आर्थिक वर्ि २०७४/७५

को
बजेट वक्तव्य

नेपाल सरकार
अथि मनत्रालय
२०७४
व्यवस्थापपका-सं सदको बैठकमा २०७४ साल जेठ १५ गते
सोमवार
उपप्रधान तथा अथिमनत्री कबहा बरादहर मरराले
प्रस्तहत गनहभ
ि एको

आर्थिक वर्ि २०७४/७५ को

बजेट वक्तव्य

नेपाल सरकार
अथि मनत्रालय
२०७४
Website: http://www.mof.gov.np
सम्माननीय सभामहख मरोदय,

१. सपदय दं े र्ख नेपाल एक स्वाधीन र साविभ मसत्तासम्पनन महलहकको रूपमा रपरआएको

छ। राम्रो वतिमान जपटल एवं चहन पतपूर्ि भएतापपन पवगत ग रवपूर्ि छ, र राम्रो भपवष्य
उज्ज्वल र साावनायहक्त छ। पवर्भनन कालखण्डररूमा नेपाली जनताले गरेका
बर्लदानीपूर्ि जनआन्दोलन, जनयहद्ध, मधेश आन्दोलन लगायत अन्य सबै आन्दोलनबाट
सं घीय लोकतान्‍तनत्रक गर्तनत्र नेपालको सं पवधान घोर्र्ा भई जनताले सं वैधापनक रुपमा
पररवतिनको अनहभूपत गररररेका छन्। अपरले रामी सं पवधानको सविस्वीकायिता बढाउँ दै
कायािन्वयनको चरर्मा छ ।ं यो काम जपटल र चहन पतपूर्ि अवश्य छ, तर यसलाई नयाँ
नेपाल पनमािर्को ऐपतरार्सक अवसरको रुपमा र्लएर अगापि बढ् नहको पवकल्प छै न।
बेलाबेलामा स्वाभापवक अन्तरद्वन्द्वमा रुमन्‍तिए पपन तकि पूर्ि पनष्कर्ि र सरमपत एवं
सरकायिको माध्यमबाट रामीले ठू ला ठू ला समस्याररूको समाधान पनकाल्दै आएका
छ ।ं

२. आज जेठ १५ गते, सं घीय लोकतान्‍तनत्रक गर्तनत्र नेपालको घोर्र्ा यरी सदनबाट भएको
पदन, म नेपालको अथिमनत्रीको रैर्सयतले यस गररमामय सदनमा आर्थिक वर्ि
२०७४/७५ को वापर्िक बजेट पेश गनि उर्भएको छह । यस ग रवपूर्ि अवसरमा
जनआन्दोलन, जनयहद्ध, मधेश आन्दोलन लगायतका सं घर्िररूमा आफ्नो जीवन उत्सगि
गनहिहुने सम्पूर्ि ज्ञात अज्ञात शरीदररूप्रपत रापदिक श्रद्धाञ्जली अपिर् गदिछह। साथै, घाइते
र बेपत्ता नागररकररूप्रपत सम्मान प्रकट गदिछह। राजनीपतक-सामार्जक पररवतिनमा
नेतत्वदायी भूपमका पनवािर गने सबै अग्रजररूप्रपत आदरभाव प्रकट गदि छह।

३. राजनैपतक क्षेत्रमा रामीले ऐपतरार्सक फि् को मारेका छ ।ं सं पवधान घोर्र्ा भई

कायािन्वयनमा आएपर्छ लामो समयको सं क्रमर्कालको अन्त्य भई महलहक राजनीपतक
न्‍तस्थरतातफि उनमहख भएको छ। स्थानीय तरको पनवािचन भई स्थानीय शासन र पवकास
पनमािर्मा प्रत्येक नागररक आफैं सं लग्न हुने वातावरर् बनेको छ। राजनीपतक
प्रर्ालीप्रपत नागररकको भरोसा पहनस्थािपपत भएको छ। यो समयलाई आर्थिक-
सामार्जक रुपान्तरर्को अवसरको रूपमा उपयोग गरी जनचारना पूरा गने अबको राम्रो
1
 बाटो भनेको तीब्र आर्थिक पवकास नै रो। आत्मपनभिर र स्वाधीन अथितनत्र पनमािर् गनि
स्वस्थ प्रपतस्पधाित्मक अथिव्यवस्था राम्रो प्रस्थान पबन्दू रो, समाजवाद उनमहख अथितनत्र
राम्रो गन्तव्य रो।

४. उत्सारप्रद आर्थिक वपद्धदर, ऊजाि क्षेत्रमा छोटो अवर्धमै प्राप्त उत्सारजनक उपलन्‍ति,
सकारात्मक आर्थिक पररसूचकररू, अनहकूल हुँदै गएको लगानीको वातावरर्,
सं पवधानको कायािन्वयन, स्थानीय तरको गठन जस्ता सबल पक्षररूले महलहकको समग्र
आर्थिक पवकासको थालनी सकारात्मक बन्दै गएको सन्दे श पदएको छ।

५. लोकतनत्रको आधारस्ताको रूपमा ररेको स्थानीय तरको पपरलो चरर्को पनवािचन

सम्पनन भई जनप्रपतपनर्धररूले आ-आफ्नो र्जम्मेवारी सम्हाली सक्नहभएको छ। दोस्रो
चरर्को पनवािचनको प्रपक्रया शहरु भइसके को छ। स्थानीय तरको गठनपश्चात् सं घीयता
कायािन्वयन र लोकतनत्र सं स्थागत हुने मात्र रोइन, आफ्नो गाउँ ठाउँ को पवकासमा
जनताको प्रत्यक्ष सरभापगता सहपनन्‍तश्चत हुनछ। यस अवसरमा पपरलो चरर्को
पनवािचनमा उत्सारपूर्ि सरभापगता जनाउनहभएका आम मतदाता र पनवािचनलाई सफल
बनाउन भूपमका खेल्नहहुने सबैप्रपत रापदिक आभार प्रकट गदै दोस्रो चरर्को पनवािचनमा
पपन सोरी उत्सार र सरयोगका लापग अनहरोध गदिछह।

६. महलहकलाई आर्थिक, सामार्जक र शासकीय व्यवस्थामा प्रभावकाररता ल्याउन नीपतगत

मागिदशिन गने र लगानीको माध्यमबाट सरजीकरर् गने आर्थिक पवकासको किीको
रुपमा ररेको वापर्िक बजेट महलहक पवर्शष्ट पररन्‍तस्थपतमा ररेको अवस्थामा सदनमा पेश
गनहिपरेको छ। आर्थिक समपद्धतफिको यात्रामा अग्रसर हुने माध्यमको रुपमा ररेको वापर्िक
बजेट सं वैधापनक व्यवस्था अनहसार जेठ १५ गते नै व्यवस्थापपका सं सदमा प्रस्तहत गनहिपने
बाध्यता छ। अकोतफि नयाँ सरकार गठनको प्रपक्रया शहरु भएको छ। दोस्रो चरर्को
पनवािचन सं घारमै ररेकाले पनवािचन आचारसं परता जारी छ। आचारसं परताकै कारर्
पनवािचनलाई प्रभापवत गने गरी कह नै पपन नयाँ कायिक्रम घोर्र्ा नगने र स्रोत पवपनयोजन
गनि नपाइने बाध्यात्मक पररन्‍तस्थपत मेरा सामह छ।

2
७. सं पवधान बमोर्जम स्थानीय पवकास पनमािर्का काम तत् तत् स्थानीय तरले नै छन ट र
कायािन्वयन गने भएकाले यो पवर्म पररन्‍तस्थपतलाई स्थानीय तरलाई साधन सम्पनन
बनाउने अवसरको रूपमा र्लएको छह । यसबाट जग बर्लयो भए घर बर्लयो हुनछ भनने
नेपाली मान्यता स्थापपत हुने पवश्वास र्लएको छह । त्यसैले समद्ध नेपालको आधार समद्ध
गाउँ /नगर भनने सोंचका साथ आर्थिक वर्ि २०७४/७५ को बजेटमा स्थानीय तरमा हुने
पवत्तीय रस्तान्तरर्लाई उच्च प्राथपमकता पदंदै सापवकमा सञ्चालनमा ररेका आयोजना
तथा कायिक्रमररूलाई यथेष्ट रकम छह ्ाउने, भूकम्पपर्छको पहनपनमािर्लाई तीब्रता पदने
र आगामी वर्ि सम्पनन गनहिपने दहईवटा पनवािचन समेतलाई प्राथपमकतामा राखी रकम
पवपनयोजन गरेको छह ।

८. यसैगरी च ध ं योजनाले पररलर्क्षत गरेका उद्दे श्यररू तथा पदगो पवकासका लक्ष्यररू
रार्सल गरी सन् २०३० सम्म नेपाललाई मध्यमस्तरीय आय भएको महलहकमा स्तरोननपत
गने, चालह आर्थिक वर्िमा रार्सल भएको आर्थिक वपद्धदरलाई मानक मानी पदगो बनाउने
र कायािन्वयनमा ररेका आयोजना/कायिक्रमलाई तीब्रताका साथ सम्पनन गने गरी बजेट
पवपनयोजन गरेको छह ।

सम्माननीय सभामहख मरोदय,

९. चालह आर्थिक वर्ि २०७३/७४ को आर्थिक पररसूचक तथा पववरर्ररू समावेश भएको
आर्थिक सवेक्षर्, मनत्रालयररूको प्रगपत पववरर् र साविजपनक सं स्थानररूको न्‍तस्थपत
समीक्षा पववरर् परजो नै मैले यस व्यवस्थापपका-सं सद समक्ष प्रस्तहत गररसके को छह ।
आर्थिक वर्ि २०७४/७५ को बजेट तथा कायिक्रम प्रस्तहत गनहि अपघ महलहकको वतिमान
आर्थिक न्‍तस्थपत र अथितनत्रका पररसूचकररूको समीक्षा प्रस्तहत गदिछह।

१०. चालह आर्थिक वर्िमा आर्थिक वपद्धदर ६.९ प्रपतशत हुने प्रक्षेपर् ररेको छ, जहन पवगत
अढाई दशककै उच्च वपद्धदर रो। अनहकूल मनसहन तथा सरकारले उत्पादनका
साधनररूको सरज र सहलभ उपलितामा जोि पदएका कारर् वर्े र परउँ देबालीररूको
उत्पादनमा भएको वपद्धले कपर् क्षेत्रमा ५.३ प्रपतशतको वपद्धदर रार्सल हुने अनहमान

3
 छ। पवद्यहत आपूपति तथा औद्योपगक श्रम सम्बन्धमा भएको सहधारले गत आर्थिक वर्िमा
ऋर्ात्मक ररेको उद्योग क्षेत्रमा ११ प्रपतशतले वपद्ध हुने र सेवा क्षेत्रमा थप पवस्तार भई
६.९ प्रपतशतको वपद्धदर रार्सल हुने अनहमान छ।

११. लामो समयसम्म उच्चदरमा ररेको महद्रास्फीपत चालह आर्थिक वर्िको पपरलो न मपरनामा
३.८ प्रपतशतमा झरेको छ। यस आर्थिक वर्िमा वापर्िक महद्रास्फीपत दर ६ प्रपतशत भन्दा
तलै ररने प्रक्षेपर् गररएको छ। यसले आम उपभोक्ताको जीवनयापनलाई सरज
बनाएको छ र उत्पादन लागत घट् न गई आर्थिक पक्रयाकलाप पवस्तार गनि मद्दत गरेको
छ।

१२. शहरुवातको अवस्थामा के री सहस्त ररेको भूकम्पपर्छको पहनपनिमािर्, नवपनमािर् र

पहनस्थािपनाले गपत र्लन थालेको छ। भूकम्पपीपितलाई व्यपक्तगत आवास पनमािर्का
लापग उपलि गराइने अनहदानमा रू. १ लाख थप गरी रू. ३ लाख पहर्याइसपकएको
छ। रालसम्म भूकम्पबाट अपत प्रभापवत १४ र्जिाका ९५ प्रपतशत पीपितररूले पपरलो
पकस्ता बापतको रकम रू. ५० रजार प्राप्त गररसके का छन् भने ५० रजार भन्दा बढी
व्यपक्तगत घरररू पनमािर्को चरर्मा ररेका छन्। भूकम्पबाट प्रभापवत बाँ की १७
र्जिाका पीपितररूलाई पपन अनहदानको पपरलो पकस्ता पवतरर्को कायि प्रारा
भइसके को छ। यस्तो अनहदान बैंक खातामाफित् पवतरर् गने व्यवस्था पमलाइएको छ।

१३. सरकारी खचि अपेर्क्षत रूपमा बढ् न नसके तापपन पवगतका वर्िररूको सोरी अवर्धको
तहलनामा चालह आर्थिक वर्िको पपरलो दश मपरनामा पूँ जीगत खचिमा उिेख्य वपद्ध
भएको छ। पनवािचनका कारर् पर्छिो दहई मपरनामा पूँ जीगत खचिमा के री सहस्तता
देर्खएको भए पपन आर्थिक वर्िको अन्‍तन्तमसम्ममा कह ल पूँ जीगत बजेटको ८४ प्रपतशत
खचि हुने अनहमान छ।

१४. आन्तररक स्रोत पररचालन क्रमश: सहदृढ हुँदै गएको छ। चालह आर्थिक वर्िको
अन्त्यसम्ममा कह ल राजस्व सं कलन रू.५ खबि ८० अबि ९८ करोि हुने अनहमान छ, जहन
लक्ष्यको तहलनामा १०३ प्रपतशत रो। वैदेर्शक सरायता पररचालनमा क्रमश: सहधार हुँदै

4
 गएको छ। नेपाललाई सरयोग गने पवकास साझेदारररूले वापर्िक सरयोग राशी बढाउँ दै
लैजाने घोर्र्ा गरेका छन्।

१५. आन्तररक पूँ जी बजार र बैंक तथा पवत्तीय क्षेत्र सहधारोनमहख ररेका छन्। पूँ जी बजारको
मानकको रूपमा ररेको नेप्से पररसूचक २०७४ जेठ १४ गते १६१५ पबन्दूमा पहगेको छ।
पूवािधार सम्मेलन र अन्तरािन्‍तष्टि य लगानी सम्मेलनमा पवदे शी लगानीकतािररूले रू. १४
खबिभन्दा बढीको लगानी प्रपतबद्धता जनाएका छन्। आर्थिक वर्िको शहरुमा के री
सं कह चनमा ररेको बैंक तथा पवत्तीय सं स्थाको तरलतामा सहधार आई आर्थिक वर्िको
पपरलो न मपरनामा पनजी क्षेत्रतफिको कजाि प्रवारमा १५.६ प्रपतशतले वपद्ध भएको छ।
यसले पनजी लगानीमा वपद्ध भई आर्थिक पक्रयाकलाप पवस्तार गनि ठू लो मद्दत पहगेको
छ।

१६. बाह्य क्षेत्रका सबैजसो पररसूचकररू सकारात्मक र उत्सारप्रद छन्। चालह आर्थिक वर्िको
पपरलो न मपरनामा समग्र शोधनान्तर रू. ५० अबि ६४ करोिले बचतमा ररेको छ।
अपघिो वर्िको सोरी अवर्धको तहलनामा पवप्रेर्र् आप्रवार ६.३ प्रपतशतले वपद्ध भई
रू. ५ खबि ११ अबि ९३ करोि पहगक
े ो छ। चालह आर्थिक वर्िको पपरलो न मपरनामा रु.
१० खबि ५७ अबि ३८ करोि बराबरको पवदेशी पवपनमय सन्‍तञ्चपत ररेको छ। यो सन्‍तञ्चपत
१३.३ मपरनाको वस्तह आयात र ११.५ मपरनाको वस्तह तथा सेवाको आयात धानन पयािप्त
हुने देर्खएको छ।

१७. लामो समयदेर्ख पनमािर् पवर्ध (Modality) तय नभई पनमािर् कायि अपघ बढ् न
नसके को काठमाि -ं तराई मधेश द्रुतमागिको पनमािर् प्रपक्रया अगापि बढे को छ। दे शकै
ठू लो जलाशययहक्त बूढीगण्डकी जलपवद्यहत आयोजना पनमािर्को पवर्ध तय भएको छ।
पवगत वर्िररूमा आम नेपालीले झेल्दै आएको लोिसेपिङको समस्या अब लगभग
इपतरास बनेको छ। दहवै र्छमेकी महलहकररूसँ ग समदूरीको सम्बन्ध कायम गरी पतनको
आर्थिक वपद्धबाट लाभ र्लने प्रयास गररएको छ।

5
१८. समग्र आर्थिक पररसूचकररू सकारात्मक हुँदाहुँदै पपन बढ् दो व्यापार घाटा चहन पतको
रुपमा रपरररेको छ। चालह आर्थिक वर्िको पपरलो न मपरनासम्ममा आयातमा ३९.७
प्रपतशतले वपद्ध हुँदा पनयाित १२.१ प्रपतशतले मात्र वपद्ध भएको छ। यस अवर्धमा
व्यापार घाटा ४२.७ प्रपतशतले बढी रू. ६ खबि ७१ अबि २० करोि पहगेको छ भने
पनयाित-आयात अनहपात ७.६ प्रपतशतमा सीपमत हुन पहगेको छ।

सम्माननीय सभामहख मरोदय,

१९. यी सबै सकारात्मक उपलन्‍ति हुँदाहुँदै पपन नेपालको अथितनत्र चहन पतरपरत भने छै न।
अथितनत्रमा देर्खएका मूलभूत चहन पतररू यसप्रकार प्रस्तहत गरेको छह :-

(क) सं घीयता कायािन्वयन

शतान्‍तिय दं ेर्ख एकात्मक राज्यप्रर्ालीको अभ्यास गरेका राम्रा लापग सं घीयता
व्यवस्थापन न लो प्रयोग रो। भरखरै गठन भएका र गठन हुने क्रममा ररेका
स्थानीय तर र आगामी आर्थिक वर्ि गठन हुने प्रदेश सरकारको सं स्थागत,
प्रापवर्धक र स्रोत पररचालन क्षमता वपद्ध गने तथा पयनको पूवािधार पनमािर्का
लापग आवश्यक स्रोतको व्यवस्था गने कायि चहन पतपूर्ि छ।

(ख) कायािन्वयन क्षमता वपद्ध

आयोजनाररूको अपहरो तयारी, कमजोर व्यवस्थापकीय क्षमता, पनमािर्
व्यवसायीको कमजोर पवत्तीय र प्रापवर्धक क्षमता, कानहनी, नीपतगत र
प्रपक्रयागत जपटलताका कारर् आयोजनाररू तोपकएको समयमा सम्पनन
हुनसके का छै नन्। यसैगरी आयोजना कायािन्वयनमा सं लग्न सरोकारवालाररूको
काम गने उत्सारमा कमी, नपतजा प्रान्‍तप्तप्रपतको उदासीनता र समग्र मानवीय
क्षमताको कमीका कारर् कायािन्वयन क्षमता कमजोर भएको छ। तसथि,
पवपनयोजनमा प्रभावकाररता ल्याई लक्ष्यबमोर्जम कायिसम्पादन गनहि चहन पतपूर्ि
ररेको छ।

6
(ग) आन्तररक उत्पादन र उत्पादकत्व वपद्ध

उत्पादनका साधनररूमार्थ उत्पादकको पहुँच वपद्ध गरी साविजपनक, पनजी र

सरकारी क्षेत्रको लगानी सरकायिबाट उत्पादकत्व र उत्पादन वपद्ध गनहिपने चहन पत
छ। यसैगरी उर्चत बजार व्यवस्थापनका माध्यमबाट उत्पादनको आन्तररक
तथा बाह्य बजार सहपनन्‍तश्चत गनहि अको चहन पत छ।

(घ ) औपचाररक अथितनत्रको पवकास

राल कपतपय औपचाररक कारोवारको भहक्तानी पपन अन पचाररक माध्यमबाट

हुने गरेको, बन्दव्यापार र व्यवसायको भहक्तानी बैंपकङ प्रर्ालीभन्दा बापररैबाट
हुने गरेको र आर्थिक क्षेत्रको ठू लो परस्सा औपचाररक क्षेत्रभन्दा बापरर ररेका
कारर् अथितनत्रको वास्तपवक आकार पपरचान हुनसके को छै न। तसथि, सबै
आर्थिक कारोबारररूलाई औपचाररक दायरामा ल्याई आर्थिक कारोबारररू
बैंपकङ प्रर्ालीमाफित् गने र सबै नेपालीको बैंक खाता खोल्ने अर्भयानलाई
साथिक बनाउनह चहन पतपूर्ि छ।

(ङ ) समयबद्ध पहनपनिमािर्

भूकम्प गएको दहई वर्ि पबपतसक्दा पपन अर्धकांश भूकम्पपीपितररूले व्यपक्तगत

आवास पनमािर् गनि नसके को तीतो यथाथि राम्रा सामह छ। भूकम्पबाट क्षपतग्रस्त
सांस्कपतक सम्पदा लगायत अन्य सं रचनाररूको पहनपनिमािर् कायिमा पढलाइ
भएको छ। यो अवस्थालाई र्चदै तोपकएको समयर्भत्रै पहनपनिमािर्का कायिररू
सम्पनन गने र पहनपनिमािर्लाई नवपनमािर्मा बदल्नहपने चहन पत ररेको छ।

(च) साविजपनक पनमािर्को गहर्स्तरीयता

पनमािर् कायिको सूक्ष्म सहपरीवेक्षर्, पनमािर् व्यवसायीररूको कमजोर क्षमता र
सघन अनहगमनको अभावमा पनमािर् भएका सं रचनाररू छोटो समयमा नै जीर्ि
हुने गरेका छन्। साविजपनक पनमािर्को गहर्स्तर कमजोर ररेको छ। यसमा

7
 सहधार गरी साविजपनक पनमािर्को गहर्स्तर वपद्ध गनहिपने र दोरोरो तेरेरो खचि
रोक्नहपने कायि चहन पतपूर्ि छ।

(छ) शासकीय क्षमता अर्भवपद्ध

जनताप्रपतको र्जम्मेवारी र उत्तरदापयत्वप्रपतको सचेतना पबना राज्यबाट पदइने
सेवाको सरज प्रान्‍तप्त हुनसक्दै न। तसथि कानहनको पररपालना, सेवा प्रवारमा
प्रभावकाररता र सहदृढ र सक्षम सं स्थागत सहशासन कायम गरी सेवा प्रवारमा
प्रभावकाररता ल्याउने चहन पत छ।

सम्माननीय सभामहख मरोदय,

२०. राम्रा सामह पवर्भनन चहन पतररू ररेता पपन वतिमान सरकारले लोिसेपिङ रटाएर पवद्यहतको
आपूपतिमा गरेको सहधार, रान्‍तष्टि य ग रवका आयोजना तथा प्राथपमकताप्राप्त
आयोजनाररूको कायािन्वयनमा देर्खएका अवरोध रटाउन गरे को प्रयास र आगामी
पदनमा स्थानीयस्तरमा हुने आर्थिक पक्रयाकलापका कारर् उच्चदरको आर्थिक वपद्ध हुने
आधार तयार भएको छ। यस पररप्रेक्ष्यमा पवद्यमान अवसरररूको सदहपयोग र
चहन पतररूको सामना गने गरी आगामी आर्थिक वर्िको बजेट तयार गरेको छह । यो
बजेटका उद्दे श्यररू यसप्रकार प्रस्तहत गरेको छह :-

 सं पवधान कायािन्वयनमा सरयोग गने,

 पदगो, समावेशी र उच्चदरको आर्थिक वपद्ध रार्सल गने,

 समन्‍तष्टगत आर्थिक स्थापयत्व कायम गने, र

 राज्यद्वारा प्रदान गररने सेवामा आम नागररकको पहुँच वपद्ध गने।

२१. यी उद्दे श्यररू रार्सल गनिका लापग आगामी आर्थिक वर्िको बजेटका प्राथपमकताररू
देराय बमोर्जम पनधािरर् गरेको छह :-

 सं घीयता कायािन्वयन,

 भूकम्पबाट क्षपतग्रस्त सं रचनाररूको पहनपनिमािर्,

8
  रोजगारीका अवसरररूमा वपद्ध,

 उत्पादन र उत्पादकत्व वपद्ध,

 रान्‍तष्टि य ग रवका आयोजनाररूको कायािन्वयनमा तीब्रता,

 कपर्को आधहपनकीकरर्, व्यावसापयकरर् र यान्‍तनत्रकीकरर्,

 जलपवद्यहत उत्पादन, प्रसारर् र पवतरर्,

 सिक, रेलमागि र अन्तरािन्‍तष्टि य पवमानस्थल पनमािर् र स्तरोननपत,

 पयिटन पूवािधारको पवकास र प्रवद्धि न,

 र्शक्षा, स्वास्थ्य, खानेपानी र सरसफाइमा लगानी

 बैंक तथा पवत्तीय सं स्थाररूको पनयमन र व्यवन्‍तस्थत सञ्चालन,

 अत्यावश्यक उपभोग्य वस्तहररूको सहदृढ आपूपति, भण्डारर् र पवतरर् प्रर्ाली

 साविजपनक प्रशासन र सेवा प्रवारमा सहधार।

सम्माननीय सभामहख मरोदय,

२२. अब म पयनै चहन पत, उद्दे श्य र प्राथपमकताको सेरोफेरोमा ररेर तयार गररएको आगामी
आर्थिक वर्िको बजेट तथा कायिक्रमररू प्रस्तहत गदिछह।

सं पवधान कायािन्वयन र शान्‍तन्त प्रपक्रयाको पूर्त

ि ा

२३. नेपाली जनताको बर्लदानीपूर्ि सं घर्िबाट सं पवधानसभाले बनाएको सं पवधानले व्यवस्था

गरेका म र्लक रकररू कायािन्वयनका लापग कानहनी तथा नीपतगत व्यवस्था गररनेछ।
सं पवधान बमोर्जम गठन गनहिपने सं वैधापनक आयोगररू शीघ्र गठन गररनेछ।

२४. सबैको लापग सरज न्यायमा पहुँचलाई सहपनन्‍तश्चत गनि न्यायपार्लकाको तेस्रो पञ्चवर्षीयय
रर्नीपतक योजना र मरान्यायार्धवक्ताको दोस्रो पञ्चवर्षीयय रर्नीपतक योजना
कायािन्वयनलाई तीब्रता पदइनेछ। यसको लापग आवश्यक बजेट पवपनयोजन गरेको छह ।

9
२५. सं घीयता अनहकूल हुने गरी सं वैधापनक पनकायररूको क्षमता अर्भवपद्ध गररनेछ।
आवश्यकता अनहसार यी पनकायररूको सं रचना पवस्तार गनि अध्ययन गररनेछ।
सं वैधापनक पनकायररूलाई कायिसम्पादनका लापग आवश्यक स्रोतको अभाव हुन नपदने
व्यवस्था गरेको छह ।

२६. सं पवधान कायािन्वयनसँ गै जोपिएर आउने शान्‍तन्त प्रपक्रयालाई पनष्कर्िमा पहर्याउने अन्‍तन्तम
किीको रूपमा ररेको सं घीय सं सद र प्रदेश सभाको पनवािचन सं पवधानले तोके को
समयर्भत्रै सम्पनन गनि पयािप्त बजेट छह ्ाएको छह ।

२७. सत्य पनरुपर् तथा मेलपमलाप आयोग र बेपत्ता पाररएका व्यपक्तको छानबीन आयोगको
क्षमता अर्भवपद्ध गरी द्वन्द्वकालीन महद्दाररूलाई यथाशीघ्र पकनारा लगाइनेछ। शरीद एवं
बेपत्ता पररवारका सदस्यररू र अन्य द्वन्द्व पीपितररूलाई प्रदान गररने पनयपमत रारतको
कामलाई पनरन्तरता पदएको छह । शान्‍तन्तका लापग पवकास कायिक्रमररू, स्थानीय शान्‍तन्त
सपमपत र पहनपनिमािर् तथा पहनस्थािपना कायिक्रमररू स्थानीय तरबाटै सञ्चालन हुने
व्यवस्था पमलाएको छह ।

सं घीयता कायािन्वयन र पवत्तीय रस्तान्तरर्

२८. यस वर्ि माननीय सांसदररूले मेरो योजना पर्यो पक परे न भनेर बजेटमा खोज्नह भयो
भने भेट्नहहुने छै न। तर, आफ्नो पनवािचन क्षेत्रर्भत्रका गाउँ पार्लका/नगरपार्लकामा कपत
स्रोत गयो भनेर रेनि चाँ पर अवश्य सक्नहहुनेछ। स्थानीय तरले सेवा प्रवार र पवकास
पनमािर्का कायिक्रमररू आफैं सञ्चालन गनिसक्ने गरी पयािप्त स्रोत साधन उपलि
गराइने भएकाले गाउँ /नगरमा र्संरदरबारको अनहभूपत हुनेछ। सापवकमा पवर्यगत
मनत्रालयररूबाट सम्पादन भइररेका तर नेपालको सं पवधानको अनहसूची-८ मा व्यवस्था
भएका अर्धकांश कायिररू स्थानीय तरबाटै सञ्चालन हुने गरी पवत्तीय रस्तान्तरर्को
माध्यमबाट स्थानीय तरलाई स्रोत उपलि गराएको छह ।

२९. नेपालको सं पवधान बमोर्जम पवत्तीय रस्तान्तरर् र राजस्व बाँ िफाँ ट एवं अनहदानको
र्सफाररस गने प्राकपतक स्रोत तथा पवत्त आयोग गठन नभइसके काले आगामी आर्थिक

10
 वर्िको लापग पनन्‍तश्चत मापदण्डको आधारमा समानहपापतक रूपमा उपलि हुने गरी
समानीकरर् अनहदानको माध्यमबाट स्थानीय तरलाई रस्तान्तरर् हुने व्यवस्था गरेको
छह । जनसं ख्या, पवकासको अवस्था र लागत समायोर्जत क्षेत्रफललाई मानक मानी
यस्तो अनहदान रस्तान्तरर् हुनेछ। सं घीयताको वास्तपवक अनहभूत गने र आफ्नो पवकास
पनमािर्को छन ट आफैंले गने गरी गाउँ पार्लकाले न्यूनतम रू. १० करोि र अर्धकतम
रू. ३९ करोि, नगरपार्लकाले न्यूनतम रू. १५ करोि र अर्धकतम रू. ४३ करोि,
उपमरानगरपार्लकाले न्यूनतम रू. ४० करोि र अर्धकतम रू. ६३ करोि तथा
मरानगरपार्लकाले न्यूनतम रू. ५६ करोि र अर्धकतम रू. १ अबि २४ करोि अनहदान
प्राप्त गनेछन्।

३०. पवत्तीय समानीकरर् अनहदानको अपतररक्त स्थानीय तरमा सशति अनहदानको रुपमा रू.
७६ अबि ४१ करोि रस्तान्तरर् गरेको छह । यस अनहसार गाउँ पार्लकाले न्यूनतम रू. १
करोि २० लाख र अर्धकतम रू. १७ करोि २२ लाख, नगरपार्लकाले न्यूनतम
रू. ३ करोि ९५ लाख र अर्धकतम रू. ३१ करोि २७ लाख, उपमरानगरपार्लकाले
न्यूनतम रू. १४ करोि ८० लाख र अर्धकतम रू. ३१ करोि तथा मरानगरपार्लकाले
न्यूनतम रू. २८ करोि १२ लाख र अर्धकतम रू. ७८ करोि ३९ लाख प्राप्त गनेछन्।

३१. स्थानीय तरको अर्धकार सूचीर्भत्र पने तर राल पवर्यगत मनत्रालयररूबाट कायािन्वयन
भइररेका आयोजना तथा कायिक्रममध्ये गाउँ पार्लकार्भत्रको रू. ५० लाखसम्म,
नगरपार्लकार्भत्रको रू. १ करोिसम्म र उपमरानगरपार्लका तथा
मरानगरपार्लकार्भत्रको रू. २ करोिसम्म बजेट भएका आयोजनाररू सम्बन्‍तन्धत
पवर्यगत मनत्रालयररूले साउन मसान्तर्भत्र तत् तत् स्थानीय तरमा रकम सपरत
रस्तान्तरर् गनहिपने र आवश्यक प्रापवर्धक सरयोग उपलि गराउनहपने व्यवस्था गरेको
छह ।

३२. स्थानीय तरले प्रचर्लत कानहन बमोर्जम आजिन गने स्रोत र पवत्तीय रस्तान्तरर्को
माध्यमबाट प्राप्त गने स्रोत समेतलाई आधार र्लई सम्बन्‍तन्धत नगरसभा तथा
गाउँ सभाबाट बजेट तथा कायिक्रम पाररत गरी कायािन्वयन गनेछन्।
11
३३. नेपालको सं पवधानको अनहसूची-६ बमोर्जम प्रदे श सरकारको अर्धकारको सूचीमा
उिेख भएका कायिररू प्रदेश सरकारररू गठन भइनसके काले सं घीय सरकारबाटै
सम्पनन हुने व्यवस्था पमलाएको छह । तर, आगामी आर्थिक वर्िमा प्रदेश सरकारको
पनवािचन हुने भएकाले प्रदे श सरकारको सं स्थागत सं रचना पनमािर् लगायतका कायिका
लापग सोझै स्रोत रस्तान्तरर् हुने व्यवस्था पमलाएको छह ।

३४. नेपालको सं पवधानको अनहसूची-५, ७ र ९ मा उिेख भएका सं घको एकल अर्धकारको

सूची, सं घ र प्रदेशको साझा अर्धकारको सूची र सं घ, प्रदेश र स्थानीय तरको साझा
अर्धकारको सूची अन्तगितका कायिररू नेपाल सरकारले कायािन्वयन गने गरी आवश्यक
स्रोतको व्यवस्था गरेको छह । नेपाल सरकार र स्थानीय तरररूले गने कायिररू एक
अकािको पररपूरक हुने गरी समन्वयात्मक रूपमा कायािन्वयन गने व्यवस्था पमलाएको छह ।
प्रदेश र स्थानीय तरबाट सम्पादन गररने कायिररूका लापग प्रापवर्धक सरयोग आवश्यक
भएमा नेपाल सरकारका पिर्भजन र र्जिान्‍तस्थत कायािलयररूले उपलि गराउनेछन्।

स्थानीय तरमा कायिक्रम रस्तान्तरर्

३५. प्रधानमनत्री कपर् आधहपनकीकरर् पररयोजना अन्तगितको व्यावसापयक कपर् उत्पादन

के न्द्र पके ट तथा ब्लक पवकास कायिक्रम, बाली तथा उत्पादन पवशेर्का पक्रयाकलापररू,
कपर् बजारको पूवािधार पनमािर् सहधार सरयोग कायिक्रम र मत्स्य पवकास कायिक्रमररू,
एक विा एक कपर् र पशह पवकास प्रापवर्धक कायिक्रम, साना र्संचाई, कपर् प्रसार सेवा
कायिक्रमररू र कपर् आय आजिनका लर्क्षत कायिक्रमररू स्थानीय तरमा रस्तान्तरर्
गरेको छह ।

३६. पशह पवकास सेवा अन्तगितका अर्धकांश कायिक्रमररू, बङ्गहर तथा कह खहरा पालन सरकारी
कायिक्रम, पशहपंक्षी बजार प्रवद्धि न कायिक्रम, पशह आरारा पवकास कायिक्रम, पशह स्वास्थ्य
पनयमन कायिक्रम, पशह सेवा प्रसार कायिक्रम तथा कर्ािली अञ्चल पशह पवकास
कायिक्रमररू स्थानीय तरबाटै कायािन्वयन हुने व्यवस्था गरे को छह ।

12
३७. सापवकमा वन पवभाग र वनस्पपत पवभागबाट सञ्चार्लत जपिबूटी पवकास कायिक्रम,
वक्षसहधार, वक्षारोपर् तथा पनजी वन कायिक्रम र सामहदापयक तथा कबहर्लयती वन
पवकास कायिक्रमररू, स्थानीयस्तरमा सञ्चालन हुने भू-सं रक्षर् कायिक्रम र सामहदापयक
पवकास तथा वन/जलाधार सं रक्षर् आयोजना अन्तगितका कायिक्रमररू स्थानीय तरबाट
सञ्चालन हुनेछन्।

३८. भूपमगत स्यालो ट् यहबवेल, र्संचाई ममित साार आयोजना, नयाँ प्रपवर्धमा आधाररत
र्संचाई आयोजना र समद्ध तराई-मधेश र्संचाई पवकास पवशेर् कायिक्रम, स्थल पवशेर्
नदी पनयनत्रर् कायिक्रम र टार बजार सं रक्षर् कायिक्रम स्थानीय तरले कायािन्वयन गने
गरी स्थानीय तरमा नै पठाएको छह ।

३९. क्षेत्रीय तथा पयिटकीय मरत्वका सिकररू, अन्य सररी सिक पनमािर् तथा सहधार एवं
काठमाि ं उपत्यका सिक सहधार आयोजनाररूको बजेट तत् तत् स्थानीय तरमा नै
रस्तान्तरर् गरेको छह । स्थानीयस्तरका पयिटन पूवािधार पवकासका क्रमागत कायिक्रमररू
स्थानीय तरबाटै कायािन्वयन हुने प्रबन्ध पमलाएको छह ।

४०. सापवकमा सं घीय मापमला तथा स्थानीय पवकास मनत्रालयबाट सञ्चालन भइररेका
स्थानीयस्तरका अर्धकांश आयोजनाररू स्थानीय तरमा नै रस्तान्तरर् हुनेछन्। नगरक्षेत्र
पूवािधार पवकास कायिक्रम, फोरोरमैला व्यवस्थापन प्रापवर्धक के न्द्र, ग्रामीर् खानेपानी
तथा सरसफाइ कायिक्रम, स्थानीय यातायात पूवािधार क्षेत्रगत कायिक्रम, पवके न्द्रीकरर्
ग्रामीर् पूवािधार तथा जीपवकोपाजिन आयोजना, साना र्संचाई, नदी पनयनत्रर् तथा अन्य
पूवािधार, सहन ला रजार पदन कायिक्रम, स्थानीय सिक सहधार कायिक्रम, वातावरर्मैत्री
स्थानीय शासन कायिक्रम र आर्थिक के न्द्र तथा दहई र्जिा जोि् ने सिकररू स्थानीय
तरमा रस्तान्तरर् गरेको छह ।

४१. यसैगरी ब द्ध दशिन तथा गहम्बा पवकास सपमपत, आपदवासी जनजाती उत्थान प्रपतष्ठान
र उपेर्क्षत, उत्पीपित र दर्लत वगि उत्थान पवकास सपमपतका कायिक्रमररू रकम सपरत
स्थानीय तरमा रस्तान्तरर् गरेको छह ।

13
४२. आधारभूत तर तथा माध्यपमक तरका कक्षा १ देर्ख १० सम्मका र्शक्षकररूको तलब,
पवद्यालय कमिचारीररूको पाररश्रपमक अनहदान र बाल पवकास कायिक्रमका
सरयोगीररूको पाररश्रपमक तथा सञ्चालन खचि, माध्यपमक तरसम्मका पवद्यालय
सञ्चालन तथा व्यवस्थापन अनहदान बापतको रकम, र्शक्षर् र्सकाइ सामग्री र पकताबी
कह ना कायिक्रम तथा पनरन्तर पवद्याथषीय र्सकाइतफिको रकम, माध्यपमक तरसम्मका
पवद्याथषीयररूका लापग उपलि गराइने पन:शहल्क पाठ्यपहस्तक खररद, छात्रा छात्रवपत्त
तथा दर्लत छात्रवपत्त र कर्ािली क्षेत्रका पवद्याथषीय छात्रवपत्ततफिको रकम स्थानीय तरमा
रस्तान्तरर् गरेको छह ।

४३. प्राथपमक स्वास्थ्य सेवाप्रदायक सं स्थाररू, स्वास्थ्य के न्द्र, स्वास्थ्य च की र उपच कीररू
तथा आयहवेद और्धालयररूको सञ्चालन खचि र पतनमा कायिरत कमिचारीररूको
तलबभत्ता बापतको रकम स्थानीय तरमा रस्तान्तरर् गरेको छह । र्जिा अस्पतालररूको
कायिक्षेत्र यथावत् राखी पतनको सञ्चालन खचि तथा कमिचारीररूको तलबभत्ता बापतको
रकम, प्राथपमक स्वास्थ्य के न्द्रररू माफित् कायािन्वयन हुने रान्‍तष्टि य स्वास्थ्य र्शक्षा सूचना
तथा सञ्चार कायिक्रम, क्षयरोग पनयनत्रर् कायिक्रम तथा आयहवेद सेवा कायिक्रमको
सञ्चालन बापतको रकम कायिक्रम सपरत स्थानीय तरमा पठाएको छह ।

४४. एकीकत र्जिा स्वास्थ्य कायिक्रम अन्तगित मातर्शशह, पोर्र्, खोप, औलो रोग
पनयनत्रर्, अस्पतालररूको सेवा सहदृढीकरर्, दहगिम र्जिा टे र्लमेपिर्सन कायिक्रम,
पररवार स्वास्थ्य कायिक्रम, और्र्ध, भ्यान्‍तिन, सामग्री ररप्यापकङ तथा ढह वानी बापतको
खचि सम्बन्‍तन्धत स्थानीय तरमा नै रस्तान्तरर् गरेको छह ।

४५. पनमािर्ाधीन स्वास्थ्य के न्द्रररूको पनमािर् र स्वास्थ्य सेवाको गहर्स्तर सहपनन्‍तश्चतताका

लापग सं घीय सरकारबाट गररने पनरीक्षर्, अनहगमन तथा सहपरीवेक्षर्का लापग आवश्यक
स्रोत र्जिा जनस्वास्थ्य कायािलयमा पवपनयोजन गरेको छह ।

४६. खानेपानी सेवा पनयमन तथा पहनस्थािपना कायिक्रम खानेपानी तथा गहर्स्तर सहधार
कायिक्रम, उच्च, मध्यमस्तरीय र ठू ला खानेपानी आयोजनाका कायिक्रमररू तथा जलवायह

14
 पररवतिन प्रभाव न्यूनीकरर् तथा उपयहक्त प्रपवर्ध प्रवद्धि न कायिक्रमका अर्धकांश कायि
स्थानीय तरबाट कायािन्वयन हुने गरी रस्तान्तरर् गरेको छह ।

४७. सं स्कपत सं रक्षर् र प्रवद्धि न सम्बन्धी पक्रयाकलापररू स्थानीय तरबाटै सञ्चालन हुने गरी
रस्तान्तरर् गरेको छह । मपरला पवकास जागपत कायिक्रम सपरत मपरला पवकास कायिक्रम
स्थानीय तरबाट कायािन्वयन हुने गरी रस्तान्तरर् गरेको छह ।

४८. रान्‍तष्टि य खेलकह द पररर्द् अन्तगितको खेलकह द पूवािधार पनमािर् कायिक्रम र रान्‍तष्टि य यहवा
पररर्द् अन्तगितका के री कायिक्रमररू स्थानीय तरमा पठाएको छह । त्यसैगरी खेलकह द
पवकास कायिक्रम अन्तगित स्थानीय तरमा सञ्चालन हुने खेलकह द प्रपतयोपगताररू
स्थानीय तरमा रस्तान्तरर् गरेको छह ।

भूकम्पपर्छको पहनपनिमािर् – सहरर्क्षत बस्न पाउने जनताको अर्धकार

४९. भूकम्पबाट क्षपतग्रस्त भ पतक सं रचनाररूको पहनपनमािर्लाई उच्च प्राथपमकतामा राखेको

छह । पहनपनिमािर्सँ ग सम्बद्ध पनकायररूको क्षमता वपद्ध गरी तोपकएको समयमै
पहनपनिमािर्का कायिररू सम्पनन गररनेछ। सम्बद्ध मनत्रालय तथा पनकायररूबाट सञ्चालन
हुने कायिक्रमररूका अपतररक्त भूकम्प पश्चातको पहनपनिमािर् र पहनस्थािपनाको लापग रान्‍तष्टि य
पहनपनिमािर् प्रार्धकरर्माफित् खचि हुने गरी रू. १ खबि ४६ अबि १८ करोि बजेट
पवपनयोजन गरेको छह । पहनपनिमािर्को बजेट कायािन्वयनमा सापवकमा देर्खएको समस्या
दोरोररन नपदने गरी प्रपक्रया सरलीकरर् गरेको छह ।

५०. भूकम्पबाट क्षपतग्रस्त व्यपक्तगत आवास पहनपनिमािर्का लापग पनमािर्को प्रगपतका

आधारमा दोस्रो र तेस्रो पकस्ता पवतरर्को कायिलाई तीब्रता पदइनेछ। लाभग्रारी सूचीमा
नपरेका पीपितररूको गहनासो यथाशीघ्र सम्बोधन गररनेछ।

५१. क्षपतग्रस्त पहरातार्त्वक सम्पदाररूको पहनपनिमािर्लाई प्राथपमकताका साथ अगापि

बढाइनेछ। यस्ता सम्पदाररूको पहनपनिमािर्मा सके सम्म परम्परागत तथा स्थानीय
सामग्रीररूको प्रयोग गररनेछ। पयाि-पयिटनको दृपिकोर्ले मरत्वपूर्ि मापनएका

15
 पदयात्रामागिररूको पहनपनिमािर्लाई प्राथपमकता पदइनेछ। प्रभापवत क्षेत्रका स्थानीय
पूवािधार तथा ग्रामीर् सिकररूलाई स्तरोननपत गदै लपगनेछ।

५२. गहर्स्तरीय पहनपनिमािर्का लापग आवश्यक सीपयहक्त जनशपक्त तयार गने कायिक्रमररू
सञ्चालन गररनेछ। पहनपनिमािर् र नवपनमािर् कायिलाई तीब्रता पदन स्थानीय तरमा
आवश्यक प्रापवर्धकररू पररचालन गररनेछ। पहनपनिमािर्को गपतलाई तीब्रता पदन
सम्बन्‍तन्धत स्थानीय तरलाई समेत सं लग्न गराइनेछ। साविजपनक सेवा प्रवारसँ ग सम्बद्ध
पनकायका भवनररू र अन्य साविजपनक भवनररूको पहनपनिमािर्लाई लैपङ्गक तथा
अपाङ्गमैत्री बनाइनेछ।

५३. पपरचान भइसके का जोर्खमयहक्त बस्तीररूलाई सहरर्क्षत स्थानान्तरर् गरी एकीकत

बस्तीररूको पनमािर् गररनेछ। यस्ता बस्तीररूमा खानेपानी, सिक, पवद्यालय, स्वास्थ्य
च की, सरसफाइ लगायतका आधारभूत पूवािधारररूको पनमािर् गररनेछ। भूकम्पबाट
क्षपतग्रस्त शैर्क्षक तथा स्वास्थ्य सं रचनाररूको पहनपनिमािर् आगामी दहई वर्िर्भत्र सम्पनन
गररनेछ। आगामी पदनमा जोर्खम न्यून गनि भूकम्प प्रपतरोधी भ पतक पूवािधारको पनमािर्
सम्बन्धी अध्ययन अनहसन्धानका लापग स्रोतको व्यवस्था गरेको छह ।

रान्‍तष्टिय ग रवका आयोजनाररूको कायािन्वयनमा तीब्रता

५४. कायािन्वयनमा ररेका रान्‍तष्टि य ग रवका आयोजनाररूका लापग पयािप्त स्रोतको व्यवस्था
गरेको छह । आयोजनाररूको कायािन्वयन सरल र सरज बनाउन छह ट्टै कानहनी र प्रपक्रयागत
व्यवस्था गररनेछ।

५५. मार्थिो तामाकोशी जलपवद्यहत आयोजना आगामी आर्थिक वर्िमा सम्पनन हुनेछ।
यसबाट थप ४५६ मेगाबाट पवद्यहत रान्‍तष्टि य प्रसारर् लाइनमा जोपिनेछ। यस आयोजनाका
लापग रू. ५० करोि छह ट्याएको छह । बूढीगण्डकी जलपवद्यहत आयोजना इञ्जीपनयररङ,
खररद, पनमािर् र लगानी मोिेलमा अगापि बढाउने गरी प्रपक्रया अगापि बढाइनेछ। यस
आयोजनाको महआब्जा पवतरर् र सञ्चालन खचिका लापग रू. १० अबि १७ करोि
पवपनयोजन गरेको छह ।

16
५६. रानी जमरा कह लररया र्संचाई आयोजनाको पपरलो चरर् आगामी आर्थिक वर्िमा सम्पनन
भई दोस्रो चरर्को प्रारन्‍ताक कायि शहरु गररनेछ। भेरी बबई िाइभसिन बहुउद्दे श्यीय
आयोजनाको सहरुङ खनने कायि शीघ्र शहरु गररनेछ। र्सटा ा र्संचाई आयोजनाको पनमािर्
कायि आगामी दहई वर्िर्भत्र सम्पनन गररनेछ। बबई र्संचाई आयोजनाको पन्‍तश्चमतफिको
पनमािर् कायिलाई तीब्रता पदइनेछ। यी चार आयोजनाररूका लापग रू. ५ अबि १६ करोि
पवपनयोजन गरेको छह ।

५७. पनजगढमा दोस्रो अन्तरािन्‍तष्टि य पवमानस्थलको पनमािर्का लापग पवगतमा तयार भएको
पवस्तत आयोजना प्रपतवेदन अध्ययन गरी आगामी आर्थिक वर्िमा बोलपत्र सम्बन्धी
प्रपक्रया शहरु गररनेछ। पनमािर्ाधीन ग तमबहद्ध क्षेत्रीय अन्तरािन्‍तष्टि य पवमानस्थलको पनमािर्
कायि २०७५ चैत्रर्भत्र सम्पनन गररनेछ। पोखरा क्षेत्रीय अन्तरािन्‍तष्टि य पवमानस्थलको
पनमािर् कायि आगामी आर्थिक वर्िमा शहरु गरी चार वर्िर्भत्र सम्पनन गररनेछ। यी तीन
पवमानस्थलररूको लापग रू. १३ अबि ७२ करोि पवपनयोजन गरेको छह ।

५८. काठमाि ं तराई-मधेश द्रुतमागि चार वर्िर्भत्र सम्पनन गने गरी नेपाली सेनाद्वारा पनमािर्
गने प्रबन्ध गररएको छ। यो द्रुतमागिको परजै मात्र सम्माननीय प्रधानमनत्री पहमकमल
दाराल ‘प्रचण्ड’ ले र्शलान्यास गररसक्नहभएको छ। आगामी आर्थिक वर्िमा यसका
लापग रू. १० अबि १४ करोि पवपनयोजन गरेको छह । हुलाकी राजमागि अन्तगित प्रथम
चरर्को ५१८ पक.मी. खण्ड दहई वर्िर्भत्र सम्पनन गने गरी पनमािर् कायि अगापि
बढाइनेछ। यसका लापग रू. ४ अबि २७ करोि पवपनयोजन गरेको छह । हुलाकी
राजमागिको दोस्रो चरर्को पनमािर् कायिका लापग पवस्तत आयोजना प्रपतवेदन तयार गरी
आवश्यक स्रोतको व्यवस्थापन गररनेछ। उत्तर दर्क्षर् लोकमागि अन्तगितको कोशी
कोररिोरको बाँ की टि याक खोल्ने कायि आगामी आर्थिक वर्िमा पूरा गने गरी स्रोतको
व्यवस्था गरेको छह । कालीगण्डकी कोररिोरको जोमसोम-कोरला खण्ड तथा ररिी-
बागलहङ-बेनी-जोमसोम खण्डको पनमािर् कायिलाई पनरन्तरता पदएको छह । उत्तर-दर्क्षर्
लोकमागिका तीनवटा खण्डररू कर्ािली, कालीगण्डकी र कोशी समेतका लापग रू. २
अबि ३ करोि पवपनयोजन गरेको छह ।

17
५९. नेपाली सेनाद्वारा पनमािर्ाधीन खहलालह-लैफह-कालीकोट-र्समीकोट सिक एक वर्िर्भत्र
हुम्ला र्जिा सदरमहकामसम्म जोि् न र िोल्पा सदरमहकामलाई एक वर्िर्भत्र सिक
सञ्जालमा जोि् न रू. ३० करोि पवपनयोजन गरेको छह । पनमािर्ाधीन मध्यपरािी
लोकमागिको कालोपत्रे गने तथा पहलररूको पनमािर् गने कायिलाई प्राथपमकताका साथ
सम्पनन गनि रू. ४ अबि ३ करोि पवपनयोजन गरेको छह ।

६०. पूव-ि पन्‍तश्चम रेल तथा मेटिो रेल तथा मोनो रेल पवकास आयोजना अन्तगित पूवि-पन्‍तश्चम
पवद्यहतीय रेलमागिको बपदिवास-मेची खण्ड र बहटवल-मराकाली खण्ड तथा काठमाि -ं
वीरगञ्ज रेलमागिको पवस्तत पररयोजना प्रपतवेदन तयार गररनेछ। बपदिबास-र्समरा
खण्डको रेल्वे टि याकको पनमािर् कायिलाई पनरन्तरता पदइनेछ। यस प्रयोजनका लापग रू.
४ अबि २ करोि पवपनयोजन गरेको छह ।

६१. पशहपपत क्षेत्र र लहन्‍तम्बनी क्षेत्रको गहरुयोजना कायािन्वयनमा तीब्रता पदइनेछ। पशहपपत
क्षेत्रको दोस्रो चरर्को वरत् गहरुयोजना र वरत् लहन्‍तम्बनी क्षेत्र पवकास गहरुयोजना तयार
गरी कायािन्वयनको पवर्ध तयार गररनेछ। यी दहईका लापग रू. १ अबि १६ करोि
पवपनयोजन गरेको छह ।

६२. बहुप्रतीर्क्षत मेलम्ची खानेपानी आयोजनाको पनमािर् कायि आगामी असोजर्भत्र सम्पनन
हुनेछ। आगामी दशैंसम्ममा यस आयोजनाबाट काठमाि ं उपत्यकाको चक्रपथर्भत्र
दैपनक १७ करोि र्लटर पानी पवतरर् हुनेछ। मेलम्ची खानेपानी आयोजनाको दोस्रो
चरर् अन्तगित याङ् ग्री र लाके नदीबाट दैपनक ३४ करोि र्लटर खानेपानी थप गरी
दैपनक ५१ करोि र्लटर पानी काठमाि ं उपत्यकामा ल्याउन सं रचना पनमािर् कायि प्रारा
गररनेछ। मेलम्ची खानेपानी आयोजनाको लापग रू. ६ अबि ५७ करोि छह ट्याएको छह ।

६३. राष्टि पपत चहरे सं रक्षर् कायिक्रमको पवस्तत गहरुयोजना अनहरुपका पक्रयाकलाप सञ्चालन
गनि रू. १ अबि ९२ करोि पवपनयोजन गरेको छह ।

18
आधहपनक कपर् : आन्तररक उत्पादन र आर्थिक वपद्धको पदगो आधार

६४. महलहकको कह ल गारिस्थ उत्पादनमा कररब ३० प्रपतशत योगदान गने र दहई पतराई
नेपालीको प्रमहख पेशाको रूपमा ररेको कपर्को व्यावसापयकरर् र आधहपनकीकरर् पबना
राम्रो अथितनत्रमा गहर्ात्मक सहधार हुन सक्दैन भनने मेरो मान्यता छ। त्यसैले कपर्
क्षेत्रलाई आधहपनकीकरर् गदै उत्पादन वपद्ध गने गरी आगामी आर्थिक वर्िमा कपर्
क्षेत्रतफिका कायिक्रमररूलाई थप पररष्कत गदै पनरन्तरता पदएको छह । कपर् क्षेत्रको
एकीकत पवकास गनि कपर् पवकास रर्नीपतले पपरचान गरेका कायिक्रमररूलाई
प्राथपमकता पदएको छह । कपर् प्रर्ालीलाई वैज्ञापनक, व्यावसापयक र वातावरर् तथा
जलवायह अनहकूर्लत बनाउँ दै आर्थिक वपद्धको पदगो आधार तयार गररनेछ।

