Professional Documents
Culture Documents
ورق ورق تاريخ - عبدالواحد آريسر
ورق ورق تاريخ - عبدالواحد آريسر
www.sindhsalamat.com 1
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
ورق تاريخ
ُ ورق
ُ
(چَىڊ ىثري ٽڪرا)
َتطا٥ٚازط “ريؽع
مرتب
نيصَر نزاري
ڊجيٽل ايڊيشن:
8102ع
ورق تاريخ
ُ ورق
ُ
قرؽ تاريش
قرؽ ُ
ُ ڪتاب د٠ ٥ا:٥ٚ
َتطا٥ٚازط “ريؽع ٚ يکڪ:
١ٝك٥ر ٝغاري ؼ٤يڏي١طډ:
ؼياؼت ٥ٝ م٥ع:
(ٝضت ٓٛڪتاة ٟ۽ ا٠ٽعقي٥ز تاـ ک١ي ٙچ٠٥ڊ ٽڪعا)
پ٤عي٥ـۿ د٥ـ 5102ع ڇاپ:٥
ڪٞپ٥ز٠گ ٚ/ي “ئ٥ٽٌ٠ :يع چا٠ڊي٥ۿ ؿ١ڪع الؾ ؼک٥اڻي
ڪپتاـ اةڏق ٽائيٽ:ٙ
ايٛؽا پتٛيڪيـٟۿ زيطر“ةاد ڇپائي١طډ:
511رپيا :٢٤ُٛٝ
www.sindhsalamat.com 3
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
ارپيا
www.sindhsalamat.com 4
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
www.sindhsalamat.com 5
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
اَرڈق اُتعادي
اييديو!... ياد آريسر ٌا
www.sindhsalamat.com 6
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
سَىٍو ِ
سٽاُء ُ
www.sindhsalamat.com 7
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
اداري پاران
ٗٝ٥ي ڪارڪ١ٝ ٟك٥ر ٝغاريَء دي ٣يَء ٻي ڪ٥ؿؾ “٣يۿ ديڪا ُٟ٣
َتطا٥ٚازط “ريؽع دي ٝضت ٓٛڪتاةٝ ٟاـ چ٠٥ڊ ڪي ٙد ٟٛٞکي ڪتاةي
ق٥رت ڈ٠ي “٣ي .پ٤عي٥ـ ڪتاب ؼائي ٟدي .اي .ٜؼيط دي ٣000ي ٟؼاٚگع ٢٣دي
ُٗ٥ٝي تي “٠طق قي .٥٣ ٥ڪتاب د٠ ٥ا“ ٥ٚريؽع قازب پاڻ ٠ياز ٞ٣اي٠٥يَء دي
ؽاڳ د ٥قڻ‚ رکي٥٣ ٥ۿ اُ ٥٣ڪتاب ٢٠رڳ٥
ؿاَعي ٝاـ چ٠٥ڊ ڪعي ‛١٤١ٝذي اڱڻ ُُ ٝ
پڏ١٣طډـ کي پؽ١ط “ي٥ۿ پع ص٥د ؼائيَ ٟتطا٥ٚازط “ريؽع کي پڻ ة٤تع ٚڳ٥٣ ٥ۿ ۽ پاڻ
ڪتاب دي تُعيٓ ڪ١طي چي٣ُ ٥ئائي ٟت‛ :٢چ٠٥ڊ ٽڪعـ کي اڃا ة ٢قچاي ٥قڃي ٣اۿ
ديئ ٟڪتاب قڈق ۽ دا ٍٝٿئي ٣ا‚ .
“ريؽع قازب دي ُزڪ٥ٝ ٜدب ١ٝك٥ر ٝغاريَء ٻي ٥ڪتاب
تعتيب ڈيڻ ؿعقع ڪيُ .٥ا ٥٣ڪتاب ز٘ي٘ت ۾ اؼاـ کي 52اپعي ٙتي “ڻڻ٥٣ ٥ۿ
پع قٗت ؼاٿ ٢٠ڈ٥٠ۿ د ٟ٤١ڪعي ر٣ذي قياؼي.ٟ
ٝ 3ئي تي َتطا٥ٚازط “ريؽع قازب اؼاـ کاـ قڇڏي قي ٥۽ اؼاـ ؼ٥چي٥
ت ٢ؼ١طس چاٚي٤ي دي ُٗ٥ٝي تي ٣يُء ڪتاب ‛قرؽ قرؽ تاريش‚ “ڻذي .ا٣ڏيَء
تذ٥يغ تي ڀاُء ١ٝك٥ر ٝغاري ڈي ٟ٤١رات ٣ڪ ڪعي ٥ٝاد ٥ٝـ ڈا٥ٝ ٟ٤٠ڪٛي٥ۿ
ديڪا ڪ٥ؿؾ ڪاٝياب قئي ۽ اؼاـ ڪتاب اق٣اـ پڏ١٣طډـ تائي ٟپ٤چاي٥
“٣ي.
_ قازط ڪا٠ڌډق
چيئعٝيٟ
ايٛؽا پتٛيڪيـٟۿ زيطر“ةاد
www.sindhsalamat.com 8
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
نرتب پاران:
www.sindhsalamat.com 9
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
ؼائيَٟء دي ز٠طگيَء دي “صعي گ٤ڏي ٟتائيٗ ٟائ ٜ۽ دائ ٜر٣ي .٥ؼائيٟ
د ٟد٥ٝ ٥ـ ؼاـ پيار ۽ ايتعي زط تائي ٟٿي قي٥ۿ د ٥دڎ ٟ٣ة ٢پاڻ
مُٛي گ٥٤ٽڪي يا ڪـ٥ٞر اي١طق ٥٣ت٢ۿ رات د٥ٝ ٥ـ قٽ ئي تعؼڻ
پؽ١ط ڪ١طق ٥٣ۿ ۽ چ٠٥طق ٥٣ت٢ۿ ٥ٝـ کي ت ٥قٽ اچي ُؼڪ٥ـ ِ١ٛٝطق
“٣ي .زاال٠ڪ ٢ڪأي ٗٝ٥ي ڪارڪٟۿ ڪذ ٢٤پعاڻا ڪاٝعيڊ ۽
٣اڻ٥ڪا قڈيعا “ريؽع قازب کي ١ٝٿ٥ـ ڪ١طا ٣ئا ت ٢اؼاـ کي ة ٢ٽائٜ
ڈي٥ۿ رات اؼاـ قٽ تعؼ٥ۿ پع ؼائيَٟء د ٥ا ٥٣ئي د٥اب ٠٥٣طق ٥٣ت٢٠‛ :٢
اڂ “ٌء ١ٝك٥ر قٽ قڃاـ پي٥ۿ ڪ ٟ٤١ٻئي دُٔي اق٣اـ قٽ اي١طس ‚.۽
پِ٥ء ٣ع ڪ ٟ٤١کي ا٣ا صتع ٠٥٣طي ٣ئي ت ٢ؼائي٥ٝ ٟـ قٽ ئي تعؼ١طق
٥٣ۿ ٥ٝـ ؼائيَٟء ؼاـ ڪأي دُٔا ؼٕع ة ٢ڪي٥ۿ دڎ ٟ٣ةٌ“ ٢ء ؼائيَٟء
ؼاـ گڎ گاڈيَء ۾ قي١٤طق ُ٣ئػ ت“ ٢ريؽع قازب څرائي٥ر کي پ٥ئيٟ
ؼيٽ تي قي٤ڻ الِء چ٠٥طق ٥٣۽ څرائي٠٥گ الِء ٥ٝـ کي چ٠٥طق ٥٣ۿ ة٤عزاؾ
ؼائيَٟء ؼاـ اڻ ڳڻي٥ـ يادگيعي٥ـ “ .ٟ٣ديڪڎ ٜٛٗ ٟ٣۽ قٗت ؼاٿ
ڈ ٥٠ت ٢تٕكي ٙؼاـ ڪ ٟ٤١ٻئي ڀيعي معقر ٚک١طس.
٥ٝـ “ريؽع قازب دا ت٘عيت ًا ديڪي ٝارڪيٽ ۾ ڪتاب
٥ٝد٥د “ٟ٣ۿ ُا٣ي پڏ٣يا “ٟ٣ۿ دڎ ٟ٣کاـ ٔيػ ة٥ڪ (ؼ٥ؿٝ ٙيڊيا)
اؼتُٞاؾ ڪعڻ ؿعقع ڪي ٥اٿٜۿ تڎ ٟ٣کاـ ٥ٝـ ؼائي ٟدي .اي .ٜؼيط
۽ “ريؽع قازب دي ٝضت ٓٛڪتاةٝ ٟاـ چ٠٥ڊ ٽڪعا ؼ٥ؿٝ ٙيڊيا
تي ‛َتطا٥ٚازط “ريؽع دي ٠اٚي ؼاـ ٺا٣ي ‚ٙپيخ تي رکڻ ؿعقع ڪعي
ڇڎيا ٣ئا .ڪأي َعقي کاـ پِ٥ء ٥ٝـ ُا ٥٣ذڪع پ١٤١ذي پياري دقؼت
قازط ڪا٠ڌډي ؼاـ ڪي٥ۿ د ٟ٤١تذ٥يغ ڈي١طي چي ٥ت٢ۿ ڇ ٢٠ ٥اـ کي
ڪتاةي ؿڪ ٙڈدي ۽ پِ٥ء ايئ ٟئي پ٤عي٥ـ ڪتاب 01د٥١ري 5102ع
تي ؼائي ٟدي .اي .ٜؼيط دي ٣000ي ٟؼاٚگع ٢٣تي پڌرق ڪي ٥قي٥ۿ
www.sindhsalamat.com 10
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
ديتعي٥ـ ڪاپي٥ـ قازط ؼائي٠“ ٟطي٥ـۿ اُ٣ي ١٤١ٝذي ؼا٥٤ٝـ ٣ٿ٣ ٥ٿ
قڪعق ٿي قي٥ـ.
٥ٝـ ڪذ ٢٤ڈي ٟ٤١کاـ پِ٥ء “ريؽع قازب کي ٔ٥ـ ڪئيۿ
ؼائي ٟزاؾ از٥اؾ کاـ پِ٥ء چي ٥ت ٢اق٣اـ دا چ٠٥ڊ ڪي٠ ٙحعي ٽڪعا
ة٤تعيٟ٣“ ٟۿ پع ُا٣ي ٿ٥رډا “ٟ٣ۿ ؼٝ ٥س١ت ڪعي ٥۽ اـ د ٥ٻيُ ٥دٛط
“ڻي٥ۿ ت ٢ديئ ٟؼچ٥ٝ ٥اد ٣ڪ ١٣ڌ ُٝيؽع ٿي ؼگ٤ي٥ٝ .ـ ؼائي ٟدي
٣طايت ٟ۽ ؼائيَٟء دي ٠حع دَ ٥اؿٖ ٣ئڻ ڪعي ٣ڪ ڀيعق ٻي٤ع ٝس١ت
۽ ڪ٥ؿؾ ڪعيۿ ٣ي ٻي ٥ڪتاب تيار ڪي٣“ ٥يۿ ديڪ ٥اق٣اـ دي
٣ٿ ٟ۾ “٣ي.
اٝيط ڪعياـ ٿ ٥ت١٤١ٝ ٢ذي ٝس١ت ۽ ؼائي ٟدي ٠حع د ٥دادق
اق٣اـ کي معقر قڻ١طق“ .ريؽع قازب ت٥ډي د ٥اڂ اؼاـ دي قڃ ۾
٠ا٣ي ر٣ي٥ۿ پع ؼائيَٟء د ٥زڪ١٤١ٝ ٜذي الِء ڪ٘ٝ ٟ٤١طس ڪتاب
دي “يت کاـ گ٤ٽ ٣“ ٢٠يٌ“ .ءۿ ؼائيَٟء دي تسعيع ۽ ت٘عيع ٻ٤١ي د٥
َاؿٖ “٣ياـۿ ٥ٝـ کي پڏ٣ڻ ۽ ٚکڻ د ٥ؿ٥ؽ ة ٢ؼائيَٟء دي ڪتاةٟ
پڏ٣ڻ کاـ پِ٥ء ٿي.٥
د٠يا ۾ ا٣ڏا گ٤ٽ ٝاڻ٠٥٣ ٥٤طا “ٟ٣ۿ د ٟکي تسعيع ۽ ت٘عيع تي
٣ڪ ئي قٗت َت٥ر ٣ذيۿ ؼائي ٟدي .اي .ٜؼيط ڪٿي ٚکي٣“ ٥ي ت:٢
‛١٠ڍي ک١ڊ ۾ ٥ٝـ قعؼ ٻٝ ٢اڻ ٥٤ا٣ڏا ڈٺا “ٟ٣ۿ د ٟکي تسعيع ۽ ت٘عيع
تي ٣ڪ ئي قٗت دؼتعس “٣ي٣ .ڪ ٥ٝال٠ا “زاد ۽ ٻيَ ٥تطا٥ٚازط
“ريؽع‚.
“ريؽع قازبۿ ٥ٝال٠ا “زادۿ د٥ا٣ع ٤٠ ُٙٚعقۿ ٤ٝاتٞا گا٠ڌيۿ
٥ٝال٠ا َتيطاهلل ؼ١ڌيۿ ؿ٤يط اهلل ةضؾ ؼٝ٥عي ۽ ؼائي ٟدي .اي .ٜؼيط
کاـ ٝتاجع ٥٣۽ ا ٟ٤٠کي پڏ٣ڻ کاـ پِ٥ء ٝ ٟ٣ؽذط دا صتٞا ڇڎي ؼيط
www.sindhsalamat.com 11
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
ؼاـ ٛٝي ؼ١ڌ دي “زاديَء دي َـٖ د ٥داؿ پيت٥ۿ ديئ ٟگا٠ڌيَء کي
٤٠عق ۽ ٥ٝال٠ا “زاد ٛٝياۿ تيئ ٟئي ؼائي ٟدي .اي .ٜؼيط کي “ريؽع
قازب ٛٝي٥ۿ د ٟ٤١ؼائي ٟدي .اي .ٜؼيط دي ٔڪع کي د٤ع د١٤گ
تائي ٟپ٤چاي .٥پيعي ٟپيادؾۿ ٝي ٟٛدا ٝي ٙؼٕع ڪعيۿ ۽ ڪڎٟ٣
٥ٚڪ ٙگاڈي ٟ۾ ِ
ڪعاي٣ ٢٠ ٥ئڻ ڪعي کيػ الٿ ٥ٿئي قي٥ۿ ت٠٥٣ ٟ٤١طي
ة٣ ٢ع زاؾ ۾ ٞ٣ ٟ٣ٿ ٣ ٢٠اري ۽ ؼيط د ٥پيْاؿ ڪارق٠ذ٤ع کاـ قٺي
ٝعيط ؿاخ -ڪـ٥ٞر تائي ٟپ٤چاي٣ .٥ي “زاديَء دٝ ٥ت٥ا ٥ٚؼيط ۽ ؼ١ڌ
د ٥پيْاؿ کڻي ا١٠ ٟ٤٠ڍډـ ؿ٤عـۿ ڳ٥ٺ ٟ۽ ڀِٽ ٟتائي ٟة ٢قي٥ۿ د ٟتي اڂ
ڈي ٟ٤١تائي ٟڪأي ٚيڊرـ دا پيع ت ٢پعيۿ پع ٌ٠ع ة ٢٠ ٢پ٤تي “٣ي.
“ريؽع قازبۿ “صعي قٗت ۾ دڎ ٟ٣اؼپتاؾ ۾ داص ٙٿي٥٣ ٥ۿ ت٢
“ٌء ٝؽٛؽ ٙاٝ ٟ٤٠اڻ ٟ٤ؼاـ راةىي ۾ ٣ئػۿ ديڪي ؼائيَٟء ؼاـ گڎ
٣ئاۿ پع اٝ ٟ٤٠اـ ڪ ٟ٤١ة ٢ڪڎ ٟ٣تٕكيٛي زاؾ از٥اؾ ٢٠ڈ ٥٠ت ٢ؼائيٟ
ڪيئ٣“ ٟيۿ پِ٥ء “صع “ُء پ٤عيٝ ٟئي 5102ع تي ؼڀ ڪ ٜڪاري٥ـ
ڇڎيۿ قعؼ ؼائيَٟء ؼاـ ٛٝڻ ۽ وتيُت ٥ُٛٝؿ ڪعڻ الِء گ٤عاـ
٠ڪتػ ۽ ٝ 5ئي 5102ع تي قتر د ٥ڪعاچي پ٤تػۿ دتي پ١٤١ذي
٣ڪ ٗعيتي دقؼت (د ٟ٤١ؼاـ گ٤عي ٥ٛتُ٘ٛات “)ٟ٣ۿ قٽ قيػۿ دتي
٠اؿت ٥ڪعي اؼپتاؾ الِء ٠ڪتػ اتي پ٤چي ؼڌق ؼائيَٟء دي رقؿ ۾
ٛ٣ي ٥قيػۿ ديئ ٟدرقازق کٚ٥ي ٜت ٢ؼائي ٟدي ٌ٠ع ٥ٝـ تي پئي ۽
ؼائيَٟء ُٝؽڪعاي ٥ت ٢ص٥ؿيَء ٝاـ ١٤١ٝذ٥ـ اکي٥ـ ڀعدي “ي٥ـۿ ؼائيَٟء
ؼاـ پيعـ تي ٣ٿ رکي ٛٝيػۿ د ٟ٤١د ٥ؼائيٞ٣ ٟيـ ٢ا٠ڪار ڪ١طق
٥٣ۿ پع ١٤١ٝذي َادت ٣ئيۿ دٌ“ ٥ء پيعـ تي ٣ٿ رکڻ کاـ ؼ٥اِء ر٣ي
ڪ ٢٠ ٥ؼگ١٤طق ٥٣س .ة٤عزاؾ ٥ٝـ ؼائيَٟء کاـ وتيُت دي ةاري ۾
پڇي ٥۽ پِ٥ء ؼائيَٟء ٥ٝـ کاـ ؼ٥ٞرق زاؾ از٥اؾ قرت٥ۿ ڳ٥ٺ د٥ۿ ڀائعـ
www.sindhsalamat.com 12
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
د ٥۽ ٻي ٟڪأي ؿي ٟدي ةاري ۾ ٥ٝـ کاـ پڇيائيٟۿ ٥ٝـ کي ت ٢اـ
قٗت ؼائي ٟڪأي ة٤تع ٚڳ٥ۿ ٥ٝـ ڪأي ٽائ ٜاتي گظاري١ٝ .٥ذ١٤ط
دي ٝا٠ي “ئي ت ٢ؼائيَٟء دي ڪٞعي ۾ اؼي ٟقعؼ ٻ ٢څڻا ٣ئاؼيٟۿ
٣ڪ “ٌء ۽ ٻئي د٠ ٥ا٥ٝ ٥ٚـ کي ياد ڪ٤٠٥يۿ ڇ ٥ت ٢اـ ٝاڻَ٥٤ء ؼاـ
ڪڎ ٟ٣ايتعي قيذ٤ڏائپ ٢٠ر٣ي “٣يۿ ؼائي٥ٝ ٟـ کي چي ٥ت:٢
‛ديڪڎُ ٟ٣ؼ٥پ “٣ي ت٥ٝ ٢ـ کي ڈي٥ٝ ‚.ـ ڈؼي ڪعي چي ٥ت ٢ؼائيٟ
ُؼ٥پ ٠ا٣يۿ پع رائت٣“ ٥ي ۽ چا٥٠ر “ .ٟ٣ؼائيَٟء چي‛ :٥ٺيڪ “٣ي رائت٥
ڈي ‚.پِ٥ء ؼائيَٟء ٿ٥رق رائت ٥کاچق ۽ چيائي ٟت ٢اـ ۾ چا٥٠ر قد٤ي ڈي٥ۿ
چا٥٠ر قد٤ڻ کاـ پِ٥ء اـ ٻئي ٞ٣عا ٢٣چٞچ ؼاـ کارائڻ دي ڪ٥ؿؾ
ڪئي ت ٢ؼائيَٟء چي٢٠‛ :٥ۿ “ٌء پاڻ کائي١طس ‚.پِ٥ء ؼائيَٟء پاڻ ٝا٠ي
کاچيۿ ٝا٠يَء کاـ پِ٥ء ڪأي ديع ڪچ٤عي ٿيۿ اـ دقراـ ١٤١ٝذي
٥ٝةائي٥ٔ ٙـ تي ٝيؽيخ “ي ٥ت ٢د ٟٞدرةطر دي گ٤عقاري گظاري قيئي
“٣يۿ ٥ٝـ ؼائيَٟء کي ٻڌاي ٥ت“ ٢ريؽع قازب تكطيٖ الِء ٣ڪ ٔ٥ـ
ٞ٠تع ٝالئڻ الِء چي٥ۿ ديڪ ٥ؼائيَٟء دي ڳ٥ٺ د ٥٣ ٥۽ اتاـ ٥ُٛٝؿ
ڪيائيٟۿ کيػ گ٤ڻ ٥ڈک ٿي٥ۿ ۽ پِ٥ء څرائي٥ر گياـ کي گ٤عائي پ٤عياـ اـ
کي پگ٤ار ڈ٠ائي ٟ۽ پِ٥ء چيائي ٟت ٢ؼٝ٥ع تي ڳ٥ٺ ١ٛ٣طاؼيٟۿ پ٤عياـ
د ٟٞدي تڎي تي قي١٤طاؼي ٟ۽ پِ٥ء گ٤ع ١ٛ٣طاؼي .ٟاـ دقراـ ادؾ
ؼٝ٥عقۿ اياز گ ٙ۽ ٻيا ڪأي ٝاڻ“ ٥٤ياۿ “ٌء اتي ئي ٣ئػۿ پِ٥ء ؼائيَٟء ؿاؿ
دُ ٥زڪ ٜڪي ٥ت٥ٝ ٢ـ کي ‛پٽي ٜٛٔ ‚ٙڈيکاري .٥ڪأي ديع کاـ پِ٥ء
٣ڪ ٥٠د٥اـ ٚيپ ٽاپ تي اُ٣ا ٔ ٜٛکڻي “ي٥ۿ پع ةطٗؽٞتيَء ؼاـ ٠يٽ
دي اؼپيڊ ُؼٺي ٣ ٢٠ئڻ ڪعي اُ٣ا ٔٛ٣ ٢٠ ٜٛي ؼگ٤ي ۽ پِ٥ء ٥ٝـ ؼائيَٟء
کاـ ت٘عيتاً رات د ٥ؼاڇي ٠ائي ٟقڳي ٥ٝڪالي ٥ت ٢ؼائيٌ“ ٟء ٣الـ ٿ ٥۽
قتر د٥ٝ ٥ٽي اي١طس ت ٢ؼائيَٟء چي ٥ٺيڪ “.
www.sindhsalamat.com 13
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
www.sindhsalamat.com 14
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_١ٝك٥ر ٝغاري
ٝعيط ؿاخۿ گ٥٤ٽڪي
www.sindhsalamat.com 15
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
نٍاڳ:
www.sindhsalamat.com 16
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
www.sindhsalamat.com 17
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
پعيَٟء د ٥پاډق‚.
ٟ٣الِء ٗيادت ڪ٤اډيَء دي چار ٣ئي .۽ قڇي ٙپيعـ ؼاـ “صعي
ؼا ٢٣تائي ٟقچ٠طق ر٣ي !٥ديڪڎ ٟ٣ؼائي ٟدي .اي ٜؼيط ؼ١ڌ د٥
ؼ٘عاط ٥٣تَ ٢تطا٥ٚازط “ريؽع ٗٝ٥ي تسعيڪ دُٝ ٥ك٥ؿ ٝؽير !!٥٣
٥٣ديڪ ٥ا٠ڏ“ةاد دي ؼتارـ ڀعي “ؼٞاـ ٣يٺاـ قي٤ي اياز دا
ا٣ي ٻ٥ؾ د٠٥٤گاري١طق ٥٣ت:٢
‛٥ٝ ٥٣ـ کاـ ڇا الِء څڅ ٟٿا܁
٥ٝـ قٽ پيار ؼ٥ا ٻي ٥ڇا٣ي!‚
ٟ٣قٽ پيار ؼ٥ا ٻي ٥ڪذ ٢٤ة٥٣ ٢٠ ٢ۿ پع د ٟ٤١قٽ پيار ٣ذي ۽
ايتعق پيار ٣ذيۿ ديتعق د٣ـت ڀعئي دريا ٢٣۾ تع٠طډ ؼ٤ڻيَء قٽ ٥٣ت٢
ٟ٣کي ٻي ٥ڇا گ٤عدي܁ اـ ڪعي ٟ٣ڪڎ ٟ٣ة ٢وٛب دي ت١ٞا ٢٠
ڪئي ٥٣ .پاڻ ۾ پ٥رڻتا د ٥ا٣ڏق ٌَي ٜازؽاس ٥٣ۿ د ٟ٤١کي د٠يا دي
ڪـؾ ڪڎ ٟ٣ة ٢را ٢٣تاـ ٿيڏي ٢٠ؼگ٤يٝ٥ٗ ٥٣ .ي تسعيڪ د٥
ڪاڪ ڪڪ٥ري ٥ڪاپڏي !٥٣دڎ ٟ٣ؼ١ڌ ّالٝيَء دي چڪڻ ٝاـ
چڏ٣يۿ تڎ ٟ٣ا٣ا اـ ؿضف د ٥پ٥رق ُرقپ پؽي ؼگ١٤طيۿ دٟ٤١
ؼطائيُ ٟؼ٥ريَء تي ٠ي ٟ٤١دا ُ٠عا ١٣يا ٥٣ .ديڪ ٥ائي ٟتسعيع ڪ١طق
٥٣ۿ دئي ٟةاّيَء دي ٣ٿ ٟ۾ ص٥دڪار ٣ٿيار ١ٛ٣طق “٣ي ٥٣ .ديڪ٥
ائي ٟت٘عيع ڪ١طق ٥٣ۿ ديئ“ ٟتؾ ٔـاـ دت ٙڦاٽ١طق “٣يّ ٥٣ .الٝيٟ
کي ّعؽ ڪ١طډ ّعقر قاري ُزؽ ٟد ٥اٝي ٟاڳ٥اڻ ٥٣ .٥٣پ١٤١ذي ٠ازڪ
قد٥د ؼاـ ٣ڪ ؼعڪؾ ؼاالر ٜٛٗ ٟ٣ .٥٣کي ائي ٟک١ي٥٣ ٥ۿ څڻ ت٢
ا٣ا دريا ٢٣صاـ دي ت٥ٛار ٣ذيَ ٟ٣ .ـٖ قاري قيڏ ٢٣۾ ڪڎ ٟ٣ة ٢پاڻ
کي ڇاؾ ٢٠ڇڪي .٥اڪحع ٝاڻ ٥٤ا ٥٣ؼٞذ١٤طا “ ٟ٣ت ٥٣ ٢ة١يادي و٥ر تي
٣ڪ ةاّي اڳ٥اڻ ٟ٣ .٥٣کي ٣ٿيارـ ؼاـ قڈق چا ٥٣ ٢٣۽ ٟ٣کي
www.sindhsalamat.com 18
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
www.sindhsalamat.com 19
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
قڃائي قيٺي “٣يۿ ا٣ا ؼ١ڌ ٟ٣کي ائي ٟياد ڪ١طي ديئ ٟڪٟ٤١
ْٝعةي ٚيکڪ ٚکي٣“ ٥ي ت‛ :٢اي ١٤١ٝذا ٝست٥ب! ت٥ـ اؼاـ کي دڎٟ٣
ة ٢ياد اي١طيٟۿ اؼاـ کي اؼاـ دا گ١ا ٢٣ياد اي١طا‚
ٝاـ ١ٝك٥ر ٝغاريَء د ٥ؿڪع گظار “٣ياـ ت ٟ٣ ٢دي ٝعتب
٤ٝاڳ ٚکڻ ؼتب ٥ٝـ کي اـ ٌَي ٜا٠ؽاـ دي ُ ڪي ٙڪتاب د٥
ٌَٞت کي ٣ڪ ڀيعق قري ڀِ ٙ١اکي ٟؼاـ ڈؼڻ دٝ ٥ُٗ٥ٝ ٥يؽع ٿي٥ۿ
ديڪ١٤١ٝ ٥ذٝ ٥ست٥ب دقؼت ة٣“ ٢ي.
