999, 44). Dier yandan
iflletmelerin sosyal sorumluluk erevesinde yapt baz gnll katklar yine top-
lumun ihtiyalarn karfllamaya yneliktir.
www.evrenselpdf.com
36 flletme lkeleri
Kurumlar
flletmelerin iliflki iinde olduu kurumlar baflta aile olmak zere dini, askeri, poli-
tik, kltrel, sosyal ve ekonomik nitelikli kurumlardr. flletmelerin devlet ve top-
lum ile olan iliflkileri en baflta bu iki enin destei ile oluflan kurumlar sayesinde
oluflur. flletmelerin kurumlara karfl birtakm sorumluluklar vardr. Bunlar iflletme-
nin etkileflim iinde olduu gruplarn niteliine gre farkllklar gsterir. rnek
vermek gerekirse yaplacak reklamlarn eflitli kltrel gruplara karfl saygl olma-
s iflletme ve kurumlar aras iliflkide nem taflmaktadr. flletmeler bu nedenle e-
flitli kurumlar incitici eylemlerde bulunmamal ve sorumluluklar dorultusunda
hareket etmelidirler (Can, Tuncer ve Ayhan, 1999, 45).
flletmenin Uluslararas evresi

flletmelerin uluslararas evrede faaliyet gsterebilmesi iin genellikle belirli bir
bykle gelmesi ve yurt dfl ile balantl ifller yapmas gerekmektedir. flletme-
ler asndan faaliyette bulunacaklar lke ile iyi iliflkiler kurmalar nemli kolaylk-
lar salayacaktr. Mevcut piyasalardaki ani deiflimler, yeni geliflen lkeleraras pi-
yasalar, nemli siyasal, kltrel ve politik uluslararas olaylar, dfl ticarette ifl birlik-
leri ve lkeleraras teflvik ve engeller uluslararas evrede iflletmeler iin nemli
konulardr (Mirze, 2010, 49). Uluslararas dzeyde ortaya kan iliflkiler flu flekilde
zetlenebilir (Can, Tuncer ve Ayhan, 1999, 46-47):
Gidilen lke pazar ve tketicileri ile iliflkiler,
Gidilen lkedeki resmi kurumlar ile iliflkiler,
Gidilen lkedeki ekonomik ve ticari anlaflmalar,
ok uluslu iflletmeler.
fiekil 2.5
flletmenin fiLETMENN
Uluslararas ULUSLARARASI
EVRES
evresi
GDLEN LKE
PAZAR VE
TKETCLER
LE LfiKLER
GDLEN
LKEDEK RESM
KURUMLAR
LE LfiKLER
GDLEN
LKEDEK
EKONOMK
VE TCAR
ANLAfiMALAR
OK ULUSLU
fiLETMELER
Gidilen lke Pazar ve Tketicileri ile liflkiler

flletmelerin gidecekleri lkedeki hedef kitleyi ve rn pazarn iyi bilmesi rekabet a-
sndan iflletmelere nemli avantajlar salar. flletmelerin dier lkelerde etkin bir biim-
de faaliyet gsterebilmeleri iin lkelerin tketici profillerini ve tketim davranfllarn
yakndan izlemeleri gerekmektedir. Bunun yannda yatrm yaplacak lkedeki rn
ve tketici pazar yakndan incelenmeli ve gerekli n arafltrmalar yaplmaldr.
www.evrenselpdf.com
Gidilen lkedeki Resmi Kurumlar ile liflkiler

flletmeler faaliyet gsterecekleri lkedeki resmi kurumlar iyi tanmaldr. lkede-
ki yabanc yatrmclara ynelik uygulanacak tm kanun ve kurallarn iflletmeler ta-
rafndan nceden arafltrlmas, iflletmelere yapacaklar yatrmn avantaj ve deza-
vantajlarn karfllafltrmas asndan byk kolaylklar salayacaktr.
Gidilen lkedeki Ekonomik ve Ticari Anlaflmalar

flletmeler iin gidilecek lkedeki ekonomik ve ticari iflletmeleri nceden incele-
mek byk yarar salar. Baz lkeler arasnda yaplmfl zel ticari ve ekonomik an-
laflmalar olabilir. flletmeler ticari anlaflma yaplmfl lkelerde faaliyete geerek ver-
gi indirimi gibi baz zel avantajlar elde edebilirler.
ok Uluslu flletmeler
Baz iflletmeler kurulufllarndan itibaren kresel iflletme olma yolunda ilerlerken,
baz iflletmeler ise ekonomik bymeleri sonucu ok uluslu iflletme haline gele-
bilirler. ok uluslu iflletmelerin kaynaklar, ekonomik gleri byktr. ok ulus-
lu iflletmeler bulunduklar lkede gl bir konuma gelebilirler. Bu nedenle ifllet-
me ile lke arasndaki iliflkiler iyi yrtld srece iki tarafSIRA SZDE da olum-
asndan SIRA SZDE
lu sonular ortaya kmas kanlmazdr. Tm bunlarn yannda gnmzde k-
reselleflme ile birlikte iflletme ve uluslararas evre aras mesafe
D fiksalmfltr.
NELM nter- D fi N E L M
netin ticarette kullanm ile birlikte tm uluslararas ticari anlaflmalar, zaman ve ifl-
lem maliyetleri gibi etkenler nerdeyse ortadan kalkmfltr. flletmeler artk internet
S O R U S O R U
aracl ile dier lkelerle kolay ve dflk maliyetle ticaret yapabilmektedirler.
flletmenin evresindeki unsurlarn hep iflletmeden beklentileri vardr.D KSzgelimi

KAT alflan- DKKAT
lar daha ok cret, Mflteriler daha ucuz mal/hizmet, ortaklar daha yksek temett, devlet
daha ok vergi vb. Bu yzden iflletme bir savafl alanna (battefield) benzetilebilir. Buradai
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
en nemli aktr ise komutan, mzakereci rolndeki yneticidir. Ynetici olmak bu yzden
zordur!
flletmenin evresinde hangi eler yer alr, aklaynz. SIRA SZDE SIRA SZDE
4
fiLETMELERN SORUMLULUKLARI K T A P K T A P
flletmeler, ticari faaliyetlerini srdrmelerinin yan sra bulunduklar topluma, a-
lflanlarna, evrelerine, paydafllarna, tketicilere ve devlete karfl birtakm sorum-
luluklar da stlenmek zorundadrlar. flletmelerin bymeleri T Eve
SL EOVsreklilik
R Z UY O N arz et- T E SL EOV R Z UY O N
melerinde bu sorumluluklar yerine getirmeleri byk nem taflmaktadr. Sorum-
luluklarn yerine getiren iflletmeler toplum tarafndan kabul grmenin yannda
DKKAT DKKAT
toplumun refah dzeyinin artmasna da katk salarlar. flletmelerin sorumlulukla-
NTERNET NTERNET
r genel olarak bafllk altnda toplanabilir. Bunlar; flletmelerin sosyal sorumlu-
N N
SIRA SZDE
luklar, iflletmelerin ahlaki sorumluluklar ve iflletmelerin evreye karfl sorumlu- SIRA SZDE
luklardr.
K T A P K T A P
TELEVZYON TELEVZYON
NTERNET NTERNET
www.evrenselpdf.com
38 flletme lkeleri
fiekil 2.6
flletmelerin
fiLETMENN
Sorumluluklar SORUMLULUKLARI
fiLETMENN fiLETMENN fiLETMENN

SOSYAL AHLAK EVREYE KARfiI
SORUMLULUKLARI SORUMLULUKLARI SORUMLULUKLARI
flletmelerin Sosyal Sorumluluklar

flletmeler faaliyetlerini srdrrken toplumun faydasn gzetmeli, toplumun kay-
naklarn aklc bir flekilde kullanmal ve topluma karfl duyarl davranmaldr. Bu
Sosyal Sorumluluk, yzden iflletmeler karar alrken, alnan kararlarn topluma yarataca etkiyi de sos-
flletmelerin topluma karfl yal sorumluluklar kapsamnda deerlendirmelidir.
duyarl davranmalardr.
Sosyal sorumluluk, iflletme performansnn sadece ekonomik olarak deil, sos-
yal ve evresel etkileriyle birlikte deerlendirilmesini ne karan bir kavramdr.
Dolaysyla sosyal sorumluluk kapsamnda yaplanlar, iflletmenin iinde bulundu-
u toplumun faydas iin -hibir zorlama olmadan- kendi isteiyle yapmay taah-
ht ettii ifllerdir. Bu tanma kanunlar tarafndan ya da ahlaki adan yaplmas ge-
rekli olan ifller dhil edilmemektedir. Gnll olarak yaplanlar sosyal sorumluluk
kapsamndadr (Kotler ve Lee, 2005, 3).
flletmelerde sosyal sorumluluk kararlar genellikle iflletme sahipleri ve st d-
zey yneticiler tarafndan verilir. Sosyal sorumluluk kararlar hem sosyal gruplar,
hem de iflletmeye yarar salayan bir etkinliktir. flletmeler sosyal sorumluluklar so-
nucu topluma fayda salamann yannda kendi saygnlklarn da ykseltirler. Sos-
yal sorumluluklar sonucu markann itibar, sreklilii ve tannrl daha da artar.
flletmelerin sosyal sorumluluk projelerine ocuklara veya zel bir kesime y-
nelik etkinlikler, sosyal kurumlara yaplan yardmlar, ihtiyac olan kiflilere yaplan
SIRA SZDE SIRA SZDE
maddi ve manevi yardmlar, eitim-retime ynelik rencilere yardmlar rnek
olarak verilebilir. Trkiyede ses getiren sosyal sorumluluk rneklerinden birini
D fi N E L M
Turkcell vermifltir. Turkcell Kardelenler, adafl Trkiyenin adafl Kzlar Pro-
D fi N E L M
jesiyle 2000 ylndan bu yana 10 binden fazla renciye burs salamfltr. Milliyet
gazetesi de Baba Beni Okula Gnder adl benzer ve kamuoyunda ok ses geti-
S O R U S O R U
ren sosyal sorumluluk projesini srdrmektedir.
DKKAT Trkiyede yukardakiler

DKKAT kadar ses getiren baflka hangi sosyal sorumluluk kampanyalar
dzenlendi?
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Sosyal sorumluluk faaliyeti iinde olan iflletmelere karfl alflanlarn, tedariki-
lerin, mflterilerin, kamuoyunun ve yatrmclarn bakfl as farkllaflmaktadr. Bu
AMALARIMIZ yzden baz byk iflletmeler ylsonunda sadece bilanolarn deil, sosyal so-
AMALARIMIZ
rumluluk raporlarn da yaynlamaktadr. rnein Deutsche Bank, 2004 yln 2,5
milyar EU kazanla kapatrken, sosyal sorumluluk alannda 73 milyon EU harca-
K T A P mfltr. Bu pastann
K T A Pyzde 45lik blm baflta AIDSle mcadele olmak zere top-
lumsal iyilefltirmeler, yzde 28i eitim ve bilim, yzde 26s kltr ve sanata har-
canmfltr (Grses, 2006, 14).
TELEVZYON TELEVZYON
NTERNET NTERNET
www.evrenselpdf.com
Sosyal sorumluluk faaliyetlerinin iflletmeye dier getirileri flyle sralanabilir:

Nitelikli personelin iflletmeye ekilmesi, alflanlar ile daha sk balar kurul-
mas, alflan sadakatinin arttrlmas,
tibarn artmas ve marka deerinin ykselmesi sonucu mflteri ballnn
artmas,
Daha iyi flartlarda borlanlmas ve hisse senedi deerinin artmas.
Gnmzde ister enerji retsin, isterse otomobil ya da finansal hizmetler sun-
sun; btn ifl hayatnda kurumsal sosyal sorumluluk adna yaplanlar gstermek
nemli bir performans gstergesi haline gelmifltir. flletmenin alflanlarna karfl
belirli ifl standartlarn korumas, faaliyet gsterdii evreye katkda bulunmas ya
da doal evreyi korumas itibarn artrr. Artan itibar iflletmenin mevcut ifl iliflkile-
rini korumakla birlikte, yeni mflteriler kazanmasn ve yeni ortaklklar kurmasn,
dolaysyla rekabeti bir stnlk kazanmasn salar.
flletmelerin Ahlaki Sorumluluklar

flletmelerin ahlaki sorumluluklarn, iflletmelerin genel faaliyetlerini srdrrken
veya karar alrken ahlaki deerlere duyarl olmas olarak tanmlayabiliriz. flletme-
lerin ahlaki sorumluluklarn en genel anlamda etik terimiyle zdefllefltirmek mm-
kndr. Etik anlam olarak neyin iyi, neyin doru, neyin yanlfl ve neyin yaplp ne-
yin yaplmayacan belirleyen ahlak felsefesi olarak tanmlanabilir. Genel olarak
toplum tarafndan iflletmelerin etik kurallara ve ahlaki deerlere uygun davranma-
s beklenir.
flletmeler iin oluflturulacak etik kurallar iflletmenin tm alflanlar tarafndan
benimsenmelidir. Bu nedenle ncelikle iflletme sahipleri ve yneticiler etik kural-
larn bilincinde davranmal ve alflanlar da etik davranfllar hakknda bilgilendire-
rek etik dfl davranfllara ynlendirmemelidirler. flletme ii kabul grmesi bekle-
nen baz etik deerler flunlardr: kaliteli rn retmek, yalan sylememek, drst
olmak, tketiciye yanltc bilgiler vermemek, fleffaflk, tarafszlk vb.
flletmeler ahlaki sorumluluklarn yerine getirirken birtakm sorunlar ortaya -
kabilir. Bunun sebebi iflletmenin karlar ile toplumun beklentileri arasndaki fark-
llklardr. rnein baz iflletmeler kr arttrmak amacyla rnde kalite dflrme
veya fiyat arttrma yoluna gidebilirler. Bu kararlar toplum asndan etik dfl kabul
edilebilir. Bu nedenle iflletmelerde etik olmayan kararlar nlemek iin birtakm
nlemler alnabilinir.
Etik olmayan kararlar nlemek iin alnacak nlemlerden bazlar flunlardr
(Mirze, 2010, 396):
flletme ii etik kurallar oluflturulmaldr,
Etik kurallar ve etik kurallarn nemi alflanlara benimsetilmelidir,
Yaplacak davranfln etik olup olmad konusundaki belirsizliklerde karar
yaplmamas ynnde verilmelidir, SIRA SZDE SIRA SZDE
Etik dfl ve yasa dfl alflmalar ve anlaflmalar ortaya karlmaldr, iflletme
ii denetimler yaplmaldr, D fi N E L M D fi N E L M
Etik dfl davranan kifliler cezalandrlmaldr,
Sonular itibar ile iflletmeye yarar salasa dahi tm etik dfl davranfllar ve
S O R U S O R U
eylemler iflletme tarafndan kabul edilmemelidir.
Etik sorumluluk ya da ahlaki sorumluluk efl anlaml olarak kullanlmaktadr.

DKKAT DKKAT
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
www.evrenselpdf.com
K T A P K T A P
40 flletme lkeleri
flletmelerin evreye Karfl Sorumluluklar

flletmelerin evreye karfl sorumluklar vardr. Aflada bu sorumluluklara deinil-
mektedir.
fiekil 2.7
fiLETMENN
flletmelerin evreye EVREYE KARfiI
Karfl SORUMLULUKLARI
Sorumluluklar
fiLETMENN fiLETMENN
EVREYE KARfiI DIfi EVREYE KARfiI
SORUMLULUKLARI SORUMLULUKLARI
alflanlar Tketiciler ve
Mflteriler
Hissedarlar ve
Yatrmclar Resmi Kurumlar
Doal evre
alflanlar, iflletmenin en nemli retim kaynaklardr. Bir iflletme alflanlar ol-

madan varln srdremez. alflanlar ise iflletme tarafndan verilen iflleri yaparak
cret kazanrlar. Bu nedenle yaptklar iflin karflln tam olarak almak isterler. Her
alflann ncelikli amac geimini salamak ve kalc bir iflte alflmaktr. flletme
alflanlara karfl devaml ve huzurlu bir ifl ortam sunmakla sorumludur. alflanla-
rn iflyerinde grevlerini salkl bir biimde yerine getirmeleri iin gerekli salk ve
gvenlik nlemlerini almak da iflletmelerin sorumluluklarndandr. Ayrca iflletme-
ler alflanlarna karfl yasal sorumluluklarn da yerine getirmek mecburiyetindedir-
ler. Bunlardan en nemlisi alflanlarn sosyal gvenliini salamaktr. Bunun ya-
nnda alflanlara iliflkin yaplan eitimler, kariyer planlamalar, ifl yerinde koruyu-
cu nlemler ve dllendirici sistemler iflletmelerin alflanlarna karfl sorumluluk-
lar arasnda saylabilir.
Hissedarlar ve yatrmclar ise iflletmenin finansal kaynaklarn olufltururlar.
Hissedarlar ve yatrmclar iflletmelerden yatrmlarn sonularnn baflarya dnfl-
mesini ve iflletmelerin yatrm sonucu kr elde etmelerini beklerler (temett). Y-
neticiler hissedar ve yatrmclarn beklentilerini karfllamak iin en az kaynakla en
fazla varl elde etmekle ykmldrler. flletme yetkilileri finansal konulardaki
kararlar belirlenen hedefler dorultusunda dikkatli olarak vermelidirler. Bunun
yannda yaplacak yatrmlarn kararlar iyice analiz edilerek verilmelidir ve yatrm-
larn kra dnflmesi salanmaldr. Hissedarlar yatrmlarnn karfll olarak yk-
sek kr pay almay bekler.
flletmelerin dfl evreleri iflletmenin etkinliklerinden dorudan veya dolayl et-
kilenen paydafllardan oluflur. Resmi kurumlar, tketiciler ve mflteriler doal ev-
resi gibi.
Tketiciler ve mflteriler, iflletmelerden gvenilir ve kaliteli mal ve hizmetler
sunmalarn beklerler. Bunun yannda tketicilerin en nemli isteklerinden bir di-
www.evrenselpdf.com
eri ise uygun fiyata ve garantili rn veya hizmet almaktr. flletmeler tketicilerin
kaliteli rn beklentilerini karfllamakla ykmldr. Bunun yannda iflletmelerin
tketiciyi yanlfl ynlendirmeme, kaliteli rn satma ve tketiciyi rn hakknda
doru bilgilendirme sorumluluklar da vardr.
Resmi kurumlar, devletin, toplumun eitim, salk, gvenlik, barnma, beslenme,
salkl bir toplum gibi temel ihtiyalarn karfllamak amacyla kurduu kurumlara de-
nir. Devlet ve resmi kurumlar iflletmelerden vergilerini demelerini ve hukuk kuralla-
rna uymalarn beklerler. flletmeler ise dzenli olarak vergilerini demek, doru ver-
gi beyannda bulunmak ve ifl hayatna iliflkin mevzuata uymakla ykmldrler.
flletmelerin dfl evreye karfl en nemli sorumluluu evre kirliliini nlemek
ve evreyi atklardan korumaktr. flletmelerin retim faktrlerinden bir tanesi de
doal kaynaklardr. Bu nedenle iflletmeler doal kaynaklar srekli tketme eili-
mindedirler. zellikle ar sanayi iflletmeleri doal kaynaklara zarar vermektedir-
ler. Ancak iflletmeler alacaklar baz nlemlerle dfl evreye karfl sorumluluklarn
yerine getirebilirler ve doal evreye verdikleri zarar en aza indirilebilirler.
flletmelerin evre ile ilgili almas gereken nlemlerden bazlar flunlardr: (2872
Sayl evre Kanunu)
flletmelerde atklarn geri kazanlmasn salayan evre ile uyumlu teknolo-
jiler kullanlmaldr,
Geri kazanm imkn olmayan rnler gerekli makamlara teslim edilmelidir,
Tehlikeli rn kullanan ve reten iflletmeler evre mevzuatna uymal ve si-
gorta yaptrmaldr,
Hava kirliliini nleme amal evre ile uyumlu tedbirler alnmaldr,
Su kirliliini nleme amal evre ile uyumlu artma tesisleri kurulmaldr,
flletme ii zararl atklar kanunca belirtilen yerlere veya ulafltrma aralarna
teslim edilmelidir.
flletmelerin ne gibi sorumluluklar vardr, aklaynz. SIRA SZDE SIRA SZDE

5
Sosyal Sorumluluun Raporlanmas
Finansal olmayan performans raporlamak zordur. Sosyal sorumluluk D fi N E L M raporlar D fi N E L M
farkl paydafllarn finansal ve finansal olmayan beklentilerini karfllamak iin harca-
nan ortak abay aklayan metinlerdir. Bu balamda hayrseverliin S O R U ve yasal uy- S O R U
gunluun tesine geen anlamlar iermektedir.
Finansal raporlamada olduu gibi, sosyal sorumluluk raporlamas da gvenilir,
D K K A T standartla- DKKAT
tutarl ve karfllafltrlabilir olmaldr. Bunun iin de nceden belirlenmifl
ra uygun raporlama yaplmaldr. Bu tr raporlama hem hakknda raporlama yap-
N N
lan iflletmelere hem de raporlar kullanan kifli ve kurumlara uygulama
SIRA SZDE ve deerlen- SIRA SZDE
dirmede byk fayda ve kolaylk salamaktadr. Dnyann en byk iflletmeleri yl-
lk olarak faaliyet raporlarnn yannda sosyal sorumluluk raporlar da yaynlamak-
tadr ve yine bunlar (faaliyet raporlar gibi) internet zerindenAMALARIMIZ
duyurmaktadrlar. AMALARIMIZ
Gnmzn byk iflletmeleri kurumsal sosyal sorumluluk bafll altnda ne-
ler yaptklarn yllk faaliyet raporuna ek birka sayfa deil de ayr bir rapor ola-
rak yaynlamaktadr. rnein Ko Grubu 2008 ylnda yaynlad K T sosyal
A P sorumlu- K T A P
luk raporunda yaplanlar rapor olarak yaynlama gerekesini flyle aklamakta-
dr (Ko Grubu Web Sitesi, 2009, 6):
Topluluumuzun paydafllaryla beraber alflarak bireysel T E L geliflime
E V Z Y O N yardmc TELEVZYON
olmak, yerel ekonominin gelifliminde rol almak, evrenin korunmasnda nc ol-
mak ve ekonomik geliflimimizi srdrlebilir klmak amacyla yrtt alflma-
lar kamuoyuyla paylaflma amacn taflmaktadr.
NTERNET NTERNET
www.evrenselpdf.com
42 flletme lkeleri
SIRA SZDE SIRA SZDE

Sosyal sorumluluk raporlarnda yaplan icraatlar gsterilir. Bu raporlar sosyal
sorumluluk yatrm analistleri iin zel bir bilgi kaynadr. Etkili sosyal sorumlu-
D fi N E L M luk raporlar:
D fi N E L M
Doru, fleffaf ve gvenilir olmal,
S O R U flletmenin
S O R Ufaaliyetlerini iflletme amalar ve stratejileri kapsamnda tanm-
lamal,
En iyi uygulamalara ve genifl apta kabul grmfl standartlara referans
DKKAT DKKAT
vermeli,
Kendi performans deerlendirmelerini yapabilmeleri iin paydafllara uygun
N N
SIRA SZDE ayrntlar
SIRA SZDE sunmal,
Gelecekteki performans lmek iin temel sunmaldr.
flletmelerin kurumsal sorumluluk raporlarn daha etkin hale getirmenin yolu
AMALARIMIZ
raporlarnAMALARIMIZ
elefltirmeleri iin bamsz uzmanlardan oluflan bir komite (uzman
grup) oluflturmaktr. Sz gelimi Gap, Nike ve Ford gibi iflletmelerin bu yolu izledi-
i grlmektedir. Finansal olmayan raporlarn (rnein sosyal sorumluluk raporla-
K T A P K T A P
rnn) belirli bir standart (flablon) erevesinde hazrlanmas, bu raporlarn anlafl-
labilir olmasn arttrr. Belirli bir standartta hazrlanan raporlar birbiriyle karfllafl-
trmak ve geliflmeleri izlemek kolaydr. Bu yzden aflada bu amala hazrlanan
TELEVZYON TELEVZYON
iki raporlama erevesinden (standardndan) bahsedilmektedir. Kresel Raporla-
ma Giriflimi ve Kresel lkeler Szleflmesi.
NTERNET Ltfen (Trke)http://www.globalreporting.org/Home/LanguageBar/TurkishLanguagePa-

NTERNET
ge.htm adresine giderek Kresel Raporlama Giriflimi konusuna iliflkin ayrntl akla-
malar okuyunuz.
SIRA SZDE SIRA SZDE
1997de kurulan Kresel Raporlama Giriflimi (GRI: The Global Reporting Initi-
ative) bir kurumun ekonomik, evresel ve sosyal performansna dair genel kabul
D fi N E L M grmfl birD raporlama
fi N E L M erevesi olarak kabul edilebilir. GRI ynergeleri, iflletmele-
re kurumsal sorumluluk performanslar hakknda dengeli bir resim sunmalarna
S O R U yardm eder,S Okurumsal
R U sorumluluk raporlarnn karfllafltrlabilirliini arttrr, pay-
dafllarn iletiflimini kolaylafltran bir ara olarak hizmet eder ve anahtar konular iin
performans gstergeleri kurmaya yardmc olur. BP, Ford, GE, Nike, Shell ve Star-
DKKAT
bucksn da Ddhil
KKAT
olduu yzlerce iflletme sosyal sorumluluk raporlarnda bu y-
nergeyi temel almakta ve birok iflletme sosyal sorumluluk raporlarn GRI yner-
N N
SIRA SZDE gesine uygun SIRAolarak
SZDE yaynlamaktadr. GRI ynergesinde performans gstergeleri
boyutta incelenmektedir (GRI Web Sitesi, 2009):
Ekonomik Performans Gstergeleri: Srdrlebilirliin ekonomik boyutu,
bir kuruluflun paydafllarnn ekonomik statlerinde oluflturduu deifliklikler
ile yerel, ulusal ve kresel ekonomik sistemde yaratt etkilerle iliflkilidir.
Sosyal Performans Gstergeleri: Srdrlebilirliin sosyal boyutu, kuru-
K T A P K T A P
luflun iinde bulunduu sosyal sistem ve kendi alflanlar zerindeki etkile-
ri ile ilgilidir.
evre Performans Gstergeleri: Srdrlebilirliin evresel boyutu, ku-
TELEVZYON TELEVZYON
ruluflun ekosistemler, toprak, hava ve su gibi canl ve cansz doal sistemler
zerindeki etkilerini ele almaktadr.
NTERNET Ltfen http://www.unglobalcompact.org/

NTERNET adresine giderek Kresel lkeler Szleflmesi
konusuna iliflkin ayrntl aklamalar okuyunuz. zellikle Trkiyeden iflletmelerin han-
gi katlmclarn bu giriflimin iinde olduklarn arafltrnz.
www.evrenselpdf.com
Kresel lkeler Szleflmesinin lkeleri Tablo 2.3

Kresel lkeler
nsan Haklar Szleflmesi
lke 1. fl dnyas ilan edilmifl insan haklarn desteklemeli ve bu haklara sayg duymal
lke 2. fl dnyas, insan haklar ihlallerinin su orta olmamal,
alflma Standartlar
lke 3. fl dnyas alflanlarn sendikalaflma ve toplu mzakere zgrln desteklemeli,
lke 4. Zorla ve zorunlu ifli alfltrlmasna son verilmeli,
lke 5. Her trl ocuk ifli alfltrlmasna son verilmeli,
lke 6. fle alm ve ifle yerlefltirmede ayrmcla son verilmeli,
evre
lke 7. fl dnyas evre sorunlarna karfl ihtiyati yaklaflmlar desteklemeli,
lke 8. fl dnyas evresel sorumluluu arttracak her trl faaliyete ve olufluma destek vermeli,
lke 9. fl dnyas evre dostu teknolojilerin geliflmesini ve yaygnlaflmasn desteklemeli
Yolsuzlukla Mcadele
lke 10. fl dnyas rflvet ve hara dhil her trl yolsuzlukla savaflmal
Kresel lkeler Szleflmesi, insan haklar, alflma koflullar, evre ve yolsuzluk

konularnda belirlenen on ilkeden oluflmaktadr (Global Compact Web Sitesi,
2011). Bu ilkeler verimlilik artfl salamak, alflanlarn motivasyon ve balln
arttrmak iin hayata geirilen uygulamalardr ki bu srecin sonucunda kurumun
itibarnn artaca beklenmektedir. Birleflmifl Milletler tarafndan 2000 ylndan bu
yana giderek yaygnlafltrlan Kresel lkeler, tamamen gnlllk esasyla benim-
senmektedir. Kresel lkeler Szleflmesini (2011 itibariyle) 130 lkeden 7206 kat-
lmc benimsemektedir, Trkiyeden 161 katlmc ilkeleri benimsemifltir (Global
Compact Web Sitesi, 2011).
www.evrenselpdf.com
44 flletme lkeleri
zet
N
A M A flletmelerin nemini ifade etmek. N
A M A flletmenin sorumluluklarn aklamak.
1 flletmeler toplum iin ok nemlidir. nk top- 5 flletmeler, ticari faaliyetlerini srdrmelerinin ya-
lumun ihtiyac olan rn ve hizmetleri retirler. n sra bulunduklar topluma, alflanlarna, ev-
stihdam ve gelir yaratrlar. Bu nedenlerle ifllet- relerine, paydafllarna, tketicilere ve devlete kar-
melerin bymesi ve rakipleri ile rekabet ederek fl birtakm sorumluluklar da srdrmek zorun-
ayakta kalmas istenir. dadrlar. Sosyal sorumluluk konusunda yaplan-
lar her ne kadar gnll olarak yaplan ifller ol-
NA M A
flletmenin amalarn snflandrmak ve aksa da kamuoyunun iflletme hakkndaki algsn
2 lamak. etkiler. Buradaki hassas konulardan biri yaplan
flletmelerin amalar grupta incelenebilir. sosyal sorumluluk faaliyetinin duyurulmasdr.
Bunlar genel amalar, stratejik amalar ve zel Eer iflletme yapt ifle harcadndan ok kay-
amalardr. Genel amalar, iflletmelerin kurulufl na, onun duyurulmasna harcyorsa bunu gs-
aflamasnda aldklar ve iflletmenin ynn belir- terifl iin yapt ortaya kmaktadr ki bu durum-
leyen kararlardan oluflurken; stratejik amalar ise da sosyal sorumluluktan bahsedilemez. Bir dier
genel amalara ulaflmak iin izlenilecek yollar hassas konu alflanlarn maafln dzgn deme-
ve iflletmenin faaliyetine iliflkin birtakm kararla- yen bir iflletmenin sosyal sorumluluk kapsamn-
r ierirler. zel amalar ise iflletmenin tm ev- da faaliyetler yapp bunlar kamuoyuna duyur-
resini kapsayan ve iflletmelerin kr amalarnn masdr. nitedeki rnekle birlikte her ikisi de
yannda sosyal amalarn da ieren birtakm ka- aslnda kurumsal sosyal sorumsuzluk rnei-
rarlardan oluflur. dir. Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda ya-
N
planlar bir sre olarak ynetildiinde, nitelikli
alflanlarn iflletmeye ekilmesi ve daha uygun
A M A flletmenin fonksiyonlarn tanmlamak.
3 flartlarda borlanlmas mmkndr. Ayrca yine
flletmeler, temel amalar olan kr salama ama-
dzgn olarak ynetilen bir sosyal sorumluluk
cn gereklefltirebilmek ve varlklarn srdre-
sreci marka deerinin, itibarn ve nihayetinde
bilmek iin ynetim, retim, pazarlama, finans-
mflteri balln artfln da getirecektir. Kurum-
man ve insan kaynaklar fonksiyonlarn baflarl
sal sosyal sorumluluun raporlanmas da (yine
ve birbirleriyle uyumlu biimde yerine getirme-
bu konulardaki uluslararas geerlilii olan d-
lidirler. Belirtilen bu befl temel fonksiyona ek
zenlemeler gibi) kamuoyunun daha tatminkr
olarak, bu fonksiyonlar destekleyen baz alt
bilgi almas asndan nemli bir admdr. Kre-
fonksiyonlar da bulunmaktadr. Bunlar halkla
sel Raporlama Giriflimi ve Kresel lkeler Sz-
iliflkiler, muhasebe ve arafltrma-gelifltirme fonk-
leflmesi adndaki dzenlemeler ise kresel ola-
siyonlardr.
rak belirlenen standartlarna uygun raporlama-
N
nn nasl hazrlanacan aklamaktadr.
flletmenin evresindeki eleri tanmlamak ve
A M A
4 iflletme ile iliflkilerini aklamak.

flletmelerin hayatta kalmak iin, iinde bulun-
duklar evre ile iyi iliflkiler kurmas nemlidir.
flletmeler ve evreler arasnda karfllkl karlar
sz konusudur. flletmeler iinde bulunduklar
evreyi etkileyebilecei gibi, evre de iflletmeleri
dorudan ya da dolayl etkileyebilir. flletmenin
iliflki kurduu evresi uzak evresi olabilecei
gibi yakn evresi de olabilir. flletmelerin ev-
resi ifl evresi, ulusal evre ve uluslararas evre
olmak zere bafllk altnda incelenebilir.
www.evrenselpdf.com
Kendimizi Snayalm
1. Bilindii gibi amalarn belirli nitelikleri taflmas ge- 6. Afladakilerden hangisi iflletmede dier fonksiyonla-
rekir. Afladakilerden hangisi bu nitelikler arasnda yer rn zerinde bir st fonksiyon olarak kabul edilebilir?
almaz? a. Ynetim
a. Durumsal b. retim
b. Ulafllabilir c. Pazarlama
c. llebilir d. nsan Kaynaklar Ynetimi
d. flletmeye zel e. Finansman
e. Gereki
7. flletme faaliyetleri hakknda parasal bilgilerin ra-
2. flletmenin gelecekte ne olacan belirlemeye yne- kamsal olarak belirlenmesi, kaydedilmesi, deerlendi-
lik ve iflletmenin geleceine yn gsteren bir eylem rilmesi ve ilgili paydafllara aktarlmas srecine ne ad
planna ne ad verilir? verilir?
a. Politika a. Eflgdmleme
b. Misyon b. Ar-Ge
c. Opsiyon c. Geri Besleme
d. Vizyon d. Muhasebe
e. Stagflasyon e. Raporlama
3. flletmenin tm alflanlar tarafndan paylafllan de- 8. flletmenin rnlerinin yerini alabilecek ve tamamen
erler ve ortak inanlar btnne ne ad verilir? benzemeyen rn ve hizmetlere ne ad verilir?
a. Vizyon a. Redaktif rnler
b. Misyon b. Dnflsel rnler
c. Katma Deer c. kame rnler
d. Durumsallk d. Didaktif rnler
e. Sistemsellik e. Durumsal rnler
4. Maliyet ile satfl fiyat arasndaki farka ne ad verilir? 9. Milliyet Gazetesinin organize ettii Baba Beni Oku-
a. Mizan la Gnder ve Turkcellin dzenledii Kardelenler kam-
b. Bte panyalar ne tr projeler kapsamnda deerlendirilir?
c. Kr a. Lider Sorumluluu
d. Bilano b. Sosyal Sorumluluk
e. Gelir Tablosu c. Yeniliki Sorumluluk
d. Ortak Sorumluluk
5. flletmelerin saysal olarak geliflmesi ve retim ha- e. Birikim Sorumluluu
cimlerinin artfl ne olarak deerlendirilir?
a. sellefltirme 10. Kresel Raporlama Giriflimi ynergesinde perfor-
b. Dengeleme mans gstergeleri hangi boyutta incelenmektedir?
c. Eflgdmleme a. Biliflim, salk, evre
d. Denetleme b. Ekonomik, salk, spor
e. Byme c. Sosyal, salk, sanayi
d. Sosyal, biliflim, ekonomik
e. Ekonomik, sosyal, evre
www.evrenselpdf.com
46 flletme lkeleri
Yaflamn inden
Trk Markasyla retim Yapan En Byk Trk Sa-

nayi Kuruluflu
Arelik, yzde yz yerel sermayeli, Trkiyede ve bafl-
ka lkelerde Trk markasyla retim yapan ve dfl pa-
rularnn yaklaflk yars Arelik tarafndan yaplyor. Ar-
elik kendi teknolojisi ile ilkleri ve enleri retmeyi ve
pazara kmay hedef almfl durumda. Arelik Grubunun
tepe yneticisi (Mlkiyeli) Levent akrolu, Arelik arafl-
zarlarda nemli paya sahip en byk Trk firmas. n- trma ve gelifltirme grubunun son yllarda kendi sektr-
ce bykl hakknda bilgi vereyim, daha sonra nasl lerinde teknoloji yarflnda nde kofltuklarn sylyor.
bydn anlataym. nk bir firma, bymek is- Elektrikli aletlerde yzde 30a varan enerji tasarrufu sa-
teyince durup dururken byyemiyor. layarak, elektrikli aletlerde daha az enerji kullanmaya
Dayankl tketim rnleri sektrnde, beyaz eflya, ev karfl yzde 60 verimli alflma salayarak, sektrde fark
elektronii; elektrikli ev aletleri sektrnde, retim, pa- yarattklarn, bunun ise ieride ve dflarda rekabet g-
zarlama ve satfl sonras destek hizmetleri veren Arelik, cn artrdn belirtiyor...

4 lkede (Trkiye, Romanya, Rusya ve inde), 11 ayr
retim tesisinde, 17 bin alflanyla, kendisine ait 10 Kaynak: Gngr Uras, (11 Austos 2010), Milliyet Ga-
marka altnda (Arelik, Beko, Grundig, Altus, Blom- zetesi.
berg, Elektra Bregenz, Arctic, Leisure, Flavel ve Arstil
markalaryla) retim yapyor. 100den fazla lkede rn-
lerini pazarlyor. Beyaz eflyada Trkiye ve Romanyada Okuma Paras
lider ngiltere pazarnda 2inci byk, Bat ve Dou Av- Kovulduu Apple Bir Numara Yapt
rupa pazarnda ilk 5 oyuncudan biri. Yurt dflnda dei- Steven Paul Jobs, 24 Ocak 1955te San Fransiscoda do-
flik pazarlama kanallarn kullanyor. Yurt iinde 1500 du. Biyolojik babas Abdulfettah John Sandali ile biyo-
Arelik ve 1500 Beko bayii ile dorudan pazarlama ve lojik annesi Joanne Schieble, Steven Paul ve Clara Jobs
satfl sonrasna destek hizmeti veriyor. iftine evlatlk verdi. Kaliforniya Cupertino Lisesine de-
2009 yl net satfllar 6,6 milyar TL. net kr 503 milyon vam eden Steve, okul saatleri dflnda Palo Altoda bu-
TL. 2009 yl sonu itibaryla z kayna 2.7 milyar, top- lunan Hewlett-Packard merkezindeki derslere katld.
lam varlklar 6.4 milyar TL idi. Sermayesinin yzde 57si Ksa sre sonra ayn yerde yaz stajna kabul edildi ve
Ko Grubuna, yzde 20si Burla Grubuna ait. Serma- Steve Wozniak ile birlikte alflt. Tanfltklarnda Wozni-
yesinin yzde 23 halka ak. MKBde alnp satlyor. ak 21, Jobs ise 16 yaflndayd. Liseyi bitiren Jobs, Port-
fiimdi gelelim bugnk gcn nasl elde edildiine: landdaki Reed Collegea kabul edildi, ancak sadece bir
Arelik 1955 ylnda kuruldu. Buzdolab reterek i pa- dnem sonra okulu brakt. Bir sre baz derslere dfla-
zarda byd. Kapal ekonomide, gmrk duvarlar rdan katlmay srdren Jobs, arkadafllarnn yurt oda-
korumas bymesini teflvik etti. Fakat Trkiyenin larnda yerde yatarak, yemek paras iin bofl kola flifle-
Gmrk Birliine girmesi ile sihir bozuldu. Gmrk leri toplayp geri dnflme gtrerek ve haftada bir
Birliine girildii gnk yaps ile Arelikin, kresel blgedeki Hare Krishna tapnanda bedava yemek yi-
rekabet karflsnda ayakta kalmas imknsz idi. yerek geimini salad.
Ko Grubu ve Arelik yneticilerinin 2 seenei vard. Steve, o gnlerde Reedde ald dersler arasnda bulu-
(1) Arelik markasn ve tesislerini uluslararas bir firma- nan Kaligrafi iin ileride flunu diyecekti: O derse ka-
ya satmak ki, satn almak iin sraya giren yabanc firma- ak olarak girmeseydim bugn Macteki o farkl font ta-
lar vard. (2) Kresel rekabetin flartlarna uymak iin ye- sarm olmazd.
niden yaplanarak, rekabet gcn artrmak. Rekabeti 1974te Californiaya geri dnen Jobs, Wozniak ile bir-
gze alarak bir Trk firmas olarak yola devam karar likte Homebrew Computer Club (Ev Yapm Bilgisayar
alnd. Rakipler ne yapyor ise rakiplerin gc neye da- Kulb) toplantlarna katlmaya bafllad. O sralarda
yanyor ise onun yaplmas stratejisi benimsendi. aklna koyduu Hindistan gezisi iin para biriktirmek
1991 ylnda Arelik arafltrma ve gelifltirme merkezi ve amacyla bir sre oyun ve donanm reticisi Ataride
rn gelifltirme blm kuruldu. Bu merkez ve blm- teknisyen olarak alflt.
de flimdilerde 700n zerinde arafltrmac alflyor. Yl- Ruhani aydnlanma iin kt Hindistan gezisinde, son-
lk arafltrma ve gelifltirme harcamalar T80-85 milyon radan ilk Apple alflan olacak Daneil Kottke Jobsa efl-
dolaynda. Trkiyeden yaplan uluslararas paten baflvu- lik ediyordu. lkesine geleneksel Hint giysileri iinde,
www.evrenselpdf.com
bafl trafll ve Budist olarak dnen Jobs, psikadelik uyar- Jobs 1986da sonradan ad Pixar olarak deiflecek olan
clar da kulland, Jobs o gnk maceralarn hayatmda The Graphics Groupu Lucasfilmden 10 milyon dolar
yaptm en nemli birka fleyden biriydi diye yorumla- deyerek satn ald, ilk ifl olarak da alflanlarn yars-
yacakt. Ataride eski ifline geri dnen Steve, Breakout nn ifline son verdi, ellerindeki hisseleri geri satn ald.
adl oyun iin bir devre kart yapmakla grevlendirildi. Firma, Disney ile iflbirlii iinde Toy Story, A Bugs Li-
Atari, kartn daha az yer kaplamasn salamak iin ze- fe, Toy Story 2, Monsters, Finding Nemo, Cars, Ratato-
rinden eksiltilecek her bir yonga iin 100 dolar dl ak- uille, Wall-E, Up gibi pek ok animeye imza att. Jobs
lamflt. Devre kart tasarm konusunda pek bilgisi olma- ayn yl, biyolojik anne babasyla kz kardeflinin kimler
yan Jobs, arkadafl Wozniakla anlaflarak ifli ona yaptr- olduunu rendi.
mas karfllnda alnacak parann yarsn nerdi. Woz- APPLEA DNMES
niak, herkesi flaflrtarak karttaki devre saysn yzde 50 Apple, 1996da NeXTi, 429 milyon dolara satn ald.
orannda azaltmay baflard. Jobs, daha sonra Wozniaka Jobs eskiden kurucu ortak olduu firmaya, gayr resmi
Atariden ifl karfllnda 700 dolar aldn syleterek 350 CEO danflman olarak dnmfl oldu. Ksa srede App-
dolar dedi. Hlbuki ald para 5000 dolard. len perde gerisindeki CEOsu konumuna gelen Jobs,
Jobs tasarm ve pazarlama, Wozniak ise teknik birikimle- firmann zarar etmesine yol atn dflnd New-
rini Homebrew Computer Clubtaki tecrbelerini birleflti- ton, Cyberdog, OpenDoc gibi projelere son verdi.
rerek, Jobsn garajnda Apple I adn verdikleri ev bilgisa- NeXTe ait NeXTSTEP yazlm, Mac OS X iflletim siste-
yarn toplamaya bafllad. Bilgisayar, sipariflle satlyordu. minin nvesini oluflturdu. Jobsn dnflyle atlma ge-
APPLEIN KURULUfiU en Apple, iMac serisini bafllatarak kiflisel bilgisayar al-
Jobs ve Wozniak, aralarna Ronald Waynei de alarak gsn bir kez daha deifltirdi, uzun aradan sonra yeni-
1976da Apple adl firmay kurdu. Apple I, ilk kez Per- den kra gemeye bafllad. Jobs, 2000de firmann res-
sonal Computing Festivalda sergilendi. Applen hzl mi CEOsu oldu.
ykselifli Apple II ile bafllad. Mike Markkula yatrmc Renkli iMac ile Power Mac G3, 5 Ocak 1999da tantld.
olarak ortaklar arasna katan Applea 1978de Mike Onu 2000de Power Mac G4 Cube izledi. Jobs, mzik pi-
Scott CEO olarak atand. Apple II, West Coast Compu- yasasnn kkten deifltiren kiflisel dijital mzik alar
ter fuarnda byk skse yapt. Bilgisayar, Applen kit- iPodu tantt. iPodlar 2002de Windows uyumlu hale
lesel pazarlamayla satlan ilk rnyd. Jobs, 1983te getiren Apple, ertesi yl bugn bile en byk mzik ve
Pepsi-Cola yneticisi John Sculleyi CEO olarak transfer film satfl maazalar arasnda ilk sralarda bulunan iTu-
etti. Jobsn Sculleyi ikna etmek iin Hayatnn sonuna nes Mzik Maazasn at. Power Mac G5in duyuruldu-
kadar flekerli su mu satmak istiyorsun, yoksa benimle u 2003te Jobsa pankras kanseri teflhisi kondu. 2004te
gelip dnyay deifltirmek mi? diye sorduu rivayet ameliyat olan Jobsn pankreasndan tmr alnd.
edilir. 1984te Super Bowl finalinde gsterilen 1984 Pixar, 24 Ocak 2006da Disney tarafndan 7.4 milyar
adl reklam filmi bu deiflimin ilk iflaretlerini veriyordu. dolara satn alnd. Jobs, yzde 7lik hisseyle Pixardaki
Yeni ortak yaps yznden firmada ounluk hissesi en byk kiflisel hissedar oldu. Mobil telefon ifline gir-
bulunmayan Jobs, 24 Ocak 1984te ilk Macintosh kiflisel me karar alan Apple, farkl ve kullanfll arayzyle
bilgisayar tantt. Macin tasarmna Jef Raskin bafllamfl, akll telefon pazarnda byk deiflimlere nclk eden
gerisi Jobs tarafndan tamamlanmflt. Macintosh, dn- iPhoneu 2007de tantt. iPhone, Pixar yapm Ratatouil-
yada grafik arayz kullanan ilk kiflisel bilgisayard. lein gsterime girdii gn, 29 Ocak 2007de, ABDde
Mac satfllarnn 1984 sonlarna doru dflfl yaflamas piyasaya kt. 2009 baflnda salk nedenleriyle 6 ay
ve hedeflerin tutturulamamas, Jobs ile CEO Scullynin izin alan Jobs, karacier nakli ameliyat geirdi. Jobs,
arasn at. Scully, Mays 1985te Jobs Macintosh b- 2010 baflnda yine sahneye karak, kiflisel bilgisayar
lm baflkanlndan alarak firmadan kovdu. dnyasnda byk bir devrim kabul edilen iPadi tant-
Ayn gnlerde Jobs, NeXT Computer kurdu. Olduka t. Hastal ilerleyen Jobs, Austos 2011de Applen
pahal olduu iin ok popler olmayan NeXT ifl istas- CEOluk koltuunu Tim Cooka devretti. Ayn gnlerde
yonlar, ileri teknolojisi sayesinde paras olan belirli bir Apple firmasnn hisse fiyat baznda piyasa deeri 340
kesim iin cazipti. NeXTcube, Jobs tarafndan sadece milyar dolar gemiflti.
kiflisel deil, kifliler aras bir alflma istasyonu olarak
tanmlanmflt. Cihaz magnezyum kasasyla da Jobsn
Kaynak: Ntvmsnbc Web Portal, 6 Ekim 2011 (www.
dfl tasarma verdii nemi gsteriyordu. Firma, IBM ile
ntvmsnbc)
iflbirliine gitti.
www.evrenselpdf.com
48 flletme lkeleri

1. a Yantnz yanlfl ise flletmenin Amalar konu- Sra Sizde 3
sunu yeniden gzden geiriniz. flletmeler, temel amalar olan kr salama amacn
2. d Yantnz yanlfl ise Vizyon konusunu yeniden gereklefltirebilmek ve varlklarn srdrebilmek iin
gzden geiriniz. ynetim, retim, pazarlama, finansman ve insan kay-
3. b Yantnz yanlfl ise Misyon konusunu yeniden naklar fonksiyonlarn baflarl ve birbirleriyle uyumlu
gzden geiriniz. biimde yerine getirmelidirler. Belirtilen bu befl temel
4. c Yantnz yanlfl ise Kr konusunu yeniden fonksiyona ek olarak, bu fonksiyonlar destekleyen
gzden geiriniz. baz alt fonksiyonlarler de bulunmaktadr. Bunlar halk-
5. e Yantnz yanlfl ise Byme konusunu yeni- la iliflkiler, muhasebe ve arafltrma-gelifltirme fonksi-
den gzden geiriniz. yonlardr.
6. a Yantnz yanlfl ise flletmenin Fonksiyonlar
konusunu yeniden gzden geiriniz. Sra Sizde 4
7. d Yantnz yanlfl ise flletmenin Fonksiyonlar flletmenin iliflki kurduu evresi uzak evresi olabile-
konusunu yeniden gzden geiriniz. cei gibi yakn evresi de olabilir. flletmelerin evre-
8. c Yantnz yanlfl ise flletmenin evresi konu- si ifl evresi, ulusal evre ve uluslararas evre olmak
sunu yeniden gzden geiriniz. zere bafllk altnda incelenebilir: flletmelerin ifl ev-
9. b Yantnz yanlfl ise Sosyal Sorumluluk konu- resinde flu eler bulunur: flletme sahipleri ve hisse-
sunu yeniden gzden geiriniz. darlar, iflletme alflanlar, yneticiler, tketiciler, teda-
10. e Yantnz yanlfl ise Kresel Raporlama Girifli- riki iflletmeler, ikame rnler. flletmenin ulusal evre-
mi konusunu yeniden gzden geiriniz. si ifle flu drt eden oluflur: Devlet, toplum, kurumlar,
rakip firmalar. Uluslararas dzeyde ise gidilen lke pa-
zar ve tketicileri, resmi kurumlar, gidilen lkedeki
ekonomik ve ticari anlaflmalar ve ok uluslu iflletmeler
Sra Sizde Yant Anahtar yine bu eler arasnda yer almaktadr.
Sra Sizde 1
flletmeler nemlidir. nk toplumun ihtiyalar karfl- Sra Sizde 5
lamalarnn yan sra gelir ve istihdam yaratrlar. Devle- flletmeler, ticari faaliyetlerini srdrmelerinin yan sra
tin harcamalarnn nemli blm (kazandklar gelire bulunduklar topluma, alflanlarna, evrelerine, pay-
orantl olarak) iflletmelerin dedii vergiden karfllanr. dafllarna, tketicilere ve devlete karfl birtakm sorum-
Bu nedenlerle her lke iflletmeleri bysn, yksek ka- luluklar da srdrmek zorundadrlar. flletmelerin b-
zanlar elde etsin ister Devlet Yneticileri byk yat- ymeleri ve sreklilik arz etmelerinde bu sorumluluk-
rmclar kendi lkelerine yatrm yapsn isterler. lar yerine getirmeleri byk nem taflmaktadr. So-
rumluluklarn yerine getiren iflletmeler toplum tarafn-
Sra Sizde 2 dan kabul grmenin yannda toplumun refah dzeyi-
flletmelerin amalar aflamada incelenebilir. Bunlar nin artmasna da katk salarlar. flletmelerin sorumlu-
genel amalar, stratejik amalar ve zel amalardr. Ge- luklar genel olarak bafllk altnda toplanabilir. Bun-
nel amalar, iflletmelerin kurulufl aflamasnda aldklar lar; flletmelerin sosyal sorumluluklar, iflletmelerin ah-
ve iflletmenin ynn belirleyen kararlardan oluflurken; laki sorumluluklar ve iflletmelerin evreye karfl so-
stratejik amalar ise genel amalara ulaflmak iin izleni- rumluluklardr.
lecek yollar ve iflletmenin faaliyetine iliflkin birtakm
kararlar ierirler. zel amalar ise iflletmenin tm ev-
resini kapsayan ve iflletmelerin kr amalarnn yannda
sosyal amalarn da ieren birtakm kararlardan oluflur.
www.evrenselpdf.com
Kaynaklar
2872 Sayl evre Kanunu, http://www.mevzuat.ada-
let.gov.tr/html/631.html (11.08.1983)
Can, Halil, Doan Tuncer ve Doan Yaflar Ayhan (1999),
Genel flletmecilik Bilgileri, Siyasal Kitapevi, An-
kara.
Cemalclar, lhan vd. (1994) , flletmecilik Bilgisi, flit-
me zrl ocuklar Eitim ve Arafltrma Vakf Ya-
ynlar, Eskiflehir.
Global Compact Web Sitesi (2011), (http://www.ung-
lobalcompact.org/docs/news_events /8.1/GC_broc-
hure_FINAL.pdf)
Global Reporting Web Sitesi (2011), (http://www.
globalreporting.org/AboutGRI/WhatIs GRI/)
Global Reporting Web Sitesi (2011), http://www.glo-
balreporting.org/Home/LanguageBar/TurkishLan-
guagePage.htm
Grses, Uur (2006), Tketici Sosyal Sorumluluk sti-
yor, Radikal Gazetesi (2.1.2006).
Green Washing Index Web Sitesi (2011), (http://www.
greenwashingindex.com/)
Koel, Tamer (2010), flletme Yneticilii, Beta Basm
A.fi. , stanbul.
Kotler, Philip and Nancy Lee (2005), Corporate Social
Responsibility, 1.Edition, New Jersey: John Wi-
ley&Sons Inc,2005.
Mirze, S.Kadri (2010), flletme, Literatr Yaynlar, s-
tanbul.
Saruhan, fiadi Can ve zdemir, Ayla ncer (2004), De-
er Hedefli flletmecilik, M.. Nihat Sayar Eitim
Vakf Yaynlar, stanbul.
Saruhan, fiadi Can ve Yldz, Mge Leyla (2009), a-
dafl Ynetim Bilimi, Beta Basm A.fi. , stanbul.
Tamer, Meral (2006), Sosyal Sorumsuzluk Projeleri,
Milliyet Gazetesi (7.1.2006).
lgen, Hayri ve Mirze, S.Kadri (2004), flletmelerde
Stratejik Ynetim, Literatr Yaynlar, stanbul.
www.evrenselpdf.com
3
fiLETME LKELER
Amalarmz
N
N
flletmelerin snflandrlmasna ynelik ltleri ayrt edebilecek,
N
Farkl ltlere gre snflandrlan iflletmeleri ve zelliklerini tanmlayabilecek,
evremizdeki iflletmelerin ait olduklar snflar tespit edebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
flletmelerin Snflandrlmas Ulusal Kken
Snflandrma ltleri Kamu flletmeleri
Faaliyet Alan Ticaret fiirketleri
Ekonomik Fonksiyon fiahs fiirketleri
Mlkiyet Sermaye fiirketleri
Tketicilerin Tr okuluslu flletmeler
Hukuki Yap
indekiler
fiLETMELERN SINIFLANDIRILMASI
FAALYET ALANLARINA GRE
fiLETMELER
EKONOMK FONKSYONLARINA
GRE fiLETMELER
RETM ARALARININ
MLKYETNE GRE fiLETMELER
BYKLNE GRE
fiLETMELER
flletmelerin RETMDE KULLANILAN
flletme lkeleri Snflandrlmas TEKNOLOJYE GRE fiLETMELER
TKETCLERN TRNE GRE
fiLETMELER
HUKUK YAPILARINA GRE
fiLETMELER
ZEL fiLETMELER
KAMU fiLETMELER
YABANCI SERMAYEL fiLETMELER
ULUSAL KKENLERNE GRE
fiLETMELER
www.evrenselpdf.com
flletmelerin Snflandrlmas
fiLETMELERN SINIFLANDIRILMASI
Bir konunun bilimsel olarak ele alnmasnda snflama nem taflr. flletmeler dei-
flik esas ve ltlere gre (ekonomik ifllevleri, amalar vb.) snflandrlabilmekte-
dir. Byle bir snflandrma iflletmelerin daha bilimsel olarak ele alnp incelenme-
lerine olanak tanr. Dolaysyla, iflletmecilii iyi kavrayabilmek iin iflletmelerin de-
iflik bakfl alarna ve yaklaflmlara gre snflandrlmasn baflka bir deyiflle ifllet-
me trlerini bilmek gerekir. Bylece iflletmeleri daha yakndan tanmak ve sorun-
larna salkl zmler retmek mmkn olabilir.
Dnya ekonomisinin ulaflmfl olduu geliflim dzeyi, birbirinden farkl yap ve
zelliklere sahip binlerce iflletmenin varln ve bunlarn snflandrlmasna yne-
lik ok sayda yaklaflm beraberinde getirmifltir. Sz konusu yaklaflmlar inceledi-
imizde, iflletmelerin snflandrlmasnda yaygn grfllerin flu ltler zerinde
younlafltn grmekteyiz:
Faaliyet Alanlarna Gre flletmeler
Ekonomik Fonksiyonlarna Gre flletmeler
retim Aralarnn Mlkiyetine Gre flletmeler
Byklne Gre flletmeler
retimde Kullanlan Teknolojiye Gre flletmeler
Tketicilerin Trne Gre flletmeler SIRA SZDE SIRA SZDE
Hukuki Yaplarna Gre flletmeler
Ulusal Kkenlerine Gre flletmeler D fi N E L M D fi N E L M
flletmeler hangi ltlere gre snflandrlabilir? SIRA SZDE SIRA SZDE

S O R U S O R U
1
flletmecilii iyi kavrayabilmek, iflletmeleri daha yakndan tanmak ve Dsorunlarna
KKAT salkl DKKAT
zmler retebilmek iin iflletmelerin deiflik bakfl alarna ve yaklaflmlara gre snf-
landrlmasn bilmek gerekir. S O R U S O RSZDE
U
N N
SIRA SZDE SIRA
FAALYET ALANLARINA GRE fiLETMELER

DKKAT DKKAT
flletmeler, faaliyet alanlarna gre snflandrlrken temel alnan lt, retilen
Faaliyet alanlarna gre
rnn tr ve retimin gereklefltirildii alandr. Bu lte gre iflletmeler; en- iflletmeler: Endstri
iflletmeleri, Ticaret
N N
SIRAolmak
dstri (sanayi) iflletmeleri, ticaret iflletmeleri ve hizmet iflletmeleri SZDE zere e SIRA SZDE
iflletmeleri ve Hizmet
ayrlrlar. K T A P iflletmeleri olarak
K T A P
snflandrlrlar.
TELEVZYON TELEVZYON
www.evrenselpdf.comK T A P K T A P
NTERNET NTERNET
52 flletme lkeleri
Endstri flletmeleri
retim srecinde kullanlan ham madde, malzeme gibi girdileri iflleyip fiziksel ve
kimyasal ynden deiflime uratarak yeni bir rne dnfltren iflletmelerdir. Mal
alm ve satm faaliyetleri bulunmakla birlikte esas faaliyet konusunu mamul retimi-
nin oluflturduu endstri iflletmeleri, rettikleri mamuln trne gre ikiye ayrlrlar:
Dayankl Mallar reten flletmeler: Genellikle uzun sreli olarak kullanlan,
bir veya birka kez kullanmakla tkenmeyen otomobil, televizyon, buzdo-
lab, makine, hal gibi rnleri reten iflletmelerdir.
Dayanksz Mallar reten flletmeler: Ksa mrl, bir veya birka kez kulla-
nldnda tkenen kt, kalem, deterjan, gda maddeleri (ekmek, peynir
vb.) gibi rnleri reten iflletmelerdir.
Ticaret flletmeleri
retici iflletmeler ile tketiciler arasnda yer alan ve retici iflletmelerin rettikleri
mallarn toptancln, yar toptancln ve perakendeciliini yapan iflletmelerdir.
Hal, mobilya, giyim, gda, beyaz eflya gibi mallar satan iflletmeler bu gruba gir-
mektedir.
Trk Ticaret Kanunu (TTK)nda ticari iflletmenin tanm yaplmamfl, bunun ye-
rine hangi iflletmelerin ticari iflletme olarak kabul edilecei belirtilmifltir (TTK Mad-
de 11-13). TTKna gre, ticarethane veya fabrika yahut ticari flekilde iflletilen di-
er messeseler, ticari iflletme saylr. Ticari iflletmelerin zellikleri flunlardr:
Gelir salama amacyla kurulurlar: Hayr veya yardm amacyla kurulan ifl-
letmeler, ticari iflletme saylmazlar.
Srekli bir biimde faaliyette bulunurlar: Bir sefere mahsus veya tesadfen
ortaya kan bir frsattan yararlanmak iin yaplan faaliyetler, gelir salama-
y amalasa bile, bir ticari iflletmenin varln gstermezler.
Dier iflletmelerden bamsz flekilde iflletilirler: Bir iflletme, baflka bir ifllet-
menin irade ve ifllemine bal olmakszn ifllemlerde bulunabildii takdirde,
ticari iflletme olarak kabul edilir.
Esnaf iflletmelerinden daha byk leklidirler: ktisadi faaliyeti nakdi ser-
mayeden ok bedeni alflmaya dayanan ve kazanc ancak geimini sala-
maya yetecek derecede az olan iflletmelere esnaf iflletmesi denmektedir. Bir
iktisadi faaliyet, ifl hacmi itibaryla esnaf iflletmesinin snrlarn aflt takdir-
de ticari iflletme olarak nitelendirilir.
Hizmet flletmeleri
Hizmet, bir kifli veya kuruluflun bir baflka kifli veya kurulufla sunduu soyut bir fa-
aliyet veya faydadr. Hizmetin en nemli zellii soyut olmas, taflnmasnn ve de-
polanmasnn mmkn olmamasdr. Dier taraftan hizmet kavram, sunulan rn-
lerin satflyla ilgili faaliyetler veya salanan tatminler fleklinde tanmlanmaktadr.
Bu balamda hizmet iflletmeleri, hizmet retmek ve pazarlamak iin retim faktr-
lerini bir araya getiren ekonomik birimlerdir. Hizmet reten iflletmeleri alt grup al-
tnda toplayabiliriz:
Satfl hizmeti veren iflletmeler,
Ulafltrma ve haberleflme hizmeti veren iflletmeler (eflya ve yolcu taflmacl-
, PTT vb.),
Sosyal hizmetler reten iflletmeler (hastane, okul vb.),
Sigorta ve finansman hizmetleri veren iflletmeler (sigortaclk, bankaclk vb.),
www.evrenselpdf.com
3. nite - flletmelerin Snflandrlmas 53
SIRA SZDE SIRA SZDE

Turizm hizmeti veren iflletmeler (otelcilik, acentecilik vb.),
Araclk ve danflmanlk hizmeti veren iflletmeler (hukuksal, finansal, ticari
danflmanlk). D fi N E L M D fi N E L M
Ticari iflletmelerin zellikleri nelerdir? SIRA SZDE SIRA SZDE

S O R U S O R U
2
flletmeler, faaliyet alanlarna gre snflandrlrken temel alnan lt,
D K Kretilen
AT rnn DKKAT
tr ve retimin gereklefltirildii alandr.
S O R U S O R U
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
EKONOMK FONKSYONLARINA GRE fiLETMELER
flletmeler, ekonomik fonksiyonlarna gre snflandrlrken temel D K Kalnan
AT lt, ifl- Ekonomik fonksiyonlarna
DKKAT
letme tarafndan yerine getirilen fonksiyon ve retilen rnn trdr. Bu lte
AMALARIMIZ gre iflletmeler; mal reten
AMALARIMIZ
iflletmeler, hizmet reten
gre iflletmeler; mal reten iflletmeler, hizmet reten iflletmeler ve pazarlama ifllet- iflletmeler ve pazarlama
N N
SIRA SZDE iflletmeleridir.SIRA SZDE
meleri olmak zere ksma ayrlr.
K T A P K T A P
Mal reten flletmeler AMALARIMIZ AMALARIMIZ
Genellikle maddi rn reten tarm, inflaat, maden, balklk ve sanayi sektrle-
T E L E V dayankl
rinde faaliyet gsteren iflletmelerdir. Bu anlamda retilen rnn ZYON ya da TELEVZYON
dayanksz bir mal olmas bir fley deifltirmez. Bu ayrmda nemli olan,
K T A P rnn el- K T A P
le tutulur ve gzle grlr maddi bir unsur olmasdr. rnein; buday, fleker pan-
car, patates gibi rnleri reten tarm iflletmeleri; baraj, kpr, konut yapmyla
NTERNET NTERNET
uraflan inflaat iflletmeleri; maden iflletmeleri; imalat sanayi Tiflletmeleri
E L E V Z Y O N (dokuma, TELEVZYON
metal, gda vb.) bu gruba girer.
Hizmet reten flletmeler

Yukarda da ifade edildii gibi, hizmet ad verilen ve elle tutulup N T E Rgzle
N E T grlebil- NTERNET
mesi her zaman mmkn olmayan faydalar reten lokantalar, oteller, avukatlk
brolar, poliklinikler, biliflim ve bilgisayar iflletmeleri, taflma ve depolama flirket-
leri, bankalar ve benzeri iflletmeler bu grupta yer alr. Hizmetleri mallardan ayran
zellikler flu flekilde zetlenebilir:
Hizmetler soyut ktlardr,
Hizmetlerin retimi ve tketimi ou zaman ayn anda olur,
Hizmetlerin iadesi yoktur,
Hizmetler dayankszdrlar, taflnamazlar ve depo edilemezler,
Hizmetler hizmeti verenden ayrlamaz, mallar gibi mlkiyet konusu olamazlar.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Pazarlama flletmeleri
Pazarlama iflletmeleri de birer hizmet iflletmesi olmakla beraber
D fi Niktisadi
ELM hayatta- Pazarlama flletmeleri,
D fi N E L M
retilen mallar satn alan,
ki nemleri nedeniyle ayr bir snfta toplanmaktadrlar. Bunlar ounlukla retilen depolayan ve satan ya da
mallar satn alan, depolayan ve satan, bazen de hizmetleri tketicilere aktaran hizmetleri tketicilere
S O R U S O R U
aktaran iflletmelerdir.
acente, toptanc, perakendeci, komisyoncu iflletmelerdir.
flletmeler, ekonomik fonksiyonlarna gre snflandrlrken temel Dalnan

K K A Tlt, iflletme DKKAT
tarafndan yerine getirilen fonksiyon ve retilen rnn trdr.
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
K T A P K T A P
www.evrenselpdf.com
TELEVZYON TELEVZYON
54 flletme lkeleri
RETM ARALARININ MLKYETNE GRE

fiLETMELER
retim aralarnn flletmelerin retim aralarnn mlkiyetine gre snflandrlmasnda dayanak nok-
mlkiyetine gre
iflletmeler; zel kesim tas, retim faktrlerinin ve sermayenin temin edildii kaynaktr. flletmelerin kul-
iflletmeleri, kamu kesimi land retim faktrleri ve sermaye; zel kaynaklardan, kamusal kaynaklardan ve
iflletmeleri, yabanc
sermayeli iflletmeler ve
yabanc kaynaklardan salanabilir. Buna gre, mlkiyeti devlete ait iflletmeler ola-
karma iflletmelerdir. bildii gibi, zel sektre ait olan veya kamu-zel ortakl erevesinde yrtlen,
mlkiyeti baflka lkelerin giriflimcilerine ait olan iflletmeler de vardr. Bu snfa gi-
ren iflletmeler; zel kesim iflletmeleri, kamu kesimi iflletmeleri, yabanc sermayeli
iflletmeler ve karma iflletmeler olmak zere drde ayrlr.
zel flletmeler
Gerek kifli, sa ve tam Sermayesinin tamam veya byk bir blm (% 50den fazlas) zel (gerek ve-
domak kaydyla kiflinin
anne karnna dflmesinden
ya tzel) kiflilere ait olan iflletmelerdir. Baflka bir deyiflle retim aralarnn mlki-
lmne kadar olan srete yeti zel flahslarn elinde bulunan iflletmelerdir. Tek bir kiflinin sermayesiyle kuru-
hukuken bireyler iin labilecei gibi birden ok kiflinin sermayelerini bir araya getirmeleriyle de kurula-
kullanlan kavramdr
bilirler. Bu iflletmeler, faaliyette bulunduklar lkenin kanunlarnn imkn tand
Tzel kifli, gerekte kiflilik snrlar erevesinde, hemen hemen tm sektrlerde faaliyette bulunabilir, istedik-
sahibi olmayan ancak
varsaym olarak kiflilik leri yatrmlar yapabilirler.
sahibi olduu kabul edilen,
belli bir amac
gereklefltirmek zere Kamu flletmeleri
bamsz bir varlk halinde Sermayesinin tamam veya byk bir blm devlet ya da kamu tzel kiflileri ta-
rgtlenmifl, hak ve fiil
ehliyetine sahip kifli ve mal
rafndan temin edilerek kurulan ve dolaysyla mlkiyeti devlete veya devlet kuru-
topluluklardr. lufllarna ait olan iflletmelerdir. zel sektrn faaliyet gsterdii alanlar dhil ol-
mak zere birok alanda faaliyet gsterebilirler. Kr amac gdebilecekleri gibi,
yalnzca toplumun yararna da faaliyette bulunabilirler. Kamu iflletmelerine rnek
olarak; sosyal gvenlik kurulufllar, dner sermayeli iflletmeler, zerk bteli dev-
let iflletmeleri ve kamu iktisadi teflebbsleri verilebilir.
Yabanc Sermayeli flletmeler

retim aralarnn mlkiyeti baflka bir lkenin gerek veya tzel kiflisine/kiflilerine
ait olan iflletmelerdir. Bu iflletmelerin sermayesinin tamam yabanc giriflimcilere ait
olabilecei gibi, yatrm yaptklar lkenin yasal dzenlemeleri dorultusunda yer-
li sermaye ortaklklara da giriflebilirler.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Karma flletmeler
D fi N E L M Sermayesinin D fi bir
N E Lksm
M zel kifli veya kurulufllar, bir ksm devlet veya kamu tzel
kiflileri tarafndan konularak ortaklafla kurulan iflletmelerdir. Bu tr iflletmelerde
kamu sermayesinin toplam iflletme sermayesinin %50sinin zerine kmas duru-
S O R U S O R U
munda, bu iflletmeler kamu iflletmeleri halini alr.
DKKAT flletmelerin Dretim

K K A T aralarnn mlkiyetine gre snflandrlmasnda dayanak noktas,
retim faktrlerinin ve sermayenin temin edildii kaynaktr. flletmelerin kulland re-
tim faktrleri ve SZDE
sermaye; zel, kamusal ve yabanc kaynaklardan salanabilir.
N N
SIRA SZDE SIRA
Byklklerine gre
iflletmeler; mikro lekli
iflletmeler, kk lekli
BYKLNE GRE fiLETMELER
AMALARIMIZ
iflletmeler, orta lekli Yaygn olarak kullanlan bir snflandrma trdr. Ancak iflletmelerin byklkle-
AMALARIMIZ
iflletmeler, byk lekli rine gre snflandrlmasnda ok farkl ltler kullanlmaktadr. Bu ltlerden
iflletmeler ve dev
iflletmelerdir. en yaygn biimde kullanlanlar flyle sralayabiliriz:
K T A P K T A P
TELEVZYON TELEVZYON
www.evrenselpdf.com
Kurulufl yerinin bykl,

Binalarn ve sosyal tesislerin says,
Sahip olunan sermaye,
alflan personel says,
Belirli bir dnemdeki retim ve satfl hacmi,
Makine ve tezghlarn says,
Belirli bir dnemde harcanan enerji miktar,
Belirli bir dnemde denen cretler toplam,
Faaliyet kr vb.
flletmelerin byklklerine gre snflandrlmas greli bir yaklaflmdr. Yap-
lan ayrm lkeden lkeye, zamana ve faaliyette bulunulan alana gre deifliklikler
gsterecektir. Yukardaki ltlerden hangisinin kullanlaca, snflandrmaya tabi
tutulan iflletmenin eflidine, amacna ve faaliyet alanna gre deiflecektir. rne-
in; turizm konaklama tesislerinde yatak says, mobilya imalathanelerinde ifli sa-
ys, enerji santrallerinde beygir gc, dokuma fabrikasnda tezgh says, ulafltr-
ma iflletmelerinde koltuk says, tarm iflletmelerinde ifllenilen arazinin genifllii ya-
plan byklk snflandrmasnda lt olarak kullanlmaktadr.
flletmeler byklklerine gre snflandrlrken nicel ltlerin yansra bir ta-
km nitel ltler de kullanlmaktadr. En yaygn nitel byklk ltleri; iflletme-
nin ynetim flekli, rgt yaps, hukuki yaps ve pazar yapsdr. Salkl bir snf-
landrma yapabilmek iin hem nicel hem de nitel ltlerin bir arada kullanlmas
gerekmektedir.
Byklk asndan iflletmeleri mikro (cce), kk, orta, byk ve dev (ok
byk) iflletmeler olmak zere befl gruba ayrmak mmkndr (Tablo 3.2).
Mikro lekli (Cce) flletmeler