६५. स्थान पवशेर्को तहलनात्मक र प्रपतस्पधषीय लाभको उत्पादन पपरचान गरी उत्पादनका
साधनररूको समहर्चत पवतरर्को माध्यमबाट कपर् उत्पादन वपद्ध गररनेछ। स्थानीय
बालीररूको सं रक्षर् र पवकासमा पवशेर् कायिक्रम ल्याइनेछ। प्रापवर्धक तथा पवत्तीय
उत्प्रेरर्ाका साथै सबै प्रकारका कपर् सामग्री समयमै सहलभ रूपले कर्कसमक्ष पहग्ने
व्यवस्था गररनेछ। उपयहक्त मूल्य श्रं खला स्थापपत गदै कर्कले आफ्नो उत्पादनको उर्चत
मूल्य र बजारमा पहुँच पाउने सहपनन्‍तश्चत गनि पबच र्लयाको उपन्‍तस्थपतलाई पनरुत्सापरत
गररनेछ। प्रादे र्शक सन्तहलन कायम गने गरी सरकारी, पनजी र सरकारी क्षेत्रबाट ठू ला
शीतघर तथा भण्डारर् के न्द्रररूको पनमािर् गररनेछ। मध्यपरािी लोकमागि र उत्तर-
दर्क्षर् लोकमागिको नर्जक कपर् उपज बजारको पूवािधार पनमािर् गरी कर्कररूको
बजार पहुँच वपद्ध गररनेछ। पनन्‍तश्चत दूरीमा कपर् उपज के न्द्र तथा नसिरीररू स्थापना
गनहिका साथै खेतीस्थलदे र्ख बजारसम्म कपर् सिकररूको पवस्तार गरी कर्कररूको बजार
पहुँच लागत र कारोबार लागत घटाउने नीपत र्लइनेछ। आवश्यकता अनहसार उत्पादनको
न्यूनतम समथिन मूल्य तोपकनेछ। प्राङ्गाररक खेतीको पवस्तार गरी नेपाली कपर्
उत्पादनलाई पवश्व बजारमा पनयाित गनि ब्रान्‍तण्डङ गररनेछ।

६६. सामहपरक खेती र करार खेतीको अवधारर्ालाई कायिरुपमा उतानि तत्काल यस सम्बन्धी
नीपत तयार गरी कायािन्वयनमा ल्याइनेछ। सामहपरक खेती गने कर्कररूलाई एकीकत
19
 रुपमा प्रापवर्धक सरयोग उपलि गराउने व्यवस्था पमलाइनेछ। प्रादे र्शक सन्तहलन
कायम हुने गरी सरकारी, पनजी र सरकारी क्षेत्रबाट शीतघर तथा भण्डारर् के न्द्रररूको
पनमािर् गने कायिलाई पनरन्तरता पदइनेछ।

६७. जमीनको क्षेत्रफल र स्वापमत्वका आधारमा पकसानको वगषीयकरर् गरी योगदानमा

आधाररत पकसान पनवपत्तभरर् उपलि गराउन अध्ययन गररनेछ। यसका आधारमा
कपर् श्रपमकररूलाई क्रमश: सामार्जक सहरक्षा कायिक्रममा सरभागी गराइनेछ।
यहवाररूलाई कपर् क्षेत्रमा आकपर्ित गनि कपर् र पशहपालनलाई व्यावसापयकता उन्महख
गराइनेछ। कपर् र पशह बीमाका लापग पदइं दै आएको पप्रपमयम अनहदानलाई कायमै
राखेको छह । कपर् सरकारीररूको क्षमता वपद्ध गरी यस्तो बीमा सरकारीमाफित् पपन गनि
सपकने व्यवस्था गररनेछ। राल उपलि बीमा सेवाररूलाई एकीकत गरी कपर् बीमा
सेवा दे शभर पवस्तार गररनेछ।

६८. दहग्ध पदाथिमा आत्मपनभिर हुन कर्क सरकारी समेतको सं लग्नतामा दहग्ध उद्योग स्थापना
गररनेछ। गाईको नश्ल सहधारका लापग उत्पादन वपद्ध गनि सााव्य स्थलररूमा उननत
प्रजनन के न्द्र स्थापना गररनेछ।

६९. कपर् तथा पशहपंक्षी कजािको ब्याजमा ५ प्रपतशत अनहदानको व्यवस्थालाई पनरन्तरता
पदएको छह । रासायपनक मल र उननत बीऊमा पदइं दै आएको अनहदान लगायत अन्य सबै
अनहदान तथा सहपवधा कायमै राखेको छह । कपर्का लापग उपलि गराइने सबै प्रकारको
अनहदान कर्ककै बैंक खातामाफित् उपलि गराउने प्रबन्ध पमलाइनेछ।

७०. कपर् र पशहपंक्षी क्षेत्रतफिका कायिक्रमररूका लापग रू. ३० अबि ४० करोि पवपनयोजन
गरेको छह ।

र्संचाई

७१. ठू ला र पनमािर्ाधीन र्संचाई आयोजनाररूको पनमािर् कायिलाई तीब्रता पदइनेछ।

नदीमार्थका सहख्खा टारररूको र्संचाईका लापग नदीमार्थको गह्रा रराभरा र्संचाई
योजना पवस्तार गररनेछ। साना र्संचाईका कायिक्रमररू कर्कको माग अनहसार
20
 कायािन्वयन गररनेछ। कपर्का सहपरजोन, जोन, पके ट र ब्लकररूमा उपयहक्त प्रपवर्धबाट
र्संचाई सहपवधा पहर्याइनेछ।

७२. सञ्चालनमा ररेका सहनसरी-मोरङ, वागमती, कमला लगायतका र्संचाई

आयोजनाररूलाई उच्च क्षमतामा चलाउने गरी ममित गररनेछ। वरत् र्संचाई
आयोजनाररूको पहनस्थािपना कायिलाई पनरन्तरता पदएको छह । समद्ध तराई मधेश र्संचाई
आयोजना र मझ ला र्संचाई कायिक्रमररूलाई पनरन्तरता पदएको छह । र्संचाईतफिका
कायिक्रमररूलाई रू. २७ अबि ४१ करोि छह ट्याएको छह ।

वन तथा भूपम व्यवस्थापन

७३. वन, जलाधार, जैपवक पवपवधता सं रक्षर् र व्यवस्थापनका कायिक्रमररू कायािन्वयन

गररनेछन्। वन पवनाश र वनको क्षयीकरर् रोक्दै वनको सं रक्षर्, व्यवस्थापन र
वक्षारोपर्बाट काबिन उत्सजिन न्यूनीकरर् गरी अन्तरािन्‍तष्टि य भहक्तानीका अवसरररू
जहटाइनेछ। वन िँढेलो पनयनत्रर्मा व्यापक जनसरभापगता जहटाइनेछ। दहलिभ, लोपोन्महख
तथा रैथाने जीवजन्तह र वनस्पपतररूको सं रक्षर्का लापग प्रार्ी तथा वनस्पपत उद्यानको
स्थापना कायिलाई पनरन्तरता पदएको छह ।

७४. भूपम तथा जलाधार सं रक्षर् र वक्षारोपर्को माध्यमबाट प्राकपतक स्रोतको सं रक्षर् र
व्यवस्थापन गररनेछ। जलाधार सं रक्षर् एवं व्यवस्थापनका कायिक्रममा जनसरभापगता
पररचालन गररनेछ। प्राकपतक तालतलैयाररूको सं रक्षर् तथा व्यवस्थापन गररनेछ।

७५. भू-उपयोग नीपतको कायािन्वयनका लापग यस सम्बन्धी कानहन व्यवस्थापपका-सं सदको

यसै अर्धवेशनमा पेश गररनेछ। उपयोगका आधारमा भूपमको वैज्ञापनक वगषीयकरर् गरी
जहन प्रयोजनका लापग छह ्ाइएको रो, सोरी प्रयोजनमा मात्रै प्रयोग गनि पाउने व्यवस्था
गररनेछ। कपर्योग्य जमीनमा आवासीय प्रयोजनका लापग प्लपटङ गने कायिलाई
पनयनत्रर् गनि सररी पवकास मनत्रालयले आगामी आर्थिक वर्िको शहरुदे र्ख नै लागह हुने
गरी पनन्‍तश्चत मापदण्ड बनाउनेछ।

21
७६. महक्त कमैया र महक्त रर्लयाको पहनस्थािपना कायि आगामी आर्थिक वर्िमा सम्पनन गने
गरी पयािप्त बजेट पवपनयोजन गरेको छह ।

७७. वन क्षेत्रको लापग रू. १५ अबि ३४ करोि र भूपमसहधारका लापग रू. ६ अबि ८० करोि
पवपनयोजन गरेको छह ।

सरकारी प्रवद्धिन र पनयमन

७८. साविजपनक-सरकारी साझेदारी अवधारर्ा अनहसार रान्‍तष्टि य उत्पादन वपद्धका कायिक्रमररू

घरेलह तथा साना उद्योगररूका लापग पररचालन गररनेछ। सबै सरकारीररूले आफ्नो
स्थानीय साावना अनहसार उत्पादन तथा उद्योगररूमा एक सरकारी महख्य र्चनारीको
अवधारर्ा अनहसार काम गनहिपनेछ।

७९. सरकारी सं स्थाररूको सं गठनात्मक पववरर्, आर्थिक कारोवार र पवत्तीय न्‍तस्थपत सम्बन्धी
पववरर् तथा गररबी पनवारर् सम्बन्धी तथ्याङ्क सपरतको सरकारी तथा गररबी पनवारर्
सम्बन्धी सूचना प्रर्ाली लागह गररनेछ।

८०. सरकारी क्षेत्रबाट उत्पादन गररएका उत्पादनररूले उर्चत उत्पादन मूल्य प्राप्त गनि सक्ने
गरी सरकारी बजार सञ्जालको स्थापना गररने छ। दे शका महख्य-महख्य बजार के न्द्रररूमा
यस प्रकारका सरकारी बजारररूको पवकास गररनेछ।

८१. पवत्तीय साक्षरता माफित सरकारी चेतनाको अर्भवपद्ध गने र सरकारी सं स्थाररूको
सञ्चालनको लापग ज्ञान र सीपको पवकास गदै बचत गने बानीको पवकास गनि
जानकारीमूलक एवं सचेतनामूलक पक्रयाकलापररू सञ्चालन गररनेछन्।

८२. सरकारीका र्सद्धान्त तथा मूल्यररूको अनहसरर् गदै सरकारी सम्बन्धी पवद्यमान कानहनी
व्यवस्थाररूमा समयानहकूल सहधार गरी नयाँ सरकारी ऐन जारी गररनेछ।

22
उद्योगको पवकास : पूवािधारको आधार

८३. अन्तरािन्‍तष्टि य लगानी सम्मेलनमा प्रपतबद्धता जनाएका पररयोजनाररूमा

लगानीकतािररूलाई सरजतापूविक लगानी गने वातावरर् पनमािर् गररनेछ। नेपाललाई
लगानीको आकर्िक गन्तव्य बनाउन आवश्यक पूवािधार तयार गररनेछ।

८४. रोजगारी र्सजिना गने तथा पनयाितजन्य उद्योगररूको स्थापनालाई उत्प्रेररत गररनेछ।
पवदेशमा लगानी प्रवद्धि नका कायिक्रमररू आयोजना गररनेछ। वैदेर्शक लगानीका लापग
आवश्यक प्रशासपनक प्रपक्रयाररू स्पष्ट र सरलीकत पादै अन्तर पनकाय समन्वय
बढाइनेछ। गैरआवासीय नेपाली समहदायलाई नेपालमा लगानीका लापग प्रोत्सारन
गररनेछ।

८५. यहवाशपक्तले सञ्चालन गने छापनएका उद्यमररूलाई आवश्यक प्रपवर्ध र बजार प्रवद्धि न
अनहदान पदइनेछ। यहवा उद्यम कायिक्रमलई पनरन्तरता पदइनेछ। लघह तथा घरेलह
उद्योगलाई प्रबद्धि न गने कायिक्रम अन्तगित सचेतना, सीप पवकास, उपयहक्त प्रपवर्ध,
सहुर्लयत ब्याजदरको ऋर्मा सरज पहुँ च, बजार पवकास जस्ता पक्रयाकलापररू
सञ्चालन गररनेछ।

८६. प्राथपमकताका क्षेत्रमा उद्यम सञ्चालन गरी अनहभव प्राप्त गरेका मपरला उद्यमीररूको
सीप र दक्षता पवकास तथा प्रपवर्ध प्रवद्धि न गररनेछ। उत्कष्टताका आधारमा मपरला
उद्यमी प्रोत्सारन पहरस्कार प्रदान गररनेछ। पपछपिएका ग्रामीर् मपरला लर्क्षत
उद्यमशीलतामा जोि पदइनेछ। लघह, घरेलह साना र मझ ला उद्योगररूको प्रवद्धि न गनि
स्थानीय स्रोत, साधन र सीपको आधारमा स्थानीय माग अनहसारका वस्तह उत्पादन गनि
आवश्यक प्रपवर्ध, व्यवस्थापन, र बजार प्रवद्धि नमा क्षमता पवकास गररनेछ।

८७. गररबीको रेखामहपन ररेका नागररकररूको उद्यमशीलता पवकासका लापग स्थानीय तरको
र्सफाररसमा सहुर्लयतपूर्ि ऋर् प्रदान गररनेछ।

८८. खपनज अन्वेर्र्, पवकास तथा उत्पादनमा लगानी आकपर्ित गररनेछ। र्समेन्ट, माबिल,
म्याग्नेसाइट, तामा, फलाम जस्ता खपनज पदाथिमा आधाररत उद्योगररूलाई क्षमता
23
 पवस्तार गनि प्रोत्सारन गररनेछ। रत्न पत्थर ढह ङ्गालाई प्रशोधन गरी पनयाित गनि प्रोत्सारन
गररनेछ। प्राकपतक ग्याँ स तथा पेटिोर्लयम पदाथिररूको सााव्य स्थानररूमा थप
अध्ययन गररनेछ।

८९. पवशेर् आर्थिक क्षेत्र सञ्चालनमा ल्याइनेछ। थप औद्योपगक क्षेत्रररू स्थापना गनि
अध्ययन गररनेछ। र्समेन्ट तथा फलाम, तामा उद्योग खानीसम्मको पहुँच मागि र पवद्यहत
प्रसारर् लाइन लगायत पूवािधार पवकास गररनेछ।

९०. नेपाल एकीकत व्यापार रर्नीपत अन्तगित प्राथपमकीकरर् गररएका वस्तहररूको उत्पादन
प्रवद्धि न गररनेछ। भगत सविजीत दर्लत पवकास कायिक्रमलाई थप प्रभावकाररताका साथ
पनरन्तरता पदइनेछ। वातावरर्मैत्री उद्योगररूलाई थप प्रोत्सापरत गररनेछ।

वार्र्ज्य तथा व्यापार

९१. वार्र्ज्य नीपत, २०७२ र नेपाल एपककत व्यापार रर्नीपत, २०७३ को प्रभावकारी
कायािन्वयनबाट तहलनात्मक लाभ र प्रपतस्पधाित्मक क्षमता भएका पनकासीजन्य
वस्तहररूको पवकास र पनयाित प्रवद्धि न गदै वस्तह तथा सेवाको बजार पवपवर्धकरर् र
पवस्तारमा जोि पदइनेछ।

९२. पन्‍तिना, कफी, र्चया, अदहवा, अलैंची, मर, जिीबहटी लगायतका उच्च मूल्य, कम
आयतन र उच्च पनयाित योग्य वस्तहररूको उत्पादन, पवकास तथा क्षमता अर्भवपिका
कायिक्रमररू सञ्चालन गररनेछ। पद्वपक्षीय, क्षेत्रीय तथा बहुपक्षीय सन्‍तन्ध, सम्झ ताबाट
प्राप्त अवसरलाई उपयोग गदै अन्तरान्‍तष्टि य व्यापारमा पहुँच वपि गररनेछ।

९३. पमत्रराष्टि चीन सरकारको परलमा शहरु गररएको बेल्ट एण्ड रोि इपनर्सएपटभमा
सरभापगताबाट नेपालले अर्धकतम लाभ र्लनसक्ने गरी कायिक्रमररू तयार गररनेछ।
दहई र्छमेकी महलहकररू चीन र भारत जोि् ने यातायात सञ्जालररू पवकास गरी पवर्भनन
भागररूमा नयाँ आर्थिक के न्द्रररूको स्थापना गररनेछ।

24
९४. पनयाित प्रवद्धि न गरी व्यापार घाटा कम गनि राल पनकासीमा पदइं दै आइएको पनकासी
प्रोत्सारन अनहदानको प्रभावकाररता रेरी पहनरावलोकन गररनेछ। पनकासीजन्य वस्तहररूको
गहर्स्तर प्रमार्ीकरर् गनि सहपवधासम्पनन प्रयोगशाला पनमािर् गररनेछ।

९५. वीरगञ्ज एकीकत सहरक्षा च की आगामी आर्थिक वर्िको शहरुदे र्ख नै सञ्चालनमा
ल्याइनेछ। पवराटनगर, भैररवा र नेपालगञ्जमा पनमािर्ाधीन एकीकत जाँ च
च कीररूको पनमािर् कायिलाई तीब्रता पदइनेछ।

आपूपति व्यवस्थापन

९६. बजारमा गहर्स्तरयहक्त वस्तह तथा सेवाको सरल र सहलभ आपूपति प्रर्ाली स्थापपत गरी
यसको प्रभावकारी अनहगमन गररनेछ। उपभोक्ताको रक र अर्धकारको सं रक्षर् गदै
उपभोक्ता सशपक्तकरर् तथा जागरर् अर्भयान कायिक्रमलाई महलहकभर पवस्तार गररनेछ।

९७. पेटिोर्लयम पदाथिको आपूपतिमा सरजता ल्याउन रि ल-अम्लेखगञ्ज पाइपलाइन पनमािर्

कायिलाई पनरन्तरता पदइनेछ। पेटिोर्लयम पदाथिको आपूपति पनयपमत र सरज बनाउन
सात वटै प्रदेशमा कम्तीमा ९० पदन र एल.पी. ग्याँ सको कम्तीमा ४५ पदनको माग धानन
सक्ने भण्डारगर पनमािर् कायि शहरु गररनेछ।

९८. कर्ािली लगायत दे शका दहगिम क्षेत्रमा खाद्यान्न आपूपति पनयपमत गनि पदइएको ढह वानीमा
अनहदान र दहगिम क्षेत्रररूमा आयोपिनयहक्त नून ढह वानी कायिक्रमलाई कायमै राखेको छह ।

९९. उद्योग, वार्र्ज्य एवं आपूपति क्षेत्रमा सञ्चार्लत सबै कायिक्रमररूका लापग रू. १० अबि
९६ करोि पवपनयोजन गरेको छह ।

पदगो पवकास र समपद्धको आधार : पूवािधार

सिक यातायात र रेलमागि

१००. समग्र आर्थिक-सामार्जक पक्रयाकलापररू पवस्तार गने, सेवा प्रवारमा पहुँच वपद्ध गने,
प्रदेश राजधानीररूलाई रान्‍तष्टि य राजधानी सररसँ ग जोि् ने, पनमािर्ाधीन वरत्
आयोजनाररूको काममा शीघ्रता ल्याउने र गहर्स्तरीय सिक पूवािधार पनमािर् कायिलाई

25
 पनरन्तरता पदने गरी सिक पूवािधारका कायिक्रमररूलाई पनरन्तरता पदएको छह । स्थानीय
तरबाट कायािन्वयन हुने सिक पूवािधार बारेक अन्य सिकररूका लापग आगामी आर्थिक
वर्िमा रू. ८९ अबि ५० करोि पवपनयोजन गरेको छह ।

१०१. आगामी आर्थिक वर्िदेर्ख सं घ र प्रदेशस्तरमा पनमािर् हुने सबै रर्नीपतक सिकररू
न्यूनतम दहई लेन र कालोपत्रेस्तरमा पनमािर् तथा स्तरोननपत गने नीपत र्लइनेछ।

१०२. थानकोट-न पबसे खण्डको नागढह ङ्गामा सहरुङ्ग मागिको प्रारन्‍ताक कायि शहरु भइसके को छ।
सोको पिजाइन तयार गरी पनमािर् कायि प्रारा गनि रू. ५ अबि ५४ करोि पवपनयोजन
गरेको छह । तराई-मधेसका र्जिा सदरमहकामररूलाई पूवि पन्‍तश्चम राजमागिसँग जोि् ने
सिकररू प्राथपमकताका साथ पनमािर्का लापग रू. ३ अबि पवपनयोजन गरेको छह । धरान-
चतरा-गाईघाट-कटारी-र्सन्धहली-रेट िं ा सिक आगामी तीन वर्िमा सम्पनन गने गरी रू.
३ अबि १५ करोि छह ट्याएको छह । पूवि-पन्‍तश्चम राजमागिको नारायर्घाट-बहटवल
खण्डलाई चार लेनमा पवस्तार गने कायिलाई पनरन्तरता पदन रू. ७ अबि ११ करोि
पवपनयोजन गरेको छह । महन्‍तिङ-नारायर्घाट खण्डको सिक पवस्तार तथा सहधार कायि
आगामी आर्थिक वर्िमा सम्पनन गनि रू. २ अबि ५६ करोि छह ्ाएको छह । रानी-इटररी-
धरान, जटरी-जनकपहर, वीरगञ्ज-पथलैया, बेलपरया-बहटवल तथा मोरना-अत्तररया
व्यापाररक मागिररूलाई ६ लेनमा पवस्तार गने कायिलाई आगामी दहई वर्िर्भत्र सम्पनन
गने गरी रू. २ अबि ९० करोि पवपनयोजन गरेको छह । उच्च परािी र परमाली क्षेत्रमा
परमाली राजमागि पनमािर्को सााव्यता अध्ययन गररनेछ।

१०३. पनमािर्ाधीन पहलररूको पनमािर् समयमै सम्पनन गने गरी तीब्रता पदइनेछ। रर्नीपतक
सिक तथा पहलररूको स्तरोननपत गरी पनमािर् कायिलाई थप स्रोत सपरत पनरन्तरता पदने
व्यवस्था गरे को छह । मराकाली नदीमा मोटरेबल पहल पनमािर् कायि आगामी आर्थिक
वर्िमा शहरू गररनेछ।

26
१०४. ग तम बहद्धको जन्मस्थल पपवत्र भूपम लहन्‍तम्बनीलाई रेलमागिबाट चीनसँ ग जोि् न के रुङ-
काठमाि -ं पोखरा-लहन्‍तम्बनी रेलमागिको पवस्तत सााव्यता अध्ययन गनिका लापग
आवश्यक बजेट छह ्ाएको छह ।

१०५. आगामी पाँ च वर्िर्भत्र सबै सवारी साधनमा इम्बोस्ि नम्बर प्लेट लागह गररनेछ। पवद्यहतीय
यातायातलाई जोि पदइनेछ। रान्‍तष्टि य यातायात नीपत, सिक सहरक्षा कानहन, इञ्जीपनयररङ्ग
स्टाफ कलेज सम्बन्धी कानहन र सवारी तथा यातायात व्यवस्था कानहन तजहिमा र सं शोधन
गरी कायािन्वयनमा ल्याइनेछ।

ऊजाि पवकासको आधार: उज्यालो नेपाल अर्भयान

१०६. ऊजाि क्षेत्रको पवकासका लापग राल सञ्चालनमा ररेका कायिक्रमररूलाई पनरन्तरता
पदएको छह । “उज्यालो नेपाल अर्भयान” अन्तगित “नेपालको पानी जनताको लगानी”
कायिक्रम माफित् ७ वर्िमा १७ रजार मेगाबाट पवद्यहत उत्पादन गररनेछ। सं घ, प्रदेश र
स्थानीय सरकारको लगानी, पवदे शमा श्रम गररररेका यहवाररू एवं जनआन्दोलनका योद्धा
र घाइतेररूका साथै आम नेपालीको लगानी, साविजपनक सं स्थाररूको पूँ जी तथा वैदेर्शक
लगानीको माध्यमबाट पवद्यहत क्षेत्रमा राष्टि लाई आत्मपनभिर बनाइनेछ। आवासीय प्रयोजन
तथा उद्योग क्षेत्रको माग पूरा गनि, खाना पकाउने ग्याँ स पवस्थापन गनि एवं पवद्यहतीय
यातायातको पवकास गनि आवश्यक पवद्यहतशपक्त उत्पादन र पवतरर् गरी पेटिोर्लयम
पदाथिको परपनभिरता न्यून गदै लपगनेछ।

१०७. पनजामती कमिचारी, नेपाली सेना, नेपाल प्रररी, सशस्त्र प्रररी बल, र्शक्षक लगायतका
राष्टि सेवक कमिचारीररूको लगानीमा कम्तीमा ५०० मेगाबाट क्षमताको जलपवद्यहत
आयोजना पनमािर् कायि अगापि बढाइनेछ।

१०८. पनमािर्ाधीन अवस्थामा ररेका सबै पवद्यहत उत्पादन, प्रसारर् एवं पवतरर्
आयोजनाररूलाई समयमा नै सम्पनन गनि पयािप्त स्रोत पररचालन गररनेछ। पनमािर्ाधीन
चमेर्लया जलपवद्यहत आयोजना र कह लेखानी तेस्रो जलपवद्यहत आयोजना आगामी आर्थिक

27
 वर्िमा सम्पनन गररनेछ। जलपवद्यहत उत्पादनमा स्वदेशी पनजी लगानी आकपर्ित गनि
पपपकङ् तथा जलाशययहक्त आयोजनाररूका लापग नयाँ पवद्यहत खररद दर लागह गररनेछ।

१०९. नलर्सं गाि, भेरी-१, जगदहिा, उत्तरगङ्गा, न महरे, सहनकोशी-२ र ३, दहधकोशी, तमोर
लगायतका जलाशययहक्त तथा पपपकङ पररयोजनाररूलाई एकसाथ अगापि बढाइनेछ।
उच्च पवद्यहत मागको समयमा पवद्यहत प्रर्ालीमा आपूपतिको व्यवस्था गनि पम्प स्टोरेज
प्रकपतका जलपवद्यहत आयोजनाररूको सााव्यता अध्ययन र पवकास गररनेछ।

११०. साविजपनक-पनजी साझेदारीमा प्रसारर् लाइन पनमािर् गनिको लापग पनजी क्षेत्रलाई
आकपर्ित गनि आवश्यक कायिपवर्ध तयार गरी कायािन्वयनमा ल्याइनेछ। ढल्के बर-
महजफ्फरपहर अन्तरदेशीय प्रसारर् लाइनको पूर्ि क्षमतामा उपयोग गनि ढल्के बर
सबस्टे शनको क्षमता ४०० के भी बनाउन पयािप्त स्रोतको व्यवस्था गरेको छह । बहटवलदेर्ख
गोरखपहर सम्म ४०० के भी क्षमताको अन्तरदे शीय प्रसारर् लाइन पनमािर् कायि आगामी
आर्थिक वर्िमा शहरु गररनेछ। पनमािर्ाधीन रेट िं ा-ढल्के बर-दहरबी प्रसारर् लाइनलाई
४०० के भी क्षमतामा स्तोरननपत गरी आगामी दहई वर्िर्भत्र पनमािर् कायि सम्पनन गररनेछ।

१११. पवद्यहत चहरावट न्यूनीकरर् तथा पनयनत्रर् कायिलाई अर्भयानका रुपमा सञ्चालन
गररनेछ। पवद्यहत चहरावट तथा पवद्यहतबाट हुने दहघिटनालाई कम गनि काठमाि ं उपत्यकाका
के री सररी क्षेत्रमा भूपमगत पवतरर् लाइनको पनमािर् कायि प्रारा गररनेछ। पवद्यहत
पवतरर् प्रर्ालीलाई सहदृढ तहल्याउन स्माटि पमटर र ग्रीि प्रर्ाली लागू गने कायिलाई
पनरन्तरता पदइनेछ। काठमाि ं उपत्यकाको पवद्यहत पवतरर् लाइनररूको सहदृढीकरर् गरी
प्रापवर्धक चहरावट न्यून गररनेछ।

११२. नेपालको कह ल जलपवद्यहत उत्पादन क्षमता यकीन गनि जल तथा ऊजाि आयोगबाट
भइररेको अध्ययन कायि सम्पनन गररनेछ। ऊजाि क्षेत्रतफिका कायिक्रमररूका लापग रू.
६२ अबि ४७ करोि छह ट्याएको छह ।

28
सररी पूवािधार : पवकासको आधार

११३. नेपाल सरकारले पाररत गरेको सररी पवकास रर्नीपत अनहरुप सररी पवकासका
कायिक्रमररू अगापि बढाइनेछ। आगामी आर्थिक वर्िमा सररी पूवािधार पवकास
कायिक्रमररूलाई अझ बढी प्राथपमकता पदंदै सञ्चालन हुने व्यवस्था पमलाएको छह ।
यसका लापग रू. ३० अबि ४८ करोि पवपनयोजन गरेको छह ।

११४. छररएर ररेका वस्तीररूमा राज्यले उपलि गराउनह पने सेवा सहपवधा उपलव्ध गराउन
कपठन र खर्चिलो भएको तथा भूकम्पले क्षपत पहर्याएका र भ गोर्लक परसाबले कमजोर
स्थानमा ररेका बस्तीररूलाई समेत स्थानान्तरर् गने गरी एकीकत बस्ती पवकास
कायिक्रमलाई पनरन्तरता पदएको छह ।

११५. काठमाि ं उपत्यकार्भत्रका सबै नगरपार्लकाररूमा समन्वयात्मक रूपले स्याटे लाइट

र्सटी पवकास गररनेछ। सातै प्रदे शमा एक एक वटा मेगा र्सटी पवकास गने कायिलाई
अगापि बढाइनेछ। परमाली क्षेत्रमा व्यवन्‍तस्थत सरर पवकास गनि यस सम्बन्धी अध्ययन
गररनेछ।

११६. पयािप्त सररी पूवािधार एवं आवास सहपवधा सपरत स्माटि र खाद्य रररयाली सररररूको
पवकास गने कायिक्रमलाई पनरन्तरता पदएको छह । मध्यपरािी लोकमागि र तराई मधेशको
हुलाकी राजमागिमा पने मरत्वपूर्ि स्थानररूमा १०/१० वटा गरी २० नयाँ सरर स्थापना
गने कायिक्रमलाई प्राथपमकताका साथ अपघ बढाइनेछ। तराई-मधेशका २० र्जिा
सदरमहकामको पवकासका लापग सञ्चार्लत सररी पूवािधार पवकास कायिक्रमलाई तीब्रता
पदने गरी रू. ११ अबि १ करोि पवपनयोजन गरेको छह ।

११७. आवास सहपवधामा सबै जनताको पहुँच पहर्याउन ग्रामीर्स्तरमा अल्पसं ख्यक,
पपछपिएका, दर्लत, लोपोन्महख, वद्ध, अशक्त र सररी गररब तथा सीमान्तकत वगिका
लापग सञ्चालनमा ररेको जनता आवास कायिक्रमलाई पनरन्तरता पदएको छह । यस
अन्तगित आफ्नो भूपम नभएका जनतालाई समेत आवास कायिक्रममा सरभागी बननसक्ने

29
 व्यवस्था गररनेछ। जनता आवास कायिक्रमका लापग रू. २ अबि ४४ करोि पवपनयोजन
गरेको छह ।

११८. सरकारी कायािलय भवन र जग्गाको लगत सं कलन गरी नागररकलाई उपलि गराउने
साविजपनक सेवालाई प्रभावकारी र र्छटो छररतो बनाउन छररएर ररेका सरकारी
कायािलयररूका जग्गालाई सट्टापट्टा गनि सपकने व्यवस्था पमलाई एकीकत सरकारी
कायािलय भवन पनमािर् गने नीपत अबलम्बन गररनेछ। प्रदे श र स्थानीय तरमा एकीकत
रूपमा साविजपनक सेवा प्रवार गनि एकल पबन्दह सेवा (वान स्टप शप) अवधारर्ा
अनहरुपका पूवािधार पवकास गररनेछ।

स्थानीय तथा ग्रामीर् पूवािधार

११९. माननीय सांसदररूले छन ट गरेका आयोजनाररू कायािन्वयन गने गरी सबै माननीय
सांसदररूमाफित् उपलि हुने रू. ५० लाख र प्रत्येक पनवािचन क्षेत्रबाट पनवािर्चत
सांसदररूमाफित् उपलि हुने रू. ३ करोिबाट सञ्चालन हुने पनवािचन क्षेत्र पवकास
कायिक्रमलाई यथावत् राखेको छह । पनवािचन क्षेत्र सिकररूको पनमािर्लाई पनरन्तरता
पदई यसका लापग रू. ३ अबि पवपनयोजन गरेको छह ।

पयिटन पूवािधार

१२०. आगामी आर्थिक वर्िमा पयिटन क्षेत्रका कायिक्रमररूलाई थप पररष्कत बनाई पनरन्तरता
पदएको छह । पयिटकीय प्रचहरता भएका प्रमहख स्थललाई पयिटकीय गन्तव्यको रुपमा
पवकास गनि तयार भएको गहरुयोजना कायािन्वयन गने, तयार नभएका ठाउँ को गहरुयोजना
बनाउने र पयिटकीय पदयात्रा मागि पनमािर् तथा पवकासको कायिक्रमलाई पनरन्तरता
पदएको छह । वरत् जनकपहर क्षेत्र पवकास सम्बन्धी कायिक्रमलाई पनरन्तरता पदएको छह ।

१२१. पत्रभहवन अन्तरािन्‍तष्टि य पवमानस्थललाई अन्तरािन्‍तष्टि य मापदण्ड अनहरुप स्तरोननपत गररनेछ।

यस अन्तगित पवमानस्थलसँ गैको कोटे श्वर-सूयिपवनायक सिकलाई सहरुङ मागिमा पररर्त
गरी पवमानस्थलको धावनमागि पवस्तार र पापकि ङ बे थप गरी एयर टि ापफक समस्या न्यून
गररनेछ।
30
मानवीय क्षमताको आधार : र्शक्षा पूवािधार

१२२. आगामी आर्थिक वर्िमा स्थानीय तरले सम्पादन गने बारेकका र्शक्षा सम्बन्धी
कायिक्रमररूका लापग रू. ६६ अबि १२ करोि पवपनयोजन गरेको छह ।

१२३. पवद्यालय र्शक्षालाई समतामूलक र गहर्स्तरीय बनाउँ दै पवद्यालयररूको व्यवस्थापकीय

क्षमता अर्भवपद्ध गने गरी पवद्यालय क्षेत्र पवकास कायिक्रम कायािन्वयन गररनेछ।
आधारभूत तरको र्शक्षालाई अपनवायि र पनिःशहल्क तथा माध्यपमक तरको र्शक्षालाई
क्रमशिः पनिःशहल्क बनाइने नीपत कायमै राखेको छह । पाठ् यक्रममा आधाररत प्रपवर्ध मैत्री
र्शक्षर् र्सकाइ कायिक्रमलाई पनरन्तरता पदएको छह ।

१२४. खहला तथा वैकन्‍तल्पक पवद्यालयररूमाफित् पवद्यालय बापरर ररेका पवद्यालय जाने उमेरका
सबै बालबार्लकाररूलाई पवद्यालय र्शक्षाको दायरामा ल्याई पनरन्तर रूपमा र्शक्षा
रार्सल गने अवसरको सहपनन्‍तश्चतता गररनेछ।

१२५. पवश्वपवद्यालयररूबाट उत्पापदत जनशपक्तलाई राष्टि पनमािर्मा सरभागी गराउन

प्रापवर्धक पवर्यमा स्नातक तर र अन्य पवर्यमा स्नातकोत्तर तर पूरा गरेका यहवाररूलाई
एक वर्िसम्म स्थानीय तरमा ररी प्रापवर्धक तथा सामार्जक सरोकारका पवर्यमा कायि
गनि रान्‍तष्टि य स्वयं सेवा पररचालन गने कायिक्रमलाई पनरन्तरता पदइनेछ। स्थानीयस्तरमा
आवश्यक पने पनम्न तथा मध्यमस्तरको प्रापवर्धक उत्पादन गने प्रापवर्धक सीप पवकास
के न्द्रररू स्थापना गने कायि अगापि बढाइनेछ।

१२६. पवदहर्ी योगमाया आयहवेद पवश्वपवद्यालय र उच्च इञ्जीपनयररङ्ग तथा प्रपवर्ध प्रपतष्ठान
स्थापना गनि आवश्यक स्रोतको व्यवस्था गरेको छह ।

स्वास्थ्य सेवा

१२७. सबै नेपालीले गहर्स्तरीय स्वास्थ्य सेवा सहलभ दरमा सरज रूपमा प्राप्त गने गरी
कायिक्रमररू सञ्चालन गररनेछन्। नेपालको सं पवधान बमोर्जम प्राथपमक स्वास्थ्य
लगायतका कायिक्रमररू स्थानीय तरले कायािन्वयन गने भएकाले ती बारेकका स्वास्थ्य
क्षेत्रका कायिक्रमररू कायािन्वयन गनि रू. ३१ अबि ७८ करोि पवपनयोजन गरेको छह ।
31
१२८. कह नै पपन नागररकले आर्थिक अभावमा आधारभूत स्वास्थ्य उपचारबाट वन्‍तञ्चत हुनहपने
अवस्थालाई अन्त्य गनि आगामी तीन वर्िर्भत्र सबै नेपालीको स्वास्थ्य बीमा गने
लक्ष्यसपरत रान्‍तष्टि य स्वास्थ्य बीमा योजना कायािन्वयनलाई तीब्रता पदइनेछ।

१२९. महलहकर्भत्रै पवशेर्ज्ञ र्चपकत्सक सपरतको अत्याधहपनक स्वास्थ्य सेवा उपलि गराउन वीर
अस्पताललाई काठमाि ं उपत्यकार्भत्र अत्याधहपनक भ पतक पूवािधार, यनत्र उपकरर् र
पवशेर्ज्ञ सेवा सपरतको अन्तरािन्‍तष्टि य स्तरको सहपवधासम्पनन अस्पतालको रूपमा पवकास
गनि आगामी आर्थिक वर्िमा गहरुयोजना तयारी गरी पनमािर् कायि आरा गररनेछ।
प्रदेशस्तरीय अस्पतालररूको क्षमता पवस्तार गररनेछ।

१३०. गररबीको रेखामहपनका नागररकररूलाई देशर्भत्रका सरकारी अस्पतालररूमा क्यान्सर,

महटह, मग ला र कलेजोको उपचार पन:शहल्क उपलि गराउने व्यवस्थालाई पनरन्तरता
पदएको छह । िायलर्सस सेवालाई पूर्ि रुपमा पनिःशहल्क गरे को छह । तराई-मधेश क्षेत्रमा
पवशेर् गरी थारू समहदायमा देर्खएको र्सकलसेल एपनपमयाको पपरचान र उपचारको
लापग सेवा पवस्तार गरेको छह ।

१३१. आयहवेपदक और्र्धररूको गहर्स्तरमा सहधार ल्याउन र्संरदरबार वैद्यखानाको और्र्ध

उत्पादन प्रपक्रयामा असल उत्पादन प्रपक्रया (जीएमपी) अवलम्बन गने कायिलाई
पनरन्तरता पदएको छह । नेपाली जपिबूटीररूबाट स्वदे शमै और्र्ध उत्पादन गने
उद्योगररूलाई प्रोत्सापरत गररनेछ। प्राकपतक र्चपकत्सालाई वैकन्‍तल्पक उपचार पवर्धको
रुपमा पवकास गररनेछ। योगलाई सबै नागररकको दै पनक जीवनचयािको अर्भनन अङ्ग
बनाउन अर्भयान सञ्चालन गररनेछ।

१३२. गहर्स्तरीय स्वास्थ्य सेवालाई थप पवस्तार गनि सरकारी, पनजी र सरकारी क्षेत्रका स्वास्थ्य
सं स्थाररूसँ ग साझेदारी कायिक्रम सञ्चालन गररनेछ। साविजपनक, पनजी तथा
सामहदापयक स्वास्थ्य सेवाको गहर्स्तर पनयमनको लापग जनस्वास्थ्य पवधेयक
व्यवस्थापपका-सं सद् समक्ष प्रस्तहत गररनेछ।

32
१३३. और्र्ध तथा स्वास्थ्य सम्बन्धी उपकरर्ररूको गहर्स्तर थप सहपनन्‍तश्चत गनि और्र्ध ऐन,
२०३५ लाई पररमाजिन गररनेछ। सबै सरकारी अस्पतालररूमा अपनवायिरुपमा आफ्नै
फामेसी राखी सहपथ महल्यमा गहर्स्तरीय और्र्ध उपलि गराउने कायिलाई थप
व्यवन्‍तस्थत बनाइनेछ।

१३४. "म स्वस्थ, मेरो दे श स्वस्थ” अर्भयानलाई सरकारी तथा गैर सरकारी सं स्थाररूको
साझेदारीमा पवस्तार गररनेछ। पवद्याथषीयररूलाई स्वास्थ्य सम्बन्धी चेतना जगाउने महख्य
पात्रको रूपमा स्थापपत गदै, सरकारी तथा पनजी पवद्यालयररू माफित यस अर्भयानलाई
अगापि बढाइनेछ।

१३५. सरकारी छात्रवपत्तमा एम.िी. र एम.एस.गरेका पवशेर्ज्ञ र्चपकत्सकररूले पनन्‍तश्चत

अवर्धसम्म दहगिम क्षेत्रमा अपनवायि रूपमा सेवा गनहिपने व्यवस्थालाई पनरन्तरता पदएको
छह ।

१३६. वातावरर्ीय पररवतिन, दैवी प्रकोप, भू-उपयोग, रोजगारी र आर्थिक अवसर लगायतका
कारर्ले जनसांन्‍तख्यक बन टमा आएको पररवतिनलाई अध्ययन गररनेछ। जनसं ख्या
व्यवस्थापन सम्बन्धी अर्भमहखीकरर् र चेतनामूलक कायिक्रम सञ्चालन गररनेछ।

श्रम, मपरला, बालबार्लका तथा समाजकल्यार्

श्रम व्यवस्थापन तथा रोजगार

१३७. आगामी आर्थिक वर्िमा श्रम तथा रोजगार क्षेत्रमा सञ्चालनमा ररेका सबै
कायिक्रमररूलाई पनरन्तरता पदएको छह । श्रम क्षेत्रमा सञ्चालन हुने कायिक्रमररूका लापग
रू. १ अबि १४ करोि पवपनयोजन गरेको छह ।

१३८. महलहकर्भत्र रोजगारीको अवसर वपद्ध गरी उपलि श्रमशपक्तलाई देशर्भत्रै उपयोग गने
र वैदेर्शक रोजगारीमा श्रमको उच्चतम मूल्य प्राप्त गने गरी दक्ष वा अधिदक्ष जनशपक्त
पवकास गररनेछ।

33
१३९. पवप्रेर्र्लाई औपचाररक माध्यमबाट र्भत्र्याउन वैदेर्शक रोजगारीमा जानह अपघ अपनवायि
रूपमा बैंक खाता खोल्नहपने र सोरी खातामा पवप्रेर्र् पठाउनह पने व्यवस्था पमलाइनेछ।
पवप्रेर्र्लाई आजिनकतािको स्वेन्‍तिक योगदान ररने गरी रेपमट राइिि ो लगायतका
उत्पादनमूलक क्षेत्रमा लगानी गनि प्रोत्सारन गररनेछ।

१४०. श्रम बजारको आवश्यकता अनहकूल सीप पवकास तालीम कायिक्रमररू सञ्चालन
गररनेछन्। सीपमूलक तालीम प्रदायक सं स्थाररूको कायिक्रमलाई पवत्तीय सं स्थाररूको
कायिक्रमसँ ग आबद्ध गरी सीप रार्सल गरेका व्यपक्तररूलाई स्वरोजगार तथा आय
आजिनका कायि गनि स्रोत उपलि गराइनेछ। रोजगार सूचना प्रर्ालीको माध्यमबाट
रोजगारीमा पहुँच सहदृढ गररनेछ। स्वरोजगारमा लाग्न चारने उद्यमशील जनशपक्तलाई
सीपमूलक तालीम र सहुर्लयत दरमा पूँ जी उपलि गराइनेछ। पनकष्ट प्रकारको
बालश्रम पनवारर् सम्बन्धी कायिक्रमलाई पनरन्तरता पदएको छह । बालश्रम पनवारर्को
१० वर्े गहरु योजना आगामी आर्थिक वर्िबाट कायािन्वयनमा ल्याइनेछ।

मपरला पवकास तथा समाज कल्यार्

१४१. आधा आकाश ओगट् ने मपरलाको श्रम, सीप र नेतत्व क शल पवकास गने कायिक्रमररू
सञ्चालन गररनेछन्। लैपङ्गक तथा घरेलह परंसा पनवारर् र मानव बेचपबखन पवरुद्धको
अर्भयानलाई कठोर रुपमा सञ्चालन गररनेछ। ज्येष्ठ नागररकको सं रक्षर्, रेरचार तथा
स्वास्थ्योपचार सम्बन्धी कायिक्रमलाई प्राथपमकताका साथ सञ्चालन गररनेछ। अनाथ
तथा सिक बालबार्लकाको उद्धार, पालनपोर्र् र पहनस्थािपनाका लापग समहदायमा
आधाररत कायिक्रमररू सञ्चालन गररनेछ। कामकाजी पररवारका बालबच्चाररूको
रेरचारका लापग पदवा र्शशहस्यारार के न्द्रररू सञ्चालन गनि स्थानीय तरलाई उत्प्रेररत
गररनेछ।

१४२. मपरलाररूको सीप पवकास गरी रोजगार र स्वरोजगारका अवसरररू र्सजिना गनि राष्टि पपत
मपरला उद्यम पवकास कायिक्रमलाई पररष्कत गरी पनरन्तरता पदएको छह ।

34
१४३. अपाङ्गता भएका व्यपक्तका लापग आवश्यक सरयोगी सामग्रीररूको आयात तथा
उत्पादनमा पदइं दै आएको सहुर्लयत र अपाङ्ग पहनस्थािपनाका लापग सं घसं स्थाररू माफित्
जाने सरयोगलाई पनरन्तरता पदएको छह । अपाङ्गता भएका व्यपक्तलाई रोजगारी उपलि
गराउने प्रपतष्ठानररूलाई पदएको सहुर्लयत कायमै राखेको छह । सबै प्रकारका साविजपनक
भ पतक सं रचनाको पनमािर् अपाङ्गमैत्री बनाइनेछ। दृपिपवरीनररूका लापग छह ट्टै
र्शक्षालयमा र्शक्षा पदने व्यवस्था पमलाइनेछ।

१४४. मपरला, बालबार्लका तथा समाज कल्यार्का कायिक्रमररूका लापग रू. २ अबि २३
करोि पवपनयोजन गरेको छह ।

खानेपानी तथा सरसफाइ

१४५. रालसम्म आधारभूत खानेपानी सेवाको पहुँच नपहगेका १३ प्रपतशत जनसं ख्यालाई
आगामी दहई वर्िर्भत्र आधारभूतस्तरको खानेपानी सेवामा पहुँच सहपनन्‍तश्चत गने गरी
खानेपानी तथा सरसफाइ क्षेत्रका कायिक्रमररूलाई पनरन्तरता पदएको छह । यी
कायिक्रमररूका लापग रू. २२ अबि ७० करोि पवपनयोजन गरेको छह ।

१४६. आागामी आर्थिक वर्िलाई खानेपानी तथा सरसफाइ अर्भयान वर्िको रुपमा मनाउन र
पदगो पवकास लक्ष्य रार्सल गनि समग्र खानेपानी तथा सरसफाइ क्षेत्रको क्षेत्रगत पवकास
योजना समेत तजहिमा गरी लागह गररनेछ। यस सम्बन्धी पवद्यमान कानहनररूलाई
समसामपयक र एकीकत गरी नयाँ खानेपानी तथा सरसफाइ कानहन तजहिमा गररनेछ।

१४७. र्जिा सदरमहकाम, साना शरर र नगरोन्महख क्षेत्रररूमा उपभोक्तासँ गको लागत
साझेदारीमा कायािन्वयन भइररेका साना सररी खानेपानी तथा सरसफाइ
आयोजनाररूलाई पनरन्तरता पदएको छह । तराइि-मधेशका २० र्जिामा आसेपनकमहक्त
खानेपानी सेवा उपलि गराउन सोलार पन्‍तम्पङ सपरतको तराइि-मधेश खानेपानी सहधार
कायिक्रमलाई पनरन्तरता पदएको छह ।

१४८. देशैभर खानेपानी सहरक्षा योजना लागह गरी शहद्धीकरर् प्रर्ाली सपरतका खानेपानी
गहर्स्तर सहधारका आयोजनाररूलाई क्रमशिः सञ्चालनमा ल्याइनेछ।
35
सं स्कपत प्रवद्धिन र सं वद्धिन

१४९. पवर्भनन जातजापतररूको म र्लक सं स्कपत र सभ्यताको सं रक्षर् तथा सम्वद्धि नका लापग
सं ग्ररालयररूको पवकास र पवस्तार गररनेछ। सजिक कलाकारररूको र्सजिनाको रोयल्टी
भहक्तानीलाई प्रशासपनक पनयमनबाट व्यवन्‍तस्थत गररनेछ।

१५०. मूति तथा अमूति सांस्कपतक सम्पदाररू, ऐपतरार्सक दरबारररू र प्राचीन स्मारकररू
सं रक्षर्, सम्वद्धि न एवं मरत्वपूर्ि पहरातार्त्वक स्थलररूको अन्वेर्र्, उत्खनन् र सं रक्षर्
गररनेछ। पवश्व सम्पदा सूचीमा समावेश सांस्कपतक सम्पदाररूको सं रक्षर्, सम्वद्धि न
तथा व्यवस्थापन गरी ती सम्पदाररूमा अन्तपनिपरत आर्धकाररकता, प्रमार्र्कता र
सं वेदनशीलता कायम गराई पवश्वव्यापी मरत्व अक्षहण्ण रार्खनेछ।

१५१. देशभरर छररएर ररेका नेपाल सरकारको स्वापमत्वमा ररेका क्षेत्रीय सं ग्ररालयररू,
ऐपतरार्सक गढी र पकिाररूको सं रक्षर्, सम्वद्धि न र सहरक्षाका लापग नेपाली सेनालाई
र्जम्मा पदइनेछ। जनयहद्ध सं ग्ररालयको पनमािर् कायिलाई पनरन्तरता पदइनेछ।

यहवा तथा खेलकह द

१५२. यहवाररूलाई उद्यमशील बनाई स्थानीय तरमा उत्पादन रोजगारी र आय आजिनका

अवसरररू र्सजिना गनि दश यहवा, एक यहवा उद्यम कायिक्रमलाई सबै पनवािचन क्षेत्रररूमा
नमूनाका रुपमा सञ्चालन गने व्यवस्थालाई पनरन्तरता पदएको छह । नवीन खोज,
आपवष्कार तथा अनहसन्धान गने तथा समाजमा उत्कष्ट योगदान पहर्याउने यहवा
प्रपतभाररूलाई सम्मान गने कायिलाई पनरन्तरता पदइनेछ।

१५३. यहथ र्भजन, २०२५ मा यहवाको पवकासको लापग उिेख भएका पाँ च स्ताररू -
गहर्स्तरीय र व्यावसापयक र्शक्षा, रोजगारी, उद्यमशीलता र सीप पवकास, यहवा स्वास्थ्य
र सामार्जक सहरक्षा, पररचालन, सरभापगता र नेतत्व पवकासका साथै खेलकह द र
मनोरञ्जन क्षेत्रसँ ग सम्बन्‍तन्धत कायिक्रम कायािन्वयनमा ल्याइनेछ।

36
१५४. यहवाररूको जोश, जाँ गर र सीपलाई सामार्जक सेवा र आर्थिक पक्रयाकलापमा लगाउन
यहवाररूलाई स्वं यसेवक सेवामा पररचालन गने कायिलाई पनरन्तरता पदई सेवा क्षेत्रलाई
थप पवस्तार गररनेछ।

१५५. काठमाि क
ं ो मूलपानीमा अन्तरािन्‍तष्टि यस्तरको पक्रके ट मैदान पनमािर् कायिलाई
प्राथपमकताका साथ अपघ बढाई देशका पवर्भनन ८ स्थानमा पनमािर्ाधीन पक्रके ट मैदान
पनमािर् कायिलाई पनरन्तरता पदएको छह ।

१५६. लोकपप्रय खेल फूटबल र पक्रके टलाई पपरलो चरर्मा व्यावसापयक प्रपतष्ठानररूबाट
प्रायोजन गरी रान्‍तष्टि य प्रपतयोपगताररू र अन्तरािन्‍तष्टि य सरभापगतामा सरभागी हुन प्रेररत
गररनेछ।

१५७. यहवा तथा खेलकह द क्षेत्रका कायिक्रमररूका लापग रू. २ अबि २४ करोि पवपनयोजन गरेको
छह ।

सूचना तथा सञ्चार प्रपवर्ध

१५८. आगामी आर्थिक वर्िमा सूचना तथा सञ्चारको क्षेत्रमा उिेखनीय फि् को माने
लक्ष्यकासाथ सञ्चालनमा ररेका कायिक्रमररूलाई उच्च प्राथपमकता पदएको छह । यसका
लापग रू. ४ अबि ९८ करोि पवपनयोजन गरेको छह ।

१५९. सरकारी पनकायबाट प्रकार्शत सामग्री, सूचना तथा पनर्ियररू एकीकत रुपमा पवद्यहतीय
माध्यमबाट समेत उपलि गराउने गरी सूचना पवभागमा सूचना बैंकको स्थापना
गररनेछ। पवदेशी प्रसारर् सं स्थाबाट नेपालर्भत्र गररने प्रसारर्लाई २०७४ साउन १
गतेदेर्ख पवज्ञापनरपरत बनाउन शहरु गररनेछ।

१६०. सूचना प्रपवर्धको प्रयोग बढाउन तथा सरज रूपमा सूचना प्रवार गनि सूचना तथा सञ्चार
मनत्रालय अन्तगित सञ्चार्लत टे र्लसेन्टरररू र सामहदापयक सूचना के न्द्रररूलाई नेपाल
दूरसञ्चार प्रार्धकरर्को सरकायिमा स्थानीय हुलाक कायािलय माफित् पवस्तार तथा
सञ्चालन गररनेछ।

37
१६१. रान्‍तष्टि य राजमागि तथा र्जिा सदरमहकाम जोि् ने सिकररूमा अन्‍तप्टकल फाइबर पबछ्याई
आगामी दहई वर्िर्भत्र सबै र्जिा सदरमहकाम, नगरपार्लका तथा गाउँ पार्लकाररूलाई
सूचना मागिले जोपिनेछ। ब्रोिब्याण्ड इन्टरनेट सेवालाई विास्तरसम्म पवस्तार गररनेछ।
दूरसञ्चार सेवालाई थप व्यवन्‍तस्थत र प्रपतस्पधषीय बनाउन दूरसञ्चार सेवा प्रदायकररूबीच
एक आपसमा गार्भन प्रोत्सारन गररनेछ। अवैध मोबाइल पैठारी पनयनत्रर् गनि
इन्टरनेशनल मोबाइल इक्वीपमेट ट आइिेर्न्टपफके शन (IMEI) नम्बर दताि गने व्यवस्था
अपनवायि गररनेछ।

१६२. हुलाक सेवालाई स्वायत्त पनकायको रुपमा पहनसंरचना गनि कानहनी तथा सं रचनागत
व्यवस्था गररनेछ। हुलाक बचत बैंकलाई सबै स्थानीय तरमा पवस्तार गरी पवप्रेर्र्,
पवद्यहत, खानेपानी, टे र्लफोन मरशहल, सामार्जक सहरक्षा भत्ता भहक्तानी के न्द्रको रुपमा
पवकास गररनेछ।

१६३. आम सञ्चार माध्यममा मपरला, दर्लत, आपदवासी जनजापत,अपाङ्गता, मधेसी,

सीमान्तकत समहदाय र पछापि परेका क्षेत्र, वगि र समहदायको प्रपतपनर्धत्व बढाउन लर्क्षत
कायिक्रमररू सं चालन गररनेछ। श्रमजीपव पत्रकार ऐनको प्रभावकारी कायािन्वयन
गररनेछ। पत्रकारररूको क्षमता वपद्धका लापग प्रत्येक प्रदेशमा पत्रकार प्रर्शक्षर् प्रपतष्ठान
स्थापना गनि परल गररनेछ।

पवज्ञान प्रपवर्ध

१६४. पवज्ञान तथा प्रपवर्धको अर्धकतम उपयोग गरी पूवािधार पवकास र सेवा प्रवारलाई
प्रभावकारी बनाउन पवज्ञान तथा प्रपवर्धलाई महलहकको समग्र अर्भलेख व्यवस्थापन र
सबै सरकारी सेवा पवतरर्का लापग महख्य औजारको रुपमा प्रयोग गनि आवश्यक
अनहसन्धान तथा पवकास पनकायररूको क्षमता अर्भवपद्ध गररनेछ।

१६५. पवज्ञान र प्रपवर्धको अन्वेर्र् गने यहवा वैज्ञापनकररूलाई प्रोत्सारन गररनेछ। पवदेशमा
ररेका नेपाली वैज्ञापनकररूलाई नेपालमा फके र योगदान गनिसक्ने वातावरर् र्सजिना
गररनेछ।

38
१६६. पवज्ञान तथा प्रपवर्धको पवर्शष्टीकत अध्ययन अनहसन्धान गनिका लापग पत्रभहवन
पवश्वपवद्यालयमा एउटा पवज्ञान सरर स्थापना गररनेछ। पत्रभहवन पवश्वपवद्यालय अन्तगित
ररेका अनहसन्धान के न्द्रररूको पहनगिठन गरी आर्थिक, प्रशासपनक, शैर्क्षक र सामार्जक
क्षेत्रररूका लापग रान्‍तष्टि य अनहसन्धान के न्द्रको रुपमा पवकास गरी समसामपयक पवर्यमा
अनहसन्धान गनि उत्प्रेररत गररनेछ।

