Emo - Elektri̇k Kuvvetli̇ Akim Tesi̇sleri̇ Yönetmeli̇ği̇

25.01.
2018 EMO - ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ
ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ
30.11.2000 tar h nde 24246 sayılı Resm Gazete‘de yayımlanarak yürürlüğe g rm şt r.
ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak, Uygulama ve Tanımlar
Amaç ve kapsam
Madde 1- Bu Yönetmel k, elektr k kuvvetl akım tes sler n n kurulmasının, şlet lmes n n ve bakımının can ( nsan hayatı) ve mal emn yet bakımından güvenl kle yapılmasına
l şk n hükümler kapsar.
Aşağıdak tes sler bu Yönetmel ğ n kapsamına g rmez:
- Elektr k İç Tes sler Yönetmel ğ kapsamındak tes sler,
- Elektr kle şleyen taşıtlara l şk n besleme ve cer hatları,
- Maden şletmeler ndek elektr k tes sler .
Ancak, elektr kle lg l ötek yönetmel klerde karşıt b r hüküm bulunmadıkça bu Yönetmel k hükümler uygulanır.
İlg l Türk standartları bu Yönetmel ğ n tamamlayıcı ek d r. Yönetmel kte bulunmayan hükümler ç n EN, HD, IEC, VDE g b standartlar göz önüne alınır.
Çel şmeler durumunda sıralamaya göre öncel k ver l r.
Herhang b r tes s n bu Yönetmel k kapsamına g r p g remeyeceğ konusunda b r kararsızlık ortaya çıkarsa, Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığı‘nın bu konuda vereceğ karar
geçerl d r.
Dayanak
Madde 2- Bu Yönetmel k, 3154 sayılı Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığı‘nın Teşk lat ve Görevler Hakkında Kanunun 28 nc maddes ne göre hazırlanmıştır.
Uygulama
Madde 3- Bu Yönetmel k yen kurulacak tes slere ve kurulu tes slerde değ ş kl ğe uğrayacak kısımlara uygulanır.
Bu Yönetmel ğ n herhang b r maddes n n uygulanması yerel koşullar neden yle zorluklar, yada tekn k gel şmey önleyecek durumlar ortaya çıkarırsa, Enerj ve Tab Kaynaklar
Bakanlığı‘na yapılacak gerekçel başvuru üzer ne, Bakanlık yalnızca o başvuru ç n söz konusu madden n uygulanmamasına z n vereb l r.
Tanımlar
Madde 4- Tanımlar; genel tanımlar, elektr k tes sler nde aşırı ger l mlere l şk n tanımlar, hava hatlarına l şk n tanımlar, kablo şebekeler ne l şk n tanımlar olmak üzere dörde
ayrılmıştır.
a) Genel tanımlar:
1) Elektr k kuvvetl akım tes sler : İnsanlar, d ğer canlılar ve eşyalar ç n bazı durumlarda (yaklaşma, dokunma vb.) tehl kel olab lecek ve elektr k enerj s n n üret lmes n ,
özell ğ n n değ şt r lmes n , b r kt r lmes n , let lmes n , dağıtılmasını ve mekan k enerj ye, ışığa, k myasal enerj ye vb. enerj lere dönüştürülerek kullanılmasını sağlayan
tes slerd r.
http://www.emo.org.tr/mevzuat/mevzuat_detay.php?kod=53 1/41
25.01.2018 EMO - ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ
2) Alçak ger l m: Etk n değer 1000 volt ya da 1000 voltun altında olan fazlar arası ger l md r.
3) Yüksek ger l m: Etk n değer 1000 voltun üstünde olan fazlar arası ger l md r.
4) Tehl kel ger l m: Etk n değer , alçak ger l mde 50 voltun üstünde olan, yüksek ger l mde hata süres ne bağlı olarak değ şen ger l md r.
5) İşletme elemanı: Elektr k enerj tes sler n oluşturan generatör, motor, kes c , ayırıcı, anahtarlama (bağlama) hücres vb. c hazlardır.
6) Santral: Elektr k enerj s n n üret ld ğ tes slerd r.
7) Ağ (Enterkonnekte) şebeke: Santraller n b rb r le bağlantısını sağlayan gözlü şebeked r.
8) İlet m şebekes : Yerel koşullar neden yle bell yerlerde üret leb len ve ağ şebeke le en üst düzeyde toplanan enerj y tüket c n n yakınına leten kablo ve/veya hava hattı
şebekeler d r.
9) Dağıtım şebekes : İlet lerek tüket lecek bölgeye taşınmış olan enerj y , tüket c ye kadar götüren şebeked r.
10) Ana nd r c merkez: Gerek enterkonnekte şebekeden alınan enerj y , daha küçük sev yel let m şebekeler ne, gerekse let lerek dağıtım bölges ne taşınan enerj y seç lm ş
dağıtım ger l m sev yes ne dönüştüren transformatör merkezler d r.
11) Ara nd r c merkez: İk veya daha fazla yüksek ger l m sev yes kullanılan şebekelerde enerj y b r yüksek ger l m sev yes nden d ğer ne dönüştüren transformatör
merkezler d r.
12) Dağıtım transformatör merkez : Yüksek ger l ml elektr k enerj s n alçak ger l ml elektr k enerj s ne dönüştüren transformatör merkezler d r.
b) Elektr k tes sler nde aşırı ger l mlere l şk n tanımlar:
1) Aşırı ger l m: Genell kle kısa sürel olarak letkenler arasında ya da letkenlerle toprak arasında oluşan, şletme ger l m n n z n ver len en büyük sürekl değer n aşan, fakat
şletme frekansında olmayan b r ger l md r.
2) İç aşırı ger l m: Toprak temasları, kısa devreler g b sten len ya da sten lmeyen bağlama olayları ya da rezonans etk ler yle oluşan b r aşırı ger l md r.
3) Dış aşırı ger l m: Yıldırımlı havaların etk s yle oluşan b r aşırı ger l md r.
4) Başka şebekeler n etk s le oluşan aşırı ger l m: Başka şebekeler n, sözü ed len şebekeye etk s sonucunda oluşan ger l md r.
c) Hava hatlarına l şk n tanımlar:
1) Hava hattı: Kuvvetl akım let m n sağlayan mesnet noktaları, d rekler ve bunların temeller , yer üstünde çek lm ş letkenler, letken donanımları, zolatörler, zolatör bağlantı
elemanları ve topraklamalardan oluşan tes s n tümüdür.
2) İletkenler: Ger l m altında olup olmamasına bağlı olmaksızın b r hava hattının mesnet noktaları arasındak çıplak ya da yalıtılmış örgülü ya da tek tellerd r.
3) Yalıtılmış hava hattı kabloları: Yalıtılmış hava hattı kabloları, yalıtılmış faz letkenler le yalıtılmış ya da yalıtılmamış nötr letken b rb r ne yada taşıyıcı b r tele bükülerek
sarılmış tek tell , sıkıştırılarak yuvarlatılmış çok tell ya da örgülü letkenlerden oluşan kablolardır.
4) Demet letkenler: B r faz letken yer ne, k ya da daha çok letken kullanılan ve letkenler arasında hat boyunca yaklaşık olarak aynı uzaklık bulunan düzend r.
5) Anma kes t (Nom nal kes t): İletkenler n standartlarda bel rt len kes t değer d r.
6) Gerçek kes t: Örgülü letkenler n, yapım toleransları d kkate alınmaksızın, net kes t değerler d r.
7) İletken kopma kuvvet : İletkenler n hesapla bulunan teor k kopma değer n n %95‘ ya da kataloglarda "kopma yükü" olarak bel rt len değerd r.
8) En büyük çekme ger lmes : -5ø C‘da hesap ç n esas olan ek yükte ya da en küçük ortam sıcaklığında ek yüksüz yahut +5ø C‘da rüzgar yükünde oluşan letken ger lmeler n n
en büyük yatay b leşen d r.
9) Yıllık ortalama çekme ger lmes (EDS: Every day stress): Yıllık ortalama sıcaklıkta (genell kle + 15øC‘da) rüzgarsız durumda oluşan, letken çekme ger lmes n n yatay
b leşen d r.
10) Salgı (seh m): İletken le letken n k askı noktasını b rleşt ren doğru arasındak en büyük düşey uzaklıktır.
11) İletken donanımı: İletkenle doğrudan doğruya temasta olan ve letkenler n bağlanması, ger lmes ve taşınmasına yarayan parçalardır.
12) İzolatör bağlantı elemanları: İzolatörler mesnet noktalarına ve letken donanımlarına, zolatör elemanlarını b rb r ne bağlamaya yarayan parçalardır.
13) D reğ n yararlı tepe kuvvet : D reğe gelen rüzgar yükü dışında, tepeye nd rgenm ş ötek kuvvetler n z n ver len yatay b leşen d r.
14) D rek açıklığı (menz l): İk komşu d rek arasındak yatay uzaklıktır.
15) Rüzgar açıklığı: D reğ n k yanındak açıklıkların ar tmet k ortalamasıdır.
16) Ağırlık açıklığı: D reğ n k yanındak letkenler n yatay teğetl noktaları arasındak yatay açıklıktır.
17) Hava hattı çeş tler :
) Küçük aralıklı hatlar: B rb r n zleyen k d rek arasındak açıklık, çıplak letkenler ç n 50 m‘y , yalıtılmış letkenler ç n 60 m‘y aşmayan hatlardır.
Not: Küçük aralıklı hatlarda 50 m‘den büyük açıklıklar: Küçük aralıklı hatlarda en büyük açıklık olan 50 m‘l k aralık ancak kaçınılmaz nedenlerle arttırılab l r. Küçük aralıklı
hatlarda topografya durumu neden yle, 50 m‘den fazla b r açıklık gerek rse, bu bölüm büyük aralıklı hatlar g b şlem görür.
) Büyük aralıklı hatlar: B rb r n zleyen k d rek arasındak açıklık, çıplak letkenler ç n 50 m‘y , yalıtılmış letkenler ç n 60 m‘y aşan hatlardır.
d) Kablo şebekeler le lg l tanımlar:
1) Enerj kabloları: Elektr k enerj s n n let lmes veya dağıtılması ç n kullanılan, gerekt ğ nde toprak altına da döşeneb len yalıtılmış letkenlerd r.
2) R ng kablo şebekeler : B r nd r c merkez n d ğer barasında n hayetlenen ve çoğunlukla b r noktada açık şlet len kablo şebekeler d r.
3) İk taraftan beslenen kablo şebekeler : B r nd r c merkez n b r başka nd r c merkezde n hayetlenen ve çoğunlukla b r noktada açık şlet len kablo şebekeler d r.
İKİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler
Kuvvetl akım tes sler n n güvenl ğ
Madde 5- Kuvvetl akım tes sler her türlü şletme durumunda, cana ve mala herhang b r zarar vermeyecek ve tehl ke oluşturmayacak b r b ç mde yapılmalıdır.
Herhang b r k msen n d kkats zl kle de olsa yaklaşab leceğ uzaklıktak kuvvetl akım tes sler n n ger l m altındak bölümler ne (akt f bölümler) dokunulması olanaksız olmalıdır
ve ler dek bölümlerde bel rt len emn yet mesafeler le koruma önlemler sağlanmalıdır.
Elektromanyet k alanlara karşı duyarlı tes sler n gözet lmes
Madde 6- Elektr k tes sler , yakınlarında bulunan elektromanyet k alanlara karşı duyarlı tes slere etk ler , lg l standartlarda müsaade ed leb l r sınırlar ç nde olacak b ç mde
yapılmalıdır.
Enerj tes sler n n oluşturdukları rahatsız ed c elektr k ve manyet k alanlar müsaade ed len sınırlar ç nde kalacak şek lde zayı atılmalı ve yüksek harmon klerden tem zlenm ş
olmalıdır.
Doğanın korunması
Madde 7- Kuvvetl akım tes sler n n tasarımlanmasında ve yapımında, tekn k ve ekonom k bakımlardan b rb r ne çok yakın b rkaç çözümün bulunması durumunda, bunlar
arasından doğaya en az zarar veren çözüm seç lmel d r.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Topraklamalar, Koruma Yöntemler , S gorta, M nyatür Kes c ve Kes c ler
Topraklamalar ve koruma yöntemler
Madde 8-a) Topraklamalar ve end rekt temasa karşı d ğer koruma yöntemler :
Elektr k kuvvetl akım tes sler n n topraklanmasında Elektr k Tes sler nde Topraklamalar Yönetmel ğ hükümler uygulanır. End rekt temasa karşı şebeke t pler ne göre
uygulanab lecek d ğer koruma yöntemler ve şebeke t p sını amaları ç n Elektr k İç Tes sler Yönetmel ğ ‘nde bel rt len lg l hükümler de göz önüne alınır.
b) Aşırı ger l mler n oluşmasını önlemek veya aşırı ger l mler zayı atmak ç n alınacak önlemler:
1) İç aşırı ger l mlerde:
1.1) Toprak teması sonucunda oluşacak aşırı ger l mlere karşı alınacak önlemler: 3 amperden küçük kapas t f toprak temas akımlarında ark, özel b r önlem alınmadan kend
kend ne söner. Toprak temas akımının daha büyük değerler nde şebeken n yıldız noktası aşağıda bel rt ld ğ g b topraklanmalıdır.
) Söndürme bob n üzer nden topraklama: Uygun değerl b r reaktans bob n le temas noktasındak akımın kalıcı akım değer ne düşmes ve arkın sönmes sağlanmalıdır.
Gen ş şebekelerde kalıcı akım, arkın sönmeyeceğ kadar büyükse şebekey bölerek sönme sağlanmalıdır.
) D rençs z ya da küçük b r om k ya da reakt f d renç üzer nden topraklama: Bu durumda ark otomat k tekrar kapama le söndürüleb l r. Bu yöntem hava hatlarında kullanılır.
Kablolu şebekelerde tekrar kapama röles kullanılmaz ve tekrar kapama yapılmamalıdır.
1.2) Bağlama olayları sonucunda oluşacak aşırı ger l mlere karşı alınacak önlemler:
) Bu konuda bağlama tekn ğ le lg l olarak aşağıdak önlemler alınab l r:
- Boşta çalışan transformatörler n devreler n n aynı anda k taraftan kes lmes önlenmel d r.
- Transformatörler le reaktans bob nler nde olduğu g b ser bağlı endükt f d rençler, kısa devre durumu dışında hep b rl kte devre dışı ed lmemel , ayrı ayrı devreden
çıkarılmalıdır.
) Bağlama olayları sonucunda oluşacak aşırı ger l mler küçültmek ç n en uygun önlem, transformatörler n yıldız noktalarını d rençs z olarak ya da küçük om k d rençler
üzer nden topraklamaktır.
) İsten lerek ya da kend l ğ nden olan açma ve kapamalar sonucunda oluşan aşırı ger l mler kes c , ayırıcı ve s gortalarda alınacak yapımsal (konstrükt f ) önlemlerle de
küçültüleb l r. Aşırı ger l mler, örneğ n akımların sıfırdan geçme anında kes lmes , kontaklar arasında tekrar atlamaların önlenmes ya da devre açılır veya kapatılırken uygun
d rençler n
bağlanmasıyla küçültüleb l r.
1.3) Rezonans olayları sonucunda oluşan aşırı ger l mlere karşı alınacak önlemler:
) Yıldız noktası d rençs z topraklanan şebekelerde rezonans olayları oluşmaz.
) İletken kopması sonucunda rezonans olayı neden yle oluşan aşırı ger l mler kopma noktası şebekeden k tara ı beslenerek (ç ft hat ya da kapalı r ng hattı g b ) önlen r.
) Yeraltı kablolu şebekelerde, uygulanab ld ğ nde ç aşırı ger l mlere karşı parafudr veya arktan dolayı zarar oluşmayacak yerlerde eklatör kullanılması tavs ye ed l r.
2) Hava koşullarının etk s yle oluşan dış aşırı ger l mlerde:
2.1) Aşırı ger l mler n oluşmasını önleyen ya da bunları sınırlayan yapımsal önlemler:
) Hatlar ve transformatör merkezler ç n yer seç m nde hava koşulları y olan ve yıldırım tehl kes az olan yerler seç lmel d r. Hatlar, geçecekler yer n doğal koruyucu
özell kler nden yararlanab lmek ç n olab ld ğ nce yamaç ve vad g b yerlerden geç r lmel d r.
) Hava hatlarının letkenler , gerekl durumlarda üzerler ndek yeter sayıdak toprak letkenler le korunmalı ve şletme akım devres ndek elemanlara yıldırım düşmes n
önlemek ç n gerekl önlemler alınmalıdır.
Yıldırım yoğunluğunun fazla olduğu yerler har ç 36 kV‘a kadar olan hava hatlarında toprak letken kullanılmayab l r.
2.2) Elektr k tes s ve aygıtlarını yıldırım etk s nden korumak ç n parafudr, eklatör (atlama aralığı) g b koruyucu aygıtlar kullanılmalıdır. Özell kle 400 kVA‘ya kadar olan tes slerde
eklatör kullanılması tavs ye ed l r.
3) Başka şebekeler n etk s le oluşan aşırı ger l mlerde:
3.1) Elektrostat k ve elektromagnet k etk lerle oluşan aşırı ger l mler ç n alınacak önlemler:
) B rb r n etk leyecek akım devreler arasındak açıklık olab ld ğ nce büyük tutulmalıdır. Akım devreler n n b rb r ne elektromagnet k etk ler n yok etmek ç n bu devreler
çaprazlanmalıdır.
) B rb r n etk leyecek kablo hatlarında endüklenecek ger l m, özel metal zırh kullanılarak ve kabloyu yalıtım transformatörler le kısa parçalara bölerek küçültüleb l r.
Not: Yalıtım transformatörü, çok farklı potans yellerdek s stemler arasında enerj let m nde kullanılan, pr mer ve sekonder sargıları b rb r nden ayrılmış transformatördür.
3.2) Ger l m n b r şebekeden ötek ne doğrudan doğruya geçmes ne karşı alınacak önlemler: Bunun ç n yalnızca aşağıdak yapımsal önlemler alınır:
) Yaklaşma alanlarında k şebeke arasında yeter derecede yalıtım sağlanması.
) Hatların b rb r ne yaklaşmalarına ve kes şmeler ne l şk n gerekler n yer ne get r lmes .
Yeterl yalıtım sağlayacak mesafeler ger l m atlama mesafeler ve havada yalıtma aralıkları konulu TS‘larında bel rt len hususlara uygun olmalıdır. (TS 855, TS 4238, TS 8800 ve
lg l d ğer Türk Standartları)
4) Darbe topraklama d renc n n Elektr k Tes sler nde Topraklamalar Yönetmel ğ ‘nde bel rt len yöntemle hesaplanan değer sağladığı rdelenmel d r.
c) Aşırı akım etk ler ne karşı alınacak önlemler:
Tes sler n bütün bölümler , şletme koşulları nasıl olursa olsun, kısa devre akımının kes lmes ne ve bu kes lme anı da dah l olmak üzere, en büyük kısa devre akımının etk s yle
nsanlar ç n herhang b r tehl ke oluşmasına, yangın çıkmasına, ya da tes sler n zarara uğramasına engel olacak b ç mde düzenlenmel ve boyutlandırılmalıdır.
Her koruma elemanı hemen önündek şletme elemanının korunmasını sağlayacak şek lde, bu elemanın anma değerler ne göre ayarlanmalı, gerek rse daha sonrak şletme
elemanları ç n de yedek koruma görev göreb lmel d r.
Koruma röleler n n toplam kademe zamanları, kullanılan şletme elemanlarının t p deneyler le kanıtlanmış anma kısa devre akımına dayanma süreler n n üzer nde
ayarlanmamalıdır.
Isınma bakımından kısa devre akımının sürekl değer , elektrod nam k etk ler bakımından se en büyük geç c darbe değer göz önünde tutulmalıdır.
Aşırı akım koruma röleler n n faal yete geçme akımı, oluşacak m n mum arıza akımına göre ayarlanmalıdır. Toprak arızası g b hallerde arıza akımının yük akımından küçük
olduğu
tes slerde röleler bu k akımı ayırt edecek ölçme düzenler yle donatılmalı veya tes s n toprak d renc , m n mum hata akımı yük akımından büyük olacak şek lde tes s
ed lmel d r.
S gorta, m nyatür kes c ve kes c ler
Madde 9- Tes slerdek elektr k donanımlarının aşırı akımlara karşı korunması genel kural olarak s gortalarla ya da kes c lerle yapılacaktır. S gortalar m nyatür kes c ler ve
kes c ler bulundukları yerde ulaşılab lecek en büyük kısa devre akımını güvenl kle keseb lecek değerde seç lmel d r. Üzer ne tel sarılarak köprülenm ş veya yamanmış s gortalar
kullanılmamalıdır.
Aşırı akımlara karşı koruma düzen , arıza olduğunda tehl ke altında kalan letkenler n akımının kes lmes n sağlayacak b ç mde yerleşt r lmel d r. Buna karşılık topraklanmış
s stemlerde, aşırı akımlara karşı koruma düzen n n çalışması sırasında topraklama tes sler s stemden ayrılmamalı; topraklama tes sler d renc yükselt lmemel d r.
Bu t p aygıtların kabul görmüş, tarafsız (akred te ed lm ş) laboratuvarlardan alınmış bütün t p deney raporlarının bulunması gerekl d r.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Kuvvetl Akım Elektr k Aygıtları
Aygıtların ark ve kıvılcımlardan korunması
Madde 10- Kuvvetl akım elektr k aygıtları, kullanılmaları ya da şlet lmeler sırasında oluşacak ark ve kıvılcımlar, nsanlar ve eşyalar ç n tehl kel olmayacak b ç mde yapılmalı
ya da düzenlenmel d r. Bu durum kullanılan her aygıt ç n yürürlüktek TS‘da (yok se sırasıyla EN, HD, IEC, VDE‘de) bel rt len t p deneyler le doğrulanmış olmalıdır.
Yangın tehl kes bulunan yerlerdek s gortalı ayırıcılarda oluşab lecek arkların yaratacağı yangın tehl kes n en aza nd rmek üzere, bu t p ayırıcıların bulunduğu d rekler n altına
10 cm. kalınlığında ve 3 metre yarı çapında b r bölgeye mıcır dökülecek veya grobeton atılacaktır.
Aygıtların sürekl yük altında ısınması
Madde 11- Kuvvetl akım elektr k aygıtları ve bunların bağlantı elemanları, anma akımı le sürekl yüklenmeler durumunda lg l standartlarda yer alan sıcaklık artışı
deneyler nde bel rt len en fazla sıcaklık artışlarını aşmayacak b ç mde yapılmalı ve düzenlenmel d r.
Kend ler ç n zararlı olmamakla b rl kte, ötek aygıtlara geçt ğ nde tehl kel olab lecek yüksek sıcaklık oluşan aygıtlar, c varındak yanab len gereçler ç n yanma tehl kes
yaratmayacak b ç mde yapılmalı ve düzenlenmel d r.
Aygıtların ger l m altındak bölümler n n yalıtılması
Madde 12- Kuvvetl akım elektr k aygıtlarının ger l m altındak bölümler şletme ger l m ve yerel koşullar göz önüne alınarak toprağa karşı ve kend aralarında güvenl ve
sürekl b r b ç mde yalıtılmalıdır.
Aygıtların koruyucu kutuları
Madde 13- Kuvvetl akım elektr k aygıtlarının ger l m altındak bölümler ne rastgele dokunmayı önlemek ç n yapılan kutular, b r arıza anında oluşab lecek ç ve dışarıdan