ا ٥٣ادعڪ د٤ڏق ا٠ؽاـ ؼ١ڌ دي ؼ ٟ٤٠٥۽ ؼ١ڌ د ٥ؼچ ٥٣ۿ
د ٟ٤١کي قعؼ ٚىيٓ دي ا ٌٟٕٚ ٟ٤٠ذريُي ئي ڀيٽا ڈئي ؼگ٤ذي ٿي
ت:٢
ک١ڀ ٢٠کاري ت ٟ٤١کيۿ د٣ ٥االري ِ٥٣ءۿ
ت٥ډي چقٻي چقِءۿ ت ٢ة ٢الٚي اـ دي ٤ٚ ٢٠ي.
www.sindhsalamat.com 20
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ٝضطقؿ (ةالقؾ) قازب پ٥ر٣يت ٥٣۽ ڪ٥رڪ ٥چ٠ڌق ڪعي رزؽ
زالؾ ڪٞائي١طق ٥٣ۿ د١٤١ڪعي پيعي ٝعيطيَء قاري وعي٘ي ٥ٝدب
پئؽا قٺڻ ۽ َياؿي٥ـ ڪعڻ دي ؼضت صالؼ .٥٣پيعۿ ديڪي پاڻ
ِ٠ڪٞا ٿي ٝعيطـ دي ڈـ تي گظارق ڪ١طا ٣ئاۿ ُا٣ي ة٤عزاؾ ُٝاؿعي ۾
اجع رک١طډ دي ةاقد٥د ٝڪ ٙٞو٥ر ِ٠ڪٞا ٿي ُچڪا ٣ئاۿ اـ ڪعي
ٝضطقؿ پاڻ پ٥ر٣ي ٥ڪ١طق ٥٣۽ صٛيٕ ٟ۽ ٝعيطـ کي پ٥ر٣ئي ڪعڻ
دي ت٘ٛي ٟڪيائ٥ـ .پاڻ ؼٺ ٥ڪ٥ري ٥٣ۿ ۽ ڪپڏق ٺا٣ي١طق ٥٣ۿ اـ
ڪعي ئي ٠ياز ٞ٣اي٠٥يَء پ١٤١ذي ؿُعـ ۾ ڪ٥ريَء دي اٞ٣يت ةياـ
ڪئي “٣ي.
ٻي قڈي ڳا ٢٤ٚا٣ا ت ٢اؼاـ قٽ ٝعؿط ٞ٣يـ ٢پيعۿ يا ؼيط ٠٥٣طا
ڪت صَ .ٖٛديئ ٟتُ ٢ا٣ي ٻا٣عياـ ٣ئاۿ٣ئا ۽ ٝعيط َعؼ َاؿ ۾ ُ
ت١٤١ڪعي ا ٟ٤٠کي ٘ٝاٝي ٝاڻ ٟ٤دي ذٚت ٟد ٥ازؽاس ٢٠ٿي١طق .٥٣
٣ي ت ٢ڈي٤ي ٝاڻ ٥٣ ٥٤۽ ؼٞاٽ ٗتيٛي دٔ ٥عد _٥٣۽ ا ٥٣پ٤عي٥ـ دُٔ٥٣ ٥ۿ
د٣ ٥ڪڏي ؼٞي دا ٝعيط يا پ٥ئٛڳ ؼيط ة٣ ٢ئاۿ اـ ڪعي ٟ٣کي ؼ١ڌ
دي ٝؽڪي١ي زاٚت دي صتع ٣ئي .ا ٥٣ئي ؼتب ٥٣ۿ د ٟ٣ ٥ڈـ تي
ة١طش قچي .اـ د٣ ٥ڪڏق ٝحاؾ :ؼائي ٟدي .اي .ٜؼيط ؿادي ٟدي
دَ٥ت ٟد ٥ازتٞاؿ ڪ١طق ٥٣ۿ ديڪي ؼتۿ ؼت ڈي١ٛ٣ ٟ٤١طي٥ـ ٣ي٥ـۿ
پع ٝاڻ ٟ٤کاـ ٠ي١ڍ ٢٠قٺ١طق ٥٣ۿ پع اڂ ديڪي اؼاـ قٽ پيع ٝچي ٥ٝاډ ۽
www.sindhsalamat.com 21
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
ؼ٥ئع ٿيا قيٺا “ٟ٣ۿ اٝ ٟ٤٠اـ اڪحع ٻا٣ع دا “ٟ٣ۿ پاڻ پ٥ر٣ي ٥ڪ٢٠٥
ڪ ٟ۽ ٻي ٟدي پ٥ر٣ئي تي چاډق ١٣ي ٥قيٺا “٥ٝ .ٟ٣ـ کي ؼالؿ رادپ٥ت
چي ٥ت‛ :٢ٽٛٽي اڃ ت ٢ت٥کي ٝضطقؿ قازب دي گ٤ع ۾ ڪ٥رڪي چ٠ڌي
قاري٥ـ ٝـي٥١ـ ڈيکارياـ!‚ پ٥ر٣يَ ٥يب ٠ا٣يۿ ڪٚ ٟ٤١يڊر د ٥ڀاُء
پ٥ر٣ي ٥ڪعيۿ اَ ٥٣يب ٣“ ٢٠ي.
[ڪتاب :سچ وڏو ڏوٌاري آۿ صفحَ44:ۿ]43
www.sindhsalamat.com 22
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼائي ٟاٝيع زيطر ؿا ٢٣ٻڌاي ٥ت٢ۿ ؼ١طـ صا٠طاـ ۾ اڃا تائي ٟڪ ٟ۽
٠ڪ ٢٠ٽ٥پيا قي١طا “٥ٝ .ٟ٣ـ اٝيع زيطر ؿا ٢٣کاـ پڇي ٥ت٢ۿ اـ دي
زڪٞت َٛٞي ڪ٤ڏي “٣ي܁ ؼائيَٟء ٥ٝـ کي ا٠ت٤ائي رقؿ ٟدٝاغ ٗطر
دي زيحيت ؼاـ زڪٞت َٛٞي ٻڌائي ت٢ۿ ٗطي ٜدَقر ۾ ٗتائٛي د١گيٟ
دقراـۿ َ٥رت ٟکي ٻا٤٠ي٥ـ ة١ائڻ قٗت ؼ١طـ ڪ ٟيا ٠ڪ ٽ٥پيۿ ا ٟ٤٠۾
ز٠ذيعقـ قد٤يۿ ةازارـ ۾ گٛ٤ي قي١طا ٣ئاۿ اـ ڪعي ٝضطقؿ قازب
َ٥رت دي ّالٝي ۽ ٝذت٥ريَء د٣ ٥ع وعح صات ٥ٞڪعڻ الِء ا ٥٣اق٥ؾ
رائخ ڪعاي ٥ت٢ۿ ٠ڪ ۽ ڪ ٢٠ ٟٽ٥پاي٥ۿ ا٤٠يَء ؼاـ ًا ٟٞٚکي قد٢٤
١ٛٝطق ۽ َ٥رت ٟدي ڪٟۿ يا ٠ڪ ۾ رؼي٥ـ يا چاڳا قد٤ي کي ٟگٛ٤ي
ذٚي ٙڪ١طا .ٻي ٥ت ٢اٗتكادي و٥ر ةطزاؾ ؼ١ڌ ۾ زي٥رـ دي چٽاڀيٽيَء ۾
ڪيتعائي صا٠طاـ ٝكيتت د ٥ؿڪار ٿي ر٣يا “٥ٝ .ٟ٣ـ دڎٟ٣
ؼائي ٟاٝيع زيطر ؿا ٢٣دي زةا٠ي ا ٥٣اق٥ؾ ٝضطقؿ ةالقؾ دي قرؼيَء
تي ةياـ ڪي ٥ت٢ۿ ٝستع٥١ّ ٢ٝيٰ ڀٽ ٥پ١٤١ذي پٽ د٠٥يئع ذقإ٘ٚار کي
ا٠گعيغيَء ۾ ؼٞذ٤ائي١طي چي ٥ت٢ۿ ‛ؼ١ڌ ۾ پ١خ ؼئ ٥ؼاؾ اڳ ٕٝڪع
ٗؽ ٜدا ٝاڻ٥ٝ ٥٤د٥د ٣ئاۿ ديڪي اـ ٗؽ ٜدي ؼ٥ڃ رک١طا ٣ئا‚.
www.sindhsalamat.com 23
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
www.sindhsalamat.com 24
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ١٠ڍي ک١ڊ دي قر٣اؼت ’ؼ١ڌي ادب‘ کي ڪاپاري چڪ
١٣ي .٥قر٣اڱي کاـ اڳ ۾ ؼ١ڌ ا٠طر تعٗي پؽ١ط ادب دي تضٛي٘ڪارـ
ٝاـ اڪحعيت ١٣طق ؼ١ڌي ٟدي ٣ئي ٟ١٣ .قٽ پڏ١٣طډـ دي قؼيٍ
ز٘ٛي ؼاـ گڎۿ ٠ـع ۽ اؿاَت دا ةي ا٠طاز قؼيال ٣ئاٛٝ .ڪ دي
قر٣اڱي قٗت ٢٠قعؼ ا٣ي اديب ٛ٣يا قياۿ پع پڏ١٣طډـ دي ز٘ٛي ؼاـ
گڎ ٠ـع ق اؿاَت د ٥پ٥رق ؼعؿت ٥پڻ در ٜ٣ةع ٜ٣ٿي قي.٥
[ڪتاب :تاريخ جي جٍروڪي نانۿ صفحَ]307 :
www.sindhsalamat.com 25
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ادب ئي “٣يۿ د ٟ٤١دي قؼيٛي اؼاـ کي پت ٥پ٥ي ٿ ٥ت٢
ٝضت ٓٛزٝا ٟ٠۾ ا٠ؽا٠ي ؼ٥ڃۿ الډاۿ ُردساـۿ صياؾ ۽ اٝ٥٠اـ ڇا ر٣يا
“ٟ٣܁ اٌ“ ٥٣ء اـ ڪعي چئي ر٣ي٣“ ٥ياـ ت ٢ا٠ؽا٠ي ذ ٟ٣د ٥تضٛي٘ي
َٙٞۿ ٝاز٥ؾۿ ُٝاؿعي ۽ ؼٞاج ۾ پيطا ٿي١طډ زاٚت ٟ۾ اُڀعي اي١طډ قاُٟٗ
د ٥ئي پڏاڈق “٣ي .ذ ٟ٣د ٥تضٛي٘ي َ ٙٞقعؼ ؿيـ ٥يا “ئي٣“ ٥١يۿ
د ٟ٤١۾ ُٝاؿعتي زاٚت ٟدَ ٥ڪػ ًا٣ع ٿي١طق ر٣ي ٿ٥ۿ اـ ڪعي
ادب کي ز٠طگيَء کاـ صارج ؼٞذ١٤طډ ٝاڻ ٟ٤قٽ ا٠ؽا٠ي ز٠طگيَء د٥
٥٤ٕٝؿ ا٠ت٤ائي ٝسطقد ڈؼڻ ۾ اچي ٿ٥ۿ ۽ ديڪا ٻي ڳاً ٢٤ٚا٣ع ٿئي ٿيۿ
ؼا “٣ي صياؾ پعؼتي :د ٟ٤١دٝ ٥ىٛب ٣ي “٣ي ت٢ۿ ا٠ؽا٠ي ذ ٟ٣ةذاِء
ص٥د ٗادر ٝى ٖٛ۽ صاٝ ٖٚى٣“ ٖٛيۿ ديڪ ٥ڪ ٟ۽ اکي٥ـ ة١ط ڪعي
تضٛيٖ ڪ١طق ر٣ي ٿ٥ۿ د ٟ٤١۾ ؼٞاج دي تضٛي٘ي َ ٙٞد ٥ڪ ٥ة ٢اجع
۽ دص٠ ٙا٣ي .ا٣ا ڳا ٢٤ٚا٠ت٤ائي ُٝطي صارج ۽ قا٣يات “٣ي.
[ڪتاب :تاريخ جي جٍروڪي نانۿ صفحَ]351 :
www.sindhsalamat.com 26
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
ڪ٤يۿ
_ ٣ع ٔاترۿ ٔتر ڪيٛٝ ٙڪ دي ٢٠قعؼ ٝعدـ کي ُ
َ٥رت ٟکي ٻا٤٠ي٥ـ ة١ائي١طق “٣يۿ ٢٠قعؼ درؼگاٟ٣ۿ ڪتب صا ٟ٠۽
َتادت گا ٟ٣کي تتا ٢٣۽ ةعةاد ڪ١طق “٣يۿ ٢٠رڳ ٥گ٤عـۿ ٻ١يٟۿ ديعـۿ
ڳ٥ٺٟۿ ؿ٤عـۿ قؼتي ٟ۽ پڊـ کي ةا ٢٣دي ص٥راڪ ة١ائي١طق “٣يۿ ٢٠ڇڏق
ٝاؾۿ ٛٝڪيتۿ ؼ٥ـۿ چا٠طيۿ ٣يعاۿ د٥ا٣عۿ صغا٠ا ۽ صعدي٥١ـ ُٚٽي١طق
“٣يۿ ٢٠قعؼ ت٤ظيبۿ ج٘أتۿ ١٣عۿ قُ١تۿ اَڈاڻٟۿ کڎي ٟ۽ ةازارـ کي
٠اس ڪ١طق “٣يۿ ٢٠رڳ ٥زةاـ صت ٜڪعڻ الِء َا ٟٞٚد٥ـ څڀ٥ـ
قڇرائي١طق “٣يۿ ؿاَعـ د٥ـ ِ٠ڏي٥ـ ُگ٤ٽي١طق “٣يۿ ڪاتت ٟدا ٣ٿ ٜٗٛ
ڪ١طق “٣يۿ قدقا ٟ٠کي ڦاؼي٥ـ ڈي١طق “٣يۿ پع تاريش ؼاز ؿضكيتٟ
کي ٗت ٙڪعڻ ؼاـ گڎۿ ٕٝت٥ح ٗ٥ؿ دي تاريش کي تتا ٢٣ڪعيۿ تاريش
دي پيعـ ۾ ڈا٥٠ڻ قد٤يۿ اـ دي ؿڪٙۿ ق٥رت ۽ ُزٛي ٥ةگاډي ڇڎي١طق
“٣يۿ ڪ٥ٗ ٟ٤١ؿ دي اي١طډ ٠ؽ ٙکي اق٠طا٣يَء ۾ رکڻ صاوعۿ ٣ٿعادقۿ
ُدڏت٥ۿ ٟٝگ٤ڏت ۽ پ١٤١ذي ٌ٠اؿ ۽ ٌ٠عيي دي ص٥ةي ٟةياـ ڪعڻ ؼاـ
گڎ ٘ٝاٝي ٝاڻ ٟ٤دي تظٚي ٙ۽ تس٘يع دي ا٠ت٤ائي ِ
ٗاةٕ٠ ٙعت تك٥يع
پيؾ ڪ١طق “٣ي.
[ڪتاب :تاريخ جي جٍروڪي نانۿ صفحَ]335 :
www.sindhsalamat.com 27
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ دي اي ٜؼيطۿ پ٤عي٥ـ ؿضف “٣يۿ د ٟ٤١ؼ١ڌ دي تاريش
دي ٔاتس ٟوعٔاـ ڈ ٙ٠تؽٛؽ ٙکي ٝڃڻ کاـ ا٠ڪار ڪي٥ۿ ۽ ٟ٣ؼ١ڌ
دي تاريش کي ٠خ ’ٗٝ٥ي ة١ياد‘ تي ٝىاُٚي ڪعڻ دي ؿعقَات ڪئي.
اٌَ ٟ٤٠ي ٜ۽ ز٠ط ٢٣داقيط ٔعز٠طاـِ زٝي ٟکي ؼ١ڌي َ٥اؿ دي ٣يعـ
دي ق٥رت ۾ پيؾ ڪي٥ۿ دّ ٟيع ٛٝڪي ٔاتس ٟدي اؿاري تي
درٻاري ٝؤرص ٟصؽيػ زيحيت ڈ٠ي ٣ئي ٟ٣ .پ١٤١ذي ٗ ٜٛذريُي
ٝظ٣بۿ ٝكَ٥١يت دا ٘٠اب پٽيۿ ؼ١طـ اقٛي ق٥رت ۾ َ٥اؿ دي
ُٿڪ ٟ۽ ١ُٚت ٟدي قؼڪاري دٝ ٥ؽتسٖ جاةت ڪعي ڈيکاري.٥
[ڪتاب :تاريخ جي جٍروڪي نانۿ صفحَ]335 :
www.sindhsalamat.com 28
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
ِ
ؼعزٝي ٟؼ١ڌ دي ة٘ا ۽ ةچاُء دي د١گ قډ١٣طډ ؼعقيچ ٟ٣
ا٠ؽا ٟ٠کي ؼ١ڌي ٗ٥ؿ دي تٞاؿ َ٘يطت١ٞطي ٟ۽ ٝستت ٟد ٥ز٘طار
ٺ٤عاي٤ٝ .٥ارادا ؼ٤يعسۿ رادا ڈا٣عۿ دقدي ؼٝ٥عيۿ دق ٢٤ٚدريا صاـۿ ؿ٤ي ِط
ؼ١ڌ ا ٢٤ٚةضؾ ؼٝ٥عيۿ ٣ي٥ٞـ ڪاالڻي ۽ ٻي ٟا٠يڪ ٔعز٠طاـِ ؼ١ڌ دي
الزقاؾ تاريضي ڪعدارـ کيۿ ا٣ڏـ ڈيئ ٟدي زيحيت ڈ٠يۿ د ٟدي
رقؿ١يَء ۾ ’٠ئي ٟؼ١ڌ‘ دا ُٞٝار پ١٤١ذ ٥ؼٕع وئي ڪعي ؼگٟ٣ .ٟ٤
ئي ٻڌاي ٥ت ٢دٝ ٟاڻ ٟ٤کي درٻاري ٝؤرص ٟاڂ ڈي ٟ٤١تائي ٟؼ١ڌ دي َ٥اؿ
قٽ ٣يعـ دي زيحيت ۾ پيؾ ڪي٣“ ٥يۿ ؼي ز٘ي٘ت ۾ ؼ١ڌ دا
دؿٟٞۿ ؼ١ڌي َ٥اؿ دا ٗاتٙۿ ؼ١ڌ دي ؼ٥ـ ؼعيکيَء ؼڀيتا دا قيعي ۽
ؼ١ڌ دي ؿا٥٣ڪاريَء دا چاډيٙۿ چ٥ر ۽ څاڪ٣ُ ٥ئا .ا٣ي ئي ٝاڻ٣ُ ٥٤ئاۿ
ڪٺ٥ۿ ُا٣ي ئي ٠اؿ ٤٠اد اؼالؿ داد ٟؼ١ڌي َ٥اؿ کي ةيطرديَء ؼاـ ُ
َٞٛتعدار ُ٣ئاۿ د ٟؼ١ڌي َ٥اؿ دي گ٤عـۿ ؿ٤عـۿ قا٣ڻ ٟ۽ قؼتي ٟکي
ةا ٢٣ڈيئيۿ پ١٤١ذي ةطتعي ٟا٠ؽا٠يت دؿ ٟٞذ٣ي١يت د ٥جت٥ت ڈ.٥٠
[ڪتاب :تاريخ جي جٍروڪي نانۿ صفحَ336 :ۿ]335
www.sindhsalamat.com 29
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
’ؿ٤يطاـِ ؼ١ڌ‘ دي.اي ٜؼيط د ٥ا ٥٣الجا٠ي ۽ الٔا٠ي ڪتاب
“٣يۿ د ٟ٤١ؼ١ڌ دي تاريش دي ٝىاُٚي دُ ٥رخ ٥ٝډي ڇڎي ٥۽ ا٤٠يَء
ڪتاب ذريُي ت٤ظيبۿ ٝظ٣ب ۽ ا٠ؽا٠يت دا ٠اؿ ٤٠اد َٞٛتعدارۿ
پ٤عي٥ـ ڀيعق ؼ١ڌي َ٥اؿ دي ؼا٥٤ٝـ ص٠٥ض٥ار ۽ قزـي در٠طـ دي
ق٥رت ۾ ةيٺٌ٠ ٙع اي١طا .ا ٥٣ئي ڪتاب “٣يۿ د ٟ٤١ؼ١ڌي َ ٜٛ۽
ادب دي پار ُک ٟکي ذ٠ ٟ٣ـي ٟڪعاي ٥ت ٢داراۿ اةٗ ٟاؼٜۿ ٝس٥ٞد ّغ٥٠يۿ
َال”اٚطي ٟصٛذيۿ ؿا ٢٣ةيگ ارّ٥ـۿ َتطاٚعزي ٜصاـ صا٠اـۿ ٔعخ ؼيعۿ
چارٚػ ٠يپيئعۿ الرڅ قي٥ؾ ؼ١ڌي َ٥اؿ دي ٝستت دا ٢٠ۿ پع ٕ٠عت دي
الئٖ “ٟ٣ۿ ڇ ٥ت ٢ا٣ي ؼ١ڌي َ٥اؿ دا ٣يعا ٢٠ۿ پع ٗٝ٥ي ٗات.ٟ٣“ ٙ
٤ٝارادا ؼ٤يعسۿ ڈا٣عۿ دقدقۿ دريا صاـۿ ٝضطقؿ ةالقؾۿ ؿا ٢٣زيطرۿ ؿا٢٣
َ١ايتۿ ٥٣ؿ٥ۿ ٣ي٥ٞـ ۽ ا ٢٤ٚةضؾ ؼٝ٥عق ؼ١ڌي ٗ٥ؿ دا ٣يعا “ٟ٣ۿ ڇ٥
ت ٢ا ٟ٤٠ئي ؼ١ڌ دي “زاديَء الِء پ١٤١ذ٥ـ دا٠ي٥ـ ٗعةاـ ڪعي ڇڎي٥ـ
٣ي٥ـُ .ا٣ي ئي “ٟ٣ۿ د ٟپ١٤١ذي رت دي “صعي ُڦڏي کي ؼ١ڌ د٥
ؼ٤اڳ ةعٗعار رکڻ الِء اـ دي ؼي١ڌ ۾ ُ
ؼ١ڌقر و٥ر ِقچق.
[ڪتاب :تاريخ جي جٍروڪي نانۿ صفحَ337 :ۿ]336
www.sindhsalamat.com 30
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ دي .اي .ٜؼيط پ١٤١ذ ٟڪتاةٟۿ ت٘عيعـۿ صىتٟۿ ٘ٝا ٟٚ۽
ڪٝ ٟاـ ڪڍيۿ
ٝن ٟ٠٥ٞ۾ ؼ١ڌ دي تاريش کي ٝظ٣تي ڇڪتاڻ دي ُ
ؼيڪيٚ٥ع ة١يادـ تي اـ دي تعتيبۿ تٌ١ي ٜ۽ ٝىاُٚي د ٥رقاج قچق.
[ڪتاب :تاريخ جي جٍروڪي نانۿ صفحَ]339 :
www.sindhsalamat.com 31
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ دي .اي .ٜؼيط پ١٤١ذي ؼياؼت د ٥پ٥رق دارقٝطار قزطت
ا٥ٚد٥د تي رکي ٟ٣ .٥پ١٤١ذي ٝـ٥٤ر ڪتاب ‛ديئ ٟڈٺ٥ٝ ٢٣“ ٥ـ‚ ۾
د٠يا دي اڳياـۿ ؼ١ڌ دي قٔ٥ي ٟدي ٔڪع ٝاـ اصظ ڪعي د٠يا دي
قزطت ۽ اتساد الِء ٽ٠ ٟڪت ٟتي ٝـت ٙٞپعقگعاؿ رکي٣“ ٥ي)0( :
اتسا ِديۿ ( )5تعٗي ة١ي “دؿۿ ( )3اَ ٟٝا ٜٚد ٟ٤١د ٥ؼارق دارقٝطار
قزطت ا٥ٚد٥د تي “٣ي.
[ڪتاب :تاريخ جي جٍروڪي نانۿ صفحَ355 :ۿ ]350
www.sindhsalamat.com 32
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼ١ڌ دي ةگڏيٙۿ ٝؽش ٿيٙۿ ڦٽي ٙ۽ رت ٣اڻي تاريشۿ ديڪا
ٔاتس ٟدي درٻاري ٝؤرص ٟدي ٗكيطف ٥٠يػ ٗٝ ٜٛاـ ٠ڪعي اؼاـ
تائي ٟپ٤تي “٣يۿ تٝ ٟ٤١اـ پت ٥پ٥ي ٿ ٥ت ٢ؼ١ڌي ٗ٥ؿ گڎدي چار چار
ٽٟٚ٥ۿ دٿٟۿ گعقٟ٣ۿ دٞاَت ٟ۽ ٗتي ٟٛدي ق٥رت ۾ قډ١٣طي ر٣ي “٣ي.
ّ ٟ٣الٝي دي ز٠طگيَء تي ڪڎ ٟ٣ة ٢رما١ٝطق ٢٠ڈيکاري٣“ ٥ي ٟ٣ .دي
ٝعد ص٥اف َ٥رتۿ ُٻڍي ص٥اف ٻارۿ د٥اـ ص٥اف د٥ا٠ڏيَء دي دؾ ۾ قو ٟدي
قيعي ٟالِء ٕ٠عت ۽ ز٘ارتۿ ّيل ۽ ّنبۿ ڪاقډ ۽ ّكي د٥ـ ةٺي٥ـ
ٻع٠طي٥ـ ر٣ي٥ـ “ ٟ٣۽ ؼ١ڌ دي ؼعزٝي ٟد٣ ٥ع کيتۿ ٣ع ٝيطاـۿ ٣ع
ڪ١ڌي ۽ ڪاٟ٤٠ۿ ٣ع ڇ٠ڍ ۽ ڇقرقۿ ٣ع د١٤گ ۽ قؼتيۿ ٣ع ةع ۽ پ٥ٺ٥ۿ
ٻا٣عي ٟزاڪ ٟٞصالؼ ٣ڪ ٝنت٥ط ٗ ٥ُٛجاةت ٿي١طق ر٣ي٣“ ٥ي ۽
ؼ١ڌي ٝاڻَ٥٤ء دا قار ؼطائي ٟرت ڀڪٛيا ر٣يا “.ٟ٣
[ڪتاب :تاريخ جي جٍروڪي نانۿ صفحَ]363 :
www.sindhsalamat.com 33
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼ١ڌ دي تاريش اؼاـ کي ڈيکاري ٿي ت٢ۿ ايعا٠ي زڪٞعاٟ٠
دي ڪٽڪ ٟدي ٣ٿاـ ؼ١ڌي زاڪ ٜرادا راِء ؼ٤يعس قډ١٣طي ؿ٤يط
ٿئي ٿ٥ۿ پِ٥ء ة ٢ؼ١ڌي ٔ٥ج ٔاتس ٟکي ٠اڪاؿ ۽ ٠اٝعاد قاپػ ٥ٝٽڻ تي
ٝذت٥ر ڪي٤ٝ .٥ارادا ؼ٤يعس ۽ ايعا٠ي ٟدي د١گ دي ذڪع ۾ ؼ١ڌ
دي تاريش ٚک١طډ درٻاري ٝؤرص ٟدي قا٣ياتۿ ذٚيٙۿ ّٛيي ۽ َ٥اؿ دؿٟٞ
ذ١٣يت دي پعقډ پ٥ي ٿي.
[ڪتاب :تاريخ جي جٍروڪي نانۿ صفحَ363 :ۿ ]364
www.sindhsalamat.com 34
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ پاڪؽتاـ دي ٔ٥دي٥ٝ ٟـ کي ٣ڪ ڀيعق چي ٥٣ ٥ت‛ :٢اؼاـ
ت٥کي درؼت ٿيڻ د ٥ُٗ٥ٝ ٥ڈيئي ر٣يا “٣ي٥ـ ‚.پع ٥ٝـ کي ٟد٥اب ڈ٥٠
٥٣ت‛ :٢ت٣٥اـ دي ُٗ٥ٝي ٝاـ ٌ“ ٢٠ء درؼت ٿي٣“ ٥ياـۿ ٢٠ؼ١ڌ درؼت ٿي
“٣ي ۽ ٢٠ت٣٥اـ درؼت ٿيا “٣يٌ“ .٥ء ت ٢صطا کاـ ة ٢درؼت ٿيڻ دا ُٗ٥ٝا
گ٤ع٠طسۿ پع ا٤٠يَء ’درؼتيَء‘ دٝ ٥ىٛب ڇا “٣ي܁‚
[ڪتاب :سچ وڏو ڏوٌاري آۿ صفحَ]70 :
www.sindhsalamat.com 35
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ّالٝي ٠يٺ ّالٝي “٣يۿ ديؽتائي ٟا٣ا ٥ٝد٥د “٣يۿ اـ قٗت
تائيّ ٟالؿ د ٥ا ٥٣زٖ “٣ي ت ٢اـ ٝاـ پاڻ ڇڎائڻ دي ڪ٥ؿؾ ڪعي.
[ڪتاب :تاريخ جي جٍروڪي نانۿ صفحَ]379 :
www.sindhsalamat.com 36
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ي٠٥ا٠ي ٔٛؽٕيَء ٣يعاٗٛيتػۿ ٝؽير دي پيطائؾ کاـ 211
قر٣ي ٢اڳ چي‛ :٥٣ ٥د٠يا کي ڪٔ ٟ٤١عمي صطا يا ا٠ؽاـ پيطا ڪ٢٠٥
ڪي٣“ ٥يۿ پع ٣ي ٞ٣يـ ٢دک١طډۿ ڀڏڪ١طډ ۽ ز٠ط ٢٣ر١٣طډ ةا٣ ٢٣ئي ۽
ر١٣طي٣ :ڪ ا٣ڏي ةا٢٣ۿ ديڪا ةاٗاَطي ٻع٠طي ۽ قؼا١ٝطي “ئي “٣ي.
دائٞي قؼاٝڻ اـ دي ٘ٝطر ۾ ٚکي ٙئي ڪ٤٠٥ي ‚.ؼاڳي ڳاٌ“ ٢٤ٚء ٗٝ٥ي
“زاديَء دي دظةي ۽ ٗٝ٥پعؼتيَء دي ةاري ۾ ة ٢چئي ؼگ٤اـ ٿ٥ۿ تٝ٥ٗ ٢ي
قد٥د ۽ ة٘ا دي ا٣ا ةا٢٣ۿ ٟ٣ؼعزٝي ٟتي تٞاؿ گ٤ڻ“ ٥ڳاٽي “٣ي ۽ ٣تي
دي ا٠ؽاـ دي ؼي١ي ۾ ڪ ٢٠ ٟ٤١ڪُ ٟ٤١رقپ ۾ دک١طي “ئي “٣ي.
