Professional Documents
Culture Documents
Ernesto Laclau - ο Θεωρητικός Της Ηγεμονίας Και Του Λαϊκισμού by Afterhistory (Ernesto Laclau Ο Θεωρητικός Της Ηγεμονίας Και Του Λαϊκισμού.pdf) (30 Pages)
Ernesto Laclau - ο Θεωρητικός Της Ηγεμονίας Και Του Λαϊκισμού by Afterhistory (Ernesto Laclau Ο Θεωρητικός Της Ηγεμονίας Και Του Λαϊκισμού.pdf) (30 Pages)
Βιογραφία - εργογραφία
Υ.Γ. Η ομάδα του blog «Κοίτα τον Ουρανό» έχει επηρεαστεί από το έργο των Λακλάου
και Μουφ και στο blog μας δημοσιεύονται τακτικά σχετικές αναρτήσεις. Ανaζητήστε τις
στο www.afterhistory.blogspot.gr
Βιογραφία - εργογραφία
Ο Ερνέστο Λακλάου γεννήθηκε στην Αργεντινή στις 6 Οκτωβρίου 1935 και πέθανε στη
Σεβίλλη στις 13 Απριλίου 2014 σε ηλικία 78 ετών. Σπούδασε ιστορία στο Πανεπιστήμιο
του Μπουένος Άιρες, αποφοιτώντας το 1964. Οι πρώτες πολιτικές του εμπειρίες, όπως
κάποτε είπε σε έναν δημοσιογράφο, ήταν «στα φοιτητικά κινήματα και στους πολιτικούς
αγώνες της δεκαετίας του 1960 στην Αργεντινή. Εκείνη την εποχή, τα χρόνια αμέσως με-
τά την Κουβανέζικη Επανάσταση, υπήρχε μια ριζοσπαστικοποίηση του φοιτητικού κινή-
ματος σε όλη τη Λατινική Αμερική και ήμουν πολύ ενεργός σε αυτό. Ήμουν φοιτητικός
εκπρόσωπος στο Κεντρικό Συμβούλιο του Πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες και αργό-
τερα μέλος της ηγεσίας του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Εθνικής Αριστεράς, η οποία
ήταν πολύ δραστήρια στην Αργεντινή τη δεκαετία του 1960».
Μετά από μια σειρά από ακαδημαϊκές θέσεις στην Αργεντινή, ο καθηγητής Λακλάου βοη-
θήθηκε από τον Eric Hobsbawm να εξασφαλίσει μια υποτροφία από το St. Antony's Col-
lege, στην Οξφόρδη, για μεταπτυχιακή έρευνα σχετικά με την οικονομική και κοινωνική
ιστορία (1969-1972). Στη συνέχεια πήγε στο Πανεπιστήμιο του Essex ως καθηγητής πολι-
τικής θεωρίας (μέχρι που έγινε ομότιμος το 2008), και έγινε ο ιδρυτικός διευθυντής του
Κέντρου Θεωρητικών Σπουδών στις Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες (1990 -
1997). Επίσης, στο Πανεπιστήμιο του Essex, ίδρυσε και διεύθυνε για πολλά χρόνια το με-
ταπτυχιακό πρόγραμμα «Ιδεολογία και ανάλυση λόγου» (Ideology and Discourse Analy-
sis). Κάτω από την καθοδήγησή του, το συγκεκριμένο πρόγραμμα παρείχε και εξακολου-
θεί να παρέχει το κατάλληλο ερευνητικό πλαίσιο για την ανάπτυξη ενός ιδιαίτερου τύπου
ανάλυσης λόγου που αντλεί από το έργο θεωρητικών όπως ο Λακάν, ο Φουκώ, ο Ντερρι-
ντά και ο Μπαρτ προκειμένου να αρθρωθούν καινοτόμες αναλύσεις συγκεκριμένων πολι-
τικών φαινομένων (π.χ. ταυτότητες, λόγοι και ηγεμονίες). Αυτός ο θεωρητικός και αναλυ-
τικός προσανατολισμός είναι σήμερα γνωστός ως «Σχολή Ανάλυσης Λόγου του Έσσεξ».
O Ερνέστο Λακλάου καθιερώθηκε ως ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους πολιτι-
κούς θεωρητικούς με το βιβλίο Ηγεμονία και Σοσιαλιστική Στρατηγική (1985) που συνέ-
γραψε με την Σαντάλ Μουφ. Ο Λακλάου δίδαξε ως επισκέπτης καθηγητής σε πολλά πανε-
πιστήμια στη Βόρεια και τη Νότια Αμερική, την Ευρώπη, την Αυστραλία, και τη Νότια
Αφρική.