geleb lecek mekan k zorlamalara karşı dayanıklı ve aygıtta ark oluşsa b le tehl kes z b r manevra yapılab lecek b ç mde olmalıdır.
Bu koruyucu kutular aygıtın bulunduğu yer n koşullarına uygun koruma dereces ne sah p olmalıdır. Koruma dereceler n n tanımı, lg l standartlarda bel rt ld ğ g b d r.
(Not: Burada kutu kel mes mahfaza anlamında kullanılmaktadır.)
Aygıtların düzenlenmes
Madde 14- İşletme sırasında üzer nde manevra yapılacak aygıtlar ve okunacak ölçü aletler kolayca ve tehl kes zce ulaşılab len yerlere konulacak ve kullanışlı olacaklardır.
Bağlama tes sler nde kullanılacak olan elle ya da yalıtkan pensler ve benzer aletlerle kumanda ed len s gortalar, ayırıcılar ve kes c ler n kumanda kollarının tutma noktaları,
uygun b r yüksekl ğe yerleşt r lecekt r. Ancak bu yüksekl k, manevra sırasında basılan zem nden en az 50 cm. ve en fazla 170 cm. yüksekl kte olacaktır.
Açıktak tes slerde bu yüksekl k gerekt ğ kadar arttırılab l r.
Aygıtların kumanda düzenler
Madde 15- Elektr k aygıtlarının kumanda bölümler , kullanma sırasında oluşab lecek dış ve arıza hal nde se ç zorlamalara zararlı b r b ç m değ ş kl ğ olmaksızın lg l
standartta bel rt ld ğ şek lde dayanmalıdır. Bunlar ayrıca, arıza durumunda ger l m altındak bölümlere dokunmayacak b ç mde düzenlenmel d r.
Taşıma organlarına l şk n kollar, tel halatlar ve z nc rler kopma hal nde ger l m altında bulunan tes s bölümler ne dokunmayacak b ç mde düzenlenmel ve korunmalıdır.
Kes c , ayırıcı ve yük ayırıcılarının konumları
Madde 16- Kes c ler ve ayırıcılar açık konumlarında her türlü hava koşullarında, devrey tam ve güvenl b r b ç mde ayırmış olmalıdır. Burada ana kontakların konumlarının
gözle görülmes şart değ ld r.
Bu aygıtların açık ve kapalı konumları güvenl b r düzenle konum gösterges le fark ed lmel d r.
Özell kle son konumlar yanılmaya yer vermeyecek b ç mde şaretlenmel d r.
Yardımcı akım devreler n n aşırı akımlara karşı korunması
Madde 17- Ana otomat k aygıtları yardımcı b r akımla çalıştıran açma elektromıknatısları, röleler vb. yardımcı aygıtların akım devreler ne genel kural olarak s gorta
konulmamalıdır. İşletme tekn ğ bakımından kullanımları gerekl olursa bu devreler ve s gortalar yardımcı akımın b rkaç katını sürekl olarak taşıyab lmel d r.
Aygıtların koruma topraklamasına bağlanması
Madde 18- Kuvvetl akımla çalışan metal gövdel elektr k aygıtlarını ve koruyucu kutularını topraklama letken ne bağlamak ç n b r düzen bulunmalıdır.
Aygıtlar üzer ndek yazılar
Madde 19- Bütün kuvvetl akım aygıtları, ölçü transformatörler , ölçü aletler ve s gortalarla b rl kte tüm devre kesme aygıtları üzer nde, bunların lg l standartlarda bel rt len
şaretleme b lg ler n açık olarak gösteren s l nmez ve bozulmaz, kolayca görüleb len ve anlaşılab len yazılar ya da şaretler bulunmalıdır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Elektr k Tes sler
Tes sler n düzenlenmes
Madde 20- Tes sler gerek şletme, gerekse onarım ve bakım ç n kısa sürede çabuk ve güvenle zleneb lecek b ç mde açık olarak düzenlenmel d r. Bütün öneml tes s
bölümler ne ve aygıtlara kolayca ulaşılab lmel , bunlar zorluk çek lmeden yerler ne konulab lmel ya da yerler nden çıkarılab lmel d r. Aynı tes ste değ ş k ger l m ve akım türler
bulunursa bunlarla lg l tes s bölümler olab ld ğ nce ayrı gruplar hal nde toplanmalı ve yer bakımından da b rb r nden ayrılmalıdır.
Tes sler arıza, onarım ve bakım neden yle çeş tl bölümler n devre dışı olması durumunda da şletmen n olab ld ğ nce kes nt s z süreb leceğ b ç mde bölümlere ayrılarak
düzenlenmel d r. Devre dışı ed len tes s bölümler ya da aygıtlar uygun ve kolayca görüleb lecek ayırma düzenler le ger l ms z duruma get r leb lmel d r.
Tes sler yapılırken, gelecektek gen şlemeler ve yapım şler sırasında şletmen n süreceğ göz önünde bulundurulmalıdır.
Uyarma levhaları
Madde 21- Çeş tl yerlere ve tes s bölümler ne, görevl ler n mak neler, aygıtlar ve letkenler n ne şe yaradığını açıkça anlayab leceğ b ç mde bozulmaz türden yazı, şaret ve
şemalar konulmalıdır.
Ayrıca elektr k tes sler nde uygun yerlere aşağıdak levhalar asılmalıdır:
1) Elektr k akımının neden olduğu kazalarda yapılacak lk yardımla lg l yönergeler,
2) Tes s n bağlama şeması,
3) Tes s n şlet lmes sırasında alınması gereken özel önlemlerle lg l kısa yönerge.
Yanab len gereçler
Madde 22- Yanab len gereçler, yangın ve duman tehl kes oluşturmayacak b ç mde düzenlenerek ya da yanmayan b r örtü le kaplanarak kullanılab l r. Elektr k tes sler ç nde
tes se b t ş k konut vb. g b bölümler dışında, ağaçtan yapılmış gereç kullanılmaz.
Konutlarda ve başka şler ç n kullanılan yapılarda özell kle yağlı transformatörün bulunduğu bölümler ötek yapı bölümler nden ateşe dayanıklı ve çıkab lecek b r yangının
yayılması önlenecek b ç mde ayrılmalıdır. Tüm kapılar mahal dışına açılacak yönde ve çel k saçtan yapılmalıdır ve transformatörler n ç arızalarına karşı hızla etk l olan koruma
düzenler kullanılmalıdır.
Aydınlatma
Madde 23- Bütün tes s bölümler olab ld ğ nce gün ışığı le y b ç mde aydınlatılmalıdır. Ayrıca bu bölümlere yeterl ve düzgün dağılımlı elektr k aydınlatma tes s yapılmalıdır.
Elektr k aydınlatma tes s nden yararlanılamayan durumlarda manevra ve denetleme yerler nde tehl kes zce dolaşab lmek ve gerekl çalışmaları yapab lmek ç n özel
aydınlatma tes sler kurulmalıdır.
Yapılan aydınlatma tes s , YG. hücreler ve AG pano odalarında en az 250 Iux, transformatör odalarında en az 150 Iux aydınlık düzey n sağlamalıdır. Transformatör
merkezler nde her b r mahalde yeterl sayıda (en az b r adet) akümülatörlü ac l durum lambası veya yeterl kapas tede akümülatör var se aküden beslenen aydınlatma
lambaları bulunmalıdır. Söz konusu lambalar sürekl nsan bulunan yerlerde enerj kes nt ler nde otomat k devreye g recek şek lde yapılmalıdır. D ğer yerlerde lambalar uygun
b r tedb rle manuel olarak yanmalıdır.
Döşemeler n yapılışı
Madde 24- Hareket eden mak ne parçaları ve ger l m altındak tes s bölümler n n yakınındak döşemeler, nsanların kaymasını ve tökezlemes n önleyecek b ç mde
yapılmalıdır. Bu olamıyorsa ger l m altında olan ya da hareket eden tes s bölümler ne dokunmayı önlemek ç n ayrıca koruyucu önlemler alınmalıdır. Yüzey kaplamaları
tozlanmaya neden olmayacak malzemelerden yapılmalıdır. Döşemede bulunan yüksek ger l m kanallarının kapakları herhang b r arıza sırasında oluşan ç basınçla yerler nden
fırlamayacak şek lde monte ed lmel d r.
Yüksek ger l m tes sler n n bulunduğu yerler n başka şler ç n kullanılmaması
Madde 25- Yüksek ger l m tes sler ne ayrılan ve şlet lmekte olan yerler, güvenl k ç n gerekl olan (manevra çubuğu, zole eld ven vb.) gereçlerden başka eşyaları depolamak
ç n ya da başka b r amaçla kullanılamaz.
İşletme ve bakım aygıtları
Madde 26- İşletmede kullanılan (Manevra çubukları, s gorta pensler , yalıtkan eld venler, yalıtkan sehpalar g b ) bütün araçlar standardında bel rt ld ğ sürelerde, yoksa
malatçının öngördüğü sürelerde denetlen p bakım ve onarım altında bulundurulmalıdır. Bu denetlemeler kalıcı b r şek lde kayıt ed lmel d r.
B r tes s bölümünde çeş tl büyüklükte ger l mler bulunuyorsa, yanlışlıkları önlemek ç n bu g b aletler n en yüksek ger l me göre yapılmış olanı kullanılmalıdır.
Bakım ve onarım
Madde 27- Tes sler n ve aygıtların tekn k belgeler nde bel rt len aralıklarda bakım ve onarımları yapılmalıdır. Yapılan bakım ve onarımlar kalıcı b r şek lde kayded lmel d r.
Elektr k şletme aygıtlarının yerleşt r lmes ve korunması
Madde 28- Elektr k şletme aygıtlarının şletme, bakım ve onarımları tehl kes zce yapılab lecek b ç mde yerleşt r lmel d r. İşletme görevl ler n n çalışırken üzer nde durduğu
yerler ve geç tler her zaman boş bırakılmalıdır.
Elektr k şletme aygıtları ve koruma düzenler , aralarında 250 volt‘dan fazla ger l m bulunan bölümlere aynı anda ve rastgele dokunulmasını önleyecek b ç mde tes s
ed lmel d r.
Elektr k şletme aygıtlarında yangın çıkması ve yayılması uygun düzenlerle olab ld ğ nce önlenmel d r.
Yalıtılmış yüksek ger l ml şletme aygıtlarında alçak ger l ml bölümler
Madde 29- Toprağa karşı yalıtılmış olarak kurulan yüksek ger l ml mak ne ve aletlerle temasta bulunan alçak ger l ml devreler, gördükler ş ve düzenlenmeler bakımından
yüksek ger l ml tes s bölümler g b şlem görmel d r.
Bu madde özell kle doğru akımlı ser mak nelere, doğrultmaçlara (redresörlere), sığaçlara (kondansatörler) vb. uygulanır. Toprağa karşı yalıtılmış olarak kurulan mak neler n
yakınında çalışırken, özell kle taşınılab l r el lambaları, bükülgen kablolar, v nç z nc rler vb.‘n n elle kullanılmasında d kkatl olunmalıdır.
Akümülatörler ve bulunduğu yerler n havalandırılması
Madde 30- Akümülatörler n kullanılması gerekt ğ nde bakım gerekt rmeyen veya kuru t p aküler olması zorunludur. Aküler n kapas teler , besled kler tüket c lere şletmen n
gereğ olan süre kadar yeteb lecek şek lde olmalıdır.
Kuru t p aküler n kullanıldığı yerlerde havalandırma ç n ek b r önlem alınmasına gerek yoktur ve ayrıca akü odası bulundurulması gerekmez. Mevcut kurşun as t
akümülatörler n ömürler tamamlandığında yerler ne bakım gerekt rmeyen veya kuru t p aküler tes s ed lmel d r.
Kurşun - as tl akümülatör odalarının özell kler
Madde 31- Kurşun - as tl akümülatör odaları kuru havalı, ser n, sarsıntısız olmalı ve olab ld ğ nce sıcaklık değ şmeler n n etk s nden uzak bulundurulmalıdır. Akümülatörler
çok yüksek ya da alçak ortam sıcaklıklarına karşı korunmalıdır.
Kurşun - as tl akümülatör odaları olab ld ğ nce don tehl kes nden uzak olmalı, ısıtma gereğ duyulmamalıdır. Kurşun - as tl akümülatör odaları h ç b r şek lde açık ateş ya da
kızarmış c s mlerle ısıtılmamalıdır.
Kurşun - as tl akümülatör b r mler n n b rb r nden farklı b ç mde ısınmaları da önlenmel d r. Dışarıdan kolayca ulaşılab len, örneğ n nsanların gel p geçt ğ yollara açık olan
akümülatör odalarının pencereler sık örgülü tel kafes ya da tell camla korunmalıdır.
Kurşun - as tl akümülatör odalarında kapılar ve pencereler dışarıya doğru açılmalıdır. Kapılar, pencere çerçeveler , duvarlar, tavanlar akümülatör yerleşt r len döşeme ve
düzlükler elektrol t etk s ne karşı dayanıklı olmalıdır. Gerekt ğ nde bu etk ye karşı koruyucu boyalar kullanılmalıdır.
Kurşun - as tl akümülatör odalarındak elektr k tes sler ç n neml ve benzer yerlere l şk n letken, kablo ve elektr k şletme gereçler kullanılmalıdır. Bu yerlerde akkor tell
lamba ve su geç rmez t p armatür kullanılmalı, kıvılcım yapab len kollektörlü vant latörler kullanılmamalıdır.
Anahtar, pr z vb. g b şletme sırasında alevlenmeye sebep olab lecek, kıvılcım çıkaran elektr k araçları akümülatör odalarının dışarısına konulmalıdır.
Kurşun - as tl akümülatör odalarında amonyak g b zararlı gazlar bulundurulmamalıdır.
Kurşun - as tl akümülatör bataryası ç n gerekl gereçler n konacağı b t ş k b r bölme olmalı ve burada lavabo bulunmalıdır.
Akümülatörler n bulunduğu yerler terc hen doğal havalandırmanın yeterl olab leceğ b ç mde yapılmalıdır.
Pencere, kapı vb. le havalandırma ç n gerekl hava sağlanamazsa, akümülatör tes sler n n büyüklüğüne göre kıvılcım yapmayan vant latör, havalandırma boruları ya da
kanalları vb. g b yapay havalandırma düzenler kullanılmalıdır. Bu boru ve kanallar elektrol t etk s ne karşı dayanıklı olmalı, duman bacalarına ya da ateşl (ocak, vb.) yerlere
açık olmamalıdır.
Akümülatör bataryalarının yerleşt r lmes
Madde 32- Bataryalar, kolayca ulaşab lecek ve denetleneb lecek b ç mde yerleşt r lmel d r. Yerleşt rme konusunda havalandırma durumu da d kkate alınmalıdır.
Bataryalar b r ya da b rkaç katlı ra ar üzer ne yerleşt r l rse, gerekl çalışmaların yapılab lmes ç n aralarında uygun açıklıklar bırakılmalıdır.
Her batarya b r m toprağa ve yere karşı yalıtılmalıdır. Kurşun – as tl aküler n tesp t ed ld ğ yalıtkan gereçler elektrol tlere dayanıklı olmalıdır.
Kurşun - as tl bataryalar aşağıdak g b yerleşt r leb l r:
- Taş, tuğla ya da betondan yapılmış döşeme ya da düz yerlere konulan elektrol tlere dayanıklı yalıtkanlar üzer ne,
- Ra ar üzer ne. Bu durumda ra ar elektrol t etk ler ne karşı dayanıklı olmalıdır. Ra arın altındak yerler de tem zleneb lmel d r. Akümülatör tes sler nde geç t gen şl kler
Madde 35-b/1‘de açıklanan büyüklükte olmalıdır. Bu geç tler n tavan yüksekl ğ 2 m‘den az olmamalıdır.
Akümülatör bağlantı letkenler
Madde 33- Kurşun - as tl akümülatör odalarında ayrı kümeler arasında ya da pano le oda arasındak bağlantılar, elektrol t etk lere dayanıklı yalıtılmış letkenlerle ya da
kablolarla yapılmalıdır.
Akümülatör bataryalı tes sler n d.a. kısmında ger l m her k kutupta da kes lerek ayrılmalıdır.
Görevl ler n korunması
Madde 34- Mevcut Kurşun - as tl akümülatör şletmes n n tehl kes ne karşı görevl ler n d kkatl olmaları sağlanmalı ve bu görevl ler tehl kelerden korumak ç n aşağıdak
önlemler alınmalıdır:
1) K br t - çakmak dah l ateş yakılmamalıdır,
2) Kıvılcım çıkaracak aletler kullanılmamalıdır,
3) Cep telefonları kapatılmalıdır,
4) As t ve/veya as tl suyla temas ed ld ğ nde, hemen temas eden uzuvlar tem z su le yıkanmalıdır,
5) İçer de b r km ş gaz varsa mahal hemen terk ed lmel d r,
6) Genel ve özel ş güvenl ğ tavs yeler ne uyulmalıdır.
Yapı ç ndek tes sler n yapılması
Madde 35-a) Havadak en küçük açıklıklar:
1) Yapı ç ndek yalıtım yeteneğ deneyler yapılmış bağlama (anahtarlama) tes sler nde kullanılacak en küçük açıklıklar, Ç zelge - 1‘de göster lm şt r.
Ç zelge - 1 Yapı ç ndek bağlama tes sler nde kullanılacak en küçük güvenl k açıklıkları
Un Um ao a H A1 A2 (mm) B C
(mm)
(mm) (mm) (mm) (mm)
(kV) (kV) (mm)
0,4 1 60 72 2500 72 102 172 500
3 3.6 77 95 2500 95 125 195 500
6 7.2 105 130 2500 130 160 230 500
10 12 140 170 2500 170 200 270 500
15 17.5 180 220 2500 220 250 320 500
30 36 320 390 2620 390 420 490 590
60 72.5 600 720 2900 720 750 820 920
154 170 1330 1600 3630 1600 1630 1700 1800
Un: Anma ger l m (fazlar arası),
Um: İz n ver len en yüksek sürekl şletme ger l m (fazlar arası),
ao: Ger l m altındak parçalarla topraklanmış bölümler arasındak en küçük açıklık olup, bu açıklık (ao = 7,5 Um + 50mm.)d r.
a: Ger l m altındak parçalar arasındak (fazlar arası) en küçük açıklık
(a = 1,2 ao)
H: Geç tler üzer nde ger l m altındak korunmamış tes s bölümler n n zem nden en küçük yüksekl ğ (H = ao + 2300 mm, en az 2500mm.)
A: Açık ya da her tarafı örtülü tes slerdek dolu duvar ve kapılar ç n
güvenl k açıklıkları (Şek l - 2)
A1: İletken olmayan örtüler (sert kağıt vb.) ç n A1 = a,
A2: En az 1800 mm yüksekl ğ nde letken örtü (saç vb.) ya da "C"de açıklandığı g b hücre kapısının arkasında ayrıca tel kafes ya da çıta bulunursa A2 = a + 30 mm,
B: En az 1800 mm yüksekl ğ nde tel kafes düzenler ve tel kafes kapılar
kullanılırsa güvenl k açıklıkları (B = a + 100 mm) (Şek l - 2),
C: En az 1000 mm yüksekl ğ nde dem r parmaklık ya da yüksekl ğ 1800mm‘den küçük tel kafes ve kapı düzenler kullanılırsa güvenl k açıklıkları (C = a + 200 mm, en az 500
mm.) (Şek l - 2)
Fabr kada yapılmış ve denenm ş olan tes slerde yalıtım yeteneğ sten len değerde se, en küçük (ao) ve (a) açıklıklarının sağlanması zorunlu değ ld r.
2) Asenkron çalışab len ve yalıtım ger l mler aynı olan tes s bölümler arasındak açıklıklar en az Ç zelge - 1‘dek (ao) değerler n n 1,2 katı olmalıdır.
Fabr kada yapılmış ve denenm ş olan tes slerde, yalıtım yeteneğ sten len değerde se, en küçük açıklıkların sağlanması zorunlu değ ld r.
3) Ger l mler farklı tes s bölümler arasındak açıklıklar Ç zelge - 1‘dek daha büyük ger l mlere l şk n değerler n en az 1,2 katı olmalıdır.
4) Aygıtların ya da zolatörler n bağlantı noktalarının toprağa olan açıklıkları Ç zelge - 1 ‘dek (ao) açıklıklarından küçük olursa aşağıdak ( ve )‘dek hükümler uygulanmalıdır.
) Deney ger l m ne göre boyutlandırılmış olan aygıtlar ve zolatörler, denenm ş bağlantı yerler ne bunlara l şk n montaj tal matına göre bağlanmalıdır.
) Yalıtım yetenekler örneğ n model deney le doğrulandığında, özell kle yalıtıcı ara parçalarda ve yalıtılmış letkenlerde daha küçük açıklıklar kullanılab l r.
b) Geç tler ve kapılar:
1) Geç tler n gen şl ğ :
Geç t ve g r ş yerler n n gen şl ğ , rahat hareket etmek ve gereçler taşımak ç n yeterl olmalıdır. Geç t gen şl kler Ç zelge-2‘de ver len değerlerden küçük olmamalı ve kumanda
düzenler , ayırma noktalarında bulunan arabalı bağlama tes sler g b çıkıntı yapan parçalar geç tler daraltmamalıdır.
Toprağa karşı ger l m 250 volta kadar olan tes slerde Ç zelge-2‘dek değerler 20 cm. kadar azaltılab l r.
Büyük tes sler ç n gen ş geç tler salık ver l r.
Tam kapalı tes sler n arkasındak montaj yerler n n duvar le açıklığı en az 60 cm. olmalıdır.
Önden müdahalel tam kapalı s stemler, basınç boşaltma düzen varsa duvara tam olarak dayandırılab l r.
2) Geç tler n yüksekl ğ :
) K l tl elektr k şletme yerler nde geç tler üzer ndek ger l m altındak çıplak, korunmamış bölümler n yerden yüksekl ğ en az Ç zelge-1‘dek (H) kadar olmalıdır.
) K l tl yapı t p elektr k şletme yerler nde herhang b r koruma düzen yoksa, topraklanmış zolatör taban dem r n n üst kenarı yerden en az 2300 mm. yüksekl kte olmalıdır.
(Şek l-3)
3) K l tl elektr k şletme yerler n n çıkışları ve kapıları:
) Çıkış ve kapılar, tes s çer s nde bulunan ve tehl kel durumlarda dışarıya çıkışı sağlayan yolun uzunluğu 20 m.‘den fazla olmayacak b ç mde düzenlenmel ve kor dorların her
k yanına da çıkış kapısı yapılmalıdır.
Sab t merd ven ve kayma düzenler kullanılab l r. Ger l mler 60 kV ya da daha büyük olan yapı ç ndek tes slerde, tehl kel durumlarda dışarıya çıkmayı sağlayan ve uzunluğu
40 m.‘y aşmayan çıkış yolları kullanılab l r.
) Kapı k l tler , görevl olmayan k mseler n g rmes n önleyeb lecek fakat tes s n çer s nde bulunanların buradan ayrılmasına engel olmayacak b ç mde yapılmalıdır.
Bu koşul, yapı g r ş kapıları ve tehl kel durumlarda dışarıya çıkışı sağlayan kapılar dışardan ancak güvenl anahtar (yuvalı değ l) yardımı le açılab l rse yer ne gelm ş sayılır.
Bu kapılar dışardan k l tlenm ş olsalar b le, çerden anahtar kullanılmadan b r mandal ya da benzer b r bas t düzen le kolayca açılab lmel d r.
) Kapı önündek alan genel traf ğe açıksa, kapılar ateşe dayanıklı ya da yanmayan gereçlerden yapılmış olmalıdır.
v) Kapıların serbest yüksekl ğ en az 200 cm. ve serbest gen şl ğ en az 70 cm. olmalıdır.
v) Havalandırma del kler , ger l m altındak bölümlere dokunmayı ve yabancı c s mler n çer ye g rmes n önleyecek b ç mde yapılmalıdır.
Ç zelge-2 Yapı ç ndek tes slerde en küçük gen şl kler (F) (Şek l-1‘e bakınız)
Geç t gen şl ğ
Geç t ya da g r ş yerler n n Geç t n b r tarafında Geç t n k tarafında ger l m var.