गररबी न्यूनीकरर् र सामार्जक सहरक्षा

१६७. गररबी न्यून गने कायिक्रमररूलाई प्रभावकारी र एकीकत रुपमा कायािन्वयन गररनेछ।
गररबीको दर उच्च ररेका क्षेत्रररूमा गररबी पनवारर्का कायिक्रमररू समन्वयात्मक तथा
सघन रूपमा कायािन्वयन गररनेछन्। रोजगारी र्सजिना, र्शक्षा, स्वास्थ्य, खानेपानी तथा
सरसफाइ जस्ता आधारभूत सेवाररूको प्रभावकारी पवतरर् गररनेछ। पवर्भनन
पनकायररूबाट सञ्चार्लत सीप पवकासका कायिक्रमररूलाई एकीकत गदै लपगनेछ।
गररबीको रेखामहपन ररेका जनताका लापग लर्क्षत कायिक्रमररू सञ्चालन गरी
उत्पादनशील रोजगारीमूलक कायिक्रम सञ्चालन गनि अर्भप्रेररत गररनेछ। राज्यबाट
प्रदान गररने सेवाररूमा सबैको पहुँच सहपनन्‍तश्चत गररनेछ।

१६८. गररब घरपररवारको रूपमा पपरचान भएका पररवारलाई गररब पररचयपत्र पवतरर्
गररनेछ। थप ५० र्जिामा गररब घरपररवार पपरचान गने कायिक्रम शहरु गररनेछ।

१६९. ज्येष्ठ नागररक, एकल मपरला, दर्लत वगि, लोपोन्महख आपदवासी/जनजापत एवं अशक्त,
अपाङ्गता भएका नागररकररूलाई प्रदान गररंदै आएको सामार्जक सहरक्षा भत्तालाई
पनरन्तरता पदएको छह । यसका लापग रू. ३६ अबि पवपनयोजन गरेको छह । सामार्जक
सहरक्षा भत्ता प्राप्त गनहिपने कह नै पपन लाभग्रारी नछह टहन् भननेतफि पवशेर् सजगता
अपनाइनेछ। सं स्थागत सहदृढीकरर् र अनहगमनलाई थप प्रभावकारी बनाई बैंपकङ
प्रर्ाली माफित् यस्तो भत्ता पवतरर् गररनेछ।

39
१७०. पवर्भनन आन्दोलन तथा सशस्त्र सं घर्िमा शरीद, घाइते र पवस्थापपत भएका पररवारका
काम गने उमेरका सदस्यररूलाई सरकारले सञ्चालन गने आय आजिन तथा उद्यम
व्यवसायमा प्राथपमकता पदइनेछ।

वातावरर् सं रक्षर्

१७१. वातावरर्लाई पदगो पवकासको आधारको रुपमा पवकास गदै लैजान सञ्चार्लत
कायिक्रमररूलाई पनरन्तरता पदएको छह । यसका लापग रू. ७ अबि ६५ करोि छह ट्याएको
छह ।

१७२. वायह प्रदूर्र् मापन के न्द्रररू स्थापना गदै लपगनेछ। वातावरर्ीय प्रदूर्र् रोकथाम एवं
न्यूनीकरर् गनि अनहगमन सं यनत्रको पवकास गररनेछ। रररत पवकासको अवधारर्ा अनहरुप
मानवीय पक्रयाकलाप र पवकास प्रपक्रयालाई वातावरर्मैत्री बनाइनेछ। सवारी साधनबाट
पनस्कने पवर्ाक्त धहँ वा कम गनि नयाँ प्रपवर्ध प्रयोगमा ल्याउन प्रोत्सारन गररनेछ।
काठमाि ं उपत्यकामा बीस वर्िभन्दा पहराना सवारी साधन चलाउन पनर्ेध गररसपकएको
छ भने अन्य प्रमहख सररररूमा समेत यो व्यवस्था लागह गररनेछ।

१७३. धहँ वामहक्त उज्यालो घर कायिक्रम अन्तगित पवपनन, दर्लत, महसरर, कमैया, िोम, वादी
लगायत सीमान्तकत समहदायका लापग स यि ऊजाि उपलि गराउनहका साथै घरायसी
बायोग्याँ स प्लाट ट पनमािर् तथा सहधाररएको फलामे चहलो जिान गररनेछ। कपर्
र्संचाईका लापग स यि पम्प जिान गने कायिक्रमलाई प्रोत्सारन गररनेछ। बर्थिङ्ग सेन्टर,
सपिदंश उपचार के न्द्र, स्वास्थ्य के न्द्र, सरकारी वा सामहदापयक अस्पतालररूमा
नवीकरर्ीय ऊजाि प्रर्ाली जिान गररनेछ।

१७४. पवपदको जोर्खमलाई न्यून गनि बहुप्रकोप पूवि सूचना प्रर्ालीलाई पवस्तार र सहदृढीकरर्
अन्तरगत म सम मापन के न्द्रररू, स्वचार्लत जल सतर मापन के न्द्र र चट् याङ् मापन
के न्द्रररूको जिान कायि सम्पनन गररनेछ। जलवायह पररवतिनबाट पनिसक्ने प्रपतकू ल
असरररूलाई न्यूनीकरर् गने कायिक्रमररू सञ्चालन गररनेछ।

40
१७५. ब्याटि ीजन्य पदाथिररू पहनप्रिशोधन गने उद्योग स्थापना गनि प्रोत्सापरत गररनेछ। प्लापिक
तथा सोबाट पनपमित वस्तहररूको पहनप्रियोग, पहनप्रिशोधन र नवीकरर् गररनेछ।

बैंक तथा पवत्तीय क्षेत्र

१७६. पूवािधार पवकासमा पनजी क्षेत्र तथा पवदेशी लगानी अर्भवपद्ध गनि चालह वर्ि शहरु गररएको
स्वदे शी तथा पवदेशी बैंकररू समेतको सरभापगतामा पूवािधार पवकास बैंक स्थापना गने
कायि आगामी वर्िमा सम्पनन गररनेछ।

१७७. यहवा स्वरोजगार कोर्, ग्रामीर् स्वावलम्बन कोर्, आर्थिक पहनरुद्धार कोर् जस्ता समान
प्रकपतका कोर्ररूलाई एकापसमा गाभी एउटा सशक्त र प्रभावकारी सं स्था स्थापना गनि
अध्ययन गररनेछ।

१७८. पवत्तीय क्षेत्र पवकास रर्नीपतलाई कायािन्वयनमा ल्याइनेछ। सबै नेपालीको बैंक खाता
खोल्ने कायिक्रमलाई सशक्त कायािन्वयन गररनेछ। सूचना प्रपवर्धको अर्धकतम प्रयोग
गरी शाखा रपरत बैंपकङ, इन्टरनेट बैंपकङ तथा मोबाइल वालेट जस्ता नवीनतम पवत्तीय
सेवा उपलि गराउन बैंकररूलाई प्रोत्सारन गररनेछ। पूँ जी पनमािर्मा स्वदे शी लगानी
वपद्ध गनि आम नागररकलाई बचत गनि प्रोत्सारन गररनेछ। पवत्तीय साक्षरताका
कायिक्रमलाई अपघ बढाइनेछ।

१७९. द्वन्द्वको समयमा पवस्थापपत बैंक शाखाररू पहनस्थािपना गने कायिलाई थप प्राथपमकता
पदइनेछ। प्रत्येक गाउँ पार्लका र नगरपार्लकामा कम्तीमा एउटा वार्र्ज्य बैंकको शाखा
स्थापना गनि आवश्यक व्यवस्था पमलाइनेछ। स्थानीय तरको सन्‍तञ्चत कोर् खाता
वार्र्ज्य बैंकमा ररने र यसको पवद्यहतीय सूचना मरालेखा पनयनत्रक कायािलयमा प्राप्त
हुने व्यवस्था पमलाइनेछ।

१८०. कपर्, उद्योग लगायतका उत्पादनशील क्षेत्रमा प्रवार हुने पहनकि जािको सहपवधालाई थप
प्रभावकारी बनाइनेछ। कपर् क्षेत्रमा सहुर्लयत दरमा प्रदान गररने कजािको प्रपक्रयालाई
सरल बनाई आम पकसानको पहुँच वपद्ध गररनेछ।

41
१८१. बीमा कम्पनीररूलाई आफ्नो सेवा महलहकभर पवस्तार गनि र यस सम्बन्धी जनचेतना
अर्भवपद्ध गनि उत्प्रेररत गररनेछ। नेपालमा सञ्चार्लत बीमा कम्पनीररूले पवदेशी
पहनबषीयमा कम्पनीररूसँ ग पहनबषीयमा गराउँ दा वर्ेनी ठू लो धनराशी पवदेर्शइररेको तथ्यलाई
मनन गरी नेपालमा ररेका जीवन तथा पनजषीयवन बीमा कम्पनीररूले बीमालेखको
उिेख्य परस्सा अपनवायि रुपमा नेपाल पहनबषीयमा कम्पनीमा पहनबषीयमा गनहिपने व्यवस्था
गररनेछ।

१८२. पूँ जी बजारको पवकास र स्थापयत्वका लापग नीपतगत र सं स्थागत व्यवस्था गररनेछ।
उत्पादनमूलक कम्पनीररूलाई पूँ जी बजारमा प्रवेश गनि प्रोत्सारन गररनेछ। र्धतोपत्र
कारोबारलाई पारदशषीय र पूर्ि स्वचार्लत बनाइनेछ। र्धतोपत्र पनयमन सम्बन्धी
अन्तरािन्‍तष्टि य सं स्थाको सदस्यता प्राप्त गररनेछ।

१८३. राज्यकोर्बाट हुने तलबभत्ता लगायत सबै सरकारी भहक्तानी सम्बद्ध व्यपक्त तथा सं स्थाको
बैंक खातामाफित् मात्र हुने व्यवस्था गररनेछ। अन्तरािन्‍तष्टि य कारोबारका लापग इ-गेटवे
प्राप्त गरी अन्तरािन्‍तष्टि य व्यापारको भहक्तानी इ-पेमेट टको माध्यमबाट गने व्यवस्था
गररनेछ। इ-पेमेट टको माध्यमबाटै राजस्व सं कलन गनि सपकने व्यवस्था गररनेछ।

अन्तरािन्‍तष्टिय आर्थिक सरायता

१८४. अन्तरािन्‍तष्टि य आर्थिक सरायता रान्‍तष्टि य आवश्यकता र प्राथपमकताका क्षेत्रमा पररचालन

गररनेछ। सं घीयता अनहकूल हुने गरी पवकास सरायता नीपत पररमाजिन गररनेछ। स्थानीय
तर र प्रदेशमा अन्तरािन्‍तष्टि य आर्थिक सरायता पररचालन गने पवर्ध र प्रपक्रया तय गरी
कायािन्वयन गररनेछ।

१८५. पवकास प्रपक्रयामा सरकारी, पनजी, सरकारी र गैरसरकारी क्षेत्रको समन्वयात्मक रूपमा
पररचालन गररनेछ। गैरसरकारी सं स्थाररूको कायिसञ्चालन र प्रपक्रया पारदशषीय बनाउन
अनहगमनलाई प्रभावकारी बनाइनेछ। अन्तरािन्‍तष्टि य गैरसरकारी सं स्थाररूले सरकारले
तोके को क्षेत्र र स्थानमा पारदशषीय रूपमा काम गनहिपने व्यवस्थामा किाइ गररनेछ।

42
 सम्बन्‍तन्धत स्थानीय तरले अन्तरािन्‍तष्टि य गैरसरकारी सं स्थाररूको कायिक्रमको अनहगमन गने
व्यवस्था गररनेछ। यससम्बन्धी पवद्यमान कानहन प्रपतस्थापन गरी नयाँ कानहन ल्याइनेछ।

अन्तरािन्‍तष्टिय सम्बन्ध, मानव अर्धकार र शासकीय प्रबन्ध

१८६. दहई र्छमेकी महलहकररूसँ ग समदूरीको सम्बन्ध कायम गररनेछ। यी दहई महलहकका आर्थिक
वपद्धबाट नेपालले लाभ र्लनसक्ने नीपत तयार गररनेछ। परराष्टि सम्बन्धलाई प्रभावकारी
बनाउँ दै पवश्व रङ्गमञ्चमा नेपालको उपन्‍तस्थपत सारपूर्ि बनाइनेछ। पवदेशन्‍तस्थत नेपाली
पनयोगररूलाई आर्थिक कू टनीपत, श्रम कू टनीपत, पयिटन कू टनीपत र व्यापार कू टनीपत
सञ्चालन गनि क्षमतावान् बनाइनेछ।

१८७. नेपालको आर्थिक पवकासका लापग पमत्र राष्टि ररूसँ ग व्यापार, लगानी, पयिटन, श्रम,
वातावरर् तथा प्रपवर्धका क्षेत्रमा सरयोग अर्भवपद्ध गनि देशगत रर्नीपत तयार गररनेछ।
उच्चस्तरीय भ्रमर्को अवसरमा सम्पनन सन्‍तन्ध, सम्झ ता र समझदारी अनहरुपका
पररयोजनाररूको पनमािर् कायि प्राथपमकताका साथ कायािन्वयन गररनेछ।

१८८. पवद्यहतीय रारदानीका लापग आवश्यक पूवािधार तयार गररनेछ। परराष्टि मापमला अध्ययन
प्रपतष्ठानको पूवािधार पवकास गरी पवदेश नीपत पवश्लेर्र् तथा अनहसन्धान के न्द्रको रुपमा
पवकर्सत गदै लपगनेछ।

१८९. मानव अर्धकारका लापग नेपालले अन्तरािन्‍तष्टि य समहदायसमक्ष गरेका प्रपतबद्धताररू पूरा
गररनेछ। मानव अर्धकारको प्रत्याभूपतका लापग सम्बन्‍तन्धत सरकारी पनकायररूलाई
सजग गराइनेछ।

१९०. रान्‍तष्टि य आय, व्यपक्तगत घटना लगायतका तथ्याङ्क सहदृढ तहल्याउने र स्थानीय तरसम्मको
पवस्तत तथ्याङ्क प्रर्ाली स्थापना गने व्यवस्था गररनेछ। नेपालको समग्र आर्थिक
तथ्याङ्कररू सं कलन गनि आर्थिक गर्नाको कायि अगपि बढाइनेछ।

१९१. साविजपनक प्रशासनलाई जनताप्रपत सं वेदनशील र उत्तरदायी सं स्थाको रूपमा पवकास

गदै लपगनेछ। सं घीय सं रचनामा साविजपनक सेवा प्रवारलाई प्रभावकारी बनाउन सक्षम
हुने गरी पनजामती सेवाको पहनसंरचना गररनेछ। सं घीय पनजामती सेवा, प्रदे श पनजामती
43
 सेवा र स्थानीय सेवालाई मागिदशिन गने गरी रान्‍तष्टि य पनजामती सेवा नीपत तजहिमा
गररनेछ। प्रदेश र स्थानीय तरका लापग आवश्यक साविजपनक सेवाररूको गठन गरी
राष्टि सेवक कमिचारीररूलाई सं पवधानको भावना र ममि अनहरुप सं घ, प्रदेश र स्थानीय
तरमा आवश्यकता अनहसार समायोजन गररनेछ। साविजपनक सेवा प्रान्‍तप्तलाई जनताको
अर्धकारको रूपमा स्थापपत गररनेछ। भ्रिाचारजन्य पक्रयाकलापमा शून्य सरनशीलताको
नीपत अवलम्बन गरी रान्‍तष्टि य सदाचार पद्धपतको पवकास गररनेछ।

१९२. आगामी साउन १ गते उप्रान्त पनयहक्त हुने पनजामती, र्शक्षक, नेपाल प्रररी, सशस्त्र
प्रररी बल, नेपाली सेना लगायत सरकारी कोर्बाट पाररश्रपमक पाउने सबै राष्टि सेवक
कमिचारीररूको लापग योगदानमा आधाररत पनवपत्तभरर् प्रर्ाली लागह गररनेछ। यस
सम्बन्धी कानहन व्यवस्थापपका-सं सदको यसै अर्धवेशनमा पेश गररनेछ। सरकारी सवारी
साधनको दहरुपयोग रोक्न, ममित खचि घटाउन, र अनर्धकत व्यपक्तले प्रयोग गने
प्रवपत्तलाई पनरुत्सापरत गनि र पनन्‍तश्चत मापदण्ड तोक्न सवारी साधनको उपयोग र
रस्तान्तरर् सम्बन्धी नीपतगत व्यवस्था गररनेछ।

१९३. बजेट जवाफदे परता सम्बन्धी कानहन र सं घीय आर्थिक कायिपवर्ध कानहन यसै आर्थिक
वर्िर्भत्र व्यवस्थापपका-सं सदमा पेश गररनेछ। बजेट पनमािर् र खचिमा आम नागररकलाई
सरभागी गराइनेछ। चालह खचिमा पमतव्यपयता अपनाइनेछ। आन्तररक पनयनत्रर् प्रर्ाली
सहदृढ गरी आन्तररक लेखा परीक्षर्लाई प्रभावकारी बनाइनेछ। साविजपनक पवत्त
व्यवस्थापनको क्षेत्रमा छररएर ररेका सूचना प्रपवर्धलाई एकीकत गररनेछ।

१९४. सं घबाट प्रदे श तथा स्थानीय सरकारको पवत्तीय रस्तान्तरर् र तीनै तरका सरकारको
राजस्व व्यवस्थापन समेतको अर्भलेखन र प्रपतवेदनलाई लेखा प्रर्ालीको माध्यमबाट
व्यवन्‍तस्थत गदै लपगनेछ।

१९५. कमिचारी सञ्चय कोर्बाट आफ्ना सञ्चयकतािररूका लापग सन्‍तञ्चत रकमको ब्याजको
अंशबाट व्यरोररने गरी स्वास्थ्य सहरक्षा योजनाको खाका तयार गररनेछ।

44
१९६. पवपद् व्यवस्थापन कायिलाई सं घीय स्वरुप अनहरुप सञ्चालन गररनेछ। पवपद् पूवि,
पवपद्को समय र पवपद् पश्चातका कायिको लापग सं स्थागत तथा जनशपक्तको क्षमता
अर्भवपद्ध गररनेछ। प्रत्येक स्थानीय तरमा ठू ला पवपद् को समयमा धेरै सं ख्यामा
मापनसररूको व्यवस्थापन गनि सपकने खहला स्थानररूको व्यवस्था गररनेछ।

१९७. कारागारररूको भ पतक पूवािधार पनमािर्, पहनपनिमािर् तथा सहधार गरी कै दी बन्दीको
जीवनयापन मानवोर्चत बनाउँ दै लपगनेछ। अध्यागमन रर्नीपतक योजना तजहिमा गरी
कायािन्वयन गररनेछ। सबै नागररकररूको पपरचानको सूचक रान्‍तष्टि य पररचयपत्र पवतरर्
कायि प्रारा गररनेछ।

१९८. नेपाल प्रररी, सशस्त्र प्रररी बल र रान्‍तष्टि य अनहसन्धान पवभागको क्षमता अर्भवपद्ध,
आधहपनकीकरर् र व्यावसापयकरर् गररनेछ। यसका लापग जनशपक्त पवकास,
सं गठनात्मक सं रचना, समयानहकूल सूचनामैत्री कायिसम्पादन र सेवा प्रवार तथा
समयानहकूल यनत्र, उपकरर् र बन्दोबस्तीका सामग्रीररू व्यवस्था गररनेछ।

१९९. नेपाली सेनालाई साधन स्रोत सम्पनन र सक्षम बनाउँ दै रान्‍तष्टि य सहरक्षा, पवपद् व्यवस्थापन
र पवकास पनमािर् कायिमा प्रभावकारी रुपमा पररचालन गररनेछ। यहवाशपक्तलाई
अनहशार्सत र राष्टि प्रपत र्जम्मेवार नागररकको रूपमा राष्टि पनमािर्मा सरभागी गराउन
रान्‍तष्टि य सेवा दलको कायिक्रमलाई पनरन्तरता पदइएको छ।

२००. सरकारी स्वापमत्वमा ररेका साविजपनक सं स्थानररूको कायिसम्पादनमा सहधार गदै

लपगनेछ। सरकारले सञ्चालन गनि नपने देर्खएका साविजपनक सं स्थानररूलाई उपयहक्त
प्रपक्रयाबाट व्यवस्थापन गररनेछ।

कायािन्वयन क्षमता सहधार

२०१. खचि गने अन्‍ततितयारीको अभावमा बजेट कायािन्वयनमा हुने पढलाइलाई रोक्न कायिक्रम
स्वीकपत र अन्‍ततितयारी पदने प्रर्ालीमा पररवतिन गरेको छह । अथि मनत्रालयमा ररेको
पवर्यगत मनत्रालय बजेट सूचना प्रर्ाली (एल एम बी आई एस) बाट प्राप्त हुने च मार्सक
पवभाजन सपरतको कायिक्रमलाई नै स्वीकत कायिक्रम र खचि गने अन्‍ततितयारी मानी
45
 सम्बन्‍तन्धत कोर् तथा लेखा पनयनत्रक कायािलयररूले कायािन्वयन इकाईलाई बजेट
पनकासा पदनेछन्।

२०२. पनधािररत लक्ष्यमा प्रपतकू ल असर नपने गरी कह नै कायिक्रम सं शोधन गनहिपने भएमा
सम्बन्‍तन्धत मनत्रालयको सर्चवले चैत्र मसान्तर्भत्र सं शोधन गरी सोको जानकारी अथि
मनत्रालय र रान्‍तष्टि य योजना आयोगलाई पदनहपनेछ।

२०३. आयोजना/कायिक्रमको पवस्तत पक्रयाकलाप, सम्पनन गनहिपने अवर्ध र लागत, उपलन्‍ति

सूचक र र्जम्मेवार कमिचारी सपरतको आयोजना कायािन्वयन कायियोजना भद १५
गतेर्भत्र तयार गरी आयोजनास्थलमा र सम्बन्‍तन्धत मनत्रालयको वेबसाइट माफित्
साविजपनक गररनेछ। आयोजना/कायिक्रमको च मार्सक पवभाजन सपरतको वापर्िक
खररद योजना तयार गरी साउन मसान्तर्भत्र स्वीकत गररसक्नहपनेछ।

२०४. सबै मनत्रालय/पनकायबाट कायिक्रम/आयोजना कायािन्वयनका लापग आवश्यक पने

कायिपवर्ध तथा पनदे र्शकाररू तजहिमा तथा सं शोधनको कायि साउन मसान्तर्भत्र र
पनयमावलीररू तजहिमा तथा सं शोधनको कायि भद १५ गतेर्भत्र सम्पनन गररनेछ। नयाँ
कायिक्रम/आयोजना कायािन्वयनका लापग साउन मसान्तर्भत्र आयोजना कायािलयररू
स्थापना गररसपकनेछ। कायिक्रम/आयोजनाररू सम्पनन गने अवर्धभरका लापग स्पष्ट
जनशपक्त योजना सपरत आवश्यक अस्थायी दरबन्दीररू साउन मसान्तर्भत्र स्वीकत
गररसक्नहपनेछ।

२०५. स्वीकत सं गठन सं रचना र दरबन्दी अनहरुप आयोजना प्रमहख लगायत अन्य
कमिचारीररूलाई स्पष्ट कायि पववरर्, महख्य कायिसम्पादन सूचकररू र आवश्यक
अर्धकार एवं र्जम्मेवारी र उत्तरदापयत्व सपरत आयोजनामा खटाइनेछ। यसरी कमिचारी
खटाउँ दा कमिचारीको योग्यता, क्षमता, अनहभव र आयोजना कायािन्वयनमा पवगतमा
रार्सल गरेको सफलताको अर्भलेखलाई आधार बनाइनेछ।

46
२०६. आयोजनामा खपटने कमिचारीलाई आयोजनाको प्रापवर्धक पक्ष, कायािन्वयन पवर्ध,
अपेर्क्षत प्रपतफल र उपलन्‍ति, अन्तर पनकाय समन्वय लगायतका पवर्यररूमा शहरुमै
अर्भमहखीकरर् तालीम प्रदान गररनेछ।

२०७. आयोजना कायािन्वयनमा सरजता ल्याउन वातावरर्ीय प्रभाव मूल्याङ्कन र प्रारन्‍ताक

वातावरर्ीय परीक्षर्का कायिररू प्रचर्लत कानहनमा तोपकएको न्यूनतम समयसीमार्भत्र
सम्पनन गररनेछ।

२०८. आयोजनाको तयारीका चरर्ररू पूरा गरी साउन मसान्तर्भत्र बोलपत्र आव्हान र असोज
मसान्तर्भत्र बोलपत्र मूल्याङ्कन गरी ठे क्का सम्झ ता गररसक्नहपनेछ। तोपकएको
समयर्भत्र कायि शहरु नगने र आयोजना कायािन्वयन कायियोजना अनहरुप कायि नगने
पनमािर् व्यवसायीसँ गको ठे क्का सम्झ ता रद्द गररनेछ।

२०९. एउटै पनमािर् व्यवसायीले आफ्नो क्षमताभन्दा बढीको कायिका लापग धेरै वटा ठे क्का
र्लने र कायि सम्पनन नगने प्रवपत्तको अन्त्य गररनेछ। पनमािर् व्यवसायीले ठे क्का सम्झ ता
गरेपर्छ सम्झ ता बमोर्जमका सबै वा के री कायिररूका लापग सरायक ठे क्का सम्झ ता
गनहिपने भएमा सम्बन्‍तन्धत आयोजना प्रमहखको र्लर्खत स्वीकपत र्लनहपनेछ। अपत
आवश्यक कायिका लापग बारेक एक तरभन्दा बढी तरमा सरायक ठे क्का सम्झ ता गनि
नपाइने व्यवस्था गररनेछ। रान्‍तष्टि य सतकि ता के न्द्रबाट आयोजनाको पनमािर् गहर्स्तरको
प्रापवर्धक परीक्षर् गररनेछ।

२१०. पवभागीय प्रमहख र आयोजना प्रमहखसँ ग गररएको कायिसम्पादन सम्झ ता अनहरुपका

पक्रयाकलापलाई पनन्‍तश्चत भार पदई वस्तहगत आधारमा कायिसम्पादनस्तर मापन गररनेछ।
पनन्‍तश्चत अङ्कभन्दा बढी अङ्क प्राप्त गरेमा पनजामती सेवा ऐन अनहसार पहरस्कत गररनेछ।

२११. तोपकएको लागत, गहर्स्तर र समयसीमार्भत्र पनमािर् कायि सम्पनन गने पनमािर्
व्यवसायीलाई पवत्तीय तथा गैर पवत्तीय प्रोत्सारन उपलि गराइनेछ। तोपकएको गहर्स्तर
कायम नगने र तोपकएको समयर्भत्र कायि सम्पनन नगने पनमािर् व्यवसायीलाई कानहन
बमोर्जम कारवारी गररनेछ।

47
२१२. कायि सम्पनन भएपर्छ कामको भेररपफके सन गरी कायि सम्पनन भएको पमपतले १०
पदनर्भत्र कायि सम्पनन पबल तयार गररनेछ। पबल पेश भएको पमपतले पन्ध्र पदनर्भत्र
पबल स्वीकत गरी भहक्तानी पदइनेछ।

२१३. शोधभनाि पनदे र्शका बमोर्जम थ्रेसरोल्ि रकम पहपगसके कोमा तहरुन्तै र थ्रेसरोल्ि रकम
नपहगेकोमा च मार्सक अवर्ध समाप्त भएको अको च मार्सक अवर्धर्भत्र सम्बन्‍तन्धत
आयोजना व्यवस्थापन कायािलयबाट सोधभनाि माग गररनेछ। प्रत्येक मपरना समाप्त
भएको पमपतले १५ पदनर्भत्र सोझै भहक्तानी र वस्तहगत सरायताको प्रपतवेदन सम्बन्‍तन्धत
कोर् तथा लेखा पनयनत्रक कायािलयमा प्रस्तहत गररनेछ।

२१४. के न्द्रीय तरमा राल सञ्चालनमा ररेका कपतपय आयोजना/कायिक्रमररूमा दोरोरोपन

रटाउन र नेपालको सं पवधानको अर्धकार सूचीको अक्षरश: पालना गनिको लापग म जहदा
आयोजना/कायिक्रमररूको व्यापक पहनरावलोकन गनहिपने आवश्यकता देपकएको छ।
महलहकको शासनप्रर्ालीको सं रचनाले चालह खचिमार्थ ठू लो दबाब पनिसक्ने न्‍तस्थपत पपन
देर्खएको छ। यसथि म जहदा क्रमागत आयोजना/कायिक्रममा पहनरावलोकन गनि र खचि
सं रचनामा सहधार समेतको र्सफाररस गनिका लापग यससँ ग सम्बन्‍तन्धत पवज्ञररूको
प्रपतपनर्धत्व ररने गरी उच्चस्तरीय साविजपनक खचि पहनरावलोकन आयोग गठन गररनेछ।
साथै, राष्टि सेवकररूको तलबभत्ता र सहपवधामा पहनरावलोकन गरी उपयहक्त सहझाव
र्सफाररस गनि एक उच्चस्तरीय तलब सहपवधा सहझाव आयोग गठन गररनेछ।

सम्माननीय सभामहख मरोदय,

२१५. अब म बजेटको पवपनयोजन र स्रोतको व्यवस्था सम्बन्धी योजना प्रस्तहत गदिछह। नेपालको
सं पवधानको अनहसूची-८ मा व्यवस्था गररएका स्थानीय तरको अर्धकार क्षेत्रका पवर्यररू
सञ्चालन गनि स्रोत र साधनको रस्तान्तरर् गनि, आगामी आर्थिक वर्िमा हुने दहईवटा
पनवािचनलाई आवश्यक पने रकमको प्रबन्ध गनि, र पहनपनिमािर्को मराअर्भयान समयवद्ध
रुपमा सम्पनन गनि साधन स्रोतको अभाव नहुने गरी रकम पवपनयोजन गरेको कारर् नयाँ

48
 कायिक्रम नल्याई सापवककै कायिक्रमररूलाई पनरन्तरता पदंदा पपन बजेटको आकारमा
के री वपद्ध भएको छ।

२१६. आगामी आर्थिक वर्िका लापग रू. १२ खबि ७८ अबि ९९ करोि ४८ लाख ५५ रजार
पवपनयोजन गरेको छह । कह ल पवपनयोजनमध्ये चालहतफि रू. ८ खबि ३ अबि ५३ करोि १४
लाख ५४ रजार अथाित् ६२.८ प्रपतशत, पूँ जीगततफि रू. ३ खबि ३५ अबि १७ करोि
५९ लाख ७० रजार अथाित् २६.२ प्रपतशत र पवत्तीय व्यवस्थातफि रू. १ खबि ४० अबि
२८ करोि ७४ लाख ३१ रजार अथाित् ११ प्रपतशत ररेको छ। यो खचि अनहमान चालह
आर्थिक वर्िको पवपनयोजनको तहलनामा २१.९ प्रपतशत र सं शोर्धत अनहमानको तहलनामा
३६.६ प्रपतशतले बढी रो। सरकारी पवत्त तथ्याङ्कको अन्तरािन्‍तष्टि य वगषीयकरर् अनहसार प्रदेश
तथा स्थानीय तरमा हुने पवत्तीय रस्तान्तरर् चालह खचि अन्तगित लेखाङ्कन हुने भएकाले
चालह खचिको अंश बढी दे र्खन गएको रो।

२१७. कह ल बजेटमध्ये स्थानीय तरमा रू. १ खबि ४८ अबि ६३ करोि ९८ लाख ३३ रजार
समानीकरर् अनहदान र रू. ७६ अबि ४१ करोि ४७ लाख ५८ रजार सशति अनहदान गरी
कह ल रू. २ खबि २५ अबि ५ करोि ४५ लाख ९१ रजार अथाित् १७.६ प्रपतशत रस्तान्तरर्
गरेको छह । प्रदेश सरकार गठन नभइसके काले सं क्रमर्कालीन प्रबन्धस्वरूप समानीकरर्
अनहदानमाफित् रस्तान्तरर् हुने गरी रू. ७ अबि १४ करोि ३५ लाख छह ्ाएको छह ।
प्रत्येक स्थानीय तर र प्रदे श सरकारलाई रस्तान्तरर् गररएको रकमको पवस्तत पववरर्
समावेश भएको बजेट पहन्‍तस्तका छह ट्टै प्रस्तहत गरेको छह ।

२१८. आगामी आर्थिक वर्िका लापग अनहमान गररएको खचि व्यरोने स्रोतमध्ये राजस्वबाट रू.
७ खबि ३० अबि ५ करोि ५५ लाख ७० रजार, साँ वा पफताि प्रान्‍तप्तबाट रू. १५ अबि र
वैदेर्शक अनहदानबाट रू. ७२ अबि १६ करोि ७६ लाख २८ रजार व्यरोदाि रू. ४ खबि
६१ अबि ७७ करोि १६ लाख ५७ रजार न्यून हुनेछ। सो न्यून पूपति गनि वैदेर्शक ऋर्बाट
रू. २ खबि १४ अबि ३ करोि ५४ लाख २९ रजार जहटाइनेछ। राजस्व पररचालन र
वैदेर्शक सरायता पररचालन गदाि खूद रू. २ खबि ४७ अबि ७३ करोि ६२ लाख २८
रजार न्यून हुन जानेछ। सो न्यून पूपति गनि रू. १ खबि ४५ अबि आन्तररक ऋर्बाट र रू.
49
 १ खबि २ अबि ७३ करोि ६२ लाख २८ रजार चालह आर्थिक वर्िको नगद म ज्दातबाट
व्यरोररनेछ।

सम्माननीय सभामहख मरोदय,

२१९. म अब आर्थिक वर्ि २०७४/७५ का लापग राजस्व पररचालनको नीपत तथा कायिक्रम
पनम्नानहसार प्रस्तहत गदिछह:-

२२०. पर्छिा वर्िररूमा आन्तररक स्रोत पररचालनमा उत्सारजनक वपद्ध हुँदै गएता पपन
भूकम्पपर्छको पहनपनिमािर्, सं घीय सं रचनाको कायािन्वयन एवं आवर्धक योजनाले
र्लएका लक्ष्य प्रान्‍तप्तका लापग आवश्यक स्रोत जहटाउन राजस्वको वतिमान वपद्धदर मात्रै
पयािप्त हुने अवस्था भने छै न। सं घीय सं रचनामा आवश्यक पने थप राजस्व पररचालन
गदै ररेक तरका कर अर्धकार र पवत्तीय रस्तान्तरर्को आवश्यक तयारी समेत भइररेको
छ। दे शमा उपलि साधन स्रोतको अर्धकतम पररचालनद्वारा तीब्र आर्थिक पवकास गरी
समद्ध अथितनत्रको पनमािर्बाट मात्र राजस्वको पदगो वपद्धदर साव हुनेछ। यसै तथ्यलाई
हृदयङ्गम गरी आगामी आर्थिक वर्िको सं घीय राजस्व नीपत कायािन्यवन गररनेछ।

२२१. नेपालको सं पवधानले पररकल्पना गरे अनहरुप सहदृढ सं घीय पवत्त प्रर्ालीको पवकासका
लापग रान्‍तष्टि य स्रोतलाई समद्ध बनाउने गरी राजस्व प्रर्ालीको पवकास र आधहपनकीकरर्
गनहि सं घीय राजस्व नीपतको महख्य प्राथपमकता हुनेछ। पदगो राजस्व पररचालनको
सहपनन्‍तश्चतताको लापग सबै प्रकारका आर्थिक पक्रयाकलापररूलाई करको दायरामा ल्याई
कराधारको पवकास र पवस्तार गनि राजस्व प्रर्ालीमा थप सहधार गररनेछ। मैले प्रस्ताव
गरेको राजस्व नीपतका उद्दे श्यररू देराय अनहसार हुनेछन् :-

 नेपालको सं पवधान बमोर्जम नेपाल सरकार, प्रदेश सरकार तथा स्थानीय तरको
राजस्वको अर्धकार र राजस्व बाँ िफाँ ट व्यवन्‍तस्थत गने।

 सं घ, प्रदेश र स्थानीय तरबीच परस्पर सरयोग, सरकायि र समन्वयमा आधाररत

भई सबै प्रकारका आर्थिक पक्रयाकलापररूलाई करको दायरामा समेटी अर्धकतम

50
 राजस्व पररचालनमा जोि पदने तथा राजस्व चहरावट पनयनत्रर्का माध्यमबाट
रान्‍तष्टि य कराधारको सं रक्षर् गने।

 राजस्व पररचालनमा पदगो वपद्धदर रार्सल गरी सं घीय पवत्त प्रर्ालीलाई सहदृढ
तहल्याउने गरी राजस्व प्रर्ालीमा सहधार गने।

 रान्‍तष्टि य उत्पादन तथा उत्पादकत्व वपद्ध गरी पनयाित प्रवद्धि न गदै बढ् दो व्यापार
घाटा न्यूनीकरर् गनि सघाउ पहर्याउने।

 स्वि एवं पारदशषीय कर प्रर्ाली अवलम्बन गदै राजस्व प्रर्ालीलाई समन्यापयक

एवं लगानीमैत्री बनाउने।

 गैर कर राजस्वका थप स्रोतररूको पपरचान गरी म जहदा गैर करका दरररूलाई

लागत प्रभावी बनाउने।

२२२. मार्थ उिेर्खत उद्दे श्य रार्सल गनिको लापग देराय बमोर्जमका नीपत तथा कायिक्रमररू
अवलम्बन गररनेछन्िः-

सं घीय पवत्त सहदृढीकरर्

 सं घीय पवत्त सं रचनालाई सहदृढ र सबल बनाउँ दै समद्ध अथितनत्र पनमािर्का लापग
सं घीय राजस्व नीपत तजहिमा गररनेछ।

 प्रदेश र स्थानीय तरलाई आवश्यकता अनहसार पवत्तीय स्रोतको पनन्‍तश्चत परस्सा

आत्मपनभिर ढङ्गले जहटाउन सक्ने गरी राजस्वको दायरा पवकास गने र राजस्वका
दरररू स्वयं पनधािरर् गनिसक्ने गरी सक्षम तहल्याइनेछ।

 आर्थिक पक्रयाकलापररूको पवस्तार गरी राजस्व प्रशासनका सं गठनात्मक सं रचना

सं घीयता अनहकूल बनाइनेछ।

 राजस्व प्रशासनको सं रचनात्मक सहधारका लापग के न्द्रीय राजस्व बोिि गठन गने
सम्बन्धी पवधेयक व्यवस्थापपका सं सदमा प्रस्तहत गररनेछ।

51
  अन्तर प्रदेश एवं अन्तरािन्‍तष्टि य व्यापार प्रभापवत नहुने गरी प्रदेश र स्थानीय तरले
पररचालन गने राजस्वमा भ गोर्लक तटस्थता कायम रार्खनेछ।

नीपतगत तथा प्रर्ालीगत सहधार

२२३. लामो समयदे र्ख आम करदाताबाट कर सम्बन्धी पववाद समाधान समयमा नभएको एवं
यसका लापग पहनरावलोकनका लापग धर टी रातिदा व्यावसापयक लागत बढ् न गएको भन्ने
गहनासो ररेको छ। यो बजेट ल्याउँ दा मैले कर सम्बन्धी पववाद समाधानको स्थायी सं यन्त्र
बनाउने, करका दरररूमा पहनरावलोकन गने तथा कर छह टका वस्तहररूलाई कम गदै जाने
सोचका साथ गरकायि गरेको र्थएँ । पनवािचन आचारसं परता लागह भएका कारर् कर
सम्बन्धी कानहन र दरररूमा तत्काल धेरै पररवतिन गने अवस्था ररेन। तसथि,
आमस्वास्थ्यमा प्रपतकू ल प्रभाव पाने मपदराजन्य र सूपतिजन्य पदाथिमा अन्तिःशहल्कको
दरमा सामान्य वपद्ध गने बारेक अन्य करका दरररूमा पररवतिन गरेको छै न।

 सं शोर्धत क्योटो अर्भसन्‍तन्ध अनहरुप भन्सार कानहनररूमा सामपयक सहधार गरी

अन्तरािन्‍तष्टि य व्यापारमा सरजीकरर् गररनेछ। पाँ च ं चरर्को भन्सार सहधार र
आधहपनकीकरर् कायियोजना तथा आन्तररक राजस्व पवभागको दोस्रो पञ्चवर्षीयय
रर्नीपतक योजना कायािन्वयनमा ल्याइनेछ।

 राजस्व चहरावट पनयनत्रर् ऐन तथा कायिपवर्धलाई यसै आर्थिक वर्िर्भत्र पररमाजिन

गररनेछ। इलेटा िोपनक व्यापारलाई पनयमन तथा सरजीकरर् गनि आवश्यक
कायिपवर्ध तजहिमा गरी कायािन्वयनमा ल्याइनेछ।

 राजस्व छह ट प्रदान गने पद्धपतलाई क्रमशिः अन्त्य गदै राजस्व छह टलाई राजस्व खचि
प्रर्ालीबाट व्यवन्‍तस्थत गदै लपगनेछ।

 नेपालसँ ग आर्थिक कारोबार बढी भएका दे शररू र लगानी एवं प्रपवर्ध पनयाित
गने साावना भएका देशररूसँ ग दोरोरो करमहपक्त सम्झ ता गने प्रपक्रया अगापि
बढाइनेछ।

52
  मपदरा एवं चहरोटको पबक्री पवतरर्, पनयमन र व्यवस्थापनलाई थप प्रभावकारी
बनाइनेछ।

 सम्पपत्त शहद्धीकरर्को क्रममा हुण्डी, इलेटा िोपनक करेन्सी तथा बीट क्वाइन्स को
माध्यमबाट हुने गरेको पवदेशी रकम अपचलन पनयनत्रर् गनि प्रभावकारी कानहन
तजहिमा गरी कायािन्वयन गररनेछ।

प्रपक्रयागत सहधार

 राल कर प्रयोजनका लापग प्रयोग हुँदै आएको व्यावसापयक सं के त नम्बरलाई

पररमाजिन गरी भन्सारमा प्रयोग भइररेको रामोनाइज्ि पद्धपतमा आधाररत वस्तह
वगषीयकरर् सं के तसँ ग तादात्म्य हुने गरी नयाँ व्यावसापयक सं के त नम्बर यसै आर्थिक
वर्िर्भत्र कायािन्वयनमा ल्याइनेछ।

 करदातालाई कर दार्खला गनि सरज बनाउन राल राजस्व सं कलन गदै आएका
बैंकररूको जहनसहकै शाखाबाट पवद्यहतीय माध्यमबाट कर दार्खला गनि सक्ने
प्रर्ाली लागह गररनेछ।

 कर प्रर्ालीको प्रपक्रयागत सरलीकरर्का लापग प्रशासपनक, कानहनी तथा

प्रापवर्धक पवर्यररूमा एकरुपता र स्पष्टता हुने गरी सहधारको प्रस्ताव गरेको छह ।

 नेपाल पपन पवश्व भन्सार सं गठनको सदस्य राष्टि भएकोले सो सं गठनबाट

पवकर्सत र प्रवपद्धि त मालवस्तहररूको वगषीयकरर् तथा सं के तीकरर्, २०१७ लाई
यसै वर्िदेर्ख कायािन्वयनमा ल्याउने व्यवस्था पमलाएको छह । यसबाट व्यापार
सरजीकरर्मा थप सघाउ पहग्ने अपेक्षा गरेको छह ।

 भन्सार स्वचालन प्रर्ालीलाई वेबमा आधाररत बनाउँ दै लपगनेछ। यसका लापग

भन्सारको स्वचार्लत सूचना प्रर्ाली (आर्सकह िा वल्िि) लाई क्रमशिः सबै भन्सार
कायािलयररूमा पवस्तार गररनेछ।

53
  आगामी साउन १ गतेदेर्ख पैठारीकताि तथा पनकासीकतािले आयात पनयाित सं के त
नम्बर प्राप्त गरेर मात्र व्यावसापयक प्रयोजनका लापग पनकासी पैठारी गनि पाउने
व्यवस्था गररनेछ।

करको दायरा पवस्तार

 करको दर बढाउनह भन्दा करको दायरा पवस्तारलाई प्राथपमकता पदई कराधारलाई

थप फरापकलो बनाउँ दै लपगनेछ।

 आयआजिन र व्यवसाय गने र्चपकत्सक, इञ्जीपनयर, वपकल, सिारकार,

कलाकार, खेलािी, पवर्भनन र्शक्षर् सं स्थामा प्राध्यापन गने व्यपक्तररू लगायत
सबैलाई स्थायी लेखा नम्बर प्रदान गने कायिलाई पनरन्तरता पदई थप करदातालाई
करको दायरामा ल्याइनेछ।

करदाता र्शक्षा

 करदाता तथा आम नागररकका लापग सूचनामूलक एवं सचेतना अर्भवपद्ध

सम्बन्धी करदाता र्शक्षा कायिक्रमररूलाई पनरन्तर रुपमा सञ्चालन गररनेछ। यस्तो
र्शक्षा, सूचना र सचेतना सम्बन्धी कायिररू आवश्यकता अनहसार पनजी,
गैरसरकारी, उपभोक्ता परतकारी एवं पेशागत सं घसं स्थाररू समेतको सरभापगता
र समन्वयमा सञ्चालन गररनेछ।

 करका बारेमा जानकारी पदन माध्यपमक तरको पाठ् यक्रममा नेपालको करप्रर्ाली
सम्बन्धी पवर्य समावेश गनि आवश्यक समन्वय गररनेछ।

दक्षता एवं प्रर्ाली पवकास

 कर प्रशासनको क्षमता पवकास र प्रर्ाली सहधारका माध्यमबाट राजस्व

पररचालनमा अर्भवपद्ध गदै लपगनेछ। यसका लापग अथि मनत्रालय र मातरत
पवभागररूबीच एकीकत सूचना सञ्जाल पवकास गरी सूचना आदान प्रदानको
प्रभावकारी व्यवस्था गररनेछ।

54
  सं घीय सं रचना अनहरुप प्रदेश र स्थानीय तरमा ररने राजस्व सं रचना पनमािर् र
क्षमता पवकासमा सघाउ पहग्ने गरी राजस्व प्रशासनको प्रर्ाली र दक्षता पवकास
गररनेछ।

 राजस्व प्रशासन तार्लम के न्द्रलाई क्षमता पवकास र पवर्यगत दक्षता रार्सल गनि
सक्ने प्रापज्ञक सं स्थाको रुपमा पवकास गदै प्रापज्ञक पवर्यको अध्ययन गराउने
सं स्थाको रूपमा पवकास गररनेछ। यस के न्द्रलाई राजस्व सम्बन्धी मरत्वपूर्ि
अर्भलेखररू सं ग्रर गरी सहरर्क्षत रुपमा रातिने अर्भलेख के न्द्र
(Documentation Centre) को रुपमा पवकास गररनेछ।

राजस्व चहरावट पनयनत्रर्

 रान्‍तष्टि य कराधारको सं रक्षर्का लापग उच्च कर पनयोजन र कर छली पनयनत्रर्

गनहिका साथै राजस्व चहरावटका जोर्खम क्षेत्रररूको पपरचान गरी जोर्खमका
सूचकररूको पररमाजिन गररनेछ।

 राजस्व चहरावट पनयनत्रर्का लापग सं घ, प्रदे श र स्थानीय तरका राजस्व

प्रशासनका बीचमा सूचना आदानप्रदानको व्यवस्था गररनेछ।

 मालवस्तहको आन्तररक ओसारपसारमा पवद्यहतीय प्रर्ालीको प्रयोगद्वारा व्यापारको

आन्तररक अनहगमन र पनगरानीलाई प्रभावकारी बनाई व्यापार पवचलनको
पनयनत्रर् गररनेछ। चोरी पैठारी पनयनत्रर्का लापग गस्ती पररचालन गररनेछ।

 भारत तथा चीनको पतब्बतसँ गको पनन्‍तश्चत मूल्यभन्दा बढीको व्यापाररक

कारोबारमा बैपकङ प्रर्ालीबाट मात्र भहक्तानी गने व्यवस्था गररनेछ।

 भन्सारमा मालवस्तहको यथाथि घोर्र्ा र सरी वगषीयकरर् गराई भन्सार मूल्याङ्कन

प्रर्ालीलाई यथाथि र कारोबार मूल्यमा आधाररत बनाइनेछ।

 न्यून पबजकीकरर्, चोरी पनकासी/पैठारी र अवैध व्यापार रोकथामका लापग

पवशेर् रर्नीपत अवलम्बन गररनेछ।

55
सम्माननीय सभामहख मरोदय,

२२४. यस बजेटको कायािन्वयनबाट आर्थिक पक्रयाकलापमा उिेख्य पवस्तार भई ७.२

प्रपतशतको आर्थिक वपद्धदर रार्सल हुने अपेक्षा गरेको छह । यो बजेट साविजपनक भएपर्छ
नेपाल राष्टि बैंकले जारी गने म पद्रक नीपत र आपूपति प्रर्ालीको सहदृढीकरर्बाट
महद्रास्फीपत ७ प्रपतशतमा सीपमत हुने र सामार्जक सहरक्षा तथा मानव पवकासका
सूचकररूमा उिेखनीय प्रगपत हुने पवश्वास र्लएको छह । यो बजेटको कायािन्वयनबाट
थप १ लाख स्वरोजगार र ४ लाख नयाँ रोजगारीका अवसरररू र्सजिना हुने अपेक्षा गरेको
छह ।

२२५. प्रस्तहत बजेट तजहिमामा मागि पनदेशन गनहिहुने सम्माननीय राष्टि पपतज्यू, सम्माननीय
प्रधानमनत्रीज्यू, सम्माननीय उपराष्टि पपतज्यू, सम्माननीय प्रधानन्यायाधीशज्यू,
सम्माननीय सभामहखज्यू, माननीय उपप्रधानमनत्री तथा मनत्रीज्यूररू, सं वैधापनक अङ्गका
प्रमहख तथा सदस्यज्यूररू र पवर्भनन राजनीपतक दलका शीर्ि नेताज्यूररू प्रपत रापदिक
आभार प्रकट गदिछह। पमत्रराष्टि का नेपाल न्‍तस्थत कू टनीपतक पनयोगका प्रपतपनर्ध तथा
पवकास साझेदारररूमाफित व्यक्त भएका सहझावलाई पपन बजेट पनमािर्का चरर्मा
सं स्मरर् गरेको छह । व्यवस्थापपका-सं सदको अथि सपमपतमा छलफलका क्रममा माननीय
सांसदररूले पदनहभएका सहझावररू प्रस्तहत बजेटको आधार भएर ररेका छन्। बजेट
छलफलका क्रममा आ-आफ्नो तफिबाट सहझाव पदनहहुने पूवि अथि मनत्रीररू, पूवि अथि
सर्चवररू, राष्टि सेवक कमिचारी, वहपद्धजीपव, अथिशास्त्री, पनजी क्षेत्रका सं घ सं गठनररू,
नागररक समाज तथा सामहदापयक सं स्था, सामार्जक सं गठनररू, पत्रकार र पवदेशमा
ररनह भएका नेपाली पददीबपरनी, दाजहभाइररू सबैलाई रापदिक धन्यवाद ज्ञापन गदिछह।

२२६. अन्त्यमा, महलहकको पवकास र समपद्धमा पनरन्तर सद्भाव र सरयोग पहर्याउने आम

नागररक, करदाता, नेपालको परत र समहननपतमा कायिरत सबै पवकास साझेदार, सरकारी,
गैरसरकारी तथा सामहदापयक सं स्थाररूप्रपत रापदिक आभार व्यक्त गदै बजेटको सफल
कायािन्वयनमा सबैको खहला सरयोगको अपेक्षा गरेको छह ।

56
२२७. समस्याररू धेरै छन्, सबैको एकै पटक समाधान साव छै न र हुन पपन सक्दैन। वतिमान
वस्तहगत यथाथि धरातलमा उर्भएर चहन पतररूको सामना गनि रामी सबै कपटबद्ध,
प्रपतबद्ध र एकताबद्ध बन ।ं उज्ज्वल भपवष्य पनमािर्को लापग आशावादी बन ।ं

धन्यवाद !

