FOTOVOLTAİK PANEL DİZİLERİNDE ARIZA TESPİTİ İÇİN
ÖLÇÜM SİSTEMİ TASARLANMASI
Ahmet Onur M.Hakan
KÖKSOY ÖZTÜRK HOCAOĞLU
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü
Elektronik Mühendisliği Bölümü
41400 Gebze,KOCAELİ
{akoksoy, onurozturk, hocaoglu}@gyte.edu.tr
ÖZET
Fosil yakıt rezervlerindeki azalma ve karbondioksit
salınımına getirilen kısıtlamalar insanoğlunu yenilenebilir
enerji kaynaklarına yönlendirmiştir. Güneş enerjisinden
elektrik enerjisi elde edilmesi yenilenebilir ve temiz olması
sebebiyle son yıllarda rağbet görmektedir. Fotovoltaik
panellerden oluşan bir dizide arızalı panelin ve yerinin
tespit edilebilmesi elektrik enerjisi üretiminin sürekliliğinin
sağlanması için önemlidir.
Bu çalışmada hareketli bir platform üzerine
yerleştirilmiş fotovoltaik panellerde oluşabilecek arızaların
türünün ve dizi üzerindeki yerinin belirlenmesi
amaçlanmıştır. Bu amaçla Akım Gerilim Ölçümü (IVM)
metodu kullanan mikroişlemci tabanlı güç hattı üzerinden
Çift Ton Çoklu Frekans (Dual Tone Multi Frequency -
DTMF) sinyalleri kullanarak haberleşme yeteneğine sahip
bir sistem tasarlanmış ve gerçeklenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Güneş Panelleri, I-V Ölçümü, Çift
Tonlu Çoklu Frekans Kodlaması (DTMF), Güç Hattı
üzerinden Veri İletimi
1.GİRİŞ
Fotovoltaik sistemlerde kayıpları azaltmak ve sistemin
ömrü boyunca elde edilecek enerjiyi azamiye çıkarabilmek
için arızalı modüllerin zamanında, hızlı ve pratik bir şekilde
belirlenebilmesi önemlidir.
Güneş enerjisi sistemlerinde arızalar ve bozulmalar
hücre, modül veya dizilerde gerçekleşebilir. Hücrelerde
meydana gelen performans düşüklüğü genel olarak fiziksel
zedelenme, su teması neticesinde paslanma veya kızılötesi,
ısıl baskı sonucu çıkış enerjisinin azalması şeklindedir.
Modüllerdeki arızalar ise çoğu zaman hücreler arasında
açık-kısa devre oluşması gibi bağlantı uyumsuzlukları ve
koruma kaplamasının özelliğini kaybetmesi gibi sorunlar
neticesinde ortaya çıkmaktadır. Güneş panelleri ile oluşmuş
dizilerde meydana gelen performans düşüklüğünün sebepleri
ise daha çeşitlidir. Modüller arasında açık-kısa devreler ya
da kurulum esnasında meydana gelen kablolama hataları
gibi bağlantı problemleri, modüller arasındaki parametre
uyumsuzlukları ve kısmi gölgelenme bu sorunların en
önemlileridir [1, 2].
Bu arızaları belirlemenin yöntemleri ise elektriksel, ısıl
ve görsel olarak üçe ayrılabilir. Görsel olarak arızalı hücreler
veya modüller yıpranmaları ya da soluk görüntüleriyle belli
olabilmektedir. Termal yöntemler ise aşırı ısınmanın ya da
geçiş (by-pass) diyotunun parlaklığının ayırt edilmesidir. En
etkili termal yöntem termal kameralardır [1, 2].
Elektriksel yöntemler ise sistemin bir noktasına
uygulanan giriş sinyali ve empedans uyuşmazlığı nedeniyle
değişerek geri dönen sinyal karşılaştırıldığı, Yüksek Frekans
Ölçümü olarak da sınıflandırılan Zaman Uzayı