Εργογραφία:
Politics and Ideology in Marxist Theory (NLB, 1977)
Hegemony and Socialist Strategy (μαζί με την Chantal Mouffe) (Verso, 1985)
New Reflections on the Revolution of our Time (Verso, 1990)
The Making of Political Identities (Verso, 1994)
Emancipation(s) (Verso, 1996)
Contingency, Hegemony, Universality (μαζί με τους Judith Butler και Slavoj
Zizek) (Verso, 2000)
On Populist Reason (Verso, 2005)
The Rhetorical Foundations of Society (Verso, 2014)
Διατρέχοντας τα κεντρικά σημεία του έργου του
Laclau
Του Αντώνη Γαλανόπουλου
Βιβλιογραφία:
Critchley, S. and Marchart, O. (2004). Laclau: A Critical Reader. London: Routledge
Laclau, E. and Mouffe, C. (2001). Hegemony and Socialist Strategy: Towards a Radical
Democratic Politics.
Laclau, E. (2007). On Populist Reason. London: Verso books
Σταυρακάκης, Γ. (2006). Από τη φροϋδική στη λακανική Αριστερά. Ινστιτούτο Νίκος
Πουλαντζάς. http://www.poulantzas.gr/files.php?id=268
Ernesto Laclau: Κατασκευάζοντας
ανταγωνισμούς
Του Razmig Keucheyan
Σημειώσεις:
[1] Ernesto Laclau and Chantal Mouffe, Hegemony and Socialist Strategy: Towards a
Radical Democratic Politics, London and New York: Verso Books, 2001.
[2] Υπάρχει μια συγκεκριμένη γκραμσιανή παράδοση στην Αργεντινή, της οποίας αντι-
πρόσωπος είναι ο Λακλάου.
[3] Βλ. Antonio Gramsci, Selections from the Prison Notebooks, ed. and trans. Quintin
Hoare and Geoffrey Nowell Smith, London: Lawrence and Wishart, 1971, Part II, chapter
3.
[4] Για την έννοια της ηγεμονίας, βλ. Perry Anderson, ‘The Antinomies of Antonio Gram-
sci’, New Left Review, I/100, November 1976- January 1977.
[5] Ernesto Laclau, ‘Identity and Hegemony: The Role of the Universality in the Constitu-
tion of Political Logics’, στο Butler, Laclau and Zizek, Contingency, Hegemony and Uni-
versality, p.52.
[6] Laclau and Mouffe, Hegemony and Socialist Strategy, p. 67.
[7] Στο ίδιο, p.39. Η κεντρική σημασία του ανταγωνισμού στον Λακλάου, ανασύρει στη
μνήμη αυτό που αποδίδεται στον Σμίτ για την αντίθεση μεταξύ «φίλου» και «εχθρού»,
όπως το αποτυπώνει στον χαρακτηρισμό του για την πολιτική.
[8] Laclau, ‘Identity and Hegemony, p.50.