57
 ु ूचीहरु
अनस
 आय व्ययको �ववरण
अनुसूची -१
आ�थर्क बषर् 2074/75 (रू. हजारमा)

�ोत
2072/73 2073/74 2074/75
शीषर्क को यथाथर् को संशो�धत अनुमान को अनुमान नेपाल वैदेिशक
सरकार अनुदान ऋण

राजस्व तथा अनुदान 5,24,78,29,80 6,56,16,15,51 8,02,22,31,98 7,30,05,55,70 72,16,76,28

राजस्व 4,85,23,90,25 5,80,98,86,35 7,30,05,55,70 7,30,05,55,70

कर 4,21,09,66,16 5,28,57,48,74 6,66,20,45,58 6,66,20,45,58

अन्य राजस्व 60,86,50,36 52,41,37,61 63,85,10,12 63,85,10,12

गत वषर्को नगद मौज्दात तथा बेरुजु 3,27,73,73 0 0 0

अनुदान 39,54,39,55 75,17,29,16 72,16,76,28 0 72,16,76,28

अनुदान 39,54,39,55 75,17,29,16 72,16,76,28 0 72,16,76,28

खचर् 4,93,33,72,37 8,23,65,42,70 11,38,70,74,24 9,07,61,35,16 67,40,44,44 1,63,68,94,64

चालु 3,70,98,68,07 5,61,61,93,57 8,03,53,14,54 7,06,25,12,41 37,91,93,54 59,36,08,59

पा�र��मक / सु�वधा 89,26,82,15 1,29,63,70,36 1,30,52,90,80 1,30,21,54,18 25,73,17 5,63,45

मालसामान तथा से वाको उपयोग 44,27,48,94 71,50,95,86 1,20,05,36,93 1,02,50,58,27 12,04,68,35 5,50,10,31

व्याज र से वा खचर् 8,67,30,40 21,24,21,89 30,79,99,58 30,79,99,58

सहायता 94,18,42 1,69,55,46 1,01,64,69 79,17,79 20,72,17 1,74,73

अनुदान 1,70,84,77,04 2,47,59,16,68 1,84,73,81,80 1,10,37,81,43 23,19,29,82 51,16,70,55

सामािजक सुरक्षा 56,74,71,09 88,55,71,10 1,02,63,98,87 1,02,22,70,94 13,37,18 27,90,75

अन्य खचर् 23,40,03 1,38,62,22 1,55,60,96 1,55,60,96

�व�ीय हस्तान्तरण 0 0 2,32,19,80,91 2,27,77,69,26 2,08,12,85 2,33,98,80

पूंजीगत खचर् 1,22,35,04,30 2,62,03,49,13 3,35,17,59,70 2,01,36,22,75 29,48,50,90 1,04,32,86,05

पूंजीगत खचर् 1,22,35,04,30 2,62,03,49,13 3,35,17,59,70 2,01,36,22,75 29,48,50,90 1,04,32,86,05

बजेट बचत (-) न्यून (+) -31,44,57,43 1,67,49,27,19 3,36,48,42,26 1,77,55,79,46 -4,76,31,84 1,63,68,94,64

�व�ीय व्यवस्था -15,90,47,96 -1,35,84,41,02 -2,33,74,79,98 -74,82,17,18 4,76,31,84 -1,63,68,94,64

खू द ऋण लगानी 25,49,49,28 35,62,18,80 19,76,28,89 -5,90,97,39 1,40,87,84 24,26,38,44

आन्त�रक ऋण लगानी 26,86,39,55 45,62,18,80 34,76,28,89 9,09,02,61 1,40,87,84 24,26,38,44

आन्त�रक ऋण लगानी �फतार्(घटाउने ) 1,36,90,27 10,00,00,00 15,00,00,00 15,00,00,00

खू द शेयर लगानी 12,70,07,89 21,85,97,29 55,35,55,42 25,91,90,21 3,35,44,00 26,08,21,21

आन्त�रक शेयर लगानी 11,99,40,18 20,88,47,29 51,75,41,25 22,31,76,04 3,35,44,00 26,08,21,21

वैदेिशक शेयर लगानी 70,67,71 97,50,00 3,60,14,17 3,60,14,17

खू द वैदेिशक ऋण -16,66,09,45 -1,22,47,44,71 -1,83,91,42,84 30,12,11,45 -2,14,03,54,29

वैदेिशक ऋणको सांवा भु�ानी 17,79,49,27 25,34,05,18 30,12,11,45 30,12,11,45

वैदेिशक ऋण �ा��(घटाउने ) 34,45,58,72 1,47,81,49,89 2,14,03,54,29 2,14,03,54,29

खू द आन्त�रक ऋण -37,43,95,68 -70,85,12,40 -1,24,95,21,45 -1,24,95,21,45

आन्त�रक ऋणको सांवा भु�ानी 50,33,49,47 19,40,52,60 20,04,78,55 20,04,78,55

आन्त�रक ऋण �ा��(घटाउने ) 87,77,45,15 90,25,65,00 1,45,00,00,00 1,45,00,00,00

बचत (-) न्यून (+) -47,35,05,39 31,64,86,17 1,02,73,62,28 1,02,73,62,28 0 0

 राजस्व तथा अनुदान �ा��को अनुमान
अनुसूची -२
आ�थर्क बषर् 2074/75
(रू. हजारमा)

वतर्मान �ोतबाट कर प�रवतर्न तथा

2072/73 2073/74 2074/75
�शास�नक
शीषर्क को यथाथर् को संशो�धत अनुमान को ल�य
सुधारबाट
आय
कर 4,21,09,66,16 5,28,57,48,74 6,66,20,45,58 6,34,28,98,57 31,91,47,01

आय, मुनाफा तथा पूंजीगत लाभमा लाग्ने कर 1,14,13,79,87 1,28,87,69,73 1,62,43,38,01 1,54,65,23,68 7,78,14,33

एकलौट� फमर् तथा व्यि�गत आयमा लाग्ने कर 29,96,49,88 32,81,31,74 41,35,70,28 39,37,58,08 1,98,12,20

11111 एकलौट� फमर् तथा व्यि�गत आयमा लाग्ने कर 9,69,67,64 12,96,30,11 16,33,83,04 15,55,56,13 78,26,91

11112 पा�र��मक कर 13,53,25,02 16,12,09,76 20,31,85,36 19,34,51,71 97,33,65

11113 पूंजीगत लाभ कर 6,73,57,22 3,72,91,87 4,70,01,88 4,47,50,24 22,51,64

�नकायको आयमा लाग्ने कर 70,96,89,64 78,02,84,83 98,34,54,44 93,63,41,80 4,71,12,64

11121 �नकायको मुनाफामा लाग्ने कर-सरकार� सं स्थान 3,59,06,33 7,00,23,45 8,82,56,07 8,40,28,14 42,27,93

11122 �नकायको मुनाफामा लाग्ने कर-पिब्लक �ल. कम्पनी 27,28,38,55 31,63,30,41 39,86,96,14 37,95,96,50 1,90,99,64

11123 �नकायको मुनाफामा लाग्ने कर- �ाइभेट �ल�मटे ड कम्पनी 25,43,65,56 32,89,91,43 41,46,53,81 39,47,89,71 1,98,64,10

11124 �नकायको मुनाफामा लाग्ने कर-अन्य सं स्था 4,60,76,78 6,45,02,55 8,12,97,65 7,74,03,06 38,94,59

11125 पूंजीगत लाभ कर - �नकाय 10,05,02,42 4,36,99 5,50,77 5,24,39 26,38

लगानीको आय तथा अन्य आयमा लाग्ने कर 13,20,40,35 18,03,53,16 22,73,13,29 21,64,23,80 1,08,89,49

11131 सम्पि� बहाल तथा प�ा वापतको आयमा लाग्ने कर 3,35,83,68 3,91,52,42 4,93,46,88 4,69,82,90 23,63,98

11132 व्याजमा लाग्ने कर 6,85,21,67 9,99,58,18 12,59,85,17 11,99,49,82 60,35,35

11133 लाभांशमा लाग्ने कर 2,38,20,90 3,19,85,78 4,03,14,19 3,83,82,93 19,31,26

11134 लगानी सम्बन्धी अन्य आयमा लाग्ने कर 2,16,96 2,05,44 2,58,93 2,46,53 12,40

11135 आकिस्मक लाभ कर 9,21,40 11,95,52 15,06,81 14,34,63 72,18

11136 अन्य आयमा लाग्ने कर 49,75,74 78,55,82 99,01,31 94,26,99 4,74,32

पा�र��मकमा आधा�रत कर 3,26,97,63 4,17,90,71 5,26,72,12 5,01,48,85 25,23,27

पा�र��मकमा आधा�रत सामािजक सुरक्षा कर 3,26,97,63 4,17,90,71 5,26,72,12 5,01,48,85 25,23,27

11211 पा�र��मकमा आधा�रत सामािजक सुरक्षा कर 3,26,97,63 4,17,90,71 5,26,72,12 5,01,48,85 25,23,27

सम्पि� कर 13,14,94,00 14,69,21,25 18,51,76,43 17,63,05,50 88,70,93

अचल सम्पि�मा लाग्ने कर 51,03 4,03,73 5,08,85 4,84,47 24,38

11311 वा�षर्क सम्पि� कर 51,03 4,03,73 5,08,85 4,84,47 24,38

�व�ीय र पूंजीगत कारोबारमा लाग्ने कर 13,14,42,97 14,65,17,52 18,46,67,58 17,58,21,03 88,46,55

11341 घर जग्गा रिज�े शनमा लाग्ने कर 13,14,42,97 14,65,17,52 18,46,67,58 17,58,21,03 88,46,55

वस्तु तथा सेवामा आधा�रत कर 2,05,66,87,19 2,75,76,27,34 3,47,56,55,01 3,30,91,52,84 16,65,02,17

मूल्य अ�भवृ�� कर ( मू .अ .क. ) 1,22,41,19,39 1,71,86,82,55 2,16,61,91,03 2,06,24,19,08 10,37,71,95

11411 मू. अ. क. -उत्पादन 16,21,36,10 18,87,06,69 23,78,41,91 22,64,48,03 1,13,93,88

11412 मू. अ. क. -आयात 72,89,12,87 1,13,09,51,72 1,42,54,27,54 1,35,71,42,06 6,82,85,48

11413 मू. अ. क. -बस्तु �ब�� र �वतरण 13,37,35,63 13,73,30,15 17,30,88,01 16,47,96,18 82,91,83

11414 मू. अ. क. -परामशर् तथा ठे �ा 7,87,70,33 10,29,65,72 12,97,75,81 12,35,58,87 62,16,94

11415 मू. अ. क. -पयर्टन से वा 1,41,07,32 2,50,56,59 3,15,80,80 3,00,67,91 15,12,89

11416 मू. अ. क. -सं चार से वा, �वमा, हवाई उडान र अन्य से वा 8,64,05,46 10,37,10,81 13,07,14,91 12,44,52,98 62,61,93

11417 मू. अ. क. -बेदतार्वालाले सं कलन गन� 2,00,51,68 2,99,60,87 3,77,62,05 3,59,53,05 18,09,00

अन्त: शुल्क 65,77,64,18 80,28,14,74 1,01,18,50,66 96,33,77,69 4,84,72,97

11421 सु�तर्जन्य पदाथर् 9,01,00,33 10,88,67,71 13,72,14,54 13,06,41,24 65,73,30

11422 म�दरा 14,50,03,84 16,62,10,91 20,94,88,71 19,94,53,10 1,00,35,61

11423 �बयर 8,29,38,39 9,77,42,68 12,31,92,80 11,72,91,22 59,01,58

11424 अन्य औ�ो�गक उत्पादन 4,41,78,56 6,56,67,45 8,27,65,86 7,88,00,94 39,64,92

11425 अन्त: शुल्क आयात 29,55,43,06 36,43,25,99 45,91,88,75 43,71,91,19 2,19,97,56

�वशेष सेवामा लाग्ने कर 1,28,41,11 1,80,19,03 2,27,10,81 2,16,22,84 10,87,97

11441 वैदेिशक रोजगार से वा कर 30,11 18,49 23,31 22,19 1,12

11442 स्वास्थ से वा कर 72,47,78 1,01,09,89 1,27,42,29 1,21,31,87 6,10,42

 वतर्मान �ोतबाट कर प�रवतर्न तथा
2072/73 2073/74 2074/75
�शास�नक
शीषर्क को यथाथर् को संशो�धत अनुमान को ल�य
सुधारबाट
आय

11443 िशक्षा से वा शुल्क- शैिक्षक सं स्था 36,19,04 52,07,83 65,63,84 62,49,40 3,14,44

11444 िशक्षा से वा शुल्क- वैदेिशक अध्ययन 19,44,18 26,82,82 33,81,37 32,19,38 1,61,99

पुवार्धार से वाको उपयोग तथा सवार� साधनमा लाग्ने कर 16,19,62,51 21,81,11,02 27,49,02,51 26,17,33,23 1,31,69,28

11451 सवार� साधन कर 7,10,47,60 7,86,81,05 9,91,67,92 9,44,17,25 47,50,67

11452 पुवार्धार से वाको उपयोगमा लाग्ने कर 98,60,78 1,10,96,22 1,39,85,44 1,33,15,46 6,69,98

11453 सडक ममर्त तथा सुधार दस्तुर 1,57,37,64 1,66,77,95 2,10,20,54 2,00,13,55 10,06,99

11454 सडक �नमार्ण तथा सं भार दस्तुर 5,41,95,89 3,48,48,38 4,39,22,16 4,18,18,06 21,04,10

11455 पूवार्धार कर 1,11,20,60 7,68,07,42 9,68,06,45 9,21,68,91 46,37,54

वैदेिशक व्यापारमा आधा�रत कर 82,15,91,39 1,01,60,44,16 1,28,06,00,50 1,21,92,53,02 6,13,47,48

आयातमा लाग्ने भं सार महसुल 77,82,21,81 95,85,97,59 1,20,81,96,06 1,15,03,17,12 5,78,78,94

11511 भं सार महसुल - आयात 77,81,67,08 95,85,79,10 1,20,81,72,75 1,15,02,94,92 5,78,77,83

11512 भारतीय अन्तशुल्क �फतार् 42,08 6,16 7,77 7,40 37

11513 आयातमा लाग्ने स्थानीय �वकास शुल्क 12,65 12,33 15,54 14,80 74

भं सार महसुल -�नयार्त 11,36,83 1,03,23,48 1,30,11,49 1,23,88,18 6,23,31

11521 भं सार महसुल -�नयार्त 11,07,95 1,02,37,61 1,29,03,27 1,22,85,14 6,18,13

11522 �नयार्त से वा शुल्क 28,88 85,87 1,08,22 1,03,04 5,18

वैदेिशक व्यापारमा आधा�रत अन्य कर 4,22,32,75 4,71,23,09 5,93,92,95 5,65,47,72 28,45,23

11561 कृ�ष सुधार शुल्क 3,41,22,80 4,07,60,72 5,13,73,95 4,89,12,87 24,61,08

11562 भं सार सम्बन्धी अन्य आय 81,09,95 63,62,37 80,19,00 76,34,85 3,84,15

अन्य कर 2,71,16,08 3,45,95,55 4,36,03,51 4,15,14,68 20,88,83

व्यवसायले भु�ानी गन� 1,14,14,53 1,78,15,60 2,24,54,41 2,13,78,73 10,75,68

11611 कम्पनी रिज�े शन दस्तुर 1,07,65,11 1,71,37,50 2,15,99,74 2,05,65,00 10,34,74

11612 एजेन्सी रिज�े शन दस्तुर 6,49,42 6,78,10 8,54,67 8,13,73 40,94

व्यवसाय बाहे क अन्यले भु�ानी गन� 1,57,01,55 1,67,79,95 2,11,49,10 2,01,35,95 10,13,15

11621 सवार� चालक अनुम�त प�को इजाजतप� दस्तूर,सवार�को दतार् 1,56,28,46 1,66,44,33 2,09,78,17 1,99,73,21 10,04,96

�कताब(ब्लू बुक) दस्तूर

11622 हातह�तयारको इजाजतप� दस्तूर 73,09 1,35,62 1,70,93 1,62,74 8,19

अनुदान 39,54,39,55 75,17,29,16 72,16,76,28 72,16,76,28 0

��पक्षीय वैदेिशक अनुदान 17,70,32,07 37,67,03,27 35,46,36,06 35,46,36,06 0

चालु अनुदान 13,91,24,01 11,80,69,85 15,97,83,56 15,97,83,56 0

13111 चालु अनुदान 13,91,24,01 11,80,69,85 15,97,83,56 15,97,83,56 0

पूंजीगत अनुदान 3,79,08,06 25,86,33,42 19,48,52,50 19,48,52,50 0

13121 पूंजीगत अनुदान 3,79,08,06 25,86,33,42 19,48,52,50 19,48,52,50 0

वहुपक्षीय वैदेिशक अनुदान 15,32,28,47 28,53,10,18 29,38,85,21 29,38,85,21 0

चालु अनुदान 8,32,26,61 16,49,35,43 16,64,66,65 16,64,66,65 0

13211 चालु अनुदान 8,32,26,61 16,49,35,43 16,64,66,65 16,64,66,65 0

पूंजीगत अनुदान 7,00,01,86 12,03,74,75 12,74,18,56 12,74,18,56 0

13221 पूंजीगत अनुदान 7,00,01,86 12,03,74,75 12,74,18,56 12,74,18,56 0

वैदेिशक अन्य अनुदान 6,51,79,01 8,97,15,71 7,31,55,01 7,31,55,01 0

चालु अनुदान 5,76,16,57 6,49,93,24 5,29,43,33 5,29,43,33 0

13311 चालु अनुदान 5,76,16,57 6,49,93,24 5,29,43,33 5,29,43,33 0

पूंजीगत अनुदान 75,62,44 2,47,22,47 2,02,11,68 2,02,11,68 0

13321 पूंजीगत अनुदान 75,62,44 2,47,22,47 2,02,11,68 2,02,11,68 0

 वतर्मान �ोतबाट कर प�रवतर्न तथा
2072/73 2073/74 2074/75
�शास�नक
शीषर्क को यथाथर् को संशो�धत अनुमान को ल�य
सुधारबाट
आय
अन्य राजस्व 60,86,50,36 52,41,37,61 63,85,10,12 62,89,65,12 95,45,00

सम्पि�बाट �ा� आय 26,15,89,62 23,56,95,31 28,71,26,57 28,28,34,35 42,92,22

व्याज 3,11,01,54 1,28,50,33 1,56,54,40 1,54,20,38 2,34,02

14111 �व�ीय �नकायबाट �ा� ब्याज 22,08,08 23,97,83 29,21,06 28,77,39 43,67

14112 व्यापा�रक �नकायबाट �ा� ब्याज 61,66,38 19,24 23,44 23,09 35

14113 औ�ौ�गक �नकायबाट �ा� ब्याज 67,61 8,89 10,83 10,67 16

14114 से वामुलक �नकायबाट �ा� ब्याज 2,25,84,12 1,01,90,06 1,24,13,64 1,22,28,07 1,85,57

14115 अन्य �नकायबाट �ा� ब्याज 75,35 2,34,31 2,85,43 2,81,16 4,27

लाभांश 14,98,31,19 14,33,36,89 17,46,14,55 17,20,04,26 26,10,29

14121 �व�ीय �नकायबाट �ा� लाभांश 8,08,51,93 7,34,96,04 8,95,33,67 8,81,95,24 13,38,43

14122 व्यापा�रक �नकायबाट �ा� लाभांश 7,82 12,78 15,57 15,34 23

14123 औ�ौ�गक �नकायबाट �ा� लाभांश 3,07,64 3,26,14 3,97,30 3,91,36 5,94

14124 से वामुलक �नकायबाट �ा� लाभांश 6,86,63,74 6,94,39,34 8,45,91,76 8,33,27,21 12,64,55

14125 अन्य �नकायबाट �ा� लाभांश 6 62,59 76,25 75,11 1,14

भाडा र रोयल्ट� 8,06,56,89 7,95,08,09 9,68,57,62 9,54,09,71 14,47,91

14151 सरकार� सम्प�ीको वहालबाट �ा� आय 51,80,25 40,10,68 48,85,86 48,12,82 73,04

14152 क्या�सनोबाट �ा� रोयल्ट� 28,74,89 16,23,12 19,77,30 19,47,74 29,56

14153 खानी रोयल्ट� 27,68,11 7,50,86 9,14,71 9,01,04 13,67

14154 जल�ोत क्षे�को आय तथा रोयल्ट� 1,78,08,27 1,11,36,20 1,35,66,23 1,33,63,43 2,02,80

14155 वन तथा वन पैदावार �ब�� वापत �ा� आय तथा वन रोयल्ट� 98,09,14 1,36,51,31 1,66,30,17 1,63,81,57 2,48,60

14156 अन्य रोयल्ट� 4,22,16,23 4,83,35,92 5,88,83,35 5,80,03,11 8,80,24

वस्तु तथा सेवा �व��बाट �ा� रकम 13,84,68,78 14,24,40,66 17,35,22,76 17,09,28,79 25,93,97

वस्तु तथा �व��बाट �ा� रकम 8,38,68,32 7,99,87,61 9,74,41,77 9,59,85,13 14,56,64

14211 कृ�ष उत्पादनको �व��बाट �ा� रकम 13,42,90 13,98,43 17,03,58 16,78,11 25,47

14212 सरकार� सम्प�ीको �व��बाट �ा� रकम 18,87,50 19,20,18 23,39,19 23,04,22 34,97

14213 अन्य �व��बाट �ा� रकम 12,81,39 12,02,18 14,64,51 14,42,62 21,89

14214 दू र सं चार से वा शुल्क 6,64,04,39 6,24,76,73 7,61,09,83 7,49,72,07 11,37,76

14215 टे �लफोन स्वा�मत्वको शुल्क 1,29,28,61 1,29,61,70 1,57,90,08 1,55,54,04 2,36,04

14216 �नजी धारा वापतको शुल्क 6,87 7,94 9,67 9,53 14

14217 नहर तथा कुलो उपयोग वापतको शुल्क 13,56 12,68 15,45 15,22 23

14218 �व�ुत से वा शुल्क 3,10 7,77 9,46 9,32 14

�शास�नक से वा शुल्क 5,46,00,46 6,24,53,05 7,60,80,99 7,49,43,66 11,37,33

14221 न्या�यक दस्तूर 90,81,12 62,39,44 76,00,95 74,87,32 1,13,63

14222 हुलाक से वा शुल्क 28,75,64 35,50,18 43,24,87 42,60,22 64,65

14223 िशक्षा क्षे�को आम्दानी 62,54,64 56,73,37 69,11,37 68,08,05 1,03,32

14224 पर�क्षा शुल्क 54,64,12 39,79,99 48,48,47 47,75,99 72,48

14225 यातायात क्षे�को आम्दानी 25,87,58 25,85,16 31,49,27 31,02,19 47,08

14226 आयात �नयार्त इजाजत प� दस्तूर 12,24,54 8,48,40 10,33,53 10,18,08 15,45

14227 अन्य �शास�नक से वा शुल्क 2,71,12,82 3,95,76,51 4,82,12,53 4,74,91,81 7,20,72

दण्ड ज�रवाना र जफत 78,89,30 56,17,83 68,43,70 67,41,39 1,02,31

दण्ड,ज�रवाना र जफत 78,89,30 56,17,83 68,43,70 67,41,39 1,02,31

14311 न्या�यक दण्ड,ज�रवाना र जफत 10,02,65 12,65,47 15,41,61 15,18,56 23,05

14312 �शास�नक दण्ड,ज�रवाना र जफत 68,86,65 43,52,36 53,02,09 52,22,83 79,26

अनुदान बाहेक स्वेिच्छक हस्तान्तरण 29,96 14,89 18,14 17,87 27

अनुदान बाहे क स्वेिच्छक हस्तान्तरण 29,96 14,89 18,14 17,87 27

 वतर्मान �ोतबाट कर प�रवतर्न तथा
2072/73 2073/74 2074/75
�शास�नक
शीषर्क को यथाथर् को संशो�धत अनुमान को ल�य
सुधारबाट
आय

14411 चालु हस्तान्तरण 27,00 7,54 9,18 9,04 14

14412 पूंजीगत हस्तान्तरण 2,96 7,35 8,96 8,83 13

�व�वध राजस्व 20,06,72,70 14,03,68,92 17,09,98,95 16,84,42,72 25,56,23

�शास�नक शुल्क - �मण तथा पयर्टन 12,14,76,60 12,79,09,32 15,58,20,53 15,34,91,20 23,29,33

14511 राहदानी शुल्क 9,15,35,45 9,41,55,83 11,47,01,65 11,29,87,00 17,14,65

14512 �भसा शुल्क 2,43,00,30 2,57,56,38 3,13,76,71 3,09,07,66 4,69,05

14513 पवर्तारोहण र पदया�ा स्वीकृ�त शुल्क 56,13,89 79,30,55 96,61,08 95,16,66 1,44,42

14514 अन्य पयर्टकहरुलाई लाग्ने शुल्क 26,96 66,56 81,09 79,88 1,21

अन्य राजस्व 7,91,55,55 1,23,97,15 1,51,02,35 1,48,76,59 2,25,76

14521 �दुषण �नयन्�ण शुल्क 74,36,20 93,60,48 1,14,03,04 1,12,32,58 1,70,46

14522 अन्य राजस्व 7,17,19,35 30,36,67 36,99,31 36,44,01 55,30

पूंजीगत राजस्व 40,55 62,45 76,07 74,93 1,14

14531 सरकार� घर,जग्गा,गुडवील �व��बाट �ा� रकम 40,55 62,45 76,07 74,93 1,14

गत वषर्को नगद मौज्दात तथा बेरुजु 3,27,73,73 0 0 0 0

गत वषर्को नगद मौज्दात तथा बेरुजु 3,27,73,73 0 0 0 0

गत वषर्को नगद मौज्दात तथा बेरुजु 3,27,73,73 0 0 0 0

15111 गत वषर्को नगद बाँक� मौज्दात 1,14,30,51 0 0 0 0

15112 बेरुजु 2,13,43,22 0 0 0 0

राजस्व ,अनुदानको जम्मा : 5,24,78,29,80 6,56,16,15,51 8,02,22,31,98 7,69,35,39,97 32,86,92,01

 व्यय अनुमान अनुसूची -३
आ�थर्क बषर् 2074/75 (रू. हजारमा)

�ोत
2072/73 2073/74 2074/75
शीषर्क वैदेिशक
को यथाथर् को संशो�धत अनुमान को अनुमान नेपाल
खचर् सरकार अनुदान ऋण

पा�र��मक / सु�वधा 89,26,82,15 1,29,63,70,36 1,30,52,90,80 1,30,21,54,18 25,73,17 5,63,45

पा�र��मक / सु�वधा 89,26,82,15 1,29,63,70,36 1,30,52,90,80 1,30,21,54,18 25,73,17 5,63,45

मालसामान तथा सेवाको उपयोग 44,27,48,94 71,50,95,86 1,20,05,36,93 1,02,50,58,27 12,04,68,35 5,50,10,31

सेवा महसुल तथा भाडा 3,21,27,07 5,32,96,52 5,43,61,12 5,31,44,48 9,44,09 2,72,55

ँ ीगत सम्प�ीको सं चालन र सम्भार खचर्

पूज 4,01,19,43 4,74,74,80 5,96,77,89 5,77,02,22 16,61,62 3,14,05

कायार्लय सामान तथा सेवाहरु 3,74,46,11 5,34,01,96 5,44,06,95 5,22,46,73 18,70,46 2,89,76

परामशर् तथा अन्य सेवा शुल्क 5,25,35,78 8,72,97,35 12,25,27,70 8,69,31,36 2,64,68,66 91,27,68

कायर्�म सम्वन्धी खचर्हरू 19,77,12,50 31,66,37,86 37,24,76,87 25,35,82,44 8,45,00,47 3,43,93,96

अनुगमन,मूल्यांकन र �मण खचर् 2,33,96,55 4,42,41,89 3,69,10,23 3,15,94,83 47,12,99 6,02,41

�व�वध खचर् 5,94,11,50 11,27,45,48 1,27,88,51 1,24,16,55 3,10,06 61,90

भैप�र आउने - चालु खचर् 0 0 48,73,87,66 47,74,39,66 0 99,48,00

व्याज र सेवा खचर् 8,67,30,40 21,24,21,89 30,79,99,58 30,79,99,58 0 0

वैदेिशक ऋणको व्याज 3,31,08,79 4,37,54,23 4,55,53,78 4,55,53,78 0 0

आन्त�रक ऋणको व्याज, सेवा शुल्क तथा ब�क क 5,36,21,61 16,86,67,66 26,24,45,80 26,24,45,80 0 0

सहायता 94,18,42 1,69,55,46 1,01,64,69 79,17,79 20,72,17 1,74,73

सावर्ज�नक सं स्थानहरुलाई सहायता 65,34,79 64,48,56 79,33,06 69,84,05 9,49,01 0

व्यवसायहरुलाई सहायता 28,83,63 1,05,06,90 22,31,63 9,33,74 11,23,16 1,74,73

अनुदान 1,70,84,77,04 2,47,59,16,68 1,84,73,81,80 1,10,37,81,43 23,19,29,82 51,16,70,55

सामािजक सेवा अनुदान 18,51,96 79,74,92 1,01,26,58 1,01,26,58 0 0

स्थानीय �नकायहरुलाई अनुदान 33,85,84,11 49,51,86,38 9,04,51,06 2,96,17,23 1,04,24,53 5,04,09,30

सामािजक सेवा अनुदान 1,36,80,40,97 1,97,27,55,38 1,74,68,04,16 1,06,40,37,62 22,15,05,29 46,12,61,25

सामािजक सुरक्षा 56,74,71,09 88,55,71,10 1,02,63,98,87 1,02,22,70,94 13,37,18 27,90,75

सामािजक सुरक्षा 19,01,92,02 32,89,37,40 38,73,51,82 38,73,51,82 0 0

छा�वृि� 1,96,55,47 2,28,23,19 1,49,82,51 1,08,73,84 13,31,21 27,77,46

सेवा �नवृ� सु�वधाहरु 35,76,23,60 53,38,10,51 62,40,64,54 62,40,45,28 5,97 13,29

अन्य खचर् 23,40,03 1,38,62,22 1,55,60,96 1,55,60,96 0 0

सम्प�ी सम्वन्धी खचर् 62,03 61,62 60,96 60,96 0 0

�फतार् खचर् 22,78,00 1,38,00,60 1,55,00,00 1,55,00,00 0 0

�व�ीय हस्तान्तरण 0 0 2,32,19,80,91 2,27,77,69,26 2,08,12,85 2,33,98,80

�दे श अनुदान 0 0 7,14,35,00 7,14,35,00 0 0

स्थानीय तह अनुदान 0 0 2,25,05,45,91 2,20,63,34,26 2,08,12,85 2,33,98,80

पूंजीगत खचर् 1,22,35,04,30 2,62,03,49,13 3,35,17,59,70 2,01,36,22,75 29,48,50,90 1,04,32,86,05

जग्गा 2,82,59,47 10,39,86,44 21,55,22,99 21,55,22,99 0 0

भवन 17,60,07,34 72,71,31,68 75,65,89,14 34,11,95,04 11,28,30,52 30,25,63,58

फ�नर्चर 67,58,69 1,21,50,88 1,51,08,91 1,26,60,84 4,82,55 19,65,52

सवार� साधन 2,21,96,76 3,40,46,32 3,88,54,49 3,36,67,46 22,06,81 29,80,22

मेिशनर� औजार 5,15,31,68 9,56,62,21 11,78,08,19 8,10,95,24 2,08,21,77 1,58,91,18

सावर्ज�नक �नमार्ण 88,66,49,03 1,51,54,69,89 2,00,60,22,87 1,21,20,31,92 11,97,90,87 67,42,00,08

पूंजीगत अनुसन्धान तथा परामशर् 5,21,01,33 13,19,01,71 16,40,82,01 8,99,48,16 3,84,18,38 3,57,15,47

भैप�र आउने - पूंजीगत खचर् 0 0 3,77,71,10 2,75,01,10 3,00,00 99,70,00

जम्मा 4,93,33,72,37 8,23,65,42,70 11,38,70,74,24 9,07,61,35,16 67,40,44,44 1,63,68,94,64

 �व�ीय व्यवस्था अनुमान
अनुसूची -४
आ�थर्क बषर् 2074/75
(रू. हजारमा)

2072/73 2073/74 2074/75 �ोत

शीषर्क को यथाथर् को संशो�धत अनुमान को अनुमान नेपाल वैदेिशक
सरकार अनुदान ऋण

खू द लगानी (ऋण र शेयर ) 38,19,57,17 57,48,16,09 75,11,84,31 20,00,92,82 4,76,31,84 50,34,59,65

खू द ऋण लगानी 25,49,49,28 35,62,18,80 19,76,28,89 -5,90,97,39 1,40,87,84 24,26,38,44

आन्त�रक ऋण लगानी 26,86,39,55 45,62,18,80 34,76,28,89 9,09,02,61 1,40,87,84 24,26,38,44

आन्त�रक ऋण लगानी �फतार् -1,36,90,27 -10,00,00,00 -15,00,00,00 -15,00,00,00 0 0

खू द शेयर लगानी 12,70,07,89 21,85,97,29 55,35,55,42 25,91,90,21 3,35,44,00 26,08,21,21

आन्त�रक शेयर लगानी 11,99,40,18 20,88,47,29 51,75,41,25 22,31,76,04 3,35,44,00 26,08,21,21

वैदेिशक शेयर लगानी 70,67,71 97,50,00 3,60,14,17 3,60,14,17 0 0

खू द आन्त�रक तथा वैदेिशक ऋण -54,10,05,13 -1,93,32,57,11 -3,08,86,64,29 -94,83,10,00 0 -2,14,03,54,29

खू द वैदेिशक ऋण -16,66,09,45 -1,22,47,44,71 -1,83,91,42,84 30,12,11,45 0 -2,14,03,54,29

वैदेिशक ऋणको सांवा भ ु�ानी 17,79,49,27 25,34,05,18 30,12,11,45 30,12,11,45 0 0

वैदेिशक ऋण �ा�� -34,45,58,72 -1,47,81,49,89 -2,14,03,54,29 0 0 -2,14,03,54,29

खू द आन्त�रक ऋण -37,43,95,68 -70,85,12,40 -1,24,95,21,45 -1,24,95,21,45 0 0

आन्त�रक ऋणको सांवा भ ु�ानी 50,33,49,47 19,40,52,60 20,04,78,55 20,04,78,55 0 0

आन्त�रक ऋण �ा�� -87,77,45,15 -90,25,65,00 -1,45,00,00,00 -1,45,00,00,00 0 0

जम्मा -15,90,47,96 -1,35,84,41,02 -2,33,74,79,98 -74,82,17,18 4,76,31,84 -1,63,68,94,64

 कायर्गत व्यय अनुमान(�व�ीय व्यवस्था स�हत)
आ�थर्क बषर् 2074/75
अनुसूची -5
(रू. हजारमा)

2072/73 2073/74 2074/75 जम्मा �ोत

को संशो�धत ��तशत
शीषर्क को यथाथर् को अनुमान नेपाल वैदेिशक
अनुमान
खचर् सरकार अनुदान ऋण

सामान्य सावर्ज�नक सेवा 1,71,34,98,02 2,36,23,50,38 4,99,14,83,76 39 4,88,55,92,36 5,54,38,31 5,04,53,09

कायर्कार� र �वधा�यकाको �नकाय, �वि�य र वैदेिशक 71,44,10,40 1,24,70,91,18 1,82,33,11,37 1,80,35,69,25 1,97,42,12 0

मा�मला
बा�य आ�थर्क सहायता 48,04 17,80,22 79,50,36 23,68,07 0 55,82,29

सामान्य से वा 14,21,31,79 22,06,76,03 23,02,91,38 19,52,36,04 1,48,83,34 2,01,72,00

सामान्य आधारभूत से वा 0 4,13,87 3,40,87 3,40,87 0 0

सामान्य अनुसन्धान तथा �वकास से वा 1,04,56 94,01 90,82 90,82 0 0

अन्य सामान्य से वा 5,83,26,00 20,42,91,63 11,45,00,70 11,32,00,70 0 13,00,00

सावर्ज�नक ऋण कारोवार 60,38,74,74 37,63,21,07 47,30,17,35 47,30,17,35 0 0

�व�भ� तहका सरकारहरु बीच हुने सामान्य �कृ�तको 19,46,02,49 31,16,82,37 2,34,19,80,91 2,29,77,69,26 2,08,12,85 2,33,98,80

हस्तान्तरण
रक्षा 33,34,94,30 35,66,09,60 44,95,59,20 4 44,95,59,20 0 0

सै �नक सुरक्षा 33,24,26,85 35,52,57,63 44,77,37,64 44,77,37,64 0 0

नाग�रक सुरक्षा 8,94,84 8,87,99 9,45,81 9,45,81 0 0

रक्षा - अन्य� व�गर्कृत नभएको 1,72,61 4,63,98 8,75,75 8,75,75 0 0

सावर्ज�नक शािन्त सुरक्षा 34,79,61,09 45,83,71,52 50,62,89,50 4 46,73,02,27 3,89,87,23 0

�हर� से वा 24,55,24,66 32,41,01,07 35,60,29,29 32,56,46,29 3,03,83,00 0

अग्नी �नयन्�ण से वा 67,67 87,87 1,40,44 1,40,44 0 0

न्यायालय 4,27,03,06 5,17,32,87 6,47,09,51 6,47,09,51 0 0

कारागर 1,11,79,07 1,24,06,05 1,78,42,57 1,78,42,57 0 0

सावर्ज�नक शािन्त सुरक्षा - अन्य� व�गर्कृत नभएको 4,84,86,63 7,00,43,66 6,75,67,69 5,89,63,46 86,04,23 0

आ�थर्क मा�मला 1,77,37,90,14 3,70,29,14,43 4,54,60,31,06 36 2,45,01,91,62 43,92,24,87 1,65,66,14,57

सामान्य आ�थर्क, व्यापा�रक र �म 10,94,23,01 1,02,19,62,28 1,52,81,73,28 50,37,42,27 25,10,80,52 77,33,50,49

कृ�ष, वन , मत्स्यपालन तथा िशकार 57,25,13,85 75,98,18,29 81,32,68,99 62,93,82,66 5,96,59,45 12,42,26,88

इन्धन तथा उजार् 23,28,79,83 49,69,01,22 71,42,41,85 32,34,67,58 4,61,44,88 34,46,29,39

खानी , उत्पादन तथा �नमार्ण 2,38,87,20 2,59,45,71 3,18,61,91 1,65,29,71 0 1,53,32,20

यातायात 51,89,92,60 90,81,38,49 1,18,26,70,93 80,37,60,15 5,55,34,69 32,33,76,09

सं चार 4,04,55,32 4,33,80,44 5,69,69,76 5,69,69,76 0 0

अन्य उ�ोगहरु 4,86,15,17 17,36,35,74 19,63,20,75 10,56,32,73 2,16,31,86 6,90,56,16

अनुसन्धान तथा �वकास - आ�थर्क मा�मला 22,49,18,22 26,95,51,36 1,67,37,74 80,60,91 50,33,47 36,43,36

आ�थर्क मामीला - अन्य� व�गर्कृत नभएको 21,04,94 35,80,90 57,85,85 26,45,85 1,40,00 30,00,00

वातावरण संरक्षण 12,56,32,10 11,44,68,31 15,13,90,24 1 5,48,54,69 2,99,72,11 6,65,63,44

फोहोर मैला व्यवस्थापन 6,44,96,24 3,89,40,88 4,18,70,00 1,09,82,18 72,63,65 2,36,24,17

ढल व्यवस्थापन 94,97,50 57,64,34 1,33,54,93 1,33,54,93 0 0

अनुसन्धान तथा �वकास पयार्वरण सं रक्षण 2,02,60,30 1,89,18,73 2,85,49,15 97,33,01 0 1,88,16,14

वातावरण सं रक्षण - अन्य� व�गर्कृत नभएको 3,13,78,06 5,08,44,36 6,76,16,16 2,07,84,57 2,27,08,46 2,41,23,13

आवास तथा सामुदा�यक सु�वधा 22,80,84,17 45,28,50,96 63,06,25,26 5 30,59,27,85 5,43,08,55 27,03,88,86

आवास �वकास 5,36,11,52 16,73,59,43 26,91,04,59 11,36,64,50 99,54,62 14,54,85,47

सामुदा�यक �वकास 1,20,07,38 4,22,23,51 5,33,43,76 2,41,85,26 2,91,58,50 0

खानेपानी 15,22,64,13 23,16,52,33 26,20,75,65 14,61,36,96 1,51,95,43 10,07,43,26

आवास तथा सामुदा�यक सु�वधा - अन्य� उल्ले ख नभएको 1,02,01,14 1,16,15,69 4,61,01,26 2,19,41,13 0 2,41,60,13

स्वास्थ्य 34,00,90,26 43,93,06,34 41,08,98,64 3 32,58,38,51 5,65,56,13 2,85,04,00

औषधी उत्पादन,उपकरण तथा औजार 29,78,43 71,20,50 64,44,91 36,66,91 27,78,00 0

व�हरं � से वा 4,30,77,54 4,35,62,34 5,92,03,10 2,49,75,70 3,42,27,40 0

अस्पताल से वा 11,92,08,81 14,77,82,28 16,35,73,01 16,01,83,01 33,90,00 0

सावर्ज�नक स्वास्थ्य से वा 14,32,86,91 17,41,11,43 13,06,62,50 8,80,20,97 1,41,37,53 2,85,04,00

 2072/73 2073/74 2074/75 जम्मा �ोत
को संशो�धत ��तशत
शीषर्क को यथाथर् को अनुमान नेपाल वैदेिशक
अनुमान
खचर् सरकार अनुदान ऋण

अनुसन्धान से वा 3,15,38,57 6,18,53,79 4,11,28,00 3,91,04,80 20,23,20 0

स्वास्थ्य - अन्य� व�गर्कृत नभएको 0 48,76,00 98,87,12 98,87,12 0 0

मनोरं जन,संस्कृ�त तथा धमर् 3,96,87,81 5,93,07,81 5,97,20,16 0 5,96,00,16 1,20,00 0

मनोरं जनात्मक र खे लकुद से वाहरु 1,87,21,31 2,33,87,28 2,24,24,36 2,23,04,36 1,20,00 0

सांस्कृ�तक से वा 1,81,84,91 3,19,26,26 3,30,16,55 3,30,16,55 0 0

�सारण तथा �काशन से वा 27,81,59 39,94,27 32,82,19 32,82,19 0 0

अनुसन्धान तथा �वकास ,सं स्कृ�तक र धा�मर्क 0 0 9,97,06 9,97,06 0 0

िशक्षा 90,68,94,88 1,06,83,14,41 65,13,57,04 5 54,17,78,63 4,17,48,08 6,78,30,33

पूव र् �ाथ�मक र �ाथ�मक िशक्षा 28,45,73,69 43,95,30,85 5,61,24,78 5,17,70,41 43,54,37 0

माध्य�मक िशक्षा 14,37,51,08 11,40,70,53 4,47,52,69 4,47,52,69 0 0

तहमा व�गर्कृत नहुने िशक्षा (अनौपचा�रक िशक्षा) 27,56,76,33 28,20,85,25 26,71,14,14 17,80,59,86 3,60,08,01 5,30,46,27

िशक्षाको ला�ग सहायक से वाहरु 18,41,64,56 22,06,34,12 26,70,79,36 26,70,79,36 0 0

िशक्षा अन्य� व�गर्कृत नभएको 1,87,29,22 1,19,93,66 1,62,86,07 1,16,31 13,85,70 1,47,84,06

सामािजक सुरक्षा 20,11,85,78 34,43,22,81 39,25,93,69 3 38,72,72,69 53,21,00 0

प�रवार र िशशु कल्याण 1,73,76,27 1,36,43,80 35,51,17 35,51,17 0 0

सामािजक असमावे शी 16,45,23,61 30,34,93,38 36,22,56,83 36,22,56,83 0 0

सामािजक सुरक्षा - अनुसन्धान तथा �वकास 5,86,15 36,14,98 34,12,90 34,12,90 0 0

सामािजक सुरक्षा - अन्य� व�गर्कृत नभएको 1,86,99,75 2,35,70,65 2,33,72,79 1,80,51,79 53,21,00 0

जम्मा 6,01,03,18,55 9,35,88,16,57 12,78,99,48,55 9,92,79,17,98 72,16,76,28 2,14,03,54,29

 खचर् शीषर्कगत नगद तथा गैर नगद व्यय अनुमान (�व�ीय व्यवस्था स�हत)
अनुसूची -6
आ�थर्क वषर् 2074/75
(रू. हजारमा)

खचर् शीषर्क नगद वस्तुगत तथा सोझै भ ु�ानी कुल जम्मा

खचर् शीषर्कको नाम
नम्बर नेपाल सरकार वैदेिशक सहयोग नगद नगद जम्मा

चालु 7,06,25,12,41 68,82,62,79 7,75,07,75,20 28,45,39,34 8,03,53,14,54

21100 पा�र��मक / सु�वधा 1,30,21,54,18 10,75,15 1,30,32,29,33 20,61,47 1,30,52,90,80

21111 तलव 98,38,25,67 5,92,55 98,44,18,22 20,49,97 98,64,68,19

21112 स्थानीय भ�ा 1,34,95,21 1,88 1,34,97,09 0 1,34,97,09

21113 महं गी भ�ा 3,45,79,89 7,18 3,45,87,07 0 3,45,87,07

21114 �फल्ड भ�ा 18,40,01 2,52,11 20,92,12 0 20,92,12

21119 अन्य भ�ा 5,66,67,29 1,96,86 5,68,64,15 11,50 5,68,75,65

21121 पोशाक 6,59,96,75 3,95 6,60,00,70 0 6,60,00,70

21122 खा�ान 13,68,49,40 5,20 13,68,54,60 0 13,68,54,60

21123 औषधी उपचार खचर् 88,99,96 15,42 89,15,38 0 89,15,38

22100 सेवा महसुल तथा भाडा 5,31,44,48 10,27,01 5,41,71,49 1,89,63 5,43,61,12

22111 पानी तथा �बजुल� 2,05,96,45 1,09,53 2,07,05,98 25,36 2,07,31,34

22112 सं चार महसुल 94,65,51 1,97,40 96,62,91 49,84 97,12,75

22121 घर भाडा 2,18,75,02 6,08,97 2,24,83,99 90,43 2,25,74,42

22122 अन्य भाडा 12,07,50 1,11,11 13,18,61 24,00 13,42,61

22200 पूज
ँ ीगत सम्प�ीको संचालन र सम्भार खचर् 5,77,02,22 16,26,05 5,93,28,27 3,49,62 5,96,77,89

22211 इन्धन 2,95,75,14 8,53,36 3,04,28,50 1,51,73 3,05,80,23

22212 सं चालन तथा ममर्त सं भार 2,34,89,49 7,08,92 2,41,98,41 1,49,94 2,43,48,35

22213 �बमा 46,37,59 63,77 47,01,36 47,95 47,49,31

22300 कायार्लय सामान तथा सेवाहरु 5,22,46,73 18,34,75 5,40,81,48 3,25,47 5,44,06,95

22311 कायार्लय सम्बन्धी खचर् 3,50,43,87 16,56,75 3,67,00,62 3,25,47 3,70,26,09

22312 पशुपंक्षीहरुको आहार 16,09,09 5,00 16,14,09 0 16,14,09

22313 पुस्तक तथा साम�ी खचर् 4,71,27 41,09 5,12,36 0 5,12,36

22314 इन्धन - अन्य �योजन 19,31,11 33,73 19,64,84 0 19,64,84

22321 �न�मर्त सावर्ज�नक सम्पि�को ममर्त सम्भार खचर् 1,31,91,39 98,18 1,32,89,57 0 1,32,89,57

22400 परामशर् तथा अन्य सेवा शुल्क 8,69,31,36 2,68,62,75 11,37,94,11 87,33,59 12,25,27,70

22411 से वा र परामशर् खचर् 3,13,05,59 2,38,53,18 5,51,58,77 82,88,78 6,34,47,55

22412 अन्य से वा शुल्क 5,56,25,77 30,09,57 5,86,35,34 4,44,81 5,90,80,15

22500 कायर्�म सम्वन्धी खचर्हरू 25,35,82,44 5,99,90,21 31,35,72,65 5,89,04,22 37,24,76,87

22511 कमर्चार� ता�लम 1,11,36,00 26,19,57 1,37,55,57 4,68,00 1,42,23,57

22512 सीप �वकास तथा जनचे तना ता�लम तथा गो�ी सम्वन्धी खचर्हरू 2,97,38,02 1,83,57,14 4,80,95,16 70,15,83 5,51,10,99

22521 उत्पादन साम�ी / से वा 1,11,10,70 2,16,55 1,13,27,25 0 1,13,27,25

 खचर् शीषर्क नगद वस्तुगत तथा सोझै भ ु�ानी कुल जम्मा
खचर् शीषर्कको नाम
नम्बर नेपाल सरकार वैदेिशक सहयोग नगद नगद जम्मा

22522 कायर्�म खचर् 16,92,86,67 3,18,30,55 20,11,17,22 2,83,94,10 22,95,11,32

22529 �व�वध कायर्�म खचर् 36,41,26 0 36,41,26 24,99 36,66,25

22531 औषधी खर�द 2,86,69,79 69,66,40 3,56,36,19 2,30,01,30 5,86,37,49

22600 अनुगमन,मूल्यांकन र �मण खचर् 3,15,94,83 43,81,10 3,59,75,93 9,34,30 3,69,10,23

22611 अनुगमन,मूल्यांकन खचर् 1,54,92,89 24,18,94 1,79,11,83 6,42,96 1,85,54,79

22612 �मण खचर् 1,50,32,72 19,62,16 1,69,94,88 2,91,34 1,72,86,22

22613 �विश� व्यि� तथा ��त�न�ध मण्डलको �मण खचर् 6,50,00 0 6,50,00 0 6,50,00

22614 अन्य �मण खचर् 4,19,22 0 4,19,22 0 4,19,22

22700 �व�वध खचर् 1,24,16,55 3,38,41 1,27,54,96 33,55 1,27,88,51

22711 �व�वध खचर् 1,24,16,55 3,38,41 1,27,54,96 33,55 1,27,88,51

22900 भैप�र आउने - चालु खचर् 47,74,39,66 99,48,00 48,73,87,66 0 48,73,87,66

22911 भैप�र आउने - चालु खचर् 47,74,39,66 99,48,00 48,73,87,66 0 48,73,87,66

24100 वैदेिशक ऋणको व्याज 4,55,53,78 0 4,55,53,78 0 4,55,53,78

24111 वैदेिशक ऋणको व्याज 4,55,53,78 0 4,55,53,78 0 4,55,53,78

24200 आन्त�रक ऋणको व्याज, सेवा शुल्क तथा ब�क क�मसन 26,24,45,80 0 26,24,45,80 0 26,24,45,80

24211 आन्त�रक ऋणको व्याज 26,24,45,80 0 26,24,45,80 0 26,24,45,80

25100 सावर्ज�नक संस्थानहरुलाई सहायता 69,84,05 0 69,84,05 9,49,01 79,33,06

25111 गै� �व�ीय सं स्थानहरुलाई चालु सहायता 49,32,75 0 49,32,75 9,49,01 58,81,76

25112 गै� �व�ीय सं स्थानहरुलाई पूंजीगत सहायता 20,51,30 0 20,51,30 0 20,51,30

25200 व्यवसायहरुलाई सहायता 9,33,74 4,80,39 14,14,13 8,17,50 22,31,63

25211 गै� �वि�य व्यवसायहरुलाई चालु सहायता 78,11 1,97,51 2,75,62 0 2,75,62

25212 गै� �वि�य व्यवसायहरुलाई पूंजीगत सहायता 8,54,36 2,75,66 11,30,02 8,17,50 19,47,52

25221 �वि�य व्यवसायहरुलाई चालु सहायता 1,27 7,22 8,49 0 8,49

26200 सामािजक सेवा अनुदान 1,01,26,58 0 1,01,26,58 0 1,01,26,58

26211 अन्तरा��य सदस्यता शुल्क तथा सहयोग 1,01,26,58 0 1,01,26,58 0 1,01,26,58

26300 स्थानीय �नकायहरुलाई अनुदान 2,96,17,23 5,42,06,09 8,38,23,32 66,27,74 9,04,51,06

26311 स्थानीय �नकाय �नशतर् चालु अनुदान 12,59,56 0 12,59,56 0 12,59,56

26312 स्थानीय �नकाय सशतर् चालु अनुदान 44,60,18 35,97,05 80,57,23 28,00,00 1,08,57,23

26321 स्थानीय �नकाय �नशतर् पूंजीगत अनुदान 8,67,56 0 8,67,56 0 8,67,56

26322 स्थानीय �नकाय सशतर् पूंजीगत अनुदान 2,30,29,93 5,06,09,04 7,36,38,97 38,27,74 7,74,66,71

26400 सामािजक सेवा अनुदान 1,06,40,37,62 47,83,46,14 1,54,23,83,76 20,44,20,40 1,74,68,04,16

26411 सरकार� �नकाय,स�म�त एवं बोडर्हरुलाई �नसतर् चालु अनुदान 4,28,91,26 30,76 4,29,22,02 15,65,09 4,44,87,11
 खचर् शीषर्क नगद वस्तुगत तथा सोझै भ ु�ानी कुल जम्मा
खचर् शीषर्कको नाम
नम्बर नेपाल सरकार वैदेिशक सहयोग नगद नगद जम्मा

26412 सरकार� �नकाय,स�म�त एवं बोडर्हरुलाई सशतर् चालु अनुदान 41,57,20,86 5,36,07,69 46,93,28,55 68,48,97 47,61,77,52

26413 अन्य सं स्था तथा व्य�ीलाई चालु अनुदान 7,01,71,68 1,79,88,88 8,81,60,56 72,40,69 9,54,01,25

26421 सरकार� �नकाय,स�म�त एवं बोडर्हरुलाई �नसतर् पूंजीगत अनुदान 14,68,80,00 0 14,68,80,00 0 14,68,80,00

26422 सरकार� �नकाय,स�म�त एवं बोडर्हरुलाई सशतर् पूंजीगत अनुदान 14,80,16,29 3,73,23,92 18,53,40,21 2,86,27,13 21,39,67,34

26423 अन्य सं स्था तथा व्यि�लाई पूंजीगत अनुदान 24,03,57,53 36,93,94,89 60,97,52,42 16,01,38,52 76,98,90,94

26500 �दे श अनुदान 7,14,35,00 0 7,14,35,00 0 7,14,35,00

26511 �व�ीय समानीकरण अनुदान 7,14,35,00 0 7,14,35,00 0 7,14,35,00

26600 स्थानीय तह अनुदान 2,20,63,34,26 4,40,61,65 2,25,03,95,91 1,50,00 2,25,05,45,91

26611 �व�ीय समानीकरण अनुदान 1,48,63,98,33 0 1,48,63,98,33 0 1,48,63,98,33

26612 सशतर् अनुदान 71,99,35,93 4,40,61,65 76,39,97,58 1,50,00 76,41,47,58

27100 सामािजक सुरक्षा 38,73,51,82 0 38,73,51,82 0 38,73,51,82

27111 सामािजक सुरक्षा - सशतर् 37,54,50,52 0 37,54,50,52 0 37,54,50,52

27112 अन्य सामािजक सहायता - सशतर् 1,19,01,30 0 1,19,01,30 0 1,19,01,30

27200 छा�वृि� 1,08,73,84 40,65,83 1,49,39,67 42,84 1,49,82,51

27211 छा�वृि� 1,08,73,84 40,65,83 1,49,39,67 42,84 1,49,82,51

27300 सेवा �नवृ� सु�वधाहरु 62,40,45,28 19,26 62,40,64,54 0 62,40,64,54

27311 �नवृि�भरण तथा अश� वृि� 46,86,47,92 0 46,86,47,92 0 46,86,47,92

27312 उपदान 3,68,39,29 18,86 3,68,58,15 0 3,68,58,15

27313 से वा �नवृ�को सं िचत �वदा 3,85,58,07 40 3,85,58,47 0 3,85,58,47

27314 से वा �नवृ�को औषधी उपचार 7,50,00,00 0 7,50,00,00 0 7,50,00,00

27315 मृत कमर्चार�को सु�वधा तथा सहायता 50,00,00 0 50,00,00 0 50,00,00

28100 सम्प�ी सम्वन्धी खचर् 60,96 0 60,96 0 60,96

28141 जग्गाको भाडा 60,96 0 60,96 0 60,96

28200 �फतार् खचर् 1,55,00,00 0 1,55,00,00 0 1,55,00,00

28211 राजस्व �फतार् 80,00,00 0 80,00,00 0 80,00,00

28212 न्या�यक �फतार् 14,00,00 0 14,00,00 0 14,00,00

28213 अन्य �फतार् 61,00,00 0 61,00,00 0 61,00,00

पूंजीगत खचर् 2,01,36,22,75 91,43,96,20 2,92,80,18,95 42,37,40,75 3,35,17,59,70

29100 जग्गा 21,55,22,99 0 21,55,22,99 0 21,55,22,99

29111 जग्गा खर�द 21,55,22,99 0 21,55,22,99 0 21,55,22,99

29200 भवन 34,11,95,04 29,59,42,92 63,71,37,96 11,94,51,18 75,65,89,14

29211 भवन खर�द 2,38,88,39 0 2,38,88,39 0 2,38,88,39

 खचर् शीषर्क नगद वस्तुगत तथा सोझै भ ु�ानी कुल जम्मा
खचर् शीषर्कको नाम
नम्बर नेपाल सरकार वैदेिशक सहयोग नगद नगद जम्मा

29221 भवन �नमार्ण 31,06,64,35 29,43,90,98 60,50,55,33 11,94,51,18 72,45,06,51

29231 पूंजीगत सुधार खचर् - भवन 66,42,30 15,51,94 81,94,24 0 81,94,24

29300 फ�नर्चर 1,26,60,84 24,37,57 1,50,98,41 10,50 1,51,08,91

29311 फ�नर्चर तथा �फक्चसर् 1,26,60,84 24,37,57 1,50,98,41 10,50 1,51,08,91

29400 सवार� साधन 3,36,67,46 50,82,03 3,87,49,49 1,05,00 3,88,54,49

29411 सवार� साधन 3,36,67,46 50,82,03 3,87,49,49 1,05,00 3,88,54,49

29500 मेिशनर� औजार 8,10,95,24 2,90,52,88 11,01,48,12 76,60,07 11,78,08,19

29511 मेिशनर� औजार 8,10,95,24 2,90,52,88 11,01,48,12 76,60,07 11,78,08,19

29600 सावर्ज�नक �नमार्ण 1,21,20,31,92 52,66,83,52 1,73,87,15,44 26,73,07,43 2,00,60,22,87

29611 सावर्ज�नक �नमार्ण 1,15,19,51,44 50,14,68,54 1,65,34,19,98 26,69,35,18 1,92,03,55,16

29621 पूंजीगत सुधार खचर् 6,00,80,48 2,52,14,98 8,52,95,46 3,72,25 8,56,67,71

29700 पूंजीगत अनुसन्धान तथा परामशर् 8,99,48,16 4,49,27,28 13,48,75,44 2,92,06,57 16,40,82,01

29711 पूंजीगत अनुसन्धान तथा परामशर् 8,25,01,49 3,99,21,34 12,24,22,83 2,58,65,19 14,82,88,02

29712 सफ्टवेयर �नमार्ण र खर�द खचर् 74,46,67 50,05,94 1,24,52,61 33,41,38 1,57,93,99

29800 भैप�र आउने - पूंजीगत खचर् 2,75,01,10 1,02,70,00 3,77,71,10 0 3,77,71,10

29811 भैप�र आउने - पूंजीगत खचर् 2,75,01,10 1,02,70,00 3,77,71,10 0 3,77,71,10

�व�ीय व्यवस्था 85,17,82,82 11,59,05,49 96,76,88,31 43,51,86,00 1,40,28,74,31

31100 खू द ऋण लगानी 9,09,02,61 7,25,65,49 16,34,68,10 18,41,60,79 34,76,28,89

31111 सं स्थानमा ऋण लगानी 9,09,02,61 7,25,65,49 16,34,68,10 18,41,60,79 34,76,28,89

31200 खू द शेयर लगानी 25,91,90,21 4,33,40,00 30,25,30,21 25,10,25,21 55,35,55,42

31211 सं स्थानमा शेयर लगानी 22,31,76,04 4,33,40,00 26,65,16,04 25,10,25,21 51,75,41,25

31221 वैदेिशक शेयर लगानी 3,60,14,17 0 3,60,14,17 0 3,60,14,17

32100 खू द वैदेिशक ऋण 30,12,11,45 0 30,12,11,45 0 30,12,11,45

32111 वैदेिशक ऋणको सांवा भु�ानी 30,12,11,45 0 30,12,11,45 0 30,12,11,45

32200 खू द आन्त�रक ऋण 20,04,78,55 0 20,04,78,55 0 20,04,78,55

32211 आन्त�रक ऋणको सांवा भु�ानी 20,04,78,55 0 20,04,78,55 0 20,04,78,55

कुल जम्मा 9,92,79,17,98 1,71,85,64,48 11,64,64,82,46 1,14,34,66,09 12,78,99,48,55

