ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ 33

κόλλησε φωτογραφίες
της κατασκήνωσης

Οι δρόμοι της ζωής των δίκαιων ανθρώπων είναι δεκτοί από

τον Κύριο · με αυτούς, ακόμα και οι εχθροί γίνονται φίλοι.
Παροιµίες 15,28

κόλλησε φωτογραφίες
της κατασκήνωσης
34 ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΣΗ ΙΕΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΚΥΠΡΟΥ “ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΗΣ ΣΤΕΓΗΣ”

Κατασκηνωτική Περίοδος: .../... µέχρι .../... 2017

Οµάδα: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Κατασκηνωτές/ Κατασκηνώτριες: Τηλέφωνα:

Οµαδάρχες/ Οµαδάρχισσες:
ΑΠΟ ΤΗ ΣΟΦΙΑ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ 35

“ Διψα η ψυχη μου τον Κυριον Και μετα δακρυων ζητω Αυτον.
Πωσ να μη Σε ζητω; Συ πρώτοσ με εζήτησεσ
Και έδωκασ εισ εμέ να γευτω τησ γλυκυτητοσ του Πνευματοσ Του Αγιου
Και η ψυχη μου Σε ηγαπησεν έωσ τέλουσ.
(...) Το ιλαρον και πραον βλέμμα του Κυριου έθελξεν την ψυχην μου
Ωω... η αγαπη του Κυριου!
Δεν έχω δυναμεισ να περιγραψω αυτην Διοτι ειναι απειρωσ μεγαλη και θαυμαστη
Δεν δυναμαι να Σε λησμονησω!

“
Σε νοσταλγει η ψυχη μου Κυριε Και με δακρυα Σε ζητω...
ΑΓΙΟΣ ΣΙΛΟΥΑΝΟΣ Ο ΑΘΩΝΙΤΗΣ
36 ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ

“...ἢ κ οἴδατε ὅτι τὸ σῶμα ὑμῶν ναὸς τ ἐν ὑμῖν Ἁγί Πνεύματός

ἐστιν,  ἔχετε ἀπὸ Θε , καὶ κ ἐστὲ ἑαυτῶν; ἠγοράσθητε γὰρ τιμῆς·
δοξάσατε δὴ τὸν Θεὸν ἐν τῷ σώματι ὑμῶν καὶ ἐν τῷ πνεύματι ὑμῶν,
ἅτινά ἐστι τ Θε ”.

Με αυτά τα λόγια ο Απόστολος Παύλος υπενθυµίζει στους Κορινθίους ότι το

ανθρώπινο σώµα πλάστηκε για να κατοικηθεί από τον Θεό. Ως µέσο
κοινωνίας (µε τον Θεό) προσφέρεται για να καταστεί και ναός του Αγίου
Πνεύµατος. Η κοινωνία του Αγίου Πνεύµατος µέσα στον κόσµο δεν αιωρείται
αόριστα και απρόσωπα, αλλά πραγµατοποιείται µέσα στις ανθρώπινες
υποστάσεις, και ειδικότερα στον τόπο φανερώσεως των υποστάσεων αυτών,
στα σώµατα. Μέσα στα σώµατα των ανθρώπων προσφέρεται η Χάρη του
Θεού, µε αυτά ανταποκρίνονται οι άνθρωποι στην κλήση της Χάριτος και µέσα
σε αυτά µυσταγωγείται η κοινωνία του Αγίου Πνεύµατος.
Γι’ αυτό ο Παύλος και στην επιστολή αυτή, αλλά και σ’ όλες τις επιστολές του
επαναλαµβάνει έντονα πάντοτε την ηθική προσταγή ν’ απαγκιστρωθεί ο
άνθρωπος σωµατικά και ψυχικά από το κακό και την αµαρτία, για να δεχθεί
µέσα του το Πνεύµα του Θεού· για να κάνει το σώµα του ναό και κατοικητήριο
του Αγίου Πνεύµατος.
Το σώµα µας, δεν χωρεί συζήτηση, είναι ιερό και τίµιο σκεύος και έχουµε γι’
αυτό υποχρέωση να το σεβόµαστε και να το προσέχουµε. Να το κρατάµε
καθαρό από κάθε µολυσµό και κάθε αµαρτία. Να µην το κάνουµε όργανο
αµαρτίας. Κανένα µέλος του σώµατος δεν επιτρέπεται να το χρησιµοποιήσει
κανείς άσκοπα και µάλιστα για το κακό· όπως λόγου χάρη τα χέρια για να
κλέψει, τη γλώσσα για να κακολογήσει, τα
αφτιά για ν’ ακούσει το πονηρό. Όποιος
κάνει µια τέτοια χρήση των µελών του
σώµατός του αµαρτάνει.
Και όλα αυτά διδάσκονται, και προτρεπό-
µαστε οι Χριστιανοί να τα τηρούµε, γιατί
και το σώµα και η ψυχή, πρέπει να διατη-
ρούνται αγνά και αµίαντα, ώστε διαµέσου
αυτών να δοξάζεται ο Θεός. «∆οξάσατε
δή τόν Θεόν ἐν τῷ σώµατι ὑµῶν καί ἐν τῷ
πνεύµατι ὑµῶν, ἅτινά ἐστι τοῦ Θεοῦ».
 ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ 37

Ανήκει το σώµα µας στον Θεό και γι’ αυτό πρέπει να συµβάλλει στη δόξα του
αγίου Ονόµατός Του. Αυτό επιτυγχάνεται, πρώτον, µε τον αγιασµό µας· όσο το
σώµα µας εξαγιάζεται µε τον καθηµερινό αγώνα µας κατά των παθών και µε τη
χάρη των µυστηρίων, τόσο εκπέµπει µια µυστική ακτινοβολία, που βλέποντάς την
οι άλλοι επιθυµούν να την µιµηθούν δοξάζοντας το όνοµα του Κυρίου. ∆εύτερον,
µε τα έργα της φιλανθρωπίας· ο κόσµος περιµένει να δεί τα καλά έργα εµάς
των χριστιανών, όχι τα λόγια µας µόνον. Γι’ αυτό τα έργα της αγάπης αποτε-
λούν το ηχηρότερο κήρυγµα. Αφού λοιπόν οφείλουµε στον Θεό όλη την ύπαρξή
σας, ας προσπαθούµε να ζούµε έτσι, ώστε να µη βλασφηµείται το όνοµα του
Θεού εξ αιτίας της αµαρτωλής µας ζωής αλλά να δοξάζεται µε το καλό µας
παράδειγµα. Και θα δοξάζεται ο Θεός όταν και µε την ψυχή µας και µε το σώµα
µας, εργαζόµαστε όχι την αµαρτία αλλά όσα παραγγέλλει ο Θεός. Όταν ο άνθρω-
πος ανταποκριθεί θετικά στο θείο θέληµα και εναρµονίσει τη ζωή του µ’ αυτό.
Έτσι, το ανθρώπινο σώµα γίνεται η ζωντανή Εκκλησία, µέσα στην οποία
καλείται να λατρεύσει ο άνθρωπος τον Θεό. Ο πιστός γίνεται ναός του Θεού
στον οποίο κατοικεί το Πνεύµα του Θεού και η ζωή του δεν είναι τίποτε άλλο
από µια συνεχής θεία λατρεία. Κάθε σκέψη του, κάθε του αίσθηση, κάθε του
πράξη µετέχει στη θεία λατρεία που αδιάκοπα επιτελείται στον θρόνο της
καρδιάς του, όπως τονίζει ο άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς.
38 ∆ΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ

ήγαρις ἔχω ἄλλο

στόν νοῦ μου,
πάρεξ ἐλευθερία
καί γλῶσσα;
∆ιονύσιος Σολωµός, 1797-1857

Μήπως έχω άλλο στον νου μου,

εκτός από την Ελευθερία και τη Γλώσσα;