[9] Laclau, On Populist Reason, p.81
Πηγή: Verso
Μετάφραση: Λάζαρος Καραβασίλης
Το έργο του Laclau στο μικροσκόπιο της
κριτικής
Βιβλιογραφία:
Arditi, Β. (2007). Post-hegemony: politics outside the usual post-Marxist paradigm. Con-
temporary Politics, 13:3, 205-226
Arditi, B. (2010). Populism is Hegemony is Politics? On Ernesto Laclau’s On populist rea-
son. Constellations, 17:3,488-497
Butler, J., Laclau, E. and Zizek, S.(2011). Contingency, Hegemony, Universality: Contem -
porary Dialogues on the Left. London: Verso books
Critchley, S. and Marchart, O. (2004). Laclau: A Critical Reader. London: Routledge
Laclau, E. (2007). On Populist Reason. London: Verso books
Οι καρδιές, τα μυαλά και η ριζοσπαστική
δημοκρατία
Συνέντευξη των Λακλάου και Μουφ στο περιοδικό
Red Pepper
Ιούνιος 1998
Τώρα που ο Ψυχρός Πόλεμος τελείωσε, είμαστε σε θέση να σκεφτούμε πιο κα-
θαρά την συμβολή που ο Μαρξισμός μπορεί ακόμη να έχει στην ριζοσπαστική
πολιτική. Βλέπουμε και μια επανεξέταση του Μαρξ σε φόρουμ που διαφέρουν
τόσο πολύ μεταξύ τους όπως οι Financial Times και το Social Register. Ποιές
νομίζετε ότι είναι οι πολιτικές αδυναμίες του Μαρξισμού και τι μπορεί ακόμη
να χρησιμοποιηθεί;
ΕΛ : Ένα ψεγάδι του παραδοσιακού Μαρξισμού είναι το γεγονός πως υποθέτει ότι υπάρ-
χει μια μόνο κυρίαρχη δυναμική στην κοινωνική ζωή, αυτή της πάλης των τάξεων. Παρα-
τηρώντας την ιστορία του σοσιαλισμού βλέπουμε ότι ριζοσπαστικά πολιτικά κινήματα
έχουν αναδυθεί στην πράξη μόνο μέσα από μια συμμαχία πολλών διαφορετικών αγώνων -
εθνικών, αντιιμπεριαλιστικών, αγώνων για τα πολιτικά δικαιώματα και θρησκευτικών α-
γώνων μαζί με τον αγώνα των εργατών. Προσπαθήσαμε να παρουσιάσουμε μια θεωρία (η
οποία εξακολουθεί να αντλεί από τον Μαρξισμό) για τον τρόπο με τον οποίο τα πολιτικά
κινήματα κινητοποιούν και πως μπορούν να μεταμορφώσουν την κοινωνία χωρίς να κά-
νουμε πρόωρες υποθέσεις ως προς την ακριβή τους σύνθεση και φύση. Ως ριζοσπάστες,
αυτό θα πρέπει να διευρύνει τους ορίζοντές μας, επιτρέποντάς μας να δούμε την πλήρη
έκταση μιας πιθανής πολιτικής αλλαγής.
ΣΜ: Μια περιορισμένη αντίληψη των εννοιών της καταπίεσης και του αγώνα περιόρισε
στο παρελθόν την σοσιαλιστική πολιτική. Ξεκινήσαμε να αναπτύσσουμε τις θεωρίες μας
επειδή νιώσαμε ότι η παραδοσιακή σοσιαλιστική σκέψη απέτυχε να κατανοήσει, αυτά
που τότε, αποκαλούνταν νέα σοσιαλιστικά κινήματα- τον φεμινισμό, τον αντιρατσιστικό
αγώνα, το περιβαλλοντικό κίνημα. Προσπάθησε να τα εντάξει στο μοντέλο της πάλης των
τάξεων αντί να τα σεβαστεί ως εγγενώς διαφορετικές μορφές αντίστασης που προκύ-
πτουν από διαφορετικούς τρόπους καταπίεσης. Συμφωνούμε με την μαρξιστική αντίληψη
ότι η κοινωνία σπαράσσεται από συγκρούσεις. Παρόλα αυτά νιώσαμε ότι το παραδοσια-
κό μαρξιστικό δόγμα δεν παρείχε αρκετό χώρο προκειμένου να κατανοήσουμε όλες τις
μορφές που μπορεί να πάρει η σύγκρουση. Υπάρχουν μορφές ανταγωνισμού που δεν
μπορούν να κατανοηθούν απλώς ως ένα αποτέλεσμα του καπιταλιστικού συστήματος. Για
παράδειγμα, όπως ισχυρίζονται και οι σοσιαλίστριες φεμινίστριες, ο σεξισμός δεν μπορεί
να μειωθεί στο να είναι απλά ένα προϊόν του καπιταλισμού. Οι ρίζες του σεξισμού δεν
βρίσκονται στον καπιταλισμό και δεν πρόκειται να λύσουμε αυτό το πρόβλημα μεταμορ-
φώνοντας ή ακόμη και τερματίζοντας το καπιταλιστικό σύστημα. Και το ίδιο ισχύει και
για τον ρατσισμό.
ΕΛ: Επιπλέον, ο καπιταλισμός από μόνος του παρήγαγε και άλλους ανταγωνισμούς εκτός
από την καταπίεση των εργατών. Για παράδειγμα, μπορεί να υπάρξει μια κινητοποίηση
εναντίον ενός εργοστασίου το οποίο μολύνει το περιβάλλον. Αυτός είναι ένας αντικαπιτα-
λιστικός αγώνας, υπό την έννοια ότι το καπιταλιστικό σύστημα παρήγαγε το εργοστάσιο
που προκαλεί την μόλυνση. Όμως, οι εργάτες του εργοστασίου μπορεί να μην αποτελούνε
κομμάτι αυτού του αγώνα- μπορεί να συνταχθούν στο πλευρό των επιχειρηματιών και
εναντίων των κινητοποιημένων ανθρώπων, προκειμένου να προστατέψουν την εργασία
τους.