ڪڎ ٟ٣اُالئ ٟدي ق٥رت ۾ۿ ڪڎ ٟ٣ڪ ٟ٤١ڀٽ تي ڀٞڀٽ ةڻيۿ
ڪڎ ٟ٣ڪ ٟ٤١د٥ڳيَء دي دِ٥ء ٝاـ “چيَء قيٛي اُٝڏ ةڻي .ؼاڳي ةا٢٣ۿ
اڂ دي دقر ۾ قچيڪ د٥ش ؼاـ ڀڏڪڻ ٚڳي “٣ي .دي .اي .ٜؼيط اـ
ةا ٢٣کي ڦ٥ڪ٥ـ ڈئي قچيڪ تيغ ۽ ڀڏڪيطار ةڻاي٣“ ٥ي .کيػ اـ ةا٢٣
دي ٢٠قؼاٝڻ تي ٝڪ ٙٞي٘ي٣“ ٟي ۽ ٟ٣ا ٥٣ي٘ي ٟپ٥ريَء ؼچائيَءۿ
ديا٠تطاريَء ۽ ٞ٣ت ؼاـ ؼ١ڌي ٗ٥ؿ دي دٚي ٟ۾ ١ٝت٘ ٙڪعي ڇڎي٥
“٣ي.
[ڪتاب :تاريخ جي جٍروڪي نانۿ صفحَ393 :ۿ]394
www.sindhsalamat.com 37
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ دڎ ٟ٣ة١گالديؾۿ دي “زاديَء دي تسعيڪ ؿعقع ٿي ت٢ۿ
“ٝعيڪا ديڪٞ٣ ٥يـٝ٥ٗ ٢ي “زاديَء دي تسعيڪ ٟدي ٝضإٚت
ڪ١طق ر٣ي٣“ ٥ي .ت ٟ٤١ة١گالديؾ دي “زادي دي تسعيڪ دي
ٝضإٚت ڪئي ۽ رقس پ١٤١ذي رقايت ٝىاةٖ ت٢ۿ ‛د ٟ٤١تسعيڪ ۾
ؼاٝعاج (١٠ڍق يا قڈق) دؿ٣ ٟٞذي ۽ د ٟ٤١دي “ٝعيڪا ۽ چيٟ
ٝضإٚت ڪٟۿ ت ٟ٤١دي معقر زٞايت ڪئي قڃي .ؼ ٥ة١گالديؾ دي
تسعيڪ “زاديَء دي اـ ڀعپ٥ر زٞايت ڪئي ۽ اـ الِء ڀارت دي گڎيٙ
ٝطد ؼاـ ة١گالديؾ دي تسعيڪۿ ڪاٝياةيَء ؼاـ قڃي ٞ٣ڪ١ار ٿي.
اـ د٠ ٥تيذ ٥ا٠ ٥٣ڪت ٥د“ ٥زاد ة١گالديؾ دي زڪٝ٥ت ؿيش ٝذيب
اٚعزٞاـ دي ٗيادت ۾ ٝڪ ٙٞو٥ر رقس ڈاُ ٟ٤٠د٤ڪي٣ ٙئي٥٣ .ڈاٟ٤٠
١٣طؼتاـ ۾ ِٝؽغ گا٠ڌيَء دي زڪٝ٥ت اڳي ئي رقس ٥٠از ٣ئيۿ اـ
ڪعي ا ٥٣پ٥رق صىٝ“ ٥عيڪا دي ٣ٿاـ ٠ڪعي قي.٥
[ڪتاب :تاريخ جي جٍروڪي نانۿ صفحَ]451 :
www.sindhsalamat.com 38
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ اؼتاد ٥ٌ١ٝر َٛي صاـۿ ؿيش ٝذيب اٚعزٞاـ کي ٝضاوب
ٿي چي ٥ت‛ :٢ؼائيٚ !ٟىيٓ ؼائيٟۿ ٣يُء ةيت اق٣اـ الِء چي٣“ ٥ي:
ؼکع ؼي ئي ڈي ٟ٤١دي ٥ٝـ گ٤اريا ة١ط ۾ۿ
ٝيٟ٤١ۿ ٝاډيٟ قؼاي ٜقڈ ڦڏا ٝٿي
ڪي.٥ اڇ٥ ٠يئع ١٤١ٝذ٠ ٥يٟ٤١ۿ ُاداري
(ؿا)٢٣
ؼائي ٟدي .اي .ٜؼيط ٚىيٓ دي ا٤٠يَء ةيت د ٥ا٠گعيغيَء ۾
تعد ٥ٞؿيش قازب کي ٻڌاي ٥ت٢ۿ ؿيش قازب اؼتاد ٥ٌ١ٝر َٛي صاـ
کي ٝضاوب ٿي چي‛ :٥صاـ قازبۿ ٚىيٓۿ ا ٥٣ؿُع ١٤١ٝذي الِء ٢٠پع
دي .اي .ٜؼيط الِء چي٣“ ٥يۿ د ٟ٤١ز٠طگيَء د١٤١ٝ ٥ذي َٞع دي اچ
ةعاةع زك ٥دي ٙ۾ گظاري٣“ ٥ي ۽ “ٌء ؼياؼي ٝيطاـ ۾ جاةت ٗطٝيَء الِء
ؿا ٢٣قازب کي پ١٤١ذ ٥ر٣تع ۽ رٞ١٣ا ؼٞذ٤اـ ٿ.٥
[ڪتاب :تاريخ جي جٍروڪي نانۿ صفحَ465 :ۿ ]466
www.sindhsalamat.com 39
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ َاؿ وعح دڎ ٟ٣ڪٝ ٟ٤١اڻَ٥٤ء دي قرجي د ٥ذڪع ڪي٥
قي١طق “٣يۿ اـ ۾ ؼ١طس ِ
ا ٙ٣اقالدۿ ٥ٝډيۿ ٝاؾ ٛٝڪيتۿ زٝي ٟ١۽
دائطاد کي ڳڻي ٥قي١طق “٣ي ۽ پِ٥ء ا٤٠يَء زؽاب ؼاـ اـ کي ةط ٠كيب
يا ص٥ش ٗؽٞت دا ؼعٽيٕڪيٽ ڈ٠ا قي١طا “ .ٟ٣اٗ ٥٣ا٥٠ـ ا ٟ٤٠ؼڀ١ي
اٝيعـ ت٥ډي ّعيب ٝاڻ ٥٤ؼاـ الڳ٣“ ٥يۿ ديڪي ز٠طگيَء د٘ٝ ٥كط
إ٠عادي تك٥ر ڪ١طا ٣ذٟۿ ۽ قعؼ إ٠عادي ز٠طگي ص٥ؿساٚيَء ؼاـ
گظارڻ چا٣ي١طا ٣ذٟۿ پع د٠يا ۾ ا٣ڏا ٣غاري ٟ۽ ٚکيٝ ٟاڻ ٥٤ٿيا “ ٟ٣۽
ٿي١طا ر١٣طاۿ د ٟز٠طگيَء د٘ٝ ٥كط ڪ ٟ٤١اَٛيٰ ۽ ٌَي“ ٜدرش دي
زاقالت کي ة١اي٥ۿ اـ الِء دطقد٤ط ڪيائ٥ـ .ڪي ا“ ٥٣درش ٝاڻي قيا
ت ٢ڪي ا٤٠يَء را ٢٣۾ اد ٙد ٥ؿڪار ٿي قيا .ا٣ڏـ ا٠ؽا ٟ٠۾ اديبۿ
ؿاَعۿ ٔالؼأعۿ ؼائ١ؽطاـۿ ؼٞاج ؼڌارڪ ۽ ؼياؼتطاـ اچي ٿا قڃٟۿ
www.sindhsalamat.com 40
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
د ٟکي دالقو ٟڪي ٥قي٥ۿ ڦاؼيَء چاډ٣ي ٥قي٥ۿ تي ٙڪڏا٣يَء ۾
ڪاډ٣ي ٥قي٥ۿ گ٤اڻ ٟ۾ پيڏي ٥قي٥ۿ ديئعي ک٥ٛـ ٤ٚعاي٥ـ قي٥ـۿ ڪتٟۿ
“ؾ اقالد ؼ٥چق ٗت ٙڪعائي ٝٿٟ
چيت ٟ۽ ؿي ٟ٤١د ٥کاڂ ة١اي ٥قيِ .٥
گ٥٤ډا څقډايا قيا .ا٣ڏـ ٝاڻ ٟ٤د ٥قرج٥ۿ ا٠ؽا٠ي ٗأٛي دي َاؿ ا٠ؽاٟ٠
کاـ اٚڳۿ چار ۽ ٠عا ٥ٚٿي١طق “٣يۿ ديڪّ ٥يع ٗا٠٥٠يۿ دائٞي اجع رک١طډ
۽ ا٠ؽا٠يت دي ڪيتعـ اي١طډ ٠ؽ ٟٛالِء رقؿ١ي ۽ رٞ١٣ائيَء د ٥ڪارڻ
ةڻت٣“ ٥ي .ؼ٘عاطۿ َيؽيٰۿ ٔاراةيۿ اة ٟؼي١اۿ ٔعدقؼيۿ اة٥اُٛٚيٰ ُٝعيٰۿ
ٝاڻڪۿ اة ٥زٕ١ي ٢ڪاٚيطاسۿ ١ٝك٥رۿ ؼعٝطۿ ؿا١َ ٢٣ايتۿ ٚىيٓۿ
ٝارڪػۿ ٚيٟ١ۿ گا٠ڌيۿ ٝائ ٥۽ ٝذيب اٚعزٞاـ دي قرجي دي ذڪع ۾
ٝاؾ ٛٝڪيت ڳڻڻ ئي زٞاڪت “٣يۿ ا ٟ٤٠د ٥ديڪ ٥ة ٢ؼعٝاي٣“ ٥ي
ؼ٣“ ٥ي ؼ١طـ ٔڪع دي رقؿ١يۿ ؼ١طـ دطقد٤طۿ ؼ١طـ تضٛي٘٥ـۿ
ؼ١طـ صطٝت٥ـۿ ٗٝ٥ي ٛٝڪ ٟ۽ ا٠ؽا٠يت الِءۿ ديڪي دائٞي “ٟ٣ۿ ديعپا
“ ٟ٣۽ ؼطائي ٟتاريش د٥ـ ٝسعڪ ٗ٥ت٥ـ ٿي ر١٣طي٥ـ.
[ڪتاب :تاريخ جي جٍروڪي نانۿ صفحَ]497 :
www.sindhsalamat.com 41
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ پاڪؽتاـ دا زڪٞعاـ پ١٤١ذي “ٗائ ٟدي چ٥ڻ تي دي.
اي .ٜؼيط کاـ قٺي اڪتع ةگٽيَء ۽ ٥٠اب صيع ةضؾ تائيٟۿ ڪ ٟ٤١ة٢
ؼضت ٤ٚذي اصتيار ڪعڻ قاري ٚيڊر کي پؽ١ط ڪعڻ الِء ٢٠تيار ٣ئاۿ ٢٠
“ ٟ٣۽ ٢٠قري ر١٣طا.
[ڪتاب :اُنيد جَ قتلۿ صفحَ]55 :
www.sindhsalamat.com 42
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ اؼاـ دي ؼ١ڌ ۾ ٣يَء رقايت ٝـ٥٤ر “٣ي ت ٢دقدي ؼٝ٥عي دي
ؿ٤ادت کاـ پِ٥ء ؼ١ڌ دي ٣ڪڏي ٗتيٛي (د ٟ٤١کي ريٻاري ؼڎي ٥قڃي
ٿٗ )٥ؽ ٜک١ي ٥٣ ٥ت‛ :٢ديؽتائي ٟاؼاـ دقدي دي چرتيَء تاـ دقدي دي
دؿ ٟ١ٞکي ٠اس ٢٠ڪ١طاؼيٟۿ تيؽتائي ٟڪارق قيػ پائي١طا
ر١٣طاؼي ‚ٟ۽ اـ ٗتيٛي دا ٝعد ۽ َ٥رت٥ـ اڂ تائي ٟڪارق قيػ ئي
َؽ٤ٝ ٜارادا پعتاب ؼ١گ ٢٤دياؼتُٞاؾ ڪعي ر٣يا “ٟ٣ۿ ۽ ا٣ڏق ئي ٗ ُ
٣ٿيار ٺا٣ي١طډ ٗتيٛي (د ٟ٤١کي ’ڪاريا‘ ؼڎي ٥قڃي ٿ )٥ک١ي ٥٣ ٥ت:٢
‛ديؽتائي ٟاؼاـ ٤ٝارادا پعتاب ؼ١گ ٢٤دي دؿ ْٟٛٝ ٟ١ٞکي ٠اس ٢٠
ڪ١طاؼيٟۿ تيؽتائي ٟٿا٥٠ـ ۾ ٝا٠ي ٢٠کائي١طاؼيٟۿ کٽ تي ٢٠
ؼ١٤ٞطاؼي ٟ۽ ؼٺ ٥گ٤ع ٺا٣ي ٢٠ر١٣طاؼي _‚ٟ۽ ٥٣اـ قٗت تائي ٟاـ تي
َ ٙٞڪ١طا ر٣ياۿ ديؽتائي0491 ٟع ۾ ١٣طؼتاـ “زاد ٿي٥ۿ ۽ د٥ا٣ع ُٙٚ
٤٠عقَء چت٥اډ اچي اـ ٗتيٛي دي ٝاڻ ٟ٤کي گ٤عائي اَالـ ڪي ٥ت٣‛ :٢اڻي
١٣طؼتاـ تي زڪٝ٥ت ٤ٝارادا پعتاب ؼ١گ ٢٤دي “٣يۿ چاريا ؼڀ صتٜ
ٿي قيا “ٟ٣ۿ اـ ڪعي ُؼَ٥ء صت ٜڪعي‚!٥
ؼ١ڌي ٟکي ة ٢دقدي دي ’ريٻاري ‘ٟ۽ پعتاب ؼ١گ ٢٤دي ’ڪاري ‘ٟقا٠گع
اَ ٥٣قچ ٟڪعڻ گ٤عدي ت ٢اؼاـ ة ٢تيؽتائيُ ٟؼک ؼاـ ٢٠ؼ١٤ٞطاؼيٟۿ
ديؽتائي ٟؼ١ڌ تي ڪ ٟ٤١ةّ ٢الٝيَء ۽ ةاالدؼتيَء د٠ ٥ـاـ ةاٗي “٣ي.
[ڪتاب :سچ وڏو ڏوٌاري آۿ صفحَ]70 :
www.sindhsalamat.com 43
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ٝستع( ٢ٝةيٌ١يع ڀٽ )٥ؼياؼي ٝكٛست تست ئي ؼائيٟ
(دي .اي .ٜؼيط) دي َظر ص٥ا٣يَء تي “ئي ۽ ا٠ت٤ائي ؼادي ۽ ؼ١ڌي
وعي٘ي ؼاـ ٟ٣دَُا ة ٢گ٤عي ۽ ٝضتكع ڳا٤ٚايائي ٟػ ٢٠تُ ٢ا٣ا َ٥رتۿ
ديڪا َاٞٚي ٔ٥ر ٟٝتي ٤٠عقَء دي اؼٽائي ٙ۾ ا٠گعيغي ڳا٤ٚائي١طي
٣ئيۿ (ديت٥ڻيڪ کيػ صتع ٣ئي ت ٢ا٤٠ي ا٠طاز ؼاـ ا٠گعيغي ڳا٤ٚائڻ
ؼاـ “ٌء ٤٠عق ٢٠ٿي ؼگ١٤طيػ)ۿ ڇ ٥ت ٢د٠يا دي ٛٝڪ ٟدي ٚيڊرـ الِء
قزيعاٌَ ٜدي ڪعؼي اَغاز ٠٥٣طي “٣يۿ پع ٤٠عقَء د ٥قد٥د ١٣طؼتاـ
دي قزارت ٌَٞيٰ الِء اَغاز .٥٣
[ڪتاب :اُنيد جَ قتلۿ صفحَ66 :ۿ]67
www.sindhsalamat.com 44
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ اؼاـ دا ٣ي ٚيڊرۿ ديڪي ٔ٥دي د١عؾ دي ڈ٠ڊي کاـ
٤ٚعائي١طا “ٟ٣ۿ ا ٟ٤٠الِء ا٣ا ڳا ٢٤ٚؼتٖ د٤ڏي “٣ي ت٢ۿ دڎ٣ ٟ٣ع ؼاؾ 02
“گؽٽ دي قتر د١٣ ٥طؼتا٠ي ٔ٥ج ١٣طؼتاـ دي قطر ۽ قزيعاٌَٜ
کي ؼالٝي ڈي١طي ٣ئيۿ ت٤٠ ٢عق پ١٤١ذ ٥چ٤عق ٔ٥ج دي وعؼ کاـ ٣ٽائي
ڇڎي١طق ٥٣ۿ ت ٢ديئ ٟکي ٟصتع پ٥ي ت“ ٢زادي ٥ٝـ قرتي “٣يۿ ت٣٥اـ
٠ا٣ي قرتي.
[ڪتاب :اُنيد جَ قتلۿ صفحَ]67 :
www.sindhsalamat.com 45
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
www.sindhsalamat.com 46
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ تُغيتي ت٘عيب صت ٜٿي_ ۽ ٟ٣قڃڻ قٗت ٥ٝـ کي چي ٥ت٢
‛قري ١ٛٝطاؼي ‚!ٟ۽ قاُٗي ٟ٣پ١٤١ذ ٥ا ٥٣صياؾ ٝضت ٓٛذريُ ٟؼاـ
٥ٝـ تائي ٟپ٤چاي٥ۿ د ٟ٤١۾ پيپٛغ پارٽيَء دا ٻ ٢ا ٜ٣اڳ٥اڻ اٝع ُٙٚ۽
ةيگ ٜاؿعؼ َتاؼي ا٣ ٜ٣ئاۿ پع ٝستع ٢ٝدي ذ ٟ٣۾ ديڪ١ٝ ٥ك٥ة٥٣ ٥
۽ اـ ١ٝك٥ةي دي َ ٙٞڪعڻ الِء ٟ٣ديڪٛٝ ٥ڻ د ٥وعي٘يڪار
اصتيار ڪي٥٣ ٥ۿ ٢٠اُـ ١ٝك٥ةي دي تڪٞي ٙدي ٥ٝـ قٽ واٗت ٣ئي ۽
٢٠ئي ٟ٣دي ٛٝڻ دي وعي٘يڪار ؼاـ “ٌء ٝتٕٖ ٣يػ٠ .يٺ ٟ٣دي
ا٠ت٤ائي اقعار کاـ پِ٥ء ٥ٝـ ؼ١ڌ د٣ ٥ڪ رقايتي د٥اب کيػ ڈياري
٥ٝڪٛي٥ۿ ديڪ ٥٣ ٥تٝ‛ :٢ستع !٢ٝت٣٥اـ ؼع ؿا٥١٣از د٥ـ پ٥ٽي٥ـ “٣ي٥
۽ ١٤١ٝذي الِء ازتعاؿ الئٖ “٣ي٥ۿ پع اؼي ٟرات دي اق٠طا٣ي ٟ۽
اڪيالئيَء ۾ ڪ ٟ٤١ؼاـ ٠ا٣ي٥ـ ١ٛٝطا!‚ ٠تيذي و٥ر اؼاـ دي ٝالٗات
٢٠ٿي ؼگ٤ي.
[ڪتاب :اُنيد جَ قتلۿ صفحَ]75 :
www.sindhsalamat.com 47
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼ١ڌ دي تاريش ؿا٣ط “٣ي ت ٢ؼڪ١طر ي٠٥ا٠يَء کاـ قٺي
ْٟٛٝدي ز ٟٛٞتائيٟۿ ٟ٣ؼعزٝي ٟدا ديڪي ة ٢ة٤ادر قو ٟتاـ
گ٥٤ردي قيا ؼي ؼ١ڌي ٝاڻ ٟ٤الِء “زاديَء د ٥پيْاؿ ڇڎي قيا .ؼ١ڌ دي
٥ُٛٝؿ تاريش ۾ اؼاـ کي پ٤عي٥ـ ؿ٤يط ٤ٝارادا ؼ٤يعس ٛٝي ٿ.٥
ديڪ ٥ايعا٠ي ؿ١٤ـا٣ ٢٣ٿاـ ٥ٝد٥دف ة٥ٛچؽتاـ دي ؼعزط تي ٠ڏيَء ۾
تيع ٚڳڻ ؼتب ؿ٤يط ٿي قي .٥٣ ٥پع ؼ١ڌي ٝاڻ ٟ٤ؼ١طس ُپٽ دي ٗيادت
۾ قڈي زقردار د١گ ڪعيۿ ؼ١ڌ تي ايعاـ کي ٗتن ٢٠ ٥ڪعڻ ڈ.٥٠
٤ٝارادا ڈا٣ع دي ؿ٤ادت کاـ پِ٥ء ؼ١ڌ دي ٝاڻ ٟ٤ؼ١طس ُپٽ
’ڈ٣عؼي ‘ٟدي ٗيادت ۾ ؼ١ڌ دي “زاديَء دي د١گ داري رکي_ ۽
دقدي ؼٝ٥عي دي ؿ٤ادت کاـ پِ٥ء ؼاري ؼ١ڌ ’ٝاتٞي ٚتاس‘ پ٤عڻ
ؿعقع ڪي٥ۿ ديڪ ٥اڂ ة ٢ؼ١ڌ دي ٗتي ٟٛ۾ داري “٣ي .دريا صاـ ۽
ٝضطقؿ ةالقؾ دي ؿ٤ادت کاـ پِ٥ء ؼ١ڌي ٟاُ ٟ٤٠دي ص٥ـ ٝاـ ڳاډ٣ا
د١٤ڊا ٺا٣يۿ ٻ ٟؼئ ٥ؼا ٟٚتائي ٟد١گ ڪئي ۽ ؼ١ڌ دي ٣ع ڳ٥ٺ کي
“زاديَء دي د١گ د٥ٝ ٥رچ ٥ة١ائي ڇڎي ٥۽ ٠يٺ ؼ١ڌي ٟکي اٻ٥د ٢٤۽
اڻچاڻ ؼٞذ١٤طډ تاريضطا ٟ٠دي ٌ٠ع ۾ ايـيا دي ؼڀ کاـ قڈي
ؼاٝعاج ْٙٝاٝپائع کي ٝٽيَء ۾ ١ٛٝطي ڈٺ٥ۿ ۽ ؼ١ڌ “زاد ٿي قئي .اڂ ڪا
ْٛٝياڻي ٚک ٥١دي ةاالصا٠ي تي ٌ٠ع اي١طيۿ پع اٝ ٟ٤٠اـ ڪا ة ٢ؼ٥ٞري
١٠ڍي ک١ڊ ۾ ٥٠رد٤اـ ٣“ ٢٠ي.
[ڪتاب :اُنيد جَ قتلۿ صفحَ85 :ۿ]83
www.sindhsalamat.com 48
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ا٣ا ڳا ٢٤ٚؼ١ڌ دي ؼڀ١ي ُپٽ ٟ۽ چيئعـ کي ؼ٥چڻ گ٤عديۿ ت٢
ٝاڻَ٥٤ء د ٥ة٥تٝ ٥ٽيَء د ٥پِ٥١ډق “٣يۿ ا ٥٣ڪ ٟ٤١قٗت ة ٢ڳعي ۽ ُڀعي
ؼگ٤ي ٿ٥ۿ پع دڎ ٟ٣ة ٥٣ ٢ڪً ٟ٤١ا ٜٚدي ٝٿي ۾ ؼ٥راخ ڪعي ٿ ٥ت٢ۿ
ڪائ١ات دِ ’ ٥ق٣ائ ٥تارق‘ ة١ذي قڃي ٿ.٥
[ڪتاب :اُنيد جَ قتلۿ صفحَ]87 :
www.sindhsalamat.com 49
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ٠ياز ٞ٣اي٠٥ي ؼ١ڌ د ٥قڈق ؿاَع ٥٣ۿ ة٘٥ؾ ؿيش اياز دي ت٥٣ ٢
َ٥اٝي ؿاَع ٥٣ۿ کيػ ا٠گعيغي اچي ٣ا تٛٔ ٢ؽٕي کاـ ٥ٝـ قا٠گع قاٗٓ
٣ذي ٣ا ۽ ٥ٝـ کاـ قڈق ؿاَع ٣ذي ٣ا٠ .ياز ٞ٣اي٠٥ي ؼ١ڌي ٻٚ٥يَء د٥
ةادؿا ٢٣ؿاَع ٥٣ۿ ڇ ٥ت ٢ؼ١طس ؿاَعي ۾ ُچڪ ٠٥٣ ٢٠طي ٣ئيۿ دڎ ٟ٣ت٢
قڈـ ؿاَعـ دي ؿاَعيَء ۾ ُچڪ٥ـ ٠٥٣طي٥ـ “ -ٟ٣قي١طي ؿيش اياز
دي ؿاَعي ٝاـ ةُ ٢چڪ٥ـ ڪڍي ؼگ٤ذ ٟٿي٥ـۿ پع ٠ياز ٞ٣اي٠٥ي دي
ؿاَعيَء ۾ ُچڪ دي گ١ذائؾ ٠٥٣ ٢٠طي ٣ئي ٥٣ .ؼ١ڌي ٻٚ٥يَء د ٥قڈق
ؿاَع ٥٣ۿ ڪٞيٽيڊ ٌ٠عياتي ؿاَع .٥٣ز٠طگيَء ۾ ٣ڪ دُٔي ٥ٝ ٟ٣ـ
ؼاـ ا٠ڪـاؼ ڪي ٥ؿاَعي ةاةت ت‛ :٢دڎ ٟ٣پٺاڻ ٟڪـٞيع تي ز٥ٛٞ
ڪي٥٣ ٥ۿ ٥ٝـ ا ٟ٤٠تي ٣ڪ ؿُع ٚکي٥٣ ٥ۿ ٣ي ١٤١ٝذي ز٠طگيَء دي
قڈي ّٛىي “٣يٌ“ .ء اـ ؿاَعيَء تي پـيٞاـ ة٣“ ٢ياـُ .ا ٥٣ؿُع ڪڎٟ٣
ةٌ“ ٢ء پ١٤١ذي ؿاَعي دي ڪتاب ۾ ٢٠ڇپائي١طس‚.
٠ياز ٞ٣اي٠٥يۿ ؼائي ٟدي .اي .ٜؼيط د ٥قڈق َاؿٖ .٥٣ؼائي ٟدي
چاٚي٤ي تي کيػ ؿاَعي پڏ٣ڻ الِء اؼٽيخ تي گ٤عاي ٥قي ٥ت ٢ؿاَعي ٢٠
پڏ٣ي ؼگ٤ي ٥۽ رقئي پي٠ .٥يازۿ ؿ٤يط اهلل ةضؾ ؼٝ٥عي د ٥پڻ قڈق ٝطاح
.٥٣
[ ىياز ٌهايَىي جي ورسي نياستت سان سَشل نيڊيا الِء ورتل پيغام)ۿ
3جيَري 5100ع]
www.sindhsalamat.com 50
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ قادؽ ٔ٘يع دي قڇ٥ډي د ٥ٻڌ٠طي ئي “ٌء ةي اصتيار رقئي
قيٺػۿ ڇ ٥ت ٢ؼ١ڌ ٿع دي ٣ڪ ٻاٻي٤ي ٔ١ڪار دي “قاز کاـ ٞ٣يـ ٢الِء
قڇڏي قئيۿ ۽ ؼ١ڌ کي ٥ٝؼي٘يَء دي د٠يا ۾ ڈ٣اڳ ڈئي قي٥ۿ ؿيش اياز
چي ٥٣ ٥ت‛ :٢د٤ڏي ١٤١ٝذي ؿاَعي “٣يۿ ا٤٠ي کي ا٣ڏي ئي ا٠طاز ۾
قعؼ قادؽ ئي ڳاي٣“ ٥ي ‚.قاُٗي دڎ ٟ٣اياز دي قائيۿ ٌٜ٠يا ٥ٚڪ
گيت قادؽ دي “قاز ۾ ٻڌ٠طا ٣ئاؼي ٟت ٢ؼ١ڌ ةي اصتيار ُدٝ٥٤ي پ٠٥طي
٣ئي .قادؽ ؼاـ ١٤١ٝذ٠ ٥ات ٥ازؾ کاـ ٥٣ۿ ڇ ٥ت ٢قادؽ ۽ “ٌء ٿع ؼاـ
تُ ٖٛرک١طډ “٣ي٥ـ ۽ “ٌء دڎ١٤١ٝ ٟ٣ذي ٠ياڻيَء ا٠طرا دي ؼاٚگع٢٣
٤ٛٝائي١طق ٣ئػ ت ٢اـ پعقگعاؿ ۾ قادؽۿ ةْيع ٔيػ دي پ١٤١ذي ٝڌر
“قاز ؼاـ پ٥ري ٝسٕ ٙکي ُدٝ٥٤ائي ڇڎي١طق .٥٣دڎ ٟ٣صطا ا٠ؽاـ د٥
ةُت تعاؿي ٥۽ اـ ةُت ۾ ُرقح قچق ت٢ۿ اـ دي ا٠طراـ ٥ٝؼي٘يَء د“ ٥قاز ُٻڌڻ
۾ “ي٥ۿ ا“ ٥٣قاز ؿايط قادؽ ٔ٘يع د ٥ؼعي“ ٥ٛقاز .٥٣قادؽ دي قڇ٥ډي
٥ٝـ کي د٥٤ري قچق “٣يۿ ا٤٠يَء ڪعي ٕٚي ۽ “قاز ؼاٿ ٠ٿا ڈيٟۿ د٥
قچيڪ “ٌء ٚکائي ؼگ٤اـ.