(mm) ger l m var. (mm)
kullanılma amacı
Denetleme F1= 1000 F2= 1200
El le çalıştırma (manevra) F3= 1200 F4= 1400
****************
* ŞEKİL VARDIR *
****************
Şek l-1 Hücre cepheler n n tel kafes kapı ve dolu duvar olması durumunda geç t gen şl kler
c) Hücreler, bağlama dolapları, tablolar vb.
Bağlama (şalt) dolapları, bağlama tabloları vb. tes s bölümler ndek tüm geç ş ve g r ş elektr k letkenler çok açık ve anlaşılab l r b ç mde bağlanmalı ve kolayca
çözüleb lmel d r. Bağlantı uçları kolayca denetleneb lmel d r.
Her tarafı kapalı olan ve yüksekl ğ 220 cm.‘den az olan hücreler, bağlama dolapları, bağlama çerçeveler vb.‘n n üst bölümler kapalı olmalıdır.
d) Dokunmaya ve rasgele dokunmaya karşı korunma:
1) Yapı ç ndek tes sler görevl olmayan k mseler n g remeyeceğ b ç mlerde k l tl olarak yapılmalıdır.
2) Koruma düzenler le ger l m altındak çıplak tes s bölümler arasında Ç zelge-1‘dek (A), (B), ya da (C) güvenl k açıklıkları bırakılmalıdır.
(Şek l-1)
3) Tes s bölümler nde çalışma sırasında çalışan k ş ler n tes s bölümler nde çalışırken korunması ç n tes sler koruma düzenler uygulanab lecek b ç mde yapılmalıdır.
Yukarıda bel rt len koruma ç n yalıtkan levhalar kullanılması hal nde bunlar yanlış şlemlerde (çarpma g b ) durumları tehl kel olarak değ şmeyecek b ç mde tesp t ed lmel d r.
Levhalar ger l m altındak parçalara doğrudan doğruya temas etmemel d r.
****************
* ŞEKİL VARDIR *
****************
Şek l-2 Açık bağlama tes sler nde koruma alanları (taranmış bölümler) ve en küçük yüksekl kler. Şek l üzer ndek değerler yalnızca 30 kV‘a kadar geçerl d r. 45 kV ve daha büyük
ger l mler ç n Şek l-4‘e bakınız. Şek l-2‘dek har er, Ç zelge-1‘dek açıklıkları göstermekted r.
4) Arıza etk ler ne karşı korunma:
Üzer ne bağlama aygıtları takılan çerçeveler ve bağlama dolapları yanıcı gereçlerden yapılmamalıdır. Ara bölmeler ve örtüler de güç tutuşab len ve nem emmeyen (almayan)
gereçlerden yapılmalıdır.
Yalıtılmış bara uygulamalarında yalıtkanlar burada bel rt len hususlara uygun olmalıdır.
e) Kısa devre etme ve topraklama:
Çıkış hatlarının topraklanmasında kullanılan topraklama donatımı hücre ç ndek ötek aygıtları topraklamıyorsa, gerekt ğ nde topraklama ve kısa devre etme düzenler n
bağlamak ç n hücrede ya da aygıtlar üzer nde sab t bağlantı yapmaya uygun çıplak bölümler bırakılmalıdır. Hücrelere g rmeden topraklama sağlanab lmel d r. Hücre kapısı
bağlama sırasında açık olab l r.
f) Aydınlatma ve havalandırma:
Tes sler n aydınlık ş ddet en az 250 lux olmalı, nem g der lmel ve damlamalar önlenmel d r. Aydınlatma ve havalandırma tes sler n n letkenler , olab ld ğ nce arktan tehl ke
görmeyecek b ç mde yerleşt r lmel d r. Ayrıca ac l durum (Emergency) aydınlatması yapılmalıdır.
Üzer nde çalışılması ya da bakım yapılması zorunlu olan tes s bölümler (lamba armatürler g b ) tekn ğe uygun olarak ve d kkat ed ld ğ nde çalışanlar ç n yüksek ger l ml tes s
bölümler ne h ç b r dokunma tehl kes bulunmayacak b ç mde kurulmalıdır.
g) İşaretler ve uyarma levhaları:
Bara s stemler , hücreler, çıkışlar ve ötek öneml tes s bölümler yeter sayıda açık ve kolay okunulab lecek b ç mde şaretlenmel d r. Hücre s stemler ndek şaretler, hücre
kapılarının açık ve kapalı oluşuna göre kolayca görülecek ve karıştırılamayacak b r b ç mde takılmalıdır.
Çıplak letkenler uygun b ç mde şaretlenmel d r. İletkenler n tanıtıcı renkler TS 6429 da öngörüldüğü g b olmalıdır. Baraların tamamen boyalı olmasına gerek yoktur. Bu
Yönetmel kte sten len uyarma levhaları, uyarma yazıları, et ketler vb. tes slere kolayca okunulab lecek b ç mde yerleşt r lmel d r.
Yalıtkan çubuk (ıstanka) ve kıskaçlar, ger l m denetleme aletler , topraklama ve kısa devre etme düzenler kolayca g r leb len kuru b r yerde saklanmalıdır.
h) Manevralar sırasında ters beslemey önlemek ve güvenl ğ sağlamak bakımından manevra sırasına göre k l d çözülen k l tleme düzenler n n (Loop nterlock) kullanılması
tavs ye ed l r.
) Yönetmel k değ ş kl ğ n n yürürlüğe g rd ğ tar hten t baren k yıllık geç ş süres n müteak p en fazla şletme ger l m 36kV‘a kadar (36kV dah l) olan, yen yapılacak yüksek
ger l m tes sler nde, lg l standarda uygun bu standartta öngörülen tüm t p deneyler yapılmış, metal muhafazalı t p hücreler/anahtarlama ve kumanda tes sler kullanılacaktır.
Açık hava tes sler n n yapılması
Madde 36-a) Havadak en küçük açıklıklar:
1) Açık havadak tes slerde kullanılacak en küçük açıklıklar Ç zelge-3‘de göster lm şt r.
2) Asenkron çalışab len ve yalıtım ger l mler aynı olan tes s bölümler arasındak açıklıklar en az Ç zelge-3‘dek (ao) değerler n n 1,2 katı olmalıdır.
Ç zelge 3‘de kullanılan har er n anlamları:
Un: Anma ger l m (fazlar arası),
Um: İz n ver len en yüksek sürekl şletme ger l m (fazlar arası),
ao: Ger l m altındak parçalarla topraklanmış bölümler arasındak en küçük
açıklık (ao = 7,5.Um +50mm., fakat en az 100mm.)
a: Ger l m altındak parçalar arasındak (fazlar arası) en küçük açıklık (a = 1,2 ao mm., fakat en az 100 mm.),
H1: Ger l m altındak bölümler n zem nden en küçük yüksekl ğ (H1 = ao + 2400mm., fakat en az 2500mm.),
H2: Araz , cadde vb. yerlerde ger l m altındak bölümler n zem nden en küçük yüksekl ğ (H2‘ye l şk n değerler Ç zelge-8‘den alınacaktır.),
A: Dış tel ç tlerle aygıtlar arasındak en küçük güvenl k açıklığı (A = ao + 1800 mm.). Bu açıklık çer s nde 6 m.‘den daha az yüksekl ğe ger l ml bölümler konamaz.
B, C: Doğrudan doğruya zem ne konulan yüksek aygıtlarla çevreler ndek koruma düzenler (engeller) arasındak en küçük açıklık (Şek l-4).
En az 1800 mm. yüksekl ğ nde koruma düzenler kullanılırsa B = ao + 100 mm., fakat en az 600 mm. olmalıdır. En az 1000 mm. Yüksekl ğ nde koruma düzenler kullanılırsa C =
ao + 1250 mm. olmalıdır.
Ç zelge-3 Açık hava anahtarlama tes sler nde kullanılacak en küçük güvenl k açıklıkları
H2
(mm)
Un Um ao a H1 A B C
(kV) (kV) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm)
3 3.6 100 100 2500 1900 600 1350
6 7.2 105 130 2500 1910 600 1360
10 12 140 170 2550 1940 600 1390
15 17.5 180 220 2580 1980 600 1430
30 36 320 390 2720 2120 600 1570
60 72.5 600 720 3000 2401 700 1850
154 170 1330 1600 3730 3130 1430 2580
220 250 1930 2320 4330 3730 2030 3180
380 420 3200 3840 5600 5000 3300 4450
3) Yalıtım ger l mler farklı tes s bölümler arasındak açıklıklar, Ç zelge-3‘dek en büyük yalıtım ger l mler ne l şk n (ao) değerler n n en az 1,2 katı olmalıdır.
4) Aygıtların ya da zolatörler n bağlantı noktalarının toprağa olan uzaklıkları, Ç zelge-3 ‘tek (ao) açıklıklarından küçük olursa aşağıdak g b davranılmalıdır:
Deney ger l m ne göre boyutlandırılmış olan aygıtlar ve zolatörler, denenm ş bağlantı yerler ne bunlara l şk n montaj tal matnames ne göre bağlanmalıdır. Tes s ger l ms z
duruma get r lmeden (B) ve (C) açıklıkları le bel rlenen alanlara g r lemez.
b) Tes sler ç ndek geç tler ve geç t yolları:
1) Geç t ve benzer yerler n gen şl ğ :
Geç t ve geç t yollarının gen şl ğ rahat çalışmak ve gereçler taşımak ç n yeterl olmalıdır. Geç t gen şl kler Ç zelge-4‘de ver len değerlerden küçük olmamalı ve kumanda
düzenler , kumanda dolapları g b çıkıntı yapan parçalar geç tler daraltmamalıdır.
Büyük tes sler ç n büyük geç tler salık ver l r.
2) Geç tler n yüksekl ğ :
Koruma düzenler ç t ve d ğerler ç n Ç zelge-3‘te ver len yüksekl kler, tes sler n bulunduğu yerdek olağan kar yüksekl kler , bunların koruma değer n öneml b ç mde
azaltmazsa, geçerl d r.
Ç zelge-4 Açık hava tes sler nde en küçük geç t gen şl kler (F)
Geç t gen şl ğ
Geç t ya da g r ş yerler n n Geç t n b r tarafında Geç t n k tarafında ger l m var.