ΕΛ: Η πληθώρα των τρόπων καταπίεσης αντισταθμίζεται από τις διαδικασίες που μπο-
ρούν να φέρουν κοντά τους ανθρώπους. Η ταυτότητα και ο αγώνας οποιασδήποτε ομά-
δας μπορεί να μετασχηματιστεί αλλάζοντας την σχέση της με τις άλλες ομάδες. Ο Αντόνι-
ο Γκράμσι άρχισε να θεωρητικοποιεί αυτήν την διαδικασία. Υποστήριξε ότι η επιτυχία
του ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος βρίσκεται στην οικοδόμηση μιας σχέσης εμπι-
στοσύνης ανάμεσα στο εργατικό κίνημα και άλλες δημοκρατικές δυνάμεις, όπως το κίνη-
μα για την ανάπτυξη συνεργατικών σχολείων και τον αγώνα εναντίον της Μαφίας. Αυτές
οι σχέσεις ήταν κάτι παραπάνω από μια συμμαχία τακτικής. Έπρεπε να συμπεριλάβουν
μια μεταμόρφωση της πολιτικής συνείδησης έτσι ώστε οι συμμετέχοντες στο ένα κίνημα
να αντιληφθούν ότι τα αιτήματά τους δεν θα μπορούσαν να ικανοποιηθούν χωρίς να λαμ-
βάνονται υπόψη τα αιτήματα και άλλων ομάδων. Στο τέλος, όποιος ήθελε να πει
"δικαιοσύνη" θα έπρεπε επίσης να πει και ''κομμουνισμός". Αυτός ο σχηματισμός μιας
κοινής συλλογικής θέλησης αποτελεί την αντίληψη του Γκράμσι για την ηγεμονία.
ΣΜ: Περιγράφουμε την σχέση ανάμεσα σε διαφορετικούς αγώνες, στα πλαίσια μιας ηγε-
μονίας, σαν να συνδέονται με μια αλυσίδα ισοδυναμίας. Χρησιμοποιούμε τον όρο ισοδυ-
ναμία για να αναγνωρίσουμε την ιδιαιτερότητα του κάθε τρόπου καταπίεσης. Μια ηγεμο-
νία δεν μπορεί να σχηματιστεί από ένα μόνο κίνημα που απορροφά άλλους αγώνες. Αυτή
η απειλή έχει επανειλημμένα τεθεί και κατά τη διάρκεια της ιστορίας. Στην Βρετανία, το
Εργατικό Κόμμα προσπάθησε να απορροφήσει το κίνημα των γυναικών, αλλά οι γυναίκες
ορθώς επέμειναν στο ότι δεν αρκεί να είναι απλώς άλλο ένα αίτημα στη λίστα του Εργατι-
κού Κόμματος. Εάν ο φεμινισμός πρόκειται να συνδεθεί με το Εργατικό Κόμμα, η δομή,
τα θεσμικά όργανα, η γλώσσα και η κουλτούρα των Εργατικών πρέπει να αλλάξουν.