«Εάν αληθεύει ότι το βιολί είναι το

τελειότερο από τα µουσικά όργανα,
τότε η Ελληνική γλώσσα είναι το
βιολί της ανθρώπινης σκέψης».
Έλεν Κέλλερ, Αµερικανίδα συγγραφέας
 39

Τή γλῶσσα πού χαρακτηρίστηκε µαθηµατική, µουσική, ἰσοδοµική καί τόσα ἄλλα,

τήν εἶπαν πρῶτα ἑλληνική. Κι’ ἄν εἶναι δοξασµένη ἀρχόντισσα, ὑπηρετεῖ γιά
τρίτη πιά χιλιετία φιλοσόφους, ἱστορικούς, ποιητές, συγγραφεῖς, ἅγιους ἱερο-
κήρυκες, λογοτέχνες, τραγουδιστές, ἰατρούς, τήν οἰκουµένη ὁλάκερη.
Πατῆσαν τοῦτο τόν τόπο δεκάδες κατακτητές κι’ ἄλλοι τόσοι τόν ὀρέχτηκαν.
Ἐδῶ πού καρφώνεται ἡ θερµή ἡλιακτίδα τῆς θείας καί τῆς ἀνθρώπινης
σοφίας, κάρφωσαν τίς αἰχµές τῶν δοράτων τους οἱ Πέρσες καί οἱ Φοίνικες,
καί τίς λεπίδες τῶν ξιφῶν τους οἱ Ἄραβες, οἱ Σαρακηνοί, οἱ Φράγκοι, οἱ Ἐνετοί,
οἱ Τούρκοι, οἱ Ἄγγλοι...
Ὅλοι τους ἀρπαχτικοί τοῦ πλούτου τῆς Ἑλλάδας σέ ὕλη καί
στό πνεῦµα. Κι’ ὅ,τι δέν µποροῦσαν νά τό πάρουν µαζί τους,
ὅ,τι δέν ἦταν δυνατό νά γίνει µόνο δικό τους, τό φθονοῦσαν
καί τό πολεµοῦσαν. Τά ὀρυκτά καί τά µεταλλεύµατα τά πῆραν·
τούς φόρους καί τά λάφυρα, τό ἴδιο· πῆραν τά γλυπτά καί τά
ψηφιδωτά. ∆έν πῆραν, ὅµως, τή γνώση καί τήν τέχνη πού τά ἔκανε
ὅλα. ∆έν µποροῦσαν νά µεταφέρουν τή σοφία, τήν τεχνογνωσία καί τόν πνευµα-
τικό πολιτισµό. Γι’ αὐτό τόν λόγο τά φθόνησαν καί πάσχισαν νά τά κρηµνίσουν.
Ἔτσι συνέβαινε καί µέ τή γλῶσσα µας σέ κάθε ἄκρα ἑλληνικῆς γῆς.
Οἱ κατακτητές ἐργάζονταν µεθοδευµένα γιά νά ξεῤῥιζώσουν
τίς ρίζες µας, ἀλλά ἦταν τόσο βαθειές πού, ἴσως
κατάφερναν νά συνθλίψουν τά κορµιά, µά οἱ ρίζες
παρέµεναν ἀπαρασάλευτες.
Τόν 12ο αἰ. στρατιωτικά κυρίαρχοι τῆς Κύπρου ἦταν οἱ
Φράγκοι, οἱ ὁποίοι προσπάθησαν νά ἐκλατινίσουν τούς προγό-
νους µας σε δόγµα Πίστεως καί σέ πολιτισµό. Ὁ χρονογράφος
Λεόντιος Μαχαιρᾶς γράφει γιά τούς Λουζινιανούς
40 ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΟΝ ΓΡΑΦΟΜΕΝ ΦΡΑΓΚΙΚΑ ΚΑΙ ΡΩΜΑΙΙΚΑ...

Φράγκους: «ὡς πού καί πῆραν τόν τόπον οἱ Λαζανιάδες καί ἀπό τότες ἀρκέψαν νά
µαθάνουν φράγκικα, καί βαρβαρίσαν τά ρωµαίικα, ὡς γοιον καί σήµερον, καί γράφο-
µεν φράγκικα καί ρωµαίικα, ὅτι εἰς τόν κόσµον δέν ἠξεύρουν ἴντα συντιχάννοµεν».
Στήν τουρκοκρατούµενη Ἑλλάδα ἡ ἀπαγόρευση
τῆς ἐκπαίδευσης ὁδήγησε στή λειτουργία κρυφῶν
σχολειῶν, πού ἔντονα ἀµφισβητοῦνται σήµερα,
µά εὔκολα συναντᾶ κανεῖς τεκµήρια σέ πολλά
µοναστήρια ἀνά τό πανελλήνιο.
Στίς ἀρχές τοῦ 20οῦ αἰ. στά ∆ωδεκάνησα οἱ
Ἰταλοί ἔθεταν τίς βάσεις γιά τή µελλοντική ἐξά-
πλωσή τους στήν ἀνατολή, λαµβάνοντας ὡς
«πρῶτο µέτρο νά κοπεῖ ὁ δεσµός ἀνάµεσα στήν
Ἐκκλησία καί τό σχολεῖο». Ἔπειτα ἀπαγόρευσαν
σταδιακά τή διδασκαλία τῆς ἑλληνικῆς γλῶσσας,
ἀλλ’ ὅµως οἱ κατηχητικές συνάξεις ἔγιναν κρυφά
σχολειά στή Ρόδο, τή Λέρο, τήν Ψέριµο κ.ἀ.
Στήν ἀποικιοκρατούµενη Κύπρο τοῦ 20οῦ αἰ., οἱ Ἄγγλοι µείωσαν τίς
ὧρες διδασκαλίας τῶν ἑλληνικῶν, αὔξησαν τίς ὧρες τῶν ἀγγλικῶν
καί ἀπαγόρευσαν τήν ἔπαρση τῆς Σηµαίας στά σχολικά κτίρια. Σέ
δεύτερη φάση, θέλοντας νά ἐκδικηθοῦν γιά τίς µαχητικές µαθητικές
διαδηλώσεις ὑπέρ τῆς ἐλευθερίας τῆς Μεγαλονήσου καί τῆς ἕνωσής
της µέ τόν ἐθνικό κορµό, ἔκλεισαν τά σχολεῖα καί δέν ἐπέτρεπαν τή φοίτηση
σ’ αὐτά. Τότε οἱ ἑλληνόπαιδες, σέ πεῖσµα τοῦ ἀποικιοκράτη, προσέτρεχαν
στούς ναούς γιά νά συνεχίσουν τά µαθήµατα.
Στά τουρκοκρατούµενα νησιά Ἴµβρο καί Τένεδο, πού ἄλλοτε ὑπήρχε
πολυπληθής ἑλληνική παρουσία, τό 1964 οἱ Τούρκοι ἔκλεισαν τά ἑλληνικά
σχολεῖα κι’ οἱ Ἕλληνες νησιώτες ὑπέµειναν καρτερικά µέ τόν πόθο τῆς
διατήρησης τῆς Πίστης καί τῆς γλώσσας τους.
Κατά τήν περίοδο πού τό ἄθεο καθεστώς µάστιζε τήν Ἀλβανία, ἡ διδασκαλία
καί ἡ χρήση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας ἀπαγορεύτηκε, ὥστε οἱ ἐγκλωβισµένοι ἐκεῖ
Ἕλληνες νά ξεχάσουν τήν ταυτότητά τους καί νά γίνουν πιστοί στό κοµµατικό
σύστηµα. Μά, ὅταν ἀκόµα τό µίσος θολώνει τό µυαλό τῶν ἀνθρώπων, ὁ
παραλογισµός ὠθεῖ σέ δυναστικές συµπεριφορές. Τό 2010 ἀκραίοι ἀνθέλ-
ληνες προειδοποιοῦσαν τόν Βορειοηπειρώτη Ἀριστοτέλη Γκούµα νά µή µιλᾶ τή
γλῶσσα του· πῶς νά σωπάσει ἡ ἑλληνική γλῶσσα ἀφοῦ καί στή σιωπή της εἶναι
εὔλαλη; Μετά ἀπό ἀπειλές, τόν φόνευσαν γιά νά µήν ξαναµιλήσει ἑλληνικά.
 ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΟΝ ΓΡΑΦΟΜΕΝ
ΦΡΑΓΚΙΚΑ ΚΑΙ ΡΩΜΑΙΙΚΑ... 41