(mm) ger l m var. (mm)
kullanılma amacı
Denetleme F1= 1000 F2= 1200
El le çalıştırma (manevra) F3= 1200 F4= 1400
) Yürünülen yüzeyler üzer nde korunmamış, çıplak ve ger l m altında bulunan bölümler n yerden yüksekl ğ , çevreler ç tle çevr lmem şse en az Ç zelge-3‘tek (H1) kadar
olmalıdır. (Şek l-3)
) Tes stek aygıtların taşınab lmes ç n ger l m altındak bölümlerle aygıtın en yüksek noktası arasında en az Ç zelge-3‘tek (a0) açıklığı bırakılmalı, fakat bu açıklık 500 mm.‘den
küçük olmamalıdır.
) Çevres b r koruma düzen le çevr lmem ş b r aygıtın topraklanmış b r zolatör taban dem r n n üst kenarı, bütün ger l mlerde yerden enaz 2300 mm. yüksekl kte
bulunmalıdır. (Şek l-3)
****************
* ŞEKİL VARDIR *
****************
Şek l-3 Tes s çer s nde ç tle çevr lmem ş yürünülen yüzeyler üzer ndek letkenler n yerden yüksekl kler (Ç zelge-3‘e göre).
c) Dokunmaya ya da rastgele dokunmaya karşı korunma:
1) Açık hava tes sler görevl olmayan k mseler n g remeyeceğ b ç mde k l tl olarak yapılmalıdır.
2) Ç tle çevr lm ş tes sler çer s ndek koruma düzenler : Dolu duvarlar ve tel kafes düzenler en az 1800 mm. yüksekl kte olmalıdır.
3) Tes sler çer s ndek koruma alanı (Şek l-4): Tes stek aygıtların çevres ndek koruma düzen (örgülü tel, parmaklık vb.) le aygıtlar arasında Ç zelge-3‘dek (B) ve (C) güvenl k
açıklıkları bırakılmalıdır.
****************
* ŞEKİL VARDIR *
****************
Şek l-4 Tes s çer s ndek koruma alanı ve en küçük yüksekl k (H1)
4) Açık hava tes sler n n dış ç t ve koruma alanı (Şek l-5, 6, 7)
) Açık hava tes sler n n çevres , üzer nde yüksek ger l m tes sler ne karşı uyarma levhası bulunan ve yüksekl ğ en az 1800 mm. olan b r ç tle çevr lmel d r.
**************** **************** ****************
* ŞEKİL VARDIR * * ŞEKİL VARDIR * * ŞEKİL VARDIR *
**************** **************** ****************
Şek l-5 Dayanak (mesnet) Şek l-6 Yere konulan ve geç ts z Şek l-7 Yere konulan ve geç tl üzer ndek normal ç t bulunan normal ç t bulunan
aygıtlarda koruma alanı aygıtlarda koruma alanı aygıtlarda koruma alanı
) Açık hava tes sler n n g r ş kapılarına d ll anahtar ya da güvenl anahtarlar le açılan k l tler ve uyarma levhaları takılmalıdır.
) Açık hava tes sler nde dış ç t n çer s nde Ç zelge-3‘e göre güvenl k açıklıkları olan b r koruma alanı bırakılmalıdır. (Şek l-5, 6, 7‘dek taranmış alanlar)
Doğrudan doğruya zem ne konulan aygıtların dış ç te olan uzaklığı Ç zelge-3‘tek (C) değer nden küçük olamaz. (Şek l-6) Fakat tes s ger l ms z duruma get r lmeden taranmış
alana g r lemez.
v) Dış ç t le yanındak aygıt arasında b r geç t bulunursa, aygıt le dış ç t arasında (B1 + F) ya da (C2 + F) açıklığı bırakılmalıdır. (Şek l-7)
5) Her yanı kapalı tes s ve şletme araçları ç n ç t yapılması gerekmez.
d) Kısa devre etme ve topraklama:
Çıkış hatlarını topraklayan topraklama donatımı, hücre ç ndek başka aygıtları topraklamıyorsa, topraklama ve kısa devre etme düzenler n n bağlamaya ya da aygıtlar
üzer nde sab t bağlantı yapmaya uygun çıplak bölümler bırakılmalıdır.
e) Mesnetler, letken donanımları, zolatörler:
Mesnet ve portalların dayanım hesabı le açık hava bağlama tes sler nde germe ç n kullanılan çekmeye zorlanan letken donanımlarının, zolatörler ve zolatör bağlantı
parçalarının boyutlandırılması hava hatları ç n uygulanan lkelere göre yapılır.
f) Aydınlatma:
Tes sler n aydınlık sev yes en az 60 lux olmalıdır. Aydınlatma tes sler n n letkenler , olab ld ğ nce arktan tehl ke görmeyecek b ç mde döşenmel d r.
Üzer nde çalışılması ya da bakım yapılması zorunlu tes s bölümler (lamba armatürler vb.) tekn ğe uygun olarak ve çalışanlar ç n yüksek ger l ml tes s bölümler ne h ç b r
dokunma tehl kes bulunmayacak b ç mde kurulmalıdır.
g) İşaretler, uyarma levhaları:
Bara s stemler , çıkışlar, transformatörler ve ötek öneml tes s bölümler kolayca okunab lecek şek lde TS 6429‘da bel rt len b ç mde şaretlenmel d r.
Bu Yönetmel kte gerekl görülen uyarma levhaları, uyarma yazıları, et ketler vb. tes slerde kolayca okunab lecek b ç mde yerleşt r lmel d r.
Transformatör merkezler
Madde 37-a) Dağıtım transformatörler n n havalandırılması:
1) Transformatörler n havalandırılması ç n gerekl önlemler alınmalıdır. Dağıtım transformatörler n n havalandırılması ç n özel koşullar dışında (kompakt transformatör
merkezler vb.) örnek b r şek l aşağıda ver lm şt r.
Bu çözümün uygulanamayacağı yerlerde (özel koşullarda) cebr veya özel doğal havalandırma yapılmalıdır.
Hava g r ş kurangalez (Havalandırmanın yağ çukuru vasıtasıyla alttan yapılması) le de sağlanab l r.
****************
* ŞEKİL VARDIR *
****************
Örnek Şek l: Örnek b r Dağıtım Transformatör Hücres (Ver len örnek şek l zorunlu olmayıp sadece b lg vermek amacıyla yer almıştır.)
2) Doğal havalandırma ç n gerekl panjur boyutlarına örnek b r hesap şekl aşağıda ver lm şt r.
H: Transformatör tankı yatay eksen le hava çıkış panjuru yatay eksen
arasındak yüksekl k farkı (m)
P: Transformatörün toplam kaybı (kW)
AL: Hava g r ş çıkış panjurları alanı (m2) olmak üzere:
AL = 0,188P/(karakök)h şekl nde hesaplanır. Ancak çıkış panjuru alanının
hesaplanan (AL) değer nden %10 büyük olması tavs ye ed l r.
3) Cebr havalandırma yapılan yerlerde termostat kontrolü gerekl d r. Transformatör odası ortam sıcaklığı 40øC y geçmemel d r.
4) Panjur tel kafesler , yabancı madde ve canlıların g rmes n engellemek ç n en fazla 0,5x0,5 cm2‘l k gözlerden oluşmalıdır.
b) Transformatör yağ çukurları:
Yağ hacm 1500 1.‘ye kadar olan yağlı transformatörler ç n, transformatörün bulunduğu bölümde bu yağın tümünü alab lecek büyüklükte b r yağ toplama haznes yapılab l r
yada uygun yüksekl kte eş ğ bulunan ve yağ geç rmeyen zem n bu amaçla kullanılab l r. Yağ hacm 1500 1.‘den fazla olan yağlı transformatörler ç n transformatör bölmes n n
altına (Örnek şek ldek g b ) veya dışına sızdırmaz betonarme olmak koşuluyla yağ çukuru yapılacaktır. Bu çukurun galvan zl çel k ızgaranın altındak yağ toplanan bölümünün
hacm en az transformatör yağ hacm kadar olmalı ve yağ ızgarasının üzer nde en az 5 cm. kalınlıkta çakıl bulunmalıdır.
Yapının ç ndek veya dışındak yağ çukurlarının kanal zasyon şebekes ne, toprağa, akarsu, göl ve den ze bağlanması kes nl kle yasaktır.
c) Transformatör odaları:
1) Transformatörler duvarlarla en az 60 cm mesafe olacak şek lde yerleşt r lmel d r.
Eğer transformatörün tüm boyu boyunca k tara ı açılan kapı (kapaklar) var se bu mesafe (hava s rkülasyonu sağlaması ç n) 30 cm‘ye nd r leb l r. 36kV‘a kadar
transformatörler n en üst noktası le tavan arasında en az 60 cm mesafe bulunmalıdır.
Kompakt trafo merkezler ç n bu bent (c.1) geçerl değ ld r. İlg l standartlar ve özel şartnamelerde bel rt len koşullara göre düzenlen r.
2) Transformatör odalarında döşemede kademe bulunması yasaktır. Odanın ç yüzeyler toz yapmayacak b r malzeme le kaplanmalıdır. Tavanlara kes nl kle boya
yapılmayacaktır.
d) Transformatörler n elektr ksel bağlantıları tesadüfen temas ed lmeyecek şek lde yapılacaktır.
e) Yapı ç nde kullanılan transformatörler n yüksek ger l m geç t zolatörler n n elektr ksel bağlantılarının yalıtımı, uygulama ger l m ne uygun b r malzeme veya geçmel t p le
sağlanmalıdır.
f) Transformatörler yer altına, bodrumlara ve yüksek katlı yapıların üst katlarında da tes s ed leb l r. Yeraltı ve bodrumlardak transformatörlerde, rutubet, havalandırma ve su
baskınına karşı önlemler alınmalıdır.
Transformatörler n yer ne konulması ve gereğ nde değ şt r lmes durumlarında ağırlığı ve en büyük boyutları göz önünde bulundurulmalı ve gerekl önlemler alınmalıdır.
g) İnsanların yoğun bulunduğu pan ğ n yaşanab leceğ tüm yapılar, bodrumlar, yüksek katlı b nalar, hastaneler, t yatrolar, alış-ver ş merkezler , okullar g b yapılar bağımsız
olarak yüksek ger l mle enerj lend r ld ğ nde ana b na ç ndek transformatörler güvenl k açısından kuru t p olmalıdır.
h) Yönetmel k değ ş kl ğ n n yürürlüğe g rd ğ tar hten t baren k yıllık geç ş süres n müteak p, pr mer ger l m 36 kV‘a kadar transformatörler n (transformatörle ayrılmaz b r
bütün oluşturan donanımları dah l) en büyük dıştan dışa (dış) boyutları; A (cm) transformatörün boyu, B (cm) transformatörün en , C (cm) transformatörün yüksekl ğ olmak
üzere; gücü
630 kVA‘ya kadar olan transformatörler ç n A = 170 cm, B = 135 cm, C = 195 cm; gücü 1600 kVA‘ya kadar olan transformatörler ç n A = 210 cm, B = 185 cm, C = 245 cm; gücü
2500 kVA‘ya kadar olan transformatörler ç n A = 230 cm, B = 215 cm, C = 265 cm‘y aşamaz.
) Deprem yükler :
Transformatör merkezler n n yapımında yatay deprem yükler göz önüne alınacaktır. Deprem bölgeler nde oluşacak deprem yükler F = C.W formülü le hesaplanacaktır.
Burada:
F: Her elemanın ağırlık merkez ne etk eden kuvvet (kg-kuvvet),
W: Çel k aksam veya elektr k teçh zatının kütles (kg-kütle),
C: 0,5 g‘d r. (g = 9,81 m/sn2 olarak yerçek m vmes d r)
Transformatör merkezler ndek çel k aksam le elektr k teçh zatı yukarıda ver len formül le hesaplanacak kuvvetlere dayanmalıdır. Özell kle zolatörler ve bağlantı noktalarının
davranışı tahk k ed lmel d r.
Dağıtım transformatörler n n bağlama (şalt) düzen
Madde 38- Her dağıtım transformatörünün alçak ger l m çıkışına term k manyet k açıcılı ana kes c konulmalıdır. Ancak sekonder kısıma konulacak aşırı akım röles n n pr mer
taraftak yük ayırıcısını, b r kısa devre hal nde s gortanın kesme süres nden daha geç uyarması koşulu le (pr mer kısma sekonder korumalı kes c konulması hal nde koşulsuz)
elektr k üret m- let m- dağıtım h zmetler n yürüten ş rketler alçak ger l m kısmına ana kes c koymayab l r.
Alçak ger l m besleme hatları çıkışlarına mutlaka koruyucu düzenler ve en azından yük altında açma kapama yapab len düzenler konulmalıdır.
Güç transformatörler n n üst ve alt ger l m tarafındak şebekelerden elektr ksel olarak ayrılması
Madde 39- Her güç transformatörü*, pr mer ve sekonder tara arına sekonder korumalı kes c le tech z ed lecekt r. Bu kes c n n ger l mden ayrılması ç n gerekl düzenlemeler
yapılmalıdır.
Sekonder taraftak kes c ler n kesme gücü ve mekan k dayanımı transformatörün bağlandığı alt ger l m barası kısa devre gücüne göre boyutlandırılmalıdır. Rölel kes c ler n
röleler ve koruma devreler , transformatörün arıza ve aşırı yük akımlarına uygun olarak seç lm ş olmalıdır.
Transformatör merkezler nde baraya g ren tüm hat f derler topraklanab lmel d r. Açık ve kapalı çalışan r ng s stemlerde, bu topraklama düzen bağımsız çalışan topraklama
ayırıcıları olmalıdır. Bu topraklama ayırıcıları hat ger l ml ken toprak temasını önleyecek elektr ksel ve/ veya mekan k k l tleme düzenler n ht va etmel d r. Bu düzenler
sağlanamadığı takd rde hattın ger l ms z olduğunun anlaşılması sağlanarak topraklama ayırıcısı kapatılmalıdır.
Kes c lerle kend ayırıcıları arasında k l tlenme düzenler bulunmalı, bu durumda kes c ler kapalı konumda ken ayırıcılar açılıp, kapatılamamalıdır. Bu k l tlenme düzenler
mekan k, elektr ksel yada mekan k - elektr ksel t pte olab l r.
Pr mer ve sekonderde bulunan kes c , ayırıcı, akım transformatörü bara kısa devre akımına göre seç lmel d r. Sekonder tarafta kullanılan aynı c hazlar transformatörün
bağlandığı alt ger l m barası kısa devre akımı göz önüne alınarak seç lmel d r. Her k halde de kesme akımının d nam k zorlamalarına karşı dayanab lmel d r.
*Güç transformatörü, yükselt c - nd r c merkezler arası enerj let m nde kullanılan YG/YG transformatörüdür.
Aşırı yüke ve kısa devre akımlarına karşı koruma
Madde 40-a) Anma gücü 400 kVA‘ya kadar (400 kVA dah l) olan dağıtım transformatörler n n g r ş tarafına s gortalı ayırıcı tes s ed lerek transformatör korunmalıdır. Mümkün
olab len hallerde pr merdek s gortalı yük ayırıcısı le sekonderdek ana şalter arasında k l tleme düzen sağlanmalıdır.
Anma gücü 400 kVA‘dan büyük dağıtım transformatörler n n besleme tarafında rölel b r kes c kullanılarak transformatör kısa devre ve aşırı yüke karşı bütün kutuplarında
korunab leceğ g b , anma gücü 1600 kVA‘ya kadar (1600 Kva dah l) olan dağıtım trafolarında kısa devre kesme gücü uygun s gortalar le donatılmış s gortalı yük ayırıcısı
b leş k c hazları da kullanılab l r.
Kısa devre akımlarına karşı korunma bulunmayan sadece yük akımının açılıp kapatıldığı yerlerde, uygun anma akımı ve kısa sürel dayanma akımı özell kler nde yük ayırıcıları
kullanılab l r.
b) 36 kV kademes ne kadar trafo merkezler nde, ger l m transformatörler baraya s gortalı ayırıcı üzer nden bağlanmalıdır.
Ölçü transformatörler n n sını arı, enerj ölçüm ç n akım transformatörler nde 0,5, ger l m transformatörler nde 1, koruma ç n her k s nde en az 3 sınıfı olacaktır. Enerj
ölçümü dışındak ölçü aletler ç n ölçü transformatörler 1 sınıfı olmalıdır. Bu konuda lg l elektr k ş rketler n n kurallarına da uyulmalıdır.
24 kV‘un üstündek ger l mlerde, 36 kV‘luk s stemlerde ger l m ölçü transformatörler nde bağlantı faz-toprak arası olacaktır.
c) B r transformatör merkez nden çıkan alçak ve yüksek ger l m hatları aşırı akıma karşı ayrı ayrı korunmalıdır.
Deney yerler ve laboratuvarlara l şk n hükümler
Madde 41- Deney yerler ve laboratuvarlar, ötek bölümlerden tes s olarak ayrılmalı ve bu bölümlere yalnızca özel zn olan k mseler g reb lmel d r.
Yazılı levhalarla ve başka özel yöntemlerle görevl ler n korunması sağlanmalıdır.
Montaj ve yapım yerler nde elektr k mak naları deneyler , ancak deneyler süres nce geç c olarak kullanılan tüm koruyucu düzenler yeterl olursa ve d kkats zl kle bu yerlere
yaklaşılması önlenmek kaydıyla yapılab l r.
ALTINCI BÖLÜM
Elektr k Hatları
Hava hatları
Madde 42- Aşağıdak hükümler, açıkta tes s ed len yönetmel k kapsamındak tüm elektr k hava hatlarına uygulanır.
İletkenler ve zolatörler
Madde 43-a) Çıplak letkenler:
1) İletkenler n özell kler ve kullanılması:
) İletkenler bakır, tam alüm nyum, çel k özlü alüm nyum ya da sağlamlık ve k myasal dayanıklılık bakımından bunlara eşdeğer olan alaşımlardan yapılmalıdır. İletkenler lg l
standartlara uygun olacaktır.
) B r tell (som) ya da örgülü çel k letkenler, ancak kullanıldıkları yerde oluşab lecek korozyon etk ler ne karşı sürekl olarak dayanab lecek şek lde metal örtü le kaplandıkları
takd rde kullanılab l r.
) Kes tler ve c nsler ne olursa olsun hava hatlarında kullanılan alüm nyum letkenler le, kes tler 16 mm2‘den (16 mm2 dah l) büyük bakır letkenler örgülü olmalıdır.
v) B r merkez n çıkışı le lk mesnet noktası olan d rek arasında ve d rek üstündek köprüleme ve atlamalarda b r tell letken de kullanılab l r.
v) Yüksek ger l ml hava hatlarında yalnız örgülü letkenler kullanılır.
v ) İletkenler n kopma kuvvet , alçak ger l ml hatlarda en az 350 kg., yüksek ger l ml hatlarda se en az 550 kg. olmalıdır.
v ) Hava hatlarında kullanılan çıplak örgülü letkenler n kes tler aşağıdak değerlerden küçük olamaz.
AG YG
Bakır 10 mm2 16 mm2
Tam alüm nyum 21 mm2 ---
Çel k/alüm nyum ---- 21/4 mm2
Çel k 16 mm2 16 mm2
Bronz 16 mm2 16 mm2
Alçak ger l ml küçük aralıklı hatlarda 10 mm2 kes tl b r tell veya örgülü bakır letkenler ya da letkenl k bakımından buna eşdeğer olan başka letkenler kullanılab l r.
2) İletken ekler :
İk d rek arasında eklerden olab ld ğ nce kaçınılmalıdır. Artık teller eklenerek kullanılamaz. Zorunlu durumlarda k d rek arasında her letken ç n ancak b r ek yapılab l r.
Leh m ve kaynakla ek yapılmamalıdır. Ekler y b r letkenl k ve sürekl b r sağlamlık sağlamalıdır. Alüm nyum letkenler örülerek ek yapılamaz.
Çekmeye zorlanan letken ekler , en büyük çekme kuvvet n n 2,5 katı le letken kopma kuvvet n n %90‘nından küçük olanına dayanmalıdır. Ek malzemeler lg l standartlara
uygun olmalıdır.
3) Hat letkenler n n kollara ayrılması:
Hat letkenler nden b r kol ayrıldığında, bağlantı noktasına koldan dolayı öneml ölçüde b r çekme kuvvet gelmemel ve bağlantı yer letkenler n dayanımını öneml ölçüde
zayı atmamalıdır.
Ana hat ve kol letkenler n n gereçler n n farklı olması durumunda, ek yer nde korozyona engel olmak ç n gerekl önlemler alınmalıdır.
4) İletken bağı:
Bağ, letken n zolatör üzer ndek durumunu sürekl olarak koruyacak ve aşağıdak varsayımlara göre yapılacaktır:
) Taşıyıcı bağ: Bağ, letken le letkene gelen rüzgar yükünü ya da buz yükünü taşımalıdır.
) Durdurucu ve n hayet bağları: Bağ, letken kopma yükünün %90‘ı le letken n en büyük çekme kuvvet n n 2,5 katından en küçük olanına eş t b r kuvvetle yüklenmel d r.
5) İletken donanımı:
) İletken donanımlarından da akım geçeceğ nden, bu donanımlarda z n ver lecek en büyük sürekl akımda, letken nden daha yüksek sıcaklık oluşmamalı ve olası kısa devre
zorlanmalarına da dayanmalıdır.
) İletkenler n mesnet zolatörler ne bağlanmasına yarayan donanımlar, dış yükler taşıyab lecek b ç mde boyutlandırılmalıdır. Bunlar ayrıca letkenler , şletmedek b leşke
çekme kuvvetler ne karşı güven l r b ç mde tutmalıdır.
) Hava hatlarının köşe d rekler ndek traversler b leşke kuvvet doğrultusunda olmalıdır.
v) İletkenler n z nc r zolatörlere rt batlanmasına yarayan ve çekmeye zorlanan gerg klemensler , en büyük letken çekme kuvvet n n 2,5 katı le letken kopma kuvvet n n
%90 ‘ından, küçük olanına dayanmalıdır.
v) Z nc r zolatörlerde kullanılan taşıyıcı klemensler, kopma kuvvetler bakımından dış yükler en az 2,5 emn yet katsayısı le karşılayab lecek b ç mde boyutlandırılmalıdır. Bu
klemensler ayrıca, letkenler n b leşke çekme kuvvetler n güvenle taşımalıdır.
v ) Çel k, temper ya da çel k dökümden yapılmış letken donanımları paslanmaya karşı korunmuş t pten olmalıdır.
b) Yalıtılmış hava hattı kabloları:
1) Bu kablolarda taşıma görev ya ayrı b r askı tel ya da doğrudan doğruya kend nötr letken le yer ne get r l r. Ancak nötr letken askı tel olarak da kullanıldığında, bunun
mekan k bakımdan gerekl dayanımı sağladığı doğrulanmalıdır. Bu durumda nötr letken n n yalıtılmış olması zorunlu değ ld r.
2) Bu kabloların yalıtılmasını sağlayan kılı ar, kullanıldıkları yörelerde ve yerlerde oluşab lecek her türlü elektr k ve mekan k dayanımı azaltacak ya da bozacak etk lere karşı
dayanacak b ç mde olmalıdır.
3) Askı tell ya da kend kend n taşıyan b ç mdek yalıtılmış hava hattı kabloları, mekan k zorlanmalar bakımından tek b r letken olarak varsayılmalıdır. Kablo yapısından ler
gelen mekan k yüklenmeler letken boyunca düzgün b ç mde dağılmış olmalıdır.
4) Kabloların yalıtılmış faz letkenler n n b rb rler nden kablo boyunca herhang b r noktada ayırt ed leb lmeler ç n yalıtkan örtüler üzer nde letken boyunca gözle ve
dokunma le seç leb lecek farklılıkları olmalıdır.
5) Yalıtılmış hava hattı kablolarında ekler yalnızca durdurucu d rekler üzer nde yapılab l r.
6) Yalıtılmış hava hattı kabloları zolatörlü olarak kullanılmalıdır.
7) Yalıtılmış hava hattı kabloları lg l standartlarda bel rt ld ğ g b olmalıdır.
8- ) Ayrı askı tel bulunmayan kabloların zolatörler n n ve zolatör bağlantı parçalarının mekan k dayanımı çıplak letkenlerdek g b olmalıdır.
) Ayrı askı tel bulunan kablolarda:
(1) İzolatörler, zolatörün kopma kuvvet zolatöre etk eden kuvvetler n en az 1,75 katı le, letken n kopma kuvvet n n 0,70‘ nden en büyüğü olacak b ç mde,
(2) İzolatör bağlantı parçaları le zolatörün tesp t ç n kullanılan bağlantı parçaları, zolatöre etk eden kuvvetler n en az 2 katı le letken n kopma kuvvet n n 0,80‘ nden, en
büyüğü olacak b ç mde seç l r.
9) Yalıtılmış hava hattı kablolarında hesap çapı: dt = 2 df + dn‘dır. Bu formülde;
dt= Kablonun hesap çapı
df= Faz letken n n dış çapı
dn= Nötr letken n n dış çapıdır.
c) İzolatörler:
İzolatörler hava etk ler ne ve şletme sırasında oluşacak elektr k, ekan k ve elektrod nam k zorlanmalara dayanacak n tel kte olmalı ve aşağıdak b ç mde boyutlandırılmalıdır.
1) Elektr ksel boyutlandırma:
İzolatörler, lg l Türk Standardlarına uygun olmalıdır.
2) Mekan k boyutlandırma:
) Mesnet zolatörler : Mesnet zolatörler n n kopma kuvvet zolatörlere etk eden kuvvetler n en az 2,5 katı le letken n kopma kuvvet n n %90‘ından en büyüğü olacak
b ç mde seç l r.
) Z nc r zolatörler: Z nc r zolatörler, bu zolatörün kopma kuvvet le zolatöre etk eden kuvvetler n en az 2,5 katı le letken kopma kuvvet n n %90‘ından en büyüğü oluşacak
b ç mde seç l r.
B rden fazla paralel sıralı z nc r zolatörlerde (n) paralel sıralı z nc r n z n ver len yükü b r sıralı z nc r n z n ver len yükünün (n) katına eş t olmalıdır.
) D ğer çeş t zolatörler: Bunlar yukarıda sözü ed lenler n dışında kalan çubuk zolatörler, dolu çek rdekl mesnet zolatörler ve k başlıklı (motor) zolatörler olup bunlarda da
en az yukarda sözü ed len zolatörlerdek güvenl k koşulları aranır.
3) İzolatör dolgu gerec ve bağlantı parçaları:
) İzolatörler dem rler ne tesp t etmek ve çeş tl zolatör bölümler n b rleşt rmek ç n kullanılacak dolgu gereçler ve bağlantı parçaları, herhang b r genleşme ya da benzer
olaylar neden yle bu zolatörlerde aşırı zorlanmalar oluşturmamalıdır. Bunlar olası kısa devre zorlanmalarına karşı dayanıklı olmalıdır.
) Mesnet zolatörler n n tesp t ed lmes ç n kullanılan bağlantı parçaları, zolatöre etk eden kuvvetler n en az 2,5 katı le letken n kopma kuvvet n n %90‘ından büyüğünü
karşılamalıdır.
) Z nc r zolatörler n bağlantı parçaları se yapıldığı malzemeye göre en az aşağıda bel rt len emn yet katsayıları le dış yükler karşılamalıdır:
- Çel k bağlantı parçaları ç n 2,5
- Karışık alaşımlı parçalar ç n 2,5
- Temper döküm ve çel k döküm parçalar ç n 3
- Döküm alaşımlı parçalar ç n 4
B rden fazla paralel sıralı z nc r zolatörler n z nc rler nden b r n n kopması durumunda ger ye kalan ve çekmeye zorlanan bağlantı parçaları, gerec n kopma kuvvet n n
%50‘s nden fazlasına zorlanmamalıdır.
Uzaklıklar
Madde 44-a) Hava hatlarında letkenler arasında alınması gerekl en küçük uzaklıklar aşağıdak g b hesaplanacaktır:
1) Malzeme, kes t, salgı ve anma ger l mler aynı olan, aynı ya da farklı yatay yüzeylerde bulunan letkenler arasındak en küçük (D) uzaklığı aşağıdak formüle göre
hesaplanacaktır.
D= k. (Fmak + 1)üssü1/2 + (U/150)
Burada;
D: D rek üzer nde letkenler arasındak uzaklık (m)
k: B r katsayı olup bu katsayı alçak ger l mde 0,35 yüksek ger l mde 0,50
alınacaktır.
Fmak: Hesaplanan d reğ n en büyük açıklığına l şk n en büyük salgı (m)
l: Taşıyıcı z nc r zolatörün uzunluğu (m) (Mesnet zolatöründe 1=0
alınacaktır.)
U: Hattın fazlar arası anma ger l m (kV)
2) B r d rek üzer nde b rden fazla s stem bulunursa ve bunlarda malzeme, kes t, salgı ve anma ger l mler farklı se, bu letkenler arasında alınacak en küçük "D" uzaklığı, her
devren n kend salgı ve ger l mler n n madde 44-a/1‘de ver len formülde yer ne konması le bulunacak değerlerden en büyüğüne eş t olacaktır.
b) Konsol ve travers boyları le bunlar arasındak uzaklıklar madde 44-a/1 yada a/2‘dek g b hesaplanmakla b rl kte ayrıca aşağıda bel rt ld ğ g b ç z lecek letken salınım
d yagramlarına (Şek l-8‘e bakınız.) göre ger l m altındak letkenler arasındak uzaklığın (U/150) m.den daha az olmadığı doğrulanacaktır. Bu uzaklık 0,20 m‘den az olamaz.
Bu salınım d yagramları, +5Cø ve %70 rüzgar yükü le bölgen n en büyük sıcaklığında ve %42 rüzgar yükünde ç z lecekt r.
İletken salınım kontrolünde en büyük sapma açısı (alfa), 50ø‘ye kadar (alfa)/4, 50ø-62ø30‘a kadar 12ø30‘ sab t ve 62ø30‘dan büyük sapma açılarında se letken salınımları
arasında (alfa)/5‘e kadar b r açısal kayma varsayılarak gerekl doğrulamalar yapılacaktır.
Bu madde yalnızca yüksek ger l ml büyük aralıklı hatlara uygulanır.
c) Yukarıda hesaplanan konsol ve travers boyları le bunlar arasındak uzaklıklar ayrıca kamçılanma kontrolü yapılarak doğrulanacaktır.
B r d rekte b rb r n n üstünde bulunan letkenlerden, alttak letken n üzer ndek buz yükünün b rdenb re düşmes nden sonra, alttak letken n düşey düzlemde b r sıçrama
yapacağı varsayılarak sıçramadan sonra üsttek buzlu letkene uzaklığı (U/150) m.den az olmayacaktır. Bu uzaklık 0,20 m.‘den az olamaz.
Bu madde yalnızca yüksek ger l ml büyük aralıklı hatlara uygulanır.
d) Aynı d rek üzer nde bulunan yüksek ve alçak ger l ml letkenler n bağlantı noktaları arasındak düşey uzaklık en az 1,5 m. olacaktır.
e) Alçak ger l ml küçük aralıklı hatlarda letkenler arasındak uzaklık 0,40 m. den az olmayacaktır.
Bu uzaklıklar aşağıdak durumlarda küçültüleb l r:
- Ger l mler b rb r ne eş t olan aynı faz letkenler nde,
- İletkenler n b rb r ne değmemes ç n gerekl güvenl k önlemler alınmış olan hatlarda
f) Hat letkenler yle topraklanmış metal bölümler arasındak uzaklık en az (U/150 + 0,05) m. olacaktır. Bu uzaklık yüksek ger l ml hava hatlarında 0,20 m.den, alçak ger l ml
hava hatlarında da 0,05 m.den az olamaz.
U: Fazlar arası anma ger l m d r (kV).
g) Toprak letken le faz letkenler arasındak uzaklık, toprak letken n n faz letkenler n yıldırıma karşı maks mum 30ø‘l k açı altında koruyab leceğ b ç mde hesaplanacaktır.
h) İletkenler n 46 ncı maddeye göre hesaplanan en büyük salgılı durumda üzer nden geçt kler yer ve c s mlere olan en küçük düşey uzaklıkları Ç zelge-8‘de ver lm şt r.
) Hava hattı letkenler le yanından geçt kler yapıların en çıkıntılı bölümler arasında, en büyük salınım konumunda en az Ç zelge-5‘te ver len yatay uzaklık bulunmalıdır.
Ç zelge 5- Hava hattı letkenler n n en büyük salınımlı durumda yapılara olan en küçük yatay uzaklıkları
Hattın z n ver len en yüksek sürekl şletme ger l m Yatay uzaklık
kV m
0-1 (1 dah l) 1
1-36 (36 dah l) 2
36-72,5 (72,5 dah l) 3
72,5-170 (170 dah l) 4
170-420 (420 dah l) 5
k) Yüksek ger l m hatları, hatlara rastgele dokunmayı önleyecek önlemler alınmak koşulu le elektr k şletme yapılarına tesp t ed leb l r.
l) Yapıların yanından geçen ya da tesp t ed lm ş bulunan alçak ger l m hatları herhang b r aygıt kullanmaksızın rastgele dokunulmayacak b ç mde tes s ed lmel d r.
m) Elektr k kuvvetl akım tes sler n n c varlarındak d ğer tes slere olan yaklaşım mesafeler Ç zelge-6‘da ver lm şt r.
n) İletken çek m n ve hat güvenl ğ n bozan bütün ağaçlar budanmalı ya da kes lmel d r. Meyve ağaçlarının kes m nden olab ld ğ nce kaçınılmalıdır.
Hat letkenler n n en büyük salınım konumunda ağaçlara olan en küçük yatay uzaklıkları Ç zelge-7‘de ver lm şt r.
İLETKEN SALINIM DİYAGRAMI
: İletken n +5øC‘da %70 rüzgarlı durumdak salınım açısı
k: Koruma tel n n +5øC‘da %70 rüzgarlı durumdak salınım açısı
D1 U/150
U: Fazlar arası anma ger l m (kV)
D1: 3-4 arasındak noktaların 4‘ne en yakın uzaklığı (m)
M0, M1, M2, M3: Salınım eğr ler n n da reler n n merkez d r.
Not: Bu d yagram /4 durumu ç n ç z lm ş b r örnekt r|
****************
* ŞEKİL VARDIR *
****************
Şek l-8 İletken salınım d yagramı
Ç zelge-7 Hava hattı letkenler n n ağaçlara olan en küçük yatay uzaklıkları
Hattın z n ver len en yüksek sürekl şletme ger l m Yatay uzaklık
kV m
0-1 (1 dah l) 1
1-170 (170 har ç) 2,5
170 3,0
170-420 (420 dah l) 4,5
o) Alçak ve yüksek ger l ml dem r d reklere zem nden en az 4 m. yüksekl kte ve ger l ml bölüme 3 m.den daha fazla yaklaşmayacak b r tırmanma engel tes s ed lecekt r.
Ayrıca yüksekl ğ 50 metrey geçen hatlarda gündüz şaret ve 80 metrey geçen hatlarda gündüz ve gece şaret bulundurulması zorunludur.
p) Her t p yüksek ger l m d reğ ne zem nden en az 2,5 m. yüksekl kte ve kolayca sökülmeyecek b ç mde b r ölüm tehl ke levhası takılacaktır. Yalnızca beton d rekler üzer ne
gömme ya da yağlı boya le çıkmayacak b ç mde ölüm tehl kes şaret yapılab l r.
r) Hava alanı p st orta noktasından 5 km. uzağına kadar olan yerlerde ve hava seyrüsefer c hazlarının bulunduğu yerlerde, havacılıkla lg l kuruluşların kurallarına aynen uyulur.
Hava hatlarının mekan k hesaplarında kullanılacak varsayımlar
Madde 45- Hava hatlarının mekan k hesaplarında göz önüne alınacak varsayımların kullanılacağı bölgeler le bu bölgelere l şk n buz yükler ve en düşük, en yüksek ortam
sıcaklıkları Ç zelge-9‘da göster lm şt r. Bu bölgeler gösteren har ta Yönetmel ğ n sonunda ekl d r.
Özel koşullar gereğ , tabloda bel rt lenlerden daha yüksek buz yükü oluştuğu b l nen veya beklenen yerlerde daha büyük katsayılar kullanılır. Buz yoğunluğu 0,6 kg/dm3
alınacaktır.
Ç zelge-9 Bölgelere l şk n buz yükler ve ortam sıcaklıkları
Buz yükü
Bölge No. Buz yükü katsayısı Ortam sıcaklığı (øC)
kg/m
k En düşük En yüksek
1 0 0 -10 50
2 0,2 0,2 d -15 45
3 0,3 0,3 d -25 40
4 0,5 0,5 d -30 40
5 1,2 1,2 d -30 40
İletkenler
Madde 46-a) İletkenler n en büyük zorlanmaları:
1) Hava hatlarında kullanılacak letkenler n en büyük çekme zorlanmaları, letken n kopma dayanımının %45‘ n geçmeyecekt r.
2) Hava hatlarında kullanılacak letkenler n +15øC‘da rüzgarsız durumda çekme zorlanmaları letken n kopma dayanımının %15‘ n geçmeyecekt r. Ancak t treş m söndürücü
önlemler alındığında bu değer %22‘ye kadar arttırılab l r.
3) Küçük aralıklı hatlarda (müşterek d rekl hatlar dah l), 10 mm2 kes tl bakır letkenler ç n 12 kg/mm2 ve 21 mm2 alüm nyum letkenler ç n 7 kg/mm2‘l k en büyük çekme
ger lmes esas alınarak +5øC ç n hesaplanan salgılara paralel olacak şek lde ötek letken ger lme ve salgılarına göre hazırlanacak ç zelgeler kullanılacaktır. Büyük aralıklı
hatlarda -5øC‘da k
kat buz yükü alınarak askı noktalarında letken n en büyük ger lmes n n, kopma dayanımının %70‘ n aşmadığı doğrulanacaktır.
Ç zelge-8 Hava hattı letkenler n n en büyük salgı durumunda üzer nden geçt kler yerlere olan en küçük düşey uzaklıkları
İletkenler n üzer nden geçt ğ yer Hattın z n ver len en yüksek sürekl şletme ger l m
(kV)
0-1 (1 dah l) 1-17,5 36 72,5 170 420
En küçük düşey uzaklıklar (m)
Üzer nde traf k olmayan sular (suların en kabarık 4,5* 5 5 5 6 8,5