ΕΛ: Έχουμε κάνει τη διάκριση ανάμεσα σε αυτό που αποκαλούμε λογική της ισοδυναμί-
ας(η οποία χρησιμοποιείται κατά τον σχηματισμό μιας ηγεμονίας) και λογική της διαφο-
ράς. Ο λόγος των Χαρτιστών στην Αγγλία ήταν ένας λόγος ισοδυναμίας επειδή διάφορα
αιτήματα είχαν αναγνωριστεί ως ισοδύναμα μεταξύ τους-οικονομική ελευθερία, ελευθε-
ρία του τύπου, ρεπουμπλικανισμός. Όλα αυτά τα ζητήματα αντιμετωπίστηκαν ως μέρος
μιας ολότητας η οποία εξελίχθητε σε ένα είδος δημοφιλούς ταυτότητας. Ο τρόπος για να
υπονομεύσεις μια τέτοια ηγεμονία είναι να κάνεις το αντίθετο, να διαφοροποιήσεις τα
ζητήματα. Ο Ντισραέλι το έκανε αυτό μέσω της ιδεολογίας του για το "Ένα Έθνος" η ο-
ποία απορρόφησε και διαχώρισε ταυτόχρονα τα αιτήματα. Αναγνώρισε για παράδειγμα,
το αίτημα για στέγαση, αλλά το αντιμετώπισε αποσυνδέοντάς το από τον ρεπουμπλικανι-
σμό και συνδέοντάς το με την κυβέρνηση. Δημιουργήθηκε ένας κρατικός θεσμός προκει-
μένου να ασχοληθεί με την στέγαση, και οι άνθρωποι έπρεπε να καταλάβουν ότι τους χο-
ρηγούνταν στέγαση μέσω της φιλανθρωπίας της βασίλισσας Βικτωρίας και όχι εξαιτίας
κάποιου δημοκρατικού δικαιώματος το οποίο συνδέονταν με μια σειρά άλλων δικαιωμά-
των. Στον 20ο αιώνα, οι πολιτικές του κράτους πρόνοιας εξέλιξαν περαιτέρω αυτή την δι-
αδικασία διαχωρίζοντας αιτήματα υγειονομικής περίθαλψης, συντάξεων, παιδείας κτλ,
από πιο ριζοσπαστικά αιτήματα που στοχεύουν στην μεταμόρφωση της ίδιας της δομής
του κράτους και της οικονομίας.
Δεδομένου ότι δεν δίνετε προτεραιότητα στην πάλη των τάξεων, πως ορίζετε
τον στόχο της αριστερής πολιτικής;
Αυτή η αντίληψη της αριστερής πολιτικής μοιάζει τόσο ανοιχτή που θα μπο-
ρούσε να συμπεριλάβει όλους τους αγώνες εναντίον της άρχουσας τάξης, και
όχι απαραίτητα μόνο αυτούς που μπορεί να ορίσουμε ως προοδευτικούς ή εξι-
σωτικούς. Τι μπορεί να σταματήσει έναν φιλομοναρχικό ή φονταμενταλιστικό
θρησκευτικό αγώνα από το να μπει στην αλυσίδα της ισοδυναμίας;
ΣΜ: Υπάρχουν κινήματα που δεν θα μπορούσαν ποτέ να τοποθετηθούν στην ριζοσπαστι-
κή δημοκρατική αλυσίδα, επειδή θα αρνιόντουσαν να προσαρμοστούν στα αιτήματα των
υπολοίπων- για παράδειγμα η Κου Κλουξ Κλαν δεν θα μπορούσε να συνδεθεί με τα δι-
καιώματα των αφροαμερικανών. Ωστόσο, οι περισσότεροι αγώνες μπορούν να δουλέ-
ψουν υπέρ ή κατά του ριζοσπαστικού δημοκρατικού προτάγματος, ανάλογα με το πώς
έχουν διατυπωθεί στα πλαίσια συγκεκριμένων καταστάσεων. Ο αγώνας για την ηγεμονία
είναι ένας αγώνας μετασχηματισμού της συνείδησης των επιμέρους ομάδων της κοινωνί-
ας ώστε να αντιληφθούν ότι τα συμφέροντά τους είναι συνδεδεμένα με τα συμφέροντα
των άλλων ομάδων. Τα αιτήματα των μεσαίων τάξεων, για παράδειγμα, μπορούν να συν-
δεθούν με μια ριζοσπαστική δημοκρατική ηγεμονία εάν κάποιος είναι ικανός να το πα-
ρουσιάσει αυτό με τέτοιο τρόπο ώστε οι άνθρωποι να πουν "είμαστε πρόθυμοι να δεχτού-
με το να πρέπει να πληρώνουμε περισσότερους φόρους επειδή πιστεύουμε ότι είναι ση-
μαντικό να έχουμε καλύτερα σχολεία, καλύτερο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και κα-