Αὐτή τή γλῶσσα πού τόσους αἰώνες ζεῖ, δοξάζεται καί δοξάζει, τήν ὑπερασπί-
στηκαν οἱ Ἕλληνες κάθε ἐποχῆς ἀκόµη καί µέ τό βαρύ τίµηµα τῆς ζωῆς τους.
Αὐτή τή γλῶσσα οἱ Ἕλληνες ὑπερασπιστήκαµε διαχρονικά µέ θανάσιµο
τόλµηµα ἔναντι τῶν πολεµίων µας, πού στόχευαν νά µᾶς τήν ἀφαιρέσουν. Αὐτή
τή γλῶσσα πού τόσες χιλιετίες διαφυλάξαµε σάν ἀνεκτίµητο θησαυρό, τήν
κρατήσαµε µέ πεῖσµα ἑλληνική. Αὐτή τή γλῶσσα πού δέν κατάφερε κανένας
κατακτητής νά µᾶς ἀλλάξει, σήµερα ἐµεῖς οἱ ἴδιοι τήν ἀλλάζουµε. Ἐµεῖς,
χειρότεροι κατακτητές ἀπ’ τούς κατακτητές µας, στυγνότεροι ἐχθροί τοῦ ἑαυτοῦ
µας, καταπολεµοῦµε τή γλῶσσα καί τή γραφή µας, παραχαράσσουµε τήν
ἱστορική παράδοσή µας. ∆έν κατάφεραν οἱ Φράγκοι, οἱ Ἄγγλοι καί οἱ Ἀλβανοί
νά ἐκλατινίσουν τό ἀλφάβητό µας· τό ἐκλατινίζουµε ἐµεῖς! ∆έν µπόρεσαν οἱ
Ἄραβες καί οἱ Τούρκοι νά µᾶς κάνουν ὅλους γενίτσαρους· ὑποδουλωνόµαστε
µόνοι µας καί ἐπιλέγουµε τήν πνευµατική ὑποταγή.
Σπεύδουµε οἱ ἴδιοι στό πνευµατικό παιδοµάζωµα τῶν greeklish! Μέ πεῖσµα ἐπι-
δοθήκαµε στή χρήση τῶν greeklish, ἀντί τοῦ πείσµατος πού ἐπέδειξαν οἱ πρό-
γονοί µας γιά νά κρατήσουν τή γλῶσσα ἀνόθευτη. Ξενοµανεῖς ἐµεῖς, ντρεπόµαστε
γιά τά αἱµατοβαµµένα ἑλληνικά γράµµατά µας καί προτιµοῦµε νά γράφουµε τή
χίµαιρα γραφή τῶν ἐκλατινισµένων ἑλληνικῶν. Κι’ ἔτσι, ὅπως δέν µᾶς ἀρέσει νά
γράφουµε ἑλληνικά, τρεφόµαστε µέ τίς ψευδαισθήσεις πώς ἀπολαµβάνουµε τῆς
ἀρχέγονης δόξας τῆς Ἑλλάδος. Χωρίς ἑλληνική Παιδεία, κάνουµε κτῆµα µας τή
νόθα παιδεία τῶν greeklish καί βαυκαλιζόµαστε µέ τήν ἑλληνική καταγωγή µας.
Κι’ ὅµως φραγκέψαµε τά γράµµατά µας, φραγκέψαµε καί τή συνείδησή µας!
Εἶναι στό χέρι µας ἡ ἀλλαγή. Ὅταν ξαναπάρεις τό κινητό στό χέρι, σκέψου ἄν
θά γράψεις greeklish ἤ ἑλληνικά. Πρίν πιέσεις πλῆκτρο στό πληκτρολόγιο τοῦ
ὑπολογιστῆ, εἶναι τά δάκτυλά σου πού θα δηλώσουν τί παραπάνω ἀγαπᾶς.
Ἡ ἀπόφαση εἶναι στό χέρι σου...
42

Η ΚΥΠΡΟΣ ∆ΕΝ ΠΕΘΑΙΝΕΙ

του Ευαγόρα Παλληκαρίδη
ΦΩΤΗΣ ΠΙΤΤΑΣ 43
 44 ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΣΤΗΝ ΣΚΛΑΒΙΑ

Οι οραµατισµοί των ανθρώπων είναι αυτοί που τους

σπρώχνουν να θέτουν στόχους και να διεκδικούν. Όλοι µας
έχουµε όνειρα και σχέδια για το µέλλον· κάθε νέος έχει το
δικαίωµα να ονειρεύεται αυτά που θα έρθουν και να επιδιώκει
προόδους και επιτυχίες σε επίπεδο εκπαιδευτικό,
οικογενειακό, επαγγελµατικό κ.ά. Νέοι υπήρξαν και οι
αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. και οπωσδήποτε όλοι τους είχαν όνειρα·
παρόλα αυτά, το όραµα που επεσκίαζε κάθε άλλο στόχο ήταν η
Ελευθερία της Πατρίδας και γι’ αυτό δεν δίστασαν να αναβάλουν
τα προσωπικά µελλοντικά τους σχέδια και να σπεύσουν να
αγωνιστούν µε αυτοθυσία για τη λύτρωση του τόπου.
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, υπήρξαν στιγµές που οι αγωνιστές έρχονταν σε
αντιπαράθεση µε τους δικούς τους ανθρώπους, οι οποίοι τους έβλεπαν να
αψηφούν τους ατοµικούς οραµατισµούς τους προέβαλλαν εµπόδια στην ορµή
τους για λευτεριά. Ο νεαρός µαθητής Πέτρος Γιάλλουρος εκφράζει µε σεβα-
σµό (!) τη διαφωνία του µε τον πατέρα του, ο οποίος παρότρυνε τον γιο του να
ασχοληθεί περισσότερο µε τον εαυτό του παρά µε επικίνδυνες ενέργειες του
Αγώνα. Ο Πέτρος απαντάει στον πατέρα του, που βρισκόταν µακριά, µε
επιστολή στις 18 Νοεµβρίου 1955: «∆εν συµφωνώ, αγαπητέ µου πατέρα, εις το ότι
ένας άνθρωπος πρέπει πρώτα να κοιτάξει για τον εαυτόν του και ύστερα, τελευ-
ταία για την Πατρίδα του. Αλλά τότε αυτός καταντά άκρως εγωιστής, τοµαριστής
και µπορώ να πω αναίσθητος. ∆ιότι όταν δεν κυριαρχεί µέσα του το αίσθηµα της
φιλοπατρίας, το ευγενέστερον των αισθηµάτων, δεν είναι δυνατόν να κυριαρχεί
κανέν άλλο ευγενές αίσθηµα, οπότε είναι αναίσθητος. Και τέτοιος αναίσθητος
δεν είναι κανένας πραγµατικός Έλληνας». Έτσι, ο Γιάλλουρος θεωρεί εγωιστικό
να ασχοληθεί πρωτίστως µε τον εαυτό του· όχι άδικα άλλωστε, διότι τι αξία
θα είχε να προοδεύει κανείς ενόσω ζει σε σκλαβωµένη Πατρίδα;
Οµοίως, ο πολυτάλαντος αγωνιστής Ευαγόρας Παλληκαρίδης θα µπορούσε να
διαπρέψει και να µεγαλουργήσει σε πολλούς τοµείς της ζωής του, αφού ήταν από
τους καλύτερους αθλητές στίβου, σωµατικά ρωµαλέος, καθώς επίσης συνέ-
γραφε και ποιήµατα. Όµως, ποια η σηµασία εάν
αυτό συνέβαινε ενόσω συνεχιζόταν η
κατοχή στο νησί; Ο Ευαγόρας
επεδίωκε και αγωνιζόταν για τη
λευτεριά γιατί αυτή θα χάριζε
Ευαγό

