You are on page 1of 356
VIEN KHOA HOC XA HOI VIE’ NAM VIEN NGHIEN CUU HAN NOM TONG TAP VAN HOC NOM THO NOM HAN LUAT Tap I Chi bien PGS.TS. Nguyén T4 Nhi Ban bien soan Luu Dinh Tang Nguyén Thi Lam Hoang Thi Ngo La Minh Hang D6 Thi Bich Tuyen ‘Tran Thi Gidng Hoa NHA XUAT BAN KHOA HOC XA HOI NAM 2008 QUOC AM THI TAP VAI NET VE VIEC TAO LAP VAN BAN QUOC AM THI TAP CUA NGUYEN TRAI Diéu ma nhiéu nha nghién citu van ban Qude am thi tap cia Neguyén Trai lau nay van quan tam dén 1a truéc thoi Duong Ba Cung van bain nay di tén tai nhu thé ndo? Phai chang da cé nhing tap tho hoan chinh luu truyén rong rai trong dan gian, hay mdi chi 1 nhing bai tan man day dé lan trong cdc sich khdc? Hién nay s6 lugng van bin Nom ching ta cdn giit duge khong nhiéu Jam ma hau het lai 1a nhimg van ban cé nién dai ra doi muon, hon nifa s6 van ban cé chép the Nom cua Nguyén Trai lai hét sttc hiém hoi. Vi vay dip s6 cia bai ton khé nay khong thé ngay mot ngiy hai tim ngay ra duoc. Song cting khong phai vi thé mi chiing ta hoan toin bé tay bat luc. Ching ta nén im lang ngdi chd nhimg ket qua sirw tim tim kiém ne 6 thé dua vio ban than van ban, dua vio mot s6 tai ligu da cd tién hanh phan tich so sénh, c6 ging Khoi phuc Joai chan tudng ciia van bin Quée dim thi tép do Duong Ba Cung tao ra. VA thong yua dé, chiing ta ¢6 thé phin nao hinh dung thay tinh hinh van ban Quoc am thi tap t6n tai thoi trude day. cing khon, figu. mac trong tay Trong tac phiim S6 Nghiéw déi thoai Lac An cu si da thong qua ohan vat cia minh dé di thigu 10 bai tho Nom néi vé cai thi cla ngudi di 6 an, nhung Khéng néu 15 xuat x. Thay tho hay ma lai mang phong cach c6, ching t6i tién hanh diéu tra so s4nh va G4 phat hién ra diéu kha fy thi 1a trong 10 bai tho dé vira cé tho cla Nguyén Trai, vita cé the cla Lé Thinh Tong va Nguyén Binh Khiém. Lac An cu si da xép chung tho cla ba wha tha 1én vao cling mot ché, phai chang dé la viée lim ngau nhién? Nguyén Trai, Lé Thanh Tong va Nguyén Binh Khiem déu 1A hang nha tho rat thanh cong trong viée sir dung tiéng me dé dé sang tac tho ca. Dac biét 1a Nguyén Binh Khiém, cudc didi va su nghiép cua éng cé nhigu diém gan 2 Sng vdi Nguyén Trai (thong TONG TAP VAN HOC NOM # P. 27 minh, tai tri, 46 dat cao, Yam quan to trong triéu, bi bon quyén than buic hai, lui vé o dn song van quan tam dén thdi cuéc...). Cho nén sing tac cia ong c6 phan gidng voi Nguyén Trai. Hon nita thdi gian dién céch may tram nam ciing dé gay ra nhdm lin. Chting ta c6 thé tim thay trong Nguyén Trai quéc dm thi tép va Bach Van quéc ngit thi bang chue bai tho gan nhu giéng nhau hoan toin vi nhiéu bai gidng nhau timg cau timg ¥ ‘Thai gian dién céch ding 1a da lam cho ban than van ban ty ddi kha di, song & Nguyén Trai con phai chiu thém thim hoa tru di, nén nhing sang tae cla ong cing bi mat mat ohiéu hon. Sau vu dn Lé Chi Vien khong 1a cong su di cin man suu tam bién tap lai nhiing séng tac cia Nguyén Trai, nhung chic han 1 khong thé khoi phuc lai dugc nguyén