Ayhan Gegin

SON A D I M
Ayhan Gegin 1970 stanbul doumlu. ODT
Felsefe blmn bitirdi. lk roman Kenarda
2003'te, ikinci roman Gen(li/.: Diiii 2006'da
yaymland. sanbul'da yayor.
 Metis Yaynlar
pek Sokak 5, 34433 Beyolu, stanbul
Tel: 212 2454696 Faks: 212 24545 19
e-posta: info@metiskitap.com
www.metiskitap.com

Metis Edebiyat
SON ADIM
Ayhan Gegin

Ayhan Gegin, 20 10
Metis Yaynlar, 20 10

lk Basm: Ocak 201 1

Yayn Y netmeni:
Mge Grsoy Skmen

Kapak Tasarm: Emine Bora

Dizgi ve Bask ncesi Hazrlk:

Metis Yaynclk Ltd.

Bask ve Cilt:
Yaylack Matbaaclk Ltd.
Fatih Sanayi Sitesi No: 12/ 197-203
Topkap, stanbul Tel: 2 12 5678003

ISBN-13: 978-975-342-789-0
AYHAN GEGN

SON ADIM

ti) metis
I
CiECENN BR YARISI babann ev halkn uyand rmak istemeyen ses
siz. dikkat l i ad mlarn iiti yorsun. Giysilerinin hrsn. gcrda
yan kapy, karanlkta nereden ge ldiini ,:karamad n ,:rdama
seslerini iitiyorsun.
Gzlerin i ayorsun. Bir an ger,:eken babann canlanp odada
yrdn sanyorsun. iki zaman st ste biniyor: gemiin bir an
imdiki zamana m geldi. yoksa sen ,:ocukluunun o anna geri mi
dndn, karar veremiyorsun. Her ikisi de olabil ir.
Ama baban dei l . babaanne bu. Gya seni uyandrmamaya a
l arak mutfakta bir eyler yapyor. kendi kend ine konuuyor.
Sesleri iitiyorsun, mutfaktaki takrtlar, borulara slk aldra
rak a l p kapanan su sesin i , uzaklarda bir yerde birden havlayp son
ra yine birden susan kpekleri; iinde gecenin uuldad sessizlii
ise btn gvdenle iitiyorsun. Uyuyabi len varl klar ol uumuz seni
hir an aknl a dryor. Gece byle kaynayan bir sessizlikle ge
rilmiken, bylesine ikin, doluyken nasl uyuyabil iyorduk, nas l
gzmz, kulaklarm z kapatabiliyorduk? Yal lar bunu reniyor
olmal, diye dnyorsun, o yzden uykular tuhaflayor. Yoksa
iilm sonsuz uyku dei l de, bir daha hi uyuyamamak ol masn?
Gzlerini kapat!
Her gece byle le drt aras uyanyorsun. Uykun iyi deil. Uy
ku seni dinlendirmiyor. Yataa girdiinden daha yorgun kalkyor
sun. Bu artk hayvan uykusu, diye dnyorsun.
B abaanne yznden mi? Belki. Kadn iyi deil , srekli szlan
yor. kendi kendine konuuyor, arlarndan yak nyor, somurtup du-

9
ruyor. Sabaha kar kalkyor. sonra da uyuyamyor. Yatakta dnp
duruyor. ahlayp otluyor. erkenden yataktan kyor. Herhalde sek
senine varmak zere. Kimi zaman o eri lmi bacaklar. kopacakm
gibi duran c l z kollar. kamburu, bu ryen, kokan, k lp buru
buru olan bedeni grmek bile tiksinmene yetiyor. Bir tek o kald.
Ne inat l k ama. Saat drt falan olma l . Kolunu kmldatp saatine
bakmak istemiyorsun.
B ir kamyon slak asfalt slklar saarak geiyor. at kenarla
rndan damlayan damlalarn dzensiz seslerinin fark na varyorsun.
Yamur yam. Bir karga bet bet tyor. Babaanne bir eyler mrl
danyor: "Ayy. bam dnyir, ya Hzr." Tuvalete gitmen gerek. ama
kalkmak, km ldamak istemiyorsun. Uyumal ym diyorsun. uyku
iyi. Gzlerin i kapat. Gzlerini kapatyorsun.

10
HER ZAMANK GB sekize doru uyanyorsun. Gz kapak larn ara
lamakta zorlanyorsun. Ar h issediyorsun. Bedenin arl sanki
elli katna km. Kalkmak iin kend ini yataktan ekip alman ge
rek. Peki kalkmadan bunu nasl yapacaksn . kendini nas l ekip
kartacaksn? Kaln perdeleri ek i l i oda holukta yeri ni bulmak ister
gibi saln yor. Darda c v ldayan sere leri iit iyorsun.
Be dakika sonra cep telefonunun alarm tam sekizde ttnde
-kimhilir nas l ya da hangi gle- yataktan k yor. ie gitmek iin
hazrlanmaya bal yorsun.
Babaanne mutfakta, kahvalt l klar karm , ay dem lemi.
Her zamanki giysileri i inde -mavi benekli lacivert pazen etei. es
kimi, rengi oktan solmu kahverengi hrkas, beyaz sa tellerinin
grnd barts. kaln oraplarnn stnde edikleri, terl ikle
ri- hrkasnn kollarn dirseklerine doru svam ay dolduruyor.
"Sen kalhti?" diye soruyor geldiini grnce, "aylar koyan?"
K ahvalt haz rlamamasn defalarca syledin, ama dinledii
yok, ara sra kafasna esiyor. yine hazrlyor. Azna ayakst birka
lokma atyorsun. babaanne "Otursana a olum," diyor, "otur. otur da
yle ye." Oturur oturmaz "Yene he uyuyamadm." diye yaknmaya
balyor. Oturduuna piman ol uyorsun. hemen kmalydm diye
dnyorsun. Sabahlar zaten sinirlisin. bu aralar iyice sinirli hisse
diyorsun. Kalkar kalkmaz ne konumak, ne de babaannenin bu bit
meyen yaknmalarn dinlemek istiyorsun.
Eylemlerine srekli elik eden ahlardan, aylardan, otlardan. aman
lardan birini daha uzunca karyor azndan, "Kemihlerim byle na
sl szlyi," d iyor, "sana nas diyem, ii sanh i byle, byle ufalaniyir. "
Bunu sylerken sa elini kaldryor, parmaklarn birbirine sr-

il
tyor. Tm bu kahvalt hazrlama. sabah karlama fasl bunun iin
ite. bu sabah yaknmas iin. Havadaki ele bakyorsun. A lp ka
panmakta zorlanan. deri si anm. buru buru bir el - kurumu. ta
lam. Ban onaylar gibi sall yorsun. Kemikleri yava yava eri
yor. Kulland il alardan biri de kemik ilac. Biri hap biiminde. di
eriyse her akam yatmadan nce bumuna skt bir sprey. Be ay
nce sresi bitmi raporunu uzatmak iin hastaneye gittiinizde ye
ni kemik lm sonucunu grmtn. Rapora gre kilosunda pek
bir deiiklik yoktu. birka kilo vermit i yalnz. ama boyu bir elli
birden bir krk yediye dmt. Bedenin bymesini biliyordun ama
klmesi de neyd i? Santim sant im klen bu beden seni baya
artmt.
Eriyen kemikleri gznn nne getiriyorsun: ierde un ya da
kum gibi bir eylere diinyorlar. ama kurumu. incelmi. inat
deri onlar srarla sarmay srdryor.
Asl nda abarn dnd arlar dnda gc kuvveti ye
rinde. sal iyi. zihni ak. Kendiyle gizli gizli gurur duyuyor. biri
maallah ok dinsin dediinde seviniyor. Telev izyondan ya da
komudan bir sebzenin. bir meyvenin una ya da buna ok iyi geldi
ini duyunca geciktirmeden uyguluyor. her gece yatmadan nce
birka cev iz krp ilerini gece boyunca suda bekletiyor. sabah a
kamna sar renge dnm svy iiyor ya da maydanoz saplarn
bir tencerede kaynatyor. birka gn boyunca birer bardak bundan
iiyor. B tn gn evde oturduundan -kmak istemiyor. yazn s
ca. k n souu. isli havay bahane ediyor. bacaklarnn arsn
dan yryemediini sylyor- kendine yapacak bir eyler i lla ka
ryor. Haftada bir temizliki kadnn gelmesine ramen "Zi l l i . he
eyi yapamyi ki." deyip yerleri siliyor. camlar sil iyor. fayanslar si
l iyor. ya da olmad musluklar parlatyor. aydanl. tencereleri
kaynatyor. Akam eve dndndeyse tek tek. ayr ntsyla yaptk
larn anlatyor. Arada bir Fatma Abla uruyor. Can skkn bir kom
uyu saymazsak tek ziyareti o -babaanneden on. on be ya kadar
kk. ayn kyden. uzaktan bir akraba. yaknlarda oturuyor- geli
yor. gelirken ta d havadisleri de geti riyor. kendi dil lerinde uzun
uzun konuuyorlar. Bunun dnda bazen birka ayda bir ziyaretine

12
gelen yolunu arm bir akraba oluyor ama genel olarak annenin
lmnden sonra gelen gidenin aya kesilmi.
Dar mutfak penceresinden kardaki balkon larn. at larn. ba
calarn. irili ufakl anak antenlerin arasndan gkyznn bir par
as grnyor. Kk gri bulutlar para para kayarcasna yavaa
akyor. B i r an mart gnei mutfakta parl yor. Bir gn tanesi ba
baannenin kulandaki altn kpenin halkasda kay yor. Parlak, g
m bir damla. Ildayp snyor. Babaannenin yznn bir an lna
deitiini gryorsun. yzndek i buruuklarn yn deiiyor. iz
giler yukar doru k yor. aklna bir bitkinin ya da bir deniz hayva
nnn a ynelen ince. saydam uzant lar geliyor. Yz tombu l , se
vimli, ho bir nine grntsne dnyor. Bakalaryla olunca ga
yet iyi taknr bu yz. Bir gen kz utanga haline brndn
bile grmtn bu yzn. Yz sanki arl k yz deil de hamunmsu.
plastik bir maske, ama gi zlemek iin dei l . aa vurmak iin var.
Doal oyunculuk, kularda, kedilerde olduu gibi. bazen gerekten
yal m yoksa yaly m oynuyor, pheye dyorsun. izgi ler ye
niden aaya dyor.
Belki de ktan dolay biraz yumuuyorsun: "B ugn hava g
nel i olacak galiba."
" Ey i , eyi. daa gelsin yaz. Gn donduh be. Aman. ne g t yle.
Hep dm. hep. B u ev de he snmyi k i . "
Bozuk, yarm, krk dkk szckler. K ulaklarn trmalyor. B i r
dil mi b u diye dnyorsun. b u yaptmz b i r konuma m'!
" Ben kyorum, yoksa ge kalacam." diyorsun.
Babaanne de o zaman acele et, gibi bir eyler sylyor. Kapya
kadar seni geiriyor, paltonu giyer. botlarn ayana geirirken ba
nda dikiliyor. Eli ak kapya dayal, backlar balamam izliyor.
Byle beklemene gerek yok. demenin bir faydas yok. Ne olur ne ol
maz d iye emsiyeni yanna al yorsun, paltonun cebine sktryor
sun. Kapy kapatmadan nce. "Hava bugn scak olacak herhalde,"
diyorsun, "sen yine de doalgaz kapama. yle azar azar yansn."
"Yoh, kapamam. Neye kapatan? Zaten bilmiyim ki dgmeleri.
kartryam hangesi hangesi . "
" y i . Hi el leme o zaman."

u
 "Tamam olum. tamam. Hade. Al lah iini rast getirsin."
Apartmann loluu ve ar kokusu iinde merdivenlerden inip
darya kyorsun.

Ak hava iyi geliyor. Darda olmaktan , soluka parlayan g

neten, sabah esintisinin yzn yalamasndan honut ol uyorsun.
Cadde halii yer yer slak, kaldrm kenarlarnda su birikintileri var.
Geceki yamur bu boucu, ou be-alt kat l , boyas oktan atm
sral apartmanlarn birbiri zerine devri lircesine ykseldii dar so
ka bile temizlemi grnyor. Sokan nas l sa kalm tek aac
olan c l z akasya d cephesindeki mozaiklerin kararp dklmeye
balad bir apartman n nnde kar beyaz ieklerini am bile,
bir sere srs stne konmu. tyor. Az tede kol kola girmi
iki gen kz yryor. halar dik, salar esintide dalgalanarak sert,
kararl . ama hafir ad ml arla ie gidiyorlar. herhalde civardaki yz
lerce konfeksiyon atlyelerinden birine. ki kk okullu ocuun
sal lana sallana yryleri sana bir aylaklk esintisi getiriyor, istas
yona yrye yrye inmeyi tlnyorsun. Ama ge kalacan d
nerek vazgeiyorsun. Apartman larn birinden bir kadn pencereyi
ap bir rty hzl hzl silkel iyor. sonra serte kapatyor: ev kad
nnn gne balama iaret i .
Tenha, glgeli. henz sessizlik iindek i birka ara sokaktan, ye
ni yeni a lm dkkanlarn nnden geip imdiden grltye, ke
mekee, egzoz duman na boulmu ana caddeye kyorsun. Gelen
minibslerden birine el ediyorsun. nnde serte duran minibse
atlyor, dolu minibste, ayakta, yoku aa sars la sarsla yap lan
on be dakikal k ksa bir yolculuktan sonra istasyonun nnde ini
yorsun. Alak tavan l , dar, neml i. lo tnele giriyor. kenarlar yosun
tutmu ta merdivenlerden kyor. turnikeden geip istasyona giri
yorsun.
stasyon kalabal k. Sralara oturmu, duvar diplerine yaslanm
ya da yalpalayan admlarla ar a r dolaan insanlar treni bekliyor.
Duvarda as l tarifeye gre trenin gelmesine daha be dakika var.
Ar ar i leri geri yryorsun. Geceden kalma dnceler de ka
fanda dolayor. Arla yorum, d iye dnyorsun, giderek arla-

14
yorum, cierlerime dolan suyu hissediyorum.
Mendil satan bir kz ocuu yan na yana p glmseyerek men
dil alp al mayacan soruyor. K z zaten neredeyse her sabah gr
yorsun. Sekiz ya da dokuz yalarnda, ok gzel bir kz ocuu bu .
Gzellii bir kez daha seni artyor. Hafife ne ei l iyor. uzun uzun,
utanmakszn bakyorsun yzne. K z olaanst koyuluktaki siyah
gzlerini yere indiriyor, beklerken bedenini hafife iki yana sall yor,
sonra gitmeye davranyor. " Dur, dur," deyip bir mendil al yorsun.
lerde, uzun sralarn birinde oturan iki ocuklu bir kad nn nnde
duruyor bu kez, kadn da kz ocuundan etki lenm i olacak ki men
dil alrken bir-iki soru soruyor, kzn siyah salarn. saydam yanak
larn okuyor.
Ama belki hep ardm, ocukluumda bile.
Yine de tm bu arl a karn -akl na suyun yzeyine vuran
imi bir ceset grnts geliyor- kendini kendin dediin eye yer
letirmekte zorluk ekiyorsun. Olduka incelmi hissediyorsun.
sank i btn varl n kolayca da labi lecek ince bir d deride toplan
m; ya da saydam, anm bir kabuk. ii bo bir kav ksn. Ama bun
lar bile fazla kat. Kendini derinin nemine. biraz buhara ya da duma
na dnm gibi hissediyorsun. Bu nem, buhar ya da duman teki
sinin -kendi dediin eyin- az stnde ttyor, geriye ya da ileriye
doru kayyor. Ama hangi rzgarn ya da dev inimin etkisinde?

Tren istasyona grltyle, kvrlarak giriyor. Trene biniyor, ka

labaln iinde, bedenler arasnda, kendine bir yer buluyorsun.

B ir bakalm. Bu tren kalabalndak i her insann bir ad var, elbette

senin de. Ama adnla kendin arasndaki i li kiyi yitirmi gibisin, bu
ad kime verildi, kimi iaret ediyor, emin deilsin. yle ki imdi bu
kalabalkta biri sana seslense dnp bakman iin bu adn birka de
fa tekrarlanmas , ad n sen in olduunu anmsaman iin bir sre ge
mesi gerekecek.
Ya da gerek olan be lki bu ad. arlan, syleneni anlayan, ya-

15
nt veren; yerine getiren, eyleyen. yapan bu adn kendisi. sen deil.
yleyse bu ad -Al isan ad- hal:l i gryor.
Asl nda ad n Ali hsan. ama ocukluundan beri Ali san diyorlar,
sen de ad n sylerken y le diyorsun. Burada, Kkekmece'de, s
valar dklmek zere olan be katl apartmann drdnc katnda
oda, bir salonluk evde babaannenle birlikte yayorsun. Bir za
manlar ev kalabalkt, dede vard. anne baba vard, aabey vard . M i
safirler, kyden gelenler. akrabalar. yatya kalanlarla hi bo olmaz
d ev. imdi dnnce evin byle t)()a lm ol uuna aryorsun.
Burada. bu semtte dodun. (Burada'! Ama neresi buras? Bura
y da bir buraya yerleirneke glk ekiyorsun. Asl nda hibir
buray bir buraya yerlqtire iyorsu .) Clee ayn yirmi drdnde
otuz drt yana tas. Ottu diirt y l n neredeyse tamam n bu hi
deimeyen ama inas her sren semtte. K keknece'de geir
din. Doduun ev, -diirt mahalle yukarda kk bir gecekonduy
du. Artk yok. Yerinde imdi ok katl tir apartman yksel iyor.
Sonra? Sonra. liseden sonra, Eskiehir niversitesi letiim Fa
kltesini kazannca Eskiehir'e gittin. lk y l tek bana olman n sar
holuuyla renci yaam na daldn. Nihayet, dedin kendine, niha
yet evden uzaktaym, kurtuldum. Sigaraya baladn -tad elbette ber
batt , ama el inde srekli sigarayla dolamak houna gidiyordu- iki
ye altn. Salarn uzaynca kesmedin. Arkadalar edindin. K zlar
sz konusu olunca ekingendin. yine de nasl olduuna kendin de a
arak bir kzla sevgili olabildin. l k sevgilim diyebi lirsin onun iin.
Ayrca yattn i lk kadn. Birlikte fi lmler seyrettiniz, yatakta iir ki
taplar, romanlar okudunuz. Felsefe kitaplarna dadandn, bir ara
Zcrdt' d i l i nden drmedin. Haftan n -drt gn kzn evin
deydin artk, okula falan gittiin yoktu . Seviiyor, fi lm izl iyor, oku
yor, tartyor, akamlar renci barlarna tak l yordunuz.
Bir yl byle srd. Kzla ayrldnz. imdi neden ini bile anm
samyorsun. S klmaya baladn. Porsuk aynn iki kenarnda dier
tm memur, asker, renci kalabal yla birlikte sknt l , aylak.
ayaklarn srye srye dolap durdun ya da bir kafeye oturup bu
kez gelip geenleri seyrettin. Derslerin berbatt, bir yldr hibir der
se girdiin yoktu. Ama umurunda dei ldi. Kenti de, okulu da, tiple-

16
ri de beenmiyordun. Gnlerini bo bo geiriyordun. Baka kz ar
kadalarn oldu. Ama onlara kar pek de bir ey hissettiini syle
ycmezdin. Tak l yordun. Bazlarn iten ie kmsyordun. Zaten
her eyi kmsyordun. Btn yaam biimlerine -ki sence bunla
rn hepsi aynyd, birbirine benzerdi- tepeden bakyordun. Gr
nte gerekten deer verdiin ya da ciddiye aldn bir ey yok gi
biydi . Giderek iine kapandn, ok az konuan biri oldun (zaten ge
veze say lmazdn).
nc y l n sonunda yazn stanbul'a geldin. Baban a r has
tayd . Birka ay iinde o koca bedenin hzla eriyip gittiine tan k ol
dun. Bu kadar sessiz, yumuak bir adamn lmnn bylesine kor
kun, ac lar iinde olmasn hi anlamad n. Babann lm bahane
oldu, okulu braktn. Annenin itirazlarna hi aldrmadn.
Bir sre isiz gsz dolatn. nceleri mahalle arkadalarna
ayak uydurmaya altn. Bir defa --onlarla birliktesin diye, zorunlu
olarak- bir kavgaya kartn. Kavgada tek yumruk bile atmadn,
ama baklanan sen oldun. Bacandan yaralandn, ama ciddi bir
ey deildi, yalnzca bir-iki hafta evde yattn.
Sonunda i aramaya koyuldun. bulmak kolay deildi, zaten as
gari cretten fazlasn vermiyorlard. Fazla ansn da yoktu. Yazn bir
tatil kasabasna gidip orada -drt ay garson olarak altn. Geri
dndn. Mahal leden bir arkadan iecek firmasnn birinde plasiyer
olarak alyordu. O syleyince oraya bavurdun. Bir y l kadar ora
da altn. Ayrldn. B i r y l kadar daha bo gezdin, ne yapacam di
ye kara kara dnmeye baladn.
Bir akrabann yannda Topkap'da bir matbaada ie girdin. ri l i
ufakl matbaa dkkanlarndan oluan, alanlar arasnda yar ak
cezaevine benzetilen byk bir hand buras. S izinki st katlarda
k k bir dkkand, sk sk arzalanan, eski psk iki makinede o
unlukla kartv izit ile dn davetiyesi basyordunuz. B i r y l kadar
orada al tktan sonra akrabaya bulatna piman olup ayrldn.
Bir sre daha bo gezdin. Ardndan bir i la firmasnn deposuna gir
din. Drt-be yl kadar orada altn, az ok depoculuk iini ren
din, k sa sren baka bir i deitirmeden sonra, paras biraz daha
iyi olan bu son ie getin.

17
 Yirmi yedi yandayken, burada stanbul'da, niversite zaman
larnda iten ie, uzaktan holandn bir k zla kar latn. Bu kar
lamay bir frsat olarak dndn. (Neyin frsat? Belki nihayet bir
yaam kurabilmek, sevebilmek, bir erkek olabilmek . . . ) Be y l bir
l i kte geirdiniz. Ama ikinizin de bekledii gibi olmad. Son iki yl
imdi baz larn anmsadnda yznn kzard kavgalarla, didi
meler, birbirini aalamalarla geirdiniz. Sonunda ayrlabildiniz.
Belki bu ayn zamanda genliinin de ( ama hangi genlik, ne zaman
yaanm, ne zaman bitmi?) kesin olarak bittiini anladn and.

Rusya' da yaayan, senden drt ya byk bir aabeyin var. Bu

rada stanbul'da mhendis lik okudu. Baban n l mnden hemen
sonra Rusya'ya git i . be yl nce de bir Rus'la evlendi. Biri kadnn
nceki kocasndan olmak zere iki kz var imdi. En son annenin
cenazesinde yalnz gelmi, o zaman grmtn. Gelmek iin kendi
ni zorlad bel l iydi , dnmek iin sabrszland da. Zaten cenaze
den hemen sonra dnd. bir daha uramad. yle grnyor ki gel
meye niyeti yok. Y lda bir-iki defa akl na esince Rusya'dan telefon
ediyor, paraya ihtiyacnzn olup olmadn soruyor. Sen de her se
ferinde yok diyorsun.
Babandan kalma u daire olmasayd , elbette ilerin senin iin
ok daha zor olacann gayet iyi farkndasn. Baban biriktire birik
tire almt bu daireyi . Dedenin paras ile babaannenin gz gibi sak
lad, ev almaya karar veri ldiinde eksii tamamlamak iin bozdu
rulan altnlar, beibiryerdeleri de iinde var. Maan ok dei l, ama
idare eder. Babaannenin dededen kalma emekl i maa da var. Ama
bu paraya dokunmuyorsun. Kadn paralar renklerine gre az buuk
tanyor. Gn iinde ekmek, ay ya da st gibi ufak tefek eyler alarak
bir ksmn harcyor, kalann da yeterince biriktiine karar verince
vadeli hesabna --0kuma yazmas olmadndan iyice karmaklaa
cak banka ilemlerinden dolay hesab sen in adna amtnz- yatr
mas iin sana veriyor. Kefen param, diyor, bu parayla beni gtrp
dedenin yanna gmersin. mezarm yaparsn. Geri getirdiin banka

18
czdann alp yeniden zenle sakl yor. Aslnda bankada parasnn
baya biriktiini dnyor.
Ama bu kadar yeter.
Annemin yl nce, diyorsun, babamn lmnden tam on bir
yl sonra lmesini de sayarsak bunlar yaam mn bel l i bal olaylar .
Yaammn olaylar, hayat hikayem.
Ama hikaye buysa bile bu boluk duygusunu nereye yerletire
ceim? B un l ar hayatmn olaylarysa eer. bana geldikleri kim?
Olaylar, dnnce seni zen ya da yzn kzartan olaylar bile san
ki bir yandan sana hi dokunmad. On lar yaarken de yle hissedi
yordun, imdi dndnde de. Bana gelenler tam aksine sanki
seni yaadklarndan almaz bir mesafey le ayrmak iin oldu; her
olan iki kere oluyormu gibi - bir kez olarak ama ayn anda bir kez
de olmayarak. Sana yle geliyor ki payna bu olmayan ksm daha
ok dyor. (Eer yleyse hikayen in anlat kim'dense, kim dci/'i
daha ok oluyorsun.)
Dahas: bana hi gelmemesine ramen yaamn oktan bitmi
gibi hissediyorsun. Sanki baka biri -senin bir benzerin, hatta tpa
tp ein, senden bakas dei l phesiz, y ine de bir bakas- tm ya
amn senden nce yaayp senden nce bitirdi. Sadece imdiki ya
amn dei l , hayal edebilecein ya da gerekleebilecek btn ola
s yaamlarn da tketip sen daha balayamadan bitirdi.
Yaamm, diyorsun, ok nce bitmi, ok nce olup sona ermi.
Bir gemi yok, diyorsun, kimin gemii bu bilmiyorum ama be
nim dei l, benimse bile daha ok bir duvarn ya da duvar biimi nde
ykselmi bir saydamln gerisinde, gelecekse ... Belki o da oktan
yitip gitti . O teki senden nce yaayan, geleceini de senden nce
yaayp tketti.

Bazen kendin iin bir gelecek hayal etmeye alyorsun, ama

gznn nnde yalnzca titreyen bir koyuluk. dalgalanan bir ka
ranlk beliriyor. Ya gerekten gelecek oktan olup bitti, ya da sen
hayal etme gcnden yoksunsun. O karanlkta koyu bir leke gr
yorsun: rzgarda rpnan siyah bez paras , ya da yzeyde srkle
nen kara bir yelken paavras gibi bir ey.

19
 Gelecek, diyorsun, iinde beni m olmadm, asla olamayaca
m, bana asla gelmeyecek olan gelecek ...

Uzun sredir k imseyle bir i l ikin yok. Uzun sredir h ibir ka

dnla yaknlamadn, ya da yaknlaamadn. Rastlaynca ayakst
konutuun eski mahalle arkadalarn saymazsak arkadan da
yok .

20
TEKRARIN AKAN, saldran, ykselip alalan. sessiz bir inleme gibi
uzayan gcrts iinde her sabah ayn eylemlerle, el edilen minibse,
istasyona. ite kaka alan trenin pasl kaplarndan gvdeler kalaba
lna, kurun renkli denizin yaklap uzak lat pencere kenarna,
hattn iki yan boyunca seyrelip younlaan tozlu yei llikleri n iin
den be durak sonra Bakrky'e, boalan kalabalkla birlikte dar
ya, mezarl k duvarnn, gerisinde ykselen, kargalarn tepesinde u
tuu dingin selv i lerin yan boyunca geni, dncel i admlarla ie.
B i l incin oktandr tersine dnm gibi hissediyorsun, uykuda
gz kapaksz bir gz gibi uyank, gn iinde yar yarya kapal .
in, kuru mama ithal eden bir irketi n depo blmnde. Asl nda
birka i alannda faal iyet gsteren byk bir ortak ln kk bir
dal bu irket. Burada efle beraber be kiisiniz. nde, giriin san
da, efin kartonpiyerden yaplm kk odasnn karsnda kendi
kk masan var. Szde, depodakileri n en okumuu olduundan e
fin yardmcs gibi bir eysin. Faturalarn, irsaliyelerin dzenlenme
si. saym, raporlama ya da yazmalarn bir bl m iinin bir para
s. Ama bunlar oktan angarya ilere dnm, sen de asl olarak di
erleriyle birlikte sonu hi gelmeyen siparileri hazrl yor, kol i leyip
duruyorsun.
irket alt katl bir binann ilk katnda, depo en alt katnda.
Depo kk, iindeki her ey tk tk. ler youn olduunda mal
lar nas l sd racanz bilemiyorsunuz, plastik paletler zerinde
yan yana dizili koli tepelerinden neredeyse hareket edecek alan kal
myor. Mamalar Amerika'dan ithal edi l i yor, nce kiral k bir ana de
poya geliyor, ana depodan stok ve sipari durumuna gre haftada bir
ya da iki kez para para buraya, buradan da yurtiindeki sat nok-

21
talarna ya da datmclara gidiyor. arkadalarn bir mama irke
tinde al malarna ramen. insanlarn bunca paray niin evcil hay
vanlara harcad klarn hi anlamyor. Onlara gre bunlar ya evinde
yirmi kedi besleyen yalnz, yal kadnlar, ya sakat, kafadan hasta
kii ler, ya hayvan ocuk yerine koyan ocuksuz aileler ya da zen
gin mark lar. ef bile ara sra kend ini tutamayp " B unlara harca
nan paray la." diyor, "Trkiye'deki alar doyurur, sokaktaki ocuk
lar , yetim leri kurtarrsn." Ama adamn gerekten alar , yetimleri
falan dert ettiine inanmyorsun. En ok hangisinden nefret ediyor
lar karam yorsun, ev hayvanlarndan m. sahiplerinden mi yoksa
bu iin kendisinden mi?
Depo en fazla yz metre kare olmasna. btn gn yan yana,
omuz omuza olmanza ramen drt yl boyunca kimseyle iin ge
rektirdiinin tesinde bir il iki kurmad n. Zaten kimsenin byle bir
abas yok. Her gn zanan gesin ya da sonu gelmeyen al maya
elik etsin diye yaplan akalar, espriler, taklmalar dnda kimse
nin kimseye anlatacak bir ey i yok. Herkes niin burada olduunu
ok iyi biliyor, para kazanmak ya da geinmek denen ey iin. Her
biri tekine sinir bozucu duruu ya da bak yla u gerei anmsat
mak iin var sanki: yaam acmasz, sak n deyim deme, bir kez
dtn m, sokak kpeinden beter ol ursun.
st katlar idari bl m lere ait. u ya da bu blmle telefonla ko
numak d nda onlarla da bir il ikin yok. H alkla l iki ler bl mn
de gen kz alyor. Kzlarn de niversite mezunu, iyi giyi
niyor, kendilerine iyi bakyor, lenleri birli kte le yemeine gidi
yor, sonra glerek. neeli geri dnyorlar. Bir tanesi uzun sre hou
na gitmiti. Balk etl i, dolgun gvdeli, gzel, geni kalalar olan bir
kz. Gvdesi gibi scakkanl bir havas var. Bazen aaya indiinde
ya da le yemei iin dar karlarken aktrmadan kalalarna ya
da gslerine bakyorsun. Tabii bakann bir tek sen olmadnn
farkndasn. Bir sre geceleri hayalinde o vard . Sonra geti. Arzun
zaten o kadndan bu kadna uzaktan dolap duruyor. (Uzun sre ol
du, bir kadna nas l yana lr, nasl konuulur anlamyorsun artk.
Belki bu da yalnzca bir al kanlk meselesidir. B i r kadnla yaama
ya almak gibi insan kadns zl a da alyordur.)

22
 Elbette sen de ie kar hi iyi duygular beslemiyorsun. Ama ar
tk nefret ettiini, sevmediini de syleyemezsin. tek hissettiin ey
bkknlk. Genelde yaplmas gerekl i ileri eksiksiz yapmaya zen
gsteriyor, geri kalan her eye kaytsz durmaya alyorsun. Ola
bildiince gze batmamaya, geri durmaya alyorsun. Bu lduun
yntem bu (belki uzun sredir yaama yntem in bu). Yine de bazen
i yrsn diye her eyin lmlca geitirilmesine dayanamadn
zamanlar oluyor. O zaman kendince bir eyler yapyor, birine sert
kyor ya da ii savsaklyor, sk sk baheye kp geri gelmiyorsun.
Ama elbette byle durumlarda senin iini bu kez teki lerin, zellik
le Sleyman'n srtlandn gayet iyi biliyorsun. Kendi kendine
kfr basyorsun. Ama fark ndasn; yararsz. ocuka tepk iler bun
lar, peki olgun tepki nasl olacak? Baheye k yor. evcil letiri lmi
hayvan lar asl bizleriz, diye dnyorsun.

Sleyman depoda yaknlk benzeri bir ey hissettiini syleye

bi lecein tek kii. Belki ocukken baban seni alt fabrikaya g
trdnde orada tandn ii leri anmsattndan, ya da burada
bulunduu yerden honutasna ayaklar yere salam basan tek kii
nin o olduunu dndnden byle hissediyorsun. Ar ilerin
ounu Sleyman yapyor. Zaten bu ar ileri yapmak iin ie aln
m. Ama en az maa alan da o. Ortadan terk, kyde bym. on
sekiz yanda stanbul'a gelmi. imdi yirmi alt yanda. Deponun
saf grlen, srekl i kend isine tak lnan adam da o. Taklmalara al
drmyor, glerek yant veriyor. Glmsemesi yznn dier i fade
leri gibi yarm. Kydeki eski bir kazadan dolay koca suratnn sa
yan fe lli gibi donuk. Ama herhalde bu tak lmalar ounlukla ho
una gidiyor. ini iyi yaptn, deerini gsterdiini karyor bun
lardan. Akrabalar ya da komularna kyasla durumunu iyi gryor.
nceki iine gre -iyerlerine. brolara cam siliciliine ya da te
mizl ie gidiyordu- baya i lerlemi say lr. Planlarn oktan yap
m, para biriktiriyor. Kendiyle gurur duyuyor. B i r tek karsnn ha
a evlere, temizlie gitmesi cann skyor, ama her ey dzgn gi
derse yaknda karsnn al masna gerek kalmayacan hesap edi
yor. Planlarna gre be y l iinde ev sahibi olma hayalini gerekle-

23
tirebi lecek. Bunlar ara sra deponun arka taraflarnda bir yerde ay
molas iin oturur ya da iten kp istasyona doru yrrlerken sr
larn veri r gibi anlatyor. Sana gvendiini gsteriyor bu, ya da sen
yle yorumlamay tercih ediyorsun. En ok korktuu, bakalarnn
kskanl, kem gzler. O yzden genelde azn sk tutuyor. Ka
pal , temkinli bir yan, kendine gre kurnazlklar, kendi tarznda
efe yaranma yollar var.
Her eyin en hesaplsn. peynirin, bayramlk lokumun ya da
klk bir montun nerede ucuza satldn, otobslerin numaralarn
ya da bir yerden bir yere seyahat etmenin en ucuz yolunu bilir. Her
ey iin bir tavsiyesi vardr.
"Birader," byle sesleniyor sana, "birader, eve gid ince hanma
leene lk su koyduruyorum. iine de tuz. Ayaklarm tuzlu suda bir
yarm saat tutuyorum. ars falan kalm yor. Sen de yap. Tuzlu su
ok i y i . "
Bazen Sleyman', binann camlarn temizlemek iin gelen cam
c arkadayla mola srasnda bir keye oturmu, neredeyse kafa ka
faya verm i konuurlarken gryorsun. yle ciddi bir edayla, baka
l ar duymasn diyeymi gibi fsltyla konuuyorlar ki sanki ok te
mel, yaamsal. ayn zamanda gizli kalmas gereken bir eylerden
bahsettikleri izlenimine kaplyorsun. Oysa ok iyi biliyorsun ki yal
nzca gnlk olaylardan, mahal lelerinden. faturalardan. paradan ko
nuuyorlar.
le yemei sonrasnda herkesin keyfi yerine geldiinde biri
Sleyman'a laf atyor: "Senin camc kr mr ama," diyor, "tepelerde
hep, plazalarn camlarn s i liyor."
"Yksekte alan cam silicileri dierlerine gre daha fazla pa
ra al yor ya," diye ortaya aklyor.
" Kr deil," diyor S leyman.
" Nasl dei l . geen bizim muhasebeci M ustafa'ya 'ne dedi n ab
l a,' demi ya ite olum."
S leyman dah i l , herkes kahkahalarla glyor. B i r sre bu espri.
bayatlayana ya da yeni bir tanesi bulunana kadar yap l yor. Herkes
birbirine "anlamadm, ne dedin abla?" diyor, ef geerken Sley
man'a "ne dedin abla?" diye taklyor.

24
 " Kr deil," diye aklama yapyor S leyman. " ama g7.leri ba
ya bozuk, doktor gz sini rlerin ok zayf, i lerde kr olabi lirsin de
mi."
leden sonralar i se yeniden siparilerin kar lanmas. bir s
r paketin hazrlanmas , bayilere datlmas iine aralksz girii
yorsunuz. Arada aklna gel ip babaanneyi aryorsun . Bir eye ihtiya
c olup olmadn soruyor. i uzarsa, ge kalabil irim diye anmsat
yorsun, bekleme. Babaanne telefonla arama yapamyor, o yzden
sen aramak zoru ndasn , bazen ama dmesi yerine kapama d
mesine basyor. Sinirleniyor, ama az sonra yeniden aryorsun. Baz
gnler yle youn ol uyor ki iten ktnda kend ini sarho gibi his
sediyorsun. almaktan sarho olmak diye bir ey v ar. sarho olu
yorsun.

k, hava uygunsa ya da ok yorgun dei isen kyya. Bakr

ky sah i l i ne iniyorsun. Tenha sahilde oturuyor, karanlk gece deni
zini izliyorsun. Puslu havada, bu kara boluun zerinde soluk ya
da parlak klar olarak yaylm gemi lere, akta bekleyen kara tan
kerlerine, yk gemilerine, yanap kalkan deniz otobslerine. tede
hafife sal lanan balk teknelerine bakyorsun. Bu nnde uzanan
l karanlkta souk. cansz. cvk, vck vck bir eyler var. Mar
mara diye adlandrlan denizden ok bir amur karan lna ya da ba
takl a bakyorrnusun gibi gel iyor sana. Ama yleyse ayn zaman
da seni bylesine etki leyen ey nedir? Kentin arkadaki uultusu, sa
hil yolundan geip giden arabalarn grlts gide gide eki l iyor,
kent i n uultusunu crcr bceklerin i n tiz t gibi duymaya bal
yorsun. Ara sra nnden arabasnn ucunda sal lanan feneriyle bir
msrc geiyor, bir sarho sallana sallana yryor, yeni yetmelerden
olumu bir kalabalk bara ara geiyor, yan yana yryen iki
kadn geerken bel l i bel i rsizce yavalayp sen i szyor. Lolukta
gz bebekleri parlyor. Karanlkta kvrm kvrm dklen bir glge
gibi salnan gvdelerinden havaya gizeml i bir koku yay l yormu
gibi gel i yor sana, ar ar uzaklayorlar.
Kafan n iine seni dnmeye zorlayarak bir y n ey
yor, d i l i n ucuna kadar gelen ama bir trl karlamayan bir szck

25
gibi beden inin ucuna kadar bir ey geliyor. Ama hibir dnce
oluturmuyor bunlar, aksine dnmeni olanaksz k l yor, kafanda
hibirini bir ucundan tutamadn bel irsiz paralarn bir yn, bir
yamal boha karmaas srekli dnp duruyor. Dnemiyorsun
ak. Kafann iinde bir sis var, kafan bu sisin iine gmlm, bu
sise sar lm.
zerine uyku gibi bir ey kyor, ban ne dyor. Ama uy
ku deil bu. U ykuysa bile, yukardan gel ip zerine y k l yor, tm ha
vay emerek seni saryor. Ama kk bir delik de brakyor sana, le
enden srayan baln solungalarn iirmesi gibi, bu srekli ha
vaszl solu diye.

Akam dnte babaannenin gvenlik k i l idini dndrp a ve te

levizyonun yksek sesi kar l yor sen i . ki sene nce civarda hrsz
lk olay lar iyice art p mahalleden -be ev soyulunca, korkan ba
baanne her akam hrszlardan bahsetmeye balaynca taktnntn
bu el i k kapy. B u yzden, eve her gelite, sinir bozucu bir biimde
eve girmek iin hep zili almak, babaannenin kapy an bekle
mek zorundasn.
"Alisan olum, sen geldin?" diyor ya da soruyor kapy atktan
sonra babaanne, sanki grnmen yetmezmi gibi bir kez de evet de
yip ses vermen gerekiyor.
D i l inin ucuna gelen ters yan tlar geri itiyorsun, "evet" diyor-
sun.
eri girip telev izyonun sesini ksyorsun.
" Nerde kaldn olum? A msan? Yemeh yedin?"
"Yok, am. Ama sen otur, ben hazrlarm. nce bir dua gire
yim."
" Dur hav lunu getirem o zaman, lifin banyoda herhal."
"Tamam, tamam babaanne. Ben hal lederim, sen git telev izyo
nunu izle."
Banyodan ktktan sonra mutfaa gidiyor, dnden kalan fasul
yeyle yourdu dolaptan karyorsun. K k masada h zlca y iyor-

26
sun. Yemekten sonra salona gel iyor, l koltua uzanyorsun. Bir
sre babaanneyle televizyona bakyorsun. Babaanne leden sonra
kadn programlarn izliyor, akamlar ise dizi leri. Seyrederken z
lyor, glyor, ah vah ediyor, i y i leri uyaryor. ktlere kfrediyor.
Bugn yapp ettiklerin i anlatmaya giriiyor hemen, "Buralar bi
alam dedim," diyor, her zamanki gibi kendini kaptryor, ayrntsy
la anlatyor, "banyoya girdim, fayanslarn aralar kararm, nas u
ratm, ha byle ip gibi kir ht , yaa," diyor gururla, "ama yoruldum
valla." Babaanne anlatrken dinler gibi yapyorsun, ama syled ikle
ri kulana grlt gibi geliyor, dil artk konumuyor da yemek yer
kenki gibi sanki aprdyor.
Akama doru Fatma gelmi. B ugn get irdii havadis kydeki
yal lardan bilmem kimin lmesi . Babaanne lenden bahsediyor,
sonra hepsi erken gitti diye dedeyi, babay, anneyi anyor, dvn
yor biraz, ne yapak A llah byle yazm , diyor. Ardndan "bah sana
diyem , " deyip len ya l lar sayyor:
"Bu Semo, len, pi A l i , oh ya l yd, epeyi vard, benden b
yht, o da gitti. Baban n anal Clsa, o da ld, Seycemal vard,
ld, Glistan, ne eyi, ne eyi kad nd, hatrladn. dedenin bacsi, Al
lah rahmet eylesin, o da ld. Yal l ardan he kimse kalmad, kyde
oh ya l j Kek i l kald . Anann byh amcasdr. Epeyi yaldr.
Fecira var, halan, baban n ablas, lakin o daha dintir. Yaa."
Sonra yar yarya kendine syler gibi ekliyor: "Ama lm yene
eyidir, eyidir. A llah teki yataa drmesi n."
lmden bahsediyor ama bazen senden bile daha can l olduu
nu dnyorsun. B tn bu yapp etmeleriyle lm beklerken oya
landn dnyorsun. Sana gre lmemek, bir gn daha yaamak
iin cann diine takm. var gcyle, hrsla abalyor.
Temizlik babaannenin hayat boyunca yapt i olmutu. Lise
ye getiinde bile onun hata temizl ie gidip geldiini anmsyor
sun. Belki ocukluunda ona i l ikin tek bir an parasna bile bu
yzden sahip deilsin. Kadn evde hi olmamt, ya da belki evde
olduunda bile yokmu gibiydi . Ama doru olamazd bu. Annenle
aralarndaki ekimeleri anmsyorsun. Birka olayl gn de.
Aslnda dedenin nc kars. Dedenin ilk kars ikinci ocu-

27
unu -yani baban, i lk ocuk bir kz ocuu, halan- dourduktan
birka y l sonra lm. Dede uzun bir bekarlk yaamndan sonra
herhalde yalnzl ktan bkm olacak ki yeniden evlenmi - ya da res
mi bir nikah olmadna gre, yaamaya balam. Sylenenlerden
aklnda bu kadnn dedeyi kartacak kadar fena olduu kalm. On
sekiz yanda bir del ikanlyken stanbul'a gen olunun yanna gel
mi (ya da kam). Dede burada bir fabrikaya ii olarak girmi.
Olunun o srada kyde. ocukluklar zaten beraber gemi bir sz
l s varm, bir y l sonra evlenip karsn ( annen) yanna alm. a
l kan olan dede. patronun gz onu tutunca birka y l iinde usta
bala ykselmi. Babaanneyle tanmas da bu sayede olmu. Bir
gn patron evinde yat l kalp ev ilerini yapan bir kadndan sz et
mi ona, sizin oral dem i. hizi evde yatya kalyor, kimi kimsesi
yok. bizim hann yere ge sdramyor, sessiz, iyi, arbal bir
kadn. Bunlar buluturmu. aralarn yapm. kinci grmede ko
numular. hemen evlenmi ler.
Kkekmece'de fabrikalarn, atlyelerin hzla oalmaya.
kaak yaplarn alak tepelerini kk mantarlar gibi doldurmaya, g
ln suyunun da yava yava maviden bataklk ye i l ine dnmeye
balad zamanlarda olmu olmal bu. Bylece drd bir arada, ay
n evde yaamaya balam.
Baka? B i ldiklerin bunlar. Bunlardan da emin deilsin zaten,
hi ilgi lenmedin, tek tk konumalardan ku landa kalanlar bunlar.
Kesi nlikle syleyebilecein tek ey, hi ocuu olmadna gre
babaannenin ksr olduu.
Nasl olmutu da ne onlar ne de ana babas bir kez bile ayr eve
kmay dnmemilerdi? Ama o zamanlar herhalde byle bir ey
dnlemezdi, dnlse bile sylenemezdi. Sense imdi byle
bir kalabalkta nasl bym olduunu dnemiyorsun.

Yeni bir dizi daha balyor. Babaannenin sevdii bir dizi. "Ba
ham ne ettiler," diye heyecanla, pr dikkat izlemeye koyu lurken sen
de odana gidiyorsun. Yataa uzanyor, ellerini bann arkasnda ke
netleyip gzlerini kapatyorsun. Yorgunsun. Ama bedensel dei l bu
yorgunluk, kafann iinden geliyor. Sehpann zerinde duran kitab

28
dine alyorsun, pol isiye bir roman. Aslnda stanbul'a geldikten son
ra tek bir kitabn kapan dahi amadn. Bunu da bir y l nce belki
uykuya dalmam kolaylatrr diye almtn. Ama bir y ldr kitap y
lece duruyor, imdiye kadar birka sayfadan fazla okuyamadn. Ne
zaman bir-iki cmle okumaya alsan gzlerin odan yitiriyor,
akln sayfann beyaznn stnden kayp bir yerlere dalyor. Nere
ye? Bir bolua. O bolukta bir ey var, okumay , dinlemeyi, seyret
meyi , hayal kurmay dlyor. D ikkatini hibir eye veremiyorsun,
hep yar uykulu gibi h ibir ey i izleyemiyorsun. Sadece kafann
iinde dei l dnda da bir sis var, i gren el lerin bu sisin iinden ge
iyor, uzakta senden bamszm gibi bir ey ler yapyor, bak larn
hu sisin iinde da l yor, grdn hatlar silik, bulank paralar
oluyor. stelik kafan ok arm gibi ge liyor sana, tamakta zorla
n yorsun, boynun ince, ok ince kalyor, hibir yastk bu arl
zerinden alamyor.
Yine de bazen yar yarya kapal, uyku lu, baygn gz kapaklar
nn altnda, snk gz bebeklerinin iinde baka bir ift gzn var
ln hissediyorsun, bu baka gzler dikkatli, prl pr l , cin gibi ler,
sanki ara s ra al yor ve her eyi gryorlar.
B i r rzgar camn yzeyinden uuldayarak kayp geiyor. Yatt
n yerden uzan p cam ayorsun, rzgar ieriye doluyor. Hava so
umu. Gzlerin kapanyor. Yak nlarda bir yerden ar bir eyin d
me sesi gibi bir ses gel iyor, bo sokakta yanklanyor.

29
KAHVALTIDAN SONRA mutfak balkonuna kyor, darya, dar, gri
sokaa bakyorsun. Elektrik direklerini geveke balayan sarkk
kablolarn altnda uzanan sokak eknece'nin birbirine benzer so
kaklarndan herhangi biri . Tuhaf a larla i ie girmi, birbiri stne
gemi, ou y llar iinde kat kat ykselmi, boyas atm apart
manlar, uydu antenleriyle dolu eri at l ar ya da ziftle svanm al
ak duvarl teraslar. Ba1.1 sokaklarda iki svasz apartman arasnda
yll ar iinde iyice dkntye dnm, kiremitleri yosun tutmu es
kiden kalma gecekondular hflf duruyor. Son y l lara kadar tepeye
doru gerek gecekondu mahalleleri duruyordu. Depremden sonra
kalanlar da y kld, yerine banka kredisiyle alnabi lecek belediye
konutlar dikildi.
Yine de hep ayn ekmece gibi gel iyor sana, kendini bildin bile
li ayn ekmece bu: birka yeni bina, inas bitmi ya da halii sren
toplu konutlar, drt-be y l nce yaplm bir spor tesisi, bir stad
yum, iinde tiyatro salonu da olan bir kltr merkezi ya da byke
bir alveri merkezi . . . Bunlarn d nda her ey aa yukar ayn .
ni versiteye gidene kadar tek bildiin yer burasyd . Doup
bydn, arkadalklar kurduun. zaman n geirdiin yer bura
syd. Lise sona doru arkadalarnla bi rka kez Taksi m'e, Beik
ta'a ya da Ortaky'e gitmitin yalnz. Tpk burada oturanlar gibi
byle bir gereksinimi hi hissetmem itin. Onlar da kendi semtlerin
den darya kmay zorunlu olmadka hi dnmezler. Dnya
nn snrlar bu semtin snrlardr. stanbul'un en boktan semti de ol
sa buras , onlara gre daha iyi bir yer yoktur.
Ama belki yledir, sevmek sevmemek deildir sorun -zaten
kim buray sevebilir- sadece iyi kt bir yer bulmak, sonra oraya
yapmak, biri leri seni zorla skp atana kadar direnmektir.

30
 Hava l k, yumuak. Yaklaan baharn kokusunu imdiden du
yabil i yorsun. Sokan bir kesinde toplanm mahallenin kk
ocuklar heyecan l heyecanl tartyorlar. B unlar erkek ocuklar,
hiraz uzakta, bir apartmann nnde, sucunun pasl kepenkleri eki
li dkkannn nnde, kz ocuklar ayr bir bek o luturnu. Dik
katleri bir eye younlam gibi ok sessizler. En kkleri, biri ko
yu kzl salaryla hemen dikkati eken iki kz, ince bacaklar ke
mikleri yokmu gibi birbirine katlanm, yere melmi nlerindeki
hir eyi inceliyor. Mahallenin genlerinden bir kme de bir kede
toplanm. Bu heriflerin dikil ileri, tespih ya da zincir sallaylar,
plndeki horoz edalar seni sinirlendi riyor. lerinde kklk
lerini bildiklerin var. Bazen iten dnerken dikildik leri keden bir
tanesi selam veriyor, kim olduunu karmak iin helleini zorla
man gerekiyor. Yaknlarda bir yerlerden bir grlt, pat rt sesi yk
se l iyor. Bir kadnn tiz, crlayan sesini duyuyorsun. Bartlar, k
frler sa lyor. Olaan hafta sonu aile kavgalarndan biri. Ak olan
hir pencerenin ya da balkon kapsnn serte kapandn iitiyorsun.
Babaannenin kurumaya braklm birka para giysisi-ipte. k
ede as l lar. Sabah y kama seslerini iitmitin. Bal kona adm atar
atmaz bildiin koku burnuna zaten hemen arpt . Yal derinin eki,
tatsz kokusu. Giysilerinin ounu elde, sabunla ykyor. Sabun ko
kusu bu kokuyu iyice eki yapyor, giysi ler sanki kf, gve kokuyor.
Bu koku evin baz kelerinde de bumuna birdenbire arpyor, oda
s ise bu kokuyla dolu, girnek zorunda kaldnda suratn ekiyor.
Bugn olduu gibi hafta sonlar alkanlktan yine sekizde kal
kyor, ama ona kadar yataktan kmyorsun. Babaanne kahvalt iin
seni beklemi oluyor, masaya otururken "Sen daha yemedin mi'?"
diye soruyorsun, aslnda yeseydin de tek bama kahvaltm etsey
dim, demek istiyorsun. Babaanne anlamazdan gel iyor ya da hi al
drnyor. Gece nasl uyuyamadn anlatyor, bir komudan ya da
bugn yapacaklarndan sz ediyor, konuuyor.
Midesi kt. Ar ar yiyor, yedii birka lokma, lokmalar
uzun uzun masann zerine abanarak iniyor. Arka dileri takma,
rahatsz ediyor, " He eyi yapmad kpeh," diyor.
B tn gn evde geiriyorsun. Yatana yatp duruyorsun. Ba-

31
zen cuma iten sonra filmciye urayp hafta sonu iin fil m ler alyor
sun. Daha ok b i l im kurgu fi lmleri bunlar. Sihorglar. android/er.
mutan/ar, bu yar insan yar baka eyler i lgini ekiyor. Gelecein
iaretlerini grmek istiyorsun bunlarda, bildiimiz insan n yava
yava s i l inip ortadan kalkmasndan rahatszlk duyaca n hi san
m yorsun.
Daha nce nternet ba nda uzun sre geiriyordun. imdi bunu
braktn. Ama zaman zaman plak kadn resimlerinin ya da v ide
olarnn olduu sitelere girmekten kendini alamyorsun. Elbette ge
ce, babaanne uyuduktan ya da uyun uur diye dndkten sonra.
Soyunan, kendini okayan, dans eder gihi kvrlan kadn larn plak
gvdelerini seyrediyor, uzak kald n eyi anlamak iin uzun uzun
bakyor. inceli yorsun. Sonunda pek heyecan duymadan, sanki ba
ka ne yap lacan bilemediin iin. o malum eyi yapyor. otuz bir
ekiyorsun. Ama hu seni boaltmyor, hi de boalm gibi hisset
miyorsun. Boalan hir ey varsa yalnzca meni.
Akama doru izlediin film lerden kafan iyice iince ksa bir
yrye kyorsun. Sahile kadar iniyor, sonra geri gel iyorsun.

Yataklar dzeltip evi toparlayan babaanne mutfaa geliyor. Ba

baanneye "Ben kahvaltl klar birazdan toplarm," d iye sesleniyor
sun yar ak kapdan, "sen elleme."
" Ya dklm," diyor babaanne, "nas dklm byle, bah
byle ufah ufah damlam."
"Nas l?"
"Halya diyom, hepi ya dklm. "
Kk haly topluyor, banyoya gtryor. Uyduruyor diye d
nyorsun, haly y kamay kafaya takm, kzacam bildii iin
bahane uyduruyor. Ama dorusu uzun sredir babaanneye bir ey
dediin yok. Eskiden rnein, cam si lmek iin sandalyeye ktn
da, ya ban dnp dersen diye k zann gibi bir eyler sylerdin.
Ama kadn yine bildiini okuyor.
eri girip mutfa toparl yorsun, tabaklar makineye yerletiri
yorsun. B irikmi amarlar amar makinesi ne koyuyorsun. Ba
baanne makineleri nasl kullanacan bi lmediinden biriken ama-

32
rlar -ou senin amarlarn- sen ykyorsun. Asma ii iinse o
unlukla babaanne senden nce atl yor. mak ineni n bitmesini bek l i
yor. biter bitmez baryor: "Alisan, hele gel olum. Bu kapa bana
a\ ki ben serem bunlar." Yemekleri babaanne yapyor. Ama sen haf
tann i k i- gn darda. eve gelmeden yed iin iin. o da az yedi
inden yapt yemek -drt gnde ancak bitiyor. Alverii ak
amlar dnerken yapyorsun, iten kmadan nce babaanneye ne
lazm diye telefon ediyor, evin yaknndaki byk marketten gerek
li eyleri alyorsun. Yalnz birka ayda bir nereden esiyorsa emekl i
maan ald zaman babaanne alverie birli kte gidelim diye tut
turuyor. Byle zamanlarda bir sava klna biirnyor. B abaan
nen in ynetiminde byk bir alveri yapyorsunuz. Yal kad na
herkes yol ayor, yardm ediyor. hayran oluyor. Kasada czdann
dan kartt paralar kasiyere veri rken " Bunu. bi de bu krmzyi
i?" diye kasiyere soruyor. Elbette eve varana kadar btn bu i se
nin iin bir ikence dnyor. Babaanne yanaklar byk bir ii ba
arm olarak -souktan. scaktan, koturmaktan. heyecandan- al al
eve dnyor.
Belki bu bir anlama olarak grlebi l ir. Yaam pek yolunda
gitmemi. ruhunda ktrm genle (yle olmal, bedenin salam ol
duuna gre herhalde ruhunda ya da kafanda, artk nerendeyse bir
yerlerde bir ktrmlk olmal ) bir aya ukurda yal birbirlerine
destek oluyor, yaayp gidiyor. Byle dnmeye alyorsun. Ama
kadnn varl n srekl i bir grlt. kulann iinde rahatszlk ve
ren bir nlama, bir czrt gibi alg lyorsun. Zaten her ey sana bir
grlt gibi geliyor, sanki tm bu insan gvdeleri tabak anak ya da
bo teneke kutul ar da eylemleri, konumalar bunlarn birbirlerine
\arpmalar , takrdamalaryd. Sen de yl lardr bu gvdelerin iine
gmlm, batmsn, yle hissediyorsun, takrdyor, patrdyorsun.
te, diyorsun, tm dnya uyumu kafamn iinde gr ltyle tepi
nip dnyor. Yine de tm bu grltye, patrtya ramen sanki onu
kaplayan, aka duyulmaz klan sinsi, hesapl, katlanlmaz, sinir
bozucu bir sessizlikle dnyor.
Babaannenin ne dndn, aklndan neler getiini ise hi
bilmiyorsun. Belki artk hibir ey dnmyordur. Yaamn n so-
nunda insan hibir eye aldrm yordur, kim ne dnyor. ne hisse
diyor nemi kalmyordur.
Bazen babaannenin dmanca diyebi lecein, feri gitmi, cams
bir eye dnm o tuhaf baklarn -sanki artk birine ait olma
yan, hi kimsenin olmayan. ama ok dikkatl i, bak lan del ip gee
cek kadar keskin, neredeyse pusudaki bir hayvann diyesi geldiin
bak larn- zerine dikilmi yakal yorsun. Sen de gzlerini ona di
kiyorsun. Ardndan babaanne -herhalde ii akaya vurmak iin
grltl kahkahalar atp glmeye balyor.
Bu bir anlama ya da deil, ama ykmllklerini yerine getir
meye dikkat ediyorsun. Al veri ya da evle i l g i l i teki eyler de i l
yalnz, b i r arada olmayla i lgili eylen.le d e : onunla birlikte kahvalt
ya oturmak, akamlar hir sre onunla birlikte telev izyon izlemek,
konusun diye ylesine bir soru sormak, inlemelerini artrnca ne
yin var dey ip ilgi leniyormu gibi yapmak.

Odana gidip uzanyorsun. Babaanne hal y banyonun zeminine

sermi fralamaya balam. yar ak kapdan inat, hzl, sert fr
alama sesleriyle babaannenin kendi kendine sylenmeleri gel iyor.
Babaannenin odas banyoya bitiik, kk bir oda. Sonra seni n
odan geliyor. Babaanneninkinden biraz daha byk. i k i oda dar ko
ridor boyunca sralanyor. Koridorun sonunda annenin yatak odas
var. Olduu gibi duruyor. Bazen deiiklik olsun diye oraya ge i
yor, orada yatyorsun. B ir oflama sesiyle b i r anlna kesi len, sonra
daha byk bir gle, h rsla yeniden balayan fralama sesleri si
nirlerini geriyor. Mutfaa gidiyor, ay styor, salona geiyorsun.
Televizyonun tam karsnda tekl i koltua oturuyorsun. B uras as
lnda babaannenin yeri , her zaman bu koltukta oturuyor, televizyon
izlerken burada uyukl uyor. ou eya seninle yat, bir tek koltuk
lar yeni say l r, on yl nce artk yastan kmaya karar veren annenin
(ama ne iin bu kadar yas tutmutu sonradan kend isi bile anlayama
d) deiiklik olsun d i ye yapt eydi bu. Koltuklar deitirince
onlara uygun olsun diye perdeleri de deitirmiti . Hepsi ireti du
ruyor. Belki yamuk olan duvarlardan yle duruyor.
S i n irlerin iyice geri l i yor. Sanki kadn hal y de i l . aa km

34
sinir ularn fralyor. Ne istiyor, diye dnyorsun, ne istiyor bu
kadn byle? Telev izyonu ap sesini iyice ykseltiyorsun. Akl n
dan bir sr berbat ey geiyor.
Telev i zyonu kapatyor, darya kmaya karar veriyorsun.
karken banyonun ak kapsnn ardnda halnn zerine melmi
babaanneye biraz dolamaya kyorum diye sesleniyorsun. Duy
muyor. Ama belki senin sesi kmad ya da kamadan aznn iin
de bouldu. Babaanne yapt ie kendini iyice kaptrm, kk be
deni , zavall, kuru kollaryla ama hi tkenmeyecekmi gibi duran
bir gle, hrsla, yz gerilmi, atk haly fra l yor.

kar kmaz ilk dncen hemen eve .lnrck oluyor. Ama kendini
wrluyorsun. Gneli bir hava var. Bara ara oyun oynamaya .lal
m ocuklarn yanndan geiyorsun. Top oynayanlar birka s
tne doru geliyor, durmak zorunda kal yorsun. Bi ri hz alama
yp sana arpyor, fark etmiyor hile. topun peinden komaya de
vam ediyor. Mahallenin art k oktan lm bir yalsn anmsyor
sun. Btn gn bastonuyla ocuklar kovalayp dururdu, i edinmi
ti bunu. imdi, diye dnyorsun. bir bastonum olsa belki ayn e
yi yapardm.
Ara sokaklardan, apartman altlarndaki kon feksiyon atlyeleri
nin nnden geiyorsun. Bir atlyen in nnde ou gen kzlardan
olumu kalabalk bir kme mola vermi, kap nnde oturmu si
garayla ay iiyorlar. Ara sokaklarda tatil gnne zg bir sessizlik
var. Bir ses yanklanyor -yoksa sessizlik daha iyi tnlasn diye mi?
dalp snyor. Yokutan aa iniyor, istasyon meydanna geliyor
sun. Meydanda her zamanki gibi bir kalabalk var. ki yolun ortasn
daki kk alanda -bir ucunda Atatrk heykeli olan. etraf aalkl
dzlk bir alan- sralarda birka kasketli yal erkek oturuyor. ya
uyukluyor ya da gelen geeni seyrediyorlar.
Yars verev ine gm, herhalde kendi kendisine yklmas bek
lenen kat l harabenin nnden geiyor, aaya, kprye doru
yryorsun. Kk ta kpr hafife kvr larak karya doru uzan-

35
yor. Kprnn sa ayann yanndan gl kenarna iniyorsun. Bura
s sah i l boyunca uzanan uzun, dar bir alan. Son y llarda dzenlendi,
imenlikli alanlar, iek tarhlar ol uturuldu. Kenarna kahverengi
yumuak talarla de l i bir yry parkuru yap ld, birka basit
j imnastik aleti kondu. iman ev kadnlar bile eofmanla ya da gn
deli k giysi leri iinde sabahlar ya da akamlar yrye k yor. bu
aletler zerinde bir eyler yapmaya alyor.
Dzenlenmi alanda ar ar yryorsun. Ne yapacaksn? Cu
martesi, bir tatil gnnde yapacak ne var? Hibir ey. Yapacak h i
bir ey bulamyorsun. nsanlar ne yap yor. nas l vakit geiriyor? Ne
yapyorlarsa. bunlar nasl yaptk larn anlayamyorsun. Dnyam
kld. diyorsun kend i kendine. dnyam o kadar kld ki belki
ben bile onun dnda kald m. ( Ama kim dnyay bu kadar kltt,
kim yapt bunu? )
ekmece gl durgun. yei l i ms i . kimi yerde yal ym g ibi par
layan gri lekelerle uzanyor. zerinde uuan tek tk martlar dn
da hibir kprt barndrmyor. B irka yl nceye kadar bu gl her
k. iinde nas lsa yaayan az saydaki balklarn kusard. Gnler bo
yunca l bir parlaklk iinde. yan yatm onlarca balk yeil yzeyi
nin zerinde ylece kal rd . Buralar dzenlerken gl de az ok te
mizlemeyi baardlar. en azndan o eski . berbat kokusu artk yok.
Tenha sahi lde birka yry var. Kafelerin yanndan gei
yorsun. Dlarnda, bir keye naylon rtlerle zeri kapatlm plas
tik sandalyelerle masalar st ste dizilmi. Darya taan hafif bir
mzik olmasa terk edilmi gibi grnen kafelerde, ierde, diplerde.
lol ukta, tek tk gen insanlar, yalnz ya da birka kiilik kk k
meler halinde oturuyor. Arkada yol kenarnda tel rglerin tesinde
ki orak bo arazide lunaparkn aletleri yukarya doru donmu da
buzlar hala zlmemi gibi yksel iyor: dnme dolap, at l karnca,
zincir, etekli balerin.
Aslnda, diye dnyorsun, ekmece'nin deimedii doru
deil . O bile deiti. Belki tam olarak deimesi iin depremle ya da
buldozerlerle dmdz edi lmesi, haritadan si linmesi ya da ayn id
dette bir ey gerekiyor. Ama o bile, Kkekmece den i len bu yer
bile deiti. Doru olansa, diyorsun, u: eskiyen benim. Bu khne

36
yl'nle bile eskimi olan beni m . B i r ey. nne katp srkleyen bir
rii 1.gar. bir kum frtnas beni sprd, toz toprak iinde kenara att .
iiylc hissediyorsun, ama n e zaman geldi, nas l yapt . hi fark etme
din bile.
Kendine acyorsun. Durumum ortada, d iyorsun, berbat. rezi lce
hir durum bu. Yal bir kadnla yayorum. geinmek ya da para de
cn ey iin boktan bir i te al yorum. Para hrsn yok belki, ama
haka bir hrsn. istein. arzun da yok - ya da yle diyorsun. gcm
ancak kendimi bir arada tutmaya yetiyor sadece. bugnden bir son
raki gn geirebilecek gc bulmaya almaya yetiyor.
fkeye kapl yorsun, yle ki kendine hakim olmak seni n iin
).!iderek zorlayor. Nefret ediyor. nefrete tutu luyorsun. Dnya g
.iinn nnde derisi soyulmu et paras gibi be liriyor. tiksiniyor
.s un. Ama hibir duygun uzun srmyor. iinden hzla. elektrik ak
m gibi geiyor. sonra bir hissizlik iinde snyor.
Bunlar duygu de i l . diyorsun kendi ne, hibiri deil. Bunlar ruh
sal kaslmalar, tpk midedeki ya da kalpteki bir kasn aniden kasl
mas gibi. Y llardr bu kas lmalarla yayorum.
Bir zamanlar senin iin soru yaamm ne :aman halayacak't.
Ama sen fark na bile varamadan soru yaamm lll' :ama sona erdi'
ye dnt.
Nasl oldu bu bilmiyorum, diyorsun, bir yerde bir ey oldu,
iimde bir ey krld, atlad. Ama nerede. nas l? rnein kadnla
birl ikte mi. babann lmnden sonra m? B i l miyorsun. Belki daha
iince, niversitenin ikinci ylnda oldu, u kzdan sonra, ya da ok
daha nce, i lk genl iinde. Byle dnnce, o an bulmaya al
tka hep daha geriye gitmek zorunda kal yorsun. geriye, genlii
nin balangcna, ergenl ie adm attn zamana. ocuklua. hep da
ha geriye. Bazn onun kendinle birl ikte doduunu (yoksa senden
hile nce mi'? ) sonra bell i bir zamanda iinde yeniden ortaya kt
n dnyorsun. Ama ite ne zamansa bu. bel l i bir anda, sen fark
na bile varmadan olmutu. O zamana kadar nnde bir yaam oldu
unu dnyordun. Gelecek yaam, dolu yaam . Kendinde adl an
dramadn bir ey i , kuyruk sokumundan ensene kadar ykselen
bir titremeyle kend ini hissettiren bir gc hissediyordun. Ne olduy-

.17
sa bu g yitip gitti, gelecek yaamn arsyla birlikte yitti. Yaam
zerine kapand .
B i r ykm, kurtulamadn bir felaket duygusu gel ip iine yer
leti.
Hatalarn dnmeye alyorsun. Belki, diyorsun, iten ie ben
istemiimdir byle olmasn, ya da bendeki bir ey, yaam m bu bii
me brnsn diye kendimden bile gizli alm, elinden geleni ya
pp durmutur. Kmseme klnda elimdeki leri geri teptim. Elim
de kalanlarlaysa hitir ey yapamad m.
Baka bir yaam olanan hibir zaman dnmedim, gerek
leir gibi olduunda ise gerekl i ad m. o son adm atmadm. Aksine
katm tundan. H ibir eye gereksinimim yok dedim. Ama gelmesi
gerekenin gel i p nme serileceine de inandm. Belki tal ihime an
lamszca, kr krne inandm.
B i r kadnla birl ikte olmay beceremedim, bir erkek olmay be
ceremedim, bir yaam kurmay beceremed im. Btn snavlardan
aktm, gerek bu . yaamay beceremedim. te imdi buradaym,
daha dorusu imdi i le burann birbirini dlad bu sapakta: ya
sonlanmayan, asla bitmeyen bir imdi iinde ama buras yok - ya da
buras var, bir bataklk gibi yay lm, i v i lenmi bir burada var, ama
imdi yok, oktan gei p gitmi.

Yine de iten ie. ok daha derinde hissettiin baka bir ey da

ha var. Gerekte hatalarn varsa bile onlarla kendin arasnda bir ba
kuramyorsun. Kendine acyor, fkeleniyor, kzyorsun belki, ama
iinde bir yerde byle olmasnda, yaamnn bu biime dnme
sinde -bu biimden yoksun biiminde- bir kan lmazlk buluyor
sun: bu oldu, olmasyla olmas gerekeni n bu olduunu gstererek
oldu. Kader mi diyeceksin buna? Bu szck bir ey ifade etmiyor,
ama yleyse. tm iren l i i iinde kader.
Tal i h i n olu deilsi n belk i , ama talihsizliin olu da dei lsin.
Tal i h sana glmemi olabi lir, ama yerden yere de vurmad. Kendi n i
ne bahtl gryorsun, ne d e bahtsz. Kaytszlk m? Olab i lir: Kader
sana kay tszsa yleyse sen de ona kaytszsn. Gelecek bir yaam
hayali kurduun yok . Ne de her ey baka trl olsayd imdi baka

38
hir yaam n n olabileceine inanyorsun. Dahas : B i n farkl trde
yaama ansn olsayd bile ii ndeki duygunun y ine bu, azda bu
berbat tad, bu pas tad n brakan kanl mazlk duygusu olaca n
dnyorsun. Bazen geriye bakp ya l eben in el indeki bebei ha
yal ediyor, onunla birlikte doan eyin olas bir yaam dei l, herhan
gi bir yaam n olanakszl olduunu dnmeyi tercih ediyorsun.

Akama kadar sahi lde oyalanyorsun . Bu dar. yry yolu k ilo

metrelerce uzuyor. K y boyunca yryorsun. imlerle kapl alan
lardan biri ne gel iyorsun. Birka ift imenlere oturmu denize bak
yor. B ir-iki aile piknik yapyor. tede, gln kar kysnda st ste
ykselen apartmanlarn arkasnda sis var. Deni z tarafndan ara sra
sert, souk bir rzgar esiyor.
Gen bir kadn uzun, parlak tyl, iri. kahverengi kpeini do
latryor. Dev inimleri yava, hafif. kendinden honut bir hali var.
Soluk gneli bir le sonrasnda, rzgarl gri havada, tenha sah i lde
kpeiyle dolamaktan honut. Grntsyle uyum iinde, kend i
imgesinden honut. Bu grnt seni n de houna gidiyor. Bir sre k
z izliyorsun. Kpee doru ei l ip elleri n i i leriye doru uzatnda
-salarnn bir blm yzne dklyor- dev inimlerinin en incel
mi, en hafif hali ne kavumas gznden kamyor. Ama bu an fark
etmenin sana bir yarar yok. inden bir an bu grnty bozup par
\alamakla i lg i l i iddet ykl bir arzu geiyor.
Bu cann skyor, yrmeyi srdryorsun. lerde birka bank
yan yana sralanyor. B irinde evsiz olduu aka bel li biri uzanm
yatyor. Yan dnm. S rt n gryorsun. Gvdesine sard gazete
katlar n n bir paras ensesinden, g iysi lerin i n altndan d ar do
ru sarkm. B i r ayakkabs ayandan km. Delik dei k oraplar
n n iinden kara ayak taban, kir iindeki uzun trnaklar gzkyor.
nnden geiyorsun. B i r msr satcs st gibi taze msrlar d iyerek
ar ar arabasn srp yanndan geiyor. En sondaki bo sraya
\kyorsun.
Gn denizin stnde, sanda yava yava kararyor. B i raz ge
rinde, zakkumlarn altnda uyuyan bir kpek uyanyor. Esneyip ge
riniyor. Kafas ne eik ar ar yanna yaklayor. Yannda bir s-

39
re duruyor, boz, uzun bacakl, geni gsl , ok gl gzken bir
kpek bu, gzlerini dikip uzakta bir yere bakyor. Sonra sana yan
dan, kaamak bir bak frlatp sallana sallana gidiyor. Geerken
uyuyan evsizin ayaklarn kokluyor. Evsiz hafife titretiyor ayakla
rn , ama uyanmyor. zerine ban nne dren ar bir yorgun
luk kyor. Gzlerin kapanyor. Bir sre yle, kprt sz kal yor
sun. Uyukladn m yoksa? Ama iinde bir ey -bir hayvan m? tedir
gin bir hayvan m?- hep uyank, katlan lmaz bi imde uyank.
Hava iyice kararyor. U fuk izgisinde. yukar lara ktka gide
rek grileip koyulaan prsn bu lutlar gn bir sre daha sakl
tutuyor.