yüzey ne göre)
Araç geçmes ne elver şl çayır, tarla, otlak vb. 5* 6 6 6 7 9,5
Araç geçmes ne elver şl köy |ve şeh r ç yolları 5,5* 7 7 7 8 12
Şeh rlerarası karayolları 7 7 7 7 9 12
Ağaçlar 1,5 2,5 2,5 3 3 5
Üzer ne herkes tarafından çıkılab len düz damlı 2,5 3,5 3,5 4 5 8,7
yapılar
Üzer ne herkes tarafından çıkılmayan eğ k damlı 2 3 3 3,5 5 8,7

yapılar
Elektr k hatları 2 2 2 2 2,5 4,5
Petrol ve doğal gaz boru hatları 9 9 9 9 9 9
Üzer nde traf k olan sular ve kanallar (bu uzaklıklar 4,5 4,5 5 5 6 9
suların en kabarık düzey nden geçeb lecek
taşıtların en yüksek noktasından ölçülecekt r.)
İlet ş m (haberleşme) hatları 1 2,5 2,5 2,5 3,5 4,5
Elektr ks z dem ryolları (ray dem r nden 7 7 7 7 8 10,5

ölçülecekt r)
Otoyollar 14 14 14 14 14 14
(*) Yalıtılmış hava hattı kabloları kullanıldığında bu yüksekl k değerler 0,5 m. azaltılacaktır.
Ç zelge-6 Elektr k kuvvetl akım tes sler n n c varındak tes slere olan en küçük yaklaşım mesafeler (m)
Yeraltı Kabloları İle Enerj Nak l Hatları İle Topraklama

S stemler İle
Yan yana veya B rb r yle Yan yana veya paralel B rb r yle kes şme D rek veya d ğer
paralel olma kes şme olma hal (Dış hal (d rek ayağına) elektr k
mesafeler hal letken n mesafeler (m) topraklamaları le
mesafeler max.salınımlı olan mesafeler (m)
Tes s Türü
(m) (m)
zdüşümü le boru
eksen )
mesafeler
0-170 kV 0-170 kV 0-420 kV
0-72 kV 72-420kV (72
kV dah l) 0-72kV 72-420kV
(72 kV dah l)
Doğal Gaz
Ve Petrol
Boru
Hattı(LNG, 0.6* 0.4* 4(10***) 10(30***) 3 10 2**
LPG dah l)
* Zorunlu hallerde yöre ve özel şartlar karşısında bu mesafeler alınacak bazı tedb rlerle yukarıda bel rt len mesafeler n yarısına kadar küçültüleb l r. Yeraltı kablosu le gaz ve
petrol boru hattı arasında zole PVC veya PE g b maddeler konulmalıdır. Bu g b maddeler n boyutları, et kalınlığı en az 5 mm. olmak şartı le:
a) Kes şme hal nde gaz veya petrol boru hattı çapının 2 kat gen şl k ve kes ş m z düşümler n n k kat uzunluğunda,
b) Paralel g tme hal nde gaz veya petrol boru hattı çapının 2 kat gen şl ğ nde ve normal paralell k mesafes kadar uzunlukta olmalıdır.
** Elektr k tes sler topraklamaları le gaz veya petrol boru hattı tes sler veya topraklamaları kes ş yor veya aralarındak uzaklık 2 metreden az se, topraklama letken n n her k
tarafı gaz veya petrol borusu üzer ndek kes şme noktasından t baren 2‘şer metre olmak üzere veya boru hattındak temas ger l m 50 volt‘tan az olacak şek lde zole
ed lmel d r.
*** Basınç yükseltme (pompa-kompresör), basınç düşürme ve dağıtım stasyonları g b boru hattı bölümler n n yeryüzünde er ş leb len teçh zatlarına vb. kısımlarına olan en
küçük yaklaşım mesafeler d r.
NOT: ENH d rekler n n dem ryolu ve karayoluna olan en yakın yatay uzaklığı, metre olarak, hang s daha büyükse; ya d reğ n toprak üstü tüm boyundan 2 metre daha büyük, ya
da karayolu veya dem ryolu st mlak sınırının dışında olmalıdır. GSM baz stasyonu kuleler n n, elektr k kuvvetl akım tes sler ne olan en yakın yatay uzaklığı, kulen n toprak
üstü boyundan 2 metre daha büyük olmalıdır. Ayrıca "Mob l Telekomün kasyon Şebekeler ne A t Baz |İstasyonlarının Kuruluş Yer , Ölçümler , İşlet lmes ve Denetlenmes
Hakkında Yönetmel k" hükümler ne de uyulur.
b) Büyük aralıklı hatlarda letkenler n çekme ger lmeler n ve bu ger lmelere l şk n en büyük salgıları hesaplamak ç n aşağıdak varsayımlar ayrı ayrı göz önüne alınacaktır:
1) İletken,
1. Bölgede -10øC
2. Bölgede -15øC
3. Bölgede -25øC
4. ve 5. Bölgelerde -30øC
sıcaklıkta rüzgarsız ve buzsuz olarak bulunmaktadır.
2) İletken üzer nde -5øC sıcaklıkta Ç zelge-9‘dak buz yükler vardır.
3) 1. Bölgede 50øC
2. Bölgede 45øC
3., 4. ve 5. Bölgelerde 40øC sıcaklıklarda rüzgar esmed ğ varsayılacaktır.
4) İletkenler üzer ne -5øC sıcaklıkta, yatay ve hatta d k yönde rüzgar est ğ varsayılacaktır. Rüzgar kuvvet Madde 48-b/1‘de bel rt ld ğ b ç mde hesaplanacaktır.
c) Özel durumlar:
1) Hat b rden fazla bölgeden geç yorsa, her bölgedek hat bölümü o bölgeye l şk n değerlerle hesaplanacaktır.
2) D rekler üzer nde malzeme ve kes t farklı letkenler n bulunması durumunda d rek açıklığı, en küçük açıklığı veren letkene göre saptanacaktır.
3) 1. Bölgede bulunup yükselt s (kotu) 600 m.‘y aşan araz dek hatların hesabı 2. Bölge koşullarına, 2. Bölgede bulunup yükselt s 900 m.‘y aşan araz dek hatların hesabı 3.
Bölge koşullarına ve 3. Bölgede bulunup yükselt s 1600 m.‘y aşan araz dek hatların hesabı 4. Bölge koşullarına göre yapılacaktır. Bu durumda madde 46-c/1 de göz önüne
alınmalıdır. Küçük aralıklı alçak ger l m hatlarında araz yüksekl k farkları göz önüne alınmaz.
D rekler
Madde 47-a) Sını andırma:
D rekler aşağıdak g b sını andırılır.
1) Taşıyıcı d rekler:
Görevler yalnızca letkenler taşımak olan ve letkenler n taşıyıcı bağ le bağlandığı doğrusal güzergahta ya da köşede kullanılan d reklerd r.
2) Durdurucu d rekler:
Görevler hem hat letkenler n taşımak, hem de durdurucu bağ le bunları tesp t etmek olan, doğrusal güzergahta ya da köşede kullanılan d reklerd r.
3) Son d rekler (n hayet d rekler ):
Hattın başlangıcında ya da sonunda kullanılan d reklerd r.
4) Ayırım (dağıtım) d rekler :
B r ya da daha çok hattın ayrıldığı yerlerde kullanılan d reklerd r.
D rek hesaplarında göz önüne alınacak kuvvetler
Madde 48-a) Düşey kuvvetler:
Düşey kuvvetler, d rek ve travers ağırlıkları le zolatör, letken donanımı ve aşağıda bel rt len ek yüklerden oluşur. Tek tell ya da örgülü letkenler ç n k(karakök)d kg/m.‘l k b r
buz yükü varsayılır. Burada d (mm) olarak letken çapını, (k) bölgelere göre değ şen b r katsayıyı göster r. Bu (k) katsayıları Ç zelge 9-‘da ver lm şt r. D rek ve traverslerde buz
yükü
olmadığı varsayılır.
Montaj yükü, letken n konsol ya da traverse bağlandığı yerde 100kg. olarak alınır.
D rekler n yatayla 30ø‘ye kadar açı yapan ögeler n n boyutlandırılmasında, ayrıca başka b r yük hesaba katılmaksızın bu ögeler n ortalarında 100 kg.‘lık b r montaj yükü
bulunab leceğ varsayılacaktır.
b) Yatay kuvvetler:
1) Rüzgar kuvvet :
) Faz ve toprak letkenler ne etk eden rüzgar kuvvet n n
hesaplanmasında: 200m.‘ye kadar olan rüzgar açıklıkları ç n,
W = c.p.d.aw (kg) bağıntısı,
200m.‘den büyük olan rüzgar açıklıkları ç n,
W = c.p.d.(80+0,6.aw) (kg) bağıntısı kullanılacaktır.
Not: Araz koşulları zorunlu kılmadıkça d rek açıklıklarının b rb r nden çok farklı olmamasına d kkat ed lecekt r.
Burada;
c: Rüzgarın etk s nde olan öğen n b ç m ne, büyüklüğüne ve yatay n tel ğ ne bağlı d nam k rüzgar basınç katsayısı (Ç zelge-10‘a bakınız)
p = v2 / 16: D nam k rüzgar basıncı (kg/m2) (Ç zelge-11‘e bakınız),
v: Rüzgar hızı (m/s),
aw: Varsayılan rüzgar açıklığı (m),
d: Örgülü ya da tek tell letken n çapı (m)‘dır.
Z nc r zolatör salınım açısının hesabında, yukarıda bulunan rüzgar kuvvet n n %70‘ alınacaktır.
Ç zelge-10 D nam k rüzgar basınç katsayıları (c)
No
Rüzgarın etk s nde bulunan ögeler c
1 Prof l dem r nden yapılmış tek yüzlü kafesler 1,6
2 Prof l dem r nden yapılmış kare ya da d kdörtgen kes tl kafes d rekler 2,8
3 Borulardan yapılmış tek yüzlü kafesler 1,2
4 Borulardan yapılmış kare ya da d kdörtgen kes tl kafes d rekler 2,1
5 Da re kes tl ağaç, çel k boru ve beton d rekler 0,7
6 Altıgen ve sek zgen kes tl çel k boru ve beton d rekler 1,0
7 Çapı 12,5 mm.‘ye kadar olan letkenler 1,2
8 Çapı 12,5 le 15,8 mm.‘ye kadar olan letkenler 1,1
9 Çapı 15,8 mm.‘den büyük olan letkenler 1,0
) Kare ya da d kdörtgen kes tl kafes d reklerde rüzgarın etk ett ğ k paralel yüzden yalnızca b r s göz önüne alınacaktır.
En üst travers n n üst yüzüne kadar olan yüksekl ğ 60m.‘den büyük olan kare ya da d kdörtgen kes tl d reklerde rüzgarın hat doğrultusuna göre 45ø‘l k b r açı altında geld ğ
varsayılacaktır. Bu rüzgar yükü, d nam k basınç d reğ n yan yüzler ne paralel ve d k b leşenlere ayrılarak hesaplanab l r. Rüzgarın etk ett ğ yüzey olarak bu k yüzün sözü
ed len
b leşenler n etk s nde bulunan yüzeyler n n düşey düzlemdek zdüşümler alınacaktır.
Ç zelge-11 D nam k rüzgar basıncı (p)
Araz üzer ndek yüksekl k D nam k rüzgar basıncı
kg/ m2
m D rekler, traversler ve zolatörler İletkenler
0-15 55 44(*)
15-40 70 53
40-100 90 68
100-150 115 86
150-200 125 95
(*) Uzun aralıklı hatlarda bu değer 53 kg/m2 olarak alınacaktır.
2) İletken çekme kuvvet :
İletken çekme kuvvetler 49 uncu maddedek çeş tl yüklenme varsayımlarına göre alınacaktır.
D rekler n hesaplanması ç n yüklenme varsayımları
Madde 49- Her t p d reğ n hesaplanmasında aşağıda o t p d reğe l şk n ver len varsayımlardan her b r ayrı ayrı göz önüne alınacaktır. Hatların düzenlenmes gereğ normal
çalışma durumunda burulma moment n n etk s nde kalan d reklerde ayrıca o moment de göz önünde bulundurulmalıdır.
a) Taşıyıcı d rekler:
1) Normal taşıyıcı d rekler:
1. Varsayım: Hat doğrultusuna d k doğrultuda d reğe, zolatörlere, letkenlere ve toprak letkenler ne gelen rüzgar kuvvet le buzsuz düşey kuvvetler.
2. Varsayım: Hat doğrultusunda d reğe ve zolatörlere gelen rüzgar kuvvet le letkenler n ve toprak letkenler n n en büyük çekme kuvvetler n n %2‘s ne eş t tek yanlı çekme
kuvvet ve buzsuz düşey kuvvetler.
3. Varsayım: Z nc r zolatörlü hava hatlarında d rekte en büyük zorlanmayı oluşturab lecek b r letken n (demet letkenlerde demet oluşturan letkenlerden tümünün) ya da b r
toprak letken n n kopması durumunda, en büyük çekme kuvvet n n 1/3‘ü (mesnet zolatörlü hava hatlarında 1/5‘ ) le buzlu düşey kuvvetler.
Faz letken sayısı altıdan fazla olan hatlarda k fazın letkenler n n koptuğu varsayılacaktır.
4. Varsayım: (Yalnızca 380 kV ve daha büyük ger l ml hava hatları ç n) Her bölgeye l şk n normal buz yükü üzer ne, letkenlere ve toprak letkenler ne hat doğrultusuna d k
doğrultuda 20 kg/m2, d reklere ve zolatörlere 30kg/m2‘l k d nam k rüzgar basıncı ve buzlu düşey kuvvetler.
Bu varsayımın uygulanmasında d reğ n rüzgarın etk s nde kalan yüzey , buz neden yle %50 arttırılarak alınacaktır.
5. Varsayım: 380 kV ve bunun üstündek enerj let m hatlarında ağırlık açıklığının yarısı d reğ n b r tarafında, ötek yarısı öbür tarafında olmak koşulu le buzlu durumda d reğ n
b r yanındak letkenler ve toprak letkenler üzer ndek normal buz ağırlığının %100‘ü ve öbür yanındak letkenler ve toprak letkenler üzer ndek normal buz ağırlığının %50
s koşulunun projede kullanılan ortalama açıklık esas alındığında oluşturduğu hat yönündek fark kuvvet le buzlu düşey kuvvetler ( zolatör sapması göz önüne alınacaktır).
2) Köşede taşıyıcı d rekler:
1. Varsayım: İletkenler n ve toprak letkenler n n en büyük çekme kuvvetler n n b leşkes ne eş t b r kuvvet le buzlu düşey kuvvetler.
2. Varsayım: Hattın açı ortayına d k doğrultuda d reğe ve zolatörlere gelen rüzgar kuvvet le letkenler n ve toprak letkenler n n en büyük çekme kuvvet n n %2 s ne eş t tek
yanlı çekme kuvvet ve buzsuz düşey kuvvetler.
3. Varsayım: Normal taşıyıcı d rekler n üçüncü Varsayımı‘nın aynı.
4. Varsayım: (yalnızca 380kV ve daha büyük ger l ml hava hatları ç n) Her bölgeye l şk n normal buz yükü üzer ne letkenlere toprak letkenler ne hattın açıortay
doğrultusunda ve b leşke yönünde 20 kg/m2, d reklere ve zolatörlere 30 kg/m2‘l k d nam k rüzgar basıncı ve buzlu düşey kuvvetler.
Bu varsayımın uygulanmasında, d reğ n rüzgarın etk s nde kalan yüzey , buz neden yle %50 arttırılarak alınacaktır.
5. Varsayım: 380 kV ve bunun üstündek enerj let m hatlarında ağırlık açıklığının yarısı d reğ n b r tarafında, ötek yarısı öbür tarafında olmak koşulu le buzlu durumda d reğ n
b r yanındak letkenler ve toprak letkenler üzer ndek normal buz ağırlığının %100‘ü ve öbür yanındak letkenler ve toprak letkenler üzer ndek normal buz ağırlığının
%50‘s koşulunun oluşturduğu hattın açı ortayına d k ve paralel doğrultudak kuvvetler le buzlu düşey kuvvetler.
6. Varsayım: +5øC‘da letkenler n ve toprak letkenler n n çekme kuvvetler n n b leşkes le bu b leşke (açıortayı) yönünde d reğe, zolatörlere, letkenlere ve toprak letkenler ne
gelen rüzgar kuvvet ve buzsuz düşey kuvvetler.
b) Durdurucu d rekler:
1) Normal durdurucu d rekler:
1. Varsayım: İletkenler n en büyük çekme kuvvetler n n b r yanda %100 olduğu, ötek yanda se Ç zelge-12‘ye uygun b r zayı ama varsayılarak bulunacak b leşke kuvvet le
buzlu düşey kuvvetler.
2. Varsayım: D rekte en büyük zorlamayı oluşturab lecek b ç mde üç letkenl hatlarda b r letken n, üçten çok letkenl hatlarda se aynı taraftak k letken n kopması
durumunda en büyük çekme kuvvet n n %75‘ le buzlu düşey kuvvetler. Demet letkenler söz konusu olduğunda b r demet tek b r letken g b varsayılacaktır.
3. Varsayım: D rekte en büyük zorlamayı oluşturab lecek b ç mde b r toprak letken n n kopması durumunda en büyük çekme kuvvet n n %75‘ le buzlu düşey kuvvetler.
4. Varsayım: Hat doğrultusuna d k doğrultuda d reğe, zolatörlere, letkenlere ve toprak letkenler ne gelen rüzgar kuvvet le buzsuz tüm düşey kuvvetler.
Ç zelge 12- D rek hesaplarında kullanılacak çekme kuvvet zayı ama
Yüzdeler
İletkenler n toplam sayısı (toprak letken har ç) Tek yanlı zayı ama yüzdeler
2 100
3 75
4 60
5 50
6 ve daha çok 40
5. Varsayım: (yalnızca 380kV ve daha büyük ger l ml hava hatları ç n) Her bölgeye l şk n normal buz yükü üzer ne letkenlere, toprak letkenler ne, hat doğrultusuna d k
doğrultuda 20 kg/m2, d reklere ve zolatörlere 30 kg/m2‘l k d nam k rüzgar basıncı ve buzlu düşey kuvvetler.
Bu varsayımın uygulanmasında, d reğ n rüzgarın etk s nde kalan yüzey , buz neden yle %50 arttırılarak alınacaktır.
2) Köşede durdurucu d rekler:
1. Varsayım: İletkenler n en büyük çekme kuvvetler n n b r yanda %100 olduğu, ötek yanda se Ç zelge-12‘ye uygun b r zayı ama varsayılarak bulunacak b leşke kuvvet le
durumunda en büyük çekme kuvvet n n %75‘ le buzlu düşey kuvvetler. Demet letkenler söz konusu olduğunda b r demet tek b r letken g b varsayılacaktır.
3. Varsayım: D rekte en büyük zorlamayı oluşturulab lecek b ç mde b r toprak letken n n kopması durumunda en büyük çekme kuvvet n n %75‘ le buzlu düşey kuvvetler
4. Varsayım: +5øC‘da letkenler n ve toprak letkenler n n rüzgarlı durumdak çekme kuvvetler n n b leşkes le bu b leşke (açıortayı) yönünde d reğe, zolatörlere, letkenlere ve
toprak letkenler ne gelen rüzgar kuvvet ve buzsuz düşey kuvvetler.
5. Varsayım: İletkenler n ve toprak letkenler n n en büyük çekme kuvvetler n n b leşkes ne eş t b r kuvvet le buzlu düşey kuvvetler.
6. Varsayım: (yalnız 380 kV ve daha büyük ger l ml hava hatları ç n) -5øC‘da her bölgeye l şk n normal buz yükü üzer ne 20 kg./m2‘l k rüzgar est ğ varsayılarak letkenler n ve
toprak letkenler n bu durumdak çekme kuvvetler n n b leşkes le bu b leşke (açıortayı) yönünde buzlu letkenlere ve toprak letkenler ne 20 kg/m2 l k, d reğe ve zolatörlere
30 kg/m2‘l k rüzgar basıncı ve buzlu düşey kuvvetler.
Bu varsayımın uygulanmasında d reğ n rüzgarın etk s nde kalan yüzey buz neden yle %50 arttırılarak alınacaktır.
c) Son d rekler:
1. Varsayım: İletkenler n ve toprak letkenler n n en büyük çekme kuvvetler ne eş t tek yanlı b r kuvvet le buzlu düşey kuvvetler. Ayrıca letkenler n tesp t b ç mler ne göre b r
burulma moment var se bu moment.
durumunda en büyük çekme kuvvet n n %100‘ü le buzlu düşey kuvvetler. (Demet letkenler söz konusu olduğunda b r demet tek b r letken g b varsayılacaktır)
3. Varsayım: D rekte en büyük zorlamayı oluşturab lecek b ç mde b r toprak letken n n kopması durumunda en büyük çekme kuvvet n n %100‘ü le buzlu düşey kuvvetler.
4. Varsayım: Hat doğrultusuna d k doğrultuda d reğe, zolatörlere, letkenlere ve toprak letkenler ne gelen rüzgar kuvvet le hat yönünde bu rüzgarlı durumdak çekme
kuvvetler ve düşey kuvvetler.
5. Varsayım: (yalnızca 380 kV ve daha büyük ger l ml hava hatları ç n) Her bölgeye l şk n normal buz yükü üzer ne letkenlere ve toprak letkenler ne hat doğrultusuna d k
doğrultuda 20 kg/m2 l k, d reklereòve zolatörlere 30 kg/m2‘l k d nam k rüzgar basıncı le hat yönünde bu durumdak çekme kuvvetler .
Bu varsayımın uygulanmasında, d reğ n rüzgarın etk s nde kalan yüzey, buz neden yle %50 arttırılarak alınacaktır.
Ger l mler 380 kV‘un altında olan hatlarda, araz n n durumuna ve meteoroloj k koşullara göre gerekt ğ nde Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığı‘na veya Bakanlıkça yetk l kılınan
lg l kuruluşlarına yapılacak gerekçel başvurma le buz üzer ne rüzgar est ğ varsayımı uygulanab l r.
d) Ayırım d rekler :
1. Varsayım: Ana hat ve kollardak letkenler n ve toprak letkenler n n en büyük çekme
kuvvetler n n b leşkes ne eş t b r kuvvet le buzlu düşey kuvvetler.
2. Varsayım: En büyük b leşke kuvvet n verecek b ç mde ana hat ya da kollardan b r nde Ç zelge-12‘ye uygun b r zayı ama göz önüne alınarak bulunacak b leşke kuvvet le
Büyük aralıklı hatlarda taşıyıcı bağ le bağlanmış d reklerden ancak gevşek çek lm ş letkenler le en fazla 20 m.‘l k kollar ayrılab l r. Yoksa ana hat durdurucu bağ le
bağlanmalıdır. Bu durumda ana hatlarda zayı ama göz önüne alınacaktır.
3. Varsayım: Ana hat ve kollardak letkenler n ve toprak letkenler n n +5øC‘dak rüzgarlı çekme kuvvetler n n b leşkes le bu b leşke yönünde ana hat kuvvet le buzsuz düşey
kuvvetler.
4. Varsayım: Büyük aralıklı hatlarda en büyük zorlamayı oluşturab lecek b ç mde her letken nk ayrı ayrı alınmak koşulu le b r tek letken n kopması durumunda en büyük
çekme kuvvet ve buzlu düşey kuvvetler.
D rek varsayımlarına l şk n genel hükümler
Madde 50-a) Varsa düşey ağırlıklardan dolayı oluşab lecek eğ lme momentler , d reğe l şk n varsayımlarda ver len her yüklenme durumunda hesaplanacaktır.
b) Toprak letken kuleler le traversler, konsollar, varsa yukarı kaldırmaya ve d reğ n k yanında farklı ağırlık açıklıklarından dolayı oluşacak döndürme momentler ne göre de
kontrol ed lecekt r.
c) En üst travers n n üst yüzüne kadar olan yüksekl ğ 60 m.‘den büyük olan kare ya da d kdörtgen kes tl d reklerde yukarıda bel rt len d rek yüklenme varsayımlarına ek olarak,
rüzgarın d reğe, letkenlere, toprak letkenler ne ve zolatörlere hat doğrultusuna göre 45ø‘l k b r açı altında geld ğ varsayılacaktır.
d) Yalnızca durdurucu ve son d reklerde, toprak letken kuleler n n, traversler n, konsolların ve zolatör dem rler n n hesabı d rek yüklenme varsayımlarındak en büyük
kuvvetler göz önüne alınarak yapılacaktır.
e) B r nc bölge ç n yapılacak d rek hesaplarında:
- Taşıyıcı d reklere l şk n 3. Varsayımlarda,
- Durdurucu d reklere l şk n 1., 2. ve 3. Varsayımlarda
- Köşede durdurucu d reklere l şk n 1. ve 2. Varsayımlarda,
- Son d reklere l şk n 2. ve 3. Varsayımlarda
- Ayrım d rekler ne l şk n 2. ve 4. Varsayımlarda, ayrıca rüzgar
kuvvetler göz önüne alınmayacaktır.
f) B r nc Bölgede en büyük letken ger lmes n n +5øC‘da rüzgarlı durumda ya da en küçük sıcaklıkta oluşab leceğ göz önünde bulundurulacaktır.
Dem r D rekler
Madde 51- D rek elemanlarının boyutlandırılması ve d rek gereçler ç n varsayılan en büyük ger lmeler:
Dem r d rekler n bası, çek ve eğ lmeye çalışan bütün elemanlarında akma ger lmes ne göre emn yet katsayısı 1,5‘dan az olmayacaktır.
a) Dem r d rekler n hesaplanmasında çeş tl ger lmeler ç n Ç zelge-13‘de ver len kes tler kullanılacaktır.
D rek elemanlarının boyutlandırılmasında da (1,5 emn yet katsayısına göre düzenlenm ş olan) Ç zelge-14‘de ver len değerler esas alınacaktır.
Ç zelge-14‘de ver len çel k çeş tler nden başkaları, mekan k n tel kler bunlar ç n geçerl olan kal te yönetmel ğ ve yapım standartlarına uygunsa ve bu gereçlere l şk n
değerler, en az St 37‘n n değerler ne eşdeğerse kullanılab l r.
b) Kullanılmasına z n ver len başka b r çel k ç n kabul ed len çekme ve eğ lme ger lmes Ç zelge-13‘ün b r nc satırında St 37 ç n ver len ger lmen n, ()F/2400 kg/cm2 le
çarpılması ya da akma ger lmes n n emn yet katsayısına bölünmes le bulunab l r. Burada; ()F çel ğ n kg/cm2 olarak kal te yönetmel ğ nde garant ed len en küçük akma
sınırıdır.
c) Çel k kafes d rekler n basıya çalışan ve bu nedenle burkulmaya zorlanan çubukları, burkulma dayanımı bakımından aşağıda göster len b ç mde boyutlandırılmalıdır:
()em = S. ()/F
Burada;
S: Çubuk bası kuvvet
(): Burkulma katsayısı,
F: Dolu elemanın kes t (elemanın zayı atılmamış kes t ),
()em: Bası emn yet ger lmes d r. Bu değer 1,5 emn yete göre St 37 ç n
1600 kg/cm2, St 52 ç n 2400 kg/cm2‘d r.
St 37 ve St 52 çel ğ nden yapılmış çubukların çeş tl nar nl k değerler
() ç n düzenlenm ş olan () burkulma katsayıları, Ç zelge-16 ve Ç zelge-17‘de ver lm şt r.
1) Çel k kafes d rekler n boyutlandırılmasında kullanılacak köşebentler n malzeme kalınlıkları en az d kmelerde 5mm, yük taşıyan ötek elemanlarda 4 mm ve sıfır
elemanlarında 3 mm olmak koşulu le aşağıda bel rt lenlerden daha küçük olmayacaktır.
- Sıfır elemanlarında L 35x35x3 (TS 908/1 - FE37)
- Yük taşıyan elemanlarda (d kme dışında) 40x40x4
- D kme elemanlarında L 50x50x5 (TS 908/1 - FE37)
Köşebent n ç eğr l k yarıçapının b tt ğ nokta le prof l kenarına olan uzaklık (b) ve köşebent kalınlığı (t) se; b/t oranı 16‘dan büyük olmayacaktır.
2) Nar nl k değerler n n üst sınırları:
) D kmelerde ve ana bası elemanlarında (konsol ve d kme): 120
) Ötek bası elemanlarında (çapraz ve benzer ): 200
) Sıfır elemanlarında (hesaba göre yük taşımayan elemanlar): 250
v) Yalnız çek ye çalışan konsol elemanlarında: 300
v) Yalnız çek ye çalışan ötek elemanlarda: 500
3) A t p d reklerde burkulma boyu olarak d rek toprak üstü boyunun %65‘ alınmalıdır.
4) Bası elemanlarının hesabında uygulanab lecek ötek yöntemler:
Bası elemanlarının hesaplanmasında, yukarıda açıklanan yöntem dışında, hesap b ç m ver lmek koşulu le (CRC yöntem vb.) başka yöntemler de kullanılab l r.
Ç zelge 13 dek s mgeler:
F: Çubuğun dolu kes t
()F: En kr t k yerlerdek yırtılma ç zg s ndek bütün del kler n yüzeyler n n toplamı
eb, eç: Zayı atılmış kes t n ağırlık eksen le bası veya çek kenarı l er arasındak uzaklık.
Wb, Wç: Çubuğun eğ lmede bası veya çek kenar ger lmeler ç n esas alınan dayanım mukavemet moment .
dd: Del k çapı.
dc: Cıvata çapı.
dç: Cıvatanın çek rdek çapı
F1: Bağlanmış kenarının kes t
I: Del ks z kes t n atalet moment
()I: Yatay çubukların çek kes tler ndek en kr t k yerdek yırtılma ç zg s ndek bütün ged kler n, zayı atılmamış kes t n ağırlık eksen ne göre hesaplanmış atalet momentler n n
toplamı.
Fk: Perç n ya da cıvatanın en ne kes t .
Fdç: Del k çevres yüzey .
Fç: Cıvatanın çek rdek kes t .
t: Bağlanacak elemanların en kr t k kalınlığı.
Ç zelge-13 Çeş tl zorlanmalar ç n hesaplarda kullanılacak çel k
kes tler
Zorlanma Çeş d
No Ger lme Çeş d Açıklamalar Hesaplarda
kullanılacak
kes tler
1 Bası F
Çek Her k yanağından F- F