On kifliden az yllk alflan istihdam eden ve yllk net satfl hslat ya da mali bi-
lanosu bir milyon Trk Lirasn aflmayan ok kk lekli iflletmelerdir. Baz du-
rumlarda tek bir alflan tam gn istihdam etmeye yetmeyecek kadar dflk bir ifl
hacmine sahip olurlar. Bu durumdaki mikro lekli iflletmelere cce iflletme denir.
Kk lekli flletmeler
Elli kifliden az yllk alflan istihdam eden ve yllk net satfl hslat ya da bilano-
su befl milyon Trk Lirasn aflmayan iflletmelerdir. Bu tr iflletmelerde genellikle,
yaln bir rgt yaps altnda iflletme sahiplii ve yneticilii ayn flahsta toplanmfl-
tr. Personel saysnn az olmas ve rgt yapsnn basit olmas, bu iflletmelere es-
neklik ve etkinlik salar. Bu iflletmeler, ou kez sermayelerini artrmak yoluyla or-
ta lekli iflletme haline gelme abas iindedirler.
Orta lekli flletmeler

ki yz elli kifliden az yllk alflan istihdam eden ve yllk net satfl hslat ya da
mali bilanosu yirmi befl milyon Trk Lirasn aflmayan iflletmelerdir. Genellikle,
dayankl ve dayanksz tketim mallarnn retildii endstri alanlarnda faaliyet
gsterirler. zellikleri gerei esnek bir yapya sahiptirler. Deiflen evre koflullar-
na kolayca uyum salayabilir, talebin durumuna gre rettikleri mal ve hizmetle-
rin trn deifltirebilirler.
Byklklerine gre yaplan snflandrmada mikro lekli, kk lekli ve
orta lekli iflletme snflarna giren iflletmelere KOB (Kk ve Orta Byklkte-
ki flletmeler) ad verilmektedir. Genel olarak KOBler daha ok emek youn a-
www.evrenselpdf.com
56 flletme lkeleri
lflan, hzl karar verme becerisine sahip, dflk dzeyde ynetim giderleri olan ve
ucuz bir retim gereklefltiren iktisadi giriflimler olarak ifade edilmektedir. KO-
Bler, bamsz bir ynetime sahip olan ve bulunduu pazar hkimiyeti altna al-
ma gc bulunmayan yerel iflletmelerdir. KOBleri belirleyen ltler lkelerin
ekonomik yaplarna bal olarak deiflmektedir. KOBleri tanmlamada en ok
kullanlan lt, istihdam edilen ifli saysdr. Ancak, yalnzca alflan saysna g-
re iflletmeleri snflandrmak lke iinde ve lkeden lkeye yanltc deerlendir-
meler yaplmasna neden olabilmektedir. Afladaki tablolarda Avrupa Birlii ve
Trkiye KOB mevzuatna gre iflletmelerin snflandrlma ltleri yer almaktadr.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Tablo 3.1 flletme Tipi alflan Says Yllk Ciro Bilano Deeri
Avrupa Birliinde
KOB flletme ) 50 milyon ) 43 milyon
D fi N E L M Orta Byklkte
D fi N E50
L M 249
Bykl ltleri (1996da: ) 40 milyon) (1996da: ) 27 milyon)
) 10 milyon ) 10 milyon
veya
Kk 10 49
S O R U S O R U (1996da: ) 7 milyon) (1996da: ) 5 milyon)
) 2 milyon ) 2 milyon
Mikro 09
(1996da belirlenmemiflti) (1996da belirlenmemiflti)
DKKAT DKKAT
Kaynak: Commission of The European Communities (2005), The Activities of The
European Union For Small and Medium-Sized Enterprises (SMEs) SME Envoy Report,
N N
SIRA SZDE CommissionSIRA StaffSZDE
Working Paper, Brussels, p: 7.
ftp://ftp.cordis.europa.eu/pub/incubators/docs/sme_envoy_report_2005_en.pdf
Tablo 3.2 flletme Tipi alflan Says Yllk Ciro Bilano Deeri
Trkiyede KOB
Orta Byklkte 50 249 T 25 milyon T 25 milyon
flletme Bykl
ltleri
K T A P Kk K T A P 10 49 T 5 milyon veya T 5 milyon
Mikro 09 T 1 milyon T 1 milyon
TELEVZYON Kaynak: Akdemir,

T E L E V Z YA.
O N(2009), flletmeciliin Temel Bilgileri: Mevzuata, Giriflimcilie,
Uygulamaya, Global Krize Duyarl Yeniliklerle Gncellenmifl ve Geniflletilmifl Bask, Ekin
Yaynevi, Ankara, s: 197.
NTERNET KOBlere Niliflkin

T E R N E Thkmlerin dzenlendii mevzuata http://www.mevzuat. ada-
let.gov.tr/html/24478.html adresinden ulaflabilirsiniz.
Byk lekli flletmeler

ki yz elli kifliden fazla yllk alflan istihdam eden ve yllk net satfl hslat ya da
mali bilanosu yirmi befl milyon Trk Lirasn aflan iflletmelerdir. Bu tr iflletmeler
genellikle anonim flirket biiminde rgtlenmekte ve imento, petrokimya, lastik,
otomobil, enerji, biliflim teknolojileri gibi sektrlerde faaliyet gstermektedirler.
Kitlesel retim yapabilme ve bu sayede ok yksek krllk oranlarna ulaflabilme
imknna sahiptirler. Arafltrma-Gelifltirme alflmalaryla lkenin teknolojik gelifl-
mesine katkda bulunurlar. rn eflitlendirmesi yapabilme ve riskleri databilme
becerileri vardr. Finansal ynden uygun koflullarda ve byk miktarlarda kredi
salama olanaklarna sahiptirler. Dier taraftan, hantal bir yapya sahip olmalar
pazardaki deiflikliklere hzl bir flekilde uyum salamalarn glefltirir.
Dev (ok Byk) lekli Dev (ok Byk) lekli flletmeler

flletmeler, alfltrdklar alfltrdklar kifli says 2000 ve daha fazla olan, dier iflletmelere kyasla ok b-
kifli says 2000 ve daha
fazla olan iflletmeleridir. yk bir retim gcne, yksek rekabet stnlne, ok genifl pazar paylarna,
www.evrenselpdf.com
byk tutarlarda sermaye miktarna ve yksek teknolojilere sahip olan iflletmeler-

dir. Genellikle uluslararas bir karaktere sahiptirler. Byk miktardaSIRA SZDE yatrmlar ge- SIRA SZDE
rektiren nkleer santral, silah sanayi, gemicilik, byk limanlar, baraj ve hidroelek-
trik santrali gibi ifl kollar bu iflletmelerin faaliyet alanlarn oluflturur.
flletmelerin byklklerine gre snflandrlmasnda kullanlan bafllca

SIRAltler
SZDE nelerdir? SIRA SZDE
S O R U S O R U
3
flletmelerin byklklerine gre snflandrlmas greli bir yaklaflmdr.
D K K A Yaplan
T ayrm DKKAT
lkeden lkeye, zamana ve faaliyette bulunulan alana gre deifliklikler gsterecektir.
S O R U S O R U
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
RETMDE KULLANILAN TEKNOLOJYE GRE
fiLETMELER DKKAT DKKAT
Bu snflandrma yaklaflmnda iflletmeler kullandklar retim faktrlerinin ar-
AMALARIMIZ retim Faktrleri, bir
AMALARIMIZ
lna gre ayrma tabi tutulmaktadrlar. Buna gre, retimde youn olarak emek rnn ortaya kabilmesi
N N
iin gerekli olan unsurlardr:
(iflgc) faktrn kullanan iflletmeler emek youn iflletmeler SIRA
olarakSZDE
nitelendirilir- SIRA SZDE
Doal kaynaklar, sermaye,
ken, arlkl olarak geliflmifl retim teknolojilerini kullananK iflletmeler
T A P sermaye emek, giriflimciK T A P
(teknoloji) youn iflletmeler olarak snflandrlmaktadr.
Emek Youn flletmeler TELEVZYON TELEVZYON

Emek youn iflletmelerde, iflgc retim faktrleri ierisinde nemli bir paya sa- Emek Youn flletmeler,
K T A P retimde insanK faktrnn
T A P
hiptir. Genellikle mekanizasyona dayal retim teknikleri kullanrlar. Bu iflletmele-
youn olarak kullanld
rin en belirgin zellii, toplam retim maliyetinin byk bir blmn iflilik gi- iflletmelerdir.
N Ttekstil
derlerinin oluflturmasdr. Emek youn iflletmelere rnek olarak, E R N E T sektrnde NTERNET
TELEVZYON TELEVZYON
ve mobilya imalatnda faaliyette bulunan iflletmeler gsterilebilir.
Sermaye Youn flletmeler

Teknolojinin youn olarak kullanld ve byk bir sermayeye Nsahip
T E R N Eolan
T iflletme- Sermaye Youn Nflletmeler,
TERNET
lerdir. Toplam varlklar iinde sabit varlklar nemli bir paya sahiptir. Bu tr ifllet- retim srelerinde youn
biimde, geliflmifl retim
meler retim srelerinde emek youn iflletmelere kyasla daha geliflmifl retim teknolojileri kullanan
teknolojileri kullanrlar. Bu durum yksek miktarlarda sabit sermaye gerektirdii iflletmelerdir.
iin kurulufl maliyetleri emek youn iflletmelere kyasla olduka yksektir. Serma-
ye youn iflletmelere rnek olarak bilgisayar reten iflletmeleri gsterebiliriz.
TKETCLERN TRNE GRE fiLETMELER

Tketiciler (alclar), iflletmelerin rettikleri mal ve hizmetleri kullanm amalarna
gre en son (nihai) tketiciler ve ara tketiciler olmak zere iki grupta toplanr:
En son tketiciler, mal ve hizmetleri kiflisel veya ailesel ihtiyalar iin satn
alan, kullanan ve bunlar bir flekilde tketen kiflilerdir. Bu tketim sonucu
mal veya hizmetin bir kez daha kullanlmas sz konusu olmamaktadr.
Ara tketiciler ise, en son tketicilerin ihtiyalarn giderecek mal ve hizmet-
lerin retiminde kullanmak amacyla mal ve hizmet satn alan kifli ve kuru-
lufllardr. Sz konusu kifli ve kurulufllar arasnda retim iflletmelerini, arac
kurumlar ve devleti sayabiliriz.
Buna gre, iflletmelerin rettii mal ve hizmetler de bazen baflka iflletmelerin
retim srecinde kullanlabilecei gibi bazen de nihai kullanclarn ihtiyalarn
karfllamada kullanlabilmektedir. Dolaysyla iflletmeleri, hitap ettikleri tketici
grubuna gre ara tketicilere mal ve hizmet reten iflletmeler ve en son tketi-
cilere mal ve hizmet reten iflletmeler fleklinde bir snflandrmaya tabi tutmak
mmkndr.
www.evrenselpdf.com
58 flletme lkeleri
Ara Tketicilere Mal ve Hizmet reten flletmeler

Baflka tketicilerin ihtiyalarn giderici mal ve hizmetlerin retiminde kullanlmak
amacyla dier iflletmeler tarafndan talep edilen mal ve hizmetleri reten iflletme-
lerdir. Bu tr mallara endstri mal veya ara mal denmektedir. retimi gereklefl-
tiren iflletme asndan nihai rn olan bu mallar, satn alan iflletme iin hammad-
de veya yar mamuldr. Bu iflletmeler ayn zamanda endstri mal reten iflletme-
ler olarak da adlandrlmaktadrlar. Tekstil imalatnda kullanlmak zere makine
reten iflletmeler, demir elik iflletmeleri, otomobil paras reten iflletmeler, pet-
rokimya rafinerileri endstri mal reten iflletmelere rnek olarak verilebilir.
En Son Tketicilere Mal ve Hizmet reten flletmeler

Bu grupta, bireyler ve hane halk tarafndan kiflisel ihtiyalarn karfllamak zere
talep edilen mal ve hizmetleri reten iflletmeler yer almaktadr. Bu iflletmelere t-
ketim mal reten iflletmeler de denmektedir. Bu tr iflletmeler ya nihai rnn b-
tn unsurlarn kendileri retirler ya da baz paralar baflka iflletmelerden temin
ederek nihai rnn retimini gereklefltirirler. Gda ve iecek reticileri, hazr gi-
yim imalathaneleri, ayakkab reticileri, ev alet ve gereleri imal eden iflletmeler bu
grupta yer alr.
Bunlarn yan sra her iki tketici grubuna ynelik olarak retim ve satfl faaliye-
ti yrten iflletmeler de bulunmaktadr. rnein, hem kiflisel tketim iin hem de
hazr giyim imalathanelerinde kullanlmak zere kumafl retip satan iflletmeler gibi.
HUKUK YAPILARINA GRE fiLETMELER

flletmelerin kurulmas aflamasnda amalarna uygun bir hukuksal yapnn seil-
mesi ve kifliliinin oluflturulmas, iflletmenin hak ve yetkilerini kullanp koruyabil-
mesi iin ncelikli bir kofluldur. Bu balamda, bir iflletmecinin hangi hukuksal bi-
imi, ne gibi ltleri gz nnde tutarak seeceini bilmesi gerekmektedir.
lkeden lkeye farkllklar gstermekle beraber iflletmelerin hukuksal yaplar-
na gre snflandrlmasnda genel olarak tm lkelerde geerli olan hukuksal bi-
imler bulunmaktadr. lkemizin hukuk sisteminde yer alan iflletme biimleri,
uluslararas hukuksal biimlerle nemli benzerlikler gstermektedir. lkemizde ifl-
letmelerin hukuki yapsn dzenleyen temel kanun Trk Ticaret Kanunudur. Bu-
SIRA SZDE SIRABorlar
nun yan sra SZDE Kanunu, Kooperatifler Kanunu ve Vergi Kanunlar da lke-
mizde iflletmelerin hukuksal yaplarn belirleyen dzenlemeler arasndadr.
D fi N E L M lkemizde, iflletmelerin hukuki yaplar zel flletmeler, Kamu flletmeleri ve Ya-
D fi N E L M
banc Sermayeli flletmeler olmak zere ana grup altnda ele alnmaktadr. fllet-
melerin Trkiyede uygulanan ekonomik sistem, mevzuat ve dzenlemeler karfl-
S O R U S O R U
snda alabilecekleri biimler izelge 3.1de grlmektedir.
DKKAT flletmelerin Dkurulmas

KKAT aflamasnda amalarna uygun bir hukuksal yapnn seilmesi ve
kifliliinin oluflturulmas, iflletmenin hak ve yetkilerini kullanp koruyabilmesi iin nce-
likli bir kofluldur. Bu balamda, bir iflletmecinin hangi hukuksal biimi, ne gibi ltleri
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
gz nnde tutarak seeceini bilmesi gerekmektedir.
K T A P K T A P
TELEVZYON TELEVZYON
www.evrenselpdf.com
NTERNET NTERNET
izelge 3.1
fiahs fiirketleri Trkiyede
Tek Kifli flletmeler flletmelerin
Adi fiirketler Kolektif fiirket Alabilecei
Hukuksal Biimler
fiirket (Ortaklk)
fieklinde flletmeler Adi Komandit fiirket
zel flletmeler Ticaret fiirketleri
Kooperatifler Sermaye fiirketleri
Anonim fiirket
Dernek ve Vakf
flletmeleri
Limited fiirket
Sermayesi Paylara
Genel Bteye Dhil Blnmfl Komandit
flletmeler fiirket
Katma Bteli Ynetim

flletmeleri
zel Bteli Devlet

Kamu flletmeleri flletmeleri
ktisadi Devlet Teflekklleri
Yerel Ynetim
flletmeleri
Kamu ktisadi Kurulufllar
Kamu ktisadi Messeseler

Teflebbsleri
Bal Ortaklklar
Yabanc Sermayeyi Teflvik
Kanununa Gre Kurulan
iflletmeler fltirakler
Dorudan Yabanc
Yatrmlar Kanununa Gre
Kurulan flletmeler
Yabanc Sermayeli Petrol Kanununa Gre

flletmeler Kurulan flletmeler
Trk Parasnn Kymetini

Koruma Kanununa Gre
Kurulan flletmeler
Uluslararas Anlaflmalara
Gre Kurulan flletmeler
ZEL fiLETMELER
zel iflletmelerin hukuksal biimleri Trk Ticaret Kanunu (TTK)nda belirlenmifl-
tir. TTKna gre, ticarethane veya fabrika yahut ticari flekilde iflletilen dier kuru-
lufllar ticari iflletme saylrlar. Buna gre bir iflletmenin ticari iflletme olarak kabul
edilebilmesi iin, kazan salamay ama edinmesi, varln srekli bir biimde
srdrme niyetinde olmas, kanunda belirtilen esnaf faaliyeti snrlarn aflmas, be-
lirli bir iktisadi bykle ve neme sahip olmas gerekmektedir. Kanuna gre
zel iflletmeler hukuki adan drt farkl biimde karflmza karlar: Tek Kifli fllet-
meleri, fiirketler (Ortaklklar), Kooperatifler ve Dernek - Vakf flletmeleri.
www.evrenselpdf.com
60 flletme lkeleri
Tek Kifli flletmeleri

Genellikle az sermaye gerektiren kk lekli iflletmelerin kuruluflunda tercih
edilen bir hukuki biimdir. Bununla birlikte, bir iflletmenin hukuki yaps o ifllet-
Tek Kifli flletmeleri, menin byklnn bir lt deildir. Tek kifli iflletmesi olduu halde byk
genellikle az sermaye
gerektiren, kk lekli,
tutarlarda sermayesi olan iflletmeleri de grmek mmkndr. Bu iflletmelerin tzel
tzel kiflilii bulunmayan kiflilikleri yoktur. Bu iflletme biiminde, iflletmenin sahibi ayn zamanda tek yetki-
iflletmelerdir. li ve sorumlu kiflidir.
Tek kifli iflletmelerinin kurulmasnn kolay olmas, yaln bir rgt ve ynetim ya-
psna sahip olmas, srat ve esnekliinin yksek olmas, krn tek elde toplanma-
s, vergi ykmllklerinin az olmas, iflletme sahibinin borlarndan dolay yasalar
karflsnda tm mal varlyla sorumlu tutulmas nedeniyle kredi bulma kolayl
salamas gibi stnlkleri bulunmaktadr. Dier taraftan, byme olanaklarnn s-
nrl olmas, modern ynetim ve iflletme esaslarnn uygulanamamas, srekliliinin
iflletme sahibinin yaflam sresine bal olmas ve iflletme sahibinin iflletmenin tm
borlarndan snrsz sorumlu tutulmas gibi baz sakncalar da bulunmaktadr.
fiirket (Ortaklk) fieklinde flletmeler

Birden fazla gerek ve/veya tzel kiflinin ortak bir ticari amac gereklefltirmek iin
emek ve sermayelerini bir szleflme ile bir araya getirmeleriyle kurulan iflletmelere flir-
ket (ortaklk) ad verilmektedir. Bir iflletmenin flirket olarak kabul edilebilmesi iin; iki
veya daha fazla kifli tarafndan kurulmufl olmas, ortak bir amacn bulunmas, bir sz-
leflmeye dayanmas ve para, mal ve emein sermaye olarak ortakla getirilmifl olma-
s gerekmektedir. fiirket fleklindeki iflletmeler Adi fiirketler ve Ticari fiirketler olmak
zere iki gruba ayrlmaktadr.
Adi fiirketler
Adi flirket fleklindeki iflletmelere iliflkin esaslar Borlar Kanunuyla dzenlenmifltir.
Borlar Kanunu adi flirketleri, iki veya daha ok kiflinin ortak bir amaca ulaflmak
iin emek ve mallarn bir anlaflmayla birlefltirerek oluflturduklar topluluk olarak
tanmlamaktadr.
Adi flirketlerin, kendisini oluflturan kiflilerden ayr bir kiflilii, baflka bir de-
yiflle tzel kiflilii yoktur. fiirkete iliflkin her trl ifllem ortaklar tarafndan yeri-
ne getirilmektedir. Bu tr iflletmeler ticaret siciline flirket olarak kayt olmazlar.
Bu tr iflletmelerin rgt yaplar yaln ve ynetilmeleri greli olarak daha ko-
laydr. Byme olanaklar snrl olan bu flirketler, ayn zamanda ksa mrldr-
ler. Ortaklardan birinin lmesi, ortaklktan ayrlmas, ortak amacn gereklefltiril-
mesi ya da gereklefltirilemeyeceinin anlafllmas gibi durumlarda varlklar so-
na erer.
SIRA SZDE Adi flirket nedir? Sahip olduu zellikler nelerdir?

SIRA SZDE
4
Ticaret fiirketleri
D fi N E L M KurulufllarD ve
fi Nalflmalar
ELM Trk Ticaret Kanunu hkmlerine gre dzenlenen ve
iki veya daha fazla kiflinin bir araya gelerek belirli bir konu zerinde ifl yapmak
S O R U iin oluflturduklar
S O R U ortaklklar sonucu kurulan flirketlerdir. Adi flirketlerden farkl
olarak, ticaret flirketleri tzel kiflilie sahiptirler. Ticaret flirketleri ticaret siciline
kaydolmak ve bir ticaret unvan almak zorundadrlar. Ticaret flirketleri; sermaye
DKKAT DKKAT
yaplar, ynetim biimleri, ortaklarnn hak ve sorumluluklar gibi hususlar bak-
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
www.evrenselpdf.com
mndan kendi iinde fiahs fiirketleri ve Sermaye fiirketleri olmak zere iki ana
gruba ayrlmaktadr.
fiahs fiirketleri
Belirli saydaki kiflinin ortak ekonomik karlar dorultusunda kurduu, sermaye-
leri ve ynetimleri asndan kiflilere bal olarak rgtlenen ve sorumluluklar or-
taklarn kiflisel varlklarn kapsayan iflletmelerdir. fiahs flirketi niteliindeki ifllet-
meler, Kolektif fiirket ve Adi Komandit fiirket olmak zere ikiye ayrlr.
Kolektif fiirket
Trk Ticaret Kanununda Kolektif fiirket Ticari bir iflletmeyi, bir ticaret unvan al-
tnda iflletme amacyla gerek kifliler arasnda kurulan ve ortaklarndan hibirisinin
sorumluluu, flirket alacakllarna karfl snrlandrlmamfl olan flirket fleklinde ta-
nmlanmfltr. Buna gre, kolektif flirket ancak gerek kifliler arasnda kurulabil-
mektedir.
Kolektif flirketlerin az sayda kifli tarafndan kurulabilmesi, ynetim ve rgtlen-
mesinin kolay olmas, ykmllkler karflsnda ortaklarn snrsz sorumlu olmas-
nn ortakln saygnln artrmas gibi avantajlarnn yan sra, byme ve gelifl-
me olanaklarnn snrl olmas, yetki blnmesinin ynetimde sorunlar yaratabil-
mesi, yeni ortak alnmasnn ve ortaklktan karmann yasal gereklerinin ar ol-
mas gibi sakncalar da bulunmaktadr.
Adi Komandit fiirket

Trk Ticaret Kanununa gre, Ticari bir iflletmeyi bir ticaret unvan altnda ifllet- Komandite, flirketin nc
mek amacyla kurulan, flirket alacaklarna karfl ortaklardan bir veya birkann so- kiflilere olan bor ve
ykmllkleri karflsnda
rumluluu snrlandrlmamfl, dier ortaklarn sorumluluu koyduklar sermaye ile snrsz sorumluluu olan
snrlandrlmfl olan flirket komandit flirkettir. Adi Komandit fiirket de denilen bu komandit flirket ortadr.
ortaklk trnn kolektif ortaklktan ayrld en nemli nokta, ortakln bor ve Komanditer, flirketin nc
ykmllklerinden dolay nc kiflilere karfl olan sorumluluun baz ortaklar kiflilere olan bor ve
ykmllkleri karflsnda
iin snrlandrlmfl olmasdr. Kolektif flirkette btn ortaklarn flirket borlarndan sorumluluu taahht ettii
dolay snrsz sorumluluu bulunurken, adi komandit flirkette ortaklardan yalnz- sermaye miktaryla snrl
olan komandit flirket
ca birka snrsz sorumlulua sahiptir. ortadr.
Adi komandit flirketlerin daha byk miktarda sermayeye sahip olabilmeleri
hem snrsz hem de snrl sorumlu ortaklarn varl nedeniyle kolektif flirketlere
kyasla kredi salama olanaklar daha yksektir.
Sermaye fiirketleri
Bir araya gelen ortaklar ve bunlarn getirdikleri katlma paylarndan meydana ge-
len, ortakl kuran kiflilerden ziyade ortaklk sonucu oluflan tzel kifliliin n plan-
da olduu flirketlerdir. fiahs flirketlerinden farkl olarak, flirket ynetimi ortaklarn
kontrolnde deil, oluflturulmufl profesyonel ynetim organlarnn elindedir. Or-
taklk paylar kolaylkla satlabildii ve devredilebildii iin ortakla girme ve k-
ma kolaydr. Dolaysyla, ortaklarn ayrlmas veya lm flirketin devamlln et-
kilemez. Ortaklarn flirketin borlar ve ykmllklerine iliflkin sorumluluklar flir-
kete getirmeyi taahht ettikleri sermaye pay ile snrl olan bu iflletmeler Anonim
fiirket, Limited fiirket ve Sermayesi Paylara Blnmfl Komandit fiirket olmak ze-
re e ayrlmaktadr.
www.evrenselpdf.com
62 flletme lkeleri
Anonim fiirket
Anonim flirket, ticari bir unvana sahip, ana sermayesi belirli ve paylara blnmfl
olan ve iflletme borlarndan dolay ortaklarn yalnzca koyduklar sermaye tutar
kadar sorumlu olduklar bir ortaklk trdr. Ortaklarn flirketin bor ve ykml-
lklerine iliflkin sorumluluu taahht ettikleri sermaye paylaryla snrlandrlmfl
olmasna karfln, flirketin sorumluluu tm varlklarn kapsamaktadr. Bu zellik,
anonim flirketlerin byme ve fon bulabilme yeteneini artrmaktadr. fiirketin ya-
flayabilecei finansal skntlar karflsnda, ortak olanlarn yalnzca katlma paylar-
nn tehlikeye girecek olmas yatrmclarn alaca riski azaltmakta ve bu sayede
anonim flirketler bireysel tasarruflar rahatlkla kendine ekerek ok byk ifllet-
meler haline dnflebilmektedir.
Anonim flirket sermayesi, hisse senedi ad verilen menkul kymetler fleklinde
paylara blnmfltr. Ortak says 250yi gemeyen veya hisse senetleri halka arz
edilmemifl olanlarna Aile Anonim fiirketi (Halka Ak Olmayan Anonim fiirket),
hisse senetleri halka arz edilmifl olan veya ortak says 250yi gemifl olanlarna
Halka Ak Anonim fiirket ad verilmektedir.
Anonim flirketler ortaklarn sorumluluklarnn snrl olmas, ynetimin profes-
yoneller tarafndan gereklefltirilmesi, byme yeteneinin fazla olmas, flirketin
veya paylarn devrinin kolay olmas, srekliliinin paylarn devrinden etkilenme-
mesi gibi avantajlara sahiptir. Bunun yan sra, kurulufl ifllemlerinin karflk ve yo-
un olmas, yasal dzenlemelerle sk biimde kontrol altnda tutulmas nedeniyle
esnekliinin (hareket serbestsinin) az olmas, ynetimin yetersizliinin flirketi ifla-
SIRA SZDE SIRA SZDE
sa srkleyecek finansal skntlara yol aabilmesi, yneticiler ve sermaye sahiple-
rinin ayr kifliler olmas nedeniyle kar atflmalarnn yaflanabilmesi, ynetim ve
D fi N E L M
rgtlenme maliyetlerinin ykseklii gibi sakncal ynleri bulunmaktadr.
D fi N E L M
SIRA SZDE Anonim flirket nedir?

SIRA SZDEAvantajlar nelerdir?
S O R U S O R U
5
D fi N E L M Ortak saysD 250yi
D fi K NK EALgemeyen
DKKAT T M veya hisse senetleri halka arz edilmemifl saylan Anonim flir-
ketlere Aile Anonim fiirketi (Halka Ak Olmayan Anonim fiirket), ortak says 250yi ge-
S O SZDE
R U mifl veya hisseS Osenetleri halka arz edilmifl saylan Anonim flirketlere Halka Ak Anonim
N N
SIRA SIRA R U
SZDE
fiirket ad verilmektedir.
DKKAT DKKAT
AMALARIMIZ Limited fiirket
AMALARIMIZ
Trk Ticaret Kanununa gre; iki veya daha fazla gerek veya tzel kifli tarafn-
N N
SIRA SZDE SIRA unvan
dan, bir ticaret SZDE altnda kurulan, ortaklarn sorumluluu koymay taahht et-
K T A P K T ile
tikleri sermaye A snrl
P ve esas sermayesi muayyen (belirli) olan flirketlere limited
flirket denir (TTK Md. 503). Limited flirket, ortak says az bir anonim flirkete ben-
AMALARIMIZ
SIRA SZDE AMALARIMIZ
SIRA SZDE
zer. Limited flirketlerin anonim flirketlerden temel fark, ortaklar tarafndan konu-
TELEVZYON lan sermayeT E L Eiin
V Z Yhisse
O N senedi kartlamamasdr.
DK fi TN EAL PM LimitedDKflirketlerin
fi NT EAL MP kredi salama olanaklar snrldr. Organizasyon yaps yaln-
dr. Byk giriflimlerde bulunamaz ve kolay geliflemezler. zellikle esnek bir yap
gerektiren, snrl ve geici ifllerde kullanlan bir hukuksal biimdir. Bankaclk, Si-
NSTOE RRNUE T NST OE RRNUE T
TELEVZYON
gortaclk Tve Borsa Bankacl gibi faaliyetlerle uraflmak zere kurulamazlar.
ELEVZYON
DKKAT zellikle esnek

D Kbir
K A Tyap gerektiren, snrl ve geici ifllerde kullanlan bir hukuksal biime
sahip olan limited flirketler; Bankaclk, Sigortaclk ve Borsa Bankacl gibi faaliyetlerle
NTERNET N T E Rkurulamazlar.
uraflmak zere NET
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
www.evrenselpdf.com
K T A P K T A P
Sermayesi Paylara Blnmfl Komandit fiirket

Adi Komandit flirket ile benzer zelliklere sahip fakat sermayesi anonim flirket gi-
bi paylara blnmfl olan flirketlerdir. fiirket ortaklarnn bir ksm kolektif flirket-
lerde olduu gibi flirket alacakllarna karfl snrsz sorumlu (komandite ortak), di-
er ksm ise anonim flirketlerde olduu gibi koyduu sermaye pay ile snrl bi-
imde sorumludur (komanditer ortak). Bu tr flirketler komanditer ortaklar iin
hisse senedi kartmaktadr. Sermayesi paylara blnmfl komandit flirketin adi ko-
mandit flirketten ayrld temel nokta budur.
Tafldklar zelliklere baklarak, adi komandit flirketin kolektif ve limited flirke-
tin bir bileflimi, sermayesi paylara blnmfl komandit flirketin ise kolektif ve ano-
nim flirketin bir bileflimi olduu ifade edilebilir.
Ticaret flirketleri nelerdir? Ticaret flirketleri ilgili hkmler hangi kanunda yer alr?
SIRA SZDE SIRA SZDE
6
Kooperatifler
Kooperatifler, belirli bir ekonomik faaliyette bulunmak zere kurulan, iflletilen, or-
tak olunabilen ve kr ortak yelerce paylafllan gnll kurulufllardr. Kooperatif-
ler faaliyet alanlar bakmndan; retim kooperatifleri, tketimS Okooperatifleri
R U ve S O R U
kredi kooperatifleri olmak zere ana gruba ayrlrlar.
Herhangi bir kuruluflu kooperatif olarak nitelendirebilmek iin, uluslararas d- DKKAT
DKKAT
zeyde kabul edilmifl belirli ilkelerin uygulanyor olmas gerekmektedir. Sz konu-
su ilkeleri afladaki biimde sralayabiliriz:
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Ak Ortaklk (Serbest Katlm) lkesi
Demokratik Ynetim lkesi SIRA SZDE SIRA SZDE
Sermayeye Snrl Faiz Verilmesi lkesi AMALARIMIZ AMALARIMIZ
Risturn Verilmesi (flletme Fazlalarnn Oranl Datm) lkesi
Kooperatifler Aras flbirlii lkesi D fi N E L M D fi N E L M
Kooperatifilik Eitiminin Gelifltirilmesi lkesi K T A P K T A P
S O R U S O R U
Dernek ve Vakf flletmeleri
Dernek ve vakflar, kazan paylaflm ve kr amac taflmayan,T Ebundan
L E V Z Y Odolay
N ifllet- TELEVZYON
me kurup iflletmeleri mmkn olmayan kifli ve mal topluluklardr. D K KDernekler
AT Ka- DKKAT
nununda dernein tanm; kazan paylaflma dflnda, kanunlarla yasaklanmamfl
N N
belirli ve ortak bir amac gereklefltirmek zere, en az yedi gerek veya tzel kifli-
SIRA SZDE SIRA SZDE
nin, bilgi ve alflmalarn srekli olarak birlefltirmek suretiyle oluflturduklar
NTERNET tzel NTERNET
kiflilie sahip kifli topluluklar olarak yaplmfltr.
AMALARIMIZya da bafl-
Vakflar genel olarak kiflilerin, belirli bir hizmetin yerine getirilmesi AMALARIMIZ
kalarnn yararlanmas iin maln ya da parasn bafllayarak oluflturduu kurulufl-
lardr. Trk Medeni Kanununda vakfn tanm; gerek veya tzel kiflilerin yeterli
K T A P K T A P
mal ve haklar, belirli ve srekli bir amaca ynlendirmeleriyle oluflan tzel kiflilie
sahip mal topluluklar olarak yaplmfltr.
Kanuna gre, dernek veya vakflara ait veya bal olup faaliyetleri devaml bu-
TELEVZYON TELEVZYON
lunan ticari, zirai ve sna iflletmeler ile benzer nitelikteki yabanc iflletmeler dernek
ve vakflarn iktisadi iflletmesi olarak kabul edilmektedir.
Dernekler ile ilgili detayl bilgi iin http://www.dernekler.gov.tr sitesindeki

N T E R N EDernek
T Nasl NTERNET
Kurulur? blmne; Vakflarla ilgili detayl bilgi iin http://www.vgm.gov.tr sitesindeki
Vakf Nasl Kurulur? blmne baknz.
www.evrenselpdf.com
64 flletme lkeleri
KAMU fiLETMELER
Sermayesinin tamam veya %51inden fazlas kamu tzel kiflilerine ait olan iflletme-
lerdir. Kr amac gtmeyen bu iflletmeler; topluma hizmet sunmak, kamu kurum-
larna gelir salamak, istihdama katkda bulunmak ve lkenin ekonomik kalkn-
masna hz kazandrmak gibi amalarla kurulurlar. Bunlarn yan sra, geliflmemifl
veya az geliflmifl yrelerin sosyal, kltrel ve ekonomik ynden geliflmesini sala-
may hedeflerler. Toplumun ihtiyalarn (salk, eitim vb.) karfllamak, birtakm
kamu hizmetlerini (ulaflm, haberleflme, elektrik, su, doalgaz vb.) yrtmek ve l-
kedeki iktisadi faaliyetleri dzenlemek amacyla kurulan bu iflletmelerin faaliyetle-
rinin snrlar ve eflitleri lkenin koflullarna gre saptanmaktadr.
lkemizdeki kamu iflletmelerini afladaki flekilde snflandrabiliriz:
Genel bteye dhil iflletmeler
Katma bteli ynetim iflletmeleri
zerk bteli devlet iflletmeleri
Yerel ynetim iflletmeleri
Kamu iktisadi teflebbsleri
Kamu iktisadi teflebbsleri kendi iinde iktisadi devlet teflekkl, kamu iktisadi
kuruluflu, messese, bal ortaklk ve ifltirak fleklindeki giriflimlere ayrlmaktadr.
YABANCI SERMAYEL fiLETMELER

flletmelerin kendi lkelerindeki pazarlarn yetersiz hale gelmesi, byme ihtiyac,
daha yksek krlar elde edebilme gibi nedenlerle yeni pazarlara ihtiya duymas
ve baflka lke pazarlarna ynelmesi yabanc sermayeli iflletmelerin oluflmasna yol
amfltr. Yabanc Sermayeli flletmeler, yatrm yaplmas planlanan lkede yrr-
lkte bulunan yasalar erevesinde yabanc uyruklu gerek veya tzel kiflilerin tek
bafllarna ya da yatrm yapacaklar lkedeki ortaklarla kurduklar iflletmelerdir.
Trkiyede yabanc gerek ve tzel kiflilerin tek bafllarna ya da yerli sermaye
ile birlikte kurabildikleri iflletmeler, kurulufllarnda hukuki temel olarak alnan
kanunlara gre; Yabanc Sermayeyi Teflvik Kanununa, Dorudan Yabanc Yat-
rmlar Kanununa, Petrol Kanununa, Trk Parasnn Kymetini Koruma Kanu-
nuna ve Uluslararas Anlaflmalara gre kurulan iflletmeler olmak zere 5 grup-
ta toplanmfllardr.
ULUSAL KKENLERNE GRE fiLETMELER

Teknolojide yaflanan geliflmeler, lkeler arasnda younlaflan ekonomik iliflkiler,
gmrk birlikleri, yabanc lkelerde iflletme maliyetlerinin daha dflk oluflu gibi
faktrler iflletme faaliyetlerinin daha genifl bir corafyaya yaylmasna, yerel piya-
salardan kresel piyasalara doru bir ynelim yaflamasna yol amfltr. flletmele-
rin dnya pazarlarnda faaliyet gstermenin sunduu avantajlardan faydalanma is-
tei ile desteklenen bu durum, farkl ulusal kkenlere sahip iflletme trlerinin or-
taya kmasna neden olmufltur. Bu balamda iflletmeler; ulusal, uluslararas, ok
uluslu ve kresel iflletmeler olmak zere drt gruba ayrlmfltr.
Ulusal flletmeler
Belli bir lke snrlar iinde kurulmufl ve faaliyetlerini ulusal snrlar iinde gerek-
lefltiren, mlkiyet, sermaye ve ynetim bakmndan yabanc bir lkeye bal olma-
yan zel ve kamu iflletmeleridir. lke iine ynelik retim ve pazarlama faaliyetle-
rinde bulunan bu iflletmeler herhangi bir uluslararas faaliyette bulunmazlar. Ulus-
www.evrenselpdf.com
lararas pazarlarda faaliyette bulunmak iin mevzuatlar, snrlamalar, corafi ve

kltrel farkllklar, gl bir ynetim ve yeterli sermaye gibi birok gereksinim ve
sorunla bafla kmak gerekmektedir. Bu iflletmeler genellikle ya bulunduklar pa-
zarda iyi bir konumda olduklar iin ya da uluslararas pazarlarda rekabet edecek
gce sahip olmadklar iin uluslararas pazarlarla pek ilgilenmezler.
Uluslararas flletmeler
Ulusal pazarda rakip iflletmelerin saysnn artmasyla azalan pazar pay, yeni pa-
zar arayfl, maliyetleri azaltma istei, tepe ynetimin byme arzusu, uygun ham-
madde ve teknoloji olanaklar gibi faktrler iflletmelerin baflka lkelerde de faali-
yette bulunmak istemelerine neden olmaktadr. Bunun sonucunda, bir taraftan
kendi lkesinin snrlar iine faaliyette bulunurken dier taraftan yabanc lkeler-
de de faaliyette bulunan iflletmeler ortaya kmaktadr. Baflka lkelerde sanayi, ti-
caret, ulafltrma gibi birok alanda retim ve satfl faaliyeti yrtebilen bu zel ve-
ya kamu iflletmelerine uluslararas iflletmeler denir. Dfl yatrmlar genellikle snr-
l olan ve merkezi ou zaman kendi lkesinde olan bu iflletmeler dier lkelerde
merkeze bal flubeler fleklinde rgtlenirler. Faaliyetleri en az iki lke arasnda
gerekleflen bu iflletmeler, rettikleri mallar dier lkelere pazarlayarak ya da di-
er lkelerin retmifl olduklar rnleri kendi lkelerinde pazarlayarak faaliyette
bulunabilirler.
ok Uluslu flletmeler
Uluslararas iflletmelerden daha byk, daha geliflmifl ve daha karmaflk yapda
olan iflletmelerdir. Bir iflletmenin ok uluslu iflletme olarak kabul edilebilmesi iin
yabanc lkelerdeki retiminin, krnn ve istihdam ettii personel saysnn toplam
retim miktar, kr ve personel saysnn byk bir ksmn oluflturmas gerekmek-
tedir. Bunun yan sra, ok uluslu iflletmelerin sahip olduklar karakteristik zellik-
leri afladaki gibi sralayabiliriz:
Sermaye paylar ve faaliyetleri iki veya daha fazla lkeye dalmfltr.
Ev sahibi lkenin yasalar elverdii lde lke dflnda mlkiyet edinirler.
Tepe ynetimleri ou zaman farkl milliyetlere sahip kiflilerden oluflur.
retim ok sayda yabanc lkede birden yaplr ve bunlarn toplam ana l-
kedeki retimden daha fazladr.
Her lkedeki birim belli bir bamszlk iinde alflr ancak ana flirkete ve
birbirlerine ortak mlkiyet ve ortak stratejilerle baldrlar.
Temel amalar; pazarlarn geniflletip satfl hacimlerini artrarak, taflma gi-
derlerini azaltarak, baflka lkelerin elinde bulunan ucuz hammadde ve iflg-
cnden yararlanarak gelir ve krlarn artrmaktr.
Buna gre, ok uluslu iflletmeler ana lkedeki iflletmeyi temel alarak bir ya da
birden fazla lkede yatrmlarn ve faaliyetlerini iflletme amalarna ve iflletme sa-
hiplerinin karlarna uygun bir biimde yneten, kendisi tarafndan kontrol edilen
flubeleri ve bal flirketleri bulunan iflletmelerdir.
Bilinen ilk ok uluslu iflletme 1929 ylnda Hollanda menfleli Unie Margarin ad-
l bir firma ile ngiliz menfleli Lever Brothers adl flirketin birleflmesiyle oluflan Uni-
lever firmasdr. Yine Hollanda ve ngiltere ortaklyla kurulmufl olan Shell de bir
baflka ok uluslu iflletmedir. Dier ok uluslu iflletme rnekleri arasnda IBM, Phi-
lips, Mobil, General Electric, Sony, Ford, firmalar verilebilir.
www.evrenselpdf.com
66 flletme lkeleri
Kresel flletmeler
Kresel flletmeler, flletmeler bu aflamada faaliyetlerini dnya genelinde yrtr hale gelmifl ve keli-
faaliyetlerini dnya menin tam anlamyla kreselleflmifllerdir. Bu tr iflletmeler en ileri teknolojileri kul-
genelinde yrten, en ileri
teknolojileri kullanan ve lanmakta ve uyguladklar rn, fiyat politikalaryla dnya genelinde etkili olmak-
uyguladklar rn, fiyat tadrlar. Byk bir sermayeye ve hkmetlerin kararlar zerinde etkili olabilecek
politikalaryla dnya
genelinde etkili olan gce sahiptirler. Birden ok merkezi olan bu iflletmeler faaliyetlerini belirli bir mer-
iflletmelerdir. keze bal kalmadan yrtmektedirler. Sahiplik, tepe ynetimi ve kontrol birka
lke arasnda dalmfl durumdadr. Bu iflletmeler en dflk retim maliyeti nerede
salanabiliyorsa orada retimlerini gereklefltirebilme kapasitesine sahiptirler. fiy-
le ki, ham maddeyi en ucuz olan lkeden temin etmekte, ifl gcnn maliyeti uy-
gun olan baflka bir lkede retimini gereklefltirmekte ve rettii rn en yksek
kazanc salayacak lke pazarlarnda satabilmektedirler. Bu anlamda, retim ve
pazarlama becerilerini farkl koflullara uyarlama konusunda geliflmifllerdir.
www.evrenselpdf.com
zet
N
A M A
flletmelerin snflandrlmasna ynelik ltleri N
A M A
evremizdeki iflletmelerin ait olduklar snflar
1 ayrt etmek. 3 tespit etmek.
flletmeler birbirinden farkl yap ve zelliklere sa- Sz konusu snflar, kendi iinde de eflitli lt-
hiptir. flletmeleri daha iyi tanmak, ortak ynlerini ler temelinde ayrma tabi tutulurlar. flletmeler,
ortaya karmak, genellemeler yapabilmek ve so- faaliyet alanlarna gre snflandrlrken temel
runlarna daha salkl zmler retebilmek iin alnan lt, retilen rnn tr ve retimin
snflara ayrmak gerekir. Bu snflandrmalar reti- gereklefltirildii alandr. flletmeler, ekonomik
len mal ve hizmetlerin trnden iflletme bykl- fonksiyonlarna gre snflandrlrken temel al-
ne kadar uzanan farkl alardan yaplabilir. Bu nan lt, iflletme tarafndan yerine getirilen
flekilde iflletmelerin benzerlikleri ve farkllklar or- fonksiyon ve retilen rnn trdr. flletmele-
taya karlmaya alfllr. Dnya ekonomisinin ulafl- rin retim aralarnn mlkiyetine gre snflan-
mfl olduu geliflim dzeyi, birbirinden farkl yap drlmasnda dayanak noktas, retim faktrleri-
ve zelliklere sahip binlerce iflletmenin varln ve nin ve sermayenin temin edildii kaynaktr. fllet-
bunlarn snflandrlmasna ynelik ok sayda yak- melerin byklklerine gre snflandrlmasn-
laflm beraberinde getirmifltir. flletmelerin snflan- da; kurulufl yerinin bykl, alflan personel
drlmasnda yaygn olarak kullanlan ltler; ret- says, belirli bir dnemdeki retim ve satfl hac-
tikleri mal ve hizmet tr, faaliyet alanlar, ekonomi, iflletmenin ynetim flekli, rgt yaps gibi
mik fonksiyonlar, retim aralarnn mlkiyeti, b- farkl ltler kullanlmaktadr. retimde kulla-
yklkleri, retimde kullanlan teknoloji, tketici- nlan teknolojiye gre iflletmeler kullandklar
lerin tr, hukuki yaplar ve ulusal kkenleridir. retim faktrlerinin arlna gre ayrma tabi
N
tutulmaktadrlar. flletmelerin hukuksal yaplar-
Farkl ltlere gre snflandrlan iflletmeleri ve na gre snflandrlmasnda genel olarak tm l-
A M A
2 zelliklerini tanmlamak. kelerde geerli olan hukuksal biimler bulun-

Faaliyet alanlarna gre iflletmeler; Endstri ifl- maktadr. Byle bir snflandrma iflletmelerin da-
letmeleri, Ticaret iflletmeleri ve Hizmet iflletmeleri ha bilimsel olarak ele alnp incelenmelerine ola-
olarak ayrlr. Ekonomik fonksiyonlarna gre nak tanr. Dolaysyla, iflletmecilii iyi kavrayabil-
iflletmeler; Mal reten iflletmeler, Hizmet reten mek iin iflletmelerin deiflik bakfl alarna ve
iflletmeler ve Pazarlama iflletmeleri olarak ayrlrlar. yaklaflmlara gre snflandrlmasn bilmek ge-
retim aralarnn mlkiyetine gre iflletme- rekir. Bylece iflletmeleri daha yakndan tanmak
ler; zel kesim iflletmeleri, Kamu kesimi iflletme- ve sorunlarna salkl zmler retmek mm-
leri, Yabanc sermayeli iflletmeler ve Karma ifllet- kn olabilecektir.
meler fleklinde ayrlrlar. Byklklerine gre ifl-
letmeler; Mikro iflletmeler, Kk iflletmeler, Orta
byklkte iflletmeler, Byk iflletmeler ve Dev ifl-
letmeler fleklinde gruplandrlrlar. retimde kul-
lanlan teknolojiye gre iflletmeler; Emek yo-
un iflletmeler ve Sermaye youn iflletmelerdir. T-
keticilerin trne gre iflletmeler; Ara tketici-
lere mal ve hizmet reten iflletmeler ve En son t-
keticilere mal ve hizmet reten iflletmeler olarak
ayrlrlar. Hukuki yaplarna gre iflletmeler;
zel iflletmeler, Kamu iflletmeleri ve Yabanc ser-
mayeli iflletmeler fleklinde gruplandrlrlar. Ulusal
kkenlerine gre iflletmeler; Ulusal iflletmeler,
Uluslararas iflletmeler, ok uluslu iflletmeler ve
Kresel iflletmeler fleklinde snflandrlrlar.
www.evrenselpdf.com
68 flletme lkeleri
Kendimizi Snayalm
1. Karma iflletmeler hangi lte gre yaplan snflan- 6. Afladakilerden hangisi anonim flirketlerin zellik-
drma iinde yer alr? lerindendir?
a. Mlkiyete gre iflletmeler a. Kredi salama olanaklarnn snrl olmas
b. fl koluna gre iflletmeler b. Byme yeteneinin az olmas
c. Byklklerine gre iflletmeler c. Organizasyon yapsnn yaln olmas
d. Hukuki yaplarna gre iflletmeler d. Bankaclk ve sigortaclk gibi faaliyetlerde bulu-
e. retimde kullanlan teknolojiye gre iflletmeler namamas
e. Esnekliinin az olmas
2. Hizmetleri mallardan ayran afladaki zelliklerden
hangisi dorudur? 7. Trk hukuk sisteminde iflletmelerin hukuki yapsn
a. Hizmetler somut ktlardr dzenleyen temel kanun afladakilerden hangisidir?
b. Hizmetlerin iadesi yaplabilir a. Trk Vergi Kanunu
c. Hizmetler taflnamazlar b. Tketici Kanunlar
d. Hizmetler mlkiyet konusu olabilir c. fl Kanunu
e. Hizmetler depo edilebilir d. Trk Ticaret Kanunu
e. Borlar Kanunu
3. Afladakilerden hangisi iflletmeler byklklerine
gre snflandrlrken kullanlan ltlerden deildir? 8. Afladakilerden hangisi sermaye flirketleri trle-
a. Faaliyet gsterilen sektr rinden biridir?
b. Sahip olunan sermaye a. Sermayesi paylara blnmfl komandit flirket
c. Makine ve tezghlarn says b. Dernek ve vakf iflletmeleri
d. Binalarn ve sosyal tesislerin says c. Katma bteli ynetim iflletmeleri
e. Belirli bir dnemde harcanan enerji miktar d. Yerel ynetim iflletmeleri
e. Genel bteye dhil iflletmeler
4. Ticaret iflletmeleri ile ilgili olarak aflada verilen
ifadelerden hangisi dorudur? 9. Afladaki iflletme trlerinden hangisi Ticaret fiir-
a. Hayr ve yardm amacyla kurulurlar ketleri grubunda yeralmaz?
b. Bir sefere mahsus ortaya kan bir frsattan ya- a. Kollektif flirket
rarlanmak iin kurulurlar b. Limited flirket
c. Dier iflletmelerden bamsz flekilde iflletilirler c. Adi flirket
d. Esnaf iflletmelerinden daha kk leklidirler d. Adi komandit flirket
e. ktisadi faaliyetleri genellikle nakdi sermayeden e. Anonim flirket
ok bedeni alflmaya dayanr
10. Afladakilerden hangisi Kamu ktisadi Teflebbs-
5. Afladakilerden hangisi iflletmelerin hukuki yapla- leri (KT) trlerinden biri deildir?
rna gre snflandrlmasnda zel iflletmeler grubunda a. Adi komandit flirket
yer almaz? b. Kamu iktisadi kurulufllar
a. Messeseler c. Messeseler
b. Kooperatifler d. Bal ortaklklar
c. Tek kifli iflletmeleri e. fltirakler
d. Vakflar
e. Ortaklklar
www.evrenselpdf.com
Yaflamn inden
Hayal ettim, baflardm

Abdi brahimin ynetim kurulu baflkan olan Nezih BA-
RUT, 1976da Londradan dnd ve babasnn vefatn-
lardaki varlmza dair ilk admmz Cezayirde attk. O
gnden bu yana, yurtdflndaki faaliyetlerimiz geniflle-
yerek devam ediyor.
dan sonra 15 yllk bir duraklama dnemine giren flirke- 2012 ylndan itibaren dnya ila sektrnde ilk 100de
tin baflna geti. la sanayinin en byk fabrikalarn- yer almann tesinde, nmzdeki her yl daha n sra-
dan birine, en modern teknolojilerine sahip olmak iste- lara trmanma amac iindeyiz. la sektrnde kresel
di, oldu. fiimdi ise kresel bir firma olmay hayal edi- bir pozisyon kazanmay hedefliyoruz. Bu dorultuda
yor. Abdi brahim, ok uluslu dev rakiplerin, zorlu sk yakn evredeki 5 pazarda etkin rol oynamay, ok b-
dzenlemelerin olduu bir sektrde, yerel bir oyuncu yk firmalarn hkim olduu Avrupa pazarlarna ihracat
olarak tutunmay baflaran nadir flirketlerden. fiirketin yapmay ncelikli ifl hedeflerimiz arasna koyduk.

bugnlere ulaflmasnda 3nc kuflak yneticisi Nezih
Barutun hayal gcnn ve vizyoner bakfl asnn etki- Kaynak: H. Demirel, 01 Kasm 2011, Capital.
si var. Barut, kendini hzl karar alan, cesur bir lider ola- http://www.capital.com.tr/hayal-ettim-basardim-haber-
rak tanmlyor. Abdi brahimin bymesini de zor za- ler/23684.aspx?0.Page
manlarda hzl ve cesur hareket etmesine balyor. Ha-
yal ettik, baflardk diye konufluyor.
nandm, inandrdm
Dedem eczaneden laboratuara geti. Babam bir fabrika
kurdu. 1961de babam kaybettikten sonra flirket bir du-
raksama dnemine girdi. 1976da Londradaydm. An-
nem beni ard. Aile karar veremiyordu, benim dn-
memi beklediler. Ailenin ald karar fabrikay kapat-
makt. Fabrikay kapattk. Bir ay sonra sfrdan baflladk.
Bir yandan retim yaptk bir yandan depolara mal da-
ttk. Benim iin belirleyici olan fark yaratmakt. Be-
nim iin kararlar 24 saat iinde verilmeli, cesur olmal.
Kendime gvenmem, baflarmak iin hayal etmem, ok
inanmam ve karflmdakini inandrmam Abdi brahimin
bymesini salad diyebilirim.
Dnm noktas ne oldu?

Ynetimi devraldm 1981 ylndan itibaren, zellikle
rn adedini artrma ve yabanc ila firmalaryla iflbir-
likleri konularna byk nem verdim. O dnemler-
den, 2000li yllarda ila sanayinde yaflanabilecek kre-
selleflmenin etkilerini ngrerek uluslararas firmalarla
anlaflmalar yapmaya baflladk. liflkilerimizi sadece tica-
ret stne kurmadk. nce iliflki ve gven tesisi sala-
dk, uzun sreli ve baflarl ifl iliflkileri de arkasndan
geldi. Burada nemli bir husus, en son teknolojiyle do-
natlmfl yeni bir retim tesisi kurma ihtiyacyd. Bu ih-
tiyatan yola karak 1994te Esenyurttaki Abdi brahim
retim Tesislerinin temelini attk. Yurtdfl firmalarla
iliflkilerimiz srerken, bir byk hayalimizi daha ger-
eklefltirebilmek adna 1999 ylnda uluslararas pazar-
www.evrenselpdf.com
70 flletme lkeleri

1. a Yantnz yanlfl ise, retim Aralarnn Mlki- nemde harcanan enerji miktar, belirli bir dnemde de-
yetine Gre flletmeler konusunu yeniden gz- nen cretler toplam ve faaliyet kardr. En ok kullan-
den geiriniz. lan nitel byklk ltleri ise iflletmenin ynetim flek-
2. c Yantnz yanlfl ise, Ekonomik Fonksiyonlar- li, rgt yaps, hukuki yaps ve pazar yapsdr.
na Gre flletmeler konusunu yeniden gzden
geiriniz. Sra Sizde 4
3. a Yantnz yanlfl ise, Byklne Gre fllet- Adi flirket, iki veya daha ok kiflinin ortak bir amaca
meler konusunu yeniden gzden geiriniz. ulaflmak iin emek ve mallarn bir anlaflmayla birleflti-
4. c Yantnz yanlfl ise, Faaliyet Alanlarna Gre fl- rerek oluflturduklar topluluktur. Adi flirketlerin, tzel
letmeler konusunu yeniden gzden geiriniz. kiflilii yoktur. Bu tr iflletmeler ticari bir unvan almak
5. a Yantnz yanlfl ise, flletmelerin Hukuki Yap- zorunda deildir ve ticaret siciline flirket olarak kayt ol-
larna Gre Snflandrlmasnda zel flletme- mazlar. Kurulufllar herhangi bir flekil flartna balanma-
ler konusunu yeniden gzden geiriniz. mfltr. Ortaklar flirket borlarndan dolay tm kiflisel
6. e Yantnz yanlfl ise, Anonim fiirketler konusu- varlklarn kapsayacak flekilde birinci dereceden, snr-
nu yeniden gzden geiriniz. sz ve zincirleme sorumludurlar. Bu tr iflletmelerin r-
7. d Yantnz yanlfl ise, Hukuki Yaplarna Gre fl- gt yaplar yaln ve ynetilmeleri greli olarak daha
letmeler konusunu yeniden gzden geiriniz. kolaydr. Byme olanaklar snrl olan bu flirketler,
8. a Yantnz yanlfl ise, Sermaye fiirketleri konu- ayn zamanda ksa mrldrler.
9. c Yantnz yanlfl ise, Hukuki Yaplarna Gre Sra Sizde 5
flletmeler konusunu yeniden gzden geiriniz. Anonim flirket, ticari bir unvana sahip, ana sermayesi
10. a Yantnz yanlfl ise, Kamu ktisadi Teflebbsle- belirli ve paylara blnmfl olan ve iflletme borlarn-
ri konusunu yeniden gzden geiriniz. dan dolay ortaklarn yalnzca koyduklar sermaye tuta-
r kadar sorumlu olduklar bir ortaklk trdr. Anonim
flirketler ortaklarn sorumluluklarnn snrl olmas, y-
netimin profesyoneller tarafndan gereklefltirilmesi, b-
Sra Sizde Yant Anahtar yme yeteneinin fazla olmas, flirketin veya paylarn
Sra Sizde 1 devrinin kolay olmas, srekliliinin paylarn devrinden
flletmelerin snflandrlmasnda geerli olan ltler; etkilenmemesi gibi avantajlara sahiptir.
rettikleri mal ve hizmet tr, faaliyet alanlar, ekono-
mik fonksiyonlar, retim aralarnn mlkiyeti, byk- Sra Sizde 6
lkleri, retimde kullanlan teknoloji, tketicilerin tr, Ticaret flirketleri; sermaye yaplar, ynetim biimleri,
hukuki yaplar ve ulusal kkenleridir. ortaklarnn hak ve sorumluluklar gibi hususlar bak-
mndan kendi iinde fiahs fiirketleri ve Sermaye fiirket-
Sra Sizde 2 leri olmak zere iki ana gruba ayrlmaktadr. fiahs flir-
Ticari iflletmelerin zellikleri flunlardr: Gelir salama keti niteliindeki iflletmeler, Kolektif fiirket ve Adi Ko-
amacyla kurulurlar, srekli bir biimde faaliyette bu- mandit fiirket olmak zere ikiye ayrlr. Sermaye flirket-
lunurlar, dier iflletmelerden bamsz flekilde iflletilirler leri ise, Anonim fiirket, Limited fiirket ve Sermayesi Pay-
ve esnaf iflletmelerinden daha byk leklidirler. lara Blnmfl Komandit fiirket olmak zere e ayrl-
maktadr. Ticaret flirketlerinin kurulufllar ve alflmalar
Sra Sizde 3 Trk Ticaret Kanunu hkmlerine gre dzenlenir.
flletmelerin byklklerine gre snflandrlmasnda
eflitli nicel ve nitel ltler kullanlmaktadr. Kullanlan
bafllca nicel ltler; kurulufl yerinin bykl, bina-
larn ve sosyal tesislerin says, sahip olunan sermaye,
alflan personel says, belirli bir dnemdeki retim ve
satfl hacmi, makine ve tezghlarn says, belirli bir d-
www.evrenselpdf.com
Kaynaklar
Akdemir, A. (2009). flletmeciliin Temel Bilgileri, fiengr, E. D. (2011). Yeni Trk Ticaret Kanunu ile
(Mevzuata, Giriflimcilie, Uygulamaya, Global Krize Anonim fiirketlerde Sermaye ile lgili Getirilen
Duyarl Yeniliklerle Gncellenmifl ve Geniflletilmifl Yenilikler, SMMMO Mali zm Dergisi, Ocak-
Bask), Ekin Basm Yayn Datm, Bursa. fiubat, 97-120.
Aktepe, E. (2010). Genel flletme, (4. Bask), Nobel Ya- fiimflek, M. fi. (2007). flletme Bilimlerine Girifl, (14.
yn Datm, MESTEK Seri No: 55, Ankara. Bask), Yelken Basmevi, Konya.
Can, H., D. Tuncer, D. Y. Ayhan (2001). Genel flletme- fiimflek, fi., A. elik (2008). Genel flletme, Eitim Aka-
cilik Bilgileri, (12. Bask), Siyasal Kitabevi, Ankara. demi Yaynlar, Konya.
eker, M. (2006). Ticari flletme Hukuku, Orion Kita- Tarcan, E. (2001). Hizmet Ynetiminde Kalite ve
bevi, Ankara. Mflteri Tatmini lm, stanbul niversitesi Ya-
Diner, ., Y. Fidan (2000). flletme Ynetimine Gi- yn No: 4288, . . Basmevi Mdrl, stanbul.
rifl, (5. Bask), Beta Basm, stanbul. Tutar, H. (2010). flletme Ynetimi, (Birinci Bask),
Elitafl, C., K. onkar, M. Erkan (2006). Teknolojik Ge- Sekin Yaynclk, Ankara.
liflmelerin retim Maliyeti Unsurlarna ve Mu- Yataan, . (2011). Yeni Trk Ticaret Kanununun
hasebe Eitimine Etkisi, Afyon Kocatepe niver- KOBlere Bakfl ve KOBlerin Finansman So-
sitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, Cilt VIII, Sa- runu zerindeki Olas Etkileri, Sosyal ve Befleri
y 2, 327-342. Bilimler Dergisi, Cilt 3, No 2, 79-88.
Ertrk, M. (2011). flletme Biliminin Temel lkeleri, http://www.ekodialog.com/kamu_maliyesi/kitle-
(8. Bask), Beta Basm Yaym Datm, Yayn No: rin_hukuki_yapisi.html (Eriflim Tarihi: 14.01.2012)
2376, stanbul. http://www.dernekler.gov.tr/index.php?opti-
raz, R. (2005), Kresel Rekabet Ortamnda Kk on=com_content&view=category&layo-
ve Orta Byklkteki flletmelerin Ulusal Sos- ut=blog&id=37&Itemid=77&lang=tr (Eriflim Tarihi:
yo-Ekonomik Sisteme Katklar Asndan De- 14.01.2012)
erlendirilmesi, Seluk niversitesi Sosyal Bilim- http://www.vgm.gov.tr (Eriflim Tarihi: 15.01.2012)
ler Enstits Dergisi, Say 13, 223-236. http://www2.omu.edu.tr/docs/dersnotu/1725.pdf (Eri-
Karalar, R. (2010). Genel flletme: Temel Bilgiler-fl- flim Tarihi: 15.01.2012)
levler, (Yenilenmifl Bask), zmir. http://www.kooptr.com/mevzuat/index_mevzuat.html
Karalar, R., . zalp, F. Mavifl, R. Geylan, B. Tenekeci- (Eriflim Tarihi: 15.01.2012)
olu, M. fiahin, F. mleki, N. Aydn (2009). Ge- http://www.alomaliye.com/anonim.htm (Eriflim Tarihi:
nel flletme, (11. Bask), Anadolu niversitesi Ya- 16.01.2012)
yn No: 1268, Eskiflehir. http://www.unilever.com.tr/aboutus/introductionto-
Kngr, S. (2006). Bir Hizmet flletmesi Olarak Befl unilever/ (Eriflim Tarihi: 17.01.2012)
Yldzl Otel flletmelerindeki Ynetsel Sorun- http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/24478.html
lar, Seluk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits (Eriflim Tarihi: 19.01.2012)
Dergisi, Say: 15, 457-482. http://kanberkilinc.com.tr/limited-sirket-tanim-ve-ku-
Mucuk, . (2008). Modern flletmecilik, (16. Bask), rulus-madde-573-588-6102-say-ttk.htm (Eriflim Tari-
Trkmen Kitabevi, stanbul. hi: 19.01.2012)
rc, E. (2006). Modern flletmecilik, (5. Bask), Ga- www.muraterdal.com/UserFiles/File/uretim/sistemsa-
zi Kitabevi, Ankara. nayi.doc (Eriflim Tarihi: 21.01.2012)
zalp, fi., N. Timur, T. Koel, R. Geylan, Y. Odabafl http://www.vergidegundem.com/docu-
(1996). Genel flletme, (Birinci Bask), Anadolu ments/10156/79656/son-100sorudaTTK.pdf (Eriflim
niversitesi Yayn No: 931, Eskiflehir. Tarihi: 21.01.2012)
Sabuncuolu, Z., T. Tokol (1997). flletme I - II, Uluda http://www.sanayi.gov.tr/Files/Mevzuat/orijinal-1163-
niversitesi BF, Bursa. 2010-hazira-1310201014351 5.pdf (Eriflim Tarihi:
fiahin, M. (2000). Genel flletme, Anadolu niversitesi 21.01.2012)
BF, Eskiflehir. http://ebookbrowse.com/dorduncu-kitap-tasima-isleri-
karsilastirmali-ttk-1-pdf-d190731550 (Eriflim Tarihi:
22.01.2012)
www.evrenselpdf.com
4
fiLETME LKELER
Amalarmz
N
N
Sosyal sorumluluk kavramn tanmlayabilecek ve geliflimini zetliyebilecek,
N
Etik kavramn ve ynetim bilimi iin tafld anlam ifade edebilecek,
Ynetim biliminin ana arac olan g ve yetki kullanmnn etik sonularn
N
kavrayabilecek,
Kohlberin ortaya att kiflisel etik geliflimini renmifl ve kendi ahlaki geli-
flimizi inceleyebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Sosyal Sorumluluk Yetki ve G
Etik Kiflisel Etik Geliflimi
indekiler
GRfi
fiLETMELERDE SOSYAL
SORUMLULUK NASIL BAfiLAR
fiLETME SOSYAL
SORUMLULUUNUN MODERN
BMLER
flletme lkeleri Etik ve Sosyal fiLETME SOSYAL
Sorumluluk
SORUMLULUUNUN SINIRLARI
YASAL GEREKLLKLERE KARfiI
GNLL SOSYAL SORUMLULUK
SOSYAL SORUMLULUKLA LGL
OLMANIN PROSEDRLER
DEfiEN EVRE VE fiLETME ET
www.evrenselpdf.com
Etik ve Sosyal Sorumluluk
GRfi
flletme sosyal sorumluluu, iflletmenin faaliyetlerinden etkilenen bireylere, toplu-
luklara ve evreye hesap verme gerekliliidir. Bir anlamda bu, bireyler ve toplum
zerindeki iflletmelerin olumsuz etkileriyle ilgili bilgilendirme zorunluluudur.
Eer faaliyetlerin sosyal etkileri, baz etkilenenler iin ciddi anlamda zararl ise ifl-
letmenin baz kararlarndan vazgemesi gerekebilir ya da gelirlerinin bir ksm
olumlu sosyal amalar desteklemek iin kullanlabilir.
Ancak sosyal sorumlu olmak, bir iflletmenin ncelikli ekonomik misyonunu
terk etmesi gerektii ya da sosyal sorumlu bir iflletmenin, daha az sorumlu davra-
nan iflletmeler kadar krl olamayacaklar anlamna gelmez. Sosyal sorumluluk, ifl-
letmelerin kr elde etmekle, bu kr elde etmek iin katland maliyetler arasnda
denge kurmay gerektirir. Pek ok birey ve iflletme, iflletmeler sosyal sorumlu ol-
mak iin aktif bir flekilde aba harcadnda hem iflletmenin hem de toplumun ka-
zanl kacana inanmaktadr. Buna karfllk bazlar da iflletmelerin sosyal konu-
lara eilmesiyle rekabeti glerinin zayflayacan savunmaktadr.
flletmelerin sosyal sorumluluklarndaki artfl, bugn modern iflletmelerin iki
zelliinden kaynaklanmaktadr: 1) eflitli etkilenenlerin beklentilerini karfllama-
nn nemi, 2) iflletmelerin etkilenenlerin zerindeki byk etkisi. flletmeler ifl ya-
ratma, toplumun refahn ykseltme, yaflam standardn ykseltme, lkelerin temel
ekonomik kayna olan vergilerin nemli bir blmn salama ve toplumun
banka ve finansal hizmetler, sigorta, nakliye, iletiflim, eflitli kamu hizmeti, elen-
ce ve salk hizmetleriyle ilgili ihtiyalarn karfllayarak fayda salar. Bu olumlu
katklar ekonomik bymeyi salama, uluslararas ticareti yayma ve yeni teknolo-
jiler yaratma gibi geliflmelerin kaynann iflletmeler olduunu gstermektedir.
Bugn iflletmelerin byk bir gc elinde tuttuklar ve ok sayda insann, ifl-
letmelerin faaliyetlerinden etkilendii kabul edilen bir gerektir. flletmelerin her
faaliyeti hem bireylerin hem de kamuoyunun yaflam kalitesini dorudan etkile-
mektedir. Bilgisayar, iletiflim kanallarnn eflitlilii ve televizyon ann tm dn-
yay sarmas, dnyay global bir ky haline getirmifl ve bu kyde iflletmeler en
nemli etkilenen ve etkileyen haline gelmifltir. Bu geliflmeyle tm toplumlar bu-
gn, iflletmelerin faaliyetlerinden etkilenmektedir. Bu nedenle sosyal sorumluluk
dnya genelinin bir beklentisi haline gelmifltir.
www.evrenselpdf.com
74 flletme lkeleri
fiLETMELERDE SOSYAL SORUMLULUK NASIL BAfiLAR

Toplumun iflletmelerden sosyal sorumlulukla ilgili beklentileri 20.yzyln bafllarn-
da ABDde bafllamfltr. Bu yllarda iflletmeler, aflr byme ve aflr glenmeyi
amalamakta, antisosyal ve antirekabeti uygulamalarla sulanmaktayd. Elefltiriler
flnda antitrst yasalar, bankaclk dzenlemeleri ve tketiciyi koruyan yasalar-
la, iflletmelerin gleri snrlandrlmaya alfllmfltr.
Bylesi sosyal protestolarla yz yze gelinince, az saydaki ileri grfll iflletme
yneticisi iflletmelere glerini ve etkilerini sadece kr salamak iin deil, sosyal
amalara ynelik de kullanmalarn tavsiye etmifltir. Bu iflletme liderlerinden biri
olan Andrew Carnegie, elik sektrnde alflmaktayd ve iflletme gelirlerinin
nemli bir blmn eitime ve gnll kurumlara bafllamflt. Bir dieri de
Henry Forddur. Henry Fordda alflanlarn salk ihtiyalarna destek olan prog-
ramlar gelifltirmifltir. Bu iflletme liderleri, birlikte alflt ve karlar iin aba gster-
dii topluma karfl sorumluluklar olduuna inanmfllardr.
flletmelerin toplumdaki geniflletilmifl rolleriyle ilgili bu ilk fikirlerin ortaya k-
mas, iki prensibin oluflmasna neden olmufltur. Bu prensipler 20. yzylda iflletme-
lerin sosyal sorumlulukla ilgili fikirlerini flekillendirmifltir. Bu tarihsel geliflme, ifllet-
melerin sosyal sorumlulukla ilgili fikirlerin geliflmesinde nemli rol oynamfltr.
Yardmseverlik Prensibi
Toplumdaki varlkl bireylerin, fakir olanlara karfl yardmsever olmas gerektii,
olduka eski bir grfltr. Dnyada tm dinlerdeki kutsal yazlar, bu eski prensi-
be vurgu yapar. Andrew Carnegie ve dier byk iflletmelerin liderleri kamu k-
tphanelerine bafl yaptnda, fakir semtlerde kurulan yardm yurtlarn destekle-
diinde, eitim kurumlarna ve dier gnll kurulufllara bafl yaptnda, daya-
naklar kardeflimi koruyorum grflyd.
Bylesi, toplumun ihtiya sahibi yelerine bireysel katklar yapmak, bu yzy-
ln bafllarnda olduka nemliydi, nk o dnemde sosyal gvenlik sistemi, yafl-
llar iin salk hizmeti, iflsizler iin iflsizlik sigortas ve toplumun ihtiyalarna des-
tek verecek gl grup faaliyetleri yoktu. Zor durumdaki ailelere yardm eden, fi-
ziksel tacizden ocuklar ve kadnlar koruyan, alkoliklere yardm eden, fiziksel
zrl ya da psikolojik hastal olanlar tedavi eden ve dflknlere yardm edebi-
len ok az sayda organizasyon vard. Byk iflletmeler bu yollarla, yardma muh-
talara ulafltnda, toplumun yaflam koflullarn iyilefltirme sorumluluunu da ka-
bul etmifllerdir. Bu yolla ayrca, iflletme liderlerinin tek amalarnn krllk karla-
rn gzetme olduunu iddia eden elefltirilerin zayflamasna yardmc olmufltur.
ok nceleri, yardma muhtalarn ihtiyalar zengin bireyler ve ailelere ulafl-
mamaktayd. 1920lerde yardmlarn nemli bir ksm iflletmelerin kendileri tarafn-
dan yaplmfl, iflletme sahipleri tarafndan yaplmamfltr. 1920lerde bireysel aba-
lardan, kurumsal abalara olan bu deiflim, bugn zellikle ABD gibi geliflmifl l-
kelerde yaygn bir flekilde uygulama alan bulmaktadr. flletme liderleri ve alflan-
lar abalarn genifl bir flekilde fakirlere ve ihtiya sahiplerine yardm etmeye
odaklamaktadr. flletme liderleri emeklilik planlar, alflanlarn hisse sahiplii, ha-
yat sigortas programlar, iflsizlik sigortas, alflma saatlerini snrlama ve yksek
cretlendirme uygulamalarna gitmektedir. Evler, okullar, ktphaneler, salk ve
yasal hizmet salama ve gnllle dayanan iliflkiler kurmaktadr.
Bugn iflletmelerin byk ksm, kamuoyunun sorunlarna gnlllk esasyla
katk salayarak, sosyal sorumluluklarn yerine getirmektedir.
www.evrenselpdf.com
4. nite - Etik ve Sosyal Sorumluluk 75
Vekillik Prensibi
Bugn birok iflletme st yneticisi kendini, kamuoyunun karlarna gre hareket
eden bir yeddiemin ya da vekil olarak grr. flletmenin zel mlkiyetli olmas ve
sermayedarlarnn gelirlerini artrmaya alflmalarna ramen, iflletmeler herkese ve
zellikle faaliyetlerine ihtiya duyan ya da fayda elde edenleri gzetme zorunluluu
olduuna inanan yneticiler tarafndan ynetilmekte ve ynlendirilmektedir. Bu g-
rfle gre iflletme yneticileri kamuoyunun gvenini kazanmfllardr, bir yere sahip-
tir, nk bylesi hayati etkilere sahip olup, sadece sermayedarlarna deil kamuo-
yu iin toplum kaynaklarn iyi ynde kullanmakla sorumludurlar. Bu yolla iflletme
liderleri ve yneticileri toplum iin bir vekil ya da yeddiemin haline gelmektedir. Bu
nedenle de karar alrken sosyal sorumlulua zel nem vermeleri beklenmektedir.
Bu bakfl as, etkilenenler ynetimi teorisini dourmufltur. Bu teoriye gre, ifl-
letmelerin faaliyetlerinden etkilenen tm gruplarn beklentilerini, iflletme ynetici-
leri etkin bir flekilde cevaplamak zorundadr. Eer bunu iflletme gereklefltirmez-
se, iflletme ekonomik amalarn etkin bir flekilde gereklefltiremeyecektir ya da
kamuoyunda sosyal sorumlu bir iflletme olarak kabul edilmeyecektir. Etkilenen-
ler yaklaflmna gre, kadn ya da erkek, hisse sahibi ya da hisse sahibi olmayan,
iflletmenin bir alflan ya da alflan olmayan, iflletmenin rn ya da hizmetini sa-
tn alsn ya da almasn her birey, iflletmenin bir etkilenenidir.
fiLETME SOSYAL SORUMLULUUNUN MODERN