Reflektometrisi (Time Domain Reflectometry, TDR)
127
Özge A.Güven
DOĞAN PADO
Mercedes-Benz Türk A.Ş.
Mercedes Bulvarı No. 5
34500 Esenyurt, İstanbul
{ozge.dogan, guven.pado}@daimler.com
[1, 2, 5, 6], hat uzunluğuyla doğru orantılı olarak değişen
toprak kapasitansının ölçümünü baz alan Toprak Kapasitansı
Ölçümü (Earth CapacitanceMeasurement, ECM) [5, 7],
daha çok transformatörlerde oluşan mekanik arızaların
tespitinde kullanılan ve transformatörleri güneş panellerinin
de modellendiği gibi direç, kapasitans ve bobin olarak
modelleyen Frekans Cevap Analizi (FrequencyResponse
Analysis FRA) ve 1960’lardan beri yaygın olarak kullanılan
Akım-Gerilim Ölçümü (I-V Measurement, IVM) [3, 4],
olarak tanıtılmıştır.
Bu çalışmada mobil araç üzerine montajlı bir
uygulamada bir arıza durumunda arıza türünün (açık devre,
kısa devre, gölgelenme) ve pozisyonunun belirlenmesini
amaçlayan I-V ölçüm temelli yönteme ilişkin sistem
elemanlarının tasarımı üzerinde çalışılmıştır. Tasarım
gerçeklenmiş, sisteme montajı yapılmış ve ölçümler
alınmaya başlamıştır.
2.SİSTEM MİMARİSİ
İzlenmesi planlanan fotovoltaik sistem hareketli bir araç
üzerine üç farklı grup şeklinde konumlandırılmış 1.62A kısa
devre akım, 48V açık devre gerilim değerine sahip, 50W güç
üretebilen 12 hücreli modüller ve 1.39A kısa devre akım,
48V açık devre gerilim değerine sahip 33W güç üretebilen 8
hücreli modüllerden oluşmaktadır. Alışılmışın aksine PV
modülleri birbirleri ile paralel bağlantılıdır.
Seri üretimde araç üzerinde kullanılacak sistemde
haberleşme için ek kablolama yapılması istenmemektedir.
Bu sebeple haberleşme hattı olarak güç hattının kullanılması
düşünülmüştür.
IVM metodu kullanılarak yapılmak istenen arıza
tespitinde paralel bağlantılı PV modüllerinin gerilim
değerleri birbirleri ile aynı olacağından arıza tespiti her bir
PV Modülün sisteme sağladığı akım değerinin ölçülmesiyle
yapılacaktır. Hareketli araç üzerine konumlandırılmış PV
modüller Şekil 1’de görülmektedir.
Şekil 1: PV modüllere ait görüntü
 3.TASARIM
Tasarlanan sistem her bir güneş paneli çıkışına seri
olarak yerleştirilen abone cihazlar ve her bir abone cihazdan
gelen akım verilerinin sorgulanacağı, saat bazında kayıt
altına alınacağı, ekranda izlenebileceği ve bilgisayara
aktarılabileceği santral ünitesinden oluşmaktadır. DC baraya
bağlı sistem ölçüm ve haberleşme için ihtiyaç duyduğu
enerjiyi güneş panellerinin bağlı olduğu DC baradan elde
etmektedir. Abone cihazını oluşturan her bir kısım ilgili
bölümde daha detaylı olarak incelenecektir.
3.4. Mikroişlemci Katı
Akım sensöründen gelecek bilginin okunmasında 10 bit
Analog/Dijital Çeviriciye, 8K geçici program hafızasına,
368 byte veri hafızasına, 256byte EEPROM veri hafızasına
sahip MicroChip firmasına ait PIC16F877 mikroişlemcisi
kullanılmıştır. Tasarlanan devrelere ait prensip şeması
Şekil 3’te verilmiştir.