[صادق فقير جي وڇَڙي تي سَشل نيڊيا الِء ورتل پيغام]
www.sindhsalamat.com 51
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ زڪٞعا ٟ٠پاڪؽتاـ ا٣ڏي ڳئ٥ـ قا٠گع قرت٥٣ ٥ۿ د ٟ٤١دي
الِء پ٤عي ٟؼ٥چي ٥قي ٥ت ٢ڈُ٣ي کائي١طاؼ٥ـۿ پِ٥ء ؼ٥چي ٥قي ٥تُ ٢
ڪ٤ي
کائي١طاؼ٥ـ.
[تقرير نان کييل ٽڪرو]
www.sindhsalamat.com 52
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ز٘ي٘ت ٣ي “٣ي ت٢ۿ ؼ٥اِء ٝطرؼي دي ؿاگعديَء دي ڪذ٢٤
َعقي قاري ؼياؼي ز٠طگيَء ديۿ د ٟ٤١۾ “ٌء ۽ ٥ٝد٥دف ؼ١ڌ دي
چ٥ٽيَء د ٥ؿاَع ادؾ ؼٝ٥عقۿ ٻئي JUIدي ؿاگعد ق٠گ ؼاـ ؼ٤ٛاډيٙ
ر٣ياؼيٟۿ پِ٥ء اؼاـ ٻ٤١ي ٝسؽ٥س ڪي ٥ت ٢اؼيُ ٟرځ ۾ ڀٽڪي ر٣يا
“٣ي٥ـۿ اـ ڪعي اـ تٌ١ي ٜکي ٻ٤١ي څڻ ٟڇڎي .٥ادؾ ؼٝ٥عي ٗٝ٥ي
صطٝت ؿاَعيَء ۾ ؼٞذ٤ي ۽ ٥ٝـ ٗٝ٥ي صطٝت ؼائي ٟدي .اي .ٜؼيط
دي ٔڪع ؼاـ ؼ٤ٛاډدڻ کي ؼٞذ٤ي .٥اـ تي ٔارؼي ؿُع د٣ ٥ي
٥٤ٕٝؿ ٺ٤ي ٿ ٥اچي تٌ“‛ :٢ء ۽ ٝذ٥١ـ ٻئي َـٖ دي اؼڪ٥ؾ ۾ ٣ئاؼيٟۿ
٥٣رڻ پٽ ٟڈاٛ٣ ٟ٤٠ي ٥قي٥ۿ ۽ “ٌء گ٤ٽي ٟ۾ ُرؼ٥ا ٿي قيػ‚.
[ڪتاب :روِء داد ٌڪ رات جيۿ صفحَ]01 :
www.sindhsalamat.com 53
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼياؼتۿ ي٠٥ي٥رؼٽي دي ٔيڪٛٽيَء ۾ ڀٛي ؼائ١ػ
(٣ )Political Scienceذيۿ پع ا٣ا َ٥اؿ ۾ کڻي قڃڻ کاـ پِ٥ء ’“رٽ‘ ٿي
قڃي ٿي .ڪاٝياب ؼياؼتطاـۿ (ڪاٝياب ٝاـ ١٤١ٝذي ٝعاد اٚيڪـٟ
۾ ڪاٝياب ٿي قزيعاٌَ ٜٿيڻ ٠ا٣ي) ا٣“ ٥٣يۿ ديڪ ٥ڪ ٟ٤١ة٢
ةط٠كيب ٗ٥ؿ دي ص٥ش ٠كيب ٝؽت٘ت ٙدا پيْاؿ ڇڎي قڃي.
[ڪتاب :روِء داد ٌڪ رات جيۿ صفحَ]01 :
www.sindhsalamat.com 54
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ٔىعي وعح ٥ٝـ کي ديڪا ز٠طگي ٛٝيۿ اـ تي قتع ڪعي
قي٤ي ر٣ڻ کپ١طق ٥٣۽ دؾ دي قيعاـ رڻ پٽ ۾ ڪ ٟ٤١گٛؽتاـ پ٥کڻ
دي ُدؽارت ٢٠ڪعڻ کپ١طي ٣ئيۿ پع اُ٣ا ١٤١ٝذي ص٥ش ٠كيتي ٣ئيۿ
د٥ٝ ٥ـ کي ؼ ٟدي ؼائيَٟء دي ٝستت ٠كيب ٿي .اؼي ٟٿع دا ٝاڻ٥٤
٢٠رڳ ٥اَـ دا ةکايٙۿ پاڻيَء دا اُڃاي ٙ۽ ٝستت کاـ قا٠ذ٤ي٠٥٣ ٙطا
“٣ي٥ـۿ پع ؼيط قٽ ٥ٝـ کي ةيپ١اٝ ٢٣ستت ٛٝيۿ ديت٥ڻيڪ اـ ٝستت
ڪعـ دي تپؾ ٣ ٢٠ئيۿ ۽ ٢٠قري۾ ڪ٥٠ ٟ٤١د٥اـ َ٥رت دي گعؿ ڀا ُ
ڪ٠ ٟ٤١ـيٛي ٠اريَء دي ٠يڻ ٟدا ص١ذع ٣ئاۿ پع ؼا٥٠ڻ دي ڪڪع د٥
ڇا٥٠رق ۽ قڈ ڦڏي دي ٿڌڪار ٣ئيۿ د٥ٝ ٟ٤١ـ کي ڪارق٠ذ٤ع کاـ قٺي
ڪـ٥ٞر تائي ٟدي ٝاڻ ٟ٤دي ٣ڪ ٌَي ٜص٥ا٣ؾ ۽ دٚڪؾ ٘ٝكط
دي “رزقئ ٟ۽ اُ١ٝگ ٟؼاـ ڀعپ٥ر ة١ائي ڇڎي٥ۿ ۽ ١٤١ٝذي دٝاغ ۾
ص٥ةك٥رت ز٠طگيَء د٥ـ ڪئي ٟد١ت٥ـ ُدڏي قي٥ـۿ ۽ ڪيتعائي ٽيڏق
ٽا٠ڊاڻ ٟقا٠گع ٽٞڪڻ ٚڳا ۽ اُ٣ا ٌَي ٜص٥ا٣ؾ ٣ئي ؼ١ڌ دي ؿا٠طارۿ
ةاقٗارۿ ٝا٤ٚاـ دي ُچ١عيَء دي ر٠گ ٟد٤ڏي ٣٥ٝ ٟٝي١طډ “زاديۿ ا٤٠ي
ؼٛؽٛي ۾ ٟ٣ڈٻعي دؽ ٜد٠يا ۾ ايذاد ٿي١طډ ٣ع َظاب ۽ اذيت دي
ٚظت ٝاڻي.
[ڪتاب :روِء داد ٌڪ رات جيۿ صفحَ]41 :
www.sindhsalamat.com 55
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ز٘ي٘ت ۾ ا٠ڪار د٠يا دي قڈي ۾ قڈي واٗت “٣ي .ا٥٣
ا٠ڪار ئي ٣ي٥ۿ دُ ٟ٤١ؼ٘عاط کي ز٣ع د ٥پيا ٥ٚپيئڻ تي ٝذت٥ر ڪي٥ۿ
ا ٥٣ا٠ڪار ئي ٣ي٥ۿ د٥ٝ ٟ٤١ؼيٰ کاـ ٔعَ٥ـ دي صطائيَء کي ّعؽ
ڪعائي ڇڎي٥ۿ ا ٥٣ا٠ڪار ئي ٣ي ٥الت ۽ ١ٝات کاـۿ دٝ ٟ٤١سٞط رؼ٥ؾ
اهلل قٛي اهلل َٛي ٢قؼ ٜٛکي وائٓ دي قاديَء ۾ پٿعـ ؼاـ چڪ١ا چ٥ر
ٿيڻ تي ٝذت٥ر ڪي٥ۿ ۽ ا ٥٣ا٠ڪار ُ٣ي٥ۿ د ٟ٤١ؼعٝط کي ا ٥٣چ٥ڻ تي
ٝذت٥ر ڪي ٥ت٣‛ :٢اۿ “ٌء اُگ٤اډق ر١٣طسۿ ڇ ٥تٌ“ ٢ء ٝڇيَء قا٠گع “٣ياـۿ ۽
ٝڇيَء کي ڪ٥ئي ٚتاس ٢٠ٿي١طق “٣ي ‚.۽ ا ٥٣ا٠ڪار ئي ٣ي٥ۿ دٟ٤١
www.sindhsalamat.com 56
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
ؼ٥ر٣ي ٢ةادؿا ٢٣کي ُؼ٥ريَء د ٥ؼي١گار ةڻذڻ الِء تيار ڪي٣ .٥اۿ ا٥٣
ا٠ڪار ئي ٣ي٥ۿ د ٟ٤١ا ٢٤ٚةضؾ ؼٝ٥عي کي ا٠گعيغـ دي ٘ٚت ٟکي ٚت
٣ڻي گٚ٥يَء دي ص٥ةك٥رت ٥ٝت کي ٗت٥ؾ ڪعڻ الِء ٞ٣ٿاي ٥۽ ڇا اُ٣ا
ا٠ڪار دي اَٛيٰ تعي ٟؿڪ٣ُ ٢٠ ٙئيۿ د ٟ٤١ؼيط د٤ڏي ٝاڻ ٥٤کي
اڪيٛي ؼع پاڪؽتاـ دي داةع تعي٥ٗ ٟت ٟؼاـ ٽڪع کائڻ الِء تيار
ڪي.٥
َاؿ وعح ٝاڻ ٥٤چ٠٥طا “ ٟ٣ت٢ۿ ٚـڪع ۽ صغا٠ي کاـ ؼ٥اِء ةادؿا ٢٣ٿيڻ
ٝـڪ٣“ ٙيۿ ٟ١٣دي ذ ٟ١٣۾ ٚـڪع ۽ صغا ٥٠صاردي ٗ٥ت٥ـ ٠٥٣طي٥ـ
“ٟ٣ۿ پع د٠يا دي ٥٠د٥اـ ٝعدـ ۽ َ٥رت ٟدي ڪ٠٥ڀٽ دي ُٻ٥ر د٤ڏيٟ
دٚي ٟتي راڂ ڪ١طډ ا٠ؽا ٟ٠دا صغا٠اٚ -ـڪع ا ٟ٤٠دي ا٠طرق٠ي د٠يا ۾
ٚڪي٠٥٣ ٙطا “ .ٟ٣تاريش دي تؽٛؽ ٙدي ا٤٠يَء ا٠ڪار دي ٝئضا٠ي
ٝاـ ٥ٝـ ة ٢ؿايط ڪ٥ئي داؿ ِٚڪ چ٥ريَء ۾ پي قرت٠٥٣ ٥طقۿ د٥ٝ ٟ٤١ـ
کي ٝ ٟ٣عزٛي تي َظاة ٟؼاـ ٘ٝ ٟ٤١ٝاة ٙٿيڻ د ٥ايڎق ؿ٥ؽ ةضـي٥ۿ
د٤ڏق ٝست٥ب دي اڻ ُڇ٤ي ٙچپڏـ کي چٞڻ د ٥ؿ٥ؽ َاؿٖ کي ٠٥٣طق
“٣ي.
[ڪتاب :روِء داد ٌڪ رات جيۿ صفحَ]40 :
www.sindhsalamat.com 57
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ قتر دٌ“ ٥ء ديئ ٟئي ؿيعيٽ ٟدي ٣ائيٽػ ٝاـ اُٿي چا٢٤٠
پيئڻ قيػۿ ُاتي ؼائي ٟاٝيع زيطر ؿا ٢٣دٝ ٥الزؿ ةيٺ٥٣ ٥ۿ د٥ٝ ٟ٤١ـ
کي ٻڌاي ٥ت٢ۿ ؼائي ٟ٣ ٟد٠يا ۾ ٢٠ر٣ي٣“ ٥يۿ ۽ ت٣٥اـ کي زيعت ٿي١طي
ت٥ٝ ٢ـ ڪ ٥ة ٢رد َ ٙٞوا٣ع ٢٠ڪي٥ۿ ۽ کيػ چي ٜتٌ“ ٢ء اچاـ ٿ ٥زيطر
١ٝغؾ تيۿ پِ٥ء زيطر ١ٝغؾ پ٤تػ ۽ پِ٥ء ١٤١ٝذي ٝكَ٥١ي قتع دا ؼڀ
ة١ط ٽٽي پياۿ ٝاڻ ٥٤زيعاـ ٣ئا ت ٟ٣ ٢کي ڇا ٿي٥ۿ ٥ٝـ کي صتع ٠ا٣ي ت٢
ڪ ٟ٤١ا٠گعيغي اصتار دي صات٥ـ قسأي “ئيۿ د٥ٝ ٟ٤١ـ کاـ پڇي٥
ت٥کي ٿي ٥ڇا٣ي܁ ٥ٝـ چيٝ‛ :٥ستع٥ٝ !٢ٝـ کي ت ٢ڪذ٠ ٢٤ا٣ي ٿي٥ۿ پع
ؼ١ڌ کي ؼڀ ڪذ ٢٤ٿي قي٣“ ٥يۿ‚ ۽ پِ٥ء ٥ٝـ اتي تذ٥يغ ڈ٠ي ت ٢ٻ٢
ؿي٥ـ ٿيڻ گ٤عد .ٟؼائيَٟء دي دؽط صاڪيَء کاـ اڳ ٚىيٓ ؼائيَٟء
دُ ٥ؼع کا٥٣ډي پڏ١٣طق ٛ٣ذي ٝائيڪ تيۿ ۽ ٻي ٥اتي ٗع“ـ ؿعيٓۿ گيتاۿ
www.sindhsalamat.com 58
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
ةائيت ٙ۽ ؿا ٢٣د ٥رؼا ٥ٚؼ ٟ۾ پڏ٣يا قڃ ٟ۽ ت٣٥اـ کي زيعت ٿي١طي
ت٢ۿ ١٤١ٝذي پ٤عي ٟتذ٥يغ ٗت٥ؾ ٢٠ڪئي قئيۿ پِ٥ء ڪعاچي ؿ٤ع ائيٟ
صا٥ٝش ٿي قي٥ۿ څڻ ؼچي ؿ٤ع کي ؼا٠پ ؼعاپي قي٣ ٥ذي ۽ ١٠ڍډا ٻار
اؼڪ ٟٚ٥کاـ ٥ٝڪٛٝ ٙڻ کاـ پِ٥ء ٔ٥ٽ پاٿ ٟتي ؼ١ڌ دي تاريش دي
ؼڀ کاـ قڈي ٝاڻ ٥٤کي ؼالؿ پيؾ ڪعڻ الِء ٥ٝد٥د ٣ئا .ة٤عزاؾ ٽ٥ؾ
پالزف ٽپڻ کاـ پِ٥ء ُؼع کا٥٣ډي ڳائذڻ ؿعقع ٿي ٥۽ پِ٥ء ؼ ٟ۾ چارئي
ِا٤ٚاٝي ڪتاب پڏ٣يا قيا .ؿا ٢٣د ٥رؼا ٥ٚڅاڪٽع ت٥١يع َتاؼيۿ گيتا
ديئ ٜڀڳتۿ ةائيتٝ ٙؽٽع پيٽعڪ ۽ ٗع“ـ ؿعيٓ زأي ؼسع پڏ٣ي٥ۿ ۽
اـ کاـ پِ٥ء اپعي ٙد٤ٝ ٥ي٥١ۿ 52تاريشۿ ؿطيط گعٝي اقچت“ ٥ؼٞاـ تي
ڪڪع ڇائ١ذي قيا ۽ قعؼ د١ازي ٞ٠از کاـ ٝغار تائي ٟقڈ ڦڏق قؼڻ
ؿعقع ٿي ٥۽ ٻي ٥ڪٿي ةُ ٢٠ ٢قٺ٥ٝ .٥ـ دَا پڏ٣ڻ کاـ پِ٥ء ٣ڪڏق ٔارؼيَء
د ٥ؿُع پڏ٣ي٥ۿ د ٟ٤١د٥٤ٕٝ ٥ؿ ٣ي ٥٣ت‛ :٢اي ٝٽي! ٞ٤ٝ ٟ٣اـ دي
ت٥کي پارت ٣ذيۿ ديڪ ٥ؼچي ؼ١ڌ د٥٠ ٥ر ُ٣ي .٥اڂ اؼاـ ت١٤١ذي
ڀاڪعـ دي ز٥اٚي ڪعي ڇڎي٣“ ٥ي‚.
[ڪتاب :روِء داد ٌڪ رات جيۿ صفحَ48 :ۿ]49
www.sindhsalamat.com 59
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
َـٖ اؼاـ قٽ “رائي ٟدئي“ ٟي ٥د٥٤ؾ ڀعيۿ
ڪ٥ئي ڪيئ ٟڪعيۿ ڪ٥ئي ڪيئ ٟڪعي.
اياز دي ٣ي ِؼٽ ؼ١ڌ دي تاريشۿ ت٤ظيب ۽ رقٝا٠ػ د٣ ٥غاري ٟؼاٟٚ
تي پکڏي ٙڈي ٟ٤١۽ راتي ٟدي رقايتٟۿ ٝستتٟۿ ٽ٤ڪٟۿ ٤ٝڪ ٟدا ٟ٠۽
ٝؽعت ٟد ٥اً٤ار “٣ي .ؼ١ڌ ۾ قطي ٟکاـ قٺي ا ٥٣دؼت٥ر ر٣ي٣“ ٥ي ت٢
دڎ ٟ٣قڻ ڦ٥ٽ دي ١ٝط ؿعقع ٿي١طي ٣ئي ۽ ٥٠د٥اـ دٚي ٟ۾ ٝستت٥ـ
ا٠ڊٚٺ دي ر٠گ ٟقا٠گع ٔنائ ٟکي پ١٤١ذي ڀاڪعـ ۾ ڀعي قٺ١طي٥ـ
www.sindhsalamat.com 60
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
٣ي٥ـۿ ُؼڪ ٙقڻ گ٠٥چ ڪڍ٠طا ٣ئاۿ ڦ٥ڳ ٟ۾ ڦَ٥ي٥ـ ؼتارـ دي ُٻ٥ر
قا٠گع ڦٛ٤تي٥ـ ٣ي٥ـۿ ڳاڱي ٟ۾ ڪارق٠ذ٤ع دي ڪاٝڻي ٟدي ڳٟٛ
د٤ڏا ڳاډ٣ا ڳاڱيٽيا رچي راس ٿي١طا ُ٣ئا ۽ ا٠ت ٟدي ُٻ٥ر دي ص٥ؿتِ٥ء
ڪ٠ ٟ٤١ڪ٥ر ةطـ دي ص٥ؿتِ٥ء قا٠گع چؤوعؼ ڦٛ٤تي ٣ئيۿ ۽ ٻٻعـ ۾
ٝست٥ب دي ُڦٛيَء د٤ڏا ڦع ٠عقار ٿي١طا ٣ئاۿ اـ قٗت اؼاـ دا ٝا٤ٚي اٟ٤٠
ر٠گ ةع٠گي گُ ٟٛڦ ٟٛدا د٥٤ؾ ڀعي اٝيع ّعيب دي درقازي تي قڻ ڦ٥ٽ
دي ؼ٥کڏي گ٤ع قارـ کي “ڇي١طا ٣ئا ۽ ٥ٝٽ ۾ گ٤ع ڀاتي ٟ١٣کي ؼ٥ـ
چا٠طيَء دا ٽ٥ڪعا ڈئي رقا ٥٠ڪ١طا ٣ئا .ا٤٠ي ٌ١ٝع کي اياز پ١٤١ذي
قائيَء دي ٟ٣الزقاؾ ؼٽ ۾ ةياـ ڪي٣“ ٥يَ .اؿ ١ٝگت ٥ت ٢ؼ٥ـۿ
چا٠طيَء دي ٽڪعـ تي رامي ٿي قي١طق ٥٣ۿ پع دڎَ ٟ٣ـٖ دظة ٟدا
د٥٤ؾ ڀعي ڪ ٟ٤١ڪاٝڻيَء دي در تي اچيۿ ت ٢اـ کي ڪيئ ٟٿ ٥رامي
ڪعي ؼگ٤ذي܁ ٥ٝـ ٝٿي ؼ١ڌ دي گ ٟٛ۽ ڦ ٟٛد ٥ذڪع ڪي٣“ ٥يۿ
اڂ د ٥پڏ١٣طډ ؿايط ١٤١ٝذي صياؾ پعؼتيَء تي کِٛي ت ٟ٣ ٢ڀڏڀا٠گ
ؼ١ڌ ۾ گ ٙڦ ٙڪٿي “ٟ٣܁ ٻٻعـ ۾ ٝست٥ب دي ڦٛيَء د٤ڏا پيال گٙ܁
قاُٗي اڂ د ٥ؼ٥چي١طډ قسير “٣يۿ ڇ ٥تٌ“ ٢ء د ٟ٤١دقر د ٥ذڪع
ڪعي ر٣ي٣“ ٥ياـۿ ا ٥٣دَقر دق ٢٤ٚدريا صاـ ۽ څاؿ ٌ٠اؿ اٚطي ٟد ٥دقر ٥٣ۿ
ا ٥٣دقر ڈا٣ع ۽ ٥٠ر ٝسٞط ڪ٥٤ٛډي د ٥دقر ٥٣ۿ د٥٠ ٟ٤١ر ٝسٞط
ڪ٥٤ٛډي دي دقر ۾ ؼ١ڌ دي “دٝـٞاري تٚ 50 ٢ک ٝاڻ ٟ٤تي ٝـتٙٞ
٣ئيۿ پع ؼ١ڌ دي زرَي زٝيٚ 31 ٟک ايڪڏ “ةاد ٿي١طي ٣ئيۿ ايػ ڪي
ة٥ٛڃ ‛پاڻي ١ٝذ ٢٤پؽا ‚٢٣ا٤٠ي دقر ۾ پاڪؽتاـ ٢٠ٺ٤ي٥٣ ٥ۿ اـ دقر ۾
ؼ١ڌق دي ؼعڪؾ رقا٠ي کي َاٞٚي ادارـ دا ؼ٠٥ا ْٚاؿ ٢٠پيا ٣ئا ۽ اـ
دقر ۾ پ١ذاب ؼاٝعاج ؼ١ڌق دي ؼعڪؾ ٥ٝد ٟدي ؼا٥٤ٝـ ١ٝگال ۽
تعةيال د٤ڏا ٣ٿعادق پ٤اډ کڏا ٢٠ڪيا ٣ئا ۽ ؼ١ڌق ائي“ ٟزاد رٗف ڪ١طډ
www.sindhsalamat.com 61
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
۽ ٥ٝج ڀعي٤ٝ ٥عاڻ ٠٥٣طق ٥٣ۿ د ٟ٤١۾ ؼ٥ـ ۽ چا٠طيَء ؼاـ ڀعي ٙٻيڏا
ؼڌق ؼ١ٞڊ ۾ داص ٙٿي ؼ١ڌ دي ٝس١ت ۽ ؼاٝاـ ١ٚڪاۿ تي ٙ۽ زـ دتار
تائي ٟپ٤چائي١طا ٣ئاۿ ٣ي ا ٥٣ئي دقر ٥٣ۿ د ٟ٤١ڀٽائيَء دي واٗت٥ر ٜٗٛ
کاـ ا٣ڏا ؿُع چ٥ايا.
َؼ١ڀاياۿ َؼڏف اِ ٥ٝ
٠ڊ َيٟ َؼ ُ ِڈ ِ
ياري ِڈٺي
ڻذ ِاريۿ
َق َ َق٠ذ ٢٤کي رقئي َقر ِقد٤ي٥
َدا. ُؼ٥ر پِعِ يٟ َِ ٝاريَ ١طئِي ِ َٝاريۿ پِ َع٢٣
(ؿا)٢٣
ڪا٠ڌ تُ١٤١ذي پَا٠ڌ ريۿ َؼ١ذ٤ي ِؼيَء َٝعاـۿ َ
ٺَعاـۿ ٺَار َپ ِئي ۾ ڪپاٟ٣َ ڪا ِٙٝ
َ
تَاري تِ٥ء تَعاـۿ ِديئَ ٟقر ِق٣اڻي ِق٥٣ډي.٥
[ڪتاب :روِء داد ٌڪ رات جيۿ صفحَ54 :ۿ]55
www.sindhsalamat.com 62
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ قڻ ڦ٥ٽ دي ُ١ٝط ١٤١ٝذي الِء قؼڪاري کاـ قچيڪ دٚڪؾ
٠٥٣طي “٣يۿ ؼ٥ٞري د٠يا قي١ٛٽائي ٟڅي ٔ 09يتعقري تي ٤ٛٝائي١طي
“٣يۿ پع “ٌء ا ٥٣ڈئ 02 ٟ٤١يتعقري تي ٤ٛٝائي١طق “٣ياـۿ پِ٥ء د٤ڏق ة٢
٣ ٥ُٗ٥ٝذيۿ ڪ ٥د١٤گٛي گ ٙقٺڻ قارق ۽ دؾ دي گالب تي ريـٞي
“ڱعي ٟؼاـ پ٤ا پيطا ڪ١طډ ٢٠ة٣ ٢ذيۿ پِ٥ء ةٌ“ ٢ء ٻ٤عاډي ۾ ٠ڪعي قي١طق
“٣ياـۿ ۽ ڪ ٟ٤١قڻ ٝاـ ُٝڃع پٽيۿ ٥ٝـ د٤ڏي ةطزاؾ ٻڪعار دي ٣ٿ
۾ ڈيئي ڇڎي١طق “٣ياـ.
(ىَٽ :وڻ ڦَٽ جي نيد 05فيتروري کان شروع ٿييدي آٌي)
[ڪتاب :روِء داد ٌڪ رات جيۿ صفحَ]55 :
www.sindhsalamat.com 63
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ قادؽ ٔ٘يعۿ د ٟ٤١دي راڳ ٻڌڻ الِء “ٌء ائي ٟةي٘عار ٠٥٣طق
“٣ياـۿ ديئ ٟازؾ دا ُاڃاي ٙچار چپ ٣ڪ ٻئي ۾ پي٥ؼت ٿيڻ الِء ةي٘عار
٠٥٣طا “.ٟ٣
[ڪتاب :روِء داد ٌڪ رات جيۿ صفحَ]56 :
www.sindhsalamat.com 64
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ دڎ ٟ٣قادؽ ڳائي١طق “٣يۿ ت ٢اـ قٗت ٥ٝـ کي ٝسؽ٥س
ٿي١طق “٣يۿ ت ٢څڻ پارڪع دي پ٤اډـ ٝاـ رقپٛي ديۿ ؼ١ڌ دي “زادي
دي قيڏ ٢٣الِء ڈ ٙ٠ؼڎ د ٥پڏاڈق قادؽ دي ُرقح ۾ ٤ٚي قي٣“ ٥يۿ ۽ ٥٣
دڎ ٟ٣اياز گ ٙ۽ ادؾ ؼٝ٥عي کي ڳائي١طق “٣يۿ ت٥ٝ ٢ـ کي ٚڳ١طق “٣ي
ڪ٥١اري ٟدا ُچ٥ډا ٣ڪ ئي ا٠طاز ۾ تاډي ٟدي
تٝ ٢ٺيَء دي ؼڀ١ي ُ
ڦ٤ڪي تي ڪُ ٥ؼعي ٥ٛراڳ پيطا ڪعي ر٣يا “.ٟ٣
[ڪتاب :روِء داد ٌڪ رات جيۿ صفحَ]56 :
www.sindhsalamat.com 65
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ (ؼائي ٟدي .اي ٜؼيط کي ؼ١ڌي پ٥ر٣يت ؼ١گت وعٔاـ
تاج ٝس٥٣ ٙٽ ٙ۾ ڈ“ ٙ٠دياڻ)٥
ا٤٠يَء “دياڻي ۾ ؼائي ٟاةتطائي وعح چي ٥ت :٢ةيـڪ قڈـ ؿ٤عـ ۾
گڎداڻي٥ـ ڪعڻ ؼاـ صعڃ گ٤ڻ ٥اچي ٿ٥ۿ پع پِ٥ء ة ٢ؿ٤ع َاٞٚي ٝيڊيا دا
ٝعڪغ ٿي ٟٿاۿ اـ ڪعي ا٣ڏي ٟگڎداڻي ٟ۾ چيٕٚ ٙي ۽ ڪي ٙڳا٤ٚي٥ـ
َاٞٚي اي٥ا ٟ٠تائي ٟپ٤چ ٟٿي٥ـٌ“ .ء ٣تي ٥ٝد٥د ٝاڻ ٟ٤دي ٣ذ٥ؿ کي
ڈؼي ص٥ش ٠ا٣ياـ ٿي٥ۿ ڇ ٥ت٥ٝ ٢ـ کي صتع “٣ي ت٥ٝ ٢ـ ؼاـ الڳاپ ٥رکڻ
دي دَ٥يٰ ڪ١طډـ ٝاـ 01ؼيڪڏق ڪع ٟ٣“ ٙ١ٝ۽ ڪعائي ٜڪٟ٤١
ة ٢تسعيڪ دي زقاؾ د ٥قڈق ڪارڻ “٣يۿ پع ڇا ڪعياـ ڀٽ چڻيَء چي٥
“٣ي.