BMLER
Gnlllk ve vekillik prensipleri, iflletme sosyal sorumluluunun temelini olufl-
turmaktadr. flletme felsefesi, gnlllk prensibinin modern biimidir. Vekillik
prensibi, iflletme yneticilerinin iflletmeyi ve toplumu birbirinin iinde ve birbirine
bal olduunu gz nnde bulundurmalar anlamnda verilmifltir. karlarn kar-
fllkl olmas gerei, iflletmelere politikalarn belirlerken ve ynetirken sosyal ko-
nularla ilgili olma ve gzetme sorumluluunu vermektedir.
Dnyann eflitli blgelerinde, uluslararas kurulufllarn, eflitli vakflarn ve derneklerin,

SIRA SZDE SIRA SZDE
evre platformlarnn ve bireylerin gsterdii gnll sosyal sorumluluk abalar ve yap- 1
tklar karfllksz yardmlar nasl aklanabilir?
Ekonomik ncelikler Konseyi (CEP), iflletmeleri gzlemleyen ve byk iflletme-

lerin sosyal davranfllaryla ilgili periyodik raporlar hazrlayan bir Skurumdur.
O R U Bu kon- S O R U
sey 1987 ylndan itibaren sosyal sorumluluk gsteren iflletmelere pozitif vurgu
yapmaya bafllamfltr. Bunun iin hayrsever katklar, alflanlarla ilgili konular, yar-
DKKAT DKKAT
dm kurumlarna katk, evresel vekillik ve sosyal sorumlulukla ilgili uzun dnem-
li genel abalar dikkate alan yln gmfl dl kategorilerinde iflletmelerin sosyal
N N
sorumluluk davranfllarn deerlendirmektedir. Eer iflletmeninSIRA SZDE
gnlllk faaliyet- SIRA SZDE
leri vergi ncesi gelirlerinin %1inden az ise ynetim kurulunda gmen ya da ka-
dn ye yoksa iflletme nemli lde evre standartlarn ihlal ediyorsa, nkleer,
kimyasal ve biyolojik silahlar retiyorsa ya da en byk on silah reticisinden biri-
siyse, CEPnin yllk iflletme vicdanllk dln alamamaktadr.
Gvenilir flletme Yatrmlar, nemli iflletme liderleri, akademisyenler,
K T A P sendi- K T A P
ka ve medya temsilcileri tarafndan 1989da kurulmufltur. Bu organizasyonun ama-
c, yrekli, drste ve sosyal vizyonla hareket ederek sosyal sorumluluklarda ge-
liflmelere neden olan iflletme liderlerini ve dier bireyleri belirlemektir.
T E L E V Z Y Ornein
N bu TELEVZYON
NTERNET NTERNET
www.evrenselpdf.com
76 flletme lkeleri
organizasyon ylda bir verilen dln, bir restoran ve yiyecek hizmet iflletmesi
olan DAKA, Uluslararas AIDSle ilgili bafllatt eitim programlar nedeniyle, sek-
trdeki kariyerlerinde kadnlara yardm etmek amacyla gelifltirdii kadn istih-
dam ncelikleri programyla almfltr. Pek ok iflletme yukarda rnekleri veril-
meye alfllan organizasyonlar ve benzeri birok kurum tarafndan hem ekono-
mik hem de sosyal amalara ynelik faaliyet gstermeleri nedeniyle dllendiril-
mektedir. dl alan iflletme rneklerinde de grld gibi gnmzde iflletme-
ler ekonomik ve sosyal amalar arasnda bir denge kurmay baflarmakla yakn-
dan ilgilenmektedir.
fiLETME SOSYAL SORUMLULUUNUN SINIRLARI

Bugn toplumun her kesimi iflletmelerden sosyal sorumluluk rnekleri grmek is-
temektedir, ancak bu faaliyetlerin snrlar vardr. Temel snrlar yasalara uygunluk,
maliyet, etkinlik, faaliyet alan ve karmaflklktr. Bu snrllklarn bir sonucu olarak
iflletmelerin sosyal sorumlulua ynelik faaliyetlerinin eflidi ve says, kamuoyu-
nun beklentilerinin altnda olabilmektedir.
Yasalara Uygunluk
Bu sosyal sorun bizim iflimiz mi? sorusu, iflletme yneticileri iin nemli olan ve
en sk sorulan sorulardan biridir. flletmeyi nemli bir flekilde etkiliyor mu?, Bu
sorunun zm bize olduu kadar dierlerine de yardmc olabilir mi? Bu soru-
larn evet cevab, sorunun bir sosyal sorumluluk hareketi olarak ele alnmas, ya-
salara uygunluk iin bir zorunluluktur. rnein, eer alkol kullanm bir fabrikada
ciddi gvenlik sorunlarna neden oluyorsa, alflanlara ve dier gruplara yardmc
olabilecek bir ifltir, eitim ve davranfl merkezi iin harcama yapmas yasalara uy-
gun bulunabilir.
Ancak sorularn hayr ya da emin deilim cevab, iflletme st ynetiminin iki
kere dflnmesine neden olabilir. flletmeler tarafndan yaplan sosyal harcamalar ya-
salara uygun bulunabilir ve eer iflletmelerin karlaryla topluma yardm efl zaman-
l desteklerse, sermayedarlarn gelirlerinin kullanm da yasal olarak kabul edilebilir.
Herhangi bir sosyal faaliyetin yasalara uygunluu ile ilgili karar genellikle iflletme st
ynetimi tarafndan alnr, bu karar alnrken sorunun uzun dnemli bir bakflla ele
alnmas gereklidir ve faaliyet, liderlik ve iflletmenin ynn gstermelidir.
Maliyetler
Her sosyal faaliyet, maliyetleri de beraberinde getirir. Bir iflletmenin cmert bir ba-
fl ya da alflanlar iin ocuk bakm merkezi infla etmesi ya da balinalar koruma
amacyla ton bal alma politikasn uygulama, yeni maliyet kalemleri anlamna
gelir. Bir ocuk bakm merkezine yatrm yapmak, alflanlarn cretlerindeki artfl
yerine kullanlabilir. Bir sosyal faaliyet iin ykl bir bafl, baflka iflletme ya da or-
ganizasyonlarla paylafllarak maliyeti dflrlebilir. Benzer flekilde balinalar koru-
yan, ton bal kullanm, tketiciler iin daha maliyetlidir ancak tketiciler bu ko-
nuda, yani neden daha fazla demeleri gerektii, neden balina yerine ton bal-
nn tketilmesi gerektiiyle ilgili bilgilendirilebilir.
Etkinlik
Tm dier iflletme harcamalarnda olduu gibi sosyal sorumluluk faaliyetlerinin
maliyetleri, iflletmenin etkinliini snrlayabilir ve pazardaki rekabet kabiliyetini et-
kileyebilir. rnein bir iflletme, faaliyet halindeki, etkin olmayan, eski fabrikasn,
www.evrenselpdf.com
alflanlarn ifllerini kaybetmesi anlamna gelecei iin kapatmamas ynnde yerel

kamuoyundan bask grrken, rakipler eski fabrikalar kapatarak cretlerin daha
dflk olduu yabanc lkelere faaliyetlerini tafldnda hangi iflletme daha krl,
rekabeti ve uzun dnemli faaliyet gsterebilir? zellikle ok uluslu iflletmelerde
yerel alflanlarn karlarn gzeten sosyal sorumlu yneticiler, sosyal sorumlu ka-
rarlar almasna ramen, rnekte grld gibi gnmzn acmasz piyasa ko-
flullarnda rakiplerle rekabet etmede etkin olmayabilir.
Faaliyet Alan ve Karmaflklk

Baz sosyal sorunlar, ylesine derin, karmaflk ve byktr ki, tm iflletmelerin bir-
likte hareket etmesine gereksinme vardr. rnein, asit yamurlar, ozon tabaka-
sndaki tahribattaki artfl ve yamur ormanlarnn yok edilmesi evresel sorunlardr.
Ozon tabakasn olumsuz ynde etkileyen kimyasallar reten iflletmelerin retim-
lerini yavafl yavafl azaltma konusunda eflitli lkelerin hkmetleri ve iflletmelerin
birlikte hareket etmesi iin ne gereklidir?
Gnmzn salk sorunlar (AIDS, ifle ikili gelme ve sigara kullanm) kar-
maflk sosyal koflullar yanstmaktadr. Sosyal sorumlu iflletmeler bu ve dier sa-
lk sorunlarn gz nne alan program ve politikalar uygulad gibi, sorunlar-
la ilgili zmler hkmetin, iflletmelerin, eflitli gruplarn ve bireylerin ortak ha-
reket etme yoluyla bulunabilir.
fl ortamndaki rekabet, cinsiyet ayrm ile etik ve dinsel dflmanlklar gibi dier
sosyal sorunlar daha fazla devamllk gstermektedir. Tek baflna hibir iflletme,
toplumun bu uzun dnemli zelliini deifltirmeyi bekleyemez. Bu sorunlarla ilgi-
li sosyal sorumluluk davranfllar ve politikalar uygulamak, en sk yaplan uygula-
madr. Ancak flu aktr ki tek baflna iflletme politikas bu sorunlarn zmn
salamaz.
Bu drt snrllk sklkla, iflletmelerin sosyal sorumlu olmas gerektiini dfl-
nenler ile iflletmelerin yaptklarnn yeterli oluunu dflnenler arasnda grfl ay-
rlklarna neden olmaktadr. Sosyal sorumluluu savunanlar, iflletmelerin buna
mecbur kalmadan sosyal sorumlulukla hareket etmesi gerektiini; nk iflletme-
lerin toplumun sorunlar zmede yardm etmek zorunda olduunu sylemekte-
dirler. Karflt grfltekiler ise, iflletmelerin snrllklar nedeniyle daha fazla sosyal
amal hareket edemeyeceini savunmaktadrlar.
YASAL GEREKLLKLERE KARfiI GNLL SOSYAL

SORUMLULUK
flletmelerin sosyal sorumlulukla ynetilmesi iin yasalara ve hkmet dzenleme-
lerine ihtiya var mdr? Ya da iflletmeler toplumun yksek standartl sosyal davra-
nfllar beklediini bildiinde, gnll olarak sosyal sorumluluk faaliyetleri iinde
yer alma karar alr m?
Bu iki sorunun da cevab evetdir. flletmelerin yasalarn ve kamu politikalar-
nn bir rn olan sosyal kurallara ihtiyac vardr. Bu kurallar olmadnda iflletme-
ler, hangi sosyal amac izlemeleri gerektiini ya da hangisinin ncelii olduuna
emin olamazlar. rnein 1970lerin bafllarnda geliflmifl lkeler kamuoyunun ev-
re kirliliinden rahatsz olduunun sinyallerini vermeye bafllamfl ve buna bal
olarak yasa koyucular da, ksa srelerle gncellenen kirlilii denetleyen gl ya-
salar koymaya bafllamfltr. Bu yasalar iflletmelerin uymas gereken standartlar
oluflturmufltur. Bu yasalar bir anlamda iflletmelere evreyi korumann ncelik ve
nemli sosyal ama olduunu sylemektedir.
www.evrenselpdf.com
78 flletme lkeleri
Yasalar ve dzenlemeler ayn zamanda rekabet alannn oluflturulmasna yar-

dm eder. Ayn sosyal standartlarda tm iflletmelerin buluflmas gerekliliiyle, bir ifl-
letme alflanlarnn ve yneticilerinin olas hapis cezas alma, para cezas alma, da-
va alma riski olmakszn atklarndan dikkatsiz bir flekilde kurtularak rakipleri
karflsnda bir rekabet stnl kazanamaz.
Kamu politikalarna ve yasalara uyan iflletmeler ayn zamanda kamuoyunun bek-
ledii sosyal sorumluluu minimum dzeyde karfllamfl olur. Yasalar ve dzenleme-
ler, kamuoyunun iflletmelerden beklediinin bir anlamda asgari seviyesini gster-
mektedir. flletmeler yasalar yorumlamada ve uymada en doru kararn kullanmal-
dr. Bu yaklaflma iflletme etiinde renilmifl kiflisel karlar ad verilmektedir.
SIRA SZDE flletmeler yasalar yorumlamada ve uymada en doru kararn kullanmaldr. Bu yaklafl-
SIRA SZDE
2 ma iflletme etiinde ne ad verilmektedir? Tartflnz
renilmifl Kiflisel karlar
Kamuoyunun srekli deiflen beklentilerini karfllayan bir sosyal sorumluluk, ifllet-
S O R U mede kararlS bir O R liderlik
U gerektirir. Derin sosyal deiflimleri ve iflletme faaliyetleri-
ni nasl etkileyeceini grme yetenei ile iflletmeler, hayatta kalmann bir gster-
DKKAT
gesidir. Bylesi
DKKAT
iflletmeler, hkmet kurumlar ile iliflkiler kurduundan sermaye-
darlarnn beklentilerine daha aktr ve sosyal sorunlarla bafla kmay gelifltirecek
yeni yasalar, yasa koyucularla ifl birlii yaplarak gereklefltirilir. Bylesi sosyal viz-
N N
SIRA SZDE
yona sahipSIRA olanSZDEiflletme liderleri, iflletmelerin sosyal deiflimi engellemek yerine
yaratmaya yardmc olmas gerektiine inanrlar. Byle bir davranfl ile bu liderler,
AMALARIMIZ gnmz dnyasnn
AMALARIMIZ karmaflk sosyal sorunlar karflsnda iflletmenin yaflama flan-
snn daha yksek olacan bilirler.
Ekonomik karlarn brakmadan sosyal adan duyarl olma anlamna gelen
flletmelerin ekonomik renilmifl iflletmelere yol gstermektedir. Bu grfle gre, iflletmeler
K T A P K karlar
T A P
karlarn brakmadan
sosyal adan duyarl mflterileri iin gerek deer yaratmaya, alflanlarnn geliflmesine yardm etmeye
olmasna renilmifl ve bir birey olarak sorumlu davranmay srdrd srece iflletme iin karllk bir
karlar denir.
TELEVZYON dldr. Geliflmifl
T E L E V Z Y lkelerdeki
ON en hzl byyen ve en karl iflletmelerin amalarn
yanstmaktadr.
Sosyal sorumlulua yaplan vurgu, tketicileri ekebilir. Bu konuda yaplan bir
arafltrmada ankete katlan yetiflkinlerin %89u, iflletmelerin rnnden etkilendii-
NTERNET N T ESosyal
ni belirtmifltir. R N E T sorumluluk ayn zamanda iflletmelere yksek kaliteli ifl gc-
n iflletmede tutma yetenei verdii iin faydaldr.
Yasal Zorunluluklara Karfl Gnlllkle Harekete Geme

Bir iflletme eer sosyal sorumluluk faaliyetlerini yasal mecburiyet ve dzenlemeler
nedeniyle gereklefltiriyorsa, gven salanr m? Baz arafltrmaclar bu soruya ha-
yr cevabn vermektedir. Onlar sadece gerek anlamda sosyal sorumlu iflletmele-
rin, sosyal amalar gereklefltirmeyi gl bir flekilde arzu etme ve yatrm yapa-
rak gnllln gstermek yoluyla motive olmaktadr. Bu grfle gre iflletme-
lerin, yasalarn zorlamasyla sorumlu davranmas, sosyal sorumlulua gerek anla-
myla ulaflmada eksik kalmaktadr.
Sosyal sorumlu faaliyetler sklkla, nemli sosyal amalar destekleme istei, ifl-
letmenin imajn gelifltirmek ve iflletmelerin istedikleri ynde davranfl gsterme-
diklerinde hkmetlerin baz admlar atabileceini bilmeleri olmak zere bu
gerein karflmnn bir sonucu olarak ortaya kar.
www.evrenselpdf.com
Krllk ve Sosyal Sorumluluk

Sosyal sorumlulukla hareket ederek iflletmeler, krlarndan vaz m gemektedir,
krllklar artar m, yoksa sosyal amalar destekledikleri iin daha az krla yetin-
mek zorunda m kalrlar? lk soru, iflletmenin finansal performans ile sosyal per-
formans arasndaki iliflkinin mant, oklu sonular dourur. Baz alflmalar, iyi
sosyal performansn ayn zamanda daha fazla krlar elde edilmesine neden oldu-
unu ve bunun renilmifl karlara bir rnek olabileceini gstermifltir. Ancak
baz arafltrmalarda ise krllkla sosyal sorumluluk arasnda birbirini izleyen bir
iliflki olduu tespit edilmifltir. Eer bir iflletme krl bir iflletme ise faaliyetlerinde de
sosyal sorumlulukla hareket etmek iin aba sarf edebilir. Bir baflka arafltrmaya
gre sosyal sorumlu olmak, yatrmclar iflletmeye eker. Birbirinden farkl arafltr-
malar ve sonularndan da grlebilecei gibi sosyal sorumlulukla krllk arasn-
daki iliflki, ok karmaflk ve ispatlanmas zordur.
Bylesi bir belirsizlikle yz yze gelmek, sosyal sorumlulua olumlu ve proak-
tif bir yaklaflm tercih eden iflletme yneticilerinin, sosyal faaliyetlerle krlln
nasl uzlafltrlabilecei ile ilgili afladaki ilkeleri gelifltirmelerine neden olmufltur.
Ksa Dnemli Krlla Karfl Uzun Dnemli Krllk

ster iflletmelerin alflanlaryla ilgili olsun ister faaliyet gsterilen kamuoyunun e-
flitli sosyal sorunlaryla ilgili olsun, tm sosyal programlar genellikle, katlan ifllet-
melerin acil maliyetler yklenmesini gerekli klar. Bylesi programlarn genellikle
ncelikli amac olmamasna ramen, sosyal faaliyetler para kazanma amal tasar-
lanmadka, bu ksa dnemde ortaya kan maliyetler iflletmenin krlln snrla-
yc bir potansiyele sahiptir. Bu nedenle iflletmeler, sosyal ncelikleri kavradn-
da, ksa dnemli karlardan vazgeebilir.
Ancak ksa dnemde kaybedilen, uzun dnemde geri kazanlabilir. rnein,
eer bir alkol eitim program, ifl baflnda alkoll alflmay engeller veya azaltrsa,
dflk devir hz, daha az ifle devamszlk, daha salkl ifl gc, daha az kaza ve
yaralanma ve daha az salk sigortas harcamalar ile iflletmenin verimlilii artabi-
lir. Bu rnekte iflletme programn bafllangcnda katland harcamalara ramen
gerekten uzun dnemli krllnn artt grlebilir.
Maksimum Krlla Karfl Optimum Krllk

Maksimum krllk, tm iflletme faaliyetlerinin temel amacdr. Ancak bazen, ifllet-
me krlar daha az krla sonulanabilir. Sosyal sorumlu davranan iflletmeler mak-
simum krllktan ziyade optimum krllk iin amalarn oluflturur. Bir optimum
kr, iflletme sahibi ya da yneticileri tarafndan tatminkar bulunan bir geri dnfl-
tr. Kr, olmas gerekenden daha dflk olabilir ve iflletmenin hayatn srdrebil-
mesi iin gereken minimum dzeyden daha yksektir. Hkmetin zorunlu tuttu-
u dzenlemeler ya da uygun olmayan ekonomik koflullar altnda faaliyet gste-
ren iflletmeler iin ise optimum krllk en iyi sonu olabilir.
Sosyal sorumluluk ieren kararlar, maksimum krllk iin kullanlabilecek e-
flitli gelirlerle optimum krlla sebep olabilir. rnein alkol eitimi ile elde edi-
len faydalar, daha etkin bir bilgisayar sisteminin satn alnmasnda kullanlabilir.
Etkilenenlerin karlarna Karfl Sermayedarlarn karlar

flletmenin ynetim kurulundan ayr olarak st dzey yneticiler, iflletmenin ser-
mayedarlarnn gelirlerini daha fazla artrmak iin aba gsterirler. Bu dzenli yk-
www.evrenselpdf.com
80 flletme lkeleri
sek kr paylar deyerek ve iflletmenin hisse deerini ykseltecek flekilde ynetil-

mesiyle gereklefltirilebilir. Bugn rnein, ABDde Wall Street yatrmclar iin sa-
dece yksek krllk, iflletmenin iyi ynetildiiyle ilgili pozitif bir sinyal deildir,
ayn zamanda bu krlarn sermayedarlara, yksek kr pay demeleriyle geri dn-
mesi nemlidir. Dflk krllk, olumsuz etkilere sahiptir ve iflletmenin finansal
performansn gelifltirmesi ynnde yneticiler zerinde byk basklar yaratr.
Ancak sadece sermayedarlar, yneticilerin aklnda tutmas gereken tek etkile-
nen deildir. Tm etkilenenler gz nnde bulundurulmaldr, hibiri gz ard
edilmemelidir. st yneticinin ifli, iflletme tarafndan, yksek dzeyde sosyal so-
rumluluk talebi olan gruplar da ieren iflletme etkilenenlerinin tmyle etkileflim
halinde olmaktr. Ynetimin temel amac, tm iflletmenin karlarn gzetmektir,
sadece tek bir etkilenen grubu deil, oklu iflletme amacn hedeflemelidir, sadece
krllk amacn deil.
Bu daha genifl ve daha karmaflk konu, st ynetimin ksa dnemli sonulardan
ziyade, uzun dnemli krlla vurgu yapmaktadr. Ayn zamanda maksimum kr-
llktan ziyade optimum krll amalar. Bu gereklefltiinde, belki denen kr
paylar, sermayedarlarn arzu ettiinden daha az olabilir ve hisse senetlerinin de-
eri, arzu ettiklerinden daha yavafl ykselebilir.
Bu durum iflletme sahipleri ve hissedarlar iin yksek deer retme yasal so-
rumluluu olan ancak ayn zamanda tm iflletme karlarn ve etkilenenlerinin
beklentilerini gereklefltirmeye alflmak zorunda olan iflletme dflk deer, dflk
kr paylar gibi nedenlerle el deifltirmifltir. flletme sahipleri, sermayedarlar iin
yksek ekonomik deer retmemeleri nedeniyle, st ynetimi grevden almfltr.
Bu eliflki 1990lara kadar bir bilmece olarak srmfltr. Sermayedarlar iin k-
sa dnemli maksimum krlla odaklanmak, dier etkilenenlerin karlarnn ve
beklentilerini gz ard eden politikalara yol amfltr. Ksa srede byk harcama-
lara neden olan sosyal sorumluluk programlarna dflk deer verilebilir ancak
sosyal sorumlu iflletmelerin kamuoyu tarafndan gl bir flekilde onaylad da bir
gerektir. Bu sorunu renilmifl karlar bakfl asyla ele alnmas, en uygun ve
pratik yaklaflm olabilir. Bu, hem iflletmeler hem de genel kamuoyu iin faydal
olan sosyal sorumluluk faaliyetlerini stlenmek iin ksa dnemli harcamalar g-
ze almak anlamna gelmektedir. Bu sonular, ksa dnemli krllk iin bask ya-
pan sermayedarlar iin, kamuoyunun iflletmeye bakfl asn uzun dnemde olum-
lu ynde gelifltirmesi nedeniyle tatminkr olabilir.
flletmelerin hissedarlarnn gelir seviyelerini maximize etme sorumluluu iyi bi-
linmesine ramen, dier sosyal sorumluluklar daha kabul grme aflamasndadr.
flletmelerin sosyal sorumluluk alanlar ve bununla ilgili kurulmas gereken prog-
ramlar aflada zetlenmifltir:
Doal yaflam koruma sorumluluu; doal kaynaklarn saduyulu kulla-
nmn, enerji tasarrufunu, kirlilik yaymay snrlandrmay ve atk ynetimini
ierir.
Tketicilere olan sorumluluk; gvenli rnlerin tasarmlanmas, retil-
mesi ve paketlenmesi, mflterinin rnn kullanlmas ve dzeni konusun-
da bilgilendirilmesini, reklam faaliyetlerinde gereki olunmasn ve mflte-
ri flikyetleri ile ilgili prosedrler gelifltirilmesini ierir.
alflanlarn refahna ynelik sorumluluk; adil cret ve faydalarn salan-
masn, gvenli ifl ortamnn salanmasn, ayrmcln ortadan kaldrlmasn,
personelin ve profesyonellerin geliflmesi iin frsat yaratlmasn ve ilerlemeye
olanak salayacak insan kaynaklar politikalarna sahip olunmasn ierir.
www.evrenselpdf.com
Yerel, lke ve hkmet kurumlarna ynelik sorumluluk; bu kurumla-

rn ve yasalarn gerektirdii yaptrmlarn yerine getirilmesini, planlama ve
arafltrmalarda ifl birliini, bu kurumlarla olan ynetsel faaliyetlerde koordi-
nasyonun salanmasn ierir.
flletmenin faaliyet gsterdii blgedeki kamuoyu ya da topluma
olan sorumluluk; ekonomik dengeyi salamay, kamuoyu gvenliini sr-
drmeyi, evreyi korumay ve iflletmenin hayrseverlii dorultusunda top-
lumun kltrel ve sosyal kaynaklarnn geliflmesine yardm etmeyi ierir.
Medyaya olan sorumluluk; toplum refahn etkileyen konularda ifl birlik-
i ve gereki olmay ierir.
SOSYAL SORUMLULUKLA LGL OLMANIN

PROSEDRLER
Bu sorumluluklarla ilgili olmann bir yolu, stratejik sosyal konular tahmin etmek
iin i prosedrlerin oluflturulmasdr. Daha sonra iflletme sosyal sorumluluu, d-
zenli bir iflletme fonksiyonu ve sosyal adan sorumlu stratejiler gelifltirerek kurum-
sallafltrlabilir.
Stratejik Sosyal Konularn Tahmin Edilmesi

Sosyal sorumluluun her alannda yneticinin, stratejik sosyal konularn ortaya -
kfln ve yaflam erisini tahmin etmesi gereklidir. Bu, iflletmede bu konuda kurul-
mufl bir ynetim birimi tarafndan gereklefltirilebilir. Bu konuyla ilgili birimin g-
revleri arasnda, iflletmeyi etkileyebilecek stratejik konularn tespit edilmesi, izlen-
mesi ve zm vardr. Oluflabilecek stratejik konularn nceden fark edilmesi yo-
luyla iflletmeler, bu konularn iflletmeler iin nemli hale gelmesi ve stratejiler olufl-
turulurken dikkate alnmalar ile stratejilerin oluflturulmasnda bir frsat yakalamfl
olurlar.
Sosyal Sorumluluk in Organize Etme

Eer sosyal sorumluluk taflyan davranfllar, iflletmede nem taflyor ve srekli des-
tekleniyorsa, blm yneticilerinin personel tercih hakk gz ard edilmemelidir.
Bu, uygun organizasyonel yetki ve kaynaklarla kurulmaldr. Ynetsel roller ve
fonksiyonlar iflletmenin sosyal performansn len ve gzlemleyen grevler ta-
nmlanmaldr ve sosyal paydafllara olan sorumluluklarn yerine getirildiinden
emin olunmaldr.
Baz iflletmeler, iflletme sorumluluk birimleri ya da bir kamuoyu iflleri fonksiyo-
nu gibi yeni bir pozisyon oluflturarak, sosyal sorumluluklarn belirlemektedirler.
Bu birimler zamannn tmn iflletmenin karfllaflaca tm sosyal konular zerin-
de alflarak harcayan tecrbeli alflanlara sahiptir. Dier iflletmeler ise kamuo-
yu/i evre iliflkilerini geniflletmektedir ya da stratejik planlama departmann sos-
yal konular izleyecek flekilde geniflletmektedir.
Sosyal Sorumluluk Stratejisi

Burada nem taflyan soru, iflletmeler sosyal sorumluluk stratejisini nasl formle
edebilirler? flletmeler lke stratejilerinin ve rekabet stratejilerinin sosyal ihtiyalara
cevap verip verdiinden ve kamuoyu karlarna zarar vermediinden nasl emin
olabilir? Bu sorularla ilgili iki temel yaklaflm vardr:
Birinci yaklaflm, her iflletme finansal, teknolojik ve pazar kriterlerine gre be-
lirlenen iflletme stratejisinin sosyal deerini gelifltirmelidir. Her bir strateji iin flu
www.evrenselpdf.com
82 flletme lkeleri
sorular sorulmaldr: Oluflturulan strateji hangi sosyal amalara katk salayacaktr?

Strateji herhangi bir risk ya da zarar yaratr m? Strateji, iflletme paydafllarnn kar-
lar iin zararl m? Strateji iflletmenin kamuoyundaki imajn ve iyi flhretini etkiler
mi? Strateji iflletmeyi sosyal ihtilaflara srkler mi? Bu sorularn cevaplar olas ta-
leplere, oluflturulan stratejinin uygunluunun tespitine yardmc olabilir.
kinci yaklaflm, tm iflletme paydafllarna ynelik belirli stratejiler gelifltirmek-
tir. Bylesi stratejiler basit krllk amalarndan ok eflitli paydafllarn amalarn
hedeflemelidir. Baflar iin iflletmeye frsatlar ve kaynaklar salayacak tm bileflen-
lerin taleplerine karfl cevap veren yapda ve hassas olmaldr. Etkilenenlerin talep-
lerindeki farkllklar, dikkatle dengelenmelidir. flletme hissedarlarnn gelirini artr-
mak iin ncelikli sorumluluunun yannda, paydafllarla ilgili stratejiler, mflteriler,
tedarikiler, alflanlar, iflletme ortaklklar, gruplar, medya ve hkmet gibi dfl
evredekilere karfl sorumlu olacak flekilde oluflturulmak zorundadr.
SIRA SZDE Sosyal sorumlulukla ilgili olmann prosedrleri nelerdir tartflnz?

SIRA SZDE
3
DEfiEN EVRE VE fiLETME ET
flletme Etii Kavram

S O R U flletme etiiS kavram,
O R U karmaflk ahlakla ilgili sorunlarn incelenmesinde ve z-
mnde etik ilkelerin uygulanmasnn bir disiplin ve sanatdr. flletme etii iflletme
DKKAT
faaliyetlerinde doru ve yanlfl ile iyi ve kty sorar. flletme ile ilgili sorunla-
DKKAT
rn etie uygun zmnde, birden fazla doru seenek, bazen de yaplabilecek
bir doru olmayabilir. Etie ve manta uygun bir sonu bu nedenle karmaflk etik
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
sorunlarn iflletmenin mevcut durumu gz nne alnarak dflnlmesi ve anlafll-
mas gerekir.
flletme etii, sonular ve En iyi iflletme etii tanm olmamasna ramen, iflletme etiinin gereklerinin
AMALARIMIZ
kararlardaki fikir birlii ile AMALARIMIZ
ekonomik karlara karfl sonular ve kararlarndaki fikir birlii, ekonomik karlara karfl sosyal ve refah ta-
sosyal ve refah talepleri lepleri arasndaki denge iin yaplan tercihlerle ilgili inan ve prensipler zerine
arasndaki denge iin
K T tercihlerle
yaplan A P ilgili
kuruludur. K T A P
inan ve ilkelerin btndr. Laura Nash (1990), iflletme etiini, kiflisel ahlaki normlarn ticari yatrmlarn
ama ve faaliyetlerine nasl uygulanacan arafltran bir disiplin olarak tanmla-
TELEVZYON mfltr. AyrT Ebir
L E Vahlak
Z Y O N standard deildir ancak bu sistemin bir paras olarak hare-
ket eden etik bireyler iin her iflletme nasl kendine zg sorunlara sahip olabildi-
i zerinde alflr. Nash, ynetsel karar almada iflletme etiinin temel alanla il-
gili olduunu belirtmifltir: 1) Yasalarn ne olmas ve bunlara uyum uyulmayaca
NTERNET N T E R Nlkelerdeki
seimi, 2) dier ET faaliyetlerinde ekonomik ve sosyal konularla ilgili se-
im yapma ve 3) bir kiflinin kiflisel karlarnn ncelikleri ile iflletmenin karlar
arasnda seim yapmak.
flletme Etii Dzeyleri

flletme etii kiflisel ya da zel bir sorun kadar basit deildir. flletme etii pek ok
dzey ve ynde hareket eder. nk iflletme liderleri ve st yneticiler, iflletme ii
ve dflndaki genifl eflitlilikteki etkilenenleri ynetmek, farkl dzeydeki etkilenen-
lerin faaliyetlerini ve bu faaliyetleri iflletme etii ile ilgili sorunlara katks ve kar-
maflk iliflkileri asndan anlamak zorundadr.
Carroll iflletme etii sorunlarnn befl dzeydeki kaynan iflaret etmifltir: Bun-
lar kiflisel, organizasyonel, kurumsal, toplumsal ve uluslararas dzeylerdir.
www.evrenselpdf.com
Farkl etkilenenlerin beklentilerini etkileyen ve kayna olan etik meselelerin

dzeylerinin belirlenmesiyle anlafllmas, hangi kararlarn alnmas gerektiinin be-
lirlemesine yardmc olabilir. Ayn zamanda bireylerin motivasyonu ve etie uy-
gunluu, ayn zamanda etie uygun olmayan davranfllar organizasyon, sektr ve
toplum ile iliflkilidir.
Kiflisel dzeydeki etie iliflkin sorunlar, harcamalar fliflirme, hasta olunmad
halde hastalk mazeretiyle izin alma, rflvet kabul etme, ynetimin kararlarna g-
re deil, duygulara gre hareket etme, cinsiyet ayrm yapma, belli kiflilerin kar
iin yasalar ihlal etme gibi konularla ilgilidir. Eer bir etik sorun, bireysel sorum-
lulukla snrlandrlrsa birey, hareket ynn belirlemeden nce kendi etik moti-
vasyon ve standartlarn aklamak zorundadr.
Organizasyonel dzeyde etik ile ilgili konular, iflletme ile ilgili bilgileri elde et-
meye alflma, gzetleme ya da yanlfl giden fleyleri arafltrma ya da iflletme depart-
manlarnn kararlarn elde etmek iin yasal olmayan ya da etie uygun olmayan
faaliyetleri gereklefltirilmesi iin bir alflana talepte bulunulmas gibi konular sz
konusudur. Organizasyonel dzeyde eer etik sorunlar ortaya ktnda, organi-
zasyon yeleri iflletmenin politikalarn, prosedrlerini ve eer varsa etik kurallar
karar almadan nce incelemelidir.
Kurumsal seviyede, muhasebeci, avukat, doktor ya da ynetici gibi mesleki uz-
manla sahip olan kifliler iflletme ynetiminde, meslek kurulufllarnn yelik kural-
lar ya da etik kurallarn rehber olarak alabilir.
Toplumsal dzeyde yasalar, normlar, gelenek ve grenekler davranfllarn yasal
ve daha kabul edilebilir flekilde ynetimine odaklanr. talyada kabul edilebilir
olan iflletme faaliyetleri, ABDde yasa dfl ya da etik dfl olabilir.
Uluslararas dzeyde etik sorunlar, kltrel, politik ve dini deerlerin bir ka-
rflm olmas ve alnan kararlar etkilemesi nedeniyle zm daha zordur. Alfl-
kanlklara, yasalara ve geleneklere belli kararlarda gz nne alnmasnda han-
gilerinin kabul edilebilir, hangilerinin kabul edilemez olduunu anlamada bafl-
vurulmaldr.
Aklanmaya alfllan bu befl etik dzey karmaflk ve tam olarak snrlarnn ko-
yulmas zor olabilir. Ancak bylesi bir ayrm etik bir sorunla karfllaflldnda ve
kararlarda kimin deerleri, inanlar ve ekonomik karlarnn gz nne alnaca-
sorusuna yardmc olabilir.
flletme Etii ile lgili Yanlfllar

Etiin, iflletme eitimi ya da iflletmelerle ilgili konularda gerekli ya da gncel bir
konu olduuna iliflkin herkes hem fikir deildir. Burada tartfllan iflletme faaliyet-
lerinde etiin nemle zerinde durulmas gereken unsurlardan biri olduudur. fl-
letme ile etik arasndaki iliflkiyle ilgili yanlfl inanfllar, ya da alglamalar, gerekler-
le badaflmayan ancak incelenmemifl ve yaygn olan zanlardr. Burada ortaya ko-
nan drt yanlfl inanfl, bu alflmada reddedilen varsaymlardr.
Birinci Yanlfl: Etik kiflisel bir olaydr, kamusal ya da tartflmalara konu olacak
bir mesele deildir. Bu yanlfl, bireylerin etik deerlerinin kiflisel ya da birinin ka-
rarnn doru iken, bir dierinin inanfllarna gre yanlfl olaca dini inanfllarna
dayandn ortaya koymaktadr. Bu yanlfl anlayfln ok sayda savunucusu vardr.
rnein, iyi bilinen bir iktisat olan Milton Friedman (1970, 33), etikle ilgili konu-
larda bilgi sahibi olmad ya da eitimini almad iin iflletmelerin faaliyetlerinde
etik deerleri gz nne almalarnn, profesyonellie ve yaptklar iin ciddiyetine
uygun olmad grfln savunmufltur.
www.evrenselpdf.com
84 flletme lkeleri
Bireylerin yaflamlarnda ve iflletmelerde ahlaki tercihler yapmak zorunda oldu-

u doru olmasna ramen, bireylerin bir fanus iinde yaflamadklar da dorudur.
Bireylerin etik tercihleri, gruplar, sorunlar ve sohbetlerin sebebidir ve etkilemek-
tedir. Bireyler, organizasyonlarn ve gruplarn anlamna, amalarna ve hedeflerine
inanr. Bunun yannda bireyler, neyin kabul edilebilir, neyin uygun olmadn be-
lirleyen standart ve ynetimini gereklefltiren normlar, deerlere ve kurallarndan
oluflan rgt kltrnn bir i unsurudur. Bu nedenle iflletme meseleleriyle etik
arasnda iliflki zerine yaplan etiin sadece kiflisel ya da bireylerin tercihleriyle il-
gili bir sorun olduu tartflmalar bireylerin davranfllarn, alglarn ve yorumlar-
n etkileyen ve flekillendiren rgt kltrnn roln kmsemektir.
Yaplan arafltrmalar gstermektedir ki, ABDde iflletmelerindeki yneticilerin
%70i kendilerini iflletme amalar iin alflanlarn amalarn feda etmeleri konu-
sunda bask yapmak zorunda hissettiklerini belirtmifllerdir. Yine bir baflka alflma
da hiyerarflide alt kademedeki yneticilerin, alt seviyedeki alflanlarn etie uygun
olmayan davranfllarnda byk etkilere sahip olduklar bulunmufltur. Bu saptama-
lar, rgt kltrnn ve organizasyonel basklarn, bireylerin tercihlerinde ve ka-
rarlarnda gl etkilere sahip olduunu gstermektedir. Bireylerin etik kararlar-
nn nemli olmadn sylemek, doru bir tespit deildir. flletme etii, sadece ifl-
letmenin faaliyetleri ile ilgili deildir. flletme etii, sosyal, organizasyonel ve ulus-
lararas olaylara, iflletmenin etik kararlarnn bu etki gruplarn da iermesi nede-
niyle ilgilidir.
kinci yanlfl; iflletme ve etik i ie deildir. Bu yaygn grfln savunucusu olan
Debeorgea gre, iflletmeler serbest pazarlarda faaliyet gstermeleri nedeniyle, ifl-
letme faaliyetlerinin temelde etie uygun olmamas doaldr. Bu yanlfl anlayfla
gre ynetim, bilimsel temellere oturmufltur, dini deerlere, etik deerlere ya da
belli prensiplere deil.
Bu yanlfl grfl, ABDnin ilk sanayileflme hareketlerinde baflarl olmasnda kat-
ks olmasna ramen, Vietnam Savaflnn ilk yllarnda 1960 Amerikasnda rflve-
tin, komisyon almnn, gvenli olmayan retimin, zararl ve toksin atklarda artfla,
hava ve su kirlilii, kamu kaynaklarn yanlfl kullanmn ve tasarruf ve bor ver-
me skandallarnn tm lkede yaygnlaflmasna neden olmufltur.
Richard Debeorgeye gre bu, iflletmelerin insanlar iin var olmas gerektiini
gz ard etmesi nedeniyle etie uygun deildir. flletmeler insanlar iin faaliyet gs-
terir, sadece bilimsel deildir ve bu zellii bir etik bakfl asnda harmanlanabilir.
Eer iflletmede her alflann etie uygun olamayan bir biimde hareket ederse, bu-
rada sahte bilimsellik sz konusudur ve iflletme byk bir ihtimalle yok olacaktr.
flletme sahibi alflanlardan alacaktr, gerekesiz iflten karacaktr, aka yasal
sorumluluklarn yerine getirmeyecektir ve kaos oluflacaktr. Debeorgeye gre ifl-
letmeler ve toplum ayn deerleri paylaflr. Etie uygun olmayan iflletme faaliyetle-
ri o toplumun deerlerini de tehdit edecek ve zarar verecektir.
Sonuta iflletme faaliyetlerinin serbest pazar koflullarnda gereklefltirilmesi
inanc tartflmaya aktr. Burada tartfllmas gereken, serbest pazarn yap ve il-
kelerinin deerleri deil, serbest pazarlardaki iflletmelerin faaliyetleridir, monopol
ve oligopol yaplarda, g ve gelirin rekabet etmeden elde edilebilmesidir. Bu ya-
pda mevcut pazarda faaliyetlerin ve kurallarn az saydaki iflletme tarafndan belir-
lenmesi sz konusudur. Oysa gnmzde pek ok lkede piyasa koflullar karma
bir yapya sahiptir, sadece serbest pazar mekanizmalaryla aklanamaz. Karma pi-
yasa koflullarnn sz konusu olduu ekonomilerde eflitsizlik ve yetersizliklerin de-
netimi hkmetlerin politika ve yasalarna dayanr.
www.evrenselpdf.com
nc yanlfl; iflletmelerde etik greceli bir kavramdr. Bu yanlfl grfle gre

faaliyetlerin ve inanfllarn tek bir doru ya da yanlfl yolu yoktur. Doru ve yanlfl,
bakan gze gre deiflir.
Bu iddiaya gre etik, baz sabit gerekler zerine oturmamfltr. Ancak bu id-
dia, pek ok bilim adam tarafndan yalanlanmaktadr. rnein bir bireyin ya da
toplumun bir fleyin doru olduuna iliflkin grfl, incelendiinde sorun olarak
ortaya kar. Pek ok toplum kleliin yanlfl olduuna inanmasna ramen, pek
ok birey klelii tarihsel ve etik anlamda yaflamaktadr. Bu bireyler ve iflletme-
ler, klelik uygulamalaryla faaliyet gsterdiinde, bu bireylerin ve iflletmelerin
klelii uyguladklar ve gz yumduklar anlamna m gelir? Bir alflann inanfl-
na gre gnde sekiz saatten fazla alfltrlmak yasalara aykr olabilir. Bu kifliler
iin doru olabilir ancak alflma gruplar, iflletme amalar ve belli durumlarn
flartlarna zarar verebilir. Bireyler, birka haftalk fazla mesai gerekli olduu du-
rumlarda, iflletmeyi terk mi etmelidirler? Greceliliin mant, gnlk olaylarda
karmaflkla neden olabilmektedir. Eer etik greceli, mantk aflr uygulanrsa,
her bireyin deerlerinin kendisi iin doru olmas nedeniyle hi kimse, etikle il-
gili meseleleri bir dieriyle ya da ayn fikirleri tartflamayacaktr. Bu mantk, birey-
lerde ya da toplumda tek bir doru ya da yanlfl olmadn savunur. Eer etik g-
recelilik snrlarn dflna taflnrsa, karfllkl etkileflim, iletiflim faaliyetleri ve mza-
kereler nasl gereklefltirilebilir?
Drdnc yanlfl; baflarl iflletme, etik iflletme anlamna gelir. Buradaki neden,
iyi iflletme imajn srdren, mflterilerle ve alflanlarla ilgili eflitlii ve doru faali-
yetler gereklefltiren, yasal yollardan kr elde eden iflletmeler ve st ynetimlerin
ayn zamanda etik olduu gereine dayanr. Bylesi iflletmeler, etik ile aka ifl
ortamnda iliflkili olmayabilir. Etik iflletme, tam alflma sresi ve kendi etik seviye-
sinin ykseklii ve dl sistemiyle iliflkilidir.
Bu mantktaki yanlfl, etik pazarlama, muhasebe, finans, ar-ge ve benzeri tek-
nik iflletme faaliyetleriyle ilgili sorunlarn zmn salamaz. Hatta Rogene ve
Bunchholzn tartflt gibi, etik iflletme ile maddi baflar arasnda bir iliflki yoktur.
Mkemmel iflletmeler ve rgt kltrleri deerleri yaratrlar ve empoze ederler.
Bu deerler alflanlarn kr odakl alflmasyla ilgilidir. Sonuta mkemmellik
kr odakl mflteri hizmetleri yapc, alflan ve kamu iliflkilerini srdrme ve ifllet-
me koordinasyonu ile ilgilidir.
Etie uygun iflletme faaliyetleri deer ekleyen bir unsur deil, bir i evre un-
suru, ncelikle de baflarl ynetimin merkezidir. flletme faaliyetlerinin daha do-
ru bir mant etik iflletme, baflarl bir iflletme anlamna gelir anlayfln ortaya ko-
yar. Baflarl iflletmelere bakldnda etie uygunluun ncelikli olduu, bunun so-
nucu olarak da zaten krl olduklar grlecektir. Sonuta, etie uygun faaliyet
gsterme iflletmeler iin en iyi deilse ne yaplmal?
Etie uygun hareket etmek, iflletmelerin karlar iin en iyi olmayabilir. An-
cak iflletmeler etii destekleyerek, belki etie uygun olarak baflarl iflletme olmay
salayabilir ancak bireyler dier insanlarla iliflkilerinde bir arada yaflayabilmek iin
etik bakfl asn benimsemek zorundadr ve iflletmeler de bu zorunluluun iin-
dedir. Her bireyde ve kurumda olduu gibi iflletmelerde de etik davranfln bede-
lini demeye hazr olmaldr. Bu bedel, bazen yksek grlebilir, ancak bu bedel
bireyler arasndaki adaleti salamak ve eflitlii deerlendirme riskine karfllktr. fl-
letme etii ile bu yanlfl anlayfl, pek ok mantksal sorunun da kaynadr.
www.evrenselpdf.com
86 flletme lkeleri
SIRA SZDE flletme etiiSIRA

ile ilgili
SZDEyanlfllar nelerdir? Tartflnz.
4
Etik Sonular Neden flletmelerde Kullanlr
Etik sonularn iflletmelerde gerekli olmasnn temel nedeni vardr:
1. ou zaman yasalar, sorunlar tm ynleriyle zmede ya da gri alanlarla
S O R U ilgili sorunlarn
S O R U zmnde yetersiz kalmaktadr. Pek ok yasalara uygun
kararlar ve faaliyetler, etie uygun deildir ve pek ok kesimde olumsuz so-
nulara, fiziki ve ekonomik zararlara neden olabilmektedir. Yasalarn yeter-
DKKAT DKKAT
siz kald durumlarda hangi kural ya da rehber bu olumsuz koflullardan bi-
reyleri koruyabilir?
N N
SIRA SZDE 2. SerbestSIRApazarlarda
SZDE ve piyasa mekanizmalaryla ilgili dzenlemeler, iflletme
sahipleri ve yneticileri, etik nedenlere dayanan karmaflk krizlere nasl ce-
vap verecekleriyle ilgili etkin bir flekilde bilgilendirememektedir. rnein,
1970li yllarn sonunda ABDdeki iflletmeler, hamile kadnlar toksit atklarn
sz konusu olduu ifllerde alfltrlamayacan yasalarla belirlemifl, alflma
K T A P
ortamn
K T A P
sterilize etmek yerine bu yasaya iflletmeler ya kadnlar istihdam et-
meme ya da hamile olanlar iflten karma politikalar uygulamaya bafllamfl-
tr. 1980li yllara gelindiinde iflletmelerin uygulamaya devam ettikleri bu
politika, pek ok kar grubunun ve sivil toplum rgtnn artan tepkisine
TELEVZYON TELEVZYON
ve seslerini daha gl ykseltmelerine neden olmufltur. Yneticilere reh-
berlik edecek olan yasalar gzden geirmeden nce byle sorunlarn z-
mne hangi sonular ve kurallar btn yardmc olabilir?
NTERNET 3. Etik sonular
N T E R N E T gereklidir, nk karmaflk ahlakla ilgili sorunlar sezgi yo-
luyla renilen ya da renilmifl anlayfllar ve insanlarn, gruplarn ve top-
luluklarda geerli kurallarla, dorulukla ve hakkaniyetle ilgili konular ie-
rir. flletme, politika ve prosedrleri, iflletme faaliyetlerinin sosyal, evresel,
toplumsal bedelini kapsar ve snrlandrr. Buradaki nemli nokta yasa, for-
mal politika ve yazl prosedrler, aklkla ve otoritelerin sorgulanmayacak-
lar flekilde hareket etmeleri gereken belli durumlarda, yeterli olmayabilir.
flletmelerdeki Etik Sonularn Doas

Etik sonularn doasna vurgu yapmak ve ynetsel etiin karmaflkln gsterme
asndan, etik sorunlarn zellii befl bafllk altnda zetlenebilir:
1. Etik kararlarn sonular genifl bir evreyi etkiler. Ynetsel kararlar, faaliyet-
ler ve sonular, hem i evresini hem de dfl evresini etkiler. rnein, rfl-
vet ynetsel sreleri deifltirir. Kirlilik, evre saln etkiler. Tm sonular
ve etkiler, kararlar alnmadan nce gz nnde bulundurulmaldr.
2. Etik kararlar, birden fazla alternatife sahiptir. Bir ynetici rflvet vermeli mi-
dir; ya da fabrikalar havay kirletmek zorunda mdr gibi konularda kararlar
alnrken sadece basit bir evet ya da hayr tercihi, mevcut alternatifleri ya da
gz nne alnmas gereken unsurlar ifade etmede yeterli deildir.
3. Etik kararlarn karmaflk sonular vardr. kinci madde de alternatiflerle ilgi-
li tespitlerde olduu gibi, sonular belirsizdir. Etik tercihler sosyal kazanm-
larla olduu gibi finansal gelirler ve maliyetlerle de sonulanr.
4. Etik kararlar, kesin olmayan sonulara sahiptir. Tahmin edilemeyen ve bili-
nemeyen sonular, etik tercihleri izler.
5. Etik kararlar, kiflisel grflleri ierir. Baz kararlar, karar alclarn hayatn ve
kariyerini etkileyebilir. Kiflisel karlar ve menfaatler, hem finansal hem de
sosyal etik kararlar alternatifleriyle i ie girmifltir.
www.evrenselpdf.com
George Steiner ve John Steiner, etik sorunlarn neden karmaflk ve zor olduu-
nu ve etik prensipleri gerektirdiini on nedene balamaktadr:
1. Yneticiler etik kararlar alrken gereklerle deerler arasnda bir ayrm yap-
mak zorundadr. Gerekler, neyin ne olduu ile ilgili ifadelerdir. Deerler
ise, bireylerin gereklerden yola karak ortaya koyduklar grfllerdir.
2. yi ve kt ayn zamanda vardr, birbirine baldr. rnein, kimyasal gbre
reten bir iflletme, tarm rnlerinin verimlilii zerinde ok olumlu etkilere
sahip olmasnn yannda, insanlarn salnda olumsuz etkiler brakarak has-
talklara ve lmlere neden olmaktadr. Bu durumda iflletme, bu rne ihti-
ya duyan az geliflmifl lkelerde zararl etkilerine ramen retmeli midir?
3. Sonularla ve etkilerle ilgili bilgi snrldr. flletme sahiplerinin ve yneticile-
rinin gerekleflmesini istedii sonular genellikle alflanlar ve mflteriler
zerinde ok farkl etkilere sahiptir.
4. Yneticiler, rekabetle, etik deerler arasnda ou zaman tercih yapmak zo-
runda kalmaktadr. rnein, dnyann belli blge ve lkeleri gelirini, ttn
retiminden salamaktadr. Bilim adamlar, sigarann insan salna ne
denli zararl olduunu eflitli arafltrmalarla ispatlamflken, sigara sektrnde
alflan yneticiler, faaliyetlerini gereklefltirirken bu lehte ve aleyhteki g-
rflleri deerlendirmek zorundadr.
5. Birden fazla seenek arasndan tercih yapmada, taleplerin belirlenmesin-
de karmaflk etik aralar kullanlr. Kim dorudur, kim yanlfltr. Ynetici-
ler etik deerler arasndaki farz edilenleri ve nceliklerle ilgili sorunlar
belirleyebilmelidir.
6. Zaman iinde etik standartlar deiflim gsterir. rnein, 1950li yllarda
Amerikan kkenli okuluslu iflletmeler, rflvet ve komisyon verebiliyordu.
Ancak 1977de karlan bir yasayla rflvet ve komisyon demeleri yasa dfl
kabul edilmifl, cezalar getirilmifltir. Bugn Arap, Asya, Afrika ve Latin Ame-
rikadaki pek ok lkede komisyon demeleri, ifl dnyasnn bir parasdr.
Etie uygun ynetimin gereklefltirilmesi ve anlafllmas zor bir amatr ve
etik standartlarn uygulanabilmesi bir sanattr.
7. Kiflisel nedenler, eksiktir. yi niyetli yneticiler, kiflisel etik deerlendirme-
lerinde hata yapabilirler. Kr elde etme ve performans artrma amalaryla
yz yze geldiinde baz drst yneticiler kendi standartlarn uygulama-
ya ynelir.
8. Etik standartlar ve prensipler daima, sorunlarn zm iin yeterli deildir.
Baz karmaflk sorunlarda, hibir prensip, kiflisel yarglarn yerini alamaz.
9. Yirmi birinci yzylda yneticiler, drstlk, yardmseverlik ve alak gnl-
llk gibi geleneksel deerlere uzanan yeni etik sorunlarla yz yze gele-
cektir. Bugn yneticiler, kararlarnda insan hayat ile ekonomik faktrler
arasnda denge kurmak zorundadr.
10. Bugn iflletmelerin yneticileri gnmzde etik sorunlarn karmaflklyla
ilgili olmak zorundadr. Etik sorunlar, kamu karlarna karfl iflletmenin -
karlar, bireylerin mevcut yeteneklerinin ifle almada tercih sebebi olmas ve
emekliye ayrmadan nce alflanlarn zayf performanslarn gz nne al-
ma gibi etik sorunlar ierir.
Etik kararlarn karmaflkl, basit bir evet ya da hayr cevabnn yetersiz kal-
masna neden olmaktadr. Etik sonular bu nedenle hayalleri, varsaymlar see-
nekleri ve tercihleri ve seenekleri fayda ve maliyetleri, etikle ilgili kararlar daha
sorumlu ve bilgiye dayanarak alnmasn gerektirir.
www.evrenselpdf.com
88 flletme lkeleri
flletme Etiinin retilebilirlii

Ahlaki eliflkiler ve etik sorunlarn doasnn karmaflkl ve tartflmaya ak olma-
s, iflletme etii retilebilir mi ya da eitimi verilebilir mi sorusunu dourmufltur.
Bugn hala bu sorunun kesin bir cevab verilememifltir. Bu konuyla ilgili alflma-
lar srmektedir. Etik ilkelerin ve iflletmelerde kullanmnn retilebilmesini sala-
yaca deer nedir?
Bu tartflmalar, etik derslerinin neyi baflaramad ile bafllar. Etik dersleri, belir-
li etik sorunlarn tek bir ya da en iyi zmn ne nerir ne de tek bir kuralla b-
tnn savunur. Gerekler ve olaylarn koflullar nedeniyle daha arzu edilen ve
daha az arzu edilen davranfllar, bu derslerde vardr. Kararlar, tercihlere ve fliddet
derecesine, mantksal etik nedenlere baldr.
Ne etik dersler ne de eitim programlar, belli durumlarda davranfl ve dfln-
cenin ak bir yolunu ortaya koyamamaktadr. Sertlikler, bilgili ve dikkatli etik ana-
liz, ahlaki sorunlarn zmnn tek yolu ya da en iyi yolu anlamna gelmemek-
tedir. Jonese gre etik derslerinin ve eitiminin olumlu sonular afladaki gibi
zetlenebilir:
alflanlara, etik karar alma srecine etkin katlmna yardmc olacak mant-
, fikirleri ve kelimeleri salar.
nsanlara, etik nceliklerin seimi ve zetlenmesi yoluyla evrelerine karfl
duyarl olmasna yardm eder.
Etik standartlar ihlal edenlere ve ekonomik tutuculua kendini adayanlarla
mcadele etmede aklc silahlar salar.
flletmenin, kamuoyunun etik testinden gemeyen faaliyetleri iin alflanla-
rn bir alarm sistemi gibi hareket etmesine olanak yaratr.
Etik sorunlara ve etik zmleri bulmak iin ifl birlii, hassasiyet ve bilin
yaratr.
Etik farkndal ve etik cesareti kuvvetlendirmeye destek olur.
Tek etik sorunlarda ve bir grubun vicdani deerlerini gelifltirmede insanla-
rn yeteneklerini artrr.
Etik standartlar ve sosyal dinleyiciler yaratmak iin aralar ve etik bir anla-
yfl salayarak, iflletmenin etik iklimini gelifltirir.
Baz arafltrmaclara gre ise etik eitim, ifl ortamndaki iliflkilerin ve iflletmenin
etik evresine deer katabilir. Bunun yolu afladaki gibi zetlenebilir:
Bir alflanlara deerleri arasnda eflleflmeyi salar.
Bir alflann deerlerinin, akranlar ve dier alflanlar ya da st yneticileri
tarafndan deerlendirilmesinin engellenmesini salar.
Bir alflann st yneticisinden gelen etie uygun olmayan bir emri ele alr.
Etik kfle bafllarnn engellemeyi teflvik eden bir performans sistemiyle bafla
kar.
flletme etii dersleri ve retimi karmaflk etik sorunlar iin cevaplar salama-
ya sz vermez, ancak bilgili iflletme etii eitimcileri neyin etik, neyin etie uygun
olmad konusunda farkndaln geliflmesini salar. Bireylere ve gruplara, etik to-
leranslarnn ve karar alma biimlerinin etie uygun olmayan davranfllarn kr
noktalarn nasl artrdn anlamalarna yardm eder. flletmelerde ahlaki sorunla-
rn ak bir flekilde tartfllmas iin gereken merak ve ilgiyi artrr.
Bu konuda son olarak deinilmesi gereken bir baflka alflma, Lawrence
Kohlbergin (1973) yapt ve etik geliflimin alt aflamasnn ortaya konduu
arafltrmadr.
www.evrenselpdf.com
Etik Geliflimin Aflamalar

Kohlberg etik geliflimi her biri iki aflamadan oluflan dzey altnda zetlemifltir.
Bu snflama kendimizin ve dierlerinin zellikle farkl organizasyonel geifllerde
yer alan etik olgunluk dzeyinin belirlenmesinde bir rehber grevi grr. Etik
derslerinin ve eitiminin, yllar iinde bireylerin etik geliflimine olan etkisinin bo-
yutu bilinmemektedir. Kohlbergin 20 yl boyunca yapt arafltrmaya gre pek
ok birey olgunluk dneminde ancak drdnc ve beflinci aflamalara ulaflabilmek-
tedir. ok az sayda birey altnc aflamaya ulaflabilmektedir.
1. Dzey: n Geleneksel Dzey (Birey Ynelimli)
Aflama 1. Cezadan Kanma: Yasalarn dflna kmamak yoluyla cezadan kan-
ma. Birey, dierlerinin ihtiyalar hakknda ok az farkndala sahiptir.
Aflama2. dl Arama: Kendisi iin dl alma abalar gsterme. Birey dierle-
rinin ihtiyalarnn farkndadr, ancak doru ve yanlfl kavramlaryla ilgili farknda-
la sahip deildir.
2. Dzey: Geleneksel Dzey (Baflkalar Ynelimli)
Aflama 3. yi Birey: yi birey olmak iin doru hareket eder ve ailesi ve arka-
dafllar tarafndan kabul edilir, herhangi bir etik ideali gereklefltirdii iin deil.
Aflama 4. Yasa ve Emir: Yasalara, emirlere ve sosyal kurumlarn normlarna uy-
mak iin doru hareket eder.
3. Dzey: Geleneksel Sonras, zerk ya da Prensip Dzeyi (Evrensel, nsanlk
Ynelimli).
Aflama5. Sosyal Szleflme: Geliflim ve anlama ile fikir birliine ulaflmak iin
doru hareket eder. Birey, dierlerin grecelilii ve farkl grflleri hofl grme-
nin bilincindedir.
Aflama 6. Evrensel Etik Prensipler: Doruluk ve drstln zet ve evrensel il-
kelerine gre doru hareket eder. Birey hareketlerinde rehber olarak etik kural-
lar ve vicdan kullanr.
www.evrenselpdf.com
90 flletme lkeleri
zet
N
A M A
Sosyal sorumluluk kavramn tanmlamak ve ge- N
A M A
Etik kavramn ve ynetim bilimi iin tafld an-
1 liflimini zetlemek. 2 lam ifade etmek.
flletme sosyal sorumluluu iflletmenin faaliyetle- flletme etii kavram, karmaflk ahlakla ilgili so-
rinden etkilenen bireylere, topluluklara ve ev- runlarn incelenmesinde ve zmnde etik il-
reye hesap verme gerekliliidir. Bir anlamda bu, kelerin uygulanmasnn bir disiplin ve sanatdr.
bireyler ve toplum zerindeki iflletmelerin olum- flletme etii iflletme faaliyetlerinde doru ve
suz etkileriyle ilgili bilgilendirme zorunluluu- yanlfl ile iyi ve kty sorar. flletme ile ilgili
dur. Eer faaliyetlerin sosyal etkileri, baz etkile- sorunlarn etie uygun zmnde, birden fazla
nenler iin ciddi anlamda zararl ise iflletmenin doru seenek, bazen de yaplabilecek bir do-
baz kararlarndan vazgemesi gerekebilir ya da ru olmayabilir. Etie ve manta uygun bir sonu
gelirlerinin bir ksmnn olumlu sosyal amalar bu nedenle karmaflk etik sorunlarn iflletmenin
desteklemek iin kullanlabilir.Ancak sosyal so- mevcut durumu gz nne alnarak dflnlme-
rumlu olmak, bir iflletmenin ncelikli ekonomik si ve anlafllmas gerekir. Laura Nash (1990), ifl-
misyonunu terk etmesi gerektii ya da sosyal so- letme etiini, kiflisel ahlaki normlarn ticari yat-
rumlu bir iflletmenin, daha az sorumlu davranan rmlarn ama ve faaliyetlerine nasl uygulanaca-
iflletmeler kadar krl olamayacaklar anlamna n arafltran bir disiplin olarak tanmlamfltr.
gelmez. Sosyal sorumluluk, iflletmelerin kr elde Ayr bir ahlak standard deildir ancak bu siste-
etmekle, bu kr elde etmek iin katland mali- min bir paras olarak hareket eden etik bireyler
yetler arasnda denge kurmay gerektirir. Pek ok iin her iflletme nasl kendine zg sorunlara sa-
birey ve iflletme, iflletmeler sosyal sorumlu ol- hip olabildii zerinde alflr. Nash, ynetsel ka-
mak iin aktif bir flekilde aba harcadnda hem rar almada iflletme etiinin temel alanla ilgili
iflletmenin hem de toplumun kazanl kacana olduunu belirtmifltir: 1) Yasalarn ne olmas ve
inanmaktadr. Buna karfllk bazlar da iflletmele- bunlara uyum uyulmayaca seimi, 2) dier l-
rin sosyal konulara eilmesiyle rekabeti gleri- kelerdeki faaliyetlerinde ekonomik ve sosyal ko-
nin zayflayacan savunmaktadr. flletmelerin nularla ilgili seim yapma ve 3) bir kiflinin kiflisel
sosyal sorumluluklarndaki artfl, bugn modern karlarnn ncelikleri ile iflletmenin karlar ara-
iflletmelerin iki zelliinden kaynaklanmaktadr: snda seim yapmak.
N
1) eflitli etkilenenlerin beklentilerini karfllama-
nn nemi, 2) iflletmelerin etkilenenlerin zerin- Ynetim biliminin ana arac olan g ve yetki
A M A
deki byk etkisi. flletmeler ifl yaratma, toplu- 3 kullanmnn etik sonularn kavramak.
mun refahn ykseltme, yaflam standardn yk- Toplumun her kesimi iflletmelerden sosyal so-
seltme, lkelerin temel ekonomik kayna olan rumluluk rnekleri grmek istemektedir, ancak
vergilerin nemli bir blmn salama ve top- bu faaliyetlerin snrlar vardr. Temel snrlar ya-
lumun banka ve finansal hizmetler, sigorta, nak- salara uygunluk, maliyet, etkinlik, faaliyet alan
liye, iletiflim, eflitli kamu hizmeti, elence ve ve karmaflklktr. Bu snrllklarn bir sonucu ola-
salk hizmetleriyle ilgili ihtiyalarn karfllayarak iflletmelerin sosyal sorumlulua ynelik faali-
rak fayda salar. Bu olumlu katklar ekonomik yetlerinin eflidi ve says, kamuoyunun beklen-
bymeyi salama, uluslararas ticareti yayma ve tilerinin altnda olabilmektedir. Yasalara Uygun-
yeni teknolojiler yaratma gibi geliflmelerin kay- luk, Bu sosyal sorun bizim iflimiz mi? sorusu,
nann iflletmeler olduunu gstermektedir. iflletme yneticileri iin nemli olan ve en sk so-
rulan sorulardan biridir. flletmeyi nemli bir fle-
kilde etkiliyor mu?, bu sorunun zm bize
olduu kadar dierlerine de yardmc olabilir mi?
Bu sorularn evet cevab, sorunun bir sosyal
sorumluluk hareketi olarak ele alnmas, yasalara
uygunluk iin bir zorunluluktur. rnein, eer
www.evrenselpdf.com
alkol kullanm bir fabrikada ciddi gvenlik so- flt grfltekiler ise, iflletmelerin snrllklar ne-
runlarna neden oluyorsa, alflanlara ve dier deniyle daha fazla sosyal amal hareket edeme-
gruplara yardmc olabilecek bir ifltir, eitim ve yeceini savunmaktadrlar.
davranfl merkezi iin harcama yapmas yasalara
uygun bulunabilir. Ancak sorularn hayr ya da NA M A
Kohlberin ortaya att kiflisel etik geliflimini -
emin deilim cevab, iflletme st ynetiminin 4 renmek ve kendi ahlaki gelifliminizi incelemek.
iki kere dflnmesine neden olabilir. flletmeler Etik sonularn iflletmelerde gerekli olmasnn te-
tarafndan yaplan sosyal harcamalar yasalara uy- mel nedeni vardr: 1. ou zaman yasalar, so-
gun bulunabilir ve eer iflletmelerin karlaryla runlar tm ynleriyle zmede ya da gri alan-
topluma yardm efl zamanl desteklerse, serma- larla ilgili sorunlarn zmnde yetersiz kal-
yedarlarn gelirlerinin kullanm da yasal olarak maktadr. Pek ok yasalara uygun kararlar ve fa-
kabul edilebilir. Maliyetler, her sosyal faaliyet aliyetler, etie uygun deildir ve pek ok kesim-
maliyetleri de beraberinde getirir. Bir iflletmenin de olumsuz sonulara, fiziki ve ekonomik zarar-
cmert bir bafl ya da alflanlar iin ocuk ba- lara neden olabilmektedir. Yasalarn yetersiz kal-
km merkezi infla etmesi ya da balinalar koruma d durumlarda hangi kural ya da rehber bu
amacyla ton bal alma politikasn uygulama, olumsuz koflullardan bireyleri koruyabilir? 2. Ser-
yeni maliyet kalemleri anlamna gelir. Bir ocuk best pazarlarda ve piyasa mekanizmalaryla ilgili
bakm merkezine yatrm yapmak, alflanlarn dzenlemeler, iflletme sahipleri ve yneticileri,
cretlerindeki artfl yerine kullanlabilir. Bir sos- etik nedenlere dayanan karmaflk krizlere nasl
yal faaliyet iin ykl bir bafl, baflka iflletme ya cevap verecekleriyle ilgili etkin bir flekilde bilgi-
da organizasyonlarla paylafllarak maliyeti dfl- lendirememektedir. rnein, 1970li yllarn so-
rlebilir. Benzer flekilde balinalar koruyan, ton nunda ABDdeki iflletmeler, hamile kadnlar tok-
bal kullanm, tketiciler iin daha maliyetlidir sit atklarn sz konusu olduu ifllerde alfltrla-
ancak tketiciler bu konuda, yani neden daha mayacan yasalarla belirlemifl, alflma ortamn
fazla demeleri gerektii, neden balina yerine sterilize etmek yerine bu yasaya iflletmeler ya ka-
ton balnn tketilmesi gerektiiyle ilgili bilgi- dnlar istihdam etmeme ya da hamile olanlar ifl-
lendirilebilir. Etkinlik, tm dier iflletme harca- ten karma politikalar uygulamaya bafllamfltr.
malarnda olduu gibi sosyal sorumluluk faali- 1980li yllara gelindiinde iflletmelerin uygula-
yetlerinin maliyetleri, iflletmenin etkinliini snr- maya devam ettikleri bu politika, pek ok kar
layabilir ve pazardaki rekabet kabiliyetini etkile- grubunun ve sivil toplum rgtnn artan tepki-
yebilir. Faaliyet Alan ve Karmaflklk, baz sosyal sine ve seslerini daha gl ykseltmelerine ne-
sorunlar, ylesine derin, karmaflk ve byktr den olmufltur. Yneticilere rehberlik edecek olan
ki, tm iflletmelerin birlikte hareket etmesine ge- yasalar gzden geirmeden nce byle sorunla-
reksinme vardr. rnein asit yamurlar, ozon rn zmne hangi sonular ve kurallar btn
tabakasndaki tahribattaki artfl ve yamur or- yardmc olabilir? 3. Etik sonular gereklidir, n-
manlarnn yok edilmesi gibi evresel sorunlar- k karmaflk ahlakla ilgili sorunlar sezgi yoluy-
dr. Ozon tabakasn olumsuz ynde etkileyen la renilen ya da renilmifl anlayfllar ve in-
kimyasallar reten iflletmelerin retimlerini ya- sanlarn, gruplarn ve topluluklarda geerli ku-
vafl yavafl azaltma konusunda eflitli lkelerin rallarla, dorulukla ve hakkaniyetle ilgili konula-
hkmetleri ve iflletmelerin birlikte hareket et- r ierir. flletme, politika ve prosedrleri, iflletme
mesi iin ne gereklidir?Bu drt snrllk sklkla, faaliyetlerinin sosyal, evresel, toplumsal bedeli-
iflletmelerin sosyal sorumlu olmas gerektiini ni kapsar ve snrlandrr. Buradaki nemli nokta
dflnenler ile iflletmelerin yaptklarnn yeterli yasa, formal politika ve yazl prosedrler, ak-
oluunu dflnenler arasnda grfl ayrlklarna lkla ve otoritelerin sorgulanmayacaklar flekilde
neden olmaktadr. Sosyal sorumluluu savunan- hareket etmeleri gereken belli durumlarda, ye-
lar iflletmelerin buna mecbur kalmadan sosyal terli olmayabilir.
sorumlulukla hareket etmesi gerektiini, nk
iflletmelerin topluma sorunlar zmede yardm
etmek zorunda olduunu sylemektedirler. Kar-
www.evrenselpdf.com
92 flletme lkeleri
Kendimizi Snayalm
1. flletmelerin bireylere, topluluklara ve evreye he- 6. Etkilenenler ynetimi Teorisinin dayand grfl
sap verme gerekliliine .................... denir. afladakilerden hangisidir?
a. Etik a. ncelik prensibi
b. Sorumluluk b. Hayr yapma prensibi
c. Yetki ve g c. Yardmseverlik prensibi
d. Sosyal sorumluluk d. nsan Haklar prensibi
e. Yasal sorumluluk e. Vekillik prensibi
2. flletmeleri kararlarndan ne vazgeirir? 7. Afladakilerden hangisi iflletme etii sorunlarnn

a. flletme faaliyetlerinin olas zararlar nedenlerinden birisi deildir?
b. Yasalar ve ynetmelikler a. alflanlar
c. evre kurulufllar b. fllevler ya da birimler
d. Belediye ve yerel yasalar c. flletmenin faaliyet konusu
e. Uluslararas kurulufllarn basklar d. Toplumla olan iliflkiler
e. Kurulararas iliflkiler
3. Kamuoyunun sosyal sorumluluk konusunda ifllet-
melerden bekledii nedir? 8. flletme ile etik arasnda bir iliflki olmadn savu-
a. Fakirlere mutlaka yardm yaplsn. nan grfl hangi temele dayanmaktadr?
b. flletmeler eitime daha fazla katk salamaldrlar. a. Etik gruplar iermez.
c. flletme yapt yardmlarla, ayn zamanda ken- b. flletmeler bilim ile ynetilir, dini yn olamaz.
dine de yatrm yapmfl olur. c. Ahlaki deerler tartflma konusu yaplamaz.
d. Devlet, iflletmelerin yapmas gereken yardmlar d. Tam rekabet piyasas ahlaki deerleri reddeder.
belirlemeli ve yasalar karmaldr. e. flletme ii ahlaki konular kifliler bazndadr, -
e. flletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetleri iin zm de onlara braklmaldr
yapaca harcamalar, gelirleri yannda ok k-
ktr. 9. Doru ve yanlfl kifliden kifliye farkllk gsterir,
yanlflnn nedeni nedir?
4. Sosyal sorumluluk kavramnn sk sk iflletmelerle a. Etik, mutlak dorular zerine oturmamfltr.
anlyor olmasnn nedeni nedir? b. Farkl din ve inanfllar, farkl ahlaki deerleri do-
a. stihdam yaratmalar urmufltur.
b. lke refahna olan byk katklar c. Etik, bireyler ve aldklar kararlarla ilgilidir, kifli-
c. Toplumlarn gemifle gre daha bilinli olmas den kifliye deiflir.
d. flletmelerin lke varlklarna olan byk etkisi d. nsanlarn kararlarnn sonularna odaklanlma-
e. flletmelerin bireylere gre ok daha fazla vergi ldr, nedenlerine deil.
vermesi e. nsanlar zgrdr, aldklar kararlarn ahlaki a-
dan sorgulanmas bu hakkn ihlalidir.
5. flletmeler afladaki hizmetlerden hangisini ver-
mezler? 10. Kamuoyunda baflarl iflletmelerin etik iflletme ola-
a. Teknolojideki son geliflmelerle ilgili eitim rak alglanmasndaki yanlfln kayna nedir?
b. Banka ve finans hizmetleri a Yasal raporlar, defterler ve muhasebe kaytlary-
c. Sigorta ve nakliye hizmetleri la ilgili ykmllklerin zamannda yerine geti-
d. Turizm hizmetleri rilmifl olmas
e. Alternatif sporlarla ilgili eflitli hizmetler b. Devletle olan iliflkilerine nem vermesi
c. Yasal alflma saatlerine uymas
d. alflanlara emeklilik haklarn vermesi
e. Adli olaylara karflmamfl olmas
www.evrenselpdf.com
Yaflamn inden Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
HENRY FORD
Henry Ford Amerikan otomotiv endstrisinin kurucu-
larndan olup, bilimsel ynetim dflncesinin youn
1. d Yantnz yanlfl ise flletmelerde Sosyal Sorum-
luluk Nasl Bafllar konusunu yeniden gzden
geiriniz.
bir flekilde uyguland bir firmayd. Fordun ynetim 2. a Yantnz yanlfl ise Girifl konusunu yeniden
uygulamalarnn pek ou, evredeki deiflimlere kar- gzden geiriniz.
fl tutucu ve tepkisizdi. Fordun hakim olduu otomo- 3. c Yantnz yanlfl ise flletme Sosyal Sorumlulu-
tiv piyasas, ynetim teori ve uygulamalarnda gelece- unun Modern Biimleri konusunu yeniden
i daha iyi gren flirketler tarafndan ele geirilmiflti. gzden geiriniz.
Ford, bankaclk sektrne karfl scak bakmyordu. r- 4. d Yantnz yanlfl ise flletme Sosyal Sorumlulu-
nein, hayat boyunca flirketinin dflndaki alanlarda unun Modern Biimleri konusunu yeniden
yatrm yapmay reddetmiflti. Grubun faaliyetlerinin fi- gzden geiriniz.
nanse edilmesinde sadece flirketin gelirlerini tercih edi- 5. a Yantnz yanlfl ise flletmelerde Sosyal Sorum-
yor ve ok fazla gerekmedike bor para almyordu. luluk Nasl Bafllar konusunu yeniden gzden
Ayn zamanda, kendi kurduu byk endstrinin di- geiriniz.
namik olmas gerektiini de ihmal etme eilimindeydi. 6. e Yantnz yanlfl ise flletme Sosyal Sorumlulu-
Bymekte olan Avrupa pazarn ele geirmek iin ora- unun Modern Biimleri konusunu yeniden
larda da ayn fabrikalar amasna ramen, 6 ve 8 silin- gzden geiriniz.
dirli arabalarn motor ve hidrolik fren imalatnn yeni- 7. c Yantnz yanlfl ise Deiflen evre ve flletme
lenmesi konusundaki ynetsel tavsiyeleri dikkate al- Etii konusunu yeniden gzden geiriniz.
mamflt. Mamul hattnda renk deiflikliinin bafllatl- 8. b Yantnz yanlfl ise Deiflen evre ve flletme
mas, flanzman ve vites kutusu teknolojisi konusunda- Etii konusunu yeniden gzden geiriniz.
ki geliflmelerle ilgili yenilikleri reddetmiflti. Ford, ara- 9. a Yantnz yanlfl ise Deiflen evre ve flletme
balarnn siyah renkli olmasn tercih ediyordu. Sonu- Etii konusunu yeniden gzden geiriniz.
ta, onun endstrideki liderliini kaybetmesine neden 10. e Yantnz yanlfl ise Deiflen evre ve flletme
olan konfor ve stil konusundaki mflteri talepleri ile il- Etii konusunu yeniden gzden geiriniz.
gilenmemiflti. Dolaysyla, Amerikan endstrisinin ku-
rucularnn ikinci kuflan oluflturan, William Durant
tarafndan kurulan ve 20nin zerinde farkl alanda fa-
aliyet gsteren firmalarn biraraya gelmesiyle bir hol- Sra Sizde Yant Anahtar
ding oluflturan General Motorsa otomotiv piyasasnn Sra Sizde 1
liderliini kaptrmflt. ster bir organizasyon yani planl, amal ve rgtl, is-