bağlanmış köşebent
Boyuna kuvvet n etk s ndek Yalnızca b r kenarında en az 0,8(F- F)

bölümler k perç n ya da cıvata le
bağlanmış köşebent
Toplam olarak yalnızca b r

perç n ya da b r cıvata le
4 bağlanmış köşebent
F1- F
5 Eğ lmeye zorlanan bölümler Bası Wb = I/eb
6 Çek Wç=(I- I)/eç
7 Kes lmeye zorlanan Perç n ve Kesme Fk=( /4).dd2

perdahlı cıvatalar
8 Del k çevres basıncı Fdç = dd.t
9 Kes lmeye zorlanan kaba cıvatalar Kesme Fk=( /4).dc2
10 Del k çevres basıncı Fdç = dc.t
11 Çekmeye zorlanan perdahlı ve Çek Fc=( /4).dc2

kaba cıvatalar
d) Bası çubuklarının uçlarının yana sapmaları önleneb l rse, kafes d rekler n d kmeler nde lb burkulma uzunluğu olarak çubuğun (l) s stem boyu alınır.
Uçları kaymayacak b ç mde saptanmış olan ve kes tler d kmelerden daha küçük olan çapraz çubukların (d yagonallar) boyutlandırılmasında bas t ve kes şen çaprazlar ç n
(Şek l-9‘da a, b, c ve d‘dek çaprazlar) burkulma uzunluğu olarak lb = 0,9 l uzunluğu alınır. B r s basıya ötek çek ye çalışan kes şen k çapraz çubuğun kes şme noktası, bu
çubuklar b rb r ne uygun b ç mde bağlanmışlarsa, taşıyıcı düzlemde sab t b r nokta olarak düşünüleb l r.
Kafes s stem nde ancak çaprazların kes şme noktasında düzleme d k ç örgü kullanılırsa, lb = 0,9 l alınab l r. Ötek bütün durumlarda lb = l alınır.
e) B r çubuğun burkulması, burkulma uzunluğu ç ndek bağlantılar neden yle bel rl b r doğrultuya bağlı olursa, bu durumda atalet moment , bu doğrultuya d k eksene göre
alınmalıdır.
Ç zelge-14 Çel k gereçler ç n z n ver len ger lmeler
Zorlama ve Gereç Çeş d

No İz n ver len ger lmeler
Kg/cm2
1 Bası, çek ve eğ lme ger lmes St 37 1600
2 Perç n ve Perdahlı cıvataların kesme St 52 2400

ger lmes
St 36 ya da 3.6 (3D) 1600
St 44 ya da 5.6 (5D) 2400
Perç n ya da perdahlı cıvataların kullanılması durumunda del k çevres

basıncı
Yapı elemanları Perç n ya da perdahlı cıvatalar

3
St 37 St 36 ya da 3.6 (3D)
St 52 St 44 ya da 5.6 (5D)
4000
4800
4 Kaba cıvataların kesme ger lmes 3.6 (3D) 1120
5.6 (5D) 1500
5 Kaba cıvataların del k çevres basıncı
Yapı elemanları Cıvatalar
St 37 3.6 (3D) 2500
St 37 5.6 (5D) 2860
St 52 5.6 (5D) 3340
6 Kaba cıvataların ve perdahlı cıvataların çek 3.6 (3D) 1120

ger lmes
5.6 (5D) 1500
Not: 3.6 (3D) ve 5.6 (5D) perç n ya da cıvata gereçler n n 267 no‘lu DIN normunda bel rt len esk ve yen kal te şaretler d r.
B r kafes d rekte d kmeler eş t kenarlı köşebentlerden yapılmışsa ve çaprazlar Şek l-9‘da a ve b‘dek g b düzenlenm şse, d kmeler n hesaplanmasında Ix atalet moment
kullanılır. Çaprazlar Şek l-9‘da c ve d‘dek g b düzenlenm ş hesaplarda en küçük In atalet moment kullanılır.
****************
* ŞEKİL VARDIR *
****************
Şek l-9 D rek Açınımı
Cıvatalar
Madde 52- Mekan k olarak zorlanan cıvataların çaplarına göre köşebentler n uçlarında kenarlarında ve cıvata merkezler arasında bulunması gerekl en küçük uzaklıklar
Ç zelge-15‘de göster lm şt r.
Dem r d reklerde kullanılan köşebent ve levhalardak del kler, gereçler n dayanımını zayı atmayacak ve çıplak gözle görüleb len yırtılma, çatlama, ez lme ve çapak
oluşturmayacak b ç mde açılacaktır. Dem r d rekler n konsol ve traversler nde sürekl çekmeye zorlanan elemanlardak del kler n zımba le del nmes ne z n ver lmez.
Dem r d reklerde çapı 12 mm‘den küçük cıvata kullanılmamalı ve somunların gevşememes ç n gerekl önlemler alınmalıdır.
Ç zelge 15- Cıvata del k merkezler n n uçlara, kenarlara ve b rb rler ne olan en küçük uzaklıkları
Cıvata çapı (mm) 12 14 16 20 22 24 27 30
Kuvvet doğrultusundak del k 20 23 25 30 35 40 45 50

merkez n n uca olan uzaklığı
(mm)
Eklerde ve travers çek 25 30 35 40 45 50 55 65

elemanlarında del k
merkezler n n uca olan
uzaklığı (mm)
Kuvvet doğrultusuna d k 16 18 20 25 27 30 34 38
doğrultuda del k merkez n n
kenara olan uzaklığı (mm)
Cıvata merkezler arasındak 35 40 44 54 59 64 70 80