تيؽي ٟڀيٛي ؼي ٟڀيعۿ ديؽي ٟرت ٥راس ٿئي.
اـ ڪعي “ٌء درگظر ڪعي ٝڏئي ڪ٣ ٜالياـ پي .٥ؼائي ٟدي ا٤٠يَء
ت٘عيع تي قتر د ٥ؼ١ڌ دي ڪٞي٠٥ؽٽ قسأي ٔ٘يع ٝسٞط الؿاري
ايڊيٽ٥ريٚ ٙکي٥ۿ د ٟ٤١د٥١َ ٥اـ ‛ ٥٣ةيـڪ پيْٞتع پ١٤١ذي ٟٗٝ٥
ؼاـ ائي ٟڳا٤ٚائي١طا “‚.ٟ٣
[ڪتاب :روِء داد ٌڪ رات جيۿ صفحَ67 :ۿ]68
www.sindhsalamat.com 66
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ څي ايػ پي ٥ٝـ کي َاؿ گاڈيَء ٝاـ ال٣ي پ١٤١ذي گاڈيَء ۾
قي٤اري٥ۿ ۽ پاڻ څرائي٠٥گ ڪعڻ ٚڳ٥ۿ ٥ٝـ کي چ٥ڻ ٚڳ ٥ت‛ :٢صتع “٣ي ت٢
٥ٝـ ت٥کي پاڻ ؼاـ گڎ ڇ ٥قي٤اري٣“ ٥ي܁‚ ٥ٝـ چي ٥ت‛ :٢اڳياـ اؼاـ د٥
ٝاڅؾ تُ ٥٘ٛٽ١ڊق ٝسٞط صاـ “٣ي ۽ ت ٥پٿعـ کاـ ةچڻ الِء پاڻ ؼاـ گڎ
قي٤اري٣“ ٥ي ٟ٣ ‚.چي ٥ت‛ :٢ا٣ا ؿيِء ٠ا٣يۿ اق ٙز٘ي٘ت ٣ي “٣ي ت٢
ؼخ گع٣ڻ ٿي چڪ٣“ ٥يۿ ۽ ت١٤١ذي َادت دي ٥ٝـ کي صتع “٣يۿ ت٢
ؼ١ڌ دي ٻ١ي ٟ۽ کيت ٟکاـ ٝٽي١طيۿ ت٥ـ ا ٟ٤٠ڈا ٟ٤٠ائي ٟڈؼ١طق “٣يٟۿ
ديئ ٟڪ ٥ز٥س پعؼت قڈيعق ا٤ٚڏ د٥ا٠يَء ڈا ٟ٤٠ڈؼ١طق “٣ي .اـ
ڪعي ؼخ گع٣ڻ دي اجعـ کاـ ةچڻ الِء ت٥کي ٥ٝـ پاڻ ؼاـ قي٤اري٥
“٣يۿ ڇ ٥ت١٤١ٝ ٢ذي گاڈيَء دا ؿيـا ڪارا “.ٟ٣
[ڪتاب :روِء داد ٌڪ رات جيۿ صفحَ]73 :
www.sindhsalamat.com 67
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ 0400ع ۾ “ٌء ديٝ ٙاـ “زاد ٿيڻ ةُطۿ گ٤ع اچڻ کاـ پ٤عي ٟؼٟ
قيػ .ؼائي ٟڈاڇق ص٥ش ٿي .٥چيائي ٟڦٽڪا ٚڳڻ قٗت ڪيئٝ ٟسؽ٥س
ڪيئي܁ ٥ٝـ پ١٤١ذي ٌٕٚي دادقگعيَء کاـ ڪ ٜقٺ١طي چي ٥ت:٢
‛ؼائي٥ٝ !ٟـ ٣ع ڦٽڪي تي ائيٝ ٟسؽ٥س ڪي ٥ت ٢ؼ١ڌ ٥ٝـ کي ُچٞي
ڈئي ر٣ي “٣ي!‚
[ڪتاب :ڇا تً شخص ٌَۿ صفحَ]50 :
www.sindhsalamat.com 68
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼيط اؼاـ دي ةُکي ٟدٝاّ ٟکي َ٘يطـ دي ص٥راڪ ڈيڻ
ةطراـۿ ٔڪع دي ص٥راڪ ڈ٠يۿ ۽ اؼاـ دي ةُکي ٟپيٽ ٟکي ٌٟٕٚؼاـ
ڀعڻ ةذاِء “زاديَء يُ١ي ؼ١ڌق ديؾ دي ٗياؿ ؼاـ پ١٤١ذي ٛٝڪ دا
قؼيالۿ پ١٤١ذي َ٥اؿ الِء اؼتُٞاؾ ڪعڻ تي زقر ڈ _٥٠۽ ا“ ٥٣قاز اؼاـ
دي الِء “صعي ۽ قازط ذريُ٣“ ٥يۿ پ١٤١ذ ٟدٝاّ ٟ۽ پيٽ ٟکي ؼيعاب ۽
ؿاداب ڪعڻ د.٥
[ڪتاب :ڇا تً شخص ٌَۿ صفحَ]76 :
www.sindhsalamat.com 69
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼ١ڌ چرتيۿ د ٟ٤١دي َـٖ ٥ٝـ کي اؼتاد ازؾ کاـ ا٣ا
تُٛي ٜڈياريۿ ؼا ايڎي ت ٢دٚڪؾ “٣يۿ د٥ٝ ٥ـ کي ٣ع ٌ٠ارقۿ ُ١ٝط د٥
٣ع اجع ۽ ٥٣ا د٣ ٥ع د٥٤ٽ ٥پ١٤١ذ ٥پاڻ تي ٔطا ڪعڻ الِء ائي ٟؼڎي١طق
“٣يۿ دئي ٟؿاٝ ٢٣سٞط ٠اةي١ا دي َ٠ڏ د٣ ٥ع ُؼعۿ پ١٤١ذي ٝست٥ب کي
ؼڎي١طق .٥٣ة٤ار دي ١ٝط ۾ دڎ ٟ٣ٻٻعـ ۾ گ ٙٽڏ٠طا “ٟ٣ۿ تڎ٣ ٟ٣ع گٙ
ؼ٥ـ دي ڦٛيَء قا٠گع ٚڳ١طق “٣ي .دڎٟ٣
َ ٝست٥ب دي َ٠ڪ ۾ پيٙ
ڪ٠٥ڀٽ ٟ۾ ٝڃع ٚڳ١طي “٣ي تٝ ٢سؽ٥س ٿي١طق اٿ ٜتٝ ٢ست٥ب پ١٤١ذي
چ٥ٽيَء ۾ ٥ٝتيي دا گذعا قد٤ي ڇڎيا “ٟ٣ۿ ۽ دڎ١٤١ٝ ٟ٣ذيَء چرتيَء
تي ڪ٥ئي ُٝك٥ؿ ٝعڪ١طق “٣يۿ تٌ“ ٢ء ؼٞذ١٤طق “٣ياـ ت ٢صطا دي
قٕت قعؼ ٣ڪ ئي “٣يۿ ۽ ا٣ا “٣ي ؿٕ٘ت! اـ ڪعيۿ “ٌء ؼٞذ٤اـ
ٿ ٥ت١٤١ٝ ٢ذ ٥رقح ٠اٗاةِ ٙؿڪؽت “٣يۿ ڇ ٥ت ٢اٝ ٥٣ڪ ٙٞؼچ “٣يۿ
ؼ٣“ ٟ٤٠٥يۿ ؿٕ٘ت “٣يۿ ٝستت “٣ي!
[ڪتاب :ڇا تً شخص ٌَۿ صفحَ]84 :
www.sindhsalamat.com 70
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ٣ڪ دُٔي ٝستعؿ ؼائي ٟدي .اي .ٜؼيط کاـ ؼ١طس ٠ياڻي
دُرؿ٥٤ار ؼيط ڪتاب ‛ديار دؾ داؼتاـ ٝستت‚ پڏ٣ي ؼ٥اؾ ڪي ٥ت:٢
‛ؼائي !ٟد ٟ٤١ق٥ت ۾ ت٣٥اـ ٝستت دا ٝت٣“ ِٛي ٥۽ ا٠ؽا٠يت دي
٠ذات قعؼ ٝظ٣ب ٝستت ۾ ئي ؼٞذ ٥٤ٿاۿ ت ٢پِ٥ء پ١ذاةي ٟ۽
پ١ا٣گيعـ ؼاـ ٕ٠عت ڇ ٥ٿا ڪعي٥܁ دڎ ٟ٣تٝ ٢ستت ٝحتت دظة٣“ ٥ي
۽ ٕ٠عت ٕ١ٝي ۽ چار ڪ١طډ ققٓ “٣ي܁‚ ؼائي ٟد ٥د٥اب ٣ي ٌ“‛ :٥٣ء
پ١ذاپي ٟ۽ پ١ا٣گيعـ کاـ ٕ٠عت ڪ ٢٠٥ٿ ٥ڪعياـۿ پع د٤ڏي ريت
ا٠ؽاـ کي پ١٤١ذي دؽ ٜدي ؼڀ١ي َن٥ـ ؼاـ ٝستت ٠٥٣طي “٣يۿ ۽
دڎ ٟ٣ڪَ ٥ن٥ق ا٣ڏي زاٚت کي پ٤چي قڃيۿ د ٥اـ کي قڇڻ کاـ
ؼ٥اِء پ٥رق ا٠ؽا٠ي دؽ ٜصت ٜٿي١طق ٌ٠ع اچيۿ ت ٢پِ٥ء ا٠ؽاـ پ١٤١ذي
دؽ ٜدي ڀالئي الِء پ١٤١ذي ٝست٥ب َن٥ي کي قڇڻ الِء ٝذت٥ر ٿي
پ٠٥طق “٣ي .ؼاڳي زاٚت ١٤١ٝذيۿ ؼاٝعادي پ١ذاپي ٟ۽ پ١ا٣گيعـ دي
ةاري ۾ “٣ي .ا٣ي اـ َن٥ي قا٠گع ٿي قيا “ٟ٣ۿ اـ ڪعي ا ٟ٤٠کاـ
ؼ١ڌ دي ٝستت قاري ٝاز٥ؾ کي پاڪ ڪعڻ معقري “٣ي .ا٣ي ٕ٠عت
دا دعاجي ٟ٣“ ٜ۽ ٣ڪ ٝستت دي داَيَء دي زيحيت ۾ ٥ٝـ کي
ٕ٠عت دي ٣ع زاٚت کي صت ٜڪعڻ٣“ ٥ي.
[ڪتاب :ڇا تً شخص ٌَ]
www.sindhsalamat.com 71
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ّالٝيۿ ا٤٠يَء ّالٝيَء ٝاـ ز٠طگيَء دي ٻي ٟؿُت ٟد٥ـ
پاة١طي٥ـ ڦٽي ٠ڪعـ ٿي٥ـ .ؼياؼي ّالٝي دي دڏ “٣ي قڈيعڪ٥
ًاٞٚا ٢٠۽ داةعاٌ٠ ٢٠اؿۿ د ٟ٤١ؼ٥ٞري ؼ١ڌي ؼٞاج کي ةي٥ؼي ۽
ٝسڪٝ٥يَء دي ز٠ذيعـ ۾ دڪڏي ڇڎي٣“ ٥ي.
[ڪتاب :روح جا ريالۿ صفحَ]33 :
www.sindhsalamat.com 72
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ چي ٥ٿ ٥قڃي ت ٢ديڪي ٝؽٞٛاـ ٗ٥ؿ کي ٢٠ٿا ٝڃي ٟؼي
اؼالؿ ۽ پاڪؽتاـ دا ّطار “ٌ“ .ٟ٣ء ا ٟ٤٠زاڪ ٟٞکي چ٠٥طس ت:٢
ٝؽٞٛاـ ٗ٥ؿ کي اٗ٥اؿ ٝتسطف ڪ ٢٠٥ٿي ٝڃيۿ اـ کي ّطار ٗعار ڈيئي
١ٝذ٤ائ١ػ ٠ڪعي اچ٥ۿ ٝؽٞٛاـ ٗ٥ؿ کي چي ٢٠ ٟٿٝ ٥ڃيۿ اـ ؼاـ
دقؼتي صت ٜڪعي٥ۿ ٝؽٞٛاـ ٗ٥ؿ کي “ٝعيڪا ٗت٥ؾ ٢٠ٿ ٥ڪعيۿ اـ کاـ
ؼڏي ٙڪڻڪ گ٤عائڻ ة١ط ڪعي٥ۿ ٚتياۿ ؿاؿۿ َعاؽۿ ة١گالديؾ ۽
ا٠ڊق٠يـيا ڪ ٢٠٥ٿا ٝڃ ٟا ٟ٤٠ؼاـ ڪاٽا ڪعي٥ۿ “ٌء اڳتي قچي چ٠٥طس
تٝ ٢ؽٞٛاـ ٗ٥ؿ کي ٠تي ڪعي ٜق ٢ة ٢ڪ ٢٠٥ٿٝ ٥ڃيۿ ت ٟ٤١ڪعي
ؼ١طس ُاٝت ؼڎائڻ ة١ط ڪعي٥ۿ اٌ“ ٥٣ء ٝسٞطق ٢تي اٚغاؿ ڪ ٢٠٥ٿ٣ ٥ڻاـۿ
پع ٥ٝـ قٽ اـ الِء جت٥ت “٣يۿ د ٟ٤١قٗت رؼ٥ؾ ؼائي ٟوائٓ ۾ تتٛيِ
ڪعڻ قياۿ ت ٢اتي دي ٝاڻ ٟ٤پاڻ ؼڳ٥رـ کي ڈاڇا پٿعۿ ٺڪع ۽ ڪ١ڊا
١٣ياۿ اـ قٗت پاڻ ؼڳ٥رـ ٔعٝاي ٥ت‛ ٢ا ٜ٤ٛٚا٣ط ٗٝ٥ي ا ٜ٤٠اليُ٥ٞٛـ‚
يُ١ي ‛اهلل ؼائي١٤١ٝ ٟذي ٗ٥ؿ کي ؼاڃا ٢٣ڈي ا٣ا ٟ٣قٗت ٥ٝـ کي ٢٠
www.sindhsalamat.com 73
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
www.sindhsalamat.com 74
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
ٿا .اـ قٗت اؼاـ ٢٠قعؼ ٣ڪ ڪعقډ ؼ١ڌي ٟدي ڳا ٢٤ٚڪعي٥ـ ٿاۿ پع
ڀارت قي ٙقيٚ ٢٤ک ؼ١ڌي ٟدي ة ٢ڳا ٢٤ٚڪعي٥ـ ٿاۿ ٣ا٠گ ڪا٠گۿ
ؼي٥ٛـۿ ةعٝاۿ ؼي١گاپ٥ر ۽ د٠يا دي ڪ١ڊ ڪڏڄ ۾ پکڏي ٙؼ١ڌي ٟدي
ڳا ٢٤ٚڪعي٥ـ ٿا.
ديڪڎ ٟ٣ؼ١ڌ “٣ي ت ٢پِ٥ء ا٣ي ؼڀ ؼ١ڌي ةٟ٣“ ٢ۿ پع ديڪڎ ٟ٣ؼ١ڌ
٣“ ٢٠يۿ ت ٢پِ٥ء ڪ ٥ة ٢ؼ١ڌي ةاٗي ر٣ي ٢٠ٿ ٥ؼگ٤ي.
ڪڻا َ١ٝذَٗ ٢٤عارۿ ُ٣ئا ٣يڪا٠طا َؼ١گ ۾ۿ َ
ڪيا چَ ُارقـ چَارۿ
َ ڳا٣ي ڳَاَ ِ ٔ ٢٣
عاؽ ِديۿ
ڪَ ِٟ٤١ؼاـ. َ َ ٢َ٠څاڻَاـ ٻ ِي َ٤ارۿ ڪيع ِ١َٛٝطق
www.sindhsalamat.com 75
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ اڂ دڎُ ٟ٣ڀٽي دي الش کي اردق اصتارقـ پ١٤١ذي قڪعي
الِءۿ پ١ذاةي ؼياؼتطاـ ڦعٚٽ دي اؼتسڪاؿ الِء اؼتُٞاؾ ڪعي ر٣يا
“ٟ٣ۿ اـ قٗت ٥ٝـ کي ؿيش ٝذيب اٚعزٞاـ دي ؼياؼي ڇ١ڊ ڇاڻ
زعؼ ة ٢زعؼ ؼچي ٌ٠ع اچي ر٣ي “٣يۿ ۽ اؼاـ ؼ١ڌي ٟد٤ڏي وعح 4
ؼاؾ اڳ ۾ ڪ ٟ٤١ڈا٣پ قاري ڳا ٢٠ ٢٤ٚٻڌڻ دٗ ٥ؽ ٜکڻي ڇڎي٥٣ ٥ۿ
ؼاڳئي وعح اڂ ة ٢اؼاـ پ١٤١ذي قد٥د دي ڀالئيَء ۽ ةچاَء قاري ٣ع ڳا٢٤ٚ
٢٠ٻڌڻ ۽ ٢٠ؼٞذ٤ڻ د ٥څڻ تٗ ٢ؽ ٜکڻي ڇڎي٣“ ٥ي_____܁
[ڪتاب :نجيب ۽ ڀٽَ]
www.sindhsalamat.com 76
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ دڎ ٟ٣قتر دي قٗت ِڇت قاري ؼ٤١ي ؼ٥راخ ٝاـ ِؼخ دا
ِ
ڪعڻا دي ٙدي کٚ٥يَء ۾ داص ٙٿياۿ تڎ٥ٝ ٟ٣ـ کي ا ٥٣قٗت ياد اچي قي٥ۿ
کڻي پع ٢٣ڦٽيَء قي ٙڈُچ ِق٥ٚډي١طي ٣ئي.
دڎ ٟ٣اٝاـ ٥ٝـ کي ١٣خ ۾ ِ
[ڪتاب :جيل ڊائري ترم ياترا]
www.sindhsalamat.com 77
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼائي ٟدي .اي .ٜؼيط دي ؿضكيت تي ٝاـ ڇا ڳا٤ٚاياـ܁
٥ٝـ دڎ ٟ٣ة ٢ؼائي ٟدي .اي .ٜؼيط دي ٌَي ٜ۽ اڈقؾ ؿضكيت تي
ّ٥ر ڪي٣“ ٥يۿ ت ٢پاڻ ائي ٟؼٞذ٤ي ٥اٿ ٜت٣ ٢ڪڏق ١٠ڍډق ٝاڻٞ٣ ٥٤اٚي٢
دي چ٥ٽيَء ڈا ٟ٤٠ڈؼڻ دي ڪ٥ؿؾ ڪعي ٿ ٥۽ ڈؼ١طي ڈؼ١طي ٌ٠ع
ڪ ٜڪعڻ ڇڎي ڈئيۿ پع ٞ٣اٚي ٢دي چ٥ٽي کيػ ٌ٠ع ٢٠اچي ؼگ٤ي.
دي .اي .ٜؼيط ۾ ٣غاري ٟص٥ةي ٟؼاـ گڎۿ ٻ ٢ؿي٥ـ تٞاؿ اٞ٣يت قاري٥ـ
“ .ٟ٣پ٤عي٣ ٟيَء ت ٟ٣ ٢دي ص٥دداري ۽ ّيعت ايتعي تٝ ٢نت٥ط ۽
ٔ٥الدي ٣ئيۿ د ٥پاڪؽتاـ د ٥ڪ٥ة ٢زڪٞعاـ دي .اي .ٜؼيط کي
الٚچ ڈيڻ دي ُدعئت ٢٠ڪعي ؼگ٤ي .٥ٻي ڳا ٢٤ٚت ٥٣ ٢ايڎق ت ٢ة٤ادر ا٠ؽاـ
٥٣ۿ د ٟ٣ ٥دي رڳ ٟ۾ څقډ٠طډ رت ۾ ًا ٜٚداةع کاـ ص٥ؼ د ٥ذرق ة٢
ؿا.٥٣ ٢٠ ٙٝ
www.sindhsalamat.com 78
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ٣ڪ ٝاڻ٥٤ۿ ٣ڪ دٞاَتۿ ٣ڪ ٗ٥ؿ ۽ ٣ڪ ٛٝڪۿ دڎٟ٣
ٝس٥ڪ٣ ٜذٟۿ ّالٝيَء ۽ ةاالدؼتيَء د٥ـ ز٠ذيعقـ ؼ١طس قد٥د کي
قيڏ٣ي قي٥ـ ٣ذٟۿ ً ٜٛ۽ ڈاڇ د ٥دي٥ۿ اـ دي ٠ڏگ٤ٽ ۾ ٠يؾ ٽُ١تي ٥رت
پيئ١طق ر٣يۿ ذ ٟ٣۽ مٞيع ال٠گ ة٥ٽ٣ ٟيٺاـ ٚتاډةا رٟ٣ۿ َغت ۽ قٗار
گ٤اي٣ ٙعڻيَء ديئاـ ز٠طگيَء دي تالش ۾ ةياةا ٟ٠ا٠طر څقډ٠طا رٟ٣ۿ
٥ٝتۿ قزـتۿ در٠طگيَء ۽ ص٠٥ض٥اريَء د ٥دي٥ۿ ا٠ؽا٠ي قؼتيٟۿ ٝسٕٟٛۿ
ٝذٛؽ ٟ۽ ا٠ؽا٠ي مٞيع دي ٣يڻائيَء ۽ ةي٥ؼيَء تي اگ٤اډق ٿي ٠چ١طق
قاڇٝ ٟاـ ةيـٞار ا٠ؽا ٟ٠د ٥رت ڳڏ٠طق ر٣يۿ دتي ذٟ٣ر٣يۿ ۽ ؼ١طس ُ
تي َٚٺ دٗ ٥تن٣ ٥ذيۿ َؼچ الِء قٛيب ٣ذيۿ گِٚ٥ي ٗ ٜٛکاـ ٝٿا٤٠يٟ
٣ذيۿ َ ٜٛتي د٤اٚت ؼ٥ڀ زاق ٙڪعڻ د ٥ٻ٤عقپ چاريۿ ا٠كاؼ ۽
زٖ دي ٤ٝا٠ڊي تي ً ٜٛ۽ دتع دي دا٠گي ٛٝي قئي ٣ذيۿ دتي ٢٠پيُء
د ٥پٽڪ ٥ؼالٝت ٣ذي ۽ ٝ ٢٠اُء دي ١٣خ_ ا٣ڏي قٗت ۾ ٣ڪ ؼچاڻ ۽
ةاؿُ٥ر اديب ۽ ٔ١ڪار دٔ ٥عض “٣يۿ ت ٥٣ ٢ا٤٠يَء ؼ٥ٞريَء ق٥رتساؾ
کي تتطي ٙڪعڻ ۽ َ٥اؿ دي ٕٝاد ۾ زٖ ۽ ؼچ کي ؼ٥ڀاري ڪعڻ الِء
ٝيطاـ ۾ ٠ڪعي اچيۿ ٢٠رڳ٠ ٥ڪعي اچيۿ پع پ١٤١ذيَء ؼ٥ٞريَء
ؼچائيَء ۽ ؼگ٢٤ۿ پ١٤١ذي ؼ٥ٞريَء ڈات ۽ ؿُ٥ر دي رقؿ١يَء ۾
ؼچائيَء ۽ صيع دي ٗطرـ دي ةاري ۾ َ٥اؿ دي رٞ١٣ائي ڪعي!
________________________________
www.sindhsalamat.com 79
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ٗع“ـ ۾ ٥ٝت کي ’ي٘ي ‘ٟچي ٥قي٣“ ٥يۿ يُ١ي ٣ڪ ا٣ڏق
ڪيٕيتي اً٤ارۿ د ٟ٤١دي قاُٗي ٿيڻ ۾ ڪ ٟ٤١ة ٢ؿڪۿ ق ٜ٣۽ گٞاـ
دي ڪاة ٢گ١ذائؾ ةاٗي ٣ ٢٠ذيَٞٛ .ي وعح ا٤٠يَء ي٘ي ٟکي ٣عڪ٥
ٝڃي١طقۿ ؼٞذ١٤طق ۽ اُچاري١طق ر١٣طق “٣يۿ پع اٝ ٥٣ڃڻۿ ؼٞذ٤ڻ ۽
اُچارڻ ائي٠٥٣ ٟطق “٣يۿ ديئ ٟٻئي دردي ۾ پڏ١٣طډ ُ
ٻار ؼچ ٙؼعٝؽت
د ٥ةيت ياد ڪعي د٣عائي١طق ر٣ي! اٚتت ٢ا٤٠يَء ي٘ي ٟد ٥چڪ ڳعي پٿع
قا٠گع ازؽاؼاتي د٠يا دي ؿيـي تي اـ قٗت ٚڳ١طق “٣يۿ دڎٟ٣
ا٠ؽاـ کاـ ڪا ا٣ڏي ؿضكيت دطا ٿي قڃيۿ د ٟ٤١ؼاـ دظةاتي ٠اتا
ڳ١ڍي٣ ٙذ .ٟدڎ ٟ٣ا٣ڏي ؿضكيت دي ةاري ۾ ا ٥٣ي٘ي ٟٿي قي١طق
“٣ي ت ٢کيػ اؼاـ قري ڪڎ ٟ٣ة ٢ڈؼي ٢٠ؼگ١٤طاؼ٥ـۿ اـ قٗت
دظةاتي د٠يا ۾ ا٣ڏق زٚغ ٥ٚپيطا ٿي قي١طق “٣يۿ ديڪ ٥ذ ٟ٣۽ دٝاغ دا
ؼ٥ٞرا ڪاڪ ٝس ٙڅا٣ي قد١٤طق “٣ي ۽ ا٠ؽاـ ٣يڎي ؼاري ڪائ١ات
۽ اـ دي ٙ٣چ ٙ۾ پاڻ کي اڪي٥ٛۿ ةي٥سۿ ٝاي٥س ۽ اداس ؼٞذ١٤طق
“٣ي ۽ کيػ ا ٥٣ازؽاس ٣يڪاري قچيڪ ؼتائي١طق “٣ي ت ٢ا٠ؽاـ
دي زياتيَء دي ڈي ٟ٤١کيۿ ٥ٝت د ٥ڪارق ڪاـُء اَـ دي داڻ ٟقا٠گع
ُچڳ١طق ٿ ٥اچي!
________________________________
www.sindhsalamat.com 80
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ گاڈي تيغيَء ؼاـ څقډ٠طي پئي قيئيۿ ؼ١ڌ دا ؼاقا کيت ۽
ٻ١ي٥ـ ١٤١ٝذي ٠گا ٟ٣دي قؼيٛيۿ دؾ ۾ ٝست٥ب دي ُٝعڪ قا٠گع
١٤ٚطي پئي قيا .ؼا٥٤ٝـ ٣ڪ ڳ٥ٺ “ي٠ .٥خ ؼ١ڌي ڳ٥ٺ د٥٠٥ٞ٠ ٥ۿ ٝٽيَء
دا ڪچا گ٤عۿ چ٥چاري قڻعا٢٣ۿ ڳ٥ٺ کاـ ٻا٣عاـ پڪ ٙا٠ب قا٠گع
د٥ڀ ٟؼاـ ڀعپ٥ر َ٥رت٥ـۿ قاٽع تاـ پاڻي ڀعي ر٣ي٥ـ ٣ي٥ـ .ڳ٥ٺ د ٥ا٥٣
ٌ٠ارق ڈؼي ١٤١ٝذي دقؼت چي‛ :٥ڈس ڪيڎق ٤ٝ ٟٝ ٢٠ڻ٣“ ٥ي ؼ١ڌي
ڳ٥ٺ دٌ٠ ٥ارق٥ٝ ‚.ـ ڳ٥ٺ ڈا ٟ٤٠ڈٺ ٥ت ٢ڳ٥ٺ ۾ ٥ٝد٥د اڪيٛي پڪي
داِء تي پيپٛغ پارٽيَء د ٥د١٤ڊق ُدٚ٥٤ي ر٣ي٥٣ ٥ۿ اـ قٗت ٥ٝـ کاـ رډ
٠ڪعي قيئي ۽ دقؼت کي چي ٜت‛ :٢ڈا٣ع دي الش دي ؼي١ي ۾ اةٟ
ٗاؼ ٜد ٥ص١ذع ُٽ١تي ٥پي٣“ ٥ي يا دقدي ؼٝ٥عي دي دؾ ۾ صٛذي دي
ت٥ٛار ٽُ١تي پيئي “٣ي!