στις προσωπικές επιτυχίες µεγαλύ-

ρα

τερη αξία. Στόχοι του Ευαγόρα για

ος

ς
ουρ

Πα

σπουδές και βραβεύσεις των αθλητικών λη

λλ

ιά κα
ςΓ ρίδη
Πέτρο ς
 ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΣΤΗΝ ΣΚΛΑΒΙΑ 45
επιδόσεών του, βέβαια, δεν πραγµατοποιήθηκαν ποτέ, αφού απαγχονίστηκε
πριν καν αποφοιτήσει από το σχολείο. Εκείνο που έδινε ουσία σε όλα τα οράµατα,
ήταν το όραµα της Ελευθερίας και αυτό το υπονοεί γράφοντας πως «είναι καλό
πράγµα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα». Ένα µέλλον µε τίτλους και βραβεία,
κάποτε τελειώνει· διεκδικώντας ανώτερα ιδανικά, κέρδισε ένα άλλο µέλλον,
πιο πολύτιµο, την αθανασία και την ένταξή του στο πάνθεον των ηρώων.
ηκαρίδης
υ. Παλλ
Ε
Πέτρος Γιάλλ
ουρο
ς

Μέσα από αυτά τα δύο παραδείγµατα αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α., αλλά και άλλων
πολλών περιπτώσεων είναι φανερό πως αγωνίστηκαν ηρωικά εναντίον της αποι-
κιοκρατίας, δίχως να διστάσουν ή να σκεφτούν το προσωπικό τους µέλλον.
Για τους νέους της Ε.Ο.Κ.Α. το µόνο µέλλον στη σκλαβιά ήταν η Ελευθερία·
δεν είχαν άλλο µέλλον, γι’ αυτό και πάντα αγωνίζονταν ακοίµητα γι’ αυτήν.
Ουδέποτε και κανείς δεν θα επιθυµούσε να ζει σαν σκλάβος, κανείς δεν θα
επιθυµούσε να χάσει την Ελευθερία του και σίγουρα κανείς δεν θα
επιθυµούσε να υποταχτεί σε µια βάναυση και άδικη κατοχική δύναµη.
Άλλωστε, τι είναι η ευτυχία οµολογεί ο Πέτρος Γιάλλουρος στην επιστολή
προς τον πατέρα του, που αναφέραµε πιο πάνω: «η ορµή του ανθρώπου προς
την ύλην, δηλαδή προς τον πλούτον και την καλοπέρασην και η ικανοποίησις
τούτη, δεν προσφέρει την πραγµατικήν ευτυχία εις τον άνθρωπον. Την βαθείαν,
την απόλυτον ευτυχίαν προσφέρει εις τον άνθρωπον, και ιδίως όταν τούτος είναι
Έλληνας, η ορµή προς τα ανώτερα ιδανικά, την αγάπη προς την Πατρίδα και τον
πόθο ακόµη και να θυσιασθεί για την Ελευθερία της που ’ναι και δική του
ατοµική ελευθερία και αξιοπρέπεια». Γιάννης Κακουρής
Κατασκηνωτής
46 ΠΡΩΙΝΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ

Εἰς τό ὄνοµα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύµατος. Ἀµήν.
∆όξα σοι ὁ Θεός ἡµῶν, δόξα σοι.
Βασιλεῦ οὐράνιε, Παράκλητε, τό Πνεῦµα τῆς ἀληθείας, ὁ πανταχοῦ παρών καί
τά πάντα πληρῶν, ὁ θησαυρός τῶν ἀγαθῶν καί ζωῆς χορηγός, ἐλθέ καί
σκήνωσον ἐν ἡµῖν καί καθάρισον ἡµᾶς ἀπό πάσης κηλῖδος καί σῶσον, ἀγαθέ,
τάς ψυχὰς ἡµῶν.
Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος ἰσχυρός, Ἅγιος ἀθάνατος, ἐλέησον ἡµᾶς (τρίς).
∆όξα Πατρί καί Υἱῷ καί Ἁγίῳ Πνεύµατι· καί νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας
τῶν αἰώνων. Ἀµήν.
Παναγία Τριάς, ἐλέησον ἡµᾶς· Κύριε, ἱλάσθητι ταῖς ἁµαρτίαις ἡµῶν· ∆έσποτα,
συγχώρησον τάς ἀνοµίας ἡµῖν· Ἅγιε, ἐπίσκεψαι καί ἴασαι τάς ἀσθενείας ἡµῶν,
ἕνεκεν τοῦ ὀνόµατός σου.
Κύριε, ἐλέησον (τρίς). ∆όξα Πατρί... Καί νῦν...
Πάτερ ἡµῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἁγιασθήτω τό ὄνοµά σου· ἐλθέτω ἡ βασιλεία
σου· γενηθήτω τό θέληµά σου, ὡς ἐν οὐρανῷ καί ἐπί τῆς γῆς. Τόν ἄρτον ἡµῶν
τόν ἐπιούσιον δός ἡµῖν σήµερον καί ἄφες ἡµῖν τά ὀφειλήµατα ἡµῶν, ὡς καί
ἡµεῖς ἀφίεµεν τοῖς ὀφειλέταις ἡµῶν, καί µή εἰσενέγκῃς ἡµᾶς εἰς πειρασµόν,
ἀλλά ῥῦσαι ἡµᾶς ἀπό τοῦ πονηροῦ. Ἀµήν.
Ἐξεγερθέντες τοῦ ὕπνου προσπίπτοµέν σοι, Ἀγαθέ, καί τῶν Ἀγγέλων τόν ὕµνον βο-
ῶµέν σοι, ∆υνατέ· Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος εἶ ὁ Θεός· διά τῆς Θεοτόκου ἐλέησον ἡµᾶς.
∆όξα Πατρὶ…
Τῆς κλίνης καί τοῦ ὕπνου ἐξεγείρας µε, Κύριε, τόν νοῦν µου φώτισον καί τήν
καρδίαν καί τά χείλη µου ἄνοιξον εἰς τό ὑµνεῖν σε, Ἁγία Τριάς· Ἅγιος, Ἅγιος,
Ἅγιος εἶ ὁ Θεός· διά τῆς Θεοτόκου ἐλέησον ἡµᾶς.
Καί νῦν…
Ἀθρόον ὁ Κριτής ἐπελεύσεται, καί ἑκάστου αἱ πράξεις γυµνωθήσονται· ἀλλά
φόβῳ κράξωµεν ἐν τῷ µέσῳ τῆς νυκτός· Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος εἶ ὁ Θεός· διά
τῆς Θεοτόκου ἐλέησον ἡµᾶς.
 ΠΡΩΙΝΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ 47

Κύριε, ἐλέησον (12 φορές).