ven. Mai bén tram nam sau nia, Duong B4 Cung méi lai suu tam bién soan thanh be Ue Trai tap va cho khac in nam Mau Thin (1868) nién higu Tu Dic. Day 1a van bin day di nhat vé nhang tac phdm cua Nguyén Trai ma ngay nay chiing ta con git duc. Phan tho Nom 6 vao quyén 7, tat ca gdm 254 bai xép theo chi dé: Ngon chi, Man thuat, Tran tinh, Thuat himg, Tu thai . dudi thdi Héng Dic, Trin Khic Kiém va nhimg ngudi Thong thudng méi khi 6 xtic cdm, nha tho ndy ra loi hay y dep rdi dan det thinh tho va ghi lai theo nam thang. Trong Quéc dm thi tap Duong Ba Cung lai khong xép theo thi ty thai gian, nhu Bai so40 lam nam Nguyén Trai 50 wdi. Ngodi néim di ngoai chung thé. Dén Bai 120. lai lam Wc tée gid mei hon 40 wei: Nam nay tuoi dd ngogi 1 mitoi. Sap xép theo chil dé. khong theo tinh wr thai gian, song diéu chiing ta quan tam hon 1A ¢6 thé a ngay tir trude da c6 nguéi 1am nhur vay. Khi bién soan lai the van cia Neuyén Trai, Duong Ba Cung co duge tong tay nhiing nguén 1i liu ndo? Ban than soan gia khong noi 16 va ching ta cling khong 6 du tai éu dé xc minh, Nhung nhin vao toan bé van ban chiing ta c6 thé dodn dinh rang Duong Ba Cung phai 28 Tho Nom Han luat - Tap I dua vao nbiéu van ban khdée nhau. Cé nhiing van ban khd gan véi nguyen tic. lai cé nhing van ban da trai qua nhiéu thé hé ban sao. Chiing ta biét rang qua méi thé hé ban sao van ban thudng dugc hin dai héa them mét bude, nghia Ja dit it dit nhiéu van ban méi duge thanh cing mang mau sac cla thai dai. Ngudi Sao chép hodc c6 y thc, hoac vo y thie da dua vao trong van ban ngon tir va chit viét dang thong dung luc bay C6 khi thay thé tir ci ing mot tir mdi, hoac thay thé chit viét cd bang chit viet dang Luu hanh. C6 khi chi luge bo mot bo phan cia chit ma ngudi viet cam thay rudm 1a khong cén thiét, hoac thém vao mét bé phan méi dé tinh hiéu lim... Nhimg dac diém nay biéu hién rat 13 nét trong van ban Out im thi tap cia Nguyén Trai va lam cho van bin cing c6 nhiéu sai biét so voi nguyén téc. INT Mat dac diém kha ndi bat trong van han Quéc dm thi tap cua Neuyén Trai la thudng ding hai tir cau tao khdc nhau dé ghi cing mot khai niém. C6 khi vita ding tir cé vira ding tir mdi thong dung, cé khi ding tir Han Viet xen ké cling véi vie ding tir thudn Viét. a. Vira ding tir c6 via ding tir méi thong dung: Tir Nguyén Trai Tam tho dén Duong Ba Cung suu tam bién tap cach nhau dén bén thé ky. Khodng cach bén thé ky cling lam cho mot 86 tir mat di ch ditng hoac it duoc thong dung, va thay vao dé nhing tir moi, ‘Tit mdi, chO mdi xuat hién thay th cho tir ed, chit c6 cling [& m@t qua trinh 1au dai, khi nao duge nhiéu ngudi trong xa hoi chap nhan né méi hoan toan thay thé cho nhau. Cé nhiing giai doan van ur hoc... O day ching toi méi chi an cif vao su cé mat hay khong c6 mat trong cic van bin cé dé phan chia tanh gidi ma thoi. Thi du: Anh tam 1x moc it cd dung dé chi khdi nigm "nhing ngudi sinh ra cing mot cha me hodc ho hang ngang vai nhau qua nhiéu dai gidng nhu tir aft