uzaklığı (mm)
En küçük köşebent kenarı 35 40 45 60 65 70 75 80

(mm)
16 ve 17 no‘lu ç zelgelerde
() = lb/ , = (I/F)üssü1/2‘d r.
Burada,
lb: Burkulma uzunluğu (cm) (d kmeler ç n ld, çaprazlar ç n lc)
F : Dolu elemanların kes t (cm2),
: atalet yarıçapı (cm),
I : dolu elemanın hesaplarda kullanılacak atalet moment (cm4),
() = Varsayılan bası emn yet ger lmes /Elemanın güvenle taşıyab leceğ
burkulma ger lmes .
Beton D rekler
Madde 53-a) Enerj let m ve dağıtım tes sler nde;
1) Betonarme d rekler:
- Savurmalı (santr füjlü)
- T treş ml t plerde kullanılab l r.
2) Ön ger l ml beton d rekler:
- Savurmalı (santr füjlü),
- T treş ml t plerde,
kullanılab l r.
Ç zelge-16 () nar nl k değerler ne göre () burkulma katsayıları
(St 37 ç n)
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|() |0 |1 |2 |3 |4 |5 |6 |7 |8 |9 |() |
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
| 20| 1,04|1,04|1,05|1,05| 1,06| 1,06| 1,06| 1,07| 1,07| 1,08| 20|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
| 30| 1,08|1,09|1,09|1,10| 1,10| 1,11| 1,11| 1,12| 1,13| 1,13| 30|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
| 40| 1,14|1,14|1,15|1,16| 1,16| 1,17| 1,18| 1,19| 1,19| 1,20| 40|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
| 50| 1,21|1,22|1,23|1,23| 1,24| 1,25| 1,26| 1,27| 1,28| 1,29| 50|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
| 60| 1,30|1,31|1,32|1,33| 1,34| 1,35| 1,36| 1,36| 1,39| 1,40| 60|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
| 70| 1,41|1,42|1,44|1,45| 1,46| 1,48| 1,49| 1,50| 1,52| 1,53| 70|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
| 80| 1,55|1,56|1,58|1,59| 1,61| 1,62| 1,64| 1,66| 1,68| 1,69| 80|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
| 90| 1,71|1,73|1,74|1,76| 1,78| 1,80| 1,82| 1,84| 1,86| 1,88| 90|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|100| 1,90|1,93|1,94|1,96| 1,98| 2,00| 2,02| 2,05| 2,07| 2,09|100|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|110| 2,11|2,14|2,16|2,18| 2,21| 2,23| 2,27| 2,31| 2,35| 2,39|110|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|120| 2,43|2,47|2,51|2,55| 2,60| 2,64| 2,68| 2,72| 2,77| 2,81|120|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|130| 2,85|2,90|2,94|2,99| 3,03| 3,08| 3,12| 3,17| 3,22| 3,26|130|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|140| 3,31|3,36|3,41|3,45| 3,50| 3,55| 3,60| 3,65| 3,70| 3,75|140|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|150| 3,80|3,85|3,90|3,95| 4,00| 4,06| 4,11| 4,16| 4,22| 4,27|150|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|160| 4,32|4,38|2,43|4,49| 4,54| 4,60| 4,65| 4,71| 4,77| 4,82|160|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|170| 4,88|4,94|5,00|5,05| 5,11| 5,17| 5,23| 5,29| 5,35| 5,41|170|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|180| 5,47|5,53|5,59|5,66| 5,72| 5,78| 5,84| 5,91| 5,97| 6,03|180|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|190| 6,10|6,16|6,23|6,29| 6,36| 6,42| 6,49| 6,55| 6,62| 6,69|190|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|200| 6,75|6,82|6,89|6,96| 7,03| 7,10| 7,17| 7,24| 7,31| 7,38|200|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|210| 7,45|7,52|7,59|7,66| 7,73| 7,81| 7,88| 7,95| 8,03| 8,10|210|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|220| 8,17|8,25|8,32|8,40| 8,47| 8,55| 8,63| 8,70| 8,78| 8,86|220|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|230| 8,93|9,01|9,09|9,17| 9,25| 9,33| 9,41| 9,49| 9,57| 9,65|230|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|240| 9,73|9,81|9,89|9,97|10,05|10,14|10,22|10,30|10,39|10,47|240|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|250|10,55| -| -| -| -| -| -| -| -| -|250|
+---+-----+----+----+----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
b) Beton d rekler n hesaplanmasında çel ğ n akma ger lmes ne göre emn yet katsayısı 1,5 ‘dan, kırılma deney nde se kırılma emn yet katsayısı 2‘den az olmayacaktır.
Beton d rekler n ve traversler n n hesabında ve yapımında yürürlüktek Türk Standartları uygulanacaktır. Bu standartların kapsamadığı konular olursa, lg l d ğer yabancı
standartlara uyulacaktır. Bu durumda ş sah b , hang standarta uyulacağını tekn k şartnames nde bel rtecekt r.
Not: Kompoz t d rekler n emn yet katsayıları beton d reklerdek g b olacaktır.
Ağaç d rekler
Madde 54-a) Üç yıldan fazla kullanılacak ağaç d reğ n tümü çürümeye karşı etk l şek lde (emprenye vb.) korunmalıdır.
b) Ağaç d rekler n tepes yağmur sularının çürütücü etk s ne karşı etk l b ç mde korunmalıdır. Ç ft ve A t p ağaç d reklerde bağlantılar yağmur sularının b r kmes n önleyecek
b ç mde yapılmalıdır.
c) Ağaç d rek malzemeler ç n z n ver len ger lmeler Ç zelge-18‘de göster lm şt r.
d) A t p d reklerde burkulma uzunluğunun ortasındak kes tte atalet moment en az:
I = n.5.P.l2 (cm4) olmalıdır.
Yalnız sert ağaçlarda I = n.3.P.lüssü2 (cm4) alınab l r.
Burada;
P: Bası kuvvet (ton), l: Burkulma uzunluğu (m)
n: Burkulma emn yet katsayısı olup, n = 4 alınacaktır.
Ç zelge-17 () nar nl k değerler ne göre () burkulma katsayıları
(St 52 ç n)
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|() |0 |1 |2 |3 |4 |5 |6 |7 |8 |9 |() |
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
| 20| 1,06| 1,06| 1,07| 1,07| 1,08| 1,08| 1,09| 1,09| 1,10| 1,11| 20|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
| 30| 1,11| 1,12| 1,12| 1,13| 1,14| 1,15| 1,15| 1,16| 1,17| 1,18| 30|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
| 40| 1,19| 1,19| 1,20| 1,21| 1,22| 1,23| 1,24| 1,25| 1,26| 1,27| 40|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
| 50| 1,28| 1,30| 1,31| 1,32| 1,33| 1,35| 1,36| 1,37| 1,39| 1,40| 50|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
| 60| 1,41| 1,43| 1,44| 1,46| 1,48| 1,49| 1,51| 1,53| 1,54| 1,56| 60|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
| 70| 1,58| 1,60| 1,62| 1,64| 1,66| 1,68| 1,70| 1,72| 1,74| 1,77| 70|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
| 80| 1,79| 1,81| 1,83| 1,86| 1,88| 1,91| 1,93| 1,95| 1,98| 2,01| 80|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
| 90| 2,05| 2,10| 2,14| 2,19| 2,24| 2,29| 2,33| 2,38| 2,43| 2,48| 90|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|100| 2,53| 2,58| 2,64| 2,69| 2,74| 2,79| 2,85| 2,90| 2,95| 3,01|100|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|110| 3,06| 3,12| 3,18| 3,23| 3,29| 3,35| 3,41| 3,47| 3,53| 3,59|110|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|120| 3,65| 3,71| 3,77| 3,83| 3,89| 3,96| 4,02| 4,09| 4,15| 4,22|120|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|130| 4,28| 4,35| 4,41| 4,48| 4,55| 4,62| 4,69| 4,75| 4,82| 4,89|130|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|140| 4,96| 5,04| 5,11| 5,18| 5,25| 5,33| 5,40| 5,47| 5,55| 5,62|140|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|150| 5,70| 5,78| 5,86| 5,93| 6,01| 6,09| 6,16| 6,24| 6,32| 6,40|150|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|160| 6,48| 6,57| 6,65| 6,73| 6,81| 6,90| 6,98| 7,06| 7,15| 7,23|160|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|170| 7,32| 7,41| 7,49| 7,58| 7,67| 7,76| 7,85| 7,94| 8,03| 8,12|170|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|180| 8,21| 8,30| 8,39| 8,48| 8,58| 8,67| 8,76| 8,86| 8,95| 9,05|180|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|190| 9,14| 9,24| 9,34| 9,44| 9,53| 9,63| 9,73| 9,83| 9,93|10,03|190|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|200|10,13|10,23|10,34|10,44|10,54|10,65|10,75|10,85|10,96|11,06|200|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|210|11,17|11,28|11,38|11,49|11,60|11,71|11,82|11,93|12,04|12,15|210|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|220|12,26|12,37|12,48|12,60|12,71|12,82|12,94|13,05|13,17|13,28|220|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|230|13,40|13,52|13,63|13,75|13,87|13,99|14,11|14,23|14,35|14,47|230|
+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
|240|14,59|14,71|14,83|14,96|15,08|15,20|15,33|15,45|15,58|15,71|240|+---+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+|250|15,83| -| -| -| -| -| -| -| -| -|250|+---+-----+---
--+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+---+
Ç zelge- 18 Ağaç malzemeler ç n z n ver len ger lmeler
AĞAÇ CİNSİ
Eğ lme ger lmes kg/cm2
Çek ger lmes kg/cm2
Bası ger lmes kg/cm2
Kesme ger lmes kg/cm2
Çamg ller
1. L f doğrultusunda
2. L fe d k doğrultuda145---145---110351830Sert ağaçlar
1. L f doğrultusunda
2. L fe d k doğrultuda190----190----120502040
Not: Burada çamg ller ç n 500 kg/cm2, sert ağaç ç n 800 kg/cm2‘l k kırılma dayanımı varsayılmıştır. Çamg ller ve sert ağaçlar dışında d rekler kullanılmak stend ğ nde çek
ger lmes ç n emn yet katsayısı 4 olacaktır.Toprağa gömülü d reklerde burkulma uzunluğu, d reğ n ortasındak takoz ya da saplamadan, gömülme der nl ğ n n yarısına kadar
olan uzaklıktır.
e) Ç ft d rekler uygun b ç mde b rb r ne bağlanacaktır. Takozla b rb r ne bağlanacak ç ft d rekler bütün uzunlukları boyunca en az 4-6 takoz le donatılacak ve cıvatalarla
v dalanacaktır.
f) Zorunlu haller dışında, ormanlık alanlarda ağaç d rek kullanılmamalıdır.
D rek lenteler
Madde 55-a) Lente halatı olarak sıcak galvan zl , ç nde l bölüm bulunmayan çel k halatlar kullanılacaktır.
b) Çel k lente halatının kuramsal (teor k) kopma emn yet 2,5‘dan küçük olmamalıdır. Ancak hesap sonucu ne olursa olsun lenten n zem n üzer nde bulunan bölümünün kes t
25 mm2‘den, zem n ç nde kalan bölümünün kes t se 50 mm2‘den az olmayacaktır. Zem ne g ren bölüm, çapı en az 10 mm. olan yuvarlak dem rden de olab l r.
c) Lente bağlantı parçalarında etk n kopma ya da kayma yükü, halatın maruz kalacağı maks mum yükün 2,25 katından küçük olamaz.
d) Lente halatları tekrar ger lmey sağlayacak düzenlerle donatılacaktır. Bu düzenler yerden ulaşılab lecek yüksekl kte bulunacaktır.
e) Bağlantı parçaları çözülmeye karşı güvenl k altına alınmalıdır.
f) Lenteler ancak zarar görmeyecekler ve traf ğ güçleşt rmeyecek yerlerde kullanılır.
g) Lenteler bağlandıkları d rektek letkenler n fazlar arası anma ger l m n n en az k katına eş t kuruda atlama ve b r katına eş t yaşta atlama ger l m değer olan zolatörler le
yalıtılmalıdır. İzolatörler n mekan k dayanımı, en az lenten n dayanımı kadar olmalıdır. İzolatörün tesp t ed ld ğ yer, üzer nden geçen letkenler n yatay zdüşümler n n açığında
kalmalıdır. İzolatörün yerden yüksekl ğ en az 2,40 m. olmalıdır.Lenteler; topraklanmış veya ağaç d rekl alçak ger l m hatlarının en alt letkenler n n en az 50 cm. altında
bağlanmış se yalıtılmayab l r.
Temeller
Madde 56-a) Temeller n boyutlandırılması:D rekler, devr lmeye karşı güvenl k bakımından 49 uncu maddede bel rt len yüklenme varsayımlarındak koşulların en ağırına göre
hesaplanacaktır. Temel hesaplarında mutlaka d rek tasarımına esas olan emn yet değerler n n üzer nde b r emn yet sağlanacaktır. D rek temeller n n hesaplanmasında çeş tl
topraklar ç n Ç zelge-19‘dak değerler kullanılacaktır.
b) D rekler n temel ç nde kalan bölümünün korunması:
1) Dem r d reklerde toprak ç nde kalan metal bölümler n korozyon ve çürümeye karşı korunması ç n gerekl önlemler alınacaktır. Beton temell dem r d reklerde beton ç nde
kalan parçaların korunması ç n önlem gerekmez.
2) Ağaç d rekler n toprak ç nde kalacak bölümü en az aşağıdak uzunluklarda olacaktır.Zem nden başlayarak yüksekl ğ 8 m‘ye kadar olan d reklerde 130 cm, 8 m‘y geçen her
b r metre ç n bu uzunluğa 10 cm eklenecekt r. Ağaç d rekler yerel koşullarda d kkate alınarak çepeçevre taşlarla tutturulmalıdır.
Ç zelge-19
D rek temeller n n hesaplanmasında kullanılacak zem n karakter st kler
Zem n c ns 1,5m. der nl ktek zem n emn yet ger lmes kg/cm2
Toprak yoğunluğu kg/m3İçsel sürtünme açısı Derece Toprak şev açısı Derece Dolma toprak, doğal olarak 0,616003230
Yapışkan olmayan toprak: nce ve orta r l kte kum 118003030İr kumlu, danel toprak (1-3mm.) -190034281/3‘ü çakıl olan çakıllı kum1,618003030
Yuvarlak çakıl 219003030
Kesk n kenarlı balast 218003627
Yapışkan toprak, balçık, k l120002532
Ağaç d rekler n temel ç nde kalan bölümü le toprak üstündek yaklaşık 30 cm.‘ye kadar olan bölümünün, toprak çer s ndek suların etk s le çürümes n önlemek ç n gerekl
önlemler alınacaktır.
Bu önlemler d reğ n yukarıda anılan bölümler nde en az d reğ n üst bölümünün dayanıklılığını sağlayacak n tel kte olacaktır. Ağaç d rekler doğrudan doğruya beton ç ne
gömülemez.
3) Ç zelge-19‘dak değerler n geçerl olab lmes ç n, temel çukurlarının kusursuz b ç mde doldurulduğu ve sıkıştırıldığı varsayılmıştır.
4) Temelde su çıkarsa en elver şs z temel suyu düzey d kkate alınarak temel n taşıma kuvvet n n zayı aması hesaba katılacaktır.
5) Temel hesaplarında dem rs z betonun yoğunluğu en çok 2200 kg/m3, dem rl betonun yoğunluğu se 2400 kg/m3 alınacaktır.
Hava hatlarında topraklama
Madde 57- Hava hatlarının topraklamasında Elektr k Tes sler nde Topraklamalar Yönetmel ğ hükümler uygulanır.Yüksek Ger l m Hava hatlarında d rekler n tek tek
topraklanması hal nde, söz konusu yönetmel kte bel rt len toprak geç ş d renc elde ed lemed ğ takd rde toprak geç ş d renc n n bu değerde olmasını sağlayacak önlemler
alınmalıdır.
Kablolar
Madde 58- Bu Yönetmel ğ n kapsamına g ren tes slerde Türk Standartlarına uygun kablolar kullanılacaktır. Bunlar bulunmadığında Madde 1‘de bel rt len standartlara uygun
kablolar kullanılacaktır.
a) Kablo seç m :Kablo seç m nde aranılan ötek koşulların yanında aşağıdak ler de göz önünde bulundurulacaktır:
1) Anma ger l m :Kablolar ç n k anma ger l m kullanılır:U: Fazlar arası ger l m,U0: İletken le metal kılıf ya da toprak arasındak ger l m.
2) Yük akımı:Kablo kes tler , yük akımına bağlı olarak çeş tl kablo t pler ne, döşeme durumlarına ve ortam koşullarına göre standartlarda bel rt len ya da yapımcılar tarafından
b ld r len yükleme durumlarına göre bel rlen r.Kablo kes t n n bel rlenmes nde göz önünde bulundurulacak koşullardan bazıları aşağıdadır:- Gelecekte yük artışları- İz n ver len
letken sıcaklığı (sürekl kullanmadak letken sıcaklığı,seç len kablo t p ç n bel rt len değerlerden büyük olmamalıdır.)- Kabloda oluşan ısının dışarıya atılmasında etk l olan
ortam koşulları(toprağın ısıl d renc vb.)- Kablonun tek ya da çok damarlı oluşu- Kablonun havada ya da yeraltında döşenm ş olması- Kablonun döşenme yöntem - Özgül ısı
dayanımıBu hesapların yapılmasında lg l standardlarda yer alan kablolarla lg l ç zelgelerden yararlanılacaktır.
3) Kısa devre dayanımı:Kablolar kullanılacakları şebekelerde oluşacak kısa devre akımlarına dayanmalıdır. Kabloların kısa devre dayanıklılığı hesapla göster lmel d r. kısa devre
sonucunda kablo letken sıcaklığı PVC yalıtkanlı kablolarda en çok 160øC, XLPE yalıtkanlı kablolarda en çok 250øC olacaktır.Özell kle tek damarlı kablolarda kablo tutturma
parçaları, kısa devren n neden olacağı kuvvetlere dayanacak boyutta seç lmel ve aralarında yeterl açıklık olmalıdır.
4) Ger l m düşümü:Kabloların ger l m düşümü hesaplanırken om k d rençten başka endükt f empedans da gözönüne alınmalıdır.Ger l m düşümü nd r c trafo merkezler n n
sekonder nden t baren yüksek ger l m dağıtım şebekeler nde %7‘y aşmamalıdır. Ancak r ng şebekeler ç n ayrıca arıza haller nde r ng n tek tara ı beslenmes durumu ç n
ger l m düşümü tahk kler yapılmalıdır. Bu durumda ger l m düşümü %10‘u aşmamalıdır.Alçak ger l m tes sler nde ger l m düşümü %5‘ aşmamalıdır. Kend transformatörü
bulunan tes slerde, transformatörler n AG çıkışından t baren ger l m düşümü bakımından en kr t k durumda olan tüket c ye kadar olan toplam ger l m düşümü aydınlatma
tes sler nde %6,5, motor yükler nde %8‘ aşmamalıdır. R ng olması hal nde yüksek ger l m ç n yukarıdak açıklamalar aynen geçerl d r.
5) Etk n güç kaybı:Kablo kes t madde 58-a/2, 3 ve 4‘de bel rt len yöntemlere göre hesaplanacak en büyük kes te uygun olarak seç l r. Ancak hat kayıpları da göz önüne alınarak
daha büyük kes tl (ekonom k kes t) kablolar kullanılab l r. Öneml kablo hatlarında ekonom k hesap, kablo mal yet , hat kayıpları, yıllık kullanma süres , enerj f yatı, reel fa z,
amort sman süres göz önüne alınarak yapılmalıdır. Bu durumda ekonom k kes te çıkılması tavs ye ed l r.
6) D elektr k kaybı:Özell kle yüksek ger l ml ve uzun kablolar kullanıldığında özel koşullar dışında d elektr k kaybı düşük olan kablolar (XLPE g b ) seç lmel d r.
7) Mekan k koşullar:Kablo kullanılacağı yerdek mekan k koşullar göz önünde bulundurularak seç lmel d r. Mekan k zorlanma olan yerlerde, buna dayanıklı kablo c nsler
seç lmel d r. Örneğ n çek ye çalışan kabloların zırhı olmalı, eğ ml yerlerde ve ek kutularının yakınında, çek kuvvet n taşıyan kelepçelerle tutturulmalıdır.Toprağa doğrudan
gömülü kabloların çel k zırhlı olması tavs ye ed l r. Çel k zırhsız kabloların yeraltında beton kanallar, beton büzler veya beton muhafaza ç ne alınmış PVC borular ç nde
kullanılması tavs ye ed l r.
8) K myasal etk ler ve dış etk ler:Kablolar döşend kler yerlerdek k myasal etk lere, su, rutubet ve hava koşulları le ötek çevre etk ler ne dayanacak t pte seç lmel d r.
9) Kablolar şletme koşullarına uygun t pte seç lmel d r.
10) Yer durumu:Kablolar döşenecekler yerler n özell kler ne uygun t pte seç lmel d r. İnsanların yoğun bulunduğu, pan ğ n yaşanab leceğ tüm yapılar, yüksek katlı b nalar,
hastaneler, tüneller, t yatrolar, okullar, alış-ver ş merkezler g b yapı ve yerlerde yangın anında az duman çıkaran, halojens z özell kl kablolar kullanılmalıdır.
b) Kabloların döşenmes :
1) Yer altı kablolarının döşend kler yerler k myasal, mekan k ve ısıl etk lerden olab ld ğ nce uzak yada bunlara karşı korunmuş olmalıdır.
2) Kablo ve çevres n yangın tehl kes nden korumak ve yangının yayılmasını önlemek ç n kablolar yanıcı maddeler üzer ne döşenmemel d r. Kabloların varsa jüt tabakaları
soyulmalıdır.
3) Yapı g r şler nde kablolar boru ç ne alınmalı, kablo le boru arasındak boşluk elast k s l kon yada benzer b r madde le doldurulmalıdır. Bu amaçla ç mento kullanılamaz.
Mekan k darbeler n oluşab leceğ durumlarda çel k borular kullanılmalıdır. Çel k borular nerede kullanılırsa kullanılsın üç faz aynı borudan geç r lmel d r. Tek damar olması
durumunda ant manyet k malzeme kullanılmalıdır.
4) Y.G. kablolarına dah lde ve har çte kablo başlığı yapılacaktır. Kablo başlıkları, kabloya su, nem g rmes n önleyecek şek lde olmalıdır. AG kablolarda su g rmes n önleyecek
tedb rler n alınması durumunda kablo başlığı kullanılmayab l r.
5) Kablo ekler mutlaka özel ek aksesuarları veya ek kutularında yapılmalıdır. Ekler, mekan k bakımdan güven l r, ç ne su ve nem sızmasını önlemel ve y b r elektr k
letkenl ğ n sağlamalıdır. Ekler tes s ed ld ğ yere uygun t pte seç lmel d r.
6) Kabloların koruyucu kılı arı yada yalıtkanları bulundukları yerlerde zorlanmamalı ve zedelenmemel d r. Kablolar gerekt ğ nde koruyucu büz yada borular ç ne alınmalıdır.
7) Tek damarlı kabloların tesp t nde kullanılan elemanlar manyet k halka oluşturmamalıdır.
8) Tek damarlı s stemden oluşan beslenmelerde tek sıra yerleşme düzen nde damarlar, L1 L2 L3 L3 L2 L1 L1 L2 L3 L3 L2 L1 şekl nde, b rden fazla katlı yerleşmede, katlar
arasında en az 20 cm olmak koşuluyla1. kat 2. katL1 L2 L3 L3 L2 L1L1 L2 L3 L3 L2 L1L1 L2 L3 L3 L2 L1şekl nde olmalıdır.Bu beslemelerde aynı faz kes nl kle yan yana tes s
ed lmemel d r, başka b r dey şle L1L1L1, L2L2L2, L3L3L3 düzen şekl nde yapılmamalıdır. S stemler arasında en az b r kablo çapı kadar aralık olmalıdır. Ayrıca tüm s stemler n
uzunluğu yaklaşık eş t olmalıdır.
9) Kabloların en küçük kıvrılma yarıçapı, D kablonun dış çapı olmak üzere Ç zelge-20 dek g b olmalıdır.
Ç zelge-20 Kablolarda en küçük kıvrılma yarıçapı
Kablo damar Sayısı
Kablo kıvrılma yarıçapı (R)XLPE VE PVC Yalıtkanlı A.G.XLPE ve PVC Yalıtkanlı Y.G.Zırhlı KablolarÜç damarlı12 x D 15 x D 15 x D B r damarlı15 x D 15 x D 15 x D
10) Döşeme sırasında kabloyu çekmek ç n bütün letkenler b r araya get r l p çekme klemens le b rb r ne bağlanmalıdır. En büyük çekme ger lmes bakır letkenler ç n 5
kg/mm2, alüm nyum letkenler ç n 3 kg/mm2 y geçmemel d r.
11) Yeraltına döşenecek kablolar, sokak ve alanlarda en az 80 cm der nl ğe gömülmel d r. Bu yerler n dışında en az 60 cm olmalıdır. Bu der nl k zorunlu durumlarda özel
koruyucu önlemler alınarak 20 cm dolaylarında azaltılab l r.
12) Açık havada döşenen kablolar olab ld ğ nce güneş ışınlarının etk ler nden korunmalıdır.
13) Kablolar duruma göre toprak ç ne, kablo kanallarına yada duvarlara tutturulan del kl tavalara veya merd ven ra ara döşenmel d r. Del ks z yapılmış tavalarla kablo
döşenmes tavs ye ed lmez. Toprak ç ne yerleşt r len kabloların altında ve üstünde yaklaşık 10 cm kalınlıkta elenm ş kum bulunmalıdır. Kablonun üzer ndek kumun üzer ne ve
aynı kanala döşenen AG ve YG kabloları arasına tüm kablo boyunca dolu tuğla veya en az 6 cm kalınlıkta beton plaka veya plast k vb. malzemelerden yapılmış koruyucu
elemanlar yerleşt r lmel d r. Böylece çukuru açan şç ler n kazma darbeler nden kablo korunmalı ve orada kablo bulunduğu önceden anlaşılmalıdır. Bu koruyucunun yaklaşık
30 cm üzer ne se en az 10 cm gen şl ğ nde pol et lenden yapılmış uyarı şer d konulmalıdır.
14) B r enerj kablosu le başka b r enerj kablosu yada kumanda kablosu arasındak en küçük açıklık 7 cm‘den az olmamak koşulu le kablo çapı kadar olmalıdır. Kumanda
kabloları arasında açıklık gerekmez.
15) B r enerj kablosu le telekomün kasyon, dem ryolu, otoyol vb. le lg l kabloların b rb rler ne yaklaşmaları yada b rb rler n kesmeler durumunda aralarındak açıklık en az
30 cm. olmalıdır. Bu açıklık daha küçük olduğunda kablolar yanmayan gereçlerden yapılan levha, yarım büz yada borularla korunmalıdır.
16) Dem ryolu, su kanalı ve üzer nden taşıt aracı geçen yolların altından geç r lecek kablolar çel k, HDPE yada beton muhafazalı PVC borular veya beton kablo kanallarının
ç ne döşenmel d r. Bu boru ve kanalların üst kenarları, ray alt kenarlarından ve yol yüzeyler nden en az 1 m aşağıda olmalıdır.
c) Kabloların korunması:Kablolar aşırı ger l mlere karşı uçlarına konacak parafudrlarla korunab l r.
d) Kabloların topraklanması:Kabloların topraklanması ç n Elektr k Tes sler nde Topraklamalar Yönetmel ğ ‘ndek hükümler uygulanır.
e) Kablo yerler n n şaretlenmes :
Kablo tes sler bulunan kuruluşlar, bunların yerler n tam olarak şaretleyerek bu kabloların geç ş güzergahlarını gösteren planları, beled ye ve mücav r alan sınırları ç nde lg l
beled yelere, d ğer yerlerde de lg l mülk dare am rl kler ne vermel d r. Yer altı kablo güzergahları kaplamasız yerlerde şaretl beton kazıklarla, kaplamalı yerlerde oyulmuş
şaretlerle bel rt lmel d r. Şöyle k güzergahı görünmeyen kablolar (mesela hendek ç ndek ler), kablo güzergahı ve n tel ğ anlaşılacak şek lde şaretlenmel d r.Bu çerçevede
düz güzergah maks mum 100 m‘de b r, ek ve branşman yerler dönüş noktaları vb. yanılgıyı önleyecek şek lde şaretlenmel d r. Bu şaretler yer ne göre beton kazık, p r nç veya
döküm levha yada kaldırım kaplamasında oyulmak suret yle yapılmalıdır.
f) Kablo renk kodları TS 6429 standartına uygun olacaktır.
YEDİNCİ BÖLÜM
İşletme Güvenl ğ ne İl şk n Hükümler
Kuvvetl akım tes sler ne g rmek
Madde 59- Kuvvetl akım tes sler ne meslekten olmayan k mseler n g rmes ne ve özel gereçler olmadan bunlara dokunulmasına z n ver lmez. Ayrıca tes sler n g r ş nde
şletme personel ç n gerekl ş güvenl ğ malzemeler her zaman hazır bulundurulacaktır.Bu tes slere herhang b r nedenle geç c olarak herkes n g rmes ne z n ver l rse,
meslekten olmayanların, tehl keye uğramasını önleyecek önlemler alınacaktır.Kuvvetl akım tes sler ne g r lmes z yaretç ler ç n tehl kel olacaksa bunların ancak şletme
tarafından özel olarak görevlend r lm ş olan ve tes sler tanıyan b r k msen n gözet m altında küçük topluluklar hal nde g rmes ne z n ver l r.
Kuvvetl akım tes sler nde çalışmak
Madde 60- Tüm yüksek ger l ml kuvvetl akım tes sler nde tekn k konulardan sorumlu elektr k mühend s olmalıdır. 154 kV ve daha büyük kuvvetl akım tes sler nde (uzaktan
kumanda ed len TM ler har ç) şletme sorumlusu olarak en az b r elektr k mühend s bulundurulmalıdır. Bu Mühend s n ş güvenl ğ ve ş emn yet açısından sorumluluğu,
tes ste uyulması gereken ş güvenl ğ yöntemler n tesp t etmek, emn yetl b r şletme ç n uyulması gerekl kuralları bel rlemek ve gerekl araç gereçler tesp t ederek söz
konusu kurallara uyulması yönünde denetlemeler yapmaktır. Kuvvetl akım tes sler nde yapım, bakım ve şletme esnasında ş yapan elemanın k ş sel hatalarından oluşacak
kazalarda bu mühend se hukuk sorumluluk yüklenemez.Yeterl güvenl k önlemler alınmadan ve özel araçlar kullanılmadan yüksek ger l m altında h çb r şek lde çalışma
yapılamaz.Kuvvetl akım tes sler nde yüksek ger l m altında ancak Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığı‘nca yetk lend r lm ş olan kurum ve kuruluşlar tarafından bu amaçla
açılmış olan eğ t m kurslarını b t rerek "Kuvvetl Akım Tes sler ‘nde Yüksek Ger l m Altında Çalışma İz n Belges " alan elektr kle lg l fen adamları ya da b r mühend s n
sorumluluğu ve gözet m altında olmak üzere ötek görevl ler çalışma yapab l r. Yeterl elektr k b lg s olmayank mseler yardımcı olarak çalıştırılacaksa bunlara önceden lg l
kuruluşlar tarafından hazırlanan gerekl yönergeler ver lecek ve açıklamalar yapılacaktır.Müşterek d reklerde alçak ger l ml bölümlerde çalışma yapılacağında yüksek ger l ml
hattın ger l m mutlaka kes lecekt r.Ger l m altında olmayan tes s bölümler nde çalışılacağında ger l m altında bulunan ötek bölümler neden yle çalışanların her hang b r
tehl keye uğramaması ç n gerekl önlemler alınacaktır.61 nc maddedek ler n dışında örneğ n şu önlemler alınab l r:- Ger l m altındak tes s bölümler n n kapatılması ya da
yalıtkan b r kılı a örtülmes ,- Çalışma sırasında sürekl gözet m,- Çalışma yapılan yer n b r engelle çevr lmes . Ancak, bu durumda aygıtlarla tehl kes z ve serbest olarak hareket
ed leb lmel d r.
Çalışanların güvenl ğ n sağlamak ç n alınacak önlemler
Madde 61- İşletme sorumluları genell kle yapılacak şler ç n görevlend r len k ş lere ş n süres , yer , c ns ve önem ne l şk n yazılı yönergeler vereceklerd r.Aşağıdak
durumlarda yazılı yönergeler ver lmeyeb l r:
1) İş yapmakla görevlend r len k mseler n yeterl tekn k b lg ve görgüsü varsa, kend s ve yardımcıları ç n gerekl güvenl k önlemler n kend sorumluluğu altına alab l rse,
2) İşletme sorumlusu tüm devre açma ve kapama şler n kend s yapar ya da gözet m altında yaptırır ve yapılan şler kend denetlerse.Sözlü olarak ya da telefonla ver len
em rler, bu emr alan k mseye tekrar ett r lecekt r.İlg l ler n saatler b rb r ne göre tam olarak ayarlanmalı ve ek güvenl k önlem olarak şe başlarken ger l m n kaldırılması ve ş
b tt kten sonra ger l m n uygulanması sırasında yeterl süre bırakılmalıdır.Kuvvetl akım tes sler nde yapılacak bakım-onarım çalışmaları sırasında çalışanların hayatının
korunması açısından mutlaka alınması gereken önlemler aşağıda açıklanmıştır:
a) Ger l m n kes lmes :Bakım ve onarım yapılacak yere enerj sağlayan tüm kes c ler n açılması ve bunlara a t ayırıcılar le ayırma şlem n n emn yet altına alınması gerek r.
b) Tekrar ger l m ver lmes n n önlenmes Ger l m n kes lmes ç n açılmış olan kes c ve ayırıcıların b r başkası tarafından yanlışlıkla kapatılmasını önlemek üzere gerekl
önlemler n alınmış olması gerek r. Bu maksatla, bu aygıtların varsa tahr k ve kumanda k l tleme düzenler k l tleneb lmel , aygıtların üzer ne "kapamak yasaktır", "hat üzer nde
çalışılıyor" g b yazılar asılmalıdır.Bu önlemler, örneğ n kes c ler n kapanmasını önley c anahtarlı k l tleme düzen n n anahtarının yetk l k ş tarafından alınması le de daha
em n şek lde sağlanab l r.B r çalışma yer b rden fazla noktadan beslen yorsa, (a) ve (b) bentler nde bel rt len önlemler her besleme noktası ç n uygulanacaktır.
c) Çalışılacak yerde ger l m olmadığının kontrolu:Tes sler n b r bölümünde çalışma yapmak ç n ger l m n kaldırılması gerek yorsa, devre kapama ve açmalarının bel rl b r
zamanda yapılacağını b ld rmek yeterl değ ld r. Çalışılacak yer besleyen tüm kes c ler n açılmış olmasına rağmen söz konusu tes s bölümünün ger l m altında olup olmadığı
gerekl ölçü veya gösterge c hazları le denetlenmel ve denetleyen k mse ger l m olmadığı kanısına vardıktan sonra çalışmaya başlanmalıdır. Üzer nde çalışılacak b r tes s n
ger l m altında olmadığının saptanmasında, yalnız devres kes ld kten sonra ölçü aygıtlarının göstergeler n n ger g tmes , anahtarı kapatılan lambaların sönmes , ya da
transformatör gürültüler n n kes lmes g b özell klere güven lmemel d r. İş b tt ğ nde çalışanların tehl keyle karşılaşmayacaklarına kes nl kle nanıldıktan sonra tes sler ger l m
altına alınmalıdır.
d) Çalışılan bölüme yakın yerlerde, şletme esnasında ger l m altında bulunması gerekl başka bölümler varsa, bu bölümlerdek ger l ml kısımlara dokunmayı önleyecek
önlemler alınmalıdır. Örneğ n b r anahtarlama hücres ç nde çalışılırken, kes c açıldığı halde, tes s n d ğer bölümler nde şletmeye devam ed ld ğ ç n, baralarda ger l m
bulunab l r. Bölmelend r lmem ş hücrelerde, hücre ç ne, hücre kapısı kapalı ken sokulmuş bulunan b r ayırma plakası le bu koruma önlem alınmış olmalıdır. Böyle b r önlem
alınamıyorsa, baraların ger l mler n n mutlaka kes lmes gerek r.Bara bölümü bölmelend r lm ş b r hücrede bu lave önleme gerek yoktur.
e) Kısa devre etme ve topraklama:Ger l m kes lm ş yüksek ger l m tes sler nde çalışılacaksa, çalışılacak bölüm önceden topraklanmış olan b r düzenek üzer nden kısa devre
ed lecekt r. İşletmeler n sorumlu k mseler , ş süres nce çalışanların tehl keyle karşılaşab leceğ h çb r devre kapama şlem yapılmamasını sağlayacaktır. Kısa devre ve
topraklama, ancak bütün çalışmalar b tt kten ve bunları yapanların heps ne haber ver ld ğ kes n olarak öğren ld kten sonra kaldırılab l r.Bağlama hücres ç nde çalışıldığında,
bu hücreler kablo çıkış veya bara topraklama ayırıcıları le donatılmış se, bu aygıtların kapatılması le stenen şart sağlanab l r.Çıkış hatlarının topraklanmasında kullanılan
topraklama donanımı hücre ç ndek ötek aygıtları topraklayamıyorsa, gerekt ğ nde topraklama ve kısa devre etme düzenler n bağlamak ç n hücrede ya da aygıtlar üzer nde
sab t bağlantı yapmaya uygun çıplak bölümler bırakılmalıdır.Topraklama düzenler , hücrelere g rmeden topraklama tes sler ne bağlanab lmel d r. Hücre kapısı bağlama
sırasında açık olab l r, ancak bu durumda kapının açılab lmes ç n mutlaka kes c n n açık olması şartı gerekl k l tlemelerle sağlanmış olmalıdır.Topraklama ve kısa devre etme
ş , çalışma yapılan yer n yakınında ve olab l rse burası le akım kaynakları arasında yapılacaktır. Topraklama ve kısa devre etme düzenler , yapılan çalışmalardan dolayı ve
çalışma süres nce h ç kaldırılmayacak b ç mde tes s ed lecekt r.B r elektr k enerj tes s nde, yukarıda bel rt len önlemler alınmadan h çb r bakım ve onarım çalışması
yapılmamalıdır. Bu şarta rağmen tes s n yapılacak şler sırasında ger l m n n kes lmes mkansız se, b r s şten sorumlu tutulan en az k k ş görevlend r lmel d r.Görevl lere
ver lecek donatım ve yönergeler
Madde 62- Kuvvetl akım tes sler nde çalışan görevl lere, çalıştığı kuruluş yada şletme tarafından yapacağı ş ve yükümlülükler konusunda b lg ver lecek ve gerekl
açıklamalar yapılacaktır. Geç c olarak ya da gözet m altında tehl kes z şlerde çalışanlara yapacakları şlere l şk n yönerge ver lmes gerek r.Yaptırılan ş, sağlık ve yaşam ç n
tehl kel se, ş yaptıran, çalışanları gerekl koruyucu malzemelerle donatmak zorundadır. Tes s n uygun noktalarında, kaza durumlarında gerekl olacak lk yardım malzemeler
ve kurtarma aygıtları her an güvenle kullanılab l r durumda hazır bulundurulacaktır.Çalışma konusunda ötek tes sler n sah pler le uyuşma
Madde 63- B r tes s n sah b başkalarının tes s ne zarar vereb lecek ya da onu tehl keye sokab lecek çalışmalar yaptırmak durumunda se; ya da bu çalışmalar sırasında kend
görevl ler ötek tes sler neden yle tehl keye uğrayacaksa, ötek tes s n sah pler ne önceden haber verecekt r. Bu durumda her türlü bozukluk ve tehl keler önlemek ç n gerekl
önlemler tara ar arasında karşılıklı anlaşma le alınacaktır. Bu türlü anlaşmalarda 61 nc madde hükümler ne uyulacaktır.Öneml tes s merkezler arasında let ş m (haberleşme)
bağlantıları
Madde 64- Öneml elektr k üret m ve dağıtım tes sler her an genel ya da özel telefon let ş m tes sler aracılığı le b rb r ne bağlanacaktır.Hava hatlarını ger l m altına alma
b ld r m
Madde 65- Tes s b t r len hava hatlarına lk ger l m uygulanmasından en az üç gün önce yerel gereklere ve olanaklara göre aşağıdak b lg ler de kapsayan b ld r ler
yayınlanacaktır:- Hava hattının yer ,- Hava hattının ger l m ,- Doğab lecek tehl keler,- Hat dolayında bulunanların d kkat edeceğ konular.Bu konuda Elektr k Tes sler Kabul
Yönetmel ğ ‘nde yer alan d ğer hükümlere de uyulur.Hava hatları letkenler nde yapılacak değ ş kl kler
Madde 66- B r hava hattında letkenler n kes t n n arttırılması ya da hatta yen letkenler n çek lmes durumlarında d rekler n ve temeller n n o sıradak gerçek dayanımlarının
artan yüke göre yeterl l ğ doğrulanacaktır.Kuvvetl akım tes sler n n denet m ve güvenl ğ
Madde 67-a) Hava hatlarının denet m :İşletme tarafından bel rl sürelerde hava hatları ve d rekler, topraklamalar dah l denetlenmel ve yoklanmalıdır. Yoklama ve bakımın
sonuçları düzenl olarak kayded lmel d r.
b) Hava hatları dışındak kuvvetl akım tes sler :İşletme tarafından tes s n özell kler göz önüne alınarak bel rl aralıklarla denetleme ve yoklamaların süres h ç b r zaman 2 yılı
geçmemel d r. Yoklama ve bakımların sonuçları düzenl olarak kayded lmel d r.Devre dışı ed len hatlar
Madde 68- Devre dışı ed len kullanılmayacak hatlar topraklanmalıdır.Uzun süre şletme dışında bırakılacak hava hatları ya tamamen sökülecek ya da şletmede bulunan hatlar
g b düzenl b ç mde bel rl sürede bakımı yapılacaktır.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Yürürlüğe İl şk n Hükümler
Yürürlükten kaldırılan yönetmel k
Madde 69- 21 Kasım 1978 tar h ve 16466 sayılı Resm Gazete‘de yayımlanan Elektr k Kuvvetl Akım Tes sler Yönetmel ğ yürürlükten kalkmıştır.
Yürürlük
Madde 70- Bu Yönetmel k yayımı tar h nde yürürlüğe g rer.YürütmeMadde 71- Bu Yönetmel k hükümler n Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanı yürütür.EK-
1***************************** BUZ YÜKÜ HARİTASI VARDIR ***
Oda a datlarınızı kred kartınızla güvenl b r ortamda ödeyeb l rs n z.

ÜYE HAKLARI VE GÜVENLİ AİDAT ÖDEME
COPYRIGHT © 2005-2018 TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI GENEL MERKEZİ

IHLAMUR SOKAK NO:10 KIZILAY/ANKARA
TEL: +90 (312) 425 32 72 (PBX) - FAKS: +90 (312) 417 38 18
D ğer b r mler n let ş m b lg ler ç n tıklayınız

Emo - Elektri̇k Kuvvetli̇ Akim Tesi̇sleri̇ Yönetmeli̇ği̇

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Emo - Elektri̇k Kuvvetli̇ Akim Tesi̇sleri̇ Yönetmeli̇ği̇

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

25.01.

2018 EMO - ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ

ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ

30.11.2000 tar h nde 24246 sayılı Resm Gazete‘de yayımlanarak yürürlüğe g rm şt r.

ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ

Amaç, Kapsam, Dayanak, Uygulama ve Tanımlar

Aşağıdak tes sler bu Yönetmel ğ n kapsamına g rmez:

- Elektr k İç Tes sler Yönetmel ğ kapsamındak tes sler,

- Elektr kle şleyen taşıtlara l şk n besleme ve cer hatları,

- Maden şletmeler ndek elektr k tes sler .

Çel şmeler durumunda sıralamaya göre öncel k ver l r.

6) Santral: Elektr k enerj s n n üret ld ğ tes slerd r.

7) Ağ (Enterkonnekte) şebeke: Santraller n b rb r le bağlantısını sağlayan gözlü şebeked r.

b) Elektr k tes sler nde aşırı ger l mlere l şk n tanımlar:

c) Hava hatlarına l şk n tanımlar:

15) Rüzgar açıklığı: D reğ n k yanındak açıklıkların ar tmet k ortalamasıdır.

17) Hava hattı çeş tler :

d) Kablo şebekeler le lg l tanımlar:

Kuvvetl akım tes sler n n güvenl ğ

Elektromanyet k alanlara karşı duyarlı tes sler n gözet lmes

Topraklamalar, Koruma Yöntemler , S gorta, M nyatür Kes c ve Kes c ler

Topraklamalar ve koruma yöntemler

1) İç aşırı ger l mlerde:

) Bu konuda bağlama tekn ğ le lg l olarak aşağıdak önlemler alınab l r:

) Yıldız noktası d rençs z topraklanan şebekelerde rezonans olayları oluşmaz.

2) Hava koşullarının etk s yle oluşan dış aşırı ger l mlerde:

3) Başka şebekeler n etk s le oluşan aşırı ger l mlerde:

) Yaklaşma alanlarında k şebeke arasında yeter derecede yalıtım sağlanması.

) Hatların b rb r ne yaklaşmalarına ve kes şmeler ne l şk n gerekler n yer ne get r lmes .

c) Aşırı akım etk ler ne karşı alınacak önlemler:

S gorta, m nyatür kes c ve kes c ler

Kuvvetl Akım Elektr k Aygıtları

Aygıtların ark ve kıvılcımlardan korunması

Aygıtların sürekl yük altında ısınması

Aygıtların ger l m altındak bölümler n n yalıtılması

Aygıtların koruyucu kutuları

(Not: Burada kutu kel mes mahfaza anlamında kullanılmaktadır.)

Açıktak tes slerde bu yüksekl k gerekt ğ kadar arttırılab l r.

Kes c , ayırıcı ve yük ayırıcılarının konumları

Özell kle son konumlar yanılmaya yer vermeyecek b ç mde şaretlenmel d r.

Yardımcı akım devreler n n aşırı akımlara karşı korunması

Aygıtların koruma topraklamasına bağlanması

Aygıtlar üzer ndek yazılar

Elektr k Tes sler

Tes sler n düzenlenmes

1) Elektr k akımının neden olduğu kazalarda yapılacak lk yardımla lg l yönergeler,

2) Tes s n bağlama şeması,

Yanab len gereçler

Yüksek ger l m tes sler n n bulunduğu yerler n başka şler ç n kullanılmaması

İşletme ve bakım aygıtları

Elektr k şletme aygıtlarının yerleşt r lmes ve korunması

Yalıtılmış yüksek ger l ml şletme aygıtlarında alçak ger l ml bölümler

Akümülatörler ve bulunduğu yerler n havalandırılması

Kurşun - as tl akümülatör odalarının özell kler

Kurşun - as tl akümülatör odalarında amonyak g b zararlı gazlar bulundurulmamalıdır.

Akümülatör bataryalarının yerleşt r lmes

Kurşun - as tl bataryalar aşağıdak g b yerleşt r leb l r:

Akümülatör bağlantı letkenler

Görevl ler n korunması

1) K br t - çakmak dah l ateş yakılmamalıdır,

2) Kıvılcım çıkaracak aletler kullanılmamalıdır,

3) Cep telefonları kapatılmalıdır,

5) İçer de b r km ş gaz varsa mahal hemen terk ed lmel d r,

6) Genel ve özel ş güvenl ğ tavs yeler ne uyulmalıdır.