terse tamamen kiflinin tercihlerine gre flekillenmifl bi-
Kaynak: Stoner, James and R, Edward Freeman, reysel abalar olsun, bugn dnyann eflitli ve ok zor
Managment, Prentice Hall International Inc, New Jersey, olan blgelerinde ciddi sonulara neden olan abalar
1989 gsterilmektedir. Bu abalar, insanlk tarafndan alkfl-
lanmakta ve yaplanlar insanln gzel rnekleri olarak
nmze gelmektedir. Tamamen gnlllk, kiflilerin
ve kurumlarn maddi destei ve insan st abalarn bir
sonucu olan bu geliflimler, ok sayda insann gnll
alflmasna, emeine dayanr ve ayn zamanda karde-
flime yardm ediyorum prensibindeki kardeflim keli-
mesinin tm dnya insann kapsadn gsterir.
www.evrenselpdf.com
94 flletme lkeleri
Sra Sizde 2 erleri gz nne almalarnn, profesyonellie ve yap-

renilmifl kiflisel karlardr, kamuoyunun srekli de- tklar iin ciddiyetine uygun olmad grfln savun-
iflen beklentilerini karfllayan bir sosyal sorumluluk, ifl- mufltur.
letmede kararl bir liderlik gerektirir. Derin sosyal dei- kinci yanlfl; iflletme ve etik i ie deildir. Bu yaygn
flimleri ve iflletme faaliyetlerini nasl etkileyeceini gr- grfln savunucusu olan Debeorgea gre, iflletmeler
me yetenei ile iflletmeler, hayatta kalmann bir gs- serbest pazarlarda faaliyet gstermeleri nedeniyle, ifllet-
tergesidir. Bylesi iflletmeler, hkmet kurumlar ile me faaliyetlerinin temelde etie uygun olmamas doal-
iliflkiler kurduundan sermayedarlarnn beklentilerine dr. Bu yanlfl anlayfla gre ynetim, bilimsel temellere
daha aktr ve sosyal sorunlarla bafla kmay gelifltire- oturmufltur, dini deerlere, etik deerlere ya da belli
cek yeni yasalar, yasa koyucularla iflbirlii yaplarak nc yanlfl; iflletmelerde etik greceli bir kavramdr.
gereklefltirilir. Bylesi sosyal vizyona sahip olan ifllet- Bu yanlfl grfle gre faaliyetlerin ve inanfllarn tek bir
me liderleri, iflletmelerin sosyal deiflimi engellemek doru ya da yanlfl yolu yoktur. Doru ve yanlfl, bakan
yerine yaratmaya yardmc olmas gerektiine inanrlar. gze gre deiflir.
Byle bir davranfl ile bu liderler, gnmz dnyasnn Drdnc yanlfl; baflarl iflletme, etik iflletme anlamna
karmaflk sosyal sorunlar karflsnda iflletmenin yaflama gelir. Buradaki neden, iyi iflletme imajn srdren, mfl-
flansnn daha yksek olacan bilirler. terilerle ve alflanlarla ilgili eflitlii ve doru faaliyetler
gereklefltiren, yasal yollardan elde eden iflletmeler ve
Sra Sizde 3 st ynetimlerin ayn zamanda etik olduu gereine
Stratejik Sosyal Konularn Tahmin Edilmesi, sosyal so- dayanr. Bylesi iflletmeler, etik ile aka ifl ortamnda
rumluluun her alannda yneticinin, stratejik sosyal iliflkili olmayabilir. Etik iflletme, tam alflma sresi ve
konularn ortaya kfln ve yaflam erisini tahmin et- kendi etik seviyesinin ykseklii ve dl sistemiyle ilifl-
mesi gereklidir. Bu, iflletmede bu konuda kurulmufl bir kilidir.
ynetim birimi tarafndan gereklefltirilebilir. Bu ko-
nuyla ilgili birimin grevleri arasnda, iflletmeyi etkile-
yebilecek stratejik konularn tespit edilmesi, izlenmesi Yararlanlan ve Baflvurulabilecek
ve zm vardr. Sosyal Sorumluluk in Organize Et- Kaynaklar
me, eer sosyal sorumluluk taflyan davranfllar, ifllet- Bradburn, Roger (2001). Understanding business et-
mede nem taflyor ve srekli destekleniyorsa, blm hics. London : Continuum.
yneticilerinin personel tercih hakk gz ard edilme- Boatright, John Raymond. (2009). Ethics and the con-
melidir. Sosyal Sorumluluk Stratejisi, her iflletme finan- duct of business. Upper Saddle River: Pearson
sal, teknolojik ve pazar kriterlerine gre belirlenen ifl- Prentice Hall.
letme stratejisinin sosyal deerini gelifltirmelidir. Tm De George, Richard T. (1999). Business ethics. Upper
iflletme paydafllarna ynelik belirli stratejiler gelifltir- Saddle River: Prentice Hall.
mektir. Bylesi stratejiler basit karllk amalarndan ok Ferrell, O. C. (2005). Business ethics. Boston : Hough-
eflitli paydafllarn amalarn hedeflemelidir. Baflar iin ton Mifflin.
iflletmeye frsatlar ve kaynaklar salayacak tm bileflen- Fisher, C. M.(2009). Business ethics and values. Har-
lerin taleplerine karfl cevap veren yapda ve hassas ol- low, England : Prentice Hall/Financial Times.
maldr. Kline, John M. (2010). Ethics for international busi-
ness. New York: Routledge.
Sra Sizde 4 Jones, Campbell (2005). For business ethics. London:
Birinci Yanlfl: Etik kiflisel bir olaydr, kamusal ya da tar- Routledge.
tflmalara konu olacak bir mesele deildir. Bu yanlfl, bi- Kline, John M. (2005). Ethics for international busi-
reylerin etik deerlerinin kiflisel ya da birinin kararnn ness. London: Routledge.
doru iken, bir dierinin inanfllarna gre yanlfl olaca- Sims, Ronald R. (2003). Ethics and corporate social
dini inanfllarna dayandn ortaya koymaktadr. Bu responsibility. Westport, Conn.: Praeger.
yanlfl anlayfln ok sayda savunucusu vardr. rnein,
iyi bilinen bir iktisat olan Milton Friedman (1970, 33),
etikle ilgili konularda bilgi sahibi olmad ya da eiti-
mini almad iin iflletmelerin faaliyetlerinde etik de-
www.evrenselpdf.com
www.evrenselpdf.com
5
fiLETME LKELER
Amalarmz
N
flletme kurma kavramn, nemini ve giriflimcinin yatrm yapma nedenleri-
N
ni aklayabilecek,
N
flletmelerin kurulufl srecini aklayabilecek,
N
Yaplabilirlik arafltrmasn tanmlayabilecek,
N
Ekonomik, teknik, finansal, yasal ve rgtsel arafltrmalar aklayabilecek,
Kurulufl yeri seiminde dikkate alnmas gereken unsurlarn aklayabilecek-
siniz.
Anahtar Kavramlar
flletme Kurma Konumluk Yer
Yatrm Kapasite
Giriflimci Teknik Arafltrma
Yaplabilirlik Arafltrmas retim Sistemi Seimi
(Fizibilite Etd) Teknoloji Seimi
Ekonomik Arafltrma Finansal Arafltrma
Talep Tahmini Baflabafl Noktas
Pazar Arafltrmas Sabit Giderler
Veri/Bilgi Kaynaklar Deiflken Giderler
Talep Tahmin Yntemleri Yasal Arafltrma
Kurulufl Yeri Hukuki Yap
Verimlilik rgtsel Arafltrma
Ekonomiklik Yatrm Deerleme
Krllk
indekiler
fiLETME KURMA
EKONOMK ARAfiTIRMA
TEKNK ARAfiTIRMA
flletmelerin FNANSAL ARAfiTIRMA
flletme lkeleri
Kuruluflu YASAL ARAfiTIRMA
RGTSEL ARAfiTIRMA
DEERLENDRME-KARAR VERME
VE GEREKLEfiTRME
www.evrenselpdf.com
flletmelerin Kuruluflu
fiLETME KURMA
flletmeler toplum gereksinimlerini belirleyip, bunu yatrma ve ekonomiye dolay-
syla toplumsal refaha dnfltren nemli birimlerdir. flletme kurma kavram ifllet-
mecilik literatrne yatrm biiminde girmifltir. Giriflimci asndan yatrm kav- Giriflimci, kr elde etmek
ram, parasal (nakdi) sermayenin; bina, arazi, makine ve stoklar gibi maddi ve pa- iin retim faktrlerini bir
araya getirip, verimli bir
tent veya imtiyaz biimindeki maddi olmayan deerlere dnfltrlme srecini ifa- biimde kullanan kiflidir.
de eder. Bu sre, giriflimci ve kurum/kurulufllarn deneyimine ve kurulacak ifllet-
menin byklne bal olarak belirginleflir. Giriflimci, iflletme kurma konusunda
ncelik durumuna gre baz seenekleri gzden geirir, yapaca arafltrmalardan
sonra en uygun olann seer ve sonunda kuraca iflletmeyi belirler. Peki, her tr
iflletme iin anlan arafltrma sreci ayn mdr? Bir kafeteryann, bir bakkal dkk-
nnn ya da bir frnn almasnda daha kk apl bir arafltrma yaplabilir. Ancak
bir fleker fabrikasnn, bir tekstil fabrikasnn ya da bir kiremit fabrikasnn kurul-
mas; ekonomi, hukuk, finans ve teknoloji konularnda uzman kiflilerden oluflan
bir ekip alflmasn gerektirir.
Her tr iflletmenin kuruluflunda arafltrma sreci ayn olmadna SIRA

greSZDE
sizce, iflletmeler SIRA SZDE
hangi ltlere gre farkllk gstermektedir? 1
D fi N E L kurup,
Kr elde etme ve kazan salama arzusu; giriflimcilerin iflletmeyi M alfl- D fi N E L M
maya bafllama nedenlerinin baflnda gelmektedir. Peki, giriflimciyi iflletme kurma-
ya iten baflka nedenler de bulunmakta mdr? flte bunlardan bafllcalar:
S O R U S O R U
Toplumsal saygnlk ve sosyal stat elde etmek,
Kendi iflinin patronu olmak,
DKKAT DKKAT
Tketicilerin ihtiyalarna cevap vermek,
Daha fazla gelir elde etmek,
N N
Miras brakmak, SIRA SZDE SIRA SZDE
Baflka frsat ve ifl olanaklarnn bulunmamas,
Bir fikri ya da dflnceyi kendi iflini kurarak gereklefltirme arzusu.
flletme kurma ihtiyacnn douflundan, iflletmenin alflna kadar olan kurulufl
alflmalar, fiekil 5.1de de grld gibi; birbirini izleyen aflamalar biiminde
gereklefltirilir. K T A P K T A P
TELEVZYON TELEVZYON
www.evrenselpdf.com N T E R N E T NTERNET
98 flletme lkeleri
fiekil 5.1 Yeni bir iflletmenin kurulufl srecindeki

ilk aflama yatrm dflncesidir. Yatrm d-
flletme Kurma Yatrm Dflncesi
Sreci ve Aflamalar flncesi, giriflimcinin elinde bulundurduu
(nsalan ve ekonomik deerleri rn ve/veya hizmete
fiimfleker, 2006, s. dnfltrerek, gelir getiren bir iflletme kur-
52). Uygun Yatrm Alan Seimi
(n Arafltrma) ma dflncesidir. Giriflimci, yatrm dflnce-
sine sahip olduktan sonra uygun yatrm ala-
Yaplabilirlik Arafltrmas nn (sektr) ve faaliyet konusunu belirleye-
Ekonomik cektir. Uygun yatrm alannn belirlenmesi;
Teknik
Finansal lkenin ekonomik sistemi, sektrn duru-
Yasal
rgtsel mu, pazar yaps, rekabet durumu, ithalat ve
ihracat olanaklar, teknoloji, doal kaynaklar
ve yasalar gibi unsurlardan etkilenmektedir.
Yaplabilirlik Raporu
Bu yzden giriflimci, belirtilen alanlarda bir
n arafltrma yaparak yatrm projesinin ve-
rimlilii hakknda bilgi sahibi olmak duru-
Yatrm Deerleme
mundadr. Peki, yaplabilirlik arafltrmasn-
dan nce yaplan bu arafltrma, giriflimciye
Baflka Yatrm(lar) Yatrm Karar ne gibi yararlar salar? Bu aflamada yaplan
arafltrmalar, giriflimcinin yapaca tm alfl-
malar bir btnlk iinde yrtmesini sa-
fl Plan layarak, zaman ve maliyet kayplarn nler.
Giriflimci artk, kendisi iin ekici hale gel-
Projenin mifl olan proje dflncesini, yaplabilirlik
Uygulanmas arafltrmas (Fizibilite Etd) sreci iine d-
hil edebilir.
flletmeye Geifl Yaplabilirlik arafltrmas, yatrm ka-
rarndan nce; giriflimciye, proje dflncesi-
nin krl ve aklc olup-olmad hakknda
bilgi veren kapsaml bir alflmadr. Burada
Yaplabilirlik Arafltrmas ama; yaplmas dflnlen yatrmn yararlarn, yatrma ayrlacak kaynaklarn al-
(Fizibilite Etd), yatrm
karar alnmadan nce,
ternatif kullanmlarn belirleyerek, en krl yatrm alannn seimini salamaktr.
kurulmas dflnlen Yaplabilirlik arafltrmas;
iflletmeyle ilgili ekonomik, retilecek rn/hizmetlere talep var mdr?
teknik, finansal, yasal ve
rgtsel bilgilerin Dflnlen iflin yaplmas teknik olarak mmkn mdr?
toplanarak, sistemli bir Maliyetlerin zerinde, tatmin edici bir gelir elde edilebilecek midir?
biimde sunulmas
srecidir. Yasalar bu yatrmn yaplmasna izin vermekte midir?
Sz konusu yatrm organize edebilecek yetenek ve kapasitede ifl gcn
bulmak mmkn mdr? gibi sorulara yant alnmas amacyla -bir dizi a-
lflmay- gerekli klmaktadr.
SIRA SZDE Verilen bilgiler

SIRAflnda
SZDE yaplabililirlik arafltrmasnn amalarn belirtiniz.
2
EKONOMK ARAfiTIRMA
D fi N E L M
Ekonomik Darafltrma,
fi N E L M
kurulmas dflnlen iflletmenin ekonomik adan verimli ve
krl olup-olmadnn belirlenmesi ynndeki alflmalar ierir. Bu arafltrmann
S O R U alflma kapsamna
S O R U giren konular;
Talep tahmini ve pazar arafltrmas,
Kurulufl yerinin seimi,
DKKAT DKKAT
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
www.evrenselpdf.com
5. nite - flletmelerin Kuruluflu 99
flletme kapasitesinin belirlenmesi,

Tahmini gelirlerin belirlenmesi biiminde sralanabilir.
Talep Tahmini ve Pazar Arafltrmas

Talep tahmini ve pazar arafltrmas giriflimciye, zelde iflletme kapasitesinin belir-
lenmesinde katk salamakla birlikte, genelde; rakiplerin durumu, genel fiyat d-
zeyi, tketicilerin zellikleri ve satn alma davranfllar, tedarikiler, arac kurulufl-
lar, ifl gc ve sermaye salama durumu gibi konularda bilgi verir. Talep tahmi- Talep Tahmini, rnn hedef
ni ile retilecek rn ve/veya hizmetlere karfl pazarda oluflmas muhtemel talep pazara nfuz etme gcnn
belirlenmesidir.
dzeyi belirlenir. Bu srete elde edilen bilgiler, planlama ifllevinde temel olufltu-
racandan dolay, istatistiksel yntemler kullanlarak retilmifl olmaldr.
Etkin bir talep tahmininde bulunabilmenin yolu hedeflenen pazarn tanmlan-
masndan gemektedir. Bundan dolay gereksinim duyulan veri/bilgileri elde ede-
bilmek iin pazar arafltrmasna ihtiya vardr. Pazar arafltrmas, herhangi bir Pazar Arafltrmas, bir pazar
rnle (rn/hizmet) ilgili, belirli bir blgedeki arz ve talebin belirlenmesi sreci- ya da pazarn herhangi bir
blmndeki tehdit ve
dir. Peki, pazar arafltrmas srecinde hangi konulara dikkat etmek gerekir? flte frsatlarn belirlenmesine
bunlardan bazlar: olanak salar.
retilmesi dflnlen rn ya da hizmetin arz edilecei hedef pazarn ta-
nmlanmas,
retilecek rn/hizmete karfl, flu an ve gelecekte oluflabilecek toplam talep
miktarnn belirlenmesi,
Rakiplerin toplam talebi karfllama oranlar ve kapasitelerinin belirlenmesi,
retilecek rnn pazardaki fiyat dzeyinin belirlenmesi (satfl gelirlerinin
tahmin edilmesine olanak salar),
Hedef pazardaki tketici zelliklerinin belirlenmesi (Hedef pazar oluflturan
tketicilerin retilecek rne karfl talep dzeyleri, gelir durumlar, cinsiyet-
leri, eitim dzeyleri, yafllar, meslek durumlar, dil ve inanlar vb.),
Hedef pazardaki ikame rnler ve rakiplerin gl ve zayf ynlerinin belir-
lenmesi,
alfllacak sektrde devlet teflviklerinin durumu ve yasal dzenlemelerin in-
celenmesi (yatrmlara salanan devlet teflvikleri, KOBlere salanan devlet
destekleri, tarm ve hayvanclk alannda teflvikler, ihracatta devlet yardmla-
r vb.),
alfllacak sektrn ekonomik dalgalanmalardan etkilenme durumunun be-
lirlenmesi biiminde sralanabilir.
Talep tahmini arafltrmas ekonomik arafltrma iinde yaflamsal bir neme sa-
hiptir. Tahmin alflmalarnda mkemmeli yakalamak olduka zor hatta olanaksz-
dr. Tahminde bulunulan deerler ou zaman gerek sonularla rtflmemekte-
dir. Tahmini yaplacak deiflkeni etkileyen btn elerin inceleme kapsamna al-
namamas ve rassal (tesadfi) olaylarn bulunmas bunun nedenleri arasnda say-
labilir. Tahmin alflmalarnda tek bir tahmin deerinin yan sra, alt ve st snrla-
rn belirlenerek belirli bir lde hata pay braklmaldr. Geree yakn bir tah-
minde bulunabilmek iin tahmin zaman gz nnde bulundurulmal ve gerekli
deifliklikler iin yeterli zaman ayrlmaldr.
Talep tahmini arafltrmas genellikle drt aflamada gereklefltirilmektedir:
Veri/bilgi toplanmas,
Talep tahmin dneminin belirlenmesi,
Tahmin ynteminin seimi ve hata paynn hesaplanmas,
Tahmin sonularnn geerliliinin arafltrlmas.
www.evrenselpdf.com
100 flletme lkeleri
Veri/bilgi toplanmas srecinde farkl bilgi kaynaklarndan yararlanlabilir. Eer

hedef pazar oluflturan tketici says azsa; arafltrmac, tketicilere birebir grflme
yntemini kullanarak ya da anket aracyla ulaflr. Hedef pazarn ok sayda tketi-
cilerden olufltuu durumlarda ise; arafltrmac, tketicilerin tmn temsil edebile-
cek bir rneklem seer ve yalnz bu gruba giren kiflilerle iletiflime geer. Tketici-
lerle dorudan iletiflim kurarak gzlem, grflme ve anket teknikleri yardmyla
bilgi toplamaya, birincil kaynaktan bilgi toplama ad verilir. Ancak bu yntem
ikincil kaynaktan bilgi toplamaya gre olduka maliyetli ve zaman alcdr. kincil
kaynaktan bilgi toplama ise; istatistikler, raporlar, zgn tezler, makaleler ve ki-
taplar gibi bilgi kaynaklarndan alnan veri ya da bilgilerin genelleme, zmleme,
sentez, yorum ve deerlendirmesini ierir. kincil kaynaklar kullanlarak yaplan
bir arafltrma, arafltrmacya para, zaman ve emek tasarrufu salar. Peki, ikincil bil-
gi kaynaklar rnekleri nelerdir?
Trkiye statistik Kurumu (TK) yaynlar,
T.C. Kalknma Bakanl yaynlar,
Sanayi ve Ticaret Odalar yaynlar,
T.C. Kk ve Orta lekli flletmeleri Gelifltirme ve Destekleme daresi
Baflkanl (KOSGEB) yaynlar,
Uluslararas alflma rgt (ILO), Ekonomik Kalknma ve flbirlii rgt
(OECD), Avrupa Birlii (AB) yaynlar,
Sendika, sanayi birlikleri ve dier meslek kurulufllarnn yaynlar,
Finans kurulufllarnn raporlar,
Valilik, kaymakamlk ve belediyelerin grfl ve yorumlar,
Yksekretim Kurulu (YK) Tez Merkezinde bulunan giriflimcilikle ilgili
doktora ve yksek lisans tezleri,
Milli Ktphane, niversite ktphaneleri, halk ktphaneleri ve zel k-
tphanelerde bulunan bilgi kaynaklar,
Birleflmifl Milletler rgt (UN), Uluslararas Para Fonu (IMF), Gda Tarm
rgt (FAO), Birleflmifl Milletler Ticaret ve Kalknma Konferans (UNC-
TAD) hracat Gelifltirme Merkezi (GEME) yaynlar ikincil bilgi kaynaklar
rnekleri arasnda sralanabilir.
Yaplan talep tahminlerinin tutarll, birincil ya da ikincil kaynaklardan elde
edilecek veri/bilgilerin doruluuna baldr. Toplanan veri/bilgilere, eflitli tah-
min yntemleri uygulanarak yllara gre gerek talep miktar belirlenir.
SIRA SZDE kincil bilgi SIRA

kaynaklarna
SZDE en kolay nasl ulafllr?
3
Talep Tahmin Yntemleri
Karar verici, talep tahmininde bulunmadan nce, tahmin yaplacak konunun do-
kusuna en uygun tahmin yntemini belirler. Yntemin belirlenmesinde; tahminle-
S O R U rin kapsadS OzamanR U aral, gerekli olan sre, tahminlere dayal alnacak kararla-
rn ksa ya da uzun vadeli oluflu, konuyla ilgili verilere ulaflabilme olanaklar, kul-
DKKAT
lanlan kaynaklarn
DKKAT
maliyeti, karar vericinin gz ard edebilecei hata pay ve tek-
niin kullanm kolayl gibi unsurlarn dikkate alnmas gerekir. Tahmin yapabil-
mek iin kullanlabilecek ok sayda yntem bulunmaktadr. Bunlar; saysal olma-
N N
SIRA SZDE
yan, kifliselSIRA
grfl SZDE
ve yargya dayal (kalitatif) tahmin yntemleri ve saysal (kanti-
tatif) tahmin yntemleri olarak iki ana grupta toplanabilir.
AMALARIMIZ SaysalAMALARIMIZ
olmayan tahmin, bireylerin herhangi bir olay ya da nesneye olan bakfl
as hakknda gvenilir bilgi edinebilmek ve daha ok dorudan gzlenemeyen,
K T A P K T A P
www.evrenselpdf.com
TELEVZYON TELEVZYON
lmlenemeyen olaylar hakknda bilgi salamak amacyla kullanlan yntemdir.

Bu yntemle duygu, dflnce, niyet ve tutumlar hakknda veri toplanmaya alfl-
lr. Ancak gemifle ait verilerin var olduu durumlarda, sadece bu verilerden yarar-
lanlarak tahmin yapmak doru bir yaklaflm olamaz. Uygulamada en ok kullan-
lan saysal olmayan tahmin yntemleri flunlardr:
Pazar Arafltrmas: Gelecekteki talepler hakknda bilgi almak amacyla t-
keticilerden; mlakat, anket, e-posta ve telefon araclyla bilgi toplanmas-
n amalayan bir tahmin yntemidir. Orta ve uzun vadede iyi dzeyde so-
nular vermesine karfln, zaman alc ve maliyeti yksektir.
Uzman Grflleri: Konusunda uzman olan kifli ya da gruplarn bilgi ve de-
neyimlerine dayanlarak karar verilmesi yntemidir. Ksa, orta ve uzun va-
dede ortalama sonular verir ve maliyeti dflktr.
Delphi: Mevcut talep verilerinin az olduu durumlarda, doru bir talep tah-
mini iin uzman grfllerine yazl olarak baflvurulmas ve farkl grfllerde
fikir birlii salanncaya kadar yaplan sistemli bir alflmadr. Ksa, orta ve
uzun vadede orta ve yksek dzeyde sonular verir ve maliyeti ortalamann
zerindedir.
Saysal tahmin ise bir olay ya da nesneye iliflkin elde edilen saysal veriler ze-
rinde istatistiki ve matematiksel zmlemelerin (analiz) yaplmas srecidir. Bura-
da, elde edilen verilerle rnn talebi arasnda balant kurulmak suretiyle; ba-
lant ynnn istatistiksel yntemlerle saptanmas ifllemi gereklefltirilir. Verilerle
rnn talebi arasndaki iliflki zamanla deiflim gsterebilir. Ayrca bu srete, ta-
lebi etkileyen dier unsurlarn orannn da deiflebilecei gz nnde bulundurul-
maldr. Saysal tahmin yntemlerini iki ana grupta toplamak mmkndr. Bunlar:
Nedensel Yntemler: Sebep-sonu tahmininde, iki veya daha fazla deifl-
ken arasndaki iliflki gz nnde bulundurularak, kullanlan yntemlerdir.
Nedensel yntemlerde, rne ait gemifl talep verileri ile bu talebi etkiledi-
i dflnlen dier deiflkenlere ait bilgiler kullanlmaktadr. Bu yntemler
arasnda regresyon analizi, ekonometrik model, yapay zek ve sezgisel al-
goritmalar saylabilir.
Zaman Serisi Analiz Yntemleri: Gemifl verilerin zaman iindeki eilim-
leri incelenerek, gelecee dnk tahminlerde bulunmada kullanlan yn-
temlerdir. Zaman serisi analiz yntemleri arasnda; hareketli ortalamalar Zaman Serisi, bir olayn,
kronolojik sraya gre, ald
yntemi, ssel dzeltme yntemi, eilim (trend) analizi yntemi ve Box-Jen- deerlerin sralanmasyla
kins gibi yntemler yer almaktadr. elde edilen diziye denir.
Kullanlacak tahmin yntemi seilirken; birincil ya da ikincil kaynaklardan elde
edilen bilgilerin belirsizlik, duyarllk ve deiflim biimi gibi nitelikleri ile uygula-
ma amalar gz nnde bulundurulmaldr.
Kurulufl Yerinin Seimi

Kurulufl yeri, giriflimcinin iflletme amalarna etkin ve verimli bir biimde ulafl- Kurulufl Yeri, iflletmenin
mak iin faaliyetlerini gereklefltirmek zere belirledii yerdir. ster mal reten ifl- yaflamas ve geliflmesi iin
gerekli btn zellikleri
letmeler, isterse hizmet iflletmeleri olsun tm iflletmeler kurulufl yerini belirlemek bnyesinde bulunduran
zorundadr. Bu konu sadece iflletmelerin ilk kuruluflunda deil; bymesinde, ye- yaflam alandr.
ni pazarlara girmesinde, rn farkllafltrmasnda, arz ve talepteki deiflmelerde ve
yerleflim alannn deifltirilmesi srasnda da ortaya kar.
Kurulufl yeri, iflletmenin faaliyette bulunduu alanda rn ya da hizmetlerin
retildii yerdir. fiphesiz giriflimci; neyi nasl ve ne kadar maliyetle reteceine
karar vermek iin, retimi gereklefltirecei yeri de belirlemek zorundadr. Bu-
www.evrenselpdf.com
102 flletme lkeleri
nun iin, yaflamsal bir neme sahip olan enin gz nnde bulundurulmas
gerekir:
Verimlilik: Giriflimcinin elinde bulundurduu sermaye, ifl gc, teknoloji
ve hammadde gibi retim faktrlerini kullanarak daha fazla rn veya hiz-
met retmesidir. Verimlilik dzeyi ayn zamanda teknik olanaklara da ba-
ldr. Bu yzden giriflimci, kurulufl yerini belirlerken seilecek yerin, mevcut
teknik ve ekonomik ortamda, olabilecek en fazla retim miktarn gerek-
lefltirebilecek kapasitede olmasna dikkat etmek zorundadr.
Ekonomiklik: flletme faaliyetleri sonucunda elde edilen gelir ile bu gelir-
lerin elde edilebilmesi iin katlanlan ifl gc, hammadde ve yardmc mad-
de gibi elerin parasal ifadesiyle ortaya kan tm maliyetlerin oransal bir
sonucudur. flletmede maliyet giderlerinin dflk olmas ya da bu giderlerle
elde edilen mal/hizmetlerin satfl fiyatlarnn yksek olmas ekonomiklik
orann ykseltecektir.
Krllk: flletmenin belirli bir dnemde elde ettii krn, ayn dnemde
kullanlan sermayeye orandr. Bu orann en yksek kaca corafik alan
iflletmenin kurulufl yeri olarak semek uygun olacaktr. Maliyet, gelir ve fa-
iz oranlarndaki deiflmeler krllk orannn nceden kesin olarak hesaplan-
masnda nemli engellerdir.
Bu bilgilerden hareketle iflletme iin en uygun kurulufl yeri; giriflimcinin ifllet-
menin ama ve hedeflerine verimli bir biimde ulaflma yolunda, retim ifllevi iin
gerekli olan teknik ve ekonomik olanaklar, dier kurulufl yerlerine gre, optimum
bir biimde ele geirip, kr en st dzeye kard corafik alan biiminde tanm-
lanabilir.
Kurulufl yeri seim srecinde nce fabrika, satfl maazas, bro, hastane ya da
lokanta gibi iflletmelerin kurulaca blge, sonra da bu blge iindeki en uygun
Konumluk Yer, iflletmenin yer belirlenir. Buras artk iflletmenin faaliyetlerini yrtecei konumluk yerdir.
faaliyetlerini yrtmek
zere, belirlenen kurulufl yeri
Kurulufl yeri seiminde corafi blge seimi ile konumluk yer -genellikle- efl za-
iinde, fiziksel mekn olarak manl seilir.
kurulduu veya ald Ulafltrma ve telekomnikasyon (uz iletiflim) teknolojisinde yaflanan deiflim ve
yerdir.
dnflmler sonucu dnyamz artk kresel (global) bir ky haline gelmifltir. Bu
durum lke ii ve kresel ticaretin grnmn byk apta deifltirmifltir. Tpk
biliflim hizmeti reticileri ve salayclar gibi pazar temelli iflletmeler, artk tketi-
cilerden ok uzaklarda hizmetlerini srdrebilmekte ve buradaki maliyet stnl-
nden (ifl gc, enerji ve vergi gibi) yararlanabilmektedir. Buna ramen datc-
lar, hizmet iflletmeleri ve perakendeciler gibi birok iflletmenin hl youn bir bi-
imde pazar temelli olduu grlmektedir.
Kurulufl Yeri Seimini Etkileyen Unsurlar

flletmelerin kurulufl yeri seiminde gz nnde bulunduracaklar unsurlar arasn-
da faaliyet alanlarnn da nemi byktr. flletmelerin retim iflletmesi ya da top-
tanc, perakendeci ve bakm-onarm gibi hizmet iflletmesi olmalar, dikkat edilecek
hususlarn da farkllaflmasna yol aar.
retim iflletmeleri, kurulufl yeri seiminde pek ok unsuru dikkate almas gere-
kir. Bunlardan bafllcalar:
flletme; hammaddenin kaliteli, ucuz ve en fazla miktarlarda bulunduu yer-
de kurulmaldr.
Ulaflm kolay, taflma maliyetleri uygun olmaldr.
www.evrenselpdf.com
Gerektiinde iflletmeyi geniflletmeye uygun olmaldr.

Nfus, ekonomik ve sosyal geliflme dzeyi yeterli olmaldr.
Nitelikli ifl gcnn kolay ve en ekonomik bir biimde salanabilecei bir
yerde olmaldr.
Arazi fiyatlar ve inflaat maliyetleri uygun olmaldr.
Arazinin jeolojik yaps ve blgenin iklimi uygun olmaldr.
flgren ve ailelerinin toplumsal ve kltrel gereksinimleri en st dzeyde
karfllanabilecek bir yerde olmaldr.
flletme; toplumun kltr, eitim, gelenek ve grenekleri asndan genel
kabul gren bir yerde olmaldr.
retim srasnda deerlendirilemeyen ve yararsz olan artklar, evreye zarar
vermeden, artlarak doaya braklmaldr.
Devletin uygun altyap, ucuz kredi, hukuki kolaylklar, vergi indirimi ve
ucuz arsa hizmetlerini sunduu yerler tercih edilebilir.
evrede yeterli dzeyde sosyal tesisler ve kiralk konutlar bulunmaldr.
Telekomnikasyon hizmetleri olmaldr.
Savafl veya terrn olduu ya da olma riski bulunan blgeler ayklanabilir.
Finansal kaynaklarn kolay ve ekonomik olarak salanabilecei, banka ve
finans kurumlarnn bulunduu yerler tercih edilebilir.
Peki, retim iflletmeleri bu unsurlardan etkilenirken, acaba hizmet iflletmelerin-
de durum nasldr? Belli llerde bir benzeflmeden sz edilse de; rn reten ifl-
letmelerle hizmet reten iflletmeler arasnda kurulufl yeri seim kararlarn etkile-
yen baz farkllklar bulunmaktadr. Bunlar:
Toptanc iflletmelerin perakendeci maazalara yaknl, rn gnderme ve
alma asndan ulaflm ana yaknl, ayn sektrde hizmet veren dier ifl-
letmelerin toplanma yerlerine yaknl tercih edilen zelliklerdir.
Perakendeci iflletmeler kurulufl yerini seerken; yaya trafiinin younluu,
ara park olanaklar, alfl-verifl merkezlerine ve rakip iflletmelere yaknl
ve maaza kirasnn ya da satfl fiyatnn uygunluu gibi konulara dikkat
ederler.
Servis ve brolarn yerlefliminde ise; byk yerleflim yerlerine ya da trafii
youn olan caddelere yaknlk nem kazanr.
Giriflimciler, kurulufl yeri kararn verirken, yukarda bahsedilen unsurlar gz
nnde bulundurarak, en uygun kurulufl yerini belirlemek durumundadr. Ancak
uygulamada, iflletmenin btn unsurlar bnyesinde barndran bir yeri bulma ola-
na yoktur. Bundan dolay kurulufl yeri belirlenirken; giriflimci, retim faktrleri-
ni en dflk maliyetle bir araya getirebilecei, krn en st dzeye karabilecei
bir yeri belirlemeye alflr.
flletme Kapasitesinin Belirlenmesi

flletme kurma alflmalar, ekonomik arafltrma kapsamnda, iflletmenin kurulufl
yeri seiminden sonra iflletme kapasitesinin belirlenmesiyle devam eder. Kapasite,
zellikle retim iflletmelerinin byklklerinin ifade edilmesinde, en ok kullan-
lan bir kavramdr. flletme kapasitesi, retim faktrlerinin belirli bir dnemde (saat,
gn, hafta, yl) rn ve hizmetleri retebilme yetenek ve olanaklarnn metre, kg,
adet ve litre gibi uygun bir l birimiyle ifade edilmesi biiminde tanmlanabilir.
rnein, Toprak Mahsulleri Ofisinin (TMO) yllk depolama kapasitesi 4 milyon
ton dzeyindedir. Kapasitenin mali ve ekonomik bir yaklaflmla ele alnmas duru-
www.evrenselpdf.com
104 flletme lkeleri
munda, l birimi liradr. Sz gelimi, Trk Hava Yollarnn (THY) cirosu 2010 y-
lnda, kesin olmayan rakamlara gre, 6 milyar ABD dolardr.
Bir iflletme iin kapasite deerlemesi yaflamsal bir neme sahiptir. Daha bafllan-
g aflamasnda kurulacak iflletmenin retim kapasitesinin ok iyi hesaplanmas ge-
rekir. Tabii ki; bu ifllemin verimlilii de elde edilen verilerin doruluuna baldr.
Bundan dolay bir iflletmenin retim kapasitesi, bir yandan yeterli befleri kaynak-
larn ve makine-donanmn iflletmeye alnmasna, dier yandan da pazarlama ola-
naklarna ve mali kaynaklarn verimli bir biimde salanmasna baldr.
Literatrde, birbirinden farkl anlamlarda, eflitli kapasite kavramlar kullanl-
maktadr. Bunlardan bafllcalar;
Kuramsal (Teorik) kapasite: Makine ve donanm ve dier tm retim fak-
trlerinin hi bir duraksama, gecikme, aksama ve arza olmadan; anlan e-
lerin nitelikli iflgren tarafndan kullanm sonunda gereklefltirilebilecek en
yksek retim miktarn gsteren kapasitedir. Burada btn koflullarn m-
kemmel olduu dflnlr. rnein, bir buzdolab fabrikasnn -hi arza
vermeden- ylda retebilecei toplam buzdolab adedi 4 milyon ise; bu ra-
kam iflletmenin kuramsal kapasitesini oluflturur. Bir hizmet iflletmesinde de
kuramsal kapasite, iflletmenin belirli dnemde salayaca en yksek hiz-
met snrdr. rnein, otel iin, bir dnemde konaklamas gereken misafir-
lere ayraca oda-yatak says bu tr kapasiteyi belirtir.
Pratik (Normal) kapasite: Bir iflletmenin kuramsal kapasiteyle alflmas
her zaman mmkn olmayabilir. retim faaliyetleri; tamir, bakm, arza,
elektrik kesintisi ya da iflgrenden kaynakl sorunlardan dolay aksar. flte
bu gibi ortaya kan retim aksamalar dflldkten sonra meydana gelen
nedenlerle retim dzeyine pratik kapasite ad verilir. rnein, ylda 300
bin adet kuramsal kapasitesi olan bir hazr giyim iflletmesinde arza, elektrik
kesintisi gibi denetlenemeyen duraksamalardan dolay 260 bin adet takm
elbise retilmifl olabilir.
Kullanlan (Fiili) kapasite: Her zaman iflletmelerin pratik kapasiteye ulafl-
malar mmkn olmaz. Pazardaki durgunluk ve rakiplerin atlmlar gibi ne-
denlerden dolay; iflletmenin normal koflullarda retebilecei miktara alc
bulunmad durumlarda kullanlan kapasite kavram ortaya kar. rne-
in, ylda 500 bin metre kumafl (pratik kapasite) retebilecek durumda olan
bir tekstil fabrikasnn, talep azl nedeniyle, ylda 350 bin metre kumafl
retmesi kullanlan (fiili) kapasiteyi dourur.
Atl (Bofl/Aylak) kapasite: Pratik kapasitenin zor koflullar ve talep yeter-
sizlii nedeniyle kullanlmayan ksmdr. rnein, yllk pratik kapasitesi 360
bin adet olan bir otomobil fabrikasnda talep azl nedeniyle 300 bin adet
otomobil retilebilmiflse; bu iflletmenin atl kapasitesi 60 bin adet/yldr. Bu
kapasite iflletmenin birim retim maliyetlerini artrd iin iflletmeler tarafn-
dan arzu edilmez.
Aflr (Zorlanmfl) kapasite: Kullanlan (fiili) kapasitenin pratik (normal)
kapasiteden byk olmas durumunda ortaya kan kapasitedir. flletmeler,
geici de olsa, bu kapasiteye ulaflabilmek iin retim faktrlerini aflr zorla-
malar gerekir. Anlan kapasiteye iflletmeler; savafl, doal afetler ve ani talep
artfllar gibi zel durumlarda baflvururlar. retim faktrlerinin uzun sre
zorlanmas; hatal rnlerin, ifl kazalarnn artmas ve makinelerin sklkla
arzalanmas gibi sakncalar dourabilir.
www.evrenselpdf.com
SIRA SZDE SIRA SZDE
Kvaml (En uygun) kapasite: flletmenin en dflk ortalama maliyetlerle
retebilecei retim dzeyidir. Bu kapasite; retim maliyetlerinin
D fi N E L M
en dflk, D fi N E L M
retim miktarnn en yksek ve rnlerin tamamnn satlmfl olduu nokta-
da gerekleflir. flletmeler iin kvaml kapasite, iinde bulunduklar sekt-
S O R U S O R U
rn ortalamasna gre belirlenir.
Atl kapasiteye ulaflmann birden ok yolu bulunmaktadr. Birincisi; Dpratik

K K A Tkapasiteden, DKKAT
kullanlan kapasite karlarak atl kapasiteye ulafllr. kinci yol ise; kapasite kullanma
orannn (alflma derecesi) hesaplanmasdr. alflma derecesi, kullanlan kapasitenin
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
pratik kapasiteye orandr. rnein; kullanlan kapasite 975.000 m. kumafl/yl ve pratik
kapasite de 800.000 m. kumafl/yl ise tekstil fabrikasnn kapasite kullanm oran,
800.000/975.000 = %82dir. Buna gre; tekstil fabrikasnn kapasitesinin
AMALARIMIZ %18i atl du- AMALARIMIZ
rumdadr. flletme bu %18lik atl kapasiteyi; reklam, tantm, deme kolayl gibi satflla-
r artrc abalarla ve/veya yeni pazar arafltrmalaryla, deerlendirmeye gitmelidir.
K T A P K T A P
flletmelerin kurulufl alflmalar srecinde iflletme, kapasitesinin doru seilme-
si byk nem taflr. nk kapasite yalnz iflletmenin kurulufl aflamasnda deil,
iflletme faaliyete getikten sonra da nemli bir kavramdr. Bundan T E L E V Zdolay,
Y O N iflletme TELEVZYON
kapasitesinin eflitli unsurlar gz nnde bulundurularak belirlenmesi gerekir. Bu
unsurlar arasnda; talep dzeyi, yatrm maliyetleri, hammadde, ifl gc, teknoloji,
finansman, ulafltrma, malzeme ifllem sresi, makinelerin ifllem gc, ifl istasyonla-
NTERNET NTERNET
r arasndaki iliflkiler, bakm ve onarm saylabilir. Giriflimci btn bu unsurlar dik-
kate alarak, iflletmenin yapsna, byklne ve amalarna en uygun iflletme ka-
pasitesini belirler.
Tahmini Gelirlerin Belirlenmesi

Ekonomik arafltrma srecinde yaplan talep tahmini ve pazar arafltrmas sonucun-
da iflletmenin retecei rn ya da hizmete olan toplam talep ve iflletmenin bu ta-
lepten elde edecei pazar pay, kapasite ve tahmini satfl miktar belirlenir. Tabii ki
burada; yaplan bu alflmalar sonucunda satlmas dflnlen rnn tahmini bi-
rim maliyeti ile tahmini birim satfl fiyatlarnn da saptanmas gerekir.
Bylelikle; belirli bir dnem ierisindeki tahmini satfl miktar ile belirlenen bi-
rim satfl fiyatnn arpm sonucunda, iflletmenin salayaca gelir tahmin edilme-
ye alfllr. Bu ifllem giriflimciye, yatrmn ekonomik olup-olmad konusunda bil-
gi salar.
TEKNK ARAfiTIRMA
Teknik arafltrmalar, iflletmenin uygulayaca retim srelerinin ya da teknolojinin
ekonomik adan uygunluunu ortaya karmak ve baflar iin gerekli teknolojiyi
belirlemek iin yaplr. nk rn ve hizmet retiminde kalite ve maliyet, hem
retim sreci hem de kullanlan yntem ile dorudan ilgilidir.
Teknik arafltrmalarn; retim sistemi ve teknoloji seimi; ve teknik maliyet a-
lflmalar olmak zere iki boyutundan sz edilebilir.
retim Sistemi ve Teknoloji Seimi

rn ya da hizmet retmek amacyla; ifl gc, malzeme ve makine gibi fiziksel
elemanlarn bir araya gelerek uyumlu bir biimde alflmasna retim sistemi ad
verilir. Ekmek reten bir frn iflletmesinin retim sistemi incelendiinde; burada-
ki girdi elemanlarnn un, su, maya, tuz, enerji ve ekmek ustasnn bilgi ve bece-
www.evrenselpdf.com
SIRA SZDE SIRA SZDE
106
D fi N E L M
flletme lkeleri
D fi N E L M
risi olduu grlr. Burada dnflm ifllemi, ekmein yapm ve kt eleman da

S O R U
ekmektir. S O R U
DKKAT Giriflimci, iflletmede

D K K A T kuraca retim sistemine karar verirken; sermaye, pazarn bykl-
ve pazar pay, ifl gc nicelik ve nitelii, lisans, patent ve teknik destek olanaklar ve
kullanlacakSIRAteknoloji gibi unsurlar gz nnde bulundurmak durumundadr.
N N
SIRA SZDE SZDE
Literatrde retim sistemleri yntem, miktar ve akfla gre farkl biimlerde s-

AMALARIMIZ nflandrlmaktadr.
AMALARIMIZ Peki, bir giriflimci iflletmesini kurarken, teknik arafltrma aflama-
snda, gz nnde bulunduraca bafllca hangi retim sistemleri bulunmaktadr?
Siparifle gre retim sistemi, parti retim sistemi, srekli retim sistemi, proje re-
K T A P tim sistemi,K akc
T Aretim
P sistemi, yn retim sistemi ve tam zamannda retim sis-
temi bunlardan bafllcalardr.
retim sistemi seim karar; iflletmenin mali yapsn, rn kalitesini, bamllk
TELEVZYON ve esneklik T E Lzelliklerini
EVZYON etkiler. Alnan bu karar sonucunda uygun makine ve ifl
gc seilerek; fabrika ii tm dzenlemeler yaplr. Giriflimci, retim trne; ser-
maye, pazarn bykl ve pazar pay, ifl gc nicelik ve nitelii, lisans, patent
ve teknik destek olanaklar ve kullanlacak teknoloji gibi faktrleri gz nnde bu-
NTERNET NTERNET
lundurarak karar vermelidir.
Son yllarda teknolojide yaflanan geliflmeler sonucu, otomasyona ynelme
nemli lde artmfltr. Bu artflla birlikte, iflletmelerde teknoloji seimi konusu
daha da nemli bir konuma gelmifltir. Teknoloji seimi, farkl girdi faktrlerini kul-
lanarak ayn kty reten retim yntemleri arasndan birini belirleme sreci ola-
rak dflnlebilir. Bu sre, iflletmeler iin yaflamsal bir neme sahip bir karar ver-
me alann oluflturur. nk doru teknolojinin seimi, giriflimcilere, ok nemli
bir rekabet stnl salar. Grld gibi teknoloji seimi, kapasite ve yer se-
imi gibi bir defada alnan ancak, proje mr boyunca etkili olan kararlardandr.
Teknoloji seimi; sektre, sermaye gcne ve kresel geliflmelere gre deiflik-
lik gsterir. Bu yzden giriflimci veya karar vericinin, dnyada gerekleflen gelifl-
meler ve lke koflullar arasnda denge kurabilecek bir bakfl asna sahip olmas
gerekir. rnein, dviz darl yaflanan dnemlerde, yerli girdi kullanan teknoloji-
nin tercih edilmesi sz konusu olabilir. Ayrca geliflmifl lkelerde sermaye youn
teknolojilerin kullanlmasna karfllk, geliflmekte olan lkelerde bol ve ucuz olan
ifl gc kaynandan dolay, emek youn teknolojilere arlk verilebilir.
Teknik Maliyet alflmalar

Teknik maliyet alflmalar afladaki konular iermektedir:
retim maliyetlerinin retim srecine gre ayr ayr hesaplanmas,
Arsa, bina ve makineler gibi sabit deerler ve montaj (kurgu) maliyetleri ile
teknik bilgi (know-how) maliyetlerinin tahmin yoluyla belirlenmesi,
Nitelikli ve niteliksiz ifl gc gereksinimi ve maliyetlerinin belirlenmesi,
Su, enerji ve dier alt yap ihtiya ve maliyetlerinin belirlenmesi,
Bakm ve onarm maliyetleri alflmalarnn yaplmas.
Grld gibi, yaplabilirlik etdnde teknik arafltrmalar, yatrm kararla-
r iin nemli veri/bilgilerin elde edilmesini amalamaktadr. Bu bulgular bir
yandan teknolojik tercihleri irdelemeye ortam hazrlarken; dier yandan da sa-
tfl maliyeti hesaplar ve finansman hesaplar iin gerekli temel veri/bilgileri or-
taya koymaktadr.
www.evrenselpdf.com
FNANSAL ARAfiTIRMA
Finansal (mali) arafltrma kapsamnda yaplmas; planlanan yatrma para destei-
nin nasl salanaca, yaplacak yatrmn karfllnn alnp-alnamayaca ve kr
elde edebilmek iin retilecek birim miktarnn belirlenmesi gibi konular yer alr.
Ayrca, iflletmenin srekli olarak gereksinim duyaca parasal kaynaklar ve bunla-
rn salanabilecei yerler de renilmesi gereken dier bilgiler arasndadr.
Yaplabilirlik arafltrmas, iflletmenin kurulup-kurulmama kararnn verilmesine
katkda bulunduu gibi iflletmenin kurulduktan sonra karfllaflabilecei olas sorun-
lar belirleme ve bunlar iin zm nerileri gelifltirme ifllevine de sahiptir. Karfl-
lafllan sorunlar genellikle finansal konularda kendini gstermektedir. Bu yzden,
parasal sorunlarn bir an nce zme kavuflmas iin, afladaki sorularn yant-
lanmas gerekir:
Kurulufl iin arazi, inflaat ve donanm gibi elerin maliyeti (bafllang mali-
yeti) ne kadardr?
Kurulufl aflamasndan sonra, iflletmenin alfltrlabilmesi iin gereken cret,
kira ve faiz gibi iflleyifl giderleri ne kadardr?
flletmenin tahmini gelirleri ne kadardr?
Yatrm finansman hangi kaynaklardan, hangi sreyle ve hangi maliyetle
salanacaktr?
Ka birim retimden sonra kr elde edilebilecektir (Baflabafl/Kra geifl nok-
tas)?
Bu sorulara verilmesi gereken yantlar arasnda -ncelikli olarak- baflabafl Baflabafl (Kra Geifl)
(kra geifl) noktasnn belirlenmesi gelmektedir. Burada iflletmede elde edilen Noktas Analizi, ksa
dnemde hem sabit, hem de
toplam gelirlerin, toplam giderlere eflit olduu noktann (baflabafl noktas) belirlen- deiflken giderlere sahip
mesi amalanr. iflletmelerin alacaklar
stratejik kararlara yardmc
Baflabafl noktasnda iflletme ne kr, ne de zarar etmektedir. Yani, yapt yatr- olan bir krllk
mn karflln almfl ancak henz herhangi bir kr elde edememifltir. Giriflimci, zmlemesidir.
yapt bu alflmayla, harcamalarn karfllamak iin ka birim retim yapacan
bulmay hedefler. Bylece daha nce belirledii pazarn talep miktaryla baflabafl
noktasn karfllafltrarak; yatrmn krl olup-olmayacan ngrmeye alflr. fllet-
menin tahmini gelir ve giderleri, baflabafl noktasnnn belirlenmesinde temel bilgi-
lerdir. Gider kavram, belirli bir zaman dilimi iinde kullanlan ve tketilen rn ya
da hizmetlerin parasal deerini ifade eder. Giderler sabit ve deiflken olmak ze-
re iki gruba ayrlr. Sabit giderler, iflletmenin retim miktarna bal olarak deifl-
meyen giderlerdir. flyeri kiras, bina ve arazi vergisi, faiz, sigorta primleri, makine,
donanm, amortisman, iklimlendirme (stma ve soutma) ve aydnlatma gibi gider-
ler bu gruba girer.
Deiflken giderler ise; iflletmenin retim miktarna gre artan ya da azalan, re-
tim olmad zaman da oluflmayan giderlerdir. Deiflken gider grubuna; yakt,
hammadde, yar mamul maddeler, ifli cretleri, gelir vergisi ve bakm-onarm gi-
derleri girer.
Baflabafl noktasnn bulunmasnda kullanlan gelirler ise; bir faaliyet dnemin-
de satlan rn/hizmet miktarnn o dnemdeki birim fiyat ile arplmas sonucu
elde edilen rakamdr. Baflabafl noktas, retim miktar ve satfl tutarlarna gre iki
biimde hesaplanr.
rnein, 40.000 adet rn retip-satmay planlayan A flletmesi, gereklefltire-
cei retim iin toplam olarak T60.000 sabit, T120.000 ise deiflken giderlerinin ol-
duunu varsaymfl ve retecei her rn iin T6 satfl fiyat belirlemifltir. Bu durum-
www.evrenselpdf.com
108 flletme lkeleri
da iflletmenin miktar ve satfl olarak baflabafl noktalar (BBN) afladaki gibi gerek-
leflecektir. Burada ncelikle birim baflna deiflken gider (Deiflken Giderler /
rn miktar) = (120.000 /40.000 = 3) bulunur ve daha sonra afladaki ifllemler ya-
plr.
Sabit Giderler 60.000

BBN (Miktar) = = = 20.000
Sat Fiyat (T )- Birim Deiiken Gider (T) (6-3)
Sabit Giderler 60.000

BBN (Sat Tutar)) = = =120.000
1-(Birim Deiken Gider/ Sat Fiyatt) 1-(3/ 6)
rneimize gre; A iflletmesi 20.000 birim rn rettiinde ya da T120.000lik

satfl hacmine ulafltnda, gelirlerinin toplam giderlerinin toplamna eflit olacak
yani; sfr kra ulaflmfl olacaktr. flletme ancak bu noktadan sonra rettii her bi-
rim rnden kr elde etmeye bafllayacaktr.
BBNnin finansal zmleme ve finansal karar retme konularndaki en temel
kullanm alanlar afladaki biimde sralanabilir:
flletmenin zarara uramamas iin ulafllmas gereken ifl hacmi dzeyinin
belirlenmesi,
Satfl maliyetlerinin ve birim fiyatlarnn hesaplanmas,
flletme retim kapasitesinin belirlenmesi,
flletme sermaye ihtiyacnn belirlenmesi,
Krl rn bilefliminin belirlenmesi,
Sabit/deiflken giderler, satfl fiyat, toplam satfl miktar veya kr beklentile-
rindeki deiflmelerin birbirine etkilerinin ortaya karlmas,
flletmenin izleyecei retim, fiyat ve yatrm politikalarna karar desteinin
verilmesi,
Tahmin edilen ile gerekleflen durumun karfllafltrlarak deerlendirilmesi.
Grld gibi finansal arafltrmalar, iflletmenin tm yatrm ve iflleyifl maliyet-
lerinin tahmin edilmesi alflmalarn ierir. Ayrca bu alflmalar, iflletmenin finan-
sal sorunlarna zm nerileri getirilmesine olanak salar.
YASAL ARAfiTIRMA
Yasal arafltrma, iflletmenin hukuki yaps, kurulacak iflletmenin devlet desteinden
yararlanma durumu ve retim iin gerekli yasal izinlerin belirlenmesi iin yaplr.
flletmenin Hukuki Yapsnn Belirlenmesi

lkemizde iflletmelerin hukuki tr; zel iflletmeler, kamu iflletmeleri, karma ifllet-
meler (kamu ve zel) ve yabanc sermayeli (ok uluslu) iflletmeler biimindedir.
zel iflletmeler arasnda kifli (flahs), sermaye ve kooperatif iflletmeleri bulunmak-
tadr. Yine flahs iflletmelerine bakld zaman, bunlarn hakiki flahs iflletmesi, adi
flirket, kollektif flirket ve adi komandit flirket biiminde bir ayrma tabi tutulduu
grlmektedir. Sermaye iflletmeleri arasnda da anonim flirket, limited flirket ve ser-
mayesi paylara blnmfl komandit flirket yer almaktadr.
Kurulmas dflnlen bir iflletmenin anlan flirket trlerinden birisi olma zorun-
luluu vardr. Giriflimci kuraca iflletmenin hukuki yapsn belirlerken eflitli se-
enekleri deerlendirmek durumundadr. Bunlar:
www.evrenselpdf.com
Sermaye zerinde tam olarak sz sahibi olma arzusu: Giriflimci yne-

tim gcn elinde tutarak kendi baflna ifl yapmay dflnyorsa, tek kifli
(flahs) iflletmesini tercih edebilir. Ya da yine ynetim gcn elinde tutarak
ortakl bir yap istiyorsa, komandit ya da az ortakl komandit flirketi seebi-
lir. Giriflimci eer gl ve kolay elde edilen bir sermaye yapsn istiyorsa,
anonim ya da ok ortakl limited flirket trn seecektir.
flletmenin vergi ykmllndeki farkllklar: flletmenin hukuki ya-
ps (unvan) iflletmenin vergi ykmllnn olup-olmamasn belirleyen
bir unsurdur. Kurumlar Vergisi Kanunu, kollektif ve komandit flirketlerin t-
zel kiflilikleri olmasna ramen, bu ortaklklara vergi ykmll tanma-
mfltr. Bu flirketlerde ortaklar, Gelir Vergisi Kanununa (GVK) gre, iflletme-
nin elde ettii krdan aldklar pay zerinden vergilendirilirler. Tabii ki bu
durum, Kurumlar Vergisi Kanununa gre, daha fazla vergi denmesi anla-
mna gelmektedir. Ancak Kurumlar Vergisi Kanununa gre vergi oran ge-
lir miktarna bal deil, sabit bir orandr. Sermaye flirketleri tzel kiflilikleri
nedeniyle, Kurumlar Vergisi mkellefi olmalarndan dolay, daha az vergi
verirler. Ayrca sermaye flirketlerinde ynetici konumundaki ortaklara de-
nen cret ve ikramiye gibi demeler iflletme defterine gider yazlp vergiden
dfllrken; kifli iflletmelerinde ise; bu tr demeler gider olarak kabul edil-
mediinden vergiden de dfllememektedir.
Mali sorumluluklarn snrlanmas: Giriflimciler, iflletmenin bor ve
alacaklarna karfl iflletmeye koyduklar sermaye kadar sorumlu olmak is-
tiyorlarsa; tercihlerini sermaye flirketlerinden yana kullanacaklardr. n-
k dier flirket trlerinde ortaklar, komanditer flirketlerde komanditer or-
taklar hari, iflletmenin bor ve ykmllklerine karfl btn mal varlk-
lar ile sorumludur.
Kredi olanaklar: Finans kurulufllar, iflletme ortaklarnn snrsz sorumlu
olmas durumunda, bu tr iflletmelere daha kolay para salamaktadr. Bu-
nun yannda ortaklk yaps snrl sorumlu olmasna karfln, sermaye flirket-
lerinin (zellikle anonim flirketlerin) finansman bonolar, tahvil gibi ok e-
flitli finansman kaynaklarn kullanarak gereksinim duyduklar paray sala-
yabilirler.
Bunlarn dflnda iflletmenin hukuki yapsna gre kurulufl ifllemlerinin ve gider-
lerinin farkl olmas ve ilgili mevzuat da iflletmenin hukuki yapsn belirlemede et-
kin rol oynar.
Devlet Desteklerinin zlenmesi

Mevcut iflletmelerin tm, yasalar gereince, gelir vergisi veya kurumlar vergisi
vermekle ykmldr. flletme, iflgrenlerin alflma koflullarn ve ifl gvenliini
salamann yannda dzenli olarak iflgrenlerin hastalk, yaflllk ve kaza primleri-
ni demek zorundadr. Devlet bu ykmllkleri yerine getiren iflletmelere koru-
ma ve destek hizmetlerini sunar.
flletmenin yapaca yatrm istihdam yaratma, lkeye dviz getirme ve evreyi
koruma gibi yararlar salyorsa; giriflimci yatrm indirimi, gelir vergisi ve toplu ko-
nut istisnas, KDV istisnas, ucuz arazi ve uygun kredi destei gibi devlet destekle-
rinden yararlanabilir. Gnmzde iflletme kurmay dflnen giriflimciler; Hazine
Msteflarl, Trkiye fl Kurumu, Kk ve Orta lekli flletmeleri Gelifltirme ve
Destekleme daresi Baflkanl (KOSGEB) gibi devlet kurumlarndan ve AB Hibe
Fonu gibi iflletmeleri destekleyen kurulufllardan maddi destekler salayabilirler.
www.evrenselpdf.com
110 flletme lkeleri
flletme Kurulurken Alnmas Gereken Yasal zinlerin

Belirlenmesi
fl yeri amak iin alnmas gereken resmi belgeler iflletmenin niteliine gre deifl-
mektedir. flletme kurma srecinde ilgili kurumlardan alnmas gereken yasal izin
sreci ana hatlaryla afladaki biimdedir:
Sanayi ve Ticaret Bakanlndan (Sanayi ve Ticaret l Mdrl) flirketin
kurulmas ile ilgili iznin alnmas,
Ticaret Sicil Memurluuna yeni kurulufl tescili iin gerekli belgelerin veril-
mesi ve kurulufl ilan,
Esnaf ve Sanatkrlar Sicil Memurluundan tescil ve ilan ifllemleri,
Tutulmas zorunlu olan defterlerin krtasiyeden alnmas ve Notere onaylat-
trma,
Vergi Dairesine vergi mkellefiyetinin tescili, vergi levhas, yazar kasa lev-
hasnn onay ve damga vergisinin yatrlmas,
Maliye Bakanlnn anlaflmal olduu matbaa iflletmelerine gerekli belgele-
rin bastrlmas,
Sanayi Odas ya da Ticaret Odasna kayt ifllemleri,
Belediyelerden ifl yeri ama ve alflma ruhsat alnmas,
Sosyal Gvenlik Kurumu ifllemleri (fl yeri sicil numarasnn alnmas ve ifle
girifl bildirgelerinin verilmesi).
RGTSEL ARAfiTIRMA
Giriflimci, ifl kurma srecine girdiinde, iflletmenin uzun dnemli amalaryla elifl-
meyen ve bu amalar glendiren esnek bir rgt yapsn oluflturmas gerekir.
rgtsel arafltrma alflmas, temel olarak; iflletmede yaplacak ifllerin belirlenme-
si ve gruplandrlmas, iflleri yapacak kiflilerin belirlenmesi ve yetki-sorumluluk-
larn verilmesi ve ifllerin grlecei yer, ara ve yntemlerin belirlenmesi afla-
malarndan oluflur.
Yaplacak fllerin Belirlenmesi ve Gruplandrlmas

flletmede ncelikle, ifllerin yrtlmesi iin gerekli olan tm faaliyetlerin belir-
lenmesi gerekir. Bunlar; retim ve pazarlama sz konusu olduu temel faaliyet-
ler ve iflletme ynetimi, denetim ve insan kaynaklar ynetimi, muhasebe ve res-
mi ifllemlerden oluflan destek faaliyetler biimindedir. Bu aflamada, birbirinin ay-
ns ve birbirleriyle iliflkili olan ifller bir araya getirilerek birimler ya da blmler
temelinde snflandrlr. Ayrca bu aflamada, ifl analizi ve ifl tanmlarna da yer
vermek gerekir.
flgrenin Belirlenmesi ve Yetki-Sorumluluklarn Verilmesi

Bu aflamada, ifl analizi ve ifl tanmlar erevesinde belirlenen iflin gereklerine uy-
gun nitelikteki personel ilgili ifllere atanr. Burada iflin gerekleri iflgrenin nitelikle-
rine uygun olmaldr. rgtlerde ifl-kifli dengesi salanmad srece artk, oradan
verimlilik beklenemez.
flgrenler blmlerine atanrken, grevlerine iliflkin yetki ve sorumluluklarn
da titizlikle belirlenmesi gerekir. Bylece iflgren; hangi ifli yapacann, kime kar-
fl sorumlu olduunun, kime hesap vereceinin farkna vararak yetki ve sorumlu-
luklarnn snrn bilir.
www.evrenselpdf.com
Yer, Ara ve Yntemlerin Belirlenmesi

Giriflimcinin, rgtsel arafltrmaya bal olarak yerine getirecei grevler arasnda
iflgrenin etkin ve verimli bir biimde alflabilecei yer, ara ve yntemlerin sa-
lanmas yer alr. Burada ifllerin grlmesi iin, iflgrenin gereksinim duyduu fizik-
sel evre koflullar ve maddi ara-gereler sz konusudur.
flletmede kullanlacak hammadde, makine, donanm ve bina gibi elerin sa-
lanmas ve ifllerin konusuna gre dzenlenmesi gerekir. nk bir ifli yerine getir-
mek iin yetki ve sorumlulukla donatlan iflgrenlere, iflin yaplmasna ynelik
ara-gerelerle uygun alflma koflullar ve etkin alflma yntemleri gibi dier ola-
naklarn da giriflimciler tarafndan salanmas, iflletme verimlilii asndan byk
nem taflr.
DEERLENDRME-KARAR VERME VE GEREKLEfiTRME

Yaplabilirlik arafltrmasnn tamamlanmasndan sonra, arafltrma verilerine dayan-
larak, bir n proje alflmas yaplr. Bu proje ile giriflimcilere ve yatrm yapma d-
flncesinde olan dier nc flahslara, yatrm sonunda hedefledikleri amalara
ulaflp-ulaflamayacaklar konusunda genel bir bilgi verilmesi amalanr. alflmann
deerlendirme aflamasna geebilmek iin n projenin tam ve amaca dnk oldu-
unun kabul edilmesi gerekir.
Yatrm Deerlendirme
Yaplabilirlik arafltrmasnn tamamlanmasndan sonra alflma bulgular, bir rapor
(n proje) biiminde, ilgili kiflilerin grfllerine sunulur. Bu aflamada, giriflimciler
ya da ilgili yneticiler raporu deerlendirerek, hangi davranfl biimini seecekle-
rine karar vereceklerdir. Yatrm deerlendirme bir ekip tarafndan gereklefltirili-
yorsa; baz yelerin olumsuz grflleri de sz konusu olabilir. Burada her ye ken-
di bakfl asna gre konuyu deerlendirir. Tabii ki; bu deerlendirmede ekip ye-
leri arasnda grfl birliinin salanmas gerekir. Yatrm deerlendirme aflamasn-
da afladaki sonularla karfllafllabilir:
Karar vericiler, en uygun iflletme modelini seerek bir ifl plan gelifltirir ve ifl-
letmenin kurulabilmesi iin gerekli olan sreci bafllatrlar.
Yaplabilirlik raporu eksik bulunan ynleriyle yeniden ele alnarak, ek alfl-
malar yaplr.
Krl bir yatrm olmad sonucuna varlarak, alflma sona erdirilir.
Baflka bir yatrm iin yeniden arafltrma sreci bafllatlr.
Yatrm Karar
Yaplabilirlik raporunu deerleme aflamasnda giriflimci, rapor sonularn olumlu
ve toplam yatrm tutarn da kabul edilebilir snrlar iinde gryorsa; yatrm yap-
ma kararn verecektir. Peki, giriflimci toplam yatrm tutarn nasl hesaplayabilir?
Bu hesabn yaplabilmesi iin iki ayr alflmaya gereksinim vardr:
Sabit yatrm tutar: flletme kurma dflncesinin domasndan, yatrmn
sonulandrlp iflletmeye geifl aflamasna kadar yaplan harcamalarn tm-
dr. Arafltrma ve proje giderleri, arsa bedeli, arazi dzenlemesi, inflaat, ma-
kine ve donanm gibi giderler rnek olarak gsterilebilir.
flletme sermayesi tutar: flletmenin kuruluflu tamamlandktan sonra faali-
yetlerini srdrebilmesi iin gerekli olan fondur. flletme sermayesini ifllet-
menin elinde bulundurduu dnen varlklar oluflturur. Dnen varlklar ise;
www.evrenselpdf.com
112 flletme lkeleri
iflletmenin nakit olarak bankada ve/veya elinde bulundurduu varlklar ile

bir yl veya bir faaliyet dnemi iinde paraya dnfltrlmesi ya da kullanl-
mas dflnlen varlklarndan oluflur.
Yatrm Gereklefltirme
Yatrm karar verildikten ve gerekli yetki-sorumluluklar aktarldktan sonra, n
projenin ifl planna dnfltrlmesi sreci bafllar. Bu aflamada proje daha somut ve
ayrntl bir biime sokulur. flletme kapasitesi, bykl, hukuki yaps, kurulufl
alflmalarnn bafllama ve bitifl tarihleri, pazarn hacmi, yllk finansal tahminler,
kurulufl yeri, retilecek rnn fiyat, iflgren nicelik ve nitelikleri, yaplacak har-
camalarn ayrnts, satn alnacak her trl makine ve donanmn teknik zellikle-
ri ve maliyeti gibi konular ifl plannda yer alr. fl plan ayn zamanda resmi kurum
ve kurulufllarn izninin alnaca bir proje olmaktadr.
fl plan aflamasnda projelendirilen ayrntl alflmalar, artk fiziksel olarak ger-
eklefltirilmeye alfllr. Yani; ifl plannda yer alan konular, belirlenen zaman dili-
minde, atanan sorumlular tarafndan somut bir biime dnfltrlmeye bafllar.
Bylece bir iflletmenin kurulmas ile ilgili tm aflamalar olumlu olarak deerlendi-
rilmifl, gerekli yasal izinler alnmfl, kaynaklar salanmfl, gerekli grflme ve sz-
leflmeler yaplmfl, dolaysyla faaliyete bafllanmfl demektir.
SIRA SZDE Diyelim ki; gda

SIRA sektrnde
SZDE yer alan bir lokanta iflletmesi amaya karar verdiniz, projeyi
4 gereklefltirmek iin, bundan sonra hangi aflamay izlersiniz?
S O R U S O R U
DKKAT DKKAT
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
K T A P K T A P
TELEVZYON TELEVZYON
NTERNET NTERNET
www.evrenselpdf.com
zet
N
A M A
flletme kurma kavramn, nemini ve giriflimci- N
A M A
Ekonomik, teknik, finansal, yasal ve rgtsel
1 nin yatrm yapma nedenlerini aklamak. 4 arafltrmalar aklamak.
Yatrm biiminde de ele alnan iflletme kurma Ekonomik arafltrmalar, kurulacak iflletmenin
kavram; giriflimcinin elinde bulunan parasal de- ekonomik adan krl ve verimli olup-olmad-
erleri, en iyi bildii bir alana aktararak maddi nn arafltrlmasdr. Bu alflma kapsamnda, ta-
ve maddi olmayan deerlere dnfltrmesini ifa- lep tahmini ve pazar arafltrmas, kurulufl yerinin
de eder. Yaratt katma deerle ekonomiye can seimi, kapasitenin ve tahmini gelirlerin belirlen-
veren ve toplumsal refaha katk salayan iflletmesi yer alr.
melerin verimlilii ve krll, kurulufl aflamasn- Teknik arafltrmalar, iflletme iin seilecek re-
da verilecek kararlarn tutarl olmasyla doru- tim sreleri ve teknolojinin belirlenmesinde
dan iliflkilidir. Giriflimci, kuraca iflletmeyi ala- nemli rol oynar. retim srecinin tanmlanma-
nndaki deneyimi, bilgisi, gelecei tahmin etme s, retim teknolojisinin ve makinelerin seimi,
gc, frsatlar deerlendirebilme ve risk alabil- fabrika iindeki yerleflim dzeninin oluflturulma-
me kapasitesiyle biimlendirir. s ve bakm-onarm olanaklarnn arafltrlmas bu
Giriflimciler, ncelikle kr elde edip kendi refah alflma kapsamndadr.
dzeylerini artrma amacyla yatrm yaparlar. An- Finansal arafltrmalar, iflletmenin gelir-gider tah-
cak giriflimciyi iflletme kurmaya iten nedenler sa- minlerinin yaplmas, finansman kaynaklarnn
dece bununla snrl deildir. Giriflimci, ayrca saptanmas ve iflletme krllnn belirlenmesi
kendi iflinin patronu olmak, saygnlk kazanmak, ile ilgili faaliyetlerdir.
tketici ihtiyalarn karfllamak, ailesinin gelece- Yasal arafltrmalar, iflletmenin hukuki yaps-
ini garanti altna almak ve yatrm dflncesine nn belirlenmesi, devlet desteklerinin izlenme-
sahip olmak gibi nedenlerle de yatrm yapar. si ve yasal izinlerin alnmas ile ilgili alflmala-
N
r kapsar.
A M A
flletmenin kurulufl srecini aklamak. rgtsel arafltrmalar, yaplacak ifllerin belirlen-
2 flletme kurma sreci, giriflimcinin kafasnda can- mesi, iflleri yapacak kiflilerin belirlenmesi, yetki
lanan yatrm fikriyle bafllar. Sonra uygun yatrm ve sorumluluk dalmnn yaplmas ve rgt fle-
alan belirlenir; ekonomik, teknik, finansal yasal masnn oluflturulmas gibi alflmalar kapsar.
ve rgtsel zmlemelerden oluflan bir yapla-
bilirlik arafltrmas gereklefltirilir. Daha sonra bu N
A M A
Kurulufl yeri seiminde dikkate alnmas gereken
arafltrma rapor (n proje) haline getirilir. Rapor 5 unsurlar aklamak.
giriflimci ya da ilgili dier kifliler tarafndan de- Kurulufl yerinin seiminde dikkate alnmas gere-
erlendirilerek yatrmn yaplp-yaplmayaca- ken unsurlar arasnda; hammadde, nfus ve sos-
na karar verilir. Yatrm krl grld takdirde yal geliflim dzeyi, arazi ya da bina fiyatlar, ulafl-
rapor, ifl plan (kesin proje) biimine dnfltr- trma, pazara yaknlk, ifl gc, eitim dzeyi, fi-
lr. Son olarak da iflletme, gerekli kaynaklarn nans kurumlar, iklim koflullar, destekler, enerji
salanmas, yasal izinlerin alnmas ve projeden ve yakt saylabilir.
sorumlu kiflilerin atanmasyla faaliyete geer.
N
A M A
Yaplabilirlik arafltrmasn tanmlamak.
3 Yaplabilirlik arafltrmas, daha yatrm karar aln-
madan nce, kurulmas dflnlen iflletme hak-
knda ekonomik, teknik, finansal, yasal ve rgt-
sel bilgilerin toplanp sistemli bir biimde sunul-
mas srecidir.
www.evrenselpdf.com
114 flletme lkeleri
Kendimizi Snayalm
1. flletme kurma sreci hangi aflamayla bafllar? 6. Teknik arafltrmalar, iflletme kuruluflunda hangi bil-
a. fl plan gileri salar?
b. Yaplabilirlik arafltrmas a. Pazar pay ve talep tahmini
c. Uygun yatrm alannn seimi b. retim sistemi ve teknoloji seimi
d. Yatrm dflncesi c. Finansman kaynaklar
d. Hukuki yapy belirleme
e. Yatrm deerleme
e. rgtsel flemay hazrlama
2. Yatrm karar alnmadan nce, kurulmas dfln-

7. Afladakilerden hangisi teknik maliyet alflmalar
len iflletmeyle ilgili ekonomik, teknik, finansal, yasal ve kapsamna girmez?
rgtsel bilgilerin toplanarak, sistemli bir biimde su- a. retim maliyetlerinin retim srecine gre ayr
nulmas srecine ne ad verilir? ayr hesaplanmas
a. n arafltrma b. Arsa, bina ve makineler gibi sabit deerler ve
b. Talep Tahmini montaj (kurgu) maliyetleri ile teknik bilgi (know-
c. Yaplabilirlik arafltrmas how) maliyetlerinin tahmin yoluyla belirlenmesi
d. Pazar arafltrmas c. Nitelikli ve niteliksiz ifl gc gereksinimi ve ma-
e. flletme kapasitesinin belirlenmesi liyetlerinin belirlenmesi
d. retilecek rnn pazardaki fiyat dzeyinin be-
lirlenmesi
3. Kurulmas dflnlen iflletmenin ekonomik adan
e. Su, enerji ve dier altyap ihtiya ve maliyetleri-
verimli ve krl olup-olmad hangi fizibilite arafltrma-
nin belirlenmesi
s ile belirlenir?
a. Teknik 8. Afladakilerden hangisi baflabafl noktas analizi ile
b. Ekonomik ilgili yanlfl bir ifadedir?
c. Yasal a. Toplam giderler ile toplam gelirlerin birbirine
d. rgtsel eflit olduu noktadr
e. Finansal b. Satfl geliri, maliyet ve kar arasndaki iliflkileri in-
celeyen analitik bir yntemdir
4. Afladakilerden hangisi kurulufl yeri seimini etkile- c. flletme ne kr ne de zarar etmektedir
yen faktrler arasnda yer almaz? d. Ksa dnemde hem sabit, hem de deiflken gi-
a. Ulafltrma derlere sahip iflletmelerin alacaklar stratejik ka-
rarlara yardmc olan bir krllk zmlemesidir
b. Hammaddeye yaknlk
e. flletme baflabafl noktasnda az da olsa kr elde
c. klim koflullar
etmektedir
d. Pazara yaknlk
e. Teknoloji dzeyi 9. Afladakilerden hangisi Uygun Yatrm Alannn
belirlenmesinde etken olarak ele alnmaz?
5. Kullanlan kapasitenin pratik kapasiteye oranna ne a. Ekonomide yaflanan darboaz
ad verilir? b. Grflme ve szleflmelerin tamamlanmas
a. alflma derecesi c. Pazarda talebin artmas
b. Kvaml kapasite d. thalat ve ihracat olanaklarnn azalmas
c. Zorlanmfl kapasite e. Rakiplerin artmas
d. Aylak kapasite
e. Baflarm derecesi 10. Satfl sonras ifllemleri yrten iflletmeler ve brolar
nerelerde kurulur?
a. Pazara yakn yerlerde
b. Hammaddeye yakn blgelerde
c. Yafl bol olan blgelerde
d. Sulama kanallarna yakn blgelerde
e. Havalimanlarna yakn yerlerde
www.evrenselpdf.com
Yaflamn inden
Wienerwaldn Tarihesi s ile o yllarda inanlmas zor bir baflar salamflt. Ci-
Dnya restoran endstrisinde 50 yln stnde bir ge- rosu, Franchising prensibi sayesinde aniden ykseldi.
mifle ve tariheye sahip ok az kurum vardr. Wiener- 70li yllarn sonunda, gnde yaklaflk olarak 150.000 k-
wald, ziyareti ve mflterilerine lezzet ve shhatli beyaz zarmfl (evirme) tavuk satlmaktayd.
et arlk mens ile ok rekabeti olan bu endstride Bymeye devam eden Jahn, ABD piyasasna girmeye
yerini almfltr. Markamzn kuvveti franchisee ortaklar- alflt. Sermaye a olan iki lokanta zincirinin hisse
mzdan, ifl salayclarmzdan ve kendilerini markaya ounluunu satn ald. Ksa bir sre iinde ABDde ne-
adamfl alflanlarmzdan gelmektedir. redeyse 1.000 iflletme Jahnn flirketine katlmflt.
Avusturyann Linz kentinde lokantac bir ailenin olu 1977den beri svire uyruklu olan Jahn baflka sektrle-
olarak dnyaya gelen Jahn, ortaokulu bitirince yl re de uzand. Tourotel iflletmeleri temelinde Jahn-Rei-
daha doduu kentte okula gitti. Ardndan, aile gele- sen adl turizm iflletmesini kurdu. Problemler 80li ylla-
neine uyarak afll ve garsonluu renmek zere rn baflnda ortaya kt. ABDde parasal limitini aflt
raklk eitimine bafllad. lk Wienerwald Restoran ve iflletmelerini yeterince abuk zarar hanesinden ka-
olarak; 50li yllarn baflnda yeni evli olan Jahn, M- ramad iin, Jahnn borlar ksa zamanda eyrek mil-
nihe yerleflerek ilerde iki ocuunun annesi olacak yar DMyi buldu. 1982den sonra bankalar, flirketin ka-
kars Hermi ile birlikte kk bir lokanta olan Linzer derini tayin ettiler. Friedrich Jahn Wienerwald dhil
Stberli iflletti. farkl alanlardaki kurulufllarn satmak zorunda kald.
Parasal durumu skflk olduundan, gen giriflimci uy- 1982 ile 2007 arasnda Wienerwald farkl flirketler tara-
gun fiyatl almlara ncelik tanmak zorundayd. fndan ynetildi ve ynlendirildi.
ABDden ucuz fiyata tavuk eti alma olana bulunca, 2007 ylnda Friedrich Jahnn torunlarnn dmenin ba-
tmyle tavuklu yemeklere gemeyi akl etti. Lokanta- flna gemesi ile birlikte birden bire Wienerwaldde bir
snn adn Wienerwald olarak deifltirdi ve evirme deiflim ve iyileflme rzgrlar yakaland. Bugn Wie-
pili satmaya bafllad. Almanyada bir ilk olmas, her nerwald Almanyada 30 milyon Euro cirosu ve 42 resto-
noktada ayn fiyat ve ayn lezzeti sunabilmesi, tavuun rand ile ilk 50 zincir arasnda yerini korumakta ve g-
her gn yenebilecek salkl bir rn olmas gibi faktr- nmze uyarlanmfl salkl pili menleri ile byme-
lerin st ste gelmesi ile 1956 ylnda Linzer Stberl sine hzla devam etmektedir.