________________________________
www.sindhsalamat.com 81
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ٣ڪ تعٗي پؽ١ط دا٠ـ٥ر ٥ٝـ کاـ پڇي ٥ت٣‛ :٢ڪ ُڀٽ ٥ا٥٣ ٥٣ۿ
د ٟ٤١اق٣اـ دي راِء ٝىاةٖۿ ؼ١ڌ کي ؼ١طس ؼ٥ٞرـ قؼي ٟٛؼٞيت
پ١ذاةي ٟقٽ گعقي رکي ٥۽ ّالؿ ة١اي٥ۿ ۽ ٻيُ ٥ڀٽ ٥ا٥٣ۿ ديڪي ڦاؼيَء
دي تضتي تي چڏ٣ي قي .٥ؼ١طس پ٥ئي ٟڪعدار ۽ پ٤عئي ٟڪعدار دي
ةاري ۾ ت١٤١ذي راِء ڇا “٣ي܁‚ ٥ٝـ اٚٽ ٟ٣ ٥کاـ پڇي ٥ت ٢پ٤عي٥ٝ ٟـ کي
٣ڪ ؼ٥اؾ د ٥د٥اب ڈي.
رقايت “٣ي ت‛ :٢چ١يؽع٠اٚي ٣ڪ ؼٝ٥عق دٛ٣يَء د ٥ڪٚ ٥ـڪع قٺي
ؼ١ڌ ۾ “ي٥ۿ دٛ٣يَء دي ٚـڪع ٣ٿاـ ؼ١ڌ تتا ٢٣ٿي قئيۿ دقدـ د٥
صا٠طاـ ٝاردي قي ٥۽ پؽا ٢٣ڈي١طډ دقدي دي ؿ٤پع کي دڎ ٟ٣د٥ٛ٣ي
ؼپا ٢٣دي ڪٞا٠ڊر ٚت ١٣ئي ت ٢چ١يؽع ڪاقډدي پي ٥۽ ت٥ٛار ڪڍي
١٣طي ٔ٥ج ؼاـ قډ١٣طي ٝاردي قي .٥ت٥ـ ٤ٝعةا٠ي ڪعي چ١يؽع دي
ا ٟ٤٠ٻ٤١ي الډـ دي قمازت ڪع܁‚ ٟ٣زيعاـ ٿي ٥ٝـ ڈا ٟ٤٠ڈٺ ٥۽
چ٥ڻ ٚڳ ٥ت٥ٝ ٢ـ کي د٥اب ٛٝي قي٣“ ٥ي.
________________________________
www.sindhsalamat.com 82
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ( ٟ٣ؼيط) د ٥ڪعدار ةاک دي پ٤عئيِ ٟ
ڪعڻي د٤ڏق ادعق
٥٣ۿ ٟ٣د“ ٥قاز ازؾ ۽ اَةط د ٥ا٣ڏق گيت ٥٣ۿ ديڪ ٥ڪائ١ات ۾ ڪٟ٤١
ة٥ٝ ٢ؼي٘ار ٢٠ڳات٥٣ ٥ۿ پِ٥ء ة ٟ٣ ٢کي َظاة ٟدي اقډاٝ ٟ٣اـ گظرڻ ٥پي٥ۿ
ٟ٣ٽ ٟدي٥تائ ٟدي ؼا٥٤ٝـ پ١٤١ذي ڪ١ڌ کي د٤ڪاي ٥٣ ٥۽ ٝاڻٟ٤
کي چ٠٥طق ٥٣ت ٢ا ٟ٤٠ٽ ٟدي٥تائ ٟدي ؼا٥٤ٝـ ئي د٤ڪ٥ۿ ۽ ديڪ٥
ا ٟ٤٠ٽ ٟدي٥تائ ٟدي چع ٟ٠۾ َ٘يطت دا ڦ٥ؾ ٠ڇاقر ڪ١طقۿ ت ٟ٤١د٥
ڪ١ڌ ڪ ٟ٤١ة ٢ٻئي واٗت٥ر صطا دي ؼا٥٤ٝـ ُ ٢٠د٤ڪ١طقۿ ا٣ي ٽي
دي٥تا ٣ئا ‛َٜٛۿ “زادي ۽ ٝستت‚.
__________________
www.sindhsalamat.com 83
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ادب صغا٣“ ٥٠يۿ اـ صغا٠ي دٝ ٥اٚڪ ز٘ي٘ت ۾ ؼعزٝيٟ
“٣ي .ؿاَعۿ اديب ۽ دا٠ـ٥ر ادب کي ک٥ٽيۿ ٠عقار ڪعيۿ ٝاڻ ٟ٤دي
ذ ٟ٣۾ ٘٠ؾ ڪ ٟٿا ۽ اـ صغا٠ي دي ٝاٚڪ ٗ٥ؿ ٿئي ٿي .د٥ٗ ٟ٤١ؿ
ڪک قا٠گع ڀاڪعـ ۾ ڀعي قرت٥ۿ ا٣ا ٗ٥ؿ
پ١٤١ذي ادب کي ڪ٥ؼيَء ُ
ز٠ط ٢٣ر١٣طي ٝعي ڪ ٢٠ ٥قي١طي.
___________________________________
[ڪيسَٻاِء نئگزيو کي ڏىل اىٽرويَ:
اىٽرويَڪيدڙ :فقير الهاس ىٍڙيَۿ اپريل 5104ع]
www.sindhsalamat.com 84
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ “ٌء ٿع دٝ ٥اڻ٣“ ٥٤ياـۿ ةٛڪ ٢رادؽٿا٠ي “٣ياـ ۽ ٟ٣قٗت
ةئعادي ايعيا ۾ ر٣اـ پي١٤١ٝ .٥ذ ٥د0494 ٜ١ع چاري ٿع دي ڳ٥ٺ
ا٠ڏ“ةاد ۾ ٿي .٥اپعي0420 ٙع ۾ ڳ٥ٺ قاڀي دي اؼڪ٥ؾ ۾ داصال قرتي ۽
پ١خ دردا پاس ڪعڻ ةُط ّعةت ؼتب ا٠گعيغي تُٛي ٜزاق ٙڪعي ٢٠
ؼگ٤يػۿ ۽ ڳ٥ٺ دي ٝطرؼي ۾ داصال قٺي ٔارؼيَء دي تُٛي ٜقرتي ۽
ٗع“ـ ؿعيٓ د ٥تعد ٥ٞ۽ زطيث ڀي١ڊي ؿعيٓ ۽ زيطر“ةاد دي
ٝطرؼ ٟ۾ پڏ٣يٜۿ ۽ ٗع“ـ ؿعيٓ د ٥تٕؽيع رزي ٜيار صاـ ۾ ٥ٝال٠ا
َتطا١ْٚي قٽ پڏ٣يٜۿ ايئ ٟئي ١٤١ٝذي ٻاٚڪپڻ دي َٞع صت ٜٿيڻ
ٚڳي ۽ ٥ٝـ د٥ڀ ٟ۾ پيع پات.٥
___________________________________
[ڪيسَٻاِء نئگزيو کي ڏىل اىٽرويَ:
اىٽرويَڪيدڙ :فقير الهاس ىٍڙيَۿ اپريل 5104ع]
www.sindhsalamat.com 85
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼياؼت ؿ٥ؽ ٿي قئي “٣يۿ ةٛڪ ٢ؼياؼت ٣ڪ ٝغيطار
ؿيِء “٣ي .اڳي ٣ٿڪڏي ٟد“ ٥قاز ص١ٔ٥اڪ ٚڳ١طق ٥٣ۿ ٣اڻي ڪٟ٤١
٠اچڻيَء دي پيع دي د٤ا٠ذ٤ع ٿي ٚڳي .اـ ڪعي ا٣ي ٝكيتت٥ـ
تڪٛيٕ٥ـ ؼا٠ڍيۿ اڂ ؼياؼت دي ُپعصٞار قاديَء ۾ “٣ي٥ـ.
___________________________________
[ڪيسَٻاِء نئگزيو کي ڏىل اىٽرويَ:
اىٽرويَڪيدڙ :فقير الهاس ىٍڙيَۿ اپريل 5104ع]
www.sindhsalamat.com 86
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ١٤١ٝذي صياؾ ۾ ةي ٟاالٗ٥اٝي ادب اڂ ڪ ٢٤ٛؼ١ڌي ادب
کاـ پ٥ئتي “٣يۿ ڇ ٥ت ٢ةي ٟاالٗ٥اٝي ادب دي ٝاُء ؼڎد١طډ ي٥رپ ۾
ؿاَعي تٞاؿ گ٤ٽ ٿئي ٿيۿ ۽ ڪ٤اڻي٥ـ ة ٢گ٤ٽ ٚکي٥ـ قڃ ٟٿي٥ـۿ ۽
ٔ٥ٞٛـ ۽ ٠اقؾ قچيڪ ٚکذ ٟٿا .ي٥رپ دي ڀيٽ ۾ ؼ١ڌ ۾ تضٛي٘ي
پ٥ر٣ي ٥تٞاؿ قچيڪ ٿئي ٿ .٥ا ٥٣ؼ١ڌي اديت ٟد ٥ڪٞاؾ چئتٝ .٥حاؾ
و٥رٝ :عزا ٗٛيچ ةيگ کاـ قٺي ٝسٞط اةعا٣ي ٜد٥يي تائيٟۿ اؼاـ دي
اديت ٟؼ١ڌي ادةي کيتع کي ٝاال ٝاؾ ڪي٣“ ٥يۿ ةٛڪ ٢ايئ ٟکڻي چئذي
ت ٢ؼع٣اڻ ؼاـ قاؼي ڇڎي٣“ ٥ي.
___________________________________
[ڪيسَٻاِء نئگزيو کي ڏىل اىٽرويَ:
اىٽرويَڪيدڙ :فقير الهاس ىٍڙيَۿ اپريل 5104ع]
www.sindhsalamat.com 87
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼ١ڌ دي تاريش تي تٞاؿ گ٤ٽ ڪ ٜٿي٣“ ٥ي .ؼ١ڌي تاريش
ديڪا ٚکي قئي “٣يۿ ا٣ا قسير ٣“ ٢٠يۿ ةٛڪُ ٢دڏت ٥۽ ٣ٿعادق ٚکي
قئي “٣ي .اؼاـ قٽ ڪذ ٢٤ڪذٚ ٢٤يکڪ ٝحاؾ و٥ر :زؽاؿ اٚطيٟ
راؿطيۿ رزيٞطاد ٥ٝالئي ؿيطائي يا رائيچ١ط ٣عيذ ٟا ٟ٤٠ز٘ي٘ي
تاريش ٚکي “٣يۿ ةاٗي ص٥ش “ٝطي تاريش ٚکي قئي “٣ي.
___________________________________
[ڪيسَٻاِء نئگزيو کي ڏىل اىٽرويَ:
اىٽرويَڪيدڙ :فقير الهاس ىٍڙيَۿ اپريل 5104ع]
www.sindhsalamat.com 88
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ز٠طگي ؿٕاؼ ۽ ؿا٠طار چـٞي قا٠گع “٣ي ۽ ز٠طگي
ڪڎ ٟ٣ڪڎ ٟ٣گذگ٥ډ گ٤ٽائ٥ـ “٣يۿ ز٠طگي ڪڎ ٟ٣ڪڎ٢٣٥ٚ ٟ٣
دي ڪ٥ڪ ٟقا٠گع “٣يۿ ديڪي ٝؽير کي ٝٿي ۾ ١٣يا قيا .ز٠طگي
ڪڎ ٟ٣ڪڎ٥ٝ ٟ٣ؼيٰ دَ ٥پؽي ٙو٥ر ؼي١ا د ٥د٥ٛق “٣ي .ز٠طگي
ڪڎ ٟ٣ڪڎ ٟ٣ؿا ٢٣دي ؿاَعي قا٠گع ٿي ٚڳيۿ ت ٢ڪڎ ٟ٣ڪڎٟ٣
قري قادؽ ٔ٘يع د“ ٥الپ ةڻذي پ٠٥طي “٣ي .اياز چي‛ :٥دڎ ٟ٣قادؽ
٥ٝـ کي ڳاي٥٣ ٥ۿ تڎ٥ٝ ٟ٣ـ ؼٞذ٤ي ٥ت ٢قعؼ ٿعي ئي “ٟ٣ۿ ديڪي
٥ٝـ کي ڳائي ؼگ ٟ٤ٿا ‚.ز٠طگي ٝضت ٓٛر٠گ ٟرقپ ٟد٠ ٥ا٣“ ٥ٚيۿ
ڪ٣ ٟ٤١ڪ ؿيِء د٠ ٥ا٠ ٥ٚا٣ي.
___________________________________
[ڪيسَٻاِء نئگزيو کي ڏىل اىٽرويَ:
اىٽرويَڪيدڙ :فقير الهاس ىٍڙيَۿ اپريل 5104ع]
www.sindhsalamat.com 89
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼ٥اؾ :قڈـ ٝاڻ ٟ٤تي ؿتاة ٟدا اٚغاؿ ٚڳ١طا ر١٣طا “ ٟ٣اُ٣ي
ڪيتعي زط تائي ٟؼچا “ٟ٣܁
د٥اب( :ک١ٛطي) اياز چي٣“ ٥ي ت :٢ڪتابۿ ؿتابۿ ؿعاب ۾ ٥ٝـ کي
ا٠تضاب الِء چي ٥قڃي تٝ ٢اـ ڪتاب پؽ١ط ڪ١طسۿ ؿتاب ۽ ؿعاب
کي رکي ٥قڃي تٌ“ ٢ء ؿتاب کي پؽ١ط ڪ١طسۿ “صع ۾ ؿعاب کي.
ؿتاب ت ٢ڪ ٟ٤١ص٥ش ٠كيب کي ئي ٠كيب ٿي١طق “٣ي .ؿتاب
ڪذ ٢٤گ٤ڏي ٟالِء ٠٥٣طق “٣يۿ ؿتاب ؼطائي ٟد٥اـ ٠٥٣ ٢٠طق “٣يۿ
ؿتاب ڪذٝ ٢٤عزال ڪذ ٢٤ڈي ٟ٤١ڪذ٤ٝ ٢٤ي١ا ٛ٣ي ؼگ٤ي ٿ٥
قچيڪ .٢٠
___________________________________
[ڪيسَٻاِء نئگزيو کي ڏىل اىٽرويَ:
اىٽرويَڪيدڙ :فقير الهاس ىٍڙيَۿ اپريل 5104ع]
www.sindhsalamat.com 90
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ د٠يا “زاد ٝاڻ ٟ٤الِء ڈاڇي ص٥ةك٥رت “٣يۿ پع اؼاـ ؼ١ڌيٟ
الِء ّالٝيَء دي ڪعي ڪ٥د٤ي ۽ ڪعقچ ؼاـ ڀعي٣“ ٙي.
___________________________________
www.sindhsalamat.com 91
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼاٝعاج ٣ع ا٤٠ي ٛٝڪۿ ٗ٥ؿ ۽ گعق ٢٣کي ؼڎي ؼگ٤ذي ٿ٥ۿ
ديڪ ٥ڪ ٢٠ ٟ٤١ڪ ٟ٤١ق٥رت ۾ ٻئي ٛٝڪ ۽ ٗ٥ؿ تي ٗتن ٥ڪعيۿ
اـ کي پ١٤١ذي ةيٺڪيت ة١ائي اتاـ د ٥ڪچٝ ٥اؾ کڻائيۿ پ١٤١ذي
ٛٝڪ دي ڪارصا ٟ٠۽ قاپار ۾ قاچارق ڪعيۿ ۽ تيار ڪعيۿ ٝاؾ قڈي
اگ ٢٤۾ قري ؼاڳئي ّالؿ ٗ٥ؿ کي قڪڻيۿ ۽ ا٣ڏي وعي٘ي ؼاـ ٻٽي ٗؽٜ
دي پعٝاريت ٣الئيۿ ّالؿ ٛٝڪ دي ٝاڻٝ ٟ٤اـ رت ۽ ٝت د“ ٥صعي
ڦڏق ة٠ ٢پ٥ډي ڪڍي.
___________________________________
www.sindhsalamat.com 92
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ٚىيٓ ا٣ڏق ؿاَع ٥٣ ٢٠ۿ د ٟ٤١رقزا٠ي رازـ ۽ رٝغـ ةياـ
ڪعڻ الِء ؿاَعي د ٥ؼ٤ارق قرت٥٣ ٥ۿ پع ٣ ٥٣ڪ ٗٝ٥ي ٕٝڪع ۽ ؼ١ڌ
دي ٝاميَء دي تاريش د ٥رازداـ ٥٣ۿ د ٟ٤١کي صتع ٣ئي ت ٢ڪ٤ڏي
وعح ؼ١ڌي د٥ا ٟ٠کي ؼ١گ٤عـ ۾ دڪڏيۿ ايعاـ دي ةازارـ ۾ دالدـ
دي ت٥ٛار د ٥کاڂ ةڻذڻ الِء اُڇالي ٥قي١طق ٟ٣ .٥٣کي صتع ٣ئي ت٢
ڪ٤ڏي ريت گالب دي پ١کڏي ٟد٤ڏـ دؽ ٟٞقاريٟۿ ؼخ ۽ چ١ڊ کاـ
www.sindhsalamat.com 93
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
ؼ٤ڻي ٟ۽ ڪ ٙٝ٥ؼ١ڌياڻي ٟکي گ٥٤ډـ دي ُپڇ ٟ۾ ٻڌي ةْطاد ۽ ةكعي
دي گ٤ٽي ٟ۾ ٠يالؿ ڪي ٥قي١طق ٟ٣ .٥٣کي څاڻ ٣ئي ت ٢کي ٟؿاؿ قيٛي
ارډق ا٠طر دريا ٢٣دي ڪپ تي ٻع٠طډ ڈيئا “صعي ڀڏڪ ٥کائي قؼاٝي قيا
٣ئا! ٟ٣کي ُؼڌ ٣ئي ت ٢ڪ٤ڏي ٠٥ٞ٠ي گا٣ي ٝا٣ي ؼ١ڌ دي ؼ٥ـ قر٠يٟ
ؿا ٟٝ۾ ؼ١ڌ دي ٔنا ا٠ؽا٠ي رت ۽ ٔاتس ٟدي گ٥٤ډـ دي پيـاب
ؼاـ ڀعدي ر٣ي ٣ئي ٟ٣ .کي پت ٥٣ ٥ت ٢ڪ٤ڏيَء ريت دق ٢٤ٚدريا صاـ
ٺٺي دي چپ ٟتي “صعي ُٝعڪ ةعٗعار رکڻ الِء پ١٤١ذي ٘ٝطس َ٥٤ٚء د٥
٠ظرا ٥٠ڈٚ .٥٣ ٥٠ىيٓ کاـ ٣ي ڳا ٢٤ٚةُ ٢ڳذ٤ي ڪا٣ ٢٠ئي ت ٢ڪ٤ڏيَء
ريت ْٙٝؼاٝعاج ؼ١ڌ دي ُٝك٥ؿ َ٥اؿ دي ِؼؽي ٟد ٥الةارق ڪ١طق
ر٣ي ٟ٣ .٥٣ ٥کي ا ٥٣ة ٢پت ٥٣ ٥ت٣ ٢ڪ ٻئي پٺياـ ڪيئ ٢٠ ٟؼ١ڌ دي
َ٥اؿ دي ڳچي ٟ۾ ّالٝيَء دا ڳٽ پ٠٥طا ر٣يا ٣ئاۿ ۽ ا٤٠يَء ؼڀ ؼاـ
گڎقگڎ کيػ ؼ١ڌ دي َ٥اؿ دي تاريضي دطقد٤ط ۽ ٗعةا٠يَءۿ قيڏ ٢٣۽
د١گۿ قو ٟدي قيعي ٟالِء ٕ٠عت ۽ ڪعقچ ۽ زاڪ ٜدي زڪ ٟٞکاـ
ٕ٠عت ۽ ؼعڪـيَء د ٥پ٥رق پ٥رق َ.٥٣ ٜٛ
[ڪتاب :تاريخ جي جٍروڪي نانۿ صفحَ356 :ۿ]357
www.sindhsalamat.com 94
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ١٤١ٝذ ٥قطي ٟکاـ ةؽيعق گٽعـ ةذاِء ٣االر دي چ٥ٽيَء تي
ر٣ي٣“ ٥ي١٤١ٝ .ذٝ ٥ؽڪٟۿ قطي ٟکاـ ٟ٣چرتيَء دي ا٠اج دي
ص٥ؿتَ٥ء ؼاـ ٽٞٽار پعيَٟء دي پيـا٠يَء د٤ڏا کيت ۽ َاؿٖ دي دؾ
ڪـادا ٝيطاـ ر٣ي٣“ ٥يٌ“ .ء ا٤٠ي ٗأٛي دٔ ٥عد “٣ياـۿ دٟ٤١
د٤ڏا ُ
َعبۿ چيٟۿ ي٥رپۿ “ٝعيڪا ۽ “ٔعيڪا ۾ ٞ٣يـ ٢اق٠ط ٢٣صالؼ رقؿ١يَء
دي ٔائطي ۾ گٽعـ دي صاتٞي ۽ ٔنائ ٟدي ة١ٛطي ٟدي زٖ ۾ۿ
گ١طگيَء کي ٝٽائڻ ۽ ا٠ؽا٠ي ذ ٟ٣کي ص٥ؿتِ٥ء دي ز٠طگيَء ؼاـ ڀعڻ الِء
د١گي٥ـ پئي ڪي٥ـ “.ٟ٣
[ڪتاب :تاريخ جي جٍروڪي نانۿ صفحَ]456 :
www.sindhsalamat.com 95
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ څاؿ ٌ٠اؿ اٚطي ٟؼ١ڌ تي اؿ٥ڪ اٌَ ٜکاـ قچيڪ ۽ اڪتع
اٌَ ٜديتعق قٗت زڪٝ٥ت ڪئيۿ پع ٟ٣ ٢٠ڪ ٟ٤١د١گ دي
ص٠٥عيغيَء کاـ څڅي اؿ٥ڪ قا٠گع ٻڌٝت اصتيار ڪي٥ۿ ۽ ٢٠ئي اڪتع
قا٠گع ٝاڻ ٟ٤دي ِؼؽي ٟدا ١ٝارا ٺ٤عايائي .ٟتاريش ۾ ٟ٣دي قٗت ۾
قعؼ ٣ڪ د١گ د ٥از٥اؾ ٛٝي ٿ٥ۿ ا ٥٣ؿا ٢٣ةيگ ارّ٥ـ وعٔاـ ؼ١ڌ
دي ؼعزطـ تي ز ٥٣ ٥ٛٞ۽ اـ کي رقڪڻ الِءۿ ُاـ ؼ١ڌ دي تاريش دي
اڅ٥ڪي رقحۿ دريا صاـ کي ٥ٝڪٛي.٥٣ ٥
[ڪتاب :تاريخ جي جٍروڪي نان]
www.sindhsalamat.com 96
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ّالٝي ئي ا٣ڏي ١ُٚت “٣يۿ ديڪا ا٠ؽاـ دي ذ١٣ي ۽
دؽٞا٠ي قالزيت ٟکي ُاڈ٣ي قا٠گع کائي ک٥ک ٥ٛة١ائي ڇڎي١طي “٣يۿ ۽
“زادي ئي ا٣ڏي ُٞ٠ت “٣يۿ ديڪا ا٠ؽا٠ي قالزيت ٟدي چ ٟٞکي
٠ؽي ٜؼسع قا٠گع تازق ۽ ؿاداب رکي ؼگ٤ي ٿي.
[ڪتاب :جي ايم سيد]
www.sindhsalamat.com 97
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼ١ڌ ؿا١َ ٢٣ايت ۽ ؼچ ٙؼعٝؽت دي رقايت ٟکي اٗتاؾ ۽
دا١ٚڌري دي ٌ٠عيي تي ٗعةاـ پئي ڪعي .الش ٗتعؼتاـ ٝاـ ڪڍي
ُاڇالئڻ د ٥ؼٛؽ ٥ٛداري ر٣ي٥ۿ ت ٢ؼ١ڌ ٢٠ر١٣طي .ؼچ ٙؼعٝؽت د٥
صٛيٕٞ٠ ٥اڻ٘ٔ ٥يع ٝؽٞٛاـ ٣ ٢٠ئڻ ةاقد٥د ؼ١طس پيعا٠طيَء ۾ دٔ ٟٿيٙ
“٣يۿ ؿا١َ ٢٣ايت دي درگا ٢٣دي “س پاس ة ٢ڪيتعائي ّيع ٝؽٜٛ
دٔ ٟٿي.ٟ٣“ ٙ
[ڀَري ڀيل جي الش کي قتر نان ڪڍي ٻاٌر اڇلڻ جي ِ
رد عهل ۾ -04
5103-01ع تي نيڊيا ۾ ڏىل ةيان]
www.sindhsalamat.com 98
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼائيَٟء دي پ٥ٽي دي ؿاديَء دي دَ٥ت ٣ئي ۽ اـ ۾ ؼائيٟ
ة“ ٢يٝ .٥٣ ٙا٠يَء د ٥پعقگعاؿ ديئ ٟت ٢ديع ؼاـ ٥٣ۿ اـ ڪعي ٥ٝـ
ؼ٥چي ٥ت٢ۿ “ٌء َٞع صياؿ دي ٽ ٟرةاَي ٟتي َ ٙٞڪعي دَ٥ت ۾ قي١طس
۽ ٝا٠ي کائي ٥ٝٽي اي١طس ۽ ؼائيَٟء ؼاـ ڪ١ٛٝ ٢٠٥طسٌ“ .ء ديئٟ
پ١ڊاؾ ۾ داص ٙٿيػ ت ٢ؼائيَٟء دي ٌ٠ع ٥ٝـ تي پئذي قئيۿ ٝاڻ٥٤
٥ٝڪٛيائي ٟت ٢قٺي اچ٥سً .ا٣ع ڳا٣“ ٢٤ٚي ت١٤١ٝ ٢ذي اـ قٗت زاٚت
ا٣ا ٣ئي ت:٢
’ةا صطا دي٥اـ ةاشۿ ةا ٝسٞط ٥٣ؿيار ةاش‘
www.sindhsalamat.com 99
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
٥ٝـ اـ قٗت ص ٖٛکي صطا د ٥د٥ٛق پئي ؼٞذ٤ي ٥۽ دي .اي.ٜ
ؼيط کي ٝسٞط د ٥اقتارۿ اـ ڪعي قٽػ قڃڻ کاـ ٤ٚعايٜۿ پع ڪارڪٟ
٥ٝـ کي ک١ڀي کڻي قياۿ ديڪي اڂ ٥ٝـ کي ائي ٟڇڎي قيا “ٟ٣ۿ ديئٟ
ڈڪار ۾ ٿعي ٝاڻ ٥٤پ١٤١ذا اَد٤ا ڇڎي قي١طا “٥ٝ .ٟ٣ـ کي کڻي ؼائيَٟء
دي ڀع ۾ قي٤اريائ٥ـ١٤١ٝ .ذي قات ٝاـ ا٠گ٥ر دي چيَء دي ُچٞيَء دي
ڪ٥١ارـ ١٤١ٝذٟ
ص٥ؿتِ٥ء اچي ر٣ي ٣ئي ۽ َٞع صياؿ دي رةاَي ٟدي ُ
قارـ کي ٽڏ پکڏ ڪعي ڇڎي١٤١ٝ .٥٣ ٥ذي قي٤ڻ ؿعط ؼ١ڌ دي ٣ڪ
ؿاوع ؼياؼتطاـ ١٤١ٝذي ًا٣عي ڪيٕيت ڈا ٟ٤٠اؿارق ڪ١طي
ؼائيَٟء کي چي ٥ت٣‛ :٢ي َتطا٥ٚازط “ريؽع “٣ي ت٣٥اـ د٥ۿ رائيٽ
٣ي١ڊ܁‚ اـ قٗت اؼٽيخ تي ؼ١ڌ د ٥ذات ؼياؼتطاـۿ قڈيعقۿ ٝيع ۽ پيع
قيٺ .٥٣ ٙؼائيَٟء پ١٤١ذ٣ ٥ٿ ٝٿي کڻيۿ اـ ٽ٥ڪ د ٥د٥اب ٟ٣وعح
ڈ٣‛ :٥٠ا ٣ي “٣ي َتطا٥ٚازط “ريؽع! ١٤١ٝذ ٢٠ ٥قعؼ رائيٽ ٣ي١ڊ پع
رائيٽ اي١ڊ ٚيٕٽ ة٥ٿ ٣ي١ڊزۿ ١٤١ٝذي تسعيڪ الِء ؼڀ گ٤عةٙ
اٝتساـ پاس ڪعي “ي٣“ ٥ي ۽ ٥ٝـ کي ٟ٣تي ٔضع “٣ي‚.
[ڪتاب :ڇا تً شخص ٌَۿ صفحَ31 :ۿ]30
www.sindhsalamat.com 100
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ اـ ٝظ٣تي د٥١ـ ۽ د١گ ةاز ذ١٣يت ئي ٣ي ة١ياد پعؼتي ۽
ٝالئيت پکيڏي “٣ي .ا٣ي ُٝالۿ ديڪي ٣ڪ ڪالڪ ۾ ٔت٥ا ڈيئي
ٝاڻ ٟ٤کي ڦاؼيَء تي ٽ١گعائ ٟٿاۿ ت ٟالِء ٥ٝال٠ا “زاد ٣ڪ ١٣ڌ ٚکي٣“ ٥ي
ت‛ :٢ايـيا ۾ ٝك ٓ١د ٜٛٗ ٥۽ ؼپا٣ي دي ت٥ٛار گڎدي زٖ پعؼتٟۿ
ٝسب قو ٟ١۽ صطا دي وعٔطارـ د ٥ص٥ـ ڪي٣“ ٥يۿ ۽ اـ تي ٝظ٣ب
دي ٘ٝطس چادر قچي قئي “٣ي‚.