3.1. Güç Katı

IVM metoduyla arıza tespiti yapılacak sistemin harici
beselemeye ihtiyaç duymadan mevcut PV dizisi üzerinden
kendi enerjisini sağlayabilmesi öngörülmüştür. Bununla
birlikte PV Modülleri gün ışığında 0 - 48V aralığında
gerilim üretebilmektedir. Tasarlanan güç katlarının giriş
gerilimindeki dalgalanmalardan etkilenmeden çalışması
beklenmelidir. Bu nedenle giriş gerilimi 9 - 72V, çıkış
gerilimi 5V olan izole DC-DC dönüştürücü sistemin enerji
ihtiyacını temin için kullanılmıştır.

3.2. PV Modül Akımının Ölçülmesi

Her bir PV modülü 48V DC baraya paralel olarak
bağlıdır. Paralel bağlı modüllerden bağımsız gerilim ölçümü
yapmaya gerek yoktur. Bu nedenle modüllerin diziye
sağladıkları akım değeri okunarak IVM metodu
gerçeklenmiştir. Bu metot ile gölgelenme ve kalıcı arızalar
da ayırt edilebilmektedir [8].
Akım ölçümü için Hall etkili sensörler kullanılmaktadır.
Hall etkili sensörler kendisine dik bir manyetik alanın
etkisinde kalan bir tabakanın iki kenarı arasında potansiyel
fark oluşması ilkesiyle çalışır. Sensör uçlarında görülen Hall
gerilimi bir kaç mV’dur ve kuvvetlendirilmelidir. Özellikle
Doğru Akım ölçümlerinde kuvvetlendiricilerin sıfır ayarı
güvenilir olmalı ve eşik (referans) akımı dikkatli biçimde
kontrol edilmelidir. Bu nedenlerle akım ölçümü için üretim
bandından kalibreli ve kendi kuvvetlendiricisini bünyesinde
barındıran LEM firmasına ait HXS-20NP akım sensörü ±5A
ayarlaması ile kullanılmıştır. Sensöre ait fotoğraf ve prensip
şeması Şekil 2’de verilmiştir. Şekil 3: Tasarlanan devrelere ait prensip şeması

3.5. Ana (Santral) Cihaz

Şekil 2: LEM HXS-20NP fotoğrafı ve prensip şeması
3.3. İletişim Katı
Günlük hayatımızda kullandığımız telefon şebekesi en
sade şekilde 48 V DC gerilim üzerine bindirilmiş AC
sinyallerin hatta basılması prensibiyle çalışır. Mevcut PV
modül dizileri bağlı bulundukları hatta üzerilerine düşen gün
ışığı miktarına bağlı olarak 0V ile 48V gerilim
sağlayabilmesi PV modül dizisini bir telefon şebekesine
benzetilebilmesine olanak sağlamaktadır. PV Modüllerin her
biri bir aboneyi temsil ederse, tüm bu modüllerden akım
bilgisi toplayacak ana cihaz da santral gibi düşünülebilir.
Tasarlanan iletişim katında her bir PV Modül (abone) hem
veri gönderme hem de veri alma kabiliyetine sahip
terminaller olmalıdır.
128
Santral cihazda yer alan iletişim ve güç katı abone
cihazlardaki yapıya eş olmakla birlikte abone cihazlarda
bulunan akım ölçüm katı santral cihazda bulunmamaktadır.
Bunun yerine santral cihazda 2x16 karakter LCD ekran,
COM Port iletişim Birimi, Hafıza Kartı desteği, Gerçek
Süreli Saat (Real Time Clock –RTC) ve 6 adet tuş
bulunmaktadır. Santral cihaz kabiliyetleri gereği daha fazla
erişilebilir hafızaya ihtiyaç duyduğundan mikroişlemci
olarak PIC16F452 kullanılmıştır. Santral cihaz her biri 8
adet PV Modüle ait abone cihazlarla DTMF tonları
vasıtasıyla güç hattı üzerinden iletişim kurabilmekte, her bir
abone cihazdan aldığı akım verisini tarih ve saat bilgisi ile
birlikte hafıza kartına kaydedebilmektedir.
4.HABERLEŞME
Arıza tespiti yapılmak istenen sistemin hareketli bir
platform üzerinde kurulu olmasından dolayı santral cihaz ve
abone cihazlar arasındaki iletişim süresi ortam şartlarının
değişmediği varsayılabilecek en kısa süre içerisinde
gerçekleştirilmelidir.
Bunun yanı sıra DTMF sinyalleriyle bir veri paketinde 4
bitlik veri bilgisi taşınabilmektedir. Bu durum tüm aboneler
ile santral cihaz arasında iletişim döngüsünün olabildiğince sisteme ait santral ve abone cihazlar arasındaki iletişim
kısa sürede tamamlanabilmesinde olumsuz yönde etkilidir. sırasında Santral, Hat ve Abone tarafında görülen iletişim
İletişim döngüsü sırasında hatta olan verinin santral verilerine ait diyagram Şekil 6’da verilmiştir.
kaynaklı olup olmadığının abone cihazlar tarafından
anlaşılabilmesi için sadece santral cihazın gönderebileceği BAŞLA
bir sinyal (santral kimlik kodu) tanımlamıştır. Santral cihaz
her bir aboneyi aramadan önce kendine has bu özel kodu ADC
kullanarak abone cihazlara hatta olan sinyalin santral KUR
kaynaklı olduğunu belirtmektedir. Santral kodu güç hattına H
basıldıktan sonra veri alınmak istenen panele ait abone kodu
santral tarafından hatta basılmaktadır. Arama yapılan ARAYAN
SANTRAL Mİ?
abonenin cevap vermesi için bir saniye kadar beklenmekte,
bu süre içinde aranan abone cevap vermez ise akım verisini
“x,xx” şeklinde hafıza kartına kaydetmektedir. Bu süre E