40
l IAFrANIN K NC GN en azndan i meselesini sona erdirecek
olan eyi ef gel ip sylyor. Deponun tozl u. karanlk. dip keleri
nin bir yerinde st ste istiflenm i karton kutu lar arasnda biftekli
kedi mamalarndan ne kadar kaldna bakarken ef yan na gelip
demirden, atal l palet tama aletinin tutama na iman, etli, iri
kolunu yaslayarak " i rkete yeni bir mdr gelecekmi," diyor, "ba
ya bir deiiklik yapacaklar anladm kadaryla, iki irketi birle
tireceklermi. Tabii bu arada biri lerini. dorusu bir hay l i biri lerini
iten karacaklar, bunlara ben de dahi lim, mdr bile sepetleye
cekler anladm kadaryla, tabii bu arada seni , hatta byk ihtimal
le tm depoyu." K sa boylu, baya iman, gbek l i bir adam ef;
yine de vcudundan beklenmeyecek kadar ev ik. B i r grei gibi
kal n, salam bir ensesi var. Hzl hzl hareket ediyor, hareketleri
gibi hzl hzl konuuyor, konuurken arada bir kamnda gaz var
m da onu boaltmak istenni gibi yanaklarn iyice iirip dudak
larn bzerek hafif bir slk sesiyle nefesini boaltyor. Bazen ara
larda ya da alrken yanna gelip kendi dertlerinden bahsetme ge
reksinimi duyuyor.
"Yani kendini hazrlasan iyi ol ur, istersen i baknmaya bala
imdiden," diyor, "ben burada biliyorsun hepinize abi l i k etmeye a
ltm. K i msenin kalbi n i knnamaya altm. Tab i i elimden geldi
ince. Nasl olduunu bilirim, babamz bakalarnnki gibi zengin
deildi bizim, ekmeimi diimle trnamla kazandm. stanbul'a
geldiimde daha gentim. Karm vard, olan dodu doacakt. Pa
ramz yok, evimiz yok. Sokaktaki a kedi yavrusu nasldr dn,
ondan beterdik. aresizlii iyi bi lirim ben. Bam eik ok dola
tm. Karn tokl uuna ok altm. Ezildim geri, ok ezildim, ha-

41
mallk yaptm, inaatlarda altm. Daha bacak kadar boyum vard,
babam bir demircinin yanna rak verdi beni Adana' da. Ama okulu
brakmadm. nat ettim. Yazn altm, kn okudum. niversiteye
gittim. Slalede ilk ni versite bitiren benim. O zaman niversite fa
lan kimsenin bildii yoktu. lkokula zorlan gidilirdi. Neyse, laf uzat
mayaym, o zamandan beri alp duruyorum. ok kr, kazasz
belasz buraya kadar geldim. D iyeceim, buralara varmak hi kolay
olmad. Ama bundan sonra, byk konumayaym, Allah'n i i , in
sann bana her ey gelir. ama art k hen bir eyden korkmam.
"Bu i sana gre de i l . hil iyorun. Senin durumunun gayet iyi
farkndaym hen. seni ,:ok iyi anl yorum. Bu i bana gre de deildi.
Buraya girerken. erdeyse on yl oldu. ii alaym diye ok dk
maa istedim. nsann ekme ini kazanmas gerek. nce boaz do
yurmak gerek. anslsn bakacak kar, ocuklar yok banda. Tabi i
bir erkek ev lenme l i , yuva kurmal, ama daha gensin, vaktin var.
Belki ge ev lenmek daha iyidir. Neyse, laf dolandryorum, durum
ite byle, kendi n i ayarla. Ben size hep yardmc olmaya altm.
Bundan sonra da elimden geleni yaparm. Ban skt zaman be
ni ara, beni bir abin say, zaten abin say l rm, hi ekinmeden, iste
diin zaman ara."
"Sa ol Besim Abi," d i ye yantlyorsun yarm azla. Son ik i-
aydr zaten byle bir eyi n olaca bilin iyor, herkes tetikte bekl iyor
du. Sleyman " Yav birader bizi de atarlar m?" diye arada soruyor
du, "ben de burada emek l i olana kadar birlikte alrz d iye dn
yordum. Bu atlma ii nerden kt, anlamadm."
Aslnda bu atlma korkusu yeni dei l, ie girdiinden beri bura
daki herkesin endies i . En az maa alandan bi lmem ka m i lyon alan
irketin mdrne, hatta kimbi l ir belki en tepedek ine kadar herkes
bu korkuyu yayor. in paras gibi bir ey. Sana gre yarn korku
su bu, ama yalnz irkette deil, her yerde, herkeste bu korku var. Ne
olacak, yarn ne olacak? Yarn bamza daha ne gelecek?
On gn iinde irketi n yars kapya konuyor. Deponun da ou.
Yalnzca i k i kii kalyor. efi , seni , efin yakn olan bir baka al
an, bir de Sleyman' iten karyorlar. ef depodaki lere hznl
bir konuma yapyor, sana sylediine benzer eyleri yineliyor. B i -

42
rini krdysam balasn diye bal yor konumasn, kusura bak
mayn, hakkn z helal edin.
Kalanlar -birini hi sevmezsin zaten- yanna gel ip bir eyler
sylyor, kafan sallayp homurdanyorsun. Tokalayorsunuz. S
leyman'n yznden den bin para. Bazen de anlamszca, bo bo
glmsyor, glmseme yznde uzun sre ylece donuyor. Yanna
gidip omzuna bir aplak indiriyorsun. ''Can n s kma," diyorsun, "fr
sat gibi gr bunu. Paras daha iyi olan bir i mutlaka bulursun. Artk
tecrbeli birisin. Camcla dnecek halin yok. Zaten Besim belki
imdiden kendine bir i ayarlamtr. Ayarlanansa da yaknda ba
ka bir i bul ur. Seni mutlaka yanna alr. "
" H a , konutu benle, syledi y le b i r eyler. nallah."
"S kma cann . "
"Sen n e yapacaksn peki'?"
" B i lmem. Biraz ara vemek iyi olur. Biraz kendime geleyim,
sonra mecburen i bakmaya. B ir i bul uruz elbet."
Sleyman dnceli, keskin baklarla bakyor bir an. Bu herif
te bir eyler var gerekten diye dnyorsun, bir an iini okuyor
mu gibi bir hisse kaplyorsun.
" Eh," diye geriniyor sonra, "yle, dnyann sonu dei l . Her ite
bir hayr vardr demiler. "
Akam iten beraber kyorsunuz. Deniz kenarnda oturup bir
,:ay iiyorsunuz. Pek konumuyorsunuz. Ayrl rken Sleyman " B i
rader, aray soutmayalm, grelim," diyor, " i l ikiyi kopamaya
lm." Bu son tabiri Besim'den kapm olmal . Tokalayor, ters yolla
ra gitmeden nce birbirinizin srtna serte birka aplak atyorsunuz.
ten atlmak dorusu seni pek etkilemiyor. Buna ramen i l k
hafta ne yapacan aryorsun. Evde pinekl iyorsun. Ayaklarn s
rye srye evin iinde dolayorsun. Cann dar kmak i stemi
yor, yatp duruyorsun. B ir hafta sonra birden i sanki y llar ncesin
de kalm gibi hissediyorsun. Drt yln geirdii yer buharlap ha
vaya karyor. i ti ya, y ine de aryorsun, insan y l lar boyunca
nerdeyse btn gnn bir yerde ge iriyor, ama o yer aslnda haya
tnda hi yer tutmuyor. Ama tabii yeni bir keif dei l bu, bunu her
gn hissediyordun, gnn iindeki kayp gn.

43
 i md i tek dei iklik doldurulmas, geiri lmesi gereken koca bir
gnn her sabah nnde bombo uzanyor olmas . B i r haftay daha
byle pinekleyerek geiriyorsun. Ama hi de dinginlik iinde dei l .
Dinlenme deil bu. Hep tedirgin, hep huzursuzsun.
Babaanneye iten karldn akam durumu anlattnda i l k
tepkisi tahmin ettiin g i b i l k atmak oluyor. Ah v a h ediyor. Son
raki gnler kzacak diye ekindiinden pek aktnnamaya alarak
kendi kendi ne sylenmeyi srdryor. " Kpehler." diyor, "bu k
pehler neye byle yapyi ler. bi lmem k i . M i l let hep isiz. hep byle
a, ne yapacahlar. alsn lar. h rk zlk m yapsnlar? " " Ya Muham
med. ya Ali." diye yata rke n dua ed i y or. "sen bu ocuun ilerini rast
getir. Sen bize yardm e . "

k i haft a l k p i rcklecder son ra nisan ba belki b i r tatile k

malym di ye dnyorsun. dei iklik, farkl bir yer iyi olur kim
bilir. Tat il yapmayal y l la r oluyor. Para durumun kt dei l . Banka
da biraz paran var, tazminat iin verdikleri para da var, dikkatli har
carsan uzunca bir sre idare eder. Babaanneyle konuuyorsun:
"Babaanne sen bir hafta tek bana idare edersin. deil mi?"
"Tabi olum, sen get, get tat i l yap, dinlen. Ben yalnz kalrm,
ne olcah."
"stersen bir-iki gn git Fatma ablada kal. Senin iin de deiik
lik olur."
"Yoh olum, evim var, bakasnda neye kalam. Sevmiyim, ra
hat edemiyim. Sen get, merahlanma, rahat rahat get. "
"Gitmeden Fatma ablay ararm, yalnz olacan bilirse s k sk
gel ir zaten. Bir de u tem izliki kadna sylersin bir sre gelmesin.
Ben i bulana kadar idare edelim. Temizlii artk beraber hal lederiz."
"He, yaparz tabii . Zaten o z i l l iye ne gerek var, he bii yapm
yi. Banda dunnasam yle stten s i l i p gediyir. Bouna para. B i de
zam diyi."
"O zaman ben brs gn falan giderim."
"Gel tabi i , get gez, dola. evde ne yapacan."
ntemeen tati l yerlerini i nceliyorsun. Tenha olduunu dn
dn bir yeri seiyorsun. Hazrl k larn yapyorsun. Haberleri ol-

44
sun diye Fatma ablaya telefon ediyorsun. "Tabii , " diyor "ben ura
rm. ararm, hem Hakk var -torunu- sylerim her gn gider bakar."
Ev iin alveri yapyorsun. Babaanneyle gerekl i dier eyleri ko
nuuyorsun, kombinin dmelerini tekrar gsteriyorsun, belki el
li nci kez yeniden yaptryorsun, yine de kartracandan korkarak
" Byle ben gelene kadar ksk ksk yansn. Hi el leme en iyisi. Ha
va soursa bu dmeyi yle biraz ev irirsin," diyorsun.
"Tamam olum, tamam, biliyim zaten, biliyim ben, gsterdin
ya sen," diyor babaanne.
B ir biliyor, bir bilmiyorsun diyecekken giderayak kendini tutu
yorsun.

ki gn sonra cumartesi akam dokuzda yola kp on bir saatlik

hir otobs yolculuu yaparak Ege'nin aa ucunda kk bir yere
gidiyorsun. En son otobs yolcul uuna ne zaman ktn anmsa
nyorsun. Ama daha binmeden dier yolculuklarda olduu gibi her
zamanki karn arsna benzer ary kanmla barsaklarnda his
setmeye bal yorsun bile. Yolculuk kestirdiinden ok daha fazla
rahatszlk veriyor. B tn yolculuk boyunca tedirgin tedirgin koltu
unda oturuyorsun. Karn arn azalsa da srp duruyor. Doru d
rst uyuyamyorsun.
Sabah otobs garnda indiinde sersem gibi hissediyorsun. Ba
n aryor, miden kas l yor. Minibsle bir saatl i k bir yolculuk daha
yapyorsun. Sonunda yan yana bi rka yerleim yeri nin kk burun
larla ayrld dar koyu, mavisi durgun denizi tepeden gryorsun.
Sapakta minibsten iniyor, srcye ote l i soruyorsun. Yola ba
kan kahveni n bahesinde oturan kyllerin baklar nnden aa
ya yryorsun. Ksa bir yryten sonra oteli buluyorsun. Re
sepsiyonda gen biri var. lemleri yaptktan sonra oday gsteriyor,
balkon kapsn ap kardaki da manzarasn iaret ediyor - al
larla kapl kavruk alak tepeler. yi tat i l ler gibi bir ey mrldanp gi
diyor.
Otele yerletikten sonra dar kyor, dolayorsun. Bir gzle
necinin bahesinde oturup bir eyler attryorsun - fazla para har
camaya niyetin yok, tutumlu olman gerekiyor, aslnda bir gerekl ilik-

45
ten ok tutumlu olmak, hatta eli sk davranmak istiyorsun. Dkkan
da senden baka kimse yok. Bahenin kesindeki kulbemsi bir ya
pda orta yalarnda ky l bir kadn gzlemeleri yapyor. Gzleme
leri getiren adam -o da orta yalarnda, beyaz sa l , beyaz bykl, za
y f biri- az sonra nereden diye soruyor, konumak istiyor, sen iste
meden buras hakknda bilgi ler veriyor. Son be yldr genelde bura
ya ngiltere'den geliyorlar diyor, gelenlerin ou emekli ya da ona
benzer kiilermi, ev alp buraya yerleiyorlarm, asl ky ise ier
de, ky dan epey uzaktaym. Kahvalt dan sonra bir sre daha bahe
de oturuyorsun. Bahe glgel ik. sessiz. Aalarn yapraklar hafif
esintide hrdyor. Bir ay ist iyorsun. Adamla kadnn birbirlerine
seslenmelerinden kar koca olduunu karyorsun. Adamdansa ka
dnn patron gibi davranmas di kkati ekiyor. Hatta bir-iki kez ada
ma sert sert bir eyler di yor. adam duymazla vuruyor. Birka kii
buraya zg iveleriyle konuarak grltyle baheye giriyor. K
yn genleri. ekmece'nin genleri gibi grltcler diyorsun, her
yerde niye byle grltcler? Kalkyorsun. Etrafta dolanyorsun.
Bir saati bile bulmadan btn kasabay tavaf etmi oluyorsun.
K k bir tatil kasabas buras . Dkkanlar, kafeler, barlar ky
nn yakn nda bir merkez oluturuyor, pansiyonlarla otel ler, dar so
kaklar, -drt katl evler, bu merkezin etrafnda geriye, ilere do
ru yarm daireler halinde geniliyor. Kyda marinada iri l i ufakl tur
tekneleri dizi l i . Hemen yannda kumsal uzanyor. Btn bu alan al
ak, kavruk tepeler evre l iyor, tepeler bodur bitkiler, al rpyla
kap l .
Plaja iniyorsun. Plaj pek kalabal k say l maz, yine d e kumsala
yay lm tm bu insanlar, bu havlulu. mayolu, gzlkl. yar plak
kalabal k gzne yle uzak, an lamsz grnyor ki ne yapacan
bi lemiyorsun. Kayalklara yakn, tenha b i r yere yerleiyorsun. Hav
lunu seriyor, zerine uzanyorsun.
Akam yemeini otelde yiyorsun, kahvalt ile yemek oda cre
tinin iinde. Yemekten sonra yine dolamaya kyorsun. Meydan
daki barlarn bahelerinde insanlar oturmu, mzik dinliyor, yiyip
iiyor, etraf seyrediyor. Bir sokaa giriyorsun - kk mavi tabela
da sanatlar soka. diye yazyor- tepelerindeki kk lambalarla

46
aydnlatlm sra sra tezgahlarda gm taklar ya da kk hedi
ye lik eyalar sat lyor. Tezgah sahiplerinden bazlar biraz arkada
daha kk bir tezgahta, tak yapmay srdryor. Anlalan pek i
yok. Bir ksm bir araya gelmi kat oynuyor. Baz lar bir taburenin
iist nde oturmu bo bo gel ip geene bakyor.
Hava iyice kararyor. Bir sre bir kafein bahesinde oturuyor,
bir bira sylyorsun, biray uzun bir srede iiyorsun, nnden ge
l ip geenlere bakyorsun, bira seni mayryor.
Deni z kenarna iniyorsun. Ay yok, ortalk karanlk. Birbirlerine
-;arlm birka glgenin yanndan geiyorsun. Kumsalda, kumlarn
zerine oturuyor, denizin sesini dinliyorsun. Bunu sevdiin bir za
an vard. Ama imdi -gece, deniz kenar- sende hibir ey uyan
drmyor. Yalnzca yorsun. Otele dnp yataa giriyorsun.
Geceyi ok kt geiriyorsun. Geldiine zaten oktan piman
oldun, belki yola ktn ilk anda zaten piman oldun. Odan n bo,
heyaz duvarlar seni rahatsz ediyor. Asl nda seni her ey rahatsz
ediyor, kasaba esnaf, otel, u takclar, aptal lam bakl otel al
anlar, rastlanca selam alp vermek zorunda kaldn -bu kadar
basit bir eylem nasl bu kadar zor olabil ir?- teki mteriler, keyifli
1.aman geirmek isteyen tm bu tatil insan lar, ksaca tm bu tat i l
yeri. Hangi a k l a hizmetle geldim buraya diyorsun, saa sola dnp
duruyorsun. yerimden hi kmldamamalydm. Odann beyaz du
varlarna bakyorsun, buras diye dnyorsun, pekala bir hastane
odas ya da hapishane hcresi de olabilir. Gelecein tutuklusu, evin
de mi, bir otel odasnda m, yoksa bir hcrede mi olduunu asla bi
lemeyecek.
in asl bir kaak gibi hissediyorsun (kimden kayorsun elbet
te bilmiyorsun) foyan her an aa kacakm gibi ted irginsin. Ge
ce boyu birka kez balkona kyorsun. Karda karanl a gml
m da manzarasna, gkte solgunca parldayan y ldzlara bak
yorsun. Manzara hibir genilik sunmuyor. Dnyayla, insanlarla
hibir i l ikim kalmad m yoksa diye dnyorsun, yleyse btn
hu gvdelerin, baklarn arasnda ne iim var?
Peki nereye gitmek isterdin? nsanlardan uzak bir yere mi, da
hana ya da bir adaya m, nereye? H ibir yer hayal edemiyorsun,

47
gidecek, iinde huzur duyabilecein hibir yer hayal edemiyorsun.
Gecenin ortasnda skntn korkuya dnyor. B i r an yle bir
korkuya kap lyorsun ki soluk alamaz oluyorsun. Deliinden ka
rlm bir hayvan da, diyorsun kendi kendine, herhalde tam byle,
tam imdi benim hissettiim gibi hissederdi. Samalyorum. diye
rek kend ini sakinletirmeye alyorsun, herkesin kald olaan
bir otelin olaan yatanda, olaan bir tatilci gibi uyuyabilir, dinle
nebil irim. Ama ancak sabaha doru perdede beliren beyazl gr
dnde uyuyabiliyorsun. Uykuya dalarken uzaklardan bir horoz
sesi gel iyor. Cama vuran yamur seslerini iitiyorsun.
Sonraki bi rka gn hava kapal ol uyor. Yamur kesintili srp
duruyor. Havann bu hal i dorusu daha ok houna gidiyor. Odadan
fazla kmyorsu n. Balkon kapsn ap iseleyen yamuru dinli
yorsun. slak toprak kokusunu iine ekiyorsun. Koyu bir parlaklk
la buulanm bu gri havada, yzeyi k r kr denizin uzaktan ge
len kokusunda dncelere dalp gitmek gzel olurdu. Yaamann
hazlar, diye dnyorsun, herhalde bir zamanlar ben de baz haz
lar tatmtm. B i rka kez geri dnmeyi dnyorsun, ama yapm
yorsun, bu sreyi ne ol ursa olsun dolduracam d iyorsun. Ama her
gece gn sklene kadar gzlerini kapatamyorsun. Akamlar biraz
dolayor, sonra geri dnyorsun. Bo kumsal kpeklere, bir de ha
vaya aldrmadan denize giren ky ocuklarna kalm. Yrrken
be-alt kpek birden evrende toplanyor, senle birl ikte yryor.
lerinden biri otele kadar pein sra geliyor. eri girmeye alyor,
otel alan ta atp kovalyor.
Burada kuyruunu dik tutmaya alyorsun, sanki tatile km
normal bir insanmsn gibi davranmaya al yorsun.
Ama dorusu iyi gitmiyor. Otel iki katl genilemesine uzayan,
baheli, kk bir bina. Yamur yadndan bahedeki masalar
ieriye toplamlar. Otelde ok insan yok. Belki daha ok kapal ha
va yznden insanlar birbiriyle konumaya bal yor. yice rahatsz
oluyorsun.
Kahvaltyl a akam yemeklerinde otelde kalanlarn neredeyse
hepsi masalarda yerini alyor: yal bir ift, gen bir i ft, bir baka
gen ift, ocuklu i k i aile, kiilik orta ya l bir turist kmesi, bir

48
dl' senin gibi , ama senden daha byk yalnz bir adam. Ama adam
ll'en kendine arkada buluyor, giriken bir tipe benziyor zaten,
ll'r zaman glmsyor, yal iftle hemen ahbap oluyor.
Ai lelerden biri drt kiilik, krkna yaklamak zere olan kar
.. o cayla iki kzlar. K zlarn by on -on drt yalarnda olma
l. gvdesi gelimi, neredeyse bir gen kzn gvdesine dnm,
lafi te tombul gvdesinden bir can l l k fkryor. Yksek sesle ko
uuyor, srekli hareket ediyor, babas na maryor. Baba uysal, yu
muak grnyor, sinirl i , sert olan, srek li uyarlarda bulunansa an
c. Kahvalt ya da akam yemeklerini byk hir itahla, grltyle
yiyorlar - kk kz dnda. Kk kzsa ablasndan birka ya k
k olmal , ablasnn tersine, itahsz, zay f. her zaman sessiz duru
yor. Akam yemeklerinde fark ettirmemeye alarak kzlar i zleye
n:k oyalan yorsun. Ama hemen fark ediyorlar. Onlar da sana bak
yor. gizl ice seni izliyor.
Yemekten sonra dolamaya kyorsun. Bir barda iki bira iiyor
sun. Karda yalnz bir kadn var. Kaamaka kad na bakyorsun,
.. ad n da sana. ki biray la sarho oluyorsun. Dar kyorsun, kafan
dnyor, kt hissediyorsun. Denizin kenarna kadar gidiyorsun.
K uytulara birbirlerine sar lm iftlerin glgeleri gizlenmi. K umla
ra oturuyorsun, hatta yapmayacan dndn bir ey i yapyor
-;un, kumlara boylu boyunca uzanyorsun.
Uzanyor, gece gne bakyorsun. Hava kapal, oraya buraya
ek tk da lm y ldzlar snke parlyor. Dalgalar kyya vurup
ek i l iyor. Hava serin, kumlar da. Bazen dalgalar iddetleniyor, ayak
larna kadar gelip bilek lerine kadar seni slatyor. A ldrmyorsun.
Srkleniyorum, diyorsun, ama beni srkleyen deniz deil, kara.
Gzlerini kapyorsun. Kendini dalgalarn sesine, gel iiyle ek i l ii
nin o srklenme sesine brakyorsun. Arkadan ara sra birbirine sa
r lm gvdelerin fslt lar gelip geri eki l iyor.
Geri dnlmeyecek bir sn ra yaklatn ya da bu snra doru
srklendiini hissediyorsun. yle duyuyorsun ki bu andan sonra
her ey ayn kalsa bile yine de hibir ey ayn olmayacak. Kimbilir,
diye dnyorsun, belki bu snr oktan ammdr.

49
 Sonraki gnler hava ayor, gne prl prl parl yor. Yataktan
erken kyor, erkenden plaja iniyorsun. Pansiyonlarn, evlerin it
leri, bahe kap lar yaseminlerle kapl, sabahn bu erken saatinde
sokaklar yasemin kokusuyla doluyor. ok gzel kokuyorlar. Byle
gzel bir kokuyu en son ne zaman duyduunu anmsamyorsun.
Sen indiin saatte plajda birka erkenci dnda kimse olmuyor.
Hava sabaha zg bir doygunluk, berraklk, su damlalarndan olu
muasna bir buuyla dolu oluyor. Gne tepelerin stnde l l .
Deniz y umuak, przsz. Biraz tede, derinliin balad yerde
koyu bir maviye ya da laciverde dnyor, prltlaryla gz ka
matryor. Birka ses ykselip berrak havada nlyor - yoksa ha
vadaki bu ikin. doygun. grnmez damlalar kk anlara m d
nyor? Denize giriyor. uzun uzun yzyorsun. Yorulduunda srt
st yatp denizin ortasnda dinleni yorsun. Bedenin salamln his
sediyorsun. Gerekten sapasalam, hibir fazlalk yok. Yaptn i
ten dolay by lesin. tm o koli indirip kaldrmalar seni salam tut
mu. Yine de ruhun byleyken -hillii bir ruhtan sz edebil i yorsak ta
bii- beden inin sapasalam olmasnda bir tuhafl k olduunu d
nyorsun.
Denizin ortasnda srt st yatmken bazen yar yarya svla
m bi linc inden hayatn iin bir ey yapman gerektii bir kayg bii
minde gel ip geiyor. Ama ne? Nasl? Yap lacak bir ey gerekten
var m?
Kumsala geri yzyorsun. Kurulanyor, havluyu serip stne
oturuyorsun. Az tede aileyi gryorsun. Geni, mavi bir plaj em
siyesinin altndalar. Baba ezlonga uzanm, kafasn okuduu ga
zetenin iine gmm. Kadn teki , bitiikteki ezlongun kenarna
oturmu, byk plaj antasnn iini kartryor. K k kz annesi
nin yannda. Byk k zsa denizin kenarnda ayakta duruyor. Suya
girecekmi gibi bir adm atyor, bir ayan suya sokup geri ekiyor.
Soukmu gibi bir hareketi yaparken geriye, ailesine doru dn
yor. Annesi seslenip yanna aryor. Kz parmak ularnda, koar
admlarla yanlarna doru gidiyor. Anne her iki kzn gvdesine hz
l hzl, serte ya sryor, apkalarn balarna geiriyor. Sonra
kendine sryor, gnelenmek iin uzanyor.

50
 K zlar denize yakn bir yerde oynamaya balyorlar. Bir ukur
;11.;maya koyuluyorlar. Bir sre daha kzlar izliyorsun. Byk kzn
kumdan kan bir eyi kaldrdn, kardeine gsterdiini gryor
sun. Ama ne olduunu karamyorsun. Parlak bir ta m? Deniz ka
buu ya da l bir yenge mi? Kardeiyle birl ikte bir sre nesneyi
incel i yarlar.
Geriye uzanyor, gzlerini kapyorsun. Gne parlak, tepeye
yaklayor, hava ok scak. Terlemeye balyorsun. Sesler birbirine
karp uzaklayor. Bu seslerin iinde bir sesin, kumlara gmlm
bir gazete parasnn, az tende, rzgarda yerine ulamam bir ha
ber gibi h rdadn iitiyorsun.

Kendini zorlamana ramen oyalanma aban daha fazla uzata

myorsun. ki gn sonra kahvaltnn ardndan ileye gidiyor, bi letini
deitiriyorsun -halbuki hala birka gnn var- akam sek iz buuk
uobsnde bir yer buluyorsun. Tm leden sonray ilede geiri
yorsun. Akama doru otele dnyor, hesab kapat yorsun. Eyala
rn topluyor, gara geliyorsun. Hareketlerin ar, yava. acelen yok
mu gibi ama iten ie kaarcasna ayr l yorsun oradan. Ertesi sa
bah yedi buukta stanbul'da oluyorsun.

51
LK LEYLEK SRLER boazn zerinden kenin gn doldurup
geiyor. Dndkten bir hafta sonra tm gnn darda geirmeye
baladn ilk zamanlarda gryorsun onlar . Sonraki aylar boyun
ca kentin iinde dola p durmay srdryorsun - bir ruh gibi.
len olunca evden k yorsun. Trene at layp Sirkeci'ye gidi
yor, Tahtakale kalabalna giriyor ya da kprden yryp Kara
ky'e geiyorsun. Boaz kenarnda uzun yryler yapyor, koru
larda, parklarda, sahi l kenarlarnda oturuyorsun. imdiye kadar hi
ayak basmadn semtlere ya da adn bile duymadn yeni kurul
mu yerleim yerlerine gidiyorsun. Bazen srf uzun bir vapur yolcu
luu olsun diye Adalar'a gidip geliyorsun. stanbul gezi lerek bitirile
cek bir kent gibi grnmyor, ama senin amacn gezmek deil zaten.
Peki baka ne gibi bir amacn olabilir ki? Evde kalamyorsun.
Bir ey seni hareket etmeye zorl uyor, yerinde durmana engel olu
yor. B tn bu dolama, dolamasan bile darda vakit geirme, d
ar nn kendi s i aslnda seni daha kt yapyor, yoruyor, iyice ar
lat ryor. Bazen kolunu kmldatacak gc bile bulamyor, ayakla
rn tutmaz hissediyorsun. Yara vara, diyorsun kendi kendi ne, tuhaf
bir yere vardm, ne hareket etmenin ne de durman n olanakl olduu
bir yere vardm.
Ama bylece babaanneyi daha az gryorsun. Gndzleri evde
olmaya sen alamadn gibi kadn da alamyor. Hanginiz hangi
nizin aya altnda dolayor, bel l i deil. Eve dndnde babaanne
yine yapp ettiklerin i sralamaya bal yor, bir komunun bana ge
len bir eyden bahsediyor, ya da haberlerde dinledii ama pek anla
mad bir eyi yarm yamalak anlatyor. B i rka akamda bir laf e-

52
kinerek i meselesine getiriyor. "Bak yorum," diye yantlyorsun.
" merak etme, paras daha iyi bir ii olsun diye bekl i yorum. " Ama i
falan baktn yok. Para bitene kadar byle srdrmeye kararl sn.
tesini dnecek durumda dei lsin zaten.
Yine de ara sra gazetedeki i i l anlarna gz atyorsun. gr
melerini, girecein yeni ortam, tanmak zorunda kalacan insanla
r dndke skntdan soluun kesi l iyor. al madan yaplabi lir
mi? Ama almayp ne yapacaksn? Hem nasl geineceksin? K ira
iidemiyorsun, ama geinecek bir para gerek. Daha nemlisi zaman
n isiz isiz nasl geireceksin? Yoksul say lmazsn, bakalarna
gre durumun iyi bile say l r, ama ok farkl yoksu lluklar olabilece
ini biliyorsun artk. Bazen paraszlk falan deil diye dnyor
sun. as l yoksul luk bu - ruhsal yoksu lluk, zihi nsel yoksulluk.
B i r le sonras dik yokutan aa inerken gen bir p topla
ycs yanndan geiyor. Yar yarya dolu p arabasnn nnde,
uzun demir tutacaklarna kollarn geirmi, yoku aa hzla, za
man zaman arkasndaki arabasnn hzn azaltmak iin srayp
ayaklaryla fren yaparak, slk ala ala dnyann en mutlu insan
gibi bir srayp bir konarak geiyor. Kaygszlna arp kal yor
sun. Kendi kayglar iindeki varln dnyorsun, soruyorsun
kimdir gerekten yoksul olan?
Dnyorsun: Belki korkan tekine dndm, baba evine s
np kaldm, bana mmkn olduu kadar az il isinler diye deponun
pis karanl na gizlendim. Belki artk bir ie girmeme li, eve de git
memeliyim. Bir zm olabilir mi bu? Zenginlemenin baka bir
yol u: el inde olanlar ver, karlnda dnyann plerini almaya ra
z ol.
Ama ya pe dnm olan sensen? Bu da olabil ir. Bir paav
ra, frlat l p at lm bir ey, bir artk - neyin art? Bu p kime ve
rip kimden ne alacaksn?

Maysn i lk haftas gibi evden kmak zereyken aabeyin ar

yor. Genelde ylda bir ya da i k i kez arar. En son iki ay nce konu
mutunuz. Bu kez herhalde i meselesin i merak etmi olmal ki by
le erken aryor.

53
 Telefonu babaanne ayor. O s rada mutfakta, telefonun zilini
duyunca yapt ii brakp telala "geli iyorum, geliiyorum" diye
ba rarak telefona doru kouyor. Sen ev telefonuna bakmazsn,
kendi cep telefonun var, ama arayann zaten yok . Babaanne iinse
telefon ok nem lidir, nedense hep acildir, olanakl olsa telefonu i l k
alta aar. A p bara bara konumaya balyor ( bu ortal i n
leten ses bu kk bedenden nasl kyor? ) :
" Hsey in sensin? Nassn olum? Eyisin? Neye byle ge ge
ariyirsn? Orada ne ediyirsn, ne yey ip iiy irsn, he habarmz yoh .
" Yoh yaramaz bi ey yoh ur olum. Eyiyiz. Kardein de eyi.
bakyi ite. de yoh. m i l let hep isiz.
" Karn ne ed iyir'! Eyi mi? ocuklar da hep eyi mi? Bydler?
Neye he ge lmiyirsnz'! Gct irmiyirsn, getirmiy irsn lmeden g
rem onlar. Ya , ya. benim kemim var? S iz varsnz bi . . . Tamam o
lum, tamam. Yazn gcliyrsnz? Hanm, ocuklar al gel, e mi?
"Yoh. hep eyi. Baka bir ey yohtur. Siz de eyisin iz? Yoh, bi ih
tiyacmz yohtur. Burda, verem olum, hadi , ok selam syle, o
cuklar gzlerinden perim. Hanm, ocuklar benden taraf hep p.
Sa ol olum, H seyn im, sa ol.
"Al isan, gel, abendir," deyip telefonu sana uzatyor.
Her zamanki gibi mesafel i , souk, ikinizin de birbirinize ne di
yeceinizi bilemediiniz bir konuma oluyor. Paraya gereksinim olup
olmadn soruyor. " Yok," diyorsun. Aabeyin bocal yor, "Olsun,"
diyor, "ben yine de gndereyim biraz, lazm falan olur. " "Durumum
yava yava iyiye gidiyor," diye srdryor, "imdi bir irketle yeni
bir anlama yaptm. Yine bizim bir Trk irketi. yi bir irket. Bu son
be ylda baya byd ler. de iyi. Ama burada iler artk eskisi gi
bi de i l . Giderek zorlayor. B u aralar zaten herkes tedirgin. Yen i bir
kriz kapda diyorlar."
" Baksana," diyor sonunda biraz kararszca, "bizimki lerin orada
birka antiyeleri var. Bir soruturaym istersen, yapar msn byle
bir i? Ambarnda falan. Ak hava iidir. Zevklidir asl nda, skl
mazsn. Ne dersin?"
"u anda gerek yok," diye yantl yorsun. " B iraz daha byle sr
sn, sonra bakarz, imdilik acelesi yok."

54
 "Her ey yolunda m? Bir sorun yok, deil m i?"
"Yok, iyi, yaramaz bir durum yok. Ayn ite, bildiin gibi."
"stersen buraya gel. Birka ay kal burada. Ya da ne kadar ister-
sen o kadar kal. .. B i l i yorsun istediin zaman gelebil irsin."
Kendini sorumlu mu duyuyor? Ama bu sorumlulukta sinir bo
ucu bir zorlama olduunu hissediyorsun.
"Ne yapaym orada?" Sesin istemeden sert kyor, dzletmeye
alyorsun, "Yine de sa ol. Merak etme, bir-iki ay iinde girerim
hir i e. Olmad bakarz, yine konuuruz."
Byle sonlan yor konuma. Karsna, ocuklara selam syl
yorsun. Btn konuma boyunca babaanne yannda, glmseyerek,
.[!zleri buulanarak dikil iyor. Telefonu kapatnca " Naslm?" diye
bir kez de sana soruyor. Ban dert li dertli sall yor. titreyen bir ses
le " Eyice unuttu bizi art k , " diyor.
Sana greyse unutmamt , ama herhalde unutmak isterd i . Aa
bey inin ne zaman gitmeyi tasarladn hi anlamamtn. Belki ta
sarlamamt da frsat knca hi dnmeden gitmiti. Buraday
ken odasndan kmaz, kimseyle konumazd. niversitedeyken de
yleydi . Okuldan kar kmaz eve gel ir, darda hi oyalanmazd,
eve gel ince odasna kapanr, yzn gren olmazd. H aftalarca a-
11ndan tek kel ime kmad zamanlar grmtn. Oku lu bitirdik
ten sonra hemen bir inaat irketine girmi. babanzn lmnden
-drt ay sonra bir i ayarladm deyip gitmiti. lk yeri Soi'ydi.
Sonra Ukrayna'dan Kazakistan'a Rusya'ya bir sr yeri dolat. Son
bir y ldr Moskova'da.
Bir yl ya da biraz daha uzun bir sre sonra ilk kez ziyarete gel
dii nde onu rahatlam grmtn, zerinden kaldrlmaz grnen
tm o ykler, o tonlarca arlktaki grnmez balyalar kalkmt
sanki. Konuuyor, gevezelik ediyor, sesi can l kyor, rahat davra
nyordu. " Rusya geri buradan beter durumda," diyordu. "ama ok
iyi, gzel yanlar var."
Bakyordun da baka bir adam olup kmt sanki. Ama dn
dn onun kendisini baka biri olup ktna inandrdyd.
Ama niye byle dnyorsun, bilmiyorsun. Onun ne yaad
n aslnda nerden bi leceksin? Onun hakknda bildiin zaten ne ki?

55
Ona sylemen gereken eyleri de i l -nasl sylenebi lir bunlar bil
miyorsun, ne olduklar n da, ama vard lar- sradan eyleri sylyor
sun. Onun da syleyecek eyleri var m? Ama i l ikiniz zaten hi by
le olmad. Asl nda ai lede herhalde ki mse kimseyle gerekten konu
mamt. Ama imdi, anan baban oktan lp gitmi, aabeyin baka
bir lkeye kap gi tmiken neden byle bir iht iya duyuyorsun'?
Aabeyinle ayn yatakta yattnz anmsyorsun. Arkadala
ryla bulumaya giderken peinden koup durduunu, seni de gtr
sn diye yapmad n brakmad n anmsyorsun. O okuldan d
np gel ir gelmez al maya oturduunda. kovmasna ramen hep
gidip yanna oturduunu. okumay daha il kokula halamadan byle
byle -onun almasn izleyerek- sktn anmsyorsun.
Ama kardelik an lar hile hir yere kadar i gryor demek, son
ra yollar birlememek zere ayrl yor. Kimbilir diye dnyorsun.
belki gerekten konumak falan dei l , frsat bulduunda kamak
gerekir.
niversite iin baka bir kent yazmann amac ai lenden, btn
o kalabalktan, hr grden kamakt. imdi bu kadar zaman sonra
lp gittiklerine. etrafta pek kimse kalmadna gre kendi l iinden
kurtulmu say l rsn belk i . Peki kurtuldum da ne oldu, diyorsun ken
dine, yerine ne koyabildim'? imdi hangi yaknlklara sahibi m'?

Telefon konumasndan sonra dar k yorsun. Sirkeci'ye gidi

yor, kalabal n, al veri yapanlarn, ay lak aylak gezenlerin, kou
turanlarn, turist kafilelerinin, karmaayla grltnn iinden yr
yorsun. Yukarya, Sultanahmet'e doru kyorsun. Glhane park
nn nnden geerken ieriye girmeye karar veriyorsun. Buraya e n
son n e zaman geld iini anmsamaya alyorsun, ok uzun olmu.
Ama bir deiiklik yok gibi grnyor. Yal narlarn glgeledii,
i k i yanna ieklerin ekili olduu geni yoldan yryorsun. Sessiz,
dingin bir havas var parkn. Parkn sonundaki taraa halinde yan
yana ykselen kk ay bahelerine kadar yryorsun. ay bahe
leri dolu . ay bahelerinin orada, alak duvarn nnde ayakta du
ruyor, nnde alp serilen deniz manzarasn izliyorsun. Karda
st ste ykselen gri, k i rl i renk l i yaplara, dingin, solgun bir mavi-

56
likle alan yumuak denize, zerinde gel ip giden vapurlara, gerile
rinde braktklar grimsi izlere, kyya yak n bir yerde toplanm ba
lk takalarna bakyorsun. Karaky Deniz letmelerinin nnde
yzen bir ote li andran devasa bir yolcu gem isi dem irlemi bekliyor.
Dnyorsun, niin baka bir yere gitmek insan deitirmesin?
Sen de gitmek i stemez misin? stersin c i hette. Ama burada oluun
ak seik, tmyle, tm sinirlerce tam olarak bir bilinii var. Bun
dan kalamaz, bu unutulamaz. B ir i stek sorunu dei l bu.
Dnp aalarla al larn arasnda yryor. sarayn yksek, iri
talardan rl, d duvarlarndan birinin yak nda bir yerde, bir
bankta oturuyorsun. Gne yapraklarn arasndan aydnlk lekeler
halinde yere dyor. Bu lekelerden birinin tam altnda. az tedeki
kuru dallar yerlere kadar dklen kurumu hir aaca hir batankara
konuyor, tepesi parlayarak sanki kend ini gstermek istiyormuas
a kesik kesik birka kez tyor. H zla uup aalarn arasnda kay
boluyor. Aa yeni kesi l mi. odunu halii kokuyor.
Yaprak larn arasndan tepede yarm ay gryorsun, ak. mavi
gn gnde gri , solgun, as l duruyor. Parkta ku seslerinden baka
her ses alak, mrlt l , duyulur duyulmaz. Geride. uzakta kentin
di nmeyen uultusu, sah i l yolundaki arabalarn. gidip gelen banl iy
trenleriyle titreyen raylarn sesi alyor. Aalarn arkasndan bir
yerden kalabalk bir karga topluluu i ie giren, ayrlan simsiyah
lekelerle yaylarak btn bu bo, sessiz g gr ltyle gaklayarak
alyor, te tarafa, denize doru, uup yok oluyor. Gen bir ift bir
birlerine sar larak kk yoldan aa yryor. Kk bir ocuk g
ryorsun. Sinirli bir incelie sahip annesinin elini tutmu, az geri
sinden yryor. Annesi acele ediyor, ocuksa elin onu srklemesi
ne izin vermi peinden gidiyor. Annesinin elinden kaysa gerisin
geri decek, ama umurunda deil, hatta elden kurtulmak ister gibi
ona ucundan yapm, dmeye haznnasna arkaya kayklm.
Sanki annesinin elinden kaysa bu toprak yol, bu yumuak imenler
iki aa arasna gerili bir hamak gibi onu tutacak, glgeli, sessiz sa
lnna katacak. ocuk dmek ne demek, henz bilmiyor.
Sonra bir sokak ocuu - kafasnda siyah bir bere, yz kirden
simsiyah bir erkek ocuu- aalarn arasndan bir dalgnlk, derin

57
dncelere gmlm bir havayla ar ar kyor. Gel ip aka
aalardan birinin nnde duruyor. el iyle aacn gvdesini oku
yor, kabart lar n avuluyor. Yanan aacn gvdesine bastryor,
aaca sar l p duruyor bir sre.
Tuhaf diyorsun, bir eyler oluyor ama sanki sen ne olduunu
anlayamyor, kavrayamyorsun. inde bir ey kmldyor. ok, ok
gerilerden gelen soluk, hafif. be lli belirsiz ama gl bir ey : dn
celerinin s ise gmlm ayrmsz evriminin iinden bir anlna,
c lzca, zay fa. titreke kp gerisin geriye gmlyor. Kafan ar
layor. ne dyor. Bir ey diye akln dan geiyor. ama nedir bu?
Bir ey - yakalayabi lsen. yakalay p izleyebilsen bu eyin seni
bir akla, ak bir yere. be lki soluk almann ne demek olduunu
anlayacan yksekte bir genil ie gt recek bir ipi tadn h i sse
diyorsun. Bel li beli rs iz uzayan l t l bir k huzmesi: yaam n ipi.
canl ln ipi ... Ama parmak ularmdan hep kap duran bir ip bu.
kap boazma dolanan ip bu.

Bu birka ay byle sokaklarda geiriyorsun. Naslsa art k zamann

bol, yapacak belli bir ey in yok, ya da belki art k zaman n hi yok.
Ya da her ikisi birden, bir zaman kalmadndan bol . Bazen kendini
bir uurumun kenarnda yryormu gibi hissediyorsun - ama tabi i
b u yolun kendisi uurum deilse ( ve yrmek d e dmek dei lse).

Berbat kokusuyla bekleyenleri teki tarafa srklemi, otobs

durandaki sraya oturmu sa sakal darmadank, del ik deik
paltosuyla bir evsiz. Bir haraben in ykk duvarna yaslanm, panto
lonundan d arya brakt morarm organn sk sk tutan yar
del i . Kprbalarnda sakat d i lenciler, bir kede toplanm tinerci
ocuklar, park sralarna l gibi ylm, iki bklm evsizler... S a
van gazileri ... Ama hangi savan - ve sava nerede?

58
 Yaam n : eksik, yarm, tamam lanmam . byle h issediyorsun -
ama hep eksilecek, hep daha fazla yarm kalacak. her zaman daha
la artyormuasna daha da eksi lecek, hi tamamlanmayacak . . .

Yaamakta bu srar, b u inat l k niye, diye dnyorsun, bir

yaam varsa zorunlu olarak bir yaam inad da m var?

Sabahlar yine erken kalkyor, sekizde deilse bile dokuzda ya

laktan km oluyorsun. pin ucunu karmak. gecenin gndzne
karmasn istemiyorsun. Bedenini altr yor. be l l i sayda hare
ketler yapyor, iki- gnde bir bunlar tekrarl yor. aksatmamaya a
lyorsun. Sakallarnn uzamasna izin vermiyorsun, -drt gnde
hir t ra oluyorsun. U ykun dzensiz, kesinli l i . Gece boyu birka kez
uyanyorsun. Bazen cann evden kmak i stemi yor. birka gn bo
yunca evde kalyorsun. Oturuyor, uzan yor. tavana bakyor. leden
sonra bir sre uyukl uyor, dary seyrediyor, evin iinde dolayor
sun. B tn gn kendine yapacak bir ey aryor, bulamyorsun. Ba
haanne ise her gn kendine yapacak bir ey karmay baaryor.
Kadnn uramalar leden sonraya kadar sryor. leden sonra
elevizyonu ayor, kad n programlarn izliyor, akama doru ok
yoruldum be deyip uzanp biraz kestiriyor. Ev ilerinde ona yardm
ediyor. alverileri yapyorsun. Haftan n ilk gn babaanneyle bir
li kte temizlie giriiyorsunuz. Pazartesileri herhalde btn kadnlar
iin temizlik gn. Sil inen camlar, silkelenen hal lar gryorsun,
sadan soldan gelen elektrik sprgelerinin seslerini iitiyorsun.
Babaanne odas n temizleyene kadar sen btn evi sprp silmi
oluyorsun.
Baz akamlar parann hesabn pek tutmuyor, Galata kprs
nn altnda oturuyor, bal k ekmekle bira smarlyorsun. Son treni
karmyorsun. B irka kez bara gitmeyi deniyorsun, ama alan m
ziklerle kalabalk sen i hemen geri pskrtyor. Kalabaln ortasn
da tek bana ne yapacan bilemiyor, elini kolunu nereye koyaca
n aryorsun.

59
 Gecenin ortasnda birden ku laklarna bir eyler doluyor. sanki
bir koyuluk. erimi kurun onlarn iine akyor. Sessizliin iinde
birden bir lk patl yor. K ulaklarn avularyla kapatarak korkuy
la arplm kendini yere atarken gryorsun. Sonra sessizlik h ibir
ey olmam gibi yeniden geliyor. Elbette gerekte hibir ey olmu
yor, kendini yere falan atmyorsun.

Senden kim ne istiyor? Bir adan kimseni n sana dokunduu,

i l itii. bir ey isted ii yok. Babaannenin hile senden bir ey i stedi
i yok. Ama te yandan sanki tm dnya sen i rahatsz etmek iin
birlemi. Sana dadanyor. bir ey istiyor. ne olduunu bilmediin
bir eyi istiyor. dahas hemen istiyor. senden hu eyi skp hemen
almak ister gibi istiyor.

Senden nce gelen: yaamn -bu yaam seni n yaadn ak

olsa bi le- senden nce yaay p senden nce biinni.

Evin iinde dolanrken gardrobun zerindeki balama gzne

iliiyor. Ortaokuldan beri orada. O sralarda heves etmitin. Baban
trk severdi. Bazen evde hafta sonlar teypten tm gn trk alar,
dinlerdi. ki y ldan fazla bir sre balama kursuna devam ettin. Ama
liseye geip ilgilerin deitiinde saz da gardrobun stndeki yeri
ni ald. O gn bugndr orada, bir daha el ine almadn.
Balamay tozlu k l fndan karyorsun. Evirip eviriyor, i nce
l iyorsun. y i grnyor. ki tel i kopmu. Tel lerine hafi ften vurmaya
balaynca bir teli daha kopuyor. B i r tamirciye gtryor, birka
gn sonra yeni lenm i biimde alyorsun . Gnde birka saat alma
ya balyorsun. Parmaklarn yava yava a lyor. Aklna y llardr
gelmeyen trklerden para blk dizeler gel iyor. Ezgileri karma
ya alyor, m rldan yorsun.

Byle dolanp durmak istemiyorsun, istediin gitmek, ekip

gitmek, baka bir yere g itmek . . .

60
 Vapurla karya geerken bir an yanndan geip giden karaba
akta kendi yzn grr gibi o luyorsun.

Akamlar ya da geceleri hayal kurmaya al yorsun. Bir kad

hayal etmek istiyorsun. Ama kafann iindeki sis buna izin vermi
yor. Kadn da bu sisin iinde. B azen bir paras gm ld, ayrt
l'dilmez olduu svms ktlenin iinden kyor -bir an bel iriveren
bir gzn biimi, bir jilet kesii gibi bir par lt. bir kolun belirsiz
an, dolgun bir kav is, kvrk bir hat- sonra hemen gerisin geri
diiyor.

Uzaktan geen kadnlar... Baharda canlanm, alm, gzel

kadnlar. . .

Arzunda b i r eksi lme yok. Baz gnler dikilen organnn saatler

n inmedii oluyor. On be yandaki . yinni be yandaki dikilme
lerden bile farkl bu, hi olaanm gibi gelmiyor sana, denetlemek
le glk ekiyorsun. Arzun -olaan ya da deil ama ok daha g
l- orada duruyor. Ama bir kadna m sesleniyor, yoksa kendi ken
dine eelenmekten honut mu, emin deilsin. Bir kadna sesleniyor
sa bile ondan kad na giden yol yitirilmi gibi.

Kalkm organna bakyorsun. Bir yn iaretiymi gibi diki le

in ne dediini ok iyi anlyorsun : sen asla kendi zerine kapana
azsn.

Gitmek, ama nereye? Gidecek bir yer yok, adm atacak bir yer
yok, yle hissediyorsun ki senin iin her yer hibir yere dnm.

Dnyann l can l l nn iine, dilerin arasndaki bir bal k

kl gibi taklm ...

B irdenbire ken, kp seni bir fiskeyle toz olup gidecek ka

dar ii bo bir kabua dndren bu duygu: bitmilik, tkenmilik
duygusu.

61
 K yda bir bankta oturuyorsun. Deniz karanlk kmeden nce
ki o lacivert parlakla brnm. Kk yolcu teknesi yolcularn
alyor. Gen bir kadn fark ediyorsun. Gvertede, kapdan tam ie
ri girerken, gvdesinin hafife sarsln, tutunmak iin elini yana
doru uzatn gryorsun - kolun hafife bkl i leriye uzann,
parmaklarn yukar doru aln, ayas parlayan elin gerginliini,
kadnn ylece bir an donuunu, ardndan kapdan girip gzden yiti
ini tam olarak gryorsun. B u bir anlk grnt sen i etk i l iyor, gn
lerce akl ndan kmyor, kafanda onu bir resim gibi tayorsun.

Bazen geceleri uzand yerde yaamnn bir resmini olutur

maya alyor. bu dnyadan ge iini dnyor, brakt izi hayal
etmeye al yorsun. Dndnn tersine, sarsak, sallapati , dik
katsiz, sakar ad mlar: devirerek. saa sola arparak - getii yerler
de kaba saba izler. yknt lar brakarak . . .

Bir cam gibi hissediyorsun. Gergin, gerilmi - az sonra atlayp

dalacaksn. Ama daha olmad bu, belki hi olmayacak. B ununla
birlikte paralanmak zere olan bu camn ince, kaygan yzeyinde,
bu hibir eye sahip olmayan, hibir eyi tutamayan yzeyin bo de
rinliksizliinde sanki oktan un ufak olmusun - zaten atl am,
paralanm, binlerce k ra blnmsn.

Korkuyorsun. Korkuyla ta kesiliyorsun. Az sonra bir ey, kor

kun bir ey olacak. yle korkun ki imdiden korkuyla ta kesili
yorsun. Dahas bu ey her an oldu olacak. Dnya bir uurumun ke
narnda m sallanyor? Yoksa sen misin sal lanan? Hangisiyse onu
tutan ip koptu, kopacak.
Belki sana srekli elik eden tek duygun, azalsa bile derinde hi
kesi lmeden sren tek duygun bu, bu korku. Geip gitmiyor, azalsa,
gerilere ekilse de derinlerde srp gidi yor. Kayna n bi lmediin.
anlayamadn, soyut bir korku bu.

B u korku hep vard. Belki korkun olan ok , ok nce olmu.

bana gelmiti de, sen de o gn bugndr, kazann hi bitmeyen o-

62
k yla kaza geiren kim diye sorup duran kazazededen bakas de
gi lsin.

Bazen yle bir utan duyuyorsun ki, kendini yle teskin etme
ye alyorsun: i mdiden gemi olsun, imd iden gemi say lr
.'i l l l . Elli yl sonra falan herhalde beni anmsayacak kimse kalmaya
lak. Seksen doksan yl sonra kesinlikle ki mse kalmayacak. Bu iyi.
Eer bana ait hibir an kalmazsa, bu duyduum utantan da h ibir
ey kalmaz de i l mi? Yoksa kalr m?

Bir duygudansa bir duyu gibi - elinden koluna oradan daha yu

karlara yay lan tuhaf, kekremsi bir soukluk . . .

63
TEPEDE yazn geldiini bildiren yakc bir gne. ufuk boyunca in
ce, kirl i sar, buul u sis eridi.

Temmuzla birlikte scaklar bastryor. parlak gk gzleri yaar

acak kadar a bouluyor. Babaannenin yaknmalar i yice artyor.
Neredeyse kesintisiz bir i nleme kyor azndan. "Nefesim daralyi,
ham dnyir, he halm yoh." diyor. "S caktandr," diye bkkn ya
ntlyorsun. "Aman Al lah'm bu ne scah, ne scah , " diye bara ba
ra i kayet ediyor, "yoh, ben bu sene he eyi deilim, her tarafm sz
lyi, ar y i , tuhaf tuhaf ryalar gryim." " Bah, dn yene bir tane
grdm, sana anlatan," diye ba lyor: Ryasnda yolunu kaybetmi.
hir trl evin yolunu getiremiyormu. Bir evin nne gel mi, ayn
hi:im ev, ama iinden bakalar kyormu, biri ne istiyorsun teyze
diye sormu, sen yata, daha gen, yolumu kaybettim demi, evin
yolunu kartamyorum, ben i Mustafa'ya gtr olum. Mustafa kim
teyze, d iye sormu ol an . Bakkal M ustafa diye yantlam ryasnda
habaanne, o heni tanyi eini hiliyir. heni eine gtrr.
B tn gn sca emen duvarlar gne battktan sonra bu kez
onu salyor, ierdeki sy i k i katna kyor. Ak pencerelerden ie
riye rzgar de i l , arabalarn geip g ittike kaldrd tozlar doluyor.
Babaanne geen aya kadar hata zerinde i nce bir hrkayl a dolayor
du, eteinin altnda da pijamams bir ey vard. Bunlar karm.
i mdi eskimi, i yice bol lam, yarm kol lu, ince bir bl uzla uzun i
donunun grnd ince, pamuklu kumatan eteiyle dolayor.
Kendi n i byle plak hissettiini sylyor.
Gidip ayak l , byke bir pervane alyorsun. Salonun kesine
kuruyorsun. Gn boyu pervane hafif homurtusuyla saa sola dnp

67
durarak alyor, durgun havay kmldatyor, bir serinlik hissi veri
yor.
S cak yznden babaanne gibi sen de evden kamyorsun. Da
ha dorusu artk dar kma istei duymuyorsun. Btn bu gn bo
yu dolamalardan saysz sesle grntden olumu saldrgan bir
uultudan baka aklnda kalan hibir ey yok. Yaadn bu kent san
ki sana hi dokunmuyor, demiyor bile. Tek duyduun ara sra yk
selen, zerine abanan bir boulma hissi. Bir g gerek bana, diyor
sun, bir g, ama bu gc nasl bulacam, nereden alacam?
Gcm yok. hi gcm yok. ama iimde yanan bir ey var. G
vermek iin de il. beni kertmek iin yanan bir ey var.
Evden kmaynca btn gn babaanneyle birlikte olmak zo
runda kalyorsun. Odana kapanyorsun. Birl ikte kahvalt yapmamak
iin yataktan ge k yor ya da gn iinde seslenmelerinin ounu
duymazdan gel iyorsun. S cak karsnda kendine gelmek iin gnde
birka kez souk suyun altna giriyorsun.
Bu soyunmu haliyle babaanne gzne i yice klm grn
yor. Beline sard, be-alt kez dolad uzun bir bez paras ol urdu
hep. Gya bel i bylece armyormu. Onu bile karm . Ama bu
kk gvdenin, oturduu koltukta bile kck kalan bu gvdeni n
nas l byle btn evi kaplamay baardna ayorsun. Odanda b i
le kurtulamyorsun b u gvdeden. Odana b u kez hi kesilmeyen ses
leriyle giriyor. D iyorsun k i , kadn yl lar boyu baka evlerde kald,
bu evde annenin yannda hep ikinci durumdayd, belki gerek an
lamda hi evi olmad, kendi ev inin kadn hi olmad . te imdi yl
larn sonunda, sadece bekleyerek, bir evi oldu. Bu ev gerekte onun,
onu kaplamaya, doldurmaya hakk var. Bu kadar uzun yaayarak
kazand bu hakk. Belki onu rahatsz eden asl sensin. Senin ne sa
vunacak bir evin, ne de yerin var, yle h issediyorsun, bu eve, bu
odaya kadar gerilemisin -ama bu oda bir snak deil- bulundu
un yerin savunulacak h ibir yan yok. yaamnn savunulacak hi
bir yan yok.

Babaanne akam ziyarete gelen Fatma'ya nasl dtn anla

t yor. -drt gn nce gece tuvalete gittiinde birden ba dnp

68
gzleri karard, yere yld. Gece yars nce inleme gibi bir ses
duydun, sonra clz bir sesle adnn birka defa sylendiini iittin.
Tuvalete koarak gittin, babaanneyi klozetin yannda yerde, pazen
donu d izlerinin biraz yukarsnda, yan yatarken buldun.
"Eyi ki," diyor babaanne, anlatrken elen iyor grnyor, "d
erken elimi ha byle koydum. Yohsa Allah korusun kafam arpiy
di."
"Sadakan varm yenge, Allah seni korumu. Dihha etmen la-
1.m. Byle otururken, kalharken yava yava yapman lazm. Sen
daha yalsn."
"Ediyim ben, etmem mi, hep dihha ed iyim."
"Bacahlarm," diyor Fatma, eteini yukarya syrp bacak larn
gsteriyor. Bacaklar kadnn en duyarl paras, konumalarn n da.
Bacaklar i, davul gibi. Mavimsi gri, kimi yerde ise iyice grileen
solgun damarlar bir yapran zerindekiler gibi her yerine dolan
m. Berbat bir grnt, ban evi riyorsun. Bu son birka aydr hi
k mldayamadm, diyor, o yzden gelememi. imdi gittii doktor
dan bahsediyor, ok iyiymi, yen i bir i la lar vermi, onlar ok i y i
gelmi.
"Derdimiz he bitmiyor. ha byle urayoruz ite yenge . "
"yle, yle," diye ban sal l yor babaanne, "buna d a kr. "
Fatma geldiinde eer evdeysen mutlaka sesleniyor, " Hele b i
gel olum, yzn grek" d iye aryor. imdi b i r yn gereksiz,
sinir bozucu soru diye dnerek yanna gidiyorsun. Kadn merak l ,
her eye burnunu sokmay , t vermeyi seviyor. Sana hata ocuk
nusun gibi davranyor. "Niin he uramyorsun," diye soruyor,
"bizim m i lletten neye byle soudun, neye bizimkileri he grm
yosun?" Ne kadar alttan almaya alrsan al yine de sinirleniyor
sun, suratn aslyor. Ama en ok byle ocuk muamelesi grmeye
dayanamyorsun.
"Neye ev lenmiyosun? Bir yuva kur, ocuk sah ibi ol. Babann so
yunu senden baka kimse yoh, srdrsn. Kannz senle birlikte mi
kurusun?"
Ne kanndan bahsediyor bu kadn? Ne soyu? Soy szc sinir
lerini iyice geriyor.

69
 Byle l aflar gene l l ikle ylesine sz ediyormu gibi yaparak
bilmem kimin bir kz var, yle i y i , byle iyi, gzel, krpe falan di
ye bitiriyor. Sen de as l amac herhalde bu. bir kz ayarlamak diye
dnyorsun. B u patanlk iinde houna ne gidiyor olabilir,
hibir fikrin yok. B abaannenin o sra bir an gzleri parlyor, suratn
buruturduunu grnce nerede gibi eli yle bir hareket yapyor.
Babaanne Fatma'ya kocasn soruyor. "Yenge," diyor, "imdiye
kadar beni he dnmedi, imdi mezarm dnyo. Gelmi bana
diyor, sana mezar aldm, mezarn yapt rdm." Kendi d i l i nde bir k
fr savuruyor. "imden ya iiylc mi dedim, inal lah iine benden n
ce girers i n . "
Babaanne, "yle deme. gnahtr." di yor, ama i k i s i birden kah
kahalarla glyor.
Bu ettii kfr herhalde sen Trke edemezsin . Babaanne de si
nirlendii zaman kendi kendine byle kfrler savurur, bir kpein
ya da eeinkini birini n nne ya da arkasna kolaylkla sokuverir.
Ama herhalde, diye dnyorsun, bu kfrleri Trkede etmek is
teseler edemezler, belki utanrlar.
Odana geiyorsun. erden gelen konumalarn iitiyorsun.
Kendi d i llerine dnmler. Grltl, bararak konuuyorlar. Bo
az n gerisinden, ta aalardan ykselen kaln, kaba, grltl ses
ler. Bu d i l kulaklarn t rmalyor, sen i rahatsz ediyor. El leri nle ku
laklarn kapyorsun.
Fatma anlatyor, yarm yamalak anladn kadaryla eski hesap
lar ortaya dkyor. Alt ayd r sudan bir nedenle kocasyla ksler.
Fatma'nn kocas A lmanc. Emek l i liinden drt-be y l nce kar
syla ocuklarn yanna arm, emekl i olduktan sonra hep bera
ber buraya dnmler. K adn imdi her frsatta adamn gemite ye
dii haltlar yzne vuruyor, burnundan getiriyor. Adam n sngs
dm, ona kar birlik olan karsyla ocuklarn n eline kalm.
H ibir ey demiyor, kefaretini deyen biri gibi sessizce katlanyor.
Adamn bir grnts aklnda kal m. Sokakta saa sola bo
bo bakarak dalgn yryor. B ir an admlar yaval yor, neredeyse
duruyor, suratna bir glmseme yay l yor. K arsnn aksine zay f,
uzun boylu bir adam. Sokan ortasnda yanndan arabalar geerken

70
duruyor, dalp gidiyor. Ne dndn merak ediyorsun. Ne d
yorsa herhalde artk bu sokakta, burada de i l . Adama bakyor,
lclki aklna tombul , ak tenl i bir Alman kadnn ans dmtr
d iye dnyorsun, belki imdiki durumuna byle anlarla avuna
rak katlanyordur.
Daha fazla konumalar dinlememek iin saz el ine alyorsun.
Bi rka gndr bir trky karmaya al yorsun. H afiften tngr
datmaya koyuluyorsun. Fatma gidene kadar kendini kaptryorsun,
batan alarak srekl i ayn paray tekrarlyorsun. Olmuyor. phe
siz iyi alma peinde deilsin. Ama senin yaptna almak hi den
mez. alnda sanki fazladan bir bozu kluk. bir kuruluk. aksak lk,
takur tukurluk v ar. Sazla senin aranda hi mi hi uyum yok. Belki
daha dorusu gvdeden, akcierlerinden, nefes borularndan -hadi
asl sylemek istediin o szc syle: yreinden, evet- asl y
reinden hibir ey ykselmiyor, akmyor.
Daha fazla byle uraamayacan anlyorsun. Saz k l fna
geirip yeniden dolabn stne, dr lm birka kk halyla iin
de ne olduunu bilmediin boha gibi bir eyin arkasna kaldryor
sun. Herhalde, diye dnyorsun, orada ryp gider artk.

Sekize doru, hava bir para serinler gibi olunca alveri iin
d ar kyorsun. Alveriten nce biraz dolayorsun. Aaya is
asyon meydanna kadar iniyorsun. Ortalk kalabalk. Meydanlar,
parklar, sahi l kenarlar tklm tklm dolu. Gne batarken i nsanlar
kend i lerini dar atyor, ya da balkonlara kyorlar. Sokaktan, bal
konlardan gelen sesler gecenin ge saatlerine kadar sryor. Az ok
sessizlik sonunda geldiinde ise konfeksiyon atlyelerden birinin
alarm gecenin ortasnda ortal gmbrdeterek almaya bal yor.
Ak camlar zangrdyor, bu sesle birl ikte kpekler de uzun uzun,
sinir bozucu biimde havlamaya balyor. Sabah ezan ise -belki
mezzinin dayan l maz derecede kt sesinden- onlar kurt gibi ulu
luyor.
Dnerken cadde zerindeki byke markete uruyorsun, haf
ta ii olmasna ramen kalabalk. Raflarn arasnda dolaarak baba
annenin syledii, unutmamak iin bir kada yazdn l isteye ara

71
ara bakarak nnde srdn tekerlekli arabaya aldklarm ykl
yorsun: peynir reyonundan iki eit peynir (babaanne iin olan
yasz, tuzsuz ky peyniri), birka para tavuk, salatal k malzeme,
yourt. imek iin kola, meyve suyu gibi souk bir eyler, baka bir
ka ey daha. Hafif bir mzik kalabaln, dnen tekerleklerin, al
an makinelerin uultusuyla birli kte mekann iinde czrdyor. Ka
sann nnde kuyrukta uzun sre bekliyorsun, bazsnn tepesine
kadar dolu alveri arabalarndan hoalt lan rnleri, kasiyerin a
buk hareketlerle aletten geirip kasaya yazmasn izliyorsun.
A l veri paketleriyle eve dndnde bahaanneyi koltukta y
l buluyorsun. Surat kpkr . Soruyorsun: "Ne oldu, neyin var
babaanne?" Eliyle hluwnun yakas n ekit iriyor. azndan zar zor
nefesim. ne/'sin diye kesint ili siickler kyor. Aklna boazna
bir eyin kam olahi lccei geliyor. Soruyorsun, ban iki yana sal
lyor. ksrmek ister gi bi azn iyice ayor. Gidip su getiriyorsun.
ama su iebi lecek durumda deil. Boazndan bir hrlt ya da daha
ok tslamaya benzer tiz bir ses ykselmeye bal yor. Surat beyaza
dnyor. Ciddi bir ey olduunu ancak o zaman dnmeye bal
yorsun. Kalp mi bu. kalp krizi byle mi ol uyordu? Ne yapaca n a
ryorsun. Ambulans armak aklna gel iyor ama ge gelebi l ir di
ye vazge iyorsun. Taksi duran aryor, bir taksi aryorsun.
"Yryebi lecek misin?" deyip kaldryorsun babaanney i . Yar
srkler yar tar biimde ikinci kata kadar indiriyorsun. Dur. dur
diye inliyor. Duruyorsun, merdivenlere yaslanyorsunuz. babaanne
yi braksan olduu yere ylp kalacak. O srada otomatiin
snyor. Yar karanl kta babaannenin zorlukla nefes alp verdiini
iitiyorsun. Boazndan ara ara slk sesi gibi bir ses ykseliyor.
Kendi nefesinin ise h zlanm olduunu fark ediyorsun. Bouluyor
diye dnyorsun, ne yapacam imdi? Kucana alsan tayabi
lir misin? kinci kattaki dairenin kaps a l yor, bir kadn "Ne oldu.
hayrdr?" deyip kyor. Otomatiin dmesine basyor. babaanne
yi tanyor: "A, Naz l teyze, neyin var? yi misin?" Yannza geliyor.
Nefesi diyorsun, hastaneye, cmleyi tamamlayam yorsun. Kadn
durumu anlyor, hemen babaannenin teki tarafna geiyor, seni a
rtan bir gle babaanneyi kavryor. Birlikte tarcasna aa indi-

72
iyorsunuz. B i r yandan yattrc bir sesle konuuyor. Belki gerek
len bu yumuak, biraz genizden gelen, kendinden emin ses iyi gel i
y or . babaannenin soluk al verileri sanki hafi fleyip yumuuyor.
Ses seni de etk i l iyor. Merdivenlerden inerken bir an sizi tayan bu
esin kendisi olmu gibi duyuyorsun, sanki ses bu kiiyi ayn ola
yn i inde sarp sarmalyor, n birden aaya doru tayor.
\a inince babaanneyi birlikte taksinin arkasna yerleti riyorsu
uz. Kadna teekkr ederken grmek iin yzne bakyorsun. Yz
le seni etkileyen ses arasnda hibir il iki kuramyorsun. Hafife g
lli seyen, solgun bir y z, dalgn, hatta donuk bak lar.
Takside her eyi taksiciye brakyorsun. daha dorusu taksici ii
ele alyor. " Florya Kent Hastanesine gidel im." diyor. "en yakn ora
s . " Syledii zel bir hastane, itiraz etmiyorsun. Tuhaf. sanki sen
hari herkes byle durumlarda ne yapacan gayet iyi bil iyor. Tak
s i c i trafikte koma alarak, kendine yol atrarak, hatta kardan ge
len aralar bile kenara ekilmeye zorlayarak hastaneye ok abuk
varyor. Parasn veriyorsun, para style uraacak deilsin. " Hak
k n helal et," diyor paraya baktktan sonra, "hakkn helal ediyorsun
deil mi abi?" Bu srara aryorsun, yanl lkla ok fazla para m
verdim yoksa diye dnyorsun ama hayr, para hala el inde, gr
yorsun, "Evet," diye yantlyorsun zoraki, "ediyorum." "Gemi ol
sun," deyip basp gidiyor.
Acilden girdiinizde yine her ey hzl biimde oluyor. B i r has
abakc bir sedye getiriyor, babaanneyi iki yatakl kk bir odaya
alyorlar, doktorla iki hemire evresini saryor. Doktora durumu an
lat yorsun, aklna gel iyor, iki- gn nce dtn sylyorsun,
"Ama iyiydi, dizlerinin stne dt . "
'Tamam," diyor doktor "bir bakalm," sonra "oksijen tp," diye
yksek sesle baryor, hemirelerden biri koarak kardaki odaya
girip oksijen tpyle dnerken sana "siz darda bekleyebil irsiniz,"
diyor.
Tamam diye dnyorsun, i artk henden kt. Ama elbette
daha de i l . daha bitmedi. Aslnda i benden ksn demek istiyor
sun, bu tr durumlar beceriksizl iini ak biimde hissettiriyor sa
na. Telan daha ok kendi durumuna ynelik, nasl davranacan

73
ya da konuacan bi lemeyecein, bocalayacan bir durum iinde
kalmak istemiyorsun.
Hole kyor, koltuklardan birine oturuyorsun. Sakinlemeye
alyorsun. Karda bankonun arkasndaki gen kzn nezaket
ykl, ince sesi giri ilemleri iin seni aryor. Kzn sorul arna
yan t veriyorsun. Dnp yeniden birbirine bitiik bekleme koltukla
rndan birine, babaannenin yatt odann kapsn grecek biimde
oturuyor, beklemeye ba l yorsun.

Acilde iki saat kadar kalyorsunuz. Babaanneyi tekrar grdnde

kendine gelmi grnyor. Yznde bir oksijen maskesi var, yava
yava soluk alp veriyor. zerine doru ei lerek nasl olduunu so
ruyorsun, kafasn sallyor, bym gzlerini krptryor.

O geceyi hastanede geiriyorsunuz. Eve ancak ertesi gn, ak

amzeri dnebiliyorsunuz. leden sonra orta yalardaki babacan
tav rl blm doktoru odaya girip can l , tok sesiyle testlerle filmler
de ciddi bir eyi n gzkmediini, akcierin bir bebeinki gibi terte
miz olduunu sylyor. Yalnz kalpte hafif bir aritmiye rastlamlar,
ama neml i trden deilmi, bu scaklarda olabilirmi. "u an iyi
sin, turp gibisin," diye devam ediyor doktor, "u birka gn istira
hat ederek gei r. H ibir ey yapma, yatakta dinlen. gn sonra
gel, yeniden duruma bir bakal m." Bir reete yazyor, gn sonra
ya randevu veriyor.
Ayrlma ilerini yapyorsun, muhasebeye paray dyorsun.
Dndn gibi baya para tutuyor. Bir taksiye atlay p eve dn
yorsunuz.
Babaanneyi ar ar, belinden sararak merdivenlerden kar
yorsun. Herhalde daha nce hibir zaman gvdeleriniz bu kadar ya
kn olmad. Aslnda uzun sredir hibir gvdeye bu kadar yakn ol
madn.
Eve girince bumuna pis bir koku arpyor. Al veri poetleri
kapnn aznda, koku onlardan geliyor. Babaanneyi yataa yatr-

74
v orsun. Arkasna doktorun sylediine uyarak dik yatsn diye iki
vast k koyuyorsun. Babaanne inleyerek uzanyor, "ev de oh pis ol
tir indi," diyor bir yandan, "camlar ah kalm."
Sinirleniyorsun, " imdi evi dnmenin sras m ?"
"Napam ol um."
"Neyse, ilalarn alp geleyim, temizlerim sonra ... Rahat msn
liiyle?"
" He olum rahatm."
Alveri poetlerini boaltyorsun. Tav ukla peyni rleri atyor
sun. Sebzelerin ryen ksmlarn ayryor, salam kalanlar dola
ba yerletiriyorsun. D ar kp i l alar alp ge liyorsun. stnkr
l' lektrik sprgesiyle evi temizliyorsun. Dolaptaki yemei kar
yor, salata yapyorsun. Babaanneye bakyorsun, gzleri kapal, ha
li ! hafif soluk alp veriyor. Uyuduunu dnyor, uyandrm yor
sun. Yemekten sonra uzanyorsun.