Ἐκ τοῦ ὕπνου ἐξανιστάµενος, εὐχαριστῶ σοι, Ἁγία Τριάς, ὅτι διά τήν πολλήν
σου ἀγαθότητα καί µακροθυµίαν, οὐκ ὠργίσθης ἐµοί τῷ ραθύµῳ καί ἁµαρτω-
λῷ, οὐδέ συναπώλεσάς µε ταῖς ἀνοµίαις µου, ἀλλ’ ἐφιλανθρωπεύσω συνήθως
καί πρός ἀπόγνωσιν κείµενον ἤγειράς µε, εἰς τό ὀρθρίσαι καί δοξολογῆσαι τό
κράτος σου. Καί νῦν φώτισόν µου τά ὄµµατα τῆς διανοίας, ἄνοιξόν µου τό
στόµα τοῦ µελετᾶν τά λόγιά σου, καί συνιέναι τάς ἐντολάς σου, καί ποιεῖν τό
θέληµά σου, καί ψάλλειν σοι ἐν ἐξοµολογήσει καρδίας, καί ἀνυµνεῖν τό
πανάγιον ὄνοµά σου, τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύµατος, νῦν
καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀµήν.
(Το Σύµβολο της Πίστεως)
Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν, Πατέρα, Παντοκράτορα, ποιητήν οὐρανοῦ καί γῆς,
ὁρατῶν τε πάντων καί ἀοράτων.
Καί εἰς ἕνα Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦ τόν Μονογενῆ, τόν ἐκ
τοῦ Πατρός γεννηθέντα πρό πάντων τῶν αἰώνων. Φῶς ἐκ φωτός, Θεόν ἀλη-
θινόν ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ, γεννηθέντα, οὐ ποιηθέντα, ὁµοούσιον τῷ Πατρί, δι’
οὗ τά πάντα ἐγένετο.
Τόν δι’ ἡµᾶς τούς ἀνθρώπους καί διά τήν ἡµετέραν σωτηρίαν κατελθόντα ἐκ
τῶν οὐρανῶν καί σαρκωθέντα ἐκ Πνεύµατος Ἁγίου καί Μαρίας τῆς Παρθένου
καί ἐνανθρωπήσαντα.
Σταυρωθέντα τε ὑπέρ ἡµῶν ἐπί Ποντίου Πιλάτου καί παθόντα καί ταφέντα.
Καί ἀναστάντα τῇ τρίτῃ ἡµέρᾳ κατά τάς Γραφάς.
Καί ἀνελθόντα εἰς τούς οὐρανούς καί καθεζόµενον ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός.
Καί πάλιν ἐρχόµενον µετά δόξης κρῖναι ζῶντας καί νεκρούς, οὗ τῆς βασιλείας
οὐκ ἔσται τέλος.
Καί εἰς τό Πνεῦµα τό Ἅγιον, τό Κύριον, τό Ζωοποιόν, τό ἐκ τοῦ Πατρός ἐκπο-
ρευόµενον, τό σύν Πατρί καί Υἱῷ συµπροσκυνούµενον καί συνδοξαζόµενον, τό
λαλῆσαν διά τῶν Προφητῶν.
Εἰς Μίαν, Ἁγίαν, Καθολικήν καί Ἀποστολικήν Ἐκκλησίαν.
Ὁµολογῶ ἓν Βάπτισµα εἰς ἄφεσιν ἁµαρτιῶν. Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν
καί ζωήν τοῦ µέλλοντος αἰῶνος. Ἀµήν.
∆ι’ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡµῶν, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ὁ Θεός, ἐλέησον ἡµᾶς.
Ἀµήν.

Κύριε Ιησού Χριστέ,

ελέησόν µε!
48 ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΦΑΓΗΤΟΥ

Εὐχή πρίν τό γεῦµα

Πάτερ ἡµῶν, ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἁγιασθήτω τό ὄνοµά σου, ἐλθέτω ἡ
βασιλεία σου, γενηθήτω τό θέληµά σου, ὡς ἐν οὐρανῷ καί ἐπί τῆς γῆς.
Τόν ἄρτον ἡµῶν τόν ἐπιούσιον δός ἡµῖν σήµερον· καί ἄφες ἡµῖν τά ὀφειλή-
µατα ἡµῶν, ὡς καί ἡµεῖς ἀφίεµεν τοῖς ὀφειλέταις ἡµῶν· καί µή εἰσενέγκῃς
ἡµᾶς εἰς πειρασµόν, ἀλλά ῥῦσαι ἡµᾶς ἀπό τοῦ πονηροῦ.
∆όξα... Καί νῦν... Κύριε, ἐλέησον (τρίς).
∆ι’ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡµῶν, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ὁ Θεός, ἐλέησον
ἡµᾶς. Ἀµήν.

Εὐχή µετά τό γεῦµα

Εὐχαριστοῦµέν Σοι, Χριστέ ὁ Θεός ἡµῶν, ὅτι ἐνέπλησας ἡµᾶς τῶν ἐπιγείων
Σου ἀγαθῶν. Μή στερήσῃς ἡµᾶς καί τῆς ἐπουρανίου Σου βασιλείας, ἀλλ’
ὡς ἐν µέσῳ τῶν µαθητῶν Σου παρεγένου Σωτήρ, τήν εἰρήνην διδούς
αὐτοῖς, ἐλθέ καί µεθ’ ἡµῶν καί σῶσον ἡµᾶς.
∆όξα... Καί νῦν... Κύριε, ἐλέησον (τρίς).
∆ι’ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡµῶν, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ὁ Θεός, ἐλέησον
ἡµᾶς. Ἀµήν.

Εὐχή πρίν τό δεῖπνο

Φάγονται πένητες καί ἐµπλησθήσονται καί αἰνέσουσι Κύριον οἱ ἐκζητοῦντες
αὐτόν, ζήσονται αἱ καρδίαι αὐτῶν εἰς αἰῶνα αἰῶνος.
∆όξα... Καί νῦν... Κύριε, ἐλέησον (τρίς).
∆ι’ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡµῶν, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ὁ Θεός, ἐλέησον
ἡµᾶς. Ἀµήν.

Εὐχή µετά τό δεῖπνο

Εὔφρανας ἡµᾶς, Κύριε, ἐν τοῖς ποιήµασί Σου, καί ἐν τοῖς ἔργοις τῶν χειρῶν
Σου ἠγαλλιασάµεθα. Ἐσηµειώθη ἐφ’ ἡµᾶς τό φῶς τοῦ προσώπου Σου,
Κύριε. Ἔδωκας εὐφροσύνην εἰς τάς καρδίας ἡµῶν. Ἀπό καρποῦ σίτου,
οἴνου καί ἐλαίου ἐνεπλήσθηµεν. Ἐν εἰρήνῃ ἐπί τό αὐτό κοιµηθησόµεθα καί
ὑπνώσωµεν· ὅτι Σύ, Κύριε, κατά µόνας ἐπ’ ἐλπίδι κατῴκησας ἡµᾶς.
∆όξα... Καί νῦν... Κύριε, ἐλέησον (τρίς).
∆ι’ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡµῶν, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ὁ Θεός, ἐλέησον
ἡµᾶς. Ἀµήν.
 ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ 49

ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ ΚΑΡ∆ΙΑΣ ΖΩΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Ἡ χαρά τῆς καρδιᾶς κι’ ἡ εὐχαρίστηση µακραίνουν
τή ζωή καί τήν κάνουν ἄξια νά τή ζεῖ ὁ ἄνθρωπος.
Ἀγάπα τή ζωή σου, δίνε στήν καρδιά σου παρηγοριά
καί διώχνε µακριά τή λύπη ἀπό πάνω σου· πολλούς
ἀφάνισε ἡ λύπη κι’ εἶναι ἐντελῶς ἀνώφελη.
ΣΟΦΙΑ ΣΕΙΡΑΧ 30,22-23
50 ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ

Άγιε µου Νικόλαε «Άγιε µου Νικόλαε,

Ένα καράβι µέσα στο κύµα
παλεύει να σταθεί
κι ο ναύτης του σταυροκο-
πιέται, κάνει µια προσευχή:
«Άγιε µου Νικόλαε,
των ναυτικών προστάτη
σ’ τούτη τη δυσκολία µας
έλα και κάνε κάτι.
Πόσα καράβια έσωσες
και έκανες το θαύµα σου
κάθε πιστού προστάτη
Σώσε κι εµάς που πέφτουµε σ’ τούτη τη δυσκολία µου
γονατιστοί στη χάρη σου. έλα και κάνε κάτι.
Φέρε γαλήνη στα νερά ∆άσκαλος της εγκράτειας,
και τη φουρτούνα κόπασε», παράδειγµα πραότητας
είπε κι ευθύς ο άνεµος κάνε κι εµέ τον δρόµο
υπέκυψε και σώπασε. να διαβώ της αγιότητας.
Μία ψυχούλα στην αµαρτία Με παρρησία να µιλώ,
πάσχει ν’ αντισταθεί να γίνοµαι φιλάνθρωπος»,
κι ένα παιδί σταυροκοπιέται είπε κι ευθύς ξανάγινε
κάνει µια προσευχή: εις τον αγώνα άτρωτος.