boyunca arama yapılan abone cihazdan 2 paket halinde akım AKIM

VERİSİNİ
bilgisi gönderilmesi beklenir; Şayet cevap gelir ise 2 paket OKU
halinde gelen veri yorumlanır, tarih ve saat bilgisi ile hafıza
kartına kaydedilir. Santral cihaza ait kod akış şeması 1.VERİ PAKETİ=AKIM VERİSİ/10
Şekil 4’te görülmektedir.
1.VERİ
PAKETİNİ
GÖNDER

2.VERİ PAKETİ=AKIM VERİSİ-1.VERİ PALETİx10

2.VERİ
PAKETİNİ
GÖNDER

Şekil 5: Abone cihazlara ait kod akış şeması

Mevcut iletişim sisteminde santral cihaz santral kimlik

kodu ve bilgi alınmak istenen aboneye ait abone numarasını
aynı zamanda iletişim hattı olarak kullanılan güç hattına
verir. Hatta basılan veri o hatta bağlı tüm abone cihazlar
tarafından dinlenir. Kendi abone kodunu algılayan abone
cihaz, santral cihaza akım sensöründen aldığı veriyi iki paket
halinde gönderir. Abone cihazdan aldığı cevap sonrasında
santral cihaz tekrar Santral kimlik kodu ve sıradaki aboneye
ait abone numarasını hatta çıkar. Şayet arama yapılan abone
cihazdan bir saniye süresince cevap gelmezse sıradaki abone
cihazın aramasına geçer. Mevcut sisteme ait santral ve abone
cihazlar arasındaki iletişim sırasında Santral, Hat ve Abone
tarafında görülen iletişim verilerine ait diyagram Şekil 6’da
verilmiştir.