اڂ ة٣ ٢تي ائي ٟپي ٥ٿئيۿ تڪڏي ا٠كاؼ دي ٠اٚي ۾ تڪڏي٥ـ ةي
ا٠كأي٥ـ پي٥ـ ٿي.ٟ
[ڪتاب :ڇا تً شخص ٌَۿ صفحَ]73 :
www.sindhsalamat.com 101
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ اڂ ڈي ٟ٤١تائي ٟد٠يا دي ٔاتس٣ ٟع ؿيِء ٔتر ڪعي قرتي
“٣يۿ پع ؼچۿ ؼٟ٤٠٥ۿ ٝستت ۽ ؿٕ٘ت کي ٔتر ٠ا ٟ٣ڪعي ؼگ٤ياۿ ڇ٥
ت ٢اُ٣ي ؿي٥ـ صطائي ذات د ٥پعت٥ق “ ٟ٣۽ صطا دي ذات ٠اٗاةِٙ
ؿڪؽت “٣ي ۽ ٟ٣چرتيَء تي ا٣ي ؿي٥ـ ٥ٝـ اڻٞي٥ـ ڈٺي٥ـ “ .ٟ٣اـ
ڪعي اـ الِء پ١٤١ذي٣ ٟڎي ٟدي ٽڏڪاٽ ٟدي ٥ٝؼي٘يَء ۾ ديڪا
ٚظت ٝضطقؿ ةالقؾ ٝسؽ٥س ڪئي ٣ئيۿ ؼا “ٌء ٝسؽ٥س ڪعياـ ٿ ٥۽
ا ٥٣راز ٥ٝـ پعقډي قرت٣“ ٥يۿ اـ ڪعي پ١٤١ذي قد٥د کي ؼ١ڌ دي
قد٥د ؼاـ ٝالئي ٣ڪ ڪعي ڇڎي ٥اٿ.ٜ
[ڪتاب :ڇا تً شخص ٌَۿ صفحَ]84 :
www.sindhsalamat.com 102
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ٟ٣قٗت ديڪا ؼعد ٥٣ا ٛ٣ي ر٣ي “٣يۿ د ٟ٤١ؼاـ ٣ڎيٟ
د ٥گ٥دق ة ٢څٞي قي٣“ ٥يۿ پع ت٣٥اـ ٣ت ٥ٝد٥د “٣ي٥ۿ ڇ ٥ت ٢دطقد٤ط
دي دٝ ٟ٤١يطاـ ۾ اؼاـ “٣ي٥ـۿ ت ٟ٤١اؼاـ دي دؾ دي ِؼگعي ٟکي
ٻاري ڇڎي٣“ ٥ي .اؼاـ دا ق٥ٚال “ؼٞا ٟ٠دي ُقؼُت ٟ۾ اڈاٝڻ الِء تيار
“ ٟ٣۽ اؼاـ دا ز٥قال دؽٞا٠ي ۽ رقزا٠ي ٝكيتت ٟکاـ ةي ٠ياز “.ٟ٣
٣اڻي ّالٝيَء دي اق٠طا٣ي رات گ٤ڻ ٥دٽاُء ٢٠ڪعي ؼگ١٤طيۿ ڇ ٥ت ٢اـ
ّالٝيَء دي صاتٞي الِء ؼائي ٟدي .اي .ٜؼيط دي پعؼتارـ ڪيتعي٥ـ
ؿ٤ادت٥ـ ٝاڻي٥ـ “ ٟ٣۽ پعؼتارـ دي ؿ٤ادت ؼاـ ئي قتر د ٥رقؿٟ
چ٤عق ڈؼي ؼگ٤ت٣“ ٥ي.
[ڪتاب :ڇا تً شخص ٌَۿ صفحَ76 :ۿ]77
www.sindhsalamat.com 103
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ت٣٥اـ کي صتع “٣ي ت“ ٢زادي ڇا “٣يۿ ا٣ا دڎ ٟ٣پ١٤١ذ٥
اً٤ار ڪ١طي “٣يۿ ت ٢ڪيئي دٚي٥ـ ڪٝ٥ائذي قي١طي٥ـ “ ٟ٣۽
ڪيئي ڳاٽ ڦاؼي ٟتي ٚڏڪ١طي ٌ٠ع اي١طا “ٟ٣ۿ پع پِ٥ء ة ٢اـ قٗت دا
قتر ۽ اـ ؼٞي د٥ـ ؿا٥ٝـ تتطي ٙٿي قي١طي٥ـ “ .ٟ٣قتر دي أُٖ
ڪ٥١اري٥ـ دٚي٥ـڪئي ٟا٣ڏا ٠ياپيا کڻي اي١طي “٣يۿ د ٟتي ڪيئي ُ
چډڪڻ ؿعقع ڪ١طي٥ـ “ٟ٣ۿ ۽ ؼ١ذ٤ا د٥ـ ؿٕ٘٥ـ ا٣ڏي الالڻ کڻي
اي١طي٥ـ “ٟ٣ۿ ديڪا يا ت ٢قعؼ ڪ٥١ار دي ڳ ٟٛتي زياُء دي ق٥رت
۾ ًا٣ع ٿي١طي “٣يۿ يا ؿ٤يط دي رت دي ُرقپ ۾ اً٤ار ڪ١طي “٣ي.
ڇا ت٣٥اـ کي ا٣ا “زادي کپيۿ د ٟ٤١۾ ُؼع ۽ ؼ١گيت دا ؼتئي ُؼع “.ٟ٣
ا٠ؽا٠ي َكٞت ٟدا ازعا ٟٝکاـ ةُ١ٛط ٝي١ار “ ٟ٣۽ ڀٽائي دي ُؼعـ دا
ؼڀ ؼ٥ر ؼٞايٟ٣“ ٙ܁ يا ت٣٥اـ کي ّالٝي کپي܁ ديڪا ا ٥٣چا٣ي١طي
“٣يۿ ت“ ٢زاديَء دا ؼڀ ٚيڪا څا٣ي ڇڎي٥ۿ ۽ ّالٝيَء دا ٥٠اـ ٚيڪا
ٺا٣ي٥ۿ ڪ٤ڏـ ة ٢ص٥ةك٥رت ٠ا ٟٚ۽ ُ٠عـ ۾ۿ پع “ٌء پ١٤١ذي َُٞكع
َا٥ٝ ٜٚال٠ا “زاد دي ٌٟٕٚ۾ چ٠٥طس تّ :٢الٝيَء دا ت٣٥اـ ڪيڎائي
ص٥ةك٥رت ٠اال ڇ ٢٠ ٥رک٥ۿ پع ا٣ا ١٤١ٝذي ٝست٥ب ٿي ٠ٿي ؼگ٤ي٣ .ا
اچ ٥ت ٢اٚ ٟ٤٠يڪ ٟدا رؼتا ة١ط ڪعي٥ـۿ ديڪي ّالٝيَء دا ٥٠اـ
ٚيڪا ُ ٥٣اؼاـ کي ڈيکارڻ چا٣ي ٿي.
[ڪتاب :ڇا تً شخص ٌَۿ صفحَ]73 :
www.sindhsalamat.com 104
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼ١ڌي ؼٞاج ڪيتعي ٟئي ّالٝي ٟد ٥ؿڪار “٣ي .ز٠طگيَء
دي ڪ ٟ٤١ة ٢ؿُتي ۾ ٟ٣دي اڳتي قچڻ ۽ قست ١ٝطا ٢٠ارت٘ا د٥ـ
ؼ٥ٞري٥ـ قاٽ٥ـ ة١ط “ٟ٣ۿ ا ٟ٤٠ؼڀ١ي ّالٝيٝ ٟاـ صىع٠اڪ ّالٝي
ؼياؼي ّالٝي “٣ي.
________________________________
www.sindhsalamat.com 105
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼائي ٟدي .اي .ٜؼيط اؼاـ کي دٚي ٟدي ؼٕع ڪعڻ د٥
چي٥ۿ ۽ ا ٥٣پڻ چي ٥٣ ٥ت٢ۿ زٝي ٟدي قيڪع ڈاڇي ١٠ڍډي “٣يۿ پع دؾ دي
زٝي ٟدي قيڪع صطا دي تك٥ر د٤ڏي الٝسطقد “٣ي.
ٛٝڪ دؾ د٥ٝ ٥ڪعقۿ د ٟ٤١دَ ٥عش زٝي“ ٟؼڻ.
ٝاڻ ٌٟٕٚ ٥٤ذريُي دٝاّ ٟد ٥ؿڪار ڪ١طا “ٟ٣ۿ پع ت٣٥اـ ٝستت دي
ذريُي دٚي ٟد ٥ؿڪار ڪعي٥ۿ ڇ ٥ت ٢دٚي٥ـ زٝي ٟ١۽ “ؼٞا ٟ٠کاـ
قچيڪ قؼيٍ “ٟ٣ۿ ٝؽذطـ ۽ ١ٝطرـ کاـ قچيڪ ٘ٝطس “.ٟ٣
[ڪتاب :ڇا تً شخص ٌَ]
www.sindhsalamat.com 106
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼ١ڌي !٥اق٣اـ پ١٤١ذ ٟدؽٟٞۿ ڪپڏـ ۽ قارـ دي اؼٽائيٟٛ
ڈا ٟ٤٠ڈؼڻ ةذاِء ’ديئي ؼ١ڌ‘ دي ڪارڪ ٟ١کي ڈؼ٣ .٥ي ة ٢ڪٟ٤١
ڪاڪ دا راڻا ٠٥٣طاۿ ڪائي ٙٝ٥ٝت ٟ١٣ ٢دي قاٽ ة٤٠ ٢اري١طي
٠٥٣طيۿ ڪٝ ٟ٤١اُء دي اکي ٟدي رقؿ١ي ٣ي ة .ٟ٣“ ٢ڪائي ت٥تٛي ۽
ٻاتي زةاـ ٟ١٣کي ة ٢ادا ادا چ٥ڻ الِء قاد٤ائي١طي ٠٥٣طيۿ ٚيڪ٣ ٟي
دا٠ٺا ۽ ڪٺ٥ر ا٠ؽاـ ا ٟ٤٠ؿي ٟکاـ ٥ٝ ٟ٤١ٝډي٥ۿ اق٣اـ دي ٝؽت٘تٙ
ؼ٥١ارڻ الِء ةُکٟۿ ڈکٟۿ دډڪٟۿ دي ٟٛ۽ ٗيطـ د٥ـ ٝكيتت٥ـ ص١طف
پيـا٠ي ؼاـ ةعداؿت ڪعي ر٣يا “ ٟ١٣ .ٟ٣کاـ چرتي ۽ ا ٟ٤٠دي
ٝاڻ ٟ٤ؼاـ َـٖ ِؼک.٥
__________________________________
www.sindhsalamat.com 107
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ٤ٝادعـ دڎ ٟ٣پاڪؽتاـ ۽ اؼالٝي ٗٝ٥يت کاـ ا٠ڪار
ڪي٥ۿ ت ٢اؼاـ اـ کي ؼٺ ٥ؼ١ؤڻ ؼٞذ٤ي ٥ؼيٟۿ صك٥ق ًا ٟ١٣د٥
پ١ذاب ؼاـ تناد ۾ اچڻۿ اؼاـ ٟ١٣دي زٞايت ة ٢ڪئيۿ ۽ ٟ١٣کي
پ١٤١ذي دٛؽ ٟ۾ ة ٢گ٤عاي ٥ؼيٟۿ پع اـ زيحيت ۾ ت ٢ا٣ي ؼ١ڌي “ٟ٣ۿ ۽
ؼ١ڌي ٗ٥ؿ د ٥زك٥ۿ ديڪ ٥اردق ڳا٤ٚائي ٿ .٥اؼاـ ٟ١٣تي ٣ي قامر
ڪعڻ گ٤عقـ ٿا ت٢ۿ ا٣ي ا ٥٣وئ ٢ڪ ٟت ٢ا٣ي ؼ١ڌ ۾ ٚٽذي “يا “ ٟ٣۽ اڂ
اؼاـ دا ڀائع “ ٟ٣يا ٔ ٥٣اتر “ ٟ٣۽ ڪ ٟؿ٤عـ ۾ ٽائع ؼاډيۿ ؼ١ڌيٟ
تي زڪٝ٥ت ڪعڻ ٿا چا٣يٟۿ ديڪڎ ٥٣ ٟ٣اؼاـ دا ڀائع “ ٟ٣ت ٢پِ٥ء
اؼاـ دي ؿ٤عـ دا ٠اال ةطالئڻ ة١ط ڪٟۿ ۽ ٣ع ٝؽئٛي ۾ اؼاـ ؼاـ
ؼ٤ڪار ڪٟۿ پع ديڪڎٔ ٟ٣اتر “ ٟ٣ت ٢پِ٥ء کي ٟياد رکڻ گ٤عديۿ ت٢
ؼ١ڌ ۾ تٞاؿ گ٤ڻا ٔاتر ٿي “ياۿ ؿ٤عـ دا ٠اال ةٝ ٢ٽايائ٥ـۿ پع اڂ ا ٟ٤٠دي
ٗتعـ د٠ ٥ـاـ ة ٢ڪ ٢٠٥ٿٛٝ ٥يۿ ۽ د ٟد٥ـ ٗتعقـ ٘ٝتعا “ ٟ٣ا ٟ٤٠تي
ڪتا پيـاب ڪ ٟٿاۿ ۽ گڎِٚ ٢٣ڎقـ ال ٟ٣ٿا ۽ ؼعزٝي ٟؼ١ڌ دي ٝٽي ُ
تٞاؿ قڈـ قڈـ ٔاتس ٟدي ٚـڪعـ ۽ ٗ ٟٝ٥کي ڳڏڪائي قئي “٣يۿ
ديڪي ٣تا دا څاقا ٿي ر٣ياۿ ا٣ي اڂ ٣غاري ٟؼاؾ گظرڻ ةاقد٥د ٥ٝد٥د
“ .ٟ٣ڈي٥دي ۽ ٛٝذي ق٥رت ۾ ٥ٝد٥د ر١٣طا ةاقٗار وعي٘ي ؼاـۿ
ٝؽت٘ت ٙدي ؼ١ڌ “زاد ۽ پاڻ ڀعي ٠٥٣طيۿ ا٣ا ٥ٝـ کي پڪ “٣يۿ اـ
ڪعي پ١ا٣گيعـ کي پ١٤١ذي دٝاّٝ ٟاـ ادائي قاقيال ڪڍي ڇڎڻ
گ٤عدي.
______________________________
www.sindhsalamat.com 108
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼياؼتطا ٟ٠د٥ـ ٻٚ٥ي٥ـ ققٽعـ الِء ٠٥٣طي٥ـ “ٟ٣ۿ ا٣ي کڻي
١ٚڊـ ٝاـ ُاڀعـ يا ٠ئي ٟديعي ٝاـۿ ت٤ظيت ٟ۽ ا٠ؽا٠يت دي ة١ٛطيَء دا
“قاز قعؼ ا٤٠يَء ؼعزٝي ٟکاـ اُٿي ؼگ ٟ٤ٿاۿ د ٟ٤١ؼعزٝي ٟکي ’ؼ‘ٟ
ؼڎي ٥قڃي ٿ!٥
________________________________
www.sindhsalamat.com 109
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼ١ڌ دا ؼيط پ١٤١ذي ذات ٚکڻ ٙ٤ٝؼطائي٠ ٟاٚي دي اڳياـ
ؼيط ۽ ٠اٚي کاـ پِ٥ء ؿاٚ ٢٣ک١طا “ٟ٣ۿ پع دي .اي .ٜؼيطۿ ٠اٚي کاـ پِ٥ء
ؼيط ٚک١طق ٥٣ۿ ۽ ٥٣ؿاَ ٢٣تطاٛٚىيٓ ڀٽائيۿ ؿا٠ ٢٣اٚي کاـ اڳ ۾
ٚک١طق ٥٣ۿ ٻئي تاريش دا قڈا ٝاڻ٣ ٥٤ئا.
_____________________________
www.sindhsalamat.com 110
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ اق٣اـ ا٠ؽا٠يت کي اق٠طا٣ي د٤اٚتۿ تُكتي ڪٽعپڻي
ڈا ٟ٤٠قاپػ قٺي قڃڻ چا٣ي ٥ٿا ۽ “ٌء ا٠ؽا ٟ٠کي َٜٛۿ رقؿ١يۿ رقاداري
۽ قؼيٍ ٌ٠عيي ڈا ٟ٤٠قٺي قڃڻ چا٣ياـ ٿ.٥
اق٣اـ اق٠طا٣ي دا َاؿٖ “٣ي ٥۽ “ٌء رقؿ١يَء د ٥را٣ي “٣ياـ.
______________________________
www.sindhsalamat.com 111
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ّالٝي ٝؽئ ٟٛدي ٝاُء “٣يۿ ديڪا ٣ع رقز ٝؽئ ٟٛدي
٠ادائغ اقالد کي د ٜ١ڈي١طي ر٣ي ٿي.
ديؽتائي ٟاـ ةطڪعدار ٝاُء کي صت ٢٠ ٜڪت٥ۿ تيؽتائيٝ ٥٣ ٟؽئ ٟٛدي
زعاٝي اقالد کي د ٜ١ڈي١طي ر١٣طي.
______________________________
www.sindhsalamat.com 112
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼ١ڌ اـ ص٥ةك٥رت ڇ٥ڪعيَء دياـ “٣يۿ د ٟ٤١دي چپٟ
دَ ٥ر ُس ُچ٥ؼڻ الِء ڳ٥ٺ دا ڳڀعق ڈي ٟ٤١رات ؿ٤پع قٽي١طا ر ٟ٣ٿا.
______________________________
www.sindhsalamat.com 113
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ “ٌء ا٠ڪار ٿ ٥ڪعياـ اق٣اـ دي اق٠طا ٢٣قاري ؼياؼت کاـۿ
“ٌء ّٛه ٿ ٥ؼٞذ٤اـ ت٣٥اـ دي گٽع قاري ز٠طگي کيۿ “ٌء ةْاقت ٿ٥
ڪعياـ گ١طگيَء دي ؼياؼت دي ةا٠ي زي٥س دي٥تا دي ت٘طس ۽
ازتعاؿ کاـۿ “ٌء “صعي قيع تائي ٟقډ١٣طسۿ رقؿ١ي ۽ قطاٗت دي
د١گ د ٟ٣ ٥ؼعزٝي ٟتي ٠اٗاةِٔ ٙعا٥ٝش ٠ـاـ ڇڎڻ ٿ ٥چا٣ياـۿ ت٣٥اـ
قٽ دي٥تائ ٟدي واٗت “٣ي ۽ ٥ٝـ قٽ ز٥قٛي دي ٗ٥تۿ اق٣اـ کي
ت٥ٛار دي ديت تي ڀعقؼ٣“ ٥يۿ ۽ ٥ٝـ کي ا٠ؽا٠ي ز٥قٛي دي اةطي
ٔتر تي ايٞاـ.
______________________________
www.sindhsalamat.com 114
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ٥ٝـ کاـ ٝتسطف ٗٝ٥ي ٥ٝقٝي١ٽ دي ٣ڪڏي ٝاڻَ٥٤ء ؼ٥اؾ
ڪي ٥ت٢ۿ “زاد ؼ١ڌ د ٥تك٥ر ت ٥قٽ ڪ٤ڏق “٣ي܁ ٥ٝـ اـ کي د٥اب ڈ٥٠
ت٢ۿ “زاد ؼ١ڌ د ٥تك٥ر ٥ٝـ قٽ ٣ي “٣ي ت١٤١ٝ ٢ذي ڳ٥ٺ ا٠ڏ“ةاد ۾
دتي دي٥ي٥ـ ةُ ٢ؼڪي قي٥ـ “ٟ٣ۿ اتي ِ ٙ٣پارڪ د٤ڏا پارڪ ٣ذٟۿ
دتي ٥٠د٥اـ د٥ډا ٝؽ ٜٛ۽ ّيع ٝؽ٣ ٜٛذٟۿ اـ ۾ ١٤١ٝذي چيَء ة ٢ڇ٢٠ ٥
ؿا٣ ٙٝذيۿ ٣ٿ ٣ٿ ۾ قد٤ي رٗف ڪ ٟ۽ اياز دي ؿاَعي ڳائٟۿ ا٣ي
ذ١٣ي ۽ دؽٞا٠ي وعح ايڎا “ؼ٥دا ٣ذٟۿ د ٥ا٣ي ا٣ڏي رٗف ڪعڻ
قٗت ٣ڪ ٻئي دي دؽ ٜڈا٢٠ ٟ٤٠ۿ پع ؼ١ڌ دي “ؼٞاـ تي کڏ٠طډ ؼتارـ
ڈا ٟ٤٠ڈؼٟۿ ۽ اڃا قچيڪ ؿا٠طار ؼ١ڌ تُٞيع ڪعڻ د ٥ؼ٥چيٟ٣ .ٟ
٥ٝـ کي چي ٥ا٣ي ت ٢ص٥اب “٥ٝ .ٟ٣ـ چي ٥ت٢ۿ ديڪٝ ٥اڻ ٥٤ص٥ةك٥رت
ص٥اب ٠ٿ ٥ڈؼي ؼگ٤يۿ اٝ ٥٣ؽت٘ت ٙکي ص٥ةك٥رت ٠ٿ ٥ڪعي ؼگ٤ي.
______________________________
www.sindhsalamat.com 115
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ٥ٝـ ٿڪاقٽ ٝسؽ٥س ٢٠ڪئي “٣يۿ ڇ ٥ت ٢د ٟ٤١ؿيِء
ؼاـ َـٖ ٿي قي١طق “٣ي ت ٢ا٣ا پياري ٚڳ١طي “٣يَ .ـٖ ۾ ٿڪاقٽ
ٝسؽ٥س ٢٠ٿي١طي “٣ي ۽ رقز ةعقز اڳتي قک قچائتي “٣يۿ ديئٟ
ٝست٥ب ؼاـ قيذ٤ڏائي ٿي ؼگ٤ي .ا٣ڏي ريت ؼ١ڌ ؼاـ ٥ٝـ کي َـٖ
ٿي پي٣“ ٥يۿ ۽ ت ٟ٤١ڪعي ’ٝست٥ب‘ ؼ١ڌ دي ٝٽي ة٘ٝ ٢طس ٚڳ١طي
“٣يۿ ۽ ز٠طگيَء ۾ ت ٢ڪيئي پيڏائ٥ـ “ي٥ـ ۽ ڀ٥ڳ١ا ئ٥ـ ڀ٥ڳي٥ـ “ٟ٣ۿ پع
١٤١ٝذي پيعـ ا٣ڏي ؼٕع ۾ ڪٿي ٿڪاقٽ ٝسؽ٥س ٢٠ڪئي “٣يۿ ۽
ؼ١ڌ دي ٝٽيَء تي داـ ةٗ ٢عةاـ ٿي قڃي ت ٢ة٤تع “٣ي.
______________________________
www.sindhsalamat.com 116
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ َغت ۽ “زادي قاري ؼياؼت ٣ڪ ةا٣“ ٢٣يۿ ديڪا پ٤عيٟ
پاڻ ڀڏڪ١طي “٣ي ۽ پِ٥ء دٚي ٟکي ڀڏڪائي١طي “٣يۿ ۽ دؾ ديؽتائيٟ
درد دي ٚظت کاـ قاٗٓ ٠ا٣يۿ تيؽتائي ٟةعؼ د٣ ٥ڪڏق ٽڪڏق “٣يۿ
ديڪ ٥پاڻي ت ٢ٿي ؼگ٤ي ٿ٥ۿ پع ڈيئي د ٥قٽ ٠ٿ ٥ٿي ؼگ٤يۿ اؼاـ کي
پ١٤١ذي٥ـ دٚي٥ـ ةعؼ دا ٽڪعا ة١ائڻ ةطراـ “ڳ دا ؿُال ة١ائڻي٥ـ
پ٠٥طي٥ـ.
______________________________
www.sindhsalamat.com 117
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ دي .اي .ٜؼيط اؼاـ دي ٗٝ٥ي ّيعت ۽ ٗٝ٥ي “زاديَء دي
َالٝت “٣يۿ ۽ ١٤١ٝذي ٝاُء ١٤١ٝذي ذاتي ّيعت دي َالٝت “٣ي.
اؼاـ پ١٤١ذ٥ـ ذاتي ّيعت٥ـ ٗٝ٥ي ّيعت ٟتاـ ٗعةاـ ڪعي ڇڎي٥ـ
“.ٟ٣
______________________________
www.sindhsalamat.com 118
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼائي ٟدي .اي .ٜؼيط کي ز٠طگيَء ۾ ؼڀ کاـ قچيڪ ؿ٥ؽ
ديڪڎ ٟ٣ڪ ٟؿي ٟدي ڈؼڻ د ٥٣ ٥ت ٢ا٣ي الئتعيعي٥ـ ٣ي٥ـ .ؼائيٟ
دي .اي .ٜؼيط دي ٣ڪڏي ُٞ٣كع ٥ٝـ کي ٻڌاي ٥ت٢ۿ ٥٠د٥ا٠ي دي قٗت
دڎ١٠ ٟ٣ڍي ک١ڊ دا ٥٠د٥اـ پ١٤١ذ٥ـ راتي٥ـۿ ٠ائيٽ ڪٛت ٟ۾ چا٠طيَء
د٤ڏـ دؽ ٟٞؼاـ پ١٤١ذ٥ـ اکي٥ـ رقؿ ٟڪعڻۿ ۽ رٗاقائ ٟدي قارـ
۾ پيِ ٙرة ٟکي ٠ا٠گ دي قات ۾ پي٥ٝ ٙتيَء ؼاـ تـتي ٢٤ڈيڻ ۾ گظاري١طا
٣ئاۿ اـ قٗت ٥٠د٥اـ دي .اي .ٜؼيط أالو٥ـۿ اة ٟرؿطۿ ڪارؾ ٝارڪػ
۽ ٽائ ٟةي دي ڪتاة ٟدي “رؼي ٟ۾ ؼ١ڌ د ٥ؿا٠طار ٝؽت٘ت ٙڈؼڻ ۾
گظاري١طق .٥٣
______________________________
www.sindhsalamat.com 119
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ز٠طگي ا٣ڏي وعي٘ي ؼاـ گظارديۿ دٔ ٥عد کاـ قٺي ادتٞاع
دي قڃ ۾ ٝاڻ ٥٤اقچي ڳاٽ ؼاـ ڳا٤ٚائي ؼگ٤ي.
ِ
اَتعاؼ دعؿ ڪعي ة٢ ُٝأي٥ـ قٺي ةٝ ٢اڻ ٥٤ديئعق ر٣ي ؼگ٤ي ٿ٥ۿ
ٝاڻ ٥٤زياتيَء دي ڈقريَء کي څگ ٥٤ڪعي ؼگ٤ي ٿ٥ۿ ۽ ايذ١ٽ ة١ذي ة٢
ٝاڻ ٥٤ز٠طگيَء دي ڈي ٟ٤١۾ امأ ٥ڪعي ؼگ٤ي ٿ٥ۿ پع ا٣ڏي ز٠طگيۿ ا٥٣
ڪي١ؽع د ٥رقڳ “٣يۿ د٣ ٥ع ڈيٟ٤١ۿ ٝاڻَ٥٤ء دي ذ ٟ٣۽ مٞيع کي
ا٠طراـ ئي ا٠طراـ ڪ٥ري١طق ر١٣طق “٣يۿ ۽ دڎ ٟ٣ا٣ڏق ٝاڻ٥٤ۿ صاص
ڪعي ؼياؼي ڪارڪٟۿ ٝذ ُٟٞ۾ ة٤ادريَء قاري٥ـ ڳا٤ٚي٥ـ ڪ١طق
“٣يۿ ت ٢اـ قٗت ٥ٝـ کي ٝسؽ٥س ٿي١طق “٣يۿ ت ٢څڻ ڪا ٣ڪ و٥ائٓۿ
َكٞت دي ٌَٞت تي ٚيڪچع ڈئي ر٣ي “٣ي!
[ڪتاب :اسان جيئو جيئي ڪَۿ صفحَ08 :ۿ]09
www.sindhsalamat.com 120
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ڪٝ ٟ٤١اڻَ٥٤ء کي ٗيط ڪعڻ ۾ۿ ٗاةل ٗ٥ت ٟد٘ٝ ٥كط
٠٥٣طق “٣يۿ ت ٟ٣ ٢کي پ١٤١ذيَء ٝعميَء ؼاـ ديئڻۿ گٞ٤ڻۿ ؼ٥چڻ ۽
ٝاڻ ٟ٤ؼاـ ٛٝڻ کاـ رقڪڻۿ صاص ڪعي ؼياؼي ٝاڻ ٟ٤کي ٗيط ڪعڻ
دٝ ٥ىٛب َ٥اؿ ؼاـ راةىي ڪٽڻ دي ڪ٥ؿؾ ٠٥٣طي “٣يۿ ديئٟ
ٝحتت ٘ٝكط ۽ پ١٤١ذي ٌ٠عيي دي ُ ٥٣پعچار ڪعي ٢٠ؼگ٤ي ۽ اـ دي
ڀيٽ ۾ ا٣ڏيٕ١ٝ ٟي ٗ٥ت ٟکي “زادي ۽ ز٥قٛي أغائي ١ٛٝطي “٣يۿ
ديئ ٟا٣ي ٗيط ٿي١طډ ٝاڻَ٥٤ء دي ٘ٝكط دي صالؼ ڀعپ٥ر پعقپيگ١ڊا
ڪعي ؼگ٤ي.
