Πανεπιστήμιο Λευκωσίας

Τμήμα Νομικής

Μάθημα: Εκκλησιαστικό Δίκαιο

Διδάσκων: Σ. Γεωργιάδης

Εργασία με Θέμα:

‘Το καθεστώς των λεγομένων Νέων Χωρών στο ελληνικό εκκλησιαστικό δίκαιο’

Οδυσσέας Ν. Κοψιδάς

Το θέμα που θα προσπαθήσω να παρουσιάσω εστιάζει στο καθεστώς των λεγομένων

Νέων Χωρών στο ελληνικό εκκλησιαστικό δίκαιο.

Στις 25 Ιουλίου 1833 επικυρώθηκε από το Βασιλιά Όθωνα τό Βασιλικό Διάταγμα με

τον τίτλο «Διακήρυξις περί της Ανεξαρτησίας της Εκκλησίας της Ελλάδος» και
διορίστηκε η πρώτη πενταμελής Διαρκής Σύνοδος Ιεραρχών. Η «Διακήρυξις» αυτή
αποτέλεσε στην πράξη και τον πρώτο Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας της
Ελλάδος, με βάση τις διατάξεις του οποίου αυτή διοικήθηκε ουσιαστικά από την
Πολιτεία μέχρι το 1852. Η μονομερής ενέργεια της Πολιτείας να προχωρήσει στην
ανακήρυξη του αυτοκεφάλου εξόργισε το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο
διέκοψε την κανονική κοινωνία με την ελλαδική εκκλησία, χωρίς όμως και να την
κηρύξει σχισματική. Για κάποιους η αυτοκεφαλία ήταν αναγκαία για την Εκκλησία
τη Ελλάδος, προκειμένου να απαλλαγεί διοικητικά από το ευρισκόμενο εντός της
Οθωμανικής αυτοκρατορίας και ενδεχομένως ελεγχόμενο από αυτήν Οικουμενικό
Πατριαρχείο, για άλλους αντίθετα ήταν τέχνασμα του Μάουρερ για να την θέσει υπό
τον έλεγχό του και απαρχή της «κρατικοποίησής» της.

Μετά την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου του 1844 η Εθνοσυνέλευση επικύρωσε
τον Καταστατικό Χάρτη με ελάχιστες αλλαγές. Στα 1850 οι ιεράρχες της ελλαδικής
εκκλησίας απευθύνουν επιστολή προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο ζητώντας την
ανακήρυξη αυτοκεφαλίας. Έτσι στις 29 Ιουνίου 1850 το Οικουμενικό Πατριαρχείο
εξέδωσε τον Συνοδικό Τόμο (απόφαση) ανακήρυξης, μην αναγνωρίζοντας το
διάστημα των ετών 1833-1850 ως κανονικό χρόνο αυτοκέφαλης διοίκησης.

Την πολιτική ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα το 1864 ακολούθησε και
εκκλησιαστική ένωση σύμφωνα με τον Τόμο που εξέδωσε το Οικουμενικό
Πατριαρχείο. Το ίδιο συνέβη με τις Μητροπόλεις της Θεσσαλίας και ενός τμήματος
τ
η
ς
Ηπείρου όταν απελευθερώθηκαν στα 1882.
Το 1834 ανακηρύσσεται η αυτοκεφαλία της Εκκλησίας της Ελλάδος .Δημιουργείται η
‘Ιερά Σύνοδος του Βασιλείου της Ελλάδος’. Στις 29 Ιουνίου 1850 εκδίδεται ο
HYPERLINK
Συνοδικός Τόμος από την Μεγάλη και Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου
"http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%89%CF%80%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%BF%CF%82"
που Ηπείρου
αναγνωρίζει
\o "Ήπειρος" τηνόταν απελευθερώθηκαν
αυτοκέφαλη στατης
Εκκλησία 1882.
Ελλάδος. Έτσι, αποδέχεται το
«βασίλειον της Ελλάδος» στον Τόμο του αυτοκέφαλου (1850) με την έννοια του
έθνους-επαρχίας του 34ου αποστολικού κανόνος: «ωρίσαμεν [...] δια του παρόντος
Συνοδικού Τόμου, ίνα η εν τω Βασιλείω της Ελλάδος Ορθόδοξος Εκκλησία [...]
υπάρχη του λοιπού κανονικώς αυτοκέφαλος...».

Το 1866 με Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη προσαρτώνται στην Εκκλησία της

Ελλάδος οι Μητροπόλεις των Ιονίων Νήσων που είχαν προσαρτηθεί στο Βασίλειο
της Ελλάδος το 1864. Το 1882 ακολουθεί έκδοση της Πατριαρχικής και Συνοδικής
Πράξης. Με αυτό το κείμενο αναγνωρίζεται η αυτοκεφαλία της Εκκλησίας της
Ελλάδος από τον Οικουμενικό Θρόνο και ταυτόχρονα παραχωρούνται στην Εκκλησία
της Ελλάδος οι Μητροπόλεις των περιοχών της Θεσσαλίας και της Άρτας που μόλις
προσαρτήθηκαν στο Βασίλειο της Ελλάδος (1881).

Παρατηρούμε ότι το ελλαδικό κράτος προσαρτά περιοχές και αυτομάτως γεννάται το

πρόβλημα της