Şekil 4: Santral cihaza ait kod akış şeması

Abone cihazlar santral kodunu aldıktan sonra hatta

basılan ikinci sinyalin kendilerine ait abone numarası olup
olmadığını işlerler. Şayet arama kendilerine değilse bir
sonraki aramayı beklerler. Hatta santral kodundan sonra
kendi abone numarası basılmışsa sisteme sağladıkları anlık
akım değerini hesaplar, bu değeri 2 paketlik veri haline
getirerek önce 1. veri paketini sonra 2. veri paketini hatta
ardı ardına basarlar. Tekrar hattı dinlemeye geçerler. Abone
Şekil 6: Veri iletişim diyagramı
cihazlara ait kod akış şeması Şekil 5’te görülmektedir.
Mevcut iletişim sisteminde santral cihaz santral kimlik
kodu ve bilgi alınmak istenen aboneye ait abone numarasını 5.SONUÇ
hatta çıkar. Hatta çıkılan veri o hatta bağlı tüm abone
cihazlar tarafından dinlenir. Kendi abone kodunu algılayan Hazırlanan sistem ile 8 PV modülünün sisteme sağladığı
abone cihaz, santral cihaza akım sensöründen aldığı veriyi akım verisi kayıt altına alınabilmekte, kendi aralarında
iki paket halinde gönderir. Abone cihazdan aldığı cevap sisteme sağladıkları akım yönünden kıyaslamaları
sonrasında santral cihaz tekrar Santral kimlik kodu ve yapılabilmektedir. Modüllerden sağlanan akım değerindeki
sıradaki aboneye ait abone numarasını hatta çıkar. Şayet azalmanın gölgelenme nedeniylemi yoksa Modül
arama yapılan abone cihazdan bir saniye süresince cevap hücrelerinde meydana gelen yaşlanma etkisiylemi oluştuğu
gelmezse sıradaki abone cihazın aramasına geçer. Mevcut tesbit edilebilmektedir.
129
 Uzun vadede düşünüldüğünde alınan ölçümler sayesinde
PV modüllerinde yaşlanma nedeniyle oluşabilecek verim
azalmaları ve sistemde arızalı modülün tesbiti
kolaylaştırılmıştır.
Hareketli araç üzerine monte edilmiş, çalışır haldeki
santral ve abone cihazlar Şekil 7’de görülmektedir.
Şekil 7: Hareketli araç üzerine monte edilmiş, çalışır haldeki
santral ve abone cihazlar
TEŞEKKÜR
Bu çalışmaya verdikleri destek sebebiyle Mercedes-
Benz Türk A.Ş.’ye teşekkür ederiz.
KAYNAKÇA
[1] T. Takashima, K. Otani, K. Sakuta, T. Yamada, T.
Igarashi, K. Hasegawa, H. Wakabayashi, T. Yamaguchi,
“Electrical Detection and Specification of Failed
Modules in PV Array”, 3rd World Conference on
Photovoltaic Energy Conv. Japan, May 11-18, 2003.
130
[2] T. Takashima, J. Yamaguchi, K. Otani, K. Kato, M.
Ishida, “Experimental Studies of Failure Detection
Methods in PV Module Strings” IEEE Conference on
Photovoltaic Energy Conversion, May 7-12, 2006
[3] H. Kawamura, K. Naka, N. Yonekura, S. Yamanaka, H.
Kawamura, H. Ohno, K. Naito, “Simulation of I-V
Characteristics of a PV Module with Shaded PV Cells”,
Solar Energy Materials and Solar Cells, 2003
[4] D. L. King, B. R. Hansen, J. A. Kratochvil, A. Quintana,
“Dark Current-Voltage Measurements on Photovoltaic
Modules as a Diagnostic or Manufacturing Tool”,
Photovoltaic Specialists Conference, September 29 -
October 3, 1997.
[5] T. Takashima, J. Yamaguchi, K. Otani, T. Oozeki, K.
Kato, M. Ishida, “Experimental Studies of Fault
Location in PV Module Strings”, Solar Energy Materials
and Solar Cells, 2009.
[6] L. Schirone, F. P. Califano, U. Moschella, U. Rocca,
“Fault Finding in a 1 MW Photovoltaic Plant by
Reflectometry”, IEEE Conference on Photovoltaic
Energy Conversion, December 5-9, 1994.
[7] T. Takashima, J. Yamaguchi, M. Ishida, “Disconnection
Detection Using Earth Capacitance Measurement in
Photovoltaic Module String”, Progress in Photovoltaics:
Researchand Applications, p 669-677, 2008
[8] T. Sarikurt, O. Dogan, G. Pado, M. H. Hocaoglu,
“Mobil Platformlarda Kullanılan Güneş Dizilerinde
Arıza Tespiti”, EVK 2011, 12-13 May, 2011
[9] YanliLiu; BingfengLi; Dan Zhong; “Research on
domestic PV module structure based on fault detection”
Proceedings of the 8th World Congress on Intelligent
Control and Automation July 6-9 2010, Jinan, China