λύτερο εθνικό σύστημα υγείας". Οι ομάδες που αυτή τη στιγμή δεν είναι ριζοσπαστικές
πρέπει να συνδεθούν με τον σοσιαλιστικό σκοπό προκειμένου να δημιουργηθεί ένα ευρύ
αντικαπιταλιστικό κίνημα. Όσο πιο ευρείες είναι οι αλυσίδες της ισοδυναμίας, τόσο πιο
ριζοσπαστικό είναι το δημοκρατικό σχέδιο. Κάποιος μπορεί να φαντάζεται ότι υπάρχει
μια εμφανώς προοδευτική συμμαχία στην Βρετανία όπου η λύση στο πρόβλημα τους μπο-
ρεί να δημιουργήσει νέα μορφή καταπίεσης σε άλλες χώρες. Για αυτό το λόγο είναι πάντα
σημαντικό να έχουμε μια διεθνιστική διάσταση- να συνδέουμε τα κινήματα της μιας χώ-
ρας με κινήματα σε άλλες χώρες. Παρόλα αυτά, υπάρχει ένα δομικό όριο σε μια αλυσίδα
ισοδυναμίας. Μια αλυσίδα ισοδυναμίας χρειάζεται αυτό που έχουμε ορίσει ως κρίσιμο
σύνορο. Προκειμένου μια ηγεμονία να έχει μια ριζοσπαστική εστίαση χρειάζεται να δημι-
ουργήσει έναν εχθρό, είτε αυτός θα είναι ο καπιταλισμός, είτε η οικολογική καταστροφή
ή η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ένα από τα πράγματα που με ανησυχούν
περισσότερο στην πολιτική που εφαρμόζεται σήμερα, είναι η ιδέα της συναίνεσης του κέ-
ντρου. Είναι αδύνατο για ένα ριζοσπαστικό σχέδιο να συμπεριλάβει όλες τις απόψεις. Μι-
α συναίνεση στο κέντρο διασφαλίζει ότι όλα θα παραμείνουν το ίδιο.
ΣΜ: Χρησιμοποιώ την έννοια του αγωνιστικού πλουραλισμού για να παρουσιάσω έναν
νέο τρόπο σκέψης όσον αφορά την δημοκρατία, ο οποίος διαφέρει από την παραδοσιακή
φιλελεύθερη αντίληψη της δημοκρατίας ως μια διαπραγμάτευση ανάμεσα σε συμφέρο-
ντα και διαφέρει επίσης και από το μοντέλο που αυτόν τον καιρό αναπτύσσεται από αν-
θρώπους όπως ο Jurgen Habermas και ο John Rawls. Ενώ έχουν πολλές διαφορές, ο
Rawls και ο Habermas έχουν ως κοινό την ιδέα ότι ο σκοπός της δημοκρατικής κοινωνίας
είναι η δημιουργία μιας συναίνεσης και ότι αυτή η συναίνεση είναι εφικτή μόνο εάν οι
άνθρωποι μπορέσουν να βάλουν στην άκρη τα ατομικά τους συμφέροντα και σκεφτούν
ως λογικά όντα. Όμως, ενώ επιθυμούμε την λήξη της σύγκρουσης, εάν θέλουμε οι
άνθρωποι να είναι ελεύθεροι πρέπει πάντα να επιτρέπουμε την πιθανότητα να εμφανι-
στεί μια σύγκρουση και να παρέχουμε μια αρένα όπου οι διαφορές μπορούν να αντιμετω-
πίζονται. Η δημοκρατική διαδικασία θα πρέπει να παράσχει αυτήν την αρένα.
ΕΛ: Έχει ενδιαφέρον το ότι υπάρχει ένα παρόμοιο ορθολογιστικό ελάττωμα στα θεμέλια
του Μαρξισμού. Πολλές μορφές του Μαρξισμού υπέθεσαν ότι η κοινωνία μπορεί να είναι
εξολοκλήρου ορθολογιστική και συμφιλιωμένη γύρω από μια ενιαία λαϊκή βούληση.
Όπως συνέβη και στην πράξη, στον Κομμουνισμό στην Ανατολή και στην Σοσιαλδημο-
κρατία στην Δύση, το κράτος έπρεπε να επέμβει για να αντισταθμίσει την αποτυχία αυ-
τής της συλλογικής βούλησης να αναδυθεί. Σε αυτή την περίπτωση αυτός ο κοινωνικός
έλεγχος γίνεται γραφειοκρατικός έλεγχος. Στην πιο ακραία τους μορφή οι σοβιετικοί γρα-
φειοκράτες είπαν στο λαό ότι καθώς ζούσαν σε μια ορθολογιστική κοινωνία, οι τυχόν α-
ντιφρονούντες δεν θα μπορούσαν να είναι τίποτα άλλο παρά άνθρωποι ψυχικά διαταραγ-
μένοι και για αυτό το λόγο θα έπρεπε να σταλούν σε ψυχιατρική κλινική.