 �शास�नक व्यय अनुमान (�व�ीय व्यवस्था स�हत)
आ�थर्क बषर् 2074/75
अनुसूची -7
(रू. हजारमा)
2072/73 2073/74 2074/75 �ोत
को संशो�धत अनुमान
शीषर्क को यथाथर् को अनुमान नेपाल वैदेिशक
खचर् सरकार अनुदान ऋण

रा� �मुख 38,49,80 33,26,66 20,18,69 20,18,69 0 0

रा�प�त 32,75,96 29,72,29 15,84,04 15,84,04 0 0

चालु 9,66,39 11,85,33 12,67,42 12,67,42 0 0

पूंजीगत खचर् 23,09,57 17,86,96 3,16,62 3,16,62 0 0

उपरा�प�त 5,73,84 3,54,37 4,34,65 4,34,65 0 0

चालु 2,88,80 3,08,63 3,80,95 3,80,95 0 0

पूंजीगत खचर् 2,85,04 45,74 53,70 53,70 0 0

संवैधा�नक अंगहरु 7,51,72,41 18,78,87,20 11,73,70,33 11,73,70,33 0 0

व्यवस्था�पका - संसद 1,22,32,10 1,44,27,07 1,74,36,77 1,74,36,77 0 0

चालु 1,19,73,65 1,40,79,74 1,69,35,97 1,69,35,97 0 0

पूंजीगत खचर् 2,58,45 3,47,33 5,00,80 5,00,80 0 0

अदालत 3,44,04,17 4,08,90,18 5,22,16,65 5,22,16,65 0 0

चालु 2,67,78,75 3,18,54,13 4,25,17,08 4,25,17,08 0 0

पूंजीगत खचर् 76,25,42 90,36,05 96,99,57 96,99,57 0 0

अिख्तयार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोग 71,64,94 1,07,84,76 1,17,27,08 1,17,27,08 0 0

चालु 50,91,74 72,80,20 86,27,10 86,27,10 0 0

पूंजीगत खचर् 20,73,20 35,04,56 30,99,98 30,99,98 0 0

महालेखा पर�क्षकको कायार्लय 37,63,14 47,82,04 62,01,98 62,01,98 0 0

चालु 37,19,31 32,43,03 40,19,99 40,19,99 0 0

पूंजीगत खचर् 43,83 15,39,01 21,81,99 21,81,99 0 0

लोक सेवा आयोग 52,76,91 57,82,55 68,37,32 68,37,32 0 0

चालु 46,98,43 52,99,51 61,61,52 61,61,52 0 0

पूंजीगत खचर् 5,78,48 4,83,04 6,75,80 6,75,80 0 0

�नवार्चन आयोग 43,20,30 10,06,54,29 70,91,13 70,91,13 0 0

चालु 40,57,19 9,97,88,01 59,46,55 59,46,55 0 0

पूंजीगत खचर् 2,63,11 8,66,28 11,44,58 11,44,58 0 0

रा��य मानव अ�धकार आयोग 8,70,81 18,95,35 20,46,74 20,46,74 0 0

चालु 8,44,18 17,15,15 20,08,49 20,08,49 0 0

पूंजीगत खचर् 26,63 1,80,20 38,25 38,25 0 0

महान्याया�धव�ाको कायार्लय 66,68,68 81,72,19 94,12,55 94,12,55 0 0

चालु 46,88,25 54,73,78 69,10,08 69,10,08 0 0

पूंजीगत खचर् 19,80,43 26,98,41 25,02,47 25,02,47 0 0

न्याय प�रषद् 4,71,36 4,98,77 7,54,67 7,54,67 0 0

चालु 4,21,12 4,83,64 6,63,80 6,63,80 0 0

पूंजीगत खचर् 50,24 15,13 90,87 90,87 0 0

रा��य �ाकृ�तक �ोत तथा �व� आयोग 0 0 3,55,16 3,55,16 0 0

चालु 0 0 2,55,16 2,55,16 0 0

पूंजीगत खचर् 0 0 1,00,00 1,00,00 0 0

रा��य म�हला आयोग 0 0 3,55,16 3,55,16 0 0

चालु 0 0 2,55,16 2,55,16 0 0

पूंजीगत खचर् 0 0 1,00,00 1,00,00 0 0

रा��य द�लत आयोग 0 0 3,55,16 3,55,16 0 0

चालु 0 0 2,55,16 2,55,16 0 0

पूंजीगत खचर् 0 0 1,00,00 1,00,00 0 0

रा��य समावेशी आयोग 0 0 3,55,16 3,55,16 0 0

चालु 0 0 2,55,16 2,55,16 0 0

 2072/73 2073/74 2074/75 �ोत
को संशो�धत अनुमान
शीषर्क को यथाथर् को अनुमान नेपाल वैदेिशक
खचर् सरकार अनुदान ऋण

पूंजीगत खचर् 0 0 1,00,00 1,00,00 0 0

आ�दवासी जनजा�त आयोग 0 0 3,55,16 3,55,16 0 0

चालु 0 0 2,55,16 2,55,16 0 0

पूंजीगत खचर् 0 0 1,00,00 1,00,00 0 0

मधेशी आयोग 0 0 3,55,16 3,55,16 0 0

चालु 0 0 2,55,16 2,55,16 0 0

पूंजीगत खचर् 0 0 1,00,00 1,00,00 0 0

थारू आयोग 0 0 3,55,16 3,55,16 0 0

चालु 0 0 2,55,16 2,55,16 0 0

पूंजीगत खचर् 0 0 1,00,00 1,00,00 0 0

मुिस्लम आयोग 0 0 3,55,16 3,55,16 0 0

चालु 0 0 2,55,16 2,55,16 0 0

पूंजीगत खचर् 0 0 1,00,00 1,00,00 0 0

�दे श �मुखहरु 0 0 8,04,16 8,04,16 0 0

चालु 0 0 4,54,16 4,54,16 0 0

पूंजीगत खचर् 0 0 3,50,00 3,50,00 0 0

मन्�ालय 4,22,12,53,30 6,78,19,70,03 7,38,27,70,64 5,09,60,43,21 65,32,31,59 1,63,34,95,84

�धानमन्�ी तथा मिन्�प�रषद्को कायार्लय 10,57,44,18 95,98,23,74 1,49,62,20,73 48,77,59,52 23,98,86,32 76,85,74,89

चालु 10,14,54,22 53,34,89,26 77,27,93,19 22,63,37,80 14,54,89,06 40,09,66,33

पूंजीगत खचर् 42,89,96 42,63,34,48 72,34,27,54 26,14,21,72 9,43,97,26 36,76,08,56

अथर् मन्�ालय 4,43,55,82 10,36,29,67 11,99,50,52 9,08,03,67 1,91,46,85 1,00,00,00

चालु 3,29,66,45 8,51,91,53 10,01,65,45 7,93,17,38 1,08,48,07 1,00,00,00

पूंजीगत खचर् 1,13,89,37 1,84,38,14 1,97,85,07 1,14,86,29 82,98,78 0

आपू�तर् मन्�ालय 0 88,41,46 99,49,10 96,19,10 3,30,00 0

चालु 0 83,29,70 92,40,56 92,40,56 0 0

पूंजीगत खचर् 0 5,11,76 7,08,54 3,78,54 3,30,00 0

उ�ोग मन्�ालय 2,32,88,63 6,26,30,14 8,17,79,74 7,12,72,15 68,64,23 36,43,36

चालु 1,48,31,98 2,97,88,32 3,81,96,71 2,85,37,07 60,16,28 36,43,36

पूंजीगत खचर् 84,56,65 3,28,41,82 4,35,83,03 4,27,35,08 8,47,95 0

उजार् मन्�ालय 1,46,06,92 12,73,58,04 19,29,94,05 16,71,44,27 25,13,57 2,33,36,21

चालु 91,68,17 1,06,01,84 1,79,74,66 1,76,05,66 3,69,00 0

पूंजीगत खचर् 54,38,75 8,15,31,20 12,85,39,39 12,30,58,61 21,44,57 33,36,21

�व�ीय व्यवस्था 0 3,52,25,00 4,64,80,00 2,64,80,00 0 2,00,00,00

कानून, न्याय तथा संसद�य मा�मला मन्�ालय 10,59,89 20,55,59 21,79,53 21,79,53 0 0

चालु 9,82,86 20,11,86 21,11,65 21,11,65 0 0

पूंजीगत खचर् 77,03 43,73 67,88 67,88 0 0

कृ�ष �वकास मन्�ालय 22,09,50,77 24,40,76,02 24,26,19,37 17,67,79,08 3,90,70,44 2,67,69,85

चालु 20,11,00,65 21,17,91,73 20,46,38,87 15,10,09,99 3,45,23,64 1,91,05,24

पूंजीगत खचर् 1,98,50,12 3,22,84,29 3,79,80,50 2,57,69,09 45,46,80 76,64,61

खानेपानी तथा सरसफाई मन्�ालय 0 19,60,77,42 22,70,40,73 11,64,81,46 98,16,01 10,07,43,26

चालु 0 1,27,05,69 1,67,03,33 1,37,50,00 17,24,05 12,29,28

पूंजीगत खचर् 0 18,33,71,73 21,03,37,40 10,27,31,46 80,91,96 9,95,13,98

गृह मन्�ालय 39,53,07,92 49,44,86,22 55,09,24,90 51,84,87,91 3,24,36,99 0

चालु 37,03,31,40 44,37,32,55 47,68,09,31 47,63,81,09 4,28,22 0

पूंजीगत खचर् 2,49,76,52 5,07,53,67 7,41,15,59 4,21,06,82 3,20,08,77 0

सस्कृ�त, पयर्टन तथा नाग�रक उ�यन मन्�ालय 3,04,86,22 5,28,80,90 5,09,33,64 4,56,01,81 53,31,83 0
 2072/73 2073/74 2074/75 �ोत
को संशो�धत अनुमान
शीषर्क को यथाथर् को अनुमान नेपाल वैदेिशक
खचर् सरकार अनुदान ऋण

चालु 2,05,67,99 3,91,40,53 3,87,02,83 3,34,68,18 52,34,65 0

पूंजीगत खचर् 99,18,23 1,37,40,37 1,22,30,81 1,21,33,63 97,18 0

पररा� मन्�ालय 4,14,42,92 5,44,74,58 6,30,59,97 6,30,59,97 0 0

चालु 3,40,75,23 3,37,08,59 3,55,04,87 3,55,04,87 0 0

पूंजीगत खचर् 73,67,69 2,07,65,99 2,75,55,10 2,75,55,10 0 0

पशुपन्छ� �वकास मन्�ालय 0 7,65,72,18 6,13,47,38 5,49,89,69 28,86,66 34,71,03

चालु 0 5,99,02,82 4,38,71,30 4,03,22,12 21,92,60 13,56,58

पूंजीगत खचर् 0 1,66,69,36 1,74,76,08 1,46,67,57 6,94,06 21,14,45

बन तथा भू-संरक्षण मन्�ालय 9,95,04,18 12,61,11,06 15,34,43,94 13,90,89,23 1,43,54,71 0

चालु 5,80,26,09 8,21,07,30 10,32,03,66 9,94,36,40 37,67,26 0

पूंजीगत खचर् 4,14,78,09 4,40,03,76 5,02,40,28 3,96,52,83 1,05,87,45 0

बािणज्य मन्�ालय 1,58,09,69 1,10,53,36 1,78,47,49 61,33,55 69,38,34 47,75,60

चालु 94,16,84 36,71,78 69,07,59 56,53,55 12,49,04 5,00

पूंजीगत खचर् 63,92,85 73,81,58 1,09,39,90 4,80,00 56,89,30 47,70,60

जनसंख्या तथा वातावरण मन्�ालय 5,48,88,32 7,09,51,80 7,64,77,83 4,17,59,57 2,44,02,50 1,03,15,76

चालु 5,12,88,81 6,16,70,69 5,93,28,05 3,52,16,72 2,28,11,33 13,00,00

पूंजीगत खचर् 35,99,51 92,81,11 1,71,49,78 65,42,85 15,91,17 90,15,76

�वज्ञान तथा ��व�ध मन्�ालय 0 78,35,24 1,21,20,21 1,21,20,21 0 0

चालु 0 34,78,17 44,98,73 44,98,73 0 0

पूंजीगत खचर् 0 43,57,07 76,21,48 76,21,48 0 0

भू�मसुधार तथा व्यवस्था मन्�ालय 3,44,74,66 5,42,23,50 6,69,86,22 6,69,86,22 0 0

चालु 2,72,47,01 4,47,49,73 5,50,68,13 5,50,68,13 0 0

पूंजीगत खचर् 72,27,65 94,73,77 1,19,18,09 1,19,18,09 0 0

भौ�तक पूवार्धार तथा यातायात मन्�ालय 42,85,52,76 68,55,59,33 96,55,72,64 67,66,65,25 2,91,48,17 25,97,59,22

चालु 5,72,77,36 6,10,63,66 7,05,05,77 6,95,20,25 9,85,52 0

पूंजीगत खचर् 37,12,75,40 62,44,95,67 89,50,66,87 60,71,45,00 2,81,62,65 25,97,59,22

म�हला, बालबा�लका तथा समाज कल्याण मन्�ालय 1,80,81,76 2,24,30,39 2,22,84,30 1,87,17,29 35,67,01 0

चालु 1,66,79,08 2,02,76,65 2,02,32,93 1,67,27,92 35,05,01 0

पूंजीगत खचर् 14,02,68 21,53,74 20,51,37 19,89,37 62,00 0

युवा तथा खेलकूद मन्�ालय 1,87,21,31 2,33,87,28 2,24,24,36 2,23,04,36 1,20,00 0

चालु 1,86,17,42 2,10,70,44 2,23,96,10 2,22,76,10 1,20,00 0

पूंजीगत खचर् 1,03,89 23,16,84 28,26 28,26 0 0

रक्षा मन्�ालय 33,45,94,22 35,67,83,65 45,08,61,18 45,08,61,18 0 0

चालु 29,54,13,03 32,20,15,52 39,92,17,52 39,92,17,52 0 0

पूंजीगत खचर् 3,91,81,19 3,47,68,13 5,16,43,66 5,16,43,66 0 0

शहर� �वकास मन्�ालय 21,31,03,97 21,34,14,41 30,48,30,42 13,71,79,35 97,56,23 15,78,94,84

चालु 4,11,05,85 5,26,69,54 8,56,66,42 2,93,82,33 53,36,32 5,09,47,77

पूंजीगत खचर् 17,19,98,12 16,07,44,87 21,91,64,00 10,77,97,02 44,19,91 10,69,47,07

शािन्त तथा पुन�नर्मार्ण मन्�ालय 2,34,52,97 3,06,95,85 1,73,25,57 1,39,73,33 33,52,24 0

चालु 55,33,78 1,25,88,46 95,49,76 61,97,52 33,52,24 0

पूंजीगत खचर् 1,79,19,19 1,81,07,39 77,75,81 77,75,81 0 0

िशक्षा मन्�ालय 90,68,94,88 1,07,31,90,41 66,12,44,16 55,16,65,75 4,17,48,08 6,78,30,33

चालु 90,45,62,32 1,07,12,30,27 65,71,64,50 54,84,67,92 4,14,77,73 6,72,18,85

पूंजीगत खचर् 23,32,56 19,60,14 40,79,66 31,97,83 2,70,35 6,11,48

सहकार� तथा ग�रबी �नवारण मन्�ालय 1,06,57,47 1,73,54,61 1,66,88,66 1,66,88,66 0 0

चालु 1,00,85,59 1,63,74,99 1,59,81,56 1,59,81,56 0 0

 2072/73 2073/74 2074/75 �ोत
को संशो�धत अनुमान
शीषर्क को यथाथर् को अनुमान नेपाल वैदेिशक
खचर् सरकार अनुदान ऋण

पूंजीगत खचर् 5,71,88 9,79,62 7,07,10 7,07,10 0 0

सामान्य �शासन मन्�ालय 77,53,94 1,02,95,78 1,10,16,38 1,10,16,38 0 0

चालु 74,53,54 1,00,03,79 1,06,05,86 1,06,05,86 0 0

पूंजीगत खचर् 3,00,40 2,91,99 4,10,52 4,10,52 0 0

�संचाइ मन्�ालय 20,05,01,55 21,83,11,94 27,40,58,40 18,11,34,37 1,33,55,74 7,95,68,29

चालु 1,20,13,43 1,36,10,09 1,85,51,71 1,63,75,80 17,38,53 4,37,38

पूंजीगत खचर् 18,84,88,12 20,47,01,85 25,55,06,69 16,47,58,57 1,16,17,21 7,91,30,91

सूचना तथा स�ार मन्�ालय 3,62,89,19 4,09,36,25 4,97,63,99 4,97,63,99 0 0

चालु 3,40,70,72 3,60,47,44 4,38,35,42 4,38,35,42 0 0

पूंजीगत खचर् 22,18,47 48,88,81 59,28,57 59,28,57 0 0

संघीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 63,33,97,14 1,05,05,44,21 81,85,38,93 63,82,91,07 9,19,38,66 8,83,09,20

चालु 47,29,08,93 81,48,12,34 52,76,82,37 49,79,59,16 1,97,23,21 1,00,00,00

पूंजीगत खचर् 16,04,88,21 23,57,31,87 29,08,56,56 14,03,31,91 7,22,15,45 7,83,09,20

स्वास्थ्य मन्�ालय 29,22,98,16 36,66,39,28 31,78,10,99 23,58,50,86 5,34,56,13 2,85,04,00

चालु 25,83,84,17 32,23,79,72 25,88,12,57 20,99,90,92 4,48,21,65 40,00,00

पूंजीगत खचर् 3,39,13,99 4,42,59,56 5,89,98,42 2,58,59,94 86,34,48 2,45,04,00

�म तथा रोजगार मन्�ालय 90,22,35 95,03,09 1,14,21,71 86,10,83 28,10,88 0

चालु 77,49,03 77,43,56 94,70,92 68,03,64 26,67,28 0

पूंजीगत खचर् 12,73,32 17,59,53 19,50,79 18,07,19 1,43,60 0

रा��य योजना आयोगको सिचवालय 60,11,51 98,42,63 1,30,53,60 1,30,53,60 0 0

चालु 55,62,79 90,32,86 1,23,23,27 1,23,23,27 0 0

पूंजीगत खचर् 4,48,72 8,09,77 7,30,33 7,30,33 0 0

अथर् मन्�ालय-�वि�य व्यवस्था तथा ऋण भ ु�ानी 1,16,36,76,58 1,29,94,70,76 1,66,43,93,89 1,13,33,02,40 4,76,31,84 48,34,59,65

अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 39,56,47,44 63,95,91,09 83,03,90,14 29,92,98,65 4,76,31,84 48,34,59,65

�व�ीय व्यवस्था 39,56,47,44 63,95,91,09 83,03,90,14 29,92,98,65 4,76,31,84 48,34,59,65

अथर् मन्�ालय- आन्त�रक ऋण भ ु�ानी 55,69,71,08 36,27,20,26 46,29,24,35 46,29,24,35 0 0

चालु 5,36,21,61 16,86,67,66 26,24,45,80 26,24,45,80 0 0

�व�ीय व्यवस्था 50,33,49,47 19,40,52,60 20,04,78,55 20,04,78,55 0 0

अथर् मन्�ालय- वैदेिशक ऋण भ ु�ानी (बहुपक्षीय) 17,55,75,14 24,94,33,56 33,02,03,42 33,02,03,42 0 0

चालु 2,81,17,27 3,82,74,79 3,98,05,23 3,98,05,23 0 0

�व�ीय व्यवस्था 14,74,57,87 21,11,58,77 29,03,98,19 29,03,98,19 0 0

अथर् मन्�ालय- वैदेिशक ऋण भ ु�ानी (��पक्षीय) 3,54,82,92 4,77,25,85 4,08,75,98 4,08,75,98 0 0

चालु 49,91,52 54,79,44 57,48,55 57,48,55 0 0

�व�ीय व्यवस्था 3,04,91,40 4,22,46,41 3,51,27,43 3,51,27,43 0 0

अथर् बजेट 54,63,66,46 1,08,61,61,92 1,30,14,14,09 1,30,14,14,09 0 0

अथर् मन्�ालय- कमर्चार� सु�वधा तथा सेवा�नवृत 27,62,19,53 68,00,27,21 60,83,30,00 60,83,30,00 0 0

सु�वधा
चालु 27,62,19,53 68,00,27,21 60,83,30,00 60,83,30,00 0 0

अथर् मन्�ालय- �व�वध 27,01,46,93 40,61,34,71 69,30,84,09 69,30,84,09 0 0

चालु 20,45,15,59 9,60,41,90 55,13,54,09 55,13,54,09 0 0

पूंजीगत खचर् 6,56,31,34 31,00,92,81 14,17,30,00 14,17,30,00 0 0

�दे श 0 0 7,14,35,00 7,14,35,00 0 0

�दे श 0 0 7,14,35,00 7,14,35,00 0 0

चालु 0 0 7,14,35,00 7,14,35,00 0 0

 2072/73 2073/74 2074/75 �ोत
को संशो�धत अनुमान
शीषर्क को यथाथर् को अनुमान नेपाल वैदेिशक
खचर् सरकार अनुदान ऋण

स्थानीय तह 0 0 2,25,05,45,91 2,20,63,34,26 2,08,12,85 2,33,98,80

स्थानीय तह 0 0 2,25,05,45,91 2,20,63,34,26 2,08,12,85 2,33,98,80

चालु 0 0 2,25,05,45,91 2,20,63,34,26 2,08,12,85 2,33,98,80

जम्मा खचर् 6,01,03,18,55 9,35,88,16,57 12,78,99,48,55 9,92,79,17,98 72,16,76,28 2,14,03,54,29

 खचर् शीषर्कगत व्यय अनुमान (�व�ीय व्यवस्था स�हत)
आ�थर्क बषर् 2074/75
अनुसूची -8
(रू. हजारमा)
2072/73 2073/74 2074/75 �ोत
को संशो�धत अनुमान
को यथाथर् को अनुमान नेपाल वैदेिशक
शीषर्क
खचर् सरकार अनुदान ऋण

चालु 3,70,98,68,07 5,61,61,93,57 8,03,53,14,54 7,06,25,12,41 37,91,93,54 59,36,08,59

21000 पा�र��मक / सु�वधा 89,26,82,15 1,29,63,70,36 1,30,52,90,80 1,30,21,54,18 25,73,17 5,63,45

21100 पा�र��मक / सु�वधा 89,26,82,15 1,29,63,70,36 1,30,52,90,80 1,30,21,54,18 25,73,17 5,63,45

21110 नगदमा �दइने पा�र��मक र सु�वधा 74,23,74,90 1,13,22,99,23 1,09,35,20,12 1,09,04,08,07 25,55,66 5,56,39

21111 तलव 66,79,72,96 1,02,98,55,10 98,64,68,19 98,38,25,67 22,98,78 3,43,74

21112 स्थानीय भ�ा 1,20,71,50 1,61,66,42 1,34,97,09 1,34,95,21 0 1,88

21113 महं गी भ�ा 3,15,26,03 3,32,25,48 3,45,87,07 3,45,79,89 3,07 4,11

21114 �फल्ड भ�ा 11,19,75 26,09,14 20,92,12 18,40,01 81,50 1,70,61

21119 अन्य भ�ा 2,96,84,66 5,04,43,09 5,68,75,65 5,66,67,29 1,72,31 36,05

21120 िजन्सी वा िजन्सी वापत �दइने पा�र��मक 15,03,07,25 16,40,71,13 21,17,70,68 21,17,46,11 17,51 7,06

र सु�वधा
21121 पोशाक 2,47,16,27 3,64,80,43 6,60,00,70 6,59,96,75 1,39 2,56

21122 खा�ान 12,19,58,89 12,08,42,71 13,68,54,60 13,68,49,40 5,20 0

21123 औषधी उपचार खचर् 36,32,09 67,47,99 89,15,38 88,99,96 10,92 4,50

22000 मालसामान तथा से वाको उपयोग 44,27,48,94 71,50,95,86 1,20,05,36,93 1,02,50,58,27 12,04,68,35 5,50,10,31

22100 से वा महसुल तथा भाडा 3,21,27,07 5,32,96,52 5,43,61,12 5,31,44,48 9,44,09 2,72,55

22110 से वा महसुल 1,63,53,21 2,65,98,99 3,04,44,09 3,00,61,96 3,10,80 71,33

22111 पानी तथा �बजुल� 1,07,89,17 1,74,90,39 2,07,31,34 2,05,96,45 1,04,28 30,61

22112 सं चार महसुल 55,64,04 91,08,60 97,12,75 94,65,51 2,06,52 40,72

22120 भाडा 1,57,73,86 2,66,97,53 2,39,17,03 2,30,82,52 6,33,29 2,01,22

22121 घर भाडा 1,51,04,01 1,84,15,20 2,25,74,42 2,18,75,02 5,18,98 1,80,42

22122 अन्य भाडा 6,69,85 82,82,33 13,42,61 12,07,50 1,14,31 20,80

ँ ीगत सम्प�ीको सं चालन र सम्भार खचर्

22200 पूज 4,01,19,43 4,74,74,80 5,96,77,89 5,77,02,22 16,61,62 3,14,05

22210 ँ ीगत सम्प�ीको सं चालन र सम्भार खचर्

पूज 4,01,19,43 4,74,74,80 5,96,77,89 5,77,02,22 16,61,62 3,14,05

22211 इन्धन 1,99,05,67 2,71,11,58 3,05,80,23 2,95,75,14 8,63,62 1,41,47

22212 सं चालन तथा ममर्त सं भार 1,69,63,96 1,70,43,96 2,43,48,35 2,34,89,49 6,98,71 1,60,15

22213 �बमा 32,49,80 33,19,26 47,49,31 46,37,59 99,29 12,43

22300 कायार्लय सामान तथा से वाहरु 3,74,46,11 5,34,01,96 5,44,06,95 5,22,46,73 18,70,46 2,89,76

22310 कायार्लय सामान तथा से वाहरु 3,54,07,27 4,88,03,63 4,11,17,38 3,90,55,34 18,11,36 2,50,68

22311 कायार्लय सम्बन्धी खचर् 3,21,91,30 4,45,66,36 3,70,26,09 3,50,43,87 17,53,29 2,28,93

22312 पशुपंक्षीहरुको आहार 13,43,49 12,55,13 16,14,09 16,09,09 5,00 0

22313 पुस्तक तथा साम�ी खचर् 2,96,98 5,71,70 5,12,36 4,71,27 27,68 13,41

22314 इन्धन - अन्य �योजन 15,75,50 24,10,44 19,64,84 19,31,11 25,39 8,34

22320 �न�मर्त सावर्ज�नक सम्पि�को सं भार खचर् 20,38,84 45,98,33 1,32,89,57 1,31,91,39 59,10 39,08

22321 �न�मर्त सावर्ज�नक सम्पि�को ममर्त सम्भार 20,38,84 45,98,33 1,32,89,57 1,31,91,39 59,10 39,08

खचर्
22400 परामशर् तथा अन्य सेवा शुल्क 5,25,35,78 8,72,97,35 12,25,27,70 8,69,31,36 2,64,68,66 91,27,68

22410 परामशर् तथा अन्य सेवा शुल्क 5,25,35,78 8,72,97,35 12,25,27,70 8,69,31,36 2,64,68,66 91,27,68

22411 से वा र परामशर् खचर् 1,86,65,47 4,06,61,31 6,34,47,55 3,13,05,59 2,44,44,61 76,97,35

22412 अन्य से वा शुल्क 3,38,70,31 4,66,36,04 5,90,80,15 5,56,25,77 20,24,05 14,30,33

22500 कायर्�म सम्वन्धी खचर्हरू 19,77,12,50 31,66,37,86 37,24,76,87 25,35,82,44 8,45,00,47 3,43,93,96

22510 ता�लम तथा गो�ी 4,45,93,11 5,68,94,35 6,93,34,56 4,08,74,02 2,14,58,79 70,01,75

22511 कमर्चार� ता�लम 73,60,82 1,17,57,19 1,42,23,57 1,11,36,00 27,79,52 3,08,05

22512 सीप �वकास तथा जनचे तना ता�लम तथा 3,72,32,29 4,51,37,16 5,51,10,99 2,97,38,02 1,86,79,27 66,93,70

गो�ी सम्वन्धी खचर्हरू

22520 उत्पादन साम�ी ,से वा तथा अन्य कायर्�म 10,77,67,49 21,30,85,20 24,45,04,82 18,40,38,63 3,70,73,98 2,33,92,21
 2072/73 2073/74 2074/75 �ोत
को संशो�धत अनुमान
को यथाथर् को अनुमान नेपाल वैदेिशक
शीषर्क
खचर् सरकार अनुदान ऋण

22521 खचर्
उत्पादन साम�ी / से वा 1,02,53,51 95,94,42 1,13,27,25 1,11,10,70 2,16,55 0

22522 कायर्�म खचर् 9,48,36,54 19,92,99,65 22,95,11,32 16,92,86,67 3,68,32,44 2,33,92,21

22529 �व�वध कायर्�म खचर् 26,77,44 41,91,13 36,66,25 36,41,26 24,99 0

22530 औषधी खचर् 4,53,51,90 4,66,58,31 5,86,37,49 2,86,69,79 2,59,67,70 40,00,00

22531 औषधी खर�द 4,53,51,90 4,66,58,31 5,86,37,49 2,86,69,79 2,59,67,70 40,00,00

22600 अनुगमन,मूल्यांकन र �मण खचर् 2,33,96,55 4,42,41,89 3,69,10,23 3,15,94,83 47,12,99 6,02,41

22610 अनुगमन,मूल्यांकन र �मण खचर् 2,33,96,55 4,42,41,89 3,69,10,23 3,15,94,83 47,12,99 6,02,41

22611 अनुगमन,मूल्यांकन खचर् 1,29,82,99 1,99,12,84 1,85,54,79 1,54,92,89 26,61,39 4,00,51

22612 �मण खचर् 98,35,60 2,31,60,32 1,72,86,22 1,50,32,72 20,51,60 2,01,90

22613 �विश� व्यि� तथा ��त�न�ध मण्डलको 4,23,54 5,98,00 6,50,00 6,50,00 0 0

�मण खचर्
22614 अन्य �मण खचर् 1,54,42 5,70,73 4,19,22 4,19,22 0 0

22700 �व�वध खचर् 5,94,11,50 11,27,45,48 1,27,88,51 1,24,16,55 3,10,06 61,90

22710 �व�वध खचर् 5,94,11,50 11,27,45,48 1,27,88,51 1,24,16,55 3,10,06 61,90

22711 �व�वध खचर् 5,94,11,50 11,27,45,48 1,27,88,51 1,24,16,55 3,10,06 61,90

22900 भैप�र आउने - चालु खचर् 0 0 48,73,87,66 47,74,39,66 0 99,48,00

22910 भैप�र आउने - चालु खचर् 0 0 48,73,87,66 47,74,39,66 0 99,48,00

22911 भैप�र आउने - चालु खचर् 0 0 48,73,87,66 47,74,39,66 0 99,48,00

24000 व्याज र से वा खचर् 8,67,30,40 21,24,21,89 30,79,99,58 30,79,99,58 0 0

24100 वैदेिशक ऋणको व्याज 3,31,08,79 4,37,54,23 4,55,53,78 4,55,53,78 0 0

24110 वैदेिशक ऋणको व्याज 3,31,08,79 4,37,54,23 4,55,53,78 4,55,53,78 0 0

24111 वैदेिशक ऋणको व्याज 3,31,08,79 4,37,54,23 4,55,53,78 4,55,53,78 0 0

24200 आन्त�रक ऋणको व्याज, से वा शुल्क तथा ब�क 5,36,21,61 16,86,67,66 26,24,45,80 26,24,45,80 0 0

क�मसन
24210 आन्त�रक ऋणको व्याज, से वा शुल्क तथा 5,36,21,61 16,86,67,66 26,24,45,80 26,24,45,80 0 0

ब� क क�मसन
24211 आन्त�रक ऋणको व्याज 5,36,21,61 16,86,67,66 26,24,45,80 26,24,45,80 0 0

25000 सहायता 94,18,42 1,69,55,46 1,01,64,69 79,17,79 20,72,17 1,74,73

25100 सावर्ज�नक सं स्थानहरुलाई सहायता 65,34,79 64,48,56 79,33,06 69,84,05 9,49,01 0

25110 गै� �व�ीय सं स्थानहरुलाई सहायता 65,34,79 64,48,56 79,33,06 69,84,05 9,49,01 0

25111 गै� �व�ीय सं स्थानहरुलाई चालु सहायता 48,20,49 41,15,34 58,81,76 49,32,75 9,49,01 0

25112 गै� �व�ीय सं स्थानहरुलाई पूंजीगत 17,14,30 23,33,22 20,51,30 20,51,30 0 0

सहायता
25200 व्यवसायहरुलाई सहायता 28,83,63 1,05,06,90 22,31,63 9,33,74 11,23,16 1,74,73

25210 गै� �वि�य व्यवसायहरुलाई सहायता 28,83,63 1,05,06,90 22,23,14 9,32,47 11,23,16 1,67,51

25211 गै� �वि�य व्यवसायहरुलाई चालु सहायता 13,63,90 22,02,57 2,75,62 78,11 1,61,20 36,31

25212 गै� �वि�य व्यवसायहरुलाई पूंजीगत 15,19,73 83,04,33 19,47,52 8,54,36 9,61,96 1,31,20

सहायता
25220 �वि�य व्यवसायहरुलाई सहायता 0 0 8,49 1,27 0 7,22

25221 �वि�य व्यवसायहरुलाई चालु सहायता 0 0 8,49 1,27 0 7,22

26000 अनुदान 1,70,84,77,04 2,47,59,16,68 1,84,73,81,80 1,10,37,81,43 23,19,29,82 51,16,70,55

26200 सामािजक से वा अनुदान 18,51,96 79,74,92 1,01,26,58 1,01,26,58 0 0

26210 अन्तरा��य सदस्यता शुल्क तथा सहयोग 18,51,96 79,74,92 1,01,26,58 1,01,26,58 0 0

26211 अन्तरा��य सदस्यता शुल्क तथा सहयोग 18,51,96 79,74,92 1,01,26,58 1,01,26,58 0 0
 2072/73 2073/74 2074/75 �ोत
को संशो�धत अनुमान
को यथाथर् को अनुमान नेपाल वैदेिशक
शीषर्क
खचर् सरकार अनुदान ऋण

26300 स्थानीय �नकायहरुलाई अनुदान 33,85,84,11 49,51,86,38 9,04,51,06 2,96,17,23 1,04,24,53 5,04,09,30

26310 स्थानीय �नकाय चालु अनुदान 15,28,45,30 13,51,44,84 1,21,16,79 57,19,74 61,44,54 2,52,51

26311 स्थानीय �नकाय �नशतर् चालु अनुदान 1,60,08,27 1,76,62,82 12,59,56 12,59,56 0 0

26312 स्थानीय �नकाय सशतर् चालु अनुदान 13,68,37,03 11,74,82,02 1,08,57,23 44,60,18 61,44,54 2,52,51

26320 स्थानीय �नकाय पूंजीगत अनुदान 18,57,38,81 36,00,41,54 7,83,34,27 2,38,97,49 42,79,99 5,01,56,79

26321 स्थानीय �नकाय �नशतर् पूंजीगत अनुदान 12,40,48,09 23,20,43,75 8,67,56 8,67,56 0 0

26322 स्थानीय �नकाय सशतर् पूंजीगत अनुदान 6,16,90,72 12,79,97,79 7,74,66,71 2,30,29,93 42,79,99 5,01,56,79

26400 सामािजक से वा अनुदान 1,36,80,40,97 1,97,27,55,38 1,74,68,04,16 1,06,40,37,62 22,15,05,29 46,12,61,25

26410 चालु अनुदान 86,83,37,86 1,02,23,36,88 61,60,65,88 52,87,83,80 4,27,60,98 4,45,21,10

26411 सरकार� �नकाय,स�म�त एवं बोडर्हरुलाई 2,64,64,20 3,74,35,78 4,44,87,11 4,28,91,26 15,95,85 0

�नसतर् चालु अनुदान

26412 सरकार� �नकाय,स�म�त एवं बोडर्हरुलाई 72,48,02,68 90,13,95,80 47,61,77,52 41,57,20,86 2,97,68,06 3,06,88,60

सशतर् चालु अनुदान

26413 अन्य सं स्था तथा व्य�ीलाई चालु अनुदान 11,70,70,98 8,35,05,30 9,54,01,25 7,01,71,68 1,13,97,07 1,38,32,50

26420 पूंजीगत अनुदान 49,97,03,11 95,04,18,50 1,13,07,38,28 53,52,53,82 17,87,44,31 41,67,40,15

26421 सरकार� �नकाय,स�म�त एवं बोडर्हरुलाई 9,82,23,13 13,46,60,74 14,68,80,00 14,68,80,00 0 0

�नसतर् पूंजीगत अनुदान

26422 सरकार� �नकाय,स�म�त एवं बोडर्हरुलाई 3,81,39,79 15,40,96,33 21,39,67,34 14,80,16,29 2,11,10,21 4,48,40,84

सशतर् पूंजीगत अनुदान

26423 अन्य सं स्था तथा व्यि�लाई पूंजीगत 36,33,40,19 66,16,61,43 76,98,90,94 24,03,57,53 15,76,34,10 37,18,99,31

अनुदान
27000 सामािजक सुरक्षा 56,74,71,09 88,55,71,10 1,02,63,98,87 1,02,22,70,94 13,37,18 27,90,75

27100 सामािजक सुरक्षा 19,01,92,02 32,89,37,40 38,73,51,82 38,73,51,82 0 0

27110 सामािजक सुरक्षा 19,01,92,02 32,89,37,40 38,73,51,82 38,73,51,82 0 0

27111 सामािजक सुरक्षा - सशतर् 15,87,25,20 31,97,27,00 37,54,50,52 37,54,50,52 0 0

27112 अन्य सामािजक सहायता - सशतर् 3,14,66,82 92,10,40 1,19,01,30 1,19,01,30 0 0

27200 छा�वृि� 1,96,55,47 2,28,23,19 1,49,82,51 1,08,73,84 13,31,21 27,77,46

27210 छा�वृि� 1,96,55,47 2,28,23,19 1,49,82,51 1,08,73,84 13,31,21 27,77,46

27211 छा�वृि� 1,96,55,47 2,28,23,19 1,49,82,51 1,08,73,84 13,31,21 27,77,46

27300 से वा �नवृ� सु�वधाहरु 35,76,23,60 53,38,10,51 62,40,64,54 62,40,45,28 5,97 13,29

27310 से वा �नवृ� सु�वधाहरु 35,76,23,60 53,38,10,51 62,40,64,54 62,40,45,28 5,97 13,29

27311 �नवृि�भरण तथा अश� वृि� 27,08,32,55 38,88,75,11 46,86,47,92 46,86,47,92 0 0

27312 उपदान 56,02,28 1,05,33,04 3,68,58,15 3,68,39,29 5,85 13,01

27313 से वा �नवृ�को सं िचत �वदा 3,19,75,64 6,24,28,93 3,85,58,47 3,85,58,07 12 28

27314 से वा �नवृ�को औषधी उपचार 4,86,24,72 7,05,93,43 7,50,00,00 7,50,00,00 0 0

27315 मृत कमर्चार�को सु�वधा तथा सहायता 5,88,41 13,80,00 50,00,00 50,00,00 0 0

28000 अन्य खचर् 23,40,03 1,38,62,22 1,55,60,96 1,55,60,96 0 0

28100 सम्प�ी सम्वन्धी खचर् 62,03 61,62 60,96 60,96 0 0

28140 जग्गाको भाडा 62,03 61,62 60,96 60,96 0 0

28141 जग्गाको भाडा 62,03 61,62 60,96 60,96 0 0

28200 �फतार् खचर् 22,78,00 1,38,00,60 1,55,00,00 1,55,00,00 0 0

28210 �फतार् खचर् 22,78,00 1,38,00,60 1,55,00,00 1,55,00,00 0 0

28211 राजस्व �फतार् 5,43 46,00,00 80,00,00 80,00,00 0 0

28212 न्या�यक �फतार् 7,42,97 12,88,60 14,00,00 14,00,00 0 0

28213 अन्य �फतार् 15,29,60 79,12,00 61,00,00 61,00,00 0 0

28900 �व�ीय हस्तान्तरण 0 0 2,32,19,80,91 2,27,77,69,26 2,08,12,85 2,33,98,80

 2072/73 2073/74 2074/75 �ोत
को संशो�धत अनुमान
को यथाथर् को अनुमान नेपाल वैदेिशक
शीषर्क
खचर् सरकार अनुदान ऋण

26500 �दे श अनुदान 0 0 7,14,35,00 7,14,35,00 0 0

26510 �दे श अनुदान 0 0 7,14,35,00 7,14,35,00 0 0

26511 �व�ीय समानीकरण अनुदान 0 0 7,14,35,00 7,14,35,00 0 0

26512 सशतर् अनुदान 0 0 0 0 0 0

26513 समपूरक अनुदान 0 0 0 0 0 0

26514 �वशेष अनुदान 0 0 0 0 0 0

26600 स्थानीय तह अनुदान 0 0 2,25,05,45,91 2,20,63,34,26 2,08,12,85 2,33,98,80

26610 स्थानीय तह अनुदान 0 0 2,25,05,45,91 2,20,63,34,26 2,08,12,85 2,33,98,80

26611 �व�ीय समानीकरण अनुदान 0 0 1,48,63,98,33 1,48,63,98,33 0 0

26612 सशतर् अनुदान 0 0 76,41,47,58 71,99,35,93 2,08,12,85 2,33,98,80

26613 समपूरक अनुदान 0 0 0 0 0 0

26614 �वशेष अनुदान 0 0 0 0 0 0

पूंजीगत खचर् 1,22,35,04,30 2,62,03,49,13 3,35,17,59,70 2,01,36,22,75 29,48,50,90 1,04,32,86,05

29000 पूंजीगत खचर् 1,22,35,04,30 2,62,03,49,13 3,35,17,59,70 2,01,36,22,75 29,48,50,90 1,04,32,86,05

29100 जग्गा 2,82,59,47 10,39,86,44 21,55,22,99 21,55,22,99 0 0

29110 जग्गा खर�द 2,82,59,47 10,39,86,44 21,55,22,99 21,55,22,99 0 0

29111 जग्गा खर�द 2,82,59,47 10,39,86,44 21,55,22,99 21,55,22,99 0 0

29200 भवन 17,60,07,34 72,71,31,68 75,65,89,14 34,11,95,04 11,28,30,52 30,25,63,58

29210 भवन खर�द 49,51,00 1,94,71,59 2,38,88,39 2,38,88,39 0 0

29211 भवन खर�द 49,51,00 1,94,71,59 2,38,88,39 2,38,88,39 0 0

29220 भवन �नमार्ण 16,70,81,01 70,14,01,76 72,45,06,51 31,06,64,35 11,25,65,08 30,12,77,08

29221 भवन �नमार्ण 16,70,81,01 70,14,01,76 72,45,06,51 31,06,64,35 11,25,65,08 30,12,77,08

29230 पूंजीगत सुधार खचर् - भवन 39,75,33 62,58,33 81,94,24 66,42,30 2,65,44 12,86,50

29231 पूंजीगत सुधार खचर् - भवन 39,75,33 62,58,33 81,94,24 66,42,30 2,65,44 12,86,50

29300 फ�नर्चर 67,58,69 1,21,50,88 1,51,08,91 1,26,60,84 4,82,55 19,65,52

29310 फ�नर्चर तथा �फक्चसर् 67,58,69 1,21,50,88 1,51,08,91 1,26,60,84 4,82,55 19,65,52

29311 फ�नर्चर तथा �फक्चसर् 67,58,69 1,21,50,88 1,51,08,91 1,26,60,84 4,82,55 19,65,52

29400 सवार� साधन 2,21,96,76 3,40,46,32 3,88,54,49 3,36,67,46 22,06,81 29,80,22

29410 सवार� साधन 2,21,96,76 3,40,46,32 3,88,54,49 3,36,67,46 22,06,81 29,80,22

29411 सवार� साधन 2,21,96,76 3,40,46,32 3,88,54,49 3,36,67,46 22,06,81 29,80,22

29500 मेिशनर� औजार 5,15,31,68 9,56,62,21 11,78,08,19 8,10,95,24 2,08,21,77 1,58,91,18

29510 मेिशनर� औजार 5,15,31,68 9,56,62,21 11,78,08,19 8,10,95,24 2,08,21,77 1,58,91,18

29511 मेिशनर� औजार 5,15,31,68 9,56,62,21 11,78,08,19 8,10,95,24 2,08,21,77 1,58,91,18

29600 सावर्ज�नक �नमार्ण 88,66,49,03 1,51,54,69,89 2,00,60,22,87 1,21,20,31,92 11,97,90,87 67,42,00,08

29610 सावर्ज�नक �नमार्ण 84,09,23,57 1,43,02,04,75 1,92,03,55,16 1,15,19,51,44 11,90,94,14 64,93,09,58

29611 सावर्ज�नक �नमार्ण 84,09,23,57 1,43,02,04,75 1,92,03,55,16 1,15,19,51,44 11,90,94,14 64,93,09,58

29620 पूंजीगत सुधार खचर् - सावर्ज�नक �नमार्ण 4,57,25,46 8,52,65,14 8,56,67,71 6,00,80,48 6,96,73 2,48,90,50

29621 पूंजीगत सुधार खचर् 4,57,25,46 8,52,65,14 8,56,67,71 6,00,80,48 6,96,73 2,48,90,50

29700 पूंजीगत अनुसन्धान तथा परामशर् 5,21,01,33 13,19,01,71 16,40,82,01 8,99,48,16 3,84,18,38 3,57,15,47

29710 पूंजीगत अनुसन्धान तथा परामशर् 5,21,01,33 13,19,01,71 16,40,82,01 8,99,48,16 3,84,18,38 3,57,15,47

29711 पूंजीगत अनुसन्धान तथा परामशर् 5,04,93,28 12,12,18,00 14,82,88,02 8,25,01,49 3,03,30,34 3,54,56,19

29712 सफ्टवेयर �नमार्ण र खर�द खचर् 16,08,05 1,06,83,71 1,57,93,99 74,46,67 80,88,04 2,59,28
 2072/73 2073/74 2074/75 �ोत
को संशो�धत अनुमान
को यथाथर् को अनुमान नेपाल वैदेिशक
शीषर्क
खचर् सरकार अनुदान ऋण

29800 भैप�र आउने - पूंजीगत खचर् 0 0 3,77,71,10 2,75,01,10 3,00,00 99,70,00

29810 भैप�र आउने - पूंजीगत खचर् 0 0 3,77,71,10 2,75,01,10 3,00,00 99,70,00

29811 भैप�र आउने - पूंजीगत खचर् 0 0 3,77,71,10 2,75,01,10 3,00,00 99,70,00

�व�ीय व्यवस्था 1,07,69,46,18 1,12,22,73,87 1,40,28,74,31 85,17,82,82 4,76,31,84 50,34,59,65

31000 खू द लगानी (ऋण र शेयर ) 39,56,47,44 67,48,16,09 90,11,84,31 35,00,92,82 4,76,31,84 50,34,59,65

31100 खू द ऋण लगानी 26,86,39,55 45,62,18,80 34,76,28,89 9,09,02,61 1,40,87,84 24,26,38,44

31110 आन्त�रक ऋण लगानी 26,86,39,55 45,62,18,80 34,76,28,89 9,09,02,61 1,40,87,84 24,26,38,44

31111 सं स्थानमा ऋण लगानी 26,86,39,55 45,62,18,80 34,76,28,89 9,09,02,61 1,40,87,84 24,26,38,44

31200 खू द शेयर लगानी 12,70,07,89 21,85,97,29 55,35,55,42 25,91,90,21 3,35,44,00 26,08,21,21

31210 आन्त�रक शेयर लगानी 11,99,40,18 20,88,47,29 51,75,41,25 22,31,76,04 3,35,44,00 26,08,21,21

31211 सं स्थानमा शेयर लगानी 11,99,40,18 20,88,47,29 51,75,41,25 22,31,76,04 3,35,44,00 26,08,21,21

31220 वैदेिशक शेयर लगानी 70,67,71 97,50,00 3,60,14,17 3,60,14,17 0 0

31221 वैदेिशक शेयर लगानी 70,67,71 97,50,00 3,60,14,17 3,60,14,17 0 0

32000 खू द आन्त�रक तथा वैदेिशक ऋण 68,12,98,74 44,74,57,78 50,16,90,00 50,16,90,00 0 0

32100 खू द वैदेिशक ऋण 17,79,49,27 25,34,05,18 30,12,11,45 30,12,11,45 0 0

32110 वैदेिशक ऋणको सांवा भु�ानी 17,79,49,27 25,34,05,18 30,12,11,45 30,12,11,45 0 0

32111 वैदेिशक ऋणको सांवा भु�ानी 17,79,49,27 25,34,05,18 30,12,11,45 30,12,11,45 0 0

32200 खू द आन्त�रक ऋण 50,33,49,47 19,40,52,60 20,04,78,55 20,04,78,55 0 0

32210 आन्त�रक ऋणको सांवा भु�ानी 50,33,49,47 19,40,52,60 20,04,78,55 20,04,78,55 0 0

32211 आन्त�रक ऋणको सांवा भु�ानी 50,33,49,47 19,40,52,60 20,04,78,55 20,04,78,55 0 0

जम्मा खचर् 6,01,03,18,55 9,35,88,16,57 12,78,99,48,55 9,92,79,17,98 72,16,76,28 2,14,03,54,29

 शीषर्कगत खचर् बजेट
अनुसूची -9
आ�थर्क बषर् 2074/75 (रू. हजारमा)

(�वकास)
2072/73 2073/74 2074/75 �ोत
को संशो�धत अनुमान
शीषर्क को यथाथर् को अनुमान नेपाल वैदेिशक
खचर् सरकार
अनुदान ऋण

पा�र��मक / सु�वधा 4,61,04,86 8,20,09,06 10,20,45,89 9,89,09,27 25,73,17 5,63,45

पा�र��मक / सु�वधा 4,61,04,86 8,20,09,06 10,20,45,89 9,89,09,27 25,73,17 5,63,45

मालसामान तथा सेवाको उपयोग 22,72,62,35 36,12,12,93 46,08,36,17 29,65,21,51 11,93,04,35 4,50,10,31

सेवा महसुल तथा भाडा 51,36,20 79,18,51 1,04,26,43 92,33,79 9,20,09 2,72,55

ँ ीगत सम्प�ीको सं चालन र सम्भार खचर्

पूज 62,98,80 91,97,82 1,06,94,41 87,22,34 16,58,02 3,14,05

कायार्लय सामान तथा सेवाहरु 79,10,98 1,30,93,56 1,35,51,80 1,14,05,58 18,56,46 2,89,76

परामशर् तथा अन्य सेवा शुल्क 3,07,44,97 4,95,94,03 8,21,48,76 4,66,12,42 2,64,60,66 90,75,68

कायर्�म सम्वन्धी खचर्हरू 16,73,67,43 26,41,31,21 30,01,40,31 18,22,98,28 8,34,48,07 3,43,93,96

अनुगमन,मूल्यांकन र �मण खचर् 85,45,68 1,49,88,83 1,56,57,77 1,04,04,37 46,50,99 6,02,41

�व�वध खचर् 12,58,29 22,88,97 22,06,69 18,34,73 3,10,06 61,90

भैप�र आउने - चालु खचर् 0 0 2,60,10,00 2,60,10,00 0 0

सहायता 48,18,43 1,30,45,47 56,32,68 33,85,78 20,72,17 1,74,73

सावर्ज�नक सं स्थानहरुलाई सहायता 19,34,80 25,38,57 34,01,05 24,52,04 9,49,01 0

व्यवसायहरुलाई सहायता 28,83,63 1,05,06,90 22,31,63 9,33,74 11,23,16 1,74,73

अनुदान 1,04,98,09,55 1,72,00,49,52 1,55,76,45,76 83,06,99,50 21,52,75,71 51,16,70,55

सामािजक सेवा अनुदान 13,62 37,09 27,65 27,65 0 0

स्थानीय �नकायहरुलाई अनुदान 32,57,16,79 47,68,52,40 8,82,89,50 2,74,55,67 1,04,24,53 5,04,09,30

सामािजक सेवा अनुदान 72,40,79,14 1,24,31,60,03 1,46,93,28,61 80,32,16,18 20,48,51,18 46,12,61,25

सामािजक सुरक्षा 4,01,70,87 4,28,01,87 3,48,67,15 3,07,39,22 13,37,18 27,90,75

सामािजक सुरक्षा 2,18,24,11 2,17,69,26 2,01,02,17 2,01,02,17 0 0

छा�वृि� 1,60,63,03 1,88,93,78 1,15,92,25 74,83,58 13,31,21 27,77,46

सेवा �नवृ� सु�वधाहरु 22,83,73 21,38,83 31,72,73 31,53,47 5,97 13,29

अन्य खचर् 7,14 97,50 1,09,64 1,09,64 0 0

सम्प�ी सम्वन्धी खचर् 1,71 5,50 9,64 9,64 0 0

�फतार् खचर् 5,43 92,00 1,00,00 1,00,00 0 0

�व�ीय हस्तान्तरण 0 0 2,32,19,80,91 2,27,77,69,26 2,08,12,85 2,33,98,80

�दे श अनुदान 0 0 7,14,35,00 7,14,35,00 0 0

स्थानीय तह अनुदान 0 0 2,25,05,45,91 2,20,63,34,26 2,08,12,85 2,33,98,80

पूंजीगत खचर् 1,09,57,04,44 2,44,01,45,58 3,06,88,94,67 1,77,18,22,72 26,37,85,90 1,03,32,86,05

जग्गा 1,99,32,68 9,17,47,30 17,55,82,76 17,55,82,76 0 0

भवन 12,94,59,01 64,55,83,81 63,63,61,21 25,13,50,11 8,24,47,52 30,25,63,58

फ�नर्चर 28,50,90 67,97,83 85,46,37 61,03,30 4,77,55 19,65,52

सवार� साधन 69,55,72 2,05,72,35 1,37,04,60 85,47,57 22,06,81 29,50,22

मेिशनर� औजार 2,19,68,61 5,92,64,83 7,04,55,38 3,37,54,43 2,08,09,77 1,58,91,18

सावर्ज�नक �नमार्ण 86,32,77,65 1,48,89,45,79 1,98,14,23,69 1,18,77,62,74 11,94,60,87 67,42,00,08

पूंजीगत अनुसन्धान तथा परामशर् 5,12,59,87 12,72,33,67 15,69,85,66 8,28,86,81 3,83,83,38 3,57,15,47

भैप�र आउने - पूंजीगत खचर् 0 0 2,58,35,00 2,58,35,00 0 0

जम्मा खचर् 2,46,38,77,64 4,65,93,61,93 7,55,20,12,87 5,30,99,56,90 62,51,61,33 1,61,68,94,64

 (साधरण)
2072/73 2073/74 2074/75 �ोत
को संशो�धत अनुमान
शीषर्क को यथाथर् को अनुमान नेपाल वैदेिशक
खचर् सरकार
अनुदान ऋण

पा�र��मक / सु�वधा 84,65,77,29 1,21,43,61,30 1,20,32,44,91 1,20,32,44,91 0 0

पा�र��मक / सु�वधा 84,65,77,29 1,21,43,61,30 1,20,32,44,91 1,20,32,44,91 0 0

मालसामान तथा सेवाको उपयोग 21,54,86,59 35,38,82,93 73,97,00,76 72,85,36,76 11,64,00 1,00,00,00

सेवा महसुल तथा भाडा 2,69,90,87 4,53,78,01 4,39,34,69 4,39,10,69 24,00 0

ँ ीगत सम्प�ीको सं चालन र सम्भार खचर्

पूज 3,38,20,63 3,82,76,98 4,89,83,48 4,89,79,88 3,60 0

कायार्लय सामान तथा सेवाहरु 2,95,35,13 4,03,08,40 4,08,55,15 4,08,41,15 14,00 0

परामशर् तथा अन्य सेवा शुल्क 2,17,90,81 3,77,03,32 4,03,78,94 4,03,18,94 8,00 52,00

कायर्�म सम्वन्धी खचर्हरू 3,03,45,07 5,25,06,65 7,23,36,56 7,12,84,16 10,52,40 0

अनुगमन,मूल्यांकन र �मण खचर् 1,48,50,87 2,92,53,06 2,12,52,46 2,11,90,46 62,00 0

�व�वध खचर् 5,81,53,21 11,04,56,51 1,05,81,82 1,05,81,82 0 0

भैप�र आउने - चालु खचर् 0 0 46,13,77,66 45,14,29,66 0 99,48,00

व्याज र सेवा खचर् 8,67,30,40 21,24,21,89 30,79,99,58 30,79,99,58 0 0

वैदेिशक ऋणको व्याज 3,31,08,79 4,37,54,23 4,55,53,78 4,55,53,78 0 0

आन्त�रक ऋणको व्याज, सेवा शुल्क तथा ब�क 5,36,21,61 16,86,67,66 26,24,45,80 26,24,45,80 0 0