Wienerwald zincirinin ilk halkas oldu. Yl 1965 oldu-
unda Friedrich Jahn, Almanya iinde 174 noktaya ulafl- Kaynak: http://markalartarihi.blogcu.com/wiener-
mflt. Verdii toptan siparifllerle fiyatlar dflk tutabili- wald-in-tarihcesi/8888348
yordu. 60l yllarn sonuna kadar zincirine 200den faz- (18 Aralk 2011)
la lokanta katlmflt. Bunlarn dflnda at ok sayda
oteli de, pazarlama nedenleriyle, Wienerwald ad al-
tnda tantt.
Jahn, 70li yllarn ortasnda Wienerwald zincirinin (yl-
lk cirosu: yaklaflk 600 milyon DM) iflletme sorumlulu-
unu paylafltrmaya karar verdi. O zaman iin Bat Al-
manyada ilk Franchising (isim kullanma hakk) Siste-
mini bafllatt. Aktif ynetimden ekilen Jahn, svirede
Feusisbergde bulunan Wienerwald Holding flirketinin
ynetim kurulu baflkanln stlendi. 1979 ylnda ina-
nlmas zor bir rakamsal bykle ulaflan Wienerwald
zinciri Japonya dhil, 13 lkeye yaylmfl toplam 1551
restoran, 30.000 alflan ve gnlk 300.000 mflteri say-
www.evrenselpdf.com
116 flletme lkeleri
Okuma Paras
KOSGEB Giriflimcilik Destek Programyla Geri flimciler 70 bin liralk krediyi 2 yl sonra 36 ay vade ile
demesiz 27 Bin T Alabilirsiniz demeye bafllayacak diye konufltu.
Kk ve Orta lekli flletmeleri Gelifltirme ve Destek- 27 bin liras hibe, 70 bin liras ise faizsiz geri demeli
leme daresi Baflkanl (KOSGEB) ve Trkiye fl ve fl- kredi iin ilkokul mezunu ve 18 yafln doldurmufl
i Bulma Kurumunun (fiKUR), ortaklafla dzenledikle- herkesin kendilerine baflvurabileceini belirten Altu,
ri Giriflimcilik Proje Destek Program kapsamnda, ifl projenin, niversite mezunlar ve ev hanmlar iin ok
kurmak isteyen giriflimcilere 27 bin T hibe verilecek. nemli bir frsat olduuna dikkati ekti.
Giriflimciler, ifllerini kurduktan sonra 1 yl sonra, 2 yl KOSGEB Giriflimcilik Destek Programna baflvuru:
demesiz olmak zere 36 ay vade ile faizsiz 70 bin T KOSGEBin web sitesinde bu proje iin hazrlanan say-
kredi de kullanabilecek. fada (http://www.kosgeb.gov.tr/Pages/UI/Destek-
15 Haziran [2010] tarih ve 27612 sayl Resmi Gazetede ler.aspx?ref=8&refContent=69) daha pek ok ayrnt ve
yaymlanarak yrrle giren KOSGEB Destek Prog- baflvuru formlar bulunuyor. Konuyla ilgili daha fazla
ramlar Ynetmeliine dayanlarak hazrlanan progra- bilgi almak iin ncelikle yine ayn sayfada yer alan Gi-
mn amac; ekonomik kalknma ve istihdam sorunlar- riflimcilik Destek Program Uygulama Esaslarn ve na-
nn zmnn temel faktr olan giriflimciliin des- sl baflvuru yaplacan anlatan PDF dokmann
teklenmesi ve yaygnlafltrlmas ve baflarl iflletmele- okumanz neriyoruz.
rin kurulmasn salamak.
Kk ve orta lekli iflletmelere, giriflimcilere ve iflleti- Kaynak: http://www.tuketicifinansman.net/2010/12/
ci kurulufllara ynelik olarak KOSGEB tarafndan uygu- kosgeb-girisimcilik-destek-program-
lanacak Giriflimcilik Destek Programna iliflkin esaslar 27.html#ixzz1gy61jnwC (20 Aralk 2011).
kapsayan program, Uygulamal Giriflimcilik Eitimi,
Yeni Giriflimci Destei ve fiGEM Destei olmak ze-
re alt programdan olufluyor. Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
fiKUR Ankara l Mdr Talip Altu, konuya iliflkin 1. d Yantnz yanlfl ise flletme Kurma konusunu
yapt aklamada, fiKURun, Avrupa Birlii fl Gelifltir- yeniden gzden geiriniz.
me Merkezleri (ABGEM) ve PMC oluflum araclyla 2. c Yantnz yanlfl ise flletme Kurma konusunu
giriflimci olmak iin baflvuranlar arasnda yaplacak s- yeniden gzden geiriniz.
nav sonrasnda giriflimcilik kursuna katlmaya hak ka- 3. b Yantnz yanlfl ise Ekonomik Arafltrma ko-
zananlara, 15 gn sren 72 saatlik giriflimcilik eiti- nusunu yeniden gzden geiriniz.
mi verileceini syledi. 4. e Yantnz yanlfl ise Ekonomik Arafltrma ko-
nusunu yeniden gzden geiriniz.
5. a Yantnz yanlfl ise Ekonomik Arafltrma ko-
nusunu yeniden gzden geiriniz.
6. b Yantnz yanlfl ise Teknik Arafltrma konusu-
Bu eitim sonucunda baflarl olanlarn, KOSGEB ile fi- nu yeniden gzden geiriniz.
KUR imzasyla Giriflimcilik Belgesi aldklarn anlatan 7. d Yantnz yanlfl ise Teknik Arafltrma konusu-
Altu, Belgelerini alan giriflimciler, hazrladklar proje nu yeniden gzden geiriniz.
dosyasn KOSGEBe sunacaklar. Projesi kabul edi- 8. e Yantnz yanlfl ise Finansal Arafltrma konu-
len giriflimciye iflletme kurulufl destei iin 5 bin, kuru- sunu yeniden gzden geiriniz.
lufl dnemi makine, tehizat ve ofis donanm destei 9. b Yantnz yanlfl ise flletme Kurma konusunu
iin 10 bin, iflletme giderleri destei iin de 12 bin li- yeniden gzden geiriniz.
ra verilecek. Bu 12 bin lira giriflimcinin ayakta kalmas 10. a Yantnz yanlfl ise Ekonomik Arafltrma ko-
iin yl iinde para para denecek. Giriflimcilere veri- nusunu yeniden gzden geiriniz.
lecek 27 bin lirann tamam hibedir, yani geri isten-
meyecek. flini oturtan giriflimcilere 1 yl sonra eer is-
terlerse faizsiz 70 bin liralk kredi de verilecek. Giri-
www.evrenselpdf.com
Sra Sizde Yant Anahtar Yararlanlan ve Baflvurulabilecek

Kaynaklar
Sra Sizde 1 Diner, . (2000). flletme Ynetimine Girifl, (5. bs.).
flletme kurma, kurulacak iflletmenin byklne, fa- stanbul: Beta.
aliyet alanna ve faaliyet konusuna gre farkllk gste- Ertrk, M. (2006). flletme Biliminin Temel lkeleri,
rir. rnein, bir marangoz atlyesi, bir berber dkkn (6. bs.). stanbul: Beta.
ya da bir lokanta amak iin ekonomik analiz uzman- Johri, A. (2010). Enterprise analysis, Business Analysis
na, teknik, yasal ya da rgtsel bir danflmana gereksi- iinde (ss. 29-99), New Delhi: Himalaya.
nim duyulmayabilir. Bu durumda giriflimciler, kk Karalar, R. (2010). Genel flletme: Temel Bilgiler, fl-
lekli baz arafltrmalar yaparak, iflletmelerini kurabilir- levler, zmir: Meta.
ler. Ancak, yeni bir otomobil fabrikas projesi ya da bir Kk, O. (2010). Giriflimcilik ve Kk flletme Y-
tekstil fabrikas projesi iin onlarca uzmann aylarca a- netimi, Ankara: Sekin.
lflmas gerekebilir. Ristau, R.A., Eggland, S.A., Dlabay, L.R, Burrow, J.L. ve
Daughtrey, A.S. Introduction to Business, (3. bs.).
Sra Sizde 2 Cincinnati, Ohio: South-Western Educational Pub.
Yaplabilirlik arafltrmasnn amalar; pazara ait yeterli fiahin, M. (2001). Genel flletme, Eskiflehir: Anadolu
bilgiler salamak, iflletmenin kurulufl ve konumluk ye- niversitesi ..B.F.
rini belirlemek, yatrmn bykln dfl kaynak ihti- Tatar, T. ve ner, M. M. (1992). flletmecilik lkeleri,
yacn belirlemek, gmrk muafiyeti ve yatrm indiri- Ankara: Gazi Bro Yay.
minden yararlanabilecek iflletmelerin Devlet Planlama Tekin, V.N. ve fienol, L. (2011). flletme: Kavramlar-
Teflkilat ve Sanayi ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Ba- lkeler-fllevler, Ankara: Sekin.
kanlna yaplabilirlik projesini sunmak ve yatrmn nsalan, E. ve fiimfleker, B. (2006). Temel flletmecilik
gereklefltirilmesinden sonra kabilecek olumsuzlukla- Bilgileri, Ankara: Detay.
r nceden tamin edip, nlemler almak biiminde sra-
lanabilir.
Sra Sizde 3
kincil bilgi kaynaklarna en kolay ulaflmann yolu, ilgili
kurum ya da kuruluflun web adresine girilerek; aranlan
konunun yer ald kk resimlere (ikon) tklanmak su-
retiyle bilgiye eriflmekten geer. Interneti kullanmak bil-
giye ulaflmann en kestirme yoludur. Ancak, doru bilgi-
ye ulaflmak iin kamu kurum ve kurulufllar ve uzman
kurulufllar gibi gvenilir kaynaklar tercih edilmelidir. Ay-
rca niversite ve arafltrma ktphanelerinin web adres-
leri (http://www.unak.org.tr/bbm/uyeler.asp) ve Trki-
yede hazrlanmfl zgn tezleri ieren Yksekretim
Kurulu Tez Merkezi (http://tez2.yok.gov.tr/) kullanlarak
da aranlan bilgilere ulafllabilir.
Sra Sizde 4
Gda sektrnde yer alan bir lokanta iflletmesi ama ka-
raryla; yatrm dflncesi, uygun yatrm alan ve faali-
yet konusunu belirleme aflamalar gereklefltirilmifl olu-
yor. Yatrmcnn izleyecei bundan sonraki aflama eko-
nomik, teknik, finansal, yasal ve rgtsel zmleme-
lerden oluflan yaplabilirlik arafltrmasdr.
www.evrenselpdf.com
6
fiLETME LKELER
Amalarmz
N
N
flletmelerde bymenin nedenlerini ifade edebilecek,
N
flletmelerin byme biimlerini aklayabilecek,
N
Birleflme ve satn alma kavramlarn tartflabilecek,
N
Hukuki ve ekonomik adan birleflme trlerini karfllafltrabilecek,
Stratejik ifl birlii ve ortak giriflim kavramlarn karfllafltrabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Byme flbirlikleri
Birleflmeler Ortak Giriflimler
Satn Almalar
indekiler
BYME KAVRAMI VE NEDENLER

fiLETMELERDE BYME BMLER
HUKUK VE EKONOMK AIDAN
flletmelerin BRLEfiME TRLER
flletme lkeleri
Bymesi BRLEfiME VE SATIN ALMALAR
STRATEJK fi BRLKLER VE ORTAK
GRfiMLER
fiLETMELERDE KLME
www.evrenselpdf.com
flletmelerin Bymesi
BYME KAVRAMI VE NEDENLER
flletmeler, rekabetteki konumlarn gelifltirmek, daha fazla satfl geliri ve kar elde
etmek gibi amalarla bymek isteyebilir. zellikle byyen sektrlerde faaliyet
gsteren iflletmeler ayakta kalmak iin bymek zorundadr. flletmelerin byme-
si, satfllar, sahip olduu varlklar veya bunlarn bir bileflimi temelinde gerekle-
flebilir.
Artan satfllar sayesinde satlan mallarn birim maliyetinde dflfl salanmas ve flletmelerin bymesi
satfllar, sahip olduu
karlarn artmas mmkn olabilmektedir. Maliyetlerdeki azalfl zellikle hzl by- varlklar, karlar veya
yen sektrlerde veya rakiplerin pazar paylarn arttrmak amacyla fiyat krd sek- bunlarn bir bileflimi
trlerde nemli hale gelmektedir. temelinde gerekleflebilir.
flletmeler, nicel veya nitel olarak byyebilirler. Nicel byme satfl gelirleri,
rnlerin eflidi, yatrmlar, kapasite kullanm, personel says gibi alanlarda say-
SIRA SZDE SIRA SZDE
sal geliflimi kapsamaktadr. Nitel byme ise iflletmede bulunan unsurlarn kalite-
sinin geliflmesidir. Nitel bymenin saysal olarak llmesi zordur ancak nicel b-
ymeye olan yansmalarndan anlafllabilmektedir. D fi N E L M D fi N E L M
flletmeler genellikle zaman iinde bymektedir. Ancak baz iflletmeler by-
me frsatlarna ramen bymek istemeyebilir. flletmelerin byme orannn fi-
S O R U S O R U
nansal performanslarndan bamsz olduu gzlenmektedir.
Bir iflletme faaliyetlerini yurtiinde ve yurtdflnda geniflleterek isel olarak

D K K A byyebilece-
T DKKAT
i gibi birleflme, satn almalar ve stratejik iflbirlikleriyle dflsal olarak da byyebilir.
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Bymenin iflletmeler iin eflitli avantajlar ve dezavantajlar bulunmaktadr.
flletmelerin byme nedenleri
flletmenin byme nedenleri aflada belirtilmifltir: AMALARIMIZ AMALARIMIZ
flletmeler karlarn arttrmak isterler
Piyasada iyi bir yer edinerek, hammaddeye daha kolay ve uygun flartlarda
ulaflmak isterler K T A P K T A P
Byk iflletmelerin yenilikleri bilmesi daha kolaydr. Son teknolojik geliflim-
leri, dier iflletmelere gre daha iyi takip eder ve satn alr
T E L E V Z Yistedii
flletmeler bydke, ifl arayan veya yneticilerinde alflmak ON tercih TELEVZYON
edilen iflletmeler olurlar
Byk iflletmelerin, dier iflletmelerle, yerel ynetimle, resmi dairelerle ve
medyayla da iliflkileri iyidir.
NTERNET NTERNET
www.evrenselpdf.com
120 flletme lkeleri
SIRA SZDE flletmenin bykln

SIRA SZDE gsteren gstergeler nelerdir, tartflnz?
1
fiLETMELERDE BYME BMLER
flletmeler, rekabet ortamnda varlklarn srdrebilmek ve pazarda giderek daha
etkili olabilmek iin aba sarf ederler. Bu abann baflarsn belirleyen en nemli
S O R U faktr, uygun S Obyme
R U fleklinin seilmesidir. flletmelerin bymesi, isel byme-
si, iflletmelerin kendi olanaklaryla, faaliyetleriyle yarattklar kaynaklar, kullanarak
DKKAT bymeleridir.D K KDflsal
AT byme ise, baflka iflletme veya iflletmelerle birlefltirilerek,
stratejik ortaklklar kurarak gerekleflir.
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
sel Byme
flletmelerin sahip olduu kendi kaynaklarn kullanarak bymesidir. flletmeler
AMALARIMIZ ayn rnAMALARIMIZ
reterek, bymeyi hedeflerler. byme borlanma, yeni sermaye
bulma yoluyla gerekleflir. flletmelerin borlanma veya yeni sermaye bulmalar
uzun zaman alaca ve zor olaca iin, dflsal bymeye gre daha yavafl bir b-
K T A P ymedir. sel
K Tbyme
A P yatay veya dikey olmak iki trl bir bymedir.
Yatay Byme
TELEVZYON flletme, kendi
T E L E Vpazar
Z Y O N iinde nfuz ve etkililiini artrarak genifller. flletme, genifl-
Yatay byme, flletmelerin
sahip olduu kendi
lemeyi fabrika saysn arttrarak, yeni flubelerini farkl yerlere aarak gereklefltirir-
kaynaklarn kullanarak ler. Yatay byme, pazara nfuz etme, rn farkllafltrma ve pazara farkllafltrma
bymesidir.
olarak flekilde olur.
NTERNET NTERNET
Pazara Nfuz Etme

Mevcut retimde herhangi bir deifliklik yapmadan, mevcut pazarda daha ok sa-
tfl yapmaya ynelik bir stratejidir. Pazara nfuz etme, mevcut mflterilerin satn al-
ma miktarn, retilen rnn eskime orann arttrarak ve dier kullanm alanlar-
n belirterek gerekleflir. Ayrca, artan kullanmlar iin fiyat indirimleri salayarak
ta pazara nfuz etme oluflur. Bylece, iflletme yatay byme yoluna girmifl olur.
rn Farkllafltrma
flletmelerin, mevcut rnler zerinden deifliklikler yaparak, hem rakip rnler-
den daha iyi duruma gelmelerine hem de pazardaki etkililiklerini arttrmaya yne-
lik bir stratejidir. flletme rnn kalitesini, tadn, kukusunu, tasarmn veya am-
balajn deifltirerek rnlerini daha cazip hale getirebilirler. rn farkllafltrmay-
la, daha iyi bir marka imaj oluflturur. Bu da iflletmenin bymesine ve pazar pa-
ynda iyi bir yer edinmesine sebep olur.
Pazar Farkllafltrma
rnn yeni kullanm alann bulmak veya mflteri zerindeki etkisini arttrarak
bamllk salamak iin yaplan stratejidir. flletmelerin bu stratejiyi kullanmalar-
nn nedeni, rn hi kullanmayan mflterileri rn kullanmaya teflvik etmektir.
Dikey byme, Birbirlerini Dikey Byme

btnleyen fakat farkl Birbirlerini btnleyen fakat farkl faaliyetler gereklefltiren iflletmelerin birleflme-
faaliyetler gereklefltiren
iflletmelerin birleflmeleri
leri veya ortak ifl yapmalardr. Patates cipsi reten bir iflletmenin, patates reticiy-
veya ortak ifl yapmalardr. le anlaflmas, dikey bymeye bir rnektir. Dikey bymede, retici ya tedarikiy-
www.evrenselpdf.com
6. nite - flletmelerin Bymesi 121
le ya da mflteriyle birleflerek byr. Dikey byme, ileri doru dikey byme ve

geriye doru dikey byme olmak zere iki trldr.
leri Doru Dikey Byme

flletme, kendi rnlerini tketicilere veya mflterilere ulafltrmak iin pazarlama ve
datm kanallaryla birleflmesidir. El ifli yapan birinin, yaptklarn satmak iin dk-
kn amas, yourt, peynir yapan birinin flarkteri amas ileri doru dikey by-
meye rnektir.
Geriye Doru Dikey Byme

flletmenin rnlerini baflka iflletmelerin rettikleri girdilere bal kalmadan, kendi-
sinin retmeye bafllamasdr. Sala retimi yapan bir iflletmenin, sala retiminde
kulland domatesi iflletmenin yetifltirip, sala retiminde kullanmas geriye do-
ru dikey bymeye rnektir.
Dflsal Byme
flletmelerin, dier iflletmelerin tamamn veya bir blmn ele geirmek ya da Dflsal Byme, flletmelerin,
ynetimlerini denetim altna alarak bymeleri fleklinde ifade edilir. flletmeler dier iflletmelerin tamamn
veya bir blmn ele
kendi kaynaklar bymek iin yeterli olmadnda, dfl byme yoluna giderler. geirmek ya da ynetimlerini
Dflsal byme, dikey birleflme, yatay birleflme ve apraz birleflme fleklinde ger- denetim altna alarak
bymeleri fleklinde ifade
ekleflir. edilir.
Dikey Birleflme
flletmeler rekabet glerini arttrmak amacyla bu tr birleflme yoluna giderler.
Gnmzde iflletmeler rnlerini retirken, iflletmelerin datm veya pazarlama
ifllerini baflka iflletmeler yerine getirmektedir. Dikey birleflmede, iflletme datm
veya pazarlama iflletmesiyle birleflir. Bylece datm veya pazarlama maliyetlerin-
de de azalma olmaktadr. Hazr giyim reticisi iflletmenin, kumafl iflletmesiyle bir-
leflmesi veya mobilya yapan bir iflletmenin, mobilya maazalaryla birleflmesi di-
key birleflmeye rnektir.
Yatay Birleflme
flletmeler, kendileriyle ayn sektrde yer alan iflletmelerle birleflince yatay birlefl-
me olur. Bu birleflmede, birleflen iflletmeden birinin kontrol dier iflletmeye ge-
er. flletmeler rekabet ortamnda hayatta kalabilmek, maliyetlerini azaltabilmek,
retimi arttrabilmek iin yatay birleflme yolunu tercih ederler. ki bankann birlefl-
mesi yatay birleflmeye rnektir.
apraz Birleflme
Dikey ve yatay birleflmeler ayn sektrde ki iflletmelerle birleflme olurken, apraz
birleflmede farkl sektrdeki iflletmelerle birleflme olmaktadr. Otomobil retimi ya-
pan iflletmenin, yemek fabrikasyla birleflmesi apraz birleflmeye rnektir. apraz
birleflmeler farkl alanlarda ifllerin birleflmesi olduu iin, rekabet ortamnda ifllet-
meye farkllk katmaktadr.
SIRA
flletmelerin, baflka iflletme veya iflletmelerle birlefltirilerek, stratejik SZDE
ortaklklar kurarak SIRA SZDE
gereklefltirdii byme flekli hangisidir, tartflnz? 2
S O R U S O R U
www.evrenselpdf.com D K K A T DKKAT
122 flletme lkeleri
Bymenin Getirdii stnlkler ve Sakncalar

flletmeler byyerek, yarar salamaya alflrlar. Ancak bymenin yararlar oldu-
u kadar sakncalar da bulunmaktadr.
Bymenin stnlkleri
Bymenin iflletmeye Bymenin iflletmeye kazandrd stnlkler, pazarda yer edinme, tannmak ve
kazandrd stnlkler,
pazarda yer edinme,
marka olmak, Ar-Ge fark, Uluslararas liflkiler ve Uzmanlktr.
tannmak ve marka olmak,
Ar-Ge fark, Uluslararas Pazarda Yer Edinme
liflkiler ve Uzmanlktr.
zellikle byk iflletmelerin yksek pazar payna sahip olduklar bir gerektir. Bu
yksek pazar payna sahip olan iflletmelerin de birok avantajlar vardr. Byk ifl-
letmeler, pazarda iyi bir yerde olduklar iin, tedarikiler byk lekli iflletmeleri
dier lekteki iflletmelere gre daha ok tercih ederler. Tercih sebepleriyse, byk
lekli iflletmeler, yksek oranda malzeme alflverifli yaparlar. Bu da tedarikilerin
mallarn satmalarna sebep olur. Ancak tedarikilere bu yarar salarken, byk ifl-
letmeler asndan da yarar salamaktadr, nk rnlerini retecekleri malzeme-
yi tek bir tedarikiden elde ederler ve yksek oranda satn aldklar iinde, malze-
meleri dflk fiyattan alabilirler. Bu da bafll baflna bir rekabet unsurudur. Fiyat be-
lirleyici zellie sahip olduu iin pazarda egemenlik salamalar ok kolaydr.
Tannmak ve Marka Olmak

Gnmzde marka olmak, tannmak, bir iflletme iin ok nemli bir rekabet un-
surudur. Tannan ve marka olan iflletme, rnnn satfllarnn iyi olaca iin, ka-
r artacaktr. Tannan ve marka olan bir iflletme olabilmek iinde, iflletmenin byk
bir iflletme olmas gereklidir nk byk iflletmelerin tannmas ve pazarda isin
yapmas daha kolaydr.
Ar-Ge Fark
flletmeler, rakiplerinden farkl olabilmek ve bylece pazarda iyi bir yer edinebil-
mek iin, arafltrma ve gelifltirme (Ar-ge) faaliyetlerine nem verirler. Ancak, kk
iflletmeler arafltrma ve gelifltirme faaliyetlerinin yksek olmas yznden, bu tr
faaliyetleri yapmazlar. Genellikle byk iflletmeler, bu tr faaliyetler iin dnem
baflnda belli bir miktar ayrrlar. Ar-ge faaliyeti byk iflletmeler iin ok nemli-
dir nk iflletmeler hem piyasay ellerinde tutmay baflarlar hem de tketicilere
daha fazla rn gelifltirebilir.
Uluslararas Balantlar
Byk iflletmeler hem sermaye hem de tannma bakmndan kk iflletmelere g-
re daha stndr. Bu yzden, bir iflletmeyle ifl ortakl yapmak isteyen yabanc
sermayeli iflletmeler, byk iflletmelerle ifl ortakl kurmak isteyecektir. Byk ifl-
letmeler, Uluslararas iflletmelerin rnlerini retebilir veya satabilirler. Bu yzden
byk iflletmelerin uluslararas balantlar da kk iflletmelere gre daha kolay
ve ok olmaktadr.
Uzmanlk
Byk iflletmelerde, her faaliyete ait bir birim yer almaktadr. Ve iflletmenin btn
faaliyetleri bu birimlerce yerine getirilmektedir. retim birimi retim konularyla il-
gilenirken, insan kaynaklar birimi, ifle alma, iflten karma, terfi gibi faaliyetleri
gereklefltirmektedir. Bu birimlerde alannda uzman kifliler grev almaktadr. al-
www.evrenselpdf.com
flanlar ifle alnrken, uzmanlk alanna gre bu birimlerde grevlendirilmektedir.

Kk iflletmelerde ayr ayr uzmanlklar yerine, var olan alflanlar, iflleri yapar.
Bymenin Sakncalar
Bymenin sakncalar, brokrasi, alflanlarn olumsuz etkilenmesi ve eflgdm Bymenin sakncalar,
sorunudur. brokrasi, alflanlarn
olumsuz etkilenmesi ve
eflgdm sorunudur.
Brokrasi
flletmeler bydke, yaplacak ifller ve brokrasi artar. Brokrasi arttka, faali-
yet prosedrleri artar ve esnek olmayan kurallar uygulanr. Bu da zaman iinde,
deiflime direnen, mevcut yapy korumaya alflan alflanlar iin uygun bir ortam
yaratr. Bu yzden de rgtlerde yenilikler ortaya kmaz ve rgt geliflemez.
alflanlarn Olumsuz Etkilenmesi

flletme bydke, alflan says da artar. Bu yzden ifli yerine getirmeme veya
sonulandrmamalar artar. Yeni alflanlar ifle alndka, eski alflanlar iflten kar-
tlacaklarn ya da yeteneklerinin gz ard edileceini dflnmeye bafllaralar. Bu
olumsuz dflnceler, alflanlarn motivasyonunu azaltr, iflletme faaliyetleri aksa-
maya bafllar, genel anlamda verim dfler.
Eflgdm Sorunu
flletmenin bymesiyle, mflteri ve alflan says artacaktr. Dfl yapya ve mflte-
rilere gsterilen nem ile iflletme alflanlarna verilen deer birbirini dengelemeli-
dir. alflanlar ile evrenin iletiflimi kopmadan srmelidir. alflanlar evre ile s-
rekli etkileflim ierisinde olursa deiflim ihtiyacn daha kolay fark edecek ve anla-
yacaktr.
Bymenin Sakncalar ile Bafla kma Yntemleri

flletmenin amac kar olduu iin, flletmeler mutlaka bymek isterler, ancak b-
yrken de kk iflletmelerin sahip olduu ayrcalklardan ayrlmak istemezler.
Baz iflletmeler byk bir iflletmenin sahip olduu stnlk ve haklar srdrebilir,
bazlar ise kk iflletme gibi faaliyetlerini yrtebilirler. Bu flekilde bir iflletme
oluflturmak iin bykten ke ve kkten bye yaklaflmlarndan yararlan-
mak mmkndr. Bykten ke yaklaflm, kk iflletmelerin pek ok zelli-
ini taflyan byk bir iflletme yaratma amac taflr. Kkten bye yaklaflm ise,
byk olmann stnlklerini taflyan kk iflletmelerin oluflturulmas ile ilgilidir.
Bu yaklaflmlardan hangisinin hangi iflletme iin yararl olabilecei ile ilgili detayl
bir inceleme gerekir.
flletmelerin, bymelerinde yaflanan sakncalarla bafla kma yntemleri

SIRAnasldr,
SZDE tartflnz? SIRA SZDE
3
Bykten Ke Yaklaflm
Bu yaklaflmda, byk iflletme, faaliyet zerkliine ve kendineDzg
fi N E L M
gelir ve gider- D fi N E L M
lere sahip olan daha kk lekli iflletmelere blnr. Byk iflletmenin st y-

netimince denetlenen birden fazla bamsz iflletme vardr. S O R U S O R U
Kkten Bye Yaklaflm

DKKAT DKKAT
Kk iflletme olmann stn yn ise esnek bir yapya sahip olmasdr. Byk ifl-
letmelerde ki brokratik yapya sahip olmadklar iin, prosedrler ok fazla deil-
N N
SIRA SZDE bitirilir.
dir bu yzden de ifller daha kolay ve alflanlar asndan da zamannda SIRA SZDE
www.evrenselpdf.com
K T A P K T A P
124 flletme lkeleri
HUKUK VE EKONOMK AIDAN BRLEfiME TRLER

flletmeler birleflirken hukuki ve ekonomik bamszlklarn koruyabilir veya kay-
bedebilir.
flletmelerin Ekonomik ve Hukuki Bamszlklarn Koruyarak Birleflmeleri
flletmelerin ekonomik ve hukuki bamszlklarn koruyarak birleflmeleri afla-
daki flekillerde gerekleflmektedir:
Kartel
Holding
Konsern
Konsorsiyum
Kartel
Ayn ifl kolunda faaliyet gsteren iflletmelerin krlarn arttrmak amacyla yaptkla-
r anlaflmalara kartel ad verilmektedir. Kartel iindeki iflletmeler, ekonomik ve hu-
kuki bamszlklarn korur, ancak dierlerine karfl beraber rekabet eder.
Karteller konularna gre farkl isimler almaktadr:
Fiyat Kartelleri
Kartele giren iflletmeler satfllarnda anlafltklar sabit bir fiyat veya fiyat aral-
n uygular. Genellikle, nce dflk fiyat uygulanarak rakipler pazardan kovulmak-
ta ve sonra fiyat ykseltilerek krlar arttrlmaktadr.
retimin Snrlandrlmasna Ynelik Karteller
Arzn talepten fazla olduu koflullarda, iflletmeler retim kotalar uygulayarak
arz snrlamakta ve fiyat dflfllerini engellemektedir.
Satfl Kartelleri
Pazara hakim olmak amacyla retilen mallarn tek bir merkezden pazarlanma-
s ile satfl kartelleri oluflturulmaktadr.
Pazarn Snrlandrlmasna Ynelik Karteller
Her iflletmenin satfl yapabilecei pazarn belirlenmesine ynelik anlaflma yapl-
maktadr.
fiart Kartelleri
flletmeler mflterilere uygulanacak vade, komisyon ve indirim gibi koflullarda
birlikte hareket etmektedir.
Uluslararas Karteller
ok uluslu iflletmelerin satn alma ve pazarlama faaliyetlerinde fiyatlar kontrol
etmek amacyla anlaflmalar ile oluflmaktadr.
Holding
Bir ya da birden fazla sayda bal flirketin hisse senetlerini bnyesinde tutarak on-
lar finansman ve ynetim asndan kontrol altna alan flirkete holding ad veril-
mektedir. Ana flirket, yavru flirketlerin temel politikalarnn oluflturulmasnda ve
denetiminde aktif rol stlenmektedir.
Konsern
ki veya daha fazla saydaki iflletmenin tasarruf amac finansal adan birleflmeleri-
dir. Bu tip iflletmeler, hisse senetlerini birbirleriyle deifltirerek aralarnda ortaklk
olufltururlar. Konsern yeleri, genellikle, dikey olarak btnleflmekte ve birinin
kts dierinin girdisi olmaktadr.
www.evrenselpdf.com
Konsorsiyum
Konsorsiyum iki veya daha fazla saydaki iflletmenin byk sermaye gerektiren fa-
aliyet alanlarnda gerekli olan teknik ve finansman olanaklarn birlefltirerek geici
olarak yaptklar ifl birliidir. Konsorsiyum, giriflilen projenin bitmesiyle sona er-
mektedir. Projenin tamamlanmasndan sonra krlar iflletmeler arasnda anlaflmaya
gre blfllmektedir.
flletmelerin ekonomik ve hukuki bamszlklarn kaybederek birleflmeleri
afladaki flekillerde gerekleflmektedir:
Trst
Trste dahil olan iflletmelerin hisse senetleri trstn hisse senetleri ile deifltiril-
mekte ve trst kendisine katlan iflletmelerin ynetimini ele geirmektedir. Tekel-
leflmeye neden olduu iin lkemizde yasalarla nlenmifltir.
Birleflme (Merger)
ki iflletmenin bir araya gelerek tek iflletme haline gelmesidir.
BRLEfiME VE SATIN ALMALAR

ki iflletmenin bir araya gelerek bir iflletmeye dnflmesi birleflme olarak tanmlan-
maktadr. Satn almalarda, bir iflletme dier bir iflletmenin ounluk hissesini veya
tamamn satn almaktadr. Bylece satn alnan iflletmenin kontrol satn alan ifl-
letmeye gemektedir.
Satn almalar sayesinde iflletmelerin elde edebilecei faydalar flunlardr:
Yeni piyasalara girifl,
Yeni rn veya hizmetlerin elde edilmesi,
Yeni kaynak dnflm srelerinin renilmesi,
Yeni bilgi ve becerilerin kazanlmas,
Dikey btnleflme.
Satn almalarda karar almadan nce deerlendirilmesi gereken hususlardan ba-
zlar flunlardr:
Satn alan iflletmenin satn alnan iflletmeyi sindirmesi iin nasl yeniden ya-
plandrlmas gerektii,
Satn alnan iflletmenin mevcut ifl kollar iindeki yerinin ne olaca,
Satn almann mevcut alflanlar iin ne gibi sonular yarataca,
Satn alnacak iflletmenin deerinin nasl belirlenecei,
Satn alma iin ne kadar deme yaplabilecei, nasl finanse edilecei,
Satn alnan iflletmedeki nemli alflanlarn devamllnn nasl salanabilecei,
Satn alnan iflletmedeki yneticilerin deifltirilip deifltirilmeyecei,
Satn almalar, genellikle, satn almada bulunan iflletmenin hissedarlar iin bek-
lenen finansal faydalar salayamamaktadr. Krllk, arafltrma gelifltirme giderleri
ve patent saysnda azalfl yaflanabilmektedir.
Satn almalarda karfllafllabilecek potansiyel sorunlar flunlardr:
Satn alan tarafn yksek fiyat demesi,
Danflmanlk ve ifllem maliyetlerinin yksek olmas,
Satn almada kullanlan finansal kaynaklarn maliyetinin yksek olmas,
Satn almada kullanlan finansal kaynaklar yznden finansal riskin artmas,
Satn alnan iflletmedeki yneticilerinin iflten ayrlmas,
Satn alnan iflletmenin yneticilerinin iflten karlmasnda karfllafllabilecek
yksek tazminatlar,
Satn alma srecinde yneticilerin dier faaliyetlerden uzaklaflmas,
flletmelerin yapsal ve kltrel olarak uyumsuz olmas
www.evrenselpdf.com
126 flletme lkeleri
Potansiyel sorunlara ramen, baz birleflme ve satn almalar baflarl olmaktadr.

Baflarda etkili olan bafllca faktrler flunlardr:
Satn alnacak iflletmenin doru seilmesi,
flletmeler arasnda sinerjiyi kolaylafltracak kltrel ve ynetimsel benzerlik-
ler olmas,
Satn alma grflmelerinin dikkatli bir flekilde yrtlmesi,
Satn alan iflletmenin finansal durumunun gl olmas ve makul oranlarda
borlanlmas,
Temel faaliyetlere odaklanlmas,
Birleflme sonrasnda kaynaklarn ve etkinliklerin paylafllmas.
Byme amal iflletme ii yatrmlarn, satn almalara gre genellikle daha kr-
l olduu gzlenmektedir. Arafltrmalara gre, satn almalarn yarsndan daha az
baflarya ulaflmaktadr. Satn alma ncesi ngrlen sinerjiler, satn alma sonras
ounlukla gerekleflmemektedir. zellikle, satn alnan iflletmenin ifl kolunun sa-
tn alan iflletmenin ifl koluyla alakasz olmas, riskleri arttrmaktadr.
Satn alma iflleminden sonra hisselerini satn alan iflletmeye satan hissedarlar,
bu iflten krl kmaktadr. Nakit yerine satn alan iflletmenin hisselerini almay ka-
bul eden hissedarlarn uzun dnemli sermaye kazanc, hisselerini satanlarn kazan-
cna gre daha dflk kalmaktadr.
yi bir satn alma stratejisinin bileflenleri gl bir vizyon ve uygulamadr. Eer
satn almann arkasndaki mantk zayfsa, iki iflletme bir btn olarak ne kadar iyi
ynetilirse ynetilsin istenen baflar elde edilemez. Vizyon gl olduu halde uy-
gulamada sorunlar yaflanrsa da beklenen sinerjiler yaratlamaz.
Satn almalarda kapsaml bir planlamann ve hzl bir uygulamann doru ileti-
flim politikalaryla desteklenmesi gerekir. Satn alma stratejilerinin drt aflamas bu-
lunmaktadr:
Satn alma stratejisinin aka formle edilmesi,
Satn alnabilecek iflletmelerin bulunmas ve analiz edilmesi,
Satn almann gereklefltirilmesi,
Satn alma sonrasnda iflletmelerin birlefltirilmesi.
Satn Alma Stratejisinin Aka Formle Edilmesi

flletme ncelikle ne lde younlaflmay, ne lde eflitlendirmeyi tercih edece-
ine karar vermelidir. Strateji iflletmenin gl ynlerine dayandrlmaldr. Frsat-
lar yakalandnda hzl bir flekilde harekete geilmelidir. Kaynaklarn ve frsatlarn
uyumlu olmasna dikkat edilmelidir.
Satn Alnabilecek flletmelerin Bulunmas ve Analiz

Edilmesi
Satn alnabilecek iflletmelerin bulunmasna ynelik arafltrma srecinin aktif bir fle-
kilde yrtlmesi gerekir. Satn alnan iflletmeyle ilgili gereki olunmaldr. Satn
alnacak iflletmenin zayf ynlerinin gizlenebilecei gz nne alnmaldr. Satn al-
ma hrsyla gereinden fazla deme yaplmamasna dikkat edilmelidir. Kaynakla-
rn transferi ve paylaflm konular bu aflamada nceden deerlendirilmelidir. Por-
tera gre satn almalar 3 testten gemelidir:
Sektr ekici olmal veya yapsal olarak ekici klnabilir olmaldr. Satn alma-
dan elde edilebilecek getiri oran, sermaye maliyetinin zerinde olmaldr,
Satn alma maliyetleri (satn alma fiyat ve satn almada denen profesyonel c-
retler), gelecekteki krlar ipotek altna alacak kadar yksek olmamaldr,
www.evrenselpdf.com
flletmelerden biri rekabet avantaj elde edebilmelidir. Etkinliklerin paylaflm ve

kaynak transferi ile elde edilecek katma deer, katlanlan maliyetlerin zerinde ol-
maldr.
Baz yorumcular 4. Test olarak satn alma sonras yaplmas gereken yatrmla-
rn da deerlendirilmesi gerektiini ne srmektedir.
Satn almalarda deer zincirinin herhangi bir parasnda kaynaklarn paylafll-
mas ile flunlar hedeflenmektedir:
lek ekonomileri
Maliyetlerde azalfl
Farkllafltrmada geliflme
Satn Almann Gereklefltirilmesi

Satn alma iin denen fiyatn ok fazla olmas, dier bir deyiflle satn alnan ifllet-
meye gerek deerinin zerinde deer biilmesi, satn almann baflarsn olumsuz
etkilemektedir. Satn alnan iflletme iin ykl bir prim denmesi, yatrmn getiri-
lerine iliflkin beklentilerin ykselmesine neden olmaktadr. Yatrmn getirisinin
sermaye maliyetinin zerinde olmas gerektiinden, hedeflere ulafllamamas hayal
krklna yol amaktadr. Bu yzden, iflletmeyi gelifltirmek iin gereken yatrm-
lardan kanlmakta ve performans daha da ktleflmektedir. Sonuta, satn alnan
iflletme ucuza satlabilmekte ve bu durum zarara yol amaktadr.
Satn almann finansmannda dfl kaynaklarn kullanlmas durumunda, yatr-
mn getirisinin borlanma maliyetini karfllamas gerekmektedir. Satn almann fi-
nansmannda satn alan iflletmenin hisselerinin kullanlmas ve karfllnda satn
alnan iflletmenin hisselerinin alnmas durumunda, z kaynak finansman kullanl-
maktadr. ounlukla, bu durumda, satn alnan iflletmenin hisse senetlerinin de-
eri piyasa fiyatnn zerinde bir fiyattan hesaplanarak hisse deiflimi yaplmakta-
dr. Baz durumlarda, bu iki yntem birlikte kullanlmaktadr. Finansman yntemi
ile ilgili kararlarda flu unsurlar etkili olmaktadr:
Bilanoda nakit fazlas olup olmamas
Piyasadaki faiz oranlar
Satn almay gereklefltiren iflletmenin borluluk oranna olan etkisi
Satn Alma Sonrasnda flletmelerin Birlefltirilmesi

Satn alma sonrasnda iflletmelerde btnlefltirilmesi gereken baz stratejik unsurlar
flunlardr:
retim tesisleri
Arafltrma ve gelifltirme
nsan kaynaklar
Finansal denetim
Bu srete, aktif bir liderlikle iflletmelerdeki yneticilerin deerlerinin, rgt kl-
trlerinin, sistemlerin uyumlafltrlmas ve yeniden yaplandrlmas gerekmektedir.
STRATEJK fiBRLKLER VE ORTAK GRfiMLER

ki ya da daha fazla sayda iflletme yeni rn veya hizmetler gelifltirmek, yeni pi-
yasalara girmek veya kaynak dnfltrme srelerini iyilefltirmek amacyla bir ara-
ya gelerek stratejik ifl birlikleri kurabilirler. Anlaflmann bir szleflmeye balanma-
s ve ortakln bir araya gelen iflletmelerden ayr bir tzel kiflilie sahip olmas du-
rumunda ortakla ortak giriflim ad verilmektedir.
www.evrenselpdf.com
128 flletme lkeleri
SIRA SZDE Konsorsiyum ve Ortak

SIRA SZDE Giriflim arasnda nasl bir fark vardr?
4
Stratejik ifl birlikleri ve ortak giriflimler de birleflme ve satn almalarla benzer
amalarla gereklefltirilmektedir. Satn almalarla bymenin bafllca nedenleri flun-
lardr:
S O R U flletmenin
S O R Ubyme potansiyeli snrl olabilir,
sel bymeye ynelik yatrmlar verimli olmayabilir,
Yeni teknolojiler iflletmeyi tehdit edebilir,
DKKAT DKKAT
Piyasada dflk deerlenen iflletme baflka iflletmeler tarafndan satn alnma-
ya ak hale gelebilir,
N N
SIRA SZDE BazSIRA rnSZDE veya ifl kollar gnmzde nakit yaratmakla beraber gelecek po-
tansiyelleri dflk olabilir,
AMALARIMIZ
flletme, gelifltirdii bir uzmanl baflka bir ifl koluna taflmak isteyebilir,
AMALARIMIZ
flletme yneticisi egosunu tatmin etmek amacyla farkl ifl kollarna ynele-
bilir,
K T A P StratejikK iflbirlikleri
T A P ve ortak giriflimlerden beklenen faydalar flunlar olabilir:
Satfl hacminde artfl salanmas,
Krlarda artfl salanmas,
TELEVZYON fl portfynde
T E L E V Z Y O N denge salanmas,
Kaynaklarn paylafllmas.
Ortak giriflimler sayesinde ham maddelerin yan sra pazarlama, teknoloji, finans
ve ynetim alanlarnda da kaynak transferi sz konusu olmaktadr. Pazarlama ala-
NTERNET N T E R N Erekabet,
nnda sektrdeki T mflteri davranfl, datm kanallar gibi konularda bilgi-
ler ve teknolojik, ynetimsel bilgi ve beceriler paylafllmaktadr. Kaynak transferi sa-
yesinde, yeni alanlara ve piyasalara girifl kolaylaflmakta ve hzlanmaktadr.
SIRA SZDE Ortak giriflimler yabanc piyasalara giriflte ne gibi faydalar salayabilir?
SIRA SZDE
5
Ortak giriflimlerde baflarszlk riski de iflletmeler arasnda paylafllmakta ve risk-
ler datlmaktadr. Dolaysyla, baflarszlk durumunda katlanlmas gereken zarar-
lar da iflletmeler iin azalmaktadr. Ayrca, ortak giriflimlerde yer alan iflletmeler
S O R U kaynaklarnS baflkaO R U alanlara ynlendirerek stratejik esnekliklerini arttrmaktadr.
zellikle son dnemlerde, stratejik iflbirlikleri ve dier ortaklklar sayesinde, genifl-
leyen rgtsel renme olanaklar vurgulanmaya bafllamfltr.
DKKAT DKKAT
Ortak giriflimler, saladklar faydalar yannda, eflitli kstlayc zelliklere de
sahiptir. Taraflarn, ortak giriflimde ynetimsel kontrol, byme ve kra ortak olma
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
olanaklar belirli oranlardadr. flletmeler arasndaki uyumsuzluklar, ifl birliini zor-
lafltrabilir ve baflarszla yol aabilir. Ayrca, ortak giriflimler ortaklar iin frsatlk
AMALARIMIZ
riski de iermektedir.
AMALARIMIZ
Ortaklk zamannda elde edilen bilgi ve balantlar, ortaklk
bozulduktan sonra rakip haline gelen iflletme aleyhine kullanlabilmektedir.
Farkl lkelerde kurulan ortak giriflimlerde siyasi, ekonomik ve yasal evrelerle
K T A P ynetim tarzlarndaki
K T A P farkllklardan tr ilave baz risklerle ve yanlfl iletiflim gi-
bi baz sorunlarla karfllafllabilmektedir.
Stratejik iflbirlikleri ve ortak giriflimlerin baflarl olabilmesi iin elde edilebile-
TELEVZYON cek faydalar,T E L Ei
V Zve
Y O Ndfl paydafllara doru aktarlmaldr. Ayrca, aflada belirtilen
konulara dikkat edilmesi baflar flansn arttrabilir:
Her ortan ifl birliine olan katks belirlenmelidir,
Ortaklarn rolleri belirlenmelidir,
NTERNET NTERNET
www.evrenselpdf.com
fl birliinin ortaklara katks tanmlanmaldr,

st yneticilerin destei salanmaldr,
Her seviyede yneticilerin bir araya gelmesi salanmaldr,
fl birlii iin bir sorumlu belirlenmelidir,
Anlaflmazlklarn zm iin dflardan bir arac salanmaldr,
Taraflarn kendi deneyimlerini gelifltirmeleri iin yeterli bamszlk salan-
maldr,
Kltrel farkllklara sayg gsterilmelidir.
fiLETMETLERDE KLME
Gereksiz byme sonucu verimin dflt iflletmelerde klme ok yararl ve
bazen de zorunlu bir yntemdir. Klmeler, 1980li yllarda uluslararas ticaret ve
zellefltirmenin etkilemesiyle ortaya kmaya bafllamfltr. flletmeler, uluslararas
ticaret ve zellefltirmeden etkilenerek klmeye gitmifllerdir.
flletmelerde klme, alflanlarn giderlerini azaltma, iflten karma, erken flletmelerde klme,
emeklilik, ayrlma veya ksa dnemli iflten karma gibi yntemlerle yaplr ve alflanlarn giderlerini
azaltma, iflten karma,
sonu olarak, iflletmelerdeki hiyerarfliyi azaltr. flletmelerde klmenin amac, erken emeklilik, ayrlma veya
hiyerarfliyi azaltmak, daha hzl karar vermek, iletiflimi daha iyi hale getirmek ve ksa dnemli iflten karma
gibi faaliyetlerdir.
verimlilii arttrmaktr.
Gnmzde iflletmeler, kreselleflme ve hzl teknolojik geliflmelere ayak
uydurabilmek iin, az hiyerarfliye sahip ve deiflime kolay uyum salayan yaplara
ynelmektedir. flletmeler klmeye baz nedenler yznden karar verir. Bu
nedenler flunlardr:
flletmedeki maliyetleri dflrmek
flletmedeki karar srecini hzlandrmak
Rakiplerin yaptklarna daha ksa srede cevap verebilmek
flletmenin i ve dfl evresinde yaflanan iletiflimle ilgili sorunlar azaltabilmek
Sonu odakl bir iflletme haline gelebilmek
Mflteri odakl bir iflletme olabilmek
Verimlilii arttrmak
Bu nedenlerin gerekleflebilmesi iin, iflletmenin planl bir flekilde klmeyi
gereklefltirmesi lazmdr. flletme ilk nce, klmeye gerekten ihtiyac olup
olmadna karar vermelidir. nk klme sadece kademe ve eleman azaltma
deil, iflletmenin tm srelerinde kstlamaya gidilmesidir. Klmeye karar
verildikten sonra, klmenin planlamas yaplmaldr. Klme srecinde ne gibi
faaliyetlerin gereklefltirilmesi gerektii ve uygulama sonucunda ortaya kan
sonularn denetiminin yaplmas gereklidir. Sonularn denetimi nemlidir nk
klmenin doru bir karar olup olmad, beklenen yararn salanp salanmad
belirlenir.
www.evrenselpdf.com
130 flletme lkeleri
zet
N
A M A flletmelerde bymenin nedenlerini ifade etmek. N
A M A flletmelerin byme biimlerini aklamak.
1 flletmelerin bymesine iliflkin Gibrat Yasas gi- 2 flletmeler iin iki temel byme stratejisi bulun-
bi baz grfllere gre iflletmeler byme frsatla- maktadr: Younlaflma, eflitlendirme, Younlafl-
rnn birikmesi ile pasif bir flekilde bymekte- ma Stratejisi, eer iflletmenin mevcut rnleri b-
dir. Dier yazarlar ise byme stratejilerinden yme potansiyeline sahipse iflletmenin kaynak-
bahsetmektedir. Nitekim, baz iflletmeler perfor- lar mevcut rnlerde younlaflmaktadr. fllet-
mans hedeflerinde byme oranlarna yer ver- meler genellikle eflitlendirme stratejisinden n-
mektedir. Gibratn (1931) orant etkisi kanu- ce younlaflma stratejisini uygulama eiliminde-
nuna gre, byme tesadfi (stokastik) bir s- dirler. ki tr younlaflma stratejisi bulunmakta-
re olarak modellenmektedir. Belirli bir dnem- dr: Dikey Byme, yatay Byme. Dikey By-
deki rassal bir byme flokunun bykl ifl- me, iflletmenin daha nce tedarikileri veya da-
letmenin byklnden bamszdr. Benzer fle- tmclar tarafndan yerine getirilen bir ifllevi
kilde Ijiri ve Simon (1977), Sutton (1998) ve Bot- stlenmesi dikey byme olarak tanmlanmakta-
tazzi and Secchi (2006) tarafndan gelifltirilen ada dr. Yatay Byme, iflletmenin rnlerini farkl
modeli ne gre iflletmeler adalar gibi bamsz blgelere sunmas ve/veya mevcut pazarlarda
varlklar olarak grlmekte ve iflletmelerin by- sunduu rn ve hizmet yelpazesini geniflletme-
meleri herhangi bir dnemde karfllafltklar sto- si yatay byme olarak tanmlanmaktadr. Ge-
kastik frsatlarn birikmesinin sonucu olarak de- niflleyen rn yelpazesi sayesinde iflletme sek-
erlendirilmektedir. Parkinson (1957) tarafndan trdeki deer zincirinde yanlara doru bymek-
gelifltirilen modele gre brokraside alflan me- tedir. Yatay byme isel veya dflsal olabilir. Ya-
murlar aflr ifl ykn kendileriyle denk bir al- tay byme iflletmelerde yatay btnleflmeye yol
flanla paylaflmaktansa kendilerine bal yardm- amaktadr. eflitlendirme Stratejisi, herhangi bir
clar yaratmay tercih etmektedir. Bylece tepe- sektr olgunlafltka ayakta kalan iflletmeler di-
deki memur g ve stat kazanmaktadr. Yar- key ve yatay byme stratejilerini kullanarak b-
dmclardan biri yardmc talep ettiinde dierle- ymenin snrlarna ulaflmfl olur. Rakipleri yurt-
rine de yardmclar alnmakta ve tepedeki me- dflndaki daha az olgun sektrlere ynlenmedi-
mur terfi etmektedir. Bu modele gre rgtn i srece iflletmelerin bymek iin farkl sektr-
bymesi, st ynetimin ald stratejik kararlar- lere ynelmekten baflka seenekleri yoktur. Te-
dan ziyade hiyerarflideki alflanlarn davranflla- melde iki tr eflitlendirme stratejisi bulunmakta-
rna baldr. Penrose ve benzer flekilde dflnen dr. liflkili eflitlendirme ve liflkisiz eflitlendir-
arafltrmaclar bymeyi isel basklara bal ola- me. liflkili eflitlendirme, iliflkili eflitlendirmede,
rak aklamaktadr. Zaman iinde yneticiler ifl- iflletme faaliyet gsterdii sektrle iliflkili yeni bir
lerine alfltka dikkatlerini rutin operasyonlar- sektrde faaliyet gstermeye bafllamaktadr. lifl-
dan ok planlama ve byme projelerine ynelt- kisiz eflitlendirme, iflletmenin faaliyet gsterdii
mektedir. Yneticiler daha retken hale geldike sektrn cazibesini yitirmesi ve iflletmenin dier
kaynaklar kullanlabilir hale gelmektedir. Neo sektrlerdeki iliflkili rn ve hizmetlere transfer
klasik grfle gre iflletmelerin bymeleri ras- edebilecei kapasite ve becerilerinin yetersiz ol-
yonellikle iliflkilendirilmektedir. Byme, ifllet- mas durumunda iflletme ilgisiz bir sektrde e-
melerin, piyasaya iliflkin gelecekteki eilimleri flitlendirmeyi tercih edebilir.
gz nne alarak retim leklerini ayarladkla-
r gelecee dnk bir srecin sonucudur.
www.evrenselpdf.com
N
A M A Birleflme ve satn alma kavramlarn tartflmak. key olarak btnleflmekte ve birinin kts die-
3 ki iflletmenin bir araya gelerek bir iflletmeye d- rinin girdisi olmaktadr. Konsorsiyum, konsorsi-
nflmesi birleflme olarak tanmlanmaktadr. Satn yum iki veya daha fazla saydaki iflletmenin b-
almalarda, bir iflletme dier bir iflletmenin o- yk sermaye gerektiren faaliyet alanlarnda ge-
unluk hissesini veya tamamn satn almaktadr. rekli olan teknik ve finansman olanaklarn bir-
Bylece satn alnan iflletmenin kontrol satn lefltirerek geici olarak yaptklar ifl birliidir.
alan iflletmeye gemektedir. Byme amal ifl- Konsorsiyum, giriflilen projenin bitmesiyle sona
letme ii yatrmlarn satn almalara gre genel- ermektedir. Projenin tamamlanmasndan sonra
likle daha krl olduu gzlenmektedir. Arafltr- krlar iflletmeler arasnda anlaflmaya gre bl-
malara gre, satn almalarn yarsndan daha az fllmektedir. flletmelerin Ekonomik ve Hukuki
baflarya ulaflmaktadr. Potansiyel sorunlara ra- Bamszlklarn Kaybederek Birleflmeleri: Trst,
men, baz birleflme ve satn almalar baflarl ol- trste dahil olan iflletmelerin hisse senetleri trs-
maktadr. Baflarda etkili olan bafllca faktrler tn hisse senetleri ile deifltirilmekte ve trst ken-
flunlardr: disine katlan iflletmelerin ynetimini ele geir-
Satn alnacak iflletmenin doru seilmesi, mektedir. Tekelleflmeye neden olduu iin lke-
flletmeler arasnda sinerjiyi kolaylafltracak kl- mizde yasalarla nlenmifltir. Birleflme (Merger),
trel ve ynetimsel benzerlikler olmas, iki iflletmenin bir araya gelerek tek iflletme hali-
Satn alma grflmelerinin dikkatli bir flekilde y- ne gelmesidir.
rtlmesi,
Satn alan iflletmenin finansal durumunun gl N
A M A
Stratejik ifl birlii ve ortak giriflim kavramlarn
olmas ve makul oranlarda borlanlmas, 5 karfllafltrmak.
Temel faaliyetlere odaklanlmas, ki ya da daha fazla sayda iflletme yeni rn ve-
Birleflme sonrasnda kaynaklarn ve etkinliklerin ya hizmetler gelifltirmek, yeni piyasalara girmek
paylafllmas. veya kaynak dnfltrme srelerini iyilefltirmek
amacyla bir araya gelerek stratejik iflbirlikleri ku-
N
A M A
Hukuki ve ekonomik adan birleflme trlerini rabilirler. Anlaflmann bir szleflmeye balanma-
4 karfllafltrmak. s ve ortakln bir araya gelen iflletmelerden ay-
flletmeler birleflirken hukuki ve ekonomik ba- r bir tzel kiflilie sahip olmas durumunda or-
mszlklarn koruyabilir veya kaybedebilir. fl- takla ortak giriflim ad verilmektedir. Stratejik
letmelerin ekonomik ve hukuki bamszlklarn iflbirlikleri ve ortak giriflimler de birleflme ve sa-
koruyarak birleflmeleri afladaki flekillerde ger- tn almalarla benzer amalarla gereklefltirilmek-
ekleflmektedir: Kartel, Holding, Konsern, Kon- tedir. Ortak giriflimler sayesinde hammaddelerin
sorsiyum. Kartel, Ayn ifl kolunda faaliyet gste- yan sra pazarlama, teknoloji, finans ve ynetim
ren iflletmelerin krlarn arttrmak amacyla yap- alanlarnda da kaynak transferi sz konusu ol-
tklar anlaflmalara kartel ad verilmektedir. Kar- maktadr. Pazarlama alannda sektrdeki reka-
tele iindeki iflletmeler ekonomik ve hukuki ba- bet, mflteri davranfl, datm kanallar gibi ko-
mszlklarn korur, ancak dierlerine karfl be- nularda bilgiler ve teknolojik, ynetimsel bilgi ve
raber rekabet eder. Holding, bir ya da birden faz- beceriler paylafllmaktadr. Kaynak transferi sa-
la sayda bal flirketin hisse senetlerini bnye- yesinde yeni alanlara ve piyasalara girifl kolay-
sinde tutarak onlar finansman ve ynetim a- laflmakta ve hzlanmaktadr.
sndan kontrol altna alan flirkete holding ad ve-
rilmektedir. Ana flirket yavru flirketlerin temel po-
litikalarnn oluflturulmasnda ve denetiminde ak-
tif rol stlenmektedir. Konsern, iki veya daha faz-
la saydaki iflletmenin tasarruf amac finansal a-
dan birleflmeleridir. Bu tip iflletmeler, hisse se-
netlerini birbirleriyle deifltirerek aralarnda or-
taklk olufltururlar. Konsern yeleri genellikle di-
www.evrenselpdf.com
132 flletme lkeleri
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi dflsal byme olarak ta- 6. Afladakilerden hangisi iflletmelerin klmeye git-
nmlanmaktadr? me sebeplerinden biri deildir?
a. Birleflme a. flletmedeki maliyetleri dflrmek
b. Satn alma b. Mflteri odakl bir iflletme olabilmek
c. Stratejik ifl birlii c. Verimlilii arttrmak
d. Hepsi d. flletmedeki karar srecini hzlandrmak
e. Hibiri e. Yeni rnler
2. Afladakilerden hangisi bymenin avantajlarndan 7. Afladakilerden hangisinde birleflen iflletmeler eko-

biri deildir? nomik ve hukuki bamszlklarn kaybeder?
a. alflanlarn morali ykselmektedir a. Kartel
b. alflanlarn ykselme olanaklar artmaktadr b. Trst
c. Yneticilerin gc artmaktadr c. Holding
d. Efl gdm zorlaflmaktadr d. Konsorsiyum
e. Farkl blmler arasndaki atflmalarn zm e. Konsern
kolaylaflmaktadr
8. Afladakilerden hangisi satn almalarda karfllaflla-
3. Daha nce tedarikiler tarafndan salanan bir iflle- bilecek sorunlara rnek gsterilemez?
vin iflletme tarafndan stlenilmesine ne ad verilir? a. Yksek danflmanlk cretleri
a. Yatay btnleflme b. Finansal riskte artfl
b. leriye doru btnleflme c. Yksek iflten karma tazminatlar
c. Geriye doru btnleflme d. Kltrel uyumsuzluk
d. Younlaflma e. Hepsi gsterilebilir
e. liflkili eflitlendirme
9. Afladakilerden hangisi stratejik ifl birliklerinden
4. flletmenin rn ve hizmet yelpazesini geniflletmesi- beklenen faydalara rnek gsterilebilir?
ne ne ad verilir? a. Satfllarda artfl
a. Dikey byme b. Krlarda artfl
b. Yatay byme c. Kaynak paylaflm
c. liflkili eflitlendirme d. rgtsel renme olanaklar
d. liflkisiz eflitlendirme e. Hepsi
e. Younlaflma
10. Afladakilerden hangisi ortaklklarda karfllafllabi-
5. Afladakilerden hangisi bymenin sakncalarndan lecek sorunlardandr?
biridir? a. Frsatlk
a. alflanlarn olumsuz etkilenmesi b. Risk paylaflm
b. Tannmak ve marka olmak, c. Esneklik
c. Ar-Ge fark d. Sinerji
d. Uluslararas liflkiler e. fl birlii
e. Brokrasinin azalmas
www.evrenselpdf.com
CMO fiirketi byme stratejilerine iliflkin arafltrmalar

yapmaktadr. fiirketin en son tarihli anketinde zirvede
yer alan yaklaflk 500 pazarlamacdan, iflletmelerindeki
1. d
2. d
Yantnz yanlfl ise, Byme Kavram konu-
Yantnz yanlfl ise, Byme Kavram konu-
son 12 aydaki bymenin nasl gereklefltiini ve n- sunu yeniden gzden geiriniz.
mzdeki 12 ayda nasl byyeceklerini tarif etmeleri is- 3. c Yantnz yanlfl ise, Byme Biimleri konu-
tenmifltir. Pazarlamaclar 100 puan boyuta gre farkl- sunu yeniden gzden geiriniz.
laflan 4 farkl byme stratejisine datmfllardr. Birinci 4. b Yantnz yanlfl ise, Byme Biimleri konu-
boyut, iflletmenin satfllarn mevcut mflterilerle mi ya sunu yeniden gzden geiriniz.
da yeni pazarlara girmekle mi derinlefltirdiiyle ilgilidir. 5. a Yantnz yanlfl ise, Bymenin Sakncalar
kinci boyut, iflletmenin mevcut rnlerini ve hizmetle- konusunu gzden geiriniz.
rini daha fazla satarak m ya da yeni rn veya hizmet- 6. e Yantnz yanlfl ise, flletmelerde Klme ko-
ler sunarak m bydyle ilgilidir. nusunu yeniden gzden geiriniz.
Bu iki boyut, 50 yldan daha uzun sre nce ilk kez 7. b Yantnz yanlfl ise, Hukuki ve Ekonomik A-
Igor Ansoff tarafndan Harvard Business Review maka- dan Birleflme Trleri konusunu yeniden gz-
lelerinde tanmlanan 2x2 boyutunda ve Ansoff Byme den geiriniz.
Matrisi ad verilen byme stratejileri matrisi retmek- 8. e Yantnz yanlfl ise, Birleflme ve Satn Almalar
tedir. konusunu yeniden gzden geiriniz.
Her bir strateji iin gemifl 12 aylk ve gelecek 12 aylk 9. e Yantnz yanlfl ise, Stratejik fl Birlikleri ve Or-
dnem iin sonular flyledir: tak Giriflimler konusunu yeniden gzden gei-
Mevcut pazarlarda mevcut rn ve hizmetler: Pazara riniz.
yerleflme (% 54.1 ve % 48.7) 10. a Yantnz yanlfl ise, Stratejik fl Birlikleri ve Or-
Yeni pazarlarda mevcut rn ve hizmetler: Pazar gelifl- tak Giriflimler konusunu yeniden gzden gei-
tirme (% 15.3 ve % 17.0) riniz.
Mevcut pazarlarda yeni rn ve hizmetler: rn gelifl-
tirme (% 19.8 ve % 22.5)
Yeni pazarlarda yeni rn ve hizmetler: rn eflitlen-
dirme (%10.8 ve %11.8)
ou iflletmenin pazara yerleflme stratejisi ile byme-
ye devam ettii grlmektedir. Ancak, bu saynn azal-
mas beklenmektedir. flletmelerin daha ok risk alarak
dier 3 byme stratejisinin kullanmn arttrmalar bek-
lenmektedir. Byle zor zamanlar iin bu sonu olduka
etkileyicidir. Mmknse, iflletmelerin bymesi ve da-
ha fazla risk almas gerekmektedir. Rakiplerin bir fley
yapmad zamanlarda, yeni pazarlara girmek veya mfl-
terilerle iliflkileri pekifltirmek iin frsatlar doabilir.
Kaynak: http://www.cmosurvey.org/blog/how-does-
your-company-grow/
www.evrenselpdf.com
134 flletme lkeleri
Sra Sizde Yant Anahtar Yararlanlan ve Baflvurulabilecek