ΣΜ: Στην Δύση σήμερα, εάν δεν υπάρχουν δημοκρατικά κανάλια μέσω των οποίων να
μπορεί να λάβει χώρα μια αντιπαράθεση αξιών και ενδιαφερόντων, θα οδηγηθούμε είτε
στην απάθεια, οπότε οι άνθρωποι δεν θα εμπλέκονται πλέον στην πολική, ή ακόμα χειρό-
τερα θα υπάρξουν κινητοποιήσεις αυτών των αγώνων που δεν είναι συμβατοί με την δη-
μοκρατία όπως το απαρτχάιντ, ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός και ο φασισμός. Ας πά-
ρουμε το παράδειγμα της Γαλλίας και την ενδυνάμωση της άκρας δεξιάς υπό την Λε Πεν:
ακριβώς την στιγμή που οι σοσιαλιστές κινήθηκαν προς το κέντρο και συναίνεσαν στην
επιχειρηματολογία της δημοκρατικής δεξιάς, τότε η άκρα δεξιά άρχισε να αναπτύσσεται,
επειδή ήταν η μόνη που προσέφερε μια εναλλακτική μέσω της οποίας μπορούσαν να επι-
κεντρωθούν στον ανταγωνισμό. Η Λε Πεν έδωσε φωνή στους ανθρώπους που δεν μπο-
ρούσαν να βρουν μια θέση μέσα στον δημοκρατικό χώρο για να εκφράσουν τις διαφορε-
τικές απόψεις τους. Η Βρετανία με μια πρώτη ματιά θα μπορούσε να λειτουργήσει ως το
αντίθετο παράδειγμα επειδή εκεί δεν υπάρχει μια δυνατή άκρα δεξιά. Η ερμηνεία μου
είναι ότι επειδή μια Εργατική κυβέρνηση δεν έχει δοκιμαστεί τα τελευταία 18 χρόνια, οι
άνθρωποι έχουν την ψευδαίσθηση ότι κάτι διαφορετικό είναι πιθανό να συμβεί με αυτή
την νέα κυβέρνηση. Στην Γαλλία και την Αυστρία η άκρα δεξιά άρχισε να αντιμετωπίζεται
ως μια εναλλακτική όταν όλα τα υπόλοιπα είχαν δοκιμαστεί και οι άνθρωποι είχαν πειστεί
ότι κανένα από τα κυρίαρχα κόμματα δεν επρόκειτο να προσφέρει κάποια εναλλακτική.
Εάν, σε τέσσερα χρόνια, οι άνθρωποι νιώσουν ότι τίποτα δεν έχει πραγματικά αλλάξει,
και ότι οι Εργατικοί δεν έχουν κάνει τίποτα το διαφορετικό σε σχέση με τους Συντηρητι-
κούς, τότε θα έχει ενδιαφέρον να δούμε προς τα πού θα κατευθυνθούν. Αυτό θα είναι το
τεστ για την ανάλυσή μου.
Ποια νομίζετε ότι είναι τα σημεία κλειδιά του αγώνα για να μετατραπεί η ριζο-
σπαστική δημοκρατία σε μια ηγεμονική ιδέα;
ΣΜ: Το μεγαλύτερο εμπόδιο για τα ευρωπαϊκά κόμματα της αριστεράς σήμερα είναι ότι
δεν έχουν να προσφέρουν ένα εναλλακτικό οικονομικό πρόγραμμα. Υπάρχει η πεποίθηση
ότι η οικονομία είναι ανέγγιχτη εξαιτίας των κανόνων της αγοράς, της παγκοσμιοποίη-
σης, της παρακμής των εθνών κρατών κτλ και κυρίως αυτό είναι που τους οδήγησε σε αυ-
τές τις πολιτικές της συναίνεσης. Η πιο σημαντική αποστολή για την αριστερά σήμερα,
είναι να βρει εναλλακτικές απέναντι στον νεοφιλελευθερισμό.
ΕΛ: Όταν το σοσιαλδημοκρατικό μοντέλο της εθνικοποίησης και της υψηλής φορολογίας
εξαντλήθηκε, η δεξιά πήρε την πρωτοβουλία να σφυρηλατήσει ένα εναλλακτικό μοντέλο
υπό τη μορφή του νεοφιλελευθερισμού και το οποίο λάμβανε υπόψη τους μετασχηματι-
σμούς που συνέβαιναν. Η αριστερά υπήρξε πολύ αργή στην ανάπτυξη ενός εναλλακτικού
λόγου. Και για αυτό το λόγο έχουμε και ένα μοντέλο όπως αυτό του Τόνι Μπλερ το οποίο
προσπαθεί να ενσωματώσει την θατσερική κληρονομιά.
ΣΜ: Αλλά δεν χρειάζεται να διαλέξουμε ανάμεσα στον παλιό κεϋνσιανισμό ή τον νεοφι-
λελευθερισμό. Το ζήτημα της ανεργίας δεν πρόκειται να λυθεί με την παραδοσιακή ιδέα
της πλήρους απασχόλησης όπως πιστεύουν ακόμη κάποια σοσιαλιστικά κόμματα. Επίσης
δεν μπορεί να επιλυθεί μέσω του αμερικανικού μοντέλου των ελαστικών αγορών εργασί-
ας. Χρειαζόμαστε μια πολύ πιο δραστική ανακατανομή της εργασίας. Θα πρέπει να εξε-
τάσουμε την μείωση της εργάσιμης εβδομάδας και τον καταμερισμό της εργασίας. Θα
πρέπει επίσης να εξετάσουμε την ιδέα του βασικού εισοδήματος- την ιδέα ότι οι
άνθρωποι θα πρέπει, απλά και μόνο επειδή είναι πολίτες, να μπορούν να έχουν ένα εισό-
δημα που να μπορούν στη συνέχεια να αυξήσουν μέσω της εργασίας. Είναι πολύ σημαντι-
κό να σπάσουμε την σύνδεση ανάμεσα στο εισόδημα και την εργασία για τον απλούστατο
λόγο ότι δεν υπάρχει αρκετή εργασία για όλους σήμερα. Αυτό συνεπάγεται επίσης έναν
πολιτισμικό μετασχηματισμό όπου η δουλειά δεν μπορεί πλέον να είναι το κέντρο της
ταυτότητάς μας. Αλλά τα σοσιαλιστικά κόμματα είναι ιδιαίτερα διστακτικά απέναντι σε
κάτι τέτοιο, επειδή τίθεται υπό αμφισβήτηση η δική τους συμβολική άποψη για τον κε-
ντρικό ρόλο της εργασίας.
ΕΛ: Ο νεοφιλελευθερισμός έχει κληρονομήσει από την οικονομική σκέψη της μπουρζου-
αζίας του 19ου αιώνα την ιδέα ότι υπάρχει ένας βασικός οικονομικός μηχανισμός ο οποίος
μπορεί να διασφαλίσει την κοινωνική αναπαραγωγή. Για να αντιμετωπίσουμε τον νεοφι-
λελευθερισμό δεν θα πρέπει να επιχειρηματολογούμε υπέρ ενός διαφορετικού τύπου μο-
ναδικού μηχανισμού στο οικονομικό επίπεδο, αλλά θα πρέπει να επιβεβαιώσουμε ότι τα
φαινόμενα της κοινωνίας δεν μπορούν να παραχθούν από μια αφηρημένη οικονομική λο-
γική. Πρέπει να υποστηρίξουμε ότι ο τομέας της παραγωγής στηρίζεται σε ένα σύνολο
κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων. Το εργοστάσιο είναι ένα πολύ σύνθετο μέρος όσον
αφορά τις σχέσεις εξουσίας. Διακρατικές επιχειρήσεις πρέπει να λειτουργούν σε εθνικά
εδάφη όπου αντιφατικές δυνάμεις κατευθύνουν τις ροές των κεφαλαίων από το ένα μέ-
ρος στο άλλο. Μόλις ο λόγος αρχίσει να κατευθύνεται προς αυτήν την κατεύθυνση, ο νεο-
φιλελευθερισμός θα τεθεί υπό αμφισβήτηση.
Πηγή: Guardian
Μετάφραση: Σταματίνα Τσιμοπούλου
Συντελεστές τεύχους:
Επιμέλεια ύλης: Αντώνης Γαλανόπουλος
Μεταφράσεις: Θώμη Γάκη, Αντώνης Γαλανόπουλος,
Λάζαρος Καραβασίλης, Σταματίνα Τσιμοπούλου
Σχεδιασμός: Κωνσταντίνα Μαγγίνα
Στοιχεία Επικοινωνίας:
http://afterhistory.blogspot.gr/
afterhistoryblog@gmail.com
https://www.facebook.com/afterhistory
https://twitter.com/Afterhistory