em sau nay, duge ding rat phd bien treng van ban, ring 6 Bai 180, lai diing tt anh em: TONG TAP VAN HOC NOM # Phin I 29 Ban tac ré roi da phdi chiu Anh em tréch l6c dy khon tie. - Tix budng ding dé chi khdi niém "nudi dudng", "budng ca" ciing co nghia 1 "nudi ca" Tri tham nguyét hign chang buong cd Rimg tiée chim vé ngai phdt cay. Bai 28 Trong van bin con ding tir Thd nghia giéng nhur budng: "Ao hep hdi khong tha ca’ . N6i “tha c4" thi ching (a vin hiéu ding nghia, song néu cé "budng ca” thi it ai hiéu duoc 1a "nudi cd" nda. ~ Tit Giym chi khai nigm "Iam nha, dung nha", xuat hign 5 lin 6 cdc bai 64, 67, 102, 105, 125 duge viet la 4b, 35. Bai 67 trong Nguyén Trai Quéc dm thi tap cing chinh 1a bai 73 trong Bach Van quéc ngit thi va bai 5 trong Sé Nghiéu déi thoai. song tir chi Khai niém "lam nha" nay lai duge viet bing nhing ma higu khéc nhau: Nguyén Trdi Quoc am thitap ghi la 3 — (chiém) Bach Van quée ngit thi ghi ka % — (chiem) S6 Nghiéu déi thoai ghila BS (trinhy Thanh t6 Chiém & trong hai ma 38, $ cé am doc la "gym", “chym", con ma Trinh $f thi phai doc 1a "dinh, dung". Nhu vay o his Neguyén Trai, Nguyén Binh Khiém khi ghi lai khéi niém "lam nha [am cita", ngudi ta ding ta Gium, nhung may tram nam sau dén thai Lac An cu si ngudi ta da ding tir Ding réi. Ue Trai tap khic in nam 1868, sau Sé Nghiéu doi thoai khoing mot tram nam, thé mA né van gidt duge tir cd hon, ro rang 1a khi bien tap lai tho van cita Nguyén Trai. Duong Ba Cung da cé duge nhimg van ban khd cé gan vdi nguyén ban. b. Vira ding tir Han Viét vira ding tir thudn Tir thudn Viét duoc ding thay thé timg bude cho tir Han Viét biéu hién xu thé phat trién di lén cila tiéng Viet. Tir bao doi nay cha 30 ‘Tho Nom Hain | ‘Ong ta ral quan tam dén cong viéc nay, két qua da 1Am cho titng Viét ta ngay mot trong sdng va thodt ly hin khong 1é thudc vio tiéng Han. Nhu vay theo 16 gie thong thudng thi trong van tho Nom, tir HanViet ding ngay mot it di. Chinh Nguyén Trai cling rat c6 y thite thay thé cae tir Hén Viet bing tir thudn Viet. Nhumg trong van ban ching ta van thay hién tong dimg tir Han Viet va tir thudn Vict song song rat phd bién. Thi du - Tir Trang duge ghi bing ma J, canh dé ching ta van thay cé tir Hin Viet Nguyer ghi cing mot khai niém. Hon nita, tir Nguyér lai xuat hién véi tin s6 khé cao, khéng phai chi trong trutmg hop cén git niém nat trong tho ma can nhac ding Trang hay Ngnyét ngay ca khi dung Trang thay thé dude, song thay ding Nguyér: Hé thanh nguyet hién bong tron. Bai 21 Nguyét trong day nuéc nguyét trén khong. Bai 212 - Ti Prank chi Khai p con ngudi tao ra": “bite vé do lao dong nghé thuat cita Tranh truong bich nai chi bite Dinh thuding sen nang co nhan Bai 110 Song lai cé tir Hain Vigt Dé ciing ding dé ghi khdi niém nay: Giang sem dam duoc dé hai bite Bai9 - Tu Tit van 1a chi vao dao Nho do Khéng Tu sang lap: May ke Tit van sinh dat Vier Dao nay néi lim dé cho dai Bai 92 Lai duoc Viét héa thanh Van nay, cing duoc téc gid