Kaynaklar
Sra Sizde 1 Akmut, zdemir, Ramazan Aktafl, Burhan Ayka, Mete
flletmenin alflanlarnn saysnn artmas, satfllarnn Doanay, Tlin Durukan (2003), Giriflimciler in
ykselmesi, yeni flubelerinin veya fabrikalarnn kurul- flletme Ynetimi, Gazi Yaynlar.
mas, retim miktarnn aratmas, net karnn iyi olmas, Aktepe, Eyp (2007). Genel flletme, Nobel Yaynevi.
iflletmenin bykln gsteren gstergelerdir. Can, Halil, Doan Tuncer, Doan Yaflar Ayhan (2009).
Genel flletmecilik Bilgileri, Siyasal Ankara.
Sra Sizde 2 Coad A, (2009). The Growth of Firms, A.B.D
Dflsal byme, baflka iflletme veya iflletmelerle birleflti- etin, Canan, Esin Can Mutlu (2010). Temel flletmeci-
rilerek, stratejik ortaklklar kurarak gerekleflir. lie Girifl, Beta Yaynlar.
Ertrk, Mmin (2011). flletme Biliminin Temel
Sra Sizde 3 lkeleri, Beta Yaynlar
Bykten ke yaklaflm, bu yaklaflmda, byk ifl- Harrison J.S., St. John C.H. (2008). Foundations in
letme, faaliyet zerkliine ve kendine zg gelir ve gi- Strategic Management, Thomson.
derlere sahip olan daha kk lekli iflletmelere bl- Pettus, M.C. (2003). Growth From Chaos, A.B.D.
nr. Byk iflletmenin st ynetimince denetlenen bir- Penrose E. (2009 yenilenmifl versiyon-Girifl Pitelis C.,
den fazla bamsz iflletme vardr. 1959 orijinal). The Theory of the Growth of the
Kkten bye yaklaflm, kk iflletme olmann s- Firm, Oxford.
tn yn ise esnek bir yapya sahip olmasdr. Byk Thompson J., Martin F. (1111). Strategic Management
iflletmelerde ki brokratik yapya sahip olmadklar iin, Awareness and Change, Thomson.
prosedrler ok fazla deildir bu yzden de ifller daha lgen H., Mirze S.K. (2010). flletmelerde Stratejik
kolay ve alflanlar asndan da zamannda bitirilir. Ynetim, Beta, stanbul.
Wheelen T.L., Hurger D.L. (2008). Strategic Management
Sra Sizde 4 and Business Policy, Prentice Hall, A.B.D.
Ortak giriflim, bir araya gelen iflletmelerden ayr bir t-
zel kiflilie sahiptir. Konsorsiyumda ise ayr bir tzel ki-
flilik sz konusu deildir.
Sra Sizde 5
Yabanc piyasalara giriflte hedeflenen piyasada faaliyet
gsteren iflletmelerin kaynaklarndan faydalanlmas za-
man ve kaynak tasarrufu salamaktadr.
www.evrenselpdf.com
www.evrenselpdf.com
fiLETME LKELER
7
Amalarmz
N
N
Kreselleflme srecinin ne flekilde gelifltiini aklayabilecek,
N
Kreselleflmenin iflletmeler iin ne trde etkiler oluflturduunu listeleyebilecek,
Dfl pazarlara almak isteyen bir iflletmenin stratejilerinin neler olduunu
N
sralayabilecek,
N
Bilgi teknolojileri ile kreselleflme arasndaki iliflkiyi aklayabilecek,
flletmelerin hangi zeminler zerinde rekabet ettiini belirleyebilecek, rekabet
avantajn aklayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Kresel flletme Kresel retim

ok Uluslu flletme Rekabet Avantaj
Kresel Pazar Dnya Ticaret rgt
indekiler
fiLETMELERN DIfi EVRESNN

ANALZ
Kresel Ortamda KRESELLLEfiMENN AfiAMALARI
flletme lkeleri flletmecilik ve fiLETMELER VE KRESELLEfiME
Rekabet fiLETMELERN KRESELLEfiME
STRATEJLER
KRESEL REKABET
www.evrenselpdf.com
Kresel Ortamda
flletmecilik ve Rekabet
fiLETMELERN DIfi EVRESNN ANALZ

flletmeler sz konusu olduunda bir i evre, yani iflletmenin rgt iindeki bi-
reylerin hem bireysel hem de grup olarak kendilerine verilen grevler gereklefl-
tirdikleri ortam, bir de dfl evre, yani iflletmenin dier iflletmeler kurumlar ve bi-
reylerle etkileflime girerek faaliyet gsterdii evre olmak zere iki farkl evreden
bahsedilmektedir. Hayali bir snr ile birbirinden ayrld varsaylan iflletmenin i
evresi ve iflletmenin dfl evresi kavramlarn kullanmak, iflletmelerin incelenmesi
srasnda kolaylk salar. evre, iflletmenin yneticileri ve alflanlar ile birlikte
iinde bulunduklar, kendine zg bir kltre ve iklime sahip olan evredir. Dfl
evre ise, iflletmenin kaynaklarn temin ettii, rnlerini satt ve rakiplerinin bu-
lunduu, ayrca geerli ekonomik duruma ve yasal dzenlemelere tabi olduu
evredir.
Son yllarda gnlk yaflantmzda ok sk olarak duyduumuz kelimeler olan
kreselleflme, inovasyon(yenilikilik), teknoloji, srdrlebilirlik, yenilenebilir
enerji, geliflmekte olan ekonomiler, in, Hindistan, Avrupa Birlii, ekonomik kriz,
kresel snma gibi kelimeler, iflletmeler iin dfl evrede neler olduunu anlatma-
s bakmndan bize olduka yardmc olabilir. Teorik olarak ise iflletme dfl evre-
nin analizlerinde incelenmesi gereken alt faktr bulunmaktadr. Bunlar
Teknoloji tarafndan salanan olanaklardaki deiflim: Teknoloji tara-
fndan sunulan yenilikler srekli deiflmekte, toplumdaki bireylere yeni ya-
flam biimleri sunarken, iflletmeleri de etkilemektedir. flletmelerin meydana
gelen deiflimler karfllnda tutabilecekleri iki yol vardr; ya yeni teknoloji-
leri kullanmak zorunda kalr ya da kendilerine katk salayacana inandk-
lar iin yenilikleri uygularlar. rnein; internetin ortaya kflndan sonra ifl-
letmeler kendilerine birer web sayfas hazrladlar; nk mflterileri web
sayfas zerinden iflletme ile iletiflim kurmay ve bilgi almay talep ediyordu.
Yakn dnemde de benzer geliflmeler yafland. letiflim dnyasnda meyda-
na gelen geliflmeler, bu kez de facebook ya da twitter gibi internet zerin-
deki sosyal ortamlarda yer alma olanaklar, iflletmelere yeni iletiflim kanalla-
rn kullanma seenekleri sunmaktadr.
Demografik eilimler: flletmelerin hedef olarak belirledikleri pazardaki n-
fusun yapsnn ne flekilde deifltii, nfus artfl oranlar, yafl cinsiyet, doum
lm oranlar, nfusun yaflam tarz, tercih edilen meslekler ve eitim durumu-
na ait bilgiler, vb. iflletmelerin her trl planlamas iin nemli bir girdi olufl-
www.evrenselpdf.com
138 flletme lkeleri
turur. rnein geliflmifl lkelerde karfllafllan demografik bir eilim beklenen

yaflam sresinin artmas ve doum oranlarnn azalmasna bal olarak, nfu-
sun ortalama yaflnn hzla artmasdr. lkeler artan yaflam sresinin bir sonu-
cu olarak, sosyal gvenlik sistemlerinin sorunlarn zebilmek iin denme-
si gereken primlere artfl getirmekte ya da emeklilik yafln ykseltmektedirler.
Kltrel eilimler: Bir topluluun yaflam tarz olarak ya da ifl yapma biimi
olarak tanmlanabilecek kltr de srekli deiflimler gstermektedir. flletme-
ler faaliyet gsterdikleri toplumun kltrnden etkilenir, ayn zamanda ifllet-
melerin de toplumu etkilemeleri sz konusu olabilir. Dolaysyla kresellefl-
me sonucunda birden ok lkede faaliyet gsteren iflletmeler iin, bir ok
kltrllk ve kltrler arasnda anlayfl gelifltirme gereklilii duyulur.
Dnyann ve lkelerin iinde bulunduu ekonomik durum: Dnyann
iinde bulunduu ekonomik evrenin yaps, yaflanan ekonomik krizler, l-
kenin ekonomik durumu, dier lkelerle yapt ticaretin hacmi, dnya tica-
retinden ald pay vb. gibi etkiler kanlmaz olarak iflletmeleri etkilemek-
tedir. rnlerin satlaca mflterilerin bulunduu lkelerin ekonomik duru-
mu ve retim kaynaklarnn temin edilecei lkelerin ekonomik durumu da
yine retim planlarnn belirlenmesinde gz nnde bulundurulur.
Meydana gelen ve uluslararas etkileri olan olaylar: Ekonomik durum
dflnda, genel olarak tm dnyay etkileyen politik, evresel, sosyolojik
olaylar, rnein Dou Almanyadaki Berlin Duvarnn yklmas, SSCBnin
dalmas, lkelerde meydana gelen i savafllar, evresel etkileri olan olay-
lar iflletmelerin alflmalarn ve ifl yapma biimlerini etkileyebilir. rnein
bir yanardan faaliyete geerek lav pskrtmesi, blgeye yaplacak uuflla-
r engelleyebilir ve iflletmenin sz konusu blgedeki satflnn azalmas so-
nucunu dourur. Ya da bir retimde kullanlacak ham maddelerin temin
edildii lkede bafllayan salgn hastalk, iflletmeyi bir takm nlemler almak
zorunda brakabilir.
Yasal ve politik evre: flletmelerin faaliyetlerini yrtrken uymak zorun-
da olduu kurallar belirleyen dzenlemelerin tamam ile faaliyetleri zerin-
de etkili olan ve uyulmas gereken politikalar kapsamaktadr. Her iflletme
faaliyet gsterdii lkenin yasalarna uymak, ilave olarak da rnlerinin sa-
tld lkelerdeki rnler ile ilgili getirilen dzenlemelere uymak zorunda-
dr. rnein yurt dflna gda ihracat yapan iflletmeler, sz konusu lkenin,
gda retiminde kullanlabilecek katk maddeleri ile ilgili yasal dzenleme-
lere uymak zorundadr, aksi takdirde rnlerini satamazlar.
SIRA SZDE Neden kreselleflmeyi

SIRA SZDE renmek zorundayz?
1
nceki blmde anlatlan dfl evrede meydana gelen deifliklikler, iflletmeler
D fi N E L M D fi N E Lhem
iin hem frsatlar M de tehditler sunarlar. Dfl evrenin sunduklarn kabullene-
rek iflletmenin lehine evirmek, olaylara farkl bakfl as ile bakabilmeyi ve olum-
S O R U lu flekle dnfltrecek
S O R U flekilde ynetebilme becerisini gerektirir. Bilgi iletiflim dn-
yasnda yaflanan bir rnek olay, baz lkeler iin tehdit olarak grlen bir duru-
mun, baz lkeler iin nasl bir frsata dnfltn gsteren gzel bir rnektir.
DKKAT DKKAT
2000 ylna yaklafllrken, tm dnya bilgisayarlarda byk bir kriz yaflanmasn
bekliyordu; nk zellikle eski bilgisayarlar, kapasite problemlerinden dolay, yl
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
gstergesi olarak sadece son iki rakam kullanyorlard, yani 15 Aralk 1999 tarihi,
15.12.99 fleklinde bilgisayar kaytlarnda yer alyordu.
K T A P K T A Pwww.evrenselpdf.com
SIRA SZDE SIRA SZDE
7. nite - Kresel Ortamda flletmecilik ve Rekabet 139

S O R U S O R U
flletmelerin dfl evresinde meydana gelen deifliklikler, ilerinde hem D Ktehditler

KAT hem fr- DKKAT
satlar barndrrlar, deifliklikleri ynetebilme becerisi ve bakfl as ortaya kacak sonu-
cun ne ynde olduunu belirler.
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Gerekleflmesi beklenen kriz, halen eski bilgisayarlar kullanmakta olan sistem-

lerde, 1999 yl sona erip de, 2000 ylna geildiinde tm bilgisayar
AMALARIMIZ sistemlerinde AMALARIMIZ
99 olan yl hanesinin 00 rakamna dnflmesi ve bu dnflmn de bilgisayar ile
alflan pek ok sistemi kertmesiydi. Tm dnya iin sz konusu olan bu kriz
K T A P
durumunu Hindistanl bilgisayar mhendisleri bir avantaja dnfltrdler ve eski K T A P
makinalar yeniden programlayarak tm dnyadaki bilgisayar sistemlerinin 2000
ylna hibir sorun olmakszn girmesini saladlar. Arman KrmnTrkiye Nasl
T E L E V daha
Zenginleflir kitabndaki ifadeyle Bylelikle, yirmi birinci yzyln Z Y O N ilk gnle- TELEVZYON
rinden itibaren Hintli yazlmclarla gvenilir ifl birlii yaplabileceine, hatta bu in-
sanlarla ok yeni iflbirlii fikirleri retmenin akllca olacana dair tm ifl dnyas-
nn kafasnda flimflekler akmaya bafllad. stne stlk bu insanlar NTERNET
sadece ok iyi NTERNET
ifl yapmakla kalmyorlar, ayn zamanda da ok ciddi yazlm ifllerini ABD maliyet-
lerinden %80 daha ucuza bile yapabiliyorlard. Bat dnyas yeni bir piyango alan
bulmufltu. Benzer flekilde kreselleflme de iinde hem tehdit hem de frsat barn-
dran bir sretir, sreci frsata dnfltrebilmek iin ncelikle onu tanmak, nasl
ortaya kt hakknda bilgi sahibi olmak gerekir.
KreselleflmeninTanmlanmas ve Ortaya kfl Sreci

Kreselleflme kavram 1990l yllar sonrasnda daha fazla karfllafltmz bir kav- Kreselleflme hem finansal
ram olup, bu zellii ile de bize ncesinde yaflanan bir takm geliflmelere bal ola- piyasalarn hem de hem
rn ve hizmet piyasalarnn
rak ortaya ktn dflndrmektedir. Oysaki 400 yl ncesindeSIRA de SZDE 1680li yllar- SIRA SZDE
artan flekilde uluslararas
da, Geminiano Montanari tarafndan dnya ticaretinin geliflmesini tanmlamak hale dnflmesini salayan
ok boyutlu ve dinamik bir
amacyla kreselleflme kavram kullanlmfltr. Kreselleflmenin Gelecei / Lexus entegrasyon srecidir.
ve Zeytin Aac adl kitabnda Thomas Friedman kreselleflmeyi geici bir eilim
ya da olgu olarak kabul etmemek gerektiini sylemekte, aksine btn lkelerin
S O R olan,
hem yerel hem de dfl politikalarnn belirlenmesinde byk etkileri U kapsama S O R U
alan ok genifl bir sistem olarak tanmlamaktadr. Ekonomik Kalknma ve flbirlii
Teflkilat olan OECD rgt ise kreselleflmeyi hem finansal piyasalarn,
DKKAT hem de DKKAT
rn ve hizmet piyasalar artan flekilde uluslararas hale dnflmesini salayan ok
boyutlu ve dinamik bir entegrasyon sreci olarak tanmlamaktadr. OECD yapt
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
tanmlamada kreselleflme sreci boyunca, farkl lkelerdeki ulusal retim faktr-
lerinin giderek daha fazla uluslararas faktrler haline dnfltn, ayn srete
ulusal ekonomilerin de giderek daha fazla karfllkl bamlAMALARIMIZ
hale geldiini belirt- AMALARIMIZ
mektedir.
Kreselleflme konusunda bilgi edinmek iin Thomas Friedmann K Kreseleleflmenin

T A P K T A P
Gelecei/Lexus ve Zeytin Aac katiban, iflletmelere etkileri konusunda bilgi edinmek iin
Asl Kkaslan Ekmekinin Kreselleflmenin iflletmelerin ynetimine etkileri katiplarn
okuyabilirsiniz. TELEVZYON TELEVZYON
Daha ok ekonomik ortamda yaflanan geliflmeler ile iliflkilendirilerek kullanl-

masna karfln, sosyal, siyasal, kltrel, evresel ve hukuki alardan da kresellefl-
NTERNET NTERNET
menin etkileri sk sk karflmza kmaktadr. Kreselleflmeye bal olarak ekono-
mik deiflim srecinde uluslarn yaptklar ticarete bal olarak birbirleri ile iletiflim-
www.evrenselpdf.com
140 flletme lkeleri
leri artmfl ve sonucunda farkl toplumlarn kltrleri, yaflam biimleri, siyasetleri

daha fazla bilinir hale gelmifltir. Sre, bilgi iletiflim teknolojilerinin sunduu im-
kanlarla son derece hzl geliflmekte, lkeler sahip olduklar farkl kaynaklar ve et-
kinlik dzeyleriyle srece uyum salamaya alflmaktadr. evresel adan ise ar-
SIRA SZDE
tan retim SIRA
eilimi,SZDE artan tketim eilimi, fosil yaktlarn daha fazla kullanlmas, or-
manszlaflma ve hzl nfus artflna bal olarak atmosfere salnan sera gazlarnn
D fi N E L M etkisiyle dnyada
D fi N E L yaflanan
M iklim deifliklikleri ve scaklk artfl olarak tanmlanabi-
lecek kresel snma dnya iin bir tehdit oluflturmaktadr. lkeler arasndaki tica-
ret hacminin ve iletiflimin artflna bal olarak da, ortaya kan sorunlarda ulusla-
S O R U S O R U
raras hukuka daha fazla ihtiya duyulur hale gelmifltir.
DKKAT flletmeler iin

D kreselleflmenin
KKAT bafllang noktas, yerel pazarlara hizmet eden iflletmelerin
belirli bir noktadan sonra kendilerine baflka pazarlar ve daha dflk maliyetli retim
kaynaklar aramaya bafllamalardr.
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
flletmeler gnmzde kresel bir evrede faaliyet gstermektedirler. flletmele-

AMALARIMIZ re ynelikAMALARIMIZ
olarak kreselleflme, iflletmelerin daha fazla uluslararas evrede hare-
ket etmesi olarak tanmlanabilir. nceleri sadece yerel pazarlara hizmet eden ifllet-
melerin belirli bir noktadan sonra kendilerine baflka pazarlar, daha dflk maliyet-
K T A P li retim kaynaklar
K T A P aramaya bafllamalar ve bunu gereklefltirmek iin harekete
gemeleri bir bafllang noktasdr. Ancak bu kolaylkla gereklefltirilebilen bir
adm deildir. Uluslarn koyduklar ticari engeller ve kendi reticileri lehine sala-
TELEVZYON nan korumalar
T E L E V nedeniyle
ZYON iflletmeler dfl pazarlara almakta sorunlarla karfllaflrlar.
Her iflletme mmkn olan en byk pazara ulaflma amacnda olmasna karfln, bu
amacn gereklefltirmesinin nnde bir takm bariyerler bulunmaktadr. lkeler
kendi reticilerini korumak amacyla bir takm dfl ticaret kstlamalar getirebil-
NTERNET mektedirler. N TGemiflte
ERNET Avrupa Birlii lkelerinde grlen ve hemen hemen her l-
kenin baflvurduu ticari kotalar kreselleflmeyi engellemifl, ancak kotalarn kald-
rld tarihten itibaren dnyann farkl lkelerinin yaptklar ticaret etkin olarak art-
maktadr. Buna bir sembol olarak Berlin duvarnn yklmas gsterilmektedir.
Uzun yllar kapsayan bu sre aflada anlatlmaktadr.
SIRA SZDE Bir iflletmenin uluslararas

SIRA SZDE evreden salayabileceini kaynaklara rnekler veriniz
2 .
KRESELLEfiMENN AfiAMALARI
D fi N E L M D fi N E18.
L M yzyln ikinci yarsnda bafllamfl, beraberinde daha nceleri
Sanayi Devrimi,
kk ve dank olan retim birimleri olarak alflan el sanatlar ve kk sana-
S O R U yinin merkezileflerek,
S O R U seri retim yapan fabrika sistemine dnflmesi sonucunu
dourmufltur. Merkezde toplanma sonucunda, faaliyet gsteren iflletmelerin b-
yklkleri artmfl, ayn zamanda da yaplar daha karmaflk hale gelmifltir. Zaman
DKKAT DKKAT
iinde fabrika tipi iflletmelerin says artmfl ve faaliyet gsterdikleri alanlar eflit-
lenmifltir. Sanayi Devrimi sonucunda sadece retimin yaplma biiminde farkllk
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
ortaya kmamfl, yeni bir ekonomik dzen oluflmufl, toplumlarn yaflam tarznda
byk deifliklikler yaflanmfltr.
AMALARIMIZ
flletmelerin ynetimi asndan Sanayi Devriminin en nemli sonularndan
AMALARIMIZ
biri, sermaye sahiplii ile yneticiliin birbirinden ayrlmasdr. Sanayi Devri-
minin ortaya kard dier sonular ise yeni teknolojilere, yeni pazarlara, yeni
K T A P retim kaynaklarna
K T A P ve ilave sermaye artflna duyulan ihtiyatr. Tm bu ihtiya-
larn artmas da, retim faktrlerinin maliyetinin daha pahal hale gelmesine yol
TELEVZYON TELEVZYON
www.evrenselpdf.com
NTERNET NTERNET
amfltr. flletmeler de kaynaklarn daha uygun maliyetle bulabilecekleri lkeler

ararken, bir yandan da rettikleri rnleri satabilecekleri yeni pazarlar arayflna
girmifllerdir.
Kreselleflmeyi Salayan Etkenler

Hem pazarlar asndan hem de retim asndan kreselleflmenin oluflmasn sa-
layan iki temel etken bulunmaktadr. Bunlar uluslararas ticaretteki engellerin orta-
dan kaldrlmas ve bilgi teknolojisinin salad iletiflim imkanlardr. Uluslararas
ticaretteki engellerin ortadan kaldrlmas kolay olmamfltr. 1947 ylndan bafllaya-
rak 1994 ylna dek uzun bir sreci kapsamakta ve halen de devam etmekte olan
bir sretir. Srete nemli aflama bulunmaktadr. Bunlar
1. Gmrk Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaflmas
2. Uruguay Grflmeleri
3. Dnya Ticaret rgtnn kurulmasdr.
Kreselleflmenin ortaya kmasnda en baflta gelen faktrler olarak Dnya
Ticaret rgtnn kurulmas ile bilgi ve iletiflim teknolojilerinde meydana gelen
geliflmeler saylabilir.
Gmrk Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaflmas

1947 ylnda 23 lkenin liderleri (12 geliflmifl lke ve 11 geliflmekte olan lke) bir
araya gelerek uluslararas ticaretin nndeki gmrk tarifeleri ve gmrk tarifleri
dflndaki engelleri ortadan kaldrmak amacyla GATT(General Agreement on Ta-
riffs and Trade) Gmrk Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaflmasn imzaladlar. Gm-
rk tarifeleri, ticarete konu olan maln zerine konulan gmrk vergileridir.
Gmrk tarifeleri dflndaki engeller de, ithalata getirilen miktar kstlamalardr. Bu
anlaflma imzaland tarihten itibaren, amalanan ynde baflarl olmufl ve dnya
zerindeki uluslararas ticaretin artmasna katklar salamfltr. 1948-1994 tarihleri
arasnda uygulanan anlaflmann, imzaland tarihten itibaren yaklaflk 40 yl ieri-
sinde uluslararas ticaretin hacmi yaklaflk 20 kat artmfl ve ortalama gmrk tarife-
si oranlar %40 oranlarndan %5 oranlarna kadar azalmfltr.
Gmrk Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaflmasnn amalar
lkeler arasndaki ticari ve ekonomik iliflkilerin arttrlmas,
Tam istihdamn salanmas,
retimde kullanlan kaynaklarn etkili ve verimli kullanmnn salanmas
olarak sralanmaktadr.
Uruguay Grflmeleri
Gmrk Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaflmasnn sonularnn baflarl olmasndan
sonra, taraf olan lkeler ticaretin artrlmasna ynelik yeni dzenlemeler yapmak
amacyla, 1986 ylnda yeniden biraraya geldiler. Uruguay Grflmeleri (Uruguay
Round) ad verilen grflmeler Uruguayn Punta Del Este kentinde bafllamfl ve
1994 Nisan aynda Marakeflte (Fas) anlaflma salanarak, Nihai Senetin imzalanma-
s ile son bulmufltur.
Gmrk Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaflmasnn dnya ticaret hacmi zerin-
de salad etkiler zerine, Uruguay Grflmelerine katlan taraf says 125 olmufl-
tur. Grflmeler sonucunda imzalanan anlaflma, gerek grflmelerin sresi, gerek
mzakerelere katlan taraf says olarak, dnya tarihinde nemli bir anlaflma olarak
anlmaktadr. 1 Ocak 1995 tarihinde yrrle giren anlaflma, uluslararas ticaretin
zerindeki gmrk tarifelerini daha da azaltan, fikri mlkiyet haklarnn korumas-
www.evrenselpdf.com
142 flletme lkeleri
n salayan ve hkmetlerin tarm rnlerine saladklar finansal desteklerin azal-

tlmasn salayan kararlar iermektedir. Ayrca Uruguay Grflmelerinin getirdii
en byk yenilik, Dnya Ticaret rgtnn kurulmasn salayan, Gmrk Tari-
feleri ve Ticaret Genel Anlaflmasn Dnya Ticaret rgtne dnfltren karardr.
Dnya Ticaret rgt

Kreselleflmenin gelifltirilmesi amacyla kurulan Dnya Ticaret rgt, uluslarn
arasndaki ticaretin nndeki engelleri kaldrarak dnya zerindeki ticareti gelifltir-
mek ve tm lkelerin pazarlarda eflit flekilde yer almasn salayarak dnyann
ekonomik byme ve kalknmasn salamakla grevlidir. Dnya Ticaret rgt
bu grevini, hkmetler ile ticari anlaflmalar konusunda mzakereler yaparak ye-
rine getirir. Ayrca ticari konulardaki anlaflmazlklarn zme kavuflmas iin de
arabulucu bir ortam salar. Uluslarn ticaret konusundaki politikalarn takip eder,
geliflmekte olan lkelere teknik yardm ve eitimler salar. Dnya Ticaret rg-
tnn baflka bir grevi ise dier uluslararas rgtler ile iflbirlii yapmaktr.
(www.wto.org)
Dnya Ticaret rgt web sitesinde yer alan bilgiye gre rgt yesi 153 lke
ve 31 adet de gzlemci ye lke bulunmaktadr. Dnya Ticaret rgtn kuran
anlaflma, tarm, tekstil ve konfeksiyon, hizmetler ve fikri mlkiyet haklar ile ilgili
dzenlemeleri kapsayan deiflik alanlarda 29 ayr metinden oluflmaktadr. Ayrca,
SIRA SZDE SIRA rgt
Dnya Ticaret SZDE yelerine sorumluluklar ykleyen, 25 ilave karar ve anlafl-
ma metni de bulunmaktadr. Dnya Ticaret rgt tarafndan kreselleflme;
D fi N E L M toplam ticaret ve
D fi N E L M
offshore ad verilen retim srelerinin snrlar tesinde yeniden konumlan-
drlmas, dolaysyla snrlar arasndaki arasndaki yar mamullerin ticareti-
S O R U S O R U
nin artmas olarak iki kapsamda ele alnmaktadr.
DKKAT Gmrk Tarifeleri

D K K Ave
T Ticaret Genel Anlaflmasnn Dnya Ticaret rgtne dnfltren ka-
rar, Uruguay Grflmeleri sonucunda imzalanmfltr.
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Teknolojik Geliflmeler
Kreselleflmeyi salayan ikinci unsur bilgi ve iletiflim teknolojilerinde meydana ge-
AMALARIMIZ len geliflmelerdir.
AMALARIMIZ Bilgi teknolojileri ve kreselleflme arasnda karfllkl bir ballk
bulunmaktadr. Bilgi teknolojileri iflletmeler arasndaki iletiflim olanaklarn son de-
rece hzl bir flekle dnfltrmfl, bulunduumuz dneme bilgi andan sonra net-
K T A P work a yaniK Tbilgi A P alarnn oluflturduu bir a ad verilmektedir. Alar, iflletme-
ler arasnda kurduklar kprler ile hem iletiflim hem de ticaret anlamnda ifllem
hacminin artfln salamaktadr. Bylece bir lkede ortaya kan bir yenilik, bir ge-
TELEVZYON liflme annda
T E L Edier
V Z Y Olkelere
N aktarlabilmektedir.
Yafladmz ekonominin bilgi ekonomisi olduundan bahsedilmektedir, bilgi
ekonomisini salayan etkenler ise tm dnyann fiber optik kablolar ile balantl
hale getirilmesidir. Bylece sosyal yaflamda ortaya kan etkiler yannda, ifl yafla-
NTERNET NTERNET
mnda da iletiflim teknolojileri sayesinde dnyann farkl blgelerindeki iflletmele-
rin birlikte alflmas mmkn olmaktadr. Kresel ekonomide rekabet byk oran-
da bilgi zerinde yaplmaktadr. Bilgi ve iletiflim teknolojileri sayesinde bireyler,
kurumlar ve iflletmeler arasnda etkili bir iletiflim salanabilmekte ve ifllem maliyet-
leri azalmaktadr.
Bunlar salayan teknolojiler aflada anlatlmaktadr.
www.evrenselpdf.com
E-posta ve videokonferans: lkelerin birbirleri ile ifl yapmas iin zaman di-
limi farkllklarnn ve snrlarn afllmas gerekir. fllerin birbiri ile koordinasyonu ve
kontrol etkili biimde gereklefltirilmelidir. Bu da etkili bir iletiflim demektir. n-
ternet teknolojisinin salad e-posta ve videokonferans gibi imkanlar, iflletmele-
rin snrlar tesi ile ok kolay iletiflim kurmasn salamaktadr. Videokonferans g-
rntl olarak, e-posta ise yazl mesajlarn annda karfl tarafa iletilmesini salar.
Bylece koordinasyon son derece etkili flekilde yrr, ortaya kan sorunlara ok
abuk flekilde mdahale edilebilir.
nternet ve web sayfalar: nternet teknolojisi, e-posta ve videokonferansn
gerekleflmesini salayan teknolojidir. nternet zerinde iflletmelerin kurduklar
herkesin eriflimine ak web sayfalar iflletmelerin dier iflletmelere kendilerini ta-
ntmalarn rnlerini satmalarn, mflterilerin kolayca alflverifl yapmasn ve ifllet-
melerin birbirleri ile iletiflimini kolaylafltran bir teknolojidir.
flletmelerin kullandklar intranetler ve extranetler: flletmeler dfl evre- flletmelerin kendi ilerindeki
ye internet ve web sayfalar ile alrken, kendi ilerinde ve birlikte alfltklar, ifl- iletiflim iin kullandklar
bilgi ve iletiflim sistemlerine
letmeler ya da tedarikileri ile de extranet ad verilen teknolojileri kullanarak intranet ad verilir.
iletiflim kurabilirler.
Ulafltrma/lojistik sektrndeki geliflmeler: Kresel pazarlara satfl yapan flletmelerin birlikte
ya da kaynak kullanan iflletmeler iin fiziki taflmann yaplmas, baflka bir deyifl- alfltklar iflletmeler ya da
tedarikileri ile iletiflim
le, rnlerinin uygun yerde, uygun zamanda ve uygun fiyatla temin edilebilir kurmak iin kullandklar
olmas mutlak bir gereklilik olarak deerlendirilir. nk kresel pazarda iflletme- bilgi sistemlerine extranet
ad verilir.
lerin varlklarn srdrebilmesi, son derece hzl deiflebilen pazar taleplerinin
gerektii biimde karfllanabilmesiyle mmkndr. Bu amala iflletmeler ya ken-
dileri karmaflk tedarik zincirleri kurmakta ya da bu ifli kendisine ifl edinen byk
lekli lojistik iflletmelerinden destek almaktadr. Biliflim teknolojilerinde meyda-
na gelen geliflmeler lojistik hizmetinin verilmesine de yansmfl barkod sistemleri,
Kresel Konumlandrma Sistemleri (GPS:Global Positioning System), Radyo dal-
galar ile rn takip sistemleri RFID(Radio Frequency Identification) gibi teknolo-
jik donanmlar kresel pazarlarn ve retimin gereklefltirilmesinde, sektrn ge-
lifliminde byk rol oynamfl ve kresel pazar eilimlerini belirleyen bir nemli
unsur olmufltur. Daha sonraki rekabet ile ilgili ksmda greceiniz gibi, kresel-
leflen ekonomilerde lojistik maliyetleri retimde nemli bir paya sahip olduu
iin maliyetlerde salanacak kk bir tasarruf, satfla ve krlla yansmakta, ifl-
letmeleri pazara hkim konuma getirebilmektedir.
Gnlk yaflantmzda kreselleflmenin etkilerini ne flekilde grmekteyiz?

SIRA SZDE SIRA SZDE
3
Kreselleflmenin Gstergeleri Nelerdir?
Bir kavram olarak tanmlanmasna ve gnlk yaflantda etkilerinin hissedilmesine
karfln, kreselleflmenin boyutlarn saysal olarak ortaya koyabilmek iin bir ta-
km gstergelere ihtiya vardr. Kreselleflme, zellikle karar alclar
S O R Uve analizciler S O R U
iin giderek daha da nem kazanmaktadr. Dolaysyla da kreselleflmeyi bir l-
ek ierisinde ifade edebilmek gerekmektedir. Dnya lkeleri arasndaki ulusla-
DKKAT DKKAT
raras ticaret, bir tr kreselleflme gstergesi olarak grlmektedir. Kresellefl-
menin ekonomik etkilerini anlamak en azndan alanda saysal alflma yapma-
N N
y gerektirir; SIRA SZDE SIRA SZDE
Kreselleflmenin bykln ve younluunu lmek,
Ekonomik etkilerini lmek ve
Kreselleflmenin yapsal ve idari politikalar ile balantlarn lmek.
K T A P K T A P
www.evrenselpdf.com
TELEVZYON TELEVZYON
144 flletme lkeleri
Kreselleflmenin Kreselleflme ile ilgili yaplan yaynlara bakldnda, dier bir gsterge iflletme-
gstergeleri olarak, OECD
rgt tarafndan sermaye
lerin dnya ticaretinden aldklar paylardr. flletmeler kresel ortamda alflmaktan
hareketleri, dorudan memnundurlar. Byle bir ortam yer alan iflletmelerin dierlerine gre iki kat daha
yabanc sermaye yatrmlar, hzl byd belirtilmektedir. Bir btn olarak kreselleflmenin gstergeleri ko-
uluslararas ticaretin
boyutu, ok uluslu nusunda OECD, yapt yaynlarda aflada sralanan gstergeleri temel almaktadr.
iflletmelerin ekonomik Sermaye hareketleri: Bir lkedeki fon sahibi bir yatrmcnn, bir baflka l-
faaliyetlerinin bykl ve
teknolojinin uluslararas kedeki bir kifliye ya da kurulufla sermaye aktarmasdr. Sermaye hareketleri-
boyutunun lm gibi nin ou proje, kredi olarak belirli program ve planlara bal, baflka bir de-
gstergeler
kullanlmaktadr. yiflle bir takm flartlarn gereklefltirilmesi amacyla aktarlan fonlardr.
Dorudan yabanc sermaye yatrmlar: Bir lkedeki fon sahibi bir bafl-
ka lkeye fiziki olarak yatrm yapar ve yatrmn bir ksmnn ya da tamam-
nn sahibi olur. Dorudan yabanc sermaye yatrmlar ou zaman ok
uluslu iflletmeler tarafndan yaplr.
Uluslararas ticaretin boyutu: lkeler arasnda gerekleflen ithalat ve ih-
racat ifllemlerinin toplamdr.
okuluslu iflletmelerin ekonomik faaliyetlerinin bykl: okuluslu
ve kresel olarak nitelendirilen iflletmelerin yaptklar faaliyetlerin toplamdr.
Teknolojinin uluslararas boyutunun lmdr: lkeler arasnda ya-
plan teknoloji transferlerinin parasal olarak karfllklarnn belirlenmesi yo-
luyla hesaplanmaktadr.
Ayrca OECD Handbook on Economic Globalisation Indicators yaynnn 2010
versiyonunda ilave olarak 2008de bafllayan kresel kriz ile balantl olarak port-
folyo yatrmlarn, kreselleflmenin evresel etkilerini ve kresel deer zincirinin
ortaya kmas gibi gstergeleri de kapsamaktadr.
lkeler iin kreselleflme gstergelerinin neler olabilecei konusundaki alfl-
malar da halen devam etmektedir. Bu gne kadar yaplanlar arasnda olduka kap-
saml dier bir alflma A. T. Kearney ynetim danflmanl firmas ve Foreign Po-
licy dergisi tarafndan tretilmifl bir indekstir. Bu indeks 72 lkeyi kapsamakta,
dnyadaki yerel retimin %97sini ve dnya nfusunun %88ini alflma iine kat-
maktadr. alflmada, lkelere kreselleflme asndan puanlar verilerek bir derece-
lendirme yaplmaktadr. Her ulusun derecelendirmesi drt snfa ayrlmfl yaklaflk
bir dzineden fazla deiflkenin birarada hesaplanmas ile belirlenmektedir.
Hesaplamalarda kullanlan drt snf aflada yer almaktadr.
1- Ekonomik entegrasyon: Ticaret, dorudan yabanc yatrmlar, portfolyo
yatrmlar, sermaye akfl ve yatrm gelirleri
2- Kiflisel temas noktalar: Uluslararas seyahatler ve turizm, uluslararas te-
lefon trafii, para havalesi, kiflisel transferler (iflilere denen tazminatlar da
dahil olmak zere)
3- Teknolojik balantlar: Internet kullancs says, internette yaynlanacak
web sayfalarn zerinde barndran bilgisayarlar, gvenli flekilde internet
sunucusu hizmeti veren bilgisayarlar
4- Politik dzenlemeler: Uluslararas rgtlerdeki yelikler, Birleflmifl Millet-
ler Gvenlik Konseyi grevlendirmelerine personel ve finansman katklar,
kabul edilen uluslararas anlaflmalar ve hkmetlerin transferleri
SIRA SZDE Bireyler asndan kreselleflme ne tr etkiler yaratmaktadr?

SIRA SZDE
4
S O R U S O R U
DKKAT DKKAT www.evrenselpdf.com

fiLETMELER VE KRESELLEfiME
Yukarda anlatlan uluslararas ticaretin gelifltirilmesine ynelik abalara bal ola-
rak gnmzde kreselleflme dnyadaki ekonomik snrlar ortadan kaldrmfltr.
Snrlarn ortadan kalkmas rekabeti artrmfl, iflletmeler de artan rekabet ile bafla -
kabilmek iin bir takm yapsal deiflimler geirmek zorunda kalmfllardr. Bu de-
iflim srecine uyum salamaya alflan iflletmeler, kendi bnyelerinde birtakm
deiflimler gereklefltirirler. ncelikle iflletmeleri kreselleflmeyi benimsemeleri
asndan incelemek yararl olacaktr.
Kreselleflmeyi Benimsemeleri Asndan flletmeler

flletmelerin kreselleflme asndan incelenmesi farkl snflandrmay ortaya -
karr; yerel iflletmeler, ok uluslu iflletmeler ve kresel iflletmeler.
Yerel iflletmeler, sadece kendi lke snrlar ya da bulunduklar flehrin snrla- Yerel iflletme, sadece kendi
r iinde faaliyetlerine devam eden, kaynaklarn bulunduklar snrlar iinden te- snrlar iinde faaliyetlerine
devam eder, kaynaklarn
min eden ve pek ok durumda satfllarn da bulunduklar blgede yer alan alcla- bulunduklar snrlar iinden
ra yapan iflletmelerdir. temin eder ve pek ok
durumda da satfllar iin
ok uluslu iflletmeler, en az iki farkl lkede faaliyet gsteren iflletmelerdir. yerel pazar hedef alr.
Bulunduklar lkelerin snrlarn aflmfl, ihtiya duyduu girdileri dnyann deiflik
yerlerinden karfllayan, retimini deiflik lkelerde gereklefltiren ve rnlerini bir-
ok lkeye pazarlayabilen iflletmelerdir. Birleflmifl Milletler rgt ok uluslu ifllet- ok uluslu iflletmeler
meyi Kurulduklar lke dflnda retim veya hizmet tesislerine sahip ve bunlar de- retimlerini deiflik
lkelerde gereklefltiren ve
netleyen iflletmelerdir. olarak tanmlamaktadr. Bir baflka tanma gre ise, bir ifllet- rnlerini birok lkeye
menin dfl faaliyetlerden elde ettii gelirlerin toplam, toplam gelirin %25-30undan pazarlayarak farkl
lkelerden gelir elde
fazla ise bu iflletmeye ok uluslu iflletme ad verilmektedir. Yukardaki tanmlardan edebilen iflletmelerdir.
yola karak, ok uluslu iflletmelerin belirlenmesi iin afladaki ltlerin kullanl-
d sylenebilir.
Esas kurulufl yeri dflnda faaliyet gsterdii lke says
retim srecinin gereklefltii lke says
flletmenin gelirinin ne kadarnn yurt dfl faaliyetlerden edindii
Asl kurulufl yeri dflnda, baflka lkelerde mlkiyet edinmeSIRA durumu
SZDE SIRA SZDE
st ynetimde yer alan farkl milliyetlere sahip yneticilerin oran
Kresel iflletmeler ok uluslu iflletmelere benzemekle birlikte ynetsel yakla-
flm asndan stratejileri ile tm dnyay kendileri iin bir pazar yeri olarak grr-
ler. Ayrca retimde kullandklar kaynaklarn tm dnyadan temin etmeleri ve
S O R U S O R U
retim srelerini dnyann her tarafnda gereklefltirmeleri asndan farkllaflrlar.
Kresel iflletmeler tm dnyay kendileri iin bir pazar yeri olarak

D K grr,
KAT retimde DKKAT
kullandklar kaynaklarn tm dnyadan temin eder ve retim srelerini dnyann her
tarafnda gereklefltirirler.
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Kresel iflletmeler aflada sralanan niteliklere sahip olan iflletmelerdir.

1- Kresel bir stratejiye sahip olmalar; retim, lojistik, pazarlama ve tasarm fa-
aliyetlerinin tamam iin dnyann her tarafnda uygulanabilecek bir strate-
jiye sahip olmak
2- Tm dnyay kendileri iin bir pazar grmelerine karfln K yerel
T A Pmflterilerin K T A P
ihtiyalarn da en iyi flekilde karfllamay hedefleyecek bir mflteri politika-
s izlemek
TELEVZYON TELEVZYON
NTERNET NTERNET
www.evrenselpdf.com
S O R U S O R U
DKKAT DKKAT
N N
146
SIRA SZDE flletme lkeleri
SIRA SZDE
SIRA SZDE SIRA SZDE
3- Son olarak da kresel stratejilerin yerel mflteri politikalar ile dengeli bir fle-
D fi N E L M
D yrtlmesini
kilde fi N E L M salamak.
Bu gerekliliklerin bir arada salanabilmesi iflletmenin kresel bir felsefeye, bir
S O R U bakfl asnaS sahip
O R U olmas ve bu felsefenin tm alflanlar tarafndan benimsenme-
K S OT R AU P KS O TR AU P
sinin salanmas ile mmkndr.
DKKAT DKKAT
DKKAT ok uluslu iflletmeler
D K K A T ile kresel iflletmeler birbirlerine benzemelerine karfln, kresel ifl-
TELEVZYON TELEVZYON
letmeler dnyann her tarafnda uygulanabilecek stratejiye sahip olmalar asndan fark-
N N
N
SIRA SZDE llaflrlar. SIRA SZDE
N
SIRA SZDE SIRA SZDE
NTERNET
AMALARIMIZ
ngilizce konusunda
N T E R N E Tskntnz yoksa OECD, Dnya Ticaret rgt web sitelerinden kre-
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ selleflmeninAMALARIMIZ
boyutlarna iliflkin yararl dokmanlar bulabilirsiniz.
K T A P Dnyada kreselleflme
K T A P srecine iliflkin geliflmeleri anlatan bir kitap okumak isterseniz
K T A P K T A PDnya Dzdr kitabn okuyabilirsiniz. Kitap kreselleflmenin ne fle-
Thomas Friedmann
kilde gereklefltiini sade bir dille anlatmaktadr.
TELEVZYON TELEVZYON
TELEVZYON Kreselleflmenin
TELEVZYON flletmelere Etkileri
Uluslarn arasndaki ticaretin serbeste gerekleflmesine izin verildii takdirde, l-
keler ekonomik byme ve verimlilikte byk faydalar salarlar; nk retimin-
NTERNET N T E R N E T ve sahip olduklar kaynaklara gre avantajl olduklar rnleri
de en iyi olduklar
NTERNET NTERNET
retirler ve baflka yerlerde daha etkin koflullarda retilen rnleri, yar mamulleri
ya da hammaddeleri de satn alrlar.
flletmeler asndan kreselleflmenin iki trde etkisi vardr. Birincisi pazarlarn
kreselleflmesi, ikincisi ise retim kaynaklarnn kreselleflmesi, yani kresel reti-
min mmkn hale gelmesidir.
Pazarlarn Kreselleflmesi
Pazarlarn kreselleflmesi kavram, tketicilerin tercihlerini tm dnya pazarlar
arasndan yapabilecekleri bir satn alma srecine dnfltn anlatan bir kavram-
dr. Bu eilim tketim rnleri, endstriyel rnler ve hizmetleri de iine alan ve
giderek artan bir geliflmedir. Pazarlardaki kreselleflme uluslararas ifller yapan ifl-
letmeler iin ok ynl etkileri olan bir geliflmedir. Birim rn baflna dflen pazar-
lama maliyeti azalmakta, yeni yeni pazarlar bulunmakta, iflletmenin dzenli olma-
yan gelir akfllar dzenli hale getirilmekte ve tm bunlar yaplrken yerel mflteri-
lerin hala en nemli pazar alan olarak kalmas salanmaktadr.
1- Pazarlama maliyetlerini azaltr: Tm dnyay kendilerine pazar olarak
seen iflletmeler rnlerini standart hale getirmeleri yannda pazarlama stra-
tejilerini ve pazarlama ile ilgili uyguladklar faaliyetleri de standart hale ge-
tirebilirler. Ayn reklam kampanyasnn dnyann her yerinde kullanlmas
pazarlama maliyetlerinde byk oranda tasarruf getirir. rnlerin tketicile-
re tantlmas iin hazrlanan reklamlarn ya da dier kampanyalarn tm pa-
zarlarda kullanm birim reklam baflna dflen maliyeti daha azaltacaktr. r-
nein baz iecek firmalar ya da araba firmalar bu stratejileri uygulamakta-
drlar. Bir defa hazrlanan reklam kampanyas tm pazarlarda kullanlmak-
tadr. reticiler sadece rnlerin ambalajlarnda ya da kullanm klavuzlarn-
da konuflulan yerel dile uyarlamalar yapma yoluna gitmektedirler.
www.evrenselpdf.com
2- Yeni pazar frsatlar yaratr: Bir rn iin yerel pazarn kk olduu ya

da artk doygunlua ulaflt durumlarda reticiler yeni pazarlar bulma ara-
yflna girerler. zellikle nfus asndan byk lkeler bu konuda iyi birer
pazar alan olarak deerlendirilmektedirler. Nfus asndan byk lkelere
ulaflmak yannda, iflletmeler iin dier bir strateji de, her trl pazar alann
deerlendirmek amacyla nfusun miktarna bakmakszn tm olas pazarla-
r kendilerine hedef pazar olarak semeleridir.
3- Dzenli olmayan gelir akfllarn dzenli hale getirir: rnlerin nitelik-
leri gerei mevsimsel satfllarn sz konusu olduu rn trleri iin dnem-
sel farkllklar kullanlarak gelir akfllarnda dzenlilik salanabilir. rnein
soba reticileri kfl mevsiminde kendi lkeleri iin retim yaparken, yaz
mevsiminde de Gney yar kredeki lkelere ya da daha souk iklime sa-
hip lkelere satfl yapabilirler.
4- Yerel pazarlara hizmet nemini korumaktadr: rnlerin kresel pa-
zarda satlmas her ne kadar rn standardizasyonu salasa da, baz rnler
iin yerel pazarlara uyarlama yaplmas gerekebilir. zellikle kltrel etki-
lerden dolay, rnlerin, pazarlama yntemlerinin, ya da malzemelerin baz
kltrlere uyarlanmas gerekebilir. Ramazan konusunun reklamlarda kulla-
nlmas ya da damak tadndan dolay ac yemekleri seven milletlere ynelik
acl tatlarn menlere eklenmesi bu tr uyarlamalara rnek olarak verilebi-
lir. Dier bir rnek yourdun baz lkelerde tatl olarak tercih edilirken, l-
kemizde genellikle flekersiz tercih edilmesidir. Ancak burada dikkat edilme-
si gereken nokta, yerel pazarlardaki farkl kltrel unsurlarn, tketicilerde
farkl alglar oluflturmasnn nne geebilmektir. rnein bir lkede ok
olumlu bir anlama sahip olan bir rn ismi, bir baflka lkede mflteriler
tarafndan son derece itici bulunabilir.
Yerel tercihlere gre rnlerde deifliklik yapmak neden gereklidir?

SIRA SZDE SIRA SZDE
5
retimin Kreselleflmesi
Yukarda ok uluslu iflletmelerin anlatld blmde iflletmelerin birden ok lke-
de faaliyet gsteriyor olmas, o iflletmenin ok uluslu olduunun gstergesi olarak
sralanmfltr. Gnmz iflletmeleri de, zellikle iflg c ve hammadde S O R U maliyetlerin- S O R U
de tasarruf kayglar, ya da kalitelerini daha iyilefltirmek amacyla retimlerini bafl-
ka lkelere aktarmaktadrlar. Off shore ya da snrlar tesi ifllemler ile, bir rnn
DKKAT DKKAT
her bir bilefleni farkl lkede retilmekte, rn, iflletme merkezinin bulunduu l-
kede monte edilmekte, farkl lkelerde etiketlenme ve ambalajlanmakta, belki de
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
retimin yapld lkelerden birine gnderilerek buradaki tketicilere satlmakta-
dr. flletmeler asndan kresel retim adan fayda salamaktadr; en uygun
maliyetli insan kaynana ulaflmak, en uygun uzmanlk ve teknik AMALARIMIZ
becerilere ulafl- AMALARIMIZ
mak ve en uygun maliyetle retim faktrlerine ulaflmak.
1. En uygun maliyetli insan kaynana ulaflmak: Geliflmifl lkeler ve gelifl-
mekte olan lkeler karfllafltrldnda ifl gcne denen K cretler
T A P asndan K T A P
iki lke grubu arasnda byk farkllklar bulunmaktadr. rnein nfusun
ok fazla olduu, niteliksiz ifl gcnn ok youn olduu, in, Hindistan gi-
bi lkelerde saatlik iflgc cretleri geliflmifl lkelerdeki
T E L E V saatlik
Z Y O N ifl gc TELEVZYON
cretlerine gre ok daha dflk olabilmektedir. Bu yzden geliflmifl lkeler
ok fazla nitelikli olmay gerektirmeyen iflleri, ifl gc cretlerinin ok daha
dflk olduu blgelerde yaptrma yoluna gitmifllerdir. Ancak zamanla ifl g-
NTERNET NTERNET
www.evrenselpdf.com
148 flletme lkeleri
cnn daha dflk fiyatl oluflunun avantajlarn hemen hemen her alanda
kullanabileceklerini grmfllerdir. Thomas Firedmann Dnya Dzdr kita-
bnda rneini verdii gibi tasarm iflleri ya da yatrm analizi gibi daha nce-
leri dfl lkelere aktarlmayan ifller de Hindistanl uzmanlar tarafndan 15,000
$ gibi uygun cretler karfllnda yaplabilmektedir. Ayn iflin Londra ya da
New York gibi lkelerde yaplmas iin denmesi gereken cret 80,000$ ci-
varndadr. stelik de Hindistanl uzmanlar batl lkedeki meslektafllar ka-
dar teknik bilgiye sahiptir, ayrca daha fazla motivasyon taflmaktadrlar. Ge-
liflmifl lkelerdeki teknik uzmanlar iin bu durum, ifllerini kaybetmemek iin
ya Hindistanl meslektafllarnn nerebileceklerinden farkl bir takm yenilik-
ler nermek, ya da istedikleri cretlerde indirime gitmek anlamna gelmekte-
dir. Bilgi ve iletiflim teknolojilerinin sunduklar olanaklarla yakn zamana ka-
dar yurt dflna ifl bulmak iin giden Hindistanllar, artk lkelerinde kalmak-
ta, ifller onlarn lkelerine, bulunduklar flehri gelmektedir.
2. En uygun uzmanlk ve teknik becerilere ulaflmak: retim iin gerek du-
yulan uzmanlk alanlar her lkede bulunamayabilir. En son eilim, ifl gc-
nn, zellikle iyi eitim almfl ifl gcnn bulunduu lkelerden iflletmenin
bulunduu yere getirilmesi yerine, iflletmenin nitelikli ifl gcnn bulundu-
u lkelerde ofisler amasdr. En iyi uzmanlk ve becerilere en uygun ma-
liyetle ulaflma amacyla, pek ok ok uluslu iflletme ya da kresel iflletme ar-
ge merkezlerini ve tasarm ofislerini in, Hindistan, Dou Avrupa lkeleri
Trkiye gibi lkelere taflmay tercih etmektedir.
3. En uygun maliyetle retim faktrlerine ulaflmak: Yukarda teknolojik
imkanlar arasnda anlatlan lojistik sektrndeki geliflmeler sayesinde her
trl retim faktrnn taflnmas salanmaktadr. nemli olan retim fak-
trlerinin hangi lkelerden en elveriflli flekilde temin edileceinin belirlen-
mesidir. rnein dnyann ekonomik adan en hzl byyen lkesi olan
in bu bymeyi srdrebilmek iin byk miktarda enerjiye ihtiya duy-
makta, bu ihtiyacnn bir ksmn da gemilerle kmr taflyarak salamakta-
dr. Herhangi bir gnde 50-100 arasndaki gemi, kmr ykl olarak ine
hareket etmektedir.
Hizmet Sektr ve Kreselleflme

Hizmetler sektr, zellikle geliflmifl lkelerde ekonominin giderek daha byk
ksmn oluflturmasna karfln, kresel ticaret anlamnda ayn oranda bymemek-
tedirler. nk hizmetin yrtlmesi, bir tr yerel varla ihtiya duymaktadrlar.
Dolaysyla hizmetlerin kresel ticareti, daha farkl alflmalarn yaplmasn gerek-
tirmektedir. Ancak alflmalar srmekte, bu konuda da zellikle bilgi ve iletiflim
teknolojileri sayesinde byk deifliklikler yaflanmaktadr. Hizmet iflleri ok kk
paralara ayrlmakta, bu kk paralarn lke dflndaki iflgc tarafndan ok da-
ha uygun cretler karfllnda yaplmas salanmaktadr. rnein Amerikan flirket-
lerinin telefon santrallerinin byk ksmnn operatrl, Hindistanl telefon ope-
ratrleri tarafndan yaplmaktadr. Dier bir rnek ise Amerikada fast food olarak
nitelendirilen hamburger ya da dier yiyecek zincirlerinde araba ile verilen siparifl-
lerin alflma flekline getirilen yeniliklerdir. Araba ile geerken yemek siparifli verdi-
iniz zaman, karflnzda sizinle konuflan grevli aslnda Hindistanda bulunmakta-
dr. Bilgisayar ekran karflsnda sizinle konuflmakta, siparifli almakta ve nndeki
klavyeden mutfaa sipariflleri girmekte olan bir Hindistanldr. Hizmet sektrnn
www.evrenselpdf.com
geldii nokta konusunda bu rnekler yenilik odakl ve farkl bakfl asnn ifl yap-
ma fleklini nasl deifltirdiine gzel birer rnektir.
Yneticilerin Kreselleflmeye Bakfl As

Yneticilerin kreselleflmeye bakfllar asndan deerlendirildiinde tr bakfl
as vardr; etnocentrik, policentrik ve geocentrik bakfl alar. Etnocentrik bakfl
asna sahip iflletmeler, dar grfll iflletmelerdir. ounlukla ulusal pazara yne-
lik iflletmelerdir, kendi deerlerinin kendi retimlerinin hep en iyisi olduuna
inanmakta ve yabanc rakiplerini yok saymaktrlar. Bu bakfl asna sahip yneti-
ciler, yabanc lkelerdeki iflgcnn yeterli becerilere, bilgi birikimine gerekli uz-
manlk seviyesine sahip olmadna inanrlar. Bu bakfl asna sahip yneticiler,
stratejik kararlarn alnmasnda ve teknoloji konusunda yabanc alflanlara gven-
mezler. Yneticilerin bakfl asndan ikinci tr, policentrik iflletmelerdir. Faaliyet
gsterilen lkedeki yerel yneticilerin, o blge iin en iyi ifl uygulamalarn bildi-
ini ve kendi alanlarndaki iflleri en iyi flekilde yapabileceklerine inanrlar. Yaban-
c pazarlara odaklanmfl ve fakat bunlarn herbirine ayr ayr odaklanmfl policen-
trik bakfl asna sahip yneticiler iin, her bir yabanc faaliyet farkldr ve anlafll-
mas zordur. Bu tr yneticiler faaliyetlerin yrtlmesini o blgedeki yneticilere
brakrlar ve yabanc alflanlarn ifllerin yrtlmesi iin en iyi yolu kendi bafllar-
na bulacaklarna inanrlar. Dier yaklaflm ise geocentrik yaklaflmdr, dnyaya y-
nelik olarak adlandrlabilecek bu yaklaflmda, yneticiler merkezde kresel bir ba-
kfl as ile faaliyet gsterip, her bir yabanc lkede de ayn bakfl as ile alflma-
nn gerekli olduunu dflnrler.
ok uluslu iflletme, birden ok lkede faaliyet gsteren iflletmedir. Ynetimle
ilgili kararlar merkezde almak yerine, her lkenin yneticilerinin kendisine bra-
kr. Bu tr iflletmeler policentrik yaklaflm uygulayan iflletmelerdir. zellikle tke-
ticilere dorudan satfl yapan iflletmeler bu yaklaflm benimserler, nk rn ya
da hizmetlerini yerel halkn ihtiyalar ve istekleri dorultusunda karfllamalar ge-
rekmektedir. Kresel iflletmeler, dnya pazarna entegre haldeki bir btn olarak
bakar ve aldklar her kararda kresel etkenlie gre karar verirler. Bu tr iflletme-
ler ou zaman, byk apta holdinglerdir, genellikle kararlar ana merkezde veri-
lir, nk btn pazara hakim olan ve onu deerlendirebilen resmin btnn g-
rebilen yer merkezdir.
fiLETMELERN KRESELLEfiME STRATEJLER

flletmeler nasl kresel hale gelir, bunun iin yntemler ok eflitlidir. Her rg-
tn zeliklerine gre kreselleflebilmekte kullanaca farkl yntemler bulunmak-
tadr. Bu zellikler rgtn bykl, nelerdir, ncelikle iinde faaliyet gsterdi-
i sektrn zellikleri, retimde kullanlan ham maddelerin zellikleri, sahip oldu-
u insan kayna ve kullanabilecei teknolojiye gre farkllklar gstermektedir.
Bir iflletmenin kresel iflletmeye dnflmesi sreci, genellikle ihracat ile baflla-
maktadr. nce dfl pazarlara satfl yapan iflletme, zamanla tand pazarlar saye-
sinde buralardan ham madde almaya ya da baflka ifl birliklerine girmeye bafllamak-
tadr. ok uluslu iflletmeler genellikle her bir lke pazarlarn ayr bir hedef alarak
her pazara ynelik ayr retim, fiyatlandrma, reklam yapma gibi stratejiler izleme-
lerine karfln, kresel iflletmeler pazarlarn bir btn olarak grmekte ve dnyann
her tarafn kendilerine pazar olarak semektedirler. Bunun sonucu olarak da re-
tim, fiyatlandrma ve reklam konusunda kresel stratejiler izlemektedirler.
www.evrenselpdf.com
150 flletme lkeleri
Satfl yaparak dfl pazarlara alan iflletmeler daha sonra yatrm yaparak kre-
SIRA SZDE selleflmeyeSIRA SZDEfaaliyelerine devam ederler. Kreselleflmenin en temel salay-
ynelik
clar uluslararas ticaret ve yatrm hareketleridir. demeler dengesi ile llen he-
D fi N E L M saplar, malD ve hizmetlerin ithalat ile ihracatn ve ayn zamanda da uluslararas ya-
fi N E L M
trmlar sonucunda ortaya kan her trl geliri kapsamaktadr. Uluslararas yat-
rmlar, portfolyo yatrmlar, dorudan yatrmlar ve dier yatrmlar olmak zere
S O R U S O R U
e ayrlmaktadr.
DKKAT flletmeler kreselleflme

DKKAT srecine genellikle ihracat ile bafllar daha sonra yatrm yapma
aflamasna geerler.
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Satfl Yaparak Kreselleflme Stratejileri
flletmeler pazarda faaliyet gsterdikleri sreye gre farkl stratejiler izleyebilirler.
AMALARIMIZ Bafllangta yneticiler, fazla yatrm yapmay dflnmezler ve kendi ifllerini yrt-
AMALARIMIZ
mek iin en uygun kaynaklar arama amacyla kresel pazarlara ynelmeye bafllar-
lar. Kresel kaynaklandrma olarak adlandrlabilecek bu aflamada, iflletmeler re-
K T A P K T A P malzemeleri ya da insan kaynan en ucuz dnyann neresin-
timde kullanacaklar
den salayabilirlerse oradan satn almaya ynelirler. Ama, rekabet avantaj kazan-
mak iin baz retim faktrlerini daha uygun, daha verimli, ounlukla da daha
TELEVZYON T E L E V Z salayan
dflk maliyetle YON lkelere ynelmektir. rnein in dier lkelere gre
ok daha ucuz olan iflilik maliyetleri ile el emei gerektiren sektrlerde dier l-
kelerin retimlerini stlenmektedir. Dfl kaynak kullanm uluslararas ifl yapmaya
NTERNET
giden ilk aflama
NTERNET
olmasna karfln, daha sonra dier aflamalara geen iflletmeler dfl
kaynak kullanmaya devam etmektedirler. Bu aflamadan takip eden aflamalara ge-
mek, daha fazla uluslararaslaflmaya doru ilerlemenin herbir adm, daha fazla ya-
trm gerektirir, daha fazla risk barndrr.
Dfl kaynak kullanmn izleyen ikinci adm rnlerin dfl pazarlara ihra edilme-
sidir. retimi yerel olarak yapp dfl pazarlara satfl yapma olarak tanmlanabilir.
Bunun yansra iflletmeler dflardaki lkelerde retilen rnleri satn alp i pazar-
da satmay da tercih edebilirler. Hem ithalat hem de ihracat uluslararas ifl yapma-
ya giden aflamalardr, her ikisi de olduka az yatrm gerektirir ve riskleri son de-
rece dflktr. Pek ok iflletme, zellikle kk lekli olanlar, bu tr uluslarara-
s ifller yapmay tercih ederler.
Yatrm Yaparak Kreselleflme Stratejileri

thalat ve ihracat izleyen uluslararas ifl yapma biimi, franchising ve lisanslama-
dr. Her ikisi de belirli bir cret karfllnda, ya da satfllarn belirlenen bir yzdesi
karfllnda, lke dflnda bir baflka lkeye iflletmenin sahip olduu markay, tek-
nolojiyi veya retim yapma biimine ait bilgileri kullandrma hakk olarak adland-
rlabilir. kisi arasndaki fark lisanslama daha ok baflka lkelerin rnlerini yapma
ya da satma hakk iken, retim iflletmelerinde daha fazla kullanlrken, franchisin-
gin temel olarak bir baflka lkenin markasn ve ifl yapma biimini kullanmak iste-
yen hizmet iflletmelerinde kullanlmaktadr. Lisans hakk kullanmak daha fazla oto-
motiv sektrnde, ya da retim teknolojisinin aktarld sektrlerde sz konusu-
dur. Franchising konusunda, siz de kendi rneklerinizi bulabilirsiniz, bu tr ulus-
lararas ifl yapma tarz zellikle dfl lkelerin markalarnn kullanld gda sekt-
rnde daha fazla gze arpmaktadr.
www.evrenselpdf.com
SIRA SZDE SIRA SZDE

S O R U S O R U
Lisanslama daha ok, baflka lkelerin rnlerini yapma ya da satma hakk

D K K Aolarak,
T retim DKKAT
iflletmelerinde daha fazla kullanlrken, franchisingin temel olarak bir baflka lkenin mar-
kasn ve ifl yapma biimini kullanmak isteyen hizmet iflletmelerindeSIRA
kullanlmaktadr.
N N
SZDE SIRA SZDE
fl ortamnda genel olarak gzlenen durum fludur; uluslararas pazarlara girerek

gerek ithalat gerekse ihracat yapan iflletmeler, ya da franchisingAMALARIMIZ
veya lisanslama ile AMALARIMIZ
retim yapan iflletmeler, bir sre sonra deneyimlerini artrmakta, dflardaki pazar-
da bulunan frsatlarn daha fazla farkna varmakta ve bu kez dorudan yatrm yap-
ma yoluna gitmektedirler. Dorudan yatrmlar, birlikte ifl yapmayaK T karar A P veren l- K T A P
kelerin ortak olarak hem kaynaklar ve bilgiyi paylaflmalar, hem de gerek yeni
rn tasarmnda, gerekse retim yaplacak fabrikalarn infla edilmesinde birlikte
karar almalardr. Ortaklar srete ortaya kabilecek olan hem T E Lriskleri
E V Z Y O Npaylaflrlar, TELEVZYON
hem de kazanlar paylaflrlar. Stratejik ortaklklarn zel bir tr ortaklarn belirli
bir amaca ynelik kendi yaplarndan ayr, bamsz bir iflletme kurmalar olan or-
tak giriflimlerdir(joint venture). Bu tr ortaklklar iflletmelerin kendilerinin
NTERNET ifl yap- NTERNET
mas yerine her iki iflletmeye de daha hzl, daha dflk maliyetle ve
SIRA SZDE
daha etkili ifl SIRA SZDE
yapma imkan salarlar.
Uluslararas ifl yapmann en son basamanda yneticiler, yabanc bir lkede
dorudan yatrm yaparlar. Yabanc uyruklu bir bal kuruluflDolarak, asl iflletme-
fi N E L M D fi N E L M
den ayr, bamsz bir retim iflletmesi kurarlar. Bal kurulufl, yerel yneticiler ta-
rafndan ya da kresel rgt tarafndan merkezi olarak ynetilebilir. S O R UBu tr ulusla- S O R U
raras ifl yapma biimi, en fazla kaynak ve taahhd gerektirir, dolaysyla da iin-
de en fazla risk barndran ifl yapma biimidir. flletmelerin kreselleflme stratejile-
DKKAT DKKAT
ri bir btn halinde fiekil 7.1de yer almaktadr.
N N
Kreselleflme Srecinde flletmelerin Karfllafltklar
SIRA SZDE SIRA SZDE
Sorunlar
Byk krllk frsatlar barndrmasna karfln, iflletmeler iin kreselleflme sorun-
suz yrmemektedir. Daha dflk maliyetle retim yapmak ve tm dnyay hedef
pazar olarak semek hedefleriyle kresel pazarlara alan iflletmeleri birtakm so-
runlar beklemektedir. Bunlar
K T A P K T A P
1- Daha zor iletiflim
2- Ev sahibi lkeler tarafndan bir takm kstlamalar getirilmesi
3- Farkl kltrlerle birlikte ifl yapmak
TELEVZYON TELEVZYON
4- Uluslarn sahip olduu rekabet avantajlar
5- Yerel ynetimlere ne kadar otorite devredilecei konusunda glklerdir.
Trkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlnn sitesi iinde yer almakta N T Eolan

R N E Thracat Bilgi NTERNET
Platformu www.ibp.gov.tr sayfalarndan ihracat deneyimi olan flirketlere ait ykleri oku-
yabilir, ihracat yapmak isteyen firmalar iin salanan bilgilere ulaflabilirsiniz.
www.evrenselpdf.com
152 flletme lkeleri
fiekil 7.1
Kreselleflme nasl Minimum nemli lde

gerekleflir? kresel yatrm kresel yatrm
Kaynak: Robbins,
Stephen P. ve Mary
Coulter,
Management, 9.
Bask, Prentice Kresel thalat ihracat Stratejik iflbirlikleri
Hall, 2007. S.98. Kaynaklandrma Lisanslama Ortak giriflim
Franchising Bal kurulufl
KRESEL REKABET
Kresellik ve rekabet giderek daha fazla yanyana kullanlmaya bafllanmfltr. Kre-
selleflme, iflletmelerin karfllarndaki rakip saysn nemli oranda artrmakta, ifllet-
meleri farkl stratejiler gelifltirmeye zorlamaktadr. flletme rakiplerine oranla iyi ol-
flletme asndan temel duu belirli alanlar seerek bu alanlardaki temel yeteneklerini gelifltirirse reka-
yetenek iflletmenin
rakiplerine kyasla daha iyi
bet avantaj elde edebilir. flletmelerin birinci derecede nemli ynetim srlarndan
yapt bir ifl olarak biri iflletmenin sahip olduu teknolojik, retim ve pazarlama yeteneklerini geliflti-
tanmlanr. rerek rekabet avantaj elde etmektir. Temel yeteneini iflletmenin rakiplerine k-
yasla daha iyi yapt bir ifl olarak tanmlarsak, aflada yer alan rneklerdeki gibi
bir takm yetenekleri listeleyebiliriz:
Pazarlamada rakiplere gre stnlk,
Mkemmel kalite kontrol,
Daha iyi mflteri hizmeti,
Pazarlama bilgisine daha dflk maliyetle eriflmek,
Yeni rnler tasarlama kabiliyeti,
Mflteri istek ve ihtiyalarn ok iyi anlama yetenei,
Etkili satfl gc,
Etkili bir satfl sonras servisi,
yi bir tedarik zincirinin oluflturulmas,
flletmeler sahip olduklar rekabet avantajn korumak isterler. Ancak rakipler de
srekli olarak iflletmenin rekabet avantajn taklit etmeye alflrlar. Bu yzden sa-
hip olunan rekabet avantajnn korunabilmesi iin bir takm kriterlere dikkat edil-
mesi gerekir. flletmenin rekabet avantajn koruyabilmek iin; sahip olduu avan-
tajlarn rakipler tarafndan kolayca elde edilememesi, rekabet avantajn koruma-
nn fazla maliyetli olmamas ve rakiplerinin ayn avantaj kazanmas iin gerekli za-
mann uzun olmas gibi bir takm kriterleri bulunmaktadr.
Kresel zellik gsteren sektrlerde faaliyet gsteren iflletmeler, farkl lkeler-
de yer alan rakiplerden veya ulusal pazarlardaki rakiplerden nemli oranda etki-
lenirler. Stratejik planlarn yaparken, genel kresel evreyi ve kresel rakiplerini
dikkate almak zorundadrlar. Kresel bir sektrdeki rekabeti analiz etmek iin, e-
flitli corafi veya ulusal pazarlarda sektr ekonomisini ve rakipleri tek tek deil, bir
arada incelemek gerekir. Kresel sektrler, bir iflletmenin, dnya apnda koordi-
ne edilmifl bir flekilde rekabet etmesini veya stratejik dezavantajlaryla yzleflmesi-
ni gerektirir.
www.evrenselpdf.com
Ulusal rekabet ile uluslararas rekabet arasnda birok fark vardr; genellikle
uluslararas rekabet stratejisinin gelifltirilmesinde bu farkllklarn belirlenmesi
nem kazanr. Bu farkllklar aflada sralanmfltr.
retim faktrleri asndan lkeler arasnda maliyet farkllklar;
Yabanc pazarlardaki farkl koflullar;
Yabanc devletlerin rolleri;
Hedeflere ulaflma, kaynaklara ulaflma ve rakiplerin takip edilmesi ile ilgili
ynetsel yeteneklerdeki farkllklar.
Rekabet Avantajna Sahip Olmann flletmeye Salad

Katklar
Hep sahip olunmas gerektiinden bahsedilen rekabet avantajna sahip olmak bir
iflletmeye aflada sralanan katklar salar:
flletmenin krllnda artfl salar.
flletmenin rakiplerine karfl sahip olduu pazar paynn genifllemesini salar.
Yukarda salanan faydalardan hareketle, iflletmenin uzun vadede geliflme-
sini ve devamlln salar.
Kresel Rekabet ve Uyum Stratejileri