Έλα, Μονάκριβε!
Το κεράκι
Μέσα στα βάθη µου να κτίσω
Θα ’θελα να ’µουνα κεράκι
βουλήθηκα µιαν εκκλησιά
µες στου ναού το ιερό
τρανή πανώρια θα τη κτίσω
να φώτιζα κι εγώ λιγάκι
κι όλη θα τη λαµπροστολίσω
το ∆είπνο Σου το Μυστικό.
µε ζωγραφιές και µε ψηφιά. (δις)
Θα ’θελα να ’µουνα καντήλι
Κι ολόφωτη και στολισµένη
στην Άγια Τράπεζα σιµά
για τούτη την τρανή γιορτή
και µέσα απ’ την Ωραία Πύλη
θα ’ρθει η ψυχή µου ευτυχισµένη
θαύµατα να ’βλεπα ιερά.
στην πύλη εµπρός τη χρυσωµένη
της εκκλησιάς να σε δεχτεί. (δις) Θα ’θελα να ’µουνα τα µάτια
του ιερουργού τα καθαρά
Έλα, Μονάκριβε, για σένα
να ’βλεπα πώς από τα πλάτια
τα κάλλη τούτα κι οι οµορφιές
θα ’παιρνες σάρκα και οστά.
για σένα τα ’φερα απ’ τα ξένα
πλουµίδια χρυσοστολισµένα, Θα ’θελα να ’µουνα τα χέρια
χρώµατα, µύρα, ζωγραφιές. (δις) µες στις παλάµες µου να κρατώ
Σένα που έπλασες τ’ αστέρια
Έλα, δική σου
που µ’ έχεις µες στη χούφτα Σου να ζω.
η εκκλησιά µου.
∆έξου, Χριστέ, Μα είµαι τα χείλη που Σ’ αγγίζουν
την προσφορά το στόµα που Σε δέχεται
πάρε για θρόνο και Σένα παίρνει, Λυτρωτή µου,
την καρδιά µου τροφή µου για να γίνεσαι.
να πληµµυρούν Είµαι η ψυχή που έχεις σώσει
τα τρίσβαθά µου µε αίµα επάνω στον Σταυρό.
απ’ οµορφιά Σε Σένα ολόθερµα ας προσφέρω
κι από χαρά. (δις) τον εαυτό µου... ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ!
 ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ 51

Είναι η Πίστη
Μην πιστεύεις σε λόγια
που λένε οι πολλοί σου
φωνάζουν και σβήνουν
του Θεού τη φωνή.
Σ’ εσένα Παναγία µου Ψάξε µόνος να βρεις
Σ’ εσένα Παναγία µου, στηρίζω κάθε ελπίδα, θεϊκές εντολές
Σ’ εσένα την Αµόλυντο, τη ∆έσποινα Κυρία. (δις) µα µε πίστη να ψάξεις
ν’ ακουστούν καθαρές!
Σ’ εσένα Πλατυτέρα µου, αφήνω τα όνειρα µου
Είναι η πίστη
κι από τα χέρια σου τα δυο, πιάνοµαι για να µη χαθώ.
το κλειδί του ουρανού,
Φέρε γαλήνη στην καρδιά. Φέρε χαρά στον πόνο. την πόρτα ανοίγει
∆ιώξε τα σύννεφα µακριά. Εσύ µπορείς, ω Παναγιά. στη Βασιλεία του Θεού.
Σ’ εσένα Παναγία µου, των πάντων προστασία, Αρκεί η πίστη
προστρέχω και παρακαλώ, µια χάρη τώρα σου ζητώ. για να κινήσεις τα βουνά
και τα αδύνατα...
Να µεσιτεύσεις και για µε, Μεσίτρια του κόσµου,
να γίνουν ∆ΥΝΑΤΑ!
ν' αξιωθώ να ζω κι εγώ, µε τον Χριστό στον ουρανό.
Μην πιστεύεις που σου λένε:
Κάτω από τη σκέπη σου αλλάζει η ζωή µου. «∆εν υπάρχει Θεός».
∆ίνεις ειρήνη και χαρά, εσύ γλυκιά µου Παναγιά. ∆ε γνωρίσαν ποτέ
το ανέσπερο φως.
Αιώνια χαρά
Ψάξε µόνος να βρεις
Ψάχνω να βρω αυτό που µας ενώνει ό,τι αλήθεια ζητείς
ποιος ειν’ ο δρόµος που οδηγεί µα µε πίστη να ψάξεις!
στον ουρανό. Κι αν ποθείς θα το βρεις!
Κι όσο κι αν ψάχνω δεν µπορώ
απ’ τον παλιό µου εαυτό ∆ωσ’ µου φως
να λυτρωθώ κι αληθινά ν’ αγωνιστώ. Ολόλευκη καρδιά να σου δώσω καρτερώ
Και προσπαθώ να θυµηθώ µε ολόλευκα φτερά το πέταγµα τολµώ,
τι µε κρατά στο κόσµο αυτό. είναι ο Ουρανός ο δρόµος στη χαρά
Ανοίγοντας φτερά και φεύγοντας µακριά µια φωλιά γεµάτη αγάπη η καρδιά.
ψάχνω τη δύναµη να ζήσω αληθινά. ∆ωσ’ µου φως κι Ουρανό
Κοντά στο Χριστό, σ’ Αυτόν που αγαπώ, φτερά ν'ανοίξω να πετώ.
βρίσκω τη δύναµη αληθινά να ζω. ∆ωσ’ µου δύναµη αρετή
Αιώνια χαρά και γέλιο στην καρδιά κοντά Σου να µείνω σταθερή.
Είναι ο Κύριος των πάντων η χαρά. Σαν τα πουλιά να τραγουδώ
Χρόνια αξέχαστα γεµάτα µε Χριστό στο θρόνο δίπλα Σου να 'ρθω.
χρόνια που δώσαν στη ζωή µας µόνο φως Χαρούµενη ζωή παντού µ’ ακολουθεί,
Στιγµές αιώνιας χαράς κι είναι η αγάπη του Θεού πάντα γιορτή,
και θεϊκής παρηγοριάς είναι ο Ουρανός ο δρόµος στη χαρά,
στην αγκαλιά σου νιώθουµε να µας κρατάς. µια φωλιά γεµάτη αγάπη η καρδιά.
52 ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ

Στο σκοτάδι της γης Το ∆είπνο

Στο σκοτάδι της γης
και της άδειας ζωής
γέµισε την καρδιά µου µ’ ελπίδα.
Κάποια µέρα
στον δρόµο για τους Εµµαούς,
ποιος γαλήνεψε την καταιγίδα!
Ποιος είσαι εσύ που όλο φως
ήρθες να γίνεις ουρανός
και να γλυκάνεις
την κατάπικρη ψυχή µας;
Στην µοναξιάς τον πυρετό
να γίνεις χάδι στοργικό
που δρόσισε
αυτήν την παγωµένη γη µας.
Φίλε της σιωπής,
της γλυκειάς προσµονής
τούτο το δειλινό
µην µ’ αφήσεις.
Η καρδιά µου φτωχή
κι η νυχτιά σκοτεινή
έλα µείνε εδώ να δειπνήσεις.
Ποιος είσαι εσύ... ψυχή µας;
Ο λόγος Σου θεία πνοή,
ήλιος η άγια Σου µορφή
που µίλησε τόσο
για την Ανάστασή µας.
Υπήρξε άνθρωπος πλούσιος
που φίλους του πολλούς
προσκάλεσε σε δείπνο
που έστρωσε γι’ αυτούς.
Οι δούλοι του χτυπήσαν την πόρτα καθενός,
αλλά οι καλεσµένοι, του είπαν: “∆υστυχώς,
Ω! δεν θα ’ρθω εις το δείπνο
αγόρασα αγρό, αγόρασα και βόδια
και θέλω να τα δω,
παντρεύτηκα και πρέπει στο σπίτι να σταθώ.
Λυπούµαι στο δείπνο δεν θα ’ρθω”.
Τότε ο πλούσιος άνθρωπος
οργίστηκε πολύ,
τους δούλους πάλι στέλνει
κι αρχίζει να καλεί:
“Ελάτε οι πονεµένοι, ελάτε οι φτωχοί,
το δείπνο είναι στρωµένο γι’ αυτόν που δεν θα πει:
Ω! δεν θα ’ρθω εις το δείπνο...”
Τότε το δείπνο στρώθηκε ψηλά στον ουρανό
κι ο Κύριος προσµένει τον κάθε αµαρτωλό.
Την πόρτα σου χτυπάει,
ν’ ανοίξεις µην αργείς,
την πρόσκλησή Του δέξου
και πρόσεξε να πεις:
“Ω ναι θα ’ρθω εις το δείπνο, το θείο κι ακριβό,
αφήνω και τα βόδια, το σπίτι, τον αγρό.
Θα ’ρθω εις το δείπνο το Μυστηριακό,
αρκεί στον Παράδεισο να µπω”.

Σπίνος
Σε φουντωµένο δέντρου κλωνάρι κάθεται σπίνος και κελαϊδεί,
τόσην ακούει τέχνη και χάρη και πλησιάζει ένα παιδί.
Σπίνε, µ’ αρέσει το ψάλσιµό σου, τα λέγεις όλα - όλα καλά,
µα ποίος είναι διδάσκαλός σου που σου µαθαίνει τα µουσικά;
Μάθε παιδάκι, διδάσκαλός µου, που µου µαθαίνει τη µουσική,
είναι ο Πλάστης όλου του κόσµου, η πρόνοιά Του η πατρική.
 ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ 53

∆εν την ξεχνούµε Αµµόχωστος

∆εν την ξεχνούµε - δεν την ξεχνούµε
την Κύπρο µας την ελληνική!
κι όσο θα ζούµε θα προσπαθούµε
να γίνει ελεύθερη κι αυτή.
Ποθεί η καρδιά µας τα λάβαρά µας
στον Πενταδάκτυλο και στον Καραβά
και στην Κερύνεια και στο Βαρώσι
’κει θα στηθούν παντοτινά.
Βουβές καµπάνες, σβησµένες δάδες,
ερειπωµένες, αδειανές εκκλησιές,
λίγο ακόµα έφτασε η ώρα,
δύστυχη σκλάβα, πια µην κλαις.
∆έξου Χριστέ µας τις προσευχές µας
Περπατώ του δρόµου η άκρη είναι µακριά
θολωµένο δάκρυ, αίµα στάζει η καρδιά.
Μοναξιά είσαι απέραντη σαν λίµνη,
έρηµος χωρίς σκιά.
Μάνα εσύ έχεις την λύπη,
τη σιωπή για συντροφιά.
Τραγουδάω για µια πόλη
που ’χω µέσα στην καρδιά.
Τραγουδάω για µια πόλη,
κόρη στην ακρογιαλιά.
Χώµα που περπάτησα, γη που νοσταλγώ,
χώµα που µ’ ανάστησες, Αµµόχωστος!

Υπέρθρυρο Πύλης,
Πύργος Οθέλλου,
το αίµα έγινε πια ποταµός,
οδήγησέ µας, βοήθησέ µας,

της νίκης χάρισέ µας φως!
∆εν την ξεχνούµε, δεν την ξεχνούµε
τη Βόρειο Ήπειρο την Ελληνική
κι όσο θα ζούµε, θα προσπαθούµε
να γίνει ελεύθερη κι αυτή.
Σαν διαµάντι η θάλασσά µας δες πώς λάµπει την αυγή
Καρτερούµεν
Καρτερούµεν µέραν-νύχταν
να φυσήσει ένας αέρας
σ’ τουν τον τόπον πο’ ’ν καµένος
τζι’ έν θωρεί ποττέ δροσιάν
Για να φέξει καρτερούµεν
το φως ’τζείνης της µέρας
πο’ ’ν να φέρει στον καθ’ έναν
τζιαι δροσιάν τζαι ποσπασιάν.
Την Μανούλλαν µας για πάντα
µιτσιοί µιάλοι καρτερούµεν
για να µας σφιχταγκαλιάσει τζιαι
να νεκραναστηθούµεν. (...)
Ξυπνητοί τζιαι τζοιµισµένοι
εν για ’τζείνην η καρκιά µας
που διπλοφακκά για να ’ρτει
τζιαι να µείνει δα κοντά µας!
Αµµόχωστος
Ατενίζω µια Πατρίδα
Ατενίζω µια Πατρίδα ευλογηµένη απ’ τον Θεό
προικισµένη µ’ ένα θείο παραδείσου θησαυρό.
Είσαι, Κύπρος, πλουτισµένη µε ονείρων οµορφιές
απ’ τις κορφές ως τις ακρογιαλιές.
κι ο σταυρός ψηλά στολίζει κάθε µια βουνοκορφή,
τα κεριά σ’ ένα ξωκλήσι, άυλο φως τα δειλινά
και η ψυχή τραγούδι αρχινά:
Στρέφω τη µατιά µου στον γαλάζιο ουρανό
ν’ αντικρίσω Σέ, Θεέ µου, λαχταρώ.
Έχω στην ψυχή µου τη µορφή Σου ζωγραφιά,
την ορθόδοξη την πίστη στην καρδιά!
Θα σταθώ κι εγώ της πίστης µαχητής στον τόπο αυτό
φλογερός αγωνιστής µε τον Χριστό.
Και τα χώµατά σου, Κύπρος, τα ζηλέψανε πολλοί,
τα ποτίσαν µ’ αίµα, δάκρυ, µάρτυρες ηρωικοί,
µες στην Ιστορία έλαµψαν ακλόνητες µορφές
που ντρόπιασαν σκληρούς κατακτητές.
Και οι ήρωες αυτοί που µας χαρίσαν λευτεριά
πριν τις µάχες, δες, δακρύζανε µπροστά στην Παναγιά
και θα ζουν µες στις καρδιές µας ολοζώντανοι,
τρανοί της πίστης, της πατρίδας οδηγοί.
54 ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ
Το φλάµπουρο
Είσαι το φλάµπουρο πού ’χει µεράκι του
την έννοια της Ελευθεριάς,
σ’ έχει ο Κολοκοτρώνης µπαϊράκι του
κι ο καπετάνιος Ζαχαριάς.
Άσπρη - γαλάζια, σωστή ζωγραφιά,
σαν τ’ ουρανού το χρώµα,
ξέρεις στ’ αλήθεια να κάνεις θεριά
και τους δειλούς ακόµα. (δις)
Τι πατριώτες και τι πατριώτισσες
θύµατα πέσανε σωρό,
για µια Σηµαία ’σέρναν οι Σουλιώτισσες
τον τελευταίο τους χορό.
Άσπρη - γαλάζια... (Επωδός· δις)
∆έσπω, Σουλιώτισσα, που αντιστάθηκες
στις µαύρες σκέψεις του Αλή,
για µια Σηµαία τότ’ ανατινάχτηκες
κι ούτε το σκέφτηκες πολύ.
Άσπρη - γαλάζια... (Επωδός· δις)
Στη Σηµαία
Μέσα µας βαθειά για σένα
µια λαχτάρα πάντα ζει,
την Πατρίδα συµβολίζεις
και τη λευτεριά µαζί.
Γαλανόλευκη η θωριά σου
και φαντάζεις µες στον νου
σαν το κύµα, σαν το γέλιο
του πελάου και τ’ ουρανού.
Της τιµής και της ανδρείας
είσαι αστείρευτη πηγή.
Του λευκού Σταυρού σου η χάρη
δυναµώνει κι ευλογεί.
Κι όσοι χάνονται για ’σένα
σπώντας σίδερα βαριά,
ξεψυχούν και τραγουδούνε
χαίρε, ω! χαίρε ελευθεριά!
 ;
ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ 55

Σκέψου ποιον άγιο υπαινίσσεται το κάθε δίστιχο αίνιγμα.