क�मसन
सहायता 45,99,99 39,09,99 45,32,01 45,32,01 0 0

सावर्ज�नक सं स्थानहरुलाई सहायता 45,99,99 39,09,99 45,32,01 45,32,01 0 0

अनुदान 65,86,67,49 75,58,67,16 28,97,36,04 27,30,81,93 1,66,54,11 0

सामािजक सेवा अनुदान 18,38,34 79,37,83 1,00,98,93 1,00,98,93 0 0

स्थानीय �नकायहरुलाई अनुदान 1,28,67,32 1,83,33,98 21,61,56 21,61,56 0 0

सामािजक सेवा अनुदान 64,39,61,83 72,95,95,35 27,74,75,55 26,08,21,44 1,66,54,11 0

सामािजक सुरक्षा 52,73,00,22 84,27,69,23 99,15,31,72 99,15,31,72 0 0

सामािजक सुरक्षा 16,83,67,91 30,71,68,14 36,72,49,65 36,72,49,65 0 0

छा�वृि� 35,92,44 39,29,41 33,90,26 33,90,26 0 0

सेवा �नवृ� सु�वधाहरु 35,53,39,87 53,16,71,68 62,08,91,81 62,08,91,81 0 0

अन्य खचर् 23,32,89 1,37,64,72 1,54,51,32 1,54,51,32 0 0

सम्प�ी सम्वन्धी खचर् 60,32 56,12 51,32 51,32 0 0

�फतार् खचर् 22,72,57 1,37,08,60 1,54,00,00 1,54,00,00 0 0

पूंजीगत खचर् 12,77,99,86 18,02,03,55 28,28,65,03 24,18,00,03 3,10,65,00 1,00,00,00

जग्गा 83,26,79 1,22,39,14 3,99,40,23 3,99,40,23 0 0

भवन 4,65,48,33 8,15,47,87 12,02,27,93 8,98,44,93 3,03,83,00 0

फ�नर्चर 39,07,79 53,53,05 65,62,54 65,57,54 5,00 0

सवार� साधन 1,52,41,04 1,34,73,97 2,51,49,89 2,51,19,89 0 30,00

मेिशनर� औजार 2,95,63,07 3,63,97,38 4,73,52,81 4,73,40,81 12,00 0

सावर्ज�नक �नमार्ण 2,33,71,38 2,65,24,10 2,45,99,18 2,42,69,18 3,30,00 0

पूंजीगत अनुसन्धान तथा परामशर् 8,41,46 46,68,04 70,96,35 70,61,35 35,00 0

भैप�र आउने - पूंजीगत खचर् 0 0 1,19,36,10 16,66,10 3,00,00 99,70,00

जम्मा खचर् 2,46,94,94,73 3,57,71,80,77 3,83,50,61,37 3,76,61,78,26 4,88,83,11 2,00,00,00

 �नकाय तथा मन्�ालयगत खचर्को अनुमान (�व�ीय व्यवस्था स�हत)
साधारण तथा �वकास खचर्
आ�थर्क वषर् 2074/75
अनुसूची -10
(रू. हजारमा)
जम्मा साधारण �वकास

शीषर्क
केन्��यस्तर �दे श/स्थानीय तह जम्मा

रा� �मुख 20,18,69 20,18,69 0 0 0

रा�प�त 15,84,04 15,84,04 0 0 0

उपरा�प�त 4,34,65 4,34,65 0 0 0

संवैधा�नक अंगहरु 11,73,70,33 9,04,02,98 2,69,67,35 0 2,69,67,35

व्यवस्था�पका - संसद 1,74,36,77 1,74,36,77 0 0 0

अदालत 5,22,16,65 3,75,26,45 1,46,90,20 0 1,46,90,20

अिख्तयार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोग 1,17,27,08 72,28,25 44,98,83 0 44,98,83

महालेखा पर�क्षकको कायार्लय 62,01,98 38,42,30 23,59,68 0 23,59,68

लोक सेवा आयोग 68,37,32 57,30,72 11,06,60 0 11,06,60

�नवार्चन आयोग 70,91,13 57,64,49 13,26,64 0 13,26,64

रा��य मानव अ�धकार आयोग 20,46,74 20,46,74 0 0 0

महान्याया�धव�ाको कायार्लय 94,12,55 64,27,15 29,85,40 0 29,85,40

न्याय प�रषद् 7,54,67 7,54,67 0 0 0

रा��य �ाकृ�तक �ोत तथा �व� आयोग 3,55,16 3,55,16 0 0 0

रा��य म�हला आयोग 3,55,16 3,55,16 0 0 0

रा��य द�लत आयोग 3,55,16 3,55,16 0 0 0

रा��य समावेशी आयोग 3,55,16 3,55,16 0 0 0

आ�दवासी जनजा�त आयोग 3,55,16 3,55,16 0 0 0

मधे शी आयोग 3,55,16 3,55,16 0 0 0

थारू आयोग 3,55,16 3,55,16 0 0 0

मुिस्लम आयोग 3,55,16 3,55,16 0 0 0

�दे श �मुखहरु 8,04,16 8,04,16 0 0 0

मन्�ालय 7,38,27,70,64 2,28,11,26,03 5,10,16,44,61 0 5,10,16,44,61

�धानमन्�ी तथा मिन्�प�रषद्को कायार्लय 1,49,62,20,73 3,02,87,35 1,46,59,33,38 0 1,46,59,33,38

अथर् मन्�ालय 11,99,50,52 6,45,82,47 5,53,68,05 0 5,53,68,05

आपू�तर् मन्�ालय 99,49,10 82,01,35 17,47,75 0 17,47,75

उ�ोग मन्�ालय 8,17,79,74 1,51,08,64 6,66,71,10 0 6,66,71,10

उजार् मन्�ालय 19,29,94,05 1,18,66,70 18,11,27,35 0 18,11,27,35

कानून, न्याय तथा सं सद�य मा�मला मन्�ालय 21,79,53 21,79,53 0 0 0

कृ�ष �वकास मन्�ालय 24,26,19,37 63,22,66 23,62,96,71 0 23,62,96,71

खानेपानी तथा सरसफाई मन्�ालय 22,70,40,73 24,41,76 22,45,98,97 0 22,45,98,97

गृह मन्�ालय 55,09,24,90 54,75,01,60 34,23,30 0 34,23,30

सस्कृ�त, पयर्टन तथा नाग�रक उ�यन मन्�ालय 5,09,33,64 1,17,84,71 3,91,48,93 0 3,91,48,93

पररा� मन्�ालय 6,30,59,97 6,30,59,97 0 0 0

पशुपन्छ� �वकास मन्�ालय 6,13,47,38 49,77,24 5,63,70,14 0 5,63,70,14

बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 15,34,43,94 8,08,80,40 7,25,63,54 0 7,25,63,54

बािणज्य मन्�ालय 1,78,47,49 55,68,84 1,22,78,65 0 1,22,78,65

जनसं ख्या तथा वातावरण मन्�ालय 7,64,77,83 72,54,08 6,92,23,75 0 6,92,23,75

�वज्ञान तथा ��व�ध मन्�ालय 1,21,20,21 23,28,14 97,92,07 0 97,92,07

भू�मसुधार तथा व्यवस्था मन्�ालय 6,69,86,22 3,17,44,77 3,52,41,45 0 3,52,41,45

भौ�तक पूवार्धार तथा यातायात मन्�ालय 96,55,72,64 2,26,10,38 94,29,62,26 0 94,29,62,26

म�हला, बालबा�लका तथा समाज कल्याण मन्�ालय 2,22,84,30 23,79,88 1,99,04,42 0 1,99,04,42
 जम्मा साधारण �वकास

शीषर्क
केन्��यस्तर �दे श/स्थानीय तह जम्मा

मन्�ालय

युवा तथा खेलकूद मन्�ालय 2,24,24,36 1,99,35,31 24,89,05 0 24,89,05

रक्षा मन्�ालय 45,08,61,18 45,08,61,18 0 0 0

शहर� �वकास मन्�ालय 30,48,30,42 1,96,18,36 28,52,12,06 0 28,52,12,06

शािन्त तथा पुन�नर्मार्ण मन्�ालय 1,73,25,57 37,69,13 1,35,56,44 0 1,35,56,44

िशक्षा मन्�ालय 66,12,44,16 36,13,88,12 29,98,56,04 0 29,98,56,04

सहकार� तथा ग�रबी �नवारण मन्�ालय 1,66,88,66 1,23,14,58 43,74,08 0 43,74,08

सामान्य �शासन मन्�ालय 1,10,16,38 82,89,16 27,27,22 0 27,27,22

�सं चाइ मन्�ालय 27,40,58,40 1,07,44,85 26,33,13,55 0 26,33,13,55

सूचना तथा स�ार मन्�ालय 4,97,63,99 4,72,63,99 25,00,00 0 25,00,00

सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 81,85,38,93 38,36,31,55 43,49,07,38 0 43,49,07,38

स्वास्थ्य मन्�ालय 31,78,10,99 2,94,38,11 28,83,72,88 0 28,83,72,88

�म तथा रोजगार मन्�ालय 1,14,21,71 45,75,32 68,46,39 0 68,46,39

रा��य योजना आयोगको सिचवालय 1,30,53,60 82,15,90 48,37,70 0 48,37,70

अथर् मन्�ालय-�वि�य व्यवस्था तथा ऋण भ ु�ानी 1,66,43,93,89 83,40,03,75 83,03,90,14 0 83,03,90,14

अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 83,03,90,14 0 83,03,90,14 0 83,03,90,14

अथर् मन्�ालय- आन्त�रक ऋण भ ु�ानी 46,29,24,35 46,29,24,35 0 0 0

अथर् मन्�ालय- वैदेिशक ऋण भ ु�ानी (बहुपक्षीय) 33,02,03,42 33,02,03,42 0 0 0

अथर् मन्�ालय- वैदेिशक ऋण भ ु�ानी (��पक्षीय) 4,08,75,98 4,08,75,98 0 0 0

अथर् बजेट 1,30,14,14,09 1,15,35,14,09 14,79,00,00 0 14,79,00,00

अथर् मन्�ालय- कमर्चार� सु�वधा तथा सेवा�नवृत सु�वधा 60,83,30,00 60,83,30,00 0 0 0

अथर् मन्�ालय- �व�वध 69,30,84,09 54,51,84,09 14,79,00,00 0 14,79,00,00

�दे श 7,14,35,00 0 0 7,14,35,00 7,14,35,00

�दे श 7,14,35,00 0 0 7,14,35,00 7,14,35,00

स्थानीय तह 2,25,05,45,91 0 0 2,25,05,45,91 2,25,05,45,91

स्थानीय तह 2,25,05,45,91 0 0 2,25,05,45,91 2,25,05,45,91

जम्मा खचर् 12,78,99,48,55 4,36,10,65,54 6,10,69,02,10 2,32,19,80,91 8,42,88,83,01

 आ�थर्क वषर् 2074/75 को कायर्गत �ाथ�मकता अनुसारको व्यय अनुमान
(�व�ीय व्यवस्था स�हत) अनुसूची ११
(रू. हजारमा)
प�हलो �ाथ�मकता दो�ो �ाथ�मकता ते�ो �ाथ�मकता
पूंजीगत तथा �व�ीय पूंजीगत तथा �व�ीय पूंजीगत तथा �व�ीय
चालु खचर् चालु खचर् चालु खचर् जम्मा
व्यवस्था व्यवस्था व्यवस्था
सेवा तथा क्षे�

01 सामान्य सावर्ज�नक सेवा 3,66,33,19,90 63,14,67,34 5,36,13,90 16,62,78,53 47,28,04,09 40,00,00 4,99,14,83,76

1.1 कायर्कार� र �वधा�यकाको �नकाय, �वि�य र वैदेिशक मा�मला 77,61,14,57 15,08,99,94 2,79,13,05 15,08,99,94 47,18,54,09 40,00,00 1,82,33,11,37

101 रा�प�त 12,67,42 3,16,62 0 0 0 0 15,84,04

102 उपरा�प�त 3,80,95 53,70 0 0 0 0 4,34,65

202 व्यवस्था�पका - सं सद 1,69,35,97 5,00,80 0 0 0 0 1,74,36,77

206 अिख्तयार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोग 86,27,10 30,99,98 0 0 0 0 1,17,27,08

208 महाले खा पर�क्षकको कायार्लय 40,19,99 21,81,99 0 0 0 0 62,01,98

218 न्याय प�रषद् 17,36 0 0 0 0 0 17,36

220 रा��य �ाकृ�तक �ोत तथा �व� आयोग 2,55,16 1,00,00 0 0 0 0 3,55,16

222 रा��य म�हला आयोग 2,55,16 1,00,00 0 0 0 0 3,55,16

224 रा��य द�लत आयोग 2,55,16 1,00,00 0 0 0 0 3,55,16

226 रा��य समावे शी आयोग 2,55,16 1,00,00 0 0 0 0 3,55,16

228 आ�दवासी जनजा�त आयोग 2,55,16 1,00,00 0 0 0 0 3,55,16

230 मधे शी आयोग 2,55,16 1,00,00 0 0 0 0 3,55,16

232 थारू आयोग 2,55,16 1,00,00 0 0 0 0 3,55,16

234 मुिस्लम आयोग 2,55,16 1,00,00 0 0 0 0 3,55,16

250 �दे श �मुखहरु 4,54,16 3,50,00 0 0 0 0 8,04,16

301 �धानमन्�ी तथा मिन्�प�रषद्को कायार्लय 2,27,18,73 13,79,90 0 0 0 0 2,40,98,63

305 अथर् मन्�ालय 6,09,41,79 90,51,71 24,79,76 0 0 0 7,24,73,26

306 आपू�तर् मन्�ालय 7,40,74 64,81 0 0 0 0 8,05,55

313 खानेपानी तथा सरसफाई मन्�ालय 8,58,30 3,41,70 0 0 0 0 12,00,00

326 पररा� मन्�ालय 3,34,60,81 2,69,75,35 4,23,83 4,69,94 0 0 6,13,29,93

327 पशुपन्छ� �वकास मन्�ालय 13,41,47 2,07,20 0 0 0 0 15,48,67

332 �वज्ञान तथा ��व�ध मन्�ालय 4,85,67 1,59,26 0 0 0 0 6,44,93

347 शहर� �वकास मन्�ालय 33,51,95 2,01,77 0 0 0 0 35,53,72

352 सहकार� तथा ग�रबी �नवारण मन्�ालय 33,04,30 23,22 0 0 0 0 33,27,52

356 सामान्य �शासन मन्�ालय 0 0 8,11,67 0 0 0 8,11,67

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 18,82,80 2,96,09 97,79 0 0 0 22,76,68

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 0 0 3,37,00,00 0 0 3,37,00,00

503 अथर् मन्�ालय- वैदेिशक ऋण भु�ानी (बहुपक्षीय) 3,98,05,23 29,03,98,19 0 0 0 0 33,02,03,42

504 अथर् मन्�ालय- वैदेिशक ऋण भु�ानी (��पक्षीय) 57,48,55 3,51,27,43 0 0 0 0 4,08,75,98

601 अथर् मन्�ालय- कमर्चार� सु�वधा तथा से वा�नवृत सु�वधा 54,23,30,00 0 0 0 0 0 54,23,30,00

602 अथर् मन्�ालय- �व�वध 2,54,00,00 2,10,00,00 2,41,00,00 11,67,30,00 47,18,54,09 40,00,00 66,30,84,09
 प�हलो �ाथ�मकता दो�ो �ाथ�मकता ते�ो �ाथ�मकता
पूंजीगत तथा �व�ीय पूंजीगत तथा �व�ीय पूंजीगत तथा �व�ीय
चालु खचर् चालु खचर् चालु खचर् जम्मा
व्यवस्था व्यवस्था व्यवस्था
सेवा तथा क्षे�

1.2 बा�य आ�थर्क सहायता 34,27 0 0 0 0 0 79,50,36

357 �सं चाइ मन्�ालय 34,27 79,16,09 0 0 0 0 79,50,36

1.3 सामान्य सेवा 19,19,70,75 3,78,59 1,07,00,85 3,78,59 0 0 23,02,91,38

210 लोक से वा आयोग 61,61,52 6,75,80 0 0 0 0 68,37,32

301 �धानमन्�ी तथा मिन्�प�रषद्को कायार्लय 23,20,56 1,44,70 0 0 0 0 24,65,26

305 अथर् मन्�ालय 26,48,85 96,28,68 0 0 0 0 1,22,77,53

314 गृह मन्�ालय 12,03,34,12 36,53,48 0 0 0 0 12,39,87,60

325 सस्कृ�त, पयर्टन तथा नाग�रक उ�यन मन्�ालय 14,18,73 58,16 44,70,46 1,11,68 0 0 60,59,03

326 पररा� मन्�ालय 1,94,65 17,99 14,25,58 91,82 0 0 17,30,04

329 बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 3,96,02 8,00 0 0 0 0 4,04,02

347 शहर� �वकास मन्�ालय 95,89 19,00,00 0 0 0 0 19,95,89

356 सामान्य �शासन मन्�ालय 63,51,32 4,10,52 34,42,87 0 0 0 1,02,04,71

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 1,04,43,51 1,01,68,82 6,44,25 19,80 0 0 2,12,76,38

391 रा��य योजना आयोगको सिचवालय 1,16,05,58 5,75,04 7,17,69 1,55,29 0 0 1,30,53,60

602 अथर् मन्�ालय- �व�वध 3,00,00,00 0 0 0 0 0 3,00,00,00

1.4 सामान्य आधारभूत सेवा 22,05 0 0 0 0 0 3,40,87

357 �सं चाइ मन्�ालय 22,05 3,18,82 0 0 0 0 3,40,87

1.5 सामान्य अनुसन्धान तथा �वकास सेवा 88,89 0 0 0 0 0 90,82

305 अथर् मन्�ालय 88,89 1,93 0 0 0 0 90,82

1.6 अन्य सामान्य से वा 11,05,69,66 0 0 0 9,50,00 0 11,45,00,70

212 �नवार्चन आयोग 59,46,55 11,44,58 0 0 0 0 70,91,13

214 रा��य मानव अ�धकार आयोग 20,08,49 38,25 0 0 0 0 20,46,74

314 गृह मन्�ालय 4,49,98 3,98,21 0 0 0 0 8,48,19

337 भौ�तक पूवार्धार तथा यातायात मन्�ालय 1,14,64 1,00,00 0 0 0 0 2,14,64

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 10,20,50,00 0 0 0 9,50,00 0 10,30,00,00

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 13,00,00 0 0 0 0 13,00,00

1.7 सावर्ज�नक ऋण कारोवार 26,25,38,80 1,00,00,00 0 1,00,00,00 0 0 47,30,17,35

305 अथर् मन्�ालय 93,00 0 0 0 0 0 93,00

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 0 0 1,00,00,00 0 0 1,00,00,00

502 अथर् मन्�ालय- आन्त�रक ऋण भु�ानी 26,24,45,80 20,04,78,55 0 0 0 0 46,29,24,35

1.8 �व�भ� तहका सरकारहरु बीच हुने सामान्य �कृ�तको हस्तान्तरण 2,32,19,80,91 50,00,00 1,50,00,00 50,00,00 0 0 2,34,19,80,91

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 0 0 1,50,00,00 50,00,00 0 0 2,00,00,00

701 �दे श 7,14,35,00 0 0 0 0 0 7,14,35,00

 प�हलो �ाथ�मकता दो�ो �ाथ�मकता ते�ो �ाथ�मकता
पूंजीगत तथा �व�ीय पूंजीगत तथा �व�ीय पूंजीगत तथा �व�ीय
चालु खचर् चालु खचर् चालु खचर् जम्मा
व्यवस्था व्यवस्था व्यवस्था
सेवा तथा क्षे�

801 स्थानीय तह 2,25,05,45,91 0 0 0 0 0 2,25,05,45,91

02 रक्षा 39,17,87,12 5,16,90,66 25,86,65 34,94,77 0 0 44,95,59,20

2.1 सै�नक सुरक्षा 39,16,74,15 26,41,87 25,63,80 26,41,87 0 0 44,77,37,64

307 उ�ोग मन्�ालय 18,99,65 18,56,03 0 0 0 0 37,55,68

345 रक्षा मन्�ालय 38,97,74,50 4,90,01,79 25,63,80 26,41,87 0 0 44,39,81,96

2.2 नाग�रक सुरक्षा 1,12,97 0 0 0 0 0 9,45,81

314 गृह मन्�ालय 1,12,97 8,32,84 0 0 0 0 9,45,81

2.5 रक्षा - अन्य� व�गर्कृत नभएको 0 8,52,90 22,85 8,52,90 0 0 8,75,75

347 शहर� �वकास मन्�ालय 0 0 22,85 8,52,90 0 0 8,75,75

03 सावर्ज�नक शािन्त सुरक्षा 41,26,87,27 9,19,33,36 14,61,95 91,13 1,13,92 1,87 50,62,89,50

3.1 �हर� सेवा 30,41,70,57 0 0 0 0 0 35,60,29,29

314 गृह मन्�ालय 30,41,70,57 5,18,58,72 0 0 0 0 35,60,29,29

3.2 अग्नी �नयन्�ण से वा 1,35,96 0 0 0 0 0 1,40,44

314 गृह मन्�ालय 1,35,96 4,48 0 0 0 0 1,40,44

3.3 न्यायालय 5,08,42,14 91,13 14,61,95 91,13 0 0 6,47,09,51

204 अदालत 4,14,98,36 96,69,31 10,18,72 30,26 0 0 5,22,16,65

216 महान्याया�धव�ाको कायार्लय 69,10,08 25,02,47 0 0 0 0 94,12,55

218 न्याय प�रषद् 6,46,44 90,87 0 0 0 0 7,37,31

311 कानू न, न्याय तथा सं सद�य मा�मला मन्�ालय 17,87,26 51,64 3,24,39 16,24 0 0 21,79,53

371 �म तथा रोजगार मन्�ालय 0 0 1,18,84 44,63 0 0 1,63,47

3.4 कारागर 1,23,41,01 0 0 0 0 0 1,78,42,57

314 गृह मन्�ालय 1,23,41,01 55,01,56 0 0 0 0 1,78,42,57

3.6 सावर्ज�नक शािन्त सुरक्षा - अन्य� व�गर्कृत नभएको 4,51,97,59 0 0 0 1,13,92 1,87 6,75,67,69

301 �धानमन्�ी तथा मिन्�प�रषद्को कायार्लय 27,46,30 59,81,48 0 0 0 0 87,27,78

314 गृह मन्�ालय 3,29,01,53 84,97,02 0 0 1,13,92 1,87 4,15,14,34

349 शािन्त तथा पुन�नर्मार्ण मन्�ालय 95,49,76 77,75,81 0 0 0 0 1,73,25,57

04 आ�थर्क मा�मला 1,38,88,26,01 2,83,80,99,59 6,72,61,40 23,64,73,04 74,96,51 78,74,51 4,54,60,31,06

4.1 सामान्य आ�थर्क, व्यापा�रक र �म 77,88,35,08 1,43,60 28,46,72 1,43,60 0 0 1,52,81,73,28

301 �धानमन्�ी तथा मिन्�प�रषद्को कायार्लय 74,44,47,40 71,59,14,18 0 0 0 0 1,46,03,61,58

306 आपू�तर् मन्�ालय 59,87,31 4,65,00 0 0 0 0 64,52,31

330 बािणज्य मन्�ालय 69,07,59 1,09,39,90 0 0 0 0 1,78,47,49

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 1,52,43,97 1,73,27,14 0 0 0 0 3,25,71,11

371 �म तथा रोजगार मन्�ालय 62,48,81 17,01,66 28,46,72 1,43,60 0 0 1,09,40,79

 प�हलो �ाथ�मकता दो�ो �ाथ�मकता ते�ो �ाथ�मकता
पूंजीगत तथा �व�ीय पूंजीगत तथा �व�ीय पूंजीगत तथा �व�ीय
चालु खचर् चालु खचर् चालु खचर् जम्मा
व्यवस्था व्यवस्था व्यवस्था
सेवा तथा क्षे�

4.2 कृ�ष, वन , मत्स्यपालन तथा िशकार 39,66,47,68 1,07,51,78 5,33,89,19 1,07,51,78 6,66,31 4,15,39 81,32,68,99

305 अथर् मन्�ालय 2,30,00,00 0 0 0 0 0 2,30,00,00

312 कृ�ष �वकास मन्�ालय 20,05,55,30 3,52,00,10 38,46,56 27,80,40 0 0 24,23,82,36

327 पशुपन्छ� �वकास मन्�ालय 3,85,88,64 1,72,42,48 39,41,19 26,40 0 0 5,97,98,71

329 बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 5,59,95,25 3,29,48,66 4,13,38,87 39,13,75 0 0 13,41,96,53

336 भू�मसुधार तथा व्यवस्था मन्�ालय 5,43,53,30 1,16,87,07 7,14,83 2,31,02 0 0 6,69,86,22

352 सहकार� तथा ग�रबी �नवारण मन्�ालय 66,40,56 6,49,41 29,75,72 0 0 0 1,02,65,69

357 �सं चाइ मन्�ालय 1,66,53,44 23,15,83,66 5,72,02 38,00,21 6,66,31 4,15,39 25,36,91,03

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 8,61,19 70,87,26 0 0 0 0 79,48,45

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 1,50,00,00 0 0 0 0 1,50,00,00

4.3 इन्धन तथा उजार् 5,84,01,65 16,27,63 6,76,73 16,27,63 8,79 1,76,70 71,42,41,85

307 उ�ोग मन्�ालय 4,64,33 14,17,07 0 0 0 0 18,81,40

308 उजार् मन्�ालय 1,08,05,50 17,32,15,06 6,76,73 16,27,63 8,79 1,76,70 18,65,10,41

331 जनसं ख्या तथा वातावरण मन्�ालय 4,71,31,82 1,96,42 0 0 0 0 4,73,28,24

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 47,85,21,80 0 0 0 0 47,85,21,80

4.4 खानी , उत्पादन तथा �नमार्ण 14,49,98 0 0 0 0 0 3,18,61,91

307 उ�ोग मन्�ालय 11,12,63 4,05,16 0 0 0 0 15,17,79

337 भौ�तक पूवार्धार तथा यातायात मन्�ालय 3,37,35 3,00,06,77 0 0 0 0 3,03,44,12

4.5 यातायात 7,16,42,33 10,66,61,95 50,16,03 10,66,61,95 1,92,27 72,80,13 1,18,26,70,93

332 �वज्ञान तथा ��व�ध मन्�ालय 0 0 0 0 1,50,17 2,86,00 4,36,17

337 भौ�तक पूवार्धार तथा यातायात मन्�ालय 6,50,78,05 79,15,70,04 49,75,73 7,08,95,51 0 24,94,55 93,50,13,88

347 शहर� �वकास मन्�ालय 39,47,09 27,88,81 19,45 7,66,44 42,10 44,99,58 1,20,63,47

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 26,17,19 11,94,39,37 20,85 3,50,00,00 0 0 15,70,77,41

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 7,80,80,00 0 0 0 0 7,80,80,00

4.6 सं चार 3,79,90,28 18,83,52 44,97,45 18,83,52 0 0 5,69,69,76

332 �वज्ञान तथा ��व�ध मन्�ालय 15,39,08 62,48,88 0 0 0 0 77,87,96

358 सू चना तथा स�ार मन्�ालय 3,64,51,20 36,49,63 44,97,45 18,83,52 0 0 4,64,81,80

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 27,00,00 0 0 0 0 27,00,00

4.7 अन्य उ�ोगहरु 3,56,41,22 11,54,04,56 8,35,28 11,54,04,56 1,45,50 2,29 19,63,20,75

306 आपू�तर् मन्�ालय 8,64,76 78,73 0 0 0 0 9,43,49

307 उ�ोग मन्�ालय 2,80,54,81 3,88,67,27 5,49,35 94,56 0 0 6,75,65,99

312 कृ�ष �वकास मन्�ालय 2,37,01 0 0 0 0 0 2,37,01

325 सस्कृ�त, पयर्टन तथा नाग�रक उ�यन मन्�ालय 63,47,58 45,67,35 2,85,93 0 1,45,50 2,29 1,13,48,65
 प�हलो �ाथ�मकता दो�ो �ाथ�मकता ते�ो �ाथ�मकता
पूंजीगत तथा �व�ीय पूंजीगत तथा �व�ीय पूंजीगत तथा �व�ीय
चालु खचर् चालु खचर् चालु खचर् जम्मा
व्यवस्था व्यवस्था व्यवस्था
सेवा तथा क्षे�

329 बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 1,37,06 7,78,55 0 0 0 0 9,15,61

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 0 0 11,53,10,00 0 0 11,53,10,00

4.8 अनुसन्धान तथा �वकास - आ�थर्क मा�मला 65,34,69 0 0 0 64,83,64 0 1,67,37,74

307 उ�ोग मन्�ालय 61,15,94 9,42,94 0 0 0 0 70,58,88

308 उजार् मन्�ालय 0 0 0 0 64,83,64 0 64,83,64

357 �सं चाइ मन्�ालय 4,18,75 27,76,47 0 0 0 0 31,95,22

4.9 आ�थर्क मामीला - अन्य� व�गर्कृत नभएको 16,83,10 0 0 0 0 0 57,85,85

305 अथर् मन्�ालय 16,83,10 11,02,75 0 0 0 0 27,85,85

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 30,00,00 0 0 0 0 30,00,00

05 वातावरण सं रक्षण 2,97,80,74 11,29,67,65 25,73,55 59,11,84 1,55,90 56 15,13,90,24

5.1 फोहोर मै ला व्यवस्थापन 47,13,43 59,67 1,04,16 59,67 0 0 4,18,70,00

305 अथर् मन्�ालय 23,00,00 0 0 0 0 0 23,00,00

313 खानेपानी तथा सरसफाई मन्�ालय 24,13,43 15,80,02 0 0 0 0 39,93,45

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 0 0 1,04,16 59,67 0 0 1,63,83

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 3,54,12,72 0 0 0 0 3,54,12,72

5.2 ढल व्यवस्थापन 1,84,87 44,44,32 29,69 44,44,32 0 0 1,33,54,93

313 खानेपानी तथा सरसफाई मन्�ालय 0 0 29,69 44,44,32 0 0 44,74,01

357 �सं चाइ मन्�ालय 1,84,87 86,96,05 0 0 0 0 88,80,92

5.5 अनुसन्धान तथा �वकास पयार्वरण सं रक्षण 2,30,10 0 0 0 0 0 2,85,49,15

329 बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 2,30,10 55,43 0 0 0 0 2,85,53

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 2,82,63,62 0 0 0 0 2,82,63,62

5.6 वातावरण सं रक्षण - अन्य� व�गर्कृत नभएको 2,46,52,34 14,07,85 24,39,70 14,07,85 1,55,90 56 6,76,16,16

313 खानेपानी तथा सरसफाई मन्�ालय 0 0 0 0 1,55,90 56 1,56,46

329 बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 26,11,22 1,19,32,73 0 0 0 0 1,45,43,95

331 जनसं ख्या तथा वातावरण मन्�ालय 1,21,96,23 1,69,53,36 0 0 0 0 2,91,49,59

332 �वज्ञान तथा ��व�ध मन्�ालय 0 0 23,23,81 9,27,34 0 0 32,51,15

347 शहर� �वकास मन्�ालय 98,44,89 1,00,73,72 1,15,89 4,80,51 0 0 2,05,15,01

06 आवास तथा सामुदा�यक सु�वधा 9,73,50,51 45,87,15,42 60,42,06 6,53,17,27 0 32,00,00 63,06,25,26

6.1 आवास �वकास 7,13,09,27 4,75,29,94 26,12,01 4,75,29,94 0 0 26,91,04,59

305 अथर् मन्�ालय 69,30,06 0 0 0 0 0 69,30,06

347 शहर� �वकास मन्�ालय 6,43,79,21 14,27,83,37 26,12,01 4,75,29,94 0 0 25,73,04,53

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 48,70,00 0 0 0 0 48,70,00

6.2 सामुदा�यक �वकास 67,80,53 8,83,66 31,25,34 8,83,66 0 0 5,33,43,76

 प�हलो �ाथ�मकता दो�ो �ाथ�मकता ते�ो �ाथ�मकता
पूंजीगत तथा �व�ीय पूंजीगत तथा �व�ीय पूंजीगत तथा �व�ीय
चालु खचर् चालु खचर् चालु खचर् जम्मा
व्यवस्था व्यवस्था व्यवस्था
सेवा तथा क्षे�

329 बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 24,95,14 6,03,16 0 0 0 0 30,98,30

340 म�हला, बालबा�लका तथा समाज कल्याण मन्�ालय 10,93,20 10,00 0 0 0 0 11,03,20

347 शहर� �वकास मन्�ालय 0 0 7,02,99 8,78,51 0 0 15,81,50

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 31,92,19 4,19,41,07 24,22,35 5,15 0 0 4,75,60,76

6.3 खानेपानी 1,78,15,45 1,69,03,67 3,04,71 1,69,03,67 0 32,00,00 26,20,75,65

313 खानेपानी तथा सरसफाई मन्�ालय 1,29,41,30 20,16,99,13 3,04,71 22,71,67 0 0 21,72,16,81

347 शहर� �वकास मन्�ालय 5,32,10 64,08,45 0 0 0 0 69,40,55

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 43,42,05 93,44,24 0 0 0 0 1,36,86,29

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 64,00,00 0 1,46,32,00 0 32,00,00 2,42,32,00

6.6 आवास तथा सामुदा�यक सु�वधा - अन्य� उल्ले ख नभएको 14,45,26 0 0 0 0 0 4,61,01,26

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 14,45,26 4,46,56,00 0 0 0 0 4,61,01,26

07 स्वास्थ्य 27,45,62,34 5,82,60,86 6,88,28,31 25,64,63 66,82,50 0 41,08,98,64

7.1 औषधी उत्पादन,उपकरण तथा औजार 26,02,45 0 0 0 0 0 64,44,91

370 स्वास्थ्य मन्�ालय 26,02,45 38,42,46 0 0 0 0 64,44,91

7.2 व�हरं � से वा 5,48,09,24 0 0 0 0 0 5,92,03,10

306 आपू�तर् मन्�ालय 16,47,75 1,00,00 0 0 0 0 17,47,75

370 स्वास्थ्य मन्�ालय 5,31,61,49 42,93,86 0 0 0 0 5,74,55,35

7.3 अस्पताल सेवा 10,13,48,41 15,30,66 5,56,49,32 15,30,66 5,94,20 0 16,35,73,01

314 गृह मन्�ालय 14,37,80 4,72,30 43,35,10 11,79,77 0 0 74,24,97

345 रक्षा मन्�ालय 0 0 68,79,22 0 0 0 68,79,22

370 स्वास्थ्य मन्�ालय 3,39,10,61 39,78,12 4,44,35,00 3,50,89 5,94,20 0 8,32,68,82

601 अथर् मन्�ालय- कमर्चार� सु�वधा तथा से वा�नवृत सु�वधा 6,60,00,00 0 0 0 0 0 6,60,00,00

7.4 सावर्ज�नक स्वास्थ्य से वा 8,47,89,34 0 5,89,89 0 0 0 13,06,62,50

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 46,24,76 75,00 0 0 0 0 46,99,76

370 स्वास्थ्य मन्�ालय 8,01,64,58 4,52,08,27 5,89,89 0 0 0 12,59,62,74

7.5 अनुसन्धान से वा 2,11,25,78 10,33,97 1,25,89,10 10,33,97 60,88,30 0 4,11,28,00

370 स्वास्थ्य मन्�ालय 2,11,25,78 2,90,85 1,25,89,10 10,33,97 60,88,30 0 4,11,28,00

7.6 स्वास्थ्य - अन्य� व�गर्कृत नभएको 98,87,12 0 0 0 0 0 98,87,12

350 िशक्षा मन्�ालय 98,87,12 0 0 0 0 0 98,87,12

08 मनोरं जन,सं स्कृ�त तथा धमर् 4,02,98,85 79,05,48 1,12,86,77 1,32,06 97,00 0 5,97,20,16

8.1 मनोरं जनात्मक र खेलकुद से वाहरु 2,23,96,10 0 0 0 0 0 2,24,24,36

343 युवा तथा खे लकूद मन्�ालय 2,23,96,10 28,26 0 0 0 0 2,24,24,36

8.2 सांस्कृ�तक से वा 1,57,39,88 1,22,53 96,28,30 1,22,53 97,00 0 3,30,16,55

 प�हलो �ाथ�मकता दो�ो �ाथ�मकता ते�ो �ाथ�मकता
पूंजीगत तथा �व�ीय पूंजीगत तथा �व�ीय पूंजीगत तथा �व�ीय
चालु खचर् चालु खचर् चालु खचर् जम्मा
व्यवस्था व्यवस्था व्यवस्था
सेवा तथा क्षे�

325 सस्कृ�त, पयर्टन तथा नाग�रक उ�यन मन्�ालय 1,57,39,88 74,28,84 92,63,18 0 97,00 0 3,25,28,90

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 0 0 3,65,12 1,22,53 0 0 4,87,65

8.3 �सारण तथा �काशन सेवा 12,28,30 9,53 16,58,47 9,53 0 0 32,82,19

358 सू चना तथा स�ार मन्�ालय 12,28,30 3,85,89 16,58,47 9,53 0 0 32,82,19

8.5 अनुसन्धान तथा �वकास ,सं स्कृ�तक र धा�मर्क 9,34,57 0 0 0 0 0 9,97,06

325 सस्कृ�त, पयर्टन तथा नाग�रक उ�यन मन्�ालय 9,34,57 62,49 0 0 0 0 9,97,06

09 िशक्षा 50,18,55,02 39,68,30 14,52,00,12 1,11,36 2,22,24 0 65,13,57,04

9.1 पूव र् �ाथ�मक र �ाथ�मक िशक्षा 4,99,66,66 14,99 61,43,13 14,99 0 0 5,61,24,78

350 िशक्षा मन्�ालय 4,99,66,66 0 61,43,13 14,99 0 0 5,61,24,78

9.2 माध्य�मक िशक्षा 4,47,52,69 0 0 0 0 0 4,47,52,69

350 िशक्षा मन्�ालय 4,47,52,69 0 0 0 0 0 4,47,52,69

9.5 तहमा व�गर्कृत नहुने िशक्षा (अनौपचा�रक िशक्षा) 23,25,59,85 0 3,19,32,92 0 0 0 26,71,14,14

350 िशक्षा मन्�ालय 23,25,59,85 26,21,37 3,19,32,92 0 0 0 26,71,14,14

9.6 िशक्षाको ला�ग सहायक से वाहरु 15,97,31,25 96,37 10,57,38,37 96,37 2,22,24 0 26,70,79,36

350 िशक्षा मन्�ालय 15,97,31,25 12,91,13 10,57,38,37 96,37 2,22,24 0 26,70,79,36

9.8 िशक्षा अन्य� व�गर्कृत नभएको 1,48,44,57 0 13,85,70 0 0 0 1,62,86,07

350 िशक्षा मन्�ालय 1,48,44,57 55,80 13,85,70 0 0 0 1,62,86,07

10 सामािजक सुरक्षा 38,55,21,05 24,17,69 28,98,86 17,56,09 0 0 39,25,93,69

10.4 प�रवार र िशशु कल्याण 24,06,73 0 11,44,44 0 0 0 35,51,17

370 स्वास्थ्य मन्�ालय 24,06,73 0 11,44,44 0 0 0 35,51,17

10.7 सामािजक असमावेशी 36,16,43,07 40,75 2,92,06 40,75 0 0 36,22,56,83

301 �धानमन्�ी तथा मिन्�प�रषद्को कायार्लय 5,60,20 7,28 0 0 0 0 5,67,48

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 36,10,82,87 2,73,67 2,92,06 40,75 0 0 36,16,89,35

10.8 सामािजक सुरक्षा - अनुसन्धान तथा �वकास 33,17,53 0 0 0 0 0 34,12,90

352 सहकार� तथा ग�रबी �नवारण मन्�ालय 30,60,98 34,47 0 0 0 0 30,95,45

371 �म तथा रोजगार मन्�ालय 2,56,55 60,90 0 0 0 0 3,17,45

10.9 सामािजक सुरक्षा - अन्य� व�गर्कृत नभएको 1,81,53,72 17,15,34 14,62,36 17,15,34 0 0 2,33,72,79

314 गृह मन्�ालय 0 0 4,76,35 17,15,34 0 0 21,91,69

340 म�हला, बालबा�लका तथा समाज कल्याण मन्�ालय 1,81,53,72 20,41,37 9,86,01 0 0 0 2,11,81,10

कुल जम्मा 7,18,59,88,81 4,25,74,26,35 36,17,53,57 48,21,30,72 48,75,72,16 1,50,76,94 12,78,99,48,55

�ाथ�मकता जम्मा 11,44,34,15,16 84,38,84,29 50,26,49,10

 ]Ǔ[€Ÿ[
€Ȫ€ȡ™[‚šŽ“ȢǓ\“Ǖ ȡš€Ȫ噙\“Ǖ˜ȡ“
\“Ǖ Ǘ…Ȣ


ǒǒƣȢ™噝èȡ ǒ¡

Ǿ¡‡ȡš˜ȡ


BC`הȡ‘“Ǚǒƨ BD”Ǘȡ[’ȡšǓ“˜ȡ[Ž BE˜ȡ“–ǒ€ȡ  BF Ǖžȡ “Ĥƨ[“ BG\ۏš à–ǔےǒ€ȡ  BI ȡ’ȡšŽĤžȡ “

 ȯ ȡȡ€ȡ™[ ‡à˜ȡ


”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ
…ȡ›Ǖ…[ …ȡ›Ǖ…[
…ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ

  ȡ˜ȡۙ ȡ[‡Ǔ“€ ȯ ȡ            

€ȡ™[€ȡšȣšǒ’ȡǒ™€ȡ€ȪǓ“€ȡ™ǒǔƣ™šȰ‘ȯǔž€˜ȡǓ˜›ȡ            

 šȡƶ”Ǔ         

 `”šȡƶ”Ǔ         

 噝èȡǒ”€ȡ Ȳ  ‘         

 \ǔɏ™ȡš‘Ǖǽ”™Ȫ‚\“Ǖ Û’ȡ“]™Ȫ‚          

 ˜¡ȡ›ȯȡ”šȣ¢€€Ȫ€ȡ™ȡ[›™          

 ۙȡ™”ǐšŸɮ         

 šȡǒƶ™Ĥȡ€ǙǓ€İȪȡǒƣ]™Ȫ‚         

 šȡǒƶ™˜ǒ¡›ȡ]™Ȫ‚         

 šȡǒƶ™‘Ǔ›]™Ȫ‚         

35
 šȡǒƶ™ ˜ȡȯžȢ]™Ȫ‚         

 ]Ǒ‘ȡ Ȣ‡“‡ȡǓ]™Ȫ‚         

 ˜’ȯ žȢ]™Ȫ‚         

 ȡǾ]™Ȫ‚         

 ˜Ǖǔ蛘]™Ȫ‚         

 Ĥ‘ȯ žĤ˜Ǖ¡ǽ         

 Ĥ’ȡ“˜ÛğȢȡ˜ǔÛğ”ǐšŸÙ€Ȫ€ȡ™ȡ[›™         

 \[˜Ûğȡ›™           

 ]”ǗǓ[˜Ûğȡ›™         

 ȡ“ȯ”ȡ“Ȣȡ š •ȡ_˜Ûğȡ›™         

 ”ššȡƶ˜Ûğȡ›™         

 ”žǕ”Û†Ȥǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™         

 ǒ£ȡ“ȡĤǒǓ’˜Ûğȡ›™         

 ž¡šȣǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™         

  ¡€ȡšȣȡ‚ǐš–ȢǓ“ȡšŽ˜Ûğȡ›™         

  ȡ˜ȡۙĤžȡ “˜Ûğȡ›™         

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™          

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ        

 \[˜Ûğȡ›™Ȱ‘ȯǔž€bŽ—ǕƠȡ“Ȣ
–¡Ǖ”¢Ȣ™         

 \[˜Ûğȡ›™Ȱ‘ȯǔž€bŽ—ǕƠȡ“Ȣ
ǑƮ”¢Ȣ™         
 ]Ǔ[€
Ÿ[
€
€Ȫ€ȡ™[‚šŽ“ȢǓ\“Ǖ ȡš€Ȫ噙\“Ǖ˜ȡ“
\“Ǖ Ǘ…Ȣ


ǒǒƣȢ™噝èȡ ǒ¡

Ǿ¡‡ȡš˜ȡ


BC`הȡ‘“Ǚǒƨ BD”Ǘȡ[’ȡšǓ“˜ȡ[Ž BE˜ȡ“–ǒ€ȡ  BF Ǖžȡ “Ĥƨ[“ BG\ۏš à–ǔےǒ€ȡ  BI ȡ’ȡšŽĤžȡ “

 ȯ ȡȡ€ȡ™[ ‡à˜ȡ


”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ
…ȡ›Ǖ…[ …ȡ›Ǖ…[
…ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ

 \[˜Ûğȡ›™€˜[…ȡšȣ Ǖǒ’ȡȡ ȯ ȡǓ“Ǚ Ǖǒ’ȡ         

 \[˜Ûğȡ›™ǒǒ’           

–ȡı™]Ǔ[€ ¡ȡ™ȡ          

 Ǔ Ȳ …ȡ^˜Ûğȡ›™         

 ȡ˜ȡۙ ȯ ȡ             

 ›Ȫ€ ȯ ȡ]™Ȫ‚          

 Ĥ’ȡ“˜ÛğȢȡ˜ǔÛğ”ǐšŸÙ€Ȫ€ȡ™ȡ[›™         

 \[˜Ûğȡ›™          

 ‚Ǚ¡˜Ûğȡ›™         

  è€ǙǓ”™[Š“ȡ“ȡ‚ǐš€`ʨ™“˜Ûğȡ›™          

 ”ššȡƶ˜Ûğȡ›™         

36
 –“ȡ—Ǘ Ȳ š¢Ž˜Ûğȡ›™         

 ž¡šȣǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™         

  ȡ˜ȡۙĤžȡ “˜Ûğȡ›™         

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™          

 šȡǒƶ™™Ȫ‡“ȡ]™Ȫ‚€Ȫ ǔ…ȡ›™          

 \[˜Ûğȡ›™ǒǒ’         

 ȡ˜ȡۙ]’ȡš—Ǘ ȯ ȡ          

 Ǔ Ȳ …ȡ^˜Ûğȡ›™         

 ȡ˜ȡۙ\“Ǖ Û’ȡ“ȡǒ€ȡ  ȯ ȡ         

 \[˜Ûğȡ›™         

\ۙ ȡ˜ȡۙ ȯ ȡ           

 Ǔ“ȡ[…“]™Ȫ‚          

 šȡǒƶ™˜ȡ“\Ǔ’€ȡš]™Ȫ‚         

 ‚Ǚ¡˜Ûğȡ›™         

 —ȫǓ€”Ǘȡ[’ȡšȡ™ȡȡ™ȡ˜Ûğȡ›™         

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™          

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ        

 ȡ[‡Ǔ“€bŽ€ȡšȪȡš           

 \[˜Ûğȡ›™         

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ        

 ]Ǔ[€Ÿ[
€Ȫ€ȡ™[‚šŽ“ȢǓ\“Ǖ ȡš€Ȫ噙\“Ǖ˜ȡ“
\“Ǖ Ǘ…Ȣ


ǒǒƣȢ™噝èȡ ǒ¡

Ǿ¡‡ȡš˜ȡ


BC`הȡ‘“Ǚǒƨ BD”Ǘȡ[’ȡšǓ“˜ȡ[Ž BE˜ȡ“–ǒ€ȡ  BF Ǖžȡ “Ĥƨ[“ BG\ۏš à–ǔےǒ€ȡ  BI ȡ’ȡšŽĤžȡ “

 ȯ ȡȡ€ȡ™[ ‡à˜ȡ


”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ
…ȡ›Ǖ…[ …ȡ›Ǖ…[
…ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ

 \[˜Ûğȡ›™]ۏǐš€bŽ—ǕƠȡ“Ȣ         

ǒǓ—Ǐ¡€ȡ š€ȡš¡ǽ–Ȣ…¡Ǖ“ȯ ȡ˜ȡۙĤ€ǙǓ€Ȫ¡èȡۏ        

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™        

 Ĥ‘ȯ ž        

 èȡ“Ȣ™¡       

 š¢ȡ           

 Ȱ Ǔ“€ Ǖš¢ȡ          

 `ƭȪ‚˜Ûğȡ›™         

 š¢ȡ˜Ûğȡ›™         

“ȡ‚ǐš€ Ǖš¢ȡ         

 ‚Ǚ¡˜Ûğȡ›™         

37
š¢ȡ\ۙğǓ‚[€Ǚ“—f€Ȫ          

 ž¡šȣǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™         

  ȡ[‡Ǔ“€žȡǔۏ Ǖš¢ȡ           

Ĥ¡šȣ ȯ ȡ          

 ‚Ǚ¡˜Ûğȡ›™         

\ʓȢǓ“™ÛğŽ ȯ ȡ          

 ‚Ǚ¡˜Ûğȡ›™         

ۙȡ™ȡ›™          

 \‘ȡ›          

 ˜¡ȡۙȡ™ȡǓ’Ơȡ€Ȫ€ȡ™ȡ[›™          

 ۙȡ™”ǐšŸɮ         

 €ȡ“Ǘ“ۙȡ™ȡ Ȳ  ‘ȣ™˜ȡǓ˜›ȡ˜Ûğȡ›™         

 Į˜ȡšȪ‡‚ȡš˜Ûğȡ›™         

€ȡšȡ‚š          

 ‚Ǚ¡˜Ûğȡ›™         

 ȡ[‡Ǔ“€žȡǔۏ Ǖš¢ȡ\ۙğǓ‚[€Ǚ“—f€Ȫ           

 Ĥ’ȡ“˜ÛğȢȡ˜ǔÛğ”ǐšŸÙ€Ȫ€ȡ™ȡ[›™          

 ‚Ǚ¡˜Ûğȡ›™         

 žȡǔۏȡ”Ǖ“Ǔ“[˜ȡ[Ž˜Ûğȡ›™          

 ]Ǔ[€˜ȡǓ˜›ȡ             
 ]Ǔ[€Ÿ[
€Ȫ€ȡ™[‚šŽ“ȢǓ\“Ǖ ȡš€Ȫ噙\“Ǖ˜ȡ“
\“Ǖ Ǘ…Ȣ


ǒǒƣȢ™噝èȡ ǒ¡

Ǿ¡‡ȡš˜ȡ


BC`הȡ‘“Ǚǒƨ BD”Ǘȡ[’ȡšǓ“˜ȡ[Ž BE˜ȡ“–ǒ€ȡ  BF Ǖžȡ “Ĥƨ[“ BG\ۏš à–ǔےǒ€ȡ  BI ȡ’ȡšŽĤžȡ “

 ȯ ȡȡ€ȡ™[ ‡à˜ȡ


”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ
…ȡ›Ǖ…[ …ȡ›Ǖ…[
…ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ

 ȡ˜ȡۙ]Ǔ[€å™ȡ”ȡǐš€šĮ˜            

 Ĥ’ȡ“˜ÛğȢȡ˜ǔÛğ”ǐšŸÙ€Ȫ€ȡ™ȡ[›™          

 ]”ǗǓ[˜Ûğȡ›™         

 –ȡǔŽÏ™˜Ûğȡ›™           

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™          

 Į˜ȡšȪ‡‚ȡš˜Ûğȡ›™         

€ǙǒŸ“˜×虔ȡ›“ȡǔž€ȡš            

 \[˜Ûğȡ›™         

 €ǙǒŸǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™          

 ”žǕ”Û†Ȥǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™          

 –“ȡ—Ǘ Ȳ š¢Ž˜Ûğȡ›™           

38
 —ǗǓ˜ Ǖ’ȡšȡ噝èȡ˜Ûğȡ›™           

  ¡€ȡšȣȡ‚ǐš–ȢǓ“ȡšŽ˜Ûğȡ›™           

 Ǔ Ȳ …ȡ^˜Ûğȡ›™           

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™         

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ        

^ے“ȡ`‡ȡ[            

 `ƭȪ‚˜Ûğȡ›™          

 `‡ȡ[˜Ûğȡ›™          

 ‡“ Ȳ əȡȡȡȡšŽ˜Ûğȡ›™         

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ        

ȡ“Ȣ`הȡ‘“ȡǓ“˜ȡ[Ž           

 `ƭȪ‚˜Ûğȡ›™         

 —ȫǓ€”Ǘȡ[’ȡšȡ™ȡȡ™ȡ˜Ûğȡ›™         

™ȡȡ™ȡ            

 ǒ£ȡ“ȡĤǒǓ’˜Ûğȡ›™         

 —ȫǓ€”Ǘȡ[’ȡšȡ™ȡȡ™ȡ˜Ûğȡ›™          

 ž¡šȣǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™          

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™          

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ        

 Ȳ …ȡš           

 ]Ǔ[€Ÿ[
€Ȫ€ȡ™[‚šŽ“ȢǓ\“Ǖ ȡš€Ȫ噙\“Ǖ˜ȡ“
\“Ǖ Ǘ…Ȣ


ǒǒƣȢ™噝èȡ ǒ¡

Ǿ¡‡ȡš˜ȡ


BC`הȡ‘“Ǚǒƨ BD”Ǘȡ[’ȡšǓ“˜ȡ[Ž BE˜ȡ“–ǒ€ȡ  BF Ǖžȡ “Ĥƨ[“ BG\ۏš à–ǔےǒ€ȡ  BI ȡ’ȡšŽĤžȡ “

 ȯ ȡȡ€ȡ™[ ‡à˜ȡ


”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ
…ȡ›Ǖ…[ …ȡ›Ǖ…[
…ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ

 ǒ£ȡ“ȡĤǒǓ’˜Ûğȡ›™          

  Ǘ …“ȡȡ ʶȡš˜Ûğȡ›™          

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ        

\ۙ`ƭȪ‚¡ǽ            

 ]”ǗǓ[˜Ûğȡ›™         

 `ƭȪ‚˜Ûğȡ›™          

 €ǙǒŸǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™         

  è€ǙǓ”™[Š“ȡ“ȡ‚ǐš€`ʨ™“˜Ûğȡ›™           

 –“ȡ—Ǘ Ȳ š¢Ž˜Ûğȡ›™         

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ        

\“Ǖ Û’ȡ“ȡǒ€ȡ ]Ǔ[€˜ȡǓ˜›ȡ           

39
 `ƭȪ‚˜Ûğȡ›™         

 `‡ȡ[˜Ûğȡ›™         

 Ǔ Ȳ …ȡ^˜Ûğȡ›™         

]Ǔ[€˜ȡ˜Ȣ›ȡ\ۙğǓ‚[€Ǚ“—f€Ȫ          

 \[˜Ûğȡ›™          

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ        

 ȡȡšŽ Ȳ š¢Ž             

•Ȫ¡Ȫš˜Ȱ›ȡ噝èȡ”“          

 \[˜Ûğȡ›™        

 ȡ“ȯ”ȡ“Ȣȡ š •ȡ_˜Ûğȡ›™         

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™        

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ        

›噝èȡ”“          

 ȡ“ȯ”ȡ“Ȣȡ š •ȡ_˜Ûğȡ›™        

 Ǔ Ȳ …ȡ^˜Ûğȡ›™         

\“Ǖ Û’ȡ“ȡǒ€ȡ ”™ȡ[šŽ Ȳ š¢Ž          

 –“ȡ—Ǘ Ȳ š¢Ž˜Ûğȡ›™         

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ        

ȡȡšŽ Ȳ š¢Ž\ۙğǓ‚[€Ǚ“—f€Ȫ             

 ȡ“ȯ”ȡ“Ȣȡ š •ȡ_˜Ûğȡ›™         

 ]Ǔ[€Ÿ[
€Ȫ€ȡ™[‚šŽ“ȢǓ\“Ǖ ȡš€Ȫ噙\“Ǖ˜ȡ“
\“Ǖ Ǘ…Ȣ


ǒǒƣȢ™噝èȡ ǒ¡

Ǿ¡‡ȡš˜ȡ


BC`הȡ‘“Ǚǒƨ BD”Ǘȡ[’ȡšǓ“˜ȡ[Ž BE˜ȡ“–ǒ€ȡ  BF Ǖžȡ “Ĥƨ[“ BG\ۏš à–ǔےǒ€ȡ  BI ȡ’ȡšŽĤžȡ “

 ȯ ȡȡ€ȡ™[ ‡à˜ȡ


”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ
…ȡ›Ǖ…[ …ȡ›Ǖ…[
…ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ

 –“ȡ—Ǘ Ȳ š¢Ž˜Ûğȡ›™          

 ‡“ Ȳ əȡȡȡȡšŽ˜Ûğȡ›™          

 ǒ£ȡ“ȡĤǒǓ’˜Ûğȡ›™           

 ž¡šȣǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™          

 ]ȡ ȡ ȡ˜Ǖ‘ȡǒ™€ Ǖǒ’ȡ             

]ȡ ǒ€ȡ            

 \[˜Ûğȡ›™         

 ž¡šȣǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™          

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ        

 ȡ˜Ǖ‘ȡǒ™€ǒ€ȡ             

 –“ȡ—Ǘ Ȳ š¢Ž˜Ûğȡ›™         

40
 ˜ǒ¡›ȡ–ȡ›–ȡǓ›€ȡȡ ˜ȡ‡€ã™ȡŽ˜Ûğȡ›™         

 ž¡šȣǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™        

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™           

ȡ“ȯ”ȡ“Ȣ            

 ȡ“ȯ”ȡ“Ȣȡ š •ȡ_˜Ûğȡ›™           

 ž¡šȣǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™         

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™         

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ        

]ȡ ȡ ȡ˜Ǖ‘ȡǒ™€ Ǖǒ’ȡ\ۙğ`ã›ȯ“—f€Ȫ          

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™         

 èȡèؙ          

kŸ’Ȣ`הȡ‘“`”€šŽȡk‡ȡš          

 èȡèؙ˜Ûğȡ›™         

ǒ¡šȲ Ǎ ȯ ȡ         

 ]”ǗǓ[˜Ûğȡ›™        

 èȡèؙ˜Ûğȡ›™        

\蔏ȡ› ȯ ȡ          

 ‚Ǚ¡˜Ûğȡ›™         

 š¢ȡ˜Ûğȡ›™         

 èȡèؙ˜Ûğȡ›™         

 ]Ǔ[€Ÿ[
€Ȫ€ȡ™[‚šŽ“ȢǓ\“Ǖ ȡš€Ȫ噙\“Ǖ˜ȡ“
\“Ǖ Ǘ…Ȣ


ǒǒƣȢ™噝èȡ ǒ¡

Ǿ¡‡ȡš˜ȡ


BC`הȡ‘“Ǚǒƨ BD”Ǘȡ[’ȡšǓ“˜ȡ[Ž BE˜ȡ“–ǒ€ȡ  BF Ǖžȡ “Ĥƨ[“ BG\ۏš à–ǔےǒ€ȡ  BI ȡ’ȡšŽĤžȡ “

 ȯ ȡȡ€ȡ™[ ‡à˜ȡ


”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ
…ȡ›Ǖ…[ …ȡ›Ǖ…[
…ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ

 \[˜Ûğȡ›™€˜[…ȡšȣ Ǖǒ’ȡȡ ȯ ȡǓ“Ǚ Ǖǒ’ȡ         

 ȡ[‡Ǔ“€èȡèؙ ȯ ȡ          

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™        

 èȡèؙ˜Ûğȡ›™         

\“Ǖ Û’ȡ“ ȯ ȡ         

 èȡèؙ˜Ûğȡ›™        

èȡèؙ\ۙğǓ‚[€Ǚ“—f€Ȫ         

 ǔž¢ȡ˜Ûğȡ›™        

 ˜“ȪšȲ ‡“ Ȳ è€ǙǓȡ’˜[            

˜“ȪšȲ ‡“ȡט€šȯ ›€Ǖ‘ ȯ ȡ¡ǽ          

 ™Ǖȡȡȯ ›€Ǘ‘˜Ûğȡ›™         

41
 ȡȲè€ǙǓ€ ȯ ȡ           

  è€ǙǓ”™[Š“ȡ“ȡ‚ǐš€`ʨ™“˜Ûğȡ›™          

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™        

Ĥ ȡšŽȡĤ€ȡž“ ȯ ȡ          

  Ǘ …“ȡȡ ʶȡš˜Ûğȡ›™         

\“Ǖ Û’ȡ“ȡǒ€ȡ  Ȳ è€ǙǓ€š’ȡǓ˜[€          

  è€ǙǓ”™[Š“ȡ“ȡ‚ǐš€`ʨ™“˜Ûğȡ›™         

 ǔž¢ȡ          

”Ǘ[ ĤȡǓ˜€šĤȡǓ˜€ǔž¢ȡ          

 ǔž¢ȡ˜Ûğȡ›™         

˜ȡڙǓ˜€ǔž¢ȡ          

 ǔž¢ȡ˜Ûğȡ›™         

¡˜ȡǓ‚[€Ǚ“¡Ǖ“ȯǔž¢ȡ
\“ȫ”…ȡǐš€ǔž¢ȡ         

 ǔž¢ȡ˜Ûğȡ›™        

ǔž¢ȡ€Ȫ›ȡǓ‚ ¡ȡ™€ ȯ ȡ¡ǽ          

 ǔž¢ȡ˜Ûğȡ›™         

ǔž¢ȡ\ۙğǓ‚[€Ǚ“—f€Ȫ         

 ǔž¢ȡ˜Ûğȡ›™        

  ȡ˜ȡǔ‡€ Ǖš¢ȡ           

”ǐšȡššǔžžǕ€ã™ȡŽ          

 ]Ǔ[€Ÿ[
€Ȫ€ȡ™[‚šŽ“ȢǓ\“Ǖ ȡš€Ȫ噙\“Ǖ˜ȡ“
\“Ǖ Ǘ…Ȣ


ǒǒƣȢ™噝èȡ ǒ¡

Ǿ¡‡ȡš˜ȡ


BC`הȡ‘“Ǚǒƨ BD”Ǘȡ[’ȡšǓ“˜ȡ[Ž BE˜ȡ“–ǒ€ȡ  BF Ǖžȡ “Ĥƨ[“ BG\ۏš à–ǔےǒ€ȡ  BI ȡ’ȡšŽĤžȡ “

 ȯ ȡȡ€
€ȡ™[ ‡à˜ȡ


”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ ”Ǘ‡
ȱ Ȣ‚ȡ
…ȡ›Ǖ…[ …ȡ›Ǖ…[
…ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ …ȡ›Ǖ…[ ǒƣȢ™噝èȡ

 èȡèؙ˜Ûğȡ›™         

 ȡ˜ȡǔ‡€\ ˜ȡȯžȢ           

 Ĥ’ȡ“˜ÛğȢȡ˜ǔÛğ”ǐšŸÙ€Ȫ€ȡ™ȡ[›™         

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™          

 ȡ˜ȡǔ‡€ Ǖš¢ȡ\“Ǖ Û’ȡ“ȡǒ€ȡ           

  ¡€ȡšȣȡ‚ǐš–ȢǓ“ȡšŽ˜Ûğȡ›™         

 Į˜ȡšȪ‡‚ȡš˜Ûğȡ›™        

 ȡ˜ȡǔ‡€ Ǖš¢ȡ\ۙğǓ‚[€Ǚ“—f€Ȫ           

 ‚Ǚ¡˜Ûğȡ›™        

 ˜ǒ¡›ȡ–ȡ›–ȡǓ›€ȡȡ ˜ȡ‡€ã™ȡŽ˜Ûğȡ›™          

            
€Ǖ›…[

42
šŽ“ȢǓ‡à˜ȡ      

ġƴå™
šŽ“ȢǓ¡ǽ…ȫ’ȫ™Ȫ‡“ȡ
DB\“Ǖ ȡššȡǔf€ȡ†“Q@
 ]Ǔ[€Ÿ[
€Ȫ€ȡ™[‚›ɇ Ǔ‚€`ƣš‘ȡ™Ȣ–‡ȯŠ\“Ǖ ȡš€Ȫ噙\“Ǖ˜ȡ“
\“Ǖ Ǘ…ȢC


ǒǒƣȢ™噝èȡ ǒ¡


Ǿ
Ǿ¡
¡‡ȡš˜ȡ
Ĥי¢›ȡ—
 \Ĥי¢›ȡ—
 Šè

 ȯȡȡ€ȡ™[ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ
‡à˜ȡ
ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ



  ȡ˜ȡۙ ȡ[‡Ǔ“€ ȯȡ
       


 
€ȡ™[€ȡšȣšǒ’ȡǒ™€ȡ€ȪǓ“€ȡ™ǒǔƣ™šȰ‘ȯǔž€˜ȡǓ˜›ȡ       

 šȡƶ”Ǔ       

 `”šȡƶ”Ǔ       

 噝èȡǒ”€ȡ Ȳ  ‘       

 \ǔɏ™ȡš‘Ǖǽ”™Ȫ‚\“Ǖ Û’ȡ“]™Ȫ‚       

 ˜¡ȡ›ȯȡ”šȣ¢€€Ȫ€ȡ™ȡ[›™       

 ۙȡ™”ǐšŸɮ       

 šȡǒƶ™Ĥȡ€ǙǓ€İȪȡǒƣ]™Ȫ‚       

 šȡǒƶ™˜ǒ¡›ȡ]™Ȫ‚       

 šȡǒƶ™‘Ǔ›]™Ȫ‚       

 šȡǒƶ™ ˜ȡȯžȢ]™Ȫ‚       

 ]Ǒ‘ȡ Ȣ‡“‡ȡǓ]™Ȫ‚       

 ˜’ȯžȢ]™Ȫ‚       

43
 ȡǾ]™Ȫ‚       

 ˜Ǖǔ蛘]™Ȫ‚       

 Ĥ‘ȯ žĤ˜Ǖ¡ǽ       

 Ĥ’ȡ“˜ÛğȢȡ˜ǔÛğ”ǐšŸÙ€Ȫ€ȡ™ȡ[›™       

 \[˜Ûğȡ›™       

 ]”ǗǓ[˜Ûğȡ›™       

 ȡ“ȯ”ȡ“Ȣȡ š •ȡ_˜Ûğȡ›™       

 ”ššȡƶ˜Ûğȡ›™       

 ”žǕ”Û†Ȥǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

 ǒ£ȡ“ȡĤǒǓ’˜Ûğȡ›™       

 ž¡šȣǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

  ¡€ȡšȣȡ‚ǐš–ȢǓ“ȡšŽ˜Ûğȡ›™       

  ȡ˜ȡۙĤžȡ “˜Ûğȡ›™       

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ       

 \[˜Ûğȡ›™Ȱ‘ȯǔž€bŽ—ǕƠȡ“Ȣ
–¡Ǖ”¢Ȣ™       

 \[˜Ûğȡ›™Ȱ‘ȯǔž€bŽ—ǕƠȡ“Ȣ
ǑƮ”¢Ȣ™       

 \[˜Ûğȡ›™€˜[…ȡšȣ Ǖǒ’ȡȡ ȯȡǓ“Ǚ Ǖǒ’ȡ       

 \[˜Ûğȡ›™ǒǒ’       

 Ĥי¢›ȡ—
 \Ĥי¢›ȡ—
 Šè

 ȯȡȡ€ȡ™[ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ
‡à˜ȡ
ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ



 –ȡı™]Ǔ[€ ¡ȡ™ȡ
       

 Ǔ Ȳ …ȡ^˜Ûğȡ›™       


  ȡ˜ȡۙ ȯȡ
       

 ›Ȫ€ ȯȡ]™Ȫ‚       

 Ĥ’ȡ“˜ÛğȢȡ˜ǔÛğ”ǐšŸÙ€Ȫ€ȡ™ȡ[›™       

 \[˜Ûğȡ›™       

 ‚Ǚ¡˜Ûğȡ›™       

  
è€ǙǓ”™[Š“ȡ“ȡ‚ǐš€`ʨ™“˜Ûğȡ›™       

 ”ššȡƶ˜Ûğȡ›™       

 –“ȡ—Ǘ Ȳ š¢Ž˜Ûğȡ›™       

 ž¡šȣǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

  ȡ˜ȡۙĤžȡ “˜Ûğȡ›™       

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

 šȡǒƶ™™Ȫ‡“ȡ]™Ȫ‚€Ȫ ǔ…ȡ›™       

44
 \[˜Ûğȡ›™ǒǒ’       


  ȡ˜ȡۙ]’ȡš—Ǘ ȯȡ
       

 Ǔ Ȳ …ȡ^˜Ûğȡ›™       


  ȡ˜ȡۙ\“Ǖ Û’ȡ“
ȡǒ€ȡ  ȯȡ
       

 \[˜Ûğȡ›™       


 \ۙ ȡ˜ȡۙ ȯȡ
       

 Ǔ“ȡ[…“]™Ȫ‚       

 šȡǒƶ™˜ȡ“\Ǔ’€ȡš]™Ȫ‚       

 ‚Ǚ¡˜Ûğȡ›™       

 —ȫǓ€”Ǘȡ[’ȡšȡ™ȡȡ™ȡ˜Ûğȡ›™       

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ       


  ȡ[‡Ǔ“€bŽ€ȡšȪȡš
       

 \[˜Ûğȡ›™       

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ       

 \[˜Ûğȡ›™]ۏǐš€bŽ—ǕƠȡ“Ȣ       


 
ǒǓ—Ǐ¡€ȡ š€ȡš¡ǽ–Ȣ…¡Ǖ“ȯ  ȡ˜ȡۙĤ€ǙǓ€Ȫ¡èȡۏšŽ       

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

 Ĥ‘ȯ ž       
 Ĥי¢›ȡ—
 \Ĥי¢›ȡ—
 Šè

 ȯȡȡ€ȡ™[ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ …ȡ›
›Ǖ …[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ
‡à˜ȡ
ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ


 èȡ“Ȣ™¡       


 š¢ȡ
       


  ȰǓ“€ Ǖš¢ȡ
       

 `ƭȪ‚˜Ûğȡ›™       

 š¢ȡ˜Ûğȡ›™       


 “ȡ‚ǐš€ Ǖš¢ȡ
       

 ‚Ǚ¡˜Ûğȡ›™       


 š¢ȡ\
\ۙğǓ‚[€Ǚ“—f€Ȫ       

 ž¡šȣǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       


  ȡ[‡Ǔ“€žȡǔۏ Ǖš¢ȡ
       


 Ĥ¡šȣ ȯȡ
       

 ‚Ǚ¡˜Ûğȡ›™       


 \ʓȢǓ“™ÛğŽ ȯȡ
       

 ‚Ǚ¡˜Ûğȡ›™       

45

 ۙȡ™ȡ›™
       

 \‘ȡ›       

 ˜¡ȡۙȡ™ȡǓ’Ơȡ€Ȫ€ȡ™ȡ[›™       

 ۙȡ™”ǐšŸɮ       

 €ȡ“Ǘ“ۙȡ™ȡ Ȳ  ‘ȣ™˜ȡǓ˜›ȡ˜Ûğȡ›™       

 Į˜ȡšȪ‡‚ȡš˜Ûğȡ›™       


 €ȡšȡ‚š
       

 ‚Ǚ¡˜Ûğȡ›™       


  ȡ[‡Ǔ“€žȡǔۏ Ǖš¢ȡ\
\ۙğǓ‚[€Ǚ“—f€Ȫ       

 Ĥ’ȡ“˜ÛğȢȡ˜ǔÛğ”ǐšŸÙ€Ȫ€ȡ™ȡ[›™       

 ‚Ǚ¡˜Ûğȡ›™       

 žȡǔۏȡ”Ǖ“Ǔ“[˜ȡ[Ž˜Ûğȡ›™       


 ]Ǔ[€˜ȡǓ˜›ȡ
       


  ȡ˜ȡۙ]Ǔ[€å™ȡ”ȡǐš€šĮ˜
       

 Ĥ’ȡ“˜ÛğȢȡ˜ǔÛğ”ǐšŸÙ€Ȫ€ȡ™ȡ[›™       

 ]”ǗǓ[˜Ûğȡ›™       

 –ȡǔŽÏ™˜Ûğȡ›™       

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

 Į˜ȡšȪ‡‚ȡš˜Ûğȡ›™       

 Ĥי¢›ȡ—
 \Ĥי¢›ȡ—
 Šè

 ȯȡȡ€ȡ™[ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ
‡à˜ȡ
ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ



 €ǙǒŸ“˜×虔ȡ›“ȡǔž€ȡš
       

 \[˜Ûğȡ›™       

 €ǙǒŸǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

 ”žǕ”Û†Ȥǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

 –“ȡ—Ǘ Ȳ š¢Ž˜Ûğȡ›™       

 —ǗǓ˜ Ǖ’ȡšȡ噝èȡ˜Ûğȡ›™       

  ¡€ȡšȣȡ‚ǐš–ȢǓ“ȡšŽ˜Ûğȡ›™       

 Ǔ Ȳ …ȡ^˜Ûğȡ›™       

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ       


 ^ے“ȡ`‡ȡ[       

 `ƭȪ‚˜Ûğȡ›™       

 `‡ȡ[˜Ûğȡ›™       

 ‡“ Ȳ əȡȡȡȡšŽ˜Ûğȡ›™       

46
 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ       


 ȡ“Ȣ`הȡ‘“ȡǓ“˜ȡ[Ž       

 `ƭȪ‚˜Ûğȡ›™       

 —ȫǓ€”Ǘȡ[’ȡšȡ™ȡȡ™ȡ˜Ûğȡ›™       


 ™ȡȡ™ȡ
       

 ǒ£ȡ“ȡĤǒǓ’˜Ûğȡ›™       

 —ȫǓ€”Ǘȡ[’ȡšȡ™ȡȡ™ȡ˜Ûğȡ›™       

 ž¡šȣǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ       


  Ȳ …ȡš
       

 ǒ£ȡ“ȡĤǒǓ’˜Ûğȡ›™       

  Ǘ…“ȡȡ ʶȡš˜Ûğȡ›™       

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ       


 \ۙ`ƭȪ‚¡ǽ
       

 ]”ǗǓ[˜Ûğȡ›™       

 `ƭȪ‚˜Ûğȡ›™       

 €ǙǒŸǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

  
è€ǙǓ”™[Š“ȡ“ȡ‚ǐš€`ʨ™“˜Ûğȡ›™       
 Ĥי¢›ȡ—
 \Ĥי¢›ȡ—
 Šè

 ȯȡȡ€ȡ™[ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ
‡à˜ȡ
ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ


 –“ȡ—Ǘ Ȳ š¢Ž˜Ûğȡ›™       

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ       


 \“Ǖ Û’ȡ“ȡǒ€ȡ ]
]Ǔ[€˜ȡǓ˜›ȡ       

 `ƭȪ‚˜Ûğȡ›™       

 `‡ȡ[˜Ûğȡ›™       

 Ǔ Ȳ …ȡ^˜Ûğȡ›™       


 ]Ǔ[€˜ȡ˜Ȣ›ȡ\
\ۙğǓ‚[€Ǚ“—f€Ȫ       

 \[˜Ûğȡ›™       

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ       


 ȡȡšŽ Ȳ š¢Ž
       


 •Ȫ¡Ȫš˜Ȱ›ȡ噝èȡ”“
       

 \[˜Ûğȡ›™       

 ȡ“ȯ”ȡ“Ȣȡ š •ȡ_˜Ûğȡ›™       

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

47
 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ       


 ›噝
èȡ”“       

 ȡ“ȯ”ȡ“Ȣȡ š •ȡ_˜Ûğȡ›™       

 Ǔ Ȳ …ȡ^˜Ûğȡ›™       


 \“Ǖ Û’ȡ“ȡǒ€ȡ ”™ȡ[šŽ Ȳ š¢Ž
       

 –“ȡ—Ǘ Ȳ š¢Ž˜Ûğȡ›™       

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ       


 ȡȡšŽ Ȳ š¢Ž\
\ۙğǓ‚[€Ǚ“—f€Ȫ       

 ȡ“ȯ”ȡ“Ȣȡ š •ȡ_˜Ûğȡ›™       

 –“ȡ—Ǘ Ȳ š¢Ž˜Ûğȡ›™       

 ‡“ Ȳ əȡȡȡȡšŽ˜Ûğȡ›™       

 ǒ£ȡ“ȡĤǒǓ’˜Ûğȡ›™       

 ž¡šȣǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       


 ]ȡ ȡ ȡ˜Ǖ‘ȡǒ™€ Ǖǒ’ȡ
       


 ]ȡ ǒ€ȡ 
       

 \[˜Ûğȡ›™       

 ž¡šȣǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ       


  ȡ˜Ǖ‘ȡǒ™€ǒ€ȡ 
       
 Ĥי¢›ȡ—
 \Ĥי¢›ȡ—
 Šè

 ȯȡȡ€ȡ™[ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ
‡à˜ȡ
ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ


 –“ȡ—Ǘ Ȳ š¢Ž˜Ûğȡ›™       

 ˜ǒ¡›ȡ–ȡ›–ȡǓ›€ȡȡ ˜ȡ‡€ã™ȡŽ˜Ûğȡ›™       

 ž¡šȣǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       


 ȡ“ȯ”ȡ“Ȣ
       

 ȡ“ȯ”ȡ“Ȣȡ š •ȡ_˜Ûğȡ›™       

 ž¡šȣǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

 \[˜Ûğȡ›™ǒƣȢ™噝èȡ       


 ]ȡ ȡ ȡ˜Ǖ‘ȡǒ™€ Ǖǒ’ȡ\
\ۙğ`ã›ȯ“—f€Ȫ       

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       


 èȡèؙ
       


 kŸ’Ȣ`הȡ‘“`”€šŽȡk‡ȡš
       

 èȡèؙ˜Ûğȡ›™       

48

 ǒ¡šȲ Ǎ ȯȡ
       

 ]”ǗǓ[˜Ûğȡ›™       

 èȡèؙ˜Ûğȡ›™       


 \蔏ȡ› ȯȡ
       

 ‚Ǚ¡˜Ûğȡ›™       

 š¢ȡ˜Ûğȡ›™       

 èȡèؙ˜Ûğȡ›™       

 \[˜Ûğȡ›™€˜[…ȡšȣ Ǖǒ’ȡȡ ȯȡǓ“Ǚ Ǖǒ’ȡ       


  ȡ[‡Ǔ“€èȡèؙ
 ȯȡ
       

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       

 èȡèؙ˜Ûğȡ›™       


 \“Ǖ Û’ȡ“ ȯȡ
       

 èȡèؙ˜Ûğȡ›™       


 èȡèؙ\
\ۙğǓ‚[€Ǚ“—f€Ȫ       

 ǔž¢ȡ˜Ûğȡ›™       


 ˜“ȪšȲ ‡“ Ȳ è€ǙǓȡ’˜[       


 ˜“ȪšȲ ‡“ȡט€šȯ›€Ǖ‘ ȯȡ¡ǽ
       

 ™Ǖȡȡȯ›€Ǘ‘˜Ûğȡ›™       


  ȡȲè€ǙǓ€ ȯȡ
       
 Ĥי¢›ȡ—
 \Ĥי¢›ȡ—
 Šè

 ȯȡȡ€ȡ™[ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ
‡à˜ȡ
ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ


  
è€ǙǓ”™[Š“ȡ“ȡ‚ǐš€`ʨ™“˜Ûğȡ›™       

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       


 Ĥ ȡšŽȡĤ
Ĥ€ȡž“ ȯȡ       

  Ǘ…“ȡȡ ʶȡš˜Ûğȡ›™       


 \“Ǖ Û’ȡ“ȡǒ€ȡ  Ȳ è€ǙǓ€š’ȡǓ˜[€       

  
è€ǙǓ”™[Š“ȡ“ȡ‚ǐš€`ʨ™“˜Ûğȡ›™       


 ǔž¢ȡ
       


 ”Ǘ[ ĤȡǓ˜€šĤȡǓ˜€ǔž¢ȡ
       

 ǔž¢ȡ˜Ûğȡ›™       


 ˜ȡڙǓ˜€ǔž¢ȡ
       

 ǔž¢ȡ˜Ûğȡ›™       


 ¡˜ȡǓ‚[€Ǚ“¡Ǖ“ȯ ǔž¢ȡ

\“ȫ”…ȡǐš€ǔž¢ȡ       

 ǔž¢ȡ˜Ûğȡ›™       


 ǔž¢ȡ€Ȫ›ȡǓ‚ ¡ȡ™€ ȯȡ¡ǽ
       

49
 ǔž¢ȡ˜Ûğȡ›™       


 ǔž¢ȡ\ۙğǓ‚[€Ǚ“—f€Ȫ
       

 ǔž¢ȡ˜Ûğȡ›™       


  ȡ˜ȡǔ‡€ Ǖš¢ȡ
       


 ”ǐšȡššǔžžǕ€ã™ȡŽ
       

 èȡèؙ˜Ûğȡ›™       


  ȡ˜ȡǔ‡€\ ˜ȡȯžȢ
       

 Ĥ’ȡ“˜ÛğȢȡ˜ǔÛğ”ǐšŸÙ€Ȫ€ȡ™ȡ[›™       

  Ȳ ƒȢ™˜ȡǓ˜›ȡȡèȡ“Ȣ™ǒ€ȡ ˜Ûğȡ›™       


  ȡ˜ȡǔ‡€ 
 šǕ ¢ȡ
\“Ǖ Û’ȡ“ȡǒ€ȡ 
       

  ¡€ȡšȣȡ‚ǐš–ȢǓ“ȡšŽ˜Ûğȡ›™       

 Į˜ȡšȪ‡‚ȡš˜Ûğȡ›™       


  ȡ˜ȡǔ‡€ Ǖš¢ȡ\
\ۙğǓ‚[€Ǚ“—f€Ȫ       

 ‚Ǚ¡˜Ûğȡ›™       

 ˜ǒ¡›ȡ–ȡ›–ȡǓ›€ȡȡ ˜ȡ‡€ã™ȡŽ˜Ûğȡ›™       

€Ǖ›…[[        

‡à˜ȡ
 
 
 


 Ĥי¢›ȡ—
 \Ĥי¢›ȡ—
 Šè

 ȯȡȡ€ȡ™[ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ …ȡ›Ǖ…[ 
”ǗȲ‡Ȣ‚ȡ
‡à˜ȡ
ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ ǒƣȢ™噝èȡ


 Ȳ €ȯ ›ȰǒǍ€`ƣš‘ȡ™Ȣ–‡ȯŠ š€˜

˜ ĤǓž


 Ĥי¢›ȡ—  

 \Ĥי¢›ȡ—  

 Šè  

ġƴå™›ȰǒǍ€`ƣš‘ȡ™Ȣ–‡ȯŠ†Ǖ ʣ™ȡ_f€ȡ]’ȡš¡Ǿ
–‡ȯŠ€ȡĤיȯ€ǒЙȡ€›ȡ”›Ȱ ǒǍ€Ǻǒƴ›ȯ€ȡ`ۘǕ†—“ȢǓ“È™Ⱦ›‚“[Ǔ“à“ȡ“Ǖ ȡš‚ȸ€šŽ‚ǐšf€Ȫ†

€˜ǒ¡›ȡ›ȡ_GBĤǓžȡ Ȫ—Û‘ȡ–ȣ›ȡ—”ǕʓȯǒЙȡ€›ȡ” Ĥי¢›ȡ—

˜ǒ¡›ȡ›ȡ_DBĤǓžȡ Ȫ—Û‘ȡ˜ȡǓšGBĤǓž—Û‘ȡ€˜›ȡ—”ǕʓȯǒЙȡ€›ȡ” \Ĥי¢›ȡ—

‚˜ǒ¡›ȡ›ȡ_DBĤǓž—Û‘ȡۙǗ“›ȡ—”ǕʓȯǒЙȡ€›ȡ” Šè
`”šȪƠȡ“Ǖ ȡšĤǓžǓ“€ȡã‘ȡ‘ȯ ¡ȡ™€ȡǒЙȡ€›ȡ”¡Ǿ€Ȫ Ǘ…€¡ǽ€ȡ]’ȡš˜ȡ˜Ǘã™ȡȲ€“‚šȣ Ȫ˜Ǘã™ȡȲ€“€ȡ]’ȡš˜ȡĤȡƯ¡Ǖ“ȯ“Ǔ‡ȡ–˜Ȫǔ‡˜›ȰǒǍ€–‡ȯŠ›ȡ_‚ȸ€šŽ‚ǐšf€Ȫ†@

Đ
 Ȳ   Ǘ…€ ĤǓž

[ ȡš€ȡ™[۝™“˜ȡ˜ǒ¡›ȡ ¡—ȡǓ‚ȡ
 ™Ȫ‡“ȡ‡Ǖ˜ 

50
 ˜ǒ¡›ȡ¡Ǿ€Ȫ¢˜ȡ\Ǔ—Ǚǒƨ 
 €ȡ™[Șȡ˜ǒ¡›ȡ¡ǽ€Ȫ›ȡǓ‚›ȡ—ȡǓ“™ÛğŽ˜ȡ ǕǓ“ǔƱȡ\ۙ›ǔ¢‚[€ȡ€ȡ™[Șȡ ˜ȯ 
 ˜ǒ¡›ȡ¡Ǿ€ȪšȪ‡‚ȡšȣš]™]‡[“\Ǔ—Ǚǒƨ 
 ˜ǒ¡›ȡ¡Ǿ€Ȫ ˜™€ȪĤ™Ȫ‚˜ȡ‚ǕŽȡט€ Ǖ’ȡšȡ€ȡ™[–Ȫˆ˜ȡ€˜Ȣ 
‡à˜ȡ
 

 आ�थर्क वषर् 2074/75को कायर्गत ग�रबी न्यूनीकरण बजेट अनुसारको व्यय अनुमान
(�व�ीय व्यवस्था स�हत) अनुसूची -14
(रू. हजारमा)
ग�रबी न्यूनीकरण बजेट तटस्थ बजेट

चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा जम्मा

सेवा तथा कायर्
�व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था

01 सामान्य सावर्ज�नक सेवा 2,53,49,43,65 15,82,64,31 1,65,47,94,24 64,34,81,56 4,99,14,83,76

1.1 कायर्कार� र �वधा�यकाको �नकाय, �वि�य र वैदेिशक मा�मला 5,95,25,86 40,56,53,40 1,21,63,55,85 40,56,53,40 1,82,33,11,37

101 रा�प�त 0 0 12,67,42 3,16,62 15,84,04

102 उपरा�प�त 0 0 3,80,95 53,70 4,34,65

202 व्यवस्था�पका - सं सद 0 0 1,69,35,97 5,00,80 1,74,36,77

206 अिख्तयार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोग 0 0 86,27,10 30,99,98 1,17,27,08

208 महाले खा पर�क्षकको कायार्लय 0 0 40,19,99 21,81,99 62,01,98

218 न्याय प�रषद् 0 0 17,36 0 17,36

220 रा��य �ाकृ�तक �ोत तथा �व� आयोग 0 0 2,55,16 1,00,00 3,55,16

222 रा��य म�हला आयोग 0 0 2,55,16 1,00,00 3,55,16

224 रा��य द�लत आयोग 0 0 2,55,16 1,00,00 3,55,16

226 रा��य समावे शी आयोग 0 0 2,55,16 1,00,00 3,55,16

228 आ�दवासी जनजा�त आयोग 0 0 2,55,16 1,00,00 3,55,16

230 मधे शी आयोग 0 0 2,55,16 1,00,00 3,55,16

232 थारू आयोग 0 0 2,55,16 1,00,00 3,55,16

234 मुिस्लम आयोग 0 0 2,55,16 1,00,00 3,55,16

250 �दे श �मुखहरु 0 0 4,54,16 3,50,00 8,04,16

301 �धानमन्�ी तथा मिन्�प�रषद्को कायार्लय 1,68,76,65 0 58,42,08 13,79,90 2,40,98,63

305 अथर् मन्�ालय 48,64,32 26,95 5,85,57,23 90,24,76 7,24,73,26

306 आपू�तर् मन्�ालय 0 0 7,40,74 64,81 8,05,55

313 खानेपानी तथा सरसफाई मन्�ालय 0 0 8,58,30 3,41,70 12,00,00

326 पररा� मन्�ालय 0 0 3,38,84,64 2,74,45,29 6,13,29,93

327 पशुपन्छ� �वकास मन्�ालय 0 0 13,41,47 2,07,20 15,48,67

332 �वज्ञान तथा ��व�ध मन्�ालय 0 0 4,85,67 1,59,26 6,44,93

347 शहर� �वकास मन्�ालय 0 0 33,51,95 2,01,77 35,53,72

352 सहकार� तथा ग�रबी �नवारण मन्�ालय 33,04,30 23,22 0 0 33,27,52

356 सामान्य �शासन मन्�ालय 0 0 8,11,67 0 8,11,67

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 19,80,59 2,96,09 0 0 22,76,68

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 3,37,00,00 0 0 3,37,00,00

503 अथर् मन्�ालय- वैदेिशक ऋण भु�ानी (बहुपक्षीय) 0 0 3,98,05,23 29,03,98,19 33,02,03,42

504 अथर् मन्�ालय- वैदेिशक ऋण भु�ानी (��पक्षीय) 0 0 57,48,55 3,51,27,43 4,08,75,98

601 अथर् मन्�ालय- कमर्चार� सु�वधा तथा से वा�नवृत सु�वधा 50,00,00 0 53,73,30,00 0 54,23,30,00

602 अथर् मन्�ालय- �व�वध 2,75,00,00 10,77,30,00 49,38,54,09 3,40,00,00 66,30,84,09

1.2 बा�य आ�थर्क सहायता 0 79,16,09 34,27 79,16,09 79,50,36

 ग�रबी न्यूनीकरण बजेट तटस्थ बजेट

चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा जम्मा

सेवा तथा कायर्
�व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था

357 �सं चाइ मन्�ालय 0 0 34,27 79,16,09 79,50,36

1.3 सामान्य सेवा 3,54,36,88 2,74,31,73 16,72,34,72 2,74,31,73 23,02,91,38

210 लोक से वा आयोग 0 0 61,61,52 6,75,80 68,37,32

301 �धानमन्�ी तथा मिन्�प�रषद्को कायार्लय 0 0 23,20,56 1,44,70 24,65,26

305 अथर् मन्�ालय 1,76,87 37,03 24,71,98 95,91,65 1,22,77,53

314 गृह मन्�ालय 0 0 12,03,34,12 36,53,48 12,39,87,60

325 सस्कृ�त, पयर्टन तथा नाग�रक उ�यन मन्�ालय 44,70,46 1,11,68 14,18,73 58,16 60,59,03

326 पररा� मन्�ालय 0 0 16,20,23 1,09,81 17,30,04

329 बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 0 0 3,96,02 8,00 4,04,02

347 शहर� �वकास मन्�ालय 0 0 95,89 19,00,00 19,95,89

356 सामान्य �शासन मन्�ालय 0 0 97,94,19 4,10,52 1,02,04,71

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 0 0 1,10,87,76 1,01,88,62 2,12,76,38

391 रा��य योजना आयोगको सिचवालय 7,89,55 39,34 1,15,33,72 6,90,99 1,30,53,60

602 अथर् मन्�ालय- �व�वध 3,00,00,00 0 0 0 3,00,00,00

1.4 सामान्य आधारभूत सेवा 0 3,18,82 22,05 3,18,82 3,40,87

357 �सं चाइ मन्�ालय 0 0 22,05 3,18,82 3,40,87

1.5 सामान्य अनुसन्धान तथा �वकास सेवा 0 1,93 88,89 1,93 90,82

305 अथर् मन्�ालय 0 0 88,89 1,93 90,82

1.6 अन्य सामान्य से वा 10,30,00,00 16,81,04 85,19,66 16,81,04 11,45,00,70

212 �नवार्चन आयोग 0 0 59,46,55 11,44,58 70,91,13

214 रा��य मानव अ�धकार आयोग 0 0 20,08,49 38,25 20,46,74

314 गृह मन्�ालय 0 0 4,49,98 3,98,21 8,48,19

337 भौ�तक पूवार्धार तथा यातायात मन्�ालय 0 0 1,14,64 1,00,00 2,14,64

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 10,30,00,00 0 0 0 10,30,00,00

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 13,00,00 0 0 13,00,00

1.7 सावर्ज�नक ऋण कारोवार 0 20,04,78,55 26,25,38,80 20,04,78,55 47,30,17,35

305 अथर् मन्�ालय 0 0 93,00 0 93,00

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 1,00,00,00 0 0 1,00,00,00

502 अथर् मन्�ालय- आन्त�रक ऋण भु�ानी 0 0 26,24,45,80 20,04,78,55 46,29,24,35

1.8 �व�भ� तहका सरकारहरु बीच हुने सामान्य �कृ�तको हस्तान्तरण 2,33,69,80,91 0 0 0 2,34,19,80,91

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 1,50,00,00 50,00,00 0 0 2,00,00,00

701 �दे श 7,14,35,00 0 0 0 7,14,35,00

801 स्थानीय तह 2,25,05,45,91 0 0 0 2,25,05,45,91

02 रक्षा 0 0 39,43,73,77 5,51,85,43 44,95,59,20

 ग�रबी न्यूनीकरण बजेट तटस्थ बजेट

चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा जम्मा

सेवा तथा कायर्
�व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था

2.1 सै�नक सुरक्षा 0 5,34,99,69 39,42,37,95 5,34,99,69 44,77,37,64

307 उ�ोग मन्�ालय 0 0 18,99,65 18,56,03 37,55,68

345 रक्षा मन्�ालय 0 0 39,23,38,30 5,16,43,66 44,39,81,96

2.2 नाग�रक सुरक्षा 0 8,32,84 1,12,97 8,32,84 9,45,81

314 गृह मन्�ालय 0 0 1,12,97 8,32,84 9,45,81

2.5 रक्षा - अन्य� व�गर्कृत नभएको 0 8,52,90 22,85 8,52,90 8,75,75

347 शहर� �वकास मन्�ालय 0 0 22,85 8,52,90 8,75,75

03 सावर्ज�नक शािन्त सुरक्षा 2,52,76,84 1,45,13,61 38,89,86,30 7,75,12,75 50,62,89,50

3.1 �हर� सेवा 0 5,18,58,72 30,41,70,57 5,18,58,72 35,60,29,29

314 गृह मन्�ालय 0 0 30,41,70,57 5,18,58,72 35,60,29,29

3.2 अग्नी �नयन्�ण से वा 1,35,96 0 0 0 1,40,44

314 गृह मन्�ालय 1,35,96 4,48 0 0 1,40,44

3.3 न्यायालय 3,60,97 1,23,91,13 5,19,43,12 1,23,91,13 6,47,09,51

204 अदालत 0 0 4,25,17,08 96,99,57 5,22,16,65

216 महान्याया�धव�ाको कायार्लय 0 0 69,10,08 25,02,47 94,12,55

218 न्याय प�रषद् 0 0 6,46,44 90,87 7,37,31

311 कानू न, न्याय तथा सं सद�य मा�मला मन्�ालय 3,60,97 14,29 17,50,68 53,59 21,79,53

371 �म तथा रोजगार मन्�ालय 0 0 1,18,84 44,63 1,63,47

3.4 कारागर 0 55,01,56 1,23,41,01 55,01,56 1,78,42,57

314 गृह मन्�ालय 0 0 1,23,41,01 55,01,56 1,78,42,57

3.6 सावर्ज�नक शािन्त सुरक्षा - अन्य� व�गर्कृत नभएको 2,47,79,91 77,61,34 2,05,31,60 77,61,34 6,75,67,69

301 �धानमन्�ी तथा मिन्�प�रषद्को कायार्लय 0 0 27,46,30 59,81,48 87,27,78

314 गृह मन्�ालय 1,88,71,18 68,47,13 1,41,44,27 16,51,76 4,15,14,34

349 शािन्त तथा पुन�नर्मार्ण मन्�ालय 59,08,73 76,47,71 36,41,03 1,28,10 1,73,25,57

04 आ�थर्क मा�मला 1,29,90,71,01 2,45,67,64,77 16,45,12,91 62,56,82,37 4,54,60,31,06

4.1 सामान्य आ�थर्क, व्यापा�रक र �म 77,30,61,01 19,10,49 86,20,79 19,10,49 1,52,81,73,28

301 �धानमन्�ी तथा मिन्�प�रषद्को कायार्लय 74,44,47,40 71,59,14,18 0 0 1,46,03,61,58

306 आपू�तर् मन्�ालय 59,87,31 4,65,00 0 0 64,52,31

330 बािणज्य मन्�ालय 12,68,16 1,04,59,90 56,39,43 4,80,00 1,78,47,49

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 1,52,43,97 1,73,27,14 0 0 3,25,71,11

371 �म तथा रोजगार मन्�ालय 61,14,17 4,14,77 29,81,36 14,30,49 1,09,40,79

4.2 कृ�ष, वन , मत्स्यपालन तथा िशकार 37,85,85,90 1,94,76,29 7,21,17,28 1,94,76,29 81,32,68,99

305 अथर् मन्�ालय 2,30,00,00 0 0 0 2,30,00,00

312 कृ�ष �वकास मन्�ालय 20,31,58,02 3,69,36,00 12,43,84 10,44,50 24,23,82,36

 ग�रबी न्यूनीकरण बजेट तटस्थ बजेट

चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा जम्मा

सेवा तथा कायर्
�व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था

327 पशुपन्छ� �वकास मन्�ालय 4,00,73,70 1,32,44,91 24,56,13 40,23,97 5,97,98,71

329 बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 7,59,68,55 2,95,02,27 2,13,65,57 73,60,14 13,41,96,53

336 भू�मसुधार तथा व्यवस्था मन्�ालय 2,25,67,04 58,70,00 3,25,01,09 60,48,09 6,69,86,22

352 सहकार� तथा ग�रबी �नवारण मन्�ालय 37,24,67 6,49,41 58,91,61 0 1,02,65,69

357 �सं चाइ मन्�ालय 92,32,73 23,47,99,67 86,59,04 9,99,59 25,36,91,03

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 8,61,19 70,87,26 0 0 79,48,45

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 1,50,00,00 0 0 1,50,00,00

4.3 इन्धन तथा उजार् 4,88,74,61 25,49,52,29 1,02,12,56 25,49,52,29 71,42,41,85

307 उ�ोग मन्�ालय 1,80,80 7,98 2,83,53 14,09,09 18,81,40

308 उजार् मन्�ालय 15,61,99 2,13,96,23 99,29,03 15,36,23,16 18,65,10,41

331 जनसं ख्या तथा वातावरण मन्�ालय 4,71,31,82 1,96,42 0 0 4,73,28,24

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 37,86,01,76 0 9,99,20,04 47,85,21,80

4.4 खानी , उत्पादन तथा �नमार्ण 3,37,35 4,05,16 11,12,63 4,05,16 3,18,61,91

307 उ�ोग मन्�ालय 0 0 11,12,63 4,05,16 15,17,79

337 भौ�तक पूवार्धार तथा यातायात मन्�ालय 3,37,35 3,00,06,77 0 0 3,03,44,12

4.5 यातायात 5,91,91,52 33,39,33,65 1,76,59,11 33,39,33,65 1,18,26,70,93

332 �वज्ञान तथा ��व�ध मन्�ालय 0 0 1,50,17 2,86,00 4,36,17

337 भौ�तक पूवार्धार तथा यातायात मन्�ालय 5,67,46,87 61,17,79,10 1,33,06,91 25,31,81,00 93,50,13,88

347 शहर� �वकास मन्�ालय 42,10 44,99,58 39,66,54 35,55,25 1,20,63,47

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 24,02,55 14,25,27,97 2,35,49 1,19,11,40 15,70,77,41

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 1,30,80,00 0 6,50,00,00 7,80,80,00

4.6 सं चार 0 1,17,82,03 4,24,87,73 1,17,82,03 5,69,69,76

332 �वज्ञान तथा ��व�ध मन्�ालय 0 0 15,39,08 62,48,88 77,87,96

358 सू चना तथा स�ार मन्�ालय 0 0 4,09,48,65 55,33,15 4,64,81,80

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 27,00,00 0 0 27,00,00

4.7 अन्य उ�ोगहरु 2,60,02,29 21,19,71 1,06,19,71 21,19,71 19,63,20,75

306 आपू�तर् मन्�ालय 0 0 8,64,76 78,73 9,43,49

307 उ�ोग मन्�ालय 2,28,75,93 3,70,87,11 57,28,23 18,74,72 6,75,65,99

312 कृ�ष �वकास मन्�ालय 2,37,01 0 0 0 2,37,01

325 सस्कृ�त, पयर्टन तथा नाग�रक उ�यन मन्�ालय 27,52,29 44,03,38 40,26,72 1,66,26 1,13,48,65

329 बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 1,37,06 7,78,55 0 0 9,15,61

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 11,53,10,00 0 0 11,53,10,00

4.8 अनुसन्धान तथा �वकास - आ�थर्क मा�मला 1,30,18,33 0 0 0 1,67,37,74

307 उ�ोग मन्�ालय 61,15,94 9,42,94 0 0 70,58,88

 ग�रबी न्यूनीकरण बजेट तटस्थ बजेट

चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा जम्मा

सेवा तथा कायर्
�व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था

308 उजार् मन्�ालय 64,83,64 0 0 0 64,83,64

357 �सं चाइ मन्�ालय 4,18,75 27,76,47 0 0 31,95,22

4.9 आ�थर्क मामीला - अन्य� व�गर्कृत नभएको 0 11,02,75 16,83,10 11,02,75 57,85,85

305 अथर् मन्�ालय 0 0 16,83,10 11,02,75 27,85,85

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 30,00,00 0 0 30,00,00

05 वातावरण सं रक्षण 80,49,40 8,35,67,55 2,44,60,79 3,53,12,50 15,13,90,24

5.1 फोहोर मै ला व्यवस्थापन 0 24,39,69 48,17,59 24,39,69 4,18,70,00

305 अथर् मन्�ालय 0 0 23,00,00 0 23,00,00

313 खानेपानी तथा सरसफाई मन्�ालय 0 0 24,13,43 15,80,02 39,93,45

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 0 0 1,04,16 59,67 1,63,83

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 3,46,12,72 0 8,00,00 3,54,12,72

5.2 ढल व्यवस्थापन 1,84,87 44,44,32 29,69 44,44,32 1,33,54,93

313 खानेपानी तथा सरसफाई मन्�ालय 0 0 29,69 44,44,32 44,74,01

357 �सं चाइ मन्�ालय 1,84,87 86,96,05 0 0 88,80,92

5.5 अनुसन्धान तथा �वकास पयार्वरण सं रक्षण 2,30,10 0 0 0 2,85,49,15

329 बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 2,30,10 55,43 0 0 2,85,53

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 2,82,63,62 0 0 2,82,63,62

5.6 वातावरण सं रक्षण - अन्य� व�गर्कृत नभएको 76,34,43 2,84,28,49 1,96,13,51 2,84,28,49 6,76,16,16

313 खानेपानी तथा सरसफाई मन्�ालय 0 0 1,55,90 56 1,56,46

329 बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 26,11,22 1,19,32,73 0 0 1,45,43,95

331 जनसं ख्या तथा वातावरण मन्�ालय 50,23,21 7,00 71,73,02 1,69,46,36 2,91,49,59

332 �वज्ञान तथा ��व�ध मन्�ालय 0 0 23,23,81 9,27,34 32,51,15

347 शहर� �वकास मन्�ालय 0 0 99,60,78 1,05,54,23 2,05,15,01

06 आवास तथा सामुदा�यक सु�वधा 1,64,97,92 25,89,25,93 8,68,94,65 26,83,06,76 63,06,25,26

6.1 आवास �वकास 8,92,39 17,20,97,27 7,30,28,89 17,20,97,27 26,91,04,59

305 अथर् मन्�ालय 0 0 69,30,06 0 69,30,06

347 शहर� �वकास मन्�ालय 8,92,39 2,30,86,04 6,60,98,83 16,72,27,27 25,73,04,53

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 0 0 48,70,00 48,70,00

6.2 सामुदा�यक �वकास 60,63,29 89,84,04 38,42,58 89,84,04 5,33,43,76

329 बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 24,95,14 6,03,16 0 0 30,98,30

340 म�हला, बालबा�लका तथा समाज कल्याण मन्�ालय 0 0 10,93,20 10,00 11,03,20

347 शहर� �वकास मन्�ालय 7,02,99 8,78,51 0 0 15,81,50

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 28,65,16 3,29,72,18 27,49,38 89,74,04 4,75,60,76

6.3 खानेपानी 80,96,98 8,72,25,45 1,00,23,18 8,72,25,45 26,20,75,65

 ग�रबी न्यूनीकरण बजेट तटस्थ बजेट

चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा जम्मा

सेवा तथा कायर्
�व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था

313 खानेपानी तथा सरसफाई मन्�ालय 37,54,93 12,31,53,80 94,91,08 8,08,17,00 21,72,16,81

347 शहर� �वकास मन्�ालय 0 0 5,32,10 64,08,45 69,40,55

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 43,42,05 93,44,24 0 0 1,36,86,29

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 2,42,32,00 0 0 2,42,32,00

6.6 आवास तथा सामुदा�यक सु�वधा - अन्य� उल्ले ख नभएको 14,45,26 0 0 0 4,61,01,26

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 14,45,26 4,46,56,00 0 0 4,61,01,26

07 स्वास्थ्य 27,08,20,33 5,57,47,42 7,92,52,82 50,78,07 41,08,98,64

7.1 औषधी उत्पादन,उपकरण तथा औजार 26,02,45 0 0 0 64,44,91

370 स्वास्थ्य मन्�ालय 26,02,45 38,42,46 0 0 64,44,91

7.2 व�हरं � से वा 5,48,09,24 0 0 0 5,92,03,10

306 आपू�तर् मन्�ालय 16,47,75 1,00,00 0 0 17,47,75

370 स्वास्थ्य मन्�ालय 5,31,61,49 42,93,86 0 0 5,74,55,35

7.3 अस्पताल सेवा 7,89,19,81 16,52,07 7,86,72,12 16,52,07 16,35,73,01

314 गृह मन्�ालय 0 0 57,72,90 16,52,07 74,24,97

345 रक्षा मन्�ालय 0 0 68,79,22 0 68,79,22

370 स्वास्थ्य मन्�ालय 7,89,19,81 43,29,01 20,00 0 8,32,68,82

601 अथर् मन्�ालय- कमर्चार� सु�वधा तथा से वा�नवृत सु�वधा 0 0 6,60,00,00 0 6,60,00,00

7.4 सावर्ज�नक स्वास्थ्य से वा 8,47,98,53 34,26,00 5,80,70 34,26,00 13,06,62,50

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 46,24,76 75,00 0 0 46,99,76

370 स्वास्थ्य मन्�ालय 8,01,73,77 4,17,82,27 5,80,70 34,26,00 12,59,62,74

7.5 अनुसन्धान से वा 3,98,03,18 0 0 0 4,11,28,00

370 स्वास्थ्य मन्�ालय 3,98,03,18 13,24,82 0 0 4,11,28,00

7.6 स्वास्थ्य - अन्य� व�गर्कृत नभएको 98,87,12 0 0 0 98,87,12

350 िशक्षा मन्�ालय 98,87,12 0 0 0 98,87,12

08 मनोरं जन,सं स्कृ�त तथा धमर् 1,37,06,49 0 3,79,76,13 80,37,54 5,97,20,16

8.1 मनोरं जनात्मक र खेलकुद से वाहरु 20,31,62 28,26 2,03,64,48 28,26 2,24,24,36

343 युवा तथा खे लकूद मन्�ालय 20,31,62 0 2,03,64,48 28,26 2,24,24,36

8.2 सांस्कृ�तक से वा 1,16,74,87 75,51,37 1,37,90,31 75,51,37 3,30,16,55

325 सस्कृ�त, पयर्टन तथा नाग�रक उ�यन मन्�ालय 1,16,74,87 0 1,34,25,19 74,28,84 3,25,28,90

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 0 0 3,65,12 1,22,53 4,87,65

8.3 �सारण तथा �काशन सेवा 0 3,95,42 28,86,77 3,95,42 32,82,19

358 सू चना तथा स�ार मन्�ालय 0 0 28,86,77 3,95,42 32,82,19

8.5 अनुसन्धान तथा �वकास ,सं स्कृ�तक र धा�मर्क 0 62,49 9,34,57 62,49 9,97,06

325 सस्कृ�त, पयर्टन तथा नाग�रक उ�यन मन्�ालय 0 0 9,34,57 62,49 9,97,06
 ग�रबी न्यूनीकरण बजेट तटस्थ बजेट

चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा जम्मा

सेवा तथा कायर्
�व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था

09 िशक्षा 64,71,61,07 40,79,66 1,16,31 0 65,13,57,04

9.1 पूव र् �ाथ�मक र �ाथ�मक िशक्षा 5,61,09,79 0 0 0 5,61,24,78

350 िशक्षा मन्�ालय 5,61,09,79 14,99 0 0 5,61,24,78

9.2 माध्य�मक िशक्षा 4,47,52,69 0 0 0 4,47,52,69

350 िशक्षा मन्�ालय 4,47,52,69 0 0 0 4,47,52,69

9.5 तहमा व�गर्कृत नहुने िशक्षा (अनौपचा�रक िशक्षा) 26,44,92,77 0 0 0 26,71,14,14

350 िशक्षा मन्�ालय 26,44,92,77 26,21,37 0 0 26,71,14,14

9.6 िशक्षाको ला�ग सहायक से वाहरु 26,56,91,86 0 0 0 26,70,79,36

350 िशक्षा मन्�ालय 26,56,91,86 13,87,50 0 0 26,70,79,36

9.8 िशक्षा अन्य� व�गर्कृत नभएको 1,61,13,96 0 1,16,31 0 1,62,86,07

350 िशक्षा मन्�ालय 1,61,13,96 55,80 1,16,31 0 1,62,86,07

10 सामािजक सुरक्षा 38,45,98,73 41,32,03 38,21,18 41,75 39,25,93,69

10.4 प�रवार र िशशु कल्याण 35,51,17 0 0 0 35,51,17

370 स्वास्थ्य मन्�ालय 35,51,17 0 0 0 35,51,17

10.7 सामािजक असमावेशी 36,13,74,93 7,28 5,60,20 7,28 36,22,56,83

301 �धानमन्�ी तथा मिन्�प�रषद्को कायार्लय 0 0 5,60,20 7,28 5,67,48

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 36,13,74,93 3,14,42 0 0 36,16,89,35

10.8 सामािजक सुरक्षा - अनुसन्धान तथा �वकास 2,56,55 34,47 30,60,98 34,47 34,12,90

352 सहकार� तथा ग�रबी �नवारण मन्�ालय 0 0 30,60,98 34,47 30,95,45

371 �म तथा रोजगार मन्�ालय 2,56,55 60,90 0 0 3,17,45

10.9 सामािजक सुरक्षा - अन्य� व�गर्कृत नभएको 1,94,16,08 0 2,00,00 0 2,33,72,79

314 गृह मन्�ालय 4,76,35 17,15,34 0 0 21,91,69

340 म�हला, बालबा�लका तथा समाज कल्याण मन्�ालय 1,89,39,73 20,41,37 2,00,00 0 2,11,81,10

कुल खचर् 5,20,01,25,44 3,03,59,95,28 2,83,51,89,10 1,71,86,38,73 12,78,99,48,55

जम्मा 8,23,61,20,72 4,55,38,27,83

 ग�रबी न्यूनीकरण बजेट तटस्थ बजेट

चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा जम्मा

सेवा तथा कायर्
�व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था

संकेत वग�करण रकम ��तशत

1 ग�रवी न्यू�नकरण बजेट 823612072 64.4
2 तटस्थ 455382783 35.6

��व्य: ग�रबी न्यूनीकरण बजेट छु �याइएका आधारहरू

ग�रबी न्यूनीकरणको वग�करण

�ववरण वग�करण
्
ग�रबी न्यूनीकरणमा �त्यक्ष योगदान पुरयाउने बजेट रकम ग�रबी न्यूनीकरण बजेट
्
ग�रबी न्यूनीकरणमा अ�त्यक्ष योगदान पुरयाउने बजेट रकम तटस्थ बजेट

ग�रबी न्यूनीकरणका सूचकहरू :

- �ामीण क्षे�मा लगानी हुने सरकार� रकम ।
्
- �ामीण क्षे�को आय आजर्नमा सघाउ पुरयाउने कायर्�महरूका रकम ।
- �ामीण क्षे�मा क्षमता �वकास सम्बन्धी कायर्�महरूका रकम ।
- सामािजक क्षे�मा लगानी ग�रने रकम ।
- सामािजक सुरक्षाका कायर्�महरू �वशेष गर� िशक्षा,स्वास्थ, आ�दका रकम ।
- सामािजक प�रचालनका ला�ग ग�रने सरकार� रकम ।
- स्थानीय �नकायहरूलाई जाने अनुदानका रकम ।
- ग�रबी �नवारणमा केन्��त सरकार� रकम ।
 वैदेिशक अनुदान तथा ऋण सारांश अनुसूची -१5
आ�थर्क वषर् 2074/75 (रू. हजारमा)

अनुदान ऋण
दातृसंस्था सोझै सोझै
जम्मा जम्मा नगद सोध भनार् वस्तुगत जम्मा नगद सोध भनार्
भ ु�ानी भ ु�ानी

बहुपिक्षय 1,70,07,90,35 29,38,85,21 1,67,40,26 38,44,78,67 66,82,27,88 56,50,22 1,40,69,05,14 35,41,98,59 7,71,36,22 19,43,58,51

ए �ड बी 76,52,02,10 12,05,05,17 1,00,69,58 5,38,67,21 5,65,68,38 64,46,96,93 10,44,48,59 26,27,04,63 27,75,43,71