sir dung trong tap tho: TONG TAP VAN HOC NOM * Phan I 31 Van nay ngdm thay mé thon von Thuong hai hay khaw thiét thach mon Bai 49 Hién tuong vita ding tir Hén Viét vita ding tir thuan Vier 3 phan anh qué trinh phat trién di lén cua tiéng Viét, mat khdc rat c6 thé lai do viee hién dai héa van ban tao nén. 2. CHU VIET: Vé phuong dién chi viet. hién tung hién dai héa van ban cang, diéu hién 15 nét hon, Dé ghi lai mot ti, tong in ban da ding hai ma hoan toan khée nhau. C6 khi vita ding ma chi cé vita ding ma chit mdi, c6 khi vita ding ma don vita ding ma kép, c6 khi cd hai ma déu duge thong dung... a, Vira ding chir e6, vita ding chit méi: Dé phan biét chit cé va chit méi chiing toi méi chi dua vao tigu chi xem chil dé c6 mat 6 ede van ban hién dai khong? Thue ra két qua may cdn bj han ché' do sé Ivong van ban con lal dé nay khong ahiéu ma hau hét déu t6n tai dui dang ban sao... Ching ta can phdi cd ging tign 161 hoach dinh chinh xac nign dai ra di eda mot s6 chit dac biet dé gdp phan vio vige gidm dinh van ban va bée di phan nguiti dd di hign dai héa cho van bin. sau Trong Quéc dm thi tap cha Nguyén Trai, viee vira dung chit c6 vir ding chit méi dé ghi mor tir 1a hin tong kha phd bign Tit Dank macé shila #& chitméila — ##,4T Lam & va Mot & a Mudng 6 ¥ Song it ie Tay £2, iH Trang z Te 4 me 32 Tho Nom Han luat - Tap I Prong x iw T6 it # b. Vira ding chit don vira ding chit kép. GO mot sé van bin Nom cé nién dai xuat hién sém nhu Chi nam ngoc dm gidi nghia, Tan bién truyén ky man luc tang bé gidi dim, Tan san sw ban thich nghia... cde ma chit Nom thu’ng viet don gidn, aghia [a chi dimg phan ghi am thudn tuy. 6 cde van bin chit Nom doi Neuyén. chit Nom da c6 dang day di hon, nghia la di cé them phan chi nghi« bén canh phan ghi am. ta goi dé 1a chit kép. Nhiéu van ban vide ding tir loai chir khé nhat quan, dac biet trone v a viée ding chit kép ban dé Nguyén. Nhung trong Quéc dm thi tép lai gap hién tugng vita ding chit don vira ding chit kép ghi mot tir Tir Ba ghi bang midon E, vamakép @% (ba + tam) Cé ~ (ng + cd) Chan A (tic + chan) Cho BA (rg + thi) Doi KR Fe ahé + dai) Nguoi # 4% (nhan + ngai) Nhiéu th 3 (nhieu vi + da) Thue Rg #E (thie + durac) Thai tk $e thé + kien) c. Ca hai chit déu thong dung: Hai ma nay cé thé cing [a chit e6, c6 thé cing 1a chit moi: TirCo ghi bang chit (4E)ke — vaccha (FE) Chi in, fo Gium $b 3 Den 9 Lew Sa. Xem TONG TAP VAN HQC NOM # Phin [ 33 d. Chi dang mot chit don Trong van bin Quée dm thi tap con c6 hién tugng chi ding chit don dé ghi. Day cé thé 1a van ban da gidr duc hinh dang ban dau cia ma chit ngudi ddi sau khong hé gia cong thém. Nhumg cing cé thé ngudi ta di luge bd di mat mot bd phan ndo dé, hodc 1A mot ky bigu phu (dau ¢4) hoac 1 bo phan chi nghia. Trong mot sé van ban Nom doi Lé va dau ddi Nguyén thudng ding ma chit Nom cé mang dau cd. nhung 6 nhiing van ban ra déi mudn hon, dau c4 a6 thudng luge bo hoac thay bang bo phan chi ¥. Thi du: Ma Ay & da déi thanh % (thir + yy Ma TR i (ma + nhi) Siéng ah an (sinh + luc) Ching toi cing tim thay mot sé ma don trong Quéc dm thi tap lai ghi bang ma co mang dau ca trong cde van bin Nom doi Lé va dau di Nguyén, Thi du: Tir Rip chi khéi niém “gitip dd, phd 14" duge ghi bing ma Z, trong Tar bién truyén kj man luc tang bé gidi dm, Tan san su ban thich nghia... lai ghi bang ma Zh « Te Thon von chi khdi niém "suy vi, suy tan", duge ghi bing mi 4t A. wong Thi kinh gidi am, Tit thu ube gidi duoc ghi bang ma 4 At 6 dau cd) trong Chu Dich quoe dm ca duce ghi bing mi (c6 dau nhay) #} A. Tit M6 la tir sé lugng sé it duge ghi bang ma 44 wong Tan bién truyén ky man luc tang bé gidi am duge ghi bang ma A (cé dau ca), trong $6 Nghiéu déi thoai duoc ghi bing ma SX (c6 bo Kim & ben). Phan wén chiing ta da cing nhau tim hiéu mot inh hién dai héa van bin Quée dm thi tap ciia Nguyen Trai. D6 cing chinh la nhing dac di vé ngon tir va chat viel kha néi bat trong van bin. Nhing dac diém nay lau nay da gay kha nhiéu kho khan phic tap cho céng vige phién am chi thich ciia chang ta. Néu nh coi nhe diém My Tho Nom Han lat - Tap nay hoac diém no, hay ngugc lai qué nhdn manh mot dac diém nao d6 thi két qua déu bi han ché. Doc lai cdc ban phién am trudc day ching ta c6 thé tim thay kha nhiéu vi du. G day ching toi xin néu them mot truting hop do nhan manh dac diém "vita ding chi don, vira dig chit kép" gay ra, dé 1a trudng hop chit 3 trong bai Moa mhai (Bai 282). Bai th Hoa nhdi chi cé 4 cau, 3 hidu, moi ngudi déu phién 1a au sau chit nghia rat ro ring dé Dém nguyér diva xudn mor nguyét hay May ké héng nhan thi bac phan, Hong nhan kia ché cay minh thay. ¢ ri hom, nhiéu ngudi cé Riéng 6 cau | chi c6 6 chit. nhumg lai nhiing kién piai rat khac nhau. Ban Trd ‘Gn Gidp phién la: Mai son ban phan hay hay.” Ban Dao Duy Anh phién 1a: Moi son ben phéin a day. va giai thich Ia: ".. ngudi con gai giang hé mdi son an véi phan n dinh & ma Gin day lai c6 ngudt dé nghi sta la: Mui son bén phan diy day. Va higu Mui 1a mui thuyén c6 che tém manh dd ding tuong trung cho thuy n va thuyén bén cing ding chi ngudi con gai giang hé. DE hiéu ca cau duge tron ven day dit hon, ching ta hay cing nhau tim hiéu phan tich timg ma chit. Hai chit Son $4, Phan # viet rat r3 rang, dng cing khong cé gi phai ban them Chit Dav ddy 43 % ghi tir Nom c6 “day day" (hoae "day day"). Tir nay thudng gap trong cdc van ban Nom © Trén bio Van nghé s6 Tel . co nawdsi gidi thigu tho xuan ciia Neuyén Trai da phién 1 "Moi son bén phan hay hay TONG TAP VAN HQC NOM # Phin | 35 Hat cong: gao iwoi day day Thanh mé: gav tém mii nay cang them Chi nam ngoc dm gidi nghia - Hoa cov bo. Chiém duoc thiéu quang chin muwi Day das hoa no tot hod esi Nguyén Trai quoc am thi tap - Bai 247 Trong cudn tir dién An Nam phd Vang sa cita J.M.J cing ghi Au fort de la croissance: cn plein rapport (arbre) c6i] Nhu vay Day day la tir cd ding dé binh dung hoa cé gidu stic sOng, 6 day ding dé micu t8 hoa nhai tuoi t6t thi rat phit