Τῆς Ἀποκάλυψης γραφεύς καί τοῦ Εὐαγγελίου,
Ἀπόστολος ἀγαπητός τοῦ ἴδιου τοῦ Κυρίου. ..........

Ὑφάντρα ἐλεήµονας πρός ἅπαντες νά τρέξει,

Πράξεις κεφάλαιον ἐννιά, στίχος τριάντα-ἕξι. ..........

Τῆς Ταµασσοῦ Ἐπίσκοπος, γέννηµα τῆς Σολέας,

ἡ Κύπρος τ’ ἀφιέρωσε ναό Μονῆς ὡραίας. ..........

Εἶναι Μεγαλοµάρτυρας, εἶναι Τροπαιοφόρος

καί στῶν Ρωµαίων τόν στρατό σπουδαῖος βαθµοφόρος. ..........

Τρίτου αἰώνα Ὕπατος, στούς Μάρτυρες ἀνήκει,

τό λείψανό του εἰς Ναόν εἰς τήν Θεσσαλονίκη. ..........

Τρίχρονο βρέφος µέ ψυχή τιτάνια ἐφάνη,

µέ τή µητέρα του φοροῦν µαρτυρικό στεφάνι. ..........

Γιατρός εἰς τό ἐπάγγελµα, Ρῶσσος Ἀρχιερέας,

µές στοῦ αἰώνα τ’ εἰκοστοῦ Ἐπίσκοπος Κριµαίας. ..........

Ὑπέρµαχος καί Στρατηγός τοῦ Ἔθνους µας τιµᾶται

καί τόν δεκαπενταύγουστο µέ σέβας προσκυνᾶται. ..........

Σῶµα καί Αἷµα γιά ἐµᾶς, θυσία ὑπέρ ὅλων

κι’ ἡ ἁγιογραφία του πάντοτε εἰς τόν θόλον. ..........

Σημείωσε τη σωστή σειρά των ιερών γεγονότων της ζωής του Χριστού.

.......... .......... .......... .......... ..........

56 ΠΑΙΧΝΙ∆ΙΑ
Κάθε Ευαγγελιστής έχει και ένα
σύµβολο. Ένωσε τις τελείες και βρες
το σύµβολο του Αγίου Μάρκου.

Βρες τις 12 διαφορές στις πιο κάτω

εικόνες που φαίνονται όµοιες.
Ποιος είπε πως φοβόµαστε
λί
που
τη σκιά µας;
Ας παίξουµε µαζί της,
σχηµατίζοντας
ζώα και
πουλιά.

ουρούνι
γ

λύκος
ελάφι
 ΠΑΙΧΝΙ∆ΙΑ 57

Το σταυρόλεξο της ελιάς...

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ
2. Σ’ αυτό προσθέτουµε λάδι και ανάβει µπροστά
στις εικόνες των Αγίων.
4. “Περιβόλι” γεµάτο µε ελαιόδεντρα.
6. Αυτή την εποχή γίνεται η συγκοµιδή των καρπών
από τα ελαιόδεντρα
8. Τέτοιο έστειλε ο Νώε από την Κιβωτό και έφερε
κλαδί ελιάς ως σηµάδι λήξης του κατακλυσµού.
10. Ο πατέρας της Ιατρικής, που περιέγραψε την
ελιά ως το τέλειο θεραπευτικό.
11. Το λάδι που παράγεται από τα
κουκούτσια και τα κοτσάνια της ελιάς.
ΚΑΘΕΤΑ
1. Υγρό παράγωγο της ελιάς, που
χαρακτηρίστηκε “υγρός χρυσός”.
3. Το “εργαστήριο” για την κατεργασία
των ελιών και παραγωγή του λαδιού.
5. Το στεφάνι αγριελιάς µε το οποίο στέφονταν
οι ολυµπιονίκες στην αρχαία Ελλάδα.
7. Το Μυστήριο της Εκκλησίας που αλείφεται
µε λάδι/ έλαιον το ανθρώπινο σώµα.
9. Συµβολίζεται µε το κλαδί της ελιάς.
Βρες τη διαδροµή προς το Όρος Ελληνικές Παροιµίες
των Ελαιών, όπου ο Χριστός
προσευχήθηκε πριν τα άγια Πάθη. Από την παρένθεση, βρες και
σηµείωσε πότε χρησιµοποιείται
η κάθε παροιµία.
(εργατικότητα, αλληλοβοήθεια, µαταιότητα,
πιεστικότητα, προκλητικότητα, ανάγκη).
Του χάρισαν της ελιάς το µέσα και
του αβγού το απ’ έξω.
........................
Ξεφόρτωσέ την τήν ελιά να σε
φορτώσει λάδι.
........................
Του έβγαλε το λάδι.
........................
Μη ρίχνεις λάδι στη φωτιά.
........................
Αν δεν δώσεις την ελιά, πώς θα
πάρεις λάδι;
........................
Η σφίξη βγάζει λάδι.
........................
58
59
60
61
62
63
64
Το Έθνος αφανίστη όλως διόλου και η θρησκεία· εκκλησία
εις την πρωτεύουσα δεν είναι και μας γελάνε όλος ο κόσμος...
Ό,τι τού λες, “η θρησκεία δεν είναι τίποτας”!
Αλλοίμονο σ’ εκείνους οπού χύσανε το αίμα τους και
θυσιάσανε το δικόν τους να ιδούνε την Πατρίδα τους να
είναι το γέλασμα όλου του κόσμου και να καταφρονιώνται
τα αθώα αίματα οπού χύθηκαν!
Όταν μού πειράζουν την Πατρίδα μου
και θρησκεία μου,
θα μιλήσω, θα ’νεργήσω
κι’ ό,τι θέλουν ας μού κάμουν.
ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ
ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΝ του Βασίλη Μιχαηλίδη
(Κύπριος ποιητής, 1849-1917)
Πύργωμα κολοσσιαίον των πανσόφων αλιέων,
την υφήλιον υψώνεις και τον ουρανόν ενώνεις
με αυτήν προ του Κυρίου, κήρυξ του Ευαγγελίου,
της φωνής σ' ακροωμένη πλημμυρείτ' η οικουμένη.
Εν σοι λάμπει ως προ χρόνων το ουράνιόν σου φως,
όπερ είπε προ αιώνων πας θεόπνευστος σοφός.

Μόλις ανεφάνεις βρέφος κι ως τον ήλιον το νέφος,

σ' έκρυψαν αι κατακόμβαι κ' έπιπτον ως εκατόμβαι
μάρτυρες προ των ποδών σου, έλαμψε το πρόσωπόν σου
εις το σκότος, Ουρανία, και η ειδωλολατρεία
ενωμένη με τα ύψη έρπουσα τυφλή, μικρά
ηγωνίσθη να σε ρίψει κ' έπεσε προ σου νεκρά.

Νύμφη του Επουρανίου, Δέσποινα της υφηλίου,

συ, ήτις την γην φωτίζεις, συ, ήτις την γην ορίζεις,
στην αγίαν αγκαλιά σου σφίξε τα τρελλά παιδιά σου,
ένωσέ τα, φίλησέ τα, σφίγξε τα κι αδέλφωσέ τα,
να χαμογελάσ' η πλάση, νέος κόσμος να φανεί,
κ' η γη όλη να γιορτάσει να χαρούν οι ουρανοί.