ए �ड बी 75,18,90,38 10,71,93,45 1,00,69,58 5,37,32,21 4,33,91,66 64,46,96,93 10,44,48,59 26,27,04,63 27,75,43,71

जे एफ �प आर 75,57,73 75,57,73 75,57,73 0

ए �ड बी - सं य�
ु कोष 57,53,99 57,53,99 1,35,00 56,18,99 0

आई डी ए ( वडर् बैक) 74,67,28,16 9,66,98,55 10,36,48 93,40,16 8,63,21,91 65,00,29,61 24,97,50,00 11,04,60,20 28,98,19,41

आई �ड ए 66,75,20,11 8,20,00,50 4,71,48 74,81,56 7,40,47,46 58,55,19,61 24,97,50,00 4,59,50,20 28,98,19,41

वल्डर् बै क - �� कोष 1,19,41,80 1,19,41,80 2,50,35 1,16,91,45 0

वडर् बै क 6,72,66,25 27,56,25 5,65,00 16,08,25 5,83,00 6,45,10,00 6,45,10,00

एन डी एफ 9,19,50 9,19,50 9,19,50 0

एन डी एफ 9,19,50 9,19,50 9,19,50 0

ओपेक 2,57,96,34 0 2,57,96,34 1,13,13,84 1,44,82,50

ओ�फड 2,57,96,34 0 2,57,96,34 1,13,13,84 1,44,82,50

एस डी एफ 4,85,75 4,85,75 4,85,75 0

साकर् फण्ड 4,85,75 4,85,75 4,85,75 0

यु एन 2,47,39,17 2,46,82,17 51,48,45 1,30,09,35 8,74,15 56,50,22 57,00 57,00

यु एन 57,00 0 57,00 57,00

यु एन �ड पी 45,00,00 45,00,00 45,00,00 0

यु एन एफ �प ए 2,28,80 2,28,80 90,00 1,21,30 17,50 0

यु�नसे फ 1,33,00,19 1,33,00,19 50,58,45 60,95,24 1,91,50 19,55,00 0

युएन हे �ब�ाट 82,00 82,00 82,00 0

डब्लु एच ओ 17,00,81 17,00,81 17,00,81 0

डब्लु एफ पी 48,70,37 48,70,37 5,10,00 6,65,15 36,95,22 0

आइफाड 2,39,81,15 1,41,00,96 1,41,00,96 98,80,19 98,80,19

आइफाड 2,39,81,15 1,41,00,96 1,41,00,96 98,80,19 98,80,19

एस.एस. �ड. �प. 11,29,38,18 3,64,93,11 3,64,93,11 7,64,45,07 7,64,45,07

एस.एस. �ड. �प. 11,29,38,18 3,64,93,11 3,64,93,11 7,64,45,07 7,64,45,07

��पक्षीय 1,05,00,81,21 35,46,36,06 5,01,94,89 54,40,80,75 15,13,64,40 1,25,00 69,54,45,15 9,50,90,72 20,92,25,45

चीन 6,26,35,00 1,13,00,00 3,00,00 1,10,00,00 5,13,35,00 5,13,35,00

चीन 1,13,00,00 1,13,00,00 3,00,00 1,10,00,00 0

चीन - एिक्जम ब� क 5,13,35,00 0 5,13,35,00 5,13,35,00

डे नमाकर् 1,93,77,00 1,93,77,00 8,40 1,93,68,60 0

डे नमाकर् 1,93,77,00 1,93,77,00 8,40 1,93,68,60 0

 अनुदान ऋण
दातृसंस्था सोझै सोझै
जम्मा जम्मा नगद सोध भनार् वस्तुगत जम्मा नगद सोध भनार्
भ ु�ानी भ ु�ानी

�फनल्याण्ड 66,14,46 66,14,46 66,14,46 0

�फनल्याण्ड 18,96,21 18,96,21 18,96,21 0

�फनल्याण्ड - सं य�
ु कोष 47,18,25 47,18,25 47,18,25 0

जमर्नी 1,29,83,56 1,29,83,56 1,29,83,56 0

जमर्नी - के एफ डब्ल्यु 1,29,83,56 1,29,83,56 1,29,83,56 0

भारत 65,92,98,83 21,91,62,67 2,09,41,94 8,90,27 19,73,30,46 44,01,36,16 44,01,36,16

भारत 21,91,62,67 21,91,62,67 2,09,41,94 8,90,27 19,73,30,46 0

भारत - एिक्जम ब� क 44,01,36,16 0 44,01,36,16 44,01,36,16

जापान 18,28,55,40 51,87,00 51,87,00 17,76,68,40 3,80,54,38 13,96,14,02

जापान 4,41,95,04 0 4,41,95,04 3,45,44,38 96,50,66

जापान - जाईका 13,83,30,36 48,57,00 48,57,00 13,34,73,36 35,10,00 12,99,63,36

जापान - के आर १ 3,30,00 3,30,00 3,30,00 0

कुवेत �वकाष कोष 70,85,73 0 70,85,73 70,85,73

कुवेत कोष 70,85,73 0 70,85,73 70,85,73

स्वीट्जरल्याण्ड 2,74,44,30 2,74,44,30 6,25,79 2,66,80,96 1,37,55 0

स्वीट्जरल्याण्ड 40,30,60 40,30,60 40,30,60 0

स्वीट्जरल्याण्ड-एस डी सी 2,06,63,70 2,06,63,70 6,25,79 1,99,00,36 1,37,55 0

स्वीट्जरल्याण्ड - हे िल्भटास 27,50,00 27,50,00 27,50,00 0

साउद� �वकास कोष 46,64,65 0 46,64,65 46,64,65

साउद� कोष 46,64,65 0 46,64,65 46,64,65

बेलायत 1,99,54,02 1,99,54,02 30,05,00 1,00,35,35 69,13,67 0

बेलायत 1,99,54,02 1,99,54,02 30,05,00 1,00,35,35 69,13,67 0

यू एस ए 76,49,29 76,49,29 3,50,00 23,30,52 48,43,77 1,25,00 0

यु एस एड 76,49,29 76,49,29 3,50,00 23,30,52 48,43,77 1,25,00 0

युरो�पयन यु�नयन 3,95,18,97 2,49,63,76 2,49,63,76 1,45,55,21 1,45,55,21

युरो�पयन यु�नयन 2,49,63,76 2,49,63,76 2,49,63,76 0

युरो�पयन इन्भेस्टमे न्ट ब� क 1,45,55,21 0 1,45,55,21 1,45,55,21

सं य�
ु कोष 11,11,59,01 7,31,55,01 75,07,62 95,00,00 2,85,04,00 2,25,08,30 3,80,04,00 48,96,21 3,82,42,88

सं य�
ु कोष 97,35,34 97,35,34 21,44,42 11,75 75,79,17 0

जेफम्याट 75,71,71 75,71,71 19,84,68 55,87,03 0

जेफम्याट -से व द िचल्�े न 21,63,63 21,63,63 1,59,74 11,75 19,92,14 0

गाभी 1,69,33,09 1,69,33,09 20,10,96 1,49,22,13 0

गाभी 1,69,33,09 1,69,33,09 20,10,96 1,49,22,13 0

 अनुदान ऋण
दातृसंस्था सोझै सोझै
जम्मा जम्मा नगद सोध भनार् वस्तुगत जम्मा नगद सोध भनार्
भ ु�ानी भ ु�ानी

सेभ ड िचल्�े न 3,58,29 3,58,29 3,51,29 7,00 0

से भ द िचल्�े न 3,58,29 3,58,29 3,51,29 7,00 0

दाताको सं य�
ु कोष 8,36,38,12 4,56,34,12 33,52,24 40,39,00 3,82,42,88 3,80,04,00 95,00,00 2,85,04,00

दाताको सं य�
ु कोष 8,36,38,12 4,56,34,12 33,52,24 40,39,00 3,82,42,88 3,80,04,00 95,00,00 2,85,04,00

वान हाटर् वोल्ड वाइड 76,00 76,00 76,00 0

वान हाटर् वोल्ड वाइड 76,00 76,00 76,00 0

हाइफर �ोजेक्ट इन्टरनेशनल इन नेपाल 4,18,17 4,18,17 4,18,17 0

हाइफर �ोजेक्ट इन्टरने शनल इन नेपाल 4,18,17 4,18,17 4,18,17 0

कुल जम्मा 2,86,20,30,57 72,16,76,28 7,44,42,77 17,71,23,15 44,18,26,84 2,82,83,52 2,14,03,54,29 35,41,98,59 93,80,59,42 84,80,96,28
 आ�थर्क वषर् 2074/75 को जलवायु प�रवतर्न बजेट अनुसारको व्यय अनुमान
अनुसूची -१6
(�व�ीय व्यवस्था स�हत)
(रू. हजारमा)
�त्यक्ष लाभ अ�त्यक्ष लाभ तटस्थ
सेवा तथा कायर् चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा
जम्मा
�व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था

01 सामान्य सावर्ज�नक सेवा 8,80,35 6,60,52 2,32,25,88,07 79,61,12 1,86,62,69,47 79,31,24,23 4,99,14,83,76

1.1 कायर्कार� र �वधा�यकाको �नकाय, �वि�य र वैदेिशक मा�मला 8,58,30 0 0 0 1,27,50,23,41 54,70,87,96 1,82,33,11,37

101 रा�प�त 0 0 0 0 12,67,42 3,16,62 15,84,04

102 उपरा�प�त 0 0 0 0 3,80,95 53,70 4,34,65

202 व्यवस्था�पका - सं सद 0 0 0 0 1,69,35,97 5,00,80 1,74,36,77

206 अिख्तयार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोग 0 0 0 0 86,27,10 30,99,98 1,17,27,08

208 महाले खा पर�क्षकको कायार्लय 0 0 0 0 40,19,99 21,81,99 62,01,98

218 न्याय प�रषद् 0 0 0 0 17,36 0 17,36

220 रा��य �ाकृ�तक �ोत तथा �व� आयोग 0 0 0 0 2,55,16 1,00,00 3,55,16

222 रा��य म�हला आयोग 0 0 0 0 2,55,16 1,00,00 3,55,16

224 रा��य द�लत आयोग 0 0 0 0 2,55,16 1,00,00 3,55,16

226 रा��य समावे शी आयोग 0 0 0 0 2,55,16 1,00,00 3,55,16

228 आ�दवासी जनजा�त आयोग 0 0 0 0 2,55,16 1,00,00 3,55,16

230 मधे शी आयोग 0 0 0 0 2,55,16 1,00,00 3,55,16

232 थारू आयोग 0 0 0 0 2,55,16 1,00,00 3,55,16

234 मुिस्लम आयोग 0 0 0 0 2,55,16 1,00,00 3,55,16

250 �दे श �मुखहरु 0 0 0 0 4,54,16 3,50,00 8,04,16

301 �धानमन्�ी तथा मिन्�प�रषद्को कायार्लय 0 0 0 0 2,27,18,73 13,79,90 2,40,98,63

305 अथर् मन्�ालय 0 0 0 0 6,34,21,55 90,51,71 7,24,73,26

306 आपू�तर् मन्�ालय 0 0 0 0 7,40,74 64,81 8,05,55

313 खानेपानी तथा सरसफाई मन्�ालय 8,58,30 3,41,70 0 0 0 0 12,00,00

326 पररा� मन्�ालय 0 0 0 0 3,38,84,64 2,74,45,29 6,13,29,93

327 पशुपन्छ� �वकास मन्�ालय 0 0 0 0 13,41,47 2,07,20 15,48,67

332 �वज्ञान तथा ��व�ध मन्�ालय 0 0 0 0 4,85,67 1,59,26 6,44,93

347 शहर� �वकास मन्�ालय 0 0 0 0 33,51,95 2,01,77 35,53,72

352 सहकार� तथा ग�रबी �नवारण मन्�ालय 0 0 0 0 33,04,30 23,22 33,27,52

356 सामान्य �शासन मन्�ालय 0 0 0 0 8,11,67 0 8,11,67

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 0 0 0 0 19,80,59 2,96,09 22,76,68

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 0 0 0 0 3,37,00,00 3,37,00,00

503 अथर् मन्�ालय- वैदेिशक ऋण भु�ानी (बहुपक्षीय) 0 0 0 0 3,98,05,23 29,03,98,19 33,02,03,42

504 अथर् मन्�ालय- वैदेिशक ऋण भु�ानी (��पक्षीय) 0 0 0 0 57,48,55 3,51,27,43 4,08,75,98

601 अथर् मन्�ालय- कमर्चार� सु�वधा तथा से वा�नवृत सु�वधा 0 0 0 0 54,23,30,00 0 54,23,30,00

602 अथर् मन्�ालय- �व�वध 0 0 0 0 52,13,54,09 14,17,30,00 66,30,84,09

1.2 बा�य आ�थर्क सहायता 0 79,16,09 34,27 79,16,09 0 0 79,50,36

357 �सं चाइ मन्�ालय 0 0 34,27 79,16,09 0 0 79,50,36

 �त्यक्ष लाभ अ�त्यक्ष लाभ तटस्थ
सेवा तथा कायर् चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा
जम्मा
�व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था

1.3 सामान्य सेवा 0 45,03 5,72,89 45,03 20,20,98,71 2,75,74,75 23,02,91,38

210 लोक से वा आयोग 0 0 0 0 61,61,52 6,75,80 68,37,32

301 �धानमन्�ी तथा मिन्�प�रषद्को कायार्लय 0 0 0 0 23,20,56 1,44,70 24,65,26

305 अथर् मन्�ालय 0 0 1,76,87 37,03 24,71,98 95,91,65 1,22,77,53

314 गृह मन्�ालय 0 0 0 0 12,03,34,12 36,53,48 12,39,87,60

325 सस्कृ�त, पयर्टन तथा नाग�रक उ�यन मन्�ालय 0 0 0 0 58,89,19 1,69,84 60,59,03

326 पररा� मन्�ालय 0 0 0 0 16,20,23 1,09,81 17,30,04

329 बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 0 0 3,96,02 8,00 0 0 4,04,02

347 शहर� �वकास मन्�ालय 0 0 0 0 95,89 19,00,00 19,95,89

356 सामान्य �शासन मन्�ालय 0 0 0 0 97,94,19 4,10,52 1,02,04,71

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 0 0 0 0 1,10,87,76 1,01,88,62 2,12,76,38

391 रा��य योजना आयोगको सिचवालय 0 0 0 0 1,23,23,27 7,30,33 1,30,53,60

602 अथर् मन्�ालय- �व�वध 0 0 0 0 3,00,00,00 0 3,00,00,00

1.4 सामान्य आधारभूत सेवा 22,05 0 0 0 0 0 3,40,87

357 �सं चाइ मन्�ालय 22,05 3,18,82 0 0 0 0 3,40,87

1.5 सामान्य अनुसन्धान तथा �वकास सेवा 0 0 0 0 88,89 1,93 90,82

305 अथर् मन्�ालय 0 0 0 0 88,89 1,93 90,82

1.6 अन्य सामान्य से वा 0 0 0 0 11,15,19,66 29,81,04 11,45,00,70

212 �नवार्चन आयोग 0 0 0 0 59,46,55 11,44,58 70,91,13

214 रा��य मानव अ�धकार आयोग 0 0 0 0 20,08,49 38,25 20,46,74

314 गृह मन्�ालय 0 0 0 0 4,49,98 3,98,21 8,48,19

337 भौ�तक पूवार्धार तथा यातायात मन्�ालय 0 0 0 0 1,14,64 1,00,00 2,14,64

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 0 0 0 0 10,30,00,00 0 10,30,00,00

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 0 0 0 0 13,00,00 13,00,00

1.7 सावर्ज�नक ऋण कारोवार 0 0 0 0 26,25,38,80 21,04,78,55 47,30,17,35

305 अथर् मन्�ालय 0 0 0 0 93,00 0 93,00

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 0 0 0 0 1,00,00,00 1,00,00,00

502 अथर् मन्�ालय- आन्त�रक ऋण भु�ानी 0 0 0 0 26,24,45,80 20,04,78,55 46,29,24,35

1.8 �व�भ� तहका सरकारहरु बीच हुने सामान्य �कृ�तको हस्तान्तरण 0 0 2,32,19,80,91 0 1,50,00,00 50,00,00 2,34,19,80,91

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 0 0 0 0 1,50,00,00 50,00,00 2,00,00,00

701 �दे श 0 0 7,14,35,00 0 0 0 7,14,35,00

801 स्थानीय तह 0 0 2,25,05,45,91 0 0 0 2,25,05,45,91

02 रक्षा 0 0 0 0 39,43,73,77 5,51,85,43 44,95,59,20

2.1 सै�नक सुरक्षा 0 0 0 0 39,42,37,95 5,34,99,69 44,77,37,64

307 उ�ोग मन्�ालय 0 0 0 0 18,99,65 18,56,03 37,55,68

 �त्यक्ष लाभ अ�त्यक्ष लाभ तटस्थ
सेवा तथा कायर् चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा
जम्मा
�व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था

345 रक्षा मन्�ालय 0 0 0 0 39,23,38,30 5,16,43,66 44,39,81,96

2.2 नाग�रक सुरक्षा 0 0 0 0 1,12,97 8,32,84 9,45,81

314 गृह मन्�ालय 0 0 0 0 1,12,97 8,32,84 9,45,81

2.5 रक्षा - अन्य� व�गर्कृत नभएको 0 0 0 0 22,85 8,52,90 8,75,75

347 शहर� �वकास मन्�ालय 0 0 0 0 22,85 8,52,90 8,75,75

03 सावर्ज�नक शािन्त सुरक्षा 0 0 0 0 41,42,63,14 9,20,26,36 50,62,89,50

3.1 �हर� सेवा 0 0 0 0 30,41,70,57 5,18,58,72 35,60,29,29

314 गृह मन्�ालय 0 0 0 0 30,41,70,57 5,18,58,72 35,60,29,29

3.2 अग्नी �नयन्�ण से वा 0 0 0 0 1,35,96 4,48 1,40,44

314 गृह मन्�ालय 0 0 0 0 1,35,96 4,48 1,40,44

3.3 न्यायालय 0 0 0 0 5,23,04,09 1,24,05,42 6,47,09,51

204 अदालत 0 0 0 0 4,25,17,08 96,99,57 5,22,16,65

216 महान्याया�धव�ाको कायार्लय 0 0 0 0 69,10,08 25,02,47 94,12,55

218 न्याय प�रषद् 0 0 0 0 6,46,44 90,87 7,37,31

311 कानू न, न्याय तथा सं सद�य मा�मला मन्�ालय 0 0 0 0 21,11,65 67,88 21,79,53

371 �म तथा रोजगार मन्�ालय 0 0 0 0 1,18,84 44,63 1,63,47

3.4 कारागर 0 0 0 0 1,23,41,01 55,01,56 1,78,42,57

314 गृह मन्�ालय 0 0 0 0 1,23,41,01 55,01,56 1,78,42,57

3.6 सावर्ज�नक शािन्त सुरक्षा - अन्य� व�गर्कृत नभएको 0 0 0 0 4,53,11,51 2,22,56,18 6,75,67,69

301 �धानमन्�ी तथा मिन्�प�रषद्को कायार्लय 0 0 0 0 27,46,30 59,81,48 87,27,78

314 गृह मन्�ालय 0 0 0 0 3,30,15,45 84,98,89 4,15,14,34

349 शािन्त तथा पुन�नर्मार्ण मन्�ालय 0 0 0 0 95,49,76 77,75,81 1,73,25,57

04 आ�थर्क मा�मला 6,91,30,96 28,28,12,30 17,34,79,24 56,69,07,97 1,22,09,73,72 2,23,27,26,87 4,54,60,31,06

4.1 सामान्य आ�थर्क, व्यापा�रक र �म 0 0 1,15,70 0 78,15,66,10 74,64,91,48 1,52,81,73,28

301 �धानमन्�ी तथा मिन्�प�रषद्को कायार्लय 0 0 0 0 74,44,47,40 71,59,14,18 1,46,03,61,58

306 आपू�तर् मन्�ालय 0 0 0 0 59,87,31 4,65,00 64,52,31

330 बािणज्य मन्�ालय 0 0 0 0 69,07,59 1,09,39,90 1,78,47,49

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 0 0 0 0 1,52,43,97 1,73,27,14 3,25,71,11

371 �म तथा रोजगार मन्�ालय 0 0 1,15,70 0 89,79,83 18,45,26 1,09,40,79

4.2 कृ�ष, वन , मत्स्यपालन तथा िशकार 1,97,71,48 16,13,77,41 16,52,29,61 16,13,77,41 26,57,02,09 5,38,11,52 81,32,68,99

305 अथर् मन्�ालय 0 0 0 0 2,30,00,00 0 2,30,00,00

312 कृ�ष �वकास मन्�ालय 22,29,38 2,64,85 12,30,86,85 2,09,87,96 7,90,85,63 1,67,27,69 24,23,82,36

327 पशुपन्छ� �वकास मन्�ालय 0 0 3,08,11,83 1,18,84,10 1,17,18,00 53,84,78 5,97,98,71

329 बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 1,29,93,05 2,63,40,03 88,54,84 51,28,21 7,54,86,23 53,94,17 13,41,96,53

336 भू�मसुधार तथा व्यवस्था मन्�ालय 0 0 0 0 5,50,68,13 1,19,18,09 6,69,86,22

 �त्यक्ष लाभ अ�त्यक्ष लाभ तटस्थ
सेवा तथा कायर् चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा
जम्मा
�व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था

352 सहकार� तथा ग�रबी �नवारण मन्�ालय 0 0 0 0 96,16,28 6,49,41 1,02,65,69

357 �सं चाइ मन्�ालय 36,87,86 11,36,84,74 24,76,09 10,83,77,14 1,17,27,82 1,37,37,38 25,36,91,03

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 8,61,19 70,87,26 0 0 0 0 79,48,45

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 0 0 1,50,00,00 0 0 1,50,00,00

4.3 इन्धन तथा उजार् 4,89,40,73 18,83,16,32 0 18,83,16,32 1,01,46,44 33,41,79,41 71,42,41,85

307 उ�ोग मन्�ालय 1,80,80 7,98 0 0 2,83,53 14,09,09 18,81,40

308 उजार् मन्�ालय 16,28,11 12,23,76,05 0 0 98,62,91 5,26,43,34 18,65,10,41

331 जनसं ख्या तथा वातावरण मन्�ालय 4,71,31,82 1,96,42 0 0 0 0 4,73,28,24

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 1,00,78,50 0 18,83,16,32 0 28,01,26,98 47,85,21,80

4.4 खानी , उत्पादन तथा �नमार्ण 0 0 0 0 14,49,98 3,04,11,93 3,18,61,91

307 उ�ोग मन्�ालय 0 0 0 0 11,12,63 4,05,16 15,17,79

337 भौ�तक पूवार्धार तथा यातायात मन्�ालय 0 0 0 0 3,37,35 3,00,06,77 3,03,44,12

4.5 यातायात 0 14,40,71,30 4,89,97 14,40,71,30 7,63,60,66 96,17,49,00 1,18,26,70,93

332 �वज्ञान तथा ��व�ध मन्�ालय 0 0 0 0 1,50,17 2,86,00 4,36,17

337 भौ�तक पूवार्धार तथा यातायात मन्�ालय 0 0 4,47,87 13,95,71,72 6,96,05,91 72,53,88,38 93,50,13,88

347 शहर� �वकास मन्�ालय 0 0 42,10 44,99,58 39,66,54 35,55,25 1,20,63,47

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 0 0 0 0 26,38,04 15,44,39,37 15,70,77,41

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 0 0 0 0 7,80,80,00 7,80,80,00

4.6 सं चार 0 0 0 0 4,24,87,73 1,44,82,03 5,69,69,76

332 �वज्ञान तथा ��व�ध मन्�ालय 0 0 0 0 15,39,08 62,48,88 77,87,96

358 सू चना तथा स�ार मन्�ालय 0 0 0 0 4,09,48,65 55,33,15 4,64,81,80

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 0 0 0 0 27,00,00 27,00,00

4.7 अन्य उ�ोगहरु 0 7,22,00,00 15,28,02 7,22,00,00 3,50,93,98 8,74,98,75 19,63,20,75

306 आपू�तर् मन्�ालय 0 0 0 0 8,64,76 78,73 9,43,49

307 उ�ोग मन्�ालय 0 0 0 0 2,86,04,16 3,89,61,83 6,75,65,99

312 कृ�ष �वकास मन्�ालय 0 0 0 0 2,37,01 0 2,37,01

325 सस्कृ�त, पयर्टन तथा नाग�रक उ�यन मन्�ालय 0 0 15,28,02 0 52,50,99 45,69,64 1,13,48,65

329 बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 0 0 0 0 1,37,06 7,78,55 9,15,61

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 0 0 7,22,00,00 0 4,31,10,00 11,53,10,00

4.8 अनुसन्धान तथा �वकास - आ�थर्क मा�मला 4,18,75 9,42,94 61,15,94 9,42,94 64,83,64 0 1,67,37,74

307 उ�ोग मन्�ालय 0 0 61,15,94 9,42,94 0 0 70,58,88

308 उजार् मन्�ालय 0 0 0 0 64,83,64 0 64,83,64

357 �सं चाइ मन्�ालय 4,18,75 27,76,47 0 0 0 0 31,95,22

4.9 आ�थर्क मामीला - अन्य� व�गर्कृत नभएको 0 0 0 0 16,83,10 41,02,75 57,85,85

305 अथर् मन्�ालय 0 0 0 0 16,83,10 11,02,75 27,85,85

 �त्यक्ष लाभ अ�त्यक्ष लाभ तटस्थ
सेवा तथा कायर् चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा
जम्मा
�व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 0 0 0 0 30,00,00 30,00,00

05 वातावरण सं रक्षण 1,66,50,82 6,11,12,85 1,11,60,10 5,31,30,26 46,99,27 46,36,94 15,13,90,24

5.1 फोहोर मै ला व्यवस्थापन 48,17,59 3,46,12,72 0 3,46,12,72 0 0 4,18,70,00

305 अथर् मन्�ालय 23,00,00 0 0 0 0 0 23,00,00

313 खानेपानी तथा सरसफाई मन्�ालय 24,13,43 15,80,02 0 0 0 0 39,93,45

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 1,04,16 59,67 0 0 0 0 1,63,83

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 8,00,00 0 3,46,12,72 0 0 3,54,12,72

5.2 ढल व्यवस्थापन 0 1,31,40,37 2,14,56 1,31,40,37 0 0 1,33,54,93

313 खानेपानी तथा सरसफाई मन्�ालय 0 0 29,69 44,44,32 0 0 44,74,01

357 �सं चाइ मन्�ालय 0 0 1,84,87 86,96,05 0 0 88,80,92

5.5 अनुसन्धान तथा �वकास पयार्वरण सं रक्षण 2,30,10 0 0 0 0 0 2,85,49,15

329 बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 2,30,10 55,43 0 0 0 0 2,85,53

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 2,82,63,62 0 0 0 0 2,82,63,62

5.6 वातावरण सं रक्षण - अन्य� व�गर्कृत नभएको 1,16,03,13 53,77,17 1,09,45,54 53,77,17 46,99,27 46,36,94 6,76,16,16

313 खानेपानी तथा सरसफाई मन्�ालय 1,55,90 56 0 0 0 0 1,56,46

329 बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 18,81,14 74,70,01 7,30,08 44,62,72 0 0 1,45,43,95

331 जनसं ख्या तथा वातावरण मन्�ालय 87,16,49 1,31,79,02 11,04,28 64,74 23,75,46 37,09,60 2,91,49,59

332 �वज्ञान तथा ��व�ध मन्�ालय 0 0 0 0 23,23,81 9,27,34 32,51,15

347 शहर� �वकास मन्�ालय 8,49,60 97,04,52 91,11,18 8,49,71 0 0 2,05,15,01

06 आवास तथा सामुदा�यक सु�वधा 1,46,31,10 13,14,33,85 6,38,85,48 14,84,60,21 2,48,75,99 24,73,38,63 63,06,25,26

6.1 आवास �वकास 69,30,06 2,80,23,86 5,12,15,23 2,80,23,86 1,57,75,99 16,71,59,45 26,91,04,59

305 अथर् मन्�ालय 69,30,06 0 0 0 0 0 69,30,06

347 शहर� �वकास मन्�ालय 0 0 5,12,15,23 2,80,23,86 1,57,75,99 16,22,89,45 25,73,04,53

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 0 0 0 0 48,70,00 48,70,00

6.2 सामुदा�यक �वकास 0 1,43,23,16 27,83,23 1,43,23,16 71,22,64 2,91,14,73 5,33,43,76

329 बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 0 0 24,95,14 6,03,16 0 0 30,98,30

340 म�हला, बालबा�लका तथा समाज कल्याण मन्�ालय 0 0 0 0 10,93,20 10,00 11,03,20

347 शहर� �वकास मन्�ालय 0 0 0 0 7,02,99 8,78,51 15,81,50

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 0 0 2,88,09 1,37,20,00 53,26,45 2,82,26,22 4,75,60,76

6.3 खानेपानी 77,01,04 10,61,13,19 98,87,02 10,61,13,19 5,32,10 64,08,45 26,20,75,65

313 खानेपानी तथा सरसफाई मन्�ालय 33,58,99 12,06,84,61 98,87,02 8,32,86,19 0 0 21,72,16,81

347 शहर� �वकास मन्�ालय 0 0 0 0 5,32,10 64,08,45 69,40,55

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 43,42,05 93,44,24 0 0 0 0 1,36,86,29

501 अथर् मन्�ालय- �व�ीय व्यवस्था 0 14,05,00 0 2,28,27,00 0 0 2,42,32,00

6.6 आवास तथा सामुदा�यक सु�वधा - अन्य� उल्ले ख नभएको 0 0 0 0 14,45,26 4,46,56,00 4,61,01,26
 �त्यक्ष लाभ अ�त्यक्ष लाभ तटस्थ
सेवा तथा कायर् चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा
जम्मा
�व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 0 0 0 0 14,45,26 4,46,56,00 4,61,01,26

07 स्वास्थ्य 0 0 52,05,46 35,01,00 34,48,67,69 5,73,24,49 41,08,98,64

7.1 औषधी उत्पादन,उपकरण तथा औजार 0 0 0 0 26,02,45 38,42,46 64,44,91

370 स्वास्थ्य मन्�ालय 0 0 0 0 26,02,45 38,42,46 64,44,91

7.2 व�हरं � से वा 0 0 0 0 5,48,09,24 43,93,86 5,92,03,10

306 आपू�तर् मन्�ालय 0 0 0 0 16,47,75 1,00,00 17,47,75

370 स्वास्थ्य मन्�ालय 0 0 0 0 5,31,61,49 42,93,86 5,74,55,35

7.3 अस्पताल सेवा 0 0 0 0 15,75,91,93 59,81,08 16,35,73,01

314 गृह मन्�ालय 0 0 0 0 57,72,90 16,52,07 74,24,97

345 रक्षा मन्�ालय 0 0 0 0 68,79,22 0 68,79,22

370 स्वास्थ्य मन्�ालय 0 0 0 0 7,89,39,81 43,29,01 8,32,68,82

601 अथर् मन्�ालय- कमर्चार� सु�वधा तथा से वा�नवृत सु�वधा 0 0 0 0 6,60,00,00 0 6,60,00,00

7.4 सावर्ज�नक स्वास्थ्य से वा 0 35,01,00 52,05,46 35,01,00 8,01,73,77 4,17,82,27 13,06,62,50

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 0 0 46,24,76 75,00 0 0 46,99,76

370 स्वास्थ्य मन्�ालय 0 0 5,80,70 34,26,00 8,01,73,77 4,17,82,27 12,59,62,74

7.5 अनुसन्धान से वा 0 0 0 0 3,98,03,18 13,24,82 4,11,28,00

370 स्वास्थ्य मन्�ालय 0 0 0 0 3,98,03,18 13,24,82 4,11,28,00

7.6 स्वास्थ्य - अन्य� व�गर्कृत नभएको 0 0 0 0 98,87,12 0 98,87,12

350 िशक्षा मन्�ालय 0 0 0 0 98,87,12 0 98,87,12

08 मनोरं जन,सं स्कृ�त तथा धमर् 0 0 0 0 5,16,82,62 80,37,54 5,97,20,16

8.1 मनोरं जनात्मक र खेलकुद से वाहरु 0 0 0 0 2,23,96,10 28,26 2,24,24,36

343 युवा तथा खे लकूद मन्�ालय 0 0 0 0 2,23,96,10 28,26 2,24,24,36

8.2 सांस्कृ�तक से वा 0 0 0 0 2,54,65,18 75,51,37 3,30,16,55

325 सस्कृ�त, पयर्टन तथा नाग�रक उ�यन मन्�ालय 0 0 0 0 2,51,00,06 74,28,84 3,25,28,90

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 0 0 0 0 3,65,12 1,22,53 4,87,65

8.3 �सारण तथा �काशन सेवा 0 0 0 0 28,86,77 3,95,42 32,82,19

358 सू चना तथा स�ार मन्�ालय 0 0 0 0 28,86,77 3,95,42 32,82,19

8.5 अनुसन्धान तथा �वकास ,सं स्कृ�तक र धा�मर्क 0 0 0 0 9,34,57 62,49 9,97,06

325 सस्कृ�त, पयर्टन तथा नाग�रक उ�यन मन्�ालय 0 0 0 0 9,34,57 62,49 9,97,06

09 िशक्षा 0 0 0 0 64,72,77,38 40,79,66 65,13,57,04

9.1 पूव र् �ाथ�मक र �ाथ�मक िशक्षा 0 0 0 0 5,61,09,79 14,99 5,61,24,78

350 िशक्षा मन्�ालय 0 0 0 0 5,61,09,79 14,99 5,61,24,78

9.2 माध्य�मक िशक्षा 0 0 0 0 4,47,52,69 0 4,47,52,69

350 िशक्षा मन्�ालय 0 0 0 0 4,47,52,69 0 4,47,52,69

9.5 तहमा व�गर्कृत नहुने िशक्षा (अनौपचा�रक िशक्षा) 0 0 0 0 26,44,92,77 26,21,37 26,71,14,14
 �त्यक्ष लाभ अ�त्यक्ष लाभ तटस्थ
सेवा तथा कायर् चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा चालु खचर् पूंजीगत तथा
जम्मा
�व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था �व�ीय व्यवस्था

350 िशक्षा मन्�ालय 0 0 0 0 26,44,92,77 26,21,37 26,71,14,14

9.6 िशक्षाको ला�ग सहायक से वाहरु 0 0 0 0 26,56,91,86 13,87,50 26,70,79,36

350 िशक्षा मन्�ालय 0 0 0 0 26,56,91,86 13,87,50 26,70,79,36

9.8 िशक्षा अन्य� व�गर्कृत नभएको 0 0 0 0 1,62,30,27 55,80 1,62,86,07

350 िशक्षा मन्�ालय 0 0 0 0 1,62,30,27 55,80 1,62,86,07

10 सामािजक सुरक्षा 0 0 0 0 38,84,19,91 41,73,78 39,25,93,69

10.4 प�रवार र िशशु कल्याण 0 0 0 0 35,51,17 0 35,51,17

370 स्वास्थ्य मन्�ालय 0 0 0 0 35,51,17 0 35,51,17

10.7 सामािजक असमावेशी 0 0 0 0 36,19,35,13 3,21,70 36,22,56,83

301 �धानमन्�ी तथा मिन्�प�रषद्को कायार्लय 0 0 0 0 5,60,20 7,28 5,67,48

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ालय 0 0 0 0 36,13,74,93 3,14,42 36,16,89,35

10.8 सामािजक सुरक्षा - अनुसन्धान तथा �वकास 0 0 0 0 33,17,53 95,37 34,12,90

352 सहकार� तथा ग�रबी �नवारण मन्�ालय 0 0 0 0 30,60,98 34,47 30,95,45

371 �म तथा रोजगार मन्�ालय 0 0 0 0 2,56,55 60,90 3,17,45

10.9 सामािजक सुरक्षा - अन्य� व�गर्कृत नभएको 0 0 0 0 1,96,16,08 37,56,71 2,33,72,79

314 गृह मन्�ालय 0 0 0 0 4,76,35 17,15,34 21,91,69

340 म�हला, बालबा�लका तथा समाज कल्याण मन्�ालय 0 0 0 0 1,91,39,73 20,41,37 2,11,81,10

कुल खचर् 10,12,93,23 47,60,19,52 2,57,63,18,35 77,99,60,56 5,35,77,02,96 3,49,86,53,93 12,78,99,48,55

जम्मा 57,73,12,75 3,35,62,78,91 8,85,63,56,89

संकेत जलवायु प�रवतर्न बजेट रकम ��तशत

1 �त्यक्ष लाभ 57731275 4.52

2 अ�त्यक्ष लाभ 335627891 26.24

3 तटस्थ 885635689 69.24

 अनुदानको सारांश
आ�थर्क बषर् 2074/75
अनुसूची -17
(रू. हजारमा)
2072/73 2073/74 2074/75
को यथाथर् खचर् को संशो�धत अनुमान
अनुदान संख्या को अनुमान

पूज
ँ ीगत चालु पूज
ँ ीगत
चालु पूज
ँ ीगत चालु जम्मा जम्मा
जम्मा
अनुदान अनुदान अनुदान
अनुदान अनुदान अनुदान

204 अदालत 4,27,69 1,45,60 5,73,29 4,34,44 2,74,88 7,09,32 4,50,00 2,50,00 7,00,00

208 महाले खा पर�क्षकको कायार्लय 0 0 0 2,21 0 2,21 2,30 0 2,30

301 �धानमन्�ी तथा मिन्�प�रषद्को कायार्लय 7,23,78,51 2,23,40,03 9,47,18,54 47,00,69 48,29,53,81 48,76,54,50 43,33,54 67,59,18,28 68,02,51,82

305 अथर् मन्�ालय 22,02,18 0 22,02,18 3,04,63,76 48,70,08 3,53,33,84 3,55,82,01 69,30,06 4,25,12,07

306 आपू�तर् मन्�ालय 0 0 0 3,69,98 0 3,69,98 0 0 0

307 उ�ोग मन्�ालय 34,40,00 0 34,40,00 46,07,95 0 46,07,95 27,48,84 11,50,00 38,98,84

308 उजार् मन्�ालय 0 52,40,93 52,40,93 20,00,00 54,78,60 74,78,60 65,00,00 64,59,95 1,29,59,95

311 कानू न, न्याय तथा सं सद�य मा�मला मन्�ाल 1,76,50 0 1,76,50 3,03,50 4,92,20 7,95,70 3,13,00 0 3,13,00

312 कृ�ष �वकास मन्�ालय 11,82,72,42 1,68,05,25 13,50,77,67 7,82,62,42 4,66,01,77 12,48,64,19 8,16,52,97 2,62,08,30 10,78,61,27

313 खानेपानी तथा सरसफाई मन्�ालय 0 0 0 4,60 0 4,60 10,00 0 10,00

314 गृह मन्�ालय 23,74,32 5,81,75 29,56,07 19,57,12 6,43,50 26,00,62 21,45,02 8,67,56 30,12,58

325 सस्कृ�त, पयर्टन तथा नाग�रक उ�यन मन्� 31,37,37 1,33,54,29 1,64,91,66 95,39,72 2,37,29,68 3,32,69,40 55,28,85 2,39,38,45 2,94,67,30

326 पररा� मन्�ालय 1,72,85 0 1,72,85 4,09,53 0 4,09,53 3,93,50 0 3,93,50

327 पशुपन्छ� �वकास मन्�ालय 0 0 0 48,92,34 46,26,77 95,19,11 63,20,25 3,58,00 66,78,25

329 बन तथा भू-सं रक्षण मन्�ालय 19,93,74 4,32,29 24,26,03 27,20,51 10,43,66 37,64,17 42,56,13 9,70,23 52,26,36

330 बािणज्य मन्�ालय 0 0 0 19,41 0 19,41 0 0 0

331 जनसं ख्या तथा वातावरण मन्�ालय 60,28,72 3,29,53,03 3,89,81,75 26,08,91 4,93,25,85 5,19,34,76 0 4,55,01,31 4,55,01,31

332 �वज्ञान तथा ��व�ध मन्�ालय 0 0 0 0 0 0 4,50 50,00 54,50

336 भू�मसुधार तथा व्यवस्था मन्�ालय 30,26,48 0 30,26,48 99,61,26 0 99,61,26 1,09,42,69 0 1,09,42,69

337 भौ�तक पूवार्धार तथा यातायात मन्�ालय 2,50,00 4,37,41,54 4,39,91,54 2,43,79 4,01,39,93 4,03,83,72 3,00,00 4,47,00,00 4,50,00,00

340 म�हला, बालबा�लका तथा समाज कल्याण म 41,87,77 10,66,57 52,54,34 43,23,32 9,42,30 52,65,62 31,52,12 11,41,00 42,93,12

343 युवा तथा खे लकूद मन्�ालय 84,24,12 88,16,96 1,72,41,08 19,42,07 78,50,82 97,92,89 28,15,32 68,70,00 96,85,32

345 रक्षा मन्�ालय 56,62 0 56,62 52,09 0 52,09 1,01,20 0 1,01,20

347 शहर� �वकास मन्�ालय 28,52,27 2,31,11,70 2,59,63,97 19,42,70 4,12,61,40 4,32,04,10 10,98,21 6,86,92,80 6,97,91,01

349 शािन्त तथा पुन�नर्मार्ण मन्�ालय 15,65,40 4,57,76 20,23,16 73,08,63 0 73,08,63 55,53,41 0 55,53,41

350 िशक्षा मन्�ालय 62,94,77,41 13,60,24,99 76,55,02,40 78,59,59,02 12,54,18,58 91,13,77,60 31,18,71,87 14,34,91,78 45,53,63,65

352 सहकार� तथा ग�रबी �नवारण मन्�ालय 47,82,29 12,78,27 60,60,56 17,58,30 49,56,96 67,15,26 26,36,22 43,00,00 69,36,22

356 सामान्य �शासन मन्�ालय 17,36,83 8,61,43 25,98,26 21,17,58 25,91,86 47,09,44 25,91,75 32,61,91 58,53,66
 2072/73 2073/74 2074/75
को यथाथर् खचर् को संशो�धत अनुमान
अनुदान संख्या को अनुमान

पूज
ँ ीगत चालु पूज
ँ ीगत
चालु पूज
ँ ीगत चालु जम्मा जम्मा
जम्मा
अनुदान अनुदान अनुदान
अनुदान अनुदान अनुदान

357 �सं चाइ मन्�ालय 14,21 1,49,79 1,64,00 7,80 1,68,22 1,76,02 12,00 4,23,58 4,35,58

358 सू चना तथा स�ार मन्�ालय 51,26,47 12,74,44 64,00,91 57,71,18 12,53,70 70,24,88 64,24,78 28,74,19 92,98,97

365 सं घीय मा�मला तथा स्थानीय �वकास मन्�ाल 9,99,94,92 19,72,98,73 29,72,93,65 10,17,17,36 39,12,00,09 49,29,17,45 99,19,28 10,32,63,96 11,31,83,24

370 स्वास्थ्य मन्�ालय 4,77,03,13 3,56,39,70 8,33,42,83 7,36,53,83 4,66,48,73 12,03,02,56 7,31,12,49 4,14,51,19 11,45,63,68

371 �म तथा रोजगार मन्�ालय 1,38,09 0 1,38,09 82,45 0 82,45 37,00 0 37,00

601 अथर् मन्�ालय- कमर्चार� सु�वधा तथा से वान 0 0 0 0 0 0 0 0 0

602 अथर् मन्�ालय- �व�वध 30,94,81 14,38,66,87 14,69,61,68 2,53,18,17 2,79,86,65 5,33,04,82 5,75,00,00 0 5,75,00,00

701 �दे श 0 0 0 0 0 0 7,14,35,00 0 7,14,35,00

801 स्थानीय तह 0 0 0 0 0 0 2,25,05,45,91 0 2,25,05,45,91

1,02,30,35,12 68,54,41,92 1,70,84,77,04 1,16,54,56,64 1,31,04,60,04 2,47,59,16,68 2,96,02,90,16 1,20,90,72,55 4,16,93,62,71

जम्मा खचर्
 �दगो �वकास लक्षय सं केतका आधारमा �व�नयोिजत रकम
अनुसूची - 1८
आ�थर्क वषर् 2074/75 (रू. हजारमा)

�दगो �वकास लक्षय संकेत रकम ��तशत

1 ग�रबीको अन्त्य 2,04,40,32,17 15.98

2 शून्य भोकमर� 60,74,10,69 4.75

3 स्वस्थ जीवन 32,72,71,52 2.56

4 गुणस्तर�य िशक्षा 67,84,60,40 5.30

5 लै ��क समानता 1,99,01,79 .16

6 �दगो सफा पानी तथा सरसफाइ सेवा 33,14,65,53 2.59

7 आधु�नक ऊजार्मा पहुँच 69,32,44,09 5.42

8 समावेशी आ�थर्क वृ�� तथा मयार्�दत काम 9,30,60,88 .73

9 उ�ोग, नवीन खोज र पूवार्धार 1,59,34,96,67 12.46

10 असमानता न्यूनीकरण 3,46,47,54 .27

11 �दगो शहर र वस्तीहरू 2,40,97,90,18 18.84

12 �दगो उपभोग तथा उत्पादन 9,43,49 .01

13 जलवायु प�रवतर्न अनुकुलन 3,79,84,65 .30

15 भूसतह �ोतको उपयोग 16,31,19,80 1.28

16 शािन्तपूण,र् न्यायपूण र् र सश� समाज 3,67,90,19,80 28.76

17 �दगो �वकासका ला�ग साझेदार� 7,60,99,35 .59

12,78,99,48,55 100
कुल जम्मा
 अनुसूची १९

आ�थर्क वषर् २०७४/0७५ को बजेटका अपेिक्षत उपलिब्धका सूचकहरु

आ�थर्क वषर्
आ�थर्क वषर्
�स.नं २०७४/७५ थप हुने जम्मा
क्षे�गत कायर्�म उपक्षे�गत कायर्�म २०७३/७४
. को अन्त्यमा उपलब्धी
सम्मको
हुने
खा�ा� उत्पादन मे.टन.(हजारमा) ९७७८ १०११३ ३३५
१ कृ�ष तरकार� मे.टन.(हजारमा) ३७०० ३८०० १००
माछा मे.टन.(हजारमा) ८३ ८९ ६
थप जग्गामा �संचाई सु�वधा हेक्टर १४४०२६२ १४९५७९२ ५५५३०
जनताको तटवन्ध कायर्�म �क.मी १९० २१० २०
नारायणी, महाकाल�, दाचुर्ला, कणार्ल�, मझौला नद� र
�क.�म. ६९३ ७१३ २०
२ �संचाई अन्यबाट
प�हरो व्यवस्थापन कायर्हरु गोटा 22 ५१ २९
साना �संचाइ हेक्टर 32200 ४९५०० १७३००
वस्ती/टार वजार संरक्षण कायर्हरु �क.मी 442 ६०२ १६०
�वरुवा उत्पादन, खर�द, �वतरण गोटा 43663000 47778000 ४११५०००
वैज्ञा�नक वन व्यवस्थापन हेक्टर 60000 84709 २४७०९
३ बन
गर�वमुखी कवु�लयती वन कायर्�म िजल्ला 39 39 ०

समुदाय आधा�रत बन व्यवस्थापनबाट लाभािन्वत हुने घरधुर� 2466178 2649278 १८३१००

िजल्ला सदरमुकाममा बाटो पुग्ने संख्या 73 74 १

�पच सडक पुगेको िजल्ला संख्या 68 71 ३
कालो प�े सडक �क.�म. 12713 12923 २१०
खण्डािस्मथ सडक �क.�म. 7467 7837 ३७०
४ सडक
माटे सडक �क.�म. 10761 9981 -८०
�नय�मत र पटके सडक ममर्त �क.�म. 9500 9800 ३००
आव�धक सडक ममर्त �क.�म. 600 750 १५०
पुल �नमार्ण संख्या गोटा 70 80 १०
कालोप�े सडक �क.�म. 2100 2300 २००
�ाभेल सडक �क.�म. 13100 16103 ३००३
नयाँ �याक खोल्ने सडक �क.�म. 4300 4550 २५०
५ �ा�मण सडक पुल
�ामीण सडक पूल �नमार्ण संख्या 435 580 १४५
सडक पुगेको गा�वस (
सा�वकको) �क.�म. 2889 2939 ५०
झोले�े पुल संख्या 7088 7588 ५००
�व�ुत उत्पादन क्षमता मे.वा. 961.15 1761 ८००

�नमार्ण कायर् सुरु ग�रने �व�ुत आयोजना क्षमता मे.वा. 2333.55 २५७३.५५ २४०

�सारण लाइन �नमार्ण �क.�म. 3204 ३३०४ १००

33 के.�भ �वतरण लाइन �बस्तार �क.�म. ३९६७७
६ उजार् 39077 ६००
11 के.�भ �वतरण लाइन �बस्तार �क.�म. १५००
�व�ुत चुहावट ��तशत 25 23 २
�व�ुतमा पहुँच �ा� घरधुर� संख्या 145000 १५०००० ५०००
�व�ुतमा पहुँच �ा� जनसंख्या ��तशत 68 ६९ १
��तव्यि� �व�ुत खपत �कलोवाटघण्टा 151 १५६ ५
घरेलु सौयर् उजार् �णाल� जडान संख्या 762976 ८५९९७६ ९७०००

लघु तथा साना जल�व�ुत आयोजनाबाट �व�ुत उत्पादन मे.वा. 28.5 30.7 २.२०
७ वैकिल्पक उजार्
घरायसी वायोग्यास प्लान्ट �नमार्ण संख्या 407168 438868 ३१७००
सुधा�रएको चुलो संख्या 1273980 1303980 ३००००
टे�लफोन सु�वधा उपभोग गन� लाखमा ३४२ ३५० ८
 आ�थर्क वषर्
आ�थर्क वषर्
�स.नं २०७४/७५ थप हुने जम्मा
क्षे�गत कायर्�म उपक्षे�गत कायर्�म २०७३/७४
. को अन्त्यमा उपलब्धी
सम्मको
हुने
टे�लफोन घनत्व ��तशत 129.1 135 ५.९
अिप्टकल पाइवर स�ाल पुगेको िजल्ला 54 75 २१
इन्टरनेट �योगकतार्हरु लाखमा 147 151 ४.०
इनटरनेट �योगको घनत्व ��तशत 55.8 60 ४.२
८ स�ार
हुलाक सेवामा अनलाइन �या�क� �णाल� िजल्ला 3 70 ६७
हुलाक बचत ब�कको आधु�नक�करण (ABBS सेवा
िजल्ला 15 51 ३६
स�ालन)
वैदेिशक �ुत डाँक सेवा देश 38 45 ७
मोबाइल �योगकतार्को लाखमा 324 330 ६.०
कक्षा १ मा वाल �वकासको अनुभव स�हत भनार् हुन
९ ��तशत 64.7 66.5 १.८
आउने वालवा�लकाको दर
आधारभूत तहमा कक्षा १-5 मा खूद भनार् दर ��तशत 96.9 97.3 ०.४
आधारभूत तहमा कक्षा १-8 मा खूद भनार् दर ��तशत 91.0 92.5 १.५
माध्य�मक तहमा कक्षा 9-12 मा खूद भनार् दर ��तशत 38.9 43.1 ४.२
कक्षा ८ पुरा गन� दर ��तशत 68.0 75.4 ७.०
कक्षा ८ �टकाउ दर ��तशत 75.9 82.4 ६.५
कक्षा 10 मा सम्म �टकाउ दर ��तशत 41.0 45.0 ४.०
�व�ालय छाड्ने दर (1-5 तह) ��तशत 4.0 3.00 -१.०
िशक्षा
�व�ालय छाड्ने दर (६-८ तह) ��तशत 4.9 3.5 -१.४

�व�ालय छाड्ने दर (माध्या�मक तह कक्षा 9-10) ��तशत 5.40 4.4 -१.०

साक्षरता दर ��तशत 57 70.00 १३.०

साक्षरता दर 15-24 वषर् उमेर भन्दा मा�थ ��तशत 88.6 92 ३.४
नयाँ कक्षा कोठा �नमार्ण संख्या 86564 93845 ७२८१
Wash सु�वधा स�हत शौचालय �नमार्ण संख्या 13272 15526 २२५४
इन्टरनेट सु�वधा पुगेको �व�ालय संख्या 3182 4766 १५८४
पूवर् �ाथ�मक िशक्षा अनुपात 82.9 84.3 १.४
उच्च िशक्षा अनुपात 15.1 17 १.९०
स्वास्थ्य संस्थाबाट �सु�त सेवा �लने ��तशत 57 61 ४
प�रवार �नयोजनको आधु�नक साधन �योगदर ��तशत 47.4 49 २
च�थोपटकसम्म गभर्वती जाँच गन� ��तशत 69 71 २
स्वास्थ्यकम��ारा �सुती सेवा �ा� गन� ��तशत 58 62 ४
१० स्वास्थ्य मातृ मृत्यूदर ��त लाखमा 190 148 ४२
बाल मृत्यूदर ��त हजारमा 39 37 २
नवजात िशशुमृत्युदर ��त हजारमा 21 20 १
�नःशुल्क मुटु रोग उपचार पाउने संख्या 1900 2850 ९५०
�नःशुल्क औषधी उपलब्धता �कार 70 70 ०
खानेपानी आधारभूत खानेपानी पाउने जनता ��तशत 88 90 २.०
११
सरसफाई आधारभूत सरसफाइमा पहुँच हुने जनता ��तशत 93 100 ७.०
१२ शहर� �वकास शहर� सु�वधा उपभोग गन� जनसंख्या ��तशत 50 55 ५
पयर्टक आगमन संख्या (लाखमा) 7.53 10 २.४७
पयर्टकको बसाइ अव�ध �दन 13.4 14 ०.६
��त पयर्टक ��त�दन खचर् अमे�रक� डलर 53 58 ५

१३ पयर्टन पयर्टन क्षे�बाट थप रोजगार� संख्या ९२००० ११६००० २४०००

कुल गाहर्स्थ उत्पादनमा पयर्टनको योगदान ��तशत 3.1 3.5 ०.४

बा�ै म�हना संचालन हुने �वमानस्थलको संख्या वटा 22 २७ ५

नेपाल आउने अन्तरार्��य �वमान वटा 26 29 ३

 आ�थर्क वषर्
आ�थर्क वषर्
�स.नं २०७४/७५ थप हुने जम्मा
क्षे�गत कायर्�म उपक्षे�गत कायर्�म २०७३/७४
. को अन्त्यमा उपलब्धी
सम्मको
हुने
वृ� भ�ा संख्या 1115179 1216269 १०१०९०
एकल तथा �वधवा म�हला संख्या 619546 621230 १६८४
१४ सामािजक सुरक्षा पूणर् तथा आंिशक अपा� संख्या 76873 ८१७८० ४९०७
लोपोन्मुख जा�त संख्या 24401 २५१५५ ७५४
बाल संरक्षण अनुदान संख्या 442428 ५२९९९२ ८७५६४
१५ आवास जनता आवासः भवन �नमार्ण संख्या 11370 26370 १५०००
रोजगार� सृजना (घरेल,ु साना,मझौला र ठुला उ�ोग
जना २६१६३७३ २७३२३७३ ११६०००
�वकास कायर्�मबाट)
क. लघु उ�म �वकास कायर्�म �वस्तार िजल्ला ६९ ७५ ६
17 उ�ोग ख. उ��म सृजना जना १२२८६४ १४२२९४ १९१६०
�समेन्ट उ�ोगको ला�ग पहुँच माचर् �नमार्ण संख्या २५ 29 ४
�समेन्ट उ�ोगको ला�ग �व�ुत �सारण लाइन तथा
संख्या १३ 13
सवस्टेशन �नमार्ण
दुगर्म िजल्लामा खा�ा� ढुवानी मे.टन १५५८१ १३३१०
रा�ीय खा� सुरक्षा भण्डारमा खा�ा� सि�त मे.टन २५००० २५०००
आपू�तर् साकर् खा� सुरक्षा व�कमा खा�ा� मौज्दात मे.टन ८००० ८०००
२२ दुगर्म िजल्लामा आयो�डनयु� नुन ढुवानी मे.टन ९६८९१ ८०३५९
बजार अनुगमन पटक ५७१० ५७१० ०
सहकार� सदस्य संख्यामा वृ�� संख्या (हजारमा) 61.02 62.77 २
सहकार� संस्थाको कुल बचत वृ�� रु. (लाखमा) 297 319 २२
19 सहकार� सहकार� संस्थाबाट हुने लगानी वृ�� रु. (लाखमा) 292 317 २५
सहकार� क्षे�मा ता�लम �ा� जनशि� संख्या 134 153 १९
सहकार� माफर्त �त्यक्ष रोजगार� संख्या 56.98 58.23 १