Kreselleflmenin iflletmelere rekabet anlamnda getirdii ortam, birbirinin ayns
rnlerin retildii ve rekabetin sadece fiyat zerinde yapld bir ortamdr. Sre-
cin ne flekilde gereklefltii Arman Krmn Bana Bi Akl Ver Hocam adl kitabn-
da detayl olarak anlatlmaktadr. Kitapta dnyann her yerindeki rn ve hizmet
pazarlarnda faaliyet gsteren iflletmelerin ok derin ve radikal bir dnflm iin-
de olduu, iflletmelerin halen kullanmaya devam ettikleri mevcut ifl yapma flekille-
riyle bymeleri ve para kazanmalarnn giderek ok daha zor hale geldii, soru-
nun rn ve hizmetlerin giderek emtinlaflmas yani aynlaflmaya bafllamas olduu-
nu anlatmaktadr. Bir iflletmenin sunduu bir rn, ok ksa zamanda rakip ifllet-
meler tarafndan da sunulur hale gelmektedir. rnler birbirinin ayn hale geldi-
inde de mflteriler tercihlerini sadece fiyata dayal olarak yapmaktadrlar. Rekabe-
tin fiyat zerinden yaplmas ise iflletmelerin karllklarnda azalmalara yol amak-
tadr. Rekabet gemiflte yaflanan durumlardan farkl ifllemektedir. fiekil 7.2de g-
rlebilecei gibi rekabet drt farkl aflamada geliflir, ilk aflamada iflletmeler yenilik-
ilik ve yaratclk yeteneklerine bal olarak ya yeni rnler sunma ya da var olan
rnlerin performanslarnda iyilefltirmeler sunarak, yani rnn mflterilere sala-
yaca faydalar zemininde rekabet ederler.
kinci aflama rnn mflteriler tarafndan kabul edilir hale geldii noktada
bafllar. Rekabet zemini artk daha iyi kalite ve daha fazla kullanm gvenilirliine
doru hareket eder. flletmeler rnn kullanm srecindeki iyilefltirmeler zerin-
de rekabet etmeye bafllarlar. Belirli bir zaman sresinde piyasadaki tm iflletmeler
de rnle ilgili olarak benzer iyilefltirmeleri sunar hale gelirler. nc aflamada,
rekabet artk mflterilerin ihtiyalarnn daha hzl, daha kolay ve kiflisellefltirilmifl
olarak karfllanmas zeminine doru hareket etmifltir. Tabi iflletmeler bu aflamalar
bir bir geerken bir yandan da karllklarn artrabilmek iin yeni rnler gelifltir-
me arayflna da devam ederler.
Son aflamada ise, iflletmeler rnlerini kaliteli, kullanm kolay flekilde ve kifli-
sellefltirilmifl biimde sunarken, dier tm rakip iflletmeler de ayn flekilde hareket
etmektedir, gelinen rekabet zemininde rekabet edilecek tek unsur olarak fiyat kal-
mfltr. rnlerin emtialaflmas aynlaflmas bu flekilde geliflir. Bu geliflmeleri yafla-
www.evrenselpdf.com
154 flletme lkeleri
yacaklarn bilen iflletmeler, gerekli nlemleri aldklar takdirde bu dngden ken-

dilerine faydalar salayarak kabilirler. zm farkllaflma yaratmak ile salanabi-
lir. Businessin (Business ngilizce iflletme kelimesinin karfll olarak kullanlmfl-
tr) temelinde rekabet edebilme becerisi yatar. Rekabet etme becerisi ise, temelin-
de rakiplerden farkllaflabilme becerisiyle ilgilidir. ok nl bir deyifl olan Farkl-
lafl ya da yok ol sz bugnn ifl dnyasnda her zamankinden ok daha fazla ge-
erlidir. Baflarl bir flekilde rekabet edebilmek iin baflarl bir flekilde farkllaflmak
gerekir. Yani rekabetten syrlmak ve srden ayrlmak gerekir.
fiekil 7.2
flletmelerin rekabet
alannda
yafladklar
SIRA SZDE
kaymalar rn
SIRA SZDE
inovasyonu
Sre
inovasyonu
D fi N E L M D fi N EPERFORMANS
LM fl modeli fl modeli
inovasyonu inovasyonu
GVENLRLK
S O R U S O R U KULLANIfiLILIK fl modeli
- ZEL RETM inovasyonu
DKKAT DKKAT (convenience - MALYET

customization
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Kaynak: Krm, Arman, Bana Bi Akl Ver Hocam, Sistem Yaynclk, stanbul, 2010, s. 30
adl kitabndaki alnt Mark W. Johnson, Seizing the White Space: Business Model
AMALARIMIZ Innovation AMALARIMIZ
for Growth and Renewal, Harvard Business Press, 2010
K T A P Rekabet konusunda
K T A Piflletmelerin yapabilecekleri eylemlerle ilgili olarak da Arman Krm
tarafndan yazlan Trkiye Nasl Zenginleflir? ve Bana bi Akl Ver Hocam kitaplar rekabet
ile ilgili stratejileri anlatan kitaplar okunabilir.
TELEVZYON TELEVZYON
Krm kitabnda farkllaflma stratejileri olarak ise mflteri seimi/segmentasyon,
mflteri deer nerisi, gelir ve kr modeli, gerekli kaynaklar, gerekli sreler ve
yetkinlikler, satn al ya da kendin yap karar fleklinde alt strateji nermektedir.
NTERNET Mflteri N Tseimi/segmentasyon:
ERNET Mflteri grubu iinde farkl alt gruplar belir-
leyerek ya da baz mflteri gruplarna hizmet vermemeyi hedefleyerek farkllk ya-
ratmak, rnein renci grubunun iinde sadece Akretim Fakltesi rencile-
rini hedef olarak semek.
Mflteri deer nerisi: Pazarda var olan rnlerin zemedii sorunlara ya
da skntlara zm getiren rn nermek ya da karfllanmamfl mflteri ihtiyala-
rn karfllamay hedefleyerek farkllk yaratmak, rnein fatural cep telefonu
kullanmak istemeyen iin kontrl hat kullanm nermek.
Gelir ve kar modeli: Var olan rnler ile farkl bir gelir ya da karllk modeli
gelifltirerek farkllk yaratmak, rnein televizyon kanallarn ya da malar abone-
lik sistemi ile izleyicilere sunmak.
Gerekli kaynaklar: retim iin gerekli olan fiziki kaynaklarnn, bilgi kaynak-
larnn, insan kaynaklarnn ve mali kaynaklarn, yani retim faktrlerinin elde
edilmesinde farkllklar yaratmak, rnein iflgcn daha uygun fiyatla salayan
lkelerden temin etmek.
www.evrenselpdf.com
Gerekli sreler ve gerekli beceriler: retim srelerinin ve becerilerin

bu srelerde ne flekilde kullanlacann zerinde yaratclk kullanarak farkl-
lk yaratmak, rnein, mflteriye teslim edilecek arabalarn montajnn gemide
yaplmas.
Satn al ya da kendin yap: Fayda mailyet analizi yaparak, rekabette avantaj
salayacak iflleri yaparak, avantaj salamayan iflleri dflarda yaptrarak farkllk ya-
ratmak, rnein depodaki rnleri takibini ve gerektiinde doldurulmasn bir bafl-
ka iflletmeye yaptrmak.
www.evrenselpdf.com
156 flletme lkeleri
zet
N
A M A
Kreselleflme srecinin ne flekilde gelifltiini ak- N
A M A
Bilgi teknolojileri ile kreselleflme arasndaki ilifl-
1 lamak. 4 kiyi aklamak.
Kreselleflme kavram olarak ok eski dnemler- Bilgi teknolojileri, sunduu iletiflim imkanlar ile
den beri kullanlmasna karfln, 1947 ylnda kreselleflme srecine farkl lkelerin birlikte ifl
GATT anlaflmasnn imzalanmas ile hzlanan ve yapmasn kolaylafltrarak ve hzlandrarak katk
gnmzde de kadar devam eden bir sretir. salamaktadr. Bilgi teknolojileri de kreselleflme
Sre iinde GATTn geerli olduu yaklaflk 40 sayesinde, gerek teknolojileri gelifltirecek uzman-
yl boyunca artan uluslararas ticarete bal ola- lklar kolayca bulabilmekte, gerekse de daha faz-
rak, srecin daha da gelifltirilmesi iin nce Uru- la kullanlr hale gelmektedir. Dolays ile kre-
guay Grflmeleri yaplmfl ve ardndan 1 Ocak selleflme ile bilgi teknolojileri arasnda karfllkl
1995 tarihinde dnya ticaretini gelifltirmekle g- bir ballk bulunmaktadr. Yafladmz ekonomi
revli Dnya Ticaret rgt kurulmufltur. bilgi ekonomisidir ve bilgi ekonomisi tm dnya-
nn fiber optik kablolar ile balanmas ile mm-
NA M A
Kreselleflmenin iflletmeler iin ne trde etkiler kn olmufltur. fl yaflamnda bilgi teknolojileri sa-
2 oluflturduunu listeleylemek. yesinde dnyann farkl blgelerindeki iflletmele-
Kreselleflme, gnmzde faaliyet gsteren ifl- rin birlikte alflmas mmkn olmakta, bireyler,
letmelerin karfl karflya kald ekonomik ortam kurumlar ve iflletmeler arasnda etkili bir iletiflim
farkllafltrmfl ve iflletmeleri ifl yapma biimlerin- salanabilmekte ve ifllem maliyetleri azalmakta-
de deifliklikler yapmaya zorlamaktadr. flletme- dr.
ler kendileri iin en uygun retim kaynaklarn
elde etmek ve sahip olduklar pazarlar gelifltir- N
A M A
flletmelerin hangi zeminler zerinde rekabet et-
mek amacyla kreselleflme yoluna gitmektedir- 5 tiini belirlemek, rekabet avantajn aklamak.
ler. retimin kreselleflmesi ve pazarlarn kre- Rekabet drt farkl aflamada geliflir, ilk aflamada
selleflmesi olarak iki adan iflletmeler kresellefl- iflletmeler yenilikilik ve yaratclk yeteneklerine
meden etkilenmektedirler. bal olarak ya yeni rnler sunma ya da var o-
N
lan rnlerin performanslarnda iyilefltirmeler su-
Dfl pazarlara almak isteyen bir iflletmenin stra- narak yani rnn mflterilere salayaca fay-
A M A
3 tejilerinin neler olduunu sralamak. dalar zemininde rekabet ederler. kinci aflama
Kreselleflme yolunda ilerlemek isteyen iflletme- rn mflteriler tarafndan kabul edilir hale gel-
ler ncelikle dfl pazar arayfllar ile ihracat yapa- dii noktada bafllar ve rekabet zemini artk daha
rak veya dfl kaynak temini amacyla yola kar- iyi kalite ve daha fazla kullanm gvenilirliine
lar. Bu aflamalarda dfl pazardaki frsatlar gre- doru hareket eder. nc aflamada rekabet ar-
rek lisanslama ya da franchising ile sahip olduk- tk mflterilerin ihtiyalarnn daha hzl, daha ko-
lar teknolojileri paylaflma ya da dier iflletmeler- lay ve kiflisellefltirilmifl olarak karfllanmas zemi-
den temin etme yoluna giderler. Daha sonraki nine doru hareket etmifltir. Son aflamada ise ifl-
aflamada ise dfl lkelerde yatrm yaparak kre- letmeler rnlerini kaliteli, kullanm kolay flekil-
selleflme faaliyetlerine devam ederler. de ve kiflisellefltirilmifl biimde sunarken dier
tm rakip iflletmeler de ayn flekilde hareket et-
mektedir, gelinen rekabet zemininde rekabet edi-
lecek tek unsur olarak fiyat kalmfltr. Rekabet
avantaj, bu sre iinde rnlerin aynlaflmasn
engelleyecek, iflletmenin farkllaflmasn salaya-
cak temel yeteneklerdir.
www.evrenselpdf.com
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi iflletmelerin kreselleflme 7. Afladakilerden hangisi Dnya Ticaret rgtnn
stratejilerinden biri deildir? uluslarn arasndaki ticaretin nndeki engelleri kaldra-
a. thalat rak dnya zerindeki ticareti gelifltirmek ve tm lkelerin
b. Dorudan yatrm piyasalarda eflit flekilde yer almasn salamak grevlerini
c. Dfl kaynak temini yerine getirirken kulland yntemlerden deildir?
d. Lisanslama a. Hkmetler ile ticari anlaflmalar konusunda m-
e. Proje ynetimi zakereler yapmak
b. Ticari konulardaki anlaflmazlklarn zme ka-
2. Afladakilerden hangisi iflletmenin dfl evresi ara- vuflmas iin uygun bir ortam salamak
snda incelenen zelliklerden deildir? c. Uluslarn ticaret konusundaki politikalarn ta-
a. Teknoloji tarafndan salanan olanaklardaki de- kip etmek
iflim d. Geliflmekte olan lkelere teknik yardm ve ei-
b. Demografik eilimler timler salamak
c. flletme iklimi e. Dnya nfusunun yaflam koflullarnn iyilefltiril-
d. Kltrel eilimler mesine katkda bulunmak
e. Yasal ve politik evre
8. Afladakilerden hangisi ok uluslu iflletmelerin be-
3. Demografik eilim iinde incelenen zellikler dfln- lirlenmesi iin kullanlan ltler arasnda yer almaz?
da kalan hangisidir? a. Esas kurulufl yeri dflnda faaliyet gsterdikleri
a. Web sayfas olan iflletme says lke says
b. Doum oranlar b. retim srecinde kullanlan bilgisayarlarn han-
c. Beklenen yaflam sresi gi lkelerde imal edildiine iliflkin istatistikler
d. Nfusun eitim durumu c. retim srecinin gereklefltii lke says
e. Nfus artfl oranlar d. flletmenin gelirinin ne kadarnn yurt dfl faali-
yetlerden edindii
4. Kreselleflmenin ortaya kard evresel etkilerden e. Asl kurulufl yeri dflnda, baflka lkelerde mlki-
hangisi aflada yer almaktadr? yet edinme durumu
a. Beklenen yaflam sresinin artmas
b. Bilgisayar kullanclarn saysnn artmas 9. Etnocentrik bakfl asna sahip yneticiler afladaki
c. nternette hizmet salayan bilgisayarlarn says- zelliklerden hangisini taflrlar?
nn artmas a. Uluslararas pazara ncelik verirler.
d. Fosil yaktlarn artan kullanm oranlar b. Kendi deerlerinin hep en iyisi olduuna inanrlar
e. Yamur ormanlarnn artmas c. Yabanc rakipleri gz nne alrlar
d. Yabanc lkelerdeki iflgcnn daha fazla bece-
5. Afladakilerden hangisi kreselleflmenin meydana rilere sahip olduuna inanrlar
getirdii etkilerden biri deildir? e. Bir lkedeki iflletmeyi en iyi flekilde o lkenin
a. Hukuki etkiler yneticilerinin yneteceine inanrlar.
b. Siyasal etkiler
c. Sosyal etkiler 10. Policentrik bakfl asna sahip yneticiler afladaki
d. Ekonomik etkiler zelliklerden hangisini taflmazlar?
e. Astronomik etkiler a. Yerel yneticiler o blge iin en iyi ifl uygula-
malarn bilirler
6. Gmrk tarifeleri dflndaki engeller ne flekilde ta- b. Yerel yneticiler kendi alanlarndaki iflleri mer-
nmlanr? kezdeki yneticilerden daha iyi yaparlar
a. Ticarete konu olan maln zerine konulan vergiler c. Her bir yabanc faaliyet farkldr
b. hracat teflvik demeleri d. Merkezdeki ifller ve yabanc lkelerdeki ifller ay-
c. thalata getirilen miktar kstlamalar n prosedrlere gre yrtlr
d. Fikri mlkiyet haklar konusunda getirilen yasal e. Yabanc lkelerdeki ifllerin anlafllmas zordur
dzenlemeler
e. Hkmetlerin belirli sektrlerde salad evre
dzenlemeleri
www.evrenselpdf.com
158 flletme lkeleri
Meyve aromali iecek tozu, flekerleme retim ve satfl

konusunda faaliyet gstermek zere 1975 ylnda Ay-
dnda kurulmufl bir KOB olan Ahu Gda 2003 ylnda
ihracata bafllamfltr. fiu anda 41 personeliyle birlikte
1. e
2. c
Yantnz yanlfl ise flletmelerin Kreselleflme
Stratejileri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise flletmelerin Dfl evresi
ve Kreselleflme konusunu yeniden gzden
rn eflidini ve retim kapasitesini giderek arttrmak- geiriniz.
tadr. Yurt iine yaplan satfllara ilaveten toplam 20 l-
3. a Yantnz yanlfl ise flletmelerin Dfl evresi
keye ihracat gereklefltirmifltir.
ve Kreselleflme konusunu yeniden gzden
M. Nurettin zfidan tarafndan 1975 ylnda Nazili-Ay-
geiriniz.
dnda kurulan flirket, ilk etapta kk bir imalathane
fleklinde faaliyete bafllamfltr. Zamanla rn eflidinin 4. d Yantnz yanlfl ise Kreselleflmenin Tanmlan-
ve kapasitenin artmas ile ikinci ve nc iflletmeler mas ve Ortaya kfl Sreci konusunu yeniden
de almfltr. Ayn dnemde kp fleker ve lokum gzden geiriniz.
retim hatlar da oluflturulmufltur. 1990l yllarda mo- 5. e Yantnz yanlfl ise Kreselleflmenin Tanmlan-
dern ve yeniliki anlayflla gittike geliflen pazarn ta- mas ve Ortaya kfl Sreci konusunu yeniden
leplerine daha doru flekilde yant verebilmek iin flu gzden geiriniz.
an faaliyet gsterilen Aydn Organize Sanayi Blge- 6. c Yantnz yanlfl ise Kreselleflmeyi Salayan
sindeki tesis yeri projelendirilmifltir. Proje erevesinde Etkenler konusunu yeniden gzden geiriniz.
1996 ylnda fiili olarak dank halde farkl binalarda 7. e Yantnz yanlfl ise Kreselleflmeyi Salayan
bulunan retim yerleri Sanayi Blgesinde tek at altn-
Etkenler konusunu yeniden gzden geiriniz.
da toplanmfltr.
8. b Yantnz yanlfl ise Kreselleflmeyi benimse-
2000li yllarda gen nesil, firmann bnyesinde daha
meleri asndan iflletmeler konusunu yeniden
aktif rol alarak kurumsallaflma srecini hzlandrmfl ve
ayn zamanda i pazardan uluslararas pazarlara alma gzden geiriniz.
srecini de bafllatmfltr. Bunun sonucunda bafllayan ih- 9. b Yantnz yanlfl ise Yneticilerin Kresellefl-
racat halen artarak devam etmektedir. meye Bakfl As konusunu yeniden gzden
fiirketin ortaklarndan olan ve 2003 ylnda ulusal bir geiriniz.
ekonomi gazetesi olan Dnya Gazetesi tarafndan Ay- 10. d Yantnz yanlfl ise Yneticilerin Kresellefl-
dnn en baflarl ifl kadn seilen Sermin Hanm neden meye Bakfl As konusunu yeniden gzden
ihracat yaptklar sorusunu flyle yantlamaktadr: geiriniz.
Firmalarn iyi ynetmek ve gelecee taflmak isteyen
yneticilerin mutlaka satfllarn ihracata yneltmesi ge-
rekmektedir. hracat yaplmas gerektiini daha niver-
sitede okurken aklma koymufltum. fle baflladktan son-
ra da bu konuda hep srarc oldum. yi ki de srarc ol-
muflum. fiu ana kadar sonularndan memnunuz. Ya-
flanmakta olan kresel kriz atlatldnda inflallah daha
da iyi olacak.
Dier taraftan ihracatn firmaya salad faydalar ko-
nusunda Sermin Hanm 2004 ylnda i piyasada yafla-
nan daralma nedeniyle sezon sonunda stokta kalmfl
olan yaklaflk 130.000 $ tutarnda souk ieceimizi,
Dubaide katldmz bir fuarda almfl olduumuz sipa-
rifl sonucu krl bir biimde satarak byk bir maliyet-
ten kurtulduk. Zaman ierisinde rn eflidimiz ve re-
timimiz artt, ambalajlarmz deiflti ve ihracat sayesinde
vizyonumuz geliflti demektedir.
Buraya bir ksm alnan iflletmenin yksn dilerseniz
aflada verilen internet sayfasndan okuyabilirsiniz.
Kaynak: http://www.ibp.gov.tr/ig/section-igoykuler. cfm

www.evrenselpdf.com
Sra Sizde Yant Anahtar

Sra Sizde 1 Sra Sizde 4
Kreselleflme dnyann iinde bulunduu bir ekono- Bireyler de meydana gelen deiflimlerden kanlmaz
mik olgudur, dolaysyla iflletmelerin de bu olgudan ka- olarak etkilenirler, bireyler iin kreselleflmenin etkile-
fllar sz konusu deil, aksine bafla klmas gereken ri, olumlu ve olumsuz etkiler olmak zere iki grupta
bir durum olarak karflmzdadr. Bu durumu yok say- toplanabilir. Milli kimlik krizi yaratt, srekli tketme-
mak, bu ortamda faaliyet gstermek zorunda olan ifllet- ye ynelik bir toplum modeli sunduu, artan iletiflime
meler iin iflletmenin devamllna engel oluflturabil- karfln yalnzlaflan bir toplum oluflturduu ve gelir da-
mektedir. Kreselleflme insan ve insani olmayan faali- lmndaki dengesizliin daha da artmasna yol at
yetlerin uluslarn arasnda ve kltrlerin arasnda en- iin kreselleflmenin olumsuz etkilerinden sz
tegrasyonu iin nedenleri, yollar ve sonular iinde edilmektedir. te yandan da yeni ifl frsatlar sunduu,
barndran bir sretir. bireysel geliflime imkan salad, renme imkanlar
sunduu, bilgi paylaflm ve standartlarn yaygnlafltrl-
Sra Sizde 2 mas yoluyla yaflam kalitesinde iyilefltirme salad iin
Gnmzn kresel ortamnda bir iflletme, faaliyetle- kreselleflmenin olumlu etkilerinden sz edilmektedir.
rinde kullanabilecei tm retim faktrlerini, iflgc,
hammadde, sermaye ve bilgi faktrlerini uluslararas pi- Sra Sizde 5
yasalardan temin edebilir. retim yerleri baflka lkeler- Toplumlarn kltrel tercihleri nedeniyle baz rnler
de seilebilir. rnein kullanlabilecek topra ok faz- ya da baz renkler baz toplumlarda istenen bir rn
la olmayan Japonyal bir kat reticisi firma kendi ham- olmayabilir. Ya da sadece sahip olduu ismin telaffuzu
maddesini yetifltirebilmek iin Japonya dflnda Avus- zor olduu iin bir rn marketlerde daha az istenebi-
tralya, Yeni Zelanda gibi baflka lkelerde araziler satn lir. O yzden bir rn piyasaya sunulmadan nce t-
alarak ormanlar oluflturmaktadr. keticilerin tercihleri konusunda detayl bir arafltrma
yaplmas, rnn yerel beenilere gre uyarlanmas
Sra Sizde 3 gerekir. Gda zincirlerinin sattklar rnlere drm
Kreselleflme dnyann her yerinin tek bir pazar haline eklemesi bu duruma bir rnek olarak verilebilir. Diler-
dnflmesi ise bunun gstergesi, dnyann her yerinde seniz bu gibi konulara pek ok rnei kendiniz trete-
ayn rnlerin bulunabilmesidir. Dier bir gsterge ise bilirsiniz.
alflverifl yapmak zere gittiiniz yerlerde ok farkl l-
kelerde yaplmfl rnleri bulmak ya da rnlerini satn
aldmz markalardr. rnein bir tekstil maazasna
gittiinizde rnn etiketine bakarak nerede yaplmfl
olduunu grebilirsiniz. Dikkat ediniz tekstilde in,
Hindistan, Bengladefl, Pakistan, Malezya gibi lkeleri
ska greceksiniz. Elektronik eflyalar ya da beyaz eflya-
lara baktnzda da Gney Kore, zellikle bilgisayarda
in, Tayvan mal rnler sk olarak karflnza kacaktr
www.evrenselpdf.com
160 flletme lkeleri
Kaynaklar
Bulut Zeki Atl, (2004). Kresel Rekabet, Mevzuat
Dergisi, Yl:7 Say:75, http://www.mevzuat
dergisi.com/2004/03a/01.htm (Eriflim tarihi: 8 Aralk
2011)
Daft, Richard L. ve Marcic Dorothy, (2009).
Management The New Workplace, 6. Bask,
Cengage Learning, China.
Ekmeki, Asl Kkaslan. (2011). Kreselleflmenin
flletmelerin Ynetimine Etkileri, stanbul.
Friedman, Thomas. (2000). Kreselleflmenin Gelecei
/ Lexus ve Zeytin Aac, Boyner Holding Yaynlar,
stanbul.
Friedman, Thomas L. (2006). Yirmi Birinci Yzyln
Ksa Tarihi Dnya Dzdr, Boyner Yaynlar,
stanbul.
Krm Arman, (2010). Bana Bi Akl Ver Hocam, Sistem
Yaynevi, stanbul.
Krm Arman,(2007). Trkiye Nasl Zenginleflir? 3.
Bask, Remzi Kitabevi, stanbul.
Mead Richard ve Andrews G. Tim, (2009) International
Management 4. Bask, Wiley New Jersey.
OECD. (2005). Handbook on Economic
Globalisation Indicators.
Robbins, Stephen P. ve Mary Coulter,(2007).
Management, 9. Bask, Prentice Hall.
Tutar, Hasan, (2010). flletme Ynetimi, Sekin Ankara.
Wild, John J., Wild, Kenneth L. ve Han Jerry C. Y. (2010).
International Business, 5. Bask Pearson, New
Jersey.
At Kearney, Globalization Index, http://www.atkearney.
com/index.php/Publications/globalization-
index.html (Eriflim tarihi 8 Aralk 2011)
www.oecd.org (Eriflim tarihi: 4 Kasm 2011)
www.un.org (Eriflim tarihi: 22 Kasm 2011)
www.wto.org (Eriflim tarihi: 8 Aralk 2011)
http://www.ibp.gov.tr/ig/section-ig-oykuler.cfm
(Eriflim tarihi: 16 Aralk 2011)
www.evrenselpdf.com
www.evrenselpdf.com
8
fiLETME LKELER
Amalarmz
N
N
Bir sistem olarak iflletmeyi tanmlayabilecek,
flletmenin genel fonksiyonu olan ynetim fonksiyonunu tanmlayabilecek,
N
ynetim kavramn, srecini ve yeteneklerini aklayabilecek,
flletmenin temel fonksiyonlar olan retim ve pazarlama fonksiyonu hakkn-
N
da genel bir bilgiye sahip olabilecek,
flletmenin yardmc fonksiyonlarndan finans, insan kaynaklar ynetimi,
muhasebe, halkla iliflkiler, ar-ge ve inovasyonu aklayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
flletme Finansman
Sistem nsan Kaynaklar
flletme Fonksiyonlar Muhasebe
Ynetim Halkla liflkiler
retim Ar-ge
Pazarlama novasyon
indekiler
BR SSTEM OLARAK fiLETME

FONKSYONLARI
YNETM
RETM
flletme PAZARLAMA
flletme lkeleri
Fonksiyonlar FNANSMAN
NSAN KAYNAKLARI
MUHASEBE
HALKLA LfiKLER
AR-GE VE NOVASYON
www.evrenselpdf.com
flletme Fonksiyonlar
Buraya kadar iflletmenin ne olduu, yaps, zellikleri, trleri ve nemi konusun-
da ayrntl bilgiye sahip oldunuz. Bu son nitede ise iflletmelerin bir sistem anla-
yfl erevesinde hangi fonksiyonlar ile faaliyetlerini yerine getirdiklerini zetle-
meye alflacaz. Genel olarak bir iflletmede yer alan fonksiyonlarn hangi ama
ve fonksiyonlara sahip olduklarn, iflletmenin amalarna nasl hizmet ettiklerini ve
bu fonksiyonlar arasnda nasl bir iliflki olduunu sizlere tanttktan sonra, ikinci
dnem flletme Fonksiyonlar adl dersimizde bu konuyu ayrntl olarak ifllemeye
alflacaz.
BR SSTEM OLARAK fiLETME VE FONKSYONLARI

lk nitede de akland zere iflletme, eflitli kaynaklarn bir araya getirilerek,
toplumun gereksinimi olan rn ve hizmetlerin retimi ve datm ile ilgili eflitli
faaliyet ve ifllevlerin yapld bir rgt, kurum ya da kurulufltur (Mirze, 2010, s.33).
ster kk ister byk olsun her iflletmenin kendi faaliyet alanna iliflkin yerine
getirmesi gerekli ifl ve/veya faaliyetleri vardr. Kk iflletmelerde faaliyetlerin sa-
ys az olmakta iken, byk iflletmelerde ise bu say gittike artmaktadr. Rekabet
savaflnda gl olabilmek iin iflletmeler nicelik ve nitelik asndan bymek zo-
runda kalmaktadr. Bu nedenle yerine getirdikleri faaliyetlerin says da artfl gs-
termektedir. rnein kk bir iflletmede faaliyetler sadece pazarlama ve retim
fonksiyonlar ile snrl kalabilirken, byk bir iflletmede bu fonksiyonlara ek ola-
rak insan kaynaklar, muhasebe, finans ve halkla iliflkiler de eklenebilmektedir. Ta-
bii sadece iflletmelerin byklklerine gre fonksiyonlarn nitelik ve niceliine ka-
rar vermek doru olmayacaktr. flletmelerdeki fonksiyonlarn belirlenmesini etki-
leyen birok faktrden bahsedilebilir. flletmenin faaliyet konusu, sektr, strateji-
leri, teknolojisi ve alflanlarn nitelii gibi faktrler bunlar arasnda yer almaktadr.
rnein; sektr dikkate alndnda banka, otel, hastane ve okul gibi hizmet re-
ten iflletmeler ile amaflr makinas, televizyon ve biskvi gibi mal reten imalat ifl-
letmeleri farkl fonksiyonlarla amalarna ulaflmaya alflmaktadrlar. Hizmet ifllet-
melerinde rn hizmet olup, hizmetlerin mallar gibi saklanmas, stoklanmas ve ia-
de edilmesi mmkn deildir. Hizmet, hizmeti verenden ayrlamadndan bir bafl-
ka ifadeyle efl zamanl retim ve tketim sz konusu olduundan hizmet sektrn-
de faaliyet gsteren iflletmelerin fonksiyonlar da farkllk gsterebilmektedir. Yine
rnein, ticaret sektrnde alflan toptanc ve perakendeci iflletmeler herhangi bir
retim yapmadklarndan retim fonksiyonuna ihtiya duymayacaklardr.
www.evrenselpdf.com
164 flletme lkeleri
flte iflletmelerin amalarna ulaflabilmesi ve baflar salayabilmesinde bu fonk-

siyonlarn bir sistem ierisinde bir flekilde bir araya getirilmesi ve ynetilmesi ge-
reklidir. Bu adan bakldnda iflletmelerin kendisi birer sistemdir. Peki, sistem
nedir? Gelin isterseniz ncelikle sistem kavramna bir bakalm.
Sistem; belirli paralardan oluflan (alt sistemlerden), bu paralar arasnda belir-
li iliflkiler olan, ayn zamanda bu paralarn dfl evre ile iliflkisinin olduu bir b-
tndr (Koel, 2007, s.182). Yine sistem, snrlar aka belli olan, ortak bir ama-
ca doru organize bir dnflm sreci iinde girdiler alarak ve ktlar reterek bir-
likte alflan, birbirleriyle etkileflim iinde olan bileflenlerin bir kmesi olarak da ta-
nmlanmaktadr. Bu tanmlara dayal olarak bir sistemin iki temel zelliini flyle
belirtebiliriz (Saraslan, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/448/5024.pdf):
Bir Amac Olmak: Her sistemin gereklefltirmek istedii belli bir amac ya
da amalar vardr. Herhangi bir amac olmayan btn sistem olarak adlan-
drmak olas deildir. Baflka bir anlatmla bir sistemin var olmasnn nedeni
bir amacnn bulunmasdr.
Birbirleri ile Etkileflimde Bulunan Paralardan Oluflmak: Sistemi bir
btn olarak oluflturan paralar amac gereklefltirmek iin birlikte alflrlar
ve alflma srasnda birbirleri ile etkileflimde bulunurlar. Bu etkileflim siste-
min nemli bir zelliidir ve sistemi bir paralar yn olmaktan kurtarr.
Paralarn birisinde meydana gelen bir deiflme sistemin iflleyiflini etkiler.
rnein, insan vcudu bir sistemdir. nk bir amac vardr. O da yaflamak.
eflitli paralardan (organlardan) oluflmufltur ve bu paralar birbirleri ile etkileflim
halindedir. Birisinde meydana gelen bir deiflme tm vcudu etkiler. flletme de
bir sistemdir. flletmelerin de rn veya hizmet retmek ya da kr etmek gibi bir
amac vardr. eflitli paralardan oluflmufltur (retim, finansman, insan kaynaklar,
muhasebe blmleri v.b.). Birisindeki deiflme tm sistemi etkilemektedir. Ger-
ekten de dflnebildiimiz her fleyin aslnda bir sistem olduunu ve hatta bir sis-
temin de dier sistemlerin birleflmesinden olufltuunu grebiliriz. Fiziksel sistem
olarak gnefl ve gezegenler, biyolojik sistem olarak insan vcudu, teknolojik sis-
tem olarak petrol rafinerisi ve sosyoekonomik sistem olarak da bir iflletme rnek
verilebilir.
Sistemi biraz daha aklamak istersek, birbirleriyle etkileflimli befl bileflenden
olufltuunu syleyebiliriz (Obrien, 2008, s.24):
Girdi, sisteme giren ve ifllenecek tm unsurlara verilen addr. rnein,
hammaddeler, enerji, veri ve insan abas birer girdidir.
Sre, girdiyi ktya eviren dnflm ifllemlerine verilen addr. Bir retim
sreci, nefes alm sreci veya matematiksel hesaplama buna verilebilecek
rneklerdir.
kt, dnflm ifllemi ile retilmifl yeni verilerin gidecekleri son noktaya ta-
flnmalarn ierir. rnein, bitmifl rnler, insan hizmetleri ve bilgi yneti-
mi birer ktdr.
Geri bildirim, bir sistemin performans hakkndaki verilerdir. rnein, satfl per-
formanslar hakkndaki veriler satfltan sorumlu mdr iin bir geri bildirimdir.
Kontrol, geri bildirimi takip ederek ve deerlendirerek sistemin amacna
uyacak flekilde hareket edip etmediini belirlemeyi kapsar. Kontrol ifllevi
sistemin girdisine ve sre bileflenlerine sistemin uygun kty retmesini
salamak iin gerekli dzenlemeleri yapar. rnein, satfltan sorumlu bir
mdr satfl elemenlarnn satfl performanslar hakkndaki geri bildirimleri-
ni deerlendirdikten sonra onlar yeni blgelere grevlendirebilir.
www.evrenselpdf.com
8. nite - flletme Fonksiyonlar 165
Bu befl bilefleni dikkate aldmzda iflletmelerin de bir sistem anlayfl erevesin-

de faaliyet gsterdiklerini syleyebiliriz. fiekil 8.1den de grlecei zere iflletmeler
ortak bir ama dorultusunda evresinden girdiler almakta, belirli srelerden gei-
rerek rn ve/veya hizmetlere dnfltrmektediler. retim, pazarlama, insan kay-
naklar, finansman faaliyetleri iflletmenin srelerini veya alt sistemlerini oluflturmak-
ta, bu alt sistemlerin gerek kendi aralarnda gerekse evreyle olan belirli ve srekli
etkileflimleri iflletmenin bir btn olarak hareket etmesine olanak salamaktadr. Bu
adan sistem kavram, tm iflletme srelerinin temelini oluflturmaktadr.
fiekil 8.1
Bir Sistem Olarak
Toplum fl evresindeki Paydafllar Rakipler
flletme
Kontrol Kaynak: James A.

Kamu Kurumlar
OBrien, George M.
Mflteriler
Ynetim
Marakas (2008),
Geribildirim
Management
Bilgi Sistemleri Information
Systems, 8th ed.
Boston : McGraw-
Ekonomik flletme Hill Irwin.
rn ve
Kaynaklar; Sreleri; Hizmetler;
nsan rn ve rnler
Para hizmetleri Hizmetler
Malzeme pazarlama, demeler
Makinalar gelifltirme, Katklar
Arazi retme ve Bilgi
Tedarikiler
Tesisler datma Dier Etkiler

Ortaklar
Enerji Mflteri Destek
Bilgi Hizmetleri
Dier Sreler
Girdi Sre kt
Finans Kurulufllar fli Sendikalar
Sistem nedir? Sizce iflletme bir sistem midir? Eer yle ise iflletmenin stSZDE
SIRA ve alt sistemleri SIRA SZDE
nelerdir tartflnz. 1
Kuflkusuz, sistem gibi sistemin paralar da ayn biimde eflitli paralardan olu-
flabilirler. Bu tr paralarn oluflturduu btne ise alt sistem ad verilir. rnein
bir iflletmeyi oluflturan retim blm bir alt sistem olup tedarik, S O Rimalat,
U paketle- S O R U
me vb. blmlerden oluflur. Dolaysyla karmaflklk dzeyine bal olarak bir sis-
tem eflitli paralardan oluflan deiflik sayda alt sistemlerden oluflabilir. Ayn bi-
DKKAT DKKAT
imde bir sistem eflitli alt sistemlerden oluflaca gibi kendisi de bir baflka siste-
min alt sistemi olabilir. fiekil 8.2de grlecei zere, bir iflletme iinde bulunduu
N N
sektrn alt sistemi, sektr de ekonomik sistemin alt sisteminiSIRA SZDE
oluflturmakta, eko- SIRA SZDE
nomik sistem de o lkenin devlet sistemini oluflturmaktadr.
K T A P K T A P
TELEVZYON TELEVZYON
www.evrenselpdf.com
NTERNET NTERNET
166 flletme lkeleri
fiekil 8.2
Alt ve st sistemler LKE
SEKTR
fiLETME
flletme alt HALKLA

sistemi PAZARLAMA LfiKLER
RETM YNETM FNANS
AR-GE
VE MUHASEBE
NOVASYON
NSAN
KAYNAKLARI
Bir iflletmede ok farkl nitelikte fonksiyonlar bir baflka ifadeyle alt sistemler yer
alabilmektedir. Genel anlamda bir iflletmede olabilecek farkl nitelikteki fonksi-
yonlar arasnda; ynetim, pazarlama, retim, insan kaynaklar ynetimi, finans-
man, muhasebe, halkla iliflkiler, tedarik, ar-ge rnek olarak verilebilir. Bu fonksi-
yonlar genel, temel ve yardmc olmak zere grupta inceleyebiliriz. Bu fonksi-
yonlar iinde ynetim, iflletmenin genel fonksiyonudur. flletmenin btnne y-
nelik bir fonksiyondur. retim, pazarlama, finansman, insan kaynaklar gibi dier
iflletme fonksiyonlarnn etkilefliminden ve baflarsndan birinci derecede sorumlu
olan birim olup iflletmenin amalarn gereklefltirmek iin planlama, rgtleme,
yneltme ve kontrol ifllevlerini sistemli ve bilinli bir flekilde yerine getirmektedir.
Ayn zamanda iflletmenin tm fonksiyonlar kendi iinde de ynetim faaliyetini ye-
rine getirmektedir. rnein, retim fonksiyonu gereklefltirilirken retim planlar
yaplacak, gerekli makine, malzeme ve ifl gc tahsisi gereklefltirilecek, retim fa-
aliyeti yerine getirilecek ve son olarak da gerekli kontroller yaplacaktr.
fiekil 8.3
Genel, Temel ve
Yardmc flletme NSAN FNANSMAN
Fonksiyonlar KAYNAKLARI
Yardmc Fonksiyonlar
RETM
Temel Fonksiyonlar
YNETM
Genel Fonksiyonlar
MUHASEBE AR-GE
PAZARLAMA
HALKLA LfiKLER
www.evrenselpdf.com
fiekil 8.3de grlecei zere; retim ve pazarlama fonksiyonlar ise iflletmenin

temel fonksiyonlarn oluflturmaktadr. Bu fonksiyonlar rn ve hizmetlerin re-
tilmesi ve bunlarn mflterilere iletilmesi ile ilgili gelir yaratan faaliyetlerdir. Finans,
insan kaynaklar, ar-ge, muhasebe, kurumsal iletiflim ve halkla iliflkiler ise iflletme-
nin yardmc fonksiyonlar olarak kabul edilmektedir. flletmenin temel faaliyet-
lerine destek veren ve bylece deer yaratan faaliyetlerdir.
Gelin isterseniz iflletme ve fonksiyonlar arasndaki iliflkiyi arkn iflleyifli ile ilifl- flletmelerin genel
kilendirerek aklamaya alflalm. fiekil 8.4te arkn gbeine, iflletmenin hedefle- fonksiyonu ynetim; temel
fonksiyonlar retim ve
rini ve ynetimi yerlefltirelim. arkn parmaklar, iflletmenin bu hedeflere ulaflmak pazarlama; yardmc
amacyla kulland temel iflletme fonksiyonlar olsun. arkta tekerlein parmakla- fonksiyonlar finans, insan
kaynaklar ynetimi,
r merkezden dflar doru yaylmal ve hedefleri yanstmal, ayrca tekerlek par- muhasebe, halkla iliflkiler,
maklar da birbirleriyle bantl olmaldr ki ark dnebilsin. flte iflletme de ayn ar-ge ve inovasyondur.
arkta olduu gibi ulaflmaya alflt sonularla bu sonulara ulaflmakta kulland
fonksiyonlarn bir kombinasyonu olmaktadr. Bir baflka deyiflle ynetim amalar-
na ancak bu fonksiyonlar yardmyla ulaflabilmektedir. arkn dnmesinde en b-
yk rol ise ynetim oynamaktadr. Bu balamda ynetime ok byk grevler
dflmektedir. Gerek iflletme amalarnn gerekse bu amalara gtrecek faaliyetle-
rin doru belirlenmesinde ve gerekse bu faaliyetler arasnda uyumun salanmasn-
da en byk rol ynetimde olmaktadr. Bu nedenle ynetim genel ve tepede yer
alan bir fonksiyondur.
fiekil 8.4
flletme ve
Fonksiyonlar
retim
Pazarlama
Ar-Ge
ve Finans
novasyon Ynetim
ve
Hedefler
nsan Muhasebe
Kaynaklar
Halkla
liflkiler
fiimdi srayla genel, temel ve yardmc her bir iflletme fonksiyonun ama ve ifl-
levlerine ksaca bir gz atalm. Bu fonksiyonlara iliflkin ayrntl bilgi sizlere ikinci
dnem verilecektir.
YNETM
Ynetimin tanm konusunda ok farkl grfller bulunmaktadr. Ynetim en basit
olarak baflkalar araclyla ifl grmek olarak tanmlanmaktadr. Dier bir tanma
gre ynetim bir iflletmede amalara ulaflmak iin ifl birliinin yaplmas ve alflan-
larn bu amalar dorultusunda dzenlenmesidir. Yine baflka bir tanma bakacak
olursak ynetim, iflletmenin amalarna ulaflmak iin iflletmenin yararlanabilecei
fiziksel, finansal ve befleri her trl kaynan etkin ve verimli kullanmdr.
www.evrenselpdf.com
168 flletme lkeleri
Ynetim, organizasyon Ynetim, organizasyon kaynaklarnn etkin ve yeterli biimde planlanmas, r-

kaynaklarnn etkin ve yeterli gtlenmesi, yneltilmesi ve denetlenmesi yoluyla organizasyon amalarna eriflil-
biimde planlanmas,
rgtlenmesi, yneltilmesi mesini salayan bir sretir. Bu tanma baktmzda ynetimin drt temel fonksi-
ve denetlenmesi yoluyla yona sahip olduunu ve bu fonksiyonlarn da, planlama, rgtleme, ynlendir-
organizasyon amalarna
eriflilmesini salayan bir me ve kontrol olduunu syleyebiliriz.
sretir. Ynetici ise, fiekil 8.5 bize ynetim fonksiyonlarnn sre ierisinde nasl yer aldn gs-
rgtsel kaynaklar, rgtsel
amalar baflarmak iin ifl termektedir. Ynetim faaliyeti iflletmeye insan, para, ham madde, teknoloji ve bil-
birlii ve uyum ierisinde gi gibi kaynaklarn almyla bafllar. Daha sonra ynetim fonksiyonlar srece dahil
kullanan kiflidir.
edilir. Ynetici ncelikle kendisine verilen hedeflere ulaflabilmek iin yaplacak ifl-
leri planlar. kinci olarak plana uygun bir flekilde ifllerin tamamlanmas iin elin-
deki iflgc dahil tm kaynaklar organize eder. fller planlandktan ve organize
edildikten sonra sra ifllerin yaplmasna gelir. Ynetici bu aflamada yneltme (emir-
komuta) ifllevini gereklefltirerek iflletmedeki herkesi amalar dorultusunda hare-
kete geirir. Son olarak ynetici yaplan ifllerin plana uygun olarak yrtlp y-
rtlmediini denetleyerek gerekli dzeltmeleri yapar. flletme, ynetimin bu drt
temel fonksiyonundan sonra amalarna ulaflmfl olur. Amalar iflletmeden iflletme-
SIRA SZDE
ye farkllk SIRA SZDE
gstermesine ramen tm iflletmeler iin temel baz amalar vardr. B-
yme, kr elde etme, srekli olma, pazar payn artrma gibi amalar hemen he-
D fi N E L M men her iflletmede
D fi N E L Mortaktr. Ayrca iflletmelerin kendine zg zel amalar da var-
dr. Genel amalarn yannda zel amalara ulaflma konusunda da yneticiler b-
yk aba gstermektedirler. nemli olan yneticilerin snrl kaynaklar etkin kul-
S O R U S O R U
lanarak amalara ulaflmasdr.
DKKAT Baz kaynaklarda

D K K drt
A T temel ynetim fonksiyonuna koordinasyon da dahil edilmektedir.
Koordinasyon, iflleri yerine getirmek ve baflary salamak iin bir iflletmenin btn
faaliyetlerinin
SIRA uyum
SZDE iinde yrtlmesidir. flletmeyi amacna ulafltracak biimde
N N
SIRA SZDE
alflanlarn abalarnn birlefltirilmesi nemlidir.
fiekil 8.5
AMALARIMIZ AMALARIMIZ 1. PLANLAMA
Ynetim Sreci
Amalarn ve onlara
ulaflmann yollarnn
Kaynak: R.Daft, belirlenmesi
K Management,
T A P K T A P
N.Y:The Dryden KAYNAKLAR PERFORMANS
Press, 2000, s.8. 4. DENETM 2. ORGANZASYON
nsan Ulafllan
Para Gzlemleme ve Belirlenen Amalar
TELEVZYON Ham madde T E L E V Z Y O N dzeltme grevler rnler
Teknoloji faaliyetlerinin iin sorumluluklarn Hizmetler
Bilgi yaplmas verilmesi Etkinlik
Etkililik
NTERNET NTERNET 3. YNELTME
Motive edilmifl
alflanlarn
etkisini kullanma
Peki ynetici kime denir? Ynetici, baflkalar vastasyla ifl gren kiflidir (Koel,
2007, s.15). Bir baflka ifadeyle, rgtsel kaynaklar, rgtsel amalar baflarmak iin
ifl birlii ve uyum ierisinde kullanan kiflidir. Ynetim gurusu Drucker yneticiyi
bilginin uygulanmasndan ve performansndan sorumlu kifli olarak ifade etmek-
tedir (Drucker, 2001, s.102). Kaynaklarn yararl rn ve hizmetlere dnfltrlme-
sinde nemli faktrlerden birisi de ynetim bilgi ve yeteneidir. Ynetici, eflitli
www.evrenselpdf.com
amalar ve bu amalara ulafltracak eflitli ara ve olanaklar arasnda srekli olarak

karfllafltrma ve seim yapan, ksaca eflitli alternatifler arasndan saysz seimler
yapan, tek kelime ile kararlar veren bir kiflidir. Bu nedenle yneticilerin iflletme-
ler zerinde ok nemli bir rol vardr.
Sizce yneticilerin iflletmelerin baflars zerinde etkisi var mdr? Tartflnz.

SIRA SZDE SIRA SZDE
2
Ynetimi icra eden kiflinin ynetici olduu gz nnde tutulduunda yneti-
cilerin gnlk hayatmzda ve ekonomik hayatmzdaki rolleri daha kolay anlaflla-
bilir. Yneticiler kurum zerinde nemli sorumluluklar taflrlar. rnein, bir kuru-
mu ileriye ok baflarl bir yere taflyan, dier taraftan baflka birS Okurumun
R U yok ol- S O R U
masna neden olan kifliler de yneticilerdir. Ynetici kurumu hedeflerine ulafltr-
mak iin kaynaklar en etkin flekilde kullanmaya alflr. Dier kurumlarn
DKKAT
da ben- DKKAT
zer flekilde davrand gz nne alndnda yneticinin nemi anlafllabilir. r-
nein, beyaz eflya sektrnde alflan bir iflletme daha kaliteli, daha ucuz ve daha
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
hzl retim yaparsa rakiplerinin nne geer. Daha kaliteli bir buzdolabn daha
hzl retmek, hem de daha ucuza mal etmek kolay deildir. flte bu durumda ifl-
letmenin ayakta kalabilmesi iin yneticinin para, ifl gc, ham madde, enerji vb.
kaynaklar en etkin flekilde bir araya getirmesi gerekir.
fiekil 8.6
K T A P K T A P
flletmede Farkl
st Dzey
Ynetici Dzeylerdeki
(Genel Mdr) Yneticiler
TELEVZYON TELEVZYON
Orta Dzey Orta Dzey Orta Dzey

Ynetici Ynetici Ynetici
(Pazarlama Md) (Muhasebe Md) (retim Md)
NTERNET NTERNET
Alt Dzey Alt Dzey

Ynetici Ynetici
(Kalite Md) (Bakm Md)
Denetim fiefi Onarm fiefi
flletmelerde genel olarak st, orta ve alt olmak zere farkl dzeyde y-
netim kademesi vardr. Yneticileri ynetici olmayan alflandan ayran en nemli Gnlk faaliyetlerin
fark yetki dir. flletmedeki dzeyler, yani hiyerarflik yap yneticinin kulland yrtlmesinden alt dzey
yneticiler, tepe
yetkinin lsne gre belirlenir. Bu yetki lsnde her iflletmenin ya da her flir- ynetimince belirlenen
ketin baflnda sorumlu bir ynetici bulunur. Bu ynetici sorumlu tutulduu grevi amalara ynelik
uygulamalarn
elindeki kaynaklarla etkili ve verimli bir flekilde kullanarak sonuca ulafltracaktr. gereklefltirilmesinden orta
Bu dzeylere atanan yneticiler, st dzey yneticilerdir (Executive, baflkan, genel dzey yneticiler,
iflletmenin btnnden ve
mdr, koordinatr vb). st dzey yneticiler flirketin amalar dorultusunda geleceinden sorumlu
yrtlmesi gereken faaliyetleri blmlere ayrrlar. Her bir blme, kendine ba- yneticiler ise st dzey
yneticilerdir.
l ve sorumlu yneticiler atarlar. Ardndan onlara kendi emrine verilmifl kaynaklar-
dan yararlanma olana vererek bu blmlerin yrtlmesini salarlar. Orta d-
zeydeki bu iflleri st ynetime karfl sorumlu olarak ynetmekle grevli olan yne-
ticiler orta dzey yneticilerdir (Manager, mdr, daire baflkan vb.). Orta dzey-
www.evrenselpdf.com
170 flletme lkeleri
deki yneticiler, orta dzey amalar dorultusunda iflleri blmlere ayrrlar. Bu

blmlerin her birine bir sorumlu ynetici atanarak alt ynetim dzeyleri olufltu-
rulur. Alt dzeylerdeki ifllemsel (operasyonel) ifllerle grevli olan ve orta dzey y-
neticilere sorumlu olarak alflan yneticiler de alt dzey yneticiler olarak ad-
landrlrlar (Supervisor, gzetmen, formen, flef vb).
fiekil 8.7
Ynetim Gerekli
Ynetim Kademeleri Yetenekler
Kademeleri ve
Yetenekler
Befler Kavramsal
Kaynak: S.Certo,
Modern Yetenek Yetenek
st TY
Management, Ynetim
NY:Mc Graw Hill,
2006, s.17.
Orta Befler
TY KY
Ynetim
Yetenek
KY
Teknik Befler
Alt
Ynetim Yetenek Yetenek
Ynetim kademeleri itibariyle yneticiler tr yetenee sahip olmaktadr.

Bunlar; teknik, befler ve kavramsal yeteneklerdir. Teknik yetenek, uzmanlaflmfl
bilgiyi, deneyimi ve zel ara ve teknikleri kullanmay gerektiren yetenektir. st
ynetim dzeylerinde bu yetenee daha az ihtiya duyulmaktadr. nk bu yete-
nek daha ok ifllerin teknik ksmyla ilgili olduu iin alt dzey ynetim kademe-
lerinde sahip olunmas gereken bir yetenektir. Ynetimin daha nce bir ifl birlii
faaliyeti olduundan bahsetmifltik. Yneticiler hem i evrede alflanlarla hem de
dfl evrede bulunan insanlarla iletiflim kurmak ve kuvvetlendirmek zorundadrlar.
flte yneticinin bu yetenei befler yetenek olarak adlandrlmakta ve her ynetim
kademesi asndan eflit dzeyde nem arz etmektedir. flletmeyi bir btn olarak
grebilme, faaliyetler arasnda koordinasyon salayabilme yetenei ise kavramsal
yetenektir. Bu yetenee daha ok st ynetim kademelerinde ihtiya duyulmakta-
dr. fiekil 8.7de grld gibi befler, teknik ve kavramsal yetenein kapsam r-
gtsel dzeylere gre farkllk gstermektedir.
Yukarda yaptmz aklamalardan da anlafllaca zere ynetim fonksiyonu
iflletmenin btnne ynelik bir fonksiyon olup sreklilii olan bir faaliyettir. re-
tim, pazarlama, finansman, insan kaynaklar gibi dier iflletme birimleri ile koordi-
neli alflarak rgtsel amalara ulaflmaya alflan ve iflletmenin baflar ya da bafla-
rszlndan birinci derecede sorumlu nemli bir fonksiyondur.
retim fonksiyonu,
insanlarn ihtiyalarn RETM
karfllamak zere retim Hatrlarsanz iflletmeyi toplumun gereksinimi olan rn ve hizmetleri retmeyi
faktrlerinin; doa, sermaye,
emek, giriflimcinin uygun amalayan kurumlar olarak tanmlamfltk. flte retim faaliyeti bir iflletmenin rn
ortamda bir araya getirilerek ve hizmetlerini ortaya karmak iin yaplmas gereken faaliyet trdr.
rn ve hizmetlerin
meydana getirilmesi retim fonksiyonu, iflletmenin elinde bulunan malzeme, makine ve insan g-
olaydr. c kaynaklarnn belirli miktardaki mamuln istenilen nitelikte istenilen zamanda
www.evrenselpdf.com
ve en dflk maliyetle retimini salayacak biimde bir araya getirilmesidir (Kobu,

2010, s.5). retim ifllevi genel olarak bir dnfltrme sreci olarak tanmlanmakta-
dr. Bu srete ham madde, yar mamul madde, malzeme, sermaye, insan kaynak-
lar ve emek gibi girdiler, iflletmenin rn ve hizmetleri gibi ktlara dnfltrlr.
retim terimi genellikle imalat iflletmelerinde, bir ham madde veya herhangi bir
materyalin imal edilerek rn haline dnfltrlmesi olarak alglanmasna ramen,
her tr iflletmede karfllafllan hizmete ynelik faaliyetleri de kapsamaktadr (Mirze,
2010, s.271). Banka, sigorta, eitim, salk hizmetlerinin gereklefltirilmesi iin gs-
terilen abalar birer retim faaliyetidir. retimin temel amac ve konusu insan ih-
tiyalarn karfllayacak rn ve hizmet retmektir. Bu nedenle retim fonksiyonu
kapsam asndan hem rn hem de hizmet retimini iine almaktadr.
retim kaynaklarnn en iyi flekilde bir araya getirilmesinde iflletmenin dier bi-
rimleriyle sk iliflkiler srdrmesinin nemi byktr. rnein, pazarlama blm
tketicilerin beklenti ve ihtiyalarna ynelik yapt arafltrmalar sonucunda rn
ya da hizmetlere olan talebi retim blmne bildirmekte ve retim blm de
gelen talep dorultusunda istenilen miktar ve zamanda retim faaliyetini gerek-
lefltirmektedir. Dolaysyla pazarlama verileri retim blmnn girdisini olufltur-
maktadr. rn sevkiyat, stoklama ve stok eritme politikalar gibi konularda da pa-
zarlama blm ile srekli iletiflim halinde olacaktr. Ayn flekilde iflletmenin finan-
sal yaps retim amalarn gereklefltirecek faaliyetlerin yerine getirilip getirileme-
yeceini belirleyen nemli bir etken olacaktr. retim blm ham madde satn al-
ma veya makine yenileme gibi konularda finans blm ile bilgi alflveriflinde bu-
lunacaktr. Maliyet kontrol ve mal giriflleri gibi konularda muhasebe blm ile
etkileflime geecektir. nsan kaynaklar fonksiyonu ile iliflkisine baktmzda ise,
alflanlarn rgtn amalar dorultusunda istekli hareket etmesi, etkin ve verim-
li alflmas retim fonksiyonunun performans zerinde ok etkili olacaktr.
flletmelerde retim faaliyetleri veya ifllevleri arasnda saylabilecek, retim ile
ilgili kiflilerin grev ve sorumluluunda olan bafllca konu ve faaliyetler flunlardr
(Kobu, 2010, s.12-13; Ertrk, 2009, s.204; Mirze, 2010, s.271):
retim Sistem ve Stratejisini Dzenleme: flletmeler retimlerini gerek-
lefltirirken eflitli retim sistemlerini kullanrlar. flletmenin amalarna ulafla-
bilmesi iin hangi retim sistem ve stratejilerini seecei konusu, ilgililerin
nemle zerinde durmas gereken konulardandr. flletmelerin zellikleri ve
amalar bu sistemlerden herhangi birini seme de etkilidir.
retim Planlama: Bir iflletmenin elde mevcut olan teknik imkanlaryla, ifl
gcyle, hangi rn ve hizmetleri ne miktarda, hangi tesiste nasl ve hangi
zaman sresinde reteceinin nceden tasarlanmasna ve gerekli tedbirlerin
alnmasna retim planlamas denir. Ksaca retilecek rn ya da hizmet iin
gerekli olacak tm retim elerinin nceden dzenlenmesidir.
rn ve Hizmet Tasarm: Bu faaliyet, retim srecinin bafllang noktas-
dr. Mflterilerin taleplerini ve beklentilerini tatmin edecek rn ve hizmet-
ler retim blm tarafndan tasarlanr.
retim Srecini Planlama: rn ve hizmet tasarmndan sonraki sre
olup, kabul edilen bir tasarma dayal bir ktnn nasl hangi yntemlerle, ne
zaman retileceine iliflkin bir faaliyettir.
Kalite Kontrol: Mflteri beklenti ve ihtiyalarna ynelik belirlenen zellik-
ler ve kalite standartlar dorultusunda rn ve hizmetlerin retilmesi y-
nndeki abalardr. retimin her aflamasnda srdrlen faaliyetlerdir.
www.evrenselpdf.com
172 flletme lkeleri
Yer Seimi: flletmeler retim yapacaklar yeri seerken bir takm unsurlar
dikkate almak zorundadrlar. Pazara, ham maddeye veya tedarikilere ya-
knlk, retimle ilgili girdilere ve altyaplara yaknlk, sermaye gereksinimle-
ri, tesis tr ve katlanlacak maliyetler iflletmelerin uygun yer seerken dik-
kate almas gereken faktrler arasndadr.
fl yeri Dzenleme: retim srecinde rn ya da hizmetlerin mmkn oldu-
unca verimli retilmesi iin, yararlanlacak veya kullanlacak iflyerinin fizik-
sel olarak hazrlanmas ve dzenlenmesi gerekir. rnein; makinelerin, b-
lmlerin, ifl istasyonlarnn, mamul, yar mamul veya hammadde depolarnn,
brolarn, retim ve hizmet merkezlerinin iflletme iinde dzenlenmesidir.
Bir tedarik zinciri, Tedarik Zinciri Ynetimi: Tedarik, iflletmenin retimini ve devamlln
rnlerin, tedarikiler, srdrebilmesi iin gerekli olan her fleyin (ham madde, makine ve tehizat,
reticiler, toptanclar,
datmclar, perakendeciler finansal kaynak, insan kaynaklar vb.) istenilen zamanda, istenilen miktarda,
ve nihai olarak tketiciler istenilen kalitede iflletmede bulundurulmas faaliyetlerini kapsar. retilen
arasndaki hareketi
salayan iliflkiler ve rnler iin, tedarikiden mflterilere kadar tm srelerle ilgili girdileri, te-
balantlar btndr. sisleri, ifllevleri ve faaliyetleri ieren unsurlarn toplam tedarik zinciri olarak
tanmlanr. Zincirdeki tm bu faaliyetlerin uyumlu bir flekilde ynetilmesi
retim yneticilerinin nemli grevleri arasndadr.
Stok Ynetimi: flletmelerin srekli veya herhangi bir anda meydana gelen
talebi zamannda ve en ekonomik bir flekilde ve retim faaliyetlerini aksat-
madan karfllayacak dzeyde olmas flarttr. Bu nedenle, maliyet etkinlii ve
verimlilii gzeterek mflteri veya imalat blmlerinin rn ve ham madde
taleplerini karfllamak iin uygun miktarda stok bulundurmas gereklidir.
Daha nce de belirttiimiz gibi iflletmelerin baflars byk lde iflletme fonk-
siyonlar arasnda etkin btnleflmenin salanmasna baldr. Bazen blmler ara-
snda birbirleri ile uyum iinde alflmay engelleyen eflitli sebepler olabilmekte-
dir. Bunlardan bir tanesi birimlerin amalar arasndaki farkllklardr. rnein pa-
zarlama birimi daha fazla satfl yapmak iin fiyat indirimine gitmeyi amalarken,
retim birimi retilen maln kalitesini artrmak iin kalite faaliyetlerine nem vere-
rek maliyetleri artrabilmektedir. Dolaysyla bu iki birim arasndaki ama farkllk-
lar iflletmeyi zor durumda brakacaktr. flte bu noktada ynetim iflletmenin ama-
lar dorultusunda tm birimler arasnda koordinasyonu salamaya alflacaktr.
PAZARLAMA
Dar anlamda pazarlama retim fonksiyonuna yn veren ve onun tamamlaycs olan fonksiyon pazarlama
rn ve hizmetlerin fonksiyonudur. Sanayi devrimi ncesine ait bir yaklaflm olan Ne retirsem sata-
reticisinden tketiciye
ulafltrlmasn temin eden rm anlayfl, yerini sanayi devrimiyle nce nasl satar sonra nasl retirim yakla-
datm ynn ifade flmna brakmfltr. Bir baflka ifadeyle, pazarlama sadece retim faaliyetlerinden
ederken genifl anlamda
pazarlama kavram ise sonra bafllayp rn ve hizmetlerin tketicilere ulafltrlmasn salayan bir faaliyet
tketici ve toplumun tepki, olarak alglanmamaldr. Bu eksik ve dar kapsaml olan klasik grfltr. Gerekte
istek ve arzularn ve
ihtiyalarn takip ve tespit pazarlama faaliyetleri retim hatta yatrm fikrinden nce bafllar, tketicilerin arzu
ederek yatrm ve retim ve isteklerini tespit ederek yatrm ve retim faaliyetlerini bunlar dorultusunda
faaliyetlerinin
ynlendirilmesi olayn ifade
ynlendirir. retimden sonra rnleri tketicilere kadar ulafltrr ve satfl ncesin-
eder. de, srasnda ve sonrasnda tketicilerin tepkilerini takip ederek retim fonksiyo-
nuna yn vermeye alflan bir fonksiyondur (Ertrk, 2009, s.241).
Bu balamda pazarlama fonksiyonunun genifl tanmn verecek olursak; birey-
sel ve kurumsal beklenti ve gereksinmeleri karfllayabilmek iin gerekli olan rn
ve hizmet alflverifllerini gereklefltirmek amac ile rnlerin tasarm, fiyatlandrl-
mas, tantm ve datm ile ilgili tm faaliyetlerin planlanmas ve uygulanmasdr
www.evrenselpdf.com
(Mucuk, 2010, s.5; Mirze, 2010, s.302). Amerikan Pazarlama Derneinin tanmna
gre pazarlama; mflteriler iin deer yaratma, deeri tantma ve sunmay hedefle-
yen ve rgte ve onun paydafllarna fayda salama amacyla mflteri iliflkilerini Paydafl, rgtn amalar,
ynetmeye ynelik bir sreler dizisidir. Pazarlamann duayenleri Armstrong ve politikalar, uygulamalar,
kararlar ve faaliyetlerinden
Kotler de pazarlamay tanmlarken mflteriler iin deer yaratma ve gl mflteri etkilenen veya bu faaliyet ve
iliflkileri gelifltirme srecini ne karmaktadrlar (Armstrong ve Kotler, 2009, s.38). kararlar etkileyebilen birey
veya gruplara verilen addr.
Tanmlardan da anlafllaca zere pazarlama sadece reklam ve satfltan ibaret ol- Hissedarlar, alflanlar,
mayp rn tasarmndan bafllayp tketim zinciri boyunca devam eden bir faali- yneticiler, mflteriler,
tedarikiler, hkmet,
yettir. Ayn zamanda pazarlama mflteri tatminini salayan ama bunu yaparken de rakipler, sivil toplum
paydafllarn hakkn da gzeten mbadeleleri gereklefltirmeye yarayan birbirine kurulufllar rnek olarak
verilebilir.
bal faaliyetler btndr.
Gnmzn youn rekabet ortamnda pazarlama faaliyetleri hayati bir neme
sahiptir. Nedenine gelince, rekabette baflar, hedef pazarn ihtiya ve isteklerini tes-
pit etmek, mflterilerin gereksinim duyduu rnleri retmek ve rakiplerden daha
etkin ve verimli bir biimde karfllamakla salanabilmektedir. flte iflletmelerde pa-
zarlama fonksiyonu retici ile tketici arasnda kpr grevi grerek tketici tatmi-
ninin salanmasna ynelik faaliyetleri yerine getiren nemli bir fonksiyondur.
Pazarlamann dier iflletme fonksiyonlar arasndaki yeri ve nemini tartflnz.

SIRA SZDE SIRA SZDE
3
Pazarlama faaliyetleri, pazarlama planlamas ile bafllar. Daha nce bahsettii-
miz zere ynetimin ilk fonksiyonu nasl ki planlama ise pazarlama da planlamay-
la bafllar. Pazarlama yneticileri, iflletme misyonu, amalar ve stratejileri dorultu-
sunda eflitli iflbirimleri veya ifllerle ilgili eflitli alflmalar yapar.S Pazarlama
O R U planla- S O R U
SIRA SZDE SIRA SZDE
r, iflletme amalarnn gereklefltirilmesine ynelik olup, ncelikle, pazar frsatlar-
nn iyi bir flekilde analizini gerekli klmaktadr. Pazarlama planlamasnda iki temel
DKKAT DKKAT
adm vardr. Bunlardan ilki hedef pazarn belirlenmesi, dieriD ise fi Npazarlama
ELM kar- D fi N E L M
masnn oluflturulmasdr. (Boone ve Kurtz, 2004). Hedef pazar belirlendikten ve
N N
pazarlama karmas oluflturulduktan sonra pazarlama yneticileri SIRAbelirlenen
SZDE strate- SIRA SZDE
S O R U S O R U
jileri uygulamaya koyarak sreci etkin bir flekilde ynetmeye alflrlar.
Pazarlama arafltrmas, ilgili yneticilerin pazar ve tketiciler hakknda
D K K Asrekli
T olarak DKKAT
ihtiya duyduu bilgileri sistematik bir flekilde toplamasna ve analiz etmesine denir.
N N
K TSZDE
SIRA A P K TSZDE
SIRA A P
Hedef Pazarn Belirlemesi
flletmeler hangi pazar dilimindeki tketici istek ve ihtiyacna ynelik retim ve pa-
zarlama faaliyetleri yrtleceine karar vermelidirler. YaniAMALARIMIZ
Thedef
E L E V Zpazar
YON belirle- TAMALARIMIZ
ELEVZYON
melidirler. Pazarlama kararlarnn alnmasndan nce pazar ortamnn iyi bir flekil-
de arafltrlmas ve analiz edilmesi gereklidir. Bu arafltrmalar, iflletmeye, pazarlama
faaliyetlerini gelifltirmesi iin ne yapmas gerektii konusunda K fikir
T A Pvermekte ve K T A P
yarar salamaktadr. N T E RNET NTERNET
Pazarlama Karmasnn Dzenlenmesi TELEVZYON TELEVZYON

Hedef pazarn belirlenmesinden sonra sra pazar ihtiyalarnn karfllanmasna gel-
mektedir. Pazarlama fonksiyonunun temel ifllevi tketicileri sunulan rnlerin fay-
dalar hakknda bilgilendirmek, doru zamanda ve doru yerde ve gerektii oran-
NTERNET NTERNET
da tketici asndan kabul edilebilir bir fiyata rnleri tketicinin tercihine sun-
maktadr (Altunflk, zdemir ve Torlak, 2006, s.12). Baflka bir ifade ile pazarlama
karmas olarak adlandrlan bu faaliyetler rn, datm, tutundurma ve fiyat olmak
www.evrenselpdf.com
174 flletme lkeleri
zere drt grupta toplanmaktadr. Pazarlama karmasn iflletmeler hedef pazarn

ihtiya ve beklentilerine uygun bir flekilde dzenlemektedirler. zetle pazarlama
karmasnda yer alan bileflenlere bir gz atmak istersek;
Pazarlama karmas, seilen rn, toplumun istek ve ihtiyalarn karfllamak zere pazara arz edilen mal
hedef pazardaki tketicilerin
istek ve ihtiyalar
veya hizmetlerdir. flletmenin faaliyetleri sonucu oluflan ve rn olarak adlandr-
dorultusunda mflteri lan kts, fiziksel veya nesnel zellikli ise mal; fiziksel veya nesnel zellikli de-
tatmini salamak amacyla il ise hizmet olarak adlandrlr. Yani rn hem mal hem de hizmeti iermekte-
iflletmenin kontrolnde olan
bileflenlerden meydana dir (Mirze, 2010, s.315). Pazarlama yneticileri tketicilerin ihtiya ve beklentile-
gelen bir karmadr. Bu rine uygun mal ve hizmetler ile bunlara ait zellikleri belirlemeye ve gelifltirmeye
bileflenler; rn, datm,
tutundurma ve fiyattr. alflmaktadrlar.
Datm, tketicilerin istedii rnlerin istedii miktarda ve istedii yerde bu-
lunmas iin verilmesi gereken kararlardr. Burada fiziksel datm ve datm ka-
nallar faaliyetleri planlanmaktadr.
Tutundurma, rn veya iflletme ile ilgili bilgilerin pazara ve tketicilere iletil-
mesi ve onlarn satn almaya teflvik edilmesi ile ilgili faaliyetlerdir. Tketicilerin
rnleri satn almas iin etkileme, ikna etme ve bilgilendirme faaliyetleri yerine
getirilmektedir. Bu faaliyetler arasnda kiflisel satfl, reklam, tantma ve satfl gelifltir-
me gibi alflmalar yer almaktadr.
Fiyat, bir rn iin belirlenen bedeldir. rn fiyatlarnn belirlenmesi, fiyatlan-
drma uygulamalar, fiyat deifliklikleri, deme olanak ve sistemlerinin oluflturul-
mas faaliyetleridir (Can, Tuncer ve Ayhan, 2002, s.267). Pazarlama karmasnn be-
lirlenmesinde fiyat kararnn doru verilmesi gerekir. Fiyatn yksek belirlenmesi
durumunda tketici rn satn almayaca gibi, dflk fiyat durumunda iflletme-
nin krll dflecektir.
Sonu olarak pazarlama faaliyetleri hem toplum iin hem de iflletmeler iin ok
byk nem taflmaktadr. Toplum, pazarlama faaliyetleri sayesinde ihtiya duydu-
u rn istedii yer, zaman ve fiyatta temin edebilmekte, iflletmeler ise yatrm ve
retimlerini yaparken neyi, ne zaman, nerede ve kaa retebileceklerini ve bunun
iin ne kadar yatrm yapacaklarn kolayca renebilmektedirler.
FNANSMAN
Finansman fonksiyonu, flletmenin yardmc fonksiyonlarndan biri finansman fonksiyonudur. flletme-
iflletmenin ihtiya duyduu
fonlarn en uygun koflullarda
ler faaliyetlerini gereklefltirebilmek iin nakit veya fon gibi bir takm finansal ara-
salanmas ve bu fonlarn lara ihtiya duyarlar. flletmelerin bu gereksinim duyduu fonlar yeterli miktarda,
en etkin bir biimde istedii anda ve dflk maliyetle bulabilmesi ve bu kaynaklar en krl yatrm alan-
kullanlmas ile ilgili
faaliyetler olarak larna yatrmas finansman fonksiyonunun temel ifllevidir. Bu nedenle bu fonksiyo-
tanmlanabilir. nun iflletmenin geliflmesi ve bymesinde ok nemli bir rol vardr. zellikle sa-
nayi devriminden sonra iflletmelerin uluslararas pazarlara almaya bafllamalar ile
birlikte sadece fonlar bulmalarnn yeterli olmamas, bu kaynaklarn rasyonel ya-
trm alanlarna yatrlmas gerei ve zorunluluu da ortaya kmfltr.
Finans, bir iflletmenin nceden belirlenmifl hedeflerine en etkin bir biimde
ulaflmas iin, kaynaklarn (fonlarn) planlanmas, temin edilmesi ve ynetilmesi
ifllevi olarak tanmlanabilir. Buna gre finansman fonksiyonunun kapsamn nakit
ihtiyacnn karfllanmas ve bu nakitlerin en uygun bir flekilde kullanlmas olufltur-
maktadr. Finansman fonksiyonu yerine getirilirken, bir yandan iflletmenin ihtiya
duyduu fonlar en uygun kaynaklardan en uygun zamanda karfllanabilmekte, di-
er yandan iflletmenin elde ettii bu fonlar en etkin veya en krl biimde deer-
lendirilebilmektedir. Bu balamda finans ynetimi iflletmelerin yatrm ve finans-
man kararlaryla ilgili faaliyetleri ynetme srecidir. flletmelerin yatrm ve finans-
www.evrenselpdf.com
man kararlarnn planlanmas, yrtlmesi ve denetlenmesi olarak tanmlayabiliriz

(Mirze, 2010, s.247).
Finans fonksiyonu da ayn pazarlama fonksiyonunda olduu gibi paydafl yak-
laflmndan uzak ele alnmamaldr. Finansal yneticiler, finansal sorunlarn z-
mne ynelik faaliyetlerde bulunurken, iflletme ortaklarnn, alflanlarn, toplu-
mun, iflletmeyle ilgili kifli ve kurulufllarn, devletin ve tketicilerin istek ve karla-
rn dengelemek zorundadr. flletmeyi bir btn olarak evresiyle birlikte ele alp
deerleyebilmelidir. Bir finans yneticisinin yerine getirmesi gerekli faaliyetleri; fi-
nansal analiz ve kontrol, finansal planlama, aktiflerin ynetimi, fonlarn tedariki ve
karfllafllan sorunlarn zm olmak zere befl aflamada incelemek mmkndr
(Bker, Aflkolu ve Sevil, 2009, s.25; Akg, 2008, s.10):
Finansal Analiz ve Kontrol

flletmelerin gemifl dnemlerine ait verilerin analiz edilmesi ve yorumlanmas, fi-
nans yneticisinin salkl kararlar alabilmesi ve planlama fonksiyonunu yerine ge-
tirebilmesi iin zorunlu n koflullardr. Finansal analiz; bir iflletmenin maliyet du-
rumunu, faaliyet sonularn ve finansal ynden geliflmesini deerlendirebilmek,
geliflme ynlerini saptayabilmek ve o iflletme ile ilgili gelecee dnk tahminlerde
bulunabilmek iin mali tablolarda yer alan kalemler arasndaki iliflkilerin ve bunla-
rn zaman iinde gstermifl olduklar eilimlerin incelenmesidir. Finansal analize
konu olan birok finansal tablo olmasna ramen en ok bilano ve gelir tablosu
kullanlmaktadr.
Finansal Planlama
Finansal planlama, iflletmenin daha nceden belirlenmifl amalarn gereklefltire-
bilmek iin nerelere yatrm yapacan ve yaplacak yatrm alanlarn nasl finan-
se edeceini planlamas srecidir. Finansal planlar, bir iflletmenin faaliyetleri iin
gereken kaynaklar, bunlarn nasl temin edilebileceini ve ne flekilde kullanlaca-
n gsteren planlardr. Konu ile ilgili sorumlu yneticiler finansal plana dayana-
rak iki nemli karar verirler (Mirze, 2010, s.241):
flletmenin hangi tr varlklara ne miktarda yatrm yapmas gerektii (yat-
rm karar)
flletmenin varlk yatrmlarnda kullanaca kaynaklar/fonlar nereden ve
nasl temin edecei (finansman karar)
Aktiflerin Ynetimi
Aktiflerin yntiminde, eflitli ekonomik deerlere yaplan yatrmlarn optimal d-
zeyde olup olmadnn saptanmas ve varlklarn ynetiminde etkinliin arttrlma-
s gereklidir. Finans yneticisi, ister dnen ister duran varlklar olsun, yatrlan her
lirann alternatif maliyeti (frsat maliyeti) olduunu gznnde tutarak, kaynak
kullanmnda, firmann piyasa deerini en yksek dzeye karacak flekilde, karl-
lkla stlenilen riski badafltrmaktadr.
htiya Duyulan Fonlarn Tedariki

flletmenin ihtiya duyduu kaynaklar en uygun zaman ve flartlarda temin etmesi-
dir. Finans yneticisi, iflletmenin gereksinimine uygun, iflletmenin amalar asn-
dan en iyi sonular verecek bir kaynak yapsn salamak ifllevini stlenmifltir.
www.evrenselpdf.com
176 flletme lkeleri
flletmenin Karfllaflt zel Sorunlarn zm

Baflka bir iflletmenin satn alnmas, baflka bir iflletme ile birleflilmesi, iflletmenin ta-
mamnn veya bir blmnn satlmas, mali ynden yeniden organize edilmesi,
halka almas, tasfiyesi gibi sorunlarn zmne ynelik kararlarn alnmas fi-
nans yneticisinin ifllevleri arasndadr.
Finans fonksiyonunun rgtteki yeri, artan grevlerine ve iflletmelerin byk-
lne gre deifliklik gstermektedir. Kk iflletmelerde finans fonksiyonu, ge-
nellikle iflletme sahibi tarafndan yerine getirilirken, orta byklkteki iflletmeler-
de, finans fonksiyonu ile muhasebe fonksiyonu ayn at altnda toplanp, ayn y-
neticinin sorumluluuna verilebilmektedir. Byk lekli iflletmelerde ise, finans
fonksiyonu, ayr bir blm olarak en yksek karar alma ve yrtme organlarna
yakn organizasyon flemasndaki yerini almaktadr. Hatta baz byk iflletmelerde
finansman kararlar ayr bir finans komitesinde alnmakta ve bu komite ynetim
kuruluna bal olarak grev yapmaktadr.
NSAN KAYNAKLARI
flletmelerde rekabet avantaj salayan en nemli destek fonksiyonu insan kay-
naklar fonksiyonudur. Bir iflletmenin baflars insan kaynaklarn amalar ynn-
de istekli biimde harekete geirmesine baldr. Ne kadar geliflmifl teknolojiye ve
sermayeye sahip olursa olsun bir iflletme insan kaynan etkin bir flekilde yne-
temedike baflarszla mahkm olacaktr. Bu nedenle iflletmeler insan kaynakla-
rnn gereksinimlerini ve bu gereksinimlerin bugn ve gelecekte nasl karfllanma-
s gerektiini srekli biimde arafltrmak ve yeniden deerlendirmek durumunda-
drlar. Bu durum iflletmeleri insan kaynaklar konusunda yeni rgtsel hedef ve
stratejilere doru ynlendirmekte ve rgtsel vizyon ve deerlerle btnlefltirme-
ye zorlamaktadr.
nsan kaynaklar nsan kaynaklar fonksiyonu, iflletmenin ama ve hedeflerine ulaflmak iin
fonksiyonu, nitelikli gereken faaliyetleri gereklefltirecek yeterli sayda nitelikli alflann iflletmeye ka-
alflanlarn doru zamanda
iflletmeye seilmesi, zandrlmas, gelifltirilmesi, deerlendirilmesi ve srekliliinin salanmas ile ilgili
yerlefltirilmesi, eitimi, ifllevler olarak tanmlanmaktadr.
dllendirilmesi ve
deerlendirilmesi
nsan kaynaklar fonksiyonuna iliflkin faaliyetleri; insan kaynaklar planlamas,
konularnda yrtlen alflanlarn seimi ve yerlefltirilmesi, eitimi ve gelifltirilmesi, alflanlarn perfor-
prosedr ve uygulamalardr. mansnn deerlendirilmesi, ifl yerinde alflanlarn cret ve maafl ynetimi, ends-
triyel iliflkiler, ifl gvenlii ve ifli sal olarak sralamak mmkndr (Bingl,
2003, s.16-19; Sabuncuolu, 2000, s. 6-7; Geylan, 9-12).
nsan Kaynaklar Planlamas

flletmelerin insan kaynaklar fonksiyonu iinde yer alan en nemli faaliyetlerinden
biri iflletmede alflacak iflgrenin nitelik ve nicelik bakmndan temin edilebilmesi
amacyla yaplan planlama alflmasdr. Bu planlamaya insan kaynaklar planlamas
ad verilmektedir. nsan kaynaklar planlamas, iflletmenin nceden koyulan hedef-
lerine ulaflmas iin gereken, doru niteliklere sahip, doru sayda alflann, doru za-
man ve doru yerde istihdamnn salanmas ile ilgili ama, hedef ve faaliyetlerin be-
lirlenmesi srecidir (Mirze, 2010, s.173). Bu anlamda insan kaynaklar planlamas fa-
aliyetinin iki temel hedefi vardr. Birincisi ksa vadede iflletmenin faaliyetlerinin aksat-
madan srdrlmesi iin gerekli insan kaynann temin edilmesidir. kincisi ise, ge-
lecek dnemlerde iflletmenin yatrm ve benzeri deifliklikler sonucunda gelecei se-
viyedeki insan kayna ihtiyalarnn temin edilmesidir (Ertrk, 2009, s.278).
www.evrenselpdf.com
Bu iki temel hedefe ulaflmak iin ncelikle iflletmedeki ifllerin tek tek ele alnp
incelenmesi, analiz edilmesi ve onun doal uzantlar olan ifl tanmlar ve ifl gerek-
lerinin ortaya konulmas gereklidir. fl analizi, belirli bir iflin en kk paralaryla
ayrntl olarak tanmlanp incelenmesi srecidir. flletmede iflleri yerine getirecek
alflanlarda bulunmas gerekli beceri, bilgi ve yetenekleri tespit edebilmek iin ifl
analizlerinin yaplmas gereklidir. fl analizinde, ifli meydana getiren faaliyetler ve
grevler ile bu iflin baflarl bir flekilde yaplmas iin gerekli bilgi, beceri, yetenek
ve sorumluluklar belirlenmektedir. fl analizi sonucu elde edilen bilgilerin, yneti-
cilerin kullanmna hazr hale getirilmesi sonucunda ifl tanmlar ve gerekleri olufl-
turulur. fl tanm, ifl analizi bilgilerinden tretilen, iflletmede yaplmas gerekli her fl tanm, ifl gerekleri, ifl
bir iflin grev, yetki ve sorumluluklar, alflma koflullar gibi bilgilerden oluflmak- deerlemesi, ifl analizi
bilgilerinden tretilen
tadr. Bir baflka ifadeyle iflin kimlii ve zeti karlmakta ve yazl hale getirilmek- bilgilerdir.
tedir. fl gerekleri de ifl tanm gibi ifl analizi bilgilerinden tretilmektedir. Belirli ifl-
leri yapacak kiflilerde bulunmas gerekli niteliklerin, becerilerin ve yeteneklerin
tespit edilmesidir. fl tanmlar gibi genel ve iflin btnn kapsar nitelikte deildir.
Seme ve Yerlefltirme
nsan kaynaklar ynetiminde ifl analizi yapldktan ve ifl tanm ve gerekleri belir-
lendikten sonraki aflama, bu iflleri yapacak nitelikli alflanlar ifl yerine kazandr-
maktr. htiya duyulan alflanlara iflletme iinden ve iflletme dflndan ulafllabilir.
flletmede boflalan bir grev var ise ve bu greve iflletme iinde yapabilecek zel-
likte bir alflan bulunup transfer ya da terfi ettiriliyor ise i kaynaklardan yararla-
nlyor demektir. Bulunamad takdirde retim kurumlarndan, meslek odalarn-
dan, rakiplerden, ifl ve ifli bulma kurumlarndan ve buna benzer toplumun tm
birimlerinden insan kayna tedariki yaplabilmektedir.
flletmelerin insan kaynaklarn gelifltirmelerinin nedenleri sizce neler olabilir?

SIRA SZDE Tartflnz. SIRA SZDE
4
Eitim ve Gelifltirme
nsan kaynaklarnn seimi ve ifle alnmasndan sonra alflanlarn eitilmesi ve ge-
lifltirilmesi aflamasna gelinmektedir. nsan kaynaklarnn eitim ve geliflimi, insan
kaynaklar ynetiminin temel ve geleneksel fonksiyonlarndanS Obiridir. R U Eitim ve S O R U
SIRA SZDE
gelifltirme ihtiyalarnn belirlenmesi, planlanmas, uygulanmas ve deerlendiril- SIRA SZDE
mesi aflamalarndan oluflan bu temel fonksiyon, uygulayclar arasnda sistematik

DKKAT DKKAT
bir yaklaflm olarak kabul grmekte ve yaygn bir flekilde uygulanmaktadr.
D fi N E L M nsan D fi N E L M
kaynaklarnn gelifltirilmesi; personelin kuruma giriflinden ayrlncaya kadar geen
N N
SIRA SZDE
srede, performansn artrlmas iin ynetimce giriflilen etkinliklerin tm olarak SIRA SZDE
S O R U S O R U
tanmlanmaktadr.
nsan kaynaklar gelifltirme fonksiyonu, eitim ve gelifltirme ihtiyalarnn
D belirlenmesi,
KKAT plan- DKKAT
lanmas, uygulanmas ve deerlendirilmesi aflamalarndan oluflan temel bir fonksiyondur.
N N
KSIRA
T SZDE
A P KSIRA
T SZDE
A P
Performans Deerleme
flletmelerin performanslar alflanlarnn performanslaryla doru orantldr. Bu
nedenle yneticiler iin alflanlarn amaca uygun bir flekildeAMALARIMIZ
T Ealflp
L E V Z Yalflmadkla-
ON TAMALARIMIZ
ELEVZYON
rn takip etmek ok nemlidir. Performans deerlemesi; kiflisel yeteneklerinin ya-
placak iflin zellik ve gereklerine ne lde uyup uymadn arafltran veya iflte-
ki baflarsn tespit etmeye alflan objektif analiz ve sentezlerK fleklinde
T A P tanmlanr K T A P
N T
(Ertrk, 2009, s.303). alflanlar performans deerleme sistemi sayesindeE R N E T yetenek- NTERNET
TELEVZYON TELEVZYON
www.evrenselpdf.com
NTERNET NTERNET
178 flletme lkeleri
lerini, potansiyelini, ifl alflkanlklarn, davranfllarn ve benzer niteliklerini dier-

leri ile karfllafltrma imkanna sahip olabilmektedir. Deerlendirme sonucu elde
edilen bilgiler, insan kaynaklar yneticilerinin alflana ynelik kararlarnda nem-
li bir dayanak olufltururlar. Performans deerlendirmesi; iflletmedeki ifl veriminin
artrlmas, cret artfllar, terfi, kariyer planlama, uyarlma ve iflten karma gibi bir-
ok konunun belirlenmesinde olduka etkilidir.
cret ve Maafl Ynetimi

fl deerlemesi sonucu iflletme iinde hangi ifllere ne kadar cret verileceinin be-
lirlendii ve adil bir cret sisteminin kurulduu aflamadr. Peki ifl deerlemesi ne-
dir? fl deerlemesi, ifl analizi bilgilerinden tretilen, iflletmedeki her iflin greceli
deerini belirleyen bir alflmadr. Bir iflletmede bir iflin dier ifllere gre nem ve
glk derecesini ortaya koymay, ifller arasnda karfllafltrma yaparak her iflin
arln belirlemeyi amalamaktadr. cretlemede eflitlik ilkesini gereklefltirme-
ye yardmc olan, adil ve objektif ltlere gre cretlendirmeye temel oluflturan
bir tekniktir (Sabuncuolu, 2000, s.187).
Endstriyel liflkiler
nsan kaynaklar yneticileri iflletme-sendika iliflkilerinde nemli bir rol oynarlar.
Toplu szleflme hkmlerinin hazrlanmasnda, szleflmenin yaplmasnda ve sz-
leflme hkmlerinin uygulanmasnda iflveren adna taraf olan kiflilerdir (Geylan,
s.12). Etkili ifl iliflkileri balamnda, terfi, iflten karma, rtbe indirimi gibi ifl karar-
lar dikkatli bir biimde ve yasal gerekeye dayandrlarak alnmaldr. nsan kay-
naklar uzmanlarnn tm ifli haklarndan haberdar olmalar ve dier birim yne-
ticilerini bilgilendirmeleri gerekir (Bingl, 2003, s.19).
fl Gvenlii ve fli Sal

alflanlarn salk ve gvenlik asndan, zellikle ifl kazalarna ve meslek hastalk-
larna karfl koruma altna alnmasna iliflkin faaliyetlerdir. Buna ilave olarak, ifl g-
renlerin sosyal gvenlii, iflsizlik, yaflam ve kaza sigortalar, emeklilik ikramiyesi, k-
dem tazminat gibi konular da insan kaynaklar ynetiminin ifllevleri arasndadr.
MUHASEBE
fl yaflamnda hergn yaplmas gereken birok faaliyet ve ifllem vardr. Kurulufl
flekli ve bykl ne olursa olsun, iflletmelerdeki faaliyetlerin ou bir kymet ha-
reketine neden olur. Mali ifllemler olarak nitelendirilebilecek bu ifllemler, iflletme-
nin varlk ve kaynak oluflumunda deiflim yaratrlar. rnein; para vererek ticari
mal alnmas ifllemi, nakit mevcudunun stoka dnflmesi, alnan ticari maln kredi-
li olarak satlmas ifllemi, stokun alacaa dnflmesi sonularn dourur. flletme-
de gerekleflen mali nitelikli ifllemlere iliflkin verilerin toplanp ifllenerek iflletme ile
ilgili kiflilerin yararna sunulmas gerekir. Bu grevi yerine getiren organizasyona
Muhasebe, iflletme muhasebe denir. Muhasebe, mali nitelikteki ifllemleri ve olaylar para ile ifade
faaliyetleri hakknda parasal edilmifl flekilde kaydetme, snflandrma, zetleyerek rapor etme ve sonular yo-
bilgilerin rakamsal olarak
belirlenmesi, kaydedilmesi, rumlama bilimi ve sanatdr (Sevilengl, 2003, s. 9-10).
zetlenmesi, flletmede her blmn, retim, pazarlama, finans ve insan kaynaklarnn ifllet-
deerlendirilmesi ve ilgili
paydafllara aktarlmas menin finansal durumu ve faaliyetlerinin sonucu hakknda bilgilere ihtiyac vardr.
srecidir. rnein, retim yneticisinin retim faaliyetini planlarken alaca kararlarda eflit-
li maddelere ait maliyet ve maliyeti oluflturan giderler hakknda bilgiye sahip ol-
www.evrenselpdf.com
mas flarttr. Pazarlama yneticisinin pazarlama faaliyetlerinin planlanmas kararla-

rnda muhasebe verilerinden yararlanmaktadr. SIRA SZDE SIRA SZDE
Muhasebe; iflletmenin varlklar ve kaynaklar zerinde deiflme yaratan ve pa-
rayla ifade edilebilen ifllemlerle ilgili bilgileri toplar, kaydeder, snflar,
D fi N E L zetler,
M ana- D fi N E L M
liz ve yorum ile ilgililerin bilgilerine sunar (Cemalclar, 2002, s.9, Sevilengl, 2003,
s.10). Tanmda yer alan muhasebe fonksiyonuna iliflkin bu faaliyetlere gelin birlik-
S O R U S O R U
te bir gzatalm.
Muhasebe; ifllemleri kaydetme, snflandrma, zetleme, raporlama veDyorumlama

KKAT faaliyet- DKKAT
lerini yerine getirmektedir.
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Kaydetme
Muhasebe, bir kayt teknii olarak para ile ifade edilebilen ifllemlerle ve olaylarla
ilgili belgeleri toplayp saklamakta, belirli prensipler dahilinde kaytlara geirmek-
tedir. Mali ifllemleri belgelere dayanarak muhasebe sistemine gre muhasebe def-
terlerine geirmeye kaydetme denilmektedir. Muhasebenin en nemli ve ilk fonk-
siyonudur. Muhasebede kaytlar doru ve dzgn tutulmaz ise K dier
T A fonksiyonla-
P K T A P
rn bir ifllevi kalmayacaktr. Yaplan her ifllem muhasebe sistemi iinde belgelere
dayandrlarak kayt yaplmak zorundadr. Kaytlarn yapld deftere yevmiye def-
teri ad verilir. TELEVZYON TELEVZYON
Snflandrma
ok sayda ifllemin rnein; alfl, satfl, para, banka vb. ifllemlere ait bilgilerin belir-
NTERNET NTERNET
li snf ve gruplara gre dzenlenmesi ifllemidir. Bylece farkl nitelikteki ve grup-
lardaki ifllemler birbirleri ile karfltrmadan farkl snflarda incelenebilir. Yevmiye
defterine kaydedilen ifllemler snflandrma ifllemleri yardmyla byk defterlere
(defteri kebir) geirilir.
zetleme
Kaydedilen ve snflandrlan ifllemler dnem sonlarnda toplanarak daha kolay so-
nular karabilmek ve yaplan kaytlarn kontroln salamak iin zetlenir. D-
nem sonlarnda iflletmeler yzlerce belki binlerce ifllem yapmfl olurlar. Bu iflleme-
leri teker teker incelemek ok uzun zaman alacandan, ayn nitelikteki ifllemleri
zetleyerek grmek kiflilere daha fazla yarar salamaktadr. Muhasebe sisteminde
zetleme fonksiyonu muhasebe tablolarndan mizan kullanlarak yaplr.
Raporlama
Muhasebe; kaydedilen, snflandrlan ve zetlenen ifllemler sonucunda rettii bil-
gileri bu bilgilerden yararlanacak olanlarn amalarna uygun raporlar haline geti-
rir. Muhasebenin en nemli fonksiyonlarndandr. Raporlar belli bir dnemin ifl-
lemlerinin sonucunu veya zetini gsterecek biimde dzenlenir. lgi gruplarnn
(alclar, satclar, alflanlar, sermaye koyanlar, kredi verenle vb.) ilgi nedenlerine
baml olarak farkl zaman aralklar itibaryla ve farkl niteliklerde ihtiya duyduk-
lar ya da duyacaklar bilgiler rapor haline getirilmektedir. Bylece yneticilere ve-
ya iflletme sahiplerine de iflletmenin karll ve sahip olduu deerleri hakknda
bilgi vermektedir. Raporlama aflamasnda en ok kullanlan tablolar ise bilano ve
gelir tablosudur.
www.evrenselpdf.com
180 flletme lkeleri
Yorumlama
Muhasebe sisteminin en son aflamasdr. Muhasebe raporlarnda yer alan bilgilerin
anlamnn ve olaylar ile sonular arasndaki iliflkinin arafltrlmas yorumlama afla-
masn oluflturur. Muhasebe raporlarnn yorumu iflletmenin geleceine iliflkin ka-
rarlarn alnmasnda en nemli yol gstericidir. rnein, yaplan yorum sonucu ifl-
letmenin gelecekte nakit sknts ile karfllaflaca sonucuna ulafllmfl ise, konunun
sorun haline gelmeden zmlenmesi iin zamannda gerekli giriflimlere bafllanr.
Bu adan muhasebe, eflitli analiz ve yorumlama teknik ve aletlerini kullanarak el-
de ettii sonular yorumlamakta ve iflletme yneticilerinin kontrol ve karar alma
grevlerini yerine getirebilmeleri iin bir ara olarak hizmet etmektedir.
HALKLA LfiKLER
Halkla iliflkiler ifllevi, gnmzn global, karmaflk ifl ortamlarnda son derece
nem kazanmfltr. flletmelerin daha verimli ve etkili flekilde ifl sonularna ulaflma-
larnda bir ynetim ifllevi olarak halkla iliflkiler, tm yneticiler iin kritik baflar
faktr haline gelmifltir. flletmeler bydke ve iliflkide bulunduu kitlelerin (or-
taklar, alflanlar, mflteriler, tedarikiler, sendikalar, arac kurumlar, toplum, vb.)
says arttka, iflletme sahibi ve yneticisi durumunda olan kiflilerin stlendii
halkla iliflkiler faaliyeti gnmzde artk iflletme fonksiyonu olarak ifllev grmeye
Halkla iliflkiler, bir kurulufl bafllamfltr. Halkla iliflkiler fonksiyonu, iflletmenin dier fonksiyonlar ile ayn
ile hedef kitlesi arasnda iyi dzeyde olup srekli etkileflim halindedir. Hatta bu faaliyetin sorumluluu iflletme-
niyet ve karfllkl anlayfla
dayal iliflkileri srdrmeye nin tm alflanlarna yaylmfl durumdadr.
ynelik, nceden planlanmfl Halkla iliflkiler bir iflletme ile hedef kitle arasnda karfllkl iletiflimi, anlayfl
abalardr.
oluflturmaya ve srdrmeye yardmc olan ayrcalkl bir ynetim grevidir (Pelte-
kolu, 2001, s.2). Dier bir tanma gre halkla iliflkiler kifli ya da kuruluflun, dier
kifli ya da kurulufllarla bir kar elde etmek amacyla iliflkiler kurmak veya var olan
iliflkilerini gelifltirmek iin gereklefltirdii faaliyetlerin tamamdr (Budak, 2000,
s.8). Halkla iliflkiler, iinde bulunduu kifli ve kurulufllarla karfllkl olarak salkl
doru ve gvenilir iliflkiler kurmak, gelifltirmek, kamuoyunda olumlu izlenimler
yaratmak ve toplumla btnleflmek olarak da tanmlanmaktadr (Sabuncuolu,
1998, s.5). Tanmlardan da anlafllaca zere halkla iliflkiler fonksiyonunun en
nemli ifllevi hedef kitle ile iletiflim kurma olmaktadr. Peki hedef kitleyi kimler
oluflturmaktadr? Kimlerle iletiflim kurulacaktr? Tketiciler, rn veya hizmeti kul-
lanan mflteriler, yatrmclar, rakipler, resmi makamlar, kitle iletiflim kurumlar,
toplumsal evre, potansiyel ifl gc, alflanlar, ham madde ya da hizmet salayan-
lar, datmclar, finansal kurumlar gibi gruplar halkla iliflkiler faaliyetinin hedef ki-
telesini oluflturmaktadr. Bu nedenle halkla iliflkiler; kifli ya da kuruluflun amalar-
n gereklefltirmesine yardmc olan, nem sras kimi zaman tketici, kimi zaman
datmc ve alflanlar gibi, kuruluflun yapsna gre deiflkenlik gsteren hedef
kitlelerle gereklefltirilen stratejik iletiflim ynetimidir (Peltekolu, 2001, s.6).
Stratejik iletiflim ynetimi vurgusunu biraz aacak olursak, halkla iliflkiler ya da
kurumsal iletiflim faaliyeti iflletmenin hedefleri ve stratejileriyle uyum iinde yerine
getirilmesi gerekli bir faaliyettir. Kuruluflun hedef grubuyla kurduu iletiflim faali-
yetlerinin temeli kurumsal felsefeye ve amalara dayanmal ve tm iletiflim abala-
r ortak bir temelden ve ayn felsefeden hareket edilerek gereklefltirilmelidir.
(Okay, 2003, s.164) Bu balamda halkla iliflkiler yneticileri, iflletmenin hedefleri,
planlar, gl ve zayf yanlar, frsat ve tehditleri konusunda bilgi sahibi olmakta
ve stratejilerini de bu bilgiler flnda oluflturmaktadrlar. Yani iflletmenin ama ve
stratejileri halkla iliflkiler programnnn belirleyicileri olmaktadr.
www.evrenselpdf.com
Halkla iliflkiler uzun sreli, bir ynetim fonksiyonudur. Bir kurumun btn
paydafllaryla etkileflimli, uzun soluklu, kazan-kazan anlayflna, itibara, gvene da-
yal, olumlu iliflkiler kurmas ve srdrmesi iin halkla iliflkiler faaliyetine her za-
man ihtiya duyulmaktadr.
Halkla liflkiler Srecinin Aflamalar

Halkla iliflkiler faaliyetleri arafltrma, planlama, uygulama ve deerlendirme olmak
zere drt aflamal bir sreten gemektedir (Ertrk, 2009, s.459). Bu aflamalara k-
saca gz atalm.
Arafltrma
Hedef kitle olarak alnacak kesimin zellikleri, eilimleri, dflnceleri, toplumsal
ve kltrel yaplar arafltrlr. ncelikle arafltrmalardan beklenenler belirlenir.
Sonra da arafltrmada kullanlacak yntem ve aralar seilir. Bu yntem ve aralar
arasnda anketler, telefonla ve yz yze grflmeler, kitap ve makale incelemele-
ri, inceleme ve arafltrma sonular gibi yaynlar yer almaktadr.
Planlama
Yakn ve uzak gelecekte halkla iliflkiler konusunda ne yaplmak isteniyor? Nasl ve
ne zaman yaplmal? Hangi hedef kitleye dnk kampanya kimler tarafndan yapl-
mal? Sorularnn cevaplar planlama aflamasnda bulunur.
Uygulama
Bu aflama halkla iliflkiler alflmasnn en zor ve en nemli aflamasdr. Planlama
aflamasnda belirlenen mesajlar, kararlafltrlan ara ve yntemlerle, belirlenen he-
def kitleye ulafllr. Planlama aflamasnda gzden kaan eksikler ve hatalar var ise
dzeltici tedbirlerin alnd aflamadr. Hedef kitle, ara ve yntemler arasnda uyu-
mun salanmasna alfllr.
Deerlendirme
Gerek uygulama srerken gerekse kampanya bitiminden sonra elde edilen sonu-
lardan kazanlan deneyimler deerlendirilir ve gelecekte yaplacak kampanyalarda
bu deneyimlerden yararlanlr. Sonularn deerlendirilmesinden sonra iflletmenin
amalar gzden geirilir ve bu sre ayn aflamalardan geerek srekli bir biim-
de tekrarlanr.
Halkla liflkilerde Kullanlan Aralar

Halkla iliflkilerin baflars, hedef kiteleye ynlendirilecek farkl trdeki mesajlar ta-
flyacak ve ayn zamanda halktan gelecek bilgileri, elefltirileri ve nerileri kurulufla
aktaracak etkili aralarn kullanmyla mmkndr. Bu aralar kendi aralarnda
grupta toplayabiliriz.
Yazl aralar: flletme gazeteleri, dergiler, broflrler, el kitaplar, afifl, ilan
tahtas ve basn bltenleri vb.
Szl aralar: Yz yze grflmeler, telefon grflmeleri, toplantlar, konfe-
rans ve seminerler
Grsel-iflitsel aralar: Radyo ve televizyon, film ve videobantlar, sergi ve fu-
arlar, festival ve yarflmalar, alfl, yldnm, arlama trenleri, sponsorluk
etkinlikleri vb.
www.evrenselpdf.com
182 flletme lkeleri
flletmeler birka kiflinin sermayesi ile kurulup ynetilemeyecek kadar by-

yp halka ak flirketler haline gelince iflletmelerin sorumluluu sadece pay sahip-
leri ile snrl kalmaktan karak, alflanlar, mflteriler, tedarikiler, bayiler ve tm
topluma karfl genifl bir kitleye kadar yaylmfltr. Tek amacn kr elde etme oldu-
u dnemler artk geride kalmfl, tm paydafllarn hak ve karlarnn gzetildii bir
ynetim anlayflna doru geilmifltir. flte iflletmenin karlar ile kamu yararn or-
tak zeminde buluflturmaya alflan fonksiyon halkla iliflkiler fonksiyonudur.
AR-GE VE NOVASYON
flletmelerin en nemli destekleyici fonksiyonlarndan bir dieri arafltrma- gelifltir-
me ve inovasyondur. Klasik iflletmecilik anlayflnda ar-ge fonksiyonu, retim b-
lmne bal ve onun emrinde ikinci derecede bir faaliyet olarak organize edilip
yrtlmekteydi. Ancak iflletmelerin dfl evresinde meydana gelen ekonomik, po-
litik, teknolojik, kltrel her trl deiflim iflletmeleri yenilie ve farklla zorlamfl
ve ar-ge faaliyetlerinin ayr bir blm altnda yrtlmesini zorunlu hale getirmifl-
tir. Yeni rn ve hizmetler, yeni sreler, yeni teknolojiler, yeni pazarlar, yeni y-
netim ve organizasyon yaplar, yeni stratejiler gnmz rekabet ortamnn vazge-
ilmez unsurlar haline gelmifltir. flletmelerin dfl evrede meydana gelen bu dei-
flimleri frsat ve tehdit olarak deerlendirebilmeleri ve bu deerlendirmeler fln-
da yenilie ynelik yeni stratejiler belirleyebilmeleri gerekmektedir.
Ar-ge; iflletmelerde yeni Ar-ge ve inovasyon fonksiyonunu, iflletmenin temel fonksiyonlar retim ve
rn ve retim srelerinin pazarlamadan ayr dflnmek mmkn deildir. Her fonksiyon srekli karfllk-
ortaya karlmasna ynelik
sistemli ve yaratc l etkileflim ierisindedir. Pazarlama mflterilerin beklenti ve ihtiyalarn srekli ta-
alflmalardr. kip ederek pazardaki deiflimleri ar-ge departmanna bildirmekte, ar-ge departma-
n ise yapt arafltrmalar ve bulufllar sonucunda elde ettii sonular hemen pa-
zarlama blm ile paylaflmaktadr. Pazarlama ve ar-ge biriminden ede edilen ve-
riler dorultusunda retim departman da retim faaliyetine yn verecek, ya rn
zerinde deifliklikler yapacak, ya mevcut rn ortadan kaldrarak yeni rn re-
tecek ya da rn teknolojisinde yenilik yapacaktr.
SIRA SZDE Sizce teknoloji

SIRAbir rekabet arac mdr? flletmelerin teknolojiye yatrm yapma nedenleri
SZDE
5 ne olabilir?
Arafltrma ve gelifltirme, bilim ve teknolojinin geliflmesini salayacak yeni bilgi-
leri elde etmek veya mevcut bilgilerle yeni malzeme, rn ve aralar retmek, ya-
S O R U zlm retimiS dhil
O R U olmak zere yeni sistem, sre ve hizmetler oluflturmak veya
mevcut olanlar gelifltirmek amac ile yaplan dzenli alflmalardr. Bu balamda
DKKAT
ar-ge alflmalarnn
DKKAT
kapsam bilimsel ve teknik bilgi bilginin yaratlmasnn yann-
da bu bilginin yeni uygulamalarda kullanmn da iermektedir. Ar-ge; iflletmeler-
de yeni rn ve retim srelerinin ortaya karlmasna ynelik sistemli ve yarat-
N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
c alflmalardr.
AMALARIMIZ Arafltrma ve Gelifltirme Trleri

AMALARIMIZ
Arafltrma ve gelifltirme faaliyetleri nitelik ve kapsam asndan temel arafltrma, uy-
gulamal arafltrma ve gelifltirme olmak zere tre ayrlr (Sabuncuolu ve To-
K T A P kol, 2011, s.352-353).
K T A P
TELEVZYON TELEVZYON
NTERNET NTERNET
www.evrenselpdf.com
Temel Arafltrma
Yeni bilgi ve anlayfln elde edilmesi amacyla giriflilen alflmalardr. Belirli bir ti-
cari amac bulunmamakla beraber endstrinin bugnk ve gelecekteki faaliyet
alanlar asndan yararl bilgiler ortaya karabilirler. Temel arafltrmada incelenen
konunun anlafllmas ve tam bilginin elde edilmesine alfllr. Bilginin uygulanabi-
lirlii veya uygulamadaki deeri arafltrmacy ilgilendirmez. Temel arafltrma, yeni
hipotezler ve kuramlar ortaya koyar. Varlklarn deerini, yaplarn ve isel ba-
lantlarn zmler. Elde ettii bulgular genel yasalar biiminde dzenlemeye a-
lflr. Temel arafltrma sonular genellikle tartflma kabul etmeyen gereklerdir.
Uygulamal Arafltrma
zellikle belirli uygulamalara ve ticari amalara ynelik olarak mamuller ve re-
tim sreleri zerinde yaplan ve yeni bilgilerin elde edilmesine yol aan alflma-
lardr. Uygulamal arafltrma, temel arafltrma sonularndan yararlanma olanakla-
rn belirlemek veya belirli amalara ulaflabilmenin yeni yol ve yntemlerini sap-
tamak amacyla yrtlr. Bu abalar, bilinen bilginin gz nnde bulundurul-
masn ve bunlarn sorunlarn zm amacyla geniflletilmesini, derinlefltirilmesi-
ni ierir.
Gelifltirme
Gelifltirme, yeni veya nemli lde, iyilefltirilmifl malzeme, ara, mamul, retim
sreleri, sistemler veya hizmetler ortaya koyabilmek amacyla bilimsel bilginin
kullanmdr. flletmelerde, uygulamal arafltrma ile gelifltirme alflmalar bir arada
yrtlr. Gelifltirme, arafltrmalardan veya uygulamadaki deneyimlerden salanan
bilgilere dayal olarak yrtlen sistematik alflmalardr.
Sonu olarak, arafltrma ve gelifltirme alflmalar, gnmzn rekabet ortam
iinde iflletmenin varolufl mcadelesidir. flletmelerin srdrlebilirliini salayan
nemli bir fonksiyondur. Bu fonksiyon, iflletmenin dier btn fonksiyonlarnda
nemli rol oynamakta, retim, pazarlama, rgtsel yaplanmada kullanlan sis-
tem, yntem veya hizmetlerin iyilefltirilmesini amalayp iflletmenin byme ve
geliflmesini salayan destekleyici bir fonksiyon olarak ifllev grmektedir. Gn-
mzde geliflmifl lkelerde, iflletmeler arafltrma ve gelifltirme alflmalarna mevcut
mamullerin retiminden ok daha fazla nem vermektedirler. nk bir iflletme-
nin yeni bir mamul gelifltirmesi veya yeni bir sre gelifltirerek retim maliyetleri-
ni dflrmesi kendisine nemli pazar pay artfllar salamaktadr. Onun iin ifllet-
melerin faaliyetlerini karl bir flekilde srdrmek ve mevcut kaynaklarn etkin bir
flekilde kullanabilmek asndan arafltrma ve gelifltirme alflmalarna gereksinim-
leri byktr.
www.evrenselpdf.com
184 flletme lkeleri
zet
N
A M A Bir sistem olarak iflletmeyi tanmlamak. N
A M A
flletmenin temel fonksiyonlar olan retim ve pa-
1 Sistem; snrlar aka belli olan, ortak bir amaca 3 zarlama hakknda genel bir bilgiye sahip olamak.
doru organize bir dnflm sreci iinde girdi- retim fonksiyonu, insanlarn ihtiyalarn karfl-
ler alarak ve ktlar reterek birlikte alflan, bir- lamak zere retim faktrlerinin; doa, sermaye,
birleriyle etkileflim iinde olan bileflenlerin bir k- emek, giriflimcinin uygun ortamda bir araya geti-
mesidir. flletme de bir sistemdir. Ekonomik kay- rilerek mal ve hizmetlerin meydana getirilmesi
naklarn (girdi) eflitli iflletme basamaklaryla (s- olaydr. Pazarlama; bireysel ve kurumsal bek-
re) rn ve hizmete (kt) dnflt rgtsel lenti ve gereksinmeleri karfllayabilmek iin ge-
bir sisteme gzel bir rnektir. Ayn flekilde sis- rekli olan mal ve hizmet alflverifllerini gereklefl-
tem; belirli paralardan oluflan (alt sistemlerden), tirmek amac ile rnlerin tasarm, fiyatlandrl-
bu paralar arasnda belirli iliflkiler olan, bu par- mas, tantm ve datm ile ilgili tm faaliyetle-
alarn ayn zamanda dfl evre ile iliflkisi olan bir rin planlanmas ve uygulanmasdr.
btndr. flletmelerin de rn veya hizmet ret-
mek ya da kar etmek gibi bir amac vardr. eflit- N
A M A
flletmenin yardmc fonksiyonlarndan finans,
li paralardan oluflmufltur (retim, finansman, in- 4 insan kaynaklar ynetimi, muhasebe, halkla
san kaynaklar, muhasebe blmleri v.b.). Biri- iliflkiler, ar-ge ve inovasyonu aklamak.
sindeki deiflme tm sistemi etkilemektedir. nsan kaynaklar fonksiyonu, iflletmenin ama ve
N
hedeflerine ulaflmak iin gereken faaliyetleri ger-
flletmenin genel fonksiyonu olan ynetim fonksi- eklefltirecek yeterli sayda nitelikli alflann ifl-
A M A
2 yonunu tanmlayamak, ynetim kavramn, s- letmeye kazandrlmas, gelifltirilmesi, deerlen-

recini ve zelliklerini aklayabilmek. dirilmesi ve srekliliinin salanmas ile ilgili ifl-
Ynetim, organizasyon kaynaklarnn etkin ve levlerdir. Muhasebe, iflletme faaliyetleri hakkn-
yeterli biimde planlanmas, rgtlenmesi, y- da parasal bilgilerin rakamsal olarak belirlenme-
neltilmesi ve denetlenmesi yoluyla organizasyon si, kaydedilmesi, zetlenmesi, deerlendirilmesi
amalarna eriflilmesini salayan bir sretir. Y- ve ilgili paydafllara aktarlmas srecidir. Halkla
netici ncelikle kendisine verilen hedeflere ula- iliflkiler kifli ya da kuruluflun, dier kifli ya da ku-
flabilmek iin yaplacak iflleri planlar. kinci ola- rulufllarla bir kar elde etmek amacyla iliflkiler
rak plana uygun bir flekilde ifllerin tamamlanma- kurmak veya var olan iliflkilerini gelifltirmek iin
s iin elindeki ifl gc dahil tm kaynaklar or- gereklefltirdii faaliyetlerin tamamdr. Arafltr-
ganize eder. fller planlandktan ve organize edil- ma ve gelifltirme, bilim ve teknolojinin geliflme-
dikten sonra sra ifllerin yaplmasna gelir. Yne- sini salayacak yeni bilgileri elde etmek veya
tici bu aflamada yneltme (emir-komuta) ifllevini mevcut bilgilerle yeni malzeme, rn ve aralar
gereklefltirerek iflletmedeki herkesi amalar retmek, yazlm retimi dhil olmak zere yeni
dorultusunda harekete geirir. Son olarak y- sistem, sre ve hizmetler oluflturmak veya mev-
netici yaplan ifllerin plana uygun olarak yrt- cut olanlar gelifltirmek amac ile yaplan dzenli
lp yrtlmediini denetleyerek gerekli dzelt- alflmalardr.
meleri yapar. flletme, ynetimin bu drt temel
fonksiyonundan sonra amalarna ulaflmfl olur.
www.evrenselpdf.com
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi ynetimin fonksiyonlarn- 6. Afladakilerden hangisi iflletmenin insan kaynaklar
dan deildir? ynetimi fonksiyonuna iliflkin faaliyetlerdendir?
a. rgtleme a. Aktiflerin ynetimi
b. Kontrol b. Tutundurma
c. Planlama c. Fon tedariki
d. Yneltme d. Endstriyel iliflkiler
e. Halkla iliflkiler e. Datm
2. Afladakilerden hangisi iflletmelerin temel fonksi- 7. Muhasebe fonksiyonuna iliflkin aflada verilen bilgi-
yonlarndan biridir? lerden hangisi doru deildir?
a. Halkla iliflkiler a. Muhasebe parayla ifade edilebilen ifllemlerle il-
b. Pazarlama gilidir.
c. AR-GE b. flletmenin tm blmleri muhasebenin verileri-
d. nsan kaynaklar ynetimi ne ihtiya duyar.
e. Ynetim c. Muhasebe sisteminin son aflamas zetlemedir.
d. Gelir tablosu ve bilano raporlama aflamasnda
3. Afladakilerden hangisi retim fonksiyonu ile ilgili en ok kullanlan tablolardr.
konu ve faaliyetler arasnda yer almaz? e. Muhasebenin ilk fonksiyonu mali ifllemlerin mu-
a. Tedarik zinciri ynetimi hasebe defterlerine geirilmesidir.
b. Stok ynetimi
c. Yer seimi 8. cretlemede eflitlik ilkesini gereklefltirmeye yardm-
d. Kalite kontrol c olan ve iflletmedeki her iflin greceli deerini belirle-
e. Datm yen teknie ne ad verilir?
a. fl analizi
4. Afladakilerden hangisi pazarlama karmasnn un- b. fl deerlemesi
surlarndan biri deildir? c. fl gerekleri
a. rn tasarm d. fl tanm
b. Datm e. nsan kaynaklar planlamas
c. Koordinasyon
d. Fiyatlandrma 9. Halkla iliflkiler fonksiyonuna iliflkin afladaki ifade-
e. Tutundurma lerden hangisi doru deildir?
a. alflanlarn eitim ve gelifltirilmesinde rol oynar.
5. Afladakilerden hangisi finans fonksiyonu iinde b. flletmenin ama ve stratejileri ile uyumlu olma-
yer alan faaliyetlerden biri deildir? ldr.
a. Stok ynetimi c. flletmenin hedef kitlesi ile iletiflim kurma grevi
b. Finansal analiz vardr.
c. Finansal planlama d. Kamuoyunda olumlu izlenim yaratr.
d. Aktif ynetimi e. Toplumla btnleflmeye yardmc olur.
e. Fon tedariki
10. Afladakilerden hangisi uzmanlaflmfl bilgiyi, dene-
yimi, zel ara ve teknikleri kullanmay gerektiren y-
netici yeteneini ifade etmektedir?
a. Teknik
b. Kavramsal
c. Befleri
d. Yrtc
e. Etkileflimci
www.evrenselpdf.com
186 flletme lkeleri
Yaflamn inden
ki fiirketin rnek Deiflimi

nci Exide ve Jantafl, nci Holding bnyesinde yer alan
iki flirket. Her ikisi de sektrlerinde nemli yerlere sa-
verilmesi sreci 4.5 gnden 1 gne indi. Departman y-
neticilerinin bu ifl iin harcad sre 45 dakikadan 8
dakikaya, bu srete kullanlan dokman says ise
hip, dnya apnda pazarlarda faaliyet gsteriyorlar. 4den 1e ekildi. Capital, bu deiflim srecini, nci Hol-
Ancak, 2000 ylnn sonlarna doru, nemli bir gerei ding Yrtme Kurulu yesi Meral Zaimden dinledi...

fark ettiler. Alt yaplar ve mevcut ifl sreleri, ulafltkla-
r dzeyi taflyamyor, mflteri memnuniyetinde sorun- Kaynak: http://www.capital.com.tr/iki-sirketin-ornek-
lara neden oluyordu. Bu nedenle deiflim bafllatlmas- degisimi-haberler/17102.aspx den derlenmifltir, eriflim
na karar verildi, SAPla anlaflmaya varld. Befl ay gibi tarihi: 18.11.2011.
ksa srede, mthifl denebilecek sonulara ulafllmas,
dnflm rnek model haline getirdi.
Trkiyenin nde gelen jant reticilerinden Jantafl
1940l yllarda, nci Ak ise 1980lerde kuruldu. Her Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
ikisinde de retim bafllangta kk atlyelerde yapl- 1. e Yantnz yanlfl ise, Ynetim konusunu gz-
d. Bu iki firma kurucusu Cevdet ncinin giriflimcilik ru- den geiriniz.
hu ile ksa srede byd, milyonlarca dolarlk ciro ya- 2. b Yantnz yanlfl ise, Bir Sistem Olarak flletme
pan iki byk flirket ortaya kt. fiimdi nci ile Jantafl, ve Fonksiyonlar konusunu gzden geiriniz.
sadece Trkiyede deil, dnya pazarlarnda da sz sa- 3. e Yantnz yanlfl ise, retim konusunu gzden
hibi durumdalar... geiriniz.
Sorunlar bafl gsteriyor 4. c Yantnz yanlfl ise, Pazarlama konusunu gz-
Bu iki flirket deiflime karar verip, yeniden yaplanma den geiriniz.
srecine girdiler. Alnan kararda, stikrarl bymenin 5. a Yantnz yanlfl ise, Finans konusunu gzden
temelinde mflteri memnuniyeti yatar ilkesi vard. fiir- geiriniz.
ket ynetimi, bu ilkeyi hayata geirmek iin ortaya - 6. d Yantnz yanlfl ise, nsan Kaynaklar konusu-
kan sorunlar aflmak istiyordu. Ancak, flirketlerin mev- nu gzden geiriniz.
cut teknoloji alt yaps ve ifl akfllarnda sorunlar bafl 7. c Yantnz yanlfl ise, Muhasebe konusunu gz-
gstermeye bafllamflt. den geiriniz.
retim blmnden habersiz mal sevkyat yaplyor, 8. b Yantnz yanlfl ise, nsan Kaynaklar konusu-
maliyet hesaplar - bte ve muhasebe rakamlar birbi- nu gzden geiriniz.
rini tutmuyordu. Satfl raporlarnn hazrlanmas bir haf- 9. a Yantnz yanlfl ise, Halkla liflkiler konusunu
ta gibi uzun bir zaman alyordu. Finansman, satfl ve sa- gzden geiriniz.
tn alma ifllemlerini kendi gelifltirdikleri ticari program- 10. a Yantnz yanlfl ise, Ynetim konusunu gz-
larla yapyordu. Ancak, mevcut programlar byme den geiriniz.
trendine ayak uyduramaynca Holding, bu iki amiral
gemisi iin yeni bir sistemin arayflna girdi.
zm ise yeniden yaplanmada ve deiflimde grl-
d. Bu amala, nce teknoloji altyaps ve ifl akfllar
gzden geirildi. Yeniden yaplanmay hayata geirmek
iin, dnyann nde gelen flirketlerinden SAP ile anlafl-
maya varld. Esas hedef, mflterilere daha iyi hizmet
vermekti. Bunun iin de lojistik sorunlarnn zm,
kalitenin artrlmas, blmler arasndaki ifl ve bilgi ak-
flnn engetre edilmesi gerekiyordu.
Proje 4 ay nce tamamland ve o gnden bugne her
iki flirkette de pek ok alanda iyileflme grld. rne-
in sipariflin gelifli, kabul edilmesi ve mflteriye cevap
www.evrenselpdf.com
Sra Sizde Yant Anahtar

Sra Sizde 1 Sra Sizde 4
Sistem, snrlar aka belli olan, ortak bir amaca do- nsan kaynaklarn gelifltirme etkinliklerinin temel ama-
ru organize bir dnflm sreci iinde girdiler alarak ve c, alflmakta olan bireylerin performanslarndaki ye-
ktlar reterek birlikte alflan, birbirleriyle etkileflim tersizlikleri gidererek, bireylere beklenen yeterlikleri
iinde olan bileflenlerin bir kmesidir. flletme bir sis- kazandrmaktr. Bu amala alflanlarn ifllerinde bul-
temdir. Ortak bir ama dorultusunda evresinden gir- duklar doyumu, bireylerin verimini ve btn olarak r-
diler almakta, belirli srelerden geirerek rn ve/ve- gtn performansn ykseltmek iin insan kaynaklar-
ya hizmetlere dnfltrmektediler. retim, pazarlama, n gelifltirme abalarna ihtiya vardr. flletmeler al-
insan kaynaklar, finansman, halkla iliflkiler, ar-ge gibi flanlar eiterek, rgt iinde geliflimlerine yardm ede-
rek ve beceri ve yeteneklerinin daha iyi kullanlmasn
blmler iflletmenin alt sistemlerine; sektr, devlet, eko-
salayarak rgt amalarna ulaflmaya alflr.
nomik ve politik koflullar ise iflletmenin st sistemlerine
rnek olarak verilebilir.
Sra Sizde 5
flletmelerin yeniliki olmalarn ve dnyaya almalar-
Sra Sizde 2
n salayacak en nemli aralardan biri teknolojidir.
Yneticilerin iflletmelerin baflar ya da baflarszlnda
Ulusal ve uluslararas pazarlarda rekabet avantaj sala-
ok nemli rolleri vardr. En nemlisi aldklar kararlar-
mak ve devam ettirmek isteyen iflletmelerin rakiplerine
la iflletmeye yn vermektedirler. Deiflen koflullara g-
gre daha kaliteli rn daha ksa srede retebilecek
re gerekli deifliklikleri yapan ve iflletmenin gelecei
uygun teknolojiyi semeleri gerekmektedir. Hangi sek-
konusunda karar verecek olan kifliler yneticilerdir.
trde bulunurlarsa bulunsunlar, tm iflletmelerin reka-
Kaynaklarn yararl rn ve hizmetlere dnfltrlme-
beti pazar koflullarnda ayakta kalabilmeleri iin kalite
sinde nemli faktrlerden birisi de ynetim bilgi ve ye-
gelifltirme faaliyetlerini yrtmeleri gerekmektedir. De-
teneidir. Ayn flekilde etkin iletiflimin kurulmasnda,
iflen mflteri ihtiya ve beklentilerine cevap verebile-
sorunlarn zlmesinde ve iflletme ii ve dfl kiflilerle
cek retimin yaplmas ve srekliliin salanmas ve ka-
koordinasyon salanmasnda yine en byk rol onlar-
litenin arttrlmas teknolojiye ve ar-ge ye yaplan yat-
dadr. Bu nedenle yneticilerin iflletmeler zerinde ok
rmlarla mmkn olabilecektir.
nemli bir rol vardr.
Sra Sizde 3
flletmeler baflar elde etmek istiyorlarsa ifle nce mfl-
teriden bafllamak zorundadrlar. ncelikle mflteri bek-
lenti ve ihtiyalarn doru belirlenmelidirler. flte pa-
zarlama bu ifllevi yerine getirmektedir. Tketicilerin ar-
zu ve isteklerini tespit ederek yatrm ve retim faaliyet-
lerini bunlar dorultusunda ynlendirir. retimden son-
ra rnleri tketicilere kadar ulafltrr ve satfl ncesin-
de, srasnda ve sonrasnda tketicilerin tepkilerini ta-
kip ederek retim fonksiyonuna yn vermeye alflan
bir fonksiyondur. Dolaysyla dier iflletme fonksiyonla-
rnn ncesinde yer alan ve stratejik neme sahip bir
fonksiyondur.
www.evrenselpdf.com
188 flletme lkeleri
Kaynaklar
Akg, . (2008). Finansal Ynetim. stanbul: Avcol Ba-
sm Yayn.
Altunflk, R, zdemir, fi. ve Torlak, . (2006). Modern Pa-
zarlama. stanbul: Deiflim Yaynlar.
Armstrong G.ve Kotler P. (2009). Marketing: An Intro-
duction. N.J: Pearson Education.
Bingl, D. (2003). nsan Kaynaklar Ynetimi, stanbul:
Beta Basm Yaym Datm.
Budak G.ve Budak G. (2000). Halkla liflkiler Davranfl-
sal Bir Yaklaflm. zmir: Barfl Yaynlar.
Boone ve Kurtz, (2004). Contemporary Marketing. Ohi-
o: Thompson/South Western.
Bker, S. Aflkolu, R. ve Sevil, G. (2009). Finansal Yne-
tim. Ankara: Szkesen Matbaaclk.
Can, H. Tuncer, D ve Ayhan, D.Y. (2002). Genel flletme-
cilik Bilgileri. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Cemalclar, ., Benligiray, Y. ve Srmeli, F. (2002). Genel
Muhasebe. Eskiflehir: Akretim Faltesi Yaynlar.
Certo, S. (2006). Modern Management, NY: McGraw Hill.
Daft, R. (2000). Management, N.Y:The Dryden Press.
Ertrk, M. (2009). flletme Biliminin Temel lkeleri. s-
tanbul: Beta Basm Yaym Datm/10.
Geylan, R. (1996). Personel Ynetimi. Eskiflehir: Birlik
Ofset Yaynclk.
Kobu, B. (2010). retim Ynetimi. stanbul: Beta Basm
Yaym Datm.
Koel, T. (2010). flletme Yneticilii. stanbul: Beta Ba-
sm Yaym Datm.
Kotler, P. ve Armstrong, G., Principles of Marketing,
2010, New Jersey: Pearson Education.
Mirze, S.K. (2010). flletme. stanbul: Literatr Yaynclk.
Mucuk, . (2010). Pazarlama lkeleri. stanbul: Trkmen
Kitabevi.
Mucuk, . (2010). Modern flletmecilik. stanbul: Trk-
men Kitabevi.
OBrien J. A, G. M. Marakas (2008). Management Infor-
mation Systems, 8th ed. Boston : McGraw-Hill Irwin.
Okay, A. (2003). Kurum Kimlii. stanbul: Kapital Medya
MediaCat Kitaplar.
Peltekolu F. B. (2001). Halkla liflkiler Nedir. stanbul:
Beta Basm Yaym Datm.
Saraslan, H. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergi-
ler/42/448/5024.pdf
Sabuncuolu, Z. (2000). nsan Kaynaklar Ynetimi.
Bursa: Ezgi Kitabevi.
Sabuncuolu, Z. ve Tokol, T. (2011). flletme. Bursa.
Sevilengl, O. (2005). Genel Muhasebe. Ankara: Gazi Ki-
tabevi.
www.evrenselpdf.com
Szlk 189
Szlk
Dnya Ticaret rgt: Kreselleflmenin gelifltirilmesi ama-
A
cyla kurulan Dnya Ticaret rgt, uluslarn arasndaki
Ar-ge: flletmelerde yeni rn ve retim srelerinin ortaya
ticaretin nndeki engelleri kaldrarak dnya zerinde-
karlmasna ynelik sistemli ve yaratc alflmalardr.
ki ticareti gelifltirmek ve tm lkelerin pazarlarda eflit fle-
Arz: Belirli bir zaman diliminde, reticilerin piyasada deiflik
kilde yer almasn salayarak dnyann ekonomik by-
fiyat dzeylerinde satmak istedikleri rn miktarna ise
me ve kalknmasn salamakla grevlidir.
arz ad verilir.
B E
Ekonomik Arafltrma: Kurulmas dflnlen iflletmenin eko-
Baflabafl Noktas: Ksa dnemde hem sabit, hem de deiflken
nomik adan verimli ve krl olup-olmadnn belirlen-
giderlere sahip iflletmelerin alacaklar stratejik kararlara
mesi ynndeki alflmalar ierir
yardmc olan bir krllk zmlemesidir.
Ekonomik Fonksiyon: flletmeler, ekonomik fonksiyonlar-
Birleflmeler: flletmeler birleflirken hukuki ve ekonomik ba-
na gre snflandrlrken temel alnan lt, iflletme ta-
mszlklarn koruyabilir veya kaybedebilir.
rafndan yerine getirilen fonksiyon ve retilen rnn
Byklk: flletmelerin byklklerine gre snflandrlmas
trdr. Bu lte gre iflletmeler; mal reten iflletme-
greli bir yaklaflmdr. Yaplan ayrm lkeden lkeye, ler, hizmet reten iflletmeler ve pazarlama iflletmeleridir.
zamana ve faaliyette bulunulan alana gre deifliklikler Ekonomik Sistem: Bir toplumun retim, deiflim, tketim
gsterecektir. Yukardaki ltlerden hangisinin kullan- ve blflm gibi ekonomik sorunlarn bir dzen ieri-
laca, snflandrmaya tabi tutulan iflletmenin eflidine, sinde zmek iin oluflturulan sosyal rgtlenme biim-
amacna ve faaliyet alanna gre deiflecektir. leri ekonomik sistemleri oluflturmaktadr.
Byme: flletmeler asndan saysal olarak geliflme ve re- Ekonomiklik: flletme faaliyetleri sonucunda elde edilen ge-
tim hacminin artfl olarak tanmlanabilir. Byme, ifllet- lir ile bu gelirlerin elde edilebilmesi iin katlanlan iflg-
melerin nitelik olarak kaliteyi arttrmas fleklinde olabile- c, hammadde ve yardmc madde gibi elerin parasal
cei gibi; hacimsel olarak retim miktarn, rn eflitli- ifadesiyle ortaya kan tm maliyetlerin oransal bir so-
liini, varlk veya kaynaklarn arttrmas fleklinde de ola- nucudur.
bilir. Etik: flletme faaliyetlerinde doru ve yanlfl ile iyi ve k-
Byme: flletmeler, nicel veya nitel olarak byyebilirler. ty sorar. Karmaflk ahlakla ilgili sorunlarn incelen-
Nicel byme satfl gelirleri, rnlerin eflidi, yatrmlar, mesinde ve zmnde etik ilkelerin uygulanmasnn
kapasite kullanm, personel says gibi alanlarda saysal bir disiplin ve sanatdr.
geliflimi kapsamaktadr. Nitel byme ise iflletmede bu-

lunan unsurlarn kalitesinin geliflmesidir. F
Faaliyet Alan: Faaliyet alanlarna gre snflandrlrken te-
mel alnan lt, retilen rnn tr ve retimin ger-

eklefltirildii alandr. Bu lte gre iflletmeler; ends-
okuluslu flletmeler: Uluslararas iflletmelerden daha b-
tri (sanayi) iflletmeleri, ticaret iflletmeleri ve hizmet ifllet-
yk, daha geliflmifl ve daha karmaflk yapda olan ifllet-
meleridir.
melerdir. Bir iflletmenin ok uluslu iflletme olarak kabul
Finansal Arafltrma: Yaplmas planlanan yatrma para des-
edilebilmesi iin yabanc lkelerdeki retiminin, krnn
teinin nasl salanaca, yaplacak yatrmn karfllnn
ve istihdam ettii personel saysnn toplam retim mik-
alnp-alnamayaca ve kr elde edebilmek iin retile-
tar, kr ve personel saysnn byk bir ksmn olufltur-
cek birim miktarnn belirlenmesi gibi konular yer alr.
mas gerekmektedir.
Finansman: flletmenin ihtiya duyduu fonlarn en uygun
koflullarda salanmas ve bu fonlarn en etkin bir biim-
D de kullanlmas ile ilgili faaliyetler olarak tanmlanabilir.
Deiflken Giderler: flletmenin retim miktarna gre artan
ya da azalan, retim olmad zaman da oluflmayan gi- G
derlerdir. Giriflimci: Kr elde etmek iin retim faktrlerini bir araya
getirip, verimli bir biimde kullanan kiflidir.
www.evrenselpdf.com
190 flletme lkeleri
Giriflimci: retim faktrlerini bir araya getirerek retime yn-

K
lendiren, iflletmeyi kurarak risklere katlanp, kar sala-
Kamu flletmeleri: Sermayesinin tamam veya %51inden faz-
maya alflan kifli giriflimcidir.
las kamu tzel kiflilerine ait olan iflletmelerdir.
H Kapasite: retim faktrlerinin belirli bir dnemde (saat, gn,
Halkla liflkiler: Bir kurulufl ile hedef kitlesi arasnda iyi ni-
hafta, yl) rn ve hizmetleri retebilme yetenek ve ola-
yet ve karfllkl anlayfla dayal iliflkileri srdrmeye y-
naklarnn metre, kg, adet ve litre gibi uygun bir l bi-
nelik, nceden planlanmfl abalardr.
rimiyle ifade edilmesi biiminde tanmlanabilir.
Hizmet: nsan ihtiyalarn karfllama zellii taflyan aralara,
Krllk: Genel anlamda maliyet ile satfl fiyat arasndaki fark-
hizmet ad verilir.
tr. flletmelerin gelirlerinden giderlerinin karlmas so-
Hukuki Yap: flletmenin hak ve yetkilerini kullanp koruya-
nucu elde edilen pozitif deerdir.
bilmesi iin ncelikli bir kofluldur.
Krllk: flletmenin belirli bir dnemde elde ettii krn, ay-
n dnemde kullanlan sermayeye orandr.
Kiflisel Etik Geliflimi: Kiflisel dzeydeki etie iliflkin sorun-
htiya: Toplumdaki bireylerin maddi ve kltrel varlklarn
lar, harcamalar fliflirme, hasta olunmad halde hastalk
srdrebilmeleri ve gelifltirebilmeleri iin, eflitli rn ve
mazeretiyle izin alma, rflvet kabul etme, ynetimin ka-
hizmetlere karfl duyduklar istee ve bu istein yaratt
rarlarna gre deil, duygulara gre hareket etme, cinsi-
gerginlie ihtiya denir.
yet ayrm yapma, belli kiflilerin kar iin yasalar ihlal
kame rnler: flletmenin rnlerinin yerini alabilecek ve
etme gibi konularla ilgilidir. Eer bir etik sorun, bireysel
tamamen benzemeyen rn ve hizmetlerdir.
sorumlulukla snrlandrlrsa birey, hareket ynn be-
novasyon: Farkl, deiflik, yeni fikirler gelifltirmek ve bunla-
lirlemeden nce kendi etik motivasyon ve standartlarn
r uygulamaktr.
aklamak zorundadr.
nsan Kaynaklar Ynetimi: Nitelikli alflanlarn doru za-
Konumluk Yer: flletmenin faaliyetlerini yrtmek zere, be-
manda iflletmeye seilmesi, yerlefltirilmesi, eitimi, dl-
lirlenen kurulufl yeri iinde, fiziksel mek_n olarak kurul-
lendirilmesi ve deerlendirilmesi konularnda yrtlen
duu veya ald yerdir.
prosedr ve uygulamalardr.
Kurulufl Yeri: Giriflimcinin; iflletme amalarna etkin ve ve-
stek: Yaflamsal neme sahip olmayan ancak, yaflammza
rimli bir biimde ulaflmak iin faaliyetlerini gereklefltir-
rahatlk ve konfor ekleyen fleyler ise istek olarak adlan-
mek zere belirledii yerdir.
drlr.
Kresel flletme: Kresel iflletmeler tm dnyay kendileri
flbirlikleri: ki ya da daha fazla sayda iflletme yeni rn ve-
iin bir pazar yeri olarak grr, retimde kullandklar
ya hizmetler gelifltirmek, yeni piyasalara girmek veya
kaynaklarn tm dnyadan temin eder ve retim sre-
kaynak dnfltrme srelerini iyilefltirmek amacyla bir
lerini dnyann her tarafnda gereklefltirirler.
araya gelerek stratejik iflbirlikleri kurabilirler.
Kresel Pazar: nceleri sadece yerel pazarlara hizmet eden
flletme Fonksiyonlar: Ynetim, pazarlama, retim, insan
iflletmelerin belirli bir noktadan sonra kendilerine baflka
kaynaklar ynetimi, finansman, muhasebe, halkla iliflki-
pazarlar, daha dflk maliyetli retim kaynaklar arama-
ler, tedarik, ar-gedir.
ya bafllamalar ve bunu gereklefltirmek iin harekete
flletme Kurma: flletmecilik literatrne yatrmdr.
gemeleri bir bafllang noktasdr.
flletme: eflitli kaynaklarn bir araya getirilerek, toplumun
Kresel retim: Gnmz iflletmeleri de zellikle iflgc ve
gereksinimi olan rn ve hizmetlerin retimi ve datm
hammadde maliyetlerinde tasarruf kayglar ile ya da ka-
ile ilgili eflitli faaliyet ve ifllevlerin yapld bir rgt,
litelerini daha iyilefltirmek amacyla retimlerini baflka
kurum ya da kurulufltur.
lkelere aktarmaktadrlar.
flletme: Toplumdaki bireylerin ihtiyalarn kar salama ama-
cyla karfllamak iin, dzenli olarak rn ya da hizmetin
M
retim ya da datmn gereklefltiren ekonomik bir et-
Misyon: flletmenin tm alflanlar tarafndan paylafllan de-
kinliktir.
erler ve ortak inanlar btndr.
flletmelerin snflandrlmas: flletmeler deiflik esas ve l-
Muhasebe: flletme faaliyetleri hakknda parasal bilgilerin
tlere gre (ekonomik ifllevleri, amalar vb.) snfland-
rakamsal olarak belirlenmesi, kaydedilmesi, zetlen-
rlabilmektedir. Byle bir snflandrma iflletmelerin daha
mesi, deerlendirilmesi ve ilgili paydafllara aktarlmas
bilimsel olarak ele alnp incelenmelerine olanak tanr.
srecidir.
www.evrenselpdf.com
Szlk 191
Mlkiyet: Kendisinin olan bir fleyi yasa erevesinde istedii Sistem: Snrlar aka belli olan, ortak bir amaca doru or-
gibi kullanabilme hakk. ganize bir dnflm sreci iinde girdiler alarak ve k-
tlar reterek birlikte alflan, birbirleriyle etkileflim iin-
O- de olan bileflenlerin bir kmesidir.
Ortak Giriflimler: Anlaflmann bir szleflmeye balanmas ve Sosyal Sorumluluk: flletmelerin topluma karfl duyarl dav-
ortakln bir araya gelen iflletmelerden ayr bir tzel ki- ranmalardr. flletme performansnn sadece ekonomik
flilie sahip olmas durumunda ortakla ortak giriflim olarak deil, sosyal ve evresel etkileriyle birlikte deer-
ad verilmektedir. lendirilmesini ne karan bir kavramdr.
rgtsel Arafltrma: Temel olarak; iflletmede yaplacak iflle- Sreklilik: flletme faaliyetlerinin bir sreye bal olmakszn
rin belirlenmesi ve gruplandrlmas, iflleri yapacak ki- devam edeceini ifade eder.
flilerin belirlenmesi ve yetki-sorumluluklarn verilmesi fiahs fiirketleri: Belirli saydaki kiflinin ortak ekonomik -
ve ifllerin grlecei yer, ara ve yntemlerin belirlen- karlar dorultusunda kurduu, sermayeleri ve ynetim-
mesi aflamalarndan oluflur. leri asndan kiflilere bal olarak rgtlenen ve sorum-
luluklar ortaklarn kiflisel varlklarn kapsayan iflletme-
P lerdir.
Pazar Arafltrmas: Herhangi bir rnle (rn/hizmet) ilgili,
belirli bir blgedeki arz ve talebin belirlenmesi srecidir. T
Pazarlama: rn ve hizmetlerin reticisinden tketiciye ulafl- Talep Tahmin Yntemleri: Saysal olmayan (kiflisel grfl
trlmasn temin eden datm ynn ifade ederken ge- ve yargya dayal) ve saysal tahmin yntemleri olmak
nifl anlamda pazarlama kavram ise tketici ve toplumun zere iki biimde incelenebilir.
tepki, istek ve arzularn ve ihtiyalarn takip ve tespit Talep Tahmini: rnn hedef pazara nfuz etme gcnn
ederek yatrm ve retim faaliyetlerinin ynlendirilmesi belirlenmesidir.
olayn ifade eder. Talep: Belirli bir zaman diliminde piyasada tketicilerin dei-
flik fiyat dzeylerinde satn almak istedikleri ekonomik
R rn ve hizmet miktar olarak tanmlanabilir.
Rekabet Avantaj: flletmenin karllnda artfl salar. fllet- Teknik Arafltrma: flletmenin uygulayaca retim sreleri-
menin rakiplerine karfl sahip olduu pazar paynn ge- nin ya da teknolojinin ekonomik adan uygunluunu
nifllemesini salar. flletmenin uzun vadede geliflmesini ortaya karmak ve baflar iin gerekli teknolojiyi belirle-
ve devamlln salar. mek iin yaplr.
Teknoloji Seimi: Sektre, sermaye gcne ve kresel gelifl-
S-fi melere gre deifliklik gsterir. Bu yzden giriflimci ve-
Sabit Giderler: flletmenin retim miktarna bal olarak de- ya karar vericinin, dnyada gerekleflen geliflmeler ve
iflmeyen giderlerdir. lke koflullar arasnda denge kurabilecek bir bakfl a-
Satn Almalar: ki iflletmenin bir araya gelerek bir iflletmeye sna sahip olmas gerekir.
dnflmesi birleflme olarak tanmlanmaktadr. Satn al- Ticaret fiirketleri: retici iflletmeler ile tketiciler arasnda
malarda, bir iflletme dier bir iflletmenin ounluk hisse- yer alan ve retici iflletmelerin rettikleri rnlerin top-
sini veya tamamn satn almaktadr. tancln, yar toptancln ve perakendeciliini yapan
Sermaye fiirketleri: Bir araya gelen ortaklar ve bunlarn ge- iflletmelerdir[0].
tirdikleri katlma paylarndan meydana gelen, ortakl Tketici: Tketim eylemini gereklefltiren birey ya da rgt-
kuran kiflilerden ziyade ortaklk sonucu oluflan tzel ki- ler ise, tketici adn alr.
fliliin n planda olduu flirketlerdir. Tketicilerin Tr: En son tketiciler ve ara tketicilerdir.
Snflandrma ltleri: Faaliyet Alanlarna Gre flletmeler, Tketim: retilen rn ve hizmetlerin, istek ve ihtiyalar
Ekonomik Fonksiyonlarna Gre flletmeler, retim Ara- karfllama amacyla kullanmasna tketim denir.
larnn Mlkiyetine Gre flletmeler, Byklne Gre
flletmeler, retimde Kullanlan Teknolojiye Gre fllet- U-
meler, Tketicilerin Trne Gre flletmeler, Hukuki Ya- Ulusal Kken: Belli bir lke snrlar iinde kurulmufl ve fa-
plarna Gre flletmeler, Ulusal Kkenlerine Gre fllet- aliyetlerini ulusal snrlar iinde gereklefltiren, mlkiyet,
meler. sermaye ve ynetim bakmndan yabanc bir lkeye ba-
l olmayan zel ve kamu iflletmeleridir.
www.evrenselpdf.com
192 flletme lkeleri
retim Faktrleri: rn ve hizmet retiminin gereklefltiril- Yatrm: Giriflimcinin elinde bulundurduu ekonomik deer-
mesini salayan retim faktrleri; iflgc, doal kaynak- leri rn ve/veya hizmete dnfltrerek, gelir getiren bir
lar, sermaye, teknoloji ve giriflimciden oluflur. iflletme kurmadr.
retim Sistemi Seimi: Giriflimci, iflletmede kuraca retim Yetki ve G: Yetki, bir grevi, bir ifli yasalarn verdii im-
sistemine karar verirken; sermaye, pazarn bykl ve knlara gre, belli flartlarla yrtmeyi salayan haktr.
pazar pay, iflgc nicelik ve nitelii, lisans, patent ve G, birim zamanda yaplan iflin nicelii ile llen ifl
teknik destek olanaklar ve kullanlacak teknoloji gibi yapabilme yetenei.
unsurlar gz nnde bulundurmak durumundadr. Ynetici: Ynetici, giriflimci gibi risk ve karn stlenicisi ol-
retim: nsan ihtiyalarnn giderilmesine yarayan rn ve mayp cret karfllnda giriflimci iin iflletmede alflan
hizmetlerin elde edilmesi iin yaplan her trl faaliyete kiflidir.
retim denilir. Ynetim: Organizasyon kaynaklarnn etkin ve yeterli biim-
retim: nsanlarn ihtiyalarn karfllamak zere retim fak- de planlanmas, rgtlenmesi, yneltilmesi ve denetlen-
trlerinin; doa, sermaye, emek, giriflimcinin uygun or- mesi yoluyla organizasyon amalarna eriflilmesini sala-
tamda bir araya getirilerek rn ve hizmetlerin meydana yan bir sretir.
getirilmesi olaydr.
rn: nsan ihtiyalarn karfllama zellii taflyan aralara,
rn denir.
V
Veri/Bilgi Kaynaklar: Tketicilerle dorudan iletiflim kura-
rak gzlem, grflme ve anket teknikleri yardmyla bil-
gi toplamaya, birincil kaynaktan bilgi toplama ad verilir.
Ancak bu yntem ikincil kaynaktan bilgi toplamaya g-
re olduka maliyetli ve zaman alcdr. kincil kaynaktan
bilgi toplama ise; istatistikler, raporlar, zgn tezler, ma-
kaleler ve kitaplar gibi bilgi kaynaklarndan alnan veri
ya da bilgilerin genelleme, zmleme, sentez, yorum
ve deerlendirmesini ierir.
Verimlilik: Giriflimcinin elinde bulundurduu sermaye, iflg-
c, teknoloji ve hammadde gibi retim faktrlerini kul-
lanarak daha fazla rn veya hizmet retmesidir.
Vizyon: flletmelerinin gelecekte olmasn arzu ettikleri duru-
mun ifadesidir.
Y
Yaplabilirlik Arafltrmas (Fizibilite Etd): Yatrm kara-
rndan nce; giriflimciye, proje dflncesinin krl ve akl-
c olup-olmad hakknda bilgi veren kapsaml bir alfl-
madr.
Yasal Arafltrma: flletmenin hukuki yaps, kurulacak ifllet-
menin devlet desteinden yararlanma durumu ve retim
iin gerekli yasal izinlerin belirlenmesi iin yaplr.
Yatrm Deerleme: Yaplabilirlik arafltrmasnn tamamlan-
masndan sonra alflma bulgular, bir rapor (n proje)
biiminde, ilgili kiflilerin grfllerine sunulur. Bu aflama-
da, giriflimciler ya da ilgili yneticiler raporu deerlendi-
rerek, hangi davranfl biimini seeceklerine karar vere-
ceklerdir.
www.evrenselpdf.com

İşletme İlkeleri

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

İşletme İlkeleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2626

Copyright 2012 by Anadolu University

UZAKTAN RETM TASARIM BRM

Genel Koordinatr Yardmcs

Grafik Tasarm Ynetmenleri

Dil Yazm Danflman

Kitap Koordinasyon Birimi

Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 8.000 adet baslmfltr.

flletme ve flletmecilikle lgili Kavramlar.............................. 2 1. NTE

flletmeler ve zellikleri.......................................................... 22 2. NTE

Halkla liflkiler .............................................................................................. 30

3. NTE flletmelerin Snflandrlmas.................................................. 50

Byk lekli flletmeler .............................................................................. 56

Etik ve Sosyal Sorumluluk ...................................................... 72 4. NTE

flletme Etii Kavram .................................................................................... 82

5. NTE flletmelerin Kuruluflu.............................................................. 96

6. NTE flletmelerin Bymesi ............................................................................ 118

Dikey Byme ........................................................................................ 120

Kresel Ortamda flletmecilik ve Rekabet ........................... 136 7. NTE

zet ............................................................................................................... 156

8. NTE flletme Fonksiyonlar .............................................................. 162

flletme biliminin amalar; iflletmelerin i ve dfl evresindeki olaylarD inceleme,

Kresel ekonomi, farkl alanlarda faaliyet gsteren deiflik byklklerde mil-

SIRA SZDE flletme kavram

Endstri Ticaret Hizmet

Temel malat Yap Yurt i Yurt Dfl Dorudan

J.P. Mahajan. Business Organisation and Management (Global MediaK: Mumbai,

rnlerin reticiden tketiciye aktarlmasn salayan ve Tiflletmelerin

SIRA SZDE SIRA SZDE

fiLETMELERN BAfiARI KOfiULLARI

DKKAT flletmenin aktif

fiLETMELERN EKONOMDEK YER

Ekonomik akfl diyagram, ekonomik sistem ierisinde gelirin nasl yaratld

fiLETMECLE LfiKN TEMEL KAVRAMLAR

luluk ve refahn gereklefltirme amacn taflr. Bu amaca ulaflabilmek iin, eflitli

Bir lkenin sahip olduu politik sistem, ekonomik sistemin belirleyicilerden

Karma Ekonomik Sistem

Karma ekonomide, devlet planlamasna yer verilmekle birlikte sosyalist

SEVG VE AT OLMA HTYACI

Fizyolojik ihtiyalar; bireylerin yaflamlarn srdrebilmeleri iin kesinlikle

Arz ve Talep Kavram

Tketim ve Tketici Kavram

rnler hangi alardan snflandrlabilir? SIRA SZDE SIRA SZDE

www.evrenselpdf.comSIRA SZDE SIRA SZDE

Ekonomik rn: nsan ihtiyalarn karfllama zelliine sahip, doada herkes

Ekonomik Olmayan rn: nsan ihtiyalarn giderme zelliine sahip, do-

NTERNET Dayankl Nve

Doal Kaynaklar fiekil 1.4

Teknolojinin giderek gelifltii gnmz iflletmecilik dnyasnda, entelektel

DKKAT Giriflimci birDbirey,

Kar amac gder.

de sralayabiliriz; insan iliflkileri yeteneine sahip, iyi gzlemci, hayal gc yksek,

SIRA SZDE GnmzdeSIRA

ikolatadan ifl mi olur evladm?

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

flletmeler neden nemlidir, aklaynz. SIRA SZDE

Aklamalar dorultusunda iflletme amac, rgtn btn olarak benimsedii

flletme Amalar fiLETMENN

GENEL STRATEJK ZEL

VZYON MSYON KRLILIK SREKLLK BYME

flletmelerin amalar aflamada incelenebilir. Bunlar genel amalar, stratejik

Son yllarda Trk iflletmeleri vizyon ifadelerinde 2023 ylnda ifadesini

Misyonun zellikleri flunlardr: