Vn minh v nhng Bt mn t n Sigmund Freud (1856 1939)

Civilization and Its Discontents (1930)

Li ngi dch

Trong Future of an Illusion (1927) Freud ph phn cc t chc tn gio c thn

Abraham l mt lng gt tp th, mt huyn tng ca nhn loi (a mass delusion - t
R. Dawkins dng li trong tc phm gn y rt ni ting ca ng The God delusion).
n nm 1930, tc phm ny - Civilization and Its Discontents ra i sau khi chu u
va chm dt mt cuc chin kinh hong, trong tt c sc mnh ca khoa hc k thut
em dng tn st con ngi th chin th I.

y l mt tc phm tuy ngn nhng rt quan trng v chnh yu ca t tng Freud,

cng l tc phm nay thnh c in v ph thng nht ca ng. Nhng mu thun c
nhn ni ti trong no thc, trc y ng tin phong dng k thut phn tm hin
l nhng ego v id, n du di y v thc - tn ng gi - nay ng phng chiu ra x hi
phng Ty, thy vn minh con ngi xy dng cng chnh l mt khng gian tranh
chp, mt u trng gia c nhn v tp th. Vn minh c mt gi con ngi phi tr,
l phi chu nhng bt mn n em theo cng vi nhng bc tin b ca n.

Ch ca Freud l vn minh n nay do con ngi dng nn phng Ty, khng nht
thit phc v con ngi. Theo ng chnh vn minh t n l ngun ca nhng bt mn,
nhng khng hnh phc ca nhng con ngi t gi mnh l vn minh. Con ngi b cu
thc n dn nn thnh in r, ng cnh co - th nn vn minh cng c th tr nn in
r, v c hai pht trin song song. Nhn con ngi nh lun lun tm tha mn nhng
bn nng t nhin d bn cht l ch k v tham lam ham h, v vn minh nh nhng
ng lc x hi ngn cm, kim sot hay nn chng, nn trong x hi phng Ty,
lun thng trc mt m nh quen thuc v phm cm, v ti li.

V m nh ny c th dng gii thch s c mt dai dng v phi l ca o Kit.

Ti chn dch bn vn ny trong chiu hng .

Trn trng
L Dn Bn
Chng I

Khng th no thot khi n tng rng ngi ta thng thng dng nhng tiu chun sai
lc o lng - rng h tm quyn lc, thnh cng v ca ci cho chnh h, v ngng
phc nhng iu ny thy trong nhng ngi khc, v rng h lng gi non thp nhng
g c gi tr chn thc trong i sng. V tuy th, trong khi lm bt k mt phn on
tng qut no thuc loi ny, chng ta trong nguy c qun mt th gii con ngi v
i sng tinh thn ca n mun mu mun v nh th no.

C mt s t ngi c nhng ngi ng thi ca h khng km c ngng m

vi h, mc d s ln lao ca nhng ngi ny nm trn nhng cng hin v nhng
thnh tu hon ton xa l vi nhng mc ch v l tng ca m ng qun chng.
Ngi ta c th d dng nghing sang gi nh rng sau rt ch c mt thiu s tn
thng nhng con ngi ln lao ny, trong khi phn ln a s chng quan tm g n h.
Nhng s vic c l khng n gin nh th, nh vo nhng bt ng gia nhng suy
ngh v nhng hnh ng ca ngi ta, v vo s a dng nhiu loi ca nhng thi thc
c mong ca h.

Mt v trong s him hoi khc thng ny, t xng l bn ti trong nhng th t ca ng

vi ti. Ti gi ng quyn sch mng ca ti, trong lun gii tn gio nh mt o
tng [1], v ng tr li rng ng hon ton ng vi phn xt ca ti v tn gio,
nhng ng ly lm tic rng ti khng hon ton hiu thu ngun gc ch thc ca
nhng tnh cm tn gio. iu ny, ng ni, bao gm trong mt xc cm khc thng
vn bn thn ng khng bao gi thiu vng, vn ng tm c nhiu ngi khc xc
nhn, v ng c th gi nh l n hin din trong hng triu ngi.

l mt xc cm m ng mun gi l mt cm gic v vnh cu, mt xc cm nh v

mt g khng cng tn, khng gii hn - n ging nh, l i dng mnh mng.
Xc cm ny, ng ni thm, l mt thc t hon ton ch quan, khng phi l mt tn
iu ca lng tin tn gio; n mang theo vi n khng bo m no v bt t ca c
nhn, nhng n l ngun ca nng lng tn gio vn c nhng Nh Th v nhng h
thng tn gio khc nhau nm ly, chng hng dn n vo nhng bng tng c bit,
v khng nghi ng g cng b chng lm cn kit. Mt ngi, ng ngh rng, c th ng
n t gi mnh l c tn gio trn nn tng ca ch mt mnh xc cm i dng ny m
thi, ngay c nu ngi y bc b mi tin tng v mi o tng.

Quan im c by t t ngi m ti ht sc vinh d c xem l bn, v chnh ng l

ngi mt ln ca ngi s k diu ca o tng trong mt bi th [2], gy cho ti
khng t kh khn. Ti khng th khm ph ra c xc cm i dng ny trong
chnh ti. Khng phi l iu d dng i ph mt cch khoa hc vi nhng xc cm.
Ngi ta c th c gng m t nhng du hiu sinh l ca chng. Ch no iu ny l
khng th c - v ti s rng xc cm i dng cng s thch thc li m t v c
im ny - khng c g cn lu li, ch tr ri tr v trn ni dung c tnh tng vn n
l sn sng nht c lin kt vi xc cm.
Nu ti hiu ngi bn ti cho ng, vi n ng c ch v cng mt iu, ging nh
s an i c mt nh vit kch sng to v c phn no lp d, em cho ngi anh hng
ca mnh l ngi ang i mt vi ci cht t gy ra. Chng ta khng th ri ra ngoi
th gii ny [3]. l ni rng, n l mt xc cm v mt s rng buc khng th tho
g, trong t cch l mt vi th gii bn ngoi nh mt ton b. Ti c th nhn xt rng
vi ti iu ny c v ng hn nh mt g trong bn cht thuc v mt nhn thc tr
thc, vn n khng phi, n l s tht, l khng c mt giai iu xc cm i km, nhng
ch ging nh th s c mt vi bt k hnh ng khc no ca t tng thuc cng
phm vi bng nhau.

T kinh nghim ca ring ti, ti khng th thuyt phc bn thn ti, v bn cht nguyn
thy ca mt xc cm loi ging nh vy. Nhng iu ny khng cho ti quyn ph nhn
rng trong thc t n xy ra trong ngi khc. Cu hi duy nht l liu n c thng
dch mt cch chnh xc hay khng, v khng bit n c nn c xem nh l fons et
origo [4] ca ton b nhu cu v tn gio hay khng.

Ti khng c g ngh hu c th c mt nh hng quyt nh trn gii php ca

vn ny. tng v s tip nhn ca con ngi v mt iu bo cho bit s ni kt
ca h vi th gii quanh h qua mt xc cm trc tip, vn n t khi u c hng
v mc ch , nghe ra rt l v gn vo qu lch lc vi dn khung kt cu ca tm l
chng ta khin ngi ta th c l do chnh ng trong c gng khm ph mt gii
thch phn tm - l, mt gii thch di truyn - v mt xc cm loi nh vy. Dng suy
ngh ni sau t n ny ra trong tr.

Bnh thng, khng c g chng ta chc chn v n hn l xc cm v t ng ca chng

ta, v ego [5] ring mi chng ta [6]. Ego ny xut hin vi chng ta nh mt g c
tnh t tr v nguyn khi n nht, nh du tch bit r rt vi mi th khc. Mt dng
ngoi nh th l mt nh la, v rng v mt ngc li, ego th tip tc hng ni,
khng c bt k phn nh no r nt, vo thnh mt thc th tr no [7] v thc vn
chng ta ch nh nh l ci id , v n dng nh l mt loi mt tin cho id - y l
mt khm ph c kho cu phn tch tm l thc hin u tin, vn s vn cn nhiu
hn na ni vi chng ta v s quan h ca ego vi id. Nhng hng ra pha bn
ngoi, bt k mc no, ego dng nh duy tr nhng ng dy phn gii r rng
v sc nt.

Ch c duy mt trng thi - tha nhn l mt trng thi khng bnh thng, nhng
khng phi mt trng thi c th dn nhn hiu nh bnh l c - trong trng thi n
khng lm iu ny. nh cao trong t cch ca yu ng, ranh gii gia ego v i
tng c c e da b tan chy i mt. Ngc vi tt c chng c t nhng gic quan ca
mnh, mt ngi ang yu tuyn b rng ti v nng l mt, v sn sng x s nh
th l mt thc ti [8]. Nhng g c th c tm thi b i vi mt chc nng sinh l
(ngha l bnh thng) tt nhin, cng phi chu b quy nhiu bi nhng tin trnh
bnh l.

Bnh l hc lm chng ta quen thuc vi mt s lng ln ca nhng trng thi trong

nhng ng ranh gii gia ego v th gii bn ngoi tr nn bt nh, hoc trong
chng thc s khng c v chnh xc. C nhng trng hp trong nhng phn ca
c th ring mt ngi, ngay c nhng phn ca i sng tr no ca chnh ng ta -
nhng nhn thc, nhng suy ngh v nhng xc cm ca ng ta -, xut hin xa l vi ng
ta v nh th khng thuc v ego ca ng ta; c nhng trng hp khc, trong ng
gn vo th gii bn ngoi nhng s vic r rng bt ngun t ego ring ca ng ta v
ng l phi c n tha nhn. Th nn, ngay c nhng xc cm ca ego ring ca
chng ta l i tng ca nhng nhiu lon, v nhng ranh gii ca ego khng phi l
khng thay i.

Suy ngh cn nhc thm na, bo chng ta bit rng cm-gic-ego ca ngi trng
thnh khng th vn cng l mt k t khi khi u. N phi tri qua mt tin trnh
pht trin, tt nhin, khng th chng minh c, nhng n tha nhn l c xy dng
vi mt mc xc sut c th tin c [9]. Mt tr s sinh cn ngm v m hn vn
cha phn bit c ego ca mnh vi th gii bn ngoi nh ngun ca nhng cm gic
tun chy vo n. N dn dn hc lm nh vy, khi p ng vi nhng thc gic khc
nhau [10].

N phi b n tng rt mnh m bi s kin l mt vi ngun kch thch, vn sau ny n

s nhn ra nh nhng c quan c th chnh n, c th cung cp cho n nhng cm gic
bt c lc no, trong khi nhng ngun khc thnh thong li ln trn khi n - trong m
, nhng g n mong mun hn tt c, l bu v ca ngi m - v ch xut hin tr li,
nh mt kt qu ca vic n la khc i gip .

Trong cch ny, ln u tin c gn t mt i tng phn ngc vi ego, trong hnh
thc ca mt g tn ti bn ngoi, v n ch c th buc xut hin bng mt hnh
ng c bit [11]. Mt khuyn khch xa hn na i n mt tho g ego khi khi lng
tng qut ca nhng cm gic - l, i ti s nhn thc v mt bn ngoi, mt th
gii bn ngoi - c cung cp bi nhng cm gic khng th trnh, thng xuyn, v
nhiu lp ca au n v kh chu, bc bi; vn s loi b v ln trnh chng c
nguyn tc lc th [12] ra lnh, trong s thc tp ca s thng tr khng hn nh ca n.

Mt khuynh hng ni ln tch bit khi ego, tt c mi th c th tr thnh mt

ngun ca kh chu loi ging nh th, nm n ra bn ngoi, v to ra mt ego-lc-th
thun khit, vn n ng u vi mt bn ngoi l lng v e da. Nhng ranh gii
ca ego-thun-lc-th nguyn thy ny khng th thot khi s sa i qua kinh nghim.

Mt s trong nhng iu m ngi ta khng mun bung b, v chng em li lc th,

tuy nhin khng phi l ego, nhng l i tng; v mt vi au kh m ngi ta tm
cch trc xut li quay ra l khng th tch ri c khi ego v t cch ca ngun gc
bn trong ca chng. Ngi ta i n hc mt tin trnh, qua mt chiu hng c ch
ca nhng hot ng gic quan ca mt ngi, v qua tc ng bp tht thch hp, ngi
ta c th phn bit gia nhng g l bn trong - nhng g thuc v ego - v nhng g l
bn ngoi - nhng g bt ngun t th gii bn ngoi.

Trong cch ny ngi ta lm bc u tin hng ti s dn nhp ca nguyn tc thc t

[13] vn n l thng tr s pht trin trong tng lai [14]. S phn bit ny, tt nhin,
phc v mc ch thc tin l lm cho mt ngi c kh nng bo v mnh chng li
nhng xc cm khng thch th, m mt ngi thc s cm thy hoc mt ngi thy b
n e da. Ng hu chng c nhng kch thch khng thch th no pht sinh t
bn trong, ego c th s dng khng nhng phng php no khc hn l nhng phng
php n s dng chng li khng-thch-th n t bn ngoi, v y l im khi u ca
nhng nhiu lon bnh l quan trng.

Trong cch ny, sau , ego tch ri chnh n vi th gii bn ngoi. Hoc, ni cho ng
hn, ban u ego bao gm tt c mi th, sau n phn tch mt th gii bn ngoi ra
khi t chnh n. Xc cm v ego hin nay ca chng ta, do , ch l mt d-tha tp
nh li ca mt bao gm ln rng hn nhiu - thc vy, mt xc cm m-ly-tt-c - xc
cm tng ng vi mt kt buc mt thit hn gia ego v th gii xung quanh n.

Nu chng ta c php gi nh rng c nhiu ngi, trong i sng tinh thn ca h c

xc cm ego chnh ny, mt mc nhiu hoc t hn, vn dai dng tn ti trong h
bn cnh xc cm ego hp hn nhiu v phn gii sc r hn na ca s chn chn
trng thnh, ging nh mt th i ng ca n. Trong trng hp , nhng ni dung
tng thun hp vi n s chnh xc l ca nhng g ca s v hn v ca mt kt buc
vi v tr - cng nhng tng vn vi chng, ngi bn ca ti din gii l xc cm
i dng.

Nhng chng ta c hay khng mt quyn gi nh s tn ti ca mt ci g m ban

u c , bn cnh ca nhng g v sau vn bt ngun t n? Chng nghi ng
g. Khng c g l trong mt hin tng nh vy, d l trong lnh vc tr no hoc ni no
khc. Trong th gii ng vt, chng ta gi quan im rng nhng loi pht trin cao nht
c tin hnh t nhng loi thp nht; v du th chng ta tm thy tt c nhng th
dng n gin vn cn tn ti n ngy nay.

Loi ca nhng ging b st [15] v i tuyt chng, v m ng cho loi ca

nhng ng vt c v, nhng mt i din ch thc ca n, ging c su, vn cn sng
gia chng ta. So snh tng t ny c th l qu xa, v n cng b yu i v trng hp
nhng loi thp hn cn tn ti hu ht khng phi l t tin thc s ca loi pht trin
cao hn ngy nay.

Nh mt nguyn tc, nhng ni kt trung gian tuyt ging v chng ta ch bit c

qua s ti dng. Trong lnh vc ca no thc, v mt khc, nhng g l nguyn thy l
qu thng thng c gn gi bn cnh ca nhng phin bn chuyn i vn pht
sinh t n rng n ni khng cn thit phi cung cp nhng trng hp nh bng chng.
Khi iu ny xy ra, n thng l hu qu ca mt s tch r ra trong pht trin: mt
phn (trong ngha nh lng) ca mt thi , hay thi thc bn nng vn gi nguyn
khng thay i, trong khi mt phn kia tri qua pht trin xa hn na.

iu ny a chng ta n vn tng qut hn ca s bo tn trong lnh vc ca no

thc. Vn hu nh cn cha h c nghin cu [16], nhng n th qu hp dn v
quan trng khin chng ta c th c php chuyn ch ca chng ta sang n mt lc,
du cho l do ca chng ta l khng .
Bi v chng ta vt qua c sai lm ca gi nh rng s qun lng m chng ta
quen thuc vi, l biu hin mt s ph hy ca vt tch-k c - l, mt s h v ha
n - chng ta c khuynh hng nhn quan im ngc li, rng trong i sng tr no
khng c g tng mt ln thnh hnh m c th dit vong rng tt c mi th, mt cch
no c bo tn, v trong nhng hon cnh thch hp (ly th d, khi hi tng
ngc v qu kh cho xa) n c th li mt ln c a ra nh sng.

Chng ta hy cng c gng nm bt nhng g lin quan n gi nh ny, bng cch ly

mt tng t t mt lnh vc khc. Chng ta s chn lch s ca Thnh ph Vnh Cu
[17] nh mt th d. Nhng s gia k cho chng ta bit rng Rome c xa nht l
Quadrata Roma, mt a im nh c c tng ro trn i Palatine.

Sau , tip theo giai on ca Septimontium, mt lin on ca nhng khu nh c trn

nhng ngn i khc nhau; sau n thnh ph gii hn bi nhng bc tng Servian;
v vn sau na, sau tt c nhng bin i trong nhng thi k ca nn cng ha v
nhng Caesars u tin, l thnh ph m Hong Aurelian xy tng thnh ca ng bao
quanh.

Chng ta s khng truy nguyn nhng thay i m thnh ph tri qua xa hn thm
na, nhng chng ta s t hi chng ta, nu nh c mt du khch, ngi m chng ta gi
s s c trang b kin thc lch s v a hnh y nht, vn c th tm thy c
bao nhiu xt li ca nhng giai on u ny trong Rome ca ngy nay.

Ngoi tr mt vi khong trng, ng s thy nhng bc tng ca Aurelian gn nh

khng thay i. mt vi ch, ng s c th tm thy nhng phn ca bc tng Servian
ni chng c khai qut v a ra nh sng. Nu ng bit cho - nhiu hn kho c
hc ngy nay bit - ng c l c th truy ra vt tch trong th ca thnh ph, ton b
dy tng chy, v nt chnh ca Quadrata Roma. V nhng ta nh m c thi
chim khu vc c xa ny, ng s khng tm thy g c, hoc ch c rt t vn cn, v
chng thi khng tn ti na.

Nhng ti liu tt nht v Rome trong thi i cng ha s ch c th cho ng kh nng

nhiu nht l ch ra nhng v tr ni nhng n th v nhng dinh th cng cng ca thi
i ng. a im ca chng hin nay b nhng tn tch chim ch, nhng khng
phi nhng tn tch ca chnh chng, nhng ca nhng phc hi lm sau khi chng b
chy hoc tiu hy.

Hu nh khng cn thit phi nhn xt rng tt c nhng g cn li ny ca LaM c i

c tm thy lng khp cht ch vo m ln xn ca mt th ph v i ln ln trong
vi th k va qua k t thi Phc hng. Chc chn khng phi l c mt t vn l c i
vn cn chn vi trong t ca thnh ph, hoc di nhng ta nh hin i ca n. y
l cch qua qu kh c c gi li trong nhng a im lch s ging nh thnh
Rome.
By gi chng ta hy cng, theo mt chuyn bay ca tng tng, gi s rng Rome
khng phi l mt c tr ca con ngi nhng l mt thc th thuc v tinh thn vi mt
qu kh lu di v phong ph tng t - mt thc th, l ni rng, trong khng c
g mt ln i n hin hu m mt i, v tt c nhng giai on u ca s pht
trin vn tip tc tn ti song hnh vi nhng g mi nht.

iu ny c ngha rng trong Rome, nhng cung in ca Caesars, v Septizonium ca

Septimius Severus s vn dng ln nh chiu cao xa ca chng trn i Palatine, v lu
i S. Angelo s vn c nhng bc tng p tip tc ng trn nhng l chu mai lm
dng cho chng nh cho n khi c cuc vy hm ca nhng ngi Goths, v vn vn
nh vy. Nhng cn hn th ny. Ti ni Caffarelli Palazzo chim ch, mt ln na s
ng - m Palazzo khng phi b g b - n th ca Jupiter Capitolinus; v n ny
khng ch hnh dng mi nht ca n, nh ngi LaM thi quc nhn thy n,
nhng cng trong mt hnh dng sm nht ca n, khi n vn cho thy nhng dng
Etruscan v c trang tr vi nhng hoa vn mi ngi bng t nung.

ch Coliseum by gi ang ng, chng ta c th cng lc chim ngng Golden

House bin mt ca ca Nero. Trn Piazza ca Pantheon chng ta nn tm thy khng
ch Pantheon ca ngy nay, nh Hadrian li cho chng ta, nhng trn cng mt a
im, dinh th Agrippa dng ln ban u; qu tht vy, cng mt mnh t s chng
c nh th Santa Maria Sopra Minerva, v c ngi n c vn n c xy dng trn
. V ngi quan st s c l ch phi thay i hng nhn, hoc v tr ca mnh gi
ln mt cnh quan ny hay mt cnh quan khc.

R rng l khng cn phi quay y m tng ca chng ta tip tc xa hn na, v n

dn n nhng iu khng th tng tng v thm ch v l. Nu chng ta mun trnh
by li din tin lch s trong nhng iu kin khng gian, chng ta ch c th lm iu
bng s t k cnh nhau trong khng gian: v cng mt khng gian khng th c hai
ni dung khc nhau. N lc ca chng c v l mt tr chi v hiu. N ch c mt bin
minh. N cho chng ta thy chng ta xa nh th no khi vic nm vng nhng c
im ca i sng tinh thn bng cch ti trnh by chng trong nhng thut ng hnh
tng.

C mt phn i xa thm na phi c xem xt. Cu hi c th c nu ln ti sao

chng ta li chn ng ngay qu kh ca mt thnh ph so snh vi qu kh ca no
thc. S gi nh rng tt c mi th qu kh th c gn gi - ng vng, ngay c trong
i sng tinh thn, ch vi iu kin l c quan ca no thc vn gi nguyn vn, v
nhng m t bo ca n khng b h hng do chn thng, hoc vim nhim.

Nhng nhng nh hng tn ph vn c th so snh c vi nhng nguyn nhn ca

bnh tt nh th ny khng bao gi thiu trong lch s ca mt thnh ph, ngay c khi n
c mt qu kh t phc tp hn so vi Rome, v nh London, ngay c khi n hu nh
khng bao gi phi chu ng nhng s t nhp ca mt th ch. Nhng ph hy v
thay th nhng ta nh xy ra trong tin trnh pht trin ha bnh nht ca mt thnh ph.
Mt thnh ph do l tin nghim khng thch hp cho mt so snh loi ny vi mt c
cu tr no.
Chng ta ci u trc iu phn i ny, khi t b n lc ca chng ta v mt tng
phn n tng, v thay vo , chng ta s quay v nhng g sau cng c lin quan gn
gi hn vi i tng so snh - c th ca mt con vt hay mt con ngi. Nhng y,
cng vy, chng ta tm thy cng iu tng t. Nhng giai on u ca pht trin th
khng trong hng no vn c gn gi; chng c hp th vo nhng giai on
sau vn chng cung cp vt liu cho nhng giai on . Thai phi khng th c
khm ph ngi trng thnh.

Tuyn thymus ca tui th c thay th sau tui dy th bng m lin kt, nhng t thn
n thi khng cn hin din na; trong ty xng ca ngi trng thnh ti c th, l
ng thc vy, truy nguyn nhng phc tho ca xng ca a tr, nhng chnh n
bin mt, sau khi ko di v dy ln, cho n khi n t c hnh dng cui cng dt
khot ca n. Thc t vn cn l ch trong no thc l mt bo tn nh th ca tt c
nhng giai on trc song song vi hnh thc cui cng c th c, v rng chng ta
ang khng trong mt v tr trnh by hin tng ny trong nhng thut ng tng
hnh.

C l chng ta ang i qu xa trong vic ny. C l chng ta nn t hi lng vi khng

nh rng nhng g l qu kh trong i sng tinh thn c th c bo qun v khng
nht thit phi b tiu hu. N lun lun c th c rng ngay c trong no thc mt s ca
nhng g l c l b xa nha hoc b hp th - cho d trong tin trnh bnh thng ca
nhng s vt, hoc nh l mt ngoi l - cho n mt mc m n khng th phc hi,
hoc lm sng li c bng bt k phng tin no; hoc s bo qun ni chung l ph
thuc trn mt s iu kin thun li no . C th, nhng chng ta khng bit g v n.
Chng ta ch c th gi cht vo s kin - n ng hn l quy lut hn l ngoi l -
qu kh c bo tn trong i sng tinh thn.

Th nn, chng ta l hon ton sn sng tha nhn rng xc cm i dng hin hu
trong nhiu ngi, v chng ta c khuynh hng truy nguyn n v mt giai on u
ca xc cm-ego. Cu hi nu ln sau l - tuyn xng g i xc cm ny phi
c xem nh ngun ca nhng nhu cu tn gio.

i vi ti tuyn xng thc khng c v mnh m. Sau tt c, mt xc cm ch c th l

mt ngun ca nng lng nu chnh n l biu hin ca mt nhu cu mnh m. Nhng
dn xut ca nhng nhu cu tn gio t s bt lc ca tr s sinh, v s khao kht v
ngi cha vn n dng dy, c v nh vi ti khng th chi ci, c bit l v xc cm
th khng n thun ch ko di t nhng ngy th u, nhng l vnh vin duy tr bi s
s hi v sc mnh vt tri ca S Phn.

Ti khng th ngh c bt k mt nhu cu no trong thi th u cng mnh nh s nhu

cu v s bo v ca mt ngi cha. Do , phn ng ca xc cm i dng, vn n c
th tm kim mt ci g ta nh khi phc li qu-yu-ch-mnh [18] v hn, l b lt
khi mt ni trn chnh din. Ngun gc ca thi tn gio c th c truy ngc
tr li trong nhng nt i cng r rng xa cho v n nhng xc cm ca s bt lc u
tr tr con. C th c mt ci g thm xa hn na sau , nhng vi hin ti, n b gi
trong ti tm.

Ti c th tng tng rng xc cm i dng tr thnh kt ni vi tn gio mun

hn v sau. S ng nht vi v tr vn dng thnh ni dung tng ca n nghe
ging nh mt n lc u tin mt s an i tn gio, dng nh th n l mt cch
khc tuyn b ph nhn s nguy him m ego nhn ra nh e da n t th gii bn
ngoi. Hy mt ln na ti th nhn rng, rt kh khn cho ti lm vic vi nhng s
lng m h khng th nm bt ny.

Mt ngi bn khc ca ti, ngi c lng khao kht kin thc v dn ng n lm

nhng th nghim khc thng nht, v kt thc bng em cho ng mt kin thc bch
khoa, m bo vi ti rng qua nhng thc hnh Yoga, bng cch rt mnh khi th
gii, bng cch sa cha s ch ca nhng chc nng c th, v bng nhng phng
php c bit ca php th, mt ngi trong thc t c th khi dng dy nhng cm
gic mi, v mt kt hp nhng cm gic hu c bao gm nhn thc v s hin hu ca
c th [19] trong t thn mt ngi, m ng xem nh l nhng hi quy v vi nhng
trng thi nguyn s ca no thc vn b che ph t lu ri.

ng nhn thy trong chng mt c s sinh l hc, nh n l, thuc nhiu v tr tu ca

ch ngha thn b. L iu s khng kh tm thy nhng kt ni y vi mt s
nhng bin ci m khut ca i sng tinh thn, chng hn nh nhng nhp nh v xut
thn. Nhng ti xc ng ku ln trong nhng li ca ngi th ln ca Schiller: -

. . . Hy hn cng vui,
vi nhng ngi th trn kia trong nh sng hng [20]

[1] [The Future of an Illusion (1927c)] - Tng lai ca mt o tng bn dch L

DnBn:

Dch theo bn : Sigmund Freud, Civilization and its Discontents, Ed. & Tr. James
Strachey, Norton &Co., New York, 1961

trang 36 Freud nh ngha vn minh: Kultur: tng s nhng thnh tu v nhng

qun thc lm i sng chng ta khc bit vi i sng thun sinh vt trc y ca t
tin chng ta, n phng s hai mc ch nu tn l: bo v con ngi chng li thin
nhin v iu chnh quan h tng h gia chnh con ngi vi nhau.

Nhng ch thch trong ngoc vung [ ] l ca dch gi bn Anh Ng ca James Strachey.

Nhng ch thch khc, khng trong ngoc vung l ca ti - LDB.

[2] [Cc ch thm 1931: Liluli (1939) K t s xut bn hai tp sch La vie de
Ramakrisna (1929) v La vie de Vivekanada (1930), ti thi khng du s kin l ngi
bn ni trn trong bi vn l Romain Rolland. (Rolland vit cho Freud v xc cm
i dng trong mt l th Dec 5, 1927, khng lu sau khi The Future of an Illusion
xut bn)]

[3] Christian Grabbe, Hannibal : Ja, aus der Welt warden wir nicht fallen. Wir sind
einmal darin.

[4] ting Php trong nguyn vn gc v ngun

[5] Ego (I hay Ich), id (it hay Es), super-ego (over-I hay ber-ich) Trong
bn dch ny v nhng bn dch khc ca nhng tc phm ca Freud ti ngh gi
nguyn nhng t c bit ny ca ng, trong ting Anh, nh libido, ego, id, l do nu
dch l g i na, cng s l phin phc v quanh co hn tm mt k hiu khc thay th
cho chng, m s khng trn ngha (th d - ego khng phi l bn ng, id khng l cn
cc, libido khng n gin l nhc dc,..). Chng c nhng ni dung rt c bit
Freud, chng ta nn nguyn khi c ng.

Id l ch tr ca thm mun v bn nng, n hon ton v thc. Ego, vn phn ln l hu

thc, bt u nh mt c cu tm l khng phn bit nh Freud trnh by chng I,
Khi a tr hc phn bit gia chnh n (ta) v nhng i tng n ham mun (ci khc),
ego pht trin nh l mt c cu phn tch vi id. S phn bit ny kt qu t nhng tht
vng ban u - khi nhng thm mun khng c tha mn ca chng ta. Khi Freud ni
n ego, ng ni v mt th g t hiu n l ai. Cn super-ego l s t ph phn c
ch quan ha. S ch quan ha nh ting ni ca ngi cha, hay ca uy quyn.

- Lng tm: Super-ego (Uber-Ich): Qui lut o c x hi

- Hu thc: Ego (Ich): T tng, suy ngh, tng, hnh nh (k c gic m) trong hu
thc

- V thc: Id (Est): Nhng dc vng khng c chp nhn, nhng bn nng xu xa d

bn ng khinh.

[6] [Mt vi ch thch v cch Freud dng nhng thut ng ego v self s tm thy
trong bi gii thiu ca ngi bin dch tp The Ego and the Id (1923b), Standard Ed.,
19,7. ]
[7] mental entity.
[8] [Cf. mt cc ch Phn III ca cu chuyn v trng hp Schreber (1911c)
Standard Ed., 12, 69. ]
[9] [Cf. nhiu bi vit v ch pht trin-ego v cm xc-ego ghi nm thng t lun vn
ca Ferenczi trong Nhng giai on trong s Pht trin ca Xc cm v Thc ti,
(1913) n nhng ng gp ca Federn nhng nm 1926, 1927 v mun hn.]

[10] [Trong on vn ny, Freud lp li trn mt mnh t quen thuc. ng bn v vn

khng lu trc , trong lun vn v s Ph nhn (1925h), Standard Ed., 19, 236-8.
Nhng ng bn lun v n trong nhiu dp sm hn na. Xem, th d, Nhng bn
nng v nhng thng trm ca chng (1915c), ibid, 14, 119 vad 134-6, v S din gii
nhng gic mng (1900a), ibid., 5, 565-6. Ni dung c bn ca n, thc vy, c tm
thy trong Project ca nm 1895, nhng mc 1, 2, 11 v16 ca phn I (Freud, 1950a).]
[11] [hnh ng c bit ca Project ]

[12] Pleasure Principle Nguyn tc lc th: khi nim ca Freud, trnh by trong
Beyond the Pleasure Principle, 1921, ca ng. Id tun th nguyn tc ny, vn n l
nhng n lc nhm tha mn nhng c mun thit lp t th u

Nguyn tc lc th/khng lc th, thng c gi ngn l nguyn tc lc th, i hi b

my tm l t ng bung x nhng kch thch khi chng tch ly n cao hn mt
ngng ca nht nh no , v c kinh nghim nh khng lc th. Nguyn tc ny iu
hnh s hot ng ca nhng qu trnh chnh yu v l c s cho quan im kinh t trong
trit l tm l (metapsychology).

Lustprinzip trong ting c, c dch sang ting Anh l pleasure principle, chng ta
tm dch l Nguyn tc lc th . Lust trong ting c thc s c hai ngha: mt ngha
ca nim vui, nhng cn c ngha l ao c, hoc mun. Lust haben auf l thnh ng
ph thng nht cho mun, ao c c.

Nn nguyn tc lc th cng l nguyn tc ao c: B my tm l khng c th lm g

khc hn ngoi mong mun, Freud ni vy. Tng t nh vy, i vi Unlustprinzip l
nguyn tc khng lc th. Trong The Interpretation of Dreams (1900a) - Unlust cng
c ngha l khng thch, khng mun, c cm. C nhng dp, hu thc chng ta quay i,
lm ng, v trnh n trc nhng g mnh c c cm, khng thch,

Bn cht hai mt ca nguyn tc lc th:

Trong biu hin tch cc ca n, nguyn tc ny n gin l xung lc ni ti ch k i

tha mn tt c nhng i hi ca chng ta; n l mt xu th sn ui chy theo sau lc
th. Nhng chng ta nhanh chng nhn ra rng th gii bn ngoi v nhng ngi khc
cng c nhng i hi, hoc chng can thip, hoc ngn chn trc tip hay gin tip
khng cho chng ta tha mn nhiu nhng i hi ca chng ta nn xut hin nguyn
tc thc t, y l ch v lc chng ta thc rng nhng mong c ca chng ta khng
c th tha mn tt c, v nu tha mn cng khng trn vn, nh .

iu ny dn ti biu hiu th hai, tiu cc ca nguyn tc lc th: c gng trnh tht

vng, bt mn cng nhiu cng tt T ch ny, chng ta hc c t chi nhng i
hi, mong c vn t thy trc khng th tha mn, thnh cng; khi t t chi chng
nh th, chng ta s bt chu bt mn, t au kh hn l ui theo chng ri i n tan v
tht bi khng tranh khi.

Nhng bin php xoa du gim nh: Nhng chin lc gip chng ta trnh nhng au
kh ca cuc sng:

Chuyn hng: chng ta chuyn dng chy nhng nhu cu v mong mun ca chng ta
vo nhng khu vc ni chng c th d dng c tha mn. Trong phm tr ny, Freud
bao gm nhng hot ng khoa hc hoc nhng hnh thc khc ca thnh tu chuyn
mn. y l nhng ng li gp khng c t nht (Lin kt nht vi thc ti.)

Thay th nhng tha mn: y l nhng hnh thc n b cho s thiu nim vui nhng
ni khc. Freud lit k y tt c nhng hnh thc ca o gic, o tng, bao gm nhit
tnh tn gio, tng tng, trn thot vo ngh thut, v.v.

Say sa, nhim c: chng ta thot khi s kh chu, bt hnh ca chng ta bng cch
qun chng i, trnh chng sang mt bn, v chng ta quay sang t nhim c bng ru,
ma ty, v.v y chng ta x l nhng triu chng, kt qu (bt hnh ca chng ta),
khng phi nguyn nhn (nhng l do ca bt hnh). Nh nhng chin lc n trnh v
t chi, T nhim c c th lm tng bt hnh thc s chng ta vn mun ph v. (Xa
thc ti nht).

Nhng phn ng in hnh ca nhu cu ca lc th ny v t bo v trc s bt mn:

1) rt lui = nhng ngi sng n dt, sng kh hnh, nh cuc sng ca nhng o s, tu
s trong nhng tn gio; git cht bn nng;

2) tip tc tn cng = nhng con ngi ca hnh ng, nh nhng chnh tr gia, nhng
nh ci, vv; kim sot bn nng;

3) hon chuyn hoc thng hoa = tm kim lc th thng qua nhng ngun thay th m
trong ngi ta c kim sot hn, chng hn nh kho cu khoa hc, truy tm kin
thc..vv, thay th hon chuyn tha mn, i nhng con ng c ch vi nhng li d
dng t c hn;

4) thot vo o tng = tng tng, tn gio, nhng thuc c dc tnh tc dng no

thc, vv;

5) p dng mt thi "thm m" = nui dng mt tnh yu vi v p (thc cht l

mt s hi lng thay th), ngh thut, mt cch thc c th cho vic tm kim s hi lng
= tm nhng g p trn th gii, nhn thy kha cnh tch cc ca tt c mi th; - thi
cc ru khng b vi mt na, nhng cn y mt na.

6) m ly hoc thay i th gii: chuyn sang hot ng t thin v nhng hnh thc
tham gia vo s chm sc th gii v x hi = chuyn Eros vo Caritas, tnh yu i ng
v quan tm phng s nhn loi; lm vic ci thin thc ti, lm bt i nhng c
hi v iu kin gy bt hnh cho tt c con ngi.

[13] Reality principle nguyn tc thc t - Nguyn tc thc t: Mt khi nim khc na
ca Freud: nguyn tc thc t l v thng c thc s ca nhng hnh ng c ego
thc hin, v lun lun phn i li nguyn tc lc th ca Id. Vai tr ca n c th xem
nh p t mt iu chnh trn nguyn tc lc th, thng l c gng ha gii nhng ham
mun ca id vi thc t; do n c tnh ton n nhng nh hng ca th gii bn
ngoi.
Nguyn tc thc t l mt trong hai nguyn tc chnh chi phi hot ng ca no thc.
N ch nh nhn thc cn thit ca tm l v nhng thng tin lin quan n thc ti v
ng tng phn vi nguyn tc lc th tm kim vic bung x hoc loi b nhng cng
thng bng mi gi. Mc d nhng nguyn tc thc t c chnh thc a vo vn t
vng ca Freud vo nm 1911 (Formulations on the Two Principles of Mental
Functioning n c th c tm thy dng tim n trong nhng suy ngh ca ng t
sm hn (Project for a Scientific Psychology - 1895)

S cn thit cho mt khi nim nh vy pht sinh ti thi im nh l mt kt qu ca

mt mu thun ni b trong nguyn tc lc th, hoc c th hn, trong khi nim hon
thnh mong mun bng o gic, c xu hng nh la b my tm thn v lm n tn
thng khi to ra mt s tha mn h o gi to, ch khng thc ti.

[14] [Cf. Formulations on the Two Priciples of Mental Functioning (1911b), Standard
Ed., 12 222-3]
[15] saurians
[16] [mt cc ch v vn c Freud thm vo nm 1907, trong on F ca
chng cui ca The Psychopathology of Everyday Life (1901b), Standard Ed., 6, 274-5]
[17] [Da trn The Cambridge Ancient History, 7 (1928): The Founding of Rome, Hugh
Last]

[18] Narcissism: Thut ng narcissism, nh ni dung cu chuyn Narcissus trong thn

thoi HyLp, ch tnh yu vi chnh mnh, t-yu-mnh. Khi nim ny c gii thiu
trong cng trnh ca Freud mt thi gian ngn trc khi xut bn On Narcissism: An
Introduction (1914c). Bi vit ny l mt phn ng vi bn vn lin quan: nhng kh
khn gp phi trong phn tm hc trong khi lm vic vi neurotics, nhng tranh ci vi
Jung,

ngi bo v tng v s hip nht ca nng lng tm l (unity of psychic energy),

tranh lun vi Adler v vai tr ca phn i nam tnh (masculine protest) trong s hnh
thnh triu chng, v trn tt c l s quan tm ngy cng tng ca Freud v nhng bnh
ri lon tm thn (psychoses), m ng cho vic nghin cu ego (1923a).

a ra khi nim ca qu-yu-ch-mnh, Freud (1914c) c nh cho thy bn hin

tng khc nhau c lin quan nh th no: narcissism nh s suy bi, lm ng v tnh
dc; narcissism nh mt giai on pht trin tm l; narcissism l s truyn ngh lc cho
libido; v narcissism l s la chn i tng. ng cng m t mt ego l tng l ngi
tha k ca narcissism tr con v nh mt c nng tm linh t-quan st. Hai khi nim
ny s c Freud v sau khai trin chi tit.

Trong trng hp ca narcissism l s la chn i tng: mt ngi yu thng (a)

nhng g l chnh hn (tc l chnh ngi y), (b) nhng g hn l, (c) nhng g bn
thn hn mun ging nh, tr nn, s l, (d) ngi no tng l mt phn ca chnh
hn.
[19] Coenaesthesias hay coenesthesia, coenesthesis, cenesthesia, cenesthesis
[20] ting c trong bn Anh ng: . . . Es freue Sich. Wer da atmet rosigten im Licht.
Schiller - Der Taucher

Chng II

Trong Tng lai ca mt o tng ca ti, ti quan tm rt t v nhng ngun su xa

nht ca xc cm tn gio, khng nhiu nh v nhng g con ngi thng thng hiu
tn gio ca mnh vi h thng nhng gio l v nhng ha hn vn mt mt gii thch
cho hn nhng cu kh hiu ca th gii ny vi s ton vn ng thm thung, v
mt kia, m bo vi hn rng mt Gt ph tr [1] cn thn s di theo cuc i ca hn,
v s n b cho hn trong mt i sng tng lai bt k tht bi no hn chu kh ni
y.

Con ngi thng thng khng th tng tng Gt ph tr ny mt cch no khc hn

trong hnh nh ca mt ngi cha v i cao vi. Ch c mt hu th nh vy mi c th
hiu c nhu cu ca con ci ca loi ngi, v c th lm mm lng c bng li cu
nguyn ca h, v ngi ngoai bt gin d bi nhng du hiu ca s hi hn ca h.

Ton b s vic r rnh rnh l qu i tr con, qu i xa l vi thc ti, n ni vi bt

c ai c mt thi thn thin vi nhn loi l au n khi ngh rng i a s nhng k
trong t sinh s khng bao gi c th vt ln trn quan im ny ca i sng. iu
li cn xu h hn na khi khm ph c mt s ln n nh th no gm nhng ngi
ng sng ngy nay, nhng ngi khng th ch thy rng tn gio ny l khng bin
h, bo v c, tuy nhin c gng bo v n tng mnh mt, trong mt lot nhng
hnh ng tho chy chng tr sau lng ng khinh.

Mt ngi s thch ln vo gia hng ng ca nhng tn ng hu gp nhng trit gia

ny, l nhng ngi ngh rng h c th gii cu Gt ca tn gio bng cch thay th ng
vi mt nguyn l tru tng, m o n hin, khng c tnh ngi, v ni vi nhng
tn nhng li cnh co: Ngi ch ly tn ca ng l Gt ca ngi lm chuyn
chi. V nu mt vi trong s nhng ngi tn tui ca qu kh hnh ng cng mt
li, khng th gi th d v h lm mt trng dn: chng ta bit ti sao h buc
phi th.

Chng ta hy cng tr li vi con ngi thng thng v vi tn gio ca anh ta - tn

gio c nht vn n phi mang tn gi . Vic u tin m chng ta ngh n l cu ni
quen bit ca mt trong nhng nh th ln v nh t tng ca chng ta lin quan n
quan h gia tn gio vi ngh thut v khoa hc:

Ai l ngi s hu khoa hc v ngh thut cng c tn gio;

Nhng ai l ngi khng s hu mt no c trong hai, hy hn c tn gio! [2]

Cu ni ny, v mt mt, v mt phn gia tn gio v hai thnh tu cao nht ca con
ngi, v mt kia, khng nh rng, i vi gi tr ca chng trong i sng, nhng thnh
tu v tn gio c th i din hoc thay th ln nhau. Nu chng ta khi u cng
nh tc mt khi con ngi thng thng (ngi khng c khoa hc m cng chng c
ngh thut) tn gio ca anh ta, chng ta r rng s khng c uy tn nh th v pha
chng ta.

Chng ta s chn mt li c bit a chng ta n gn hn mt s hiu bit gi tr

nhng t ca ng. i sng, nh chng ta thy, n qu kh cho chng ta; n mang n
cho chng ta qu nhiu nhng au n, nhng tht vng v nhng cng vic khng th
lm c. Ng hu gnh vc n, chng ta khng th min tr nhng bin php xoa du
au. Chng ta khng th lm m khng c nhng xy dng ph tr, nh Theodor
Fontane [3] bo chng ta.

C l c ba bin php ging nh th: nhng tiu khin mnh m, vn lm kh s ca

chng ta nh i; nhng tha mn thay th, vn lm gim thiu n, v nhng cht say sa,
lm cho chng ta v cm vi n. Mt iu g thuc loi ny l khng th thiu [4].

Voltaire c nhng tiu khin lm khuy kha tr no khi ng kt thc Candide vi li

khuyn mi ngi hy trng ta vn cy ca mnh; v hot ng khoa hc cng l mt
s tiu khin ca loi ny. Nhng tha mn thay th, nh c ngh thut cung cp, l
nhng o tng tri ngc vi thc ti, nhng chng khng km hiu qu tm l cht
no, nh vo vai tr m fantasy [5] m ng trong i sng tinh thn. Nhng cht
say sa nh hng n c th ca chng ta v thay i ha hc ca n. khng l vn
n gin xem tn gio c v tr ca n u trong chui ny. Chng ta phi nhn ra
ngoi xa hn.

Cu hi v mc ch ca i ngi c nu ln nhiu ln khng m ni; n vn

cha tng bao gi nhn c mt cu tr li tha ng, v c l s khng nhn c ly
mt. Mt vi trong nhng ngi hi cu hi , thm rng nu nh kt qu xoay thnh
i sng khng c mc ch, n s mt ht tt c gi tr vi h. Nhng e da ny khng
thay i c g.

C v, v ngc li, nh th ngi ta c mt quyn gt b cu hi, bi v n c v xut

pht t s t cao t ph ca con ngi, nhiu nhng biu hin khc ca n chng ta
quen thuc ri.

Khng c ai ni v mc ch ca i sng ca loi vt, tr khi, c l, n c th c gi

nh nm trong t th phc v cho con ngi. Nhng quan im ny cng khng bin h
c, v c nhiu loi ng vt m con ngi khng th lm c g c, ngoi tr vic
m t, phn loi, v nghin cu chng; v v s loi ng vt trn thot ngay c iu
ny, bi v chng tn ti v tr thnh tuyt chng trc khi con ngi t mt nhn
chng.
Li mt ln na, ch tn gio c th tr li cu hi v mc ch ca i sng. Ngi ta
kh c th sai lm khi kt lun rng tng i sng c mt mc ch l chm v ni vi
v ch c trong h thng tn gio.

Do chng ta s chuyn n cu hi km tham vng hn v nhng g l mc ch v

nh ca i sng ca con ngi qua ng x ca h t cho thy. H i hi g t i sng
v mong t c g trong ? Cu tr li cho iu ny kh c th b nghi ng. H dn
nhm vo hnh phc; h mun tr nn hnh phc v gi tip c nh vy. N lc ny
c hai mt, mt mc tiu tch cc v mt tiu cc.

Mt mt, n hng mc tiu n mt s vng mt ca au n v kh chu bc mnh, v

mt kia, hng n kinh nghim c nhng xc cm mnh m ca khoi tr sung sng.
Trong ngha hp hn ca n, t hnh phc ch lin quan n iu sau. Ph hp vi s
phn i ny trong mc tiu ca mnh, hot ng ca con ngi pht trin theo hai
hng, tng ng khi n tm kim nhn ra - trong chnh yu, hoc thm ch ch
chuyn vo - mt trong hai mc tiu ny.

Nh chng ta thy, nhng g quyt nh mc ch ca i sng ch n gin l chng

trnh ca nguyn tc lc th. Nguyn tc ny chi phi hot ng ca b my tr no t
khi u. Khng th c nghi ng no v s hu hiu ca n, v du chng trnh ca n
l bng bnh tranh chp vi ton b th gii, vi nhng cc ln cng nhiu nh vi
nhng cc nh. Khng c c hi no c v s n thc hin c cho xong ht; tt c
nhng quy nh ca v tr chy ngc chiu vi n. Ngi ta cm thy nghing v ni
rng ch nh con ngi s c vui sng khng c gm trong k hoch ca
Sng to.

Nhng g chng ta gi l s vui sng trong ngha cht ch nht, n t s tha mn

(tt nht l t ngt) ca nhng nhu cu vn chng b ngn dn n mt mc
cao, v l t bn cht ca n, n ch c th c c nh mt hin tng tng on, khng
lin tc.

Khi bt k tnh hung no c nguyn tc lc th mong mun v c ko di, n ch

to ra mt xc cm tha mn du nh. Chng ta c to dng n ni chng ta ch c
th rt ra c vui th mnh lit t mt tng phn, v rt t t mt trng thi ca nhng
s vt [6].

Th nn nhng kh nng ca chng ta v hnh phc l b s to dng ca chng ta hn

ch ri. Khng-vui-sng th tri qua rt t kh khn hn. Chng ta b e da vi au kh
t ba hng: t c th ca ring chng ta, cui cng tt phi thi ra v phn hy, v
thm ch n li khng th khng i km au n v khc khoi nh nhng du hiu bo
trc; t th gii bn ngoi, c th cung n chng li chng ta vi nhng sc mnh p
o v tn nhn ca tn ph; v cui cng t nhng quan h ca chng ta vi nhng con
ngi khc.

S au kh n t ngun cui ny c l vi chng ta l au n hn so vi bt k ngun

no khc. Chng ta c xu hng xem n nh mt loi thm tht v c, mt ph kin tha
thi, mc d so vi au kh n t u u khc, n khng th l km bt k tnh nh
mnh khng th trnh c no.

l khng t hi, nu di p lc ca nhng kh nng ca au kh ny, con ngi

thnh thi quen iu ha nhng tham vng ca mnh vi hnh phc - cng ng nh
nguyn tc lc th, qu tht vy, di nh hng ca th gii bn ngoi, t n thay i
thnh nguyn tc thc t khim tn hn - , nu mt ngi ngh mnh hnh phc ch n
thun l trnh khi s bt hnh, hoc cn c sng st sau au kh ca mnh, v
nu trong tng qut, cng vic trnh au kh y cng vic nhn vui sng ra sau hu
trng.

Suy tng phn nh cho thy s hon thnh cng vic ny c th c gng gi theo
nhng con ng rt khc nhau, v tt c nhng con ng ny c nhiu trng
phi khc nhau ca khn ngoan th gian khuyn bo gii thiu, v c nhiu ngi a
vo thc hnh.

Mt s tha mn khng b hn ch vi mi nhu cu trnh by chnh n nh l phng

php hp dn nht dn o i mt ngi, nhng n c ngha t vui th trc thn
trng, v chng my chc mang hnh pht ring ca n li.

Nhng phng php khc, trong trnh kh chu khng vui l mc ch chnh, c
phn bit theo ngun gc ca s kh chu khng vui m ch ca h ch yu quay
hng v. Mt vi nhng phng php ny l cc oan v mt vi l n ha; mt vi l
mt chiu, v mt vi tn cng vn nhiu im cng mt lc.

Chng li au kh vn c th n vi mt ngi t nhng quan h con ngi, s phng

chng sn sng nht l t nguyn cch ly, gi mnh xa cch ngi khc. Hnh phc c
th t c dc theo li ny, nh chng ta thy, l hnh phc ca s tnh lng. Chng li
th gii hi hng bn ngoi, mt ngi ch c th bo v chnh mnh bng mt vi loi
thuc kiu quay i cho xa khi n, nu ngi ta nh gii quyt cng vic t mt mnh.

C , qu tht vy, li khc v tt hn: l tr nn mt thnh vin ca cng ng nhn

loi, v vi s gip ca mt k thut c khoa hc hng dn, xem xt s tn cng
chng tr thin nhin v t thin nhin di ch con ngi. Sau , mt ngi lm
vic vi tt c, v li ch ca tt c. Nhng nhng phng php ng ch nht ca s
ngn trnh au kh l ca nhng phng php m chng tm cch nh hng n c cu
sinh vt ca chng ta.

Trong phn tch va mi qua, tt c kh au l khng c g khc hn ngoi s xc cm,

n ch tn ti chng no chng ta cm thy n, v chng ta ch cm thy n trong h qu
ca nhng ng li nht nh, trong cu trc sinh vt ca chng ta b quy nh.

Th sng nht, nhng cng hiu qu nht trong nhng phng php to nh hng ny l
mt phng php ha hc ung cht gy say. Ti khng ngh rng c bt c ai hon
ton hiu c c ch ca n, nhng mt s kin l c nhng cht l, khi hin din trong
mu hoc m t bo, trc tip gy cho chng ta nhng cm gic thch th, v chng cng
thay i nhng iu kin qun tr s nhy cm ca chng ta khin chng ta tr thnh
khng c kh nng tip nhn nhng xung lc khng thch th.

Hai hiu ng khng ch xy ra ng thi, nhng dng nh rng buc mt thit vi nhau.
Nhng phi c nhng thc cht trong kt cu ha hc ca c th ca chnh chng ta,
chng c nhng tc dng tng t, bi v chng ta bit t nht mt trng thi bnh l,
mania [7], trong mt iu kin tng t nh say sa pht sinh m khng c cho ung
bt k loi thuc ung say sa c hi no.

Bn cnh iu ny, i sng tinh thn bnh thng ca chng ta trng by nhng dao
ng gia mt thot m tng i d dng ca nim vui v mt thot m tng i kh
khn, song song vi iu c mt gim bt i hoc mt tng ln s cm th vi kh
chu khng vui. Rt ng tic kha cnh nhim say sa ny ca tin trnh tr no cho n
nay trnh thot nghin cu khoa hc.

Dch v em li t nhng mi cht lm say sa [8] ny trong phn u cho hnh phc, v
trong gi au kh cch mt khong xa, l c c vng rt cao nh mt phc li m
nhng c nhn v v m ng u nh nhau cho chng mt ch vng chi trong nn
kinh t ca libido [9] ca h. Chng ta n nhng mi cht lm say sa loi ging nh vy
khng ch n thun l thu hoch trc tip ca nim vui, nhng cng cn mt mc
c lp vi th gii bn ngoi c khao kht rt ln. Bi v ngi ta bit rng, vi s
gip ca cht nh chm nhng bn lng [10] ny, mt ngi bt k lc no cng c
th rt khi p lc ca thc ti, v tm tr n trong mt th gii ca mt ngi ring, vi
nhng iu kin tt hn v s nhy cm.

Nh c bit r, chnh l do thuc tnh ny ca nhng cht gy say n cng quyt nh

s nguy him v gy thng tch ca chng. Chng c trch nhim, trong nhng trng
hp nht nh, cho s ph phm v ch mt phn chia ln ca sinh lc vn c th c
s dng vo s ci thin ca m ng nhn loi.

Cu trc phc tp ca b my tr no ca chng ta, tuy nhin, chp nhn c ton b mt

s nhng nh hng khc. Cng ng nh khi mt tha mn ca bn nng em hnh
phc n cho chng ta, nn kh au khc hi sinh ra cho chng ta nu th gii bn ngoi
chng ta thiu n, nhn i, nu n t chi khng tha mn chn ngy nhng nhu cu
ca chng ta. Do ngi ta c th hy vng s thot khi c mt phn ca nhng au
kh ca ngi ta, bng cch nh hng trn nhng xung ng bn nng.

y l loi bo v chng au kh thi khng cn c p dng cho b my cm gic, n

tm cch lm ch nhng ngun gc bn trong ca nhng nhu cu chng ta. Hnh thc
cc oan ca iu ny l nguyn nhn xy ra lm git sch nhng bn nng, nh c s
khn ngoan th gian ca phng ng k n, v c thc hnh trong Yoga.

Nu nh n thnh cng, l s tht, sau ch th cng t b tt c nhng hot ng

khc na - ng hy sinh i mnh, bng con ng khc, v mt ln na ng ch t
c hnh phc ca s tnh lng. Chng ta theo con ng tng t, khi mc tiu ca
chng ta t cc oan hn, v chng ta ch th c gng kim sot i sng bn nng ca
chng ta. Trong trng hp , nhng yu t kim sot l nhng tc lc tinh thn cao
hn, vn t thn chng l i tng ca nguyn tc thc t.

y, mc tiu ca s tha mn l hon ton tt c tuyt khng c ngha bung b;

nhng mt s lng nht nh ca s bo v chng li au kh c nm gi, trong s
khng-tha mn , au n khng phi chu cm nhn n th, nh trong trng hp
ca nhng bn nng gi ph thuc nh trong nhng trng hp ca nhng khng-b-
cm-on. Nh chng li iu ny, c mt gim thiu khng chi ci trong tim nng ca
vui hng thch th. Xc cm v hnh phc xut pht t s tha mn ca mt thc y c
tnh bn nng man d, khng un nn, n t ego, th d di hn khng th snh vi ci
xut pht t mt s tha mn n ngy mt bn nng c thun ha. Nhng khn
cng c ca nhng bn nng i try, v c l s hp dn ni chung ca nhng th b
cm, tm thy mt gii thch v li hi hn thit y.

Mt k thut khc ngn chng au kh l s dng nhng chuyn dch v tr ca libido,

vn b my tr no ca chng ta cho php lm, v qua chc nng ca n thu gt c
s mm do rt nhiu. Cng vic y l l chuyn i nhng mc tiu bn nng theo
mt cch sao cho chng khng th tri ln va u vi tht vng t th gii bn ngoi.
Trong iu ny, s thng hoa ca nhng bn nng [11] gip tay h tr ca n. Ngi ta
gt hi c nhiu nht, nu nh ngi ta c th nng cao y nng sut ca nim vui
t nhng ngun ca cng vic thuc v tinh thn v tr tu. Khi c nh vy, s phn t
c th lm c g vi mt ngi.

Mt s tha mn ca loi ny, chng hn nh nim vui ca mt ngh s trong sng to,
trong vic em cho ra khi lng nhng tng tng l lng ca ng, hoc ca mt nh
khoa hc trong vic gii quyt vn hay khm ph nhng s tht, c mt tnh cht c
bit m chng ta chc chn mt ngy s c th m t trong nhng thut ng khoa l
thuyt c on tm l [12].

Lc ny y, chng ta ch c th ni tng trng rng nhng tha mn nh vy c v

thanh hn v cao hn. Nhng cng ca chng l du nh so vi ca nhng c
ngun gc t tha mn chn ngy nhng xung ng bn nng th d v nguyn s; n
khng lm chn ng sinh mng vt l ca chng ta. V im yu ca phng php ny
l n khng p dng c mt cch tng qut: ch vi mt s t ngi c th t n n.

N tin gi nh l bao hm mt s hu ca nhng phn bi v nhng qu tng c bit,

vn vi bt k mc thc t no, chng l rt xa mi thnh ph thng. V ngay c vi
mt s t ngi qu thc s hu chng, phng php ny khng th em cho s bo v
hon ton khi kh au. N khng to ra o gip khng th xuyn thng no chng li
nhng mi tn ca s mnh, v n c thi quen tht bi khi ngun gc ca kh au l c
th ca ring ca mt ngi [13].

Trong khi trnh t ny r rng cho thy mt d nh lm mt ngi c lp vi th

gii bn ngoi, bng tm kim s tha mn bn trong, nhng tin trnh thuc v tinh
thn, trnh thc tip theo s em phi ra nhng c trng li cn mnh m hn. Trong
n, s lin kt vi thc ti vn cn lng lo hn nhiu na, tha mn l thu c t
nhng o tng, chng c nhn thc nh th khng c s khc bit gia chng v thc
ti c cho php can d vi s vui hng.

Khu vc m t nhng o tng ny ni ln l i sng ca s tng tng; vo thi

gian khi s pht trin ca thc v thc ti xy ra, khu vc ny c by t c
min tr khi nhng i hi ca th nghim-thc ti, v c t ring ra cho mc
ch ca nhng ao-c-mong-tha-mn [14] vn chng l kh khn thc hin cho
c.

ng u trong nhng tha mn ny thng qua fantasy l s vui hng ca nhng tc

phm ngh thut mt thch th vui hng, vn do tc nhn ca ngh s, c lm cho
ngay c nhng ngi t h khng thuc gii sng to cng tip cn c [15]. Ai l
ngi c th tip th c nh hng ca ngh thut khng th t mt gi tr qu cao
cho n nh l mt ngun vui v an i trong i sng. D sao i na, s gy m nh gy
ra trong chng ta bng ngh thut khng c th lm hn c ngoi em ra mt rt lui
tm thi ngn ngi khi p lc ca nhng nhu cu ca sng cn, v n khng mnh
lm cho chng ta qun i au kh thc s.

Mt trnh t khc, hot ng y nng lc mnh m hn v thng qun ton din hn. N
nhn thc ti nh l k ch c nht, v nh ngun gc ca tt c mi kh au, vn
khng th no c th sng c vi n, th nn ngi ta phi ct t tt c nhng quan
h vi n, c th ngi ta mi c hnh phc d l trong cch bt k no i na. V o s
n tu quay lng ng li vi th gii, v s khng c trao i mc c no vi n. Nhng
ngi ta c th lm nhiu hn th; ngi ta c th c gng ti to th gii, xy ln thay
vo trong ch ng ca n mt th gii khc, trong nhng nt c bit no ca n
khng th chu ng c b loi b, v thay th bng nhng ci khc ph hp vi mong
c ca ring mt ngi.

Nhng bt c l ai, trong thch thc tuyt vng, bt u hnh trnh trn li ny n
hnh phc, nh mt quy lut s khng t c g c. Thc ti l qu mnh vi anh ta.
Anh tr thnh mt ngi in, mt ngi trong hu ht mi phn khng tm thy c
mt ai gip anh trong vic thc hin qua trn nhng o tng ca anh ta.

Tuy nhin, iu c xc nh l mi ngi trong chng ta hnh x trong mt cch, di

ci nhn ca ngi khc, nh mt k b bnh hoang tng [16], sa cha mt vi kha
cnh ca th gii vn anh ta khng th chu ng c, bng s xy dng mt ao c v
a o tng ny vo trong thc ti.

Mt tm quan trng c bit gn vi trng hp vn trong c gng ny nhm kim

chc mt chc chn ca hnh phc, v mt bo v chng li au kh, qua mt s trn
khun c li o tng cho thc ti, c mt s lng ng k con ngi ni chung
em thc hin. Nhng tn gio ca nhn loi phi c xp vo trong s nhng o tng
ca qun chng thuc v loi ny. Khng mt ai, khng cn phi ni, l ngi chia s
mt o tng tng bao gi cng nhn n l nh th.
Ti khng ngh rng ti thc hin mt lit k y nhng phng php, vn qua
chng con ngi gng gi dnh hnh phc v gi au kh xa, v ti cng bit na,
rng cht liu c th c sp xp mt cch khc i. Mt trnh t ti vn cha
cp - khng phi ti qun n, nhng v n s l quan tm ca chng ta sau ny trong
mt kt ni khc.

V lm sao ngi ta li c th qun c, trong tt c nhng g khc, k thut ny trong

ngh thut sng? N ni bt d thy v mt s kt hp ng ch nht ca nhng tnh
nng c trng. Cng th, d nhin n c mc tiu nhm lm cho ch th c lp vi S
Phn [17] (tt nht l gi n nh th), v n cui cng , n tm ra ch ca s tha mn
trong nhng tin trnh tr no ni b, trong khi lm nh vy, em s dng s chuyn i
ca libido m chng ta ni.

Nhng n khng quay lng li vi th gii bn ngoi; tri li, n bm vo nhng i

tng thuc th gii v thu nhn c hnh phc t mt quan h xc cm vi chng.
Cng khng phi n hi lng vi mc tiu nhm mt s trnh kh chu khng vui - mt
mc ch, nh chng ta c th gi n, thuc s cam chu mt mi; n vt qua iu ny
bng cch khng ch nhiu v khng gi cht vi ci nguyn bn, phn u y am
m cho mt thc hin tch cc ca hnh phc. V c l n thc s n gn vi mc tiu
ny hn bt k phng php khc.

Tt nhin, ti ng ni v cch sng vn n ly tnh yu lm trung tm ca tt c mi

th, vn n tm kim tt c s tha mn trong yu thng v c thng yu. Mt thi
tm l thuc loi ny t nhin n vi tt c chng ta; mt trong nhng hnh thc
m trong tnh yu t n th hin - tnh yu tnh dc [18] - cho chng ta kinh
nghim mnh m nht ca chng ta v mt cm gic trn ngp lc th, v nh th
trang b cho chng ta vi mt m hnh trong sn tm hnh phc ca chng ta.

Cn iu g t nhin hn l chng ta nn kin tr khi tm kim hnh phc dc theo con

ng m chng ta u tin trn chm mt n? Mt yu ca k thut sng ny d
dng nhn thy; nu khng khng c con ngi no s ngh n vic b con ng n
hnh phc ny vi bt k g khc. l chng ta khng bao gi b ng khng phng v
n th trong chng li au kh, nh khi chng ta yu thng, khng bao gi b bt hnh
trong bt lc khng sao gip c n th, nh khi chng ta nh mt i tng yu
thng ca chng ta, hay tnh yu ca n. Nhng iu ny khng gt b i k thut sng
da trn gi tr ca tnh yu nh l mt phng tin hnh phc. C nhiu hn na
ni v n. (Xem di y chng V)

T y, chng ta c th tip tc xem xt trng hp th v, trong hnh phc trong i

sng l ch yu tm trong vic vui hng v ci p, bt c ch no v p t trnh by
vi nhng gic quan ca chng ta v phn on ca chng ta - v p ca nhng hnh
dng v ng tc ca con ngi, ca nhng i tng v nhng phong cnh thin nhin,
v ca nhng sng to ca ngh thut v ngay c ca khoa hc.

Thi thm m ny cho mc tiu ca i sng cung cp rt t bo v chng li nhng

mi e da ca au kh, nhng n c th b p rt ln lao. Vic vui hng ci p c
mt phm cht gy ng c nh, c th ca xc cm. Ci p khng c cng dng r
rng; cng chng c bt k nhu cu r rng no v vn ha cho n. Th nhng vn minh
khng th khng c n.

Khoa hc v thm m iu tra nhng iu kin theo nhng s vt c cm thy l

p, nhng n khng c kh nng a ra bt k gii thch no v bn cht v ngun
gc ca ci p, v ging nh thng thng xy ra, thiu thnh cng c giu di
mt dng tun chy nhng t vang di v trng rng. ng tic, khoa phn tch tm l
cng chng c cht g ni v ci p c. Tt c nhng g c v chc chn l s bt
ngun ca n t lnh vc ca xc cm tnh dc.

Tnh yu v ci p xem ra l mt th d hon ho v mt thc y b c ch trong mc

tiu ca n. Ci p v thu ht [19] l nhng thuc tnh ban u c gn vo i
tng tnh dc. iu ng c ghi nhn li, l t thn nhng b phn sinh dc, nh
tng ca chng l lun lun phn khch, tuy nhin hu nh khng bao gi c nh
gi l p; thay vo , phm cht thuc v p dng nh gn vo nhng c tnh tnh
dc th yu hng nh no .

Mc d lit k ca ti khng y . Ti s liu lnh vi mt t nhn xt nh mt kt lun

cho s thm d ca chng ta. Chng trnh ca lm tr nn hnh phc, vn nguyn tc
nim vui p t trn chng ta, khng th hon thnh c, th nhng chng ta phi khng
ng vy, chng ta khng th - bung b nhng n lc ca chng ta mang n gn
n hn s hon thnh bng vi phng tin ny hay khc.

Nhng li rt khc nhau c th c ly trong hng , v chng ta c th dnh u tin

hoc l cho kha cnh tch cc ca mc tiu, l dnh ly nim vui, hoc v kha cnh
tiu cc ca n, l ca trnh n kh chu khng vui. Khng bng mt li no trong s
ny chng ta c th t c tt c nhng g chng ta ao c.

Hnh phc, trong ngha gim thiu, trong chng ta nhn nhn n nh c th c c,
l mt vn ca kinh t ca libido tng c nhn. Khng c quy tc vng p dng chung
cho tt c mi ngi: mi ngi phi tm ra cho chnh mnh xem ng ta c th c cu
trong thi thc c bit c th no [20]. Tt c mi loi ca nhng thnh t khc nhau s
hot ng ch o la chn ca ng ta.

N l mt cu hi v bao nhiu tha mn thc s ng ta c th mong i ly c t th

gii bn ngoi, xa n u ng b dn i lm chnh ng c lp vi n, v cui cng,
bao nhiu sc mnh ng cm thy ng c thay i th gii cho thch hp vi nhng
c mun ca ng. Trong iu ny, th cht tm thn ca ng s ng mt phn quyt
nh, khng m xa gi ti nhng hon cnh bn ngoi.

Mt ngi l ngi u thng v gi tnh nhc dc [21] s dnh chn la u tin cho
nhng quan h xc cm ca mnh vi ngi khc; con ngi qu-yu-ch-mnh [22],
ngi nghing v t ch c lp, s tm kim nhng tha mn chnh ca mnh trong
nhng tin trnh tr no bn trong ng ta; con ngi ca hnh ng s khng bao gi
bung b th gii bn ngoi m ng c th th sc mnh ca mnh trn n [23].
i vi loi th hai ca nhng loi ny, bn cht ca nhng ti nng ca ng ta, v s
lng ca s thng hoa bn nng m ra cho ng ta, s quyt nh u l ch ng s t
nh nhng ch tm ca mnh. Bt k la chn no nu c y n mt cc oan s b
trng pht bng cch phi m c nhn vi nhng nguy him vn chng ni ln nu nh
mt k thut ca sinh sng c chn nh l mt c nht khng no khc, li t ra
khng tha ng.

Cng ng nh mt doanh nhn thn trng trnh buc tt c vn ca mnh vo ch mt

doanh nghip, th nn, c l s khn ngoan ca th gian s khuyn chng ta ng tm
ton b s hi lng ca chng ta t ch mt nguyn vng ao c duy nht.

S thnh cng ca n khng bao gi chc chn, bi v iu ph thuc vo s hi t

ca nhiu yu t, c l trn khng g nhiu hn l trn kh nng ca th cht tm linh
thch ng nhng chc nng ca n vi mi trng, v sau khai thc mi trng cho
mt thu hoch ca nim vui.

Mt ngi l k c sinh ra vi mt th cht bn nng bt li c bit, v l ngi

khng c hp thc tri qua s chuyn i v sp xp li nhng thnh phn libido ca
mnh vn chng l khng th no thiu c cho nhng thnh tu sau , s thy kh
khn t c hnh phc t nhng tnh cnh bn ngoi ca mnh, c bit l nu ng
phi i mt vi nhng nhim v thuc loi mt vi kh khn.

Nh l mt k thut cui cng ca sinh sng, vn n t nht s mang li cho ng ta nhng

tha mn thay th, ng c cung cp mt th trn chy vo nhng bnh thn kinh - mt
trn chy m ng thng hon thnh khi ng vn cn tr. Ngi nhn thy theo ui hnh
phc ca mnh khng i n g c trong nhng nm v sau vn c th tm thy s an i
trong thu hoch nim vui t say sa ng c mn tnh; hoc ng ta c th bt u trn n
lc tuyt vng s ni lon xem thy trong mt bnh nhn psychosis [24].

Tn gio hn ch cuc chi ny ca la chn v thch ng, v n p t cng nh nhau

trn tt c mi ngi, li i ring ca n n s th nhn hnh phc v phng chng au
kh. K thut ca n bao gm trong s dm gi tr ca i sng xung thnh chn nn, v
bp mo bc tranh th gii thc ti trong mt phng cch huyn tng vn tin gi
nh mt s da dm trn tr thng minh.

Vi gi ny, bng cch p buc gn cht chng trong mt trng thi tinh thn u tr tr
con, v bng cch li ko chng vo mt huyn tng ca m ng, tn gio thnh
cng trong vic trnh cho nhiu ngi mt bnh neurosis [25] c nhn. Nhng hu nh
khng c c bt c g khc hn na.

Nh chng ta ni, c nhiu li vn chng c th dn n hnh phc loi nh con

ngi c th t c, nhng chng c li no vn c th l th vi s chc chn. Ngay
c tn gio cng khng th gi li ha ca n. Nu k tin tng cui cng thy chnh
mnh buc phi ni v nhng lnh truyn khng th hiu c ca Gt, ng ng th
nhn rng tt c nhng g cn li vi ng ta nh mt s an i kh hu cui cng, v
ngun ca hoan lc trong s kh au ca ng l mt s tun phc v iu kin. V nu
nh ng ta c sa son vi iu , c l ng c th trnh cho chnh ng li i
vng ng lm.

Chng III

Thm d ca chng ta lin quan n hnh phc cho n y khng dy chng ta nhiu
nhng g m khng l kin thc ph thng ri. V ngay c nu chng ta t tin n
vn ti sao l qu kh cho con ngi c hnh phc, dng nh khng c nhiu trin
vng hn hc hi c bt c g mi.

[1] Providence
[2] ting c trong bn Anh ng: Wer Wissenschaft und Kunst besitzt, hat auch
Religion; - Wer jene beide nicht besitzt, der habe Religion! Goethe, Zahme Xenien IX
(Gedichte aus dem Nachass)

[3] [Vn cha tm c truy ngun c trch dn ny]

[4] [Trong Die Fromme Helene Wilhelm Busch cng ni cng mt iu trn mt din
thp hn: Wer Sorgen hat, hat auch Likor Ai l ngi c bn tm cng c ru ngt
na]

[5] fantasy, hay phantasy : tng tng, nhng v nhng iu thng khng c c s
thc ti. C l chng ta nn dng t phng-ta-di hay fantasy th gn hn l din dch
di dng m vn cha hon ton st , nu dch l tng tng th qu tng qut.

[6] [Goethe, thc vy, bo trc chng ta rng khng c g kh hn phi gnh chu mt
lin tc ca nhng ngy ti p.
Alles in der Welt lsst sich ertragen
Nur nicht eine Reibe von schnen Tagen. (Weimar, 1810-12.)
Nhng iu ny c th l mt cng iu, phng i qu mc.]

[7] mania: hng cm - bnh tm thn nh du bng nhng thi k phn khch, sng
khoi, c o gic, v nng ng thi qu (great excitement, euphoria, delusions, and
overactivity). .
[8] Intoxicating media.
[9] Libido: t ca Freud ch nng lc ca thc y tnh dc, nh mt b phn ca i
sng bn nng con ngi. the economics of libido l thut ng c bit ca ng.
[10] Trong nguyn bn ting c: Sorgenbrecher: ru tiu su.
[11] sublimation of the instincts: s thng hoa nhng bn nng sublimation ngha ch
l nng ln cao n tuyt ho. T Freud dng ch mt hin tng trong c mt
tin trnh chuyn hng nng lc tm l t kht vng-ego (th d, tha mn tnh dc) -
xem l thp - sang qua s tha mn nhng mc tiu vn ha (th d, ngh thut, x hi) -
xem l cao.
[12] metapsychological: khoa l thuyt c on tm l nghin cu nhng tin trnh no
thc, quan h no thc v c th, nhng g vt qu kh nng c th nghin cu thc
nghim c.

[13] [Trong mt con ngi, khi khng c phn bi c bit ghi r nh mnh lnh cho
thy nhng quan tm thch th ca i sng ca anh ta s nhn c phng hng no,
cng vic ca ngh chuyn mn thng thng l m ca cho tt c mi ngi c th
chi phn c giao cho n bng li khuyn khn ngoan ca Voltaire (ni trn).

iu l khng th, trong nhng gii hn ca mt thm d ngn, tho lun cho y
ngha quan trng ca cng vic ca nn kinh t ca libido. Khng c k thut no khc
cho vic tin hnh i sng gn cht c nhn vi thc ti nh t s nhn mnh trn cng
vic; bi v t nht l cng vic ca anh ta em cho anh mt ch vng chc trong mt
phn chia ca thc ti, trong cng ng con ngi.

Kh nng n cung cp v s chuyn dch mt lng ln nhng thnh phn libido, d l

qu-yu-ch-mnh (narcissistic), hung hn (aggressive) hay ngay c nh gi dm (erotic),
n vi cng vic ca ngh chuyn mn, v vi nhng quan h ca con ngi thng ni
vi n, em thm cho n mt gi tr khng c cch no l phi xp hng th yu, sau
nhng g n vui thch nh mt g khng th thiu c trong s bo tn v bin minh
cho s hin hu trong x hi.

Hot ng ca nhng ngh nghip chuyn mn l mt ngun ca s tha mn c bit,

nu n l mt la chn t do -, ni rng, nu bng nhng phng tin ca s thng
hoa, n lm cho c kh nng x dng v nhng khuynh hng hin hu, v s dai dng
hay tng cng nhng xung lc bn nng. V tuy th, nh l mt ng dn n hnh
phc, con ngi khng nh gi rt cao vic lm. H khng c gng theo ui n nh
nh l h theo ui nhng kh nng khc ca s tha mn.

Tuyt i a s ngi ta ch lm vic di p lc ca s cn thit, v c cm t nhin ny

ca con ngi vi s lm vic nu ln nhng vn x hi kh khn nht.]

[14] fulfilling wishes : nhng ao c mnh m p thng l rt kh khn, t bit l kh

thnh
[15] [Cf. Formulations on the two Principles of Mental Functioning (1911b) v Lecture
XXIII ca tp Introductory Lectures (1916-17) ca ti]
[16] paranoia

[17] Fate : hiu l s phn nhng g xy ra ngoi s kim sot ca con ngi gc t
Moirae ni dung trong cu chuyn ba ch em trong huyn thoi Greek: Clotho quay
gung ch - l chiu di i sng ca mi ngi, Lachesis do chiu di cho mi ngi, v
Atropos ct ch - khi mt ngi n lc cht.

[18] sexual love: tnh yu trn c s phi tnh con ngi.

[19] [t ting c Reiz c ngha l kch thch cng nh duyn dng hay hp dn,
thu ht. Freud bin lun cng mt li trong bn u tin ca tp Three Essays
(1905d), Standard Ed., 9,209, cng nh trong mt cc ch c thm vo cng trnh
trn nm 1915, ibid., 156.]
[20] [cch din t y nhc mt cu ni ca Frederick the Great: trong nh nc ca
ta, mi ngi u c th c cu theo cch thc thi thng ring ca hn. Freud
dn cu ny, khng lu trc trong Lay Analysis (1926e), Standard Ed., 20, 236.]
[21] erotic: c tnh cht gi tnh nhng l tnh dc, thin v dm ng
porn/pornography: dm th gi dc
[22] narcissistic narcissisim: s ch yu mnh nhng qu ng v thin v hnh th,
sc din bn ngoi, yu hnh dnh, tng mo ca chnh mnh thi qu.
[23] [Freud pht trin xa hn na nhng tng ca ng v nhng mu ngi khc nhau
ny trong lun vn ca ng Libidinal Types (193a)]
[24] psychosis: thc lon thn kinh (?) mt ri lon trm trng trong t tng v
cm xc b qu h hi nn mt ht kh nng tip xc vi thc ti bn ngoi.
[Cc ch thm 1931: Ti cm thy buc phi ch ra t nht mt trong nhng khong
trng vn cn b ng trong gii thch trn. Khng mt tho lun no v nhng kh nng
ca hnh phc con ngi m nn b qua khng em vo xem xt s lin h gia
narcissism v i tng libido. Chng ta cn bit c nhng g l t-ty thuc thit yu
vn n biu th cho kinh t ca libido.]
[25] Neurosis: mt triu chng bnh tm thn nh, khng c nguyn nhn sinh ha, n
gm nhng triu chng ca chu ng cng thng t i sng (chn nn, lo lng, c thi
thi qu, s c nhng bnh tng tng), nhng bnh nhn khng i n mt gc, mt
tip xc vi thc ti. Theo Freud, cc tn tn gio c thn chu u u mc bnh
ny..

Thm d ca chng ta quan tm n hnh phc cho n y khng dy chng ta c

nhiu nhng g m cha l kin thc ph thng. V ngay c nu chng ta t tin n
vn ti sao l qu kh cho con ngi c hnh phc, dng nh khng c nhiu trin
vng hn hc hi c bt c g mi.

Chng ta tr li ri, bng cch k ba ngun vn au kh ca chng ta xut pht t

chng: sc mnh vt thng ca thin nhin, s yu nhc ca c th ca chnh chng ta,
v s bt ton ca nhng quy nh vn chng iu chnh nhng quan h tng h ca
nhng c nhn con ngi trong gia nh, nh nc v x hi.

V phn hai ngun u tin, phn xt ca chng ta khng th ngn ng c lu. N

buc chng ta phi tha nhn nhng ngun au kh ny v t mnh cam chu di s
bt kh. Chng ta s khng bao gi hon ton lm ch t nhin; v c cu sinh vt c th
ca chng ta, chnh n l mt phn ca t nhin , s lun lun cn mi l mt cu trc
v thng, vi mt kh nng hu hn cho s thch ng v s thnh tu.

Nhn nhn ny khng c tc dng lm t lit. Ngc li, n ch phng hng cho hot
ng ca chng ta. Nu chng ta khng th loi b tt c au kh, chng ta c th loi b
mt s, v chng ta c th gim nh mt phn: kinh nghim ca hng ngn nm thuyt
phc chng ta iu .

i vi ngun th ba, ngun x hi ca au kh, thi ca chng ta l khc. Chng ta

khng tha nhn n tt c cht no; chng ta khng th nhn thy l do ti sao nhng quy
nh c chnh chng ta lm nn, v ngc li, li khng l mt bo v v mt li ch
cho tt c mi ngi chng ta. Cha ht, khi chng ta xem xt ch xc lm th no
chng ta khng thnh cng c trong lnh vc ny v phng chng ca au kh, mt
nghi ng trm xung chng ta, thy rng qu y na, c mt mnh khng th thng
ni ca t nhin c th nm ng sau n - ln ny l mt mnh ca cu to th cht tinh
thn ca chng ta.

Khi chng ta bt u xem xt kh nng ny, chng ta n vi mt lun im ht sc ng

ngc nhin khin chng ta ta phi suy ngh di lu hn v n. Lun im ny ch trng
rng nhng g chng ta gi l vn minh ca chng ta ch yu chu trch nhim v s bt
hnh au kh ca chng ta, v chng ta s c nhiu hnh phc hn nu chng ta b n
i, v quay li vi nhng iu kin sng nguyn thy. Ti gi y l lun im ng kinh
ngc, bi v d trong bt c cch no chng ta c th nh ngha khi nim vn minh, n
l mt thc t chc chn rng tt c nhng iu m chng ta tm kim bo v chng ta
chng li nhng mi e da pht ra t nhng ngun ca au kh l phn ca chnh nn
vn minh .

xy ra th no khin rt nhiu ngi nh th i n nhn ly thi l lng th

ch vi vn minh ny? [1] Ti tin rng c s ca n l mt bt mn su xa v lu di
vi tnh trng ca nn vn minh lc y ng c, v trn c s , mt s ln n n
c dng ln theo thnh thong tng thi k do mt s bin c lch s no c th. Ti
ngh rng ti bit thi k no mi nht, v cui cng nhng ch mt trong nhng trng
hp xy ra. Ti khng kin thc truy nguyn chui ca chng xa ngc tr
li trong lch s ca loi ngi, nhng mt yu t ca loi th ch ny vi vn minh
phi tng c ri v hot ng trong chin thng ca o Kit trn nhng tn gio a thn
khc n.

Bi v n lin quan rt cht ch vi s nh gi thp ca gio l Kit gio trn s sng

trn gian ny. Cui cng nhng ch mt trong nhng trng hp ny d l khi nhng tin
b ca chuyn vin du hng hi khm ph, dn n s tip xc vi nhng dn tc v
nhng ging ngi nguyn thy. Trong hu qu ca s quan st thiu xt v mt ci nhn
sai lc v nhng phong tc v tp qun ca h, h hin ra vi ngi chu u nh ng
sng mt i n gin, hnh phc vi t nhng nhu cu, mt i sng ging nh th l
khng th t c bi nhng khch n thm h, vn c vn minh cao hn h rt nhiu.
Kinh nghim sau sa cha mt s nhng phn on ny.

Trong nhiu trng hp, nhng ngi quan st sai lm quy s vng mt ca nhng
nhu cu vn ha phc tp vi nhng g trong thc t l do s tha thi ca thin nhin
v do s d dng vn nhng nhu cu ln ca con ngi c tha mn. Trng hp
cui cng l c bit quen thuc vi chng ta. N xut hin khi ngi ta n bit v c
ch ca chng nhiu lon thn kinh [2], n e da lm hao mn n cht hnh phc t i
m con ngi vn minh c hng. c khm ph rng mt ngi b lon thn
kinh bi v ng ta khng th chu ng c s lng ca bc dc tht vng m x hi
p t vo ng trong cng vic phc v nhng l tng vn ha ca n, v c suy
din t iu ny rng vic bi b, hoc gim thiu nhng i hi ny s dn n mt s
tr v vi nhng kh nng ca hnh phc.

Ngoi ra cng cn c thm mt yu t ca tht vng. Trong vi th h mi va qua, nhn

loi thc hin c mt tin b khc thng trong nhng ngnh khoa hc t nhin v
trong nhng ng dng k thut ca chng, v thit lp s kim sot ca con ngi trn
thin nhin trong mt cch cha bao gi tng tng c trc . Nhng bc ca tin
b ny l kin thc ph bin v khng cn thit phi lit k chng. Con ngi t ho v
nhng thnh tu ny, v c quyn c t ho.

Tuy nhin, h dng nh quan st thy rng sc mnh mi ginh c ny trn khng
gian v thi gian, s chinh phc ny ca nhng sc mnh thin nhin, l s hon
thnh mt kht khao khi t hng ngn nm v trc, n khng lm tng khi
lng tha mn lc th vn h c th mong i t i sng, v n khng lm cho h
cm thy hnh phc nhiu hn.

T nhn thc s kin thc t ny, chng ta phi bng lng kt lun rng sc mnh trn
thin nhin khng phi l iu kin tin quyt duy nht ca hnh phc con ngi, cng
ging nh n khng phi l mc tiu duy nht ca n lc vn ha; nhng chng ta phi
khng nn suy ra t rng tin b k thut l khng c gi tr kinh t cho hnh phc
chng ta.

Ngi ta s mun hi: sau , nu vy c tch cc dnh c nim vui hay khng, c
tng trng chc chn hay khng trong xc cm ca ti v hnh phc, nu ti c th,
thng xuyn nh ti thch, nghe c ting ni ca mt a con ti ang sng xa hng
trm dm, hoc nu ti c th nhn c trong thi gian ngn nht c th c, sau khi
mt ngi bn t n ch ca ng, rng ng vt qua chuyn i di v kh khn
khng h hn g?

Liu n c phi l khng c ngha g khi y hc thnh cng trong vic lm gim ln lao
t l t vong tr s sinh, v nguy c nhim trng cho ph n khi sinh con, v, thc s,
trong ko di ng k tui th trung bnh ca mt ngi vn minh? V c mt danh sch
di c th thm vo vi nhng li ch ca loi ny m chng ta c, nh vo thi i rt b
kinh thng ca nhng tin b khoa hc v k thut.

Nhng y, ting ni ca s ph bnh bi quan t lm n c nghe v cnh co chng

ta rng hu ht nhng tha mn ny theo khun mu ca s hng th r tin tn
dng trong giai thoi thch th c c bng cch rt mt chn trn ang di mn
ra ngoi vo mt m ng lnh v sau a n tr li vo trong m m.

Nu nh khng c ng st chinh phc nhng khong cch, con ti hn khng

bao gi ri th trn qu hng, v ti khng cn in thoi nghe ging ni ca n, nu
du hnh vt bin bng tu khng c thc hin, bn ti hn s khng xung tu i
bin v ti khng cn mt in tn gim lo lng ca ti v ng.

Gim t l t vong tr con lm g khi chnh s gim thiu p t hn ch ln nht

trn chng ta trong s sinh sn tr em, do , chy trn vng quanh, chng ta d sao i
na vn khng nui con nhiu hn so vi nhng ngy trc khi c s ng tr ca v sinh,
trong khi ng thi chng ta to nhng iu kin kh khn cho i sng tnh dc trong
hn nhn ca chng ta, v c th lm vic chng li nhng tc ng c li ca chn
lc t nhin? V, cui cng, tt g cho chng ta c mt i di sng lu, nu nhng nim
vui l kh khn v cn ci tha tht, v nu nh n y nhng au kh khin chng ta
ch c th cho n ci cht nh mt s gii thot?

C v nh chc chn rng chng ta khng cm thy thoi mi trong nn vn minh hin
nay ca chng ta, nhng n l rt kh khn hnh thnh mt kin, khng bit c hay
khng v trong mc no con ngi ca thi trc cm thy hnh phc hn, v
phn no ca nhng iu kin vn ha ca h ng vai trong vn ny.

Chng ta s lun lun c xu hng xem xt s cng qun ca con ngi mt cch khch
quan - l, t t chng ta, vi nhng mong mun v nhy cm ring ca chng ta,
trong iu kin ca h, v sau xem xt nhng trng hp no chng ta s tm thy
trong chng kinh nghim s hnh phc hay bt hnh.

Phng php xem xt s vt ny, m dng nh khch quan bi v n b qua nhng

chuyn bin trong tnh nhy cm ch quan, tt nhin, l s ch quan nht c th c, bi v
n t nhng trng thi tr no ca ring mt ngi vo v tr ca bt k nhng ngi
khc, khng r suy ngh m h c th c. Hnh phc, tuy nhin, l mt g ch quan v
yu tnh.

Bt k nhiu n bao nhiu chng ta c th co rm ngi li vi kinh hong t nhng

tnh hung no nht nh ca mt n l cho chin thuyn thi c, ca mt nng dn
trong Chin tranh Ba mi nm [3], ca mt nn nhn ca To d gio Cat, ca mt
ngi Do Thi ch i mt pogrom tn st d th no i na, khng th no cho chng
ta c th cm nhn cch thc ca chng ta a vo bn trong nhng con ngi nh vy
tin on nhng thay i vn ca s kh hiu nguyn y ca no thc, mt tin trnh u
m dn dn, s thi ngng nhng mong i, v nhng phng php th sng hn hoc
nhiu tinh luyn hn ca s nh thuc m to ra trn s tip nhn ca h vi nhng
xc cm ca nim vui v ca kh chu khng vui. Hn na, trong trng hp ca kh
nng khc nghit nht ca au kh, nhng thit b bo v tr no c bit c a vo
hot ng. Dng nh vi ti khng c li theo ui kha cnh ny ca vn xa
thm na.

Gi l lc chng ta chuyn ch ca chng ta sang bn cht ca nn vn minh ny vn

nghi ng c nm xung gi tr ca n nh nhng phng tin n hnh phc.
Chng ta s khng tm mt cng thc, trong din t bn cht trong mt vi t, cho
n khi chng ta hc c mt vi iu g bng cch kho st n.
Do chng ta s t hi lng ni mt ln na rng t vn minh [4] m t ton b tng
s nhng thnh tu v nhng quy nh vn chng phn bit i sng ca chng ta vi
ca nhng ng vt t tin ca chng ta, v chng phc v hai mc ch - l bo v
con ngi chng li thin nhin, v iu chnh nhng quan h h tng ca h [5].

hc hi thm, chng ta s mang cng li nhng c im ring l khc nhau ca vn

minh, nh chng c ph by trong nhng cng ng nhn loi. Khi lm nh vy,
chng ta s khng do d trong vic chnh mnh c hng dn bi cch s dng
ngn ng, nh cng cn c gi l, l xc cm ngn ng, trong nim tin rng chng ta
nh vy s thc hin c cng l vi s sng sut bn trong vn n vn cn thch thc
s biu hin trong nhng t tru tng.

Giai on u tin l d dng. Chng ta nhn nhn nh vn ha tt c nhng hot ng v

nhng ngun lc vn chng hu dng cho con ngi lm tri t tr nn x dng
c vi h, bo v h chng li cung bo ca nhng sc mnh t nhin, v vn vn
nh vy. V mt ny ca nn vn minh, him c th c bt k nghi ng no. Nu chng
ta quay v ngc xa, chng ta thy rng nhng hnh ng c vn minh u tin l vic
s dng nhng dng c, t c s iu khin la v s xy dng nhng c tr.

Trong s ny, s lm ch c la ni bt ln nh l mt thnh tu hon ton khc

thng v mt dn chng khng g snh bng [6], trong khi nhng thnh tu khc m
nhng ng m con ngi theo ui k t y, v c th d dng on tc dng kch
thch vi chng. Vi mi dng c, con ngi hon thin nhng c quan ca chnh mnh,
cho d ng c hoc xc cm, hay l loi b nhng gii hn vi chc nng ca chng.

Cng sut ng c t nhng sc mnh khng l vo s x dng ca con ngi, ging

nh nhng bp tht ca mnh, hn c th s dng n theo bt c hng no; nh tu bay
v tu thy, nc v khng kh khng c th cn tr nhng chuyn ng ca con ngi;
bng phng tin ca knh eo mt, hn sa cha nhng khuyt tt trong nhng ng knh
ca mt chnh mnh; bng phng tin ca knh vin vng, ng nhn thy khong cch
xa; v bng phng tin ca knh hin vi, ng vt qua nhng gii hn ca tm nhn thit
lp bi cu trc ca vng mc ca mnh.

Trong my chp nh, hn to ra mt dng c gi li nhng n tng th gic thong

qua, cng ging nh mt a ht gi li ca nhng m thanh thong qua, c hai u
di y nhng s vt cht ha ca sc mnh con ngi s hu v hi tng, k c ca
mnh. Vi s gip ca in thoi anh ta c th nghe nhng khong cch vn n s
c tn trng nh l khng th no t c ngay c trong mt chuyn thn tin. Vit
c ngun gc ca n l ting ni ca mt ngi vng mt; v nh l mt thay th cho t
cung ca ngi m, chn c ng u tin, vn con ngi vn mong nh n trong tt c
kh nng, v trong hn an ton v cm thy thoi mi.

Nhng iu ny, bng khoa hc v k thut ca mnh, con ngi thc hin trn tri t
ny, trn ln u tin hn xut hin nh l mt c cu sinh vt yu ui, v trn
mi c nhn ca nhng loi ca mnh mt ln na phi lm nhp cnh cho n (, ci
mnh khn kh ca thin nhin! [7]) nh mt con vt cn phi b mm bt lc - nhng
iu ny khng ch nghe nh mt chuyn thn tin, chng l s thc s lp y ca mi -
hay hu ht ca nhng c mun nh chuyn thn tin.

Tt c nhng ti sn ny, hn c th i t cho l th nhn vn ha ca mnh. Tht xa

trc y, hn thnh lp mt khi nim l tng v s ton nng v ton tr vn hn
th hin trong nhng v gt ca mnh. Vi nhng v gt ny, hn gn cho tt c mi th
thuc tnh m dng nh nhng mong mun ca hn khng th t c, hoc nhng th
hn b cm. Do , mt ngi c th ni rng nhng v gt ny l nhng l tng
vn ha.

Ngy nay, hn n rt gn vi vic t c l tng ny, hn gn nh t hn tr

thnh mt v gt. Duy ch c, n l s tht, trong thi thc, trong nhng l tng ny
thng t c ty theo phn xt tng qut ca nhn loi. Hon ton khng; trong mt
s phng din khng cht no tt c, trong nhng phng din khc ch c mt na.
Con ngi , nh n l, tr thnh mt loi Gt c nhng b phn gi [8].

Khi con ngi lp tt c nhng b phn ph tr ca gt vo, gt tht s l nguy nga trng
l; nhng nhng b phn ny khng pht trin vi ng ta v chng vn thnh thong
cho ng ta nhiu kh khn rc ri. Tuy nhin, con ngi c quyn an i chnh mnh vi t
tng rng s pht trin ny s khng chm dt chnh xc vo nm 1930 CN. Nhng thi
i tng lai s mang li theo chng nhng tin b v i mi v c l khng th tng
c trong lnh vc ny ca vn minh, v s tng ln s ging-gt ca con ngi li
nhiu cn hn na. Nhng trong nhng ch tm ca nhng iu tra ca chng ta, chng
ta s khng qun rng con ngi ngy nay khng cm thy hnh phc trong c tnh
ging-gt n ca mnh.

Chng ta nhn nhn, vy sau , rng nhng nc t n mt mc cao ca vn

minh, nu nh chng ta tm thy trong nhng nc , tt c mi th m c th tr gip
con ngi trong vic khai thc tri t, v trong s bo v con ngi chng li nhng lc
lng thin nhin - tt c mi th, ni gn, nhng g l s dng ca hn ta - l c ch
nh v c thc hin hiu qu. Trong nhng quc gia nh th, nhng con sng e
da l lt t ai, chng c qui nh iu ha lu lng ca chng, v nc ca chng
c tip dn qua knh n nhng ni c nn thiu nc.

Canh tc t mu mt cch cn thn v trng thc vt thch ng vi n, v nhng ti

nguyn khong sn di lng t c cn mn a ln mt v to vo thnh nhng cng
c v dng c gia dng cn thit. Nhng phng tin truyn thng l phong ph, nhanh
chng v ng tin cy. Nhng th hoang v nguy him b tiu dit, v chn nui gia
sc pht trin mnh m. Nhng bn cnh nhng s vic ny, chng ta i hi nhng th
khc t vn minh, v n l mt s kin ng ch rng chng ta hy vng tm thy chng
c th hin trong cng nhng nc ny.

Nh th chng ta tm thoi thc i hi u tin chng ta thc hin, chng ta

cho n n cng nh mt du hiu ca vn minh nu chng ta thy con ngi hng
quan tm ca h ti nhng g khng c bt c gi tr thc t no, ti nhng g l v dng
- ly th d, nu nhng khng gian xanh cn thit trong mt th trn nh nhng sn chi,
v nh nhng h cha khng kh trong lnh cng c b tr vi nhng bn hoa, hoc
nu nhng ca s ca nhng ngi nh c trang tr vi nhng chu hoa. Chng ta sm
quan st rng iu v dng ny vn chng ta mong i vn minh coi trng l v p.

Chng ta i hi con ngi vn minh tn th ci p bt c ni no hn thy n trong t

nhin, v to ra n trong nhng i tng ca nhng cng trnh th cng ca hn cho n
mc m hn c kh nng. Nhng iu ny cn xa mi ht nhng i hi ca chng ta v
vn minh. Bn cnh, chng ta mong i nhn thy nhng du hiu ca sch s v trt t.
Chng ta khng ngh vn ha ca mt thnh ph nc Anh trong thi ca Shakespeare l
cao cho lm, khi chng ta c rng c mt ng phn ln trc nh cha ng
Stratford; chng ta phn n v gi l d man ( l i nghich vi c vn minh) khi
chng ta tm thy nhng li i trong khu Wald Wiener [9] x rc y giy.

Vi chng ta, bn thu ca bt ca loi no c v nh khng tng hp vi vn minh.

Chng ta m rng i hi ca chng ta v sch s n c th con ngi na. Chng ta rt
sng st hc c v mi hi kh chu pht ra t Vua Tri [10], v chng ta lc u v
Bella Isola [11] khi chng ta c cho thy bn ra nh t, trong Napoleon lm v
sinh bui sng ca ng.

Tht vy, chng ta khng ngc nhin bi tng v s thit lp vic s dng x phng
nh l mt thc o thc t ca nn vn minh. iu ny cng ng vi trt t. Ging
nh s sch s, n ch p dng c nht vi cng trnh ca con ngi. Nhng trong khi
s sch s khng c mong i trong t nhin, ngc li, trt t l c bt
chc t t nhin.

Quan st ca con ngi vi nhng iu ha thin vn ln lao, khng ch trang b cho hn

mt m thc a vo i sng ca hn, nhng cho hn nhng im u tin ca
khi hnh lm nh vy. Trt t l mt th p buc phi lp li, khi quy nh c
t ra mt ln v cho tt c, quyt nh khi no, u v lm th no mt iu s c
thc hin, nh th trong mi trng hp tng t, n khin ngi ta khi phi do d
v lng l khng quyt nh.

Nhng li ch v trt t l khng th chi ci. N cho ngi ta c kh nng s dng

khng gian v thi gian vi li th tt nht, trong khi nhng sc mnh tinh thn ca h.
Chng ta ng l phi c quyn k vng rng trt t hn phi nhn v tr ca n
trong nhng hot ng ca con ngi ngau t khi u v khng c kh khn; v chng
ta cng c th t hi rng ti sao iu ny khng xy ra - l, tri li, nhng sinh vt
nhn loi th hin mt xu hng bm sinh ca bt cn, bt thng v khng ng tin cy
trong cng vic ca h, v rng mt hun luyn gian kh l cn thit trc khi h hc
c lm theo th d gng mu ca nhng m hnh v tr ca h.

p , sch s v trt t r rng l chim mt v tr c bit trong s nhng yu cu ca

nn vn minh. Khng ai s ch trng rng chng cng quan trng vi i sng nh vi
s kim sot trn nhng sc mnh ca t nhin, hay nh mt vi yu t khc m chng ta
s tr thnh quen thuc. V du th khng ai s quan tm t chng li vo nn pha
sau nh nhng iu tm thng khng quan trng.
Rng nn vn minh khng ch chim gi trn vn vi nhng g l hu ch c th
hin bng nhng th d v v p, m chng ta t chi khng b qua trong s nhng quan
tm ca nn vn minh. Tnh hu ch ca trt t l kh hin nhin. i vi s sch s,
chng ta phi gi trong u rng n l cng l i hi ca chng ta cho v sinh na, v
chng ta c th nghi ng rng ngay c trc thi c khoa hc phng bnh s kt ni gia
hai khng hon ton xa l vi con ngi. Tuy nhin, tin ch hon ton khng gii
thch nhng n lc ny; mt ci g khc na bn cnh phi lm vic.

Tuy nhin, khng c c trng no biu th c im ca vn minh c v tt hn lng

qu trng ca n v s khuyn khch ca con ngi vi nhng hot ng tr no cao hn
nhng thnh tch tr thc, khoa hc, v ngh thut ca n v vai tr hng u m n gn
cho nhng tng trong i sng con ngi. Cao nht trong s nhng tng ny l
nhng h thng tn gio, cu trc phc tp ca chng ti c gng soi nh sng mt
ch khc [12].

Tip theo l nhng suy on ca trit hc; v cui cng nhng g c th c gi l

nhng l tng ca con ngi - tng ca hn v mt s ton ho c th c c ca
nhng c nhn, hoc ca nhng dn tc, hoc ca ton th nhn loi, v nhng i hi
hn thit lp trn c s ca nhng tng nh vy. Thc t l nhng sng to ny ca
hn khng phi l c lp vi ln nhau, nhng ngc li chng an cun cht vo nhau,
lm tng s kh khn khng ch m t chng, nhng trong truy tm ngun gc tm l ca
chng.

Nu chng ta gi nh kh tng qut l ng lc ca tt c nhng hot ng ca con

ngi l mt n lc hng ti hai mc tiu hp lu ca tin ch v mang li lc th,
chng ta cng phi gi nh rng iu ny cng ng vi nhng biu hin ca vn minh
m chng ta ng tho lun y, mc d iu ny c th d dng nhn thy ch trong
nhng hot ng khoa hc v thm m. Nhng khng th nghi ng rng nhng hot ng
khc, cng th na, chng tng ng vi nhu cu mnh m con ngi - c l vi nhng
nhu cu vn ch pht trin mt thiu s.

Chng ta cng phi khng cho php mnh b lm lc bi nhng phn on v gi tr lin
quan n mt tn gio, hoc h thng trit hc, hoc l tng c th no. Cho d chng
ta ngh rng tm thy trong chng nhng thnh tch cao nht ca tinh thn con ngi,
hoc chng ta ly lm tic v chng nh l nhng sai lc, chng ta khng th nhng phi
nhn ra rng ni no chng c mt, v c bit, ni no chng chim u th, l c bao
hm mt trnh cao ca vn minh.

Cui cng, nhng chc chn khng phi l km quan trng nht, trong nhng c trng
ring bit ca vn minh vn cn ch c nh gi: cch thc trong nhng quan h
ca con ngi vi nhau, nhng quan h x hi, c quy nh - nhng quan h vn
chng nh hng mt c nhn nh mt ngi hng xm, nh mt ngun ca s gip ,
nh mt i tng tnh dc ca mt cc nhn khc, nh l mt thnh vin ca mt gia
nh v ca mt Nh nc.
c bit l kh khn y gi cho r rng v nhu cu l tng c bit v xem
nhng g ni chung l vn minh. C l chng ta c th bt u bng cch gii thch rng
yu t ca vn minh i vo sn khu vi n lc u tin iu chnh nhng mi quan h
x hi. Nu nh n lc ny khng c lm, nhng mi quan h s phi chu ty ch
bt k ca mi c nhn: l ni rng, con ngi th cht mnh m hn s quyt nh
chng trong hng ca nhng li ch v nhng xung ng bn nng ring ca anh ta.

Khng g s c th thay i trong iu ny nu con ngi mnh m hn ny n lt

mnh li gp mt ai thm ch cn mnh hn anh ta. i sng con ngi trong c
chung ch c th c c khi mt a s n cng vi nhau m n th mnh hn bt c c
nhn no ring bit, v n vn gi on kt chng li tt c nhng c nhn ring bit. Sc
mnh ca cng ng ny sau c thit lp l phi trong i lp vi quyn lc ca
c nhn, vn n b ln n nh bo lc. S thay th ny ca sc mnh c nhn vi sc
mnh ca mt cng ng to nn bc quyt nh ca nn vn minh. Bn cht ca n
nm trong s kin l nhng thnh vin ca cng ng t hn ch mnh trong nhng kh
nng ca h v s tha mn, trong khi nhng c nhn khng bit c nhng gii hn nh
vy.

iu kin cn thit u tin ca nn vn minh, do , l thuc v cng l - c ngha l,

vic bo m rng mt o lut mt khi c lm s khng b ph v v thin v vi mt
c nhn. iu ny khng c tim n g ht v phn gi tr o c ca mt lut ging nh
vy. Tin trnh xa hn ca pht trin vn ha xem ra c khuynh hng nghing v lm
cho lut php thi khng cn l biu hin ca ch ca mt cng ng nh - mt giai
cp, hay mt tng lp dn chng, hoc mt nhm chng tc - trong , n lt n,
hhnh x nh mt c nhn bo ng vi nhm khc, v c l ng o hn, nhng tp
hp ca con ngi. H qu cui cng s l mt quy tc ca php lut m vi n, tt c -
tr nhng ngi khng c kh nng gia nhp mt cng ng - ng gp bng mt
s hy sinh v nhng bn nng ca h, v n khng cha mt ai - mt ln na vi cng
mt ngoi l - vi lng thng xt ca bo lc.

T do ca c nhn khng l qu tng ca vn minh. N l ln nht trc khi c bt k

nn vn minh no, mc d lc , n l s tht, n hu ht mi phn khng c gi tr,
bi v c nhn ho him vo mt v tr bo v n. S pht trin ca vn minh p
t nhng hn ch v n, v cng l i hi rng khng ai s thot khi nhng hn ch
ny. Nhng g lm cho t n cm thy trong mt cng ng nhn loi nh l mt kht
vng v t do c th l s ni dy ca h chng li mt vi bt cng hin ti, v do
c th chng minh thun li vi mt pht trin xa hn na ca vn minh; n c th vn
cn tng hp vi nn vn minh.

Nhng n cng c th bt dy t nhng phn cn li ca nhn cch ban u ca h, vn

chng vn cn cha b vn minh thun ha, v th nn trong h c th tr thnh c s th
ch vi nn vn minh. S thi thc i t do, do , l hng v chng li nhng hnh
thc v i hi c th ca nn vn minh, hay chng i vi ht tt c vn minh. N
khng c v nh l du vy, c bt k nh hng no c th gy ra mt ngi thay i
bn cht ca mnh vo thnh ca mt con mi.
Khng nghi ng g, ng s lun lun bo v tuyn i ca mnh v t do c nhn chng
li ch ca nhm. Mt phn ln nhng cuc u tranh ca nhn loi c trung tm xoay
quanh mt nhim v duy nht l s tm kim mt s ha gii thch hp -, ngha l, mt s
dn xp s mang li hnh phc gia tuyn i ny ca c nhn v nhng tuyn i vn
ho ca nhm; v mt trong nhng vn m n chm n s phn ca nhn loi l
khng bit mt dn xp nh vy c th t n bng nhng phng tin ca mt vi hnh
thc c bit ca vn minh hay khng, hay khng bit c phi xung t ny l khng th
dung ho hay khng.

Bng cch cho php xc cm thng thng l ngi hng dn ca chng ta trong vic
quyt nh nhng c trng no ca i sng con ngi c xem nh l vn minh,
chng ta c c mt n tng r rng v nhng bc tranh tng qut ca nn vn
minh, nhng n l ng rng cho n gi, chng ta khm ph ra khng g m
khng c ph qut bit n. ng thi chng ta cn thn khng ri vo nhng
thnh kin rng vn minh l ng ngha vi lm hon ho, rng n l con ng i n
ton ho c tin-th phong cho con ngi. Nhng by gi mt quan im t hin
din n c th dn theo mt hng khc. S pht trin ca vn minh xut hin vi chng
ta nh mt tin trnh khc thng vn nhn loi tri qua, v trong rt nhiu s vic
p vo chng ta nh quen thuc.

Chng ta c th m t c im tin trnh ny vi dn chiu v nhng thay i m n

em cho xy ra trong nhng phn bi bn nng quen thuc ca con ngi, tha mn,
sau cng ht c, l cng vic kinh t ca i sng chng ta. Mt t trong nhng bn
nng ny c dng ht trn trong mt cch thc khin mt iu g xut hin v tr
ca chng, trong mt c nhn, vn chng ta m t nh l mt ng nt c tnh. Th d
ng ch nht ca mt tin trnh ging nh vy c tm thy trong s gi dm hu
mn [13] ca nhng tr con ca loi ngi.

Ch nguyn thy ca chng v chc nng bi tit, v nhng b phn c th ca n, v

v sn phm ca n, c thay i trong vn trnh ln dy ca chng vo thnh mt
nhm gm nhng ng nt, chng vn quen thuc vi chng ta nh s tn tin, mt
thc v trt t v s sch s - nhng phm cht , mc d c gi tr v c hoan
nghnh trong t thn chng, chng c th c lm mnh lit thm n khi chng tr nn
l r u thng v to ra nhng g c gi l c tnh hu mn [14]. Chng ta khng bit
iu ny xy ra nh th no, nhng khng c nghi ng v s ng n ca s khm
ph [15].

By gi chng ta thy rng s trt t v s sch s l nhng yu cu quan trng ca

nn vn minh, mc d s cn thit khng th thiu ca chng khng phi l rt r rng,
nhiu g hn s thch hp ca chng nh l nhng ngun ca s vui hng. Ti im ny
chng ta khng th khng b sng s trc s ging nhau gia tin trnh ca vn minh v
pht trin v libido ca c nhn. Nhng bn nng khc (bn cnh s gi dm hu mn)
c gy ra ri ch nhng iu kin cho s tha mn ca chng, dn chng vo
trong nhng li i khc.
Trong hu ht nhng trng hp tin trnh ny trng hp vi tin trnh ca s thng hoa
(ca nhng mc tiu bn nng) [16] m chng ta quen thuc vi chng, nhng trong
mt s c th c phn bit vi n. S thng hoa ca bn nng l mt tnh nng p
ngay vo mt d thy c bit ca s pht trin vn ha; n l nhng g lm cho c th c
c nhng hot ng cao hn thuc v tinh thn, khoa hc, ngh thut, hoc t tng,
ng mt phn quan trng ging nh th trong i sng vn minh.

Nu ngi ta nhng cho mt n tng u tin, ngi ta s ni thng hoa l mt bin

ng thnh suy vn b vn minh p y hon ton trn nhng bn nng. Nhng s l
khn ngoan hn suy tng phn nh trn iu ny lu hn mt cht. Trong v tr th
ba [17], cui cng, v iu ny c v quan trng nht ca tt c, khng th no b qua
chng mc m vi n vn minh c xy ln trn mt s t b ca bn nng, chnh xc
bao nhiu n tin gi nh s khng-tha mn (bng n p, ngn chn, hoc mt vi
phng cch khc?) ca nhng bn nng mnh m?

Tht vng bc dc vn ha ny chi phi lnh vc ln ca nhng mi quan h x hi

gia nhng con ngi. Nh chng ta bit, n l nguyn nhn ca s th ch, vn tt
c nhng nn vn minh phi u tranh chng li. N s cng lm nhng i hi nghim
khc trn cng trnh khoa hc ca chng ta, v chng ta s c nhiu phi gii thch
y. Khng phi l d dng hiu nh th no n c th tr thnh c th c tc
ot mt mt bn nng ca s tha mn. Cng khng phi l lm nh vy m khng nguy
him. Nu s mt mt khng c n b v kinh t, ngi ta c th chc chn nhng ri
lon nghim trng s xy ra sau .

Nhng nu chng ta mun bit gi tr no c th c quy cho quan im ca chng ta l

s pht trin ca vn minh l mt tin trnh c bit, c th so snh c vi s trng
thnh bnh thng ca c nhn con ngi, chng ta r rng phi tn cng mt vn
khc. Chng ta phi t hi mnh s pht trin ca vn minh n ngun gc ca n vi
nhng nh hng no, n ni ln th no, v nhng g ch nh dng chy ca n
[18].

[1] [Freud bn lun v cu hi ny tng i kh di, hai nm trc, trong nhng

chng u ca The Future of an Illusion (1927c).]
[2] neuroses
[3] Chin Tranh Ba Mi Nm ni dung v nguyn nhn ch yu l chin tranh tn
gio gia Cat v Tin lnh Ty u t 1618 n 1648. Mc d hu ht cc giao chin
xy ra trn t c, chin tranh lan rng bao gm gn c chu u, tn ph nhng vng
t canh tc rt ln v mang li nn i v bnh tt. Gn ba mi phn trm dn s c
thit mng trong cuc chin di ba mi nm ny.

Mt bn l quc Thn Thnh Lam (gm Austria, Bavaria, v Spain. Bn kia l phn
cn li ca chu u (gm Sweden, Bohemia, Denmark-Norway, Transylvania, v
Saxony. Chin tranh kt thc vi Ha c Westphalia, trong a n phn li ranh
gii cc quc gia chu u, nhng cng cho nhng ngi dn chu u sau mt bi hc
v thc phn bit gia lng trung thnh vi t nc v lng trung thnh vi tn gio.
[4] [Kultur xem Ch thch ca ngi Bin tp trong bn dch the Future of an Illusion]
[5] [xem the Future of an Illusion]

[6] [Ti liu ca phn tm, nh n khng y , v khng d c t trong gii

thch r rng, d sao i na, tha nhn mt phng on - mt phng on nghe tuyt vi
- v ngun gc ca k cng ny ca con ngi.

c ngh l - con ngi nguyn thy c thi quen mun lm tha mn mt ao c

tr con vn lin kt vi la, khi hn n tip xc vi la, l dp tt ngn la bng cch
i ln n. Nhng truyn thuyt m chng ta c, khng li nghi ng no v ci nhn
ban u lin h ngn la vi dng vt, trong hnh nh la chy c nhng hnh dng nh
li lim khi n bc hng tr ln.

Dp tt la bng cch i ln n - mt ch m nhng i th hin i, Gulliver trong

Lilliput v Gargantua ca Rabelais, vn quay ngc v li - v th l mt loi hnh vi
tnh dc vi mt ngi nam, mt khoi tr vui hng ca tim nng tnh dc mt cuc
thi ua ca nhng tr ng tnh. Ngi u tin t b ham mun ny, v gi la li c
th mang n i vi anh ta v iu phc n cho s dng ring cho mnh. Bng cch di tt
ngm ngn la ca s kch thch tnh dc ca ring mnh, anh ta thun phc c sc
mnh thin nhin ca la.

S chinh phc vn ha ln lao ny nh vy l phn thng cho s t b v bn nng

ca anh ta. Hn na, nh ngh rng ngi ph n c b nhim lm ngi gim
h ca ngn la vn b giam cm trong l si gia nh, v cu trc sinh l c th ca
nng lm cho nng khng th no i n s cm d ca ham mun ny. Cng ng
ch , thng xuyn n chng no kinh nghim phn tch chng nhn cho s kt ni
gia tham vng, la v s khi dm niu o. (Freud ch ra s lin kt gia s tiu
tin v la rt sm nh trong trng hp h s Dora(1905e (1901)). S lin kt vi
tham vng n c phn mun hn v sau. Mt danh sch tham kho y s tm thy
trong Ghi ch ca ngi Bin tp vi bi kho cu cui cng v ch , The acquisition
and control of fire (1932a).]

[7] [ting Anh trong nguyn bn ting c, cu c cho l ca Shakespearean ny trong

thc t khng tm thy trong danh sch cc tc phm c cng nhn l ng ca
Shakespeare.]
[8] a prosthesis God prosthesis l mt t y khoa ch mt b phn gi, nhn to, gn
thm vo c th con ngi, thay th cho c phn b mt hay h hng, th d: rng gi
hay chn g.
[9] [Khu i cy ngoi thnh Vienna]
[10] Ting Php trong bn ting Anh Roi Soleil [ch Louis XIX nc Php]
[11] [Tn hn o ni ting trong h Maggiore, Napoleon n thm vi ngy trc
trn nh Marengo]
[12] [Cf. the Future of and Illusion (1927c)]
[13] anal erotism: tm v cm c nhng lc th xc tht trong cc ng tc ca, hay c
lin h vi hu mn.
[14] anal character: c tnh hu mn (trong phn tm hc), mt loi c tnh trng by
nhng mu thc ca hnh vi c ngun gc trong giai on hu mn ca thi th u. N
c c im l cc k ngn np, tnh bng bnh, cu ton, sch s, ng gi, v bn xn,
hoc nhng i lp cc oan ca chng. Cng c gi l nhn cch hu mn (anal
personality). C tnh hu mn lin h vi giai on pht trin tm l tnh dc gi l giai
on hu mn. Giai on hu mn: (trong phn tm hc) mt giai on trong pht trin
tm l tnh dc, xy ra t 1 n 3 tui, khi s bn tm vi chc nng ca s i tin v
nhng cm gic kt hp vi hu mn l ngun ch yu kch thch lc th. N c
xem l yu t quyt nh quan trng cui cng ca loi nhn cch. Nhng mu thc hnh
vi ca ngi khi trng thnh lin quan n s nh hnh ca giai on ny bao gm
s cc k ngn np, tnh bng bnh, cu ton, sch s, ng gi, v bn xn, hoc nhng
i lp cc oan ca chng.

Theo Freud, s pht trin tm l tnh dc - Psychosexual: (trong phn tm hc) bao gm
s xut hin ca nhn cch qua mt lot cc giai on t s sinh n trng thnh. Mi
giai on l tng i c nh trong thi gian v c trng bi mt phng thc vt tri
trong s t c nim vui v libido, thng qua s tc ng qua li gia cc thc y
sinh l ca ngi v nhng hn ch t mi trng. Cc giai on pht trin tm l tnh
dc theo Freud l nhng giai on: ming, hu mn, dng vt, ngm ngm, v sinh dc.

1. Giai on Ming: t s sinh n khong 18 thng, trong giai on sm nht ny, vng
ming l trung tm ca nhng i hi, nhng din t, v nhng kinh nghim lc th tnh
dc ca tr s sinh.
2. Giai on Hu mn: xy ra trong tui t 1 n 3 nm, trong giai on ny nhng
hot ng, chm ch thch th, v mi quan tm xoay quanh vng hu mn.
3. Giai on Dng vt: giai on th ba, t 2 hoc 3 tui, n 5 hoc 6 tui, trong giai
on ny, quan tm, hiu k, v nhng kinh nghim th v v tnh dc tp trung vo
dng vt b trai v clitoris cc b gi.
4. Giai on m : giai on tng i im lng, khng hot ng, t tui 5 hoc 6,
ko di n, hay gn trng thnh. Nng lc tp trung vo hc tp v nhng tr chi c
t chc hn.
5. Giai on c quan sinh dc: giai on cui cng trong s pht trin tm l tnh dc,
xy ra tui dy th, trong giai on ny c nhn c th t c s tha mn tnh dc t
s tip xc b phn sinh dc vi b phn sinh dc, v c kh nng c mt mi quan h
trng thnh vi mt ngi khc phi.
[15] [Cf. trong Character and Anal Erotism (1908b) ca ti, v nhiu nhng ng gp
hn na ca Ernest Jones (1918) v nhng tc gi khc.]
[16] Sublimation thng hoa xem ghi ch chng II, l mt tin trnh chuyn hng
dng chy ca sinh lc bn nng t mc tiu tnh dc trc tip v em t n phc tng
nhng n lc vn ha, ngh thut.
Freud rt cn thn gip chng ta ng nhm ln gia thng hoa (sublimation) v l
tng ha (idealization) l tng ha l mt s nh gi qu cao mt i tng vn
c xem l siu phm, tuyt vi.
[17] [Freud nhc n ri hai yu t ng mt phn trong tin trnh ca vn minh: s
thnh hnh c tnh v s thng hoa.]
[18] [Freud tr li vi ch ca vn minh nh mt tin trnh di y, trang v li
trang .. ng nhc li n mt ln na trong l th ng gi Einstein, Why War? ti sao
chin tranh?(1933b)]

Chng IV

Cng vic ny c v l mt vic c tm mc ln rng, v l t nhin ngi ta cm thy

thiu t tin khi i din vi n. Nhng sau y l nhng phng on nh ti c th
thc hin c vi kh nng ca mnh.

Sau khi con ngi nguyn thy khm ph rng ci thin s phn ca hn trn tri t
nm trong tay ca chnh hn, theo ngha en ca t, bng cch lm vic, khng th cn l
mt vn dng dng vi hn l liu khng bit mt ngi khc lm vic vi, hay chng
li hn.

Vi hn, con ngi kia chim c gi tr ca mt ngi-bn-cng-lm-vic, v sng

cng vi ngi kia l c ch li. Ngay c sm hn trc , trong thi tin s ging
ngi-vn ca mnh, con ngi chp nhn tp qun hnh thnh nhng gia nh, v
nhng thnh vin gia nh ca mt ngi c l l nhng ngi gip u tin ca
ngi y.

Mt ngi c th gi nh s sng lp nhng gia nh mt cch no kt ni vi s

kin rng n mt thi im khi nhu cu v tha mn b phn sinh dc thi khng cn
xut hin ging nh mt ngi khch t ngt gh thm, v trong mt thi gian di sau
khi anh ta ra i, khng nghe thm g na, nhng thay v nh th, ngi ny chim ch,
li nh mt ngi chung phng vnh vin.

Khi iu ny xy ra, nam gii c c mt ng lc gi nhng ph n, hay ni tng

qut hn, nhng i tng tnh dc ca mnh, gn anh ta, trong khi ph n, ngi khng
mun b phn r khi m con tr b v cha t lc c ca nng, b bt buc, v
nhng ch li ca chng, li vi ngi nam mnh m hn [1].

Trong gia nh nguyn thy ny vn cn thiu mt im c trng thit yu ca nn vn

minh. ch ty tin ca ngi ng u ca n, ngi cha, khng b hn ch. Trong
Totem v Taboo [1912-13] [2] ti c gng cho thy nh th no con ng dn t
gia nh ny n giai on k tip ca i sng cng ng theo hnh thc ca nhng by
anh em trai.

Khi p o cha ca h, nhng a con trai lm mt khm ph rng mt s kt hp c

th mnh hn so vi mt c nhn ring l. Vn ha vt t da trn nhng hn ch m
nhng ngi con trai p t trn ln nhau gi cho tnh trng mi ny ca nhng
cng vic c duy tr. Tun hnh nhng iu cm k l s ng u tin, hoc
lut [3] u tin. Th nn, i sng cng ng ca con ngi c mt nn tng gm
hai lp: s cng bch lm vic, to bi s cn thit bn ngoi, v sc mnh ca i tnh,
vn lm ngi nam khng bng lng b tc mt i tng tnh dc ca mnh - ngi
ph n - , v lm ngi n khng bng lng b tc mt mt phn ca mnh vn c
tch khi nng - con ca nng.

Eros v Ananke (i Tnh v Tt Yu) [4] cng tr thnh nhng cha m sinh thnh ca
nn vn minh ca con ngi. Kt qu u tin ca vn minh l ngay c mt s lng
kh ln con ngi by gi c th c kh nng sng chung trong mt cng ng. V bi v
hai sc mnh ln ny cng tc ng trong iu ny, ngi ta c th mong i rng
s pht trin thm na ca vn minh s tri chy hng ti mt s kim sot li cn tt
hn na trn th gii bn ngoi, v hng ti m rng hn na s ngi c bao gm
trong cng ng. Cng khng phi l d dng hiu nh th no nn vn minh ny c
th tc ng trn nhng ngi tham gia ca n cch no khc hn l lm cho h c
hnh phc.

Trc khi chng ta tip tc thm d mt s can thip c th pht sinh t gc no, s cng
nhn ny v i tnh nh l mt trong nhng nn tng ca vn minh c th c dng vo
nh mt ci c cho mt s ra ngoi , vn s cho php chng ta lp mt khong trng
m chng ta cn b li trong tho lun trc .

, chng ta ni s khm ph ca con ngi v i tnh tnh dc (qua b phn sinh dc)
kh nng em li cho hn kinh nghim mnh m nht ca s tha mn, v trong thc
t cung cp cho hn vi mu thc ca tt c hnh phc, phi gi cho hn rng nn
tip tc tm s tha mn hnh phc trong i sng mnh dc con ng ca nhng quan
h tnh dc, v rng hn nn ly vic khiu dm b phn sinh dc lm im trung tm ca
cuc i mnh.

Chng ta tip tc ni rng lm nh vy anh ta t lm cho mnh ph thuc trong mt

cch nguy him nht trn mt phn ca th gii bn ngoi, c th l, i tng i tnh
la chn ca anh, v phi m anh ta ra vi au kh cng cc nu b i tng t chi,
hoc nu nh phi mt n v s khng chung thy hoc t vong. V l do , nhng con
ngi khn ngoan ca mi thi i ht sc mnh m cnh co chng ta chng li li
sng ny; nhng bt chp iu ny, n khng b mt s hp dn ca n vi mt s
lng ln con ngi.

Mt thiu s nh c c kh nng do th cht cu to ca h tm c hnh phc, bt

chp tt c mi th, dc con ng ca i tnh. Nhng nhng thay i su rng ca tr
no v chc nng ca i tnh l cn thit trc khi iu ny c th xy ra. Nhng ngi
ny lm cho mnh c lp vi s chp nhn ca i tng ca h bng cch th ch
nhng g h ch yu xem l gi tr, t c yu thng sang qua yu thng; h t bo
v mnh chng li s mt mt ca i tng bng cch hng dn i tnh ca h, khng
vi i tng duy nht m vi tt c con ngi nh nhau; v h trnh nhng bt trc v
nhng tht vng ca i tnh qua b phn sinh dc bng cch hng cho quay xa khi mc
tiu tnh dc ca n, v chuyn bin bn nng vo thnh mt xung lc vi mt mc tiu
b km ch.

Nhng g h gy ra trong chnh h theo cch ny l mt trng thi ca cm xc thng

yu, kin nh, v b nh ch ngang u nhau, vn n c rt t ging nhau bn ngoi na
vi nhng kch ng bo t ca i tnh tnh dc, vn t n xut pht, du th no i
na. C l Thnh Francis thnh Assisi i xa nht nh th trong khai thc i tnh cho li
ch ca mt xc cm bn trong v hnh phc.

Hn na, nhng g chng ta cng nhn nh mt trong nhng k thut lm trn

nguyn tc lc th thng c a vo kt ni vi tn gio; kt ni ny c th nm
nhng vng xa xi, ni s phn bit gia ego v nhng i tng, hoc gia nhng i
tng t thn chng b xao lng. Theo nh mt quan im o c, vn ng lc su
xa hn ca n s tr nn r rng i vi chng ta gi y [5], s sn sng ny cho mt
tnh yu ph qut ca nhn loi v th gii i din cho lp trng cao nht m con ngi
c th t ti. Ngay c giai on u ny ca tho lun, ti mun a ra hai phn i
chnh ca ti vi quan im ny. Mt tnh yu m khng c i x phn bit, vi ti c
v nh n chi b mt mt phn gi tr ca ring n, bng cch lm mt bt cng vi i
tng ca n, v th hai, khng phi tt c con ngi l xng ng vi tnh yu.

i tnh vn n to dng gia nh vn tip tc hot ng trong nn vn minh, c hai

dng ban u ca n, trong n khng t b s tha mn tnh dc trc tip, v dng
bin i ca n nh l thng yu c mc tiu b km ch. Trong mi dng, n tip tc
thc hin chc nng ca n l kt buc vo cng nhau nhng s lng ng k ca con
ngi, v n lm nh vy trong mt cch thc su m hn so vi c th c c t tc
dng ca li ch trong cng vic lm chung. Cch v t trong ngn ng s dng t
yu c l l bo cha di truyn ca n.

Con ngi em cho tn gi yu vi mi quan h gia mt ngi nam v mt ngi n

l nhng ngi c nhng nhu cu thuc v c quan sinh dc dn h n to dng mt
gia nh; nhng h cng cho tn gi yu vi nhng xc cm tch cc gia cha m v
con ci, v gia nhng anh em v ch em ca mt gia nh, mc d chng ta bt buc
phi m t iu ny nh l i tnh c mc tiu b km ch hay thng yu. Yu
thng vi mt mc tiu b km ch l trong thc t ban u i tnh y nhc cm,
v n vn cn l nh vy trong v thc con ngi.

C hai - i tnh y nhc cm v i tnh c mc tiu b km ch - ko di ra ngoi gia

nh v to ra nhng gn buc mi vi nhng ngi trc y l nhng ngi xa l. i
tnh c trng tm l c quan sinh dc [6] dn n s hnh thnh ca nhng gia nh mi,
v i tnh c mc tiu b km ch ti nhng tnh bn, vn chng tr nn c gi tr t
mt quan im vn ha, v chng thot khi mt s hn ch ca i tnh tnh dc, chng
hn nh l, ly th d, tnh cht loi tr ca n. Nhng trong tin trnh pht trin s lin
h ca i tnh vi nn vn minh mt i tnh hm h ca n. V mt mt i tnh i vo
trong s i lp vi nhng li ch ca nn vn minh; v mt khc, nn vn minh e da i
tnh vi nhng hn ch quan trng ng k.

Rn nt ny gia chng xem dng khng th trnh. L do ca n khng phi c th

nhn ra ngay lp tc. u tin n t biu hin nh l mt xung t gia gia nh v cng
ng ln hn m nhng c nhn thuc vo. Chng ta nhn thc ri rng mt trong
nhng n lc chnh ca vn minh l mang ngi ta vo cng vi nhau thnh nhng n
v ln. Nhng gia nh s khng bung b c nhn. Cng cht ch hn nhng thnh vin
ca mt gia nh gn b ngi ny vi ngi kia, h cng thng xuyn hn c khuynh
hng t tch chnh h ra vi nhng ngi khc, v cng kh khn hn cho h tham
gia vo ci vng rng ln hn ca i sng.

Phng thc c chung ca i sng, nhn theo tin ha ca chung c loi [7], n l c
hn, v n l ci duy nht tn ti trong thi th u, s khng t thn n b thay th
bng nhng phng thc vn ha ca i sng vn c tip th mun hn v sau. Tch
mnh khi gia nh tr thnh mt cng vic m mi ngi tr phi i mt vi n, v x
hi thng gip anh ta trong gii php cho cng vic bng nhng phng tin ca s
dy th, v nhng nghi thc gia nhp. Chng ta c n tng rng y l nhng kh khn
vn chng l di truyn trong tt c pht trin tinh thn - v, thc s, di y, trong tt
c pht trin hu c.

Thm na, ph n sm i vo s i lp vi vn minh v phi by nh hng ca s

chm pht trin v hn ch ca h - chnh l nhng ngi ph n ny, lc ban u,
t nhng nn tng ca nn vn minh bng nhng tuyn i ca tnh yu ca h. Ph n
i din cho nhng li ch ca gia nh v ca i sng tnh dc. Vic lm ca vn minh
ngy cng tr nn cng vic ca ngi nam, n thch thc h vi nhng nhim v mi
mi cn kh khn hn, v buc h phi tin hnh nhng thng hoa bn nng, vn ph n
t c kh nng vi chng.

Bi v mt ngi khng nm trong tay nhng s lng v hn v nng lng tinh thn
ty mnh x dng, ng phi hon thnh nhng nhim v ca mnh bng cch lm mt
phn phi thit thc ca libido ca mnh. Nhng g ng s dng cho nhng mc tiu vn
ha, trong mt mc ln, rt ng xa khi ph n v i sng tnh dc. S giao kt
thng trc ca ng vi nam phi, v s ph thuc ca ng trn nhng quan h ca ng
vi h, thm ch lm ng xa l vi nhng nhim v ngi chng v ngi cha ca mnh.
Nh vy, ngi ph n thy mnh b y vo hu trng v nhng tuyn i ca nn vn
minh, v nng tip nhn mt thi th ch hng v n.

Khuynh hng hn ch i sng tnh dc v phn ca vn minh, th khng km r rng

hn so vi khuynh hng khc ca n l m rng n v vn ha. Giai on u tin ca
n, giai on totem, em li vi n ri s cm on chng li mt la chn v i
tng lon lun, v iu ny c l l s ct xn quyt lit nht m i sng khiu dm
ca con ngi trong mi thi n nay phi tri qua.

Nhng ta bu, nhng l lut, nhng thi tc p t thm nhng hn ch khc na, vn
chng nh hng c nam gii ln ph n. Khng phi tt c nhng nn vn minh cng i
xa nh nhau trong iu ny; v c cu kinh t ca x hi cng nh hng n s lng
vn cn gi li v t do tnh dc.

y, nh chng ta bit, vn minh tun theo nhng lut l ca thit yu kinh t, bi v

mt s lng ln nng lng tinh thn m n s dng cho nhng mc ch ring ca n
phi rt ra t tnh dc. Trong phng din ny, vn minh i x vi tnh dc nh l
mt ngi hay mt tng lp dn chng ca n lm, l t ngi khc lm i tng
khai thc bc lt ca n.
S hi v mt cuc ni dy ca nhng phn t b n p y n i n nhng bin php
phng nga cht ch hn. Mt mc thnh tu cao nht ca mt s pht trin ging nh
vy t c trong nn vn minh Ty u chng ta. Mt cng ng vn ha l hon
ton bin minh c v tm l, trong s bt u bng nhng tuyn ngn ngn cm v i
sng tnh dc ca tr em, bi v s khng c trin vng kim ch c s thm mn xc
tht ca nhng ngi ln, nu nh khng chun b nn tng cho n trong thi th u.

Nhng mt cng ng thuc loi ging nh th khng th no bin minh c khi c

gng i n cng trong t chi mt hin tng d dng minh chng, v thc vy, mt
hin tng qu ni bt nh th. V phng din tnh dc ca c nhn trng thnh, s
la chn i tng b hn ch vo ngi khc gii, v hu ht nhng tha mn ca c
thm b phn sinh dc [8] th b cm, xem nh nhng sa a i bi [9].

S i hi, th hin trong nhng cm on ny, rng s c mt loi duy nht ca i sng
tnh dc cho tt c mi ngi, bt k nhng khc bit, d do bm sinh, hoc do tp thnh,
trong s thit nh t chc tnh dc ca con ngi; n ct b mt s kh ng loi ngi
khi s vui hng tnh dc, v do tr thnh ngun gc ca s bt cng nghim trng.

Kt qu ca nhng bin php hn ch nh th c th l nhng ngi bnh thng -

nhng ngi khng b th cht ca h ngn nga - ton b thch th tnh dc ca h s
tri vo nhng knh m m khng b mt mt. Nhng i tnh trn b phn sinh dc
khc gii, vn vn cn khng b min tr, khng b t ngoi vng php lut, th t n b
thm nhng gii hn ngn cm hn na, trong dng ca s nhn mnh vo tnh hp php,
v ch mt v mt chng.

Nn vn minh ngy nay lm thnh iu n gin rng n s ch cho php nhng mi

quan h tnh dc trn c s ca mt rng buc n c, vnh vin khng th hy b, gia
mt ngi nam v mt ngi n, v rng n khng thch tnh dc nh l mt ngun vui,
nh trong t thn n l mt quyn t nhin, nhng ch chun b cho php, khoan th n,
bi v cho n nay khng g thay th c n nh l mt phng tin truyn ging ca
loi ngi [10].

Tt nhin, y l mt bc tranh cc oan. Mi ngi u bit rng chng t khng th

no a n vo thc hin, thm ch trong nhng thi gian kh ngn. Ch c nhng k nhu
nhc mi chu khut phc mt s ln p su rng nh vy trn t do tnh dc ca h, v
nhng (ngi c) bn cht mnh m hn ch lm theo nh vy vi iu kin c c mt
c n b, vn s c cp sau [11].

X hi vn minh tm thy t thn n b buc phi i im lng qua nhiu vi phm m

nu theo iu lnh ring ca n, nn b trng pht. Nhng chng ta phi ng phm
sai lm, ng v pha bn kia, v cho rng bi v n khng t c tt c nhng mc
tiu ca n, mt thi nh th v phn ca x hi l hon ton khng c hi, v thng
v pht.
i sng tnh dc ca con ngi vn minh, d b lm suy hi trm trng, i khi n em
cho n tng l ng trong tin trnh co rt phc tp li nh mt chc nng, cng ging
nh rng v tc ca chng ta xem dng nh l nhng c quan. Ngi ta c l l chnh
ng khi gi nh rng s quan trng ca n, nh l mt ngun ca nhng cm xc v
hnh phc, v do trong s hon thnh mc tiu ca chng ta trong i sng, b
gim thiu mt cch xc cm[12]. i khi mt ngi dng nh cm nhn rng n
khng ch l p lc ca vn minh, nhng mt iu g trong bn cht ca t thn chc
nng vn n t chi chng ta s tha mn trn , v thc gic chng ta theo hng
nhng con ng khc. iu ny c th l sai, n l kh m quyt nh [13].

[1] [Nhng chu k sinh l hu c ca tin trnh tnh dc tn ti, l s tht, nhng
hiu qu ca n i vi s kch thch tm l tnh dc ng hn c phn b o ngc.
S thay i ny dng nh rt c th c kt ni vi s gim thiu v kch thch khu
gic bng nhng phng tin trong tin trnh kinh nguyt to ra mt nh hng
trn tm l ca nam gii. Vai tr ca chng c nhng kch thch th gic th ch,
trong , tri ngc vi nhng kch thch khu gic t qung gin on, chng c
kh nng duy tr mt hot ng c hiu qu thng trc. Nhng iu cm k v kinh
nguyt bt ngun t nhng dn nn hu c ny, n hnh ng nh l mt phng v
chng li mt giai on pht trin vn b khc phc.

Tt c nhng ng c khc ca n c th l ca mt bn tnh th cp. (Cf. C.D. Daly,

Hindumythologie und Kastrationkomplex, Imago, Vol. XIII,1927.) Tin trnh ny c
lp li trn mc khc nhau khi nhng v gt ca mt thi k vn ha qua bin sang
thnh nhng demons trong thi k k tip. Tuy nhin, s gim thiu tm quan trng ca
kch thch khu gic dng nh t n l mt h qu ca s nng khi mt t ca con
ngi, ca gi nh v s n nhn ly mt dng i thng ng, iu ny lm cho b phn
sinh dc ca con ngi, vn trc y c che giu, thnh c th nhn thy c v cn
c bo v, v nh th gy nn nhng xc cm xu h trong con ngi.

Tin trnh nh mnh ca vn minh nh vy thit lp vi s chp nhn mt t th ng

thng ca con ngi. T thi im tr i, chui nhng bin c s c tin hnh
thng qua s lm gim mt gi tr ca nhng kch thch khu gic v s c lp ca thi
k kinh nguyt cho n thi khi s kch thch th gic thnh chim u th v nhng b
phn sinh dc thnh c th thy c r rng, v t n s kch thch tnh dc lin tc,
s sng lp ca gia nh v nh th a ti ngng ca ca nn vn minh con ngi. y
ch l mt suy on l thuyt, nhng n quan trng xng ng c kim tra cn
thn vi s tham chiu n nhng iu kin ca i sng vn thu c trong m nhng
loi ng vt lin h gn gi vi con ngi.

Mt yu t x hi cng hin din khng th nhm ln trong khuynh hng vn ho

nghing v s sch s, vn n nhn c bin minh ex post facto trong nhng quan
tm v s v sinh, nhng n t th hin trc khi c nhng khm ph v v sinh. Kch
ng vi s sch s bt ngun t mt s thi thc loi b ct i bi tit, vn chng
tr thnh kh chu vi nhng nhn thc gic quan. Chng ta bit rng trong nh nui tr
nhng s vic l khc bit. Nhng ct i bi tit khng khi dy gh tm tr em.
Chng c v c gi tr vi tr em vi tnh cch l mt phn ca c th ca chng, vn
i ra xa khi n. y s dng dc nhn mnh vi nng lc c bit y nhanh tin
trnh pht trin nm ch pha trc, v n s lm cho nhng bi tit l v gi tr, ng
kinh, ng gh v ng ght. Mt s o ngc ca nhng gi tr nh th s him c th
c c nu nhng thc cht b thi ra khi c th khng b tht bi v mi mnh m
ca chng, phi chu chia x s phn vn vt chim kch thch khu gic sau khi con
ngi nhn theo t th ng thng. Dm dc hu mn, do , gc ng trong trng
hp u tin ca dn nn hu c vn n dn ng i ti vn minh. S hin hu ca
nhng yu t x hi c trch nhim cho vic chuyn i xa hn na ca dm dc hu
mn c chng thc bi hon cnh, mc d vi tt c nhng tin b pht trin ca con
ngi, trong anh ta him khi thy mi ca cht bi tit ca mnh gh tm, nhng ch l
ca ngi khc. Nh vy mt ai l mt ngi khng sch s - ngi y khng giu phn
bi tit ca anh ta - l xc phm nhng ngi khc, anh ta khng cho thy anh c s quan
tm n h. V iu ny c xc nhn bi nhng t ng mnh v ph bin nht ca s
lng m s nhc ca chng ta. N s l kh hiu, cng vy na, con ngi li s dng
tn ca ngi bn trung thnh nht ca mnh trong th gii ng vt loi ch - nh mt
thut ng ca s lng m, nu loi sinh vt khng lm mnh gnh ly s khinh
thng qua hai c im: rng n l mt ng vt c gic quan u thng l khu gic, v
mt ng vt vn khng c kinh d vi phn bi tit, v rng n khng c xu h v chc
nng tnh dc (lm tnh) ca n.]
Chu k hu c: chu k sinh l Organic periodicity lin quan n s tng trng mc
testosterone trong nguwoif nam v n khi ngi n rng trng hng thng.
[2] Vt t v Hm cm hay Vt t v Cm k
[Nhng g y Freud gi l gia nh nguyn thy ng ni v n thng hn nh l
m, l nguyn thy (primal horde); n tng ng vi nhng g Atkinson(1903), vn
khi nim phn ln l t ng m c, ng gi l gia nh ging ngi khng l mt mt -
Cyclopean family. Xem thm, vi tt c nhng iu ny, Standard Ed., 13, 142 ff)]
[3] [Ting c Recht c ngha va l ng v lut]
[4] Eros: Thn i tnh trong thn thoi Hylp (Cupid trong Lam) y c nng phn
ch i tnh nhc dc, xc tht. Hiu nh i tnh nhc dc l c s, trn s thng hoa
thnh tnh yu, yu thng. Theo Freud, trong tng qut, ng xem y l bn nng ca
i sng. Eros: l mt trong hai ngun ca tt c nhng xung lc trong con ngi; t tn
theo thn i tnh, Eros l nguyn l ca s sng; n kt buc v hin hin r trong i tnh.
Nhng xung lc ca n tng i mm do v c th un nn, chuyn dch hn l i lp
ca n Thanatos, xung lc ca s cht hc. Freud xem i sng tm l nh mt tng tc
gia hai sc mnh thm nhp vo nhau bt tn ny. Sng v Cht. Ananke : N thn ca
nh Mnh, Tt Yu v S phn , m ca the Moirae and Adrasteia.
[5] [chng V]
[6] Genital love: tm dng ch i tnh c trng tm l c quan sinh dc c lin h v
l s pht trin t nhin ca giai on (pht trin) c quan sinh dc (genital stage) ch
yu l hng n tha mn nhu cu ca c quan sinh dc. Tuy vy s gn b kt hp ny
dn n hai hiu qu: nhc cm v thng yu (sensuality v affection).
Theo L thuyt Tm phn ca Freud l giai on cui ca s pht trin tm sinh l, t
c tui dy th, khi ch tm v thch th v haowtj ng dn vo mt ngi bn nh
i tng tnh dc (sexual partner).
[7] phylogenetically
[8] extra-genital satisfaction: thm vo, ngoi vng mt chng/mt v thng thng
[9] Perversion: trong tm l hc ch bt k nhng phng cch bt thng no nhm i
n tha mn tnh dc.
[10] y l quan im truyn thng ca vn ha Kit ln n v cm k tnh dc, nhng
phi v ch chu chp nhn n nh phng tin truyn ging. Khoa hc, tm l u i
n cng nhn khoi cm nhc dc l mt thc ti, nhng tn gio lun lun nu khng
ph nhn, gt b, th cng cm on n. ng sau thi ny, c th thy s s hi
nhng g l tnh dc, nghi ng con ngi khng th lm ch v chnh ng hng lc th
bt ngun t chnh thn xc ca n.
[11] [s n b l ly c mt vi bin php v an ton, xem trang .., chng V tip
sau.]
[12] [Trong s nhng tc phm ca nh vn nhy cm ngi Anh, John Galsworthy,
ngi vn c cng chng hm m cho n ngy nay, c mt truyn ngn m ti
sm cho l c gi tr cao. Tn l The Apple-Tree, v n cho chng ta thy trn vn
nh th no khin trong i sng ca ngi vn minh ngy nay, khng cn ch no li
cho tnh yu t nhin n gin ca hai con ngi.]

[13] [Quan im trnh by trn c nhng gii thch sau y chng . Con ngi l
mt c cu sinh vt ng vt (nh nhng ng vt khc) c mt khuynh hng phn bi
lng tnh khng th nhm ln. C nhn tng ng vi mt s hn hp ca hai na i
xng, trong , theo mt s nh iu tra, mt tinh thun l nam v mt kia l n. Cng l
ngang th, c th l mi mt na nguyn thy l lng tnh (hermaphrodite).

Gii tnh l mt s kin sinh hc, mc d n c tm quan trng c bit khc thng
trong i sng tinh thn, rt kh nm bt v tm l. Chng ta quen vi ni rng mi
con ngi c phi by nhng xung ng bn nng, nhng nhu cu v nhng thuc
tnh, c nam ln n; mc d gii phu c th hc, n l ng thc, c th ch ra nhng
c tnh thuc v nam gii v n gii, nhng tm l hc khng c th.

i vi tm l hc, tng phn gia hai phi tnh nha dn i vo mt, gia tnh hot
ng v th ng, trong chng ta qu sn sng ht sc lin kt hot ng vi nam
gii v th ng vi n gii, mt ci nhn vn n khng c cch no l khng nh ph
qut trong gii nhng ng vt. L thuyt v lng tnh (tnh dc) vn cn b bao quanh
bi nhiu ti tm kh hiu v chng ta khng th no khc ngoi ch cm thy n nh l
mt chng ngi nghim trng trong phn tm hc, vn n vn cha tm thy bt k lin
kt no vi l thuyt v nhng bn nng. Tuy nhin du iu ny c th l g i na, nu
chng ta gi nh n nh l mt s kin rng mi c nhn tm kim tha mn nhng
mong c nam tnh v n tnh trong i sng tnh dc ca mnh, chng ta sa son
cho kh nng rng hai tp hp nhng nhu cu khng c thc hin trn vn vi cng
mt i tng, v rng chng xen vo can thip ln nhau, tr khi chng c th c gi
tch bit, v mi mt xung lc c hng dn vo mt dng chy c th c th vn
thch hp vi n. Mt kh khn khc na ni ln t tnh hung vn trong n qu
thng xuyn lin kt vi quan h dm dc mt phn chia ca khuynh hng r rt n
gy hn, thm vo vi nhng thnh phn bo dm ca chnh ring n. i tng ca i
tnh s khng phi lun lun nhn nhng bin chng ny vi mc ca hiu bit, v
khoan dung cho thy qua nhng ph n nng dn phn nn rng chng khng yu
b na, bi v trong xut mt tun ng khng nh p b.

Gi thuyt i su hn, tuy nhin, l mt trong c bt u t nhng g ti ni trn

(u chng ny) trong ch thch ca ti. N l t hu qu, vi gi nh mt t th ng
thng ca con ngi v vi s st mt quan trng ca khu gic, rng khng ch dm dc
hu mn ca n b e da thnh mt nn nhn ca s dn n sinh l (n p hu c),
nhng ton b tnh dc ca hn; bi th t , chc nng tnh dc b gn km mt s
gh tm m n khng th gii thch xa khc hn c na, v n ngn c s tho mn
hon ton ca n v y n n ra khi mc ch tnh dc, nhng vo nhng thng hoa v
chuyn v libido. Ti bit rng Bleuler (1913) mt ln ch ra s hin hu ca mt thi
y li chnh yu nh th ny i vi i sng tnh dc. Tt c nhiu lon thn kinh
(neurotics), v nhiu na bn cnh, ly lm ngoi l cho s kin rng chng ta sinh ra
gia nc tiu v phn (inter urinas et faeces nascimur). Nhng b phn sinh dc cng
th, chng gi dy cm gic mnh vi mi vn nhiu ngi khng th chu ng c,
v lm hng s giao hp ca h. Th nn, chng ta phi thy rng gc r su nht ca n
p tnh dc, vn n tin trin cng vi nn vn minh l s bo v hu c ca hnh thc
mi ca i sng, t c vi dng i ng thng ca con ngi, i nghch li vi s
hin hu sinh vt ca n trc . Kt qu ca nghin cu khoa hc ny trng hp mt
cch ng k vi nhng thnh kin thng tc m chng thng t lm chng ta nghe
c. Tuy nhin, nhng iu ny l hin nay khng c nhiu kh nng cha c xc
nhn hn nh cha c khoa hc chng minh. Chng ta cng khng nn qun rng,
mc d khng th ph nhn s gim quan trng ca kch thch khu gic, ngay c trong
nhng dn tc Chu u vn c nhng ngi i vi nhng mi hi mnh m t c quan
sinh dc vn chng ht sc dng tn v y li chng ta nh vy li c nh gi cao
nh l cht kch thch tnh dc v nhng ngi t chi bung b chng. (Cf. nhng b
su tp ca vn ha dn gian thu c t bng cu hi Iwan Bloch v ngha ca mi
hi trong i sng tnh dc (Uber den Geruchssinn in der vita sexualis) c xut bn
nhiu tp khc nhau Anthropophyteia ca ca Friedrich S. Krauss .)]

[V kh khn khi tm kim mt ngha tm l cho nam tnh v n tnh (maleness

femaleness) xem mt cc ch di thm vo nm 1915 trong bi th ba ca Ba lun
vn ca Freud (1905d), Standard Ed,. 7, 219-20 H qu quan trng ca s tng cn
gia nhng c quan tnh dc v bi tit u tin c Freud nu ln trong bn tho K
gi cho Fliess, Jan, 1, 1896 (Freud, 1950a). ng thng xuyn tr li im ny. Cf. th
d, h s trng hp Dora (1950e (1901), Standard Ed,. 7, 31-2, v lun vn th hai v
the Psychology of Love (1912d), ibid., 11, 189. Cf. cng trong Ch thch ca bin tp,
p.6. f. dn trn.]

Chng V

Cng vic Phn tch Tm l [1] cho chng ta thy chnh l nhng tht vng ny ca
i sng tnh dc khng th chu ng c, vn con ngi bit n nh nhng chng
nhiu lon thn kinh [2]. Nhiu lon thn kinh to ra cho anh ta nhng tha mn th ch
trong nhng triu chng ca anh, v nhng triu chng ny lm anh ta hoc au kh
trong chnh chng, hoc tr thnh nhng ngun au kh cho anh bng cch nng nhng
kh khn cao ln trong nhng quan h ca anh vi mi trng v x hi anh sng trong
. S kin th hai va k l d hiu; s kin th nht trnh by mt vn mi vi
chng ta. Ngoi ra, vn minh i hi nhng hy sinh khc bn cnh nhng hy sinh v tha
mn tnh dc.

Chng ta i x vi s kh khn ca pht trin vn ho nh l mt kh khn tng qut

ca s pht trin bng cch di ngc n v vi qun tnh ca libido, v vi s bt c d
ca n phi t b mt v tr c cho mt v tr mi [3]. Chng ta ng ni nhiu v cng
mt iu khi chng ta suy ra phn gia vn minh v tnh dc t trng hp m i tnh
tnh dc l mt quan h gia hai c nhn trong mt ngi th ba ch c th hoc tha
thi hoc ph ri, trong khi vn minh ty thuc vo nhng quan h gia mt s lng
ng k ca nhng c nhn.

Khi mt lin h tnh yu ti nh cao ca n, khng c ch cn li cho bt k quan tm

no trong mi trng; mt i tnh nhn l cho chnh h, v thm ch khng cn n
a con h c chung lm cho h hnh phc. Khng trong trng hp no khc m
Eros rt r rng phn bi ct li ca t thn mnh, mc ch ca hn lm nn mt ra t
nhiu hn mt; nhng khi hn t c iu ny theo cch ai cng ni qua tnh yu
ca hai con ngi, hn t chi i xa hn.

Cho n gi, chng ta c th hon ton tng tng rt r mt cng ng vn ha bao

gm nhng cp c nhn nh th ny, nhng ngi c hi lng v libido chnh bn
thn h, kt ni vi nhau qua nhng rng buc ca cng vic chung v nhng quan
tm chung. Nu iu ny c nh vy, vn minh khng phi rt ra bt k nng
lng no t tnh dc.

Nhng tnh trng ng ao c ny ca nhng s vic khng tn ti, v khng bao gi

tn ti. Thc t cho chng ta thy vn minh khng hi lng vi nhng dy buc cho n
nay chng ta cho php n. N cng nhm n kt buc nhng thnh vin ca cng
ng vi nhau trong mt cch v libido na, v s dng mi phng tin i n chung
cuc .

N a chung tt c mi li qua nhng s ng ha nhn cch [4] mnh m c th

c thit lp gia nhng thnh vin ca cng ng, v n triu tp libido c mc tiu b
c ch nh th trn quy m ln nht v phn lm vng mnh s rng buc cng ng
bng nhng lin kt ca tnh bn hu. cho nhng mc tiu ny c hon thnh, mt
hn ch trn i sng tnh dc l khng th trnh khi. Nhng chng ta khng c kh
nng hiu c nhng g l thit yu, vn n thc y vn minh theo dc theo li ny,
v gy ra s i khng ca n vi tnh dc. Phi c mt vi thnh t ng lo ngi m
chng ta vn cha khm ph.

Manh mi c th c cung cp bi mt trong nhng i hi l tng, nh chng ta

gi chng, [5] ca x hi vn minh [6]. N vit: Ngi phi yu k hng xm ngi nh
chnh mnh. N c bit n khp trn th gii, v chc chn l xa hn o Kit, vn
o ny dng n ln nh tuyn xng t ho nht ca mnh.
Du th, n chc chn khng phi l rt xa, ngay c trong thi c s n vn cn xa l
vi nhn loi. Chng ta hy cng chp nhn mt thi ngay thc vi n, nh th chng
ta nghe n ln u tin, vy sau chng ta s khng th dp tt mt xc cm ngc
nhin v bi ri. Ti sao chng ta nn lm iu ? Tt p g n s lm cho chng ta?
Tuy nhin, trn tt c, lm th no chng ta s t c n? Lm th no n c th kh
hu?

Tnh yu ca ti l mt iu g c gi tr vi ti vn ti khng nn vt b m khng

ngm ngh. N i hi ti nhng bn phn cho thnh tu ca ai y khin ti phi sn
sng lm nhng hy sinh. Nu nh ti yu mt ai , ngi y phi xng ng vi tnh
yu mt cch no . (Ti b ra ngoi din gii nh ti c th c ch dng no v ngi
y, v cng c ngha c th c ca ngi y nh l mt i tng tnh dc vi ti, v
khng mt no trong hai loi quan h thuc loi ny i n vn liu gii lut yu
thng hng xm ca ti c lin quan g hay khng).

Ngi y xng ng vi tnh yu nu anh l ging ti trong nhng cch quan trng n
ni ti c th yu chnh ti trong anh y, v anh y xng ng vi n nu anh l qu hon
ho hn bn thn ti rt nhiu, khin ti c th yu l tng v chnh t ng ti trong
anh. Thm na, ti phi yu anh y nu anh ta l con trai ca bn ti, bi v ni au ca
bn ti s cm thy nu c g hi n anh ta, s cng l ni au ca ti - ti nn c phn
chia ca n. Nhng nu anh l mt ngi xa l vi ti, v nu anh ta khng th thu ht ti
bng bt k gi tr no ca ring anh, hoc bt k ngha no anh c th thu nhn
c cho i sng tnh cm ca ti, s kh cho ti yu anh ta.

Tht vy, ti s phi l sai lm nu lm nh vy, bi v tnh yu ca ti c gi tr vi tt

c nhng ngi ti yu, n nh l mt du hiu ca s a thch ca ti vi h, v l mt
bt cng vi h nu ti t mt ngi xa l ngang bng vi h. Nhng nu ti yu anh y
(vi tnh yu ph qut ny) ch n thun v anh cng l mt c dn ca tri t ny,
ging nh mt cn trng, mt con su t, hoc mt con rn c, vy sau ti s rng
ch mt nhm nh xu ca tnh yu ca ti s ri xung phn chia cho anh ta d vi bt
k kh nng no, do phn on ca l tr ca ti, cng khng nhiu bng phn ti xng
ng c gi li cho bn thn mnh. C ngha l g mt gii lut ra vi tht nhiu
trang nghim nh th, nu nh s thc hin n khng th c khuyn co l c th hp
l?

Khi duyt xt k lng hn, ti vn cn tm thy nhng kh khn na. Khng ch n

thun l trong tng qut, ngi xa l ny bt xng vi tnh yu ca ti; ti thnh tht phi
th nhn rng anh c phn i nhn nhiu hn vi th ch ca ti, v ngay c vi s
cm ght ca ti. Anh dng nh khng c ly d mt du vt tnh yu nh nht nht cho
ti, v khng cho ti thy d mt cht quan tm mng manh nht. Nu nh s em li
cho anh ta bt k li ch no, anh khng ngn ngi g khng gy thng tn cho ti,
anh cng khng t hi mnh xem lng u th anh thu ot c c chng ni bt k
t l mc thit hi no anh gy cho ti hay khng.

Tht vy, ngay c nh anh khng cn chim c mt u th no; nu anh c th tha

mn bt k loi mong mun no qua n, anh khng ngh g v ch nho ti, xc phm
ti, vu khng ti v cho thy sc mnh vt tri ca anh; v anh ta cng cm thy an ton
hn, ti cng cm thy bt lc hn, cng chc chn hn ti c th trng i anh ta c x
nh th ny vi ti.

Nu nh anh ta c x khc i, nu anh ta cho ti thy s quan tm, v s t ch nh mt

ngi xa l, ti sn sng i x cng mt cch vi anh ta, d trong trng hp no v
hon ton ngoi bt k gii lut no. Tht vy, nu iu rn ph trng ny vit yu
hng xm ngi nh hng xm ngi yu ngi, ti khng nn phn i n. V c
mt iu rn th hai, thm ch n xem dng li cng khng th hiu c nhiu hn, v
li cn gi ln s phn i mnh m hn trong ti. l Yu nhng k th ca ngi.
Nu ti ngh n cho tht k, tuy nhin, ti thy rng ti sai lm trong khi xem n nh
mt i hi ln lao hn. di y, n l cng mt iu. [7]

Ti ngh by gi ti c th nghe c mt ging nghim ngh khin trch ti: l

chnh v hng xm ca bn khng xng ng vi tnh yu, v ngc li cn l k th ca
bn, m bn nn yu hn nh chnh mnh. Sau , ti hiu rng trng hp bn lun l
mt th tng t ca Credo quia absurdum. [8]

By gi rt c th l hng xm ca ti, khi ng b ra lnh phi yu ti nh yu chnh ng

ta, s tr li ng nh ti lm, v s c tuyt ti v cng nhng l do. Ti hy vng ng
s khng c cng nhng nn tng khch quan khi lm nh th, nhng ng s c cng
tng nh ti c.

Ngay c nh th, hnh vi ca con ngi cho thy nhng khc bit, vn lm ng trc s
kin l nhng khc bit nh th chng b nh ot, o c phn loi chng l tt hay
xu. V vy, cho n khi no nhng khc bit khng th ph nhn ny khng b tc
b, s vng li nhng i hi cao v o c bt phi ko theo thit hi cho nhng mc
tiu ca nn vn minh, v n t mt tn ph qu quyt trn t cch l xu. Ngi ta
khng th cng khng nhc li v mt vic rc ri xy ra trong Ngh vin Php khi
tranh lun v hnh pht t hnh. Mt thnh vin nhit tnh ng h vic bi b n, v bi
pht biu ca ng c nhn vi nhng ting v tay no ng, khi mt ging t hi
trng c tung ra: Que messieurs les assasins commencent!.[9]

Yu t ca s tht ng sau tt c iu ny, m mi ngi rt sn sng chi b, l con

ngi khng phi l nhng sinh vt hin lnh, khng l nhng ngi mun c yu
thng, v khng l nhng ngi nu c b tn cng mc nhiu nht c th lm c l
bo v chnh h; nhng ngc li, h l nhng sinh vt c bn nng bm sinh phi c
nhn nhn l c mt phn chia mnh m ca tnh gy hn hung hn.

Nh mt kt qu, hng xm ca h i vi h khng ch l c tim nng l mt ngi

gip , hay mt i tng tnh dc, m cng cn l mt ngi no , ngi ny c
toan tnh tha mn tnh hung hn ca h trn anh ta, khai thc nng lc ca anh vo
cng vic m khng c bi thng, s dng anh v mt tnh dc m khng c s ng
ca anh, nm gi ti sn ca anh, lm nhc anh, lm cho anh au n, tra
tn v git anh. Homo homini lupus [10]. Ai l ngi, khi i mt vi tt c kinh nghim
i sng ca mnh, v ca lch s, s c can m bt ng kin vi khng nh ny?
Nh mt qui lut, tnh gy hn tn nhn ny ch i mt vi hnh ng khiu khch, hoc
t t chnh n vo nhng dch v ca mt vi ch nh khc, m mc ch ca chng
cng c th t n bng nhng bin php n ha hn. Trong nhng hon cnh thun li
vi n, khi nhng phn ng lc tinh thn vn bnh thng cm on n, nhng b
thng bt ng, n cng t th hin mt cch t khi, v l cho thy con ngi nh
mt con th man r, s quan tm ca n vi ng loi l mt iu g xa l.

Bt c ai nh li nhng hnh ng tn bo trong nhng cuc di dn, hoc nhng cuc

xm lc ca ngi Huns, hoc ca sc dn c bit n nh l nhng ngi Mongol
di s lnh o ca Jenghiz Khan v Tamerlane, hoc khi nh ph h thnh Jerusalem
ca nhng i qun Thp t chinh sng tn ngoan o, hoc ngay c, ng vy, nhng
kinh hong ca th gii chin tranh va qua - bt c ai nh li nhng iu ny s phi ci
u khim tn trc s tht ca quan im ny.

S hin hu ca khuynh hng ny v gy hn hung hn, m chng c th d thy trong

chnh chng ta v gi nh c cn c l c mt trong nhng ngi khc, n l thnh t
lm xo trn nhng quan h ca chng ta vi hng xm ca chng ta, v n y vn
minh vo trong mt ph tn tn km nh vy (v nng lc). Trong hu qu ca s th
ch ln nhau chnh yu ny ca loi ngi, x hi c vn minh thng xuyn b e da
vi s phn r.

Li ch ca cng vic cng lm chung s khng gi n li vi nhau; nhng am m bn

nng mnh hn nhng li ch hp l. Vn minh phi dng nhng c gng cng cc
ca n ng hu t nh nhng gii hn cho nhng bn nng gy hn hung hn ca con
ngi, v gi nhng biu hin ca chng trong vng kim sot bng nhng c cu phn
ng tm l.

T ch ny nn s dng nhng phng php c ch nh kch ng con ngi vo thnh

nhng ng ha nhn cch v nhng lin h i tnh c mc tiu b c ch, t ch ny nn
hn ch trn i sng tnh dc, v cng t ch ny nn ra gii rn ca l tng yu k
hng xm mnh nh yu chnh mnh - mt gii rn vn n thc s c bin chnh bi s
kin l khng c g no khc chy ngc mnh m n th vi bn tnh nguyn thy ca
con ngi.

Bt k mi c gng, n lc ny ca vn minh cho n nay khng t c nhiu cho

lm. N hy vng ngn nga nhng thi qu d man nht ca bo lc hung c bng t n
gi nh quyn c s dng bo lc i vi nhng k phm php, nhng php lut
khng c kh nng nm bt c nhng biu hin thn trng hn v tinh t hn ca tnh
gy hn hung hn ca con ngi.

Thi gian n, khi mi mt ngi trong chng ta phi bung b nh nhng o tng, l
nhng k vng vn vi chng, trong thi thanh nin ca mnh, mt ngi gn vo
ng loi ca mnh, v khi anh ta c th bit c bao nhiu kh khn v au n
cng thm vo i mnh bi t ca nhng ng loi. ng thi, s l bt cng khin
trch vn minh vi c gng loi b nhng xung t v cnh tranh khi hot ng ca
con ngi. Nhng iu ny l chc chn khng th thiu. Nhng s i lp khng nht
thit phi l th hn, n ch n gin x dng sai lm v to mt c hi cho th hn.

Nhng ngi cng sn tin rng h tm thy con ng gii thot khi nhng t c ca
chng ta. Theo h, con ngi l hon ton tt v cng c thi thn thin vi hng xm
ca anh ta, nhng c ch ca s hu ca ci ring lm h hng bn cht ca anh. S
lm ch ti sn ring t em li quyn lc c nhn, v cng vi n l s cm d i x
t hi vi hng xm ca mnh; trong khi ai l ngi b loi tr khi ti sn s hu th
buc phi ni lon trong th ch chng li k p bc mnh.

Nu ti sn t hu c hy b, tt c ca ci c quyt nh cng ng gi chung, v

tt c mi ngi c cho php chia phn trong vic th hng n, c v th ch s
bin mt gia con ngi. Bi v tt c nhu cu ca mi ngi s c tha mn, khng ai
c bt c l do g xem ngi khc nh k th ca mnh; tt c s sn sng m nhim
cng vic nu l cn thit.

Ti khng bn tm vi bt k nhng ph bnh kinh t no v h thng cng sn; ti

khng th thm d liu s bi b ti sn t nhn l thit thc, hoc c u th hay khng
[11]. Nhng ti c kh nng nhn ra rng h thng da trn nhng tin tm l
vn chng l mt o nh khng ng vng.

Khi xo b s hu ti sn t nhn, chng ta tc mt mt trong nhng kh c ca lng

con ngi yu gy hn hung hn, chc chn l mt kh c mnh m, mc d chc chn
khng phi l mnh nht; nhng chng ta tuyt khng thay i nhng khc bit v
quyn lc v v nh hng, vn chng b s gy hn hung hn lm dng, chng ta cng
khng c thay i bt c iu g v bn cht ca n.

Tnh gy hn hung hn khng do ti sn to nn. N tr v gn nh khng c gii hn

trong thi nguyn thy, khi ti sn vn cn rt him hoi, v n t cho thy n ri
trong thi tr th cn nm ni, gn nh lin trc khi t b, dng thc nguyn thy
ca n, dng hu mn; n cu thnh c s ca tt c mi quan h ca tnh cm v yu
thng gia con ngi (vi ngoi l duy nht, c l, mi quan h ca ngi m vi con
trai ca b [12]).

Nu chng ta chm dt nhng quyn c nhn trn giu c vt cht, vn cn tn ti c

quyn trong lnh vc ca nhng quan h tnh dc, vn chng l b tri buc phi tr
thnh ngun gc ca s khng a mnh nht, v s th ch bo lc nht gia con ngi,
vn trong nhng kha cnh khc h l u ngang nhau v t cch v quan h i x. Nu
nh chng ta cng ly i yu t ny, bng cch cho php hon ton t do trong i sng
tnh dc, v nh th bi b gia nh, t bo-mm mng ca vn minh, chng ta khng c
th, l s tht, d dng thy trc nhng ng pht trin mi no ca vn minh c
th nhn ly, nhng mt iu chng ta c th mong i, v l tnh nng khng th ph
hy ny ca bn cht con ngi s i theo n n .

R rng l khng d dng cho con ngi bung b s tha mn ca khuynh hng ny
v gy hn hung hn. H khng cm thy thoi mi nu thiu n. u th m mt nhm
vn ha tng i nh cung cp khi cho bn nng ny c mt li thot di hnh thc
ca s th ch chng li nhng k xm nhp th khng nn xem thng. Lun lun c
th kt hp mt s lng ng k ca dn tc vi nhau trong tnh yu, min l cn cha
li dn tc khc nhn nhng biu hin ca s gy hn hung hn ca h.

Ti tng mt ln tho lun v hin tng rng chnh nhng cng ng c lnh th ln
cn, v cng c lin h vi nhau theo nhng cch khc na, l nhng ngi dn mnh
trong nhng him khch lin tc v trong nho bng ln nhau - nh nhng ngi Spain v
ngi Portugal, ly th d, ngi Bc c v Nam c, ngi Anh v ngi Scotland, v
vn vn [13].

Ti t tn cho hin tng ny l qu-yu-ch-mnh trn nhng khc bit nh [14],

mt tn gi khng lm c g nhiu gii thch n. By gi chng ta c th thy mt
s tha mn thun tin v tng i v hi ca khuynh hng gy hn hung hn, l s
gn b gia nhng thnh vin ca cng ng c to d dng hn bng nhng phng
tin ca n. Trong phng din ny, dn tc DoThi, ri rc khp ni, cung cp nhng
dch v hu ch nht cho nhng nn vn minh ca nhng quc gia ch nh ca h; nhng
bt hnh l tt c nhng cuc tn st ngi DoThi trong thi Trung c khng
lm cho thi k ha bnh hn v an ninh hn cho nhng ngi Kit ng thi vi h.

Khi thnh tng Paul mt ln t tnh yu ph qut gia con ngi nh nn tng ca
cng ng nhng ngi Kit ca ng, s bt khoan dung cc k qu khch v phn ca
th gii Kit i vi nhng ai l ngi cn nm ngoi n, tr thnh hu qu khng th
trnh. i vi nhng ngi LaM, nhng ngi khng dng i sng cng ng ca
h nh mt Nh nc trn yu thng, bt khoan dung tn gio l mt iu g xa l,
mc d vi h tn gio l mt quan tm ca Nh nc, v tn gio ngm nhim
Nh nc.

Khng phi l mt ngu nhin khng gii thch c m gic m v mt th gii

thng tr ca dn c, ku gi ch ngha bi-DoThi nh s b xung-cho-ton-vn
ca n, v l iu d hiu rng nhng c gng thit lp mt nn vn minh mi, vn
minh cng sn Nga, phi tm s h tr tm l ca n trong s n p giai cp t sn.
Ngi ta ch cn t hi, vi lo lng, nh nc S vit s lm nhng g sau khi h tiu dit
xong gii t sn ca h.

Nu vn minh p t nhng hy sinh ln dng th, khng ch trn tnh dc ca con

ngi, nhng trn tnh gy hn hung hn ca anh ta, chng ta c th hiu r hn ti sao l
kh khn anh ta c hnh phc trong nn vn minh . Trong thc t, con ngi
nguyn thy l trong iu kin tt p hn khi khng bit g ti nhng gii hn trn
bn nng. qun bng ngc vi iu ny, nhng trin vng ca anh ta hng hnh
phc ny, trong bt k mt khong di lu thi gian no, rt mng manh.

Con ngi vn minh nh i mt phn ca nhng c hi hnh phc ca mnh cho

mt phn ca s an ton. D sao i na, chng ta phi ng qun, trong gia nh nguyn
thy ch ngi ng u ca n vui hng t do bn nng h h ny; nhng ngi cn li
sng trong s p ch n l. Trong thi k nguyn thy ny ca vn minh, tng phn
gia mt thiu s ngi c hng nhng u th ca nn vn minh v mt a s nhng
ngi b cp mt nhng u th , do , din ra n cc oan. V phn nhng dn
tc nguyn thy cn tn ti n ngy nay, nhng nghin cu k lng cho thy rng
s t do trong i sng bn nng ca h th khng ng thm mun cht no. N chu
nhng hn ch thuc mt loi khc bit, nhng c l vi mc trm trng hn so vi
nhng g gn buc vi con ngi vn minh hin i.

Khi chng ta thng thn tm thy sai lm vi trng thi hin ti ca nn vn minh ca
chng ta, v qu thiu xt trong p ng nhng nhu cu ca chng ta cho mt k hoch
ca i sng vn s lm chng ta hnh phc; v v cho hin hu qu nhiu kh au
vn c l c th trnh c - khi, vi s ph bnh khng khoan nhng, chng ta c
gng o ln nhng gc r ca s bt ton ca n, chng ta chc chn thc hin mt
quyn thch ng v khng phi cho thy chnh chng ta l k th ca vn minh. Chng
ta c th trng i dn dn thc hin xong nhng sa i nh th trong vn minh ca
chng ta, s tha mn tt hn nhng nhu cu ca chng ta, v s thot khi nhng ph
bnh ca chng ta.

Nhng c l chng ta cng c th quen thuc ri vi tng rng c nhng kh khn

gn vi bn cht ca nn vn minh, vn chng s khng nhng bc trc bt k n lc
ci cch no. Thm vo vi nhng cng vic phi hn ch nhng bn nng, vn chng ta
sa son ri, t n y ti s lu ca chng ta v s nguy him ca mt tnh
trng ca nhng s vic vn c th c t tn l s ngho nn tm l ca nhng
nhm [15].

Nguy him ny th e da nht ch no c sc mnh ca s kt hp ca mt x hi ch

yu cu thnh bi s ng ha nhn cch ca nhng thnh vin trong mt nhm vi
nhau, trong khi nhng c nhn thuc mu lnh o khng thu nhn c tm quan trng
vn h nn c trong s hnh thnh mt nhm [16]. Tnh trng vn ha hin nay ca nc
M s cung cp cho chng ta mt c hi tt nghin cu tc ng thng tn ny vi
vn minh vn chng ta c l do nn s hi. Nhng ti s trnh cm d khng i vo mt
ph phn vn minh nc M, ti khng mun a ra mt n tng rng ti mun chnh
mnh s dng nhng phng php ca nc M.

[1]Thng gi tt l Tm Phn (Tu) hay Phn Tm (Tu Vit) ty dch gi. Trong
nhng bi vit, nhng tc gi ca ngnh ny, k c Freud vn dng t Psychoanalysis -
Phn tch Tm l. Ti theo Freud, gi nh vy.

Trung tm l thuyt Phn tch Tm l da trn tng rng chng ta c mt no thc;

ni cha y nhng bn nng, nhng mong mun v nhng xung lc, chng to ng
lc cho hnh vi ca chng ta. iu ny xut pht t m hnh ca Freud (1923) v no
thc con ngi, theo ng c chia thnh ba lp ring bit, hoc ba mc ca thc.
Tt c no thc chng ta nh mt tng bng ln nh ni, ni trn bin. Phn nh nh,
ni trn mt nc ca tng bng l phn hu thc (conscious) ca chng ta, qua chng
ta thc hin nhng hnh ng x hi vi nhn thc v ngha ca chng.
Bn di phn ny, tuy chm di nc nhng cn thy c mt t l nhng g khng
qu su di mt nc, l tin- thc (pre-conscious), v di cng, phn phn ln
nht chm su, l khng-hu thc (unconscious, vn quen dch l v thc). Freud tin rng
nhng hnh vi trn b mt chng ta c th quan st trong cuc sng hng ngy ch thc
s phn nh nhng xung ng cm xc su xa v nhng xung t xy ra trong phn sau
ny ca no thc.

(Ti ngh, chng ta cng c th gi cho n gin conscious, pre-conscious, unconscious

l thc, tin- thc v khng- thc. C l gin d v d hiu hn nhng t nng n
y m Tu, m cng khng r ngha g hn: hu thc, tim thc, v thc.)

Th nn, phng php phn tch tm l l phn tch nhng hin tng tm l, c nhn
hay x hi, bng cch i t phn trn, phn chng ta thc v quan st c hu thc;
khi t y thm d xung nhng phn du kn (tin- thc v khng-hu thc), di tm
nhng lin h u mi nhng hnh vi ca chng ta.

V phi m c phn khng-hu thc ca nhng hin tng ny, thc c nhng
mong mun, xung lc ca chng, vn thng c gc t nhng bn nng ca con ngi,
c tc dng iu tr, cha nhng triu chng tm l bt thng, nhng bnh vn c gi
l thn kinh. Nhng k thut thng thng l: nh thc, khi dy qu kh (Anamnesis),
Phn tch nhng hnh ng v tnh, t nhin, hay li ni h (Freudian Slips), phn tch
nhng gic m, phn tch nhng biu tng, hnh nh trong m, nhng m nh.

[2] neurotics do neurosis

[3] [xem, th d chng trc, trang xx. Mt vi nhn xt v cch x dng ca Freud v
khi nim psychical inertia qun tnh tm l trong tng qut, xem cc ch ca
ngi bin tp v Freud, 1915f, Standard Ed., 14, 272.]

[4] Identification: ng ha nhn cch Mt ngi tng hay t ngh mnh c

nhng c tnh, phm cch hay quan im ca mt ngi khc, hay nhm ngi khc,
thng l ngi mnh yu thch, hay ngng m, thn tng, nn mun ging nh, mun
bt chc.

ng ha nhn cch l mt tin trnh tm l v thc- qua mt ngi lm phn nhn

tnh ca h ging nh nhn tnh ca mt ngi khc. Nn phn bit y khng phi l bt
chc, vn l mt tc ng t nguyn v hu thc. Theo Freud - ng ha nhn cch
lun lun l mt tin trnh cu to tm l ca mt ngi.

Trong Group Psychology and the Analysis of the Ego (1921c), Freud m t ba dng ca
ng ha nhn cch: u tin, ng ha nhn cch l hnh thc ban u ca kt buc
tnh cm vi mt i tng; th hai, trong mt cch thoi lui, n tr nn mt thay th cho
mt i tng-kt buc v libido, v n l ng li kt np i tng vo trong ego;
v th ba, c th xy ra vi bt k nhn thc mi no v mt phm cht chung vn chia
x vi mt s ngi khc, trong trng hp ny, nhng ngi ny khng phi l i
tng ca bn nng tnh dc. (First, identification is the original form of emotional tie
with an object; secondly, in a regressive way it becomes a substitute for a libidinal object-
tie, as it were by means of introjection of the object into the ego; and thirdly, it may arise
with any new perception of a common quality shared with some other person who is not
an object of the sexual instinct (107-108).).

[5] [xem trang xx trn y. Cf. cng na Civilized Sexual morality (1908d), Standard
Ed., 9, 199.]

[6] Ideal demands nhng i hi ca vn minh (hay vn ha) buc ngi ta phi sng
trong mt cch thc sao cho n phng s, gp phn vo chc nng hon ho ca vn
minh. Th d - trong x hi chu u, nhng ku gi nh Love thy neighbor as thy self,
hay Love thy enemies. Nhng i hi l tng, khng thc t ny - nh Freud ph bnh
trn chng i nghch, tng phn vi t nhin, vi bn nng tnh dc (Eros) v bn
nng ca ci Cht (Thanatos).

Love thy neighbor as thy self hy suy ngh v cu chm ngn ny m mt tn gio
rt t ho v n. Ch no c yu, ch s c ght i n; rt nhiu tnh cm con ngi
l lun lun hm h, lng l gia hai cc - yu v ght, v nghing v bn ny hay bn
kia chc chn xy ra, vn ch l bao gi v bao lu. V d on ght ch trong khonh
khc tai hi c th vn l nghn nm., cht chc hy dit c th lf mi mi hay t nht
hng th h!

Th nn, nu ch no chng ta nghe ting loa ku gi yu thng, c ngha l chnh ch

vn thiu vng, hay khng c yu thng gia tp th , hay t nht gia tp th
vi ngoi tp th; nhng hn na, yu thng t n s dn n hn th, on ght khi
nim yu thng t bn cht s dn n phn ca n l khng-yu thng (khng
xng ng c yu thng, nh chng vn nghe). Nu gi iu ny trong tr, chng ta
s khng phi bng hong, sng s v s tn nhn, c c, th hn nh bn cht - ca
o Kit trong lch s bnh trng m mu ca n, t c thi La m, cho n xut
Trung c chu u, v nhng th k gn y, vi ch thc dn, ch n l, k th
chng tc, lp i lp li 2000 nm nay. Tuy ku gi - Love thy neighbor as thy self -
nhng tay khng bao gi ri gm sng.

Chng ta khng phi yu k hng xm Freud cho thy l iu va khng th

(i ngc li bn nng bm sinh con ngi) v cng khng nn (h thp tnh yu, lm
thnh mn hng r mt) - ch ng ght h, v hay nht l hy c lng t - hy thng
cm, - hiu v thng chng ta hy hiu v thng nhng ngi chung quanh l ;
hiu h l nhng sinh linh c au kh tinh thn v thn xc nh chnh mnh, v thng
cm v h khng th trnh c nhng iu , v kh au vn buc vi phn ngi, v
minh vn buc vi tr no cht hp ca loi ngi. Hiu v thng - hon ton da
trn thc ti, c th lm nn tng cho o c nhn bn, ly con ngi lm gc, y v
by gi.

[7] [Mt ngi bt ln giu tr tng tng c th t cho php ng cung cp cho din t -
ni a rng, tt c nhng s kin v nhng s tht tm l vn b nghim cm ngt
ngho. V vy, Heine th nhn: Ca ti l mt phn cho ho bnh nht. Nhng mong
mun ca ti l: mt nh ngh mt khim tn vi mi tranh, nhng c ging ng tt,
thc n tt, sa v b ti nht, c bn hoa trc ca s ca ti, v mt vi cy p trc
khi ca nh ti; v nu Gt mun lm cho hnh phc ca ti ton mn, ng s ban cho ti
nim vui khi nhn thy mt s su hoc by k th ca ti b treo c trn nhng cy ny.
Trc khi h cht, ng lng cm ng, ti s tha th cho h tt c nhng sai tri m h
lm vi ti trong cuc i ca h. Ngi ta phi, l s tht, tha th cho nhng k
th ca mnh - nhng phi khng trc khi chng b treo c (Gedanken und Einflle.
Section I).]

[8] [Xem Chng V, Tng lai ca mt o tng (1927c)]

Credo quia absurdum est (Lat., I believe because it is absurd) cng cn gi l nghich
l, hay chm ngn ca Tertullian. Ngha en, ti tin, bi v n th phi l: l, chnh s
khng th c c, hay s phi l, hay cps th gi l xun l, ca mt mnh (ch yu l
trong thn hc Kit) tr thnh mt th ng lc cho nim tin vo chnh n. Ch c cc
mnh tuyt i phi l mi c sc ht nh vy (vi nhng ngi sng o, hay m tn -
cng phi l bao nhiu m vn cng tin, v nh mt th thch cho thy v chng t lng
m o, hay m tn cao vi!).

S hy sinh tr tu (sacrificium intellectus, thng c nhc bng ting , sacrifizio

dell'intelletto) l mt khi nim gn vi s sng o Kit, c bit l vi dng Jesuit. y
l i hi th ba i vi nhng ngi theo dng ny. Chng ta ng ngoi d nhin gi
l m tn, cung tn.

Freud nu cu ny nhc mt chin thut tuyn truyn quen thuc ca tn gio (Kit)
ku gi, cao, n trn sau mt n c tin, nh ti tnh khng phi cung cp nhng
l do hu l i km vi nhng iu gi l nim tin ca mt ngi, bng cch nng iu
phi l ln thnh c tin.

[9] nguyn vn ting Php trong bn dch ting Anh [ l nhng k st nhn chng nn
lm tc ng u tin] hay hy cho nhng k git ngi bt u.

[10] [Ngi l ch si vi ngi ly t Plautus, Asinaria II, iv, 88.]

[11] [Bt c ai l ngi nm tri nhng kh au ca s ngho i trong thi th u v

c kinh nghim v s lnh m v kiu ngo ca gii giu c, phi trnh khi khng
phi c nhng nghi ng l mnh khng c hiu bit hoc khng c thin ch vi nhng n
lc chin u chng li nhng bt bnh ng v ca ci gia con ngi v tt c nhng
g n dn n.

cho chc chn, nu mt n lc c thc hin nhng t c s cho s u tranh ny

trn mt i hi u tranh tru tng, nhn danh cng l, cho bnh ng cho tt c mi
ngi, c mt phn i rt r rng phi c nu ln - l bn cht, bi khi em
tng cho nhng c nhn vi nhng cc k bt bnh ng v nhng thuc tnh th cht v
v nng lc tr no, em vo nhng bt cng m khng c bin php khc phc chng
li chng.]
[12] [Xem Tm l nhm v phn tch v Ego (1921c).]

[13] [Xem chng VI ca Group Psychology (1921c), Standard Ed., 18, 101, v Cm k
v Trinh Tit (1918a), ibid., 11, 199.]

[14] narcissism of minor differences: Khi nim ca Freud v the narcissism of minor
differences' tng rng ch xc ch l v nhng khc bit th yu gia cc dn tc,
vn h nu khng k chng, l ging nhau, nhng khc bit th yu ny to thnh c
s cho nhng xc cm xa l v c c cm vi nhau. Kho cu cho thy nhng khc
bit nh nhoi th yu nm chm di mt phm vi rng ln nhng mu thun, him
khch: t nhng hnh thc nh ca tinh thn lng xm (campanilismo) n nhng ni
chin m mu.

Khi nim ny c cc nh x hi hc nh Simmel, Durkheim, Lvi-Strauss khai trin,

ch yu dng ct ngha tng quan th ght pht trin gia con ngi hay gia nhng
nhm ngi m h c rt nhiu iu ging nhau, chung nhau (ng l phi thn thin vi
nhau, nhng khng).

Chng ta c th tm thy iu ny trong nhng nh nh diu ct, nng n him khch -

gia tm l thy trong nhng khc bit tp tc nh nht thy trong dn chng cc lng
st cnh nhau chu th sng Hng, n nhng chuyn nh khc trn mt lnh vc rng
ln hn, Nam v/s Bc nh - n ph c km vi gi hay khng - tr i. Hay cng min
Trung - ng sau cu Qung Nam hay ci, Qung Ngi hay lo, Bnh nh nm co, Tha
Thin nch ht. l nhng narcissism of minor differences; th hin qua nhng bi
mc, v khi c c hi l lm cho to chuyn nhng khc bit tht nh nht, ma mai, d
bu, ... tha mn lng t him (mt dng ni ca bn nng gy hn) ln nhau gia
ngi Vit.

[15] trong nhng bn Anh ng, c bn khng dch nhng ting Php la misere
psychologique [T ting c psychologisches Elend c v l mt li dch t thnh
ng misre philosophique ca Janet, Freud dng m t s khng c kh nng v
tng hp tr no vn ng gn cho nhng xo trn thn kinh (neurotics)]

[16] [ Cf. Group Psychology and Analysis of the Ego (1921c)]

Chng VI

Khng mt bi no trong nhng bi vit trc ca ti, ti c mt tnh cm tht mnh

m nh gi y, rng nhng g ti ang m t ch l kin thc ph thng, v ti ang tn
giy v mc, v n cui ng, c cng vic ca ngi sp ch v ngi th in, v vt
liu, thuyt gii nhng iu, vn chng trn thc t, l hin nhin. V l do , ti nn
ly lm hi lng nm ly lun im, nu nh n hin ra rng s nhn nhn v mt bn
nng c bit, gy hn hung hn c lp c ngha mt s thay i ca l thuyt phn tch
tm l v nhng bn nng.

Tuy nhin, chng ta s thy, rng y khng phi nh vy, v rng ch n gin l mt
vn tp trung sc nt hn vo mt ng r ca suy tng n t lu trc y, v
di theo nhng h qu ca n. Trong tt c nhng phn pht trin tun t ca l thuyt
phn tch tm l, l thuyt v bn nng l mt, trong d dm con ng tin ca n
l cht vt nht [1]. V du th l thuyt tht ht sc khng th thiu c cho ton b
cu trc khin mt g phi c t vo ch ca n.

Trong nhng g l lc u tin hon ton lng tng ca ti, ti ly nh im khi

hnh mt cu ni ca mt thi s-trit gia, Schiller, l i v yu l nhng g chuyn
ng th gii [2]. i c th c ly lm i din cho nhng bn nng vn c mc
ch bo tn c nhn; trong khi yu vn ui sau chn nhng i tng, v chc nng
chnh ca n, c t nhin a thch trong mi cch, l s bo tn chng loi. Th nn,
bt u, nhng bn nng-ego v nhng bn nng-i tng i u vi ln nhau.
l biu th nng lng ca ci k sau, v ch nhng bn nng sau m ti gii thiu
thut ng libido [3].

Th nn, phn l gia nhng bn nng-ego v nhng bn nng dc tnh [4] ca i

tnh (theo ngha rng nht ca n [5]), c y hng n mt i tng. Mt trong
nhng bn nng-i tng, bn nng bo dm [6], ng ni bt so vi phn cn li,
ng l s tht, trong mc tiu ca n nh vy l rt xa vi t cch yu thng. Hn
na, r rng mt s kha cnh, n gn vi nhng bn nng-ego: n khng th che
du quan h cht ch vi nhng bn nng ca s lm ch vn khng c mc ch dc
tnh. Nhng nhng khc bit ny b vt qua, sau cng tt c, s bo dm r rng l
mt phn ca i sng tnh dc, trong nhng hot ng tnh cm yu thng c th
c th ch bng s tn c. Chng nhiu lon thn kinh c xem l kt qu ca mt
u tranh gia s li ch ca s t bo tn v nhng i hi ca libido, mt cuc u
tranh trong ego chin thng, nhng vi ci gi ca nhng kh au v nhng chi t
hy sinh khc lit.

Tt c mi nh phn tch tm l s th nhn rng ngay c ngy nay quan im ny c

ln khng c m thanh ca mt sai lm nm-b-lu-ri. D sao i na, nhng thay i
trong n tr thnh thit yu, khi nhng thm d ca chng ta tin xa ln t nhng g b
n p n nhng sc mnh n p, t nhng i tng-bn nng n ego.

Bc quyt nh i ti l s gii thiu a vo khi nim ca narcissism [7] - l ni

rng, s khm ph thy ego chnh t thn n u t nng lng xc cm vo libido, rng
ego, thc vy, l cn nh gc ca libido, v trong mt s phm vi vn gi li l tr s u
no ca n [8].

Libido qu-yu-ch-mnh ny quay sang pha nhng i tng, v nh th tr thnh

libido-i tng (i tng-ham mun tnh dc); v n c th chuyn i tr li mt ln
na thnh libido qu-yu-ch-mnh. Khi nim v narcissism lm cho c th c c mt
s hiu bit phn tch v nhng chng neuroses chn thng v nhiu nhng bnh hon
quanh gn chng psychoses [9], cng nh ca bn thn ca chng k sau.

l khng cn thit phi t b nhng din gii ca chng ta v neuroses-chuyn

nhng nh nhng n lc ca ego bo v chnh n chng li tnh dc; nhng khi
nim v libido b nguy hi. Bi v nhng-bn nng-ego, cng th na, l c tnh libido,
c khao kht tnh dc, dng nh ri trong mt thi gian khng th trnh khi rng
chng ta nn lm libido trng hp vi nng lng bn nng ni chung, nh C. G. Jung
ng h ri trc y.

D sao i na, vn cn li trong ti mt th tin tng vng chc, vn ti vn cha c

kh nng tm c nhng l do cho chng, l nhng bn nng khng c th u tt c
thuc v cng mt loi. Bc k tip sau mca ti c thc hin trong Beyond the
Pleasure Principle (1920g) [10], khi s cng bch phi lp li v c tnh bo th ca i
sng bn nng, u tin thu ht s ch ca ti.

Bt u t nhng suy on v s bt u ca s sng v t nhng tng ng song hnh

trong sinh hc, ti rt ra kt lun rng, bn cnh bn nng bo tn thc th sng v
ni n vo nhng n v cng ln hn, [11] phi c hin hu mt bn nng tri ngc
khc, bn nng tm kim gii th nhng n v ny v a chng tr li tnh trng
nguyn thy khng hu c ca chng.

l ni rng, cng ging nh Eros [12], cng c mt bn nng ca s cht. Hin tng
ca i sng c th c gii thch t hnh ng, hoc ng thi hoc cng i lp ln
nhau, ca hai bn nng ny. Tuy nhin, khng phi l d dng em phi by r nhng
hot ng ca bn nng c gi nh v ci cht ny. Nhng biu hin ca Eros
ni bt v n o. C th c gi nh rng bn nng v ci cht hot ng m thm ni
ti trong sinh vt, hng v s gii th ca n, nhng tt nhin, iu khng c bng
chng.

Mt tng c kt qu hn l mt phn ca bn nng s chuyn hng v pha th gii

bn ngoi, v phi ra nh sng nh mt bn nng gy hn v hy dit. Trong li ny, bn
nng t n c th c p ln vo trong dch v ca Eros, trong c cu sinh vt ph
hy mt vi s vt khc, d l l sinh ng hoc v tri v gic, thay v tiu dit t ng
ring n.

Ngc li, bt k hn ch no trn s gy hn hng ra ngoi ny s b buc i n gia

tng s t hy dit, vn n ng tin hnh d bt k trng hp no. ng thi, ngi
ta c th ng t th d ny rng hai loi bn nng him khi - c l khng bao gi - xut
hin trong c l, tch bit vi nhau, nhng l hn hp vi nhau trong nhng t l bin i
v rt khc nhau, v v th tr nn khng th nhn ra c di phn xt ca chng ta.

Trong chng bo dm [13], t lu c bit n vi chng ta nh mt thnh phn ca

bn nng tnh dc, chng ta s c trc chng ta mt hn hp c bit mnh m thuc
loi ny gia nhng khuynh hng ca tnh yu v bn nng hy dit; trong khi i lp
tng ng ca n l chng kh dm [14], s l mt s hp nht gia tnh hy dit c
hng vo bn trong v tnh dc - mt s hp nht vn n lm nhng g, nu khng th
l mt khuynh hng khng th nhn thy, thnh mt khuynh hng p ngay vo mt
d thy v hin nhin hu hnh.

Gi nh v s hin hu ca mt bn nng v ci cht, hay v hy dit, gp khng c

ngay c trong gii phn tch (tm l); ti nhn bit c mt khuynh hng thng xuyn
thch - th l gn bt c g nguy him v th ch trong tnh yu vo mt tnh cht lng
cc [15] gc trong bn cht ca t n ring. Lc bt u, n ch l d kin m ti a ra
nhng quan im ti pht trin y [16], nhng dn vi thi gian chng chim
mt ch vng chc nh th trong ti khin ti thi, khng cn c th ngh theo bt k
cch no khc.

i vi tr no ca ti, chng ht sc hu dng t mt quan im l thuyt nhiu hn bt

k nhng quan im c th c no khc; chng cung cp cho s n gin d hiu , m
khng phi hoc b qua, hoc lm chuyn cng bc vi nhng s kin, vn chng ta
vn ti chng trong cng trnh khoa hc. Ti bit rng trong bo dm v kh dm,
chng ta lun lun nhn thy trc chng ta nhng biu hin ca bn nng hy dit
(hng ra bn ngoi v vo bn trong), c nu trn mnh m vi s khiu dm [17];
nhng ti khng cn c th hiu lm th no chng ta c th b qua s c-mt-khp-ni
ca s gy hn khng-khiu dm v tnh hy hoi, v lm th no chng ta c th tht bi
khng cho n ch ng phi c ca n trong s gii thch ca chng ta v i sng.

(Cc khao kht v hy hoi khi n c hng vo bn trong hu ht trn lnh c

nhn thc ca chng ta, tt nhin, tr khi n nhum mu vi s khiu dm).

Ti nh thi t v ca ring ti khi tng v mt bn nng hy dit u tin xut

hin trong ti liu phn tch tm l, v bao nhiu thi gian mt trc khi ti tr thnh
tip th c vi n [18]. Rng nhng ngi khc ng l cho thy, v vn cho thy,
cng mt thi t chi, bt lm ti ngc nhin. Bi v tr em nh khng thch n
[19], khi c ni chuyn v nhng khuynh hng bm sinh ca con ngi vi s xu
(tnh c), vi tnh gy hn v vi tnh ph hoi, v cng c vi s tn c na.

Gt to dng chng trong hnh nh ton ho ca Ngi; khng ai mun c nhc nh

l kh khn nh th no ha gii s hin hu khng th ph nhn c ca ci c - bt
chp nhng phn i ca Christian Science [20] - vi tnh ton nng ca Ngi hay tnh
ton thin ca Ngi. Qu D [21] s l li thot tt nht nh mt ci c bin h cho Gt;
trong cch , qu d s c x dng ng cng mt vai nh l mt tc nng lm suy
hoi kinh t nh ging ngi Dothi trong th gii ca l tng ca ngi ging Aryan.

Nhng ngay c nh vy, ngi ta c th buc Gt phi chu trch nhim v s hin hu
ca Qu D cng nh cho s hin hu ca s t c m Qu D l hin thn. Theo quan
im ca nhng kh khn ny, mi ngi chng ta cng s c khuyn, trong mt s c
hi thch hp, hy ci u tht thp, hy khim tn trc bn cht o c su xa ca loi
ngi, lm nh th s gip chng ta c ni ting vi m ng, v v n chng ta s s
c tha th rt nhiu [22].
Tn gi libido, c th c dng thm mt ln na, biu th nhng biu hin ca sc
mnh ca Eros, nhm mc ch phn bit chng vi nng lng ca bn nng Cht [23].
Phi th nhn rng chng ta c kh khn hn nhiu trong nm bt bn nng ; chng ta
ch c th ng n c, nh n l, nh mt g trong ci nn ng sau Eros, v n thot
khi s nhn bit, tr khi s c mt ca n b phn bi bi t cch trn ln b hn hp vi
Eros.

l trong bo dm, ni m bn nng cht b vn mc ch khiu dm sang hng

ring ca n, v tuy th li ng thi p ng trn vn thi thc khiu dm, khin chng
ta thnh cng trong vic thu nhn c ci nhn r rng vo trong bn cht ca n v
quan h ca n vi Eros. Nhng ngay c ch no n ni ln khng km bt k mc ch
tnh dc no, trong cung n m qung ca tnh hy hoi, chng ta khng th khng nhn
ra rng s hi lng ca bn nng c i km vi mt mc cc k cao ca s vui th
qu-yu-ch-mnh, do n em n cho ego mt tha mn vi nhng ao c c ca ego v
s ton nng.

Bn nng hy dit, c iu ha v c thun ha, v nh n l, n b cm on

trong mc tiu ca n, khi n hng v nhng i tng, n phi cung cp cho ego s
tha mn nhng nhu cu quan trng sng cn ca n v s kim sot trn t nhin. Bi v
gi nh v s hin hu ca bn nng ch yu l da trn nhng nn tng l thuyt, chng
ta cng phi th nhn rng n khng phi l hon ton chng c ht nhng phn i
v l thuyt. Nhng y l vn nhng s vic xut hin vi chng ta lc ny nh th no,
trong tnh trng kin thc ca chng ta hin gi; nghin cu v suy ngm trong tng lai
chc chn s mang li thm nh sng na, vn s quyt nh ni dung vn .

Th nn, trong tt c nhng g tip sau, ti chp nhn ch ng rng khuynh hng n
s gy hn xm lc l mt khuynh hng bn nng c lp, t-tn ti, v nguyn thy
trong con ngi, v ti quay v vi quan im ca ti (chng V) l n to thnh tr ngi
ln nht vi s vn minh. Ti mt im trong tin trnh ca iu tra ny (chng III), ti
c dn n tng rng vn minh l mt tin trnh c bit m loi ngi tri qua,
v ti vn cn di nh hng ca tng .

By gi ti c th thm rng vn minh l mt tin trnh trong s phc v cho Eros, m c

mc ch l kt hp nhng c nhn con ngi n l, v sau nhng gia nh, sau
nhng ging ngi, nhng dn chng v nhng quc gia, vo thnh mt thng nht ln,
khi thng nht ca loi ngi. Ti sao iu ny phi xy ra, chng ta khng bit;
nhng cng vic ca Eros chnh xc l th [24]. Nhng tp hp ny ca con ngi c
rng buc mt cch libido vi ln nhau. Ch mt mnh s thit yu, nhng u th ca
cng vic lm chung, s khng buc h li vi nhau.

Nhng bn nng gy hn t nhin ca con ngi, tnh th ch ca mi c nhn chng li

tt c, v ca tt c chng li mi c nhn, i khng li chng trnh ny ca vn minh.
Bn nng gy hn hung hn ny l ph sn bt ngun t bn nng cht, v l i din
chnh ca bn nng cht, vn chng ta tm thy song hnh bn cnh Eros v chia phn
cng vi Eros thng tr th gii. V by gi, ti ngh, ngha ca s tin ha ca vn
minh thi khng cn ti tm vi chng ta.
N phi trnh by cuc u tranh gia Eros v ci Cht, gia bn nng ca s sng v
bn nng ca hy dit, nh n t vn ng ra trong loi ngi. Cuc u tranh ny l tt
c nhng g thit yu bao gm trong s sng, v s tin ha ca nn vn minh, do c
th c ch n gin m t nh l cuc u tranh cho s sng ca ging ngi. V l
trn chin ny ca nhng khng l, m nhng v em c gio nui dy chng ta c gng
xoa du d dnh bng bi ht ru ca h v Thin ng [25].

[1] [Mt vi gii thch v lch s ca l thuyt ca Freud v bn nng s tm thy trong
Ghi ch ca ngi bin tp cho bi vit ca ng Instincts and their Vicissitudes (1915c),
Standard Ed., 14,113 ff.]

[2] [Die Weltweisen.]

[3] [ phn II ca bi kho cu u tin v nhiu lon thn kinh lo lng (anxiety nerosis)
(1895b)]
[4] libidinal instincts
[5] [ i.e nh Plato dng. Xem chng IV ca Group Psychology (1921c), Standard
Ed., 18, 99.]
[6] Sadistic instinct.
[7] Narcissism: s qu-yu-ch-mnh, xem ch thch trong chng I.
[8] [Cf. ni kt vi iu ny, xem Ph nh B ca the Ego and the Id, Standard Ed., 19,
63]
[9] psychoses: lon thn kinh - ri lon thn kinh nghim trng, trong t tng v cm
xc ca ch th b h hng khin mt ht nhn thc v lin lc vi thc ti bn ngoi.

[10] Trong Beyond the Pleasure Principle (1920g), Freud gii thiu khi nim v xung
lc y n cht nh mt thut ng i nghich vi xung lc bo tn s sng. ng nhn
xt rng im n ca tt c s sng l ci cht, nhng s vt khng c s sng hin
hu trc khi c nhng s vt c s sng v tt c nhng g c s sng u cht v
nhng l do ni ti.

Bn nng v ci cht (death instinct) hay xung lc hng v ci cht l sc mnh y

nhng sinh vt vn n s tr v vi trng thi v c (inorganic state), trng thi c
bit nh khng c s sng nh chng ta hiu. Khi ha nhp vi bn nng sng (Eros)
chng ta thy nhng x y chnh ca n hng v nhng s phn hy, tho g, tch ri,
v ly cch. C th ni chung l thot nhng rng buc. v cng c th hiu s sng l
rng buc, kt hp.

Ly th d n gin - nhng ha cht phi kt hp to nhng t bo, nhng t bo phi

kt hp to nhng cu trc sng, v nhng cu trc sng cng phi kt hp to
nhng cng ng sng, cht kt hp l Eros, chng ta gi chung l yu thng. Phn
li s kt hp ny l phn hy, tho g, tch ri, v ly cch, l bn nng ca s cht
(Thanatos), hiu l xung lc hng v, thc y v ci cht, ni trn. Trong hnh thc
thun khit ca n, m thm trong c cu tm l, n khut phc libido n mt mc no
, trong mt lnh vc no , v nh th, l ra th gii bn ngoi xung lc hy hoi,
thng tr hay ch mun nm quyn lc: y l s bo dm (sadism) hp thc, nhng
phn chm bn trong c nhn c kht vng quyn lc l kch thch tnh dc nguyn thy
ca kh dm (masochism).

[11] [S i nghch vn n nh th ni ln gi khuynh hng d di bt cn ca Eros

hng v pht trin v bn cht bo th tng qut ca nhng bn nng th ni bt, v n
c th tr thnh im khi u cho mt nghin cu v nhng vn xa hn na.]

[12] Eros v Thanatos - Freud xc nh hai xung lc m c hai trn ln vo nhau nhng
xung t vi nhau, bn trong mi c nhn v gia nhng c nhn. Eros l xung lc bo
ton s sng, l tnh yu, sng to, v tnh dc, t hi lng, v l s bo tn chng loi.
Thanatos, t gc HyLp l ci cht - l xung lc ca xm lc, bo dm, ph hoi, bo
lc, v ca chnh ci cht. Trong phn cui ca tp sch ny, Freud ghi ch rng con
ngi, i theo Thanatos, pht minh ra nhng dng c tiu dit hon ton chnh bn
thn h; cn phn Eros, d kin s lm mt n lc khng nh mnh trong cuc u
tranh vi mt k th ngang nga phi lun. Nhng ai c th lng trc c vi nhng
g s thnh cng v vi nhng g s l kt qu?.

Freud xc nh bn nng hoc nhng xung lc (Triebe) m ng xem nh l bm sinh,

ph qut v lin tc cm thy. Mt bn nng khc vi mt kch thch (stimulus) ch n
pht sinh t nhng ngun kch thch trong c th hot ng nh mt sc mnh thng
trc v nh vy i tng khng th thot khi n bng cch bay xa nh anh ta c th
lm th nu t mt kch thch bn ngoi. Mt bn nng c th c m t nh c mt
ngun, mt i tng v mt mc tiu. Ngun l mt trng thi kch thch trong c th,
v mc tiu ca n l loi b s kch thch . (Freud, 1938). i sng l v th phn
ln l v i ph vi nhng xung t ny, tm kim ti a ha s hi lng tha mn,
trong khi gim thiu mc cm ti li v trng pht.

Eros (bn nng/xung lc ca s sng, libido (ham mun tnh dc)) l c lin quan vi
vic bo tn s sng v bo tn chng loi. Do , n xut hin nh nhng nhu cu c
bn cho an ton, sc khe v nui dng, v thng qua nhng xung lc ham mun tnh
dc. N tm c hai va bo ton v to ra i sng.

Eros c lin quan vi nhng cm xc tch cc ca tnh yu, v do biu hin qua nhng
hnh vi h tr x hi, chung sc cng tc, hp tc v nhng hnh vi khc h tr nhng
hi ha trong x hi.

Thanatos: (xung lc / bn nng cht, mortido, (s hung hng)) xut hin i lp v cn

bng vi Eros v y mt ngi hng ti s tuyt chng v mt trng thi v tri v
gic. Freud thy xung lc ny nh y chng ta tin ti nhng trng thi v trc, bao
gm c s khng hin hu, tc ci cht.

Mc ch ca mi s sng l s cht ... nhng th v tri v gic tn ti trc khi c

nhng th sng, hu tri gic (Freud 1920). Thanatos lin quan vi nhng cm xc tiu
cc nh th hn, s hi v tc gin, dn n hnh vi chng i x hi, t nh nh bt nt
n ln nh t t, hay git ngi (c l l phng th ca nhng xung lc cht).
[13] Sadism: bo dm khuynh hng tm khoi lc, c bit trong s tha mn tnh dc,
t s gy au n, hnh h thn xc hay gy nhc nh cho k khc, cho i tng dc
tnh.
[14] Masochism: kh dm - khuynh hng tm khoi lc, c bit trong s tha mn tnh
dc, ngc li vi Sadism - t s t gy au n, t hnh h thn xc hay nhc nh cho
chnh mnh, trong sinh hot tnh dc.
[15] Bipolarity.
[16] [Cf. Beyond the Pleasure Principle (1920g), Standard Ed., 18, 59]
[17] erotism
[18] [Xem mt vi nhn xt trong phn Gii thiu ca ngi bin dch] bn ting Anh.
[19] [Denn die Kindlein, Sie horen es nicht gerne trch dn t mt bi th ca Goethe
Die ballade vom vertriebenen und heimgekehrten Grafen. ]
[20] Christian Science: gio phi Kit M, do Mary Baker Eddy (18211910) sng lp.
[21] Satan: khi nim v Qu D l mt khi nim xun l v nu gi nh Gt va
ton nng va ton thin th khng th c Qu D, khng th dng Satan ti cho
nhng tn c, hay au kh ca con ngi.
Freud ma mai - Satan ch l ci c lm bung xung bo cha cho Gt, nhng g tt p
th tt c u do Gt, nhng trc nhng g xu c, vn l nhng s kin thcti khng
th ph nhn, th gn ht cho Satan, trong khi vn tuyn xng Gt l ton ho, ton thin
v ton nng.
[22] [Trong Mephistopheles ca Goethe, chng ta c mt nhn dng ht sc c bit
thuyt phc v nguyn l ca ci c vi bn nng tn ph:
Denn alles, was entsteht,
Ist wert, dass es zu Grunde geht
So ist dann alles,was Ihr Sunde
Zerstorung, kurz das Bose nennt,
Mein eigentliches Element.

Vi tt c nhng s vt, n t Trng-Khng

gi ln, xng ng b hy dit
Th nn, tt c nhng g l bn, nh Ti Li nh gi
Hy hoi, - bt c g trn vi T c, -
l thnh t ng thc ca ta
Qu d t hn ni tn i th ca mnh, khng dn k nhng g l thnh thin v tt lnh,
nhng l sc mnh trong T nhin hot ng hng v s sng to v ti sinh s sng -
l, Eros:

Der Luft, demm Wasser, wie der Erden

Entwinden tausend Keime sich,
Im Trocknen, Feuchten, Warmen, kalten!
Hattich mir nicht die Flamme vorbehalten,
Ich hatte nichts Aparts fur mich.

T Nc, t v Khng Kh tung m

Mun ngn mm ph v ln, bt ln dy,
Trong Kh, v t, v m, v lnh ;
V nu nh ta khng l La bc dnh sn, ti sao?
Thc vy, Khng g c bit ca ring ta by cho thy.

C hai on trn trch t Faust ca Goethe, Phn I, Xen 3. Bn dch ting Anh ca Baylar
Taylor.]
Cc cu ting Vit dch t bn ting Anh.
[23] [quan im hin ti ca chng ta c th c tm din t trong pht biu rng libido
(ham mun tnh dc) c c phn trong tt c mi biu hin bn nng, nhng khng phi
tt c mi th trong s biu hin l libido]
[24] [Xem Beyond the Pleasure Principle (1920g)]
[25] [Eiapopeia vom Himmel Mt trch dn t bi th Deutschland ca Heine, Caput I.]

Chng VII

Ti sao nhng h hng ca chng ta, nhng loi vt, khng trng by bt k mt cuc
u tranh vn ha no ging nh th? Chng ta khng bit. Rt c th mt s trong
chng loi ong, loi kin, loi mi - ra sc t hng ngn nm trc khi chng i n
nhng th ch Nh nc, s phn b nhng chc nng v nhng hn ch trn c nhn,
m ngy nay chng ta ngng m chng.

N l mt nhn hiu ca iu kin hin nay ca chng ta, m chng ta bit t nhng tnh
cm ca ring chng ta, rng chng ta khng nn ngh rng chng ta s hnh phc trong
bt c mt Nh nc no ca nhng loi vt ny, hoc trong bt c phn v no trong
m chng c giao cho mi c nhn. Trong trng hp ca nhng loi ng vt khc,
c th l c mt s cn bng tm thi t c gia nhng nh hng ca mi trng
ca chng v nhng bn nng tranh ua ln nhau bn trong chng, v rng nh th mt
s ngng li ca s pht trin xy n. C th l trong con ngi nguyn thy mt tip
cn ti mi ca libido khi la hi phc mt bng pht mi ca nhng hot ng v
phn ca bn nng ph hoi. C mt s rt nhiu nhng cu hi y m vn cha c tr
li.

Mt cu hi khc quan tm chng ta cht ch hn. Vn minh s dng nhng phng tin
no ng hu ngn cm tnh gy hn hung hn vn i khng n, lm tnh ny thnh v
hi, loi b tnh ny, c l? Chng ta tr nn quen thuc ri vi mt t ca nhng
phng php ny, nhng vn cha vi mt phng tin xem dng nh l quan trng
nht. iu ny chng ta c th nghin cu trong lch s s pht trin ca c nhn. iu g
xy ra trong anh ta lm cho mong mun gy hn ca anh thnh khng c hi? Mt
ci g rt ng ch , vn chng ta s khng bao gi on c, v n d sao i na
vn kh hin nhin. S gy hn ca anh ta c bm ngc vo bn trong, ng ha vi
chnh mnh [1] ; l, trong thc t, c gi tr li ni t n n - c ngha l, n
c hng tr v ego ca ring anh ta.

, n b mt phn ca ego dnh ly, phn ny t t mnh ln trn cao v knh chng
li phn cn li ca ego, nh l super-ego, v gi y, trong dng lng tm, sn sng
t vo hnh ng chng li ego vi cng mt tnh gy hn khc nghit m ego vn
thch th th tha mn nh khi n c th p dng vi ngi khc, nhng c nhn bn
ngoi khng lin h. S cng thng gia super-ego khc nghit v ego phi chu di n,
c chng ta gi l thc v lm li, v sai phm [2], n t th hin nh mt nhu cu
i trng pht [3]. Vn minh, do , ly c quyn ch nhn trn kht khao nguy him
vi s gy hn ca c nhn, bng cch lm suy yu n, v tc b v kh ca n, v bng
cch thit lp mt c nng bn trong anh ta, trong mi ngi, canh chng n, ging
nh mt n binh trong mt thnh ph b chinh phc.

V phn ngun gc ca thc v lm li, nh phn tch tm l c quan im khc vi

nhng nh tm l hc khc, nhng du th ng khng thy em cho mt gii thch v n
l d dng. bt u, nu chng ta hi lm th no mt ngi i n c mt thc v
lm li, chng ta i n mt tr li m khng th tranh ci: mt ngi cm thy lm li
(nhng ngi m o (Kit) s ni ti li) khi ng lm iu g m ng bit l
xu.

Nhng sau chng ta thy li p ny cho chng ta bit tht t i. C l, sau mt

vi do d, chng ta s thm rng ngay c khi mt ngi khng thc s lm iu xu,
nhng ch nhn ra trong mnh mt nh lm iu , ng c th t coi mnh l phm
lm li; v ny sinh cu hi sau l ti sao nh li c xem l bng nh tc ng.
C hai trng hp, tuy nhin, c gi nh trc rng mt ngi nhn ra ri rng iu
g l xu l ng khin trch, l mt iu g phi khng c em ra thc hin. Phn
on ny n nh th no?

Chng ta c th gt b s hin hu ca mt kh nng nguyn thy, nh n l t nhin,

c th phn bit tt khc vi xu. iu g l xu thng khng phi tt c l nhng g gy
tn hi hoc nguy him cho ego; tri li, n c th l mt g ng mong mun v th
v cho ego. Do , c mt nh hng ng ngoi - khng lin quan n vn ang gii
quyt - lm vic y, v y l iu vn quyt nh nhng g c gi l tt hay xu.
Bi v nhng xc cm ca ring mt ngi hn khng dn ng i theo li ny, ng
phi c mt ng c qui phc, t di th lc xa l khng dnh dng g ny.
Mt ng c nh th th c khm ph d dng trong tnh khng t lc c ca ng,
v trong s ph thuc ca ng vo ngi khc, v n c th c ch nh hay nht nh
s hi b mt yu thng.

Nu nh ng ta mt i yu thng ca ngi khc vn l ngi ng da vo, ng cng

thi khng cn c bo v khi mt lot nhiu loi nhng nguy him. Trn ht, ng b
phi ra vi nguy him rng con ngi mnh m hn ny s cho thy u th ca mnh
trong hnh thc ca s trng pht. Do , lc khi u, nhng g l xu l bt c iu g
gy cho ngi ta mi nguy b e da vi s mt mt ca yu thng. V lo s v s mt
mt , ngi ta phi trnh n. y cng l l do ti sao chng my khc bit g, nu nh
mt ai lm iu xu, hoc ch c nh lm iu . Trong c hai trng hp, s nguy
him ch t ra trong trng hp nu nh, v khi no g- c uy quyn khm ph ra n,
v d trong trng hp no trong hai, uy quyn s hnh x cng mt li.
Trng thi ny ca no thc c gi l lng tm xu; nhng thc s n khng xng
ng vi tn gi ny, v giai on ny, thc v lm li l r rng ch l mt s hi v
mt yu thng, lo lng x hi. tr nh, n khng bao gi c th l bt c iu g
khc, nhng nhiu ngi ln cng vy, n ch thay i trong mc v tr ca ngi
cha, hay ca c cha ln m, c cng ng nhn loi ln hn chim ch. Hu qu l,
nhng ngi nh vy c thi quen t cho php mnh lm bt c iu g xu nhng vn
ha hn cho h s vui th, min l chng c bo m rng uy quyn s khng bit bt
c iu g v n, hoc khng th trch h v chng; h ch s b khm ph ra [4]. Ni
chung, trong x hi ngy nay phi tnh n trng thi ny ca no thc.

Mt thay i ln ch din ra khi uy quyn c ch th ha qua vic thit lp mt super-

ego. Hin tng lng tm sau t ti mt giai on cao hn. Trn thc t, phi i
cho n by gi chng ta mi nn ni v lng tm, hay v thc v lm li [5]. Ti
im ny cng vy, ht khng cn s lo s b khm ph; hn na, s phn bit gia lm
mt g xu v mun lm n bin mt hon ton, v khng c g c th n trn khi
super-ego, ngay c du ch nhng suy ngh.

ng l tnh nghim trng ca tnh hnh t mt quan im thc t qua mt, v uy

quyn mi, super-ego, khng c ng c m chng ta bit phi i x t hi vi ego,
vn n c rng buc mt thit vi; nhng nh hng di truyn, vn dn n s sng cn
ca nhng g qu kh v b khc phc, lm cho t chnh n cm thy trong s kin
l nhng s vic c bn vn cn nh chng l lc khi u. Super-ego hnh h ego
ti li vi cng mt tnh cm ca khc khoi lo lng v thp thm canh chng nhng c
hi ego b th gii bn ngoi trng pht.

giai on th hai ny ca s pht trin, lng tm trng by mt tnh cht khc thng
vn vng mt trong giai on u tin, v n khng cn d dng gii thch [6]. i vi
mt con ngi cng nhiu c hnh hn bao nhiu, th hnh vi ng x cng nghim trng
v cng khng tin cy by nhiu, v vy m cui cng chnh l nhng ngi tin xa
nht trn ng thnh thin l ngi khin trch mnh vi s ti li t hi nht.

iu ny c ngha l c hnh b mt i mt vi phn ca tng thng ha hn ca

mnh, ego ngoan ngon v trinh bch khng c vui hng s tin tng ca ngi thy
ca n, v c gng trong v vng, c v nh, c c iu . S phn i ngay lp
tc s c thc hin rng nhng kh khn ny l nhng kh khn nhn to, v s c
ni rng mt lng tm nghim nht v thn trng hn th cjinhs thc l du n ca mt
ngi o c. Hn na, khi t gi mnh l k ti li nh th, nhng v thnh khng phi
l sai, khi xem xt nhng cm d vi s tha mn bn nng m h phi by mt
mc c bit rt cao bi v, nh c rng ri bit n, tht vng thng trc ch
n thun gia tng nhng cm d, trong khi mt tha mn c thnh thong vi chng lm
chng gim bt, t nht l ng khi xy ra.

Lnh vc lun l, vn n qu y nhng vn , trnh by vi chng ta mt s kin khc:

c th l s khng may - ngha l, s tht vng vi bn ngoi ht sc nng cao sc
mnh ca lng tm trong super-ego. Min l chng no nhng s vic tin hnh tt p
vi mt ngi, lng tm ca ng th d di v mc ego lm tt c nhng s vic
thuc mi loi; nhng khi bt hnh xy n vi ng, ng lc xot linh hn ca mnh, tha
nhn ti li ca mnh, lm tng ln nhng i hi ca lng tm mnh, p t nhng tit
ch trn chnh mnh, v trng pht chnh mnh vi nhng hnh xc n nn[7]. Trn c
dn tc ng x trong cch ny, v vn cn lm th.

Tuy nhin, iu ny c th d dng gii thch c bi giai on u tr s nguyn ca

lng tm, nh chng ta thy, vn n khng b bung b sau s ni nhp ng nht
ha vo trong super-ego, nhng vn tn ti dai dng song song vi n, v ng sau n. S
phn c xem nh l mt thay th cho tc nng mang tnh b m. Nu mt con ngi b
khng may, bt hnh c ngha l ng ta khng cn c quyn lc cao nht ny thng
yu; v b e da bi s mt thng yu nh th, mt ln na ng li ci u trc i
din mang tnh b m trong super-ego ca mnh mt v i din vn l ngi trong
nhng ngy may mn ca mnh, ng sn sng b b.

iu ny tr nn c bit r rng ni S phn c ngc nhn ln trong ngha tn gio

nghim nht, ca t cch khng g khc hn mt biu hin ca ch Thn linh. Dn tc
Israel tin chnh h l a con yu bit i ca Gt, v khi ngi Cha v i gy bt
hnh ny tip bt hnh khc xi x nh ma xung dn tc ny ca ng, h khng khi
no b lay chuyn trong tin tng ca h vo s lin h ca ng vi h, hoc t cu
hi v quyn nng ca ng, hoc s cng chnh ca ng. Thay vo , h sn xut
nhng tin tri, nhng ngi ging cao trc h s ti li ca h, v thot ra t thc
v ti li ca h, h to ra nhng gii rn qu nghim khc ca tn gio thy tu [8]
ca h [9]. ng ch l mt con ngi nguyn thy c x khc bit nh th no. Nu
ngi ny gp mt bt hnh, ng khng nm trch nhim trn chnh mnh, nhng trn
vt-thn ng tn th, vn hin nhin l n khng lm nhim v ca n, v ng cho n
mt trn n thay v trng pht chnh mnh.

Theo , chng ta bit hai ngun gc ca thc v lm li: mt pht sinh t s hi vi

mt uy quyn, v mt khc, v sau ny, pht sinh t s hi vi super-ego. Ngun th nht
nhn mnh trn mt s t b ca nhng tha mn bn nng; ngun th hai, cng lm
cng vic ny, thc y cho s trng pht, v s tip tc ca nhng khao kht b cm
on khng th che du c vi super-ego. Chng ta cng bit c tnh nghim khc
ca super-ego - nhng i hi ca lng tm - c hiu nh th no. N ch n gin l
mt tip ni ca tnh nghim khc ca uy quyn bn ngoi, m n k tha v n
thay th mt phn.

By gi chng ta thy trong quan h no s t chi bn nng i din cho thc lm li.
Ban u, s t chi bn nng l kt qu ca s s hi uy quyn bn ngoi: mt ngi t
b nhng tha mn ca mnh mnh khng b mt thng yu. Nu mt ngi thc
hin iu ny, khi xong, mt ngi l ri b khi g c uy quyn, v thc lm li
thi khng cn na. Nhng trng hp s s hi vi super-ego l khc bit. y, t b
bn nng thi l cha , v mong mun vn dai dng tip din, v khng th che du
c khi super-ego. V vy, bt k s t b c thc hin, mt thc v lm li xy
ra. iu ny to nn mt bt li kinh t ln trong s dng dy ca mt super-ego, hoc,
nh chng ta c th ni v n, trong s hnh thnh ca mt lng tm. Bung b (t chi,
hay hy sinh) bn nng by gi thi khng cn c tc dng gii phng hon ton; trinh
bch o c thi khng cn c tng thng vi s m bo v tnh yu. Mt bt
hnh e da t bn ngoi b mt yu thng v s trng pht t phn ca uy quyn bn
ngoi - c nh i ly mt bt hnh vnh vin bn trong, ly s cng thng ca
thc v lm li.

Nhng quan h qua li ny l qu phc tp v ng thi qu quan trng, cho n ni d

trc nguy c t lp li, ti s tip cn chng nhng t mt gc khc. Trnh t din
tin theo thi gian, sau , s l nh sau. u tin i n s t b bn nng do s hi s
hung hng ca uy quyn bn ngoi. (D nhin, iu ny c ngha l nhng g t s lo s
b mt yu thng, v yu thng l mt bo v chng li s hung hng trng pht ny.)
Sau n s dng dy ca mt uy quyn bn trong, v s t b bn nng n t s s
hi uy quyn n t s hi ca lng tm [10]. Trong hon cnh th hai ny, nhng
nh xu ngang ng vi nhng hnh ng xu, v t i n mt cm xc lm li v
mt nhu cu trng pht. Tnh hung hng ca lng tm tip tc tnh hung hng ca uy
quyn. Cho n y, mi vic khng nghi ng g c lm cho r rng, nhng ch
no iu ny li khong trng cho s tng cng nh hng ca bt hnh (ca s t
b, vn p t t bn ngoi) , v cho mc nghim trng bt thng ca lng tm
trong nhng ngi tt nht v d bo, d sai khin nht? Chng ta gii thch ri c hai
nhng l thng ny ca lng tm, nhng chng ta c l vn cn c mt n tng rng
nhng gii thch ny cha i n y ca vn , v li mt d lng vn cn
khng c gii thch. V y, cui cng, mt tng i n trong n vn hon ton
thuc v tm l phn tch, v do l xa l vi cch suy ngh thng thng ca mi
ngi. tng ny l thuc v mt loi cho chng ta kh nng hiu ti sao ni dung ch
phi b xem ra qu ln ln v qu kh hiu cho chng ta. V n bo cho chng ta
bit rng lng tm (hay ng hn, nhng lo lng m sau ny tr thnh lng tm) khi
khi u, thc s l nguyn nhn ca s t b bn nng, nhng sau quan h ny l o
ngc. Mi s t b bn nng by gi tr thnh mt ngun ng lc ca lng tm, v
c mi s t b ti mi v bn nng li lm tng mc nghim trng v khng khoan
th ca lng tm. Nu nh chng ta c th ch em n ha hp vo tt hn vi nhng g
chng ta bit v lch s ca ngun gc ca lng tm, chng ta s b cm d bo v
pht biu c tnh nghch l rng lng tm l kt qu ca s t b bn nng, hoc rng s
t b m bn nng (p t ln chng ta t bn ngoi) to ra lng tm, vn n sau i
hi thm na s t b bn nng.

Mu thun gia pht biu ny v nhng g chng ta tng ni trc y v cn nguyn

ca lng tm l trong thc t khng phi rt ln n nh vy, v chng ta c th thy
mt cch trong vn gim n thm na. Ng hu lm pht biu vn ca chng ta d
dng hn, chng ta hy cng ly bn nng gy hn nh mt th d ca chng ta, v chng
ta hy cng gi nh rng s t b trong vn ang bn lun lun l mt s t b s gy
hn.

(iu ny, tt nhin, s ch c nhn ly nh l mt gi nh tm thi.) Hiu qu ca s

t b bn nng vi lng tm sau l tt c mi mnh ca gy hn, vn em li s hi
lng vi i tng c t b, th c super-ego tip thu v lm tng tnh gy hn ca
super-ego (vi ego).
iu ny khng hi ha tt vi quan im rng tnh gy hn nguyn thy ca lng tm
l mt tip tc ca tnh nghim khc ca uy quyn t bn ngoi, v do khng c dnh
lu g vi s t b, hy sinh bn nng. Nhng s khc bit th c loi b nu chng ta
mc nhin cng nhn c mt ngun gc khc bit cho phn t nh u tin ca tnh gy
hn ca super-ego.

Mt s lng ng k ca tnh gy hn phi c pht trin trong a tr, chng li uy

quyn vn ngn cn n khng c c nhng tha mn u tin - nhng khng phi l
km quan trng nht - ca n, d cho l s tc mt tha mn bn nng bt k thuc loi
no vn i hi n, c th l g i na; nhng n b bt buc phi t b s tha mn
ca tnh gy hn bo th ny.

N tm cch ra ca mnh khi tnh hnh hn-thit (kinh t) kh khn ny vi s gip

ca nhng phng thc (tm l) quen thuc. Bng phng tin ca s nhn dng, ng
ha mnh vi g khng phi l mnh, a tr v ly uy quyn m n khng chng tr
c, vo trong thnh chnh n. Uy quyn ny, gi y tr thnh super-ego ca n, v i
vo s hu tt c tnh hung d gy hn vn (trc ) mt a tr thch mong chng
li n.

Ego ca a tr phi ly lm t bng lng vi vai tr khng vui sng g ca uy quyn

- ngi cha - ngi nh vy, b xung cp. y, nh thng xy ra, tnh hnh (thc
s) o ngc: Nu nh ta l cha v ngi l con, ta s i x xu vi ngi. Mi
quan h gia super-ego v ego, b bp mo bi mt c mun, l mt s quay tr li ca
nhng quan h thc gia ego, khi cn cha b phn chia, v mt i tng bn ngoi.

l cng in hnh na. Tuy nhin, s khc bit yu tnh l tnh nghim khc ban u
ca super-ego l khng - hoc khng qu nhiu nh th - i din cho tnh nghim khc
m ngi ta c kinh nghim t i tng, hoc vn t ngi ta gn thuc tnh vo i
tng; n ng hn i din cho tnh hung d gy hn ring ca a tr hng v i
tng. Nu iu ny l chnh xc, chng ta c th khng nh thc s rng lc khi u,
lng tm pht sinh t s n p ca mt xung lc hung d gy hn, v n sau c
cng c lm mnh thm hn bng nhng n p mi thuc cng mt loi.

Trong hai ci nhn, ci no l chnh xc? Ci nhn trc , vn mang tnh di truyn xem
ra kh c th cng kch c, hay ci nhn mi hn, vn gi trn l thuyt trong mt
cch thc ng cho mng nh vy? R rng, v cng bi bng chng na, ca nhng
quan st trc tip, c hai u l hp l. Chng khng mu thun vi nhau, v ngay c
chng trng hp ti mt im, bi v tnh gy hn tr th ca tr s c mt phn
c xc nh bi s lng gy hn trng pht m n thp thm trng i n t cha
mnh.

Kinh nghim cho thy, tuy nhin, mc nghim khc ca super-ego m mt a tr

pht trin khng c cch no tng ng vi mc nghim khc trong i ng m n t
mnh gp phi [11]. Mc nghim khc ca ci k trc xem dng nh l c lp
vi ca ci k sau. Mt a tr c nui ln ln trong rt d di nhn nhng, vn c
th c mt lng tm rt nghim ngt.
Nhng n cng s sai lm khi thi phng s c lp ny; khng phi l iu kh khn
mt ngi t thuyt phc rng mc nghim khc ca dng dc cng qu thc c nh
hng mnh m n s hnh thnh super-ego ca tr con. Nhng g a n ng k l
trong s hnh thnh ca super-ego v s xut hin ca mt lng tm bm sinh nhng
yu t to dng v nhng nh hng t mi trng thc s hnh ng trong kt hp.
iu ny khng c g ng ngc nhin tt c, tri li, n l mt iu kin v bnh l [12]
ph qut cho tt c nhng tin trnh nh vy [13].

iu cng c th khng nh rng khi mt a tr phn ng trc nhng tht vng ln

lao u tin ca mnh vi tnh gy hn hung hn qu bn nng v vi mt super-ego
nghim khc tng ng, a tr i theo mt m hnh pht sinh ca loi [14] v s i vt
ra ngoi phn ng vn hin gi l chnh ng hp l; v ngi cha ca thi tin s chc
chn l khng khip, v mt s lng cc k hung hn gy hn c th c quy cho
ng. Th nn, nu ngi ta i t pht trin pht sinh ca c nhn sang pht trin pht
sinh ca ton loi, nhng khc bit gia hai l thuyt v ngun gc ca lng tm vn
cn tip tc gim bt thm na.

Mt khc, mt khc bit mi v quan trng t lm cho s xut hin ca n gia hai tin
trnh pht trin ny. Chng ta khng th trnh b c gi nh rng cm xc lm li ca
con ngi bt ngun t mc cm Oedipus v c c mc cm ny t vic nhng anh
em kt tp vi nhau v git ngi cha [15].

Trong dp , mt hnh ng ca s gy hn khng b n p nn, nhng c em

ra thc hin, nhng n l cng l mt hnh ng ca s gy hn vn nu n b n p
nn a tr th c cho l ngun gc ca thc ca n v ti li. Ti im ny, ti s
khng nn ngc nhin nu ngi c c ku ln gin d: Nh th, khng c s khc bit
no d mt ngi git cha ca mnh hay khng mt ngi nhn c mt xc cm v
ti li d trong trng hp no!

Chng ta c th b i khng nu ln mt vi nghi ng y. Hoc khng ng l cm

xc lm li xut pht t tnh hung hn b n p nn, hoc khc i, ton b cu chuyn
git cha l mt h cu tiu thuyt, v nhng tr con ca ngi nguyn thy khng git
cha ca mnh thng xuyn nhiu hn tr con ngy nay. Bn cnh , nu n khng phi
l vin tng h cu, nhng mt mnh c th c ca lch s, n s l mt trng hp ca
mt g xy ra vn tt c mi ngi trng mong s xy ra - c th l, ca mt ngi
cm thy ti li v ng ta thc s lm mt g m khng th bin minh c. V vi
s kin ny, vn sau ht tt c, l mt chuyn xy ra tt c mi ngy, phn tch tm l vn
cha a ra bt k li gii thch no.

l s tht, v chng ta phi lm nh ha vi s b xt. V chng phi l c bt k

b mt ln lao no v vn . Khi mt ngi c mt cm xc lm li sau khi phm
mt hnh ng xu c hay tri lut, v v n, ng hn nn gi tnh cm l hi hn [16].
N lin quan ch n mt hnh ng vn thc hin, v tt nhin, n gi nh trc l
mt lng tm - s sn sng cm thy lm li - hin hu ri trc khi hnh ng
din ra.
Do , hi hn loi ny khng bao gi c th gip chng ta khm ph c ngun gc
ca lng tm v thc v lm li ni chung. iu g xy ra trong nhng trng hp
hng ngy l thng nh th ny: mt nhu cu bn nng thu ly c sc mnh t
c s tha mn, bt chp lng tm, vn l sau tt c, c sc mnh ca n b hn ch;
v vi s suy yu t nhin ca nhu cu do s n c hi lng, s qun bnh trc y
ca sc mnh c ti lp. Nh vy, phn tch tm l l c l do chnh ng khng
bao gm trong tho lun hin ti, trng hp ca mt thc v lm li n t hi hn, d
cho trng hp nh vy xy ra thng xuyn n u, v d cho s quan trng thc tin
ca chng ln lao cho n u.

Nhng nu thc v lm li ca con ngi i ngc v n tn s git hi ngi cha

thi nguyn thy, sau cng tt c, l mt trng hp ca hi hn. C phi chng
ta cho rng mt lng tm v thc v lm li, thi im , nh chng ta gi nh
trc, khng hin hu trc hnh ng? Nu khng th, trong trng hp ny, hi hn
t u n? Khng nghi ng g rng trng hp ny s gii thch cho chng ta b mt
ca cm xc lm li , v chm dt nhng kh khn ca chng ta. V ti tin l n c. Hi
hn ny l kt qu ca tnh cm mu thun va yu va ght, c t nguyn thy,
hng v ngi cha.

Nhng a con trai ng ght ng, nhng chng cng yu ng na. Sau khi th ght ca
h c tha mn t hnh ng hung hn gy hn ca h, tnh yu ca h i ra tin
din trong s hi hn ca h vi hnh ng. N thit lp super-ego bng s t nhn nhp
mt, ng ha vi ngi cha, n cho c nng - super-ego - quyn lc ca ngi
cha, nh c ngh nh mt trng pht cho hnh ng gy hn h tin hnh chng li
ng, v n to ra nhng hn ch vn d nh ngn chn mt s lp li hnh ng
.

V v khuynh hng gy hn chng li ngi cha c lp li trong nhng th h tip

ni, cm xc lm li , cng vy, vn tn ti, v n c lm vng mnh thm na bi
tt c mi mnh ca gy hn b dp tt v b em chuyn sang super-ego. By gi, ti
ngh rng, cui cng chng ta c th nm vng hai iu hon ton r rng: phn do tnh
yu ng vai trong ngun gc ca lng tm, v tai ha khng th trnh khi ca cm
xc lm li . Cho d mt ngi c git cha ca mnh, hoc king khng lm nh vy,
khng thc s l iu quyt nh.

Mt ngi l buc vo phi cm thy c lm li d trong trng hp no ca c hai, v

cm xc lm li l mt biu hin ca xung t do mu thun, ca u tranh i i gia
Eros v bn nng ca hy hoi hoc ca ci cht. Xung t ny bt u tin hnh lp tc
ngay khi con ngi b i mt vi cng vic phi sng chung ln vi nhau. Chng no
cng ng khng nhn ly hnh thc no khc hn l hnh thc ca gia nh, xung t
ny nht nh buc phi t th hin trong mc cm Oedipus, thit lp lng tm v
to ra xc cm u tin v ti li. Khi mt n lc c thc hin m rng cng ng,
cng mt xung t c tip tc trong nhng hnh thc vn ph thuc vo qu kh; v
n th c lm mnh thm v kt qu trong s tng cng su m hn na thc v
lm li.
V vn minh tun theo mt xung lc gi tnh dc ni ti, vn l nguyn nhn khin con
ngi kt hp thnh nhm rng-buc-cht-ch, n ch c th t c mc tiu ny qua
mt s cng c ngy cng tng ca cm xc lm li . iu g bt u trong lin h vi
ngi cha c hon tt trong lin h vi c nhm.

Nu vn minh l mt tin trnh cn thit ca s pht trin t gia nh n nhn loi nh

mt ton b, sau - nh l mt kt qu ca cuc xung t bm sinh pht sinh t mu
thun, ca cuc u tranh vnh cu gia nhng khuynh hng ca tnh yu v ci cht -
c rng buc khng th g ra vi n mt gia tng v cm xc lm li , vn c l s t
n nhng nh cao m c nhn thy kh chu ng ni. Ngi ta th c nhc nh n
s buc ti k li, do mt nh th ln chng li Nhng sc mnh tri cao: -

Ihr fhrt ins Leben uns Leben.

Ihr lasst den Armen schuldig werden,
Dann berlasst Ihr ihn den Pein,
Denn jede Schuld rcht Sich auf Erden. [17]

V chng ta cng c th th di nh nhm khi ngh rng d sao i na n vn ban cho

mt s t ngi, kh m gi l mt gng sc, vt vt t xoy nc ca nhng xc cm
ca chnh h, nhng chn l su xa nht, hng v chng vn phn chng ta cn li phi
m ly li i cho chng ta, trong khng ngng m mm s song bt an, gia nhng bt
nh hnh h kh i.

[1] Internalize: trong tm l ch th ha - ng ha mt thi hay cch ng x, thnh

bn tnh t nhin hoc do bt chc khng thc, hoc bng hc tp.

[2] guilt: cm gic phm ti lm iu g sai tri, t bit mnh lm iu g lm li, c

trch nhim; ng l khng nn lm; khc vi cm gic h thn (shame), y l nhng
xc cm c tnh cch o c t thc (self-conscious moral emotions) - sau khi lm
mt iu g t mnh bit l khng nn, mt g thng trc hn, tm gi l lng tm
cm thy y ny; a n n nn, hi hn, sm hi; th d - v hi n mt ai khc
(m xe vo mt ai, gy ti nn, gy thit hi cho mnh hay ngi).

Mc nh hn l lng tng, ngng ngng (embarrassment) mc thp ny, thit

hi cng nh hn, th d trong trng hp khng thc s tn thng ai ngoi s t trng
chnh mnh (ni l li). Nhng xc cm ny hng ni v mnh (self), t phn on hay
nhn thc ch quan mt kinh nghim cm xc xy ra khi mt ngi nhn ra hoc tin
rng, d ng thc hay khng, ngi y vi phm mt tiu chun o c no , v
chu trch nhim ng k i vi hnh vi . N lin quan cht ch v dn n khi nim
hi hn (remorse) hay n n.

Ni chung, chng ta c th tm thy trong nhng sch gio khoa tm l s cho chng ta
nhng nh ngha v phn loi su rng v nhng tnh cm ny. Nhn nh y l
nhng xc cm ny l nhng s kin thc ti, chng tc ng trn chng ta v thng l
ngun gc nhng bnh tm thn. Chng cng lin h vi cu hi v lng tm c l
mt thc th hay khng, hay ch m mt o tng (cng nh linh hn) l iu cn bn
ci. Nhng cu hi quan trng hn, v y, l v ngun gc ca chng, v ty theo
nhng gii thch ngun gc ca chng, s a n nhng tc dng, ng dng khc bit
ty khung cnh v mi trng vn ha, trong tn gio ng mt vai tr quan trng.

Tn gio phng Ty, ch yu l Kit c mt gii thch ht sc c bit v ngun

gc ca cm thc lm li; t y n y thnh mt khi nim khc sin, ti li. Khi
nim ny c mu sc v ni dung gio iu v khoc mu tn ngng. Sin c gii thch
v hiu trong vn ha Kit l trng thi hay hnh ng lm tri Gt, nn ti (sin)
y khng hon ton c ni dung nh t c dch v x dng nh tng ng trong
vn ha khng-Kit. Trong ting Vit, chng hn, chng ta ni lm th l c ti vi
php lut, vi lng x, vi cha m, vi t nc,, c khi ni lm nh th phi ti
cht, ngha l c ti, c th phi chu hnh pht ca t tri s b y a ngc
chng hn, mi nhum mu tn gio, nhng khng tuyt i nh sin. Trong vn ha
Kit phng Ty, mt ngi c ti (sin) l c ti vi Gt, khng vi ai khc.

Kit (v Islam) k tha hu ht ni dung khi nim ti li t Judaism, v nhng tng

t Persia v Roma, ch yu qua din dch ca Augustine, l ngi thch nghi nhng
tng ca Plato vi gio l Kit. Ting Latin ti li l culpa, mt t i khi thy trong ti
liu php lut, v d mea culpa c ngha l li ca ti (guilt)

Theo gio l Kit, ti li v xu h c ngun gc t loi ngi phm gii u tin chng
li Gt, chng l nhng hu qu ca ti li nguyn thy (original sin). Ti li v xu h
do mt thit gn lin vi khi nim v sin ti li mt s c phm gii chng li
ch ca Gt. Nh vy nhng khi nim ny khc bit ty khung vn ha v nhng gii
thch ph thng v bnh dn v ngun gc ca chng c tnh vn ha.

Gii thch ca gio l Kit thuc loi ny v n khc bit su xa, nu khng ni l i
nghch vi vn ha quen thuc ca chng ta, vn chng ta chu nh hng nng n vn
ha Tu (ngi Tu dch shame l tu tm (), v guilt l tu qu () gc t tu
l xu h thn thng. Khc bit trn hai iu chnh yu v quan trng.

Th nht, quan nim ti li ca o Kit l xa l vi vn ha nc Tu, c bit l khi

nim v ti li nguyn thy i ngc li vi s sng bi v tn knh t tin. Th hai,
nhng gii thch trong kinh thnh v ti li nguyn thy qu nhn mnh v kha cnh
tnh dc.

Nhc dc v v tnh dc l trung tm gio l v ti li nguyn thy (ti t tng).

Augustine gii thch s xu h ca Adam v Eve c t kinh nghim v s trn trung
ca h, ngm ni v nhng sinh hot dc tnh vi b phn sinh dc ca h. Xu h
dn h kt l sung lm kh, che nhng g trc t nhin phi m, sau c gi l
m h (pudenda), c quan sinh dc bn ngoi con ngi, c bit l ca ngi ph n;
(t pudere Latin, c ngha l gy ra s xu h).
Ngc li, truyn thng Nho gio ca Tu chp nhn tnh dc nh l mt phn ni ti ca
bn cht con ngi, sinh hot tnh dc l t nhin, chuyn n nm giao cu nh chuyn
gi ma ca t tri (c B Tng Linh). Tuy nhin, nhng hot ng tnh dc ngoi gii
hn ca mi c nhn mi b ln n, nhng ch yu t quan im x hi. Mt chp nhn
y hn v tnh dc c tm thy trong o gio, xem hot ng tnh dc nh l mt
biu hin t nhin ca nguyn l m dng trong v tr.

Freud m t v gii thch cm gic ny, nh chng ta thy trong chng ny - nh l kt

qu ca mt cuc u tranh gia ego v super-ego. Freud bc b vai tr ca Gt nh mt
k trng pht hay ban thng. Trong khi loi b ngun gc thn b tn gio (bnh tm
thn vn c xem l b qu nhp phi mi nhng thy chn chin trc qu
(exorcism)), ng a gii thch khc v ngun gc tm l ca cm gic v sai phm, h
thn, lm li thy trong nhng bnh nhn, ng a ra mt ngun gc khoa hc, ca khoa
tm l phn tch. L mt y s, ng thy iu ny l ng lc v thc trong c nhn gp
phn vo to nhng bnh tm thn. Freud xem chng ngi ca mt cm gic v
thc v ti li ... nh chng ngi ln nht trn s hi phc cho bnh nhn.

n y, t trong ton b gii thch ca Freud, s nn ca vn minh trn bn nng t

nhin ca con ngi l iu khng th trnh khi nn xc cm lm li, hay phm ti
l xc cm thng trc vnh vin ca con ngi kt tp x hi, con ngi vn minh; gio
dc, vn ha c th ngn nga v xa khi hay kim sot hu thc, nhng khng th xa
khi v thc. Chnh xc cm ny c tn gio nh Ki t kho lo li dng (sin) v
trn xy dng c mt h thng tn iu v lun l. Nh th, n nh vo ch yu ui,
im ng thng nht ca con ngi.

Ti ch n im ny khi i tm l do gii thch s tn ti dai dng ca tn gio d

chng cha y ry nhng ni dung phi l trong x hi khoa hc pht trin ca con
ngi phng Ty. Tn gio phng Ty dng trn tnh cm, khng trn l tr, th nn
c l bao nhiu ph bnh sc bn trn c s l tr nh Russell, Marx, Durkheim, hay
Freud, hay hin nay ca nhng nh v thn mi (Hitchens, Dawkins, Harris) cng c l
kh lm n c.

N bm cht vo ch b thng khng th trnh v dng trn kh au khng th cha

c khi t ca con ngi. D nhin, n ch an i xung, ha hn ho huyn, nhng
khng bao gi c nh v cng khng th cha chy c nhng thng au ca nhn
loi. Nh gii thiu vi vng trong li dn nhp ca ti; ti cng s khai trin im
ny sau.

[3] [ Cf. The Economic Problem of Masochism (1924c), Standard Ed., 19, 166-7]

[4] [iu ny nhc mt vai tr lnh o ni ting ca Rousseau. (Vn do Rousseau nu

ln c Freud trich dn trn vn trong bi vit Our attitude towards Death (1915b),
Stand Ed., 14, 298)]

[5] [Mi ngi c nhn nh sng xut s hiu v a vo gii thch s kin l trong m
t tm tt ny chng ta gii hn mnh m nhng s kin m trong thc t xy ra bi
tin trnh chuyn i dn dn, v n khng ch l mt cu hi v s hin hu ca mt
super-ego, nhng v sc mnh tng i v phm vi nh hng ca n. Tt c nhng g
c ni trn v lng tm v ti li, hn na, l kin thc ph bin v hu nh
khng th tranh ci.]

[6] [nghch l ny c Freud bn lun trc , Xem, ly th d, chng V ca The

Ego and the Id (1923)]

[7] [S cao ny trong o c nh l mt hu qu ca s khng may, c Mark

Twain minh ha trong mt cu chuyn th v ngn, The First Melon I ever Stole. Qu da
ln u tin n trm l cn xanh. Ti nghe chnh Mark Twain k li cu chuyn, mt
trong nhng ln c trc cng chng ca mnh. Sau khi ng a ra nhan , ng
dng li v t hi nh th ng nghi ng: c phi l ln u tin khng? Vi iu
ny, tt c mi vic c ni xong. Qu da u tin r rng khng phi l ch
mt.]

[8] Priestly religion mt hnh thc tn gio vi in hnh l o DoThi - Trong phn
ln lch s ca dn DoThi, tn gio ca h c nhng thy tu qun l. Nhng thy tu
DoThi to thnh mt giai cp c bit, c quyn lc x hi, kinh t v chnh tr vt xa
ngoi nhim v thc hin nhng nghi l thing ling tn gio trong nhng n
synagogue. a v ca giai cp thy tu ny ch ng sau nh vua.

[9] [Mt gii thch rng ri hn v nhng lin h ca dn tc Do thi vi Gt ca h, c

th c tm thy trong Freud, Moses and Monotheism (1939a).]

[10] ['Gewissensangst.' Mt vi nhn xt v thut ng ny c tm thy trong cc ch

ca ngi bin dch trong chng VlI ca Inhibitions, Symptoms alld Anxiety (1926d),
Standard Ed., 20, 128.]

[11] Nh ng c nhn mnh bi Melanie Klein v do nhng nh vn khc ting

Anh.

[12] Aetiological thuc v l do gy bnh.

[13] Hai loi chnh ca nhng phng php gy bnh trong s nui dy gio dc - qu
nghim khc v qu nung chiu - c Franz Alexander nh gi chnh xc trong tp
sch ca ng Psychoanalysis of the Total Personality (1927) kt hp vi nghin cu ca
Aichhorn v s phm php (Wayward Youth, 1925) S qu mc nhn hu v am m
lc th ca ngi cha l nguyn nhn ca tr em hnh thnh mt super-ego qu mc
nghim khc, bi v, theo n tng ca yu thng m h nhn c, h khng c li
thot no khc cho tnh gy hn ca h ngoi cch bin n vo bn trong.

tr em phm php, nhng ngi c nui dy m khng c thng yu, s cng

thng gia ego v super-ego l thiu vng, v ton b tnh gy hn ca chng c th c
dn a ra bn ngoi. Ngoi mt s yu t to dng c th c xem l hin hu, do
c th ni, c mt lng tm nghim khc pht sinh t nhng hot ng chung ca hai
yu t: s tht vng ca bn nng, vn n tho g mi rng buc, gii phng tnh gy
hn, v kinh nghim c thng yu, vn bin tnh gy hn vo bn trong v giao n
cho super-ego.

[14] Phylogenetic: the evolutionary development and diversification of a species or group

of organisms, or of a particular feature of an organism. Vi mi c nhn trong tng chng
loi l ontogenesis - the development of an individual organism or anatomical or
behavioral feature from the earliest stage to maturity.
[15] [Totem and Taboo (1912-13), Standard Ed., 13, 143]
[16] remorse
[17] [Goethe , Wilhelm Meister , The Song of the Harper"

Vi tri t, tri t mt mi ny, ngi mang chng ta

Vi cm gic ti li ngi mc ... b i khng mng,
Sau , n nn khc lit day dt chng ti:
Mt khonh khc ti li, nhng mt thi kh hn! ,
Bn dch ca Carlyle
Couplet u tin c k nh mt lin kt vi mt gic m trong quyn sch ngn ca
Freud On Dreams (1901a), Standard Ed., 5,637 v639.]

Chng VIII

n cui hnh trnh ca mnh, tc gi phi yu cu nhng ngi c tha th v

khng c c mt hng dn kho lo hn, v v khng trnh cho h nhng on
ng di t trng, v nhng khc-tm-r-vng y phin h. Khng nghi ng g rng n
c th c thc hin tt hn. Ti s c gng, d c tr ni, lm mt vi b sung.

im quan trng u tin, ti ng ngi c c n tng rng nhng cuc tho lun
ca chng ta v cm xc lm li [1] ph v khun kh ca bi lun vn ny: rng
chng chim qu nhiu khng gian, phn cn li ca ni dung-ch ca n, vn
chng khng phi lun lun c kt ni cht ch, b y sang mt bn.

iu ny c th lm hng cu trc bi vit ca ti; nhng n tng ng trung thnh

vi nh ca ti trnh by cm xc lm li - nh l vn quan trng nht trong s
pht trin ca vn minh v cho thy rng ci gi chng ta phi tr cho s tin b ca vn
minh l mt mt mt trong hnh phc qua vic y mnh cm xc lm li ln tht cao
[2].

Bt c iu g vn cn nghe ra c m thanh k l v tuyn b ny, vn l kt lun cui

cng ca nghin cu ca chng ta, c l c th c truy ngun v quan h kh k l -
nh vn cha hon ton gii thch c vn cm xc lm li c vi thc ca chng
ta. Trong trng hp thng thng ca hi hn, m chng ta coi l bnh thng, xc cm
ny lm t n r rng, thc c th nhn bit c. Tht vy, chng ta quen vi
vic ni v mt thc v lm li thay v v mt xc cm v ti li [3].
Nghin cu ca chng ta v nhng bnh nhiu lon thn kinh [4], vn sau ht vi chng,
m chng ta c c nhng mi tn c gi tr nht ch n mt s hiu bit v iu kin
bnh thng, a chng ta ln cao va chm vi mt vi mu thun. Mt trong nhng tnh
cm ny, chng m nh nhiu lon thn kinh, cm xc lm li lm t n c nghe vang
ng trong hu thc, n chi phi hnh nh bnh tnh v cng c i sng ca bnh nhn,
v n hu nh khng cho php bt c iu g khc xut hin bn cnh n. Nhng trong
hu ht nhng trng hp v nhng hnh thc khc ca chng nhiu lon thn kinh, n
cn li l hon ton v thc, nhng d khng tnh k iu , vn khng v th m tc
dng ca n thnh km quan trng hn.

Bnh nhn ca chng ta khng tin chng ta khi chng ta gn thuc tnh cm xc lm li
v thc vo vi h. c th lm chng ta thnh d hiu vi h - d cch no i na-
chng ta ni vi h v mt nhu cu v thc vi s trng pht, trong cm xc lm li
tm c s biu hin. Nhng s kt ni n vi mt hnh thc c th ca chng nhiu
lon thn kinh phi khng c c tnh qu mc. Ngay c trong chng m nh nhiu
lon thn kinh, c nhng loi bnh nhn khng nhn thc c cm xc lm li ca h,
hoc nhng ngi ch cm thy n nh l mt s bt an [5] hnh h, mt loi bn chn lo
lng [6], nh th h b ngn chn khng c em ra thc hin nhng hnh ng nht
nh no .

Cui cng, nhng iu ny phi l c th hiu c, du chng ta tuy th vn cn cha

th hiu. y, c l chng ta c th ly lm hi lng khi c ch ra rng cm xc lm
li l nm di y ca khng g khc hn ngoi mt a hnh khc loi ca ca bn
chn lo lng; trong giai on sau ca n, n trng khp hon ton vi s hi v super-
ego.

V nhng lin h ca s lo lng vi hu thc trng by cng nhng bin dng khc
thng. Lo lng th lun lun hin din ch no , hoc ch khc ng sau tt c
mi triu chng; nhng mt ln, n n o chim ton b ca hu thc, trong khi ln
khc, n giu kn chnh n ht sc hon ton, khin chng ta buc phi ni v s lo lng
v thc hoc nh, nu chng ta mun c mt thc tm l r rng hn, v trong trng
hp khi u, lo lng ch n gin l mt xc cm [7], ca nhng kh nng c th c ca
s lo lng.

Kt qu l rt c th mng tng c rng xc cm ti li c vn minh to ra th

khng c cm nhn ging nh vy, v vn cn mc ln rng l v thc, hoc xut
hin nh l mt loi kh chu malaise [8] , mt s khng hi lng, m vi n, ngi ta
tm kim nhng ng c khc. Nhng tn gio, bt k mc no, cha bao gi b
qua phn ng vai ca cm xc lm li trong nn vn minh.

Hn na - mt im m ti tht bi khng thu hiu ch khc [9] - chng tuyn

xng cu chuc loi ngi t cm xc lm li ny, m chng gi l ti li. T cch thc
vn trong , trong o Kit, s cu chuc ny th t n c bi ci cht hy sinh
ca mt c nhn duy nht, l ngi trong cch thc ny em nhn trn chnh mnh mt
cm xc lm li, vn n l ph thng vi tt c mi ngi - chng ta c c kh
nng suy ra c hi u tin c th tng l g, trong dp , cm xc lm li nguyn
thy ny, vn cng l khi u ca vn minh, c tip th [10].

Mc d n khng th l c tm quan trng ln, n c th khng l tha thi lm sng

t ngha ca mt vi t nh super-ego, lng tm, cm xc lm li, cn phi b
trng pht v hi hn, m chng ta thng xuyn, c l s dng qu lng lo v
thay th ln nhau. Chng tt c u lin quan n cng mt trng thi ca s vic, nhng
biu th nhng kha cnh khc nhau ca n.

Super-ego l mt tc lc [11] vn c chng ta suy lun, v lng tm l mt chc

nng trong s nhng chc nng khc, m chng ta gn cho tc lc ny. Chc nng ny
bao gm trong vic gi mt canh chng trn nhng hnh ng v nhng nh ca ego
v phn xt chng, trong vic hnh x mt s kim duyt. Nhng cm xc lm li, tnh
khe kht c nghit ca super-ego, nh vy l cng mt iu tng t nh mc nghim
khc ca lng tm.

N l nhn thc vn ego b canh chng theo di trn cch ny, vic nh gi s cng
thng gia nhng n lc tranh dnh ring n v nhng i hi ca super-ego. S s hi
vi tc lc then cht ny (mt ni s hi vn n l di cng ca ton b quan h), s
cn thit phi trng pht, l mt biu hin c tnh bn nng trn phn ca ego, m tr
thnh kh dm di nh hng ca mt super-ego tn bo; n l mt phn, l ni
rng, thuc bn nng hng v hy dit bn trong, hin din trong ego, c s dng
hnh thnh mt gn b mang tnh gi dc vi super-ego.

Chng ta khng nn ni v mt lng tm cho n khi mt super-ego l c chng t

hin hu. V phn mt cm xc lm li, chng ta phi tha nhn rng n hin hu trc
khi c super-ego, v do cng trc khi c lng tm na. Vo thi im , n l s
biu hin trc tip ca s s hi ca uy quyn bn ngoi, mt s nhn nhn ca s cng
thng gia ego v uy quyn . N l rt ra trc tip ca xung t gia nhu cu v yu
thng ca uy quyn, v thc dc hng ti s tha mn bn nng, vn s cm on
chng sn xut khuynh hng i n gy hn hung hn.

S p t ln ln trn hai tng ny ca cm xc lm li - mt n t ni s hi ca uy

quyn bn ngoi, mt khc khc n t s hi ca uy quyn bn trong - lm vng
bn s thu hiu ca chng ta vo v tr ca lng tm trong mt s cch thc. Hi hn l
mt thut ng tng qut cho phn ng ca ego trong mt trng hp ca cm xc lm
li. N cha ng, di hnh thc hi thay i, nhng vt liu gic quan ca s lo lng
vn n hot ng ng sau cm xc lm li, trong t thn n l mt hnh pht, v c th
bao gm s cn thit phi trng pht. Th nn cng vy, hi hn, c th c hn lng
tm.

Cng s chng gy bt k mt tn hi no, nu chng ta mt ln na xem xt li nhng

mu thun m c mt lc chng ta lng tng sng st trong thm d ca chng ta. Nh
vy, ti mt im, cm xc lm li l h qu ca nhng hnh ng t s gy hn hung
hn vn phi b king trnh; nhng mt im khc - v chnh xc l khi u lch
s ca n, s git cht ngi cha - n l hu qu ca mt hnh ng gy hn hung hn
c em ra thc hin.

Nhng tm thy c mt li ra khi kh khn ny. i vi th ch ca uy quyn bn

trong, super-ego, thay i tnh hnh hon ton c bn. Trc khi c iu ny, nhng
cm xc lm li trng hp vi s hi hn. (Nhn y, chng ta c th nhn xt rng
thut ng hi hn nn dnh ring cho phn ng c sau khi mt hnh ng gy hn hung
hn thc s c thc hin.) Sau iu ny, nh vo s ton tr ca super-ego, s khc
bit gia mt gy hn trong nh v mt gy hn c thc hin xong, mt sc
mnh ca n.

Do th nn v sau, mt cm xc lm li c th c to ra khng ch bi mt hnh vi gy

hn bo lc vn thc s c thc hin (nh tt c mi ngi u bit), m cng cn
bi mt gy hn bo lc mi ch n thun trong nh (nh phn tch tm l khm
ph ra). Khng k n s thay i ny trong tnh trng tm l, xung t pht sinh t mu
thun - xung t gia hai bn nng nguyn thy li ng sau cng mt kt qu.

Chng ta b cm d tm ch ny gii php cho vn ca quan h khc nhau, trong

cm xc lm li ng th ch cho thc. C th ngh c rng mt cm xc lm li
pht sinh t hi hn cho mt hnh ng t c phi lun lun l hu thc, trong khi mt
cm xc lm li pht sinh t nhn thc mt xung lc thc dc lm t c c th vn cn v
thc. Nhng li p th khng qu n gin nh th. Chng m nh nhiu lon thn kinh
ln ting hng hi chng li n.

Mu thun th hai c lin quan n nng lc c tnh gy hn m chng ta gi nh rng

super-ego c ph cho. Theo mt quan im, nng lc ch n thun chuyn
mang nng lc c tnh trng pht ca uy quyn bn ngoi, v gi cho n sng trong no
thc, trong khi theo mt quan im khc, tri li, n bao gm, nng lc tch cc gy hn
hung hn ca ring mt ngi vn khng c s dng v nng lc tch cc gy hn
hin ang hng ti chng li uy quyn cm on .

Quan im u tin xem dng ph hp va vn hn vi lch s, v quan im th hai

vi l thuyt, ca cm xc v lm li. Suy tng k cng hn gii quyt c mu
thun dng nh khng th ha gii ny gn nh qu hon ton; nhng g cn gi li nh
l yu t yu tnh v c chung l trong mi trng hp chng ta gii quyt vi mt
tnh gy hn hung hn vn n c di ch hng vo bn trong. Quan st bnh l,
hn na, cho php chng ta phn bit trong thc t hai ngun cho tnh gy hn hung hn
m chng ta gn cho super-ego, mt ny hay mt kia trong s chng thc hnh hiu ng
mnh hn trong mt trng hp bt k nht nh no , nhng nh mt quy lut tn
qut, chng hot ng trong trng thi ho hp.

iu ny, ti ngh rng, l ch ti a ra mt s xem xt nghim tc cho mt quan

im m ti ngh chp nhn tm thi trc . Trong vn hc phn tch gn y
nht, mt th hiu c cho thy v tng rng bt k mt loi tht vng no, bt k
mt cn tr s tha mn bn nng no, c kt qu, hoc c th c kt qu, trong mt s
nng cao tng cng cm xc lm li [12] . Ti ngh, mt s n gin ha ln v l
thuyt s t c nu chng ta coi iu ny nh ch p dng vi nhng bn nng gy
hn hung hn, v t c g s c tm thy mu thun vi gi nh ny.

V lm sao chng ta gii thch, trn nhng c s nng ng v kinh t, cho s gia tng
cm xc lm li khi xut hin v tr ca mt nhu cu gi dm dc khng c thc
hin? iu ny dng nh ch c th c trong mt cch xoay trn vng v - nu chng ta
gi s, l, rng s nga phng mt s tha mn gi dm dc gi ln mt mnh ca
tnh gy hn hung hn chng li c nhn l ngi ngn tr s hi lng, v rng tnh
gy hn ny t n b dp tt khi n lt n. Nhng nu iu ny l nh vy, sau cng tt
c n ch l tnh gy hn hung hn vn n b chuyn dng vo thnh mt cm xc lm li,
bng cch b n p v c giao sang cho super-ego.

Ti qu quyt rng nhiu nhng tin trnh s chp nhn mt trnh by n gin hn v r
rng hn, nu nhng khm ph ca phn tch tm l nhn theo hng s bt ngun ca
cm xc lm li c gii hn trong bn nng gy hn hung hn. S nghin cu nhng
ti liu tr liu khng em cho chng ta cu tr li r rng y, bi v, nh gi thuyt
ca chng ta ni vi chng ta, hai lp ca bn nng hu nh kh c bao gi xut hin
trong mt hnh thc thun khit, c lp vi ln nhau; nhng mt iu tra v nhng trng
hp cc oan c th s ch v hng ti d on.

Ti b li ko rt ra mt u th u tin t quan im ca trng hp b hn ch nhiu

hn ny, bng cch p dng n vo tin trnh ca s kim ch. Nh chng ta c
bit, nhng triu chng thn kinh, trong bn cht ca chng, l nhng tha mn thay th
cho nhng mong mun tnh dc khng c thc hin.

Trong tin trnh ca cng vic phn tch ca chng ta, chng ta ngc nhin khm ph
ra rng c l tt c mi chng nhiu lon thn kinh che du mt phn lng v thc v
cm xc lm li, vn n phin n cng c nhng triu chng bng cch s dng chng
nh mt trng pht. By gi c v chnh ng hnh thnh mnh sau y. Khi mt
khuynh hng bn nng chu ng s kim ch, nhng yu t libido ca n c quay
sang v thnh nhng triu chng, v nhng thnh phn gy hn hung hn ca n vo
thnh mt cm xc lm li. Ngay c khi nu mnh ny ch l mt phng on trung
bnh xp x vi s tht, l xng ng vi quan tm ca chng ta.

Mt s c gi ca tc phm ny, c th hn na, c mt n tng rng h nghe ni

qu thng xuyn n cng thc v s vt ln gia Eros v bn nng ci cht. N
c khng nh in hnh ha tin trnh ca vn minh m loi ngi tri qua, nhng
n cng c a vo trong kt ni vi s pht trin ca c nhn, v li thm na, n
c cho l tit l s b mt ca s sng hu c ni chung. Ti ngh, chng ta
khng th no trnh khng i su vo nhng quan h ca ba tin trnh ny vi ln nhau.

S lp li ca cng mt cng thc c minh chng bng s cn nhc rng c hai tin
trnh ca vn minh con ngi v ca s pht trin ca c nhn u l nhng tin trnh
quan trng - l ni rng rng chng phi chia s nhng c im tng qut nht ca
i sng.
V mt khc, bng chng v s hin din ca c tnh tng qut ny tht bi, vi cng
chnh l do c tnh cht tng qut ca n, gip chng ta i n c bt k s khc bit
no (gia nhng tin trnh), min l chng no n khng b thu hp v nhng trnh c
bit. Chng ta c th ch c hi lng, do , nu chng ta khng nh rng tin trnh
ca vn minh l mt sa i m tin trnh quan trng sng cn tri nghim di nh
hng ca mt cng vic vn Eros thit lp n v Ananke xi dc n - do nhng nhu cu
cp bch ca thc ti; v rng cng vic ny l mt cng vic on kt nhng c nhn
ring bit vo thnh mt cng ng rng buc vi nhau bi nhng quan h libido.

Tuy nhin, khi chng ta nhn vo quan h gia tin trnh ca vn minh ca con ngi v
tin trnh pht trin hoc gio dc ca nhng con ngi c th, chng ta s kt lun m
khng do d nhiu rng c hai l rt tng t trong bn cht, nu khng phi l c ng mt
tin trnh c p dng cho nhng loi i tng khc nhau.

Qu trnh ca vn minh ca loi ngi, tt nhin, mt s tru tng ha mt trt t cao

hn l s pht trin ca c nhn v v th kh khn hn thu hiu trong nhng thut
ng c th, cng khng phi chng ta nn theo ui nhng tng t vi mt m nh cc
oan, nhng trong ci nhn ca s tng t gia nhng mc tiu ca hai tin trnh - trong
trng hp mt s hi nhp ca mt c nhn ring bit vo mt nhm ngi, v trong
trng hp khc, s to dng ra mt trong nhm thng nht t nhiu c nhn - chng ta
khng th ly lm ngc nhin trc s tng t nhng gia nhng phng tin c x
dng v nhng hin tng kt qu.

Khi nhn v tm quan trng khc thng ca n, chng ta phi khng tr hon lu m
khng cp n mt trong nhng tnh nng vn phn bit gia hai tin trnh. Trong tin
trnh pht trin ca c nhn, chng trnh ca nhng nguyn tc lc th, vn bao gm
trong vic tm kim s tha mn ca hnh phc, c gi li nh l mc tiu chnh. Hi
nhp, hoc thch ng vi, mt cng ng loi ngi xut hin nh mt iu kin kh
trnh khi vn n phi hon thnh trc khi mc tiu ca hnh phc ny c th t n
c. Nu n c th c thc hin m khng cn iu kin , n c l s l c a
chung hn.

Ni cch khc, s pht trin ca c nhn dng nh vi chng ta l mt sn phm ca s

tng tc gia hai thc dc, thc dc hng ti hnh phc, m chng ta thng gi l v
k, v thc dc hng ti lin minh vi nhng ngi khc trong cng ng, m chng
ta gi l v tha. Khng mt no trong nhng m t ny i su hn n di b mt.
Trong tin trnh pht trin c nhn, nh chng ta ni, mu sc chnh ch yu ri trn
thc dc v k (hoc thc dc hng ti hnh phc); trong khi thc dc khc, c th c
m t nh l mt thc dc vn ha, th thng hi lng vi vai tr ca nhng hn ch
p t.

Nhng trong tin trnh ca vn minh nhng s vic th khc bit. y iu quan trng
nht l mc tiu ca vic to ra mt s thng nht t nhng con ngi c nhn. ng l
mc tiu ca hnh phc vn cn , nhng n c y vo nn pha sau. N gn nh c
v nh vic to ra mt cng ng ln lao con ngi s l thnh cng nht nu khng c
s quan tm phi c tr cho hnh phc ca c nhn. Qu trnh pht trin ca c nhn
 c th c d kin s c nhng tnh nng c bit ca ring n m khng c sao
chp trong tin trnh ca vn minh ca con ngi. l ch trong chng mc khi tin
trnh u tin ca nhng tin trnh ny lin minh vi cng ng nh l mc ch ca
n m n cn phi trng hp vi tin trnh th hai.

Cng ging nh mt hnh tinh quay quanh mt vt th trung tm cng nh quay quanh
trc ca n, do , nhng c nhn con ngi tham gia trong tin trnh pht trin ca loi
ngi cng mt lc nh hn ta theo ui con ng ring ca hn trong i sng. Nhng
vi i mt bun t ca chng ta, mn kch ca nhng sc mnh trn vm tri c v nh
c nh trong mt trt t khng bao gi thay i; trong lnh vc ca s sng hu c,
chng ta vn c th xem nhng sc mnh tranh ua vi nhau nh th no, v nhng tc
ng ca cuc xung t th lin tc thay i nh th no.

Th nn, cng vy, hai thc gic, mt thc dc hng n hnh phc c nhn v thc dc
khc hng n hp nht vi nhng con ngi khc, phi vt ln vi nhau trong tt c
mi c nhn, v nh th, cng vy, hai tin trnh ca c nhn v ca pht trin vn ha
phi ng trong i lp th ch vi nhau, v cng nhau tranh chp ch ng.

Nhng cuc u tranh gia c nhn v x hi khng phi l mt dn xut ca mu thun

ny - c l l mt mu thun khng th ho gii c - gia nhng bn nng nguyn thy
ca Eros v ci Cht. N l mt tranh chp trong kinh t thit hn ca libido, so snh
c vi cuc thi ua lin quan n s phn b ca libido gia ego v nhng i tng,
v n qu c tha nhn v mt ch cui cng trong c nhn, nh n c th hy vng, n
s cng lm trong tng lai ca vn minh, cho d vn minh c th nn n chng
no i sng ca c nhn ngy hm nay.

S tng t gia tin trnh ca vn minh v con ng ca pht trin c nhn c th c

m rng trong mt kha cnh quan trng. N c th c khng nh rng cng ng,
cng vy, tin ha mt super-ego, s pht trin vn ha tin hnh di nh hng ca
n. N s l mt cng vic hp dn cho bt c ai l ngi c mt kin thc v vn minh
ca con ngi i theo tng t ny cho cng trong nhng chi tit. Ti s t gii hn
mnh ch a ra mt vi im ni bt. Super-ego ca mt k nguyn ca vn minh c
mt ngun gc tng t nh ngun gc ca mt c nhn.

N da trn n tng li t nhng nhn cch ca nhng nh lnh o v i

nhng con ngi c no thc c sc mnh p o, hay nhng con ngi, vn tm thy
mt trong nhng xung lc con ngi l mnh m nht v thun khit nht trong h, v do
n thng l biu hin phin din mt chiu nht.

Trong nhiu trng hp, s tng t li cn i xa hn na, di trong cuc i ca

h, nhng khun mt ny c - thng l , ngay c nu nh khng phi lun
lun b nhng ngi khc ch nho v ngc i, v ngay c c khi phi b git mt
cch tn nhn. Trong cng mt cch, thc vy, ngi cha nguyn thy khng t c
tnh thn linh mi n lu sau khi ng gp ci cht ca mnh bng bo lc.
Th d thu ht ch nht ca s lin kt nh mnh ny c nhn thy trong nhn vt
Jesus Christ - nu nh qu thc, nhn vt ny khng phi l mt phn ca huyn thoi,
vn gi n vo thnh hu th t mt k c m mt ca bin c nguyn thy . Mt
im ng thun khc gia super-ego ca vn ha v super-ego ca c nhn l ci k
trc, ging nh ci k sau, u thit lp nhng i hi l tng kht khe, nu bt tun
chng l b s hi ca lng tm thm ving.

y, thc vy, chng ta bt gp hon cnh ng ch l nhng tin trnh no thc c

lin quan l thc s quen thuc hn vi chng ta, v d tip cn hn vi hu thc nh
chng c nhn thy trong nhm, hn l chng c th l trong con ngi c nhn. Trong
con ngi c nhn, khi cng thng pht sinh, n ch l tnh gy hn hung hn ca super-
ego, vn trong nhng hnh thc khin trch, lm cho chnh n c nghe thu m ;
nhng i hi thc s ca n thng vn v thc nm trong nn pha sau.

Nu chng ta mang chng ra thnh kin thc thuc hu thc, chng ta thy rng chng
trng vi nhng gii lut vn ha hin hnh ca super-ego. Ti im ny, hai tin trnh,
l s pht trin vn ha ca nhm v ca s pht trin vn ha ca c nhn, nh chng
l, l lun lun an ci ln vo vi nhau. V l do mt s nhng biu hin v tnh
cht ca super-ego c th d dng khm ph trong hnh vi ca n trong cng ng vn
ha hn l trong nhng c nhn ring bit.

Super-ego vn ha pht trin nhng l tng ca n v thit lp nhng tiu chun ca

n. Trong s nhng i hi ca n vn i ph vi nhng quan h ca con ngi vi
nhau c bao gm di nhan lun l hc. Con ngi ta trong tt c mi thi t gi
tr cao nht trn lun l, nh th h hy vng rng n c bit s to ra nhng kt qu c
bit quan trng.

V n qu trong thc t i ph vi mt ch vn c th d dng c nhn nhn nh

l im nhc nhi nht trong mi nn vn minh. Lun l nh vy, phi c xem l
mt c gng tr bnh - nh mt n lc t c, bi nhng phng tin ca mt mnh
lnh ca super-ego, mt iu g m cho n nay cha thc hin c bng nhng
phng tin ca bt k hot ng vn ha no khc.

Nh chng ta bit, vn trc mt chng ta l lm th no di i c chng

ngi ln nht vi vn minh - c th l, khuynh hng cu thnh ca loi ngi l gy hn
hung hn ln nhau, ngi ny vi ngi kia; v v chnh l do , chng ta c bit quan
tm n nhng g c l l gn y nht ca nhng mnh lnh vn ha ca super-ego,
mnh lnh nh iu rn phi yu thng ngi bnh cnh nh yu chnh mnh.

Trong nghin cu ca chng ta, v liu php ca chng nhiu lon thn kinh, dn chng
ta n lm hai ch trch chng li super-ego ca c nhn. Trong mc nghim trng
ca nhng mnh lnh ca n v nhng cm on, n nhc lng qu t v hnh phc ca
ego, trong n nhn khng y nhng i khng khng tun theo chng ca sc
mnh bn nng ca id (trong iu trc nht), v ca nhng kh khn em n t mi
trng thc ti bn ngoi (trong iu th hai). Hu qu l chng ta rt thng c ngha
v, v nhng mc ch iu tr, chng li super-ego, v chng ta n lc l gim thp
nhng i hi ca n.

ch xc l cng nhng phn i tng t c th c thc hin i vi nhng i hi

o c ca super-ego vn ha. N cng vy, n khng nhc lng lm vi chnh n cho
v nhng s kin ca cu to no thc ca ging ngi. N ban hnh mt mnh lnh
v khng hi liu mi ngi c th tun theo c hay khng.

Ngc li, n gi nh rng ego ca mt ngi l c kh nng tm l v bt c g vn

c i hi vi n, rng ego ca mt ngi lm ch khng gii hn trn id ca mnh.

y l mt sai lm; v ngay c trong nhng g c bit n nh nhng ngi bnh

thng, id khng th b kim sot qu nhng gii hn nht nh no . Nu i hi
nhiu hn vi mt con ngi, cuc khi lon s c sn xut trong ngi y, hoc
nhiu lon thn kinh, hoc ngi y s b lm thnh khng hnh phc.

Li rn, Yu k ln cn nh yu mnh, l s phng v mnh nht chng li tnh gy

hn hung hn ca con ngi, v l mt th d tuyt vi v nhng tin hnh phi tm l i
vi super-ego vn ha. Gii rn ny l khng th no c th i n thc hin c; mt
s lm pht tnh yu rt khng l nh th ch c th h thp gi tr ca n, m khng gt
b c kh khn.

Vn minh khng ch g n tt c iu ny, n ch n thun cnh co chng ta rng

cng kh hn tun gi gii rn bao nhiu, cng ng khen hn khi lm nh vy.

Nhng bt k ai l ngi tun theo mt gii rn ging nh th trong vn minh ngy nay
ch t t mnh vo mt th bt li khi lin h vi ai l ngi khng mng g n n. Tnh
gy hn hung hn phi l mt tr ngi mnh m vi vn minh phi n chng no, nu
nh s phng v chng li n li c th gy ra cng nhiu bt hnh nh gy hn chnh n
gy ra! Lun l T nhin, nh n c gi, khng c g em cho y, ngoi tr s
hi lng t mn t yu mnh ca t cch c th ngh rng mnh tt hn so vi nhng
ngi khc.

Ti im ny, lun l da trn tn gio em vo gii thiu nhng ha hn ca n v mt

i sau tt p hn. Nhng min l chng no o hnh khng c khen thng y
trn tri t, o c lun l, ti v on, s thuyt ging mt cch v ch. Ti cng ngh
l iu kh chc chn rng mt thay i thc s trong nhng quan h ca con ngi vi
s hu ti sn s gip c nhiu hn trong hng ny, hn bt k nhng mnh lnh o
c no; nhng s cng nhn thc ti ny trong nhng ngi theo ch ngha x hi b
che khut v lm thnh v dng v nhng mc ch thc tin bi mt quan nim sai lm
l tng ti mi v bn cht con ngi.

Ti tin rng dng suy ngh di tm phn ca mt super-ego ng vai trong nhng hin
tng ca pht trin vn ha, vn ha hn cn thm nhng khm ph. Ti nhanh i
n mt kt thc. Nhng c mt cu hi vn ti kh c th trn trnh. Nu s pht trin
ca vn minh c mt tng ng vi s pht trin ca c nhn xa rng n nh th, v
nu n s dng cng nhng phng php, c phi chng ta khng th l chnh ng trong
vic t c chn on rng, di nh hng ca nhng thc dc vn ha, mt s vn
minh, hoc mt s nhng k nguyn ca vn minh - c th l ton b ca loi ngi -
tr thnh b ri lon thn kinh? [13]

Mt s m x phn tch ca nhng ri lon thn kinh ging nh th c th dn n nhng

ngh iu tr vn chng c th khng nh quyn i ch tm thc t rt ln. Ti s
khng ni rng mt n lc thuc loi ny thc hin tm l-phn tch bao trm cho
cng ng vn ha l phi l hay b cht vi phn s l v kt qu. Nhng chng ta cn
phi rt thn trng v ng qun rng, sau cng tt c, chng ta ch i ph vi nhng
tng ng v n l nguy him, khng ch vi con ngi m cn vi nhng khi nim,
tc x chng khi lnh vc m trong chng bt ngun gc v tin ha. Hn
na, vic chn on chng nhiu lon thn kinh cng ng th phi i mt vi mt kh
khn c bit.

Trong mt chng nhiu lon thn kinh c nhn, chng ta ly s tng phn vn phn bit
bnh nhn vi mi trng ca mnh, vn c xem l bnh thng, lm im bt u
ca chng ta. i vi mt nhm trong tt c nhng thnh vin ca n u b nh
hng bi mt v cng mt chng ri lon, khng c th hin hu nn tng ging nh
vy; n s phi c tm thy ni no khc. V lin quan n nhng ng dng iu tr
ca kin thc ca chng ta, s dng nhng phn tch chnh xc nht ca nhiu lon thn
kinh x hi s l nhng g y, v khng c ai c c quyn p t nh mt bin php
cha tr ging th vi ton nhm? Nhng bt chp tt c nhng kh khn ny, chng ta
c th hy vng rng mt ngy no s c ngi liu lnh bt tay vo mt khoa hc
nghin cu bnh l ca nhng cng ng vn ha.

Do nhng l do rng ri nhiu loi, l rt xa vi nh ca ti by t mt kin v

gi tr ca vn minh ca con ngi. Ti c gng phng v chnh mnh chng li
nhng nh kin nhit tnh vn ch trng rng vn minh ca chng ta l iu qu gi
nht m chng ta c c, hoc c th c c, v rng con ng ca n s nht thit
dn n nhng nh cao hon ho khng th tng tng ni. t nht ti c th nghe m
khng phn n vi nhng nh ph bnh l ngi c kin rng khi ngi ta iu tra
nhng mc tiu ca n lc vn ha v nhng phng tin n s dng, ngi ta l rng
buc i n kt lun rng ton b n lc khng ng gi vi nhng rc ri, v rng kt
qu ca n ch c th l mt tnh trng ca nhng s vic m nhng c nhn s khng th
c kh nng tha th c.

Tnh khng thin v ca ti c lm tt c mi vic d dng hn cho ti v s hiu bit

rt t ca ti v tt c nhng iu ny. Ch mt iu duy nht ti bit chc chn v l
nhng phn on ca con ngi v gi tr trc tip theo n sau nhng mong c v hnh
phc ca mnh - l, mt cch tng ng, chng l mt n lc tr gip nhng o
tng ca ngi y vi nhng lun chng.

Ti s phi tm thy n rt d hiu nu mt ai ch ra tnh cht t nhin bt buc ca

dng chy ca vn minh ca con ngi, v phi ni, ly th d, rng nhng khuynh
hng i n mt hn ch ca i sng tnh dc, hoc i n t chc ca mt l tng
nhn o i ly tn hi ca s chn lc t nhin l nhng khuynh hng pht trin
vn chng khng th ngn chn c, hoc chuyn sang mt bn, v vi n, tt nht l
chng ta nn nhng, ngh nh th chng l nhng thit yu ca t nhin.

Ti bit, cng na, nhng phn i c th c thc hin chng li iu ny, i vi

tc dng trong lch s ca loi ngi, nhng khuynh hng nh vy, c xem l khng
th vt thng, thng b vt sang mt bn, v thay th bng nhng khuynh hng
khc. V vy ti khng can m ng ln trc nhng ng loi ca ti nh l
mt tin tri, v ti ci mnh trc khin trch h m ti khng th cung cp cho h s an
i: v di y l nhng g tt c h u i hi - nhng nh cch mng ngng
cung nht khng nhit tnh thua g nhng ngi tin tng o hnh nht.

Cu hi nh mnh v loi ngi dng nh vi ti l khng bit c hay khng v n

mc no pht trin vn ha ca h s thnh cng trong vic lm ch nhng xo trn
ca i sng cng ng ca h bi bn nng gy hn v t hy dit ca con ngi. N c
th l trong phng din ny, mt cch ch xc thi im hin ti, xng ng c c
mt quan tm c bit.

Con ngi ginh c quyn kim sot nhng sc mnh ca thin nhin n mc m
vi s gip ca chng, h s khng c kh khn no trong vic tiu dit nhau cho n
ngi cui cng. H bit iu ny, v do dn n mt phn ln tnh trng bt n hin
ti ca h, bt hnh ca h, v tm trng lo lng ca h. V gi y l c d kin
rng sc mnh kia ca hai sc mnh tri cao, Eros vnh cu, s lm mt n lc
khng nh mnh trong cuc u tranh vi ch th cng bt t ngang nh mnh. Nhng
ai c th lng trc c vi thnh cng g v vi kt qu no? [14]

[1] Feeling of Guilt: cm xc lm li: i din cho mt cm gic cng thng trong no
thc, i khi lin quan n lo u v mt e da tai ng cho chnh mnh. N cng c th
l s hin l nh s khim nhng, au kh, hi hn, s cn thit phi chu pht, v cm
gic khng xng ng. Thut ng ny m t mt trng thi cm xc pht sinh hu qu
ca mt s hnh ng m ch th xem xt ng b khin trch; n cng c th ch v mt
cm gic m h c nhn bt xng, khng hn phi c lin quan n mt bt k hnh ng
c th no.

Freud phn bit hai ngun ca cm xc lm li: s hi uy quyn v s hi super-ego. S

hi trc buc phi thi khng lm mt s p lc hay hnh ng theo bn nng, trong khi
s hi sau, ni tm ha quyn lc ca cha m, bt u pht trin ca super-ego. Mt trong
cc chc nng ca c quan ny (super-ego), c trch nhim cho vic nh gi v phn
on ca cc hnh ng ca ego, c gi l lng tm o c. Gy hn hung hn xut
pht t lng tm o c ny ko di v tng cng s gy hn hung hn c tri
nghim t uy quyn. Di nh hng ca cm xc lm li, ego t mnh di nhng i
hi ca super-ego, v s mt cm tnh v bo v ca n. Theo Freud, c mt lin kt gia
cm xc lm li v mc cm Oedipus.
Lo lng trc s phi mt (hoc tim nng c th b mt) ca i tng yu thng
khng phi l biu hin duy nht ca cm xc lm li. Ngoi ra cn c nhng tim nng
khc nh s au n ni tm, nhng au kh trong i sng, s khim cung qu mc,
tht bi c lp i lp li v nhng hi tic qu kh, tt c lin tc dy v ln ting gi, c
th a n n nn, hoc chuc ti, hoc ln trnh, t b hay hy sinh no , hay tng
t t, v khuynh hng v t trng pht.

Trong tp sch ny - Civilization and Its Discontents, Freud m t cch cc cm xc lm

li, cng cc phng php v c ch c s dng vng vy chng li n, nh hng
ca n trn quan h ca c nhn, khng ch vi gia nh trc tip ca h, m cn cc mi
quan h khc trong cc nhm x hi ln hn, v ngay c vi nn vn minh nh mt ton
th. Mt trong nhng mc tiu ch yu ca phn tm hc l tm hiu bnh nhn xem h
iu hnh mc cm ti li ca h nh th no, v d, hiu c mc m h c th
chp nhn s mu thun v trch nhim trong khi i mt vi bn nng sng cn v
nhng tnh cm to ra cm xc lm li.

Trong mt mc no , cm xc lm li c th ni c l phn nh, hoc l kt qu

ca s bt ng iu gia ego v super-ego, s xut hin ca super-ego ng s xut
hin khng th trnh c ca cm xc lm li.

[2] [ Th nn, lng tm khng lm chng ta tt c thnh nhng k hn nht

Gio dc nhng ngi tr tui trong thi nay che du khng cho h bit phn ng vai
ca tnh dc trong i sng ca h, v khng phi l khin trch duy nht m chng ta
buc phi chng n. Ti li khc ca gio dc l khng chun b cho gii tr vi tnh gy
hn hung hn m h c nh sn tr thnh nhng i tng. Khi y gii tr vo
i sng vi mt hng dn tm l sai lm loi nh th, gio dc th hnh x nh th
trang b cho ngi bt u mt chuyn thm him Bc cc nhng vi qun o ma h v
bn ca nhng h nc trong nc .

Trong vic ny, iu tr nn hin nhin l c mt s lm dng no c thc hin

trong nhng i hi v o c. S nghim ngt ca nhng i hi ny vn khng
lm tn hi rt nhiu nu nh gio dc ni: y l cch con ngi phi nn l nh
th no, c hnh phc v lm cho nhng ngi khc hnh phc, nhng bn phi
nhn bit c trn s kin l h khng l nh th. Thay v nh th, nhng ngi tr
ny c lm tin rng tt c mi ngi khc u p ng nhng i hi o c ny
ngha l, tt c mi ngi khc u l o c. l i hi t c s trn iu ny
khin cho gii tr, chng cng vy, s thnh o c (nh mi ngi khc).]

[3] [Schuldbewwusstsein thay v Schuldgefuhl. Thut ng th hai l t Freud x

dng hu ht mi phn.]
[4] neuroses
[5] uneasiness
[6] anxiety
[7] [Xem chng VIII ca Inhibitions, Symptoms and Anxiety (1926d), Standard Ed., 20,
132. Nhng cm gic khng th c m t ng thc nh v thc (cf. The Ego and
the Id, Standard Ed., 19, 22-3).]
[8] [Unbehagen: t ng vn xut hin trong nhan ca tc phm ny]
[9] [Trong Tng lai ca mt Illusion (1927c)]
[10] [Totem v Taboo (1912-1913).]
[11] agency
[12] Quan im ny c bit c Ernest Jones, Susan Isaacs v Melanie Klein tip nhn,
v cng c th, ti hiu, c Reik v Alexander.

[13] [ Cf. Mt vi nhn xt trong the Future of an Illusion (1927c).]

[14] [Cu cui cng c vit thm, vo nm 1931- khi s e da ca chnh quyn
Hitler bt u thnh r rng.]

(tiptheo)

Li bt ca ngi dch

1.
C mt im ti mun lm r rt vi nhan Das Unbehagen in der Kultur ca Sigmund
Freud. Theo st ngha Unbehagen l S lo lng, hoc S kh chu. Cn Kultur
(Latin - cultura), chnh Freud nh ngha, hay ng hn cho chng ta bit ng dng vi
ngha l m t ton b tng s nhng thnh tu v nhng quy nh vn chng phn bit
i sng ca chng ta vi ca nhng ng vt t tin ca chng ta, v chng phc v
hai mc ch - l bo v con ngi chng li thin nhin, v iu chnh nhng quan
h h tng ca h. Nn Kultur c dch rng ri hn theo bn Anh ng - l Vn
minh.

Thng thng, chng ta vn hiu vn minh l nhng thnh tu v vt cht, cn vn ha l

nhng thnh tu trong lnh vc tinh thn. y, Freud khng dng t vn minh ch
nhng thnh tu ca x hi, hay dn tc nh th; nhng ng dng vi ngha ch mc ,
hay trnh tin ha ca con ngi. Trnh tin ha tm thy trong nhng c cu t
chc cng ng ca n (gia nh, thn tc, x hi, tn gio) v cng trong nhng g nhm
qun l t nhin, v nhng cng trnh thnh tu trong s ch ng thin nhin cng c th
c xem l kt qu, hay mc ch trnh tin ha. Nh th, Freud dng t Kultur;
ch c hai: vn minh v vn ha, nhng v trnh tin ha ca chng.

Khi o th t hai danh t trn s nhn mnh hn v ngun gc ca s lo lng, bt an, bt

mn thnh Civilization and Its Discontents v ti tm dch - Vn minh v nhng bt
mn t n nghe hi Ty nh vy v theo st bn ting Anh, nay thnh c in ca
James Strachey, mc d nhan ca bn ting Php c l st vi tc gi hn - Malaise
dans La Civilisation. (Nu khng phi i th t hai danh t chnh, v khng phi nhn
mnh nh bn Anh ng ni ting c th dch gn gh l nhng Bt mn ca Con
ngi trong nn Vn minh).
Sau khi vit xong tp The Future of an Illussion vo ma thu 1927, Freud b bnh, sc
khe suy yu, nn mi n nm 1929 ng mi bt u vit tp sch ny. Nhan u tin
Freud chn l Das Unglck in der Kultur (Bt hnh trong Vn minh); nhng t
Unglck sau i sang thnh Unbehagen mt t kh tm c tng ng trong
ting Anh. Freud t ngh nhan bn ting Anh l Mans Discomfort in
Civilisation. T Malaise trong ting Php st hn vi Unbehagen. Bn ting c,
xut bn thng Nov/1929, ti Vienna (mc d trn ba sch ghi nm 1930), t y n nay
vn lun c ti bn lin tc, v tr thnh tc phm tiu biu nht, ph thng nht ca
Freud.

2.
Civilization and Its Discontents l n lc ca Freud bn n nhng cng thng m ng
nhn thy gia nhng bn nng qua nhng xung lc trong mi c nhn trc nhng i
hi phi thun hp vi x hi ln rng hn c pht trin n mt mc chnh con
ngi t ho gi l l vn minh. Truy tm nguyn nhn nhng cng thng , Freud a
v mt bn nng c bn nht, hin din trong con ngi, l bn nng gy hn hung hn
(aggression), t thn bn nng l bt n nh v bc ng bt thng, c th tm thu
vo mt t l bn nng phn-x hi.

i ph, kim sot, hoc chuyn hng bn nng hiu chin ny l rt quan trng c
th hnh thnh cc mi quan h tt p vi nhng con ngi khc; lm nh th s gim
nh mt trong ba lnh vc ca nhng iu kin sng ca con ngi m Freud tin rng
chng ngn chn tt c chng ta khng ai c c hnh phc (hai lnh vc kia l t cch
chng ta phi phi m ra vi th gii bn ngoi [tc l, chng ta l nhng i tng ca
thin nhin vi nhng bt thng nh ca ca thi tit thin tai], v s yu ui ca
c th con ngi trc li Freud, nh ly t o Pht - bnh, lo v t).

S rng buc ny t mi c nhn vi cng ng vn minh c nhn trong x hi vn

minh b rng buc vi x hi ca n, tun theo nhng qui lut ca x hi ; khng phi
su xa, v khng phi lc no cng rt mnh m - iu ny c minh chng, v d, bi
s lng nhng ngi s vi phm cc tiu chun ca x hi nu h ngh rng h c th
che du hay trn thot, khng b n trng pht. Tuy nhin, no thc con ngi i n
mt phng tin c tnh cch ni ti v ch quan thc thi vn minh l sc
mnh ca cm xc v lm li, vn o Kit t tn l ti li, trong o c gi l lng
tm; m Freud t tn cho kha cnh ca nhn cch l super-ego.

Theo Freud, xung t lin tc gia nhng bn nng v super-ego trong quan h ca con
ngi vi x hi vn minh, l nguyn nhn ch thc ca hu ht nhng bt mn, khng
hnh phc ca con ngi. Mt trong nhng cng thng x hi ln nht, ng ni, n t
li rn ht sc sai lc ca mt tn gio trong nn vn minh (phng Ty), in hnh l
hy yu ngi khc nh yu chnh mnh - mt i hi khng ch mu thun vi nhng
bn nng c bn gy hn xm lc ca chng ta, m cn c xu hng v cng kh khn
a vo thc hnh.

V khi super-ego khin trch chng ta tht bi khng sng vi nhng k vng loi nh
th c ni tm ha ...chng ta s thy dn n nhng bnh nhiu lon thn kinh,
Freud da trn kh nhiu tm l hc ca ng v nhng g c th xy ra khi c nhn khng
mun hoc khng th ha gii c bn nng ca mnh vi nhng i hi x hi.

C mt mt khc trong nhng lp lun ca Civilization and Its Discontents, nhng suy
ngh xa thm na v quan h thng xuyn cng thng gia cc c nhn v x hi. ng
nhc li rng Freud vit tp sch ny trong cui nhng nm 1920 v u nhng nm
1930, mt thi gian ca bt n ln lao ca x hi phng Ty, trong bi cnh gia hai
cuc th chin, cui cng s dn n hng lot cc s kin lch s, trong c Freud phi
ri b Vienna, nc o, ni sinh trng ca mnh, sang London nc Anh vo gia nm
1938; ni ng qua i vo thng 9/1939. Th nhng, ngay c khi chng ta ly i mu sc
kh bi quan do nh hng ca thi i trong nhng gii thch ch yu xy dng trn
c s tm l, Civilization and Its Discontents vn cung cp mt bn tm tt kh chnh xc
nhng suy ngh ca Freud v mi quan h gia c nhn v x hi, v cho thy lp men
trng ho nhong bn ngoi nhng kh mng manh ca vn minh hin i.

3
Freud xem im khi u ca vn minh xy ra ti khonh khc no khi con ngi
nguyn thy i n quyt nh, sau mt cn nhc bt thng v thn trng, t nhin
thi khng dp tt ngn la ang chy bng cch vn lm l i nc tiu ri ln trn
n, nhng gi cho n tip tc chy sng. ng vit Nu chng ta quay v ngc xa,
chng ta thy rng nhng hnh ng c vn minh u tin l vic s dng nhng dng
c, t c s iu khin la v s xy dng nhng c tr. Trong s ny, s lm ch
c la ni bt ln nh l mt thnh tu hon ton khc thng v mt dn chng
khng g snh bng.

v Freud a ra gi thuyt ni ting ca ng ng gi l mt phng on - v ngun gc

ca s kin con ngi i n lm ch ngon la qua s kim hm, t t chi xung lc bn
nng l i ln ngn la dp tt n: con ngi nguyn thy c thi quen mun lm
tha mn mt ao c tr con vn lin kt vi la, khi hn n tip xc vi la, l dp tt
ngn la bng cch i ln n. .... Ngi u tin t b ham mun ny, v gi la li
c th mang n i vi anh ta v iu phc n cho s dng ring cho mnh. Bng cch di
tt ngm ngn la ca s kch thch tnh dc ca ring mnh, anh ta thun phc c
sc mnh thin nhin ca la. S chinh phc vn ha ln lao ny nh vy l phn
thng cho s t b v bn nng ca anh ta.

a ra hnh nh ny, Freud nhn mnh vi chng ta l khi con ngi bt u bit kim
ch nhu cu bn nng, cho i hi t bn ngoi (t nhin) thng i hi bn trong (bn
nng), l khi con ngi bt u c vn minh. Nhn theo cch khc, con ngi phi hy
sinh nhng i hi tha mn bn nng ca mnh. Vn minh bt u t s p ch bn nng
t nhin. p ch c th l cn thit, nhng khng phi l khng au lng. V nh th
nhng bt mn trong lng ngi nm trong lng vn minh con ngi.

Tt c nhng g khc theo iu ny ko n, v y l l do ti sao, ngay c trong thi i

chng ta, con ngi t c nhng thnh tu ln lao, cha tng c trong lch s, trong
khoa hc v k thut; nhng n vn khng hnh phc hn so vi trc . L mt y s,
thc vy, Freud t hi ti sao vn minh ch dng nh c kh nng y con ngi vo
nhng ri lon tm thn, mt hin tng ht sc ph thng trong phn th gii phng
Ty ca Freud, v xy ra trong trnh t tng i ngn.

ng lu vn tt chng ta phi cn thn ng ng tnh vi nh kin rng vn minh

ng ngha vi mt khuynh hng i n hon ho. i vi tng v tn gio c nh
hng n vn minh, in hnh nh vai tr ca o Kit trong lnh vc o c, ng
dnh cho n s khinh mit tinh t nht ca ng: Tht bt hnh, tt c cc v thm st
ngi DoThi din ra trong thi Trung C khng lm thi i an ton hn v ha
bnh hn cho cc tn Kit. Sau khi Paul lm cho bc i ph qut l nn tng o
c ca cng ng Kit, s thiu khoan dung cc oan n cung tn ca o Kit i
vi nhng ngi cn li bn ngoi n l mt hu qu khng th trnh khi.

4
Tp sch mng nhiu nhng suy tng , tht vng v tng lai con ngi, ging
thm mt n ch t vo quan im lc quan v con ngi v x hi, cng tin b gi l
vn minh nhn loi. Nhng suy ngh ca ng chy theo cng mt dng vi hai t tng
v i khc cng thi.

Trc tin l Darwin, vi thuyt Tin ha em con ngi v gc thc ca n l mt

t ny con ngi ch l mt rong nhng sinh vt, d pht trin tin ha, nhng vn
ch l mt sinh vt; sinh vt y cng ch mi c y trong lch s tri t m thi.

Marx gii quyt cu hi v tng lai x hi loi ngi vi bin chng duy vt lch s, v
gii quyt kh au ca con ngi vong thn bng gii php kinh t (nh Adam
Smith), nhng qua u tranh chnh tr.

Trong khi , Freud qua Civilization and Its Discontents cho thy ng khng hon ton
ng , Freud mun i xa hn, theo ng gii php ca nhng ngi theo ch ngha x hi
s khng thnh cng v n b qua nhng bn nng ngha l bn cht con ngi. Con
ngi b nn, p bc, nhng khng ch n gin v phng din kinh t; nhng gii
thch c o ca Freud l trong lnh lc vn minh vi m hnh tm l ca ng v no
thc con ngi.

ng ni Ti cng ngh l iu kh chc chn rng mt thay i thc s trong nhng

quan h ca con ngi vi s hu ti sn s gip c nhiu hn trong hng ny, hn
bt k nhng mnh lnh o c no. Chng ta hiu ng mun ni, ch ngha x hi
khi tm cch gii quyt hnh phc nhn sinh, d sao cng thc tin v gn s tht hn
con ngi kh au, hin nhin v khng ai ph nhn v nhng nguyn nhn lin quan n
d dy, v i, v cng n vic lm, v nhng bt ng quyn li kinh t a n chin
tranh gia ngi v ngi.

Tn gio, hay o c tn gio, nu xa khng thin cn u tr, th nay l la di ho

huyn, nn Civilization and Its Discontents cng trinh by tm tt mt quan im mit th
ca Freud v tn gio, in hnh y l o Kit trong x hi phng Ty, trc y
trong The Future of an Illussion, ng cho thy n ch l mt o tng, ha hn i sau,
khng em li c hnh phc cho con ngi, ch l mt mn thuc tm l gi mo, c
tc dng an thn, loi cao n hon tn by bn gia ch, gia nhng hng c hng
tht. Mn thuc ny hon ton v cng hiu, d trong ung ngoi thoa.

Sau , Freud tip tc i n thch thc nhng li nhm chn v v vn tn ti lu di v

x hi loi ngi: rng vn minh ni ln nh mt du mc, n gin cho thy tin b
ca nhn loi, bo v chng ta chng li thin nhin, v pht trin cc quyn t do chnh
tr v x hi, em li hnh phc cho chng ta. So snh s pht trin ca vn minh vi s
pht trin ca tm l c nhn, ng nhn thy trong c hai, mt xung t tt yu gia Eros
v Thanatos, gia mong mun c thng yu, sng cng nhng ngi khc, v bo lc
tc hnh (hoc mong mun) mun hy dit ngi khc.

Nhn nh rng vn minh l mt tin trnh thng tho ging co v cu trc nhng cng
ng, n phi cng l mt cch kim sot v nn c hai bn nng bo lc v dc
tnh, n lm nh th khng ch qua php lut ca x hi, nhng bng cch xm nhp vo
tm l ca chng ta, m Freud bn lun thng qua mng lc ca l thuyt cu trc tm l
ca ng (ni nhng xung lc bn nng v v thc ca id c ego kim ch di s
gim st khc lit ca super-ego hng ni v gy hn hung hng).

Quan im tm l ca Freud l c gng trn c s tm sinh l, gii thch v cm xc

lm li, lng tm, v hi hn mi c nhn trong cc bi cnh x hi rng ri nht,
chng l cc sn phm ca s tha hip gia Eros v Thanatos, gia mun c yu
thng v mun ph hoi, hy dit; gia c nhn v nhm, v gia s tha mn nhng
xung lc bn nng ca mt ngi v nhng nhu cu ca cng ng ln hn, trong con
ngoi l mt thnh vin.

Trong khi mt s nhng quan im ca ng nhum m mu ca nhn loi hc th k

trc, nhng s tp trung ca ng vo cm gic lm li, tnh hung hng gy hn, v
nhng bn nng git ngi dn n s dit chng, mang rt nhiu tnh cch tin tri, tt c
nh v trc biu cho mi lm nm k tip, trong xy ra nhng gi pht en
ti nht ca vn minh nhn loi. Chu u, t trn nhng thnh qu ca cuc cch mng
k ngh, b ng qu, hy hoi v ko c th gii vo cuc i chin th hai khc lit.

5.
Nhng ch chnh ca tp sch ny, u xy dng trn l thuyt c bit ca ng v
cu trc tm l con ngi:

Bn nng gy hn hung hn (aggression)

Freud nu gii thch v bn nng s khai ca loi ngi l hnh ng hung hn, gy hn
ln nhau. Trong nhng x hi nguyn thy, ngi ng u gia nh hon ton t do biu
hin bn nng gy hn ny ca mnh, bt k v bt chp nhng tn hi cho tt c nhng
ngi xung quanh; nhng trong x hi vn minh, chng ta phi kim ch khuynh
hng ny, qua s kin t t mnh di cc quy nh php lut v quyn lc p t (c
bn trong v bn ngoi), m bo an ninh ti a v hnh phc cho tt c mi ngi.
L do ban u, khi chng ta gia nhp vo nhng cng ng x hi, chnh xc l thot
khi cc sc mnh hiu chin gy hn ln nhau v t hy dit, nhng s cn thit phi
ngn chn bn nng hiu chin ca chng ta l mt nghch l, n tr thnh nguyn
nhn gy nhng bt hnh ln lao.

Khi b dn nn, nhng bn nng khng b dp tt, d b php lut, gio dc hay tn gio
tri tay trong hnh ng, nhng ch l nht thi; trong chng ta vn gi li nhng tng
hay d nh xut pht t bn nng ny, th nn mt cm gic v lm li thnh hnh, ngy
cng nng, v trong cc trng hp cc oan nht, cc hnh thc khc nhau ca chng
lon thn kinh tm l xut hin. H qu l c nhng c nhn bt u ni lon chng li
vn minh vi mc gy hn hung hn li cn vt qu mc chnh n lc ban u,
trc khi b dn nn,n p, s kin ny e da s tan r ca x hi, cho thy vn minh
xy dng vi v ngoi kh mng manh v d v.

C nhn v vn minh

Freud v mt tng t rng ri gia s pht trin tm sinh l (ch yu l pht trin tnh
dc - libidinal development) ca c nhn v s tin ha ca vn minh, xc nh ba giai
on song song trong xy ra: 1) hnh thnh nhn cch (c c mt bn sc ring bit);
2) thng hoa (chuyn dch, un nn nhng xung lc bn nng nguyn thy vo nhng
dng sinh lc khc, thnh nhng hot ng th cht hoc tm l, c x hi chp nhn
v tn sng); 3) khng tha mn/dn nn bn nng (chn lp nhng bn nng nguyn
thy vn khng c x hi chp nhn, trong mi c nhn, t t mnh di cc quy nh
ca qui lut trong x hi).

Freud cng xc nh s khc bit chnh gia hai tin trnh: chng trnh nhm n lc
th, trong bao gm nguyn tc trong vic tm kim v t hnh phc, c gi nh l
mc tiu trung tm ca s pht trin c nhn, trong khi trong bi cnh ca vn minh,
hnh phc c nhn thng b b qua, phi hy sinh cho li ch ca s on kt v s gn
kt x hi.

Eros v Xung-lc-Cht (Eros and the Death Drive)

Khi nim v mt xung lc lao n ci Cht ca con ngi c Freud xy dng trong
Beyond the Pleasure Principle (1927), n c xem l bn nng Cht, tri ngc vi
Eros, hoc bn nng Sng. Freud a ra gi thuyt rng tt c cc i tng u duy tr
trong mt mc tng gim thit hn (kinh t) trong libido ca h mt qun bnh gia
hai bn nng, hay xung lc ny. Freud x dng khi nim ny rt rng ri trong tho
lun ca ng v vn minh, c bit l trong vic dn ch nhng th d trong lch s ca
nhng hnh vi bo lc v ph hoi.

ng kt lun rng ton b cu chuyn ca nn vn minh con ngi, t n c th c

nh ngha, mc d trong nhng iu kin rt rng, nh mt cuc u tranh lin tc v
cn cha phn thng bi gia Eros v k th chnh ca n, l xung lc lao n ci Cht.
on cui cng ca tp sch ng bi quan, rng chng ta cn cha th bit vt ln gia
hai sc mnh tri cao ny ri s ng ng ra sao, Eros vnh cu, s lm mt n lc
khng nh mnh trong cuc u tranh vi ch th cng bt t ngang nh mnh. Nhng
ai c th lng trc c vi thnh cng g v vi kt qu no?

Vn minh v hnh phc

Freud lp lun rng vn minh t trong bn cht l k th ca hnh phc con ngi. Tin
trnh vn minh ca con ngi lin quan n tht cht ngt ngt cc xung ng tnh dc
vn dn trc tip n tha mn lc th. Freud cng lu rng vic tham gia vo i sng
vn minh i hi phi t b cc xung lc gy hn tch cc ca mt ngi.

Nh vy, lm mt ngi vn minh, chng ta phi bung b hai tuyn i mnh m

nht ca chng ta, bn nng tnh dc v bn nng bo lc.

Hai bn nng i ny tm tha mn trong nhng li thot trong cc hot ng khc nhau,
hin tng Freud gi l thng hoa th d thi u th thao thay v bo hnh, chng hn -
nhng thc hin ny khng th thay th kinh nghim trc tip ca s tha mn bn nng
c tm thy trong cc t chc x hi s khai n gin.

Nh Freud vit, Nu nn vn minh i hi phi c nhng hy sinh nh vy, khng ch v

tnh dc nhng cng nhng khuynh hng gy hn hung hn trong nhn loi, chng ta c
th hiu c nhiu hn l do ti sao n tht l qu kh khn nh vy con ngi c
th cm thy hnh phc trong . Trong thc t, con ngi nguyn thy c may mn
hnh phc hn v phng din ny, v hn khng bit g n bt k mt hn ch no vi
bn nng t nhin ca mnh.

Ngi Cha nguyn thy v Di sn tm l ca ng

Trong Totem and Taboo (1913), ln u tin Freud gii thiu mt trong nhng suy on
vn ha gy tranh ci nht ca ng: ng gi nh rng cc x hi con ngi nguyn thy
c t chc ging nh ca cc loi vn ngi, trong c mt con c gi u th
(ngi cha nguyn thy), c bit con c ny nm c quyn v sinh hot tnh dc vi
nhng con ci trong by.

Freud cho rng cui cng nhng a con trai hp nhau li, git cht ngi cha, ng
vai tc trng p bc ca h, tuy nhin, hnh ng ny to chn thng tm l su xa
v lu di.

Theo Freud, hi hn n sau hnh ng ny a n cm gic sai phm, lm li u

tin, v ngi cha nguyn thy c ni ti ha trong mi c nhn, thnh tc nng ng
gi l super-ego cm on. Ngi cha nguyn thy ny, khi phng th ra x hi bn
ngoi, c th hin trong hnh nh Gt, mt ngi cha ton nng, thy trong nhng tn
gio Abraham, trong cc v vua c thn thoi ha ca cc nn vn minh c i, v
trong cc nh lnh o c sc li cun m hoc m ng ca lch s gn y hn. Tht
vy, l thuyt ca Freud dng nh d on nhng khun mt lnh t trong nhng nm
sau - Mussolini, Hitler v Stalin.
Lng tm v Super-Ego

Freud xc nh mt cm gic bao trm v lm li nh l mt trong nhng vn trung

tm e da nn vn minh hin i, v cho rng n n t super-ego, c th tm xem nh
mt tc nng ni ti, hot ng trong no thc, gim st nhng nh v hnh ng ca
ego, gi cho bn nng hiu chin ca ego trong vng kim sot. Mt thut ng khc
gi super-ego l lng tm.

Freud i ngc thi gian di tm du vt s hnh thnh ca super-ego trong hnh ng

nguyn thy, mt gi thuyt ni ting nht ca ng mc cm Oedipus s ni lon ca
m con trai git cht ngi cha nguyn thy, nhng ngi con ny b b li b nng
vi mt cm gic hi hn, sau h ni ti ha nhng cm on ca uy quyn cng
nhng lut l cm on trc y do ngi cha i din, vo bn trong chnh mnh thnh
Super-ego.

Super-ego thng t nhng i hi nghim trng, nhng tiu chun kht khe, nhng l
tng cho mi c nhn, thng khng thc t, khng d thc hin, v gy ra nhng bt
hnh ln. Freud cng cho rng c s tn ti ca mt super-ego tp th, kt tp th hin
qua hnh nh cc nh cc nh lnh o chnh tr hay tn gio mnh m, hay nhng con
ngi c thnh tu ln, super-ego tp th ny hot ng trn mt quy m ln hn trong
mt nn vn ha hay x hi.

Ph phn cc T chc Tn Gio

Phn ln con ngi (trong x hi phng Ty) iu chnh hnh vi ng x ca h theo cc

nguyn tc ca gio l tn gio, nhng tn t ch v s phn ca mnh trong bn tay
ca mt gt linh thing, ngi m Freud xem khng g khc hn mt hnh nh ngi cha
c bm cho phng ln thnh cao vi. Tn gio l da trn Tng lai ca mt o
tng, bi v n tr li cu hi trng tm v cu cnh ca cuc i chng ta trn mt
t, bng cch ch v mt th gii bn kia, sau ci cht.

Trong khi vch mt con ng n gin v gi to nh th i tm hnh phc, tn gio

trnh c cho m ng tn chng ri lon thn kinh c nhn, v khi phc tng
c tin tn gio ca h, h b mt chng nhiu lon thn kinh tp th ri. Nhng
Freud khinh mit th hnh phc m sng ny - tm qua s ph nhn s sng, v phc
tng m tn th c tin ph nhn l tr, v buc phi tun phc v iu kin nhng
phi l.

6.
L thuyt ca Sigmund Freud trong Civilization and its Discontents l s xung t gia
cc nhu cu bn nng c nhn v tp tc lun l ca ton b x hi l ngun gc gii
thch trng thi ca con ngi v s bt an, bt mn, khng thoi mi hnh phc, ri gy
hn, th nghch v cui cng, i n bo lc. i vi Freud, cuc vt ln ln nht trong
i sng thot ra t s lin kt gia th gii ni tm ca chng ta v x hi trong
chng ta sinh ra.
Chng ta, nh mi c nhn do bn nng sinh tn - phi kt hp vi nhng c nhn
khc, to dng nhng cng ng; chng ta phi sng chung sng cn. Nhng khi kt
hp nh vy, chng ta phi hy sinh, km ch rt nhiu nhng bn nng, mt i s tha
mn ton vn vn con ngi s khai c l c.

Trong x hi vn minh, chng ta lun lun nh mt a tr m c, tuy c dt vo nh

hng, cho n mn a thch, nhng phi chu nhng gii hn no , chng hn phi nhai
nut, cm tha cm a theo mt cch thc g b, cha k trc phi n mc chnh t,
phi ngi trn gh, bn bn n nh th no, khng c thch th ci to, ni ln, thc n
nu c xng, khng c nh xng, nm xung gm bn

Th nn, hi ha vi bn ngoi v bnh an bn trong ch c th t c khi chng ta hc

c cch kim sot nhng xung lc nng n ca chng ta bng cch gii quyt tnh
trng tri nghch ny.

Tuy nhin, v Freud tin rng nhng sc mnh hy hoi hin din trong tt c cc c nhn,
v do con ngi bi bn cht t nhin l thit yu phn-x hi v phn-vn ha.

y l nhng tin ca Freud kh c nhiu ngi chp nhn Sau cng tt c, Freud
m t con ngi nh sinh vt c bn nng gy hn hung hn v thc s khng th kim
sot c, cng kh ph hp vi hnh nh p cao thng vn con ngi xa nay vn
t v v mnh. Hn na, khi Freud nhc nh v s gy hn hung hn nh l bn nng
gc t-tn ti trong con ngi. l tr ngi ln nht vi vn minh, ng xc nh hiu
qu c vn , nhng ng khng a ra gii php hp l no v phn kim sot bn
nng gy hn hung hn v bn nng phn-x hi ny ca chng ta.

Tuy nhin, s i ch gia cc i hi bn nng v nhng kim ch ca vn minh lm

cho quan im ca Freud v tnh gy hn hay bn nng ph hoi ca con ngi thnh c
bit phc tp. Mt phn l v nhng xung lc ca hn th, tc gin v hung hn l, t
quan im ca Freud, chnh n bt ngun t s t bo tn sng cn.

Trong ci nhn ca Freud v con ngi v x hi, bo lc nh mt g khng th thot

khi v c nh l c s ca chnh s tn ti ca chng ta. N xut hin trong hai cp
; s bo hnh trong bn nng hoang d ni mi c nhn, v s bo hnh m vn minh
thc hnh vi chng ta, nh cn bng. V nu khng c t nht mt s lng cng
bch v t nht mt s lng cc hn ch sao cho ngang bng vi nhng xung lc i
tha mn trong mi c nhn, ha hp x hi khng th t c, vn minh cng khng
th duy tr c. S qun bnh gia i hi bn trong v p ch bn ngoi lc no cng
tm thi, mng manh trong xut dng lch s loi ngi.

L Dn Bn - bn nhp th nht
(Jan/2012)