Kap alyor, gidip ayorsun. k i kadn kapda bel iriyor, komu

kadn lar. Babaanneyi soruyorlar. B irini tan yorsun, merdivenlerde
size yardm eden kadn bu. "Buyurun ierde," diye yantl yorsun .
"Yatyorsa sonra gelel im."
" Yok, gal iba uyank, buyurun."
Babaanne "Kim geldi?" diye ierden sesleniyor. Kadnlar yan
na gidiyor. Kalkmaya davranyor babaanne, "Yok, rahatsz olma tey
ze." diyorlar, "be dak ika gemi olsuna geldik, merak ettik, nasl
sn? Ney i n varm ?"
"Eh, eyiyim kzm," diyor, geldiklerine sevinmi, "dohtor bie
ler dedi, pek anlamadm, herhal biey yohmu. "
Kapn n hemen dnda, holde duruyor, geriden onlar izliyor
sun. Daha dorusu kad n izliyorsun. teki kadnn biraz gerisinde
duruyor -konuan daha ok bu kadn- babaanneye bakyor, ne, ya
taa doru bel l i belirsizce eilmi. Bartsnden dolay sadece
yznn bir bl mn grebiliyorsun. B umu biimli, hafife ke
merli . Beyaz, solgun bir yz var. Gzlerinin kenarlaryla aznn
kenarndaki izgi bel irgi nlemi. iman dei l ama tombulca bir
kadn, etli butlu.

75
 " imdilik kesin bir ey sylemedi ler," diye a k lama yapyorsun
geriden, kap azndan, ikisi ayn anda sana doru dnyor, "dinlen
mesi gerekiyormu. Haftaya yeniden gideceiz. "
K adnn bir an inceleyen baklarn yakalyorsun. nceliyor mu
gerekten? Ama bu baklara pek inceleyen denemez. Dikkatli ba
klar belki, y ine de bo bir eyler var onlarda, odan tutturamyor
larm gibi. Babaanne hastaneyi hayranlkla anlatmaya koyuluyor.
" Dohtorlar, hemeriler ne iyi lerdi." di yor, oday da beenmi, "ne
gzel odayd i. ne rahatidi." diyor.
teki kadn nefes darl olan hasta bir tan dndan bahsedi
yor. " Dzeldi ama. " diye ksa yksn bitiriyor. "hata dinsin ma
allah, sana da hibir ey olmaz."
" B i lmem ki," diyor hahaanne, "Bu sene hep hi tuhafidim. Ba
m dnyi, yrrken hep sallanidim. Nefesim kesi l i yi, boazm
hep kuru, iine bir ey girmi, sanki gch var. Dedim herhal bu sene
son senem . "
"yle, y le," diyor itirazlara kar , "tab i i Allah b i l i r helbet, biz
bilmeyiz kim, ne zaman gider, vahti ne zaman dolmutur. "
Kadnlar gitti kten sonra babaanneye onlar soruyorsun. Konu
up duran kadn anmsyorsun, grmln var zaten. G iri katn
da oturuyor. Kalabal k bir ai leler, bir sr ocuu var. Bazen evinin
kaps ak ol uyor. ocuklar koridordan eve evden koridora koup
duruyorlar. Asl merak ettiin teki, merd ivenlerdeki kadn. Onu
daha nce grdn an msamyorsun. "Bayaidir hurdalar, gr
m olman lazm." diyor babaanne, "dul, kocas lm. B i r babas,
bir de olu var. Babas hasta, babasna bak i . "
" Nesi varm?"
" Fel gei rmi, yryi de peh konuamyi. Ne dedii anlalmi
y i . yle pencere kenarnda oturiy i hep."
Yal adam pencere kenarndan anmsyorsun.
B i raz sonra kap yine alyor. Gidip ayorsun. Kadn, merdi
venlerdeki kadn, kk bir kapta orba getirm i. "Yemeiniz yok
tur diye dndm," d iyor, "orba yapmtm." Sa olun dey ip kab
alyor, kadn szyorsun. Kadn da baklarn yzne dikiyor. Dal
gn bak larn arkasnda bir eyin par lday p sndn gryor-

76
\ t n . Bir an merdivenlerden i nerkenki sesle karsndaki yz arasn
da apak bir ba kuruyorsun.
"Boaltp vereyim."
" Yok, acelesi yok."
" B i r ey gerekli olursa." d iye srdryor, "eki nmeyin, haber
verin. kinci kattaym. bel k i bilmiyorsunuzdur. alt numara . "
Kadnda b i r tuhaflk olduunu dnyorsun.
"ok sa olun, haber veririm."
Kadnn getirdii orbadan veriyorsun babaanneye. B ir-iki ka
k iip brakyor. Biraz daha yemesini sy lyorsun. " Yoh, midem
kt. Kusacam gel iyor." l alarn getiriyorsun. banda dikilip
suyu yudum yudum iiini izlerken. imdi de. diye dnyorsun,
demek bakclk yapacam.

Gece babaanneni n sesini iitiyorsun. sen hiiyiiksiin ya Allaln

diye mr ldanyor, sen kt hir hastalk verme. heni yata,a diiiir-
111e, alacahsan canm tez al.

77
BYLECE hastane deni len o korkun yer hayatna yeniden girmi ol
du. Baban son y l nn ounu hir hastane odasnda geirmiti, ana
n n lm ise ahuk olmutu, hastaneye gtrdkten gn sonra
youn bakmn kk bir del ie benzeyen penceresine yaklaan dok
tordan saatini, dakikasn hel i1crek ldn renmitin. (Oysa
doum tarihinin y l hile kesin deildi.) Tuhaf. doktorun grnts
akl nda kald .
zel hastane pahal olduundan bu kez bir devlet hastanesine,
apa Gs, Kalp ve Damar Hastal klar Aratrma Hastanesine gi
diyorsunuz. Dediklerine gre zaten alannda en iyisi burasym.
O hafta eitli testler iin birka kez gidip gelmek zorunda kal
yorsunuz. Gidip gelirken ilk hafta babaanne iki kriz daha geiriyor.
Bunlar ok ksa sryor, iddeti de hafif. Ama i kinci haftann ban
da i l kinden bile iddet l i bir kriz daha geiriyor, nefes alamaz hale
gel iyor. Hemen bir ambulans aryorsun, ama gecikince bu kez
kucaklayp merdiven lerden indiriyorsun. Yar baygn durumda has
taneye yetitiriyorsun. Geceyi acilde geiriyorsunuz. Ertesi gn ney
se ki bir yer bulunuyor, babaanneyi servise yat ryorlar. Durumu k
t grnyor, yznde srekl i bir oksijen maskesi var. yz, elleri
mor, srekl i uyuyormu gibi gzleri kapal. Sen de bir yn ilem
iin koturup duruyorsun. Kattan kata, binadan binaya gidip gel i
yorsun. B ir ara eline b i r l iste veriyorlar -listeyi veren hemire mah
cupa bunlar almanz lazm diyor- yaknlardaki medikal rnler
satan bir dkkana gidip oksijen maskesi , sonda, serum asks, rn
ga gibi i ri l i ufakl bir yn malzemeyi alp getiriyorsun. Yeni iste
nen kan testi iin kk bir tpn iinde babaanneni n kan n aaya
laboratuvara gtryorsun -kan koyu, phtlam gibi, kk bir

78
 i i pe sokulup saklanabilen, tahli l edilebilen bir ey olduunu bilme
L ramen, kapal, anlalmaz, tedirgin edici bir ey tar gibi hisset
mekten kendini alamyorsun- sonularn kmasn bekliyorsun.
\kam yanna gittiinde babaannenin gzleri ak. Orada, iyice b
y iim gzlerde aknlk ya da belki korku gibi bir ey grdn
sanyorsun. Bir eyler demek istiyorsun ama teskin edici szler sy
lemeyi bilmiyorsun k i , "Eve gidiyorum," diyorsun sesinin yumuak
knasn umarak -azndan, kolundan, gvdesinin altndan plastik
borular kan karndaki grnt hi ho deil- "birka saat sonra
dnerim, gelirken eyalarn getiririm." Ban sallyor. Daha nce
lir gece bile baka bir evde kaldn annsanyorsun, hastanede
i se bu son olay dnda yalnzca bir kere kalmt, katarakt ameliyat
i\in - ama o durum bununla kyaslanamazd, iinden umarm acsz,
deliksiz, rahat uyursun diyorsun.
Eve gitmeden nce sahil kenarna iniyorsun. Hava serinlemi,
insanlar sahili doldurmaya balam. Denizin kenarnda bir sre
oturuyor, denize bakyorsun. Deniz masmavi , gkyz de. Rzgar
iyi geliyor, tm o hastane kokusunu zerinden alyor gibi hissedi
yorsun. Sonra trafiin karman orman olduu ana cadde boyunca
istasyona kadar yryorsun.
Yemek yedikten sonra kendine ay yapyorsun, salonda koltua
uzanp iki- saat kanaldan kanala dolap televizyona bakyorsun.
Ban aryor, televizyonu kapyorsun. Gzlerini tavanda bir yere
dikiyorsun. Saat ge olmu olmal. Hi hastaneye dnecek gibi his
setmiyorsun. Aslnda bu koltuktan kalkacak gibi hissetmiyorsun. Za
ten, diye dnyorsun yapacak bir eyim yok, sabah gitsem de olur.
Bir sre yle kmldamadan uzanm kalyorsun. Dardan, dier
evlerin ak pencereleri ya da balkonlarndan gelen sesler yava ya
va kesiliyor. ok uzaktan fsltyla konuan iki kiinin belli belirsiz
sesi kalyor yalnz. B irden dank ediyor: evde yalnzsn. Neredeyse
niversiteden beri -o da ok ksa bir sre- bir evde hi tek bana
kalmadn. Kalkp evin iinde odadan odaya dolayorsun, mutfaa
gidip ay styor, balkona kyorsun. eri girip ayn alyor, sa
londa tekli koltua oturuyorsun. Bo evi, evin sessizliini dinliyor
sun. Sessizlik, o belirsiz uultu kulaklarn karncalandryor. Ora-

79
dan keyif verici bir sv gibi btn gvdene yay l yor. Bu da ne by
le? Ellerinin ti trediini fark ediyorsun.
Kanepede uykuya dalyorsun. U yandnda bir bakyorsun. ne
redeyse sabah olmu. Gnn skmesini bekl iyorsun. Kahvaltn edi
yorsun. Kahvaltdan sonra babaannenin eyalarn hazrlyorsun. Sa
bahn ilk saatlerinde sessiz. ssz sokaklardan gemek houna gidi
yor. zerinde byk gibi duran. fosforl u eritlerle kapl i giysisi
iinde bir iip uykulu uykulu sokaklar spryor. lk minibsler
bo caddelere kyor. B ir pastanenin ak kapsndan pastacnn bu
har tten poaalar frndan kardn gryorsun, kokusu tm
soka kaplyor. stasyon bo. yaln zca birka kii var, biri -zayf,
bart l bir kadn- uzun u.un esniyor. bir bakas. iman bir adam
dalgn dalgn byk. gen i burnunu kart ryor. Alt buukta trene
biniyor, hastaneye dnyorsu n.

Babaanne iki haftaya yakn hastanede kalyor. lk drt-be gn

durumu ktyd, srekli oksijen veril iyordu. Uyumuyordu, ama
herhalde uyan k da de i ld i . Gece dier refakatilerle birlikte yann
da kalyorsun, yatan kenarndaki k m z plasti k bir sandalyede
geceyi geiriyorsun. Akama doru eve dnyor, iki gecede bir has
taneye geri gel iyorsun. Sen olmadnda i l g ilensin diye hastabakc
kadna para veriyorsun. Hastane odas dar, yksek tavan l , nedense
duvarlar yeile boyal, i kinci katta, drt kiilik bir oda. Hastalarn
hepsi ya l kadnlar, gzler kapal deilse. ounlukla damlayan se
rum i esine, pencere ya da tavann bir kesine taklm. bekler gi
bi yatyorlar. B iri hi kendinde de i l . dier ikisi daha iyi grnyor.
Gndz doktorlarn, hemirelerin, ziyaretilerin, dier hastalarn
gel i gidiiyle bir kalabalk, hareket l i l i k iinde geiyor. ama gece
olunca i deiiyor. el ayak ek i lmi, kaplar kapat l m, uzun, in
ce, bouk, labirentimsi koridorlar boalm hastane yerini hafif
inilti lere, yank lanan ksrklere brakyor. sessizleiyor. Hastal ar,
hasta yaknlar ocuklarnn ya da torunlarnn resimlerini birbirle
rine gsterip yaamlarn anlatarak birka saati daha geiriyorlar,
sonra herkes susuyor, hasta yaknlarndan biri rgsn kararak
meye ba l yor, bir sre sonra rg ilerinin de sesi kesil i yor, her-

80
kes sandalyenin zerinde uyuklayarak, halarm dayayabi lecekleri
lir eye, yatan ya da kk dolabn kenarna dayayarak bir i gibi
gndz bekliyor. Hasta gece yars inliyor, fs ldyor ya da bir ey
s iyor. Hastann yast n dzeltiyorlar, saa sola dnmesine yar
dm ediyorlar. Su veriyor, aln larn, el lerin i kolonyayla, slak men
di lle sil iyorlar. Dolan sidik torbas n boaltyorlar. Onlara bakarak
ln lar yapmay , sidik torbasn boaltmay ya da biten serumun d
mesini kapatmay ren iyorsun. "Yoksa," diyor yatak komun, "kan
geri gel ir. " Bu orta yalarnda, iman. sefil grnml bir kadn.
yemilerindeki hastas ise huysuz. ok zay f, neredeyse kemi kleri
k a lm, kuru bir ya l kadn. Onu sk sk yataktan yukar plak, ke
ikli, zayf kolunu kaldrp kadna emirler yad rrken gryorsun,
u yap, bunu ver, oraya git, buradan tut. ou zaman sinirleniyor.
.orl ukla kan ince sesiyle barmaya al yor, beyaz, uzun, seyrek
liylerle kapl enesi titriyor. yle ki hir ara bu kadnn bir akraba
dansa parayla tutulmu biri olduunu dnyorsun. Ama ya l ka
d n gece, ortaln sessizletii, herkesin uyuklamaya balad ge
hir saatte bir ara gzlerin i ap refakatisiyle yle yumuak, minnet
dolu bir tonla konuuyor ki bu dnceden vazgeiyorsun. Bu ko
numan n ancak ok yak n iki kiinin, hir anayla kzn. iki kz kar
dqin, ya da ok yakn arkadalarn arasnda olabi leceini dn
yorsun. Ama emin olamyorsun, merak etmene ramen kadna da
sormuyorsun. Sorsan kadn konumaya oktan hazr. Ama kadn n
sefil grn, yanna yaklatnda sanki tm hastanenin, hastala
r n hepsinin tm kokularn kendinde toplam gibi bumuna arpan
ar, dayanlmaz kokusu seni geri pskrtyor.
Gece bazen tm bu yal kadnlar, darya doru km eklem
leri , dirsek, bilek ya da diz kapaklarnn parlayan kemi kleri, uzam
eneleri ya da iri buru nlar y l a, seyrelmi. tel tel olmu yal salar.
prsm etleri , gbeklerinin stne dm memeleri, eki koku
laryla ahlayp inleyen iskelet paralar, imdiden rmeye hala
m bir et yn gibi grmekten kendini alamyorsun.
Hastane dokuz-on katl her biri ayr bir bl m olan uzun, beton
bloklardan oluuyor. leden sonra hava almak iin hastanenin
bahesindeki kafeteryaya gidip oturuyor, bir eyler attrp ay ii-

81
yorsun. Tek aa l yer buras . Be-alt tane kocaman aa -narlar
la yabani atkestaneleri- yaz scann ortasnda gzel, serin bir gl
gelik oluturuyorlar. Kafeteryann bahesinde oturuyor, gelip ge
enlere, koturanlara, park yeri bulmak iin dnp duran arabalara.
nlkleri iindeki hastane alanlarna, doktorlara, ocuklu, kala
balk ailelere, kouturan ocuklara bakyorsun. Burada can eki
enlerin yan banda bir i sryor ite, diye dnyorsun, buras
da bir i yerinden fark l deil. Bir gn gndz bir ocuk kayboluyor.
Bir kadnlar topluluu bara ara, alaya alaya saa sola kotu
rup duruyor. ocuk bir saat sonra bulu nuyor. Bir baka gn teker
lekli sedyeyle asansrden kan bir ceset gryorsun. araf yz
ne kadar ekmilcr, ok iri bir gvde bu. aktaki ayaklar sedyeyi
karken asansrn kapsna arpnca titriyor. ki adam, herhalde
akrabalar kalabal k koridorda kimseni n yzne bakmayarak ses
sizce sedyeyi i tiyor.
Hasta yaknlarndan birinin sen yalarnda bir olu var. Baz
gnler annesini ziyarete gel iyor. Neel i , tat l dilli, herkesin hatrn
soran bir tip. ki- gnde bir gelip sadece on, on be dakika kalyor,
ama o gelince herkesin gzleri parlyor. Odaya grltl bir girii
var, yksek sesle konuuyor, hepsine ocuk gibi davran p iltifatlar
yad ryor. B i raz kskanlkla herifi izliyor, rahat bir insan diye d
nyorsun, rahat, belki aptal, herhalde biraz da kurnaz. Ama baka
yerde olduu gibi burada da insanlar rahat insanl ar sev iyor, onlarla
birlikte olmak, konumak, vakit geirmek istiyor. Belki burada ok
daha fazla istiyorlar.
Drdnc gn babaanne kendine ge liyor, ok daha iyi grn
yor. Hatta akam yataktan kalkyor, tuvalete gitmek istiyor, tuvalete
kadar onu gtryorsun. Birka saat sonra teki hastalarla, hasta
yak nlar, hasta bakclarla konumaya bal yor. Glp akalama
l arna, birbirlerini neelendinnelerine, doktorlarn arkasndan onl a
r ekitirmelerine, hastalar ve yaknlar arasnda hemen doup ku
rulan dayanma duygusuna kat l yor.
" Kye gelsem," diyor sana, "yaz kyde geirsem, kyn hava
s tertemizdir, bah orada nas hemen eyleirim."
Birka gnde bir doktorlar hasta yaknlarna bilgi veriyor. " So-

82
n nromskler," d iye aklyor doktor, "sinir kas kavanda. Si
i rlcr zay f, solunum kaslar zayf." Gen erkek doktorlardan biri
l. "u anda tedaviye yant vermi grnyor," diye srdryor, "te
daviye devam edeceiz. Ama bu i y ileti anlamna gelmiyor. " Sesini
liraz ksyor, yumuatmaya al yor, "bunu syleyeyim ki yanl
utlanmalara neden olmasn. Kalbin pompa yetenei ok zayf.
.. alp art k yeterince kan pompalayamyor." Yeniden uzman sesine
f!Cri dnyor, "Akcierlerde biliyorsun bir ey yoktu, ama imdi bir
'crtlemenin ve m ikro ateleksi lerin olumaya baladn grdk."
"Yani?"
" Yani doku lar ufak ufak kmeye bal yor."
O gn hastaneden ge kyorsun, geceyi evde geiriyorsun.
l lasaneden ayrlmadan nce bir ara babaanne ciddi, dalgn bir ses
le "lmm herhal yahn geldi . " diyor serum iesinin damlalarna
bakarak, i ek iyor. Baklarn sana ev iriyor. Yz solgun. Senin
de akl ndan bu geiyor, zaman doldu, diye dnyorsun. Asl nda
hu ileri yaparken aklnda hep bu vard , hatta belki tm bu ileri ya
knda naslsa sona erecek diye dnerek yapabiliyordun, ama hep
aklnn geris indeydi, aka dnmemitin. B i r ey demiyorsun.
"Tamam ol um," diyor, " hade, sen get artk."

k inci haftan n ortasnda sabah erkenden hastaneye gittiinde baba

annenin yan bandaki yatan bo olduunu gryorsun, "Gece oh
fenalat ," diyor babaanne, "ok bard, gtrdler." Sefi l grnm
l kadn da ortada yok. Babaannenin mora l i baya bozulmu. Son
birka gnr byle zaten, somurtuyor. Benzi soluk, glkle ko
nuuyor. Pek i y i gzkmyor. ounlukla yataktan kamaz halde.
Biraz dolamak istediinde birka adm soluksuz kalmasna neden
olabiliyor. " Buras oh pis," diyor, "dohtorlar oh fena. teki ler -
zel hastanedekileri kastediyor- ne kadar eyiydi ler. He eyi bah
niylar," diye yaknyor, "biey sormaya ehiniyor insan." "B iraz
daha dayan," diyorsun ama bununla ne demek istiyorsun, emin de
i lsin. Alt dudan sarktp ksm gibi sana bakyor.

83
 leden sonra yataa baka bir hasta getiriyorlar, boazna ka
dar tp sokulup makineye balanm yal, iman bir kad n. Baba
anne btn gn huysuzluk yapyor, somurtup duruyor, azn bak
amyor, susuyor, sen de bu suskunl uuna kat lyorsun, konumu
yorsun.
Ertesi gn sabah hastaneye geldiinde hemire "Babaanneniz
gece ortal kartrd," diyor, "gideceim diye tutturdu, zor zapt et
tik." Babaannenin yanna gidiyorsun, ne olduunu soruyorsun, n
ce yant vermiyor, yzn teki tarafa eviriyor, surat ask yle du
ruyor, sonra sinirli sinirli " Ben daa hurda bi dahha kalmam, ha
cam," d iyor, "eve gideceim." Bararak, kzgn sylyor bunlar.
Bir an acaba zihnine de mi bir ey oldu diye pheye dyorsun,
delirdi mi yoksa?
"Nereye gideceksin, doktorlar izin vermedike bir yere gide
mezsin ki."
Baka eyler de syl yorsun, ama fayda etmiyor.
"Sen gtrmezsen," d iyor kararl l kla, "ben kendim kalhar gi
derim."
"Peki," demek zorunda kalyorsun, "sabahki kontrollerden son
ra gidip doktorla konuaym."
Dar kyor, hastanenin nnde alak duvara oturuyorsun.
Belki leceini anlad diye dnyorsun. hastanede lmek istemi
yor. H ak veriyorsun, byle bir yerde kim lmek ister? Ama hastane
den karsan bile evde ona nas l bakacaksn? Cann sklyor. Yann
da oturan adam "Gemi olsun," diyor, "skntl grnyorsun bira
der." Adama bakyorsun, uzun byklarnn ular sararm, orta ya
larnda kara kuru bir adam, "ayn serv isteyiz," d iyor, bir sigara uzat
yor. Yok d iyorsun, brakal ok oldu. Ban sal l yor, sigarasn ar
ar yakyor. " Bizim de yengem, abimin kars," diyor, "alt gndr
byle burada gece gndz, perperian bekl iyoruz."
lene doru sorumlu doktoru -orta boylarda, e l lisine yakla
yor olsa gerek. yz hatlar sert bir kadn- odasndan karken kori
dorda yakalyorsun. " Demek," diyor kafasn sallayarak "yak n sen
sin. Gece ortal alt st etmi. Sabah konutum, hatta kzdm kendi
sine. Ama hilla ayn eyi sylyor." B i r sre duruyor, dnyor,

84
'orra ar ar "Ak konumak gerekirse zaten bizim yapacak fazla
lir eyimiz yok" -konuurken yrmeye balyor, bir el i aretiyle
de yannda yrmeye davet ediyor- "biz burada nefes al veri
'L' l l
ir i kolaylatrmaktan baka bir ey yapmyoruz. ksn. kabi lir.
< ierekl i koullar yerine getirirsen evde kalmasnn bir sakncas
yok."
"Yalnz kmadan nce," diye ekliyor, "kendi iradenizle ayr ld
n za dair bir kat i mzalaman gerekiyor. Asistan m senle konuur,
ne yapman gerektiini sana anlatr."

Hazrl klar tamamlaman iki gn buluyor. Asistann dedikleri

ne uygun olarak medi kal rnler satan bir dkkana gid iyorsun. Ok
sijen tpleri hakknda bilgi alyorsun, fiyatlarn soruyorsun. Ertesi
)!n iki adet 1 O l i trel i k oksijen tpn eve getirip kuruyorlar. Tek
nisyen sana nasl kullan l acan an latyor. Oday ona gre dzen l i
yorsun. Yatan baucunda, yataktan biraz uzaa, kapya y a k n bir
yere tp yerletiriyorsunuz. Yine oradakilerin arac l yla iki-
)!nde bir kontrole gelecek stajyer bir doktor ayarlyorsun. Hastaba
kc ya da hemire istemiyorsun. Bu konuda fikrini sorduun stajyer
doktor "Olur neden olmasn," diye yantlyor, "ama," d i ye soruyor
ardndan, "sen kendin gerekten bakabilecek misin?" Bu seni n de
kendine sorduun bir soru. Ama evde srekl i duracak yabanc bir ki
inin varl yerine bunu denemeye haydi haydi hazrsn.
ki gn sonra sabah kendi istei nizle ayrldn z bel i rten ka
d imzalyor, k ilemlerini yapyor, babaanneyi hazrlyorsun.
Hastane ambulans vermiyor, ama hastabakc bir tane ayarlyor. Ba
baanneyi tekerlekl i sandalyeyle aaya ambulansa kadar indiriyor.
Bakcya para veriyorsun. Ambulans ofrne de. Babaanne eve d
nene kadar hi konumuyor, sedyede somurtarak yatyor. K k
pencereden darya bakyor.

85
E V E DNNCE. "Oh," diyor, sak inleiyor hemen. Yatana yatryor
sun, " Ben." diye anlat yor. "rya grdm olum, hastanede liyem.
K imse bana sahep hmiy r. Dohtorlar beni torbaya koyiyi, gtrp
pe atyir. "
B i r sre sonra uyuyor. Hastanede h i uyumam gibi kesintisiz,
derin bir uykuya gml yor. Dar kyorsun, eczaneye gidip dok
torun yazm olduu ilalar alyorsun, markete gidip alveri yap
yorsun. Eve dnnce dua giriyor, dutan sonra deli ksiz bir uykuya
dal yorsun.
Gece yars uyanyorsun. Ortalk o kadar sessiz ki gece bile g
rltnn eksik olmad mahalleden t kmamas seni artyor.
Ak pencereden serin bir rzgar ieriye g iriyor. Seni uyandran bu
serinlik mi oldu? Sessizlii dinliyorsun, ama gerek bir dinginliin
paras olan bir sessizlik mi bu, yoksa y kmdan nceki bir sessizlik
mi, ayrt edemiyorsun.
B abaannenin yanna gidiyorsun. Halil uyuyor. Sol umas hafif,
bell i belirsiz. Odann ii serinlemi, pencereyi kapatyorsun. kar
ken bir sre kap eiinde dikilip babaanneye bakyorsun: pikeni n
zerinde ellerini kamnda birletirmi, az yar ak, gzleri sk s
kya kapal. Tek kiilik yatan iinde bile o kadar kk bir yer
kaplyor k i bir ocuk diye dnmekten kendini alamyorsun. Bir
ocuk, ama bu bir ocuun yz de i l , bu da bir ocuun yumuak,
krpe teni de i l . Bu grntde doann garip yaratklarna, yapk
ikizler ya da iki kafal tek gvdelere benzer bir eyler var. Sanki a
nan derinin iinde yal ile ocuk birbirine yapm, birbirlerini ta
nnmaz klarak ayrlmaz biimde i ie gemi, kaynam. Yoksa
insan gerekte bu mu diye dnyorsun, sona doru ne olduu ar-

86
tk gizlenemez biimde, apak beliriyor mu: doan n garip bir ya
rat ?
Salona geiyorsun. B ir esinti ak pencerelerden ieri girip sa
lonun iinden yumuaka geiyor, senin de iinden geiyor. Dn
celerinin gerisinde bir yerde ya da bedenin -ya da yle bir yer varsa.
bedenle dncelerin birbirine dokunduu yerde- bir ey bir an -bu
kcz- havalanrcasna, bir esinti, kanatl bir ey gibi beliriyor. Bel irip
ykselir gibi oluyor, sonra snyor.
Uykun yok. Kendine ay yapyorsun. Sabaha kadar oturuyor
sun. Ezan sesini, ezan sesiyle u lumaya balayan kpekleri iitince
balkona kyorsun. Gnn aarn izl iyorsun. Doudaki i l k be
yazl , seyrelen laciverdi, gecenin rengini hala tayan bulutlarn
beliriini seyrediyorsun. U zaktan bir motos iklet sesi . sonra ilk ara
balarn motor sesleri geliyor. at larn stnde ar ar dnen, ge
ni kanatlarn iyice am iri bir mart lk atyor. B i rka karga
tyor. Bo sokakta adm sesleri yank lanyor. Kzl laan gkyz
nn ardndan gne iyice ykselmeye balaynca cvldayan kula
rn sesi ortal a dolduruyor. Yataa dnyor, gzlerini kapyorsun.
On gibi uyanyorsun. Babaanne hiila uyuyor. Kahvalt hazrla
dktan sonra yanna gidip sesleniyorsun. B i rka kere seslenmen ge
rekiyor. Uyanyor. Tuvalete gitmek istiyor. Tuvalete gtryorsun,
ar ar, inleye inleye yryor. K lozete oturmasna yardm ediyor
sun. Ne olur olmaz diye kapy yar ak brakp kapnn dnda
bekliyorsun. yle grnyor ki henz bunu, bu derece bir ili dl
l ikiniz de yadrgyorsunuz.
" Kahvalt hazr," diyorsun yatana geri gtrdkten sonra.
"buraya m getireyim?"
"oh kirliyim olum," diyor, " yapi yapi olmuum."
Ykanmak istiyor. Olmaz, diye kar kyorsun, doktorun sy
lediklerin i anmsatyorsun, diyorsun ki silelim sen i . "Eyiyim ben,"
diye yantlyor, "tek bana y kanrm, sen beni oturt, gerisine he
karma, ben su dkerim . "
K vette kovaya scak suyu dolduruyorsun. Zaten eski alkanl
n hi brakmad, y kanrken hep kovaya su doldurur, marapayla
su dknr. K vet yksek diye kk plastik iskemleyi banyonun

87
ortasna koyuyorsun. Her eyi hazrlaynca babaanneye haber veri
yorsun. Yatan kenarna oturtarak soyunmasna yardm ediyorsun.
Kollaryla snm memelerini rtyor. plakl n grdnde afal
l yorsun. Derisinin rengi grimsi, kuru, buru buru. Para para d
k lecekmi gibi geliyor sana. Ama gslerinde, kamnda, bacakl a
rnda yer yer yle bir pembelie rastlyorsun ki bu ancak bir bebekte
olabilir diye dnyorsun. Ayn zamanda bir gvdenin nasl kolay
ca yok olup gidebi leceini seziyorsun. Soyarken " Ryamda rahmet
l i y i , dedeni grdm," diye anlat yor, "kalarn atm bana bakiydi,
seni bekliyim, daha n iye gelmiysin diyiydi, kziydi bana."
B anyoya gtryorsun. Tahmin elliin gibi tek bana yapam
yor. Yard m ediyorsun. Kol larn , srt n sabunluyorsun. nn ka
pal tutmaya, sen de bakmamaya alyorsun. Ban ykyor, suyla
duruluyorsun. Beyaz, grimsi salar nn iyice seyrelmi olduunu
gryorsun, kahverengi kafa derisi yer yer aa km. Geri kala
nn kendi yapyor. in bitince seslen dey ip dar kyorsun.
"oh kr," diyor her ey bittikten sonra, "rahatladm be, oh
dnya varm. oh kr yarabbim," diye tekrarlyor, " sa olasn
olum, kendime geldim be. " Bir an sen de iyilemi olduu sansna
kapl yorsun. Salonda koltukta oturuyor. Senden taran istiyor,
salarn taramaya alyor.
Ama bu yanlg ikiniz iin de uzun srmyor. Biraz sonra btn
gc ek i l i yor, gsm d iyor, nefesi kesiliyor, yznn rengi mora
ryor. Yataa tayorsun. Oksijen maskesini yzne yerletiriyor
sun. Az maskenin iinde bir bal k az gibi a l p kapanyor. in
den bel l iydi byle olaca diyorsun.
Yarm saat sonra kendine gel ir gibi oluyor. "yi misin imdi?"
Ban sallyor, gzleri yar ak, kalarn atm, herhalde bu du
rum moralini bozdu. " B iraz daha kendine gel de bir eyler ye," di
yorsun, yumuaka konumaya alyorsun ama sesin bouk k
yor, "yemek iyi gelir. daha iyi h issedersin. Sonra ilalarn iersin."
Kahvaltsn yediriyorsun. nlerinin daha ok sv ms ey
lerden olumas gerek. Peyniri eziyor, iini stle iyice yumuatyor,
biraz da ekmek ii koyup lapa haline getiriyorsun. Ama zaten birka
lokma bir ey yiyebi liyor. " Yutamyam ki," diyor, "boazm aciyr."

88
 lalarn da yutkunmakta zorlandndan suda eritip veriyorsun.
<:ay imek istiyor. ay getiriyorsun. Ama ay bardan bile tutam
yor, sen tutmak zorunda kalyorsun. Sinirlerinin geri ldiini h issedi
yorsun. Hastaneden karmakla, onun aklna uymakla hata m ettim
yoksa diye dnyorsun, bu ne kadar srecek? Ama as l tm bun
lar yaparken kendindeki topall, uyumsuzluu, gvdendeki ya da
devinimlerindeki kat l, sertlii, ei l ip bklmezlii bu kadar a k
biimde, srekl i h issetmek houna gitmiyor. Bunun bitmediin i ,
yatalak olmu kadna y llarca baktn hayal ediyorsun, ite, diyor
sun, yaam nn amac sonunda ortaya kt, belki beklediin gibi de
i l, hatta komik, glnesi , ama sonunda as l yapman gereken i, ha
yatnn i i n i , tam sana gre olan buldun.
Yoksa, diye dnyorsun, hi katlanamad m as l kii kendim
miyim?
l a larn veriyorsun. Yan dnmek istiyor. Yardm ediyorsun.
Y zn duvara dndryor. Uyuyor - tabii bu halii uyku deni len
eyse.

Birka saatlik bir uykudan sonra akama doru dar kyor

sun. Apartmann kapsnda sana yardm eden komu kadnla kar la
yorsun. El lerinde al veri poetleri var. Yorgun grnyor, omuz
lar km. yz de. " Merhaba," diyor glmseyerek, canl bir ses
le. Sana sanki seni grnce sevindi gibi gel iyor, uyduruyor da olabi
lirsin tabii . " ten geliyorum da," diyor, elindeki poetleri biraz yu
kar kald rarak, halini balatmak ister gibi. Kadna bakyorsun, se
ni etki leyen eyi imdi hi anlamyorsun, bir ev kadn bu diye d
nyorsun, sradan bir ev kadn. Y z terlemi, yal gibi parlyor.
Bu scaa ramen bartsn sk sk dolam, zerinde uzun, ne
redeyse dizlerine kadar gelen hrkams bir ey var. "Nazl teyze nas l
oldu?" diye soruyor, ''daha nce uradm bir-iki sefer, a m a kimse
yoktu." " Hastanedeydik," d iyor, ksaca anlatyorsun. Ayrlrken "U
rarm," diyor, "rahatsz edeceim sizi."

Sahil kenarna iniyorsun ama akl n evde. Boucu bir hava var.
Deniz kenarnda hi esinti yok. Bir s raya oturuyorsun. Ban elle-

89
rinin arasna alyorsun. Ne yapacan dnyorsun. B i r son, di
yorsun, ama bu ba gvdeden ayracak giyotin keskinliinde bir
son de i l, bu ayak sren, srnen, uzayp giden, bir trl bitmek bil
meyen bir son -babaannenin yaam n m, kendi yaam n m kaste
diyorsun, bell i deil. Tuhaf biimde ya l kadna i l ikin her dn
cen sana geri dnyor. Sanki bu kad n seni n yaamnn ls, tera
zisi olmu. Ama gerekte ne kadn sana. ne de seni kadna balayan
h ibir ey yok. kiniz arasnda deil bir sevgiden, herhangi duygu
sal bir badan bile sz edi lemez. Yine de u ya da bu koul lar y
znden de il ama bi lemed iin bir zorunluluktan yan yana gelmisi
niz gibi hissediyorsun. Geceki gr nt aklna geliyor. Bu kez ne
tam olarak babaannenin ne de senin olan bir gvdede birbirinizin
iine g irmi. bir kaynak aletiyle yap lm gibi birletirilmisiniz:
yal. kuru. yara kabuu gibi dklmek zere olan kselelemi de
ri, yumurta r kokan bir zar gibi sizi sarp sarmalam.
ou zaman iinden, gizli gizli, dilin pek yksek sesle syle
meye varmayarak bu kadn ne zaman lecek diye defalarca kendine
sormutun. ok defa ya l kadnn yaamna, ev iinde kend i n i oya
lamalarna, televizyon karsndaki uyuklamalarna bakp bu yaa
d yaam m diye dnmtn, yayor olmu olmam ne fark
var? Ama soru hemen sana dnyor: ya senin yaamn, seni n yaa
mnn fark nerede?
Gne tam kardan vuruyor. Inlar hala gl. Ter iinde kal
msn. Alnndan akan terler gzlerine geliyor. Ban uulduyor, ka
fann iinde dnen bir ey var. Ceplerinde mend il var m diye bak
n yorsun. Bulamaynca yzn tirtnn nyle s i l i yorsun. O s ra
nnden bir a i le geiyor. ok kalabal k bir aile bu, sek iz. dokuz,
belki daha fazla k iiden oluuyor, iinde her yatan insan var. A i le
y i izlemeye dalyorsun. Aslnda ai ledense bir eteye daha ok ben
ziyor. Hepsinin stleri balar dank, kyafetleri eski psk, pis.
Kk ocuklar yar plak saylr, salar kee gibi, ayaklarnda s
ryp durduklar plastik terli kler. Danklklar ya da derbederlik
lerinde etkileyici bir ey var. k i l i l biimde kmelenmiler, ba
ra ara konuarak ar ar, telasz yryorlar. Ama her birinde,
ya ndaki san, kvrck sal kz ocuundan e l l ilerindeki iri yar

90
hantal erkee kadar hepsinde, kendilerine has bir bamszl klar
varm gibi bir hava var, sanki her biri istedii zaman teki lerden
ayrl p kendi yoluna gidebilirmi gibi. En kk ocukta bile bu ha
va var. B i rden yedi-sekiz yalarndaki bir erkek ocuu bir ey yap
yor, glerek ne at l yor. Peinden etekleri teki kadnlar gibi yer
lerde srnen, yirmilerinde, bartsn kulaklarnn arkasndan
!!Cirip geride balam gen bir kadn i leri kyor, kfrederek o
nu kovalamaya ba l yor. imenlik alanda koturmaya balyor
lar, kadn yerde bir dal buluyor, dal savurarak ocuu kovalamay
srdryor. Oyun oynar gibi yapyorlar hunlar. Sesleri bouk ha
vada nl yor. Trasz, ceketini omuzlarna atm gen bir erkek
uzaklatklarn grnce, pek de istifini hozmadan onlara doru na
ra atyor, uzaklaan hayvanlara obann atabilecei gibi baryor.
tek iler birbirlerini kovalamay srdrr gibi yapyorlar ama h zla
rn kesmiler bile. Sese boyun eip az sonra dnyor, bee geri
katl yorlar.
yice uzaklaana kadar pelerinden onlara bakmay srdryor
sun. Sonra kalkyorsun. Yapacak bir ey yok diye dnyorsun eve
dnerken, kadn bandan atamayacana gre yapacak bir ey yok.
Hasta bakc fikrini yeniden dnyorsun. Ama fikir yine houna
gitmiyor. B tn gn evin iinde dolaan bir nc kii, profesyo
nel bir bakc, ama ze l l ikle hi tanmadn, yabanc biri olmas se
ni yadrgatyor. Temizlie gelen kadn gel iyor aklna, ama sende te
lefonu yok, babaanneyle nas l anlayorlard bilmiyorsun.
Babaanneye akam yemei yediriyorsun. orbadan birka ka
k iiyor, orbaya batrp slattn bir para ekmei y iyor ama zor
lukla yutabil iyor. Kalkmak istiyor. Kaldryorsun. B i rka adm at
yor, adm atmak iin h rsla abalad n hissediyorsun, ama nefesi
kes i l iyor, ayaklar titriyor, "Edemiyorum," d iyor, yataa geri yatr
yorsun. Sabahki o g, diye dnyorsun, herhalde hastaneden kur
tulmann, yeniden evine dnm olman n etkisiydi. Maskeyi surat
na yerletiriyorsun.
Sk lmasn diye televizyonu odasna tayorsun. Odann dip k
esine, grebilecei biimde televizyonu kuruyorsun. Anteni odaya
kadar getiriyorsun. Ayorsun. Grntler oday dolduruyor. Sesini

91
ok amyor, "Can n sk lrsa seyredersin," diyorsun. Kumanday
yanna brakyorsun.

Gece i n i lti lerin i duyuyorsun, sana seslendiini iitiyorsun. Kulan

hep odada zaten, bekl iyorsun. Yan na gidiyorsun, "oh karan lh,"
d iyor. Halbuki sokak lambasnn ieriye yansyan nda oda lo,
yar karanlk iinde. Odandaki kk getiriyorsun.
"yi mi byle?"
" He, eyi olum. Tuvalete gide m . "
Soruyorsun.
" K. "
" Kalkabi lecek misin?"
abal yor. ama kalkamyor, yz kaslyor, acyla i n l i yor. Yata
n kenarna oturtuyorsun. Bir sre ylece duruyorsun. Hastaneden
karrken bunlar nasl yapacan pek dnmemitin. Daha do
rusu dnmek istemem itin. imdi de dnme diyorsun kendine.
Gidip i l alar alrken birlikte aldn lazml getiriyorsun. Bir yas
tk daha koyup olanakl olduunca babaanneyi dik konuma getiri
yor, altna lazml yerletiriyorsun. B akmamaya alyorsun. y
le yap, byle yap di yor, s i n irleniyorsun. Az sonra " Herhal byh de
var," diyor. By m? inden bir irenme dalgas ykseliyor.
Tuvalet iinden sonra yeniden uykuya dalyor, btn gece ke
sintisiz uyuyor. Seni n uykunsa i yice al lak bullak oldu. Salonda kol
tukta yatyorsun. -drt saat uyuyor, sabah gn aarmadan uyan
yorsun. Belli aralklarla gidip kadna bakyorsun. Gzlerin i sk s
kya kapatm, dileri n i skm, sanki gelecek olan savmak isterce
sine kendini kasm. nat bir kadn, diye dnyorsun, hep inat
oldu.

Sabah bir para canlanm grnyor. " Kaldr ben i olum," di

yor. Hole kadar kolunda yrmeyi baaryor. Ama geri dnecek g
c bulamyor. Neredeyse tayarak yataa gtryorsun. Surat as
l yor. Kahvaltda bu kez ok daha az y iyor. Kahvaltdan sonra az-

92
 n ii ok kt, sanki iinde pas v ar diyor, dilerini fralamak is
iyor. Di frasn getiriyorsun, ar ar dilerini fralyor. Tkr
esi iin barda tutuyorsun. araftan rahatsz oluyor. G idip yeni
hir araf getiriyorsun. B abaanneyi kaldrmadan nce bir yarsn
onra dier yarsn sererek araf deitiriyor, stnde hibir kr
klk kalmamasna dikkat ediyorsun. Yastk larn dzeltiyor, geri ya
l ryorsun. Pencereyi ap oday havalandryorsun. Dardaki ses
ler odaya doluyor, "souk," diyor. "B iraz havalansn da kapataym."
Televizyonu ayorsun.
"Al lahm," diye inliyor, "byk Al lahm." Yan na -duvara deil
de kapya doru- dnmeye al yor. Dndryorsun. "Sa ol o
lum," diyor, "napak ite." ekiyor. "Ah keki bi de senin evlendi
ini greydim," diyor sonra, duyulur duyu lmaz bir sesle, "eyi bir
kz alaydn, i lerin yoluna gireydi . "
" Merak etme," diyorsun, herhalde bana minnetini gstermek is
tiyor diye dnyorsun.
"Olur, olur, hep dua ediiyim, inallah olur, amma ben gnnem,
griidim keki."
Bir ey demiyorsun. Biraz sonra yine uykuya dalyor. Uyuma
dan nce "oh scak oldu olum," diyor. cam ayorsun.
leden sonra kestirmek iin koltua uzanyorsun. Evin iinde
t kmyor, ya da sana yle gel iyor. Bazen bir otlama ya da inleme
sesi duyuyorsun, sonra kesil iyor. Bu sessizlii eve geldiinizden
beri gece ya da gndz zaman zaman iitiyorsun. Ara ara bir esinti
gibi eve kyor.

Akam kap alnyor. kinci kez aldnda uzandn yerden istek

sizce kalkyor, kapy amaya gidi yorsun. Komu kadn. nce ne
diyeceini bi lemez gibi sessiz kalyor, sonra "Merhaba," diyor. Ha
fif bir makyaj yapm, zerinde krem rengi yuvarlak yaka l bir bluz,
uzun, ayak larna kadar i nen bol, kahverengi bir etek var. Renk l i ba
rtsn -yoksa trban m? herhalde trban bu- enesinin altn
dan boynuna dolam. Dnk halinden eser yok, zenle giyinmi,

93
gzlerinde belli belirsiz, yanp snen bir lt var. Kapda ekingen.
her an gidebilecekmi gibi kararsz duruyor. Bir ey istiyor bu ka
dn, diye dnyorsun.
eri buyur ediyorsun, ksa koridoru al rken gzlerin nnde gi
den kadnn kalalarna kayyor. Geni kalalar var.
Odada ar bir koku var, telev izyon ak. Babaanne gzlerini s
k skya yummu. "Nazl teyze, naslsn?" diye soruyor kad n yata
n banda. B abaanne gzlerini ayor, nce kad n tanmam gibi
bakyor. "Eyiyim kzm, daha eyiyim," diyor, sesi gsz, zor duyu
luyor, " sen nassn," diye soruyor, dorulmaya kalkyor, inl iyor, "Ra
hatsz olma, yat," diyor kad n. Babaannenin yznde renk yok, gz
lerinin altnda mor halkalar olumu. dudaklar kupkuru. Ban sal
l yor kadn. Ei liyor, uzan p eline dokunuyor babaannenin, sonra
sana tuhaf gelen baka bir ey yapyor, yanan okuyor. Bu sahne
seni artyor. Babaanne gzlerini sk skya kapatp bir sre yle
kalyor, sonra ayor. Alayacak m yoksa? Babaannenin aladn
grdn hi anmsamyorsun. "Arn var m?" diye soruyor ka
dn. Ayn yumuak sesi iitiyorsun imd i . Kadna bakyorsun, etki
lenmi grnyor. Ama ayn zamanda g l bir ses bu, babaanneyi
tarken hissettiin gc yeniden duyuyorsun, "oh yoh, " diyor ba
baanne sesi titrek kyor, " ara ara gsm, tah buras aryir." Sa
eli yava, ar iki gsnn ortasna gidiyor.
"Ne yapaym sana, bir eye ihtiyacn var m?"
"Sa ol kzm, sa ol, geldin yeter. Olan yapiyi, sa olsun."
Kapya doru giderken, "Doktorlarne diyor?" diye soruyor, omuz
silki yorsun "bir ey demiyor, ne dedikleri bell i deil, yallk diyor
lar, yapacak bir ey yok diyorlar."
Kap nnde dikiliyorsunuz. " B iraz oturmaz msnz?" diyor
sun. "Gideyim," diyor, "yemek zaman . Bizimkiler yemek bekliyor
lardr." Ama ayakta ylece dikiliyor. Bir kadn, diye dnyorsun,
bir kadnla kar karya olmayal ok olmu. Dar holde iki ad m
tende. K adnn b i r koku gibi kadnln duyuyorsun. Gzn me
melerine kayyor. inde bir arzu kabaryor, aryorsun. Kadn bu
nu gryor, dimdik gzlerine bakyor. Sonra odan y itiriyor ba
klar, dalgnlayor.

94
 "Sizin de," diyorsun, "baban z hastaym, yle mi?" Ak lama
yapma gereini duyuyorsun, "babaanne bahsetmiti de." Kadn bi
raz daha kalsn diye mi konuuyorsun yoksa?
"Evet," diyor, "fel geirdi. Vcudunun sa taraf, belden yuka
r s tutmuyor."
"Byle hasta bakmak zordur," diye srdryor, "bilirim. Bir ih
iyacnz olursa haber veri n . " Susuyor. Sonra "Telefonumu verey im,"
diyor, " acil bir durum olur belki, yardma gereksiniminiz olur. "
Numaray alyor, kaydediyorsun. bylece :.dn d a renmi
oluyorsun, Kader. Kader? Nasl bir ad bu diye dnyorsun, bu ad
koyarken ana babasnn akl nda ne vard? Nasl bir kader vard? n
sanlar diye dnyorsun, baz isim leri koyarken daha dikkatli ol
mal .
Adn telefon rehberi blmne yazyorsun, kaydetsin diye bu
kez onun telefonunu ald ryorsun. Kendi ismini sylyorsun, " B i
liyorum," diyor, "babaannen bahsediyordu."
Acaba babaanne senin hakknda neler anlatyordu? Aslnda a
z sk bir kadndr. Herhalde, diye tahmin ediyorsun, nas l bir etki
brakmak istiyorsa yle anlatyordur. vnmek istiyorsa rnein:
torunum oh eyi, oh kr hana hakii, televizyonda hep gryim o
vaflarn haln , kimse onlara hahmyir, perperianla: Ya da dertli,
!asal grnmek istiyorsa: eyi. eyi hir ocuk, ama ne hilem hi tuhaf
Cl'lenmedi getti. Ama belki bambaka konuuyordur.
" Bee kadar alyorum," diyor Kader, " yerim eve yakn, on
he dakikalk bir yol . Hemen evde oluyorum. Daha sonra bo say l
rm."
"Nerde alyorsunuz?"
" Ev eyalar satan bir maazada. "
"Galiba," diyorsun, " bir bakcya ihtiyac m var. Bakc deil de
tam, onun gibi bir ey. Gnde birka saat gelip babaanneyle i lgile
necek bir kadn. Daha ok temizl ii iin. Ben pek yapamyorum."
"Evet, bir kadn iin daha kolay olabilir byle eyler." Glm
syor. " Ben bile yapardm ama hem babam var, hem de bir olum.
Olum on be yana yeni girdi, byk saylr artk, ama ona bak
mak babama bakmaktan daha zor. "

95
 "Sizi dnerek sylemedim," kadnn dorudan sana hi h itap
etmediini fark ediyorsun, "belki tandnz, bildiiniz biri vardr
diye."
"Soraym," diyor. Ksa bir sessizlik oluyor, sonra aklna unuttu
u bir ey gelmi gibi "Ben artk gideyim." deyip nerdeyse telala
kyor.
G ittikten sonra kadn dnyorsun. inde bir arzunun kml
dad n duyuyorsun. aryorsun. Oysa sana gre ekici bir kadn
bile dei l . Daha dorusu sana imdiye kadar ekici gelen kadnlar
gibi de i l . Bir ev kadn. Senin iin ev kad n demek. annenden, ba
baannenden ya da tm hu mahalledeki evle. yemekle urap duran
kadnlardan pek fark l olmayan hir kadn demek. Senin bak larnn
alanna girmeyen hir kadn demek. Hatta kimbil ir, diyorsun, kad
nn deiken. tuhaf halini dnnce, belki bir para kafay syrm
b i r e v kadndr.
Akam babaanne hibir ey yiyemiyor. Uyuyor. l alarn iiri
yorsun. U ykusunda daha ok i n l iyor.
Geceye kadar salonda uyukluyorsun. Gece yars uyanyor, b
tn gece uyumuyorsun. Gecenin, evin sessizliini dinliyorsun. Et
raftan gelen sesler eksik deil, bir balkondan gelen fslt l bir ko
numa, dert l i bir ses fsldyor, bir motosi klet ya da araba grltyle
geiyor, bir bebein alayan sesi gel iyor, bir mart lk atyor, iki
sarho bara ara geiyor. Sen bu seslerin bozamad tek i ses
sizlii, bir esinti gibi ieri dolan iitiyorsun. Bunun odada yatan ka
dna, onun gsz soluk al verilerine bal olduunu, kalkp inen
gsnn dev inimiyle titretiini hissediyorsun. Kadnn varl
btnyle evi kaplam, eve yaylm. ama bu kez onu boucu, bas
k n, soluk al nmaz de i l ama youn, ok youn, yine de hafif, teni
bel l i bel irsiz yalayan. dalgalanan. uucu bir eymi gibi alg lyor
sun, ayaklarn bastn zemine km bir sis ktlesi gibi bir ey -
sen hareket ettike bu sis ktlesi kmldyor, zemini oynak, dalgala
np titreen, hissedilebi lir bir eye dntryor. Gerekten bir ze
mine basyor musun? B i r zemine basyorsun, bir zemini belki i l k
kez h isseder gibi oluyorsun. ama bir beton y a d a toprak paras gibi
kat, sert dei l bu zemin, salaml kat l ya da sertl iinden gel-

96
iyor. bu daha ok bir bulutun ya da suyun zerinde ayaklarn iine
gmlm olsa da durmaya benziyor.
Bu sisten zemin seni saran, iine gmldn sis de de i l . Bel
ki eni saran sis biim deitiriyor, tpk imdiki uyuukluun ya da
dalgnln gibi, bunda ncekilerden farkl bir ey olduunu hisse
diyorsun.
Babaanneye bakmak iin odasna gidiyorsun. Yatan iinde
kaslm. Akam terleyince stn deitirdiinde -dolabnda pa
muklu kumatan, hafif, uzun entari gibi bir ey buluyorsun- karnn
da iri l i ufakl mor halkalar grdn. Trnak larnn da morardn
fark ettin. Ellerinin altnda ne kadar zayf. gsz olduunu hi sset
in.Ne kadar hafiflemi diye dndn, bir insann olmayaca ka
dar hafif. pamuktan bir ey, oysa grn kaldrlamayacak kadar
ar olduu izlenimini veriyor. Cierlerinden h rlt gibi bir ses gel i
yor. masa lambasnn lo nda bir glge gibi kmldyor. Birden
ana yle geliyor ki bu zayf beden artk el leri. ayaklar. organlar
olan. terleyen, ieyen, susayan bir ey de i l , kat l n kaybetmeye.
saydamlamaya bal am. Bu babaanne de il artk, ya l bir kadn
hile de i l . Hatta belki bir beden bile de i l . Ne yleyse? Kadna ba
k yor, yatakta atan plak hir kalp hu diye dnyorsun.
Babaanne gzlerini ayor, sana bakyor. Bir ey mi demek isti
yor? Yan na yaklayor, zerine doru eiliyorsun. Gzlerini yumu
yor.

Sabah odasna gittiinde gzleri ak, dal p gitmi gibi bir hali
var.
"yi misin?"
"Gece arm oh oldu," diyor, "ama imdi daha eyiyim."
Gzleri kanlanm. Kalkmaya alyor. Tutuyorsun. " Yoh," di-
yor, "yoh, he takati m yok." Hafif bir ah sesiyle geriye yaslanyor.
Yemeini yediriyorsun. B ir-iki lokma yiyor. " B iraz daha ye ba
baanne," diyorsun. B i r lokma daha alyor, ama yutamyor, azndan
dar geri karyor, tkryor. Azn s i l i yorsun, su veriyorsun.
Suyu ok yava iiyor, kk yudum alyor. ksryor. "Az
mn ii aciyir," d iyor, bakyorsun aft gibi bir eyler km. " Doktor

97
gelince sorarz," diyorsun. lalarn iiriyorsun. l alarn ierken
beyaz, seyrek salar d ikkati n i ekiyor. Daha nce hep kafasnda bir
barts olurdu, imdi bu ak salar sk sk d i kkatini ekiyor. Sa
lar ksa, evde makasla kendi kesiyordu.
Odadan kacakken "Alisan, olum," diye sesleniyor, sesi ksk
kyor. "All ah'a dua ediyim hep, canm tez alsn d iye."
"Benim k imsem yohti, deden vardi bir tek." nefesi yetmiyor,
susuyor bir sre, iyice yaklayorsun, "beni onun yanna gm. Kye
gtr, mezarm dedenin yanna yap. Senden isteim bir budur." Ne
diyeceini bilemiyorsun.
"Panhadaki param ek. dedenin yanna gm. Gtreceh mi-
sn .
. ?"

"Tamam babaanne, bunu dnme imdi."

"Gtreceh misin? lmlerin hakk iin. Sz m? Gzm ah
kalmasn, gtreceh misin'?"
"Tamam, gtreceim."
pheyle sana bakyor, i ekiyor. sonra gzlerini kapatyor.

Dardan, merdivenlerden gelen sesleri iitiyorsun. Kapc ka

dn olmal , haftada bir geli p merdivenleri temizliyor. Gidip kapy
ayorsun. Kapnn n kpkl suyla slak. Yukardan st kattan ka
dn sprgeyle sular aa itiyor. "Teyze, sana bir ey soracaktm,"
diye seslenip aryorsun. Yanna geliyor, " Meraba olum, buyur."
Altmna yaklaan yalca bir kadn bu, durumu anlatnca, "vah
vah" diye dvnyor, "ben de kendime teyze nerede, neye hi g
zkmyor diyordum." Babaannenin yanna uruyor. Babaanne bir
ka szckten fazl a konuamyor. Gzlerini kapatyor. Kapda gn
de bir defa, sade sabahlar bir saat gelsen de olur diye anlatyorsun
kadna, temizlii, tuvaleti, giyimine, kuamna yardm iin diyor
sun. tabii parasyla. Tuvalet meselesini bir kez daha vurguluyorsun.
"Ne olcek," diye yantlyor kadn, "tabi i yaparm, hem de sevabna
yaparm." Tez, hzl hzl eyleyen, canl bir kadn, konumas da y
le. Yarn sabah gelmesi iin anlayorsunuz. Ama diyor, hafta sonla
r gelemem. Aklama yapyor, kocasyla i lgili bir eyler sylyor.
Torun laf da geiyor syledikleri arasndan. Tamam, olur diyorsun.

98
 leden sonra dar kyorsun. Glge l i ara sokak larda dola
yorsun. Bir kzlar kmesinin neeli, can l . glerek, boyunlar, omuz
lar. kol l ar, ksa eteklerinin altnda bacaklar parlayarak, yal nayak
yryorlarmasna yanndan geip gidilerine bakyorsun. Gei
leri sende bir serinlik hissi uyandryor. Ama dolaman ksa kesi
yorsun, ne olur ne olmaz, diye dnyorsun. Ya da belki bir yandan
her ey ben dardayken olup biter, diye umuyorsun.
Eve dnyorsun. Evin iine dikkatli, dinleyen ad mlarla giri
yorsun. B abaannenin sesini duymuyorsun, ama atan kalbin sesini
-ya da daha dorusu sess izliini- iitiyorsun.
B i r eyler attryorsun. Salon dorudan gne almyor, ama
yine de scak. Koltua uzanyorsun. Pervane homurtuyla alyor.
Aklnda kadn var. Kadnn kokusunu burnunda yeniden duyuyor
sun.

Babaanneyi akam orba iirmek iin zar zor uyandryorsun. B i r

ka kak orbay ar ar, dinlene dinlene iiyor. Ka dilerine
ya da damaklarna arpmasn diye dikkatl ice veriyorsun. Aznn
kenarndan dklenleri sil iyorsun. O kadar uzun geliyor ki bu yeme
iini hi bitiremeyeceini dnyorsun. Aslnda sabrlca, ar ar
yaplan eyleri hi bilmiyorsun. Yemekten sonra televizyona bak
yor, sonra yeniden uyuyor.
Akam doktor geliyor. Gen biri. Yz ocuksu. Kaln. siyah
by klar var. Ama byklar bile yzndeki ocuksu ifadeyi si lmeye
yetmemi. Yannda teknisyen de var. Doktor muayeneyi yaparken o
da oksijen tpn kontrol ediyor, yenisiyle deitiriyor.
Doktor babaanneye ne durumda olduunu soruyor, nabzn tu
tuyor, tansiyonuna bakyor, kalbini dinl iyor. Muayene ksa sryor.
"Arn ok oluyor mu?" diye soruyor. Babaanne yant vermiyor, su
ratn i yice ekitiyor. Azndaki aftlar sylyorsun, bakyor. B ir ka
t parasna bir eyler karalyor, " B ir sv yazdm buraya," diyor,
"u pamuklu kulak tem izleyicileriyle yaralarn zerine birka dam
la srersin."

99
 Kapda doktora ne durumda olduunu soruyorsun. Nabz ok
dk, diye yantlyor, kalbi de ok zayf. B an ar ar sall yor.
Bunun anlam ak. Aslnda buraya adet yerin i bulsun diye geldiini
o da sen de, tavrlarna bakl rsa ze l l ikle de babaanne, biliyor. cre
tini veriyorsun. Gitmeden nce elini uzatyor, tokalayorsunuz.

Dokuza doru telefon alyor. Israrla alyor, ama amyorsun.

Yarm saat sonra yine uzun uzun alyor. Bu kez ayorsun. Arayan
Fatma'nn gelini. Fatma'nn hastaneye kaldrldn sylyor, kal
bine yakn bir yerde pht atm. Babaanneyi soruyor. Yaz nezlesi ol
mu, diye uyduruyorsun, uyuyor imdi. Haberin duyulmasn iste
miyorsun. imdi bir yn. ounu y l lardr grmediin akrabann
eve dolumasn hi istemiyorsun. Bir yandan da iinden iyi, diyor
sun, onunla urarlar artk. Telefonu kapattktan sonra acaba, diye
dnyorsun, yalnzca salgn trnden olanlar deil, teki hasta
l klar da bir dalga gibi halka halka yay l yor mu yoksa? Babaanneye
bakmaya gid iyorsun, uyuyor. Fatma'nn durumundan sz etmeme
ye karar veriyorsun. Zaten, diye dnyorsun, herhalde Fatma'y
dnecek durumda dei l . Telefonu fiten ekiyorsun.

1 00
SABAH KAPICI KADIN ok erken, yedi buukta geliyor. Ge uyudun.
l ffilii uykulusun. Yana ramen can l , tez bir kadn gerekten. a
huk abuk hareket ediyor, srekli bir eyler anlatyor. Evin iine bir
hareket getiriyor. Rahatsz oluyorsun.
B abaannenin odasnn penceresini ayor. "Biraz hava alsn, iyi
gelir," diyor, "evin ii ok havasz kalm." Evdeki hu ar kokunun
farkndasn. Ama havalandrmakla geeceini sanmyorsun. Baba
annenin odas d nda zaten evin neredeyse btn pencereleri btn
gn ak.
Yastklarn dzeltip babaanneyi yar dik konuma getiriyor. Y
;:n, koltukaltlarn, bedenin st yan n l k suyla temizliyor. "Sen
neye geldin?" diye soruyor babaanne, sesi kesik kesik, syledikleri
wr anlalyor. Gzleri yar yarya kapal. "Yardm etmeye geldim tey
;:e," diye yantl yor kadn, "nas l durumun, ok mu ktsn?" "Ah,"
diyor babaanne, derin bir nefes almaya alyor.
"Allah byktr, i fay da verir," diyor kadn, babaanne sanki
ona yant vermi gibi, sonra "hepimiz gideceiz, hepimizin gidecei
yer ayn , " diyor. Kadnn hem syledii, hem syleme biimi siniri
ni bozuyor. Yine d e syledii gerek, kadn iin b u yer neresi bilmi
yorsun, herhalde br dnya, ama senin iin toprak. Topra n gc:
yzlerce bcek, eklembacakl , solucan, kurtuk, mantar, bakteri .
Babaanne gsne bir sanc girmi gibi gsn tutuyor, inliyor.
Kahvalt iin hazrladn lapay "Ben yediririm," dey ip elinden
alyor. Ar ar yediriyor, meyve suyunu yudum yudum iiriyor.
Babaannenin yedii ok az: birka kak, birka yudum. Kadn bir
yandan ocuklarndan, torunlarndan bahsediyor. Anladn kada
ryla hepsi bir evde, i ie yayor.

101
 Babaanneye tuvaletini soruyorsun, ban sallyor, lazml ge
tiriyorsun, kadnla birlikte babaanneyi soyuyorsunuz. Gerisini ka
dna brakyor, kapnn nne kyorsun. Tm bu ileri yaparken
kadnn hi tiksinmi ya da gocunmu bir hali yok. B abaannenin al
tna otura yerletiriyor, biraz tesinde sabrla bek l iyor. Sana bakp
ban sal l yor, glmsyor. Babaanne inl iyor. ini bitinnesi uzun
sryor, zorlanyor. Yapmamay isteyecein berbat bir i bu bil i yor
sun, yine de kapnn dnda yle beklerken bir an nemli bir iten
yz ev inni olduunu duymaktan kendini alamyorsun.
Odaya yaylan kokuyu duyuyorsun.
Kadn her ey bittikten sonra babaannenin altn siliyor, sabun
lu, lk suyla temizliyor. giydiriyor. "Aaa," diyor. "yataa bulam."
Yataa bakyorsun, a k kahverengi ile sar aras iki kk lekenin
arafa yaylm olduunu gryorsun. araf kadnla birl i kte de
itiriyorsunuz. Babaanne onu kmldattn zda, teye kaldrd
nzda -biraz kaldryor, biraz ek iyorsunuz- kasl yor, inliyor.
Onun dnda btn bu sre boyunca kadnn yaptklarna brakyor
kendini. B i r kukla gibi diye dnyorsun.
Kapda kadna sa ol diyorsun, "Ne yaptm," diyor, "hepimiz in
sanz, byle gnler iin varz." Bunu bylesine kolay sylemesine
aryorsun. " B i r dakika," deyip parayla gel iyorsun. Paray mah
cupa alyor, bakmamaya alarak alp aceleyle gsne sokuyor.
ama gl msemesine engel olamyor. B u fazladan paraya sevindi, se
vinecek tabii . Kadn gittikten sonra ardna piman oluyorsun.

Salonda tekli koltukta oturuyorsun. B tn gn evde geirdin.

Akama doru gnein nlar yatyor, hafif, bel l i bel i rsiz bir se
rinlik pencerelerden ieri giriyor. Serinl ii, gvdeni be lirsizce yala
yn, zerinden akp gidiini duyuyorsun. Ayn zamanda evin iine
bir esinti, bir rzgar, bir sis gibi dolan, dalgalanp ekilen bu tuhaf
sessizlii de duyuyorsun. Kafandan akp geen dncelere brak
yorsun kendini. B rakma m? Evet. brakma. Dncelerinin sald
ran, basan, huzursuz eden, arlatran aklarnn altnda bir baka
ak. sessizce, iten ie akan, krlgan bir ak duyuyorsun. onun
belli be lirsiz bir lt ya mrldayla geiini zay fa da olsa iite-

1 02
bil iyorsun. Yoksa dnmek asl bu mu? Bu krlgan, incelikli ses
mi? Bomak iin deil, ama bir araya getirmek, toplamak, onu bu
raya bunu uraya yerletirmek, bir dzene koymak iin bile deil ,
hemen altlarndan sessi z bir yeralt ak gibi getii eyleri yukar
ya ta mak, dokunduklarn serip samak iin akan ey mi - yle ki
gz nne ksnlar, mat ya da parlak, umutsuz ya da zlemle yk
l. bekleyileri ya da vazgeileri iinde ldasnlar?
Ama nedir bu, varln duyurmak istemezcesine bel l i belirsiz
ce, sessizce akan ey? Bana olan ey bunlarn iinde mi sakl? y
leyse nas l ele geirecei m onlar. bu sessiz aktan onlar nas l e
kip karacam?
Dncelerin u son gnlerde daha ok kendine dnyor. Yal
kadn deil d e kendini dnmen tuhaf m ? Asl nda belki dikkatin
hep kendine dnk olmutu. Bir zamanlar birlikte yaadn -bir
likte yaadn ? byle sylemek istemesen bile byle demen gerek
kadnn sulamalarndan biriydi bu: benc i l l i k (tab i i bu en hafifiydi,
ama senin sulamalarn da eksik deildi). Sen bunun bir benc i l li k
olduunu dnmyorsun. Belki b i r kusur - ya d a diye dnyor
sun, yaam m srdrmenin bir yolu.
Ama diyorsun, keke -as l kusur bu olabilir- bunlar ieriye y
neldii kadar darya da ynelebilmi olsayd . imdi kendine y
nelen dncelerinin iinde bir yerde, ncenin kendine ynelmi
dikkatinde bir eks i k l i k, sakatlk, bir krlk olduunu seziyorsun :
ieriye baktnsa bile sanki grmen gereken eye hi bakamadn.
Yoksa gerekten benc i l l i k miydi? Hayr. imdi de bunun bir bencil
lik olduunu dnmyorsun.

Kap alyor, dncelerle dalgn ayorsun. Kadn, komu ka

dn, art k bir ad olan kadn, Kader, kapda. Senin kapnda m? Bir
an yle h issediyorsun -bir baka rzgar, tedirgin, ince. karasz esin
ti- sanki senin kapna gelmi, ziyarete geldii sensin. Aklnn geri
sinden bu ziyareti n deminki dncelerle bir ba, hatta onlarn bir
sonucu olduu geiyor. " Merhaba," d iyor, ekingen, kararsz duru
yor, "rahatsz etmiyorum ya." Bu kararsz. ekingen duruunda bir
gen kzn hali var.

1 03
 " B irini buldum," diyor, "eski bir hemire. yerinden bir arka
dan annesine bakm. ok memnun kalm. Telefonunu aldm."
"ok sa olun ama gerek kalmad," diye yantlyorsun, kapc
kadn anlatyorsun.
" Nazl teyze nas l?"
"Ayn . "
Yana eki liyorsun. Sana dikkatl ice bakyor. bir ey demek ister
gibi duruyor, belki sadece haber vermek iin uradm diyecek, ama
bir ey demiyor, ieri giriyor.
Babaanne kadnn seslenmesine karn uyanm yor. gzlerini
krptryor. bouk bir ses kar yor. Babaanne hi iyi grnmyor.
yice klm. etleri erimi. avurtlar km. rengi safra sarsna
dnm, yatakta kaslm gibi kprtsz, sert, gergin yatyor.
Hole karken neredeyse birbirinize deecek kadar yaklayor
sunuz. Parfmnn kokusuyla. hafif bir slakln, ter ya da bir ne
min kokusunu duyuyorsun. (Ya da denizin tuzu ve yosun mu?) Ba
baannenin grnts, kadn artm. afallatm olma l . Ne grd
n tahmin etmen zor dei l. gvdesinde can n eki ldii yeri can
szlk tpk bir can gibi dolduruyor. Yaknda onu btnyle kaplaya
cak, canszlk bir beden bulacak.
Aslnda sen de imdi kadnla birl ikte a ka farkna vardn, iki
gn iinde ok deiti babaanne, dndnde seni artan bir
hzla kt. Byle hzl deiim lere bir tek hastalklarda, daha do
rusu lmek zere olanlarda tank oldun. Niin tersi hi geerl i ol
maz, niin bylesine ak l almaz bir deiim yalnzca l mn elle
riyle ge lir?
" Dnden beri byle," diyorsun, "srek li uyuyor."
Kapya geirirken, holde, kk aralkta her ey iin teekkr
ediyorsun. Elini uzatyorsun. O da uzatyor. Etl i , yumuak avular
nn ii scak, terlemi, " B i r ey dei l." diyor. Yanaklar n n hafife
kzardn gryorsun, dudann kenarnda. burun kanatlarna ya
kn bir yerde kk bir kasn titred iini fark ediyorsun. Ayn anda
kendi akaklarnn da zonkladn fark ediyorsun.

1 04
 Belki de bir hayvan, iimden bir hayvan dorul up atld. Tam na
sl olduunu anmsamyorsun bile. Titreyen kk kas , akak larnn
wnklayn anmsyorsun. sonra kadnla birlikle yerde salon kaps
nn eiine yuvarlandnz anmsyorsun. Kadnn "Byle deil.
hyle dei l , " diye fsldadn, kendini braktn, di lerini kenetle
diini anmsyorsun. Tpk bir hayvan gibi. ok hzl , ok ksa.
Srtst, yan yana yatyorsunuz, bacann bacana dediini
duyuyorsun. ekiyor. Nefesi daha dzelmemi. senin nefesin de. Per
vaneni n homurtusunu, babaannenin odasndan gelen televizyonun
ksk sesini iitiyorsun. Odadan bir inleme ya da i ekme sesi yk
sel iyor. K mldyorsun. Kadna doru dnyorsun. Yzn teki ta
rafa doru ev inni, imdi salar akta -merak etmitin. a k kah
verengi, gr salar var- etei baldrlar nn stne km -bacakla
r bembeyaz, kal n- syrlm gmleinin altnda sutyen i yukarya
kaym, klotu ayak bi leine yakn bir yerde duruyor, kk. temiz
bir beyazlk.
" B abaanneye bir bakaym," diyorsun alak sesle. K m ldyor
ama yzn dnmyor. Bu daha iyi, diyorsun iinden, u anda ka
dnla konumak istemiyorsun.
B abaanne yzn duvara doru dnm. Gzleri kapal. H afif
e hr ltl, soluk alp veriyor. Boynu krk gibi duruyor. Uyuyor mu?
Uyuyor grnyor. U marm uyuyordur, diye dnyorsun. Yar
ak kapnn yannda ylece ayakta dikiliyor, oyalanyorsun. Belki
de uyumuyordur. Duymu mudur bir eyler? Ama hi ses kard nz
m ki?
Az sonra d kapnn a l p kapandn duyuyorsun. Kad n gi
diyor. Gidii seni rahatlatyor.
S alona geiyorsun, geerken herhangi bir iz, bel irti kald m di
ye bak p aratrr gibi ksa bir sre kap eiinde duruyorsun. B i rden
aklna berbat dnceler dol uyor. N'apt m ben, diyorsun. kadn ta
n myorum bile. Ya ba ma bela olursa, ya gerekten kafay syrm
bir ev kadnysa. Kendini yattrmaya al yorsun. Ama aklndan
baka eyler de geiyor -bunlar korkutucu dei l- para isteyebilece
ini, hatta byle gei niyor olabi leceini bile dnyorsun.
Ama bunlar az nce iine girdiin gvdeden sana gemi olan

1 05
eyler deil . O gvdenin iine girmi senin gvdenin iinden ykse
len eyler de deil. B unlar kafann iinden ykseliyor, kafandan
kyor.

Salonun ortasnda dikiliyorsun, pencere kenarna gidiyorsun.

Pencere ancak bir arabann geebilecei kadar dar. kk bir soka
a bakyor. Kars bo bir arsayd eskiden, imdi metre tede b
yk bir apartman var. Asl nda aradaki boluk bir sokaa deil, ka
ranlk, dar bir geide benziyor daha ok. Ya da sadece -hibir ey
olmayan, ne sokak, ne bahe. ne geit. ne kmaz- bir boluk. Ke
lerden fkrm tozlu yabani otlar. krk kiremit paralar, ie ya da
teneke kutular, bo sigara paketleri. bez ya da kat paralar, ple
kapl . Belli zamanlarda hir p gel ip bunlar spryor. Geceleri
bazen sarholara ya da i ftlere mekan oluyor. Alnn pencereye bas
tryorsun - yumuaka deil, serte. Cam n alnnn basksyla ge
rildiini duyuyorsun. Akamn yatm kar duvarda glgeler
oluturuyor. Niin byleyim, diye soruyorsun. neyi gremedim? Ya
pamadm, beceremediim ey ne? Byle birine nas l dntm?
Bir ktrmlk, ama ktrmlk dediinin gerekte ne olduunu
dahi bilmiyorsun. Bir ykm duygusu doluyor iine. inde bir eyin
bozulmu olduunu duyuyorsun. Bozulmu'? Nasl bozulmu? Bir
arabann, motorun ya da bir aletin bozulmas gibi mi? Yoksa bir etin
bozulmas gibi mi? Bozulan yer neresi?
B unu nasl onaracan bilmiyorsun. Onar labi lir mi? Yoksa bu
noktay getin mi? Sana yleymi gibi geliyor: iinde bir ey onarl
mayacak biimde bozuldu.
Bir znt ykseliyor iinden. Bu znt kendine ynelik, ken
din iin -art k geri gelmemecesine yitip gitmi bir eye duyar gi bi
byk bir znt duyuyorsun. inde bir ey titriyor. Kalbinin de
rinliklerinde biliyorsun. iyi bir ak, iyi bir sevgi l i . ya da buna ne ad
veri lirse, i y i bir e olabilirdin.

Babaannenin yanna gidiyorsun. Sandalyede yan banda uzun

sre km ldamadan oturuyorsun. H r lt l soluk alverilerini, ara
sra boazndan ykselen bouk sesleri dinliyorsun. Yzne bak-

1 06
yorsun. S urat sert, cansz, az aaya doru sarkm, gzleri tam
kapanmam, hafife aralk. Sanki yatan ucunda bir yere bakyor
mu gibi. Y znn i yice derinlemi grnen krklklarn inceli
yorsun. Sol e l i rtnn dnda, yatan kenarna braklm bir ey
gibi duruyor. atlaklarla yar lm rk renginde, ince deri, mo
rumsu damarlar imi.
Yaam gizlenmi, diyorsun, yaam benden gizlenmi. Ama ha
yr, aslnda iinden bir oul kullanmyla ykseliyor, bizden giz
lenmi. B i z mi? Bi: de ne? Niin biz diye yksel iyor, bilmiyorsun.
Bakalarn nereden bileceksin? Babaanneyle ilgili zaten bir ey bil
diin yok, bilmek gibi bir arzun da hi olmad, ama ite ne olduuna
dair h ibir fikrin olmad bir biz, bir oulluk dilinin ucuna doru
geliyor: yaam bizden gizlenmi diyorsun (ama kime diyorsun?)
atlak larn. krklklarn, kvrmlarn iine gizlenmi.
Gz kapaklarn arlayor, a k tutamyorsun, iin geiyor. Ken
dine geldiinde oda kararm, televizyonun deien, atlayan grn
tleri kar duvarda parlayp snerek yansyor. Ter iinde kaldn
fark ediyorsun. Babaanneye sesleniyorsun. Kmldyor, gzlerini a
yor. Feri gitmi gzlerini bir sre sana dik iyor. Bir an sana bakmad
n, senin yerinde duran baka bir eye baktn dnyorsun. Ne
grdn merak ediyorsun. "Gzlerimi." diyor bouk, titreyen se
siyle, dudaklar kupkuru, "he ah tutamiym, sanki biri zerine eli
ni bastrm, zorla kapatiyi."
Kk ayorsun, televizyonun sesini y kseltiyorsun. Bir
reklama ait sesler ieri doluyor. "Biraz bir eyler ye," diyorsun, "bu
gn hibir ey yemedin." orbay biraz stp getiriyorsun, sadece
bir kak iebi l i yor -iirirken boynunu tutmak zorunda kalyorsun
ikinci ka istemiyor.

Gecenin ortasnda o gn altnda hissettiin yumuaklk iinde

yeniden uyanyor. Bir kadn gvdesinin yumuakl, asla anlayama
dn, gizine eremediin tuhaf yumuaklk. U zun sre olmu, unut
tuunu dnyordun. Ama unutmamsn, yeniden uyanyor i te.
Ona dokundun. ine girdin. Senden bir ey, baka bir ey deil
se bile, en azndan somut bir ey, tohumlarn, ona geti. Onlar bir

1 07
sre daha i inde tayacak (Ka gn? m, drt m? Peki ya to
humlar tutarsa? Bunu dnmek istemiyorsun, bu dnceyi seni
hi ilgilend irmeyen bir ey gibi kafandan uzaklatryorsun). Ondan
bir eyin de sana gemi olmas gerek. Belki sadece bir izlenim, bu
yumuaklk, kendi haline braksan si linip gidecek bir ey, tpk te
ki kadnlarn gvdelerinin s i l inip gitmesi gibi. S i l iniyorlar m ger
ekten? yle olmal . Eer her iine girdiimiz, bizim iimize giren,
etkilendiimiz, dokunduumuz ey, bu say sz. ak l almaz kalaba
lk, hatta sadece yaayanlarn dei l, oktan lp gitmilerin beden
leri de, iimizde bir yerlerde sinsice, sk skya gizlenmiyorlara
yle olmal.
Ama belki sili nmiyorlardr, her yeni dok unu hepsini birden ge
ri getiriyor, aryor, ayakland ryordur.
Kadna duyduun arzu hyyor, dayanamayacan kadar by
yor, telefon etmemek ic;in kendini zor tut uyorsun. Birka kez cep te
lefonunu eline alyor, numarasna bak yor, evirip eviriyor, yeniden
sehpann stne, kendinden uzaa brakyorsun. Arasaydn yle
demek isterdin: Gel, hemen imdi iine girmem gerek. Ama bu her
halde sylenmez, byle bir durumda hi sylenmez.

Ertesi sabah kapc kadn tam yedi buukta, sen koltukta yar
uyuklarken yine geliyor. "Gnaydn," diyor, hzl, kararl admlarla
eve giriyor. Neredeyse kendi ev inde gibi rahat, hatta bir ara tm evi
dolayor, " Kendi eviniz mi?" diye soruyor. eri girer girmez "Tey
ze nasl ? " deyip babaannenin yanna uruyor, seslenip onu uyand
ryor. Babaanne gzlerini ak tutmakta zorlanyor. Kadn babaan
neyi hafife dorultuyor. dorulurken yz kasl yor babaannenin,
inl iyor. "Nas lsn?" diye soruyor, "daha eyice misin?" Ahlamaya ben
zer yksek birka ses kyor boazndan, derin bir soluk almaya
alyor. Bir ey soruyor ama anlamyorsun. Szckler zayf solu
un iinde dalyor. Yoksa tersine, sol uktan ayr lp tek balarna
ortaya kma gcn m bulamyorlar? Babaanneye doru eili
yorsun, ne istediini soruyorsun. Yineliyor, cam a dediini kar
yorsun, gidip ayorsun.
Sen tuvaletteyken kapc kadn, Halime teyze -ama adyla pek

1 08
seslenmemeye alyorsun- mutfakta babaanne iin bir eyler ha
zrlyor. Gtrp zorlukla birka lokma yedirebi liyor, ayn yava
yava iiriyor. Babaanne yemekten sonra biraz canlanm grn
yor, kadna sen ne yapyorsun diye kesik kesik soruyor, televizyonu
amasn i stiyor, kadn da anlatyor, kendi ocuklarndan, torunla
rndan bahsediyor. Kocas yllardr prostattan ekiyormu, ondan
bahsediyor.
" B izimki de isiz kald," diye sana dnyor, "dericide gece du
ruyordu, bekilik yapyordu. B izimki ans ite, adam i flas ett i , dk
kan kapad . Az bi para veriyordu ama iyiydi gene. Cam sklmyor
du hem. i mdi evde ks ks oturuyor. Git dola diyorum, dar k,
kahveye git, bir yerde otur, yok, hi yerinden km ldamak istemiyor
herif."
Bir kez daha kadn ardna piman oluyorsun, ama artk
gelme demek iin ge.
Tuvaletini yaptrmak iin altn soyuyor. B ir eye arm gibi
duruyor, babaanneye bakyor, sonra kapda diki len sana, yanma ka
dar gel ip fs ltyla " Yatak slak," diyor, ''gece herhalde altna kar
m zaval l . " Bunu hi dnemedin. Gidip yataa bakyorsun. son
ra da babaanneye. Babaanne hafif hafif soluyarak gzlerini sana di
kiyor, sonra baklarm ev iriyor.
Kadn babaanneyi temizliyor, verdiin yeni gecelii giydiriyor.
"Yatak da slanm," diyor, "silmek lazm, sonra arkas n ev irmek
lazm." Babaanneyi kucaklayp senin odana, yataa tayorsun.
Arl bir ocuunki kadar. Kucana boyun emi gibi kendini
brakyor. ndirip kaldrrken inliyor sadece. Kadnla birlikte yata
ters evi riyorsunuz. Aklna bez gel iyor. Kadna bahsediyorsun, y
le mi yapsak acaba diye soruyorsun. Fikir aslnda okbilmi bir hali
olan, aa yukar sen yalardaki eczac kalfasna ait. Gittiin sefer
lerin birinde sylyor: " Yataktan kalkamyorsa en iyisi bez bala
mak . " Tabi i neri hi houna gitmiyor. Ama her olasla kar orta
boy ocuk bezlerinden bir paket a lyorsun. Aslnda bunu yapmak
hi istemiyorsun. Kt bir ey gibi dnyorsun bunu. Sadece b
tn gn yatan birini rahatsz edeceinden deil , bu sana bir aa
lanma gibi geliyor. Ama niin yle olsun? Kapc kadn bu fikirden

1 09
h i rahatsz olmu grnmyor, " Mecbursak ne yapal m," d iyor,
"insan bu, bana her hal gel ir. " nsann bana her hal gel ir mi? Gel
mesi m i gerekir? lrken altnda bir bezle lmesi mi gerekir? Ama
niin bu sana aalama gibi gel iyor? " Neyse, imd i l i k dursun," di
yorsun kadna, "mecbur kalrsak sonra, yaparz."
Babaanneyi tekrar yataa yatryorsunuz, "Rahat msn?" diye
soruyorsun, "Ey i , " diyor -fsltyla, dalan szcklerle- "rahatm
olum."
Gitmeden nce "Teyze, baka bir ey istiyor musun?" diye so
ruyor kapc kadn.
"Gediysin?"
"He, ie gidiyorum. Selmanlarn apartmanna gideceim, bugn
sra onlarda."
"Salman m? He," diyor babaanne, birden ar ar konumaya
bal yor, "benim rahmetl i oh kavga etmitir onla, hep bairiyidi
adama, utan, utan d i ye, kiraya oh zam istiyidi."
K adn glyor, "Bu Selman o dei l teyze, bu eyi bir adam, e l i
a k adam. " Ayrlmadan nce e l i n i avularna alyor babaannenin,
"Senin iin dua ediyorum teyze," diyor, "Allah ok ektirmesin diye
dua ediyorum." Gzleri yar kapal, ban sall yor babaanne.

Kapc kadn gittikten sonra kahvaltn yapyorsun. Hava bugn

de scak, i nsann zerine yapan bir scaklk var. Hangi gnde oldu
unu bilmiyorsun. Zamannn belirleyicisi ierdeki kadn olmu.
Balkona kyorsun. Sokak gnein klarna boulmu, gz ka
matracak kadar parlak. Karda yalca bir kadn kap nnde, gl
gede, bir ayan altna alm oturuyor. Az i lerisinde balar apkal
birka kk ocuk kaldrmda oynuyor. Ortal kta bir sessizlik var,
sanki bu ar k sesleri de emiyor. Birka araba gr ltyle gel i p
geiyor. Bir kadn sert devinimlerle sprgeyi savurarak balkon y
kyor. U zaktan, aa mahallelerin birinden megafondan b i r satc
nn sesi ykseliyor, hanmlarn dikkatine diye sesleniyor metalik,
kulak trmalayan ses, overlok makinesi aya,n:::a kadar geldi, hal ,
kilim . yolluk, paspas kenarlarna o-erlok ekilir, he dakikada yap
lr, geri verilir.

1 10
 eri geiyorsun. Ikla kamaan kzarm gzlerin kapanyor.
Birka saat kestiriyorsun. Uyandnda hala kafanda kark grn
tlerin izleri var. Bu izlerden biri de ona, Kader'e ait. Aryorsun.

Akam beklediin saatte dei l, birka saat sonra geliyor. Bekle

mek seni fkelendiriyor. Sabrszlanyorsun. Yemek saati. Dar
dan sokaktaki ocuklarna seslenen annelerin sesi, hazrlanan sofra
larn, tabaklarn, atal ve kaklarn sesleri geliyor.
Kadn sonunda kapy tklattnda, aar amaz neredesin diye
sormamak iin kendini zor tutuyorsun. Aklama yapyor, ancak
imdi kabildiini syl yor. Fsltyla konuuyorsunuz, ok sessiz
olmaya alyorsunuz. "ok kalamam," di yor.
Kadn yatak odasna gtryorsun. Babaannenin kapsnn nn
den sessi zce geiyorsunuz. Daha nce babaanneye uyuyup uyuma
dndan emin olmak iin birka kez bakmtn. Televizyonun sesini
biraz daha am, kapsn rtmtn, ama sonra ne olur olmaz diye
dnp hafife aralk braktn.

Yatak odasnn kapsn kapatyorsun. K arlkl dikiliyorsunuz.

lk kim, nasl hareket edecek? Bekliyor, senin harekete gemeni
bek l iyor. Kadna bakyorsun. Ba eik. Y zn kaldryor, o da sa
na bakyor. Senden biraz daha ksa, ama ok dei l . Geni bir yz
var, iri gzleri, ince dudaklar var, dudaklarn imdi sk skya ka
patm. Hafif bir makyaj yapm, gzlerini belirginletirsin diye
evresine kalem ekmi. Gz kenarlarndaki derinlemeye balam
izgileri fark ediyorsun.
Yaklayorsun, bartsn ayorsun. Salarn arkada topla
m, tokay zyorsun. Gr, kahverengi salar omuzlarna dk
lyor. Diplerinde yer yer km beyazlklar var.
" Nazl teyze?"
"Merak etme," diye yan tlyorsun, "hibir eyi duyacak, anlaya
cak durumda deil . Sabahlar biraz kendine geliyor, sonra btn
gn uyuyor."
Gidip yatan rtsn kaldryorsun, kfe benzer bir koku bur
nuna geliyor. Y l lardr kullanlmyor bu yatak, sadece geen aylarda

111
deiiklik olsun diye birka kez uyudun burada. Anann dulluk ya
ta bu. Kadn y l larca bu geni yatakta tek bana, erkeksiz uyudu.
imdi baka bir dul, ama bir erkekle birlikte olmak iin buraya yata
cak.
Yata ayor, dolaptan bir pike karp zerine seriyorsun. Sen
yata yaparken pencere nnde bekli yor, seni izl iyor. Yanna gidi
yor, sarl yorsun. Titrediini fark ediyorsun. Soymak iin bluzuna
davranyorsun. "Dur," diyor fsltyla. "ben yapsam daha iyi olur. " -
Yava, ama kararl soyunuyor. Kadnda tuhaf bir kararl lkla tuhaf
bir ekingenl i k ii ie.
Soyunur soyunmaz yataa giriyor. rty zerine ekiyor. p
lak omuzlarn gryorsun. Omuzlarmn yuvarlakl houna gidi
yor. Soyunuyorsun. Soyunurken en az kadn kadar ekingensin.
Dikkatli. yava olmaya al yorsun. Okamalarn da yle. Ama
kadn dndn iin de i l . Belki bunca sre uzak kaldn eyi,
hatta niye uzak kalm olduunu anlamaya alyorsun. Memeleri
seni artyor, avularn zorl ukla dolduracak kadar kk meme
leri var. Oysa gvdesi iri . Houna gidiyor. Okarken, genliini, di
ye akl ndan geiriyorsun, memelerinde saklam.
Kadn zevk alyor mu? Bunu dndn yok. Altnda tutuk ol
duunu seziyorsun, hatta sessiz, kapa l . Sense tuhaf bir durum iin
desin, bunun iin azgnlktan baka bir szck akl na gelmiyor, ama
yine de bu azgnl kta souk bir eyler var.
"ime boalma," diye fsldyor. "Hayr," diye yant veriyorsun
sen de fsltyla, gvence vermek istercesine, "boalmam."
Ak szckleri, bunlar da ayn fs ltyla sylendiine gre ak
szckleri yerine gemez mi?
Kend ini bu souk azgnla brakyorsun. Kadnn iinde uzun
sre kendil iinden kalyorsun. Kadn tek . uzun bir in leme sesi ka
rrken gzbebekleri yukarya doru kayyor. Yar aralk gzlerde,
bir an, sadece gz aklarn gryorsun.

K adnn zerinde kmltsz duruyorsun. U zun bir sre geiyor.

Bir ara kadn hafife km ldyor, ama aldrmyorsun. Sonunda "Git
mem gerek," diyor, silkinircesine kmld yor. Ban gsnn ze-

1 12
rinden kaldryorsun. Sana kalsa btn geceyi byle geirebilirdin.
Kendine gelmeye alyorsun.
Hava kararm. Pencereyi kapatan beyaz gnel ikler gnn e
ki len son klarn gszce, soluka tutuyor. Yar karanlkta kadn
giysi lerini aryor. "I asana Kader," diyorsun alak sesle, asl nda
adyla seslenmek iin sylyorsun bu cmley i . " Yok," diyor. plak
kta gvdesini sergi lemek istemiyor. B iim lerin keskinliinin eri
dii lolukta, glgelerle parlaklklara dnm kadn izliyorsun.
Ei lirken memeleri bolukta sallanyor, iki kk. portakal rengin
de lt. Geni kalalar yar karanl kta parlyor. Tombul denebilir
gvdesi iin, ama biimini yitirmemi, diri l iini de. Kala izgileri
nin aaya doru yay gibi dk l houna gid iyor, gzel diyorsun
iinden, gzel, grnmez bir kuyruk tam kuyruk sokumunun ora
dan loluun iinde kvrlarak ykse l iyor. nsann kuyruunu kay
hetmi olmasna hayflanyorsun. inde yeniden bir arzu uyanyor.
Arzunun iddeti seni artyor.
Kalkp kadna sarlyorsun, yatan kenarna yatryorsun. a
r yor, bym gzlerle sana bakyor. B unu hi beklemiyordu. "Bir
kez daha iine girmem gerek," diyorsun, sesin ksk, hr ltl kyor.
Kader'in yz karyor. El lerini teslim olmu gibi geveke yum
ruk halinde omuzlarnn hizasnda. yatan zerine iki yana brak
yor. Avu ileri sana dnk, hafife bkl parmaklarda insann ii
ne i leyen bir incinebil irlik var. "Arkan dn," diyorsun, boyun ei
yor, arkasn dndrmene izin veriyor.

Seslerin farkna varyorsun. Serinlemi yaz akam havasnda,

dardan, uzaktan, denizin stnde kayan akl talar gibi kayarca
sna gelip oday dolduran tek tk sesleniler: son ocuk lk lar,
bir-iki hayvan t -bir mart. bir karga- slk sesi karan bir ara
ha tekerle i . Bir de yukardan gelen ocuk sesiyle babaannenin oda
sndan gelen televizyonun hafif sesi var.
Kader ayor. G i yinmi. Durup sana bakyor. B ir ey sy
lemek ister gibi bakyor. Ciddi bir havas var. imdiye kadar dikkat
li. admlarn atarken her admda zemini denetleyen biri gibi tem
kinliydi.

1 13
 " Hemen gidiyor musun?" diye soruyorsun.
"Babam huysuzlanmaya balamtr."
"Seni ne zaman grebilirim?"
" Yarn cumartesi," diyor "al myorum."
"Yarn gel o zaman. Ne zaman gel i rsin?"
"leden sonra gelebilirim."
Salarn topluyor, kendine ekidzen veriyor. Yanaklar halii al
al. Bartsn balyor.
" B u gzel salar niin byle saklyorsun?"
l k kez glmsyor.
"Salar m gzel mi buluyorsun?"
" Evet."
Ardndan birka soru daha bekliyorsun, yantlamaya hazrsn,
ama yeniden ciddileiyor. "Gidiyorum," diyor.
B ir dak i ka bekle, diyorsun, kalkp stn giyiniyorsun. Genel
de evin iinde ortla geziyorsun, ama kadn gelecek diye giyindin.
G i y inirken kendini gizleme gerei duymuyorsun, aksine aka
grsn i stiyorsun. Kotunu ayana geiriyor, tirtn giyiyorsun.
Sana bakan baklarn zerinde h issediyorsun.
karken sy leyip sylemekte kararsz kald cmleyi fslty
l a syl yor: "Kocam drt y l nce ld," diyor, "o ldnden beri
hi kimseyle olmadm."
Akl ndan geen sorulardan biri buydu. Ama u biimde, birinin
altna hemen byle yatar msn? Sezdi m i bunu? Belki sezmitir. Yi
ne de bunu ne amala sylediini pek karamyorsun. Yanl eyler
dnme m i demek istiyor? Seni durumun nem inin farkna var di
ye uyarmak m istiyor? Ya da bana kar nazik ol mu demek istiyor?
Sylediine inanyorsun. nanmaman iin bir neden yok. Asln
da ilk gnden altndaki gvdenin ayn eyi sylediini hissetmitin.
Ama insan elbette yanlabi l i r. Aklna baka sorular da gel iyor: niin
o zaman imdi, niin ben? Aslnda belki asl sormak istediin: ben
den ne bekliyorsun? Ama sorularn sras deil. diye dnyorsun,
imdi sorularla bunu bozmak istemezsin, zaten, diye geiriyorsun
aklndan , btn bu olup bitenlerde bir tuhaflk var. Daha nce hi
arzulamayacan dndn bir kadn imdi arzuluyorsun. Arzu-

1 14
nun gerekte nereden kaynaklandn hi bilm iyorsun. Ama uras
ak, kadn bu halde olmasayd -babaanneyi kastediyorsun- bu ka
dn da h i grmediin, grsen bile hi fark etmeden yle bir bakt
n, sende olasl k l a en ufak bir arzu bile uyandrmayacak komu
kadn olarak kalacakt.

Kader gittikten sonra -ayrlmadan nce beceri ksizce birbirini

ze sarlyorsunuz- klar kapatyor, yeniden rlplak soyunup
yataa yatyorsun. Doygun h issediyorsun. Daha dorusu ne kadar
doygun hissedebi l i rsen o kadar doygun hissediyorsun. Kadnn
gvdesini h3lii kendi gvdende hi ssediyorsun, tenin zerindeki izi
ya da hayaleti km ldyor, sanki ara ara bir buu gibi ykselip yeni
den eski yerine yerleiyor.
Merak ediyorsun, o da doygun mu hissediyor? H i ssetmi oldu
u eyden honut mu? imdi evde yar felli babasnn, olunun
-herhalde ekmece'nin tm teki genleri g ibi yar serseri, yar ap
tal olunun- karsnda h31ii onu tayor. gizli gizli sev i n mi duyu
yor? Memeleri can lanm, kalalar sklam, her adm atnda
onlar hissediyor mu? tekiler bir deiiklik olduunu sezmiler
midir? Sezmilerse kesinlikle huzurlar kam, sinir olmulardr:
B i l miyorsun elbette, belki hi de dndn gibi hissetmiyor
dur. Yoksa byle dncelerle kendine pay m karmak i stiyorsun?
Karanl kta, dardan, sokak lambasnn yansyan ndan ge
len lolukta ylece uzanyorsun. Gzlerini kapatyorsun. Yukarda
koturan ocuun patrtsna baka bir yerlerden gelen uultular ka
ryor. Ne ince duvarlar, sesleri bu kadar geiriyorsa bu duvarlarn
anlam ne yleyse? Ama kulaklarnda, ilerinde, dardan gelme
yen baka bir uultu, bel irsiz bir nlama sesi var. Bir azgnlk yeni
den omurga kemiinin boyunca iinden kayp geiyor. Kadnn
gvdesini tka basa doldurmak, yapmak istediin bu.
Ama doygunluunun altnda onu bir ey rahatsz ediyor, kemi
riyor. Doymamlk deil . Bu etli, dolgun gvde houna gitti. Ka
dnda can l olan bir ey var. Tutukluuna, kapall na, bedeni sa
rms bir toz gibi kaplayan solmuluuna ramen yaayan bir eyler
var. Aslnda bu gvde ok houna gitti. Eer srerse -byle, bu bi-

115
imde srsn i stersin, ama srebilir mi?- hazznn giderek artaca
n bile dnyorsun. Yine de arzunda tm azgnlna karn souk
bir yan v ar. Ters, eksi k bir ey var. H atta hissettiin azgnln bu
tersl ikten kaynaklandndan pheleniyorsun.
Yoksa l bir arzu mu bu? Arzu l olup hala arzulayabilir mi?
Neem kaybolmu. diyorsun, snm - ama ne zaman snd? Da
marda akan kann duyurduu o can l olmann, yayor olmann se
v i nc i ne zaman kayboldu?
Sanki dokunduun, dokunmak istediin ey parmak ularna
deer demez yok ol uyor, bir su damlas -berrak, ldayan- sen do
kunduun an buharlayor. Yoksa canllk dediin bu mu, yalnzca
bir duyum mu. daha dokunur dokunmaz parmak ularnda oktan
souduunu duyduun silinen iz mi?
Tavandan bir su damlas diip damlam gibi alnnn tam orta
snda bir slaklk hissed iyorsun. Tuhaf bir duygu, bel k i bir dnce
-yakalayamad n bir dnce- beden inin iinden glce geip gi
diyor. Alnndaki hayali su damlas buharlayor.
rty iyice zerine ekiyorsun. K mltsz duruyorsun. i mdi
biim deitirmek isterdin, bu kabuun pul gibi, yara kabuu gibi
dklp yok olmasn i sterdin. Ama altndan kacak olann daha
iyi bir ey olacandan emin misin?

Gece babaannenin baucunda sandalyede oturuyorsun. Saat

ya da drt olmal. Etraf sessiz, t kmyor. Gecenin serinlemi ha
vas ak pencereden ieriye hafif bir rzgarla ara ara dol uyor. Ba
baanneye bakyorsun. rt gslerine kadar ek i l i . El leri ak hal
de rtnn zerinde, gslerinin bi raz aasnda. Zayf. sadece
kemik kalm gibi grnen parmaklarnn ular birbirine deiyor.
nliyor, inlemeleri alalp ykseliyor. Bir ninni gibi. ama uyutma
yan, uyutsa b i le huzursuzca uyutan bir ninni olurdu bu. Masa lam
basnn glgeledii yz sert. Giderek sertleiyor, katlayormu
gibi geliyor sana. Niin byle burada, baucunda oturuyorsun, bunu
niin yapyorsun? Ele geiremediin, yakalayamadn eyi, par
mak ularndan kaan bu imdi eriyen gvden in mi sana syleme
sini umuyorsun?

1 16
 Ona bakyorsun, dikkatlice izli yorsun. Ama bir sre sonra zih
nin uyuuyor, gz kapaklarn arlayor, inlemelerin rahatsz edici
nakarat iinde ban ne dyor, kafanda bir uultuyla uyukluyor
sun.
nlemelerin kesilen sesiyle kendine geliyor, gzlerini ayor
sun. Babaannenin grtlandan kaln, bouk bir ses ykseliyor, ar
dndan az yar ak kalyor, soluu durmu gibi kasl yor. Serte
drtyorsun. Soluk almyor. Sonra gvdesinden tutup sarsyorsun.
Birden gzlerini ayor, grtlandan kan bouk bir sesle yeniden
soluk alyor. Sonra hemen gzlerini kapatyor, az sonra alalp yk
selen i nleme yeniden balyor.

1 17
KADINI BEKLY ORSUN. leri geri gidiyor. gidip babaanneye bakyor,
dnp yeniden yerine, salondaki tekl i koltua oturuyorsun. Sabr
szsn, ama te yandan t uhaf bir dinginlik de egemen sana. Bu din
ginl ikte sanki her sesin. kprtnn, gn nn kmltszl iinde
titreyi inin. pencereden giren scan dalgalanmalarnn, babaanne
nin inip kalan gsnn. ona el ik eden bell i bel irsiz hrltnn far
kndasn. Dalgnlnn iinde sanki ak, kendiliinden doan bir
dikkat var.
Kadn kapy ok hafif tklatyor, yumuak ad mlarnn, giysile
rinin h rtsnn sesi ni zaten duydun, ayorsun. " Merhaba," diyor
neredeyse fs ltyla, duruyor, " Merhaba, ho geldin, " diye sen de f
sltyla yantl yorsun. eri girmesi iin acele ediyorsun, yan daire
den ya da merdi venlerden kabi lecek birilerinin grmesini istemi
yorsun. eriyi. yatak odasn iaret ediyorsun. nden gidiyorsun,
seni takip ediyor. Babaannenin kapal kapsnn nnden geerken
ad mlarnz kend i liinden daha dikkatli, sessiz atyorsunuz. er
den televizyonun pek yksek olmayan sesi gel iyor.
Kadn ekingen, dikkatli, rkek grnyor ama bu rkek lik
iindeki gvene de ayorsun. Neredeyse hi tanmad birinin
kucana kend ini brakrken neye gveniyor? stelik senin iin bile
tuhaf olan byle bir duruma, lm deindeki bir kadnn hemen
yan banda, hemen yan odada -dorusu bir sonraki odada- bu ii
yapmaya hi itiraz etmemesi tuhaf deil mi? Bel ki. ama asl nda ba
ndan beri olan biten hibir ey sana tuhaf gelmiyor. Tuhaf olan bir
ey varsa, as l bu.
eri girerken hemen ok yaknndan gemek zorunda kalyor,
geerken ban kaldrmyor, kokusunu duyuyorsun, hafif bir par-

1 18
fm (bir yaz meyvesi m i . iek am ide aacnn kokusu mu'!) ve
bedenin kokusu (tuz, yosun?). Houna gidiyor. bu kokuyu hep duy
mak isterim, diye dnyorsun. Belki beni batan karan kokusu
dur. Kapy kapatyorsun. le sonrasnn her yeri ayn gle saran
baskn beyaz gnel iklerin iinden oday dolduruyor. Oda s
cak. Ama pencereyi amyorsun.
S rtnz birbirine evrik yava yava soyunuyorsunuz. Dn
yorsunuz, yatan kenarnda plak ayakta birbirinize bakyorsu
nuz. A dem ile Havva. B i lgi meyvesini yemeleriyle utan duymalar
arasnda zamana vuru lamayacak bir srede ok baka bir eyi gr
m olmallar. Senin imdi bu karnda ted irgin. rkeke duran be
yaz plaklkta sezdiin ey i . ok deil, birka ay nceye kadar bil
gisayar ekranndan plak kadn bedenlerine bakyordun. imdi on
larn plak olmadn. grdnn neden plaklk olmadn an
layabiliyorsun. Ama onlarda da bu grdnden bir para, bu gi zle
ni lemeyen paradan vard . plakln ak ettii, belki uzun sre
bak lamayacak, seyredi lemeyecek olan ey. incir yaprann utan
tan deil ama bu yzden kapamak zorunda kald ey. Ne? Bilmi
yorsun. Kesin l i kle bu kadn, bu imdi karnda duran, bedeninin yu
varlakl (omuzlarn, memelerin, karnnn, kalalarnn yuvarlakl
) houna giden b u kadn elbette, ama ayn zamanda b u kadn de
il. daha ok bir genel lik, herhangi bir kadna ya da belki herhangi
bir varl a zg bir gene l l i k . imdi yapmak zere olduunuz eyin
gene l lii gibi bir genellik. Yanna gidiyor. sar l yorsun.
Kendini sana brak yor, sana uyuyor. yapp ettik lerine hi kar
kmyor. Ne istersen yapabilecein duygusuna kaplyorsun, olabi
lecek her eyi sanki en batan kabul etmi. Kadnn bu hali mi, yok
sa zaten sende var olan bir ey mi bu arla, azgnlk dediin eye
neden oluyor, emin deilsin. Bir kez daha bu azgnla kendini bra
kyorsun. Kadnn iine arayan, bulmak isteyen bir ey, kararl bir
ey gibi dalyorsun. Kadn gzleri yar kapal, seni itmek ister gibi
el lerini gsne bastryor. Sonra bir an sana dikkatlice bakyor, y
z ac ekiyormu gibi karm. ardndan gzlerini kapatp ban
geriye atyor, bedeninin stn geriyor.
Son ana doru sana sk sk sarl yor, seni zerine ekiyor, ken-

1 19
d ine iyice, s kca yaptryor. Bouk bir ses boazndan ykseliyor.
Bu sana bir zevk inlemesindense bir hayvann ounu yutkunmak
zorunda kald l gibi geliyor

Uykudan uyanr gibi gzleri n i ayorsun. Belki uyudun. Ne ka

dar sre? B i rka saniye, birka dakika ya da bir saat? K adn yann
da kmltsz. eriye dolan seslerin. n, zamann yeniden farkna
varyorsun. Sesler, gndzn bu sesleri, gnelikler sanki onlar s
zyormu gibi krlar:k, yumuayarak, birbirine kar m bir uultu
yuma gibi doluyor ieri . Kmldyorsun.
" Uyudun mu?" d iyor kadn.
Hep alak sesle, fslt ya dnecek kadar alak sesle konuu
yorsunuz. Babaanneye duyurmamak iin elbette, ama ayn zaman
da evdeki sesleri eriten. sadece sesleri de i l , eyalarn s ivril iklerini
trpleyen, hatlarn belirsizletirip kat l klarn zen sessizlik y
znden de.
" U yudum galiba, sen?"
" Hayr. "
" N e yapyordun peki?"
" H ibir ey."
"ok terlemiiz," d i yor sonra.
Dorulup yere dm pikeyi al yor, kadnn ar ar stn
siliyorsun. akaklarn, boynunu, gslerini, koltukaltlarn. Gz
lerinin iine dikkatle. ne yapmak istediini anlamak i ster gibi bak
yor. Karn ndan aaya inerken 'Tamam," diyor, rty alp zerine
ekiyor.
Kalkp cam ayor, geri gel iyorsun. Gne l i k hafife oynuyor.
Ama rzgar say l maz bu.
"Geliyorum."
Tirtn bel ine saryor, salona gidip ayakl pervaneyi alp ge
l iyorsun. Dk hza ayarlyorsun. Pervane bir czrdama sesi yle,
yava yava saa sola dnp hava flemeye balyor. Yen iden yata
a yanna uzanyorsun. Yan yana yatyor, bir sre sessiz kalyorsu
nuz. Pervanenin estirdii rzgar zerinizden kayp geiyor, alet tu
runu tamamladktan sonra yeniden geri gel iyor. Oda serin l iyor. Par-

1 20
naklarnla kadnn koltukaltyla gsnn birletii yerdeki iki k
k dolgun katla oynuyorsun. Bu birbiri zerine katlanm iki k
k ikin izgide byleyici bir yan var.
"Herhalde tenine hi gne demedi, ne kadar da beyaz."
Gerekten gn hi dememi gibi bembeyaz, bu beyazl kta bir
ten grdn hi anmsamyorsun, "seni biraz gnelendirmek la
zm."
" Houna gitmedi mi yoksa?"
"Hayr, houma gitti. Hem de pamuk gibi, yumuack."
"Ben houna gidiyor muyum peki?" diye soruyor alak bir ses
le, sorunun yantndan korkuyormu gibi.
"Evet," diyorsun, "ok houma gidiyorsun."
Sana bakyor, yanaklar hala kzark. Ciddi leiyor. "Sormamam
gerekirdi," diyor "byle eyler sylemek zorunda deilsin."
"Yo, hayr, sor. stemediim eyi sylemem. Houma gidiyor
sun, hem de ok."
" Peki," diyor, "neyi m houna gidiyor?"
" Her yerin houma gidiyor, bu iki byleyici kvrm houma gi
diyor, memelerin, kalalarn, teninin yumuakl houma gidiyor."
Gzlerini kapatyor. Ban hafife geriye ekiyor, derin bir ne
fes alr gibi burun deli k leri alp kapanyor. Gzlerini ayor, rengi
ela, yeni fark ediyorsun, kla birlikte a lp koyulayor.
" B unlar duymak ne gzel," diyor, "kulaklarmdan iime doru
akyorlar."
"Bu kk dar aln houma gidiyor, iri gzlerin houma gidiyor,
bu yuvarlak omuzlara, bu gzel, mthi kalalara bay l yorum."
inden geldii iin mi sylyorsun, yoksa kadn batan kar
mak iin mi, ya da dedii gibi bunlar duymaya ihtiyac olduunu
dndnden mi, bilmiyorsun. Ama bu kadar rahata bunl ar s
ralaman seni de artyor. Ayn azgnl szlerle de yapabileceini
h issediyorsun.
" Peki," diye soruyor, "gzel buluyor musun beni?"
"Evet."
"Ama artk gen saylmam."
"Yo, hala gensin. Memelerinse ok daha gen."

121
 E llerini memelerinde dolatryorsun. Ei lip pyorsun.
S usuyorsunuz.
"Gitmem lazm."
Ama kmldamyor.
"Biraz daha kal . "
" S ana b i r ey diyeceim," diyor biraz sonra o ciddi, yumuak
ses tonuyla, "dn giderken sy lediimi yanl anlaman istemem.
Byle syleyerek senden bir ey bekliyor deilim. Neden bunu sy
ledim sana bilmiyorum, yalnzca sylemek istedim. B ir de hakkm
da yanl eyler dnmen i istemedim galiba."
" Dnmedim," diyorsun.
"Kocan nasl ld?" diye soruyorsun.
"Trafik kazasnda . "
" Nasl oldu?"
"Bir arkadann arabasndayd . Arabay arkada kul l anyordu.
Gidip arabay grdm sonradan. teneke kutusu gibi bklm, i ie
gemit i . " Ksa bir sre susuyor, sonra devam ediyor. "Arkada he
men ld. Ekrem, arkadann ismi buydu. Onu en fazla iki- kez
grmmdr, yzn anmsamyorum bile, ama ismini hi unut
mayacam, ismi hayatmda yer etti. Kocamsa sekiz gn boyunca
komada kald, dirend i . Ama bil inci hi a lmad . Konuamadk. B ir
birimize bir eyler diyebi lseydik, son bir kez konuabi lseydik bu ka
dar zlmez, kt hissetmezdim galiba . "
"Sever miydin kocan?"
Dnp sana kukuyla bakyor, soruyu niin sorduunu anlamak
ister gibi bakyor. Yeniden nne dnyor "Evet," diyor, "severdim.
yi biriydi. Bana kar hep iyiyd i . "
" Ne zaman ev lendin?"
"ok genken. On dokuz yandayd m. Daha iki y l dolmadan
hamile kaldm. Dnyorum da aslnda hiila ocuktum. hibir ey
bilm iyordum, aslnda sevgi nedir onu da pek bilmiyordum."
Susuyor. Sonra "Ya sen?" diye soruyor. rkil iyorsun, bir an peki
sen, sen sevgi nedir bil iyor musun, diye soruyormu gibi geliyor.
"Ben?"
"Sen niye hi evlenmedin?"

1 22
 "Evlenmediimi nereden biliyorsun?"
"Babaannen bahsetmiti . Bazen kap nnde oturuyor oluyor
du. Ayakst konuuyorduk. Eve armmdr birka kez. Ama
galiba bir kere geldi. Ben de size bir akam oturmaya gelmitim.
Ama ok oluyor. Babaannen iyi bir kadn."
yi hir kadn ? yi mi gerekten? B i lmiyorsun. y i , kt, hi by
le dnmedin.
"Evet, hi ev lenmedim. B ir kere ok yaklatm, isteyen ben de
i ldim, ama ne fark eder diye dndm. ama olmad , ii yokua s
rp durdum."
" Neden?"
" B i lmiyorum, kendimi ev li dnemiyordum herhalde. Aslnda
ne yapmak istediimi hi bi lemed im. n iversiteyi yarm braktm.
Babam hastalannca okulu brakt m. buraya ge ldim - Eskiehir'dey
di okul. Sonra alma balad. Nisana kadar bir iim vard. N i sanda
iten karldm. Bir depoda alyordum. depo iilii en berbat i
lerden biridir. Kimbilir belki b i le bile en kt ilere talip olmuum
dur. Ya da daha iyisini bulmaya hi almadm. Bi lemiyorum. Ga
liba herkes iin hayal krkl oldum, bunlara kendim de dah i l i m . "
nsann hayat pekala birka cmleye sabiliyor demek. Peki
ama doru cmleler mi bunlar? Bu cmlelerde doru bir yan var.
ama doru olmayan bir yan da var. Doru ya da yanl, en azndan
kadn iin yararl bir uyar, anlasn kimle birli kte olduunu.
"Byle syleme," diyor, parmaklaryla uzanp dudaklarna do
kunuyor.
"Haklsn," diyorsun, " insan byle konumamal . Sen anlat. Ben
kendimden daha fazl a bahsedersem samalarm diye korkuyorum."
Peki , diyor, sorularna yant veriyor. ok alak sesle, ar ar
konuuyor. Balkan gmeniler. kinci dnya savandan sonra ba
basnn babas Makedonya'dan Krklareli 'ne gm. K rk lareli'nde
domu, konumasnda ara sra beliren hafif bir iveyi zaten fark et
tin, stanbul'a sekiz yandayken gelmiler. Liseyi bitirdikten birka
y l sonra evlenmi. Kocas teksti l iisiymi, sonradan kendisine
kk bir bask atlyesi amay baarm. "Ama," diyor, "ilerini
hibir zaman yoluna koyamad. ldnde neredeyse hi param z

1 23
yoktu. Evi ben geindirmek zorunda kaldm. imdiye kadar birka
i deitirmek zorunda kaldm. Ama imdiki iim iyi, hem de rahat.
Annem ben evlendikten y l sonra ld. Babamsa annem ldk
ten birka yl sonra hastaland, fel geirdi, zamanla daha iyi oldu,
ama hiilii sa taraf pek tutmuyor. O zamandan beri yanmda. B azen
beni ok uratryor, yine de yanmda olmasndan memnunum. B i r
ablam var. zmir'de yayor. Ama onun ba zaten ok kalabalk, ko
cas, ocuu, kaynvalidesi, kocasnn akrabalar, gel ip gidenleri .
"Oluma ise nasl davranacam hi bilmiyorum. yice uzak
lat benden. Okumayacak. kt arkadalar edinecek, kt bir yola
sapacak diye bazen yreim azma geliyor."
Susuyor. Rahatsz olmu gibi kmldyor. Seninle i lgisiz bir hi
ka.yeyi din ler gibi dinl iyorsun. kimbi l i r belki yalnzca sesini dinli
yorsun, bu f slt yla konuan sesin odada yayln, titreyiini, dal
galanmalarn. alalp yksel ilerini, ara verilerin i . Konuurken de
biraz tutuk, sanki dndklerini sylemeden nce iyice tartyor,
lyor, sadece ok az bir parasn syl yor. Kendini ele vermek
istemeyen, gizleyen bir yan olduunu dnyorsun. Belki de ken
dini koruma isteinden. Neye kar? Dnyaya kar, bana kar.
Anlattklaryla buras, bu yatak odas arasnda bir balant ku
ramyorsun. Peki , bu kadnn benimle ii ne, diye dnyorsun.
Benden bekledii ne? Ben gvdesinden memnunum. O ne istiyor?
"Peki ya sizinkiler?" diye soruyor. K sa kesmeye alarak ya
ntlyorsun. Babaannenin inlemesi ykselip odaya kadar gel iyor. Te
lala doru luyorsunuz. "Bir ey mi oldu yoksa?" diye soruyor Kader.
Kalkyor, giyiniyor, babaannenin odasna gidiyorsun. Gzleri
ak, yz acyla kaslm. "Ah," diyor zor duyulur bir sesle, "g
smn stnde arlh var." Terlemi, yzn siliyorsun. Dudaklar
mor, kuru. Damaklar birbirine yapm gibi azn aprdatyor. Su
getiriyorsun. Ar ar, birka yudum iiyor. Gzlerin i ak tutmak
ta zorlanyor. " Bi ri mi geldi?" diye soruyor, gzleri yeniden kapan
madan nce, "yok, kimse yok" diye yantlyorsun. Yana dnmek
iin kmldyor. Yapamyor. Yana, duvara doru dndryorsun.
Odaya dndnde Kader'i giyinmi buluyorsun. Ayakta seni
bekliyor. Bartsn kafasna sk sk dolam. Yeniden ev kadn

1 24
haline brnm, kayg l anne, hasta babasna bakan kz evlad . Ka
dn i kinci bir deri gibi saran bu k l k pek houna gitmiyor. Bu k l
, b u anneyi , b u hasta babann k z grntsn soyma, soyup yok
etme arzusu ykseliyor iinden: kadnn iini yle bir doldur ki artk
hibir ey yapamayacak duruma gelsin, ne anne lik, ne de evlatlk.
Kadnda seni kkrtan bir eyler var, yalnzca bu kla ait olmayan
bir eyler, kendi derisinin de sanki bir rt gibi saklad bir eyler
var.
Sana dikkatl ice bakyor. Aklndan geenlerin peki iyi eyler ol
madn anlad m? Zaten uzun sredir duygularn gizleyebilecek
durumda deilsin. Duygularn sinir ularnda toplanm.
" B i r ey yok, iyi," diye fsldyorsun.
Ban sallyor, stne yeniden eki diizen veriyor. byke.
kahverengi renkl i deriden antasn al yor. Hol geerken babaan
nenin odasna yle bir bakyor, yar aralk kapdan babaannenin
srt grnyor. Gri. tel tel olmu, seyrek sa lar. ikin, kk ense
si, hafife kalkp inen zayf omuzlar, grnyor.
Kapda, "Akam iin yiyecek bir ey ler yapp getireyi m mi si-
ze?" diyor.
"Gerek yok," diyorsun, "hal lediyorum."
Gzlerin i yzne dikip bir ey demeni bekler gibi bakyor sana.
"Ne zaman gelirsin?''
" B i lemiyorum. Arar, sylerim."
" Frsat bulur bulmaz gel. Geciktirmeden gel . "
Bu telana aryor olmal . A m a vaktimin s111rl oldu,unu his
sediyorum demiyorsun, zaman dolmadan nce senden mmkn ol
duj?uca ok zevk almak istiyorum diyemiyorsun.

Cep telefonun alyor. Kader " Uyumak zereyim," diyor, fs ltyla

konuuyor, " iyi geceler demek iin aradm."
"ok iyi yaptn," diye yantl yorsun, "ben de seni dnyor
dum. "
"Sahi mi?"

1 25
 "Evet."
Susuyorsunuz.
" Kapatyorum," diyor, "iyi geceler."
Yantl yorsun: "Sana da iyi geceler."

Gece babaanneni n yan banda oturuyorsun. Hafta sonu olduun

dan kapc kadn, Hal ime teyze bugn gelmedi . Sabah da akam da
yemeini sen yedirdin. Tuvaletini yaptrdn, yzn, boynunu, g
sleriyle koltukaltlarn s i ldin, dilerini fraladn, ilalarn ver
din. Bunlar yaparken uyur gibi oldu, seslen ip uyandrdn. Akam
yemei iinse uyand rnan g1, oldu. ki lokma bir ey yedi. Yedii
i kinci lokmay zaen yutamad, d arya tkrd. Boynunu artk hi
dik tutamyor. gzlerini de ak utamyor.
Babaanneye bakyor, seksen yl, diye dnyorsun. geip gi
den seksen yl, ve ite zamann meyvesi . B i r meyve mi? Ama bura
da olgunl aan bir ey olduunu dnmyorsun, zamann kabuu
rm, ii bo meyvesi bu. Olgunlatrd bir ey varsa bu bolu
u olgunlatrm olmal . yleyse neden imdi dorulup sana bir
ey demesini bekliyor gibi burada oturuyorsun.
B u kadn nasl yaad , hayat nasld, bilmiyorsun. Neler grd,
neler rendi bilmiyorsun. Kendisinin byle eyler dnp dn
mediini de bilmiyorsun. Gerekten bir eyler rendi mi? imdi
yaamn gzden geiriyor mu? Ne dnyor? nsan son anlarnda
gerekten yaamn dnr m?
Bu kadn hakknda aslnda hibir zaman iyi eyler dnmedi n.
Sana gre belki de tm hayat n anlamszca yaad, bu azdan an
laml bir cmle bir kez bile dklmedi. Kadnn her gn kendine bu
lup kard bitmek bilmez uralar grdke bu ne dayan lmaz
bir samalk diye dndn. Evin, bu bildii birka sokan snrla
d alann dna ktnda tam anlamyla sudan km bal a d
nerdi. Ama ierde bir canavard, evin en kuytu kesi bile ondan
gizlenemezd i . Yaamak iin inat etti. ayak diredi, hep srar etti. B i r
adan h a l a ediyor, h a l a direniyor.

1 26
 lmek i i zor olduundan m? Yalnzca lmden korktuumuz
iin mi yaamakta bu srar gsteriyoruz?
Bundan daha fazl a bir ey olmal diye dnyorsun. imdi so
nun yaklat bu anda bu fazla eyi n kendini gstermesini isterdin.
Dorulup dile gelen bu fazla ey olsun isterdin.
Ama byle bir ey olmuyor - e lbette. Daha nce de olmad , ne
babann lmnde, ne de annenin. Dndn ey aynyd: bir h i
gibi lp gitmek. Sefil bir yaam, sonunda bu sefi llii talandran
lm. phesiz bo, pas l bir konserve kutusundan bozma bir ta
olurdu bu. Karndaki eriyip giden bir bedenden daha fazla bir ey
deil .
De i l mi? E m i n olamyorsun. Anlayamadn, tedirgin edici b i r
duygunun sana getii ak. plak bir kalp belki b u . ama b u plak
l iinde b i le aa vurmad, gizledii bir ey var. Belki bu onun
son inat l dr: G izledii bir ey varsa bile onu vermeyecek, ken
disine saklamay srdrecek, kendisiyle birlikte topran altna g
trecek, ryen bedenle birlikte znp gidecek.
Kafan uulduyor, ban ne dyor, atein ykselmi gibi gz
lerin kapanyor. Sandalyenin stnde uyukluyorsun. Ban ne, ya
na doru devril iyor, ara sra kaldryorsun, ama yeniden devril i yor.
Sandalyeden kalkamyorsun da, kmldayamyorsun bi le. Duda
nn kenarnda salyalar birikiyor.
Babaanneyi gryorsun. Yatan kenarna oturmu, bacaklar
iki yana a k, ayaklar yere yetimiyor, sadece parmak ular yere
deiyor. Ayaklarna kadar uzayan, kaba kumatan, gri renkte gece
lik ya da uzun entari gibi bir ey var zerinde, ayaklarnn alt slak,
kk bir su birikintisi orada birikmi, masa lambasnn lo nda
parldyor. Babaanne sana bakyor, grltl biimde inliyor. Yine
mi, diye iinden geiriyorsun, imdi yeniden seni temizlemek, sil
mek zorunda kalacam. B an teki yana pencereye doru eviri
yor. O yne baknca pencere kenarnda ayakta duran kadnn fark
na varyorsun. Kader bu. Ne zaman geldi buraya diye dnyor
sun. Ama birden tuhaf bir ey oluyor. Aslnda Kader ayakta de i l ,
yatan kenarnda. Yatan kenarnda oturan a s l k i i o. Bacaklar
iki yana ak, geceliini baldrlarna kadar syrm, istekle sana ba-

1 27
kyor. B abaanne nereye gitti peki diye kendi kendine soruyorsun.
Uyanyorsun. Salyalarn el inle siliyorsun. Boynun arm. Sr
tn da. Kalkyorsun. Tuvalete gidiyor, iiyor, elini yzn ykyor
sun. Yeniden babaannenin odasna dnyorsun. Bir koku var bur
nunda. Bu ryandan m kald, yoksa gerekten duydun mu emin ol
mak iin yatan kenarna gidiyor. bakyorsun. Geceliini alt slak.
yatak da. Babaanneyi uyandrmaya alyorsun. Gzlerin i ayor,
ama sonra yine kapatyor. Kucaklayp kendi yatana tayorsun.
Gzleri yar ak. inliyor. Soyuyor. temiz bir gecelik giydiriyorsun.
Yata siliyor, ters ev iriyorsun. teki tarafnda bir iz olup olmad
na bakyorsun. yok. tem iz grnyor. Bu yata kendi yatanla de
itirmey i dnyorsun. ama zor olacak diye vazgeiyorsun. Baba
anneyi yeniden yatana tayorsun. Bezlerden birini alyor, altna
balyorsun. Ne fark eder. diyorsun, ha bezl i , ha bezsiz. Daha da k
t olabilirdi, hastanenin souk odasnda btn deliklerine bir sr
boru girmi de olabi l irdi. Bezi balamak dndnden daha fazl a
uratryor sen i . Bunlar yaparken dndnn aksine h i iren
miyorsun.

Birka saatlik huzursuz bir uykuya dalyorsun. Uyandnda

gn sklmek zere, alacakaranl k var. Dar kyorsun. Bo so
kaklardan geiyorsun. ok erken bir saat. Herkes uykuda. Frnc
nn nnden geerken alan iilerin ve makinelerin sesini duyu
yorsun. B i rka erkenci adam gryorsun. Bir p zerinde K
kekmece Belediyesi yazan sar eritli parlak, krmz yeleiyle
geyor.
Sah i le iniyorsun. imenlik alandan geiyorsun. Alan pikniki
lerden arta kalan plerle dolu, plastik poetler, kutular. kat para
l ar, iril i ufakl parlak yiyecek ambalajlar, patlam renk l i balonla
rn paralar, sigara izmaritleri, ezilmi bo bira kutular, renk renk
cam paralar. Bir al dibinde kullanlm bir prezervatife bile rast
lyorsun. Amma tuhaf, diye dnyorsun. geceleri burada hi bil
mediim eyler m i olup bitiyor, biri leri al diplerine kp o ii mi
yapyor?
Birka sokak kpei seni grnce yanna kadar geliyor, bir sre

1 28
evrende dolayorlar, aniden durup kulaklarn dikerek uzakta bir
yere bakyorlar, sonra koarak uzaklayorlar.
Gn aarmak zere. Hava serin, lacivert deniz hafif hafif kml
dyor. Biraz uzakta suya yakn bir ykseklikte birka mart ar ar
uuyor. Aalarn. allarn zerinden tek tk ku sesleri ykseliyor.
Gln stnde gerilere doru gittike koyulaan mor bir sis var.
Karda yamalarn stnde koyu, kapkara bir morlua dnyor,
dibe kelmi bir sv ya da bir pht gibi kal n bir erit hal inde uza
nyor. Gn skldke eridi n kurumu yara kabuu gibi yaylan
kopkoyu morluunun hemen stnde bu kez baka bir erit buular
iinde, turuncu renkte parl yor, hemen stnde ise daha parlak. ko
yu bir sarlk gn seyrelmi laciverdinin iinde yok olana kadar
ldayarak yaylyor.
Bu snrlar belirsizce st ste binmi eritlerin parlakl gzle
rini yaartyor. Bir an akam m kyor, yoksa uykusuz gecenin
sonunda gerekten afak m skyor kartryorsun. Gn m bal
yor, yoksa bu gelen gece mi?
Bir sraya oturuyorsun. Ayaklarnn alt ynla ekirdek kabu
u dolu, beton zemini neredeyse tmyle kaplam. Basnca trd
yorlar. eritler yava yava seyreliyor. tm bu manzaray evrele
yen izginin st koyu. geirimsiz. grimsi sar . youn bir buuyla
kaplanyor. Gzlerini oraya diktike sanki anmsamak zere oldu
un ama bir trl anmsayamadn bir eyi duyar gibi oluyorsun.
Ama ayn zamanda sana anmsamaya altn bu ey i hi yaama
dn, bu yzden zaten anmsanacak bir ey olmadn da syl
yor. Tuhaf. diye dnyorsun. orada, ufuktaki youn sisin iinde
kiler, belki sisin younluundan baka bir ey olmayanlar sanki se
nin gelecein, henz yaamadn eyler, bana gelmemi olaylar,
henz hissetmediin duygular, dlemediin dler. dnmediin
dnceler, ama ayn zamanda sanki bel leinin hi eriemeyecein
diplerine gmlm eyler bunlar, bu sis ayn zamanda seni n bel le
inin bilmediin, ula lmaz blgeleri . Hi yaamam olduu eyle
ri insan nasl unutulmu, sadece unutulmu de il yok olup g itmi,
en ufak izi bile kalmam an lar gibi duyar?
Serin, gzel bir rzgar tm bedenini yalayp rperterek geiyor.

1 29
Sabahn taze havasn i ine ekiyorsun. Bir karabatak kmesinin
denizin stnden geiini izl iyorsun, buulu havada iki yana salla
nrcasna, hzlar iinde yine de ar ar uup geiyorlar. Kalabalk
bir karga srs bann zerinden geip bul utsuz bo g grl
tyle alyor. U zayp giden sahile, beton kapl ince yola bakyorsun,
sessiz, bombo, insansz. U zakta kpekler koturuyor, birbirleriyle
oynuyor.
Kader'i dnyorsun. imdi scak yatanda uykuda olmal ,
diye dnyorsun. rty zerinden atmtr, ak pencereden sa
bahn seri n l ii giriyor, hen im heden imi yalayan rzgar onun da be
denini yalayp geiyor. Belki tam bu anda uykusunda gvdesi beni
dlyor. Kendini bu hayale brakyorsun. Gizlice Kader'in evine
giriyorsun. teki odalarn, babann, ocuun odasnn nnden ge
iyorsun. karartc hir ev bu. yine de sizin evden daha fazla i ka
rartc dei l . Kader iki kiil ik, geni, dulluk yatanda. Nasl uyu
yor, hangi konumda? Yan dnm, bir ayan kamna doru ek
mi. rt iki aya arasnda skm. plak yatamayacana gre
herhalde stnde gecelii var. Gecelii kalalarna kadar toplanm,
geni, dolgun, gzel k sana doru dnm, senin iin hazr. Uy
kusunda seni bekl iyor. Arkasndan sar lyorsun, hafife inl iyor, ad
n sylyor. Kolaycack iine giriyorsun.
Ne samalk, diyorsun, hayal gc ne samalk.
Gne ykseliyor, sabahn yumuakl prltl k i lmekleriy
le rl bir rt gibi denizin stne seri l iyor.

Dnerken Kader'in babasn pencerede gryorsun. Ak pen

cerenin arkasna oturmu soka seyrediyor. Avurtlar km bir
yz, beyaz sakallar birka haftalk, kafasn kaztm, parlyor. Ge
erken dikkatl i dikkatli sana bakyor, sen de ona. Sinir bozucu bir
grnt, diye dnyorsun, pencereden bak p ylece oturan, za
mann gemesini beklemekten baka yapacak hibir eyi olmayan
bu yallar ne kadar da bkknlk verecek kadar birbirine benziyor.

1 30
KADER'N leden sonra geleceini ummutun. ama saatler geiyor.
u ana kadar aramad da. Aramay dnyorsun . birka kez telefo
nu eline alyorsun, ama ne olur ne olmaz diye vazge iyorsun, kad
n zor durumda brakmak istemiyorsun.
Bekledike fkeleniyorsun, btn hu ho pazar gn boyunca
yarm saatlik bir frsat bile bulamyor mu? Kadnca bir ey mi yap
yor, bekletmek mi i stiyor? Ama aslnda veri lmi bir sz, kararlat
rlm bir saat yok. leden sonra geleceini nereden kardn?
Evi temizliyor, ortal a eki dzen veriyorsun. Bir sredir hi
bir eye dokunduun yoktu. Krom evyede ylm bulaklar ma
kineye koyuyorsun. Mutfak tezgahn sil iyorsun. amarlar maki
neye dolduruyor, en ksa programa ayarlyor, altryorsun. Bu
sesten hep nefret ettin. Banyo kapsn sk sk kapatyorsun. Buz
dolabna bakyor, alveri l istesi hazrl yorsun. Yemek yapyorsun,
internetten bir tarif alp babaanne iin yasz, tuzsuz bir orba pii
riyorsun. Sonra souk suyun altna giriyorsun. yi gel i yor souk su,
bedenini canlandryor.
Herhalde gelmeyecek, diye dnyorsun, ayrca onun acelesi
yok, benim acelem var. Elbette anl yorsun, duygul arn yalnzca be
dende deil, zamanda ve mekanda da yay l mas gerek. Ortaya k
malar, biimlerini bulmalar iin bir genilie. bir bolua gereksi
nimleri var. Ama benim zamanm yok, diye dnyorsun, benim
iin ne bir genilik ne de boluk var.
N iin yok, niin olmasn? Dnya -bu dnya, sen inki de i l- ha
la geni bir yer deil mi? zerinde hala herkes iin bir yer yok mu?
Belki gerekten basit bir mesele bu, diye dnyorsun, bir yer so
runu, hatta yerini bulmak sorunu. Sen yerini bulamadn, btn so-

u
run belki bu. Aabeyin Rusya'da bu yeri bulduunu dnyor. B a
ban binlerce bakasyla buraya geldi , onu burada bulacan dn
d. Belki de buldu. Asl nda bir kez bile yakndn iitmedin.
Ama sana burada bir yere sahip olmadn hissettiren ne? Daha
neml i soru ise u: Bir yer bulmana engel olan ne? Aslna bak l rsa
bu ya da u diyemezsin, gerekte aka hibir engel yok.
Telefonun alyor, bakyorsun, nihayet: o, Kader. Nas l olduu
nu soruyor. Nasl mym? "Gelmedin," diye yantlyorsun. "Ama,"
diyor "sylemitim ya" -sesinin tonuna aryor- "bugn iim ola
cak d iye," hzl hzl yapt eyleri anlatmaya balyor, btn i le
ri m hafta sonuna kalyor diye ak lama yapyor. Telefonda daha ra
hat, hzl konuuyor. Yz yze olduunuzdaki yavalk, szckleri
azndan zorlukla kyormu gibi k lan tutukluluk yok. Yani bugn
gelemeyecek misin. diye soruyorsun. Susuyor bir sre, eer ok is
tiyorsan, diye yantlyor. Evet. diyorsun, istiyorum. Akam yeme
inden sonra uramaya alacam. diyor.
Arzunun gc d i ye dnyorsun, son cmleleri sylerken sesi
titredi . Ama benim de titredi . Sanki bu arzu ne bana ne de ona ait.
ikimizi etkisi altna alan nc bir g bu. Belki biz mart kedileri
gibi ul umuyoruz. yine de kendi tarzm zda, sesimizdeki bu ince tit
remelerle utuyoruz.
Sy ledii saatte gel iyor. Kapdaki duruu hala tedirgin, karar
sz, glmsyor. zerinde uzun bir etek var, ilk gn grdn fstk
ye i l i bluzunu giymi yine. imdiye kadar hep etekli grdn onu.
Bu uzun, bol. hafif kumatan, renk l i etekler houna gidiyor. ki eliy
le tuttuu st ste i k i kk kap var el inde.
" B i r eyler getirdim," diyor. Kaplar mutfaa koyuyor, "Bu tar
hana orbas, bu da kays hoaf . " Babaanneyi soruyor, geerken
kapsndan bakyor. Babaannenin yar kapal gzkapaklar oyna
yor, beyaz kalar titriyor, inlemeleri alalp ykseliyor.

Yatak odasnn kapsn kapatyorsun. H ava kararmak zere.

Oda lo. Yatan kenarnda ayakta dikil iyorsunuz. l k hareketi im
diye kadar hi o yapmad , imdi de ylece duruyor, sana bakyor,
bekl iyor.

1 32
 "leden sonra seni bek ledim," d iyorsun. Yan na yaklayor
sun, sarl yorsun. "zledin mi beni?" diye soruyor. "Evet," diyorsun,
"gelmediin iin fkelendim, ama seni grnce fkem geti ."
Kadn soyuyorsun. Karlkl ayakta rlplak dururken sana
iyice sokulup "Bana," diye fsld yor. "istediin her eyi yapabilir
sin."
Tuhaf bir teslimiyet, diye dnyorsun, tuhaf bir bakaldr.
imdi hi aceleci dei l sin, yavasn. Seslerin tm eki l iyor, za
mann i lerleyii de. B tn d ikkatin yaptn eyde toplanm, hibir
eyi ka rmak istemiyorsun, alabi lecein her ey i almak istiyorsun,
hibir kavsi, kabarty , kvrm, oylumu, dalgalanmay ya da dev ini
mi karmak istemiyorsun. Bu biimiyle bir gvdeyi tketmek sana
olanaksz geliyor.
Elinin altndan bir t itreyi. bir dalga geip yukar lara doru ka
yyor. Tuhaf, diye dnyorsun, bu haz, bu elimin altndaki duyum,
duyuma dnen gvdeye bu dknlk, aryorsun, kendine a
ryorsun, ete dknlk bu, diyorsun, kadn etine, bu dolgunlua, bu
yumuakla. inde bir yerde Kazanova benzeri birinin ya da bir e
yin kendini duyurduunu hissediyorsun, bunu imdiye kadar hi bu
kadar ak h i ssetmemi tin.
Gvdelerinizin giderek birbirine uyduunu hissediyorsun. Bo
luklar, aralklar, ak kalan yerleri doldurmak, birbirlerinin iine
iyice yerlemek iin biimlerini deitiriyorlar, esniyorlar. Tanmak:
biim deitirmek? Kadnn iine, derinlerine dalyorsun - almak
iin dal yorsun.
Ama almak istediin neyse onu aldn syleyemezsin. Bu
gvde bir yandan sanki senden uzaklayor, hatta yok oluyor. Aya
n kayverdi, ya da yer altndan kayd da alan uuruma doru. ka
dndan uza, srkleniyor, dyorsun.
Sadece onu alamyor deilsin, dahas da var, u his: Bunu hibir
zaman alamayacaksn, bunu hibir zaman elde edemeyeceksin, bu
senden her zaman kaacak, parmaklarn arasndan hep kayp gide
cek.
Ama kadn alyor. bunu omuri liinde h issediyorsun. Birden sa
na iyice sk sk sarl yor, gvdeni ekip kendine i y ice yaptryor,

1 33
bacaklarn kalalarna dol uyor. Sana kenetleniyor. Bu seni art
yor. lk kez sen deil, o bir ey yapyor. Ban geriye atyor. Kend i
ni kaybederken hafif bir lk atyor. Yar kapal gzlerinde gz be
beklerinin yukarya doru devri ldiini gryorsun.
Bol uun i inde yiterken bu gerekten haz m, diye dnyor
sun, ac de i l mi bu?

B i l incin yava yava geri geliyor. Kadnn stndesin. Yana ka

yyorsun. st kattan gelen ocuk barlarn. ileri geri koma ses
lerini iit iyorsun. Birka sinek lavanda vzldayp dolayor. Perva
ne tekdze sesiyle honurduyor. Kader sessiz. Derin derin soluk alp
veriyor. Bu karanlkt. diye dnyorsun, iinde yittiin bu eye
verilecek haka hir ad bilmiyorsun.
Sana dnyor. sar lyor. ban gsne koyuyor, "Ne dn
yorsun?" d iye soruyor biraz sonra. Dncelerin naslsa l kocaya
gemi, imdi l kocay dnyorsun, sevilen kocay . yas tutul
m u kocay . Acaba kocasyla d a byle m i seviiyordu? Unuttuu
eyi yeniden anmsamaya m balyor? Yoksa bu yepyeni bir ey mi
onun iin? inden l kocaya kar bir kskanlk duygusu geip gi
d iyor. ller acaba gerekte ne zaman mezara girerler?
Baka eyler de dnyorsun. Bir dolu ey, daha dorusu ok
tan geride kald, iinden uyandn yann bir dolu ey dnyordu.
imdi kadnn sorusuyla ancak ok kk bir paras n yakalyor
sun.
"Bi lmem," diyorsun, "bir sr ey."
" B ir tanesi n i syle."
"Bir tanesi? Galiba hepsini imdiden unuttum bile."
" B ir eyler syle bana," diyor o iine ileyen sesiyle. Sesinde
hir tela seziyorsun. Gzel bir eyler sylememi mi bek l iyor? Ka
ranln dokunuunu o da m hissetti yoksa? Ne syleyebil irsin?
"Bazen," diyorsun, "geceleri salondaki u tek l i koltukta oturu
yor, sessizlii dinliyorum. Sessizlik iinde her ey i duyduumu d
nyorum. Senin uykudaki soluk al veriini bile duyduumu d
nyorum. Duyuyor muyum sence?"
B urada dursan i y i olurdu, ama devam ediyorsun.

1 34
 "Sonra tuhaf bir ey oluyor. Bedenime bir uyuturucu azar azar.
yava yava, ayaklarmdan balayarak yay l yormu gibi bama
kadar ykselen bir rpertiyi, keyif veren bir aknty hissediyorum.
Esrar ya da sarholuk gibi bir ey. Kahkahayla glmemek iin ken
dimi zor tutuyorum."
Ne demek istediini anlamak iin sana bakyor. Baklar dik
katli, ne demek istediini anlamaya alyor. Ama gzlerinde dola
an lty da fark ediyorsun. Tatmin olmu. memnun. yle mi'?
Kadnn baklar seni kendine getiriyor. Ne demek istedin, bu
nu niye anlattn? Byle sayklar gibi konumamalsn. Ama iinden
aslnda byle konumak geliyor. Konumak yerine sayklamak m?
Hayr, sayklamak deil, sen konumak istiyorsun. Ama nasl konu
acan bilmiyorsun. Ne zaman konusan hep ayn eyi hissediyor
sun: Sylemek istediin eyleri syleyemiyorsun, sylediin eyle
ri ise doru drst hissetmiyorsun. Belki de, diye dnyorsun, bu
dili hi renemedim.
" Beni korkutmak m istiyorsun?"
" Hayr, elbette hayr. Gal iba sayklyordum."
Kader yana ek i liyor, ban yasta koyuyor. Gzlerini kapat
yor, i eker gibi nefes alp veriyor, sonra gzlerini ayor. Bu sz
leri nasl anlamas gerektiini mi dnyor? Hava kararm, d a
rdan sokak lambasnn beyaz, i beyaz perdey i aydnlatyor.
inde bir huzursuzluk byyor. Kadnda da bydn gryor
sun. Senden mi ona geiyor, ondan m sana?
" I aaym m?"
" Yok, byle iyi."
K adna bakyorsun. Sessizce duruyor, gzleri yar yarya kapa
l . K i m bu kadn, diye geiyor aklndan, burada. yanmda ne ii var?
K afasnn iinden geenler ne? Yine ayn eyi h issediyorsun. gizle
dii bir ey varm gibi geliyor sana, saklad bir ey var. Ama ne
saklayabil i r?
"Niin bazen bana tuhaf tuhaf bakyorsun?" diyor, hafife sana
doru dnyor.
" Nasl?"
"Anlamadm biimde, souk bir biimde."

1 35
 "Affedersin," diyorsun, "isteyerek yaptm bir ey deil. Bu
tuhaf durumdan dolay gal i ba . " Elinle evi gsteriyorsun.
i mdiye kadar olan eyin, bir sessizlik ya da yavalk iinde
olan eyin bozulmak zere olduunu hissediyorsun.
rty sarnp yatakta yar doru luyor. Akl ndan gidecei gei
yor, durdurmaya hazr olduunu fark ediyorsun. Uzanp a
yor. Gzlerin kamayor.
"Sana bir ey sylemem gerek," diyor, srtn yeniden yar yas
ta, yar duvara yaslayarak, yar dik durumda, "daha nce syle
mek istiyordum asl nda." Cmleleri hulnak ister gihi duruyor, son
ra kararl ama yumuak hir sesle " unu bi lmeni istiyorum." diye de
vam ediyor. "senden hir ey beklemiyorum. Senden beklediim hi
bir ey yok . Bana kar herhangi bir sorumluluk duyman da istemi
yorum."
Syledii seni artyor. Byle bir kar l k beklemiyordun.
"Nasl?"
" Beni yanl an lama ltfen. Olanlar dnyordum. Asl nda ilk
(szc aryor) gnmzden beri dnyorum. Senden bir ey
bek lemiyorum derken ... " Susuyor, el lerini yardma aryor. Hava
ya, gvdesinden biraz uzaa kaldryor, hafife yumruk yapyor.
rtnn altndan bir memesi aa k yor. Lo kta parl yor. r
ty abucak yeniden zerine, omuzlar nn hizasna ek iyor. " Her
eyin biraz tuhaf gelitiinin farkndaym. Ama bu olanlar d
nnce." diye srdryor, "oktandr yapmak istediim bir eyi yap
tm anlyorum. nceden ne olduunu. nasl yapacam bilmi
yordum. Sonra karma sen ktn. Bu nasl oldu bilmiyorum, ama
iyi ki oldu. imdi anlyorum ki asl nda ben istediim iin oldu. Bu
i likiyi ben istedim."
Ne diyecei n i grmek iin sana dnyor.
"Ne demek i st iyorsun?" diyorsun -sesin alayc kyor- "bir er
kekle birl ikte olmaya karar verm itim, sen karma ktn, sen inle
oldum mu demek i stiyorsun?"
Kalar hafife atlyor. Ama bir sertlik de i l . daha ok bir kat
lanma ifadesi veriyor bu ona.
"Niin kt biimde anlamak istiyorsun? Bu yaptm benim

1 36
iin hi basit bir ey deildi. Hiila deil. Sylemek istediim baka. "
"ok uzun sredir uykuda g i b i yayordum," diye srdryor.
"zerime l topra serpilmi gibi yayordum. Kendim iin bir
ey yapmam gerekiyordu. Aslnda bunu her zaman biliyordum. Bu
karar ok nceden verdiimi biliyordum. Ama bunu daha yeni fark
ediyorum, daha dorusu bu kararn iimde yava yava olgunlam
olduunu daha yen i anlyorum. Her eyin bir zaman varm, ortaya
kmas iin gereken bir zaman varm. Eer kendime ait olan, be
nim olan bir ey i bulamazsam yaayamayacam uzun sreden be
ri hissettiimi imdi biliyorum. Beni anlyor musun, kendimin olan.
sadece kendime ait olacak bir eye ihtiyacm var. Bana ait olan bir
hayata da ihtiyacm var."
Bu kez gerekten aryorsun. byle bir konumay hi mi hi
beklemiyordun. "ok iyi an laarnad n . " diyor. " ben de ok iyi anl
yor deilim. Ama bunlar sylemem gerek iyordu, senin duyman ge
rekiyordu. imden kmas. kendimin de duymas gerekiyordu."
Derin bir nefes al yor.
Kafandan bir sr ey geiyor, ou birbirine uymayan, ters
eyler. Gerekten ne demek istediini , yani gerekten senden ne
beklediini anlamaya alyorsun. Ama kadnn szlerini km
semiyorsun. Tersine bu szler seni etk i l i yor. Zira bir yandan syle
dii eyleri ok iyi anlyorsun. Bir yaam istiyor, kendine ait bir ya
am istiyor. Ama bunu gerekten bu iki daire arasnda gidip gelerek
mi bulabi leceine inanyor? Benim ona bir gelecek sunacam m
dnyor? Yoksa bundan sonra byle birileriyle taklp durmay
m dnyor? Kadnn yle yapabileceine hi inanmyorsun, ya
da inanmak i stemiyorsun, ama bir yandan da neden olmasn, diye
dnyorsun, neden buna benimle birlikte balamasn?
te yandan senden hibir ey bek/emiyorum demesi senin ze
rinde tam tersi bir etki yapyor, sanki senden eskisinden ok daha
fazla, ok daha farkl biimde bir ey bekl iyor. Senden artk u ya da
bu sorumluluu deil, btn bir sorumluluu istiyor. Kadnn bu
kendine en egemen, bamsz grnd. yle konutuu anda ka
deri senin el indeymi, kaderini sanki sen bel i rleyecekmisin gibi
hissediyorsun. Ne tuhaf! Onu sana rasgele bir aknt getird i . imdi

1 37
sanki braksan yeniden rasgele akntlar iinde srklenip gidecek.
" Niye ben o zaman? Ben bundan memnunum tabi i . ama senin
iin ben pek iyi bir seim saylmam bana sorarsan."
"Sen olmasaydn," diyor, kmseyici tonunu sessizce kabul le
niyor, "herhalde bu sylediklerimin hibirinin fark na varamaya
caktm. Bun larn senden bamsz olduunu dnerek yle konu
mu deilim. Demek istediim senle birlikte bir eyin farkna var
dm. Bu ikisini ayrmak benim iin mmkn deil."
Ne kadar da doru, diye dnyorsun iinden, artk buna itiraz
edemezsin.
Bir sre sessiz kalyorsun. Kader de konumuyor. Sonra, "Pe
ki," diyorsun, "byle konutuuma bakma. seni ok iyi anlyorum.
En azndan bir yanm."
"Gerekten mi?"
" Evet."
"Bu son zamanlarda asl anladm ne oldu biliyor musun?"
"Ne?"
"Zamana gvenmek gerekti i . "
"Zamana m?"
"Evet. ok kt h issettiim zamanlar oldu. Ama imdi dnp
bakyorum da en kt diye dndm eyin bile o kadar kt ol
madn gryorum."
M rldanarak yinel iyorsun, "Zamana gvenmek, yle mi?"
"Evet, yle, zamana gvenmemiz gerek."

Giyiniyor. Seyretmenden memnun giyiniyor. Kadna bakyor

sun. l k grdn zaman cildi kurumu, avurtlar km gibiydi.
imdi ise canlanm, yz ldyor, teni prltlar iinde. Yanaklar
hiila hafife kzark. Onu byle tatmin olmu grmek houna gidi
yor. B u biimde, bu gizlilikte, lmn bu yaknlnda, lmekte ola
nn bu yanba l nda sadece dnyadan, bu gndelik aktan deil,
sanki lmden de karlm bir ey var. Peki ya iindeki bu tatmini
bozma arzusu nereden geliyor?
Ei l i p yanana bir pck konduruyor. "ok ge kaldm," di
yor. Glmsyor, " B izimkiler ne olduunu anlamyorlar, ama ara s-

1 38
ra bana tuhaf tuhaf bakyorlar. Odasnn kapsndan burnunun ucunu
karmayan olum bile bir eyler fark elti . "
"Ya renirlerse, y a komulardan biri sen i grrse? Dedikodu
yaparlarsa? Korkmuyor musun?"
" Komulardan ekindiim yok. Dedikodular da umurumda de
il. Babam biraz huysuzdur ama benim mutluluumu ister. Bazen
bana niin evlenmiyorsun demeye get irir. tabii ak a k deil , ima
ederek. Ama olumun tepkisini tahmin edemiyorum. Sert gibi dur
maya alyor ama aslnda ok hassas bir ocuktur. "
Kafanda bir nc sayfa haberi canlanyor. kinizin kk, ve
sikalk resimleri byk resmin sanda, al alta. Byk resimde ise
olan var. Gzlerine bant eki lmi, el leri kelepe l i , evresinde bir
kalabalk, iki iri polisin arasnda iy ice klm. On hq yandaki
gen :anl adliyeden karken "piman de.ilim " diye konutu . "na
musumu temizledim . " Komik bir son mu olurdu bu'!
"smi ne?"
"Onur."
Onur? Kafanda tuhaf biimde tnlyor bu szck, bu ismi koca
snn koyduunu dnyorsun, babann istedii, oul iin bitii
ey, ney, bir yk, yk lerden biri? Neyse ki sylene sylene anlam
silinip gidiyor isimlerin.
Yatan kenarna oturuyor. " Yarn kz kardeimle ocuklar ge
lecek," diyor, "hafta sonu bir dn var. Kuzenlerimizden biri ev le
n iyor. Dne kadar bende kalacaklar. O yzden bu bir hafta gr
emeyebiliriz."
"Dn m?" Szc anlamak ister gibi tekrarl yorsun.
"Dnleri sevmiyorsundur herhalde. yle mi?"
" B i lmem, gal iba. En son bir dne gittiimde on yalarnda
fal andm herhalde. Sen sev iyor musun?"
" Yani , evet, severim."
"Oynayacak msn peki?"
Duruyor, gzlerinin iine bakyor, sonra glmseyerek diyor
k i , "Bu dnde oynayacam."

1 39
Babaannenin odasnn nnden geerken istemsizce yaval yor. bir
an duruyor. len kadn unuttuuna utanm gibi sana bakyor. "Gel,"
diyorsun fsldayarak. Kapda sarlyorsunuz.
Apartmann merdivenlerini koar admlarla iniyor.

Babaannenin baucunda oturuyorsun. Maskenin altndaki bu ger

gin. buru buru. rengi gitmi surata. ara sra titreyen bedene bak
yorsun. Ne kadar tuhaL diye dnyorsun. birbirimizi sevmeniz
iin bir neden yoktu belki. ama hunca yldr hir arada olmanza ra
men -iki insan. iki benzer- herhangi hir yaknlk duygusunun hi
ol umam olmas yine de tuhaf deil mi'! Bu yalnzca senden kay
naklanmad. imdi dnnce anlyorsun, buradaki kadndan da
kaynakland . Kadn inliyor. Ama buradaki kadn, diye dnyor
sun, herhalde artk o kadn deil. Deil mi'!
Bu gece burada byle oturabilecek gibi deilsin. Kal kyorsun.
evin iinde dolanyorsun. Vak i t gece yarsn oktan gemi. ki ol
mal , belki ok daha ge. Ortalk sessiz. Ak pencerelerden ieri se
rin bir rzgar giriyor. Sessizlii dinliyorsun. Sessizlii oluturan ip
likikleri duyuyorsun. Bu iplikiler de bir tr ses olmal . Hatta onla
r duymak, h i ssetmek, ayn zamanda grmek olmal . Bir tanesinin
Kader'e kadar uzandn hayal ediyorsun. Yatakta uykusunda gzle
rini ap kapadn, hafife dndn dl yorsun. Gecel ii iinde
plak omuzlarn gryor, gvdesinin scakln duyuyorsun.
i mdi bir an, sana bu duymay ya da grmeyi tm yeryz bo
yunca srdrmek olanakl gel iyor.
Kadnn szlerini dnyorsun. Bu szler sana dokundu. Bu
nu yok sayamazsn. Hatta kadna kar bir hayranlk duymana ne
den oldu. bunu da kabul etmen gerek. imdi byle -biraz huzursuz,
ama ayn zamanda dnceli- hissetmende bu szlerin pay yok
mu? Ama bu szlerdeki anlam (ya da ary m?) birbirine rl
m bir ipler yuma gibi algl yorsun. Kadn kendi hayatn istedi
ini sylerken bu szlerde, ipin iinden geen baka renkte bir ip gi-

1 40
bi -daha soluk renkte, daha ince bir ip. i piklerden biri- bu hayatn
tam imdi senin eline brak lm olduunun bir yanksn iitiyor
sun. Sanki onun yaamna karar verecek olan sensin. Ama baka bir
eyi daha iitiyorsun: sz konusu olan sanki asl senin yaamn, bu
szlerde as l, sana sylenen bir ey v ar. Eline brak lm olan sanki
asl senin kaderin, elinden geri gelmemecesine kamak zere olan
asl o.
Kadnla bir gelecei gznn nne getirmeye alyorsun.
Ama bu imdiki biimden baka bir biimi dnemiyorsun bile.
Hayal gcn seni teki uca frlatyor. Kadcr'e kaal m, ekip gide
lim buradan dediini dlyorsun. Birli kte kayorsunuz, dnyann
baka bir yerine, baka bir ikl ime, tm bildik eylerden uzaa - ka
yorsunuz.
Komik bir hayal, y le mi? Evet. komik. Ama neden? Ular ha
yal etmek artk niye komik oluyor? Dnyann bir ucu olmadn
rendiimiz iin mi? U:a.a. tim hildik eylerden u:a.a diye bir
ey artk olmadndan m?
Yorgunsun, ama uykun yok, ya da uyuyabi lece ini dnm
yorsun. Balkona kyorsun. Hava serin. a k. Sokak lambalarnn
sar altnda sokak bo, sessiz. Lambadan lambaya uzanan gev
ek elektrik kablolar rzgarda hafif hafif sal lanyor. Bir yarasa tam
gznn nnden kanat rpan bel i rsiz bir glge biiminde hzla ge
iyor.
Gkyzne bakyorsun. Ay arkada bir yerlerde. Parlak nlar
at kiremitlerinde, baca kenarlarnda. anak antenlerinde yansyor.
Dolunay m? Etraf yar sv lam, duvarlar, at lar, asfalt cadde
sanki gm renkli bir svnn stnde hafif hafif ykselip alalyor.
Topran denizin bir devamym gibi olduu. ayak larnn altnda
svl atn hissettiin anlar olmutu.
eri salona geiyor, koltua oturuyorsun. Dnyorsun: ama
neyin nerede balayp nerede bittiini kim kesin olarak syleyebi
l i r? Neyin bir son, neyin bir balang olduunu insan nas l kesin
olarak bil ir? Uzun sredir yaadn bu eyin, bu snp giden so
nun, bu bitm iliin iinde belki baka bir ey oktan balamtr,
belki henz bi lmediin bir karar sende de yava yava olgunla-

141
maktadr. Balamadndan nasl emin olabilirsin ki? Henz bilme
sen bile bir yol neden oktan a lmaya balam olmasn?
Bir adan yalnzca bir deil, binlerce balangcn olabileceini
bile dnebi liyorsun. Bin lerce balang, binlerce son belki her an
balayp bitiyor, i ie giriyordur. M i l yonlarca parack -titreim
ler, titreim paracklar- her an bir araya geliyor, bir evren olutur
mak iin evkle toplanyor, ama ayn zamanda her an zlyor,
birbirinden uzak layor, evrenler olumadan yok olup gidiyor.
Grnr hale gelecek bir balang bunlar arasndan kp nasl
byr, bir karar, bir kan lmazl k haline nasl brnr? Yeni bir ev
ren, yeni bir dnya nasl balar?
Ama neyin nerede bitip nerede bala<.l n bi lemi yorsak, hibir
ey bilmiyor saylrz. Bir eyler reniyorsak eer, neyi bilip neyi
bilmediimizi bildiimiz bir an olmal.
H ibir ey bilmiyorum, diyorsun. hibir eyden emin deilim.
en ufak bir eyden bile. imdiye kadar en azndan kendim hakknda
birka ey renmi olmam gerekmez miydi? Ama tuhaf, kendim
hakknda bile en kk bir ey bilmediimi hissediyorum.
Ama belki benim sorunum balama sorunu deil, benim soru
num daha ok sonlarla i lgil idir. Bir ey aa kmadan bouldu,
benim sorunum bu.
Ortaya kmak, dile gelmek. bel irmek isteyen bir eyin varl
n iinde hep h issettin. Bedeninde kan gibi dolaan. eperlere bask
yapan bir eyi hep hissettin. Ama ayn zamanda onu daha balaya
madan boulmu. ortaya kamadan yok olmu, yaama frsat hi
bulamam bir ey gibi de hissettin.

Gzlerin i kapatyor, iini dinlemeye alyorsun. Ama orada

hi ssett iin tek ey derin mi derin bir gszlk oluyor. Bu gsz
lk iinde yan bir ey gerekten var m?

1 42
SABAHA DoGRU babaannenin yksek ses l i i nlemeleriyle uyanyor
sun. Yanna gidiyorsun. Sesleniyorsun. Yant vermiyor. Bakyorsun,
gzlerini aamyor, ama tam olarak kapal da de i l . Suratnn derisi
buruturulmu bir kat gibi. Maskeyi takmaya alyorsun. redde
diyor. Eliyle vurup itiyor. Gsterdii g seni artyor.
Hava henz aydnlanmam ama gn yava- yava sklyor.
Pencerede, beyaz gneliklerde ayd nlk geniliyor, mart sesleriyle
tek tk karga sesleri ieriye geliyor. Babaannenin baucunda ne ya
pacan bilmeden bekliyorsun. Can ekilmi, d iye dnyorsun,
ama nereye eki lmi?
Babaannenin inlemeleri artarak sryor. Bazen ierden bir yer
den gelen bir saldrya uruyormu gibi kaskat kes i l iyor. Azn ke
netl iyor. Gzlerini yumuyor. Geince yeniden inlemeye balyor.
Birka saat sonra inlemesi barmaya dnyor.
Doktora telefon etmeyi dnyorsun. Ama henz ok erken.
Ambulans m arsan? zerine doru eil i yorsun, "Babaanne." di
ye sesleniyorsun, "babaanne. Ambulans araym m? Seni hasta
neye gtreyim mi?" Seni artarak gzlerin i ayor, sana bakyor.
Sana m bakyor? Baklar sana ynelmi ama sana m bakyor emin
olamyorsun. Ban iki yana sallyor, bu hayr m demek? " Hayr m
diyorsun?" Gzlerini kapatyor. Gz kapaklar yar kapal halde ka
lyor. Belki bir yant de i l , sadece bir titremeydi bu.
Oksijen maskesini yeniden takmaya alyorsun. Maskeyi ta
kyorsun, ama bir sre sonra eliyle maskeyi yeniden itiyor.
eri geiyorsun. nlemeleri ara ara kesi l i yor, ama sonra daha
gl biimde yeniden balyor. Sesler dayan lmaz.
Sabah yedide kapc kadn, Halime teyze z i l i alyor. Onu unut-

1 43
mutun. Seni grr grmez ters bir eyler olduunu anlyor. sonra
i nlemeleri duyuyor. Bir baka insan grmek seni bir para rahatla
tyor.
"ok mu fena?" diye soruyor.
"Gal i ba can ek iiyor."
Yanna gidiyorsunuz. Babaanneye sesleniyor, konuuyor, elini
alnnda tutuyor bir sre. Babaannenin yz kara bir renge dnm,
enesi aaya doru dm. az yar ak. Halime sana dnp "Su
vereyim mi?" diye soruyor. olur anlamnda bell i bel irsiz kafa sal l
yorsun. ama daha nce senin verdiin suyu imedi . ya da iemedi,
Halinc'ni n uzan da imiyor. Hal ime yapacak bir ey olmad
n anl yor. Biraz geriye ekil iyor. senin az tende el lerini nnde
birletirerek dikilip bek liyor. Bir sre hi konumadan gzlerinizi
yatakta yatana deil. ama az yukarsna duvarda bir yere dikerek y
lece konumadan dikil iyorsunuz. Tek duyduun kesik kesik nefes
al veriler. nlemeler imdi tekdze biimde. alak bir perdeden
sryor. B i r an dalp gidiyorsun. bu sesler kulana ok uzaktan ge
l iyormu gibi oluyor, telerden. kayalarn gerisinde ya da derin va
dinin aalarnda bir yerlerde akan su sesi gibi. Uyuk ladn m yok
sa? Halime'nin mrldaya mr ldaya bir eyler sylemesiyle kendine
geliyorsun. Dua okuyor.
" Ben gideyim," d iyor duadan sonra ince sesiyle dev inimleri gi
bi hzl hzl. "ie balamam lazm." Gitmeden babaannenin elini tu
tuyor. dua okur gibi yine mrldanyor. "sen byksn Yarabbim,"
diyor sonunda.
"A llah sana da sab r versin," diyor kapda, "herkese senin gibi
hayrl evlatlar versin."
Ne aptalca. diyorsun iinden, nasl da samalyor. Bir di lenci gi
bi. Ban iki yana sallaya sal laya, vah vah diye diye uzaklayor.
eriye geiyor, doktora telefon ediyorsun. Babaannenin inle
meleri bazen neredeyse bir bartya dnyor. Doktor syledi kle
rini dinliyor, bana kalrsa diyor. bu saatten sonra hastaneye gtr
men in artk pek bir anlam yok. Peki ne zaman gelirsiniz, diye soru
yorsun. Akama gelebileceini sy lyor. Israr ediyorsun. lene
doru gelmeye alacan sylyor.

1 44
 Babaanne bir ara yle bir baryor ki kann donuyor. Bylesine
gsz bir gvdeden bu ses nas l kt byle? Yanna gidiyor, ne ya
pacan bilmez halde sakin letirmeye alyorsun. I slak bir hav
luyla yzn s i l i yorsun. Suda erittiin ar kesiciyi i i rmeye al
yorsun, ama beceremiyorsun. Bedeni kaslyor, d ilerini kenetliyor.
rpnyor, kollarndan bastryorsun. Az sonra gev iyor. Derin de
rin soluk alp vermeye alyor.
Kapnn z i l i alyor. Karda oturan yal ca kadn. Korkmu bir
hali var. Babaannenin barmasn m duydu, yoksa Hal ime mi sy
ledi? Kar dairede kocasyla birlikte oturuyor. Kocas bel inden sa
kat. Ara sra arlar nksediyor. Aslnda yazlar kylerine dnyor
lar, btn yaz orada geiriyorlar. Ama hu yaz kocasnn hel arlar
yznden gidemem iler. Sessiz hir i ft . Birka haftada hir, hafta son
lar ou l lar , torunlar geld iinde evden sesler ykse l iyor, konuma
sesleri , ocuk sesleri duyuyorsun.
Sylyorsun. eri g iriyor, bir sre hahaannenin baucunda ses
sizce dikiliyor. Daha dorusu dikiliyorsunuz. akn gzlerle baba
anneye bakyor, sonra da sana.
Az sonra baka komular geliyor. Hatta evredeki ev lerden ge
lenler oluyor, herhalde meraktan. Bir ara d kapnn ardna kadar
ak olduunu gryorsun. Babaannenin kapsnn n, koridor.
hatta d kapnn nnde bir kalabalk var. ou kadn -ev kadnla
r- birka ocuk, bir-iki de erkek. Kadnlar i k i l i l bekler halin
de duruyorlar. Kimi kollarn nnde kavuturmu sessizce. kimi f
sltyla konuarak bek l iyor. ocuklar da sessizler, kk bir tanesi
annesinin eteiyle yznn neredeyse tmyle kapam, yalnzca
bir tek gz akta. Yanna gel ip tese l l i , sahr szleri sylyorlar. Ba
zlarnn babaanneye ynelmi tedirgin, akn ya da korku dolu ba
klar ayn biimde sana ynelttiklerini de gryorsun, ortal kta bu
lac bir ey varm, sanki sana da bulam gibi. Tl bendinin ucuy
la azn kapatan bir kadn gzne i l i i yor. Acaba bu y zden mi a
zn kapatyor diye aklndan geiyor. kendisine de bulamasn diye?
Ama bir bez paras insan koruyabilir mi?
Sonra birden Kader'i fark ediyorsun. Omzuna hafife dokunu
yor. " Burada mydn sen?" d iyorsun.

145
 "imdi geldim, iyi misin?"
"yiyim."
Arkasnda yal bir adam var, yznn bir yan arpk, ifadesiz,
bastonuna dayal duruyor. "Gemi olsun," diyor hastalkl, zay f,
zor duyulur bir sesle. "Babam," diyor Kader, anladn bel i rtmek
iin ban sall yorsun. Demek babas bile buraya kadar km. " B ir
eye ihtiyacn var m?" diye soruyor Kader. " Yok," diyorsun, "dok
tor birazdan gel ir." Sesini alaltarak "Sen git," diyorsun sonra.
"Hadi baba," diyor babasna, "gidelim." Baba, babaannenin ba
ucunda, bastonuna yaslanm, dikkatli dikkatli babaanneye bak
yor. Gzleri di kkati ekecek kadar koyu mavi renkte. Hastalkl y
znde tuhaf, kesk in. inat bi imde par ldyorlar. Hrltl nefesi ba
baannen in in lemelerine karyor.
" Hadi , baba."
Baba gitmek istemiyor, bir sre daha yle duruyor. sonra ban
iki yana sallaya sallaya dnyor, Kader' in koluna giriyor. Yrrken
kendini iyice kltmek i ster gibi ne doru ei l i yor.
Bir ey sylyor. Kader'e mi, kendi kendine mi, ortal a m,
bel li dei l . Yanndan getii bartsn sk sk yzne dolam
imanca kadn ak n akn bu surat ask, arpk yal adama ba
k yor. nce ne dediini anlamyorsun, arpk azndan szckler
yarm yarm, tkrk paralar gibi kyor, ama birka saniye son
ra syledii ey apak kulanda bel iriyor. "ld demeyin, kurtul
du deyin."
Babaannenin inlemeleri alalp ykselerek sryor.

Doktor dedii vakitte len gel iyor. Kalabal n iinden gei

yor, "Bu ne kalabalk," diyor, aryor, "akrabalar m?" " Komu
l ar," diyorsun. Bir kez daha kalabal a bakyor, "Tuhaf," diyor. Ka
labal a dnyor, "Hastann yalnz kalmas hzm," d iye sesini yk
seltiyor, "rica ediyorum herkes buray boaltsn." nsanlar yava ya
va kap dna doru yryorlar. B i ri, orta yal bir erkek, kend i l i
inden boaltma i i n i b i r grev olarak zerine alyor.
Gen doktor babaanneyi grnce zaten her eyi anl yor ama
belki alkan l ktan ya da orada bulunuunun gereksi zlii ortaya k-

1 46
masn diye ksa bir muayene yapyor, nabzna bakyor, nefesini din
liyor, cierlerini, gzlerini yokluyor.
Sonra ine yapmak iin koluna doru ei liyor. Babaanne kolu
nu kmldatyor, bir ey demek ister gibi azn ayor, ama azn
dan sz kmyor, sadece bouk, hrltl bir soluk k yor, az tuhaf
bir biimde arp lyor, sol yan aaya doru kayyor, yle de kal
yor.
"Bu," diyor doktor, "acn kesecek, seni rahatlatacak."
kmadan nce creti soruyorsun, sylyor, paray alrken z
gn ya da dnceliymi gibi ban sall yor.
Kapnn hata ak olduunu fark ediyorsun. Aadan, merdi
venlerden sesler geliyor. Kapy kapatt ktan sonra biri leri kalm m
diye evin iine baknyor, odalar dolayorsun. Dolab a p saklan
m birini bulsam, diye dnyorsun. ite hu komik olurdu.

Doktorun yapt morfinden sonra babaannenin inlemeleri ke

silmiyor, ama azal yor, mrltya dnyor, sanki kendi kendine
ninni sylyormu gibi. Morfin ary azaltyor mu gerekten? Su
ratna bakyorsun, hi rahatlama ifadesi yok, ayn bi i mde kaskat.
az hata arpk, sanki yana doru kaym. Arnn gemed iini, hi
azalmadn dnyorsun, hillii orada, bedeninde, beden artk his
setmese de orada.
Ertesi gn de byle sryor. lene doru yeniden doktor gel i
yor. Morfini yapyor. Sinir bozucu bir bekleme uzayp duruyor. Zih
nin uyumu gibi hissediyorsun. Grdn her ey para para. bu
lank.
Ama kimi paralar bir an gznn nne k yor, apak parl
yor. Paralar bir an geen zamann hzyla ayn anda, durur gibi be
l iriyor, sonra bulankla geri dyor. rtye bakyor, kvrmlar
.n n zerinde km ltsz duran huru buru elin bir devamym gibi
uzayp gittiini gryorsun.
Peki o nasl gryor, hissediyor imdi? B i l inci tamamen kapal
olmal. Ama ya bedeni, bi l i n tamamen kapal olduunda heden na
sl hisseder?
Birka kez dar k yorsun. Ama darda ok kalamyorsun,

147
yryn uzatma abalarn bir ie yaramyor. Sanki zaman geldi
inde senin orada bulunman gerekiyor, o an karmaman gereki
yor. Hzl hzl, aceleyle eve dnyorsun.
Kader'le telefonda konuuyorsunuz. "Geleyim mi?" diyor, "Yok,"
diyorsun. " zaten senin yapabilecein bir ey yok." " y i misin peki?"
" Evet." Konuma srasnda bir arzu kasklarndan yukar lara ykse
l iyor.
Evde i leri geri yryor. oyalanyorsun. Kesik kesik uyuyup uya
nyorsun. Birka kez kap alnyor, komu kadnlar, durumu soru
yor, sonra gidiyorlar. Babaannenin baucunda oturuyorsun. Ara sra
saykl yor, bir eyler mr ldan yor. Ama ne ded iini anlayamyor
sun. Belki de sana bir eyler demesini bekl iyorsun. Ama ne d iyebi
l i r? Aslnda diyecek bir ey yok, sen in inandn bu. olsayd bu ok
nce sylenmez miydi?
Gece yine sayklyor, azna doru eil iyorsun, "Ne dedin ba
baanne?" d iye soruyorsun. Altm/arm szcn aka duyuyor
sun. Ne altn, diye soruyorsun. " Altunlarm," d iyor duyulur duyul
maz biimde, szckler zar zor anlal yor. "altunlarm aldi, vere
cem ded i , vermed i." Neden bahsediyor? Bahsettii eyi karam
yorsun, kim alm? Dedenden mi bahsediyor, yoksa babandan m?
Yoksa ev alrkenki zaman m anmsyor? aryorsun: lrken d
nd eyler demek bunlar.
Babaannenin can ekimesi bir gn daha sryor. lrken bile
ne kadar da inat l k etti. diye dnyorsun.
Sabaha kar nce hafif hafif, sonra daha gl rpnmaya ba
l yor. B i r ara yle iddetl i rpnyor ki yataktan decek sanyor
sun. Dmesin d iye bedenin st tarafyla zerine yatyorsun. Fark
ediyorsun, bumuna hi koku gelmiyor. Asl nda son birka gndr
bumuna h i koku gelmiyor. Tm o dayan lmaz koku sanki uup git
mi, yok olmu. Babaanneden hibir koku ykselmiyor. Kokusuz
bir beden bu.
zerinde uzun sre ylece kalyorsun, uykuya dalm gibi . Al
tndaki beden yava yava geviyor. Sonunda tmyle boalyor. Bu
sanki sizin son kucaklamanz oluyor. Daha dorusu hayatnzda ilk
ve son defa kucaklam ol uyorsunuz.

1 48
 Gne iyice ykseliyor, nlar oday dolduruyor. Son nefes, di
ye dnyorsun, hangi nefes son nefestir? A lnmaz verilmez son
nefes - ama ite son nefesini veriyor. Yoksa ald m demeli? Az a l
d, gzleri de. Sonra az yar ak kald, gzleri ise bsbtn ak.
Bir sre ylece ayakta d i k i liyorsun. eriye, salona geiyorsun.
Geri geliyorsun. B itti m i , diye soruyorsun kendine. yle grnyor.
Yz geviyor, derisi mora alyor ama saydam grnyor, sanki
gne nlarn ieriye geiriyor. Yeniden ieriye geiyorsun. D
np mutfak balkonuna kyorsun. G ne klarnn kavurduu so
kaa bakyorsun: kap nnde oturan birka kadn, be-alt ocuk,
miskin miskin glgede yatan kpek, grltyle geen arabalar. Ha
va kavurucu. ki kk kz ocuunun konumalarn iitiyorsun.
Kzlar grmyorsun, sesleri yaknlardaki bir baka balkondan ya
da pencere kenarndan gel i yor olmal . Seslerine baklrsa ok kk
olmallar. Ne dedikleri anlalmyor. Bykleri takl i t ederek, byk
gibi konumaya altklar bel l i . Ama hecelerini yuttuklar szck
ler havada yank lanarak snyor, geriye hayvan yavrularnn sesle
rini andran tiz sesler kalyor.
Odaya geri dnyorsun. Yatakta yatan bedenin zerine ei l i
yorsun. Dokunuyor, elini ekiyorsun. Sonra uzanp gzleri n i kap
yorsun. Bir rahatlama duyacan zannediyordun, ama h ibir ey
duymuyorsun. Yaplacak eyleri dnyorsun. Byle durumlarda
ne yapl r, hibir fikrin yok.

Telefon la 1 1 2'yi aryorsun. Ama telefonda bir sorun var. Fiini

ektiin aklna geliyor. Takyorsun. Yeniden aryorsun. "stanbul
Ambulans" diye yant veriyor bir kadn sesi . Durumu anlatyorsun.
"ldyse bizim yapacak bir eyimiz yok," diyor kadn. Cenaze H iz
metlerin i n numarasn veriyor: 1 88. Aryorsun. B ir baka kadn sesi
kyor, bu daha gen bir ses. Alak sesle, tane tane konuuyor. Hat
ta saygl bir ses bu. Aklamalarn dinlemeye alyorsun. " Peki
morga nasl gtreceim?" diye soruyorsun. Sonunda bir ya da iki
saat iinde bir araba gndereceklerini syl yor. Adresi veriyorsun.
Odann kapsn kapatyorsun. Arabay beklemekten baka ya
pacak bir ey yok. Bekl iyorsun.

149
 Araba geliyor. nlk giymi iki grevli gvdeyi sedyeye yer
letiriyor. Arballkla, yava hareket ediyorlar. Yine de aa in
dirirken birka kez sedyeyi saa sola arpyorlar. Merdivenler dar.
Dar k nca yei l renkli arabann evresinde bir kalabaln top
lanm olduunu fark ediyorsun, balkonlarda, pencerelerde insanlar
var.
Araba cesedi belediye morguna gtryor. Morgda ilemler ya
plyor. Grev l i nfus kadn istiyor. Bakyor, arkasn eviriyor.
smi herhalde tuhaf geldii nden. yksek sesle "Ssl," diye okuyor,
"Ssl eginik." Siislii, uzun sred ir duymadn bir ad bu, duyun
ca yadrgyorsun. Nfus kfldnda byle yaz l. aslnda hi kullan
mad, sosyal sigortalar, hastane ya da banka gibi kurumlar dnda
k imsenin ona byle seslenmedii bir ad bu; asl adnn -herhalde is
mi kaydeden nfus memuru tarafndan- Trkeye uyarlanm hali.
Nazl adnn ise nereden ktn bilmiyorsun. Akl na gelen tek
aklama bir zamanlar yannda alt ailenin -patronlarnn- ilki
ni beenmeyip ikincisini ona verdikleri.
lemler bittikten sonra sana bir lm kad veril iyor. Kada
bakyorsun. Bir sayfalk bir kat bu. zerinde ince bir stun halin
de, alt alta, nfus bilgileri, ev adresi, lm nedeni ile tarihi, lm
tespit edip belgeyi dzenleyen hekimin ad yazyor. Ayrca daha k
k puntolarla yazl Dip koan Sra No. 810, l sahihine l'l'l"ile
cektir, giinlnesine izin l'erilmitir gibi ifadelerle imza ve mhr
var.

Eve gel iyorsun. Evin boluu seni artyor. Babaanneden ka

l an boluk bu. Artk yok, diyorsun, evi saran sk rg, o sessizlik,
yavalk a zld. Gn can l , etraftan gelen sesler ieriye,
istila eder gibi yksek, doluyor. Sokakta oynayan ocuklarn ba
rlar, bir yerlerden gelen ku sesleriyle karyor. Bu sesler gerek
ten bu kadar y ksek miydi? K ulana ayn zamanda bir darbuka se
si geliyor. Civardaki balkonlarn birinde biri darbuka alyor. Yine
de haJa burada, d iye dnyorsun, henz btnyle yok olmu de
il, istedii ey de burada. Koltua oturuyor, yapacan eyleri d-

1 50
nyorsun. Ne yapacana karar vermen lazm. Bir ara kap aln
yor. B i rka komu kadn kapda bel iriyor. Basalna gelmiler.
eri girmiyorlar. Kapdan syl yorlar.
Kader'i grmek istiyorsun. Telefon ediyorsun. K z kardeiyle
birlikte, Bakrky'de olduklarn sylyor. bir saat sonra orada olu
rum, d iyor.
Geliyor. Grdne sev iniyorsun. zlemi olduunu fark edi
yorsun. "Nas lsn?" diye soruyor, "yiyim," diye yantl yorsun. Sa
rl yorsunuz.
"Ne zaman?"
"Sabah. leden sonra morga gtrdk . "
Elinden tutup yatak odasna doru gtryorsun. Ban omzu
na dayyor, gvdesini gvdene bititiriyor. '' Dur," diyor senin oda
nn nnden geerken, "sen in odana gidelim."
Girince odaya bak yor, gz gezdiriyor, sana ait bir eyler aryor.
Ama sradan, zelli ksiz bir oda buras, iinde sana ait olduunu be
l i rten hibir ey yok, duvarlarda ne bir fotoraf var ne de bir resim,
ne bir ss eyas ne bir hatra nesnesi - plak bir oda. Yalnzca seh
pann zerinde tozlanm k itap hala ters dnm, yar ak duruyor.
Kaldrp bakyor, sonra yeniden yerine koyuyor.
K adnn varlyla odann plakl . ze l li ksizlii, hatta kuru
l uu aka ortaya kyor. Kadnsz yaamn ne olduunu gryor
sun: plak yaam, orak yaam, kuru bir yaam.
Soyunuyorsunuz. Akam gneinin klar kadnn plak be
deninde oynayor. Ne ho, diye dnyorsun, ne kadar ho. Kad
na sarlyorsun. tm bedenini h issetmek, kavramak, sarmak ister gi
bi sarlyorsun, " gn m oldu?" diye fsldyorsun kulana, "ba
na hafta olmu gibi geldi. "

Yan yana yatyorsunuz. "Ne yapacaksn?" diye soruyor Kader.

Alnlarnz birbirine deiyor.
" Kye gtreceim."
" Kye mi?" aryor.
" Dedemin mezar orada. Onun yanna gmlmek istiyordu hep.
Vasiyet i . "

151
 "Sen de mi gideceksin?" Sesinde bir tela, kayg bel iriyor, "ama
oras. .. " d iye srdryor, nas l tamamlayacan bi lemiyor.
"Hi gitmek istemiyorum aslnda."
Hala fsltyla konuuyorsunuz.
"Niye gidiyorsun o zaman?"
Dorulup sana bakyor. Baklarnda aknlk var. G itmemi is
temiyor. diye dnyorsun.
" B i lm iyorum. Ama gitmezsem galiba sonunu getinnemi gibi
h issedeceim. Bunca yl birlikte yaadk."
B i r ey demek ister gibi oluyor ama onun yerine susuyor, geriye
yerine yaslanyor. akak larnz yine hirhirine deiyor. G itme dese
szn yerine get irir miydin'! Ama zaten hyle bir ey demez. de
mek istemez.
"Ne zaman gideceksin'?"
"Birka gn iinde. nce kye telefon etmem lazm. Sonra bir
araba ayarlamam lazm."
"Ama oralar tehlikeli dei l mi?" Bu kez asl demek istediini
sylyor, "daha geen gn haberlerde bir atmadan bahsed iyordu."
" Merak etme. Onlar dalarda olu yor."
"Ne zaman dneceksin peki?" Bunu sorarken sesinin titremesi
ne engel olamyor.
Dorulup kadnn zerine doru ei l iyorsun. Bakyorsun. Gz
lerini gzlerine dikiyor. Salar yasta dalm. B i r tutam l k boy
nuna dolanm. Bu haliyle gzne gencecik grnyor. B i r an btn
varl yla sana doru dnm gibi h issediyorsun, sana doru tm sa
vunmaszlyla a lmak zere olduunu h issediyorsun. Bu seni
korkutuyor.
"Merak etme," d iye yantlyorsun, sesinin yumuak kmasna
alyorsun, " uzun snnez, bir ya da en fazla iki hafta iinde dne
rim."
Geriye yatyorsun. Bir sre sessiz kalyorsunuz. "Kye en son
g ittiimde alt m yedi mi ne, yle bir yataydm," d iye anlatyorsun,
"pek bir ey hatrlamyorum. Kaldmz evin iini anmsyorum,
kar yamalardaki byk mee aalarn anmsyorum, bir de ko
valayp durduum yavru bir kuzuyu. Tab i i ky diyorum ama artk

1 52
ortada ky my yok, bi l i yorsun, boaltlan kylerden biriydi."
"Hi kimse yaamyor mu artk?"
"Hayr."
"nsanlar nereye gitti?"
"nsanlar buraya geldiler, bir ksm ise oradaki i leye tand.
Ama herhalde burada olanlar orada olanlardan fazladr."
Yine sessizlik. Sessizlikte Kader'in nefes al veriini dinliyor
sun. Kendi nefes al veriinin farkna varyorsun. "nsan," diye ko
nuuyorsun sonra, "neden vasiyetleri yerine getirmek zorunda his
seder kendini? Halbuki asl istediim sen inle hyle en azndan bir
ay hi kmadan yatakta geirmek."
"Ne gzel olurdu. im dm seninle dolard."
" Dnnce yaparz, ne dersin'!"
" B i zimkileri unutuyorsun ga liba."
" Doru, unutuyorum ... O zaman kaarz. Baka hir yere gide-
riz."
" Alay etme."
Bir alay tonu var, ama gerekten alay edip etmediini bilmiyor-
sun.
"Ya etmiyorsam?"
Gzlerini gzlerine dikiyor.
"Niin kamamz gereksin ki?" diyor.
Darda bir mart l yanklanp snyor. Bir ara gr lty-
le, evi t itreterek geiyor. B ir kamyon ya da su tankeri.
" K z kardein ne zaman gidecek?"
"Yarn. Sen arad nda alveri yapyorduk."
"Buraya gel irken ne dedin?"
"Bir ey demedim. Ama zaten beni grr grmez anlad bir ey
ler. B akp bakp ne kadar gzellemisin diyor, c i ldim prl prl pa
rldyormu."
" Doru sylemi, evet, yle."
"Gerekten mi?"
" Evet."
Sana iyice sokuluyor. Akam gneinin nlar pencerenin n
ne halnn stne dyor. Bir kadn sokaktaki ocuuna sesleniyor,

1 53
ama ocuk itiraz ediyor, eve dnmek istemiyor.
"Babaanne iin iyi bir kadn demitin. ylesine mi sylemitin
yoksa gerekten yle mi dnyordun?"
"Yo hayr, ylesine sylemedim tabi i ki. y i bir kadnd. ok ta
n madm ger i , ama iyi, ho birine benziyordu. Ayrca gzel bir y
z vard . Genl iinde herhalde gzeldi."
B u kez daha ok aryorsun. Babaanne gze l ha! Peki o za
man bu y z niye bir kere bile bana gzel grnmedi?
"ld gece," d iyorsun, "altnlarm diye sayklad biliyor mu
sun? Paraya her zaman dknd. Ama iin komik yan paralar bil
mezd i . Ne kadar para ok . ne kadar para az hibir fikri yoktu. B ir tek
kk paralar tan rd. onlar da tek tek. be tanesi yan yana gelse ne
kadar ettiini y ine bi lmezd i . "
"Zaval l , " diyor Kader.
Zavall myd gerekten?
"Ben pek zaval l olduunu dnmed im. Kadnda tuhaf bir inat
vard, inat m, hrs m, ne desem, sanki btn varln ele geirmi
bir ey. Akl mdan beni bile mezara sokmay dndn geirir
dim bazen. Evet, geerdi bu akl mdan. Bazen yle baklarn yaka
ladm olurdu."
Birdenbire babaanneye kar duyduun tm o sinir bozucu duy
gularn kaybolduunu fark ediyorsun, hatta imdi onlar sana aptalca
geliyor. Yaarken babaanneye kar ne hissetti n gerekten? Herhal
de yal bir kadn iin herhangi biri ne hissederse onu, otobste yer
veren biri niye bunu yapyorsa o, daha fazlasnn olduunu sanm
yorsun.
"Ama haklsn," diye cmleni tamamlyorsun. "belki de zaval-
l yd."
Susuyorsunuz.
"Tuhaf," diyorsun sonra.
"Ne?" diyor Kader.
"Bir ey h issetmenin, bir yaknlk, sevg i benzeri bir ey h isset
menin daha kolay olacan dnrz, dei l mi? nk insanz, bi
zim iin bu doal bir ey."
"Evet, yle."

1 54
 "Bana artk tersi doruymu gibi gel iyor: Hibir ey hissetme
mek, bir ey hissetmekten ok daha doal artk."
"Bu doru deil," diyor Kader, sana dnyor, "gerekten yle
dnmyorsun deil mi?" Yant yerine arpka glmsyorsun.
Kader'in baklar sana yle diyor: Bunun doru olmadn bili
yorsun, kalbinde bil iyorsun.

1 55
CENAZEY nasl gtreceksin? nce ua dnyorsun, uaklar
cenaze gtryor mu acaba? Ama en yakn havaalan bile uzak bir
mesafede, oradan yine bir araba bulman gerekecek. Otobsle nasl
yapacaksn? Ya da bir araba kiralayp kend i bana m gtrsen?
Ama bagaja m tkacaksn? Deden ldnde baban herhalde yle
yapmt. Anmsyorsun. bir arkadann arabas vard, birlikte g
trmlerd i . arabann yolda kaldn anlattn hayal meyal anm
syorsun. Bu dnceden de vazgeiyorsun, bir lyle beraber o ka
dar yolu alma dncesi hi ho de i l .
ntemete bakmak aklna geliyor. Cenaze nakli d i y e yazyorsun.
Karna birka irket kyor. B ir tanesinin sitesine tklyorsun. a
ryorsun. lerin bu alanda bile bu kadar zellemi olmasn hi
beklemiyordun. Sitenin tasarm batan savma deil, hatta gz alc,
tklyorsun. soutuculu, zel arabalarn resi mleri a lyor, yle g
zkyor ki neredeyse her eyi sen i n adna yapyorlar. Telefonla ad
reslerini not ediyorsun.
Daha sonra ky aryorsun. Hala az alkanlndan ky di
yorsun, dorusu elbette i le, kaza ya da onlar ne d iyorsa. Halann ko
casyla konuuyorsun. nce k i m olduunu karamyor. " Benim,"
diyorsun, "yeeniniz, brahim'in olu." Anlyor. aryor, sevini
yor. " Hayrdr olum," diyor glerek, "sen h i arar mydn byle?"
Anlatyorsun. "yle mi," diyor, "vah, vah, Allah rahmet eylesin." Na
sl olduunu soruyor, ardndan birka soru daha. daha ok durum y
le gerektirdii iin, ksa yantlar veriyorsun, daha fazla soru sormu
yor, bu houna gidiyor, abartmyor. " Yarn araba ayarlayacam," di
yorsun. "herhalde brs gn yola karm, yola kmadan nce yi
ne ararm."

1 56
 "Peki evladm," d iyor, " bekl iyoruz."
Ardndan aabeyini arayp aramamay dnyorsun. Ne diye
ceksin? Nasl konuacaksn? Konumak istemiyorsun, ama haber
vermek lazm diye dnyorsun.
Aryorsun. Durumu ok ksa anlatyorsun. "yle mi?" diyor,
bir eyler daha sylemek gerektiini dnyor, aranyor, "Allah
rahmet eylesin," diye zoraki ekliyor. Tepkisi beklediin gibi oluyor.
Asl nda babaanneye kar senden farkl duygu lar beslemiyor. Niin
ikimiz de byle souk insanlar olduk. diye dnyorsun, bizi by
le souk yapan ne oldu?
Ama belki o artk souk deildir. Bir kars var, ocuklar var.
ocuklarndan sz ederken sesinin ok yumuak. seni kukuya d
recek kadar sevecen ktn fark etmitin ( i te unuttuun bir
szck daha: sevecenl ik). Belki sen inle konuunca yeniden byle
oluyordur.
Gtreceini syleyince aryor, "O y le dedi diye niye gt
ryorsun ki? Hem sen niye gidiyorsun?"
"te," diye kestiriyorsun, "yle gerekiyor."
Israrn anlamyor, ama o da daha fazla srar etmiyor. B i r ey ge
rekip gerekmediini soruyor.
"Yok," diyorsun, "gerekmiyor." Hoa kal dedikten sonra tele
fonu kapatyorsun.
O gece erkenden yatyorsun. Neredeyse del i ksiz bir uyku eki
yorsun.

Ertesi gn erkenden kalyorsun. Kendine aryorsun. nasl

byle btn gece uyudun! Dinlenmisin. Zinde hissediyorsun. Kah
valt hazrlyorsun. Kahvalt masasnda, tezgah mermerinde, iek
desen l i duvar fayanslarnda oynaan gn na bakyorsun. Gzel
bir gn, diye dnyorsun, mutfak penceresinden gelen sabah esin
tisini hissediyorsun, hava da ok scak deil . Kahvaltdan sonra te
lefon alyor. Arayan uzak bir akraba. smi sende bir-iki yz a
rtryor, ama hangis i olduunu tam karamyorsun. Ban sa ol
sun, d iyor. Demek haber duyulmu, ne de abuk . Daha sonra evden
kana kadar telefon alp duruyor. Fatma'nn kocas H asan da ar-

1 57
yor. "Ne zaman oldu," diye soruyor, "niye hi haber vermedin?"
"nsan aramaz m yahu," diye kyor. "ok hzl oldu Hasan abi,"
diye uyduruyorsun, "haber vermeye frsat olmad, hem sizin duru
munuz zaten," diye bir eyler gevel iyor, laf deitirmek iin Fatma'
y soruyorsun. "yi, daha iyi," diye yantl yor, "hastaneden kardk,
Fatma ablan gelecek durumda dei l tabii , ama ben gelirim." Ura
yacan sylyor.

leye doru evden kyorsun. nce bankaya uramay d

nyorsun. Banka Bakrky'de. Eski iyerine yakn bir yerde. Bakr
ky kalabalk, ama neyse ki hanka de i l . erde say l insan var. kol
tuk larda oturmu sralarn hckl iyorlar. Numaran al yor, bir koltua
oturup bekl iyorsun. K l ima alyor, iersi serin, hatta yorsun.
Birka dakikada hir yumuak, ksa. tek bir uyar sesi yle yukarda as
l gstergedeki krmz renkli numara deiiyor. Aa yukar on da
kika sonra sran geliyor. Bankonun arkasnda gen bir erkek alan
var. S inekkayd tral . zerinde tl, tertemiz bej bir gmlek var.
Glmsyor. Para ekeceini syleyip czdan uzatyorsun. Ne ka
dar, diye soruyor. Ne kadar var. diye karlk veriyorsun. Hesapl
yor: "Faiziyle birlikte on iki bin be yz krk Y TL . " aryorsun, bu
kadar parasnn olduunun farknda dei ldin.
Masraflar dnyorsun. Senin paran neredeyse bitti. "Be bin
ekeyim," diyorsun. lemleri yapyor. Birka kad imzalaman iin
uzatyor. Sen katlar imzalarken o paralar sayyor. Sonra bir kez de
sayma makinesinden geiriyor, ardndan sana uzatyor.
Daha sonra vadesiz hesabnn olduu kendi bankana uruyor
sun. Parann kk bir ksmn alyor, geri kalann zarfa koyup ATM'
den yatryorsun.
imdi cenaze nakli meselesini hal letmen gerek. Ama nce ye
mek yemen lazm. Karnn ackm. Aslnda daha ok susamsn. s
tasyon giriindeki altndan trenin getii pastaneye giriyorsun. s
tasyona bakan arka masalardan birine oturuyorsun. alrken bir
kez bile gelip buraya oturmadn. imdi ise abucak bir eyler attr
mak iin oturdun. Ama hi grmed iin bir adan, byle tepeden is
tasyona bakmak houna gidiyor. hafif bir yay izip ldayarak uza-

1 58
yan gergin raylara, raylar arasndaki scaktan kavru lmu kahveren
gi talara, peronun dier k n eski kitap satc l arnn tezgahlar
nn dizli olduu kprye balayan dar, dik, demir merdivene, iki
yandaki canl, gr, parlak yei llie, aalarla bitkilerin titreen toz
lu yapraklarna bakyorsun. stasyon krpan kla glgenin, ku
seslerinin, bir acelesizliin iinde sessizce uzanyor. nsanlarn hi
acelesi yok gibi, bir aylaklk iinde treni bek liyorlar.
Garson ne istediini soruyor. Kaarl tostla byk bir ayran
sylyorsun. Yemeini yerken tren dkkan titreterek alttan geip
istasyona giriyor. B yk bir kalabalk trenden boalyor, binecekle
rin oluturduu kalabalksa kaplara atl yor. Bir an trenin tam kap
larnn nnde insanlarn i ie girdii, hi zlemezmi gibi gr
nen byk bir kemeke oluuyor. Ama naslsa kemeke zl
yor, inenlerle binenler birbirlerinin iinden syr l yor. ayrlyorlar.
stasyon az sonra eski tenha haline yeniden brnyor.
Elindeki adrese gre cenaze nakliyle uraan dkkan Fat ih'te.
Cep telefonundan aryor. tam adresi alyorsun, bir-iki saat iinde
orada ol urum diyorsun.
Ar davranyorsun. Aslnda uzun bir mesafe deil, yine de var
man iki saati buluyor. Dkkan Balat civarnda. Bfenin birine soka
soruyorsun, tarif ediyor. Dar, hafife ei mli bir sokakta dkkan
buluyorsun. eri giriyorsun. Dkkan kk. nedense sana daha ok
bir terzi dkkann anmsatyor. Belki imdi konutuun admn tipi
yznden, bumuna den ince ereveli gzl. gzlnn s
tnden bak, beyazlamaya balam ince byklar yznden. Du
varlar diklemesine, ince, uzun, vernikli tahtalarla denmi. Bir du
var tmyle iri l i ufakl, ereveli fotoraflarla kapl . Yukarda kk
bir asma kat var. Web sitelerini, klimal arabalar falan burayla ba
datrmak olanakl deil, basbaya khne bir yer buras. Karnda
ki ellisini am adam, ar hareket ediyor, ar ar konuuyor, ko
numas boyunca can skacak kadar sk Allah diyor. "Cenazeyi yk
yor, hazrlyor, tabuta koyuyor, isterseniz imam veriyoruz," diye an
latyor, "arabalarmz klimal ve tam donanml, tabutlarmz ise
Dnya Salk rgt ve I.A .T.A. kurallarna uygun." " I .A.T.A. ne
dir," diye soruyorsun. "Yani." diyor, "U luslararas Hava Tamacl-

1 59
 Birlii, ngilizcesinin ksaltlm, ama tabi i o yurtd nakliyatla
r iin, dediim gibi yurtd da alyoruz."
" Peki," d iyorsun sabrszca, "ne zaman gtrebil i rsiniz?"
"Ne zaman isterseniz. Ne zaman dnyorsunuz?"
" Yarn."
Yeri yeniden soruyor. Sylyorsun.
"Binda, . " diye tekrarl yor, "Erzincan'a m yaknd?"
Duvarda as l haritadan yana bakyor.
"Tuncel i ile B ingl arasnda."
"Tamam, kardm. "
nndeki defteri kartryor. "brs gn olabi lir mi?" diye
gzlklerini alt ndan bakarak soruyor. "bir cenazemiz daha var,
Konya'ya gidecek, nce onlar alp sonra sizin cenazeyi al rz. Zaten
i lemleri tamamlamak anca srer. "
Arabalarn bi rden fazla kii al seni artyor. " B i rden fazla" -
ne kullanacan bilemiyorsun, istemeye istemeye cenaze diye ekli
yorsun- "cenaze alyorlar yle mi?"
"Arabalarmz kiil ik," diye vnerek sylyor, "bu arabay
daha yeni aldk. Son modellerden, son derece modem bir araba."
B u khnelikten honut, diye aklndan geiyor, ama aralarn
modernl iinden vnyor.
Olur, diyorsun. Sonuta artk o sadece tanacak bir yk, stel i k
bozulmadan hemen topraa gmlmesi gerek. ller ller diya
rnda, yaayanlar da yaayanlarn d iyarnda kalmal .
Dier ayrnt lar konuuyorsunuz, lm belgesinin bir fotoko
pisini istiyor. Adresi alyor, bir miktar peinat istiyor. Kalann cena
zenizi alnca dersiniz, d iyor. Araba cumartesi gn saat dokuz ci
var morgun nnde olacak.
Dkkandan kyor, Hali kenarna iniyorsun. K y boyunca,
yry alanndan Eminn'ne doru yryorsun. Gne parlak
ama hava o kadar scak deil. Denizden serin bir esinti geliyor. i
men l i k alanlarda, aalarn altnda piknik yapan aileler var, sralar
da ise tek tk insanlar -sevgil i ler, ii gc olmayan gen erkekler,
birka yal ya da ocuklu anneler- gzel havann altnda gevemi
oturuyorlar. Denizin yzeyi bir gl gibi durgun. Kar kyya yakn

1 60
bir yerde gm parltlar yanp snyor. Kynn bir yerinde bir k
me birikmi. balk tutuyor.
Tarihleri dnyorsun. Babaanneyi ilk hastaneye gtrdn
den bu yana bir buuk aydan daha fazla olmu olmal , Kader'le ise
herhalde iki hafta. Yine de bu srenin ne kadar olduunu sylemek
te zorlanyorsun. ki y l da olabi l i r, iki saat de. Bir adan yava. ok
yava. ama bir baka adan ok abuk gemi. Bir yandan ok ey.
gerekten ok, ama dier yandan ne kadar az ey. neredeyse hibir
ey.
Gerisin geri ky boyunca yrrken aslnda evi de satsam, diye
dnyorsun. yeni bir yaama balamak iin yeterl i bir para olur
elimde. M rldanyorsun: yeni bir yaam. Bir par lt gzlerini ka
matryor. Kyya balanm kk bal k teknelerinin birinden
yansyan gn ndan geliyor bu parlt. kk taka suyun stnde
hafif hafif oynadka boyas atmaya ba lam tahta gvdesinden de
klar evreye yansyor. Yeni hir yaam. Kader'i dnyorsun. ite
ayana kadar gelmi bir frsat bu. diyorsun kendi kendine. belki
son frsat, son bir ans. bunu tepme, harcama, heba etme, bunu yap.
bu kadn al. bu kadnla bala.

Eve dndnde kapda Hasan'a rastlyorsun. Zili birka kez ald

n, tam imdi dnp gitmek zere olduunu sylyor. Niye hi
aramyorsun diye yine yar kr. yar sitemkar konuuyor. insan
aramaz m diyor, ablan bir kez bile sormadn. te, d iyorsun, yine
bir eyler kem km ediyorsun, ne dediin bel l i olmuyor. Ban ar
ar sall yor. Yukar kyorsunuz. Az sonra kap zili alyor, akraba
lardan bir kar koca kapda beliriyor Daha sonra ev giderek kalaba
lklayor. Y l lardr grmediin tm bu insanlar geliyor, evi doldu
ruyor. Bir ara ocuklar hari on drt kii sayyorsun. Koltuklarda,
koltuk aralarna, boluklara konulmu sandalyelerde oturuyorlar.
Bazlarnn nasl da yalanm olduunu grnce arp kalyorsun.
Zaman geiyor demek, yzleri, bedenleri andrarak, eip bkerek,
biimlerini bozarak geiyor.

161
 ocuk -iki olanla bir kz, alt-yedi yalarnda olmal lar- or
talkta koturup duruyorlar. Bir ara uzun sre arka odalarn birinde
ortadan kayboluyorlar. Ne yaptklarn merak ediyorsun.
Ky kyafeti iinde, beyaz yazmal, alvarl iki yal kadn var,
anne tarafndan akrabalar bunlar, yerlerinden kalkp yere, hal nn s
tnde oturuyorlar. bir ayaklarn altna almlar, hafif hafi f yerlerinde
sallanyorlar. Herhalde yaz iin buradalar diye dnyorsun, seni
grnce sk sk sar ldlar, sev indiler. Birka kadn daha kalkp yere
oturuyor. Neyse ki kimse alayp dvnmyor, seslerini alak tut
maya al arak birbirleriyle konuuyorlar. Zaten alayp dvnmek
iin bir neden yok. len mrn tamamlam yal bir kii.
Az sonra Kader geliyor. Merhaba. ho geldiniz diyor, yaknlar
daki birka kad nla tokalayor. Mut faa gidiyor, ay yapan kadn
lara yardm ediyor. Ev sahibi gibi davran yor. Meyve kesiyor, kk
meyve tabak laryla bunlar insanlara da tyor. ( Herhalde gelenle
rin getirdii meyveler bunlar. dolap botu nk. ) Kadnlar Kader'i
szyor, eil i p birbirleriyle konuuyorl ar. erkekler ka altndan ba
kyorlar, kadnn kim olduunu merak ediyorlar, daha sonra yanlar
na oturduu birka kad n Kader'e doru eilip fsltyla sorular so
ruyor.
Niin geliyorlar, diye dnyorsun, doru drst bir i l ikileri
bile olmad, babaannenin bile y llardr grmedii bu insanlar ni
in geliyorlar? B i l miyorsun. Bir araya gelmek iin bir bahane mi
bu? l ler iin dirilerin bir araya m gelmesi gerekiyor'? Yoksa l
ler mi diri leri bir araya topluyor?
Konumalar artyor, bir uultu ykselip alalyor. Bu uultuyu
iyi biliyorsun. Bu dilin uultusu bu. Senin ok az bildiin, artk ne
redeyse tamamen unuttuun bir dilin sersemletici , baygnlatran
uultusu.
Geceye kadar kimse gitmiyor. Bu sersemletici uultu iinde,
koltua iyice gmlm, bir an yle hissediyorsun. Sanki seni ok
seven, senin de ok sevdiRin hahaannen lm, ite seni teselli et
mek iin evrene toplanm dostlarnn. yaknlarnn arasndasn.
Sevdiin kadn, karn sana destek olmak iin yannda, misafirleri n i
arlyor, ay getiriyor, birisiyle konuuyor, ara sra gizlice burada-

1 62
ym, senin iin buradaym demek iin sana bak yor. B a sal di
leklerini kederlice kabul ediyorsun, ama mutlusun. insanlarnn ara
sndasn, bu insanlara, dostlara -kara gn dostlar- sahip olduun
iin ansl hissediyorsun kendini.
Byle hissetmen gln. Gerein by le olmad ok ak, ama
glnecek bir oyun da deil. imdi burada bir oyun oynamyorsun.
Gerekten tersi mi olsun i sterdin. kendini ayr tutmak iin onca aba
ladktan sonra bu insanlara katlmak m isterdin? Bir zamanlar bir
yol hayal etmisen eer (ne oldu o eski dlere, ak hayallerine, mut
lu birleme dlerine ne oldu?) senin yolun bir yere kmad .
Ne tuhaf, sanki imdi bile. b u halinle sen i aralarna al maya ha
zr grnyorlar.

Kader giderken kapda ksa hir an elini u uyorsun, elinin scak

ln hissediyorsun. Kaskl arndan bir akm ykseliyor. Bugn, diye
fsldyorsun, sen olmasaydn hu insanlar arasnda bu kadar kalabilir
miydim bilemiyorum, teekkr ederim. Glmsyor. i lk kez iinden
gelerek teekkr ettiini anlyor. y le sanyorsun, honut glms
yor, "Yarn iten erken kmaya alacam," diyor, "tamam m?"
"Tamam," diyorsun.

Sonunda kalan birka kii de gidiyor. Byle ardan aldklarna

gre eskisi gibi yatya kalmay m dnyorlard yoksa? Ama yle
olsa bile onlar arlamaya hi niyetin yok. Kalmalar demek senin
hi uyuyamaman, btn gece onlarn soluk larn, dahas belki ho
rultularn iitmen, basbaya ok rahatsz bir gece geirmen de
mek. En son kanlar biri ell isinde dieri krklarnda iki erkek. Bel
ki srf sohbeti kesemedikleri iin bu kadar kaldlar. Biraz akn bir
halde, kapda yeniden basal diliyorlar, elini skp gidiyorlar, gi
derken gen olan "Saat da ne kadar ge olmu yahu," diyor.
Gece yatarken imdiden kendini yola hazrlamaya baladn
duyuyorsun. Yolcu luun oktan balad. Karnndaki o bildiin ar
hafiften balam. Yorgun hissetmene ramen uyumakta zorlanyor
sun. Yatakta klar kapal, srtst ylece duruyorsun. Bir sre son
ra uykuya dalyorsun. Ama uykun derin deil, btn geceyi byle

1 63
derin olmayan bir uykuyla geiriyorsun. Kafanda srekl i bir eyler
dnyor, grntler, izlenimler, dnceler. . . B i r ara uyanyorsun,
kendini sa elin gsnn stnde, sol elin yznde, iaret parma
n yanana dayal bul uyorsun. dncelere dalarken bazen yapt
n gibi. Bir an uykunda akp giden dncelerinin birka parasn
yakalar gibi oluyorsun, halla yakalamsn, o anda berrak biimde
aklndalar, ama birka saniye iinde. tamamen uyandnda unutmu
olduunu gryorsun. Kalkp tuvalete gidiyorsun, yataa dndn
de o dnceleri anmsamaya alyorsun, ama yok. hibiri yok. Uy
kumuzda gerekleri kavrayp uyanr uyanmaz unutuyor muyuz yok
sa? Ama gn ndan. uyan k hilinen bir yarasa gibi kaan, gl
gesinin yle hir yanp siind gerek. ne biim bir gerek olabilir
ki? Kader' in bu geceki halini dnyorsun. niin byle bir ey yap
t? Sahil boyunca yrrkenki dnceler akl na gel iyor. gzel ol ur
du. diyorsun. gzel olurdu. kamak. birl ikte ekip gitmek, tandk.
bildik her ey silinip gidene kadar dunnamak, yol almak, gitmek.
Ama imdi asl dnmen gereken yarnki yolculuk. Kendine
bu yolcul uu niye yaptn soruyorsun. Gerekten niye gidiyor
sun? Aabey inin dedii gibi aslnda cenazeyi yol laman yeterl i , ge
risini onlar hal ledecektir. Hi istemediin bir yolculuu niin yapa
sn ki? Ak bir yantn yok. Bir sr yant bulabilirsin. Herhalde en
makul yant Kader'e sylediin: bu ii bakasnn srtna yklemek
doru gelmediinden, bunca yl birlikte yaadnz gre, yle ya da
byle sonunda da yer almak gerektiini dndnden. Oysa ak
a sylemediin. gizl i bir beklentin daha var: Topraa veri len ceset
le birlikte senin yaamnn imdiye kadar olan blm de tamam
lanm olsun. Ama bek lentinin samal bunu ak ak d i le getir
meni. hatta dnmeni engelliyor. Senin yaam nla babaannenin
yaam arasnda doru drst bir i liki yoktu. lsyle i se hi yok.

1 64
SABAH ERKENDEN kap vurul uyor: Kader. " B ugli hasta olduumu
syledim, izin aldm," diyor, "bizimki ler de beni ite sanyor. B ug
n senle geirmek istiyorum. " Arbal davranmaya al yor ama
sabahn neesi , can l l zerinde, kpr kpr, l l . "Ne ho bir
srpriz," diyorsun. "ne gzel yaptn." Hayalini kuruyormusun da bir
denbire ol uvermi gibi: Sabahn bu erken saatinde bir kadn uyku
nun kokusunu, sabahn l k l n tayan gvdesiyle kol arna at l
mak i i n kapna kadar geliyor.
Odana gidiyor, yeniden gz gezdiriyor. Yatan kenarna oturu
yor, k i tab gsteriyor, " B raksam," diyor, "olum da byle toz birik
tirecek." G l msyor.
Bugn bol paal , kahverengi kuma bir pantolon giymi. i l k
defa pantolon giydiini gryorsun. Pantolonun zerinde uzun, bal
drlarna kadar inen i nce. hafif kumatan bir unik var. Bartsn
ayor, salarn salyor. Ku landaki i ri , halka biimindeki gm
kpe leri fark ediyorsun, boynunda da gm bir kolye var. Bart
sne hala al amadn, alacan da sanmyorsun. Zaten genel ola
rak giyimi, bu kapallk, sen i n alk olduun trden dei l , ama ne
nemi var diye dnyorsun, yine de sokakta yan yana yrrken
nasl olacan merak ediyorsun. Aslnda ikinizi bu evin dnda ha
yal edemiyorsun. Bu olan ey sanki evin dna, kapnn hemen te
yanna ktnda dalp gidecek.
"Olun nasl'?" diye soruyorsun, "iyi" diye yantlyor. K sa bir
sre srdrp srdrmemekte kararsz kalm gibi susuyor. "bu ara
lar ok hrnlat ," diye srdryor sonra, "imdiye kadar hep ses
siz bir ocuktu, ama imdi yle sinirl i . hrn oldu ki anlayamyo-

1 65
rum. Nedense hu son birka haftadr paraya takm. paradan bahse
dip duruyor. Para her ey deild ir, diyorum, kmser gibi glyor,
senin dnyadan haberin yok diye cevap veriyor. Geen gn yine
byle konutu. tarttk, dayanamayp peki sana kim bakyor san
yorsun, dedim. Kt kt bakp odasna gitti, ertesi gne kadar k
mad. "
"Bir eyler mi sezdi yoksa?"
"Benim de akl ma geldi. ama sanmam."
Kadnn i lk kez teki yaam n, senin bi lmediin yaamn d
nyorsun. ocuk hyten, geim derdiyle uraan yalnz bir ka
dn o. lk kez bouuu sorun lar n arl n aka fark ediyorsun.
" Merak etme," diyorsun. "herhalde ergenl ikten yle davranyor
dur. Senin gibi annesi olan hir ocuun kt birine dneceine hi
inanmam ."
Gzleri nin iine bak yor. gerekten yle dnp dnmedi
ini anlamak ister gibi bakyor. yle dnyorsun, i inden geleni
syledin. Baklarnda bir minnettarlk bel iriyor.
Soyunuyorsunuz. Tek kiilik yatakta birbirinize sar larak yat
yorsunuz. Bu saatte, kollarmda, ne gzel oldu bu, diye kulana f
sldyorsun.
Fsldadnn bir rperti halinde kadnn btn bedeninde do
latn sen kendi bedeninde hissediyorsun. Sk sk sana sar lyor,
btn gvdesini gvdenin iine yerletirmek ister gibi sarl yor, ad
n sylyor, "Al isan," diye fsldyor.
Kadna duyduun bu doymak bilmez arzunun, bu itahn nede
nini halil anlayamyorsun. y i bir yerden mi geliyor -kalp?- yoksa
kt bir yerden mi - kt yer? barsak, beyin, safra kesesi?- emin
dei lsin. inde iyi duygular m daha ok, yoksa iyi likten uzak -hay
vanca? eytanca?- duygular m? B i lmiyorsun, iyil ie yakn duygu
l ar olmasn umuyorsun, ya da yle duygulara dnmesin i . Ama ge
ride, aalarda, bir uurum gibi ykselen soukluu hissediyorsun.
Ama kadna altn, bu yumuakl ktan. bu lk, st rengi gvde
den yoksun kalmak istemezsin.
Btn gn evde geiriyorsunuz. Kahvalt yaptktan sonra ye
niden yataa dnyorsunuz.

1 66
 " Kkken," diyorsun bir ara, "ev hep dnk gibi kalabalk olur
du. Bu insanlar, akrabalar gelirdi, bir kabile gibi. hep birden grl
tyle konuurdu, ben de odaya girer, onlar gidene kadar saklanrdm.
Ama kap nedir bilmezlerdi, kim bilir belki kapal kap lardan zell ik
le holanmazlard , kapy ap ieri bakarlard . "
Glyor.
"Neden glyorsun?"
" Hi. anlat n. Gerekten bu kadar rahatsz olur muydun?"
"Evet, olurdum."
" Peki neden? Neden bu kadar rahats z olurdun?"
Soru seni artyor: gerekten neden?
leden sonra yataktan k yorsunuz. Kader evine telefon edi
yor, babasyla konuuyor. Ksa bir konuma oluyor. nasl olduunu,
bir ey isteyip istemediini, olunun okuldan gel ip gelmediini so
ruyor. Herhalde byle iten onlar birka kez aryor olmal diye d
nyorsun.
Evde olan eylerle idare ediyor, mutfak masasnda bir eyler yi
yorsunuz, peynir, biber, domates, hafif eyler. Dars parlak, ama
hafif bir rzgar var, mutfak penceresinden ieriye ocuk l klar,
gelip geen arabalarn grltsyle birlikte giriyor. Yemekten sonra
salona geiyorsunuz. Kader "ay ister misin, koyaym m?" diye so
ruyor, "bo ver ay . kahve ielim," diye yantlyorsun.
Evin iinde dolaan, nefes alan, hareket eden bu kadn varlna
bakyorsun. Yal kadnn hep gnnezden gelmeye altn kuru
mu varlndan sonra teninde yaam par lt larnn dolat canl
kanl, gen bir kadnn evde salnmas yepyeni bir ey senin iin.
Onu izliyorsun, getirdii, evin iinde estirdii bu yabanc eye bak
yorsun. zerinde senin verdiin bir ort var. bacaklar baldrlarda
kalnlayor, bu kaln. etli baldrlar seni heyecanlandryor.
Bir ara telefonla cenaze ilerini aryorsun. Kader'e sabah ok
erken geleceklenni, diye anlatyorsun, " Morga gelecekler, ben de
oraya gideceim. Sabah iin bir bilet almam lazm. Telefonla ayrtr.
sabah oradan dorudan gara giderim."
"imdi ayrt istersen. "
Aslnda aramak istemiyorsun, bugne baka b i r ey kartrmak

1 67
istemiyorsun, Kader yle deyince "Peki," diyorsun, "aradan ksn
o zaman. "
Aryor, bi letini ayrtyorsun. Telefonu kapatp "Tamam," diyor
sun, "on bire aldm."
K ader'le gz gze geliyorsunuz. Sessizlikte tuhaf bir bakma
oluyor bu. sanki gri bir bolua dnm odada bedensiz bir ift
gz, gz gze gelmi gibi. indeki dinmeyen huzursuzluu yeni
den hissediyorsun. Huzursuzluumun kayna gerekten ne, diye
kendi kendine soruyorsun.
Akam ol uyor. "Ne abuk." di yor Kader i eker gibi. "Evet."
diyorsun, "ne abuk get i . " Odada yatakta ylece yan yana uzanm
duruyorsunuz. Ama gn d arda hflf gl. ok uzaktan bir
siren sesi -ambu lans m'!- ge lip geiyor.
inden bir konuma arzusu ykseliyor. Gitmeden nce bir ey
ler sylemek, bir eyler anlatmak istiyorsun. Dorul uyorsun. "Sana
bir eyler sylemek istiyorum Kader," diyorsun. Kader de dorulu
yor. Yatan ucunda yan yana oturuyorsunuz, dizleriniz birbirine
deiyor. Ama ne syleyeceksin? Nasl syleyeceksin? Akl na do
lanlar karmakark. Kader gzlerini dikkatli dikkatli sana dikiyor.
Sessizlik uzuyor. Bir an dalyorsun, kulak larna ok uzaktan,
sanki dalgalar kyya vuruyormu gibi bir ses doluyor. B ir ey diyor
bu ses, ama ne?
Peki sen ne diyeceksin'! Kendimden umudum yok Kader, bunu
mu? Ama bu sylenir mi? Dahas bu doru mu? B unu sylemenin ar
dndaki niyetin ne olduunu gerekten bil iyor musun? Ak olmak
istiyorsun, ama bu ak olmak m? Bir sr biimde yorumlanabilir
bu szler. Seni gnnek istemiyorum, diye bile yorumlanabil i r.
Bana ne oldu hilmiyorn . bama gelen eyi bilmiyorum. Yoksa
bama hi gelmeyen mi demeliyim ? Bir ey olmu olmal diyorum.
grnmez hir kasrga geldi. gelip her eyi sprerek geti, heni de
dii11ya111n dma att.
"Ne syleyeceksin?" diyor Kader, sesindeki tela gizleyemiyor.
Gzlerini gzlerine dikiyor.
ok uzaklatm. aklara. geri dnlme: aklara siiriiklendim .
yle mi? Ama. diye dnyorum ayn :amanda, senin karma k-

1 68
man henim iin de hasit hir olay deil. Kendimi snanyor gihi lis
.ediyorm. Bir eylerin hurada yaptklarma ha,l oldu,unu hisse
diyorum . Kendimi zorluyorum, ama ne yaparsam yapaym hir gelc
cei hayal edemiyorum.
" imden sana bir eyler demek geliyor." diyorsun, "bir ey ler
sylemek istiyorum sana. Ama ne syleyel:eirni bi lemiyorum."
"inden geldii gibi syle."
Yzne bakyorsun. B aklarna hemen yant veriyor. diklei
yor. Boynunun ne kadar uzun olduunu fark edi yorsun. B ykm
duygusundan kurtulahilecek miyim ?
"Senin karma kman ne garip."
"Garip mi?"
"Beklenmedi k demem daha doru olur. Hi beklemiyordum."
"Ben de." Gl msyor. "Piman msn yoksa?"
" Hayr. tabii ki hayr. Piman olacak biri varsa bu sen olabilir
sin."
"Ben mi? Yan l yorsun. H ibir zaman piman olmayacam. Ne
imdi, ne de sonra."
Bu kadnn kendine gveni seni artyor, daha dorusu bu g
venle bu boyun emilik nasl yan yana geliyor byle. sen i asl bu
artyor.
"Bazen benim bi lmediim bir ey i bil iyonnusun hissine kap
l yorum. Yoksa o yzden mi bu kadar emin konuabil i yorsun?"
Yzne gizeml i bir hava vererek gl msyor, omuzlarn yuka
rya kaldryor, "Belki de biliyorumdur," d iyor.
lk kez bu kadar rahat davrandn gryorsun, hafif. oyuncu,
hatta ivel i .
Ciddi leiyor, "Peki, n e syleyecektin?" diye soruyor.
"Seninle karlamak benim iin de basit bir ey deildi Kader,
bunu bilmeni isterim," diyorsun, "bir de belki merak ediyorsundur
diye syleyeyim, i l k gn yaptma benzer bir eyi daha nce hi
yapmadm. Benim de seni n gibi, nasl diyeyim, adeta bama geldi."
"yi ki geldi," diye fsldyor.
"imdiye kadar." diyorsun, "dnyorum da hep saknarak. ge
ride durarak yaadm. Del icesine davrandm zamanlar oldu geri,

1 69
bir ey olsun diye kendimi tehlikenin iine atmak i stediim zamanlar
oldu. Ama gal iba bu ikisi zaten birbirini tamamlayan eylerdi.
"ekingen olduum iin deil. leri kmak, atlmak iin bir ne
denim yoktu, yle olduunu dnyordum. niversiteye balar
ken ok heyecanlydm. Evden uzaklayordum, nihayet kendi ya
amm bal yor diye dnyordum. Ama daha ilk yln sonunda
niversite dahi l her eyden soumaya baladm. Grdm her eyi
kmsyordum.
"Neyse, gemiten ya da hayal krklklarmdan bahsetmek iin
bunlar sylemiyorum, dernek istediim hibir eyi yeterince de
erli bulmadm, hibir eye gnlden kat lmadm. hibir ey istemi
yormuum, benim iin ha o, ha bu fark etmezmi gibi davrandm.
Yaamm byle get i . Hflf da yle. ama artk bir ey falan bekledi
im iin deil, sadece buna altm iin. al kanl ktan."
Susuyorsun. "Asl demek istediim," diye devam ediyorsun -ama
asl demek isted iin gerekten ne?- "demek istediim," diye yineli
yorsun, dilini toparlyorsun, "ok uzun sredir hissettiim tek ey
gszlk."
Kader sessizce dinl iyor, sen sustuktan sonra bir sre daha sessiz
kalmay srdryor. nne bakyor, szlerinin zerindeki etkisini
anlamak ister gibi gzleri yere doru eik, geni gz kapaklar be-
1 irgin, dnyor.
Peki hir dnya hala var m ? Dna atlm olsam hile hir dnya
hii/a var m ? Dnyann kendisi silinip [?tmedi mi? Ama sen rnr ol
dujfuna [?re Kader, hir dnya da var. Senin oldujfunu kahul etmek,
hir dnyann olduunu da kahul etmek demek.
Kader sana doru dnyor, gzlerini yzne dikiyor, ela gzle
rinde kk yei l prltlar gryorsun. "Al isan," diyor kararl bir
sesle, "gsz olduuna inanmyorum . Ben im sende h issettiim,
beni sana eken gszlk deildi.
"Sen byle konuunca acaba diye dnyorum beni uzaklatr
mak iin mi byle konuuyor? Beni brakmaya m alyor? By
leyse aka syleyebi l irsin, sana kzmam, gcenmem, seni sula
mam. Sana ne diyebi l i rim? Senden bir ey beklemediimi sylemi
tim. Bu doru. Ama baka bir ey daha sylemek istiyorum, sen git-

1 70
meden nce sylemek i stiyorum. Bunu da bil: Seninle birlikte olmak
istiyorum. Nasl olacak bu bilmiyorum, u anda bunu dndm
yok, ama bildiim seninle birlikte olmak i sted iim."
Elini uzatp yzn okuyorsun. Ah, diye f sldyor. sana soku
luyor, "Senin iyi hissetmeni istiyorum." diyor, "bunu nasl yapabili
rim? Seni nasl iyi hissettirebilirim? Sana nasl yardm edebi lirim?"
Kadn iindeki efkati -baka bir ad veremiyorsun buna- i l k
kez b u kadar ak biimde gsteriyor. Onun iine ilediini hissedi
yorsun. Kadnn gizi yoksa bu mu, diye dnyorsun, onda gizli
kapakl olan dediim aslnda bu mu, bu olaanst efkat duygusu
mu? Her eyin iine incitmeden nfuz eden bu geni duyarll d
nyorsun, belki diyorsun. bir de sadece hayvanlarda vardr.

Vedalayorsunuz. Buruk bir vedalama oluyor. Tuhaf. ikinizin ze

rine de bir yabanclk kyor. Sarlmanz da yle, sanki birbirinize
demekten ekiniyormusunuz gibi sarlyorsunuz. Ama sar l rken
iin iin boynunu kokluyorsun, kadnn kokusunu g almak ister
gibi iine ekiyorsun. " Dikkatli ol," diyor Kader. Karnda, yz
hemen yznn nnde, gzleri n i sana dikmi. bir szc bekli
yormu gibi . " Merak etme," diyorsun, "olurum."

Son hazrl klarn yapyorsun. Tatilde kul landn genie, omza da

geirilebilen, ask l , spor grnml antay yatan a ltndan, baba
annenin bir zamanlar -bir zamanlar? sanki imdiden ok eskide kal
m gibi, dahas sanki zaman eski klan bir ey olmu gibi- koymu
olduu yerden alyorsun. On mu, on be mi, yl lardr orada bekle
yen bir anta iin son aylar ne kadar da youn geiyor. B i rka para
eyay iine yerletiriyorsun. En fazla bir hafta kalrm, diye d
nyorsun, ama ne olur ne olmaz, belki bir aks i l i k olur d iye fazladan
eya koyuyorsun. Serin olacan dnerek bir kazakla. ince ku
matan, sonbaharl k montu iine eklemeyi ihmal etmiyorsun.

171
 Cenaze arabas sabah erkenden morgun orada olacak. Erken
kalk yorsun. nce hastane morguna, oradan otogara gideceksin.
antan alyorsun. Unuttuun bir ey var m diye son bir kontrol ya
pyorsun. Eve gz gezdiriyorsun. Pencereleri kapyor, fileri eki
yor, sigortalar i ndiri yorsun. Ayakkablarn giyip dar kyorsun.
Kapy kilitliyor, dardaki doalgaz ile su vanasn kapyorsun.
H ava bulutlu, ara sra gne bulutlarn aras na giriyor, bulutla
rn arasndan ktnda ortal yine gl bir parlakla bouyor.
Morg hastane binalarnn uzanda tek katl byk bir bina. Birka
basamak lk merdiven kldktan sonra binaya giriliyor. Merdiven
ler glgelik, aada. iki yanda duvar boyunca uzanan al l klarda
sereler tyor. Merdivenlere oturuyor, austos bitiyor diye d
nyorsun. yazn son gnleri hunl ar.
Cenaze arabas geli yor, Yeil Ccna:c leri diye aracn i k i ya
nnda kocaman yazlarla yazyor. Geni, beyaz bir ara. Yan larna
doru yryorsun. Giriin hemen yanndaki aralara ayrlm ksma
park edip, aratan iniyorlar. k i kiiler. El skyorsunuz.
ofr sen yalarnda orta boylu, gbekli ama salam yap l , ya
nndakiyse, hareketlerinden, duruundan yardmcs olduu anla
lan, ok daha gen biri. kisi de arbal davranyor, gerekmedike
konumuyor. Sen kendini daha ok eya tamaya gelmi gibi dav
ranan kii ler bulmaya hazrlamtn, ama yle deiller.
Morgdan ly al yor, sedyenin zerinde karyorlar. M inib
sn arka kaplar a lnca darya souk bir hava vuruyor. erde
sedyeye benzer, duvara monte edilmi, tane elik parlaklnda
metal sra var. kisi st ste bir duvarda, dier ek kalansa, ikisinin
arasna gelecek biimde kar duvarda. Babaanneyi (ama artk ba
baanne olmadna gre babaannenin ya da bir zamanlar babaanne
olan kiinin lsn) kar duvardaki tek l i ranzaya yerletiriyorlar.
"ki cenazemiz daha var," diye aklama yapyor ofr, yerle
tirme ilemi bittikten, kaplar kapattktan sonra, "birini Konya'ya,
dierini Malatya'ya gtreceiz. S izinkini Konya'dan dnte geti
receim. Yan i , bu demek k i , bir aks i l i k olmazsa, molalar da katar
sak yarn akama orada olurum. Ben yaklarken zaten sizi ararm."
Cep telefonlarnz karlkl alp veriyorsunuz.

1 72
 Onlar gittikten sonra hastane bahesinin bfesinde kahvalt ya
pyor, ay iiyor, bir sre dinleniyorsun. Hastane yava yava kala
balklayor, tela, koturma, i bal yor. nsanlarn hepsi gzne iki
bklm grnyor.
Sabah trafiinde gara varn bir saati buluyor, neyse ki Aksa
ray'dan sonra metroyu kullandn, yoksa yol ok daha uzard.
Otobs gar kalabal k, tela, karmaa ve uultu iinde. Gidip bi
letini alyorsun. Byklne, yksek tavanna karn havasz. kt
kokan salonu geip darya, peronlarn olduu yere kyorsun.
Aracnn yanaaca perona yryor, beklemeye balyorsun. Etraf
kalabalk. Kasketli, tespihli, el leri arkada ky l klkl erkekler, ky
kyafetl i . beyaz tl bentlerini azlarna dolam kad nlar var. Salonu
dardan ayran byk, renkli camlarn nne kutu lar. uval lar,
bohalar y lm. evrelerinde ikili. l insanlar kmelenmi. Sa
tclar, hamallar dolayor, kalkan bir otobsn yeri ni hemen bir son
raki otobs alyor. Yank tenl i . gneten ya da rzgardan krm
sert yzler gryorsun. B u yank tenler sana gidecein yeri nceden
bildiriyor, dalar, dzlkler, kent olmayan bir yer.
Bir yerde bar ar sesleri geliyor. En hyk asker hizim
asker sesleri ykseliyor. Askere gitme vakti olsa gerek, biri lerini ba
ra ara yolcu ediyorlar. B i rden az i lerindeki grltl kalabal
n iinden bir gvdenin havaya doru ykseldiini gryorsun:
gvde ykseliyor, tepede ar ar yana doru dnyor, kol lar g
szce tutunmak iin bir yer aryor. iki yana genie al yor, en yk
sek noktada bu biimde sanki bir an donuyor, ardndan glen, ba
ran, kahkahalar atan kalabaln iine hzla dp kayboluyor.
Vakit yaklatka gerginliin iyice artyor. Akl na ok anlamsz
bir i yaptn dncesi geliyor, bu kadar yolu alp -bi let giesinde
kinin sylediine gre on yedi saat, on yedi saat!- pek anmsamad
n, asl nda hi bilmediin bir yere niin gidiyorsun? Anlamsz ya
da deil, ama artk yola ktn bile. Karnndaki ar artmaya balyor.
Sonunda on bir otobs, senin otobsn, y i rmi dakikalk bir ge
cikmeyle geliyor. B i r kazadan sz edildiini duyuyorsun, stanbul
giriinde kaza olmu, o yzden trafik kilitlenmi.
antan veriyor, geip yerine oturuyorsun. Ortalarda, cam ke-

1 73
narnda bir yer. Dierleri de yava yava yerini alyor. Otobs dolu
yor. Tam arkana ocuklu bir aile biniyor. K adnn kucanda bir be
bek var. Bebek, yedi-sekiz yanda bir olan ocuu, anne baba hep
birlikte i k i kiilik koltukta yolculuk edecekler, yle grnyor. Be
bek yol boyunca alamaz diye umut ediyorsun. Neyse ki otobs ge
ni, koltuk aralar dar dei l . Yan na genten, irice biri gelip oturu
yor, " Merhaba," diyor, merhaba dey ip selamna kar l k veriyorsun.
B irbi rinizi szyorsunuz, sonra nnze dnyorsunuz.
Yola kmanz on ikiyi buluyor. Muavin aa, da yolcu kalma
sn, diye baryor, ieri girip yolcu lar kontrol ediyor. Otobs geri
geri kyor, perondaki, pencerenin d ndaki insanl ar otobsn
iindeki lere el sallyor. El sal layan birlerini grmek nedense houna
gidiyor. Yola koyuluyorsunuz.
Yannda oturan esmer, gen i yzl yolcuyla yol boyu tek tk,
birka kel ime konuuyorsunuz. Anlalan o da seni n gibi pek ko
nukan deil. Bu iyi, diye dnyorsun. Zaten yolun ounda uyu
yor.
Kentin iinden geiyorsunuz. Boaz kprsn, kprnn al
tnda masmavi parltl arla gz alan denizi geride brakyorsunuz.
Otobsn nnde tavana as l kk televizyon alyor. Bir Trk
filmi oynuyor. B aklarn dardan ieri evirdiinde gzn filme
tak l yor. B ir sre sonra otobs tek dze bir ritme kavuuyor, pence
renin d ndaki grntler geriye doru akp gidiyor.
Kuzey M armara'n n yemyei l , gr ormanlk tepelerinden, m
srlarn. budaylarn olgunlat tarlalarn kenarndan, imento ya
da kimya fabrikalarn n nnden geiyorsunuz. Anayol kysnda
yars bitmi ama iine imdiden yerleilmi inaat halindeki evle
rin. tepelere doru ina edilmi v i l lalarn, otlayan kuzu, inek ya da
atlarn, benzinliklerin. lokantalarn. teneke tabelalar zerinde kr
mz boyayla et mangal ku::u yaz larnn, kylerle kasabalarn nn
den geiyorsunuz.
Bu geni, canl renkli dzlkler, glgeli yei l tepeler yava ya
va yerini Anadolu'nun boz rengine, boz dzlklere, alak tepele
re brakyor. B i rbirine benzer ynla kk kentle kasabadan gei
yorsunuz: geni meydan, tek bir uzun cadde, yol boyu dkkanlar,

1 74
kk maazalar, yolun gerisinde, iki yanda st ste ykselen apart
manlar. B iri akam altda, dieri gece on birde olmak zere iki mo
la veriyorsunuz. Gece bir orba i iyorsun. Bebek gece boyunca bir
ka kez al yor, ama annesi -zayf, ipince bir kadn- fsldayarak
bir n i nn i syl yor, ninni ie yaryor, bebek ninniyi duyduu her se
ferinde alamas kesiliyor. Byk ocuu koridora yatryorlar. Al
tna bir battaniye, stne de bir rt seri l i ocuk gece boyu koridor
da ml ml uyuyor. Yolculuk giderek yorucu hale geliyor. ne uzun
bir yol bu diye dnyorsun, ne eki lmez bir yol. Geceyi horlama
lar, ksrmeler, bebek alaylar eliinde yar uyku lu, yar uyank
geiriyorsun. gibi ban yana doru krlyor.
ki saate yakn, den kafan ara ara dzelerek uyuyorsun. Uyan
dnda boynun fec i aryor, salyalarn akm. Ayn zamanda tuvale
tin var. Otobste tuvalet yok, molay beklemen gerekiyor. Saat bei
geiyor. Yannda oturan adamn ba ne dm, boazndan hafif
hafif horultular yksel iyor. Geni pencerenin dnda gn yumuak
a sklyor. Hala yar karanl k iindeki tepelerin zerinde altlar
pembe bir kla parlayan kk, beyaz bulut paralar duruyor.
Yarm saat sonra mola veriyorsunuz. Tuvalete gidiyorsun. Mo
l a yerinde, geni, tek katl, n cephesi tmyle cam kapl binann
nnde yryor, bacaklarn altryorsun. Gne douyor. B ir s
re gnei n douunu, havann ar ar aydnlanmasn seyrediyor
sun. Sonra kk salondaki bir bfeden kahvaltlk bir eyler alyor,
kahvaltn yapyorsun.
Otobs yeniden hareket ediyor, ofr bir mzik koyuyor, manza
rann yeniden, bir kez daha deimi olduunu fark ediyorsun. Da
lar giderek ykseliyor, plaklayor. Boz renklerine cansz, grimsi
bir ey katl yor. "Neredeyiz?" diye soruyorsun yanndaki ne, " Ma
latya'ya gel i yoruz," diye yantlyor.
Yukarda iri, tek para halinde toplanan grimsi, krem rengi bu
lutlar gryorsun. Bulutlarn glgeleri plak dalara dyor.
Yollar daralyor, giderek bozuluyor. Otobs bazen neredeyse
bir uurumun kenarndan -camdan baktnda bazen yolu deil,
yalnzca altnda uzanan derin boluu grdne gre stnden de
diyebilirsin- geiyor.

1 75
 Yapm halindeki bir yola girdiinizde ocuk alamaya balyor.
Bu kez ninni i e yaramyor. annesi ocuu srekli sallamak zorunda
kalyor. Yol boyunca tek katl, iki kat l , boyas atm ev ler sralan
yor: bir su tulumbasnn yan nda biri oturmu, ky l kadnlar bir
meyve aacnn altnda toplanm -derme atma, gecekondumsu
evlerden sonra birden bir para, capcanl yeil l i k- i k i karde yol ke
narndan davarlar geiriyor, tarlayla uraan yal bir kadn -her
halde yal, giysi leri , duruu iinde aslnda ya hi belli dei l- ei l
mi tarlayla urayor.
Bombo. dz, grimsi boz alanlar dar yolun iki yannda uzanyor.
Altndan clz bir nehrin akt bir kprnn giriinde durduru
luyorsunuz. lk kez sabaha kar . moladan nce, Sivas'n giriinde.
yol kenarnda durdurulmutunuz. Jandarmalar otobse girip kim
l ikleri toplam, az sonra geri getirmiti.
Bu kez uzun sryor, kolundaki eritlerden baavu olduunu
kardn bir asker ofrle konuuyor, erkekler aa insin diye
emir veriyor. M uav in otobsn iine doru tekrarlyor. Erkekler
aaya iniyor, birka homurdanyor. Ama aslnda herkes alkn
grnyor. Dorusu daha nce sava blgesi olduu bell i olan bir
yerde hi durduru lmam olsan bile sen de al kn grnyorsun.
Erkekler otobsn kenar boyunca dizli yor.
K arakol, kk, tek katl bir yap, yolun tam kenarnda. Karako
lun nnde kum uvallarndan kk bir siper oluturulmu. nn
de bir panzer var. ki asker yapnn nnde, askerde karda, yol
kenarnda. B i r asker kiml iklerinizi topluyor. Dieri otobs kontrol
ediyor, bir bakas bagaj blmn.
Nehir c l z olmasna ramen kenarnda kprnn ayaklarndan
balayarak kk bir orman grnm uzanyor, ince kavaklar, dal
lar yere kadar inen salkmst ler, adam boyunda ince, uzun otlar
rzgarda hafif hafif hrdyorlar.
Binda'a kadar iki ev i rme noktasndan daha geiyorsunuz.
Btn bunlarda bir yandan adet yerin i bulsun diye yaplyormu gi
bi bir hava, bir tekdzelik var.
Elaz'da koltuk arkadan i n iyor. On be daki ka mola veriyor,
ardndan yeniden yola koyuluyorsunuz. B i r sre nehir kenar bo-

1 76
yunca ilerl iyorsunuz. Tunceli sapanda bir kme yolcu daha iniyor.
Yola devam ediyorsunuz.
plak, yksek dalara, bombo uzayan plak dzlklere, ya
nndan getiiniz bulank, amurlu nehirlere bakyorsun.
Binda'n giriinde neden buraya B inda dedi klerini anl yor
sun. evresi iri l i ufakl , yksek dalarla evri l i . gerekten binler
ceymi gibi kentin kurulduu dz ovann stne doru eilmiler.
Dalarn bazlarnn zirvesinde kar var.
Karn arn artyor. Uzun srmez herhalde, diye dnyorsun,
birka gn iinde bu i biter. B i rka gn dayanabi l i rim. ten ie ise
unu diyorsun: Kadnn ls bir ic yaras n. bu gerekten bir son
olsun. Yaammn imdiye kadar olan blmnden bana kalan bo,
kuru bir kabuktu. Bu kabuk da lsn. bir yaran n kabuu gibi dk
lp gitsin, iinde olan neyse ortaya ksn.

B i nda'da iniyor. Dzova'ya gidecek minibs bekliyorsun. Yarm

ya da bir saat sonra diyorlar. Saate bakyorsun, dokuza geliyor. Yol
culuk y irmi saatten fazla srm. B u kadar yola nasl dayandna
ayorsun. Sersem gibisin. B iraz yrmenin iyi geleceini dn
yorsun. Otogarn dna kyor -zaten alak duvarlarla evrili, be
al otobslk kk bir alan- caddenin sonuna kadar gidip geri gel i
yorsun. -drt katl apartmanlar, sral dkkanlar, kahvenin nnde
oturup gel ip geene bakan, ou yal erkekler. Dalar karrsak,
diye dnyorsun, aslnda Kkekmece'den ya da stanbul'un bir
baka kenar semtinden ok farkl grnmyor. Otogara geri dn
yorsun. Otogarla etraf satc ocuklarla dolu. erde bir-iki ocuk el
lerinde kum arabalaryla eya tamak iin dolayorlar.
M in i bs soruyorsun, imdiden bir saat oldu. Dolunca kalkar
diyor tedeki ay ocanda, hasr taburelerin zerinde oturanlardan
kara bykl, iri gbek l i biri. Ne zaman dolacana il ikin sorunu
"Belli olmaz," diye yantlyor, "bir saat de srebi l i r, iki saat de." Ga
rn hemen dnda grdn taksilerin yanna gidiyorsun. Biri hzl
ad mlarla gel iyor, alvarl , ama zerinde mor renkl i , gze batacak

1 77
kadar parlak bir gmlek var. "Nereye?" diye soruyor. Sylyorsun,
tutar soruyorsun. Anlayorsunuz.
B i r yan da, bir yan uurum olan bozuk, dar bir yolda bir bu
uk saatlik bir yolculuk yapyorsunuz. Bir ara bir askeri konvoy ge
iyor, kenara geip gemelerin i bekl iyorsunuz. Src dudaklarn
kaplayan byklar altndan kendi dil inde syleniyor. Yol boyu ko
nuuyor. Yolun solunda, aada geni bir neh ir kprerek, glce
akyor, bazen yolun baya yaknna kadar gel iyor. Sonunda dm
dz, yeil bir dzl e kyorsunuz. Tabelay gryorsun: Dzova,
Nfus: 3724, Rakm: 1050. Yolun iki yannda tarlalar, tek tk bahe
l i , tek katl ky ev leri beliriyor. Gi rite yei l l ik ler iinde bir kontrol
noktasnda taksici kend il iinden duruyor. nip kulbemsi ta binaya
giriyorsunuz. Masann arkas ndaki astsubay gel i nedenini, ne ka
dar kalaca n soruyor. el inde tuttuu kimliine bakyor, yanndaki
askere yaz diyor, o da nfus bilgi lerini, ziyaret nedenini, giri tarihi
n i , ka gn kalmay planlad n bir otel katibi gibi deftere kaydedi
yor. Aslnda askerin nnde bir bi lgisayar var, ama nedense ona de
i l , deftere kaydediyor.
Astsubay kimliini elinde sallayarak "stanbul'da mezar m kal
mad?" diye soruyor.
"Dorusu kalmad," diye yantl yorsun. Dalga geip gemedi
ini anlamak ister gibi sana bakyor.
"Anam mezar bulamadmzdan," diye devam ediyorsun, "ba
bamn mezarna gmmtk. Mezarlar bile art k i k i katl, belki
katl lar bile vardr."
Ne ayaksn der gibi batan aa seni szyor. "yi yere getir
m isin o zaman," diyor sonra hafife srtarak, "burada her yer me
zarl k say lr."
K i m l iini geri veriyor.
Sonunda Dzova'ya varm oluyorsun.

1 78
il
KK, TEK KANATLI pencereden gelen gn ieriyi dolduru
yor. Darda parlak bir gn var. Sereler ldrm gibi tyor. n
ce uzaktan geliyor, bir sesler okl uu biiminde, yaklatka dei
erek, kl ktan k la brnerek, en sonunda pencerenin hemen d
ndaki bu cv l cvl t lere dnerek. Ne diyorlar, halayan gn
yepyeni hir gn, halayan gn yepyeni hir gii11. yle mi? Belki k
la balamak gerek irdi. sana imdi bir an sessiz evde. arka odada. ya
takta, ocukluunun leden sonralarnn tlsel n anmsatan
kla, hafif, uucu, saydam gn yla.
Aadan gelen ayak seslerini, seslenmeleri iit iyorsun. B i l in
cin a lyor, nerede olduunu karyorsun : Halann ev indesin. Yat
tn yere ramen -stnde yn yatak olan tek kiilik demir somya
rahat bir uyku ekmisin. ok mu ge oldu? El leri n, yzn, tm be
denin imi.
Giyinip aaya iniyorsun. Evin dem ir kaps ak. Eniten da
rdaki sraya oturmu, gazete okuyor. Tuvalete gidiyorsun, ardndan
baheye kyorsun. "Gnaydn paam," diyor seni grnce Enite,
"gel gel, gel otur." Sylediini yapyorsun, yanna gidip oturuyor
sun. Dnden heri nedense sana paam diye sesleniyor. bu tuhafna
gidiyor. H alan mutfaktan kyor. Ar ar, iki yana sallanarak yak
layor. Masaya varmadan nce bir an duruyor, sana bak yor, seni
szyor. glmseyerek kafasn sall yor, soruyor: " Yerin eyi miydi?
Rahat uyudun?" "Sa ol Hala," diye yantl yorsun. "ok rahat uyu
dum."
Halan yllardr, babann cenazesinden beri grmedin. Zaten gr
dn zamanlarn says snrl, ok az. Dn akam uzun sre tl
bendinin ucuyla gzyalarn si lerek sessiz sessiz alad. Avu ile-

181
riyle yzn okad. Neden aladn sordun. Kendi dil inde yok,
yok, ded i . ktii hir eyden de,il anlamna gelen bir eyler mrldand.
Ona baban anmsatyor olmalsn, hem zntden hem sevinten
alyor olmal.
Fecira Hala altmlarnn banda. ksa boylu. iman, sessiz bir
kadn. Dalgn bir grn var. Enite -Memed Enite- ise ondan
be-alt ya daha byk, bi rka santim daha uzun, karsnn aksine
zayf, salar, byklar krlam. km grnyor, ama grn
nn aksine nee l i . stnde bir takn el bise var. Kravat bile takm .
Bahe kk, i inde birka,: meyve aac var. Kapnn hemen
nnde duvara bitiik bir ardak. <;ardan altndaysa elle at ld
bell i tahta bir srayla tahta bir masa var. Bir kede kk bir kmes
duruyor. B irka tavukla horoz etrafta dolayor. H alan geni bir tep
side kahvalt l k larla kagel iyor. tereyayla kartrlm kelek,
bal , siyah zeytin, tandr ekmei, byk cam bardakta ay, masann
zerine diziyor.
"S iz'!" diye soruyorsun.
"ok oldu," diyor Memed Enite, "biz almz, gn sknce
uyan rz. " nce, titrek bir sesi var, "Sen doya doya ye paam . "
Yemee balyorsun, halan yanna geliyor, ardan ucuna ilii
yor, yemek yerken seni izliyor, ayn bitince zahmet etme demeye
kalmadan ayn doldurup getiriyor. Daha fazla yiyemiyorsun. " B i
raz daha ye," diye srar ediyorlar, "o yzden byle zay fsn." "Yok,
doydum." H alan sofray kaldrmaya yardm etmene izin vermiyor.
Masann stnde sineklerle karncalar dolayor. B i r sere ma
sann uzaktaki ucuna konuyor. boynunu dikletirip hzl hzl etrafa
bakyor, bir krnty gagalayp uuyor.
Memed Enite cenazenin ne zaman geleceini soruyor, "len
burada olmas lazm," diye yantlyorsun.
"yi," diyor. "iyi. Akama gtrr. gmeriz o zaman. Ben bura
daki ileri hallettim. B ir-iki gn iinde mezarn da yaparz."
Dn de bugn de pek konuacak bir eyiniz olmadndan araya
ou zaman uzun sessizlikler g iriyor. Sana bakp glmsyorlar,
sessizliklerin arasnda "Ee?" diye soruyorlar, kafalarn ar ar sal
l yorlar. B ir yandan seni fazla rahatsz etmemeye alyorlar. Ger-

1 82
ek bir misafir gibi hissediyorsun: B urada olduun srece her ey se
nin iin. evin asl sahibi sensin. Dn akamn ounu televizyon izle
yerek geirdiniz. Akam yemei vaktinde halann k zyla kocas ge l
di, alt yanda olduunu rendiin kk kzlaryla beraber. Bir
li kte yemek yediniz, televizyon izlediniz, on olmadan gittiler. H alan
la Memed Enite erkenden yatnca, sen de erkenden yataa girdin.
Uykunun gelmesi seni artt, hemen uyudun. Bir ara gece uyand n.
ortalkta t yoktu, hayvan sesi bile. yaln zca bir sl a ya da fleme
ye benzer bell i bel irsiz bir ses vard, belki rzgr. sonra yeniden uy
kuya daldn.
"Ne yapalm, halm m?" diye soruyor Mened Enite.
"Nereye?"
"Kahveye gidelim. bir milleti giir. m i l let seni grsn."
M i lleti grmek? Buraya gelirken tm bu insanlarla ne yapaca
n, nas l konuacan hi dnmemitin. Kafanda kurduun bi
imiyle buraya kadar gel iyor. babaanneyi gmyor. sonra geri d
nyordun. Geri kalan her ey bel irsizdi, glgelerden oluuyordu.
Ama bunlar glge deil . gerek insanlar. Akln kurcalamaya bal
yor, tm bu kalabalkla ne yapacaks n. zamann nasl geireceksin?
Bunlar hi dnmemitin.
kmadan Memed Enite'yle Hala konuuyorlar. Cenaze iin bir
yemek vermek gerekiyor. onu tartyorlar. adete gre nc gn
cenaze sahibinin yemek datmas gerekiyormu. Sen biraz geciktin.
ama buna ramen demek yine de yapmak gerekiyor. Bu durumda bu
rada olacak, nas l yapacaklarn kararlatryorlar.
karken Fecira Hala bahe kapsna kadar geliyor, sizi uurlu
yor. "Xatr b tu," diyor Memed Enite, selam verir gibi elini hafife
kaldryor, "Xerweiyi so, bi," diye yantl yor Hala, sana kar l k ol
sun diye de "He, grrz olum," diyor, siz yola karken kapnn
dna kadar gel iyor. Dar, patikams yoldan inerken arkada bir sre
daha diki len. gerinizden bakan varln hissediyorsun.
Mahalle, aralarnda -be metre boluklar bu lunan tek ya da
iki katl baheli ev !erle ok hafif bir eim zerinde kurulmu. Dzo
va byle dank be-alt mahalleden oluuyor. Etraf aalk, bahe
lerin derme atma itlerinden meyve aalar darya doru sark-

1 83
yor -toprakta ezilmi inci rler, dutlar var. elmalar olgunlam, sar,
krmz, iri parlyorlar- evredeyse baheler, kk bostanlar, yeni
ekilmi buday tarlalar uzanyor. leye kadar ana yolun yan bo
yunca uzanan neh ir yerleim yerinin kenarndan geiyor, sonra kv
r lp uzaklaarak ovann ortasndan yoluna devam ediyor. Nehir ke
narlar gr bir yqi l l ikle kapl.
Ama geri kalan her yer orak, hele ovann bitimine doru her
yer btnyle orak layor, ovay saran alak, kra tepeler, onlarn
arkasndan art arda ykselen, zirveleri karlarla kapl dalar da p
lak. Tepelerin yalnzca bir ksmnda yer yer aalk blgeler var.
tede bir tepenin eteinde evresi duvarlar, di ken l i tellerle ev
ri l i geni bir yap var. B i r yol hir-iki yerde hafife kvrlarak oraya
doru gidiyor.
" uras askeriye herhalde. iiyle mi?" diye soruyorsun.
Memed Enite giisterdiin yere bakyor, sonra yeniden nne
dnyor, "He, karakol," diye yantlyor.
On dakikalk bir yryten sonra ana caddeye iniyorsunuz.
Yan yana dkkanlar sralanm. market. kasap, tekel bayii, berber,
giysi satan bir dkkan, bir nternet kafe . . . Geen birka kiiyle se
lamlayorsunuz. B i rka ocuk bir dkkann nnde toplanm. tar
tyormu gibi grltyle konuuyor. gen kz, herhalde on bq
on alt yalarnda, kot pantolonlar, parlak etekleri, ksa kol lu, dar
bluzlaryla kol kola geiyorlar. Geerken seni szyorlar, sen de on
lar. Gzlerini krpmadan dikkatle sana bakyorlar, gzlerinin ileri
parlyor. Tam yanndan geerken kkrdayarak gl yorlar. Memed
Enite'nin houna gidiyor bu, "Ne glyorsunuz zilliler," diye sesle
niyor arkalarndan.
Yolun teki ucuna doru yryorsunuz. Zaten ok ksa. en faz
la elli metre l ik bir cadde, kahveye gel iyorsunuz. Kahvenin nnde
ki eski model arabalarn iinden plakas yurtdndan geldii anla
lan pahal bir araba, bir cip gze arpyor. Memed Enite cipe baka
rak "Oo bizim kr de buradaym," diyor. Etrafta bir pol is araba
syla bir-iki taksi dnda baka ara yok. Yolun az i lersinde bir pan
zer duruyor.
Kahvenin yar ak tahta kapsndan geip bahesine giriyorsu-

1 84
uz. Merhaba deyi p bir masaya doru yaklayorsunuz. Masa<la
kii var. de krlam salaryla benzer yalarda, e l l i i le altm
arasnda " Merhaba, ho gelmisiniz." diyorlar. Oturuyorsunuz. Our
nadan nce hepsiyle el skyorsun. Soruyorlar: " B u arkada kim
dir, kimlerdendir?"
Bir tanesi , iyi giyimiyle zaten farkl grnen. iri yar . sinekkay
d tral olan, cipin sahibi. A lmanya'dan gelm i. Btn sandalyeyi,
hatta masay kaplyor, ama bu sadece iri oluundan de i l , havasn
dan, grltl konumasndan da kaynak lanyor. Elli alt yanday
m, emekli olmu, buraya dnp ycrlqreye karar vermi. imdi
burada kendisine bir ev yaptryormu. Elbette uzaktan bir akraba.
Baban ok iyi tandn syl liyor. nas l iyi. <.!eerli bir insan oldu
undan bahsediyor, ocuk olduun zamandan sz ediyor. "Sen o za
man u kadar bir eydin," diyor. Dier ikisi kasketlerini geriye at
m, ubuklu sigaralar. imdiden burumu. kk yanaklaryla al
ak sesle, mrlyorlarm gibi konuuyor. Aslnda im<liye kadar, bu
Almanya'dan gelenin konumas dnda. gr l t diyebi lecein bir
eyi burada hi iitmedin. Her ey bir sessizlikle yavalk iinde
olup bitiyor.
Masadakiler doal olarak kendi dil lerinde konuuyorlar, ama
sana bakp pek anlamadn akllarna gel ince Trkeye dnyorlar,
tabii birazdan yeniden kendi d i l lerine. Dier masalarda ikili l
kmeler var, kimi kat oynuyor, kimi domino. Ara ara biri leri gel i
yor. Her gelenle tokalayor, karlkl hal hatr soruyorsunuz. Ge
nel l ikle dinliyorsun, biri soru sorduunda yant veriyorsun. B i r ara
kan bana hcum etmi gibi hissediyorsun, akaklarn zonkluyor,
gzlerin kapanyor. Grdn eyler olaan yaknlk lar iindeler
ama ayn zamanda ibkey bir yzeye den grntler gibi senden
uzaklayor. Sanki havada insanlarn ya da nesnelerin arasn daha
aan, boluk larn genileten, uzaklklarn arttran bir ey vann
gibi. Herhalde, diyorsun, hava arpt.
Sorulara yant venneye, konumalara katlmaya, glmsemeye
alrken iin iin rahatsz oluyorsun. Bunlar aslnda gelmeleri n i ,
gel i p kapn almalarn istemed iin insanlar, hatta kapn almala
rndan korktuun insanlar. Korkmak m? Evet, tpk yakalanmaktan

1 85
korkan birisi gibi korkmak. Cann asl skansa onlarn kaplarnn
sana sonuna kadar a k olduunu grmen.
Kendi kendine buraya kendi istei mle gelmedim ki, diyorsun,
ama bunun doru olmadn biliyorsun. Buraya gelmeyi sen i ste
din, ya da en azndan senin bir paran ya da sendeki bir ey istedi .
Kahvede iki saatten fazla oturuyorsunuz, sonra "kalm," di
yor Memed Enite, "kalm, etraf gr. sonra benim damadn dk
kanna urayal m."
kyorsunuz. Hafif bir rzgar esiyor. Rzgar i y i gel iyor, a
kaklarnn zonklamas geiyor. ama atein varm gibi hissediyor
sun. B i rka kiiyle yeniden selam tayorsunuz. bir dkkann nn
de oturan biri sesleniyor. hir eyler diyor. Burada yaplacaklarn bu
kadar olduunu karman zor deil: kahvede oturmak. ene almak,
bu yolda i leri geri yrmek. birine uramak . . .
Cadde zerinden tam tehizatl , elik zrhlar . balarnda kask
lar, el lerinde yar otomatik si lahlaryla birka polis geiyor. Geer
ken ikinizi de batan aaya szyorlar. Baklar donuk, dik. d
manca. B i r tanesi azn iyice aa aa sakz iniyor. Memed Eni
te'ye dnyorsun, ba eik, yere bakyor, baka eyler dnyor
mu gibi bir hali var.
Damadn dkkan arka caddedeki bir hrdavat dkkan . Sizi
ayaa kalkarak kar lyor. B i r taburenin stnde oturan biri daha
var, bir mteri. kisiyle de tokalayorsun. Karlkl hal hatr soru
yorsunuz. Damat -Zeynel- ok uzun boylu, iri yar, kocaman bir
kafas olan krk yalarnda bir adam. Be-alt metrekarelik dkkan
neredeyse kapl yor. Hareketl i , nee l i bir tip, yksek sesle konuu
yor, espriler yapyor.
Dn akam geldik lerinde stanbul gnlerinden sz etm iti, bir
sr i yapm, inaatlarda alm, kahvec i l ik yapm, pazarda kot
satm. Aslnda lise mezunu, memur olmak istemi, snavlara birka
kez girmi ama kazanamam. Buraya dnnce bu dkkan am.
Ayn zamanda boyaclk, svaclk gibi i ler yapyor.
"Ee, nas l buldun buray?" diye soruyor, sana biraz turist mu
amelesi yapyor.
"Gzel," diyorsun.

1 86
 Mehur olan bir mesire yerinden sz ediyor. "Suyu," d iyor. "yaz
k buz gibidir. " M teri araya g i ri yor: "Elini sokamazsn, yle so
uk. Karpuzu koy, i k i dakikada atlar, rak y koy, annda buz olur. "
Halanla kocasnn yedi ocuklar olmu. drt erkek kz. En
by, ilk doan bir hastal ktan on beine gelmeden lm. B y
tlm, sar ereve iinde bir ba fotorafyla kyde derenin kena
rnda ekilmi soluk bir polaroid fotoraf senin yattn odann, ya
tan karsndaki sar duvarnda as l. Dier kardeler birka kente
dalm, bunlarn iinde Almanya i le Av usturya'nn kentleri de var.
Burada tek kalan ortanca kzlarndan Fidan (aslnda sen kolayna
geldii iin yle diyorsun, onlarsa Fidane ya da Fide diyorlar). Zey
nel onun kocas , ayn zamanda uzaktan hir akrabas, bilmem neyi
nin nesi . Zeynel ile Fidan'n iki ocuu var. Dn grdn kk
kz ocuu, iek'le, gelmeyen on alt snda bir erkek ocuu, Ziya.
M teri gidiyor. Zeynel yeni ay sylyor. "B urada," diye anla
tyor, "aslnda yapacak pek bir i yoktur. yle ky lk ileri zaten
kalmad , ne davar var, ne tarla. B iraz bostanlkla buday tarlas var
dr. O da yalnz kiinin kendisine yetecek kadardr. Zaten fazlas g
ze batar. Her ey bel l idir burada, yiyecek miktarlar da. olmayn
ca ne yaparsn, oturur ene yaparsn. M i l let de yle yapar, oturur,
btn gn ene alar, byle aa yukar dolar durur."
Zeynel'de buraya kar bir kmseme h issediyorsun. Ya da se
nin karnda yle konuuyor, tam olarak buraya, bu kylk yere,
taraya ait olmadn belirtmek istiyor.
"nsan insan iindir," diyor Memed Enite, "bir ift laf edecek
sin, konuacaksn ki muhabbet, dostluk tazelensin." Ama belki k
mseme olarak sezdiin Memed Enite'yle Zeynel arasnda bir e
kimedir. "Eskiden ok gzeldi buralar," diye srdryor Memed
Enite, "eskisi gibi deil tabi i, ama halii gzeldir. imdi herkes e
h i rde yaamak istiyor. Ama sen syle paam, sen ehirden gel iyor
sun, ehirde burann havas, suyu, gzellii var m, bulunur mu?"
Yant yerine glmseyip kafan sall yorsun. Az sonra gen bir
erkek ocuu dkkana giriyor, zayf, ince, sert yz hatlarna sahip,
kalar atk, esmer, hatta kara bir ocuk. Zeynel'in olu, Ziya, toka
layorsunuz. B ir-iki soru soruyorsun, ksa ksa yant veriyor. Lise

1 87
ikiye getiini sylyor, " Dersler iyi," diye kestiriyor. B i raz geride
bir keye geiyor, ayakta dikiliyor, size bakyor. Dik baklarn
yznde h issediyorsun.
B i r ara cenazeyi getiren ofr aryorsun. Tuncel i'yi getiini
sylyor. " Herhalde," diyor, "bir-iki saat i inde orada olurum. " Ba
ka eyler de sylyor, konukan bir adam, ama czrtlar iinde ne
dediini anlamyorsun. Cep telefonlar pek iyi almyor.

Cenaze arabas te geliyor. Kahvenin nne park edi yor. Ada

m karl yorsunuz. ofr. Memed Enite. sen bir lokantaya giriyor
sunuz. Drt-be masal kk. sineklerin uuup durduu bir yer.
ofre yemek smarlyorsun. nce orba istiyor -i kembe- sonra
bir et yemei -halama- yanna pi lav. iecek iinse byk bir bar
dakta ayran. Sen hir mercimek orbas sylyorsun. Aslnda a de
ilsin. zaten barsak larnn durumu iyi deil, ama adam yal nz b
rakmamak gerekir diye dnyorsun. Memed Enite ise bir ey ye
miyor. kendine yalnzca souk bir ayran sylyor. ofr itah l . a
zn iyice doldura doldura yiyor. "Et bel l i ok taze." diyor. "nefis."
Yemekten sonra aylarnz ierken ald yolu anlatyor: "Yol
iyi geti , ok kr kazasz belasz geld ik." Memed Enite'nin sorusu
zerine. "Ben Gmhanel iyim." diye srdryor, "buralar pek bil
mem. Malatya'y bilirim, Kars' bil irim. Askerl iimi Kars'ta yaptm."
ofr yorgun grnyor. Buraya varmas sanki haftalar sr
m. sakallar uzam. y z yanm. dudaklar atlam, stnde ba
nda, halinde bir perianlk var.
Havadan sudan konuuyorsunuz. ofr bir ara 'Trk, K rd,
Laz, Grcs, erkezi , Abazas , ne bi l i y im. Alev isi Snnisi hepsi
karde deil mi?" diyor, "hepimiz karde deil miyiz'?"
Belki syled iklerini baka bir yerde syleseydi fark l olurdu
ama burada syledikleri kendisine bile inandrc gelmiyor. Cmle
nin sonuna gelmeden sesi zaten zayflyor. sonra susuyor.
aylarnz ierken nasl yapacanz tartyorsunuz. ofr
yolun bozukluundan bahsedip kye kadar gitmek istemiyor. ara
bann elektronik aksamn i leri sryor. Israr etmi yorsun.
Memed Enite, "Bu gece misafirimiz ol," diye tekl if ediyor, "yor-

1 88
gunsundur." Ama teki kabul etmiyor, " Hemen yola karsam , " diye
yantl yor, "karanl k basmadan epey bir yol alm olurum." Sanki hir
an nce buradan ekip gitmek isteyen bir hali var.
cretin geri kalann veriyorsun. Minihsn arka kapsn aar
ken, biz ykamasn yaptk, kefene sardk diye aklyor. Ama zaten
anlamanz yleydi . B i r ey dem iyor, sy ledik lerine kafa sallyor
sun.

Bu iler iin ayrlm, gen i tek bir salondan olumu tek katl bir ya
pdaki kk trenden sonra babaanneyi hq kap l hir taksinin arka
sna yerletiriyorsunuz. Zaten kck hir heden. kazmay la krekle
ri de yanna koyuyorsunuz. Minibsten indi rirken bakt n. Kefeni
aralyorsun, donuk, ifadesiz, rengi gitmi iil yze bakyorsun. Gz
leri tam kapanmam. Dudaklar somurttuu zaman yapt gibi aa
ya doru kvrk. enesi ba l . Ne zaman baladlar? Gerisin geri
hemen kapatyorsun. nsan dei l artk bu. diye dnyorsun. bir
ey bile de i l . l leri niin hemen gmmek gerektiini anlyorsun.
Sen, Memed Enite, Zeynel , Zeynel'in olu Ziya hep birli kte
yola kyorsunuz. Krk dakikalk bozuk bir yolu alyorsunuz. Yo
lun ou ksm iki da arasndan geiyor. Baz yerlerde iyice dikle
erek dmdz bir duvara dnen parlak yarlarn, izgi izgi . gri ya
malarn, derin koyaklarn, iri l i ufakl plak vadi lerin yan sra de
vam ediyor.
O kadar ok sarslyorsunuz ki cesedi dnyorsun, sanki en
ok o rahatsz olacakm, rahatsz olmasndan korkuyormusun gibi.
Nihayet bir yama boyunca yaylm olan kye geliyorsunuz.
daha dorusu kyden ne kalmsa oraya, bir harabeye: km. y
klm evler, iinde otlarn diz boyu byd, yar topran iine
gmlm kerpi, ta, tula, kalas ynlar. Hepiniz sessizce, hi
konumadan bu harabeye, ykm manzarasna bakyorsunuz. Me
med Enite sesli sesl i i ekene kadar kimse kmldamyor.
Mezarla doru yryorsunuz. Mezarl k diz boyu otlarla kap
l . Talar otlarn altna kaybolmu. Siz gelince crcr bceklerinin

1 89
sesi kes i l i yor. Sonra kesik kesik yeniden balyor. Dedenin mezar
n buluyorsunuz. Babann yaptrd mermerin ortasndan ince bir
atlak geiyor. Ta hafife yana yatm. Yanndaki yer bo. Kazma
ya balyorsunuz. nce damat kazyor. Sonra sen alyorsun, en so
nunda gen ocuk. S iz kazarken Memed Enite mezarlktaki otlar
kesiyor, mezarl temizlemeye alyor. B ir taraftan, otlar mezar
lar hep kapam, diye sylenip duruyor, amcasnn mezar ieri g
m, unun ta krlm, bir tekindeki iaret ta sil inmi gitmi.
Kazarken tuhaf, diye dnyorsun. bir evin temelini atmak ya
da aa dikmek iin yaplan eylemin ayn zamanda lenler iin de
yaplmas byle? Ama bu dnce buraya pek uygun dmyor. Bu
rada ev ler, ya da evlerden kaln olanlar yava yava toprakla kapa
nyor, topran iine gml yor.
Kazma iini biti riyorsunuz. Yeterince derin, geni. Babaanneyi
iine koyuyorsunuz. Ardndan topra hzl hzl kapatyorsunuz.
Topran stn dzeltiyorsunuz. Memed Enite getirdii suyu top
raa dkyor, dua okur gibi bir eyler mrldanyor. Mezarn ban
da bir sre ylece dikiliyorsunuz. Bu kadar, diye dnyorsun, ben
payma deni yaptm, nihayet bitti.
Bir rzgar esiyor, otlar hrdyor. Daha yeni talar eskilerinin
arasnda parlyor, gne n yanstyor.
Birti mi? yle ya da byle, babaanne ldne gre imdi bir
adan senin iin yeni bir dnem balad say l r. Yakn akrabalarn
dan kendini bal hissedebilecein kimse kalmad (aabeyin var el
bette, ama o fark l ) . Babanla annen oktan ld. ou zaman iyi ki
yle oldu diyorsun, erkenden ldler de ne hale geldiimi grmedi
ler. Zaten biz hibir ey hal ledemiyoruz, yaln zca zaman -tekini
ortadan kaidrarak- bizim yerimize hal led iverm i gibi oluyor.
stanbul'a dndnde btnyle yalnz olacaksn. B i r kadn
seni bekliyor olacak (bekl i yor mu? Evet, bekliyor). stersen evi bile
satar, baka bir yerde bu kadnla yeni bir hayata balarsn.
Ama bitmi bir ey yok. Neyse o, elinden kap gidiyor, ele gel
mezi ii ne ramen ar, gl, kaba bir el gibi sen i su altnda tutuyor.
Babaannenin yz daha birka saat nce bakm olmana ra
men gznn nnden oktan uzaklam, s i l inmi. Belki daha o

1 90
lm yatanda s i l indi. u anda akl nda hibir ey yok. Yalnzca y
znn krklklarn anmsyorsun. Daha dorusu yzne ait olma
s gerektiini dndn krklklar anmsyorsun. Bir de k
len, kendi stne kat kat kapanan bir ey gibi ufalanp solan bir bede
ni anmsyorsun.
Austos bceklerinin sesi kes i l i yor. Bir sre serin bir rzgarn
titretirdii sessizlik egemen oluyor. B i rka iri ku yukarda, bo,
ak mavi gkte dolanyor. K u l ann yaknlarnda birka sinek v
zldyor. B i r ku kesik kesik tyor. Otlarn iinden beyaz bir gv
denin kvrlarak getiini gryorsun: bir y lan.
Hava ak. bulutsuz, gne parlak. Ama rzgar insan tyor.
Aa kye doru y ryorsunuz. Austos bceklerinin otlarn dal
galan gibi hareket eden crlay yeniden balyor. ofr aada
arabann iinde sizi bekl iyor. Bir sre daha kyn iinde dolanyor
sunuz. Pencereli bir duvar yar yknt halde ykseliyor. bir evin iin
den bir aa bym. Her yerden yabani otlar, bitkiler fkrm.
" B izim ev buydu," diyor Memed Enite, talarla kapl bir tm
sek ynn gsteriyor, teyi iaret ediyor "ha bak, uras da sizin
babangi llerin ev iydi. " Bir baka tmsek yn.
Zeyne l , ziyaret dedik leri yerden bahsediyor, oraya doru gidi
yorsunuz. Ermi bir kiinin trbesi. Oras da harabe halinde, yalnz
tek bir duvar ayakta kalm. Duvarn nnde yanm, erimi mumlar
var. Memed Enite'yle Zeynel ceplerinden bir mum karp yakyor
lar. Dua ediyor, sonra duvar pyorlar. Onlar ibadet ederken Zi
ya'yla siz ikiniz geride duruyorsunuz. Bir ara gz gze gel i yorsunuz.
Ziya dudaklarn kv rm, yznde alayc bir glmseme var.

Eve vardnzda saat yediye gel iyor. Halanla halann kz -Fi

dan- yemek hazrlamlar. Ev yava yava dol uyor. Gelenler ba
sal diliyor. Ama ok kalmyorlar. Getirdikleri kutu ekeri. paket
ay ya da kk bir torba bulguru brakyorlar. Bazlar para brak
yor, ok az bir para elbette. A det bu. Her ey bir sessizl ik iinde olu
yor, konumalar da yle, sessiz, ekingen bir uultu gece boyu d
np duruyor. Ama bu sessizliin, bu ekingenliin lyle ilgisi yok.
zell ikle gece knce insanlar iyice bir sessizleiyor.

191
 Fecira H ala'yla Fidan gelenlere yemek ikram ediyorlar, birka
kadnla birl i kte neredeyse btn gece alyorlar. mutfakla oda ara
snda mekik dokuyorlar. Hala iekli bir alvar giymi -daha yeni
grndne gre bel li ki bu gibi zel gnler iin- kenarlar oyal
beyaz tlbentten beyaz salar grnyor. S lalenin anmsadn
teki kadn lar gibi yumuak, sessiz, arbal bir kadn. Kz Fidan
ise daha uzun boylu, gl, iri, salam bir kadn. Bir yazmayla gece
iin ban hafife rtm. geriye kayklm yazmadan grnen gr
salarnn nleri beyazlamaya balam. O da tm bu gl, biraz
sert grnne karn yumuak bir kadn. ok gzel. siyah gzleri
var. Hemen fark edi l iyor. Gen bir kzken. sen henz kkken, siz
de olduu bir zaman vard . O zamanki gzellii akl nda kalm,
imdi grnce o zamandan bir sahneyi net biimde anmsyorsun,
akl nda kalm olmas seni artyor. Sen byle onu szerken bak
larn yakalyor. sana glmsyor. Bir zamanlarn kendi gze l l iini
kimbi l i r belki tam imdi sende seziyor, ya da bu gzellik sen in ara
clnla ona geri dnyor, bir an yeniden yanaklarna genliin al
tn kzarkl konuyor, parldyor.
Aslnda kadnlarn ou yumuak huyluydu, efkatliydi. yakn
mazlard. yaknsalar bile sessizce yakn rlard . Gerekten hepsi
byle miydi. yoksa senin akl nda kalanlar m bunlard? Babaanne
yle dei ld i . ( Neden deildi?) Erkekler genel olarak kadnlarn ter
sine sert, kibirl i , dediim dedik, s inirliydi. B i r yargda bulundukla
rnda onu deitirmek artk asla olanakl olmazd.
imdi karnda oturan erkeklere bakyorsun. Altm yalarnda
iki erkekle daha gen, krklarnda bir erkek. Biri otuzlarnda, dieri
ninse byk lar yeni yeni terlemeye balam iki erkek daha var. Hep
si -artk ne ky ne de kyl k iler kalmasa da- gerek bir kyl gibi
salam yap l, koltukta ya da sandalyede oturularnda imreni lesi ,
fazladan b i r arlk. oturak l l k var.
Belki ben de kibirl i l ik, bencillik ynnden bu erkeklere benze
dim. diye dnyorsun, onlar gibi her eye kar kmseyici bir
tavr takndm, deer vermez gibi yaptm, daha dorusu onlara ben
zememeyi beceremedim.
Ona kadar byle sryor. Konumalar sessizlik iinde oradan

192
oraya atlayarak sryor. "Ne genler ld." diyor yal bir kad n . ka
ln ba sarmasnn ereveledii yz kck. kr kr. "ne gen
ler gitti, bizim bu kadar yaamamz gnah . " n ler gibi i ek iyor.
gvdesini i leri geri sallyor. B iri, yal bir erkek "yle deme," diyor.
"yle deme, Allah byktr. Allah'n iine biz akl sr erdiremeyiz."
Ama bu szler bir inilti gibi uzayan sessizlii daha da uzatyor.
B i r ara tlbentini derin, be l i rgin izgilerin kaplad yzne s
k skya dolam bir kadn yanna kadar geliyor, "Ban sa olsun,"
diyor, "yeni habarm oldu, yoksa mutlah cenazeye gel irdim." Kar
nda ayakta duruyor, gl msyor. ellerini karnnn stnde birle
tirmi. Sen de ayaa kalkyorsun. Uzun boylu bir kad n. ne doru
hafife kambur duruyor. Sana bir duygudalkla. bir karde. bir abla
gibi yaklayor. G lmsyor. "Suse." diye an latyor -Suse'? Bunu
duymak bir an sana tuhaf gel iyor. as l ad hu. ya da adnn asl syle
nii- "bizim anal mzd, benle abem in. bize o hah. bizi bytt.
Biz onun hakkn he deyemeyiz. ne bu dnyada ne teki dnya
da." Gzleri yaaryor. "oh istedim gelip grmek. bir elini pmek.
ama olmad, demek nas ip deilmi."
Kadnla karlamak seni artyor. B tnyle unuttuun bir
ey, babaannenin eski kocas , stanbul'a gelmeden nceki kocas .
onu brak p giden kocas. imdi lafnn bir-iki kez getiini hayal
meyal anms yorsun. ama adamn ocuklarndan birinin -aslnda
belki herhangi birinin- gel i p babaanneyi anmas, onun iin gzya
dkmesi karsnda afall yorsun. Kadnn kocas da geliyor. basa
l diliyor. Yakn nda bir yere oturuyorlar. kisi de elli lerinde olma
l. Bunca yl sonra, artk kendisi bile yalanmaya balam birinin
babaanneye kar halii byle minnet duymas , unutmamas ne tuhaf.
inde bir kardee duyulabi lecek bir duygunun kadna kar uyan
mas seni daha da artyor. Sanki h i bi lmediin ablan yllar sonra
karna kt . ok kalmyorlar, ama gidene kadar kadnla ara sra
bakyor, birbirinizi szyorsunuz. Sana her baktnda glms
yor ya da dert l i dert l i ban sall yor. K sa ksa konuuyorsunuz. ba
basn -eski kocay- soruyorsun, "Rahmetl i olal oh oldu," diye ya
nt veriyor, "Al lah mezarnda rahatlk versin ama yaarken ne bize
ne bakasna, he kimseye hayr dohunmad . "

1 93
 B i r bakas ise babaannenin aabeyinden sz ediyor. Babaan
nenin buraya yak n kylerden birinde meer bir aabeyi varm, bu
nu hi bilmiyordun. Soruyorsun. Sen telefon ettiinde bir haber ilet
miler. Ama yle grnyor ki aldrmam. Y l lardr zaten ksler
mi. Aklndan, eer aabeyi de babaanne kadar inatysa bu hi a
rtc dei l , diye geiyor.
S use, diye mrldanyorsun, senin iin Suse hep yal bir kadn,
babaanneydi. Buradaki yaam nas ld, nasl bir ocuktu, bunlar bir
kez bile aklna gelmedi . Bir kz ocuunu. bir gen k z gznde
canland rmaya alyorsun. Ama beceremiyorsun.
Gecenin sonunda hibir ey alg layamaz hale gel iyorsun. Yal
nzca kalabal ktan bir an i leriye doru kan paralar gryorsun:
yan yana duran, hirhirinc hiiik zay f dizler, kucaktaki sert, iri, ya
nk deri l i el ler. eskimi. rengi kan kyafetlerin delikleri ya da ya
malar, anlamn zemediin tuhaf bir bak. ya da gen bir k zn
uzun. zarif bedenini hafife. gizl ice gerii, inl iyormu gibi konuan
ya l bir kad nn ince sesi ya da ar ar kalkp kapya ynelen bir
ift gvde. B i l i ncin iyice uyuuyor. Baka bir ey syleyemediin
ya da anlayamadndan ban sallayp duruyor, byle yaptn iin
aptal gibi h issediyorsun.
B ir kez daha bir zamanlar byle bir kalabal k iinde nas l by
m olduuna aryorsun. Bann ii uuldamaya balyor. zel
l ikle son haftalarn o yaval ndan, gnlerin ar ar, sessizce ak
ndan sonra btn bu hareket ok fazla geliyor. Peki ama, diye d
nyorsun, gerekte beni bu insanlardan uzaklatran neydi? o
cukluunun kalabaln anmsyorsun yeniden, odaya kan, ho
geldiniz demek zorunda kalmann, tek tek el pmenin, sorulara ya
nt vermenin nas l ikence olduunu. Peki ama gerekten neden y
leydi? Neden bu kadar rahatsz oluyordun? imdi ak bir neden bu
lamyorsun.

Sonunda gece bitiyor, ona doru son kalan ziyaretiler de gidi

yor. Halanla Fidan ortal topluyor, bula ykyor. "Ge oldu,"
diyor halan Fidan'la ocuklara. "burada kaln."
Yukardaki odada senle gen ocuk kalyorsunuz. Ziya'ya bir

1 94
yer yata seriliyor. Herkes yatyor, siz de. Sen somyada. Ziya iki
adm tende, yerde, odann ortasnda. Ne uzun bir gnd, diye d
nyorsun, imdi, en azndan burada yalnz olmak i sterdin.
Aadan bir tek halann mrltlar geliyor, az sonra kesil iyor.
Herkes hemen uykuya dalm gibi .
"yi geceler," diyorsun ocua.
"Sana da iyi geceler," diyor. Sesi sert, bouk kyor. Sert bir o
cuk, huzursuz bir ocuk.
Konuma bitiyor, gecenin sessizlii bel iriyor. Pencereden gece
nin ieriye vuruyor, iinde mav i dumanlarn hafif hafif dalga
land, uucu, dsel st beyaz bir k. Yatakta bir-iki kere dn
yorsun, ama tekinin, ocuun varl uykuya dalmana engel olu
yor. akt rmadan ocua bakyorsun. o da uyumuyor. el lerini ba
n altnda kenetlemi dnyor. lo kta uzun. upuzun kirpikleri
nin oynadn gryorsun. Ne dndn merak ediyorsun,
byle derin derin ne dnyor?
S rtn duvara dnyor, gzlerini kapyorsun. O tuhaf sessizlii
yeniden duyuyorsun. Hi ses yok, sanki tm sesler em i l i p yutulmu.

1 95
ASLINDA buradaki iin bitti. Ama seni brakmyorlar, biraz daha kal
diye srar ediyorlar, ii ne geliyor, hemen dnmek iin bir nedenin
yok, kalyorsun.
ki gn sonra Memed Enite'yle birlikte mezar ta yaptrmak
iin il merkezine gidiyorsunuz. Mermerci dkkanlar kent in biraz
dnda, byk, geni mezarl n karsnda. Bu kadar kk bir ye
rin byle byk bir mezarl olmas seni artyor. Dkkann kap
snn nnde irili ufakl talar dizi l i . Arkada. dipte biri aletle al
yor, bir tan kenarlarn tral yor, mermer tozlar havada bir sre
dolanyor. sonra yere, teki tozlarn arasna dyor. Sa ba be
yaz tozlarla kapl kaln, gr by kl mermer ustas ta gn iinde
hazr edecei n i syl yor.
gn sonra yi ne Memed Enite'yle birli kte bu kez A lmanya'
dan gelenin, kr'nn cipiyle yeniden kente gidiyorsunuz. Onun
da yaptrd ev iin uramas gereken yerler var. Yol boyu cipinin
ze l l iklerinden, baka bir sr eyden sz ediyor. Konumay sev i
yor. Elbette giri klarda durdurul uyor, kimlik sorgusu iin bekle
til iyorsunuz.
"Bak bu dil lyor," diye srdryor kontrol noktasndan sonra,
"ki mse bir ey yapmazsa be-on sene sonra bu d i l i konuan bir avu
insan bile kalmayacak. Benim ocuklarm Trke bile bilmiyor, ne
rede bizim d i l i bilsinler." Dikiz aynasndan sana bakyor. Memed
Enite n koltukta. sen arkada oturuyorsun. kr'nn gr bir sesi
var, tane tane ama yksek sesle konuuyor. konuurken sa elini di
reksiyondan ayryor. parmak ularn yukarya doru bi rletirip
ne savuruyor, otuz y ldan fazladr Almanya'da yayormu, Al
manca da ie kartndan Trke ivesi kulaa i yice garip gel iyor.

1 96
" Sen okumu adamsn," diye devam ediyor peltek konuur gibi, her
halde yarm braktn niversiteyi kastediyor, "bir eyler yapabile
cek insanlardan birisin, zaten bizde doru drst ka okumu insan
var. Keke daha iyi okusaydm, iyi bir eitim alsaydm diye imdi
esef ediyorum. Lakin bizim artlarmz fark lyd, zordu. Yine de
kendimi yetitirmeyi baardm."
Sadece son yirm i yl iinde len d i llerin saysndan bahsediyor,
bir Deyimler Szl, yapmay dndn sylyor. Yre yre
dolap deyileri toplayacakm, " B u son yal lar. dedelerle neneler
gittiinde," diyor, "bu deyimler de onlarla hirlikte yok olup gide
cek." Son iki y l n szlkleri inceleyerek geirmi. kan tir sz
lkten bahsediyor. Bu dilin ilk szlym. " H i l iyor musun. duy
dun mu?" diye soruyor, hazrlayan iin "ok nemli hir ii yap. da
ha dorusu balatt," diyor.
Ak pencerelerden ieriye rzgarla toz doluyor. Askeri tir cip
le arka kasas asker dolu iki kamyona yol veriyorsunuz. Askerler
balarn ne emi, birka cipe bakyor. Gneten kararm yzle
ri yorgun, baklar bo.
Herhalde gsterii seviyor bu adam, diye dnyorsun. konu
mas , tav rlar hep gsterile dolu. Almanya'da m kazand bunlar?
len dil meselesi hi ilgini ekmiyor. Ayrca bu dilin ldn bil
m i yordun. Zaten kulanda hala byle byk bir uultuyla n lar
ken ldne inanman zor. Neden yaatmak iin abalamak gerek
diyor, onu da anlayamyorsun. U zun sredir bu dili neredeyse bir
tek babaanneden iittin, o da duyduunda kulaklarn trmalayp du
ran bir d i ld i . Peki konutuun, Trke deni len bu d i l , bu d i l senin
mi? Artk bundan da kuku duyuyorsun. Bu dil azndan l bir d i l
gibi kyor. l b i r d i l ? Senin i i n anlam: konuur konumaz l
b i r dile dnen dil, szcklerin hibir eyi canlandrmad tir
dnya; kuru bir dnya, kuru bir dil. Kimbilir len bir dil belki bt
nyle lmyordur, baka bir yerde, baka bir d i l i konuann aznda
bir hayalet. rahatsz edici bir czrt gibi yaamay srdryordur.
Kente gel i nce kr'yle birka saat sonra bul umak zere szle
iyorsunuz. O kendi i lerini halletmek iin sizden ayrl yor, karya
geip bir sokaa sapyor. Memed Enite'yle sen de cadde boyunca

1 97
devam ediyorsunuz. Kent merkezinde, btn kklne, canszl
na ramen az ok sana kenti anmsatan bir tela var, arabalar, mini
bsler, askeri tatlar, oraya buraya giden deiik kyafette insanlar,
birbirine karan deiik sesler. leye gelen nnak burada en geni
haline ulayor, zerinde demir bir kpr var. Kente girerken bu kp
rden ge i l iyor. Irmak kysnda insanlar var, piknik yapyorlar. Bu
rada esinti ok az, hava scak. ocuklar beyaz donlar vcutlarna
yapm bulank suya titreyerek girip k yorlar. Su buz gibi olmal.
Etrafta bir sr kk ocuk var. yalnayak dolanyorlar, stleri
balar kir pas iinde. Bir kme sokak ortasnda oynuyor. B i r araba
geiyor, ku srs gibi dal yorlar. ardndan hemen toplanyorlar.
Byke bir kent pazar nn . tentelerin glgesi altndaki kalaba
ln, parlayan taze sebzeyle meyvelerin. kuru yemilerin, baharat
kokularnn. bir kede huzursuzca ya da rkeke bekleen sat l a
km hayvanlarn. ran ya da Suriye'den gelen ayakkabdan kota
trl trl kaak mallarn, ilemel i kumalarn, ipeklerin. satenle
rin, kadifelerin, porselen ya da kristal takmlarn n, incik boncuun,
daha baka bir sr iri l i ufakl eylerden olumu bir hayhuyun, ke
mekein arasndan geiyorsunuz.
Dkkan kapsndan girdiinizde usta ar ar size dnyor,
" Ho geldiniz," deyip tan hazr olduunu sy lyor. " B ir aym
iin," diyor, ay ierken ksa bir sohbete giriiyorsunuz. Usta. "oh
kr ilerimiz eyi," diye kar l k veriyor Mcned Eni te'nin sorusu
na, "oh kr diyorum amma elbet kretmek gerek ondan, yohsa
gnl mz keke bu kadar eyi olmasayd diyor."
ay fasl bitiyor, cret fasl balyor. ok ksa bir fas l : paray
veriyorsun. Peki nasl tanacak? U sta kapdan darya doru birine
sesleniyor, on -on drt yalarnda kafasn sfra vurdurmu bir er
kek ocuu, inaatlarda kullan lan bir el arabasyla kagel iyor. Ta
yklyorsunuz, ocuk arabay kaldrmn stnde tangrdatarak
insanlarn iinden sryor. Grntye bakyorsun. Kafas sfra vu
rulu kara gzl, ciddi bakl bir ocuk el arabasnda bir mezar ta
n canla bala, terleyerek tayor. Ama belki mezar ta havada. yer
den biraz yukarda szlrcesine gidiyor demeli, peinde siz. stn
de adyla soyad, hemen al tnda Ruhunu Fatiha yazyor. ehrin iin-

1 98
den geen tuhaf iaret, diye dnyorsun. yerinde olmayan. dik
durmas gerekirken, eik eik dolaan iaret. Burada, kalabal n
arasnda, diye dnyorsun, bu tuhaf iaretin peinde neden srk
leniyorum?

Dnerken bir gsteriye tank ol uyorsunuz. Ortalk birden karyor,

sava alanna dnyor. Yzlerini atk lar, mendil ler, puilerle gizle
mi bir kme toplanyor, ama bell i , ou dei ik yalardaki ocuk
lar bunlar. Yol un ortasna barikat yapyorlar, zrhl aralar taa tut
maya bal yorlar. Bir sre sonra pol is kar saldrya geiyor. Gaz
bombalar atyorlar, btn cadde youn, beyaz bir sisle kaplanyor,
bombalar hepinizi etkiliyor. ocuklar ara sokaklara dalp dalyor
lar. Dumanlarn iinden iki- pol isin bir ocuu yaka paa tekme
leyerek polis otobsne doru srklediklerini gryorsun.
Bu durum dnnz geciktiriyor. l merkezinin knda, ka
rakolun nnde yok yere saat bekletiliyorsunuz. Herkesin sinir
leri geriliyor.

Ertesi gn leye doru kye gitmek zere taksi tutuyorsunuz.

Zeynel yine s izinle. Bu kez ayrca yannzda kyn en ihtiyarlarn
dan biri var, Keki! Amca. Ky grmek istiyor. Keki l Amca anne ta
rafndan akraban. B i rka gn nce ziyaretine gitmitin. Ya iin
"Doksan gemiimdir," diyor, ama tam yan kendisi dahil kimse
bilmiyor. Hala din, uzun boylu, ok zay f bir adam. Kaln beyaz
kalarnn altdaki gzlerinin feri btnyle kam, gzbebekleri
nin stnde, onlardan biraz daha kk yuvarlaklkta kirli beyaz,
saydam birer leke olumu. Bastonuna dayanarak a r ar y ryor.
O kadar zayf ki bir ip gibi incecik.
Kasabann i k i ya da taksisinden birini tutuyorsunuz. Malze
meleri arkaya yerletiriyorsunuz. Kek il Amca ne oturuyor. Araba
ya yerlemesi baya zaman alyor.
Kimi yerde iyice sil inen, ou ksm toprak olan yolu sallana

1 99
sallana alyorsunuz. Kye varyorsunuz. e hemen giriiyorsunuz.
Mezar yapmanz iki saati buluyor. Zeynel harc karyor, mermeri
birlikte tayor, ta dikiyorsunuz. Ayn zamanda mezarn stne be
ton dkyorsunuz. "Ay lar iin," diye akl yor Zeynel, a kalan ay
lar gelip mezarlar eel iyor, yeni gml cesetleri mezarlarndan
karyormu.
Ay larn olduunu duyunca aryorsun. Bu orak ln ortasn
da ay lar halii yayor demek. Ama mezarlar eeleyecek kadar d
tklerine gre durumlar ok kt olmal . Bel k i , diye dnyor
sun. bunlar son kalan ay lard r. Son ayy hayal ediyorsun: al ktan
bir deri bir kem ik kalm dalarda dolap duruyor, bir tepenin ya
macnda cierlerindeki son nefesle holua doru gszce ul uyor.
Kek il Anca yaknda hir tan stne oturuyor. Tabakasn ka
rp a r ar sigara sar yor. rzgra kar i iyor. Ardndan bastonuna
dayan p btn bu sre boyunca kml sz duruyor. Rzgar tel tel ol
mu, incel mi heyaz salarn hafif hafif oynatyor. Dncelere mi
dalm, yoksa uyukl uyor mu? Bel l i dei l . Yoksa topran altndak ile
rin mrltlarn m dinliyor? Ama insan, diye dnyorsun, lm
lerle ne paylar? Sessizlii mi? Artk bir insan olmadnda, dinleye
cek kulak oktan ryp yok olduunda iiti lecek sesleri mi?
Hava her zamankinden daha serin. Duru gkte altlar parlak bir
mor renkle kapl iri bulutlar kmltsz as l duruyor. Dingin glgele
ri dalarn yamalarna dm.
Dinlenmek iin siz de oturuyorsunuz, birbirinize yak n biim
de, kiminiz kk bir tan stne, kiminiz toprak bir tmsee. Her
kes bir an kendi dncelerine gm lm gibi kmltsz. hi konu
madan duruyor.
Gne eskiden ky olan dzl kte mat bir yzeyde yansyormu
gibi parlyor. Yk ntlara, tepelere doru iyice kralaan topraa,
orada burada kalm tek tk aa kmelerine. plak tepelere, tepe
lerin stnden heybetli ktleleriyle ykselen dalara bakyorsun.
Babaanne bu orakl a, bu kurulua neden gmlmek istemi ola
bilir, diye dnyorsun, burada hibir ey yok. Her ey plak, ku
ru, kat , sert. Baklarn bir bulanklk, titreen, dalgalanan, hatlar
belirsizlemi bir eyler aryor. Ama sanki apak, bombo bir y-

200
zeyde engelsiz uzayp gidiyor. stanbul 'daki seni saran sis bulank l
ndan byle kesin b i r plakl a gemek gzlerini yakyor.
Gzlerinin nnde bir sahne bel i riyor. Bir kme insan bir me
zarn banda, herhalde bu mezarn banda toplam. bek liyorlar.
ok fark l yerlerden, ok uzun yollar kat edip buraya dnyann so
nu olabi lecek bu yere gelmiler. Kendi leri de dnyadaki son kalan
insanlar olmal . Sakal lar uzam ihtiyar erkekler. siyah al lara sar l
m yal kadnlar paavralar i inde, iki bklm. melmi ya da
bastonlarna, asalarna dayanm duruyorlar. Daha ok bir sakatlar
ya da di lenciler topluluunu andryorlar. l l c r ey btn btne bit
meden, kend ileri de yok olup gitmeden nce l lere son ziyareti ye
rine geti riyor, hibir eyin bouna olmad n kend ilerine belirtecek
bir i areti, bel irtiyi, anlam grmek iin ml'zar la nda lekl iyorlar.
Buradan. bu mezarl ktan. hu llerden m i '! Neden olmasn. diye d
nyorsun, buras dnyann sonundaki so yer niye olmas n. bu
son insanlar da imdi burada ldeki bir serap gibi kendini bir an
bizde grnr k l yor neden olmasn?
Boazn kurumu, kulaklarnn yandn hissediyorsun. Atein
var gibi hissediyorsun. Hasta m ol uyorum diye dnyorsun, ama
bu hastal a ait bir ate de i l .
Zamann acmasz dalgas andrarak, paralayarak, silerek bu
raya kadar geldi . Burada bu kuru yerde, duru bir gn nn donuk
luunda ne olduunu hi anlamam bu kazazedelerin, az sonra yok
olup gidecek bu sakatlarla di lenci topluluunun gz nnde bir s
rel iine dondu. Bekleenlerden birinin aklndan kaygyla unun
getiini hayal ediyorsun, son lenimizin mezarn kim yapacak,
zerine kim toprak serpecek?
bittikten sonra ky ykntlarnn iinde dolayorsunuz. Ke
ki! Amca ziyaretin bul unduu yere gidiyor. Bir mum yakyor, dua
okuyor, ne ei lip duvar pyor, hareketleri ok ar, sonra y i ne
a r ar ei l i p secde edi yor. Ei l i rken dmesin diye yardm edi
yorlar. Bir sre yle kalyor. Ardndan bastonuna dayanarak yine
ar ar, zorl ukla, dierlerinin yardmyla kalkyor. B ir an parala
ra ayr lacak, rzgara kap lacak ya da bedeni bol bir giysi gibi ze
rinden kayp gidecek diye korkuyorsun.

201
 Dn yolunda Memed Enite kylere dnlerden bahsediyor.
"Son birka senedir dnler yava yava balad," diyor, "izin h
t ama tabii millet halen korkuyor, ne olur ne olmaz, daha he bir ey
bel l i de i l diye korkuyor. Son iki senedir kye gidip sade yazn ka
lanlar var, Munzrgiller var mesela, ad r kuruyorlar, yaz boyu hay
vanlar otlatyorlar. Hayvan dediim yle sr gelmesin aklna, bir
inek, iki koyun, bir-iki kei . Hkmet cevizc i l ik iin karl ksz kre
di vermeye balad. Bazs eski tarlasna cevi z dikiyor."
"Ama," d iye srdryor. "buraya kim gel i p ne yapacak? K im
uraacak? Genlerin yapmas lazm. B izim Munzr'la kars artk
yle yalanm ki inein peinden zor bela, titreye t itreye kouyor,
yetimeye alyorlar. Ama genler yok, ehirdeler, ya da -el leriy
le dalar iaret ediyor. iri li ufak l kra dalarn aras ndan, geride
ok byk bir da yksel iyor. zirvesi karla kapl, l l, par ld
yor- dadalar, biz gelsek hile anca yazlk oluruz. Ky zaman
geti, ky my kalmad daha."
"Btn bunlarn hepsi bitse bi le," diyor bir esten sonra, elini bi
raz yukar kaldrp akp giden, geriye den manzaray, bir dalga gi
bi alal p ykselen dalar belirsizce gstererek, "buraya kim, niye
dnecek?"
Ban eip dncelere dal yor. "yle yle." diye i ekiyor.
sanki biri bir eyler demi gibi, "zaman deiti, biz lnce artk biz
den bir ey kalmayacak."
Kek i l Amca'ya bakyorsun. Herhalde konumalar duymuyor,
zaten kulaklar ar iitiyor. nce boynu stnde ba hafif hafif sal
lan yor. Az yar a k, yola dalm. sessiz sesiz yolu izliyor.
Pencerenin dnda bir duvar gibi ykselen gri . sarp yamalar,
yamalarn alt ksmlarnda yer yer kk toplul uklar oluturan me
e ya da ard aalar, yol kys boyunca bir sre ilerleyen bir dere.
yan banzda anszn a lan bir boluk geriye doru kayyor. Bo
luun tabannda krk bir ayna gibi dalm durgun. kmltsz. du
ru, kk gl paralar var. Baknn bolukta eylerin iinden ge
ip gidiyormu gibi engelsizce ilerleyiinin arln duyuyorsun.
Bu sisle arlaan. sisi delemeyen bak deil, cilal, dz bir yzey
de i lerleyip geri dnmeyen. engin bolukla engellenen bir bak.

202
 Son ay . son yer. son insanlar, diyorsun, ama aklna niin hep so
na dair imgeler gel iyor? Burada gerekten sona erm i olan ey ne'!

Sonraki gnleri aylak aylak geiriyorsun. Sabahlar dokuz gibi

kalkyorsun. Kahvalty bahedeki masada hazr buluyorsun. Yer
ken halan banda dikilmiyor artk. mutfakta bir eylerle urayor.
Enitense ya km. ya da kmak zere oluyor. nce dnceli ler.
anladlar, mmkn olduunca sana karmyorlar, seni rahat, hatta
yalnz brakmaya zen gsteriyorlar.
Zaten halann pek evresindekilerle ilgisi yok. S rekl i dalgn;
kendinde deilmi, hep bir eyleri anmsamaya al yormu gibi
bir hali var. Aryan bacaklar zerinde iki yana sallana sal lana ev
den baheye, baheden eve gidip geli yor. Dier kadnlar gibi ev
iiyle urap duruyor, ekmek yap yor. hir eyleri tem izliyor, d
zenliyor, ev ileri bittii nde hu kez bah\edeki sebzelerle urayor.
oturduundaysa yn rmeye koyul uyor. Az konuuyor. zaten ou
zaman sessiz, konutuundaysa fs ltya yakn bir sesle konuuyor.
B i r gn benzer yalarda bir baka kadnla bahede sedirde yan
yana oturmu konuurken gryorsun onlar. Balar neredeyse bir
birine deecek kadar yakn oturmular. Fsltyla konuuyor, bala
rn hafif hafif oynatp birbirlerini onay l yorlar. Elleri kucaklarnda.
avular hafife darya doru ak. Ara sra tlbentlerini dzelt
mek ya da azlarnn kenarnda birikmi tkr parmaklaryla
silmek iin yzlerine doru gtryorlar. Yaknlarnda olmana ra
men szckleri iitemiyorsun. Ama zaten yle grnyor ki sanki
konumuyorlar, bu konuma szcklerden daha ok kar l k l ya
knmalardan. i ekmelerden, szlanmalardan, in lemelerden. ahlar
dan oluuyor.
Her gn kahvaltdan sonra aaya. ana caddeye in iyorsun. Bir
aa bir yukar dolayorsun. Hemen arkada bir cadde daha var.
Kamu binalar burada, kaymakamlk. hastane, okul; tek geni. iri bi
nalar zaten bunlar. Gelip geenle selamlayorsun.
Kahveye uruyorsun. Pr dikkat domino oynayan ya l lar izli
yorsun. B i r tanesi sana oyunu retiyor, oyunun incelik lerinden bah
sediyor. Etrafta dnp durmaktan baka fazla yapacak bir ey yok.

20.1
 lk birka gn Ziya seni gezdiriyor. Ama bir arada pek konua
cak ey bulamaynca bu elik etme i i uzun srmyor. Genlerin
gittii kahveye gtryor sen i . Nehir kysnda uzun ard aalar
iinde bir ak hava kahvesi buras , iinde bodur bir fskiyesi olan
kk, mavi fayansl , irkin bir havuzu bile var. Gen erkekler bu
rada toplanyor. Saylar ok dei l , en by en fazl a y irmi yan
da falandr. stanbul'dan gelenlerin ou gidince pek k imse kalma
m, yle di yor Ziya. leden sonralarnn bir-iki saatini orada ge
irmeye bal yorsun. Oyun oynuyorlar. konuuyor, tartyorlar. B i
ra iiyor, hazen saz al yorlar. Orada h i l e fazla grlt karmama
ya zen giisteriyorlar gihi bir sessizlik var.
Birka evden aka yemei daveti geli yor. Memed Enite, ha
lan. sen gidiyorsunuz. B i r evde masada. dier ev lerde ise yerde, ko
caman bir sinide yiyorsunu1.. Hakknda. pek konukan deil gibi
laflar ed iliyor, kulana kadar geliyor. nsanlar byle kk yerler
de bu biimdeki sfatlar ya da yaftalarla niin anl yor, anlyorsun:
hayat olduka kolaylatryor. Artk kimse senden konuman bek
lemiyor, ne de seninle uzun uzun muhabbet etmeye alyor.
Ama bir sre sonra kmseyen bak lar , burun kv rmalar
hissediyorsun. Arkandan konumalar duyduun oluyor, bazen yol
da sen geerken kulana alnyor. Zaten duyurmamak gibi bir a
ba gstermiyorlar.
On gn, belki daha fazlas oktan geride kalyor, ama dnmek
iin bir acelen yok. aylakln srdryorsun.
Bana bazen kan hcum ediyor ya da ate. Bana ate hcum
ediyor, o bildiin sarholuk benzeri duygu ban karncalandrarak
sen i saryor. Tam gsnn ortasndan balyor, parmak ularna,
kamna, ense kkne yaylyor. Ama tan olarak sarholuk say lmaz
bu. coku vermiyor, seni harekete geirmiyor, aksine sessizlik iin
de kmltsz kalmana neden oluyor. Sen kmltsz dururken sanki
sv dan gm renkli bir y lan kvrlarak iinde dolayor. Ban
dik tutmakta zorlanyorsun.
Yrye kyorsun. Ama bunca genilie ramen alan ok s
nrl . Ky yolundan bir sre yryor, sonra geri gel iyorsun. Bunun
iin bile fazla uzaklama diye uyaryorlar seni . Tarlalarn, bostanla-

204
rn arasndan yryorsun. Zaten ok kk bir alan ekili, onlarda bi
le bir clzlk grnts var, yeeren yeillik lerin, c l z aalarn
rengi cansz, kuru, sanki toprak btn bu yeillikler barndan nasl
kart l rd, nasl bytlrd, unutmu: bombo, orak, plak.
Dalara doru yrmek isterdin, ama yakndaki tepeleri kaste
dip yle bir konusunu atnda bile sk sk hayr diyorlar. Dalar
yry alan kesinlikle deil, zaten bil iyordun, dorulam oldun.
Dolanyor, burada ne iim var diye soruyorsun, ama dnmek
iin iinde bir i stek, daha dorusu bir g bulamyorsun.
Genlerin kahvesinin az i lersinde, nehre daha yakn bir yerde ar
d aalar yerini bir st toplu luuna brak yor. Bazen orada otu
ruyor, yaprak larn hrtsn dinliyorsun. Burada insan uyank uan
bir serinlik. topran nem li kokusu var. Nehir usulca ak yor. Yaprak
larn arasndan den gn dingin lekeler oluturuyor. Kk
kular ara ara tyor, anlar vz ldayarak geiyor. iki yusufuk b
cei birbirleri ni kovalayarak suyun stnde dolanyor. El ini nem li
topraa gmyorsun, topran hemen alt ndaki bceklerin kmlt la
rn duyduunu dnyorsun. Ye i l bir kertenkele orada bir sreli
ine unutmu olduun el ine geli p dokunuyor.
yle bir hisse kap l yorsun ki sanki byle oturmay srdrebil
sen, sabr gsterip yeterince otursan, oturup yaln zca bu sesleri din
lesen, bu sesleri dinlemek bir eyi deitirecek. Ama neyi? Bunun
ne olduunu bilmiyorsun, sadece sesleri din lemen gerektiini sy
leyen bir his bu. Ama yle olsa bile zaten sen o kadar sabrl biri de
ilsin. Bir sre sonra yeniden yerinde duramaz hale gel iyor, kalk
yorsun.
Kader'le telefonda konuuyorsunuz. Ksa, dz konumalar olu
yor bunlar. Hat bozuk olduundan sesleriniz sk sk kes i l i yor. Bu
buradayken yaptnz ikinci konuma. Sanki aranzda dile getirme
diiniz bir anlama douyor, bu yolculuun zel anlam da bu olu
yor: uzakta geirilen bu srede ne olacana bakmak; dnmek,
deerlendirmek, ne yapacanza karar vermek. Ama bunlar nasl
yapaca n hi b i lemiyorsun. "Alisan," diye sesleniyor Kader, tele
fonu kapatmadan nce bozuk hattn gcrtlar iinde ismini bir kez
daha y ineli yor.

205
 Aabeyinle de konuuyorsun. O aryor. K saca durumu anlat
yorsun, her eyin yolunda olduunu sylyorsun, " Meraklanacak
bir ey yok, ortalk kt dei l , burada biraz daha kalacam." Ka
patmadan nce "Dnnce beni ara o zaman," diyor. Aranzdaki ayn
soukluu, o donuk tutukl uluu yeniden duyuyorsun.
Akam olup bo gkte krlang srlerinin dans edercesine d
nleri balaynca sokaklar da boalmaya balyor. nsanlar ken
karanlktan korkuyormu gibi hava kararr kararmaz ev lerine eki
liyor. Resmi olarak sokaa kma yasa yok. Ama sanki varm gi
bi herkes erkenden evine giriyor. Belki olaanst hal zamanlarn
dan kalma bir al kanlk. Eve ekiliyor. televizyonun karsnda, si
nide akam yemei yiyorsunuz. lk iki gn et yemei vard. misafir
lere sunu lan yemekti hu. Ama sonra olaan yemeklere geri dnl
yor: kuru fasulye. bulgur pilav. patates presi, burada yetien otlar
dan yap lm sebze yemekleri ya da hamur ileri . Zaten az yiyorlar,
yerken Memed Enite'nin takma dileri tkrdyor, azndan aprt
l ar ykseli yor. Masrafn karlamak iin bir kez eve al veri yapa
rak dnyorsun. Ama sana yle bir kzyorlar ki bir daha byle bir
eye kalkmyorsun. Yemekten sonra ay iiyorsunuz. Halanla Me
med Enite bir sre sonra televizyonun karsnda uyukluyor, uya
nan tekini drtyor, kalkp yataa gidiyorlar. Sen de baheye k
yor, yldzlarla dolu parlak gece gne bakyorsun.
Gece serin. Ortal kta t yok . Uzaklardan bir uultu bell i belir
siz geliyor. Neyin uultusu? karamyorsun, sana ok gerilerden,
telerden geliyormu gibi gel iyor. Gzel bir hava bu, ak, keskin,
berrak. Hafif bir rzgar ovann zerinden geerek geliyor - serin,
kesintisiz bir dip aknts gibi geiyor.
N iye burada byle oyalanp duruyorsun? Niyesi bel l i dei l ,
ama burada, b u snrl lkta. yaltlml kta, b u orakl kta kendine
uyan bir eyler buluyorsun. Bu kuruluk senin kendi dnyann kuru
l uuyla akyor, ona bir neden verir gibi oluyor.
Keskin. duru havay iine ekiyorsun. Bann stnde yldz
larla dolu. gz kamatrc bir gece g var. Samanyolu ldayan
damlalar iinde uzanyor. Kader'i dnyorsun, onun st beyaz te
nini etinde duyuyorsun, iinden akan bir baka lt. Bir arzu kask-

206
larndan ykse l iyor. Ama byle uzakta her ey daha a k ortaya
kyor. Farkndaydn zaten, sizi birletiren ey ok az, o odada. l
mekte olan kadnn yan banda olan neyse o - ayran i se ok ey.
B i r sre daha bahede oturuyor, sonra yatmaya gidiyorsun.

Ama uykun yok. ki saat boyunca yatakta saa sola dnp duru
yorsun. Ak pencereden ieriye blbl sesleri dol uyor. Aadaki
kk bostann kenarndaki aalktan geliyor olmal . Ama baka
bir topluluk daha var, sesleri daha uzak bir yerden gel iyor. Derenin
oradan m? B i rbirlerini yankl yorlar, birinin brak! yerden teki
alp ykseltiyor, dierleri ona kat l yor, ksa bir sre bir ses cmb
ne dnyor, sonra aniden kesiliyor. Orada burada duyulan tek, in
ce, keskin bir sese brakyor yeri ni. Sessi.l iin i inde birka nota
nlyor.
B lble niin ac ekmeyi yakt rdklar anl yorsun, gerek
ten kederli bir mzik bu.
Ya senin iindek i? Kederli bir mzik ona da uygun der miy
di? Genken -ya da gen hissettiin zamanlarda- sevmediin sz
ck lerden biriydi bu keder szc, insann stne yapan bir s
lakl artrrd sana, ama o zamanlar bir gelecein, gelecek ya
amnn nnde uzand n sanyordun, tkenmez olduunu sand
n bir gcn damarlarnda dolandn sanyordun. yleyse o za
manlar iindeki umut dolu bir mzik m iydi? imdi itiraf etmesi zor
gelse bile evet yleydi. yle miydi? yleydi , o zamanlar hi ku
kun yoktu, iinde iittiin umut dolu bir mzikti, gelecein umut
dolu sesleniinin mziiydi. Bu gelecek sanki sen hi aba gster
mesen bile, senin yazgnm gibi sana gelecekti .
Kederli mzik: Y llar iinde gelien, iinden kan mzik b u o l
sayd bunu d a kabul eder, raz olurdun, genliindeki onca km
semeden sonra buraya varmada glnlk olsa bile.
Ama kendi iinde bir mzik olduunu sanmyorsun, sende hi
bir mzik gelimedi , duyduunu dndn ey ise -eer bir an
iin bile iinde gerekten olmusa- s i l inip gitti.
imde bir eylerin yandn dnyordum, ama bu yanan e
yin ate dei l de souk bir ey olduunu bilmiyordum. Atein iin-

207
deki souk ate. beni stmak iin deil, yakp bitirmek iin bile de
il ama dondurmak iin var olan ate; yan banda souktan buz
kesi leyim, kaskat olaym diye var olduunu bilmiyordum.
Gece boyunca baka sesler de n layp snyor, kimini bir bay
kua yaktryorsun, kimini bir aakakana. baka bir tanesi iin bu
mutlaka bir tavuskuu olmal diyorsun. U zun, tiz, ac eker gibi grt
laktan ykselen bir sesi var. Elbette burada tavuskuu yok.
Birka gndr dnmek iin g toplamaya alyorsun. imdi
km ldamazsan burada byle kalakalacaksn. Buras ayrca pekiila
ln souk bir ikizi, souk bir l. buzdan bir l olabi lir. Aklnda
hayvanlarn buzdan ik izleri canlanyor: sesi billur paralar gibi n
layp souk havada tuz gibi da lan buz mavisi blbl, buzdan bir
kertenkele. kap bir de likte kaybolan ivit renkli tavan, billur pen
esiyle donnu topra celeyen kutuplarn ays, ama beyaz deil,
kirli gri. soluk bir rengi var. Bu bodur otlar, cansz, gdk maki top
luluklar clz buz dikitlerine dnm.
Pencere nnden hzla kanat rpp geen glgeler gryorsun,
yarasalar m? Serin bir rzgar ieriye doluyor. O kadar serin ki deri
ni ptr ptr yap yor.
O souk glgeyi de gryorsun. Ne olduunu syleyemiyorsun.
ama bu benim. diye dnyorsun. benden daha gerek olan gl
gem. buzdan glgem. ama nasl olur da tm yaamm benden nce
yaayp benden nce bitirir'? Daha ben konumadan konuup cmle
y i bitirir. ben sustuumda zaten oktan susmu olur? Ama aslnda
kend im iin hi ssettiimi. bild iim. tank olduum tm yaamlar iin
de hissetmedim mi? Gznn nne souk bir ate dalgas gel iyor.
yalazlar buz paralar, bil lur paralar gibi parlyor, bir buz frtnas
gibi yaylyor, ormanlar, tarlalar , ev leri. dalar yakarak. dondu
rup, kaskat kesip kl ederek i lerl iyor. Bu kpren. souk kl leri et
rafa savurarak dalga dalga yaylan buzdan atete insan yutmadan
nce byleyip donduran bir eyler var. Gzlerin kapanyor. oda iyi
ce souyor, ama kalkp pencereyi kapatacak hal in yok, stne beyaz
bir klf ge irilmi battaniyeyi kafana kadar ek iyor, bu souktan
dalgan n iinde yava yava uykuya dal yorsun.

208
BRKA GNDR havada yaklaan sonbahar. souu. kasveti bildi
ren bir deiim, bell i bel irsi z bir karan lk var. Ama sana yle gel iyor
da olabil ir. nk gne h:11 f 1 1. g i lice parlyor. Gn rengi
ise hi deimedi, masmav i. parlak. g:iiz alc.
Oyalanmam srdryorsun. Bir-iki defa tepe lere vuruyorsun.
Ama daha ncsnde bir asker toplu luuyla karlayorsun.
asker sen i ortalarna alyor. bln ba. bir temen. fkeyle ne do
layorsun, kimin nesisin diye soruyor. Ya11 1t larn dinliyor. seni ba
tan aaya szyor, hakknda karar vermeye alyor. Seni salma
dan nce "Canna m susadn, kanyor musun," diyor, "az daha ge
bertiyorduk seni . " K onuurken btn ka gz oynuyor.
Yeniden i lenin snrlar iinde dolanmaya dnyorsun. Ara ara
uradn birka ev var. Bunlardan biri Keki! Amcalarn evi. Bura
da grdn en yoksul evlerden birinde karsyla birl ikte yayor.
Kars ondan bi raz daha gen. "Yenge" diye sesleniyorsun ona. Yen
ge de halan gibi ar hareket eden, ounlukla sessiz, bazen nere
deyse fsltyla konuan bir kadn. Ama bu arl yallndan gel
miyor. Aksine din, salkl, gl bir grnm var, yuvarlak y z
ise seni artacak derecede bir tazel ikle parlyor. Kek il Amca hika
ye anlatmay seviyor. Onun iin Hazreti Al i'yle oullarndan bala
yp Pir Sultan'a, Pir Sultan'dan bu gnlere isyanlar, katliamlar, sr
gnlerle r l ac dolu tek bir hikaye var. Sesi acyla titreyerek bu
hikayeden para para anlatyor. Keki! Amca konuurken kars
evin iinde ar ar hareket ediyor, mutfaa, daha dorusu bir pik
nik tpnn, su dolu beyaz bir bidonun, stnde kap kacan dizli
olduu -drt rafn bulunduu mutfak olarak kullanlan keye gi
diyor ya da hep ak olduunu grdn kapdan dar kyor, ka-

209
p nnde bir eylerle urayor, az sonra yine geliyor. Tuvalet d
arda, kk bahede. amar ilerini de yine bahede hallediyor,
eski usulle, bir leende y kayarak ya da kazanda kaynatarak. Sana
gizlice ikayette bulunuyor, "Komuya getmeme bile ezin verm i
yor," diye anlatyor, " b i r be dahha bir yerlere getsem hemen birini
peimden mut lah yolluyor. Beni biraz rahat brah diyorum ama yoh
nerde, hrahn yor."
Yer mi nderinde Keki! Amca'nn yanna oturuyorsun. Yerde be
ton zem inin hir ksmn rten renkleri solmu byke bir kilim var.
Yenge etrafta yavalkla dev inirken, Keki! Amca feri gitmi gzleri
ni karda hir yere dikerek, ara ara bir sigara sarp tttrerek ya da
tespihini ekerek kendi kendine konuur gibi bir eyler anlatmaya
bal yor. Asl nda dinleyici bulduu iin memnun. Zira bu eski hika
yeler ya da mesellerle ilgi lenen pek kimse kalmam artk. Bazen
gittiinde birka ocuu da orada buluyorsun. Ama onlar bile skl
yor. Yengenin piirdii hamurlar itahla midelerine indirdiklerine
gre gelme nedenleri bu olsa gerek diye dnyorsun. Keki! Amca
ise yoldan iyice ktklarn dnd genleri zel likle sevmiyor.
B i rka kez yengenin skldn sanarak onu uyardna tank olu
yorsun. "Yok yok, sklmyorum, dinl iyorum," diyorsun.
Ama asl nda dinlediin yok. H i kayelere hibir zaman dkn ol
madn. Zaten anlattklarnn byk bir ksmn anlamyorsun. Trk
esi zayf, senin ok az anladn unutup ou zaman kendi dilinde
konuuyor, bazen sesi ylesine dyor ki iitmiyorsun bile. "Ahl
bazen gedip geliyor," diyor yenge. nlemleri, alalp ykselen sesi, i
ekmeleri, sesin titreyiini, kesilen nefesi, esleri, yutkunularn din
l iyorsun. Yoksa, diye dnyorsun, benim iin buradaki asl hikaye
bu mu? Bu ihtiyar adamn alalp ykselen sesi, mrlts, anla lma
yan szckleri , boazndan kan bu hrlt l ar. bu ap rtlar, bu kesi
len nefes mi? Yal kadnlarn azlarndan bir in leme gibi kan be
l irsiz szckler, i ekmeler, szlanmalar, ahlar m?
Belki de, diye dnyorsun, btn hayatm boyunca hibir ko
numa iitmedim, iittiim bunun gibi sesler, ahlar vahlar, kulak tr
malayan mrltlar, hrltlar falan oldu. Ama imdi baka bir olas l
n daha olduunu fark ediyorum: Bunlar d i l d i , ama ben b u dili an-

210
lamak istemedim, byle bir d i l i iitmek istemed im.
Ama bu seslerin nesi, nas l dinlenir, diye soruyorsun kendine,
gerekten bir eyi dile getiriyorlar m? Dile getirdikleri szcklerde
deilse nerede?
erde a r bir koku var. Ar koku lar, srekl i bir iielik, kala
bal k, neredeyse alyorsun bunlara, bu havada insan uyuturan,
deris ini kalnlatran bir ey var. Uyku bastryor. odann ortasnda
grl grl bir soba yanyormu gibi btn hedeninin maytn
hissediyorsun, ban ne dyor, gzn ak tutmakta zorlanyor
sun. Direnmesen olduun yerde uyuklayacaksn. Keki! Amca'nn se
si bazen ok yaknna kadar geliyor, sanki iyice sana doru ei lmi
kulana fsldyor, ama az sonra uzakla yor. kapn n dna kyor,
ok uzaktan, nehrin te yanndan. yamal ardan haka seslere kara
rak gelen bir altya ya da uuldamaya dnyor. Bazen tam bir
sessizlik oluuyor. Ban zorlayarak kaldryor Kek i! Amca'ya ba
kyorsun. Sana doru dnyor, ama sana m yoksa bann az yuka
rsna m bakyor, anlayamyorsun. Gzlerinin snm, diye
dnyorsun, kk gri bir yuvarlak gzbebeklerine yerlemi.
ekiyor, "ya" diyerek srdryor. Ama belki sessizlik hi olmad.
Belki konumasyla susmasn kartrmaya balayan sensin. Ne tu
haf, diyorsun gzlerini zorlukla ak tutarken, u heyecanla. atelice
konuan, kendinden emin genlerdense bu ihtiyardan ykselen tit
rek sese, iyi bir ey beklentisini oktan brakp daha kt bir ey ol
masn diye dua eden yal lara kendimi daha yakn hissediyorum.
Babaanneyi dnyorsun: Burada yaasayd onun iin daha
m iyi olurdu? En azndan bir eve kapanmazd . kendi yatlarnn
arasnda olurdu, tpk buradak i ler gibi ban tekine iyice yaknla
trarak birileriye konuurdu. Belki buradan hi ayrlmamalyd .
Ama kendi isteiyle mi ayr lmt? Peki , dnmeyi niin hi isteme
di? ok uzun zaman m gemiti? Artk yer deitirmek, geri dn
mek anlamn yitirmi miydi? Yoksa buraya dnmek iin bir nedeni
mi yoktu? Dnmek istedii yer sadece toprak, bir mezar, l kocas
nn yan ba myd?
Yantlar bilmiyorsun. Daha dorusu neyin daha iyi, neyin daha
kt olduunu bilmiyorsun. Belki Kek i ! Amca'nn ded ii gibi tek

21 1
bir hikaye vardr. insanlar oradan buraya, buradan oraya srkleyip
duran ayn h ikayenin yzy llar boyunca sren eitlemeleridir bun
lar. Ev i , evin iindeki babaanne i le seni gznn nne getirmeye
al yorsun. Ama canlandrmakta o kadar zorlanyorsun ki sanki
her ey oktan silinip gitmi. Olaylarn sras da anlamn yitiriyor.
Neyin ne zaman olduunu. nce mi yoksa sonra m olduunu. yok
sa her eyi n ayn anda m olduunu artk ayrt edemediini hissedi
yorsun. Kendine niin y l larca onunla ayn evde kaldn soruyor
sun. stesen babaanneyi de kt duruma drmeyecek bir yol bula
bil irdin. Asl nda ekine ekine sz evlilie getirdii zamanlarda ken
d ince sana yaamn kurman sylyordu, " Ben yalyam benle ne
yapacan," diyordu.
imdi geriye dnp baknca be lki babaanneyle gayet iyi bir ift
oluturduumuzu kabu l etmem gerek, diye dnyorsun. ikimiz
de kemize ekilmitik, ikimiz de herhangi bir deiikl ikten kor
karak sk sk kapanmtk, ikimiz de zamann gemesini bekle
mekten baka hibir ey yapmyorduk.
Gen bir ses seni daldn dncelerden kopartyor, ak kap
dan " Merhaba," diyerek Ziya giriyor. Peinden iki kk ocuk. Elin
de ii dolu i k i byk plastik poet var, Fidan bir eyler yollam. Po
etleri abuk devinimlerle yengenin syledii yere brakyor, sonra
yine abuk abuk, fazla gze batmak i stemiyormu gibi gel ip he
men mindere kyor. ocuklar da ona yknyorlar. Onun gibi
hzl hzl yryp yanna oturuyorlar. O kadar yanna sokuluyorlar
ki Ziya onlar omzuyla teye itmek zorunda kalyor. B unlar iki er
kek ocuu -biri dokuz-on yalarnda, dieri ondan -drt ya k
k- ok ciddi bir hal leri var, kk birer yetikine benziyorlar. B i r
sre bak lar n uzun uzun sana dikiyorlar. Kn sol e l i n i n b
tn parmaklar aznda.
"Bunlar da peime takld," diyor Ziya. "Olsun olsun," diye kar
lk veriyor yenge, "eyi ettin, eyi yaptn." ocuklarn kafalarna ha
fife birka kez dokunuyor. Geldiklerine sev inmi. "A msn z?"
diye soruyor, mutfak olan keye gidip ocuklar iin bir eyler ha
zrlamaya balyor, tepsiye diziyor. Kek i l Amca ocuklarn by
nden su istiyor, ocuk kalkp su getiriyor, barda a l rken "Ha

212
byle," diyor ocua, kafasn ar ar sal lyor, "aferin, aferin." o
cuun ba hafife eik. yan gzle size bakp olduu yerde bir sre
dikiliyor, sonra yerine oturuyor. Her iki ocuun da yanaklar kan
krmzs, stleri balar darmadan. amurda yuvarlanm gibi kir
l iler. salar karmakark.
Yemek gel ince -stne kzdr lm ya ile ayran dklerek ye
nen. buradaki herkesin sk sk yapt hir hamur yemei , nceden
kalma olduundan soumu, stndeki ya ile yourt katlam,
ayrca kelek peyniri, tandr ekmei- i.i de a kurtlar gibi tepsi
n i n bana toplanp azlarn doldura doldura yiyorlar. Yenge bir
sre tepelerinde dikiliyor. gzleri mc uluk ta parlayarak ocuk
larn yemek yiyiini seyrediyor. sonra hir i ekip iine geri dn
yor. Kek i! Amca'nn gri baklar da yemek yiyen ocuklarn zerin
de uzun uzun duruyor. bakl arndan hir an karan lk bir eyler ge
mi gibi geliyor sana. Belki senin de bir imrenmeyle fark ettiin e
yi grd: tazelii, taptaze gc. kendinden taan can l l .
Ziya'ya bakyorsun. Ziya'nn aklndan geenleri merak ediyor
sun. B i r eyler sormak i stiyorsun, ama dersler nasl, okul ne :aman
alyor'dan daha fazla bir ey bulamyorsun. Ayn zamanda seni
byle ilgi lendirmesine aryorsun. ok uzun sredir zaten kim
seyle i l i k i n yoktu, bu yataki birisiyle h i yoktu. ocuklarla da.
Yemeklerini yedikten sonra karnlar insin diye bir sre bek l i
yorlar, ardndan nce Ziya, sonra ocuklar frlar g i b i kyorlar.
Sanki buradan geiyorlarm da acktklarndan yemek yemek iin
ieri girmiler gibi.
Az sonra sen de kalkyorsun. Uyumu, arlam kafan nn
de halanlarn evine doru yryorsun. Akam yumuaka iniyor,
gne dalarn arkasnda kaybolmu. Hava sank i her ey daha bir
ak, daha bir berrak olsun diye i yice incel i p saydamlam. Ik du
ru, k m ltsz. Ban kaldrp imdi sana havaya doru hafife yk
selmi gibi gelen bu yere bakyorsun, gecekondumsu evlere, dz
damlara, baz damlarda gne panellerinden yansyan leylak rengi
a, -be kat ykselen svasz binalara, tepeleri esintiyle titreen
aalara, yerleim yerlerinden on-yirmi metre sonra bak gibi ke
silmi yei l lie, grimsi bir dzle dnerek uzayan ovaya. Da-

213
lar, tepeler kl rengimsi bir mav i l i k iinde, kendilerini saran hava
gibi bir incel ikle, yar saydamllkla, ty hafifliinde yksel iyorlar.
Birka insanla kar layorsun. Selamlarna dalgnca karlk
veriyorsun. Kadnlar kap nnde toplanm konuuyor, bir sr
k;k ocuk sokakta koturup duruyor. Bir tanesi bir e l i pipisinde
yolun ortasnda plak dikilmi ylece duruyor. Yol kenarlarnda,
aa<; di plerinde kpekler halil. uyukluyor. Kardan arplm bede
niyle. ne doru iyice eik sf ra vurulu koca kafas eski psk bir
takm elbisenin zerinden dkld genten bir adam ge l iyor. Tu
haf bir hali var, deli mi, bir sakatl m var, belli de i l . Geerken ka
fasn kaldryor, bir tand grn ii gibi azn iyice aarak glm
syor. Yan na geli nce el ine sarl yor. eiliyor. pmek istiyor. Sende
leyerek geri adm atyorsun. Doru luyor. hfla glmsyor. Elini
i leriye doru uzauyor. Para istediini dnyorsun. karp para
veriyorsun. G lerek uzaklayor.
Deli birden btn sinirini geriyor. Daha dorusu sini rlerinin za
ten alttan alta ne kadar geri lmi olduunu sana fark ettiriyor. Kk
bir bostann kenarna gel ince soluk lanmak, kendini yattrmak iin
duruyorsun. Bostann kenarnda c lz, kurumak zere gibi duran,
hastalkl yapraklaryla tozlu yola doru hafi fe eilmi bir aacn
glgesine snyorsun. Toprakta deiik trde ye i l l ikler byyor.
B i r kme sere az i lerde topran yumuak bir blmnde kendi
gvdelerine uygun bir ukur am. bedenlerini topraa srterek te
mizliyor.
Kalmay biraz daha srdrrsem, diye dnyorsun, dnecek
gc bir daha hi bulamayacam. B uraya geldim, diye kendine
anmsatyorsun. buraya nasl geldiini, gerekten gel ip gelmediini,
yoksa hep burada m olduunu bilmez hale gelmekten korkuyorsun .
Sana her durum doruymu gibi geliyor: buraya geldin, buraya hi
gelmedin, buradan hi ayrlmadn.
Ayn zamanda nereye dneceini dnyorsun, gerekten d
necein bir yer var m? Buradaki u birka haftalk ereti bulunuu
nun sana aka gsterdii ey : gerekte dnecek hibir yerin yok.
K ader'in sesini duymaya alyorsun. sana seslendiini, bu se
sin ku uuu bir hafiflikle yollar ap buraya kadar geldiini , yan

214
banda olduunu hayal etmeye al yorsun. Bu sesi ilk i i tii nde
seni bir yerlere tadn hissetmitin. imdiyse geri dnmen iin
ona gereksinimin var.
Ama burada byle oyalanmay srdrrsen dnmek iin bu so
nedenini de yitireceksin. Kader'in sen i ardn hayal ettiin se
siyse buradaki fs ltlara karacak, bu orak l n zerinde bir al
tomar gibi yuvarlanan uultular iinde silinip yitecek.
Tepelerin stnde bir duman gibi da lm pembe renkli bulut
lar var. K rlanglarn azalmaya balam seslerine orada burada t
meye balayan crcr bcek lerinin kesik kesik sesleri karyor. Ak
amn serinlii bastryor. Birden hu havaya doru ykselmi topra
n iinden bir baka toprak be li riyor. Ciii1.Lin iinne usuz bucak
sz gri bir boluk seri li yor. Bak dikebi lecek bir nesne. bir direk,
bir aa, bir tepe aryorsun. aa h i b i r ey yok. yal11.ca giderek ge
nileyen bu usuz bucaks11. d1.lk. hir tu1. ya da kum l olabile
cek ynsz gri l i k . bu buz tutmu dzlk var.

Halanlara vardnda bahede Fidan' gryorsun. kmak zere,

" Yarn akam yemeine bize gel iyorsunuz," diyor glmseyerek,
"size yemek yapacam." Bu yemein daha ok senin iin olduunu
anlyorsun.
Akam televizyonun karsnda oturup hzl hzl yemeklerinizi
yiyorsunuz. Yemekten sonra bir dizi balyor. Bir sre sonra ikisi de
uyuklamaya bal yor. Onlar gibi erkenden yataa gidiyorsun.
Gece boyu birka kez uyanyorsun. Seni uyandran sessizlik ol
mal, kulaa ileyen bo, kr bir sessizlik bu. B u kat sessizlikte kas
kat uzanyor, yeniden uyumay bek liyorsun. Sabaha kar bu kez
havay dven bir sesle uyanyorsun. Ses glenerek yaklayor, b
yk bir grltye dnyor. Tek kanatl pencereye gidip bak yor
sun. Aydnlanmaya balayan gece gnde iki byk askeri heli
kopter karakola doru gidiyor. O kadar alaktan uuyorlar ki ba
nn stnden geerken ierdekileri grebiliyorsun. Az sonra yeni
den sessizlik egemen oluyor. Sabah ayaznda, pencerede, bir sre

215
daha alan, yava yava seyrelen gecenin lacivert gn izliyor
sun. Sonra sert yataa geri dnyorsun.

Ertesi akam Memed Eni te'yle birlikte yola koyul uyor, on be da

kikalk yolu alp Fidanlara varyorsunuz. H alan yardm etmek iin
daha nce gitti . Evleri ana caddeye yakn bir yerde, genelde iki-
katl yap lardan olumu bir mahal lede. Yan duvarlar svasz,
katl bir binann nne geliyor. bahe kapsndan ieri giriyorsunuz.
Giri katn kapsn al yorsunuz. Kapy Zeynel ayor, uzun boyu,
iri gvdesiyle neredeyse tm kapy kapl yor. " Ho geld iniz," diyor,
yana ek i l i p yolu ayor.
Salona geiyorsunuz. Sofra kurulmu, geni masaya beyaz bir
sofra rts seri lmi, tabaklar yerlet irilmi. Fidanlarn evi burada
grdn ev lere gre daha iyi deli. Bel l i ki hibir eksii kalmasn
istemi, masa takm, koltuk takm, sehpalar, ii kristal bardaklarla
dolu vitrin. her ey tamam. Duvarda byke bir saat var, grlty
le tklyor.
"Hadi buyrun," diyor Fidan, yemek masasnda yerlerinizi al
yorsunuz. Kk tabaklarda birka meze var. ezme, kzlenmi, s
tne yourt dklm patl can. cack, byk bir kasede yeil salata.
Ana yemek tavuk ile bulgur pilav . Her ey ok lezzetli. itah ac
grnyor. Sofrada on kiiden fazlasnz. Fecira Hala, Memed Eni
te, sen, Zeynel ile Fidan. onlarn ocuklar Ziya ile iek, Zeynel'in
babas, yine Zeynel'in kendisinden birka ya byk ablas ile ayn
yalardaki kocas, bir de onlarn Ziya'dan birka ya kk kzlar.
Yemek hep bir azdan konumalar, g lmeler, seslenmelerle gei
yor. Zeynel b i r ie rak alm. ou imiyor. Sen d e imemeyi ter
cih ederdin, ama ayp olmasn diye peki diyorsun. nndeki dolu
kadehten bir yudum almak bile seni sarho etmeye yetiyor. Yemek
boyu nndeki kadehi ancak bitirebi l iyorsun. inde ara sra ykse
len bir heyecan var.
Aslnda bu heyecan gn boyu vard. Ama yemekte bir ara yle
bir heyecanlanyorsun ki gzlerin yaaryor. inden bir m innet duy-

216
gusu ykseliyor. Ama bu bir d i lencinin ya da evsizin hissedehilecei
trde bir minnet duygusu: S ana evlerinin kapsn at lar, bu sofrada
iyi kt olduuna bakmakszn bir yer verdiler, stelik -yle hisse
diyorsun- hi hakkn yokken verdiler.
Zeynel bir eyler fark etmi gibi, "Ne o." diyor, "iki yudumda
sarho mu oldun yoksa?" Belli ki bu yemekten. bu kalabal ktan ho
nut. Kalabal seviyorlar, d iye dnyorsun. kalabalk iinde iyi
h issediyorlar.
Ama heyecann hi houna gitmiyor. H i ldiin bir ey. Bu heye
canlarda bir sakatlk olduunu dnyorsun. stel ik yararszlar.
Yine de kendine engel olamyorsun. Ayn zamanda aklnn gerisin
den bir yerden bu heyecanlar . duygular. i inde olan biteni izleme
konusunda ok yanl hir yol izlediin ge iyor: sank i orada asl din
lemen, kulak vermen gerekeni hi di nlemedin.
Sofradan kalkarken "Yemekler ok gzcl.li," di yorsun Fidan'a.
"hepsi ok gzeldi. Eline salk." " Evet. ok gzeld i . ellerine sa
lk," diyen birka ses daha ykseliyor. "Aman canm. ne ki." diye ya
ntlyor Fidan, ama vglerden honut, dolu dolu gl msyor. gz
leri daha bir parlyor. Ellerinde tabaklar hzl ad m larla mutfaa gi
diyor, Zeynel' in ablas ile onun kz da katl yor, birlikte sofray kal
dryorlar. Fecira Hala gvdesini iki yana doru adeta savuran yava
yry, ar dev inimleriyle onlara yardm ediyor, masadakileri
mutfaa tayor. " Ben de size yardm edeyim," deyip masaya doru
hamle yapyorsun, Fidan glyor, " Ne yardm. yardm edecekmi
sin yle mi? Git otur, rahatna bak, misafir deil misin?" B i rka kii
daha nerine gl yor. Zeynel atl yor, "Gel gel bra, gel otur. Kt
kt adetler karma bamza, buras stanbul de i l . "
Aslnda yerinde duramaz g i b i hissediyorsun, bir ey yapmak is
tiyorsun.
Fidan mutfakla salon arasnda gidip geliyor, hzl, tez, canl.
Gel i p giderken ara ara bir eyler sylyor, konumaya kat l yor.
Ona bakarken gerekten gzel, diye dnyorsun, tombul , baya
gl grnen bedenine, i k i ocuk dourmasna, krkna varm ol
masna ramen hiila gzel. Makyaj yapmyor. Yanaklar salktan
ya da canllktan krmz. Bir an Kader'in dolgun, beyaz m beyaz,

2 17
yumuak gvdesi iinde uyanyor. Kask larndan bir akm geiyor,
baldrlarndan aaya, d izlerine kadar iniyor. Kader'i ilk grdn
zaman anmsyorsun, teninde. baklarnda donuk bir ey vard,
ama sonra ldad lar, parldamaya baladlar.
Televizyonda bir trk yarmas program var, dierleriyle bir
l ikte te lev izyona bakmaya alyorsun.
Kk kz yerde. halnn stnde, dedesinin ayaklarnn dibin
de. Annesi gibi iri. kopkoyu. siyah renkte gzel gzleri var. Yanna
oturttuu iki tane kz bebei var. B irinin bir kolu yok.
Reklam larda "K saym unu biraz." diyor Zeynel, "televizyo
nun zararlar, televizyon kal beri kimse artk bir ift laf etmez ol
du." Bu basmakalp laf gerekten mi sy lyor, yoksa alay m ed i
yor, be lli olm uyor.
Fidan ay lar get iriyor. Memed Enite. eskiye dair kom ik bir
olay, iki kylnn inatlamasna dair bir hi kaye anlatmaya koyu lu
yor, aslnda hi kayede gl necek bir ey yok, ya da senin iin yok,
ama herkes glyor.
" Eskiden olsayd . " diye anlatyor Memed Enite, "imdi bu ay
da halii yayladaydk." Karsna dnyor, "yle de il mi hanm?" di
ye onayn istiyor. Fecira Hala yeni otunnu. kk kz kucana
aryor. "Yene eski lerden balama," diye ters yantlyor.
"Balama diyorsun ama nasl balamayaym? Nasl gzel oldu
unu bu genler grmediler. bilmiyorlar. Bilseler onlarn da benim
gibi ileri yanard. Bizim Fide bel k i hatrlar -Zeynel'in ablasyla ko
casna dnyor- siz de hat rlarsnz. Ama damat bilmez. o ehirde
byd saylr. Nasl oldu, nasl bu hale geldi, hala ayorum, aklm
almyor. O tabiyat, o doa, ne gzeldi, ne harkuladeydi . O dalarn,
ieklerin kokusu hala burnumda tter. yle deil mi x nami?"
Dnrne, Zeynel' in babasna sylyor bunu. Zeynel'in babas
gzleri yar yarya kapal kafasn aa yukar uzun sre oynatp
"yle, yle," diye onayl yor.
"Dina Hurdi'den balar," diye devam ediyor Memed Enite, " iki
yaylay dolar, haraket ede ede drt ayn sonunda kye gel irdik. O
yayla gnleri ne gzeldi. Akamlar yatmadan nce darda. adrla
rn nnde gr bir atein nnde toplanr, konuurduk. adrlar ke-

218
i kl ndand, kyde bu kadnlar onlar rerd i , ok rahatt lar. sa
lamdlar. Atein banda bizden bykler gemi zamanlar anlat r
d, eskinin hi kayelerini anlatrd . Herkes bir eyler anlatrd. sa
kafasn kaldrp yldzlara baknca acaba diye kendine sorard hura
da gk daha m yahn yoksa? Elini uzatsan sanki bir y ldzn kuyru
unu yakalayacaksn, yle yahn."
Szn ettii zaman en fazla otuz y 1 ncesi falan olmal, ama
sana sanki yzyl nceden sz ediyonnu gihi geliyor. Kk kza
bakyorsun. gzleri iyice alm, dedesinin t i t rek. i nce sesine dalp
gitmi, u anda en iyi dinleyici o. Memcd Enitt iek'le Ziya'ya
dnyor, "Sizin anneniz, Fide yaylada dodu." diye srdryor, "bu
nineniz onu tarlann ortasnda. gpegndz doardu, yaa."
Memed Enite srdryor: " Darheden sra yay lalar yasahla
dlar. nceden sylyorlard ama dinleyen yoltu. Bizim genler yi
ne dalardayd. O zaman da hize siz hesl iyorsuuz hunlar diyorlar
d. Darbeden sonra oh acmasz oldular. Bizim adrlar bast lar,
yhtlar. Ee. emir dem iri keser. Yayla yle bitt i . "
" Hadi, hadi baba." diyor Fidan, "hadi, bak yine eski lere dald n .
Ama esk ileri byle ok dnme. Ne yapal m. Daha esk iler de hep
kendi zaman larnn daha iyi olduunu sylerd i . "
"yle, yle, doru diyorsun kzm. Amma gelen gideni aratyor
i te. Kye dnnce," diye kesemeyi p srdryor. "sanki yaz gelse
de yaylaya hsak deyip duran ben deilmiim gibi ky grnce
gzlerim yaarrd. Derdim meer cennette yayoruz. O kadar g
zeldi ite. Ama o da kalmad, oradan da hartt lar bizi, o da gitt i . "
Son szleri artk hep b i r azdan konumaya ba lam kalabal
n sesleri iinde dalyor. Sesler birbirine karmaya. o bildiin,
ban dndren uultu havay doldurmaya balyor. H ibirini ayrt
edemez hale gel i yorsun. Bakyor, bu insanlar beni m neyim oluyor,
d iye soruyorsun, yaknlarm m? Bizi birletiren, atein bana top
lananlar gibi toplayan bir ey gerekten var m? Souk bir atein,
donduran, buz kestiren bir atein etrafnda nas l toplan l r?
ocukluumun insanl ar, diye dnyorsun, onlar baka ba
ka zaman larda, baka baka durumlarda da grm olmana ramen
hep ocukluuna aitlermi gibi hisediyorsun. Bir arada onlarcas bir

219
oday doldururlard . koluklara sandalyelere daln konuur, g
lerlerdi. Ama u anki durumun ok byk bir fark var. Bunu aka
grebiliyorsun: Artk o yanklanan, n n gller yok, bu gller
soluk, tedirgin. parlakl klarn yitirmi. B u kalabaln da ocuklu
undan akl nda kalan o can l , parlak, gl kalabalkla bir ilgisi pek
yok. Klmler, diye dnyorsun, zay flam, ufalm, iki bk
lm olmular. Belki beni datan ayn ey onlar da baka bir biim
de datt.
inden onlara bir eyler syleme arzusu ykseliyor. Bu syle
me arzusu. bu cierlerden. gsten ykselip boazdan yukarya
doru taan. dilin ucuna gel ip tkezleyen ey - onlara ne demek is
tiyorsun'! Si zler iyi insanlarsnz. demek istiyorsun belki. bense de
ilim. Ben yolunu arm biriyim. Ama niin byle bir konuma
arzusu duyuyoru m diye kendine soruyorsun. ac verici, i paralay
c bir bii mde iimden niin ykseliyor'! Syleyeceklerinin neml i
olduunu hissediyorsun. Daha dorusu neml i y a d a deil syleye
ceklerinin sylenmesi gereken eyler olduunu hissediyorsun.
ocukluktan kmaya balaynca, diyorsun, bir arka odaya ka
pand m. Kamak iin kapandm, neyden, bir sr eyden, herhalde
sizden de. yle grnyor ki bir daha kamadm.
Yksek sesle mi syledin bunlar, duydular m? Bakyorsun,
herkes ayn biimde konumay srdryor. Ama ne sylemen ge
rekiyor? Bu duygular szcklere ev irecek ey eksik, yok. Belki bu
yzden iinden geenleri de yakalamakta baarsz ol uyorsun, elin
den kap gidiyorlar.
Kalkyor, kimseye fark ettirmemeye alarak baheye kyor
sun. Kendini, nefesini kesen eyi denetlemek iin havaya gereksini
min var. Bahede karan lk bir keye yryorsun. Darda gzel bir
gece, serin bir rzgar v ar. Dalarn stnde iri, kprtsz bulut k
meleri beyaz hayaletler gibi parlyor.
Yolunu arm, diye mr ldanyorsun, yolunu arm? Ama
byle sylemek yetersiz kalyor. Sadece sen yolunu kaybetmi de
ilsin, yolun kendisi de kaybolmu. Dahas sadece yol de i l , eer
bir zamanlar olmusa, yolun olduuna dair ne varsa -herhangi bir
iaret, bir iz, bir belirti- onlar da kaybolmu. Kimbilir belki tuhaf

220
bir labirenttir bu, dolambal, karmak yollardan dei l de yol larn
dmdz yokluundan olumaktadr.
B i r zamanlar, diye dnyorsun, gelecek bir ey i , bir muci.c
gibi gelecek olan bekliyordum. Kendime zamanm gelecek diyor
dum ama ben byle derken farknda bile olmadan zaman gelip ge
ti. Sonunda gsz bir glgeye, yar yarya bir hayalete dndm.
O zamanlar, diyorsun, bu insanlardan fark l olmak, onlara ben
zememek istiyordum. Dnyaya meydan okuyacak kadar kendime
gveniyordum. Ama yle grnyor ki biiylc kapanarak, i ime d
nerek benden ncekilerden, anamdan hahamdan. baka yere gp
kendi mahallelerine kapananlardan pek fark l hir ey yapmadm.
Ne aptallk, diyorsun, ne aptallk. Kadcr'i dnyorsun. Belki
o gn, buraya gelmeden Kader'c siiy lee gereken bunlard ya da
sylemen gerekenlere byle halaa gerek iyordu. Her ey i ayn
kefeye koydum. demel iydin. sadece kendi yaam ma deil tm ya
amlara gzm kapad m. bakalarn n yaam larna da ayn kayt
szl gsterdim.
Ama as l korkun olan, demeliydin ona. bir zamanlar sevmeye
hazrdm ya da yle olduumu sanyordum. Ama tam tersi bir eye,
bir cimriye, pintiye, artk nas l vereceini bilmez olmu birine d
ntm.
Yine de. diye dnyorsun, btn bunlar sylemek ne ie ya
rard? Belki asl kabul etmen gereken, eer hala tm bunlar sona er
direcek bir eyi , bir son beklentisini iinde tayorsan, bu sonun ok
nce olup bittii. ok nce olup bitti, belki duruma en uygun sonla
oktan olup bitti. Snp gitmek, diyorsun. snp gitmek; bu lmek
deil , kendini ldrmek de i l , sefilce bile olsa ldrlmek dei l , bir
hayatn yar yolda tpk bir balon gibi snp gitmesi demek. Yapman
gereken bu sona, bu snp gitmeye kend ini btnyle brakmak.
zerine bir gszlk kyor, btn gcn boalyor. Tam
imdi adm atmak, devinmek sana olanakszm gibi geliyor. Bunla
rn ylesine doal, kendil iinden yap labi lir eyler olduuna nas l
inandmza ayorsun.
Birden arkanda birinin ya da bir eyin varl n h i ssediyorsun.
Bir tepkeyle dnmeye davranyorsun. Ama daha dnmeye frsat bu-

221
lamadan bir kol boazna dolanyor. ayn anda dizlerinin arkasna
bir tekme yiyorsun. zerine abanan g seni yere seriyor. Sessiz
ama kararl, sert bir ses " Yat yere," diyor, "sakn kmldama". Bir diz
yzne bastryor, "El lerini arkaya," diyor, ellerini kelepeliyor. Ba
n yere yanlamasna yap kken otomatik silahlar, yzlerinde kar
maskeleri, elik yelekleriyle bir sr adamn evi sardn, kapy
krmaya hazrlandklarn gryorsun. Yanndan geenlerden birka
seni tekmeliyor, biri yzne basp geiyor.

222
EVN AZ TESNE park etmi, hapishane ya da para nakil aracna
benzeyen aracn arka kasasna apar topar hindiriliyorsun. Seni ara
baya ittiren, koyu renk l i kar maskesinin ardndan "Otur u lan ura
ya," diye emrediyor, "kprdadn duymayacam." Kenardaki s
ra biimindeki demir knt ya oturuyorsun. Kapy kapatyor, ieri
si zifiri karanl a brnyor. (liisiin kiirk gihi kalkp ini yor. B
tn bunlar o kadar hzl ol uyor ki ne olup hiiini anlamadn bile.
Aklndan bir sr ey geiyor: Kim hunlar'! Nereden kt lar'! Bura
da ne ileri var? Dary dinliyorsun. Hi ses yok. Az sonra kula
na bel l i bel irsizce sesler gelmeye balyor, lk paralar, kadn la
rn a laylar, barlar. Kesil iyor. Akl na duyduun hikayeler,
basknlarda ldrlenler, karlp gtrlenler geliyor.
Ama belki Zeynel lere gelmemilerdir, diye dnyorsun, he
men Zeynellere geldiklerini nereden kardm, belki teki daireler
den birilerine gelmilerdir.
Az sonra kap alyor. Elinde olmadan ayaa kalkyorsun,
"Otur lan ! " diye baryor bir tanesi. Zeynel, Ziya, Zeynel'in enite
si ieriye itiliyor. Onlarn da el leri kelepel i . Birbirinize bakyorsu
nuz. Ziya ban ne eiyor. Yz kpkrmz. Kap yeniden kapan
yor. Bir sre kimse konumuyor ya da konuamyor. Grltl so
luk al veri lerini iitiyorsun. Araba kalkmadan nce nde, src
tarafnda kk bir mazgal delii a lyor, ieriye bir para k do
luyor, hemen sonra kapanyor.
"Ne oldu?" diye soruyorsun Zeynel'e, imdi bir karalt halinde,
kmldyor, "Bilmiyorum," diyor bouk bir sesle. "Sen iyi misin?"
diye soruyor, "neredeydin?" "Bahede," diye yantl yorsun. " B un
lar niye geldi ler?" diye kendi kendine mrldanyor, oluna dn-

223
yor, "yi misin o lum?" diye soruyor, ses i hala bouk ama yumu
aka. sakince konumaya alyor. "Evet baba." diye yantlyor
Ziya, sesi titriyor. Aslnda herkesin sesi titriyor. " B ra," diyor Zey
nel'in enitesi , "bu bamza gelen nedir?"
"Ne bilem bra." diye yan tlyor Zeynel , birka kez derin derin
nefes al yor. kend ini toparlamaya alyor. "soukkan l lmz
kaybetmememiz lazm," diyor sonra, "bir yanl lk vardr, ortaya
kacaktr. Ne diyorlarsa yapal m. ztlarna gitmeyel im. tamam m?
B u badireyi atlatacaz." Cesaret vermek istiyor, size, kendine, ama
belki ze l l i kle oluna. Oluna doru 'Tamam m olum?" diye yi
neliyor, "bu badireyi atlatacaz." Ziya'nn nce sesi kmyor, bo
azn temizliyor, sonra "Tamam baba," diye yantlyor. Szckler
karanlkta birinden dierine akyor.
Yolculuk bir yarm saat ya da daha fazla sryor. Araba bir yer
de duracak kadar yavalyor. Herkes yerinde kprdanyor. Ar ar
i lerliyor, bir eyin. bir rampann stnden geer gibi sryor. Ses
lenmeler duyuyorsun. Az sonra tamamen duruyor.
Kap al yor, " Kalkn ! " diye emred iyor bir ses. Akam kl
renginde ieriye doluyor. Kalkyorsunuz, ayakta duruyor, birbirini
zin yzne bakyorsunuz. Kapnn iki yannda iki kii var. Yzlerin
deki maske duruyor. " Hadi," diye baryor sadak i , " inin."
katl bir binann nndesiniz. Okul binasna benziyor. Nes
nelerin biimlerini zen yumuak akam yerini hzla karanl
a brakyor. B inann nndeki sar klar yanm. "Yryn, kafa
nz kaldrmayn," diye baryor biri. eri gi riyorsunuz, "Durma
yn, merd ivenlere doru hzl hzl ilerleyin." B ir yandan arkadan si
zi i tiyorlar. si lahlarla drtyorlar, kfr ediyorlar. " H zl, hzl, hzl
dedik lan . " ki kat aaya indiril iyorsunuz.
Olan biteni h ibiriniz tam alglayamyorsunuz, sylenenleri
kendi liinden yerine getiriyorsunuz. ki kanatl demir bir kapdan
ieri giriyor. karnza kan geni akl kta. tavandaki karpuz bi
imli lambalarn beyaz altnda uzun. dar bir masan n banda
durduruluyorsunuz. ki kii ellerinizi zyor, du vara yaslanmanz
syleyip stnz aryor. ceplerinizi boaltmanz, ayakkablarn z,
kemerlerinizi . saat ya da y zk gibi taklar karmanz sylyor.

224
 Masann arkasndaki biri deftere kimli klerinize bakarak adlar
nz soyadlarnz yazyor. ahsi eyalar deyip ahsi eyalar kayde
diyor, bir kalem, bir not defteri, altn bir yzii k . bir saat, gm bir
kolye, sigara tabakas, tespih. "Bu ak ne lan'! " diye soruyor. stn
den kk bir ak kan Ziya'ya. "Bir ak." diye yan tlyor Ziya.
"Ne diye tayorsun lan bunu, ha?" Bir ak d i ye yazyor. Yz tra
sz. gzlerinin alt i. Kl tablasnda bir sigara yanyor.
Geti ri len bir torbay da masaya bo a l t y or i i nde birka okul
,

defteriyle katlar. zartlar var. Bir bakas da bi r bilgisayar kasas

getiriyor, bir sr CD'yi masaya yyor. Ziya'nn bil g i sayar.
Her iki yanda, sanzda ve solunuzda, ince. dar. plak bir kori
dor uzanyor. Duvarlar sarya boya l . koridor boyunca tavanda dizi
li plak sar ampul lerin alt nda souk . y a l parl y orlar. ersi
havasz, ar kokuyor.
"Arkanz dnn. duvara yaslann. " d iyor masada k i . m bu i
lemler bitti kten sonra. Ya n n d a ne zaman ge ldi in i grmed iin ko
yu renk takm elbiseli biri dikiliyor. K sa boylu, kt gvde l i . buday
ten li biri. Elinde bir telsiz var. Telsizi masaya brakyor.
Yeniden stleriniz aran yor. Ardndan bir sessizlik. bir hareket
sizlik oluyor. Ban ev innek zereyken bir cop darbesi yanana
geliyor. ya da drt kii geliigzel tm gleriyle st ste size
vurmaya bal yor. Bir yandan bir sr kfr boca ediyorlar. Bu k
fr. tekme, cop saana alt nda dertop oluyorsunuz. Ama Zeynel' in
ayakta olduunu gryorsun. Uzun kollarn iki yana am olu
nun nnde dev cssesiyle duruyor, bir yandan "Ne yapyorsunuz?"
diye baryor, sesi bouk. titrek. yalvarr gibi k yor. "B izim bir
suumuz yoktur. Durun. vunnayn, yazktr, gnahtr." Sizi brakp
hepsi onun zerine abanyor. Szleri onlar sanki del irtti, btn g
leriyle vuruyorlar. Azndan burnundan kan geldiini gryorsun,
ldrecekler onu. d iye dnyorsun, ldrecekler. Olu "Yapma
yn, durun," diye hayknnaya balyor. Enitesi Zeynel'e doru gidi
yor, kendini Zeynel' in stne atyor, sen de peinden onu izliyorsun.
Geliigzel inen, kafanza, srtnza, bacaklarnza yaan cop darbe
leri altnda yere kapaklanyorsunuz.
Ama darbeler i lgin bir biimde actmyor, ya da sana yle gel i-

225
yor. Sonra bahd gibi birden kesiliyor. Masadaki ayaa kalkma
nz buyuruyor. Sesi o kadar dz ki sanki az ncekilerin hibir ya
anmad, sanki her ey ok olaan, allm. sradan. Bu hogeldin
daya olmal, diye dnyorsun, herhalde her gnk bir ey, nere
ye geldiimizi bize aka anlatmak iin yap l an bir ey. Dorusu
bunu ok iyi anlattlar. K alkmaya alyorsunuz.
S i v i l giyimli yaklayor, "Ee," diyor yumuaka, glerek, Zey
nel'e doru sesleniyor, "imdi nas lsn? Bir eyler hatrlamaya ba
ladn m?" Zeynel'in kann hemen stnden, bir de azyla bur
nundan kan akyor, koluyla yzn siliyor. Adam hepinize dnyor,
yzlerinize tek tek bakarak, her hir kelimenin stne basp "Beraber
ok uzun, ok tat l, hi acele etmeden, ar ar sohbetler edeceiz.
Zaman mz bol. burada zamandan daha bol bir ey yok," diyor. B i r
sre szlerinin etkisi yayl sn diye bekl iyor, ardndan seninle Ziya'
y i aret ediyor, "u ikisini hcreye gtrn," diyor, "bunlar da mi
safirhaneye. " B iri kolundan tutup ekiyor. Kalanlara k sa bir an
bakma frsat buluyorsun. Zeynel'in enitesinin yz kpkrmz, a
lamakl, Zeynel'se oluna bakyor, "Dayan olum," diyor, ya da o
biimde dudakl arn kmldatyor, azndan kanlar yar fslt, yar
szckler hal inde ol una ulayor. Gzlerine karanlk bir eyler in
mi. Baklar senin aklndan geenleri de aklyor: B urada sizi hi
iyi eyler beklemiyor.
Koridor boyunca i lerliyorsunuz. Ziya'y nden bir adam kolun
dan ekerek gtryor. Ziya sendeliyor, ayaklar titriyor. Sen de
sendel i yorsun. ki yanda demir kaplar var. i mdi sizi tutanlar kar
maske li ler deil , teki ler. Bunlarn yz ak, daha nce grmedin,
herhalde koridorda bir yerlerde ya da bir odadaydlar, bkk n, da
nk bir halleri var, gmleklerinin dmeleri sonuna kadar ak, pan
tolonlar bellerinden dm. ayak sryerek yryorlar. H i acele
leri yok . S ize vuranlara kat ld lar m bilmiyorsun. Katlmlarsa bi
le imdiki hal lerinden bunu karmak olanakl deil. Kaps yar
ak bir hcrenin nnde seninle Ziya'y ieriye doru itiyorlar. Ar
dnzdan kap grltyle kapanyor.
Bir sre kapanan, k i lidi dndrlen kapnn dibinde ikiniz de
ylece kalakal yorsunuz. Nefesiniz dzensiz, hzl hzl soluk alp

226
veriyorsunuz. H creye bakyorsun. Kk bir yer. Duvara hiti ik,
zerinde yatan olmad demirden, kk somya gibi bir ey var.
ersi ok ar kokuyor, bok, sidik, kf kokularn ayrt edebi liyor
sun ama baka koku lar da var. Soluk alnmaz bir yer. B i r pencere ya
da havalandnna yok. Tepede tel bir kafes iinde bir ampul var, sar .
clz bir k yayyor.
nce Ziya kmldyor, sal lana sal lana, ar ar yryp demir
somyann zerine oturuyor. Ban kollarnn arasna alyor. leri ge
ri sallanmaya bal yor.
Aniden nefesinin kesildiini duyuyorsun. boulur g ibi oluyor
sun. Olduun yere kyorsun. Azn bir bal k az gibi a lp kapa
nyor, sank i ierdeki btn hava birden ekildi. Her ey sana gerek
d, inanlmaz grnyor. Ama ayn zamanda ok sradan da gel i
yor, olaan, her gnk bir ey. sradan 111 1 srada. Btn hu olanlar
da, bu yerde, bu adamlarda her ikisi de var.
Kendini toparlamaya. soluunu dzenlemeye alyorsun. Ne
olursa olsun bu geici bir durum, diye dnyorsun, bizi sonsuza
kadar burada tutamazlar. Bir an kokudan kusacak gibi oluyorsun.
Azna kadar geliyor, bastryorsun. Ziya'nn gz nnde kusmak
istemezsin.
Nefesini az ok dzeltmeyi baaryorsun. Hava geri geliyor.
Kalkp Ziya'nn yanna gidiyorsun, teki uca oturuyorsun. Ziya hala
i leri geri, ar ar sallanyor. Ba d izlerinin stnde, kol lar bann
iki yanndan yukarya doru uzatlm. stnde ksa kollu bir tirt
var, plak kol l arnn ne kadar ince olduunu fark ediyorsun. ok za
y f, sska bir ocuk. inden bir sorumluluk duygusu ykseliyor. Da
ha bir ocuk, diye dnyorsun, burada olmamal yd, hibirimiz
burada olmamalydk ama buradayz. Nedenini dnyorsun.
Boynuna doru bir svnn aktn hissediyorsun. E l liyorsun.
kan. Nereden gel iyor? Bakyorsun, kulann arkasndan bir yer
den. El inle bastryorsun. Belki ocuu byle aresizce kapanm
gibi grdnden zerine tuhaf bir dinginlik kyor.
" y i misin Ziya," diye soruyorsun. Sesin zar zor kyor. ks
ryorsun. Yant venniyor. Omzuna dokunuyorsun, "Ziya," d iye ses
leniyorsun yeniden, bu kez sesin daha yksek kyor, "iyi misin?"

227
Ban kaldryor. Baklarnda fke var. Bumu akyor, alt duda
titriyor. " B i r eyin var m? B ir yerin kanyor mu?" Yant yerine "G
ryorsun dei l mi?" diyor, "adilerin, ne yaptn gryorsun."
Ban sall yorsun. Teskin edici bir eyler sylemek istiyorsun.
" Babann sylediini anmsa," diyorsun, "sakin olmam z lazm."
"Sakin olsak ne olur ! " Ayaa frlyor, ama yz acyla kasl yor,
yeniden yerine oturuyor.
"Neyin var?"
" B i r ey yok, nemli dei l , uram .'' Karnnn yann, kaburgala
rnn balad yeri gsteriyor. "Oturunca geti.'' Sana bakyor, so
ruyor, "Sen ne durumdasn?"
"Galiba fena de i l , u anda bir ey hissetmiyorum."
Akl ndaki soruyu soruyorsun. "Sence niye geldi ler. niye evi
bast I ar?"
"Ne bileyim," iki eliyle kafasn ovuturuyor, akan smn
koluna s i l iyor, "birileri yalan yanl bir eyler demitir, ihbar etmi
tir."
"hbar m?"
" Evet," diyor fkeyle, "bunlarn bir sr ibirl ikisi, yardaks,
ajan var." Yzn buruturuyor, kaburgalarn tutuyor. Sonra "Sen,"
diye ayn fkeyle srdryor, "bilmiyorsun. Ama ben biliyorum, biz
bunlar tanyoruz. Bun lar fait, zorba, bunlar halkn dman. Bun
lar her eyi yaptlar. yakt lar. ast lar, kesti ler, katlettiler. Bunlarn hi
bir nedene i htiyac yok.''
Ona bakyorsun. B i r eylere karp karmad anlamak iin
dikkatlice bakyorsun. Nedense sana bir eyler gizl iyormu gibi ge
l iyor. O da sana gzlerini dikiyor.
nne dnyorsun, belki de bir neden bu lmak i stediin iin ka
fandan uyduruyorsun, hem neye, ne kadar karm olabi lir? Zaten
burada yaayp yle ya da byle karmam olmak olanakl m?
B ir adan yalnzca burada deil , burann dnda da, stanbul'da ya
da daha kk, tenha bir yerde, bir deniz kenar ya da da eteinde,
herhangi bir yerde herhangi bir insan bir kecie saklansa, kulak
larn tkayp ben yokum, beni saymayn dese bile hala bir eylere
karm say lmaz m?

228
 Ziya'ya bakyorsun. imdi biraz daha sakin grnyor. Salar
n lerden uzun, iki yandan birer kakl gibi alnn a dyor. nce. ke
mikli bir yz, kaln kalar var. Kara kalar nn altnda iri gzleri
nin hafife birbirine yakn olduunu fark ediyorsun. Belki de hakl ,
diye dnyorsun, burada yaayan, burada byyen o, ben ne bili
yorum ki, ku laktan kulaa aktar lan, stel ik yarm kulakla dinledi
im birka hikayeden daha fazlasn de i l .
Susuyorsunuz. Zaman uzuyor. Arada sert admlarn sesi ya d a
bir ksrk sesi geliyor, onun dnda hi ses yok. Ziya bumunu e
k iyor, grltyle nefes alp veriyor.
Etrafa bakyorsun. Lo. souk. tabut gibi bir yer buras. Pence
re yok. H credense zindan siit.c daha iyi bet imleyebi l i r buray
belki diye dnyorsun. :il/(/<111: <_:rmeye brak lan yer. Lisedey
ken gittiin Yedikule zindan lar akln a geliyor.
B i r yerlerinde ar duymaya hal yors. Ba arkas ar
yor, sol kolun aryor. akak larn, <_:enen aryor. Kan hillil azar azar
boynuna doru akyor, ara ara s i l iyorsun, tutmay srdryorsun.
Aklna Zeynel gel iyor, enitesi gel iyor. Enitesinin ismini aklnda
tutamadn iin imdi kendine kzyorsun. S i v i l giyimli olan misa
firhane demiti, syleme biimi nden nasl bir yer olduu gznde
canlanyor. B urada ok kalmayacanza inanmak istiyorsun ama
yoksa, diyorsun, en ktsn m dnmeliyim. en ktsne mi ha
zrlanmal ym? Ziya'ya bakyorsun, yz gergin, kalar atk, i fa
desi sert. Seni rahatsz eden ey i birden anl yorsun. o savan iinde
doup bym bir ocuk, savan ocuu.
"Annem," d iyor sessizce. "beni gtrmesinler d iye bard a
rd, yalvard, kendini yerden yere att. O grnts gzmn nn
den gitmiyor."
. Fidan' dnyorsun, Zeynel'i dnyorsun, sylemek iin
bir eyler aranyorsun. " U zun sre tutamazlar bizi," diyorsun. Sana
bakyor, ban sallyor.
" Babam? Nasldr acaba?"
" B i zden daha kt deildir."
Yeniden fkeleniyor, ayaa frlyor, "Kahretsin," diye bar
yor, ayayla yere vuruyor. Kendine gelmi gibi birdenbire duruyor.

229
Sessizce yerine oturuyor, ar ar i leri geri sal lanmaya bal yor.
Zaman uzuyor, bu bel irsizlik, byle beklemek rahatsz edici. si
nir bozucu. Sessizleiyorsunuz. Somyann iki ucunda oturmu n
nze bakp ylece duruyorsunuz. Sizin nefes al verilerinizden
baka etraftan hi ses gelmediini fark ediyorsun. Hi ses olmama
s olaan m? Aklna olabilecekler geliyor, en ktleri. Kafandaki
kt dnceleri kovmaya alyorsun.

Kap a l yor, ieriye iki kii hzla giriyor. Sizi getirenler bun
lar. Ayn boyda, iman, alnlar a k iki tip, Ziya'ya doru atl yor
lar. Ziya ayaa dikiliyor, bi lerek dei l. ama kendiliinden, onunla
birlikte sen de ayaa frlyorsun. Daha dorusu kend ini ayaa frla
m bul uyorsun. Bir tanesi seni ranzaya doru itiyor, "Orada kal ! "
diye baryor. Ziya'y ek iirneye halam olana kat lyor. Ziya
gitmemeye alyor. direniyor. Bir an kafasn dndryor, geriye
doru yardm ister gibi sana bakyor. Ya da sen bu bak yle yo
rumluyorsun. Buna ramen ylece oturuyor, sahneye bakyorsun.
Akl ndan niin byle sert. grltl davranyorlar, diye geiyor. da
ha sakin olup bitemez mi her ey? Ksa, sert emirler, yarm kfrler,
h rltlar, hzl, sesli nefesler kyor, Ziya srklenerek gtrl
yor. Gtrlrken kan sesleri bir sre daha iitiyorsun. sonra kesi
l iyor.
B i r sre daha ylece kalakalyorsun. An iden iinden bir fke
dalgas ykse liyor, sanki olup biteni yeni yeni anlamaya balyor
musun gibi. Burada niye yle aptal gibi oturdum, diye kendine k
zyorsun, niye bir ey yapmadm, kk bir ocuk gibi niye sz din
ledim?
Ama az sonra fke dalgas balad gibi aniden geiyor. Bu kez
bombo hissediyorsun. Dnceler uyumu biimde kafanda dola
nyor. Ziya'ya ne yapacak lar. diye dnyorsun, Zeynel'i, Zeynel'
in enitesini dnyorsun. Aklna kt kt sahneler geliyor, ama
belki diyorsun, birka yumruk, tokat ya da cop darbesinden fazla bir
ey olmayacaktr. nsan bunlara dayanabilir. Bir adan onlarn bu
rada yaamakla byle eylerle senden ok daha ili dl. senden ok
daha hazrl kl olduklarn dnebilirsin.

230
 teki hcreleri dnyorsun, baka insanlar var m? imdi hi
ses yok. nlerinden gtr lrken duymadn sanyordun ama
imdi dnnce birinin nnden geerken inlemeye benzer sl'sln
duyduunu anmsar gibisin. teki hcrelerin dolu olup olmadn .
byle ka kiinin olduunu dnyorsun.
Daha bir sr dnce aklndan hzla geip gidiyor. Ya beni ne
zaman almaya gelecekler diye dnyorsun. bana ne yapacaklar'!
Nasl davranmalym? Daha nem lisi nas l davranacam'? Kalbi
nin grltyle arpp durduunu fark ediyorsun. akaklarn zonklu
yor. Sorgu diye aklndan geiyor, ne gari p. aslnda hayatn boyunca
gizl iden gizl i ye birlerinin sen i sorgulayaca korkusunu hep tadn.
Sana senle ilgili sorulan her soruda bu hayali sorgunun yank larn
iittin. Ama bu hayalindeki bir eydi, soyuttu, var dci idi. bu biim
de karna kacan hi dnemezdin. Srtna bir ar saplanyor.
Yeniden dncelerin bir neden bulmaya ynel iyor. nsann
mant, buraya gei rildii nize gre bunun bir nedeni olmal. diyor,
ama asl nda kendi duyduklarndan bile i l l a bir nedenin gerekli ol
madn karabi l iyorsun. Bu mantn nasl sinsice altn g
rebi l iyorsun: Bir neden aray kendinde ya da tekilerde bir sulu
aramaya gtryor. Ayrca onlar da sizi bizzat buraya getirerek bu
rada olmalar iin kendi lerine bir neden yaratm oluyor.
Somyaya uzanyorsun. Sert zemin iyi gel iyor. Baka eyler d
nmeye al yorsun. Ev. diyorsun kendi kendine, ama bir evim
yok. Daha nce ev dediim de aslnda bir tr hcreyd i, buradan da
ha deiik olsa bile yleydi, bunu hep hissettim. Aslnda hibir za
man bir ev, kendimi evimde hissedeceim bir evi hayal edemedim.
Kader, diyorsun, Kader, gitmek istiyorum - aslnda hep i stiyor
dum. ama nas l gideceimi, nereye gideceimi bilmiyordum.
U zun sre geiyor, ya da sana yle geliyor. ersi hzla souyor.
Geceni n souu bu, ya da sen ok yorsun. yle ki dilerin takr
damaya bal yor. Kalkp i leri geri yryorsun, drt buuk adm.
yanlara doru adm. Zaman zaman ierdeki koku btn arl
yla zerine kyor. nefes alam yorsun. Bu koku kedeki yar
yarya dolu plastik kaptaki bulamatan geliyor, i. bok. baka kim
bilir neler, oraya bilerek koyduklarn dnyorsun. Dardan bir-

23 1
ka adm sesi geli yor. Demir kapya gidiyor. kulak kesiliyorsun:
Gel iyorlar m? Hayr. gitti ler. nereye. baka bir hcreye mi? Kori
dor boyunca bir srklenme sesi. az elle kapat lan birinden ka
bi lecek seslere benzer sesler duyuyorsun.
Yeniden somyaya oturuyorsun. Ziya'y bekliyorsun. N iin bu
kadar uzun srdn anlamyorsun. Uzanyorsun. me nbeti
tekrar geliyor. di lerin takrdyor. az sonra geiyor. U marm hasta
lanmam. diye dnyorsun.
Ne kadar sre geiyor farknda deilsin. Yeniden ayak sesleri du
yuluyor. Bu kez kim. diye dnyorsun, ben mi? Ayaa kalkp pr
dikkat sesleri takip ediyorsun. Senin olduun yere mi gel iyorlar?
Evet. yle.
Kap a l yor. eri giri yorlar. Ayn kii ler. Ziya gibi gitmemek
iin ayak diriyorsun. ama niin ayak dirediini bilmiyorsun. Seni
adeta srk leyerek gtryorlar. Kafana. srtna cop darbeleri ini
yor. "Tamam . tamam," diyorsun, ama sesin pek kmyor.
kisi seni arasna alm. aw gibi gtryorlar. B ir yandan nasl
byle kolayca tanabildiine aryorsun. Tavrlarnda her gnk
ilerini yapan insan larn havas var. H ibir ey dnmyorlar, ken
dil iinden yapyorlar bunu. Bir kat aa iniyorsunuz. Benzer bir ko
ridor tepedeki soluk sar klar. ya l sar duvarlaryla uzanyor.
Burada da bakalar m var? Bu bina yoksa srf bu i iin m i . bu i iin
kullanlan zel bir bina m?
Yar ak bir kapnn nnde duruyorsunuz. Seni ieriye soku
yor, odann ortasndaki demir sandalyeye oturtuyor. ellerini arkan
dan kelepeliyor, ardndan dar kyorlar. Bunlarn grevi. diye
dnyorsun, demek getirip gtrmek. Ne get irip gtrdklerini
umursamyorlar, sadece bir getir gtr ii yapyorlar.
Kaldn hcrenin iki- kat kadar. plak, duvarlar leke dolu.
sarya boyal bir odadasn. Bir hastane ya da plak, sssz bir otel
odasna benziyor. erde kii var. kapnn yanndak ini ise uzun
boyuna ramen ok sonra fark ediyorsun. yleyse drt kii var. San
dalyede oturuyorsun. Beton zeminde yer yer slakl klar var. Dn
dn ey olmamasn umuyorsun.
Girite grdn sivil kyafetl i , koyu renk takm elbiseli adam

232
imdi karnda. Ceketini karm, siyah renkli gmleinin kollarn
tpk bir ie girimeden nce insann kollarn s vamas gibi dirsek
lerine kadar kv rm . Aa yukar krk yalarnda grnyor. Sa
kin sakin sen inle i lgili bilgileri, adn, soyad n . akrabalk i l i k i leri
ni soruyor. "Adm Ali hsan," diyorsun. " stanhul'da yayorum, ba
baannem ld. buraya babaannemi gek iin geldim." Kendi
sesini duymak iyi geliyor. Kendine egemen olman, kend ini kayhet
memen gerektiini sana anmsatyor.
Seni inceliyor. Sen de seni sorgulayan incel iyorsun. Karnda
ayakta duruyor, ksa boylu, toparlak, kal . kt gvdeli, tekilerin
aksine byksz. sinekkayd tral. gii1.lerinin rengi gri gibi, tam
gzlerinin iine bakyor. yle hir hak ki hc11 i11sc111111 iini okrm.
gere,i syleyip siiyll'nl'di. i11i p divc a11/cm111 pownda, bilekleri
kaln, k l l , stnde oyuncu hir hava var. hir oyunda kendine den
rol yerine getiriyormu gihi. alm. hclki ei t i l m i . elhec ei
tilmi, bu iin dersini alm.
Dier kii odada dalm, biri yannda duruyor. bir dieri
arkanda, onu gremiyorsun. uzun boylu olansa duvara yaslanm.
rahat bir havada, bir yandan sahneyi izliyor, el inde sigara var, ar
ar sigarasn iiyor. Yannda duvara bitiik kk bir masa var.
B i rka isim sayyor. zel li kle bir ismi st ste birka kez tek
rarlyor. Soyad b i ldiin bir soyad, belki uzak bir akraban. Ama i l k
ad bilmiyorsun, hikimseyi artrmyor.
"Hibirini tanmyorum," diyorsun, sesinin gr kmasna al
yorsun. ama tam tersine zorlukla. zayf. ince, atlak kyor. B i rbi
rinizin gzlerinin i ine bakyorsunuz. Gzleri cam gibi. yice yz
ne yaklayor. " Bak yavrum," diye yar sert, yar t verir gibi ko
nuuyor, "belki nerede olduunu daha anlamadn. Kafan yava al
yor herhalde. anlataym. Burada bizim elim izdesin. Biz sana ne is
tersek yaparz, kimse bize ney i , niin yapyorsun diye soramaz. Bu
rada bir bok kadar bile bir ey deilsin, bir hisin, biz ne diyorsak
osun. Anladn m?"
S rtndan bir rperti geiyor. ok iyi anladn. "Bakn," diyor
sun, "bir yanllk yapyorsunuz." Bunu sylerken bir yandan tela
iinde ayaa kalkmaya davranyorsun. sanki hala olaan bir du-

233
rumun iinde olduunuza hem kendini hem de onlar inandrmak is
tiyormu gibi; karlkl konutuunuza gre birbirinizi anlayabilir
siniz demek. deil mi? Ama daha kalkmaya yeltenir yeltenmez geri
den kulann arkasnda bir ey patlyor. Yumruk mu? ki bklm
sandalyeye geri dyorsun. B tn kafan zonkluyor.
"Anladn m?" diyor yeniden.
tekilere dnyor, "Anlad," diyor. Srttklarn gryorsun.
Arkandakini hata grm deilsin. Gvdesinin bir paras sana za
man zaman iyice yaklap sonra yeniden geride kaybol uyor, elini,
bacan ya da gbeinin bir blmn grebil iyorsun. Her an ora
dan bir ey bekliyorsun.
Cesaret ini toplayabilmek iin yle dn diyorsun kendi ken
dine, bu oyunda senin pay na den bu, t pk onlar gibi payna d
en paray yerine getiriyorsun. Bu sonsuza kadar sremeyeceine
gre naslsa bitecek. Bir hafta. iki hafta? Bu kadar dayanabi l irsin.
Ama sudan km bal k gibi hissediyorsun. Grdn hibir
ey i tam olarak anlayam yorsun. B ym gzlerle evrene bak
yor, evrendeki ey lerden ne olabi leceini karmaya alyorsun.
simleri yeniden sy lyor.
" Demek bu isimlerin hibirini tanmyorsun."
" H ayr."
Arkana doru. kafann stne bakyor. B ir iaret. Arkadan yeni
den bir darbe gel iyor. Sonra st ste birka defa daha, arkadan ve
yandan. Sandalyeden dyorsun. Ama sandalye devri lmiyor. S an
dalye yere v idalanm. Kaldryorlar.
"Sakn sabrm tarma."
B i r sre konumuyor. Ellerini ceplerine sokup dnr gibi bir
poz taknyor. Sonra sana doru ei lip gzlerini gzlerine dikiyor,
nefesini yznde hissediyorsun, sigara kokan eki bir nefes bu. Ar
ar, "Biz her eyi zaten biliyoruz," diye konumaya balyor, "Zey
nel'in rgtle i l ikisini biliyoruz, pii de ona yardm ediyor, kurye
l ik yapyor. Evden bir sr yasad dokman kt . "
Bunlar ylesine inanarak sylyor ki az daha seni d e i nandra
cak. Ama szlerinin hibirine inanmyorsun. Uyduruyor, diye d
nyorsun, kafasna gre uyduruyor, hem madem her eyi biliyorlar,

234
tm bu aba ne iin o zaman? Bunu sormak isterdin.
"Bak," diyor bu kez yumuaka, "senden sadece birka isim is
tiyorum, bana isimler ver. Ne bizi uratr. ne de bouna sen yan.
B i rka isim. B i raz bilgi. O kadar. Ne babay iitim diyenleri biz hii l
b l gibi konuturduk. "
B i r sre daha byle sryor. B urada olmann as l nedenini soru
yor. stanbul'daki balantl arn soruyor. Balantlar m? " H ibir
balantm yok," diyorsun. aret, arkadan gelen darbe. H ikayeni, ne
den buraya geldiini birka kez daha en hatan anlatyorsun, ara sra
kfrler, hakaretler eli inde hir tokat . hir yu mruk ya da bir tekme
yiyorsun. yle ki sonunda anlatklarn sana hile inandrc gelmeme
ye balyor, btn hikayeyi anlamsz. sa,:ma bul uyorsun, gerekten,
diye dnyorsun. ben hu raya niin geld im. hurada ne iim var?
Bir sre sonra " Pekala yavru m," diyor siyah giimlekli adam, bu
radaki lerin amiri olduu anlalan. " hen yunupk. iyi kalpli bir i nsa
nm. Senden gzel likle konuman isted im. stemedim mi? stedim.
Ama madem sen gzelli kten anlamyorsun, o zaman iler deiir."
Abart l konuma tarzndan insanlarla dolu bir yerde, rnein kala
balk bir salonda ya da yemek masasnda nasl ahkam kestiini ko
laylkla karabi l iyorsun. Geriye ekilip duruyor. Bir sreliine bir
sessizlik, devi n imsizlik egemen oluyor. Kendi nefes al verilerin
seni dvenlerin grltl nefes al verilerine karyor. Oda ter ko
kuyor, onlarn teri, senin terin, ayn zamanda azndan burnundan
akan salya, smk, kan kokuyor. Kokular aznn burnunun iinde.
yleyse seninki ler de onlarn aznda burnunda, peki onlar bu koku
dan rahatsz olmuyorlar m , yoksa bu kokuyu duymaktan haz m al
yorlar?
Kapnn yannda dikilen uzun boylu olana "Sen devral," diyor,
kyor. U zun olan bu sre boyunca korkutucu bii mde orada sessiz
ce dikilmi, olan biteni izlem iti. Ar ar, ifadesiz bir suratla sana
yaklayor. Tam karnda bacaklarn iki yana aarak dikil iyor. Sar,
bozuk dilerinin tmn gstererek srtyor. nce, uzun bir y z var.
Az yaps darya doru, i nce dudaklarn n stn gr olmayan
seyrek bir byk kaplyor. B tn gcyle yzne doru bir tekme at
yor. Botunun kal n taban suratnda patlyor. Sandalyeden yuvarlan-

235
yorsun. " Kald rn itmey i , " diyor. Kaldryorlar. "Ellerini zn."
Bir tanesi kelepelerini karyor. Burnundan kan akp duruyor.
Ayrca azna dolan bir kan var. Kollarn iki yanda, ayakta iki bk
lm duruyorsun. "Soyun," diyor. Bo bo bakyorsun. Bir tokat at
yor. "Soyun ded ik lan ! "
Ar ar soyunuyorsun. Gmleini. pantolonunu, e n sonunda
donunu karyorsun. Karlarnda rlplak duruyorsun. Ellerinle
aparan kapatyorsun. bir tanesi " H azrolda lan, hazrolda." diyor.
Coplarla oran buran drtkl yorlar. sen km ldadnda " K pra
ma," dey ip serte bir tane indiriyor. kfredi p dalga geiyorlar. Biri
taaklarna vururken. "Ne bu lan. bezelye tanesi mi?" diyor, dieri
jopun ucuyla k del iini iiriyor. "Kesin ihne bu be, gtverenin te
k i . " Seyrek bykl " Balayal m." di yor. Aniden youn bir kama ar
zusu duyuyorsun. leriye at l yorsun. Sen i tutuyorlar, yere yatryor
lar. yerde tekmeliyorlar. Ayakkablaryla suratna. gsne. erkeklik
organna bas yorlar. rp nmay kesiyorsun. Boaz kavranm bir
hayvan gibi duruyorsun. Daha dorusu donuyorsun. tekiler de ze
rinde. ylece. birinin aya suratnda, dierinininki aparanda do
nuyor. Sonra yeniden balyor. Bir tanesi seni kaldrp ellerini bu kez
nden yeniden kelepeliyor, dierinin uzatt halat alyor. burnun
da et varm gibi derin derin soluyarak nce kelepelerden. sonra
sandalyeye kp yukardaki demir halkadan geiriyor. kisi birden
halat ekmeye giriiyor, gvden a r ar yukar yksel iyor. Bu ara
da teki. uzun boylu olansa sak in biimde masay sana doru ar
ar ekiyor. Yukar doru eki lirken masann zerindeki ahize l i te
lefonlara benzer demirden kutu gibi bir ey gryorsun. Kablolar
fark edince ne olduunu artk anlyorsun. Masan n zerinde baka
eyler de var, tamir aletlerine benzeyen kaba saba aletler, daha ince,
dii ya da cerrah aletlerine benzeyen keskin, parlak aletler, ksa, ka
l n sopalar, bir zincir. kamya benzer bir ey. birka ey daha. Bir i
masas. Ucunda ii su dolu bir srahi ile bir bardak bile var, susadk
larnda imek iin. Dehet duygun giderek byyor. Ayn zamanda
aklnn bir yerinden nasl byle canla bala al tk lar sorusu gei
yor. Ne yaptklarn ok iyi biliyorlar, ok iyi bildikleri bir gsteriyi
yeniden sahneliyorlar. Bu gsteri sadece sana kar deil, sanki bir

236
yerlerde, duvarlarn arkasnda tm bu gsteriyi izleyen bir izley ici
topluluu varm gibi daha genel bir eye kar yapl yor. Belki hilin
sin istiyorlar, ama gizli biimde, kulaktan k u laa yaylan, c.lehete
dren ykler gibi bilinsin. Amalanann ne olduunu ok iyi an
lyorsun, tam imdi etinde, kannda anl yorsun: dehete drek.
korkutmak, korkudan ta kestirmek.
Uzun olann, suratna var gcyle tekeyi geirenin sakin sa
kin kablolardan birini bzp iyice kli l erkeklik organna,
dierini de kk parmana balay donup kalm gibi izliyor
sun. Hepsinin yzlerinde arpk. heye canl hir ey lere hazrlananla
rnki gibi bir glmseme var. Uzun olan " I s la t n unu." diye tekile
re buyuruyor. Belli ki u tek i . k t . k a l n giivde l i g i t i k t e n sonra bu
rann egemeni, patronu o. ara larndaki sen l i heni i l ie ra men teki
ler ona bal . Kk dem ir kutunun nndek i dmeye doru uza
nyor, " Evet," diyor. "bakalm tad houna g idecek i'!" Gzlerini
kapyorsun. Burada. diye dnyorsun. hen i sopay grr grmez
dehete den, inlemeye balayan hayvana ev irecekler. erdeki
koku kan, ter, salya gibi sv larn kokusuyla iyice arlayor.

Seni srkleyerek hcreye geri getirdiklerinde yar baygn durum

dasn. Yerde plak yatyorsun. B tn gvden yanyor, ac elektri k
akm gibi gvdende dolamay srdryor. nl iyorsun. nlemelerin
kendi kulana uzaktan bir yerlere.len geliyor. Bu uzaktan sesi ilk
orada duyduunda kendinden ktn anlaman uzun srd. Ba
racan h i dnmemitin. Ama barmaktan ok boazndan s
klr gibi kan bir ulumayd o, biri korkun biimde kulaklarnn
dibinde u luyordu.
K afan zonkluyor. Yzn davul gibi imi hissediyorsun. Bur
nun tkal, herhalde kurumu kanla. Azn, boazn kupkuru. A
zndan zorlukla nefes alp veriyorsun. Nefes alp verirken boazn
dan, sanki yar yolda birden phtlayor, kuruyormu gibi kesik ke
sik sesler, hrltlar kyor. Btn bedenin yara bere iinde. Boynu
na akan bir kan var. Nereden aktn bilm iyorsun, belki dudaklarn-

237
dan, kafandan ya da baka bir yerden. Gzlerine kan oturmu, bir ta
nesi, sol gzn neredeyse kapanm. B tn gvden aryor, zonklu
yor, szlyor. Arlar bir yere yerleiyor. bir sre orada kalyor, son
ra yeniden dolanmaya ba lyor. Kasklarndaki ar gsne k
yor, bbreklerindeki ise srtna ya da boynuna, ense kkne. Sen de
en arsz konumu bulmak iin aryla birlikte hareket ediyorsun.
Ellerinin halii kelepeli olmas seni kstlyor. el lerine kan oturmu,
morarm. Yine de bazen o arsz ann --0 hafi fl ik annn- bedenine
egemen olduu sansna kapl yorsun. Ama ok ksa sryor, sana
sadece hayal ettii ni dndrecek kadar ksa, yeniden konumunu
deitiriyorsun.
Miden kasl yor. r yorsun. Midende bir ey yok, eki bir s
v, safra y< da kimbilir ne boazna kadar yksel iyor.
Ne kadar sre getiini bil miyorsun. Alk duymuyorsun ama
susuzluk dayanlmaz gel iyor. Sanki gvdendeki tm su ekildi, bu
harlat. Susuzluk bazen yle dayan lmaz ol uyor ki tam o anda ite
sana bir bardak su deseler istedikleri her eyi yaparmsn gibi gel i
yor. Ama ararak b u ann, b u dayanlmaz arzunun getiini gr
yorsun. elbette yeniden geri gelinceye kadar. tekiler aklna geli
yor. Kimbilir onlara ne yaptlar, diye dnyorsun, tuhaf biimde
Ziya iin endilen iyorsun. imdi bana en ok bir ey gelmesinden
korktuun kii Ziya. Nerede o, d iye dnyorsun. niin halii geri
gelmedi? B aka bir hcreye mi gtrdler?

Bir kez daha hcrenin kaps aldnda halii sen i braktklar

yerdesin. Kap a lr a lmaz korkuyla kaslyorsun. Bu kez iki yeni
tip, giysi lerinden daha ok gardiyana benzeyen iki kii "Gel baka
lm," diyor. Yeni bir vardiya m? Herhalde rkm hal ini, baklar
n grnce yar srtarak " Korkma, korkma, dayak yok," diyorlar.
Doru mu syl yorlar? Kollar arasnda sendeleye sendeleye gt
r lyorsun, yine ayn yere, alt kata i ndiri l iyorsun. Merdivenlerin
banda duruyorsun, ayaklarn geri geri gidiyor. "Hadi , hadi," diyor
bir tanesi , gen, ince bir ses. Yzne bakyorsun. B u lank baklarn
gen bir yz, bu yzdeki ocuksu ifadeyi ayrt edebi l iyor. " Hadi,"
deyip ekiyor kolundan gen olan, sanki cesaret demek i stermi gi-

238
bi. Evet, diye dnyorsun, cesaret, burada cesur olmam la1.1, en
azndan burada cesaret gstereyim.
Demir kapnn eiinde yeniden ayaklarn geri geri gidiyor. Se
ni ieri doru itiyorlar. Uzun olan dirseklerine kadar kvrd lac i
vert gmleiyle seni bekler g i b i karnda, seyrek byklarnn altn
da srta benzer bir ey var, dudaklar geri lmi de olabilir. Dier
ikisi iki yannda, biri askl atletle, imanca, gs, omuzlar, kaln
kollar kl dolu, dieri ise ince yap l, lekelerle kapl rengi solmu
bir nlk giymi. Bir tamirhanede alan ii lere benziyorlar. Ama
bir yandan her biri poz kesiyor, tpk bir filmde poz kesen oyuncular
gibi. Kime kesiyor olabil irler bu pozu? B i rbirlerine. kendilerine, sa
na, duvarlarn gerisindeki birilerine. Yzlerini byle saknmaszca
gstermeleri ni dn yorsun, herhalde yzlerini byle gstererek
de hibir ey bize dokunamaz demek istiyorlar. Anlyorsun, bu gs
teri yalnzca korkutmak iin deil, ayn zamanda bylemek iin.
Glerinin sn rsz olduunu, ne kadar kudretli olduklarn gstere
rek bylemek iin. Yukarda demir halkadan ip sarkyor. eri do
ru itilen seni ek iyorlar. Bedenin kas l p kalm, derin derin soluk
alp veriyorsun.

kence odasndan kar ldnda uzun boylu olan seni gtrecek

olanlara dizlerinin stnde gtrlmeni buyuruyor. Seni getiren ay
n kii ler bunlar, ama bu kez ok farkl davranyorlar. Sen drt ayak
zerinde yryerek merdivenlerden kar, koridoru alrken arkan
dan copla drtklyorlar, kfr ediyor, tekmeliyorlar.
Yar yolda ylp kalyorsun. Susuzluktan lecek gibi hissedi
yorsun. u anda tek dndn su. "Su," diye inl iyorsun, "biraz su
verin." Ama durman onlar sinirlendiriyor. Ya da sinirlenmi gibi ya
pyorlar. Tekme atyorlar. Yeniden drt ayak zerinde yrmeye zor
lanyorsun.
Hcrenin beton zeminine atlyorsun, bo bir uval gibi. Du
dak larn, boazn, tm bedenin kupkuru. "Su," diye mr ldanyor
sun yeniden, kar l bir tekme oluyor. Bo bir uval gibi, diyorsun.

239
 B i r sre sonra kap al yor. "Su mu demitin lan," diyen biri it
faiye hortumuyla stne tazyikli su skyor, yerde duvara doru ka
yyorsun, yzn korumaya, srtn dnmeye, ayaa kalkmaya al
yorsun, ama yapamyorsun, duvara doru yapyorsun. Az sonra
gidiyor. Olduun yerde duvarn dibinde bzm kalakalyorsun.
Duvarlardan, tavandan sularn damlad hcrede, birikmi suyun
ortasnda, plak, titremeye balyorsun. enen birbirine arpyor.

Uyuyorsun, ya da daha dorusu uyku gibi bir eye, iinde uyu

yamadn, uyumann olanakl olmad uyku benzeri bir eyin ii
ne gmlyorsun. Uyuyup uyanyorsun. Uyanma da belki artk bil
dik anlamda bir uyanna de il. iinde uykuya benzer bir ey bir bi
imde sryor.

Bir hayvan gihi. diye dnyorsun. zorla alnm, dvlm.

kapatlm. gzleri bolukta bir yere dikili. korkuyla kaderini bekle
yen bir hayvan gibi.

Barsaklarn senden bamsz alyor, tutacak hal i n yok, ol

duun yerde, yan yatm, slak zemine yapyorsun, yar sv bir ey
akyor. iren bir koku yksel iyor. iini yapmaksa o kadar kolay
olmuyor. emeye davrandnda oranda. yank karal nda morum
su bir et parasna dnm organnda korkun bir ac duyuyorsun.
Kablolarn baland parmaklarn, sere, yzk ve ba parman
da ayn renkte, kara, koyu bir morlukla. Bo bir uval, diyorsun,
iinde yanl zca kan, ter. sidik ve bok var.

Hcrenin tepesindeki k ara sra yanyor, sonra snyor. B ir

dzeni yok.

nce bir lk duyduunu sanyorsun, sonra bunun bir inleme

olduunu dnyorsun. B i r yerlerden hir inilti, yanklanrcasna
uzayarak, kesik kesik gel iyor. Nereden? Nereden geldiini kara
myorsun. Kim inl iyor, diye kendi kendine soruyorsun, Ziya nerede,
tekiler nerede?

240
 Bir sre geiyor. Ne kadar? Alt gn? Ama ounu baygn ya da
baygn demenin uygun olabilecei bir yar uyku iinde geirdiin
iin bilmiyorsun, belki alt saat get i . Zaman hzla kouyor da olabi
lir. yerinde sayyor da. Ya da bir hzl koup bir yerinde say yordur.
Belki henz alt dakika geti. Bu da mmkn. Bolukta bir tekrar.
atan bir ey, bir sz, zonklama. Babaannenin son gnleri ak lna ge
l iyor, inleyii, yar a k gzleri, krpp duran kirpi kleri, bedenin
titremeleri, yoksa son gnlerinde byle mi hi ssediyordu? Yalnzca
bir zonklama, buzdan bir arpnt?
Eer hissettii gerekten bu olmusa ok kt . diyorsun, bu an
lamszca, rezi lce dalp paralanmak. organlar herhat koku lar sa
larak zlp gitmesi demek. Altna hez ha laay istememen akl
n a gel iyor. Geceleri baucunda kendinden ge;mi b i r biimde otu
rurken lmekte olan beden in her an doru lup sana ok nem li bir
ey syleyeceini hissed iin aklna gel iyor. Meer htn heden s
v lar n salarak ac iinde zlrken ne aptalca eyler dnyor
musun.

Bir kez daha gel iyorlar. Kar koyacak hal in yok, zaten ne g
cn ne de yle bir istein var. Srkleniyorsun. Olup biteni bir yan
dan dardan bir ey gibi izliyorsun.
Bu kez seninle i l k konuan. bunlarn amiri gibi grnen de orada.
Grimsi gzlerini hipnotize etmek ister gibi gzlerine dikiyor. Ama
senin grn o kadar net deil, ne de uzun sre kafan yukarda, dik
tutabilecek haldesin. Kafann dt her seferinde bir yumruk ya da
cop darbesi eliinde "Kaldr kafan . gzlerime bak," diyor. Yeniden
soruyor. "Bilmiyorum." diye mrldanyorsun, "hibir ey bi lmiyo
rum. tm bunlar niin bilmiyorum." Gerei istiyorlar, yle mi. ama
gerek ne? Yoksa gerek gzlerimin nnde miydi hep?
Baz katlar nne sryor, imzalaman istiyor. H ibir ey
yapmyor, ylece duruyorsun. Syledikleri , sorduklar her eyi ayn
biimde yantl yorsun, hilmiyorm. hihir ey hilmiyorum. Darya
kaamadna gre ierde bir yerde, kaacak bir yer aryorsun, be
deni n iinde bir baka beden bulabil irm isin gibi.

24 1
 "Askya," diye buyuruyor, geriye ek i l i p bir sigara yakyor, se
n i , i lerini yaplarn izliyor, "akllanana kadar orada kalsn," diyor.
B u kez kollarn iki yana atryor, arkadan, ensenin aasndan bir
yerden, dz, kaln bir sopann, bir kalasn zerine yerletiriyorlar.
B i leklerini i k i utaki eritlerle bal yor, kalas yukarya kaldrmaya
bal yorlar. Yukar y kseld ike kol larna, omuzlarna dayan l maz
bir arl k kmeye bal yor. Amir olan sigaras elinde sana yakla
yor, yukar doru ykseliini izlerken "Aslnda sana i y i l i k ediyoruz
yavrum," diyor, "burada seni eitiyoruz, terbiye ediyoruz, adama dn
dryoruz. B uray yanl dneyim deme sakn, buras bir okul,
eitim yuvas, stelik bedava. hen de senin baretmeninim." Zek i
c e gl msyor. Az sonra acdan in lemeye balyorsun.
Tm hunlarn. et ine yaplan hu saldrlarn. bu kfrlerle aa
l amalarn. hu ikencenin nedeni seni grdkleri dzeye indirmek.
Bir adan okul demek yan l deil, olman istedikleri gibi olman
istiyorlar, seni biimlemek istiyorlar. Sen. biz sana ne yapyorsak
osun, diyorlar, kendi bana hibir eysin, bir hisin.

H credesin. Karanl kta yar baygn yatyorsun. Ik yanmyor. p

laksn. Aznn ii yara, krlm birka di, kurumu kanla kupkuru.
Aznda tkrk bile kalmam. Yutkunamyorsun. Gzlerin a k
-dorusu b i r tanesi yar ak- gzlerini kapatamyorsun, karanl kta
bir noktaya dikili. Bedenini hissetmiyorsun, ya da hissettiin eyin
ne olduunu syleyemez durumdasn, bedenim diyorsun, nerede
imdi? Bu belki artk bir beden deil, znen bir ey, peltemsi, s
v ms, suda eriyen t u z gibi b i r ey.
Sesleri dinliyorsun. Genleip bzen metal lerinkine benzer
trt lar, ayak seslerin i , ara sra uzaktan b i r yerlerden gelen b i r l
ya da iniltileri. Yar baygnl nn iinde kulan ak, karanln
iine doru dikilmi.

Ik yanyor, kap al yor. Kasl yorsun. eriye biri giriyor. Bir

glge, bir bulanklk zerine eil iyor. Grn i y i deil. " Korkma,"

242
diye fsldyor, nabzn dinliyor, bedenini inceliyor, kafasn gs
ne koyuyor. B i r yzn scakl souk gsnde yaylyor. Kalhimi
m i dinliyor? Benim kalbimi? " Doktor musunuz?" Yanl verm iyor.
"Arn var m?" diye soruyor. " Evet, " diye yantl yorsun, sesin me
zardan gelir gibi kyor, zayf, bouk. inilder gibi. "su," diyorsun.
Veriyor, ban bir eliyle destekleyip plastik hir kab azna yana
ryor, " Yava yava i , " diyor, birka yudum iebi l i yorsun. Ama o
birka yudumun aznda, boaznda. yemek horunda nasl bir yol
izlediini , nasl ar ar aktn hir yanna duyumunun el iinde
ok iyi hissediyorsun.
Gnlerden ne olduunu soruyorsun. Siiyl yor. Eer dedii do
ruysa ok olmam. geri buraya getiri ldiin arihi lam anmsam
yorsun ama ya da drt gn ol m olma l . oysa sana ok daha
uzun gelmiti, iki hafta. be lki iil; hafl a CI\ gn'! Kader heni aram
.

mdr? Aabeyin aklna geliyor. ama o aramat r. Peki. onlarn

onu aramak akl larna gel m i midir'!
Gzne, bedeninin kimi yerlerine merhem gihi hir ey sryor.
B i r hap uzatyor. " Bunu yut," diyor, "iyi gelecek." lac azna koyu
yor, su iiriyor.
Ama yutamyorsun. M iden bulanyor, kusacak gibi ol uyorsun,
r yorsun. Aznn kenarndan sarms bir sv akyor. Bu kez ha
p suyun iine atyor, birka yudum daha iirmeye alyor. Bu bir
ka yudum iyi gel iyor, daha iyi hissediyorsun. Dierlerini soruyor
sun. y i , diyor. K imi sorduunu an lad m emin deilsin, ama yant
seni rahatlatyor. Geldii gibi sessizce kyor. K imdi bu? Burada
alan bir doktor mu gerekten, yoksa ikencecilerden biri mi? Du
rumuma bakyor, daha ne kadarn kaldrabi leceimi mi lyor?
Yoksa lmemden mi korkuyorlar?
Doktorun -ona doktor diyorsun- gel iinden sonra ne kadar za
man getiini kartamyorsun. Ama yaptklar ie yaryor, ar larn
azalyor. Gzlerin karanl kta ak, kaskat yatarken tuhaf bir biim
de zihninin berraklatn h issediyorsun.
B i r adan, diye dnyorsun - ya da mr ldanyorsun, zira ku
lana bir yerlerden mrl mrl birtakm sesler geliyor, sanki biri ku
lann dibinde fsldyor- bu bildiim bir ey. Benzer olaylar bol-

243
ca duymu olduumdan deil, yaammn tmn az ok byle ge
irdiim iin; ok farkl biimde olsa bile bunun gibi bir hcrede,
grnmez ikenceci lerin elinde. Aslnda bana biri tam imdi tm
bunlar ok nce bir kere daha yaam olduumu sylese belki hi
armazdm.
imdiye kadar, diye dnmeyi srdryorsun -ya da mrl
danmay , ya da sen deilsen eer senin dncelerinle ayn anda bir
bakas, uzaktaki ya da kulann dibindeki biri- iten ie aslnda
bir hi olduumu, bir kat paras gibi ezi lebi leceimi, buna kar
syleyebilecek, savunabi lecek hibir eyimin olmadn dnm
yor muydum? yle dnyordum.
u aldrszlk. hayata kar takndm kaytszl k da salt gr
nte deil miydi? Evet, grnteydi, asl nda o bir duvar ya da da
ha iyisi bir ukurdu. Oraya girdim, melip bam dizlerime yatr
dm, ellerimle kulaklarm tkadm. Gesin d iye -neyse o, gesin di
ye- bek leyip durdum.
Bu ukurda, diyorsun, ta kesilmi biimde kalakaldm, oradan
kamadm, belki bu yaamm dediim eyi srdrmek iin yapt
m bir eydi, ama byle yaparak onu bombo b i r eye evirmi ol
dum. te bu heriflerle, yaam l bir eye ev irenlerle gizli bam,
zehirlerini ok nce iime aktmlar gibi : yaarken bir lye d
nm olmak, yar l biri olmay srdrmek. Onlar aslnda, iten
ie h i yabanc l amam olmamn nedeni bu.
Zaman geiyor. Karanl kta, gzlerin bolua dikili, yan dn
m, dizlerin i gsne doru toplam km ldamadan duruyorsun.
Bu atan bir sinir, dzenli bir iip snme deviniminden baka bir ey
deil, diyorsun, karanlkta bir nabz gibi atan bu sesi, bu iip sn
menin ritmini dinliyorsun. B i rden bolukta altn bir damla bel iriyor.
Tavandan dp yol boyunca ldayarak alnnn ortasna daml yor.
Alnndaki slakl duyuyorsun. Evet, diyorsun, evet, ama seni daha
nce de hissettim. Hep biliyordum, bedenimde doland n hep du
yuyordum, zihnimde dolatn hep hi ssedi yordum. nc gz
dedikleri bu mu?
inden, ta derinlerden yava yava bir sevin, bir nee dalgas
-belki soluk, gsz, ama y ine de bir dalga- ykseliyor, l k bir st

244
gibi bedenine akyor. Demek yle, diye mr ldanyorsun, demek y
le. Buras bir hcre, ama ayn zamanda bir hcre deil, sanki art k
neresi olursa olsun senin iin fark etmez. B i r mhr krld. K rld
m? Kuyruk sokumundan yukarya heyecan verici bir titreme yk
sel iyor. Demek yle, diye mrldanyorsun, demek yle, imdi anl
yorum, imdi anlamaya bal yorum.
nsan bir kat parasym gibi ezi lem iyordu ite. Ne bakas
tarafndan, ne de btn yaam boyunca bunun iin urasa bile ken
di tarafndan - bu yap lam yordu. nsan bir hi dei ldi, hiten biraz
daha fazla bir eydi . B i raz daha fazla. ok deil. belki biraz, ama ne
byleyici bir fazla bu. lmsz bir para m? Onda lmsz bir
eyler var.
Demek, diyorsun. tm bunlarn olmas gerek iyordu. tm bunla
r yaamam, yaadm her ey i . lan indiki nokaya kadar yaa
mam gerekiyordu. Tm bunlar. kabul etmek ne kadar gii olsa da
burada olup bitenleri bi le. Asl hcreyi anlamam iin demek sonun
da bu hcre gerekiyordu.
Bolukta her ey silinip gidiyor. Burada, d iyorsun, zamann so
nundan geriye bakyor, her eyin yok olup gittiini gryorum. Ge
riye hibir ey kalmayncaya dek her ey yok olup gidiyor, dnya
lar, evrenler. . . Geriye hibir ey kalmayncaya dek mi? Ama her ey
yok olduunda bile geriye bir ey kal yor, hiten biraz fazla olan bu
ey kal yor, karanlkta bir nabz gibi atan ey, bir titreim, evrenin
balangc da olabilecek, tm sonlarla tm balar i ie geiren k
k, lmsz tohum, bir incir ekirdii. B u incir ekirdei ayn za
manda bizde, imdiden iimizde, burada.
Kader, diyorsun -Kader"e mi sesleniyorsun? Evet, ona sesleni
yorsun- K ader sanr m bu? Hayr, bu bir sanr deil , zihnim hi bu
kadar berrak olmad.
B tn yaamm gryorum Kader, tam, eksiksiz, dopdolu kar
mda uzanyor. Onu niin imdiye kadar hep eksik, yarm, bo bir
ey olarak grdm? Dahas grdm tm yaamlar eksikti, yarm
d, bir yaam taslayd, hatta belki bir taslak bile deildi, yaam da
ha domadan, varlk frsat bulmadan lmt, yle dnyordum.
Ama bakm l yapan eyi , bana hep ayn eyi gsteren kendi kr-

245
lm gremi yordum. yle grnyor ki yalnz kendi yaamm
dei l h ibir yaam doru drst anlayamadm.
Kader, diye sesleniyorsun, imdiye kadar benden kam olan
yan sonunda bana doru dnyor. Bu yaam her zaman doluydu,
eksiksizdi. Her zaman orada, elimin tam altndayd, ama elimin al
tnda dururken bile onu almak, ele geirmek, kulaa tuhaf gelse bi
le zaten yalnzca benim olan y ine de benim yapmak gerekirdi.
Tam iimde baka bir eyi n dorulup bunlar sylediini hisse
diyorum. Yaamm nceden bitireni , hayaletimi gryorum. O da
dnyor, her eyin dnp tersine dnmesi gibi o da imdi nm
de bel iriyor, gemiten deil gelecekten geriye doru benim bug
nme elini uzatyor, hak. bu ge lecek. diyor.
Kader. diye sesleniyorsun, sana sylemek istediim eyler var.
birok ey var. Bu i ime dolanlar sana anlatmak istiyorum - onlar
nasl anlatacam. szcklere nasl dntreceimi henz bileme
sem de. Ama varlar. gvdemden kan hava ya da ses gibi varlar.
Onlara biim verecek azsa henz yok. yle h issediyorum k i bun
lar sana sylemenin, aktannann bir yolunu bulmadka o az da
hi var olamayacak. Ama bel k i , diye hayal ediyorum. bunlar henz
h i bi lmediim bir yolla, senin arn iittiim gibi bir yolla, tam,
imdi, istediim gibi, sana ulayordur.

Zihnin berraklatka korku da iinden ekip gidiyor. Yalnzca

burada olmann, olabi leceklerin korkusu deil, o aslnda hep sende
var olmu olan, o soyut, ele avuca gelmez korku da. Korku yok olu
yor, imdi cesur olmaya bile gereksi n i m in yok artk.

B ir kez daha hcrenin kaps a l yor. ki tip seni kollarndan tuta

rak, yar srkleyerek gtryorlar. Yen iden ikence odasna. Her
hangi bir diren gstermi yorsun, zaten gsterecek durumda dei l
s i n , komutlara uyuyorsun, ynlendinnelerine kendi n i brakyorsun,
y ine de seni i tekliyorlar, duvara arptryorlar, elme takyorlar. Ye
re dnce ayaa kalkman iin yzlerini korkun hal lere brnd-

246
rp vurur gibi coplarn kaldryorlar. K alkmaya almana ramen
vuruyorlar.
Sandalyeye oturtuluyorsun. Uzun boylu, seyrek bykl olan
karnda. Masa sandalyenin yannda, zerinde aletler duruyor. Sy
lediklerinin hibirine kar l k vermiyorsun. nne bakyorsun. Bu
halin onu sinirlendiriyor. "Bak bana ulan, gzlerime bak," diyor.
el iyle enenden tutup kafan kaldryor. "Azn a," d iye buyuru
yor. tek ilerden biri de enene as l yor. Copu azna sokuyor, boa
zna kadar itiyor. " B i r sonraki sefer nereye sokacam bil iyorsun,
deil mi," diyor, "ha? Kan alacam kan. " Anlndan yana doru sa
vurarak hzla ekiyor, dilerin takrdyor, he iki dudak kenarn yrt l
d, azna dolan slakl duyuyorsun. Tkryorsun.
"Yukarya," d iyor, seni yeniden yukarya doru ekiyorlar, bir
yandan v urmaya bal yorlar. Havada i leri geri sallanyorsun.
"Ne?" diye soruyor bir tanesi, "ne mr ldanyorsun?" M r ldan-
dnn farknda deilsin. " Bebek gibi ne sesler karyorsun lan?"
" nsan bir hi deildir," diyorsun.
"Ne samalyorsun?"
M rldanman ya da sayklaman srdryorsun. Bir sre sonra
ipi gevetiyorlar, ar ar indiriyorlar. Omuzlarna ken o kaldrl
maz arlk, bask kalkyor. Eklem yerlerin zonkl uyor. Sandalyeye
oturtuluyorsun.
"Ne diyorsun, konu bakalm."
"Sizin," diyorsun, "bilmediiniz bir gerek var," szckler a
zndan zayf, kuru, sayklar gibi, fs ltyla dkl yor y ine de fslt
oday dolduruyor, "insan bir hi deildir. "
"Siz," diye srdryorsun, "insan iler acs b i r eye, bir paav
raya, ac eken, acdan baka bir ey bilmeyen bir eye, kltlm
bir eye, bir zavallya, bir h ie evirmek istiyorsunuz. Ama ne yapar
sanz yapn insan bir hie indirgeyemezsiniz. Gerei mi istiyorsu
nuz, ite gerek: nsann iinde lmsz bir ey vardr. nsann iin
de yok edilemez bir ey vardr."
Kendi sesin kulana bakas konuuyormu gibi geliyor.
kenceci lerin tuhaf bir biimde hibir ey yapnyorlar. Hatta arpk
glmsemeleriyle dinliyormu gibi grnyorlar. Boazn kupku-

247
ru, dudaklarn atlak, nefes alyor, srdryorsun, " B inlerce bedeni
paralasanz bile bu gerei asla renemeyeceksiniz."
"Gerek," diyorsun, "ben dman deilim, hibirimiz dman
deil iz. Dman sizsiniz."
Gerek, diye mrldanyorsun, gerek. Tuhaf, az nce sana lm
szm gibi gelen ey imdi olduka lml geliyor, sanki bu iki g
rnm i ie geip, birbirinin yerini alp deiip duruyor. u anda bir
den kafan yalnz bu megul etmeye balyor. yle ki btn zihnini
kapl yor. Ne tuhaf, diyorsun, ne byleyici.
B i r sessizlik oluyor. Szlerin onlar etk i l iyor. Szlerin dei l se
bile etk i leyen bir ey kesinlikle var. "Demek yle," diyor uzun olan,
sesinin sakin kmasna al yor. ama fkesini gizleyemiyor, sanki
yznn grnmeyen bir yerinde bir kas atp duruyor. Deri ya da
mein kapl kam gibi ince, esnek bir ey al yor, vurmaya balyor,
ama hep ayn noktaya. dieri de ona katlyor, ikisi iki yanda, ince,
deri bir kamyla ayn noktaya. srtna, omuzlarnn az aasna, bi
rinin ardndan dieri, belirli bir ritimle vuruyorlar. Btn varln
imdi bu iki noktada toplanyor, klyor, orada bzyor.
Duruyorlar, nefes nefese kalmlar, yzleri ter iinde, " Kaldrn
unu," diye emrediyor uzun boy lusu, "imdi sana gerei gsterece
im." Ama onlar daha kaldrmaya davranmadan elleriyle salarna
as l yor. Salarn yeterince uzun deil, tam kavrayamaynca yz
ne, kulaklarna, boynuna as l p srkleyerek seni odadan karyor,
yandaki odaya kadar bu biimde gtryor. tekiler pis pis srt
yor, a r ar peinizden geliyorlar. Odadan ieri sokunca seni bra
k yor. " Kalk," diyor. Dizlerinin stne doruluyorsun, yzn, ku
l aklarn, kafa derin yanyor. "Bak." Kafan kaldryorsun. Havada
as l bir ey, bir gvde gryorsun. Kollar arkadan bileklerinden bir
sopann iki ucundaki halkaya geirilmi, ba ne doru iyice eil
mi, plak, yz, gvdesi kanla kapl . Kasapta asl o derisi yzl
m gvdeler gibi. Kafan eiyorsun, baklarn karyorsun. Sa
larndan tutup kaldryor, "Bak," diyor. Bakyorsun. inden o olma
sn, diyorsun, o olmasn, ama bulankl n iinde giderek beliri yor,
bu ince, zayf, narin gvde, tanyorsun, evet o, Ziya bu. Salar ne
dm, yznn bir ksmn perdel iyor. Gzleri kapal. btn yz

248
i, kanl . Uzun olan, ieriye gelmi olan tekilerden birine iaret
ediyor. aret ettii Ziya'ya vu ruyor, Ziya i leri geri cansz bir ey gi
bi sallanyor, boazndan zay f bir inleme k yor. Dieri bir kova
suyu Ziya'nn bandan aa boca ediyor. Ziya aylr gibi oluyor, in
leyerek gzlerini ayor, sana bakyor, bakl arnda hibir tanma
belirt i si yok. Ama sen de bu bak lar tanmyorsun. Bu baklar Zi
ya'nn olmad gibi onlarda hibir insan bak na ait olamayacak
bir ey var. Gzlerini havada paralann asa sallanan bu zayf
gvdeden alamyorsun, bir ocuk diye m r ldanyorsun, bu bir za
manlar bir ocuktu, Ziya'yd. imdi ne'! imdi ne olduunu, neye
dntn bilmiyorsun. u ana kadar hurada ekt iin ac l arla k
yaslanamayacak bir ac y, tek i organlarn duyamayaca ok fark
l bir ac y, ancak kalp diyebi lecein bir organda duyulahilecek bir
acy bu grnt karsnda duyuyorsun.

H crede atldn yerde gzlerin ak, buza kesmi bzp ka

l yorsun. Aklna ilk kez burada, byle lp gidecein geliyor. l
mek istemiyorum, diyorsun, buradan kmak, Kader'i bir kez daha
grmek istiyorum.

249
B RKA GN geiyor. ya da daha uzun. Bu sre hoyunca doktor di
ye seslend iin hir-iki kez gel i p gid iyor. Hi konunuyor. Bir soru
sorduunda houk hir sesle. ksa k sa yantlyor. Zaten ok az kal
yor. kmak iin acele ellii he i l i oluyor. Ar kesici veriyor. yarala
rna ila siiriiyor. ilk geldiinde hir serum takyor. Baka birisi plas
tik hir kapta hulama gihi hir yemekle yine plast ik kapta su brak
yor. Tetikte hekl iyorsun. ama hunlarn dnda kimse gelip gitmiyor.
Ay klk m yoksa baygn l k m ayrt edemed iin bir bii mde karan
l kta ylece yat p duruyorsun. Bir sre sonra daha iyi h issettiini
dnyorsun. Ayaa kalkmaya alyorsun. Ayaa kalkyor. acya
ramen birka adm bile atyorsun.
Herhalde birka gn daha geiyor, hcrenin kaps yeniden a
lyor. biri " H ad i . " diyor. Gene mi? Tan artk bittiini dnmeye
balamken, bir kez daha dayanabileceini sanmyorsun. Yan na ge
l iyor, " B unlar giy." diyor. El inde giysi lerin var. Seni ikence odas
na gtrmek iin hcreye ilk gelenlerden biri bu. Adam giy inmene,
sonra da ayaa kalkmana yardm ediyor. Seni kaldrmak iin om uzu
nun altna giriyor. Omzunda korkun bir yanma hissed iyorsun. nli
yorsun, brak yor, beline sar l p tutuyor. "Yryebilecek misin?" di
ye soruyor. B irka adm atyorsun, bacak larn titri yor, hafiften topal
l yorsun, yine de yryebi l iyorsun. " Evet," diye yantl yorsun. sesin
zar zor, boazndan paralanarak k yor, "yine mi?" diye soruyor
sun, "yok," diyor, "merak etme, bitti . " Yumuaka konuuyor, hatta
sesinde mahcup bir ton duyduunu sanyorsun, dediine hemen ina
nyorsun. Ama inanmaman gerektiini biliyorsun, bu oyunu daha
nce de oynad lar. Seni bel inden kavram biimde ar ar yr
yorsunuz.

250
 Aaya inm iyorsunuz. Rahat bir nefes al yorsun - ya da veri
yorsun. Ama rahatlamak iin erken. Masann nne gel iyorsunuz.
Masa banda ilk geldiindeki adam deil, daha gen biri oturuyor.
Kyafeti sivil, gr, siyah salar subay tral, arkaya doru zenle
taram , sigara iiyor. Arkasnda uzun, zay f olan duruyor. Onu ok
iyi tanyorsun, ya da belki daha dorusu kendini iyi tantt, dierle
rinden fark iini daha bir ustal kla yapyor oluu, phesiz kendini
usta gibi gryor, tekiler onun ra . Ciii. gze geliyorsunuz. B a
klarnda aa layc bir i fade var, seyrek byk larnn altnda du
daklar nn ucu srtr gibi k vrk. ama s rtm yor.
Elini gzne gtryorsun, sol giizniin ilii neredeyse in
mi. Ama grn ak deil, bir sis perdesi gihi hir ey, ince. du
mans bir tabaka grdkleri ni kaplyor.
Masann arkasnda oturan sigaras dua flyor. duma
nn arasndan adn soruyor. ekmeceden sar . orta bykl kte bir
sar zarf kartyor. "Al," diyor, "qyalar . "
" Nereye gtrlyorum ," diye inler g i bi soruyorsun. ayakta, iki
bklm, "savcl a m?"
"Savclk m'?" Gl msyor, " Elbette hayr. Sen hi tutuklan
madn ki. Burada bir sre misafirimi. oldun. Sre doldu. gitme vak
tin geldi . "
Arkadaki seyrek bykl, h u kez srtyor, a m a suratnn donuk
l uu hi deimiyor. Delici gzlerle sana bakmay srdryor. On
dan yay lan nefreti, hayr nefret de i l , nefretten daha baka bir eyi ,
b i r hnc, dindiri lmez bir hissini yine hissediyorsun.
Seni hcreden alan ayn adam -imdi daha ok bir kylye ben
zetiyorsun- sabrla kapya kadar elik ediyor. Merdivenleri kolunda
ar ar kyorsun. Yrrken zorlanyorsun. Pek iyi hissetmiyorsun.
Ban uulduyor, dnyor. Dar kyorsunuz. Gn gzlerini
kamatryor, decek gibi oluyorsun. Seni tutuyor.
Etrafa bakyorsun. Birka bina, zemini betonla kapl geni ala
nn bir kesinde bir-iki prefabrik baraka var. B ir barakann yannda
birka dar blmeden ol uan tel rgl bir kafes duruyor, iinde iri
kurt kpekleri var, kimi uyukl uyor, kimi sinirli sinirli hareket edi
yor. Belki eskiden buras bir liseydi, diye dnyorsun, sonra bu-

251
raya evird i ler. Buraya? Buras ne? Bu iler iin zel olarak yap l
m bir bina m? kencehane, i nsanlar iin bir mezbaha. tekiler
aklna geli yor. Ziya'y dnyorsun.
Yrmekte zorlanyorsun. Adam hala sana destek oluyor. Kap
da elik yelek l i , silahl i k i tip var. B i rka zrh l ara teye park et
mi. B i r tanesi tanka benziyor ama onun ok daha k. Geni
bahede bazs asker giyimli. si lahl, bazs s i v i l kyafetl i birka tip
gidip geliyor. Kapdan biraz uzaklayorsunuz, o srada bir araba
ar ar nnzden geiyor. Sesleniyor. Toz iinde, eski , beyaz bir
Renault marka araba bu. Araba duruyor. "unu da brakver," diyor.
y i l i k mi etmeye al yor gerekten. yoksa iin iinde baka bir
i m i var? Ama herkes ok doal davrayor.
"Atlasn . "
Biniyorsun. Arabada baka ki mse yok. Dtaki byk demi r ka
p raylarn 1.crinde takrdayarak ar ar a l yor. Tozlu bir yola
kyorsunu1.. Src camlar aynal bir gzlk takyor, sarkk bykl,
semiz biri. Gzl klerinin arkasndan sana bakyor, sonra nne d
nyor. Torpidonun stnde. direksiyonun yaknnda byk bir kese
kadnda leblebi var. Arada uzan yor, bir avu leblebiyi tek e liyle
alp azna boaltyor. Bazlarn dryor. Koltukta, yerde leble
bi ler var. K i m i s i ezilmi, toza dnm. Nerede olduunu bilmiyor
sun. Sormuyorsun da. Yola bakyorsun, etrafa bakyorsun. Akp gi
den grntye, kra dalara, kra topraa, tek tk ykselen bodur
bitki lere bakyorsun. Hava ak, gne tepede, gkyz soluk mav i .
Camdan ieri giren rzgar y zn, boynunu, gmleinin iinden
g irip gsn yalyor. Gzlerin yanyor. Gn belki o kadar parlak
dei l ama gzlerin yanyor. Gzlerin i kamatran k, rzgarn tm
v cudunu byle yalamas, bu taze hava yol at acya ramen ho
una gidiyor. Birtakm renkli izg iler, dzlemler gznn nnden
kayp g idiyor. Haz bu, d iyorsun, nee bu. Gzlerin yaaryor.
Yolculuk uzun srmyor, on-on be dakika kadar. Yol kenarn
daki iaret levhasn gryorsun, Binda, yazyor. Demek kent mer
kezinin yaknnda bir yerdeydin. Kent merkezine giriyorsunuz. Ara
ba bir otobs durann nnde duruyor. Src dnp sana bakyor.
Hi konumuyor, aynal gzlklerinin gerisinde elmack kemikleri-

252
ne kadar sk, siyah, be-alt gnlk sakallarla kapl yznde srt r
gibi bir ifade var. Kapy ar ar ayorsun, hala bir eyler bek l iyor
sun. Sana bakmay srdryor. niyor, arkandan kapy zorlanarak
kapatyorsun. Tam kapanmyor, src teki taraftan eilip tekrar
kapatyor. Gazl yor. Durakta bir iht iyar kadnla kz, iki de memur
klkl tip var. Sana bakyorlar, sen de onlara. Gen kz istemeden
anasna doru soku luyor, hatta korunmak ister gibi arkasna geri l i
yor, dierleri olduklar yerde donup kalyorlar. Baklar karsnda
siniyorsun, bu dnyaya ait biri deilmi gibi hi ssediyorsun.
Cadde boyunca olanakl olduunca kenardan, insanlardan uzak
ta, ban nde, ar ar yryorsun. Baca n. sa bacan topallyor.
ki kolun da aryor, ama sol kolunu neredeyse hi kn ldatamyor
sun, ok acyor, bedenine yapk tutuyorsun. (,\k gsz hissedi
yorsun, yryemeyecek kadar gsz. Kasklarndaki yanma seni
drt-be admda bir durmaya zorluyor. Yksek, uzun. ta bir duvarn
yan sra eli nle duvara yaslana yaslana yryorsun. Talarn aras ye
i l lenmi. yosunlarla kapl, yer yer yabani bitkiler ileriye doru uza
nyor. Talarn salam sertliinin arasnda bitkilerin yumuakl n
hissediyorsun. i mdi ne yapacam, diye dnyorsun. Ama asln
da hibir ey dnemez durumdasn. sadece yrmeyi srdrmeye
alyorsun.
Yanda caddeden tek tk aralar geiyor. Kaldrm geni, kenar
larnda akasya aalar dizi l i . Sert, tyleri rperten bir rzgar ara s
ra glce esip kesiliyor. Dalarn arasndan geliyor olmal bu rz
gar, ban kaldryorsun, iri l i ufakl, birbiri stne ykselen plak
dalar gri boz kenti saryor. iyice ufack klyor. nsanlar y rrken
sen in biraz uzandan gei yor. Ban dik tutamyorsun.
Ta duvarn sonunda, yol aznn kesinde karna kk bir
park kyor, aalarn altnda kk sralar var, bo bir sraya k
yorsun. Yandaki srada hava souk olmamasna ramen kahverengi
bir ala sarnm yal bir kadnla torunu olacak yata kk bir kz
ocuu oturuyor. ocuk iri gzlerini yznde akn ayn zamanda
merakl bir ifadeyle sana dikiyor. Ninesi kendi kendine bir eyler
mrldanyor, alyla azn kapatyor, ocuun elinden tutup eki
yor, kalkyorlar. K k parkta yalnz sen kalyorsun.

25.1
 lk kez kend i kokunu duyuyorsun. berbat. eki. dayan lmaz bir
koku. Giysi lerin le gibi. Gmleinin stnde kurumu kan lekeleri
var. B i r mezarn iine diri diri sokuldum. diyorsun. hayr daha kt
s. yerin altnda deil stnde, bir mezbahada diri diri paralara ay
rldm. zerimde mezbahaya ait bir lmn kokusu var. Ama sanki
sadece len deil. ayn zamanda l mden geri gelmi birisi gibisin.
Ne yapacan dnyorsun. Aklndan bir sr ey geiyor.
nce Fidan'a telefon etmeliyim. diye dnyorsun. ilk yapmam
gereken ey bu. Sonra bir hastaneye gitmel iyim. Ama uykun varm
gibi hissediyorsun. u sraya yatp uyumamak iin kendini zor tutu
yorsun.
El i ndeki sar zarf gryorsun. ne yapt nn pek farknda ol
madan ayorsun. inde czdan n la evinin anahtar var. Cep telefo
nu gitmi. Czdana hak yorsun. paralar da gitmi. ama banka kart
lar duruyor. B i rden bir me ge l i yor. Donuyormu gibi hissedi
yorsun. Titriyorsun. enen birbirine vuruyor. Tm dnya dnmeye
balyor. yere ylacandan. baylmaktan korkuyorsun. Zarf iin
dekilerle birlikte elinden dyor. Kendi m i imdi kaybetmemeli
yim. diyorsun. imdi de i l .
Cadde kenarndan. kaldrmdan insanlar gelip geiyor. Arala
rn uultusuna. korna grlt lerine. makinelerin. devini mlerin ses
lerine insan sesleri, ocuk cvlt lar kar yor. Az i lerdeki bodur
amlarn dallarnda sereler tyor. Byk bir grlt, arpan
seslerin saana kulanda zonkluyor. Uzaklayorlar. seslerden
biri, bir ku cvlts szlp uzaklardan gel iyormuasna kulakla
rna tane tane, l. l. st damlalar gibi akyor, sonra yeniden d
nen ses gmbrts kulaklarnda pat l yor.
Kalkyorsun. Karya gemek iin keye, yaya geidine doru
yryorsun. Dnya ayaklarnn altnda hafif hafif dalgalanyor. Tra
fik klarna geldiinde diree yaslanmak zorunda kal yorsun. Bir
deniz yzeyi mi bu. diye soruyorsun, ama belki deniz yzeyi dei l .
talar atlayp durmakszn kuma dnen, b u yzden k m l k m l
oynayan, souk, l , gri b i r toprak yzey b u . Ayaklarnn altnda bir
an seril iyor.
B i ri geliyor, ok yaknnda duruyor. kolu koluna srtnyor. r-

254
kil iyorsun. Bakyorsun. Yanl m gryorum yoksa, diye d iin
yorsun. ama hayr. yanlmyorsun. ikencecin hu. Geriye doru hir
ad m atyorsun. nereden kt bu. buraya ne zaman. nasl geldi'' \ a
br yannda hiri daha var. geriye doru gittiinde ona arpyors un.
seni tutuyor. koluna sk sk g i riyor. Onu da !anyorsun, odadaki ler
den biri. atletli olarak grdn. imdi koyu renk bir takm iinde.
Dehete kapl yorsun. "Ne isti yorsunuz'!" di yorsun . "hala ne istiyor-
sunu z.,. ..
"Seni hylc brakaca mz m sand n'!" di yor uzun olan sakin
ce. "byle hiteceini mi dndn. kuru laca m sandn?" Tuhaf
bir yak nlk ya da tandklk tonuyla. bir i arkadana sylyormu
gibi sylyor bunlar. yice yanayor. kol u na ,eiriyor. Azndan bir
ah sesi k yor. kol larnda. ou.lar da duyduun acdan m. yoksa
onlar karnda bulman n dcll' I ndcn i. hc lli olmuyor. Byle
nz birbirinize sk s kya yap oluyorsunuz. Bir kez daha gv
deleri ni hissediyor. kokularn duyuyorsun.
Ayn anda kenara yanam arahay fark ediyorsun. Seni getiren
beyaz Renault bu, yana doru uzanp sana kendini gsteren src
aynal gzlnn altn d a srtyor. Demek eleniyorlar, diye d
nyorsun, kedinin fareyle oynad gi bi benimle oynuyorlar. "Ara
baya," diyor uzun olan.
Yzne hakyorsun. seyrek byk larna, bozuk, darya frlak
ene yapsna. kk gzlerine. Kaslm bir yz bu. yz kaslar
donmu bir yz. talam .
Oyunun sonu senin iin de artk a k hale geliyor. Arabaya bi
nerken bir eyler mrldanyorsun, azndan anlamsz ses paralar
dklyor. Herhalde byle anlarda, byle sama sapan szck par
alarn iitmeye ok al kn olduklarndan hi zerinde durmuyor
lar bile.
imanca olan seni ieri, arabann arka koltuuna doru itip pe
inden kendisi biniyor. Arka koltukta. dier kapnn yannda teki,
ncs oturuyor, onu yeni fark ediyorsun. U zun olan srcnn
yannda. Bylece arabada be kii oluyorsunuz. Arkada ikisinin ara
snda biraz skm durumdasn.
Kent iinde bir sre turluyorsunuz. Kendi aralarnda havadan

2 'i 'i
dan konuuyorl ar. Ayn yerlerden bi rka kez daha geiyorsunuz.
B i r ara nde oturan "urada dur." diyor. bir dkkana giriyor. sonra
yeniden gel iyor, "Tamam, gidelim," diyor.
Hallerine bakyorsun. Oyun oynar gibi ler. Eleniyorlar, birbir
leriyle akalayorlar. Hatta sana dnyorlar, elenmesini bilmeyen
beinci arkadalarna bakar gibi. elenmeni , akalara glmeni bek
ler gibi sana bakyorlar.
Uzun olan "uraya." diyerek eliyle iaret ediyor. src arabay
kentin d na doru sryor. Kentten uzaklatka tuhaf bir suskun
luk bal yor. imdi hibiri glmyor. hatta konumuyor bile. Sr
c asfaltn parlaklna dalm. leblebi yemi yor ama sak z in iyor.
teki ler sigara iiyor. etrafa bakyorlar. B i rden bir kararn aslnda
ok nceden veri lmi olduunun fark na varyorsun.
Geriye yaslanyor. na,araya. yol la birlikte yak lap uzaklaan
kra dabra. yol kenarnda tek tk ykselen kavaklara bakyorsun.
Geip giden hu grntlere dal yorsun. Arabada herkes dncelere
dalm gibi bir sessizlik egemen oluyor.
B ana gelenlerde, olup biten lerde. imdi bu yolcul ukta hibir
ey seni artmyor. Aslnda karna kmalar bile seni artmad .
ten ie bek l iyordun, hazrdn. u anda yolculuun, kent dna ya
plan bu gezinin ho bile olduunu syleyebil irsin.
Yal bir kyl ineinin arkasndan ar ar yryor. ri, boz bir
kpek kulaklarn dikip geen arabaya bakyor. Derme atma bir-iki
ev, bo tarlalar geriye kay yor. Yaamn paracklar diye dnyor
sun, geen, geriye den ltl paracklar...
Araba h zlanyor. Geride dalar dalgalanr gibi alalp ykse l i
yor. Asl nda teskin edici b i r grnt b u . b u yeryz, geiyor ve ge
ip gidii iinde ebedi. Bu iki duygunun i ie, ayn anda uyanmas
ne tuhaf. diye dnyorsun. Arka kasas kadn erkek, oluk ocuk
dolu bir kamyoneti sol luyorsunuz. Geerken bu yank, sertlemi
yzlerin her birini grebiliyorsun. Tlbentini azn kapatacak bi
imde yzne dolam. melmi alvarl bir kadn. kucanda k
k bebei melmi bir baka kadn, ayakta elleri cebinde dimdik
duran rzgarn gmleini iirdii bir del ikan l , kot takm iinde
arabann yan demi rlere tutunmu gen bir kz, yan yana melmi

256
sigara ien sakallar uzam, gzlerini iyice ksm iki ada. birbir
lerine sk skya sokulmu iki kk kzla ortalarndaki da1.lak ka
fal kk olan, hemen yanlarnda ayakta iki kadn. Kimi ut.ak lara
dalm, kimi glmsyor, kiminin kalar atk. kimininki zgn gi
bi havaya kalkm. Biri, erkeklerden biri. dierine duyabi lsin di ye
bararak bir ey ler sylyor. Szckleri duymuyorsun. Sesi ni de.
Dudaklar kmldyor. ne sy lediyse sy lerken gl msyor. iinde
kzl tylerin parlad kaln, kumral kalar oynuyor. Syledii e
yi duymay ne kadar ok isterdin. Ama s1.ciikleri iitmiyorsun. k
prdayan dudaklar okuyamyorsun. Oradalarm. grebil irmisin
gibi onlar tayan havaya bakyorsun. S1.ckler yok. Yalnzca s
rc tarafndaki yar a k camn dnda uuldayarak geen rzgar
var. B i r znt duygusu yeniden ykseliyor. bu ket. ok daha youn
biimde, bu grdn y1.lere yiincliyor. onlara kar deri n bir ac
ma, bir efkat duyuyorsun. Yalnzca onlara deil. kendine de. Seni
de iine alarak efkatin genii iyor. iki yanda yer yer clzca ykselen
bodur aalara, kavruk ot lara, yol kenarlarndaki kaburgalar gr
nen atlara, zay f ineklere, uzakta, bir tarlada, gvdeleri eilip kalkan
hatlar bel i rsiz, silik iki biime. kra dalara, dalarn tesine, tm
bu insanlara. daha telere, yeryznn uzak noktalarna doru ge
n iley ip bir dalga gibi al yor. Yan banda oturan bu insanlara bi
le acyorsun. Bu insanlara, ikencecilerine mi? Evet onlara, onlara
bile acyorsun.
ok byk bir kaybn arkasndan duyulan bir znt gibi bu;
ok byk bir ey, yeryz kadar byk bir ey, belki yeryznn ta
kendisi kayboldu, harcand.
Ovan n bitiminde araba saa sapyor, toprak bir yola giriyor, ar
kasnda bir toz bulutu brakarak, sarsla sarsla i lerliyor. i mdi bu
kaybn bykln bir tek sen, yalnzca sen grebil i rmisin. yal
nzca sen lebilirrn isin gibi hissediyorsun. Ama, diye dnyor
sun, yeryz nasl harcanabilir, onu harcamak nasl olanakl olabil ir?
Araba yeniden sapyor; dar, taban yer yer yei l , boz. darack bir
yola giriyor. Bir ormanlk alan balyor. Buras nehre yakn bir yer.
Araba ormann iine doru girebi ldii kadar giriyor, yol i yice dara
l p s i l iniyor, bir aacn altnda duruyor. "nelim," diyor uzun olan.

257
sana seslendii ;u; k . n iyorsunuz. Geri niyorlar. Biri hir sigara daha
yakyor. Arkada oturan yannda duruyor. Birhirlerine hakyorlar.
Yzlerine gergin hir ifade yerlqiyor. Sonra ne yapacaklarn bilmez
g i hi yere bakyorlar. B ir an dalgnlayorlar.
Uzun olan ceketinin altna uzan yor. Tahancasn karyor. ara
haya yaslanp hekleyen src dnda teki ler onu takip ediyor.
imdi yznde kararl bir i fade var. Sana ireniyormu gibi bakyor.
teki ler de ayn ifadeyi taknyor. havaya girmeye alyorlar, diye
dnyorsun.
"Yr . " diyor uzun olan. silahn ne uzatarak. ormann iini
iaret ediyor.
lerl iyorsun. Demek hy le. di yorsun. arkandan admlarn iiti
yorsun. kurunun naml uya srl sesini duyuyorsun. demek byle
sona erecek. Ama hazrs . B i r tek Kader iin zlyorsun. Kader'i
byle yar yolda brakt iin zl yorsun. Ama belki yarm bir ey
yoktur. diye dnyorsun. he iki yarm hibir ey yoktur. her an ayn
zamanda tam. btn. eksiksizdir. Belki her yaam. bir ayl kken len
hehekten doksan yanda len ihtiyara kadar tamdr. eksiksizdir.
Bu iki eyin yeniden byle yan yana bel irmesi seni a rtyor:
Her ey oktan yitip gii. Her ey her zaman tam, eksiksiz. sonsuza
kadar var.
Ama bel k i . diyorsun. hirazc k daha zaman gerekird i , bu duygu
yu daha iyi anlamak iin. K ader' le ikimiz iin.
Siz yrdke kular susuyor. Ayaklarnn arasnda trdayan
otlar iitiyorsun. Ormann nemli havas nda keskin bir serinlik var.
Mevsim dnyor. diye dnyorsun. serinliin deri ni ptrletir
diini hissediyorsun. tozlu yapraklar aalarda daha bir gevek du
ruyor.
" Dur," diye bir ses duyuyorsun arkanda. Onlar unutmutun.
Zaman yava l yor. Ama hay r zaman yavalamyor, zaman im
di yerine oturuyor. Duyularn keskinleiyor. berraklayor. H afif bir
rzgar otlar hrdatyor. B i r de bir yerlerde bir eyler yanyormu
gibi uzaktan bir yank. bir kl kokusu getiriyor.
telerde akan bir derenin rltsn iitiyorsun. ki ku sessizce
birhirinin etrafnda alal p ykselerek bann nnden geiyor,

258
tede bir dala konuyor. nsann duyarl l nn byle genileyebi le
ceini hi kestiremezdin. Akl ndan geen eyler saysz, ama hi de
karmaa iinde de i l . Her birini izleme gcn iinde duyuyorsu n.
Nereye kadar uzanyorlar? Yeryzne, yeryznn izgi lerine kar
p sryorlar. i mdi aklndan geenler. hislerin nerede bitiyor. yer
yz nerede ba l yor, em in de i lsin.
" D izlerinin stne k. "
Yere, otlara bakyorsun. Ye i l l i k leri . biimleri. durular, titre
y i leri gzn alyor. Son anda, sana so gibi gelen en son anda. bu
tuhaf kabulleni iinde, : ka z:a g i b i ya a da yerine oturu
yor. Ban kaldryorsun. Aa lar dal lar s l u s u l . hrdayarak
iki yana gidip geli yor. Gerisinde mav i gk iy ice derin lem i. yk
selmi. Bo. przsz. sessiz. Ciiik y iiz e bak yor. yaamm. diyor
sun, oktan gelip gemi. ve her zaa orada.

259
roman

Astsubay kimliini elinde sallayarak "stanb u l 'da mezar m kal

mad?" d iye soruyor.
"Dorusu kalmad," d iye yantl yorsun. Dalga geip geme
diini anlamak ister gibi sana bakyor.
"Anam mezar bulamadm zdan," d iye devam ediyorsun,
"babamn mezarna gmmtk. Mezarlar bile artk iki katl,
bel ki katllar bile vardr."
Ne ayaksn der gibi batan aa seni szyor. "yi yere getir
misin o zaman," diyor sonra hafife s rtarak, "burada her yer
mezarl k say l r."
K i m l iini geri veriyor.
Sonunda Dzova'ya varm o l uyorsun .

nce Kenarda'y yaym l amtk Ayhan Gegin 'den. Ard ndan

Genlik D geldi. Kendine zg dili ve d nyas ile di kkat e
ken yazar, Son Ad m ile bir kez daha okur karsnda.

l kenin batsndan dousuna gidildike, grmek, duymak iste

med i klerimi zle mesafe azald ka, olaan, sradan yaant lar n
birdenbire nas l kesintiye urayaca, hi e saylaca, mahvola
ca hakknda sarsc bir tokat Son Ad m . Trkiye toplumuna
edebiyat iinden bir m dahale - dolaysz, sert ve tok sesli.

Metis Edebiyat 1 Roman

ISBN -1 3 : 978-975-342-789-0

1 1 1 1 1 1 11 1 1 1 1 1 1 1
9 7 8 9 7 5 3 4 2 7890
Mof V' ym, , :
www.metiskitap.com
, '