[ڪتاب :اسان جيئو جيئي ڪَۿ صفحَ]55 :
www.sindhsalamat.com 121
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ڪٗ ٟ٤١يطيَء تي تـطد ڪعڻ د٘ٝ ٥كط ٠٥٣طق “٣يۿ ت ٢اُـ
کي ذ١٣ي ۽ دؽٞا٠ي وعح ايتعق ٽ٥ډي ڇڎديۿ د ٥٣ُ ٥ڪاة ٢ؼعگعٝي
داري رکي ٢٠ؼگ٤يۿ ۽ پِ٥ء ٥٣يا ت ٢زڪٞعا ٟ٠د ٥ةُ٥ٽ چٽائ ٥ة١ذي
قڃيۿ يا قٔ٥يت دي ٔعاري وعي٘ي تي َ ٙٞڪ١طيۿ گ٥ؿ٠ ٢ـي ٟٿي
قڃي.
[ڪتاب :اسان جيئو جيئي ڪَۿ صفحَ]53 :
www.sindhsalamat.com 122
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼ١ڌي ٗ٥ؿ دي ةطٗؽٞتي ا٣ا ر٣ي “٣يۿ ّ ٟ٣الؿ ؿا٢٣
ڪ٥٤ٛډي دي قٔات کاـ پِ٥ءۿ “زادي ۽ اُـ دي ٚظت ۽ ٝغـ کي ڈٺ ٥ئي ٢٠
“٣ي .ؼائ١ػ د٣ ٥ڪڏق اق٥ؾ ا ٥٣ة٣“ ٢ي ت٢ۿ دَ ٟ٤١ن٥ي کاـ ڪٜ
٢٠قٺت٣“ ٥يۿ ت ٢ا ٥٣ڪذ ٢٤قٗت کاـ پِ٥ء ٠اڪارف ۽ “صع ۾ صت ٜٿي
قي١طق “٣ي .ا٤٠يَء اق٥ؾ ٥ٝدب ؼ١ڌي ٗ٥ؿ ٝاـ “زاديَء دي ٚظتٟۿ ٝغـۿ
ص٥ؿي ٟ۽ ٝؽعت ٟقاري ِزػ ئي صت ٜٿي قئي “٣يُ .ا٣ا قعؼ ؼائيٟ
دي .اي .ٜؼيط ۽ اُـ دي ٛ٣چ ٙئي “٣يۿ د ٟ٤١ؼ١ڌي ٟکي “زاديَء د٥
قؼاري ٙص٥اب ياد ڈيارڻ دي ڪ٥ؿؾ ڪئي ۽ ا ٥٣ص٥ابۿ ديؽتائيٟ
پ١٤١ذ ٟؼ٥ٞرـ ص٥ةك٥رت ٌ١ٝعـ ؼٞيت ؼ١ڌي ٝاڻ ٟ٤دي ٟٝدي
١ٝطرـ ۾ۿ ؼا٠ذ٤يَء ٽاڻي ٻع٠طډ ڈيئي قا٠گع رقؿ ٢٠ ٟٿ ٥ٿئيۿ تيؽتائيٟ
ؼ١ڌ دا ٥٠د٥اـ ٝضتُ٠ ٓٛعـۿ ٌ٠عيٟۿ الٚچ ٟ۽ ؼعاة ٟ۾ ڀٽڪ١طا
ر١٣طا.
[ڪتاب :اسان جيئو جيئي ڪَۿ صفحَ]55 :
www.sindhsalamat.com 123
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ٥ٝـ ٔٛؽٕي ۾ ا ٥٣پڏ٣ي٣“ ٥ي ت‛ :٢اٝ ٥٣اڻ ٥٤څ٣ي پ٠٥طق “٣يۿ
ديڪ ٥پ١٤١ذي َ ٙٞتي پـيٞاـ ٿي١طق “٣يۿ ۽ اـ کي ڈق ٢٣ؼٞذ١٤طق
“٣ي‚.
[ڪتاب :اسان جيئو جيئي ڪَۿ صفحَ]55 :
www.sindhsalamat.com 124
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ديڪڎ ٟ٣ڪذٞٚ ٢٤سا ٥ٝـ کي ص٥ؿيَء دا ُٝيؽع ٿيا “ٟ٣ۿ
ت ٢اُ ٟ٤٠دي پٺياـ ٣ڪطؿ ڈک ۽ ةي٥ؼيَء دا ڪالڪ اي١طا ر٣يا “.ٟ٣
اـ ڪعي ٿ٥ري ص٥ؿي ٛٝڻ قٗت ةٌ“ ٢ء گ٤ٻعائي١طق “٣ياـۿ تٝ ٢تاـ اـ
دي پٺياـ ّ ٜدي ٤ٚع ٢٠اچي قڃي!
[ڪتاب :اسان جيئو جيئي ڪَۿ صفحَ]61
www.sindhsalamat.com 125
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ا٠ؽا٠ي ز٠طگي ڈک ٟد ٥و٥ي ٙداؼتاـ “٣ي .ڪائ١ات دي
ؼ٥ٞريَء تاريش ۾ۿ ؼ٥ٞرـ ا٠ؽا ٟ٠دا ڈکۿ ؼ٥ٞري ٟص٥ؿي ٟکاـ
ڪيتعائي ڀيعا قچيڪ قز٠ائتا ۽ دؾ ڈاري١طډ ٠٥٣طا “ٟ٣ۿ ۽ ا٠ؽاـ کي
ة٘٥ؾ ؼائي ٟدي .اي .ٜؼيطديٗ‛ :طرت قيؽع دي َذيب ُٞ٠ت ڈ٠ي
“٣يۿ ديڪا ا٠ؽا٠ي ص٥ؿيَء دي ٣ڪ ٞٚسي ۾ ڈک ٟدا ؼاؾ قؼاري
ڇڎي١طق “٣ي .ديڪڎ ٟ٣ا٠ؽاـ کي ا٣ا ُٞ٠ت ٝيؽع ٣ ٢٠ذيۿ ت ٢ؿايط
ا٠ؽاـ ديئعق ر٣ي ئي ٢٠ؼگ٤ي‚.
[ڪتاب :اسان جيئو جيئي ڪَۿ صفحَ]61 :
www.sindhsalamat.com 126
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ٥ٝـ ڪڎ ٟ٣ة ٢ؼازش دي ذريُي ؼ١ڌ دي “زاديَء دي
ڪ٥ؿؾ ٢٠ڪئي “٣ي.
[ڪتاب :اسان جيئو جيئي ڪَۿ صفحَ]84 :
www.sindhsalamat.com 127
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ١٤١ٝ ٟ١٣ذي اکي ٟتاـ پٽي کٚ٥يۿ ۽ ٥ٝـ پ١ذ٤ٝ ٟي ٟ١۾
پ٤عي٥ـ دُٔ ٥ؼ١ڌ ڈٺي١٤١ٝ .ذي ذ ٟ٣۾ زؽ١ي٣ ٟيڪ ٙدا ٕٚي گ٠٥ذڻ
ٚڳاۿ د ٟ٤١چيٌ“‛ :٥٣ ٥ء ؼادات دي ٗت ٙکاـ پِ٥ء “زاد ٿيػ ۽ ٥ٝـ ٝكع
تي ٌ٠ع قچي ت٥ٝ ٢ـ کاـ ةيؽاصت ٢رډ ٠ڪعي قيئي تٝ ٢ار! ٝكع ايڎق
ص٥ةك٥رت “٣ي!!‚
٥ٝـ کي صتع ٣ئي ت ٟ١٣ ٢ؼپا٣ي ٟکي ٣يڪ ٙدي صتع ئي ٠ا٣يۿ پع
اکي٥ـ کٛڻ ةُط پ٤عي٥ـ دُٔ٥ٝ ٥ـ کي ٝسؽ٥س ٿي ٥تٝ‛ ٢ار ؼ١ڌ ايڎي
ص٥ةك٥رت “٣ي!!‚
[ڪتاب :اسان جيئو جيئي ڪَۿ صفحَ97 :ۿ]98
www.sindhsalamat.com 128
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ٣ڪ تضٛي٘ڪار ٢٠رڳ ٌٟٕٚ ٥د ٥صا ٖٚٿي١طق “٣يۿ پع
پ١٤١ذ ٟا ٌٟٕٚ ٟ٤٠د ٥پاٚڻ٤ار پڻ ٠٥٣طق “٣ي ٌٟٕٚ .دي پا١ٚا ۽
پعقرش دٝ ٥ىٛب ا٣“ ٥٣ي ت٢ۿ تضٛي٘ڪار ا ٌٟٕٚ ٟ٤٠دي ١ُٝيٰ ۽
٥٤ٕٝؿ ؼاـ ٢٠رڳ ٥ؼچ ٥ر٣يۿ پع پ١٤١ذي َ ٙٞقؼيٛي ا ٟ٤٠دي
ؼچائيَء ۽ ؼ ٟ٤٠٥کي قچائي١طق ۽ ؼ٥١اري١طق پڻ ر٣ي .ةٛڪ ٙا٣ڏي
پاٻ ٢٣٥۽ ٝستت ؼاـۿ د٤ڏي پاٻ ٢٣٥۽ ٝستت ؼاـ ٣ڪ ٝاُء پ١٤١ذي قياَء
ؼاـ ٣ع ٗطؿ تي پ١٤١ذي ؼچي ٝستت د ٥جت٥تۿ پ١٤١ذي َ ٙٞ۽ ادائٟ
ؼاـ ڈي١طي “٣ي .ديڪڎ ٟ٣ڪ ٥تضٛي٘ڪار پ١٤١ذي ٌٟٕٚکي پاٚي
۽ تاتي ٢٠ٿ٥ۿ ت ٢پِ٥ء ا ٥٣اُـ ڪ٥١اري ٝاُء قا٠گع “٣يۿ ديڪا پ١٤١ذي ٻار
کي گُ٤ٽ ٥ڈيئي ٝاري ڇڎي١طي “٣ي يا گٽع ۾ اُڇالئي ڇڎي١طي “٣ي.
“ٌء دڎ’ ٟ٣تضٛي٘ڪار‘ دٕٚ ٥ي اؼتُٞاؾ ڪعي ر٣ي٣“ ٥ياـۿ تڎٟ٣
١٤١ٝذٝ ٥ىٛب ٣ي “٣ي ؿاَعۿ ڪ٤اڻيڪارۿ ٠اقؾ ٠گار ۽ ٘ٝعرۿ صاص
ڪعي ؼياؼي ٘ٝعر .اُ٣ي ديڪڎ ٟ٣پ١٤١ذي تضٛيٖ ؼاـ ؼچا ٠ا ٟ٣۽
ا٤٠يَء کي پاٻ ٢٣٥ؼاـ پاٚي ٟ۽ تاتي٠ ٟٿاۿ ت ٢پِ٥ء ا٣ي تضٛي٘ڪار ٢٠پع
ٕٚي “ٟ٣ۿ يا ڪ٥١اري٥ـ ٝائعقـ “.ٟ٣
[ڪتاب :اسان جيئو جيئي ڪَۿ صفحَ]030 :
www.sindhsalamat.com 129
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ اؼاـ ٝستت ڇ ٥ڪ١طا “٣ي٥ـۿ اـ الِء ت ٢اؼيٝ ٟسؽ٥س
ڪ١طا “٣ي٥ـ ت ٢اؼاـ دي ز٠طگيَء ۾ ڪ ٥صاؾ “٣يۿ د ٟ٤١کي ڀعدڻ
کپي .اؼاـ دي دؾ دي اڱڻ ۾ ڪا قيعا٠ي “٣يۿ د ٟ٤١کي “ةاد ٿيڻ
گ٤عدي .اؼاـ دي ز٠طگيَء ۾ اق٠طا٣يَء د ٥قاؼ٣“ ٥يۿ اـ کي رقؿ ٟٿيڻ
کپي .اؼاـ د ٥رقپ ةي ر٠گ ٿي قي٣“ ٥يۿ اـ ۾ ڪي ر٠گ اچڻ کپ_ٟ
ڳاډ٣اۿ گالةي ۽ ا٠ڊٚٺ د٤ڏا .اؼاـ دي ز٠طگي ٟ۾ اداؼي ٟ۽ ٝاي٥ؼيٟ
د٥ـ گ١٤گ٥٤ر گ٤ٽائ٥ـ ڇا٠ئذي قي٥ـ “ٟ٣ۿ اتي ڪي ٝستت ۽ ٝؽعتٟ
دا ديپ دٛڻ کپٟۿ ٔ٘ه اـ الِء ۽ ايتعي الِء اؼيٝ ٟستت ڪ١طا “٣ي٥ـ.
[ڪتاب :اسان جيئو جيئي ڪَۿ صفحَ]040 :
www.sindhsalamat.com 130
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ گ٤ڻ ٥اڳ ٥ٝـ ٚکي٥٣ ٥ۿ ا٣ڏي د٠يا دتي ٚظت دي چاؿ١ي ٢٠
ُ٣ذيۿ ڪ ٟ٤١گ١ا ٢٣دُ ٥ؼعقر ٣ ٢٠ذيۿ ڪ٠ ٟ٤١يڪيَء دي ٚىأت ٢٠
٣ذيۿ ڪ ٟ٤١ؼغا دي اذيت ٣ ٢٠ذيۿ ڪ ٟ٤١تضٛيٖ د ٥درد ٣ ٢٠ذيۿ
ڪ ٟ٤١چا١٣ا دي ٚظت ٣ ٢٠ذيۿ ڪ ٟ٤١ص٥ا٣ؾ دي گعٝي ٣ ٢٠ذيۿ
ڪ ٟ٤١ڪ٥ؿؾ د ٥دٞاؾ ۽ ٠اڪاٝيَء دٝ ٥الؾ ٣ ٢٠ذيۿ ا٣ڏي د٠يا
ڪٝ ٟ٤١الئڪ دي ر٣ڻ دي الئٖ ت ٢ٿي ؼگ٤ي ٿيۿ ا٠ؽاـ الِء .٢٠
[ڪتاب :اسان جيئو جيئي ڪَۿ صفحَ045 :ۿ]043
www.sindhsalamat.com 131
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ١٤١ٝذي صياؾ ۾ ديئٚ ٟظت پعؼت ا٠ؽاـ ڪائ١ات دي ٣ع
ص٥ةك٥رتيَء کي ايئُ ٟچ٥ؼ ٟٿاۿ ديئ ٟاـ دي ٣ڎيٝ ٟاـ ُِ ٝ
ک ة ٢چ٥ؼي
قٺٟۿ ت ٢ديئٝ ٟڪُ ٙٞؼعقر ۽ ٚظت زاق ٙڪعي قٺ _ٟتيئ ٟاُ٣ي
ٝاڻ٥٤ۿ ديڪي ڈک پعؼت “ٟ٣ۿ ؼي ة ٢ؼ٥ٞرا درد دا رؿتا پ١٤١ذي
ديَء ؼاـ دڏيۿ ؼ٥ٞري٥ـ پيڏائ٥ـ ؿعاب دي پيگ قا٠گع پي قڃ ٟٿاۿ ۽
پ١٤١ذي ذ ٟ٣۾ ٚظت ۽ ُؼعقر ٝسؽ٥س ڪ ٟٿا.
[ڪتاب :اسان جيئو جيئي ڪَۿ صفحَ]043 :
www.sindhsalamat.com 132
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ا٠ؽاـ اةتطائي اؿتعاڪي دقر ٝاـ گظريۿ دڎٗ ٟ٣تيالئي
دقر ۾ داص ٙٿي ٥۽ ١ٝذ٤ػۿ ذاتي ٛٝڪيتۿ ٗتني ۽ تؽٛه دي ؿُ٥ر
پضتگي زاق ٙڪئيۿ اـ قٗت کاـ ئي ا٠ؽاـ دي ذ ٟ٣۾ قچ کاـ قچ
ؿي٥ـ پ١٤١ذي ٗتني ۽ ڪ١ٽعقؾ ۾ قٺڻ دي ص٥ا٣ؾ زقر قٺ١طي قئي.
[ڪتاب :قَني تحريڪ ۾ ُرڪاوٽَنۿ صفحَ]9 :
www.sindhsalamat.com 133
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ څگ٤يَء ّالٝيَء دقراـ ٝسڪ٥ؿ ٗ٥ؿ ا٣ڏي زاٚت کي قڃي
پ٤چ١طي “٣يۿ د ٥اـ کي ٌ٠عياتي وعح ت٣ ٢ڪ ٗ٥ؿ چئي ؼگ٤ت٣“ ٥يۿ
ٚيڪ٣ ٟڪ ٗ٥ؿ دي ٔعدـ دي پاڻ ۾ الڳاپ ٟ۽ ڳا٠ڍاپ ٟالِء ديڪي
صك٥قيت٥ـ ۽ ص٥ةي٥ـ ٣ئڻ گ٤عدٟۿ ؼي ةٛڪ ٙصت ٜٿي قي١طي٥ـ
“.ٟ٣
[ڪتاب :قَني تحريڪ ۾ رڪاوٽَنۿ صفحَ]34 :
www.sindhsalamat.com 134
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ د٠يا دي ٗٝ٥ي “زاديَء دي تسعيڪ ٟدي ٝىاُٚي ٝاـ ٥ُٛٝؿ
ٿئي ٿ ٥تٝ٥ٗ ٢ي “زاديَء دي تسعيڪ د ٥ة١ياد
( )0ج٘أت
( )5تاريش
( )3زةاـ
( )9زب ا٥ٚو١ي
(“ )2زاديَء دي ٗائطـ تي رکڻ گ٤عدي.
[ڪتاب :قَني تحريڪ ۾ ُرڪاوٽَنۿ صفحَ]35 :
www.sindhsalamat.com 135
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ا٘٠الةي تسعيڪ ٟدي تاريش دي ٣ڪ قڈي ٝا٣ع د ٥چ٥ڻ
“٣ي ت‛ :٢ج٘أت تاريش د ٥ڦ٣“ ٙي‚ اـ دٝ ٥ىٛب ٣ي ٿي ٥ت٢ۿ دٟ٤١
ٛٝڪ دي تاريش دي د٤ڏي رٔتار ر٣ي ٠٥٣طيۿ پيطاقاري ذريُ ٟدي
ديڪا ڪيٕيت ٠٥٣طيۿ ا٠ؽا٠ي ؼڀاَء ۽ اـ تي داگعأيائي ٝاز٥ؾ
ديڪ ٥اجع قچق ٠٥٣طقۿ ٗتيالئي دقرۿ داگيعداري دقر ۽ “صع ۾ ةيٺڪي
ؼعؿتي دي ديڪا زاٚت ر١٣طي “ئي ٠٥٣طيۿ ت ٟ٤١د ٥ا٠طازق اـ
ٛٝڪ دي ٗٝ٥ي ج٘أت دي چار چار ؿاص ٟکي ڈؼي ٚڳائي ؼگ٤ذي ٿ.٥
[ڪتاب :قَني تحريڪ ۾ رڪاوٽَنۿ صفحَ]36 :
www.sindhsalamat.com 136
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ٣ي ڳاً ٢٤ٚا٣ع “٣ي ت ٢اي١طډ ٠ؽ ٙکي قٗتۿ ٝاز٥ؾۿ زاٚت٥ـ
۽ تاريضي رٔتار قي١طډ ٠ؽ ٙکاـ چار ۽ دطا ١ٛٝطي٥ـ “ٟ٣ۿ اـ ڪعي ٥٣
پ١٤١ذي اڳئي٠ ٟؽ ٙدي ڇڎي ٙيادگار ۽ قرجي ۾ تتطيٛي٥ـ ۽ تعٝي٥ٞـۿ
امأا ۽ گ٤ٽتاي٥ـ ڪ١طقۿ ڪذ ٢٤پ١٤١ذ٥ـ ايذادقـۿ پ١٤١ذا ڈک ۽
ُؼکۿ ديڪي گظري٠ ٙؽ ٙکاـ ة٤عزاؾ ٝضت٠٥٣ ٓٛطا “ٟ٣ۿ ؼي
ٝالئي١طق ج٘أت دي ؼٛؽٛي ۽ ز٠ذيع کي اڳتي قچائي١طق اي١طق “٣يۿ
ا٥٣ئي ؼتب “٣يۿ د ٥ج٘أت الِء چي ٥قي١طق “٣يۿ ت ٢ج٘أت َق١٣طډ
دريا ٢٣قا٠گع “٣يۿ د ٟ٤١۾ رزا٥٠ ٥٠اـ امأا ۽ قاچارا پيا اچً .ٟا٣ع
“٣ي ت ٢ا٠ؽاـ پ١٤١ذي پيطائؾ کاـ قٺي ٣ڪ داِء تي ٢٠ةيٺ٣“ ٥يۿ ۽ ٢٠
ئي ؼ١طس ٔڪع ۽ ذ .ٟ٣دڎ ٟ٣ا٠ؽا٠ي ٗأ ٥ٛص٥د دريا ٢٣قا٠گع رقاـ
دقاـ “٣يۿ ت ٢اـ دي ٝسؽ٥ؼات دي َٛٞي رقپ ۾ تتطيٛي اچڻ معقري
“٣ي ۽ اـ کي ة ٢دريا ٢٣قا٠گع ق١٣طډ ئي ٣ئڻ گ٤عدي.
[ڪتاب :قَني تحريڪ ۾ رڪاوٽَنۿ صفحَ]37 :
www.sindhsalamat.com 137
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ٔىعت دٗ ٥ا٥٠ـ “٣ي ت ٢ا٠ؽاـ پ١٤١ذي ٝس١ت ۽ ٝـ٘ت
ؼاـ ديڪا ؿيِء تضٛيٖ ڪ١طق “٣يۿ ؼا کيػ ةيسط پياري ۽ َغيغ
٠٥٣طي “٣ي .ا ٥٣اـ دي ٣ڪ ذري تاـ ة ٢دؼتتعدار ٿيڻ الِء ڪ ٟ٤١ة٢
ق٥رت ۾ تيار ڪ ٢٠٥ٿي١طق “٣ي .اـ کاـ ؼ٥اِء ا٠ؽا٠ي ۽ ٌ٠عيات دي
تاريش دي ٝىاُٚي ٝاـ ٥ُٛٝؿ ٿئي ٿ٥ۿ ت ٢ا٠ؽاـ ديڪڎ ٟ٣ڪ ٟ٤١ؿيِء
کي قچ کاـ قچ چا٣ي ٿ٥ۿ ۽ اـ کي ڪ ٟ٤١ة ٢ق٥رت ۾ ڇڎڻ الِء تيار ٢٠ٿ٥
ٿئي ا٣ا ؿيِء ا٠ؽا٠ي رقايت ٟدي ٚڏي “٣ي.
د٠يا دي ٝکي ٢پيْٞتعـ کاـ قٺي دطيط دقر دي ا٘٠الةي ٕٝڪعـ تائيٟۿ
٣ع ڪ ٟ٤١پ١٤١ذي پ١٤١ذي تسعيڪ دقراـ ا ٟ٤٠رقايتٟۿ ريت ٟ۽
رؼ ٟٞکي ڇيڏڻ ةذاِء پ١٤١ذي تسعيڪ الِء ٣ٿيار و٥ر ڪتب پئي “٠طق
“٣ي.
[ڪتاب :قَني تحريڪ ۾ ُرڪاوٽَنۿ صفحَ37 :ۿ]38
www.sindhsalamat.com 138
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ تاريشۿ ٣ڪ ٝؽٛؽ َٙٞ ٙ۽ ٚڳاتار ق٣ڪعق “٣يۿ ديڪ٥
ٗ ٟٝ٥دي تـڪيٙۿ پيطاقاري ذريُ ٟدي قاچاري ۽ اـ دي ذريُي
ؼياؼيۿ ؼٞاديۿ ُٝاؿي ۽ اصالٗي وت٘ ٟ۽ گعق ٟ٣دي پيطائؾ دي
زڪايت ۽ ؿڪايت ٻڌائي١طقۿ ٺا٣ي١طقۿ څا٣ي١طق قچ٠طق ر٣ي ٿ.٥
[ڪتاب :قَني تحريڪ ۾ ُرڪاوٽَنۿ صفحَ]43 :
www.sindhsalamat.com 139
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ٝست٥ب دي قارـ ۾ قيڏ٣ي ٙص٥ؿت٥دار گذعي دياـ
٤ٝڪ١طډۿ ٝعڪ١طډ ٥ٝکيَء د٤ڏي ٝؽت ٥ٝؼٜۿ ؼسع ا٠گيغ ۽ دٕٚعيب
ادائ ٟد ٥اٝي ٟؿٕاؼ دٚي ٟد ٥چڻيۿ ؼ١ڌ دي د٥چـۿ د٥اٟ٠ۿ ؼعقيچ ٟ۽
ٝاکيَء د٤ڏـ ٝٺڏـ ٝاڻ ٟ٤دٝ ٥ست٥ب ٣ع ٠ئي ٟد ٜ١۾ اؼاـ ؼاـ ٘ٞ٣طؿ
ٞ٣ؽٕع ر١٣طق.
_____________________________
www.sindhsalamat.com 140
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ ؼ١ڌ چرتيۿ د ٟ٤١دي َـٖ ٥ٝـ کي اؼتا ِد ازؾ کاـ ا٣ا
تُٛي ٜڈياريۿ ؼا ايڎي ت ٢دٚڪؾ “٣يۿ د٥ٝ ٥ـ کي ٣ع ٌ٠ارقۿ ُ١ٝط د٥
٣ع اجع ۽ ٥٣ا د٣ ٥ع ُد٥٤ٽ٥ۿ پ١٤١ذ ٥پاڻ تي ٔطا ڪعڻ الِء ايئ ٟؼڎي١طق
“٣يۿ ديئ ٟؿاٝ ٢٣سٞط ٠اةي١ا دي َ٠ڏ د٣ ٥ع ُؼع پ١٤١ذي ٝست٥ب کي
ؼڎي١طق .٥٣ة٤ار دي ١ٝط ۾ دڎ ٟ٣ٻٻع ۾ ُگ ٙٽڏ٠طا “ٟ٣ۿ تڎ٣ ٟ٣ع گٙ
ؼ٥ـ دي ڦٛيَء قا٠گع ٚڳ١طق “٣ي .دڎٟ٣
َ ٝست٥ب دي َ٠ڪ ۾ پيٙ
ڪ٠٥ڀٽ ٟ۾ َُ ٝڃع ٚڳ١طق “٣ي تٝ ٢سؽ٥س ٿي١طق اٿ ٜتٝ ٢ست٥ب پ١٤١ذي
چ٥ٽيَء ۾ ٥ٝتئي دا گذعا قد٤ي ڇڎيا “ٟ٣ۿ ۽ دڎ١٤١ٝ ٟ٣ذيَء چرتيَء
تي ڪ٥ئي ُٝك٥ؿ ُٝعڪ١طق “٣ي تٌ“ ٢ء ؼٞذ١٤طق “٣ياـ ت ٢صطا دي
قٕت قعؼ ٣ڪ ئي “٣ي ۽ ا٣ا “٣ي ؿٕ٘ت! اـ ڪعيۿ “ٌء ؼٞذ٤اـ
ِ
٠اٗاة ٙؿڪؽت “٣يۿ ڇ ٥ت ٢اٝ ٥٣ڪ ٙٞؼچ “٣يۿ ٿ ٥ت١٤١ٝ ٢ذ ٥رقح
ؼ٣“ ٟ٤٠٥يۿ ؿٕ٘ت “٣يۿ ٝستت “٣ي!
[ڪتابِ :
س َر جي صدا ُس َر ۾ۿ صفحَ]35 :
www.sindhsalamat.com 141
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
_ َ ٜٛا٠ ٥٣ا٣يۿ ديڪ ٥قعؼ څگعي ٟتي ٚکي ٥قي١طق “٣ي.
اق٣اـ کي زيعت ٿي١طي ت٥ٝ ٢ال٠ا اة٥اٚڪالؿ “زادۿ ١٣طؼتاـ د ٥پ٤عي٥ـ
قزيع تُٛيٜۿ ڪ ٟ٤١ةٗ ٢ؽ ٜدي څگعيَء کاـ ٝسعقؿ ٥٣܀ پع ؼ١طس
َٞٛي ة١ٛطيَء کي ؼتارا ة ٢ؼذطا ڪ١طا ٣ئا .ةٞتئيَء کاـ “زاد ؼ١ڌ د٥
قزيع تُٛيٜۿ ؼائي ٟدي .اي .ٜؼيط ٝئٽعڪ پاس ة٥٣ ٢٠ ٢ۿ پع ؼ١طس
َٞٛي ۽ ادةي ٌَٞت دي ٗط ٟٝکي ٞ٣اٚي ٢د٥ـ چ٥ٽي٥ـ ة ٢د ُ٤ڪي
ُچ١ٞطي٥ـ ٣ي٥ـ.
[ڪتابِ :
س َر جي صدا ُس َر ۾ۿ صفحَ]33 :
www.sindhsalamat.com 142
ورق ُ
ورق تاريخ :عبدالواحد آريسر ُ
www.sindhsalamat.com 143