hop. Ma #4 6 thé ding dé ghi tt’ Mai, Mui, Mai. Mai la tir Han Viet, ding lam tir dé néi tir sé lugng vdi danh ty, Noi Mai son cing la néi "bong son, dod hoa tuvi t6t”. O day, chting ta cing cin phai néi them 1a hoa nhai khong phai chi c6 Jodi hoa tring cé mili thom ngao ngat (nhat 1a ban dem) ma cdn Yoai hoa nhai ding kam canh "Hitu sic vo hung”, 66 cdc mau tim, ving, do. Vi vay néi Mai son cing c6 thé hiéu 1a "bong nhai tui do". Hoa nhai mau do chi tim thay trong tir dién, ngay nay hdu nhir khong thay néfa, nhung ching ta cing khong vi thé ma nghi ngév diém nay, béi vi ngudi Ha Noi cé ai tha (rong tho van cia ngudi Ha Noi xwa ta van thdy lun, Digu nay cdr 6 nét té nhi riéng, chung ta chua ti¢n ban day Ma 3 cé thé ding dé ghi “bén". Trong van ban Quéc dm thi tdp 6 8 truang hop ding dé ghi tir "bién", 9 trudng hop ding dé ghi tir "bén". Dac biel c6 mot trudng hgp tir "bén" lai duge ghi bang HK (c6 chim thuy): bang tuyét 6 Ha Noi bao gids, thé ma. Con iéx mon mon dep sao Tran thé chang cho ben mé hao. Bai 52 Trong van ban ma 2 vin duoc ding dé ghi "ben" chi khai miém “noi thuyén bé dau..." nhu 6 Bai /23 va Bail 55. ha Tho Nom Han | -Tapl Nhu trén da phan tich, tit Ngai c6 thé ghi bang ma # . (# tir Thay fo thé ghi bang ma {K. §& thi Ben di nhién co thé ghi bang ma 3%. 3E song 6 Bai Hoa nhdi nay, ma & co phai dung dé ghi tir "ben" khong? Nhin chung, may cach kién gidi trén di chiu anh huong ¥ cia cau duéi "héng nhan bac ménh” ma dem khode cho bong hoa nhai dé nay chiéc do "con di" theo quan niém ci. Thuc ra “héng nhan bac phan" dau phai chi dé ndi vé ngudi din ba tii sic phai chiu 1a "dé choi” cho ké khéc nhu than phan nang Kiéu: Rang hong nhan uf thud xia Cai diéu bac ménh c6 chita ai daw ma cai “bac phan" cla ké “hong nhan" con cé thé nh hinh anh ngudi chinh phu mon méi trong chéng trong Chink phu ngam khic: Thus tro dat noi con gid bui Khdch ma héng nhiéu n6i trudn chién. Hay lai c6 thé nhu hinh anh ngudi cung nif ai odn cho 36 phan & noi cung cam trong Cung odn ngdm khiie: Odn chi nhitng khach tiéu phong Ma xui phan bac nam trong ma dao. Ngoai ra, trong van hoc cé dién Viét Nam con biét bao nhiéu kiép bac phan “cla khach héng nhan” nifa, nhu nang Kiéu Nguyét Nga phai dem than di cong H6, nang Thi Kinh mang tiéng giét chéng, cong chtia Quynh Nga bi dai bang giam him... Mat khdc chung ta cing xét them quan niém cho hod nhai i& "hoa con di” cé tir bao gig? Thoi Nguyén Trai da quan nigm thé chua? Hon nia, trong phan /oa méc mon cé 34 bai, tac gid viet vé 18 Joai hoa va cay khde nhau, 6 bai ndo téc gid cing c6 nhimg cau ta thue vé loai hoa, loai cay dé, sau r6i mdi dén nhimg cau dan du vi von. New ngay ca ciu mot cla Bai Hoa nhdi cing 1a dé Am chi ngudi ky nit thi ching [é toan bai tho téc gid khong hé ta thuc vé hoa nhai chit nao sao? Vi vay chung t6i cho rang c4u mot trong bai nay nén hiéu 1 tic gid ta thc vé hoa nhai, va ma 3 van nén doc 1a Ben. TONG TAP VAN HQC NOM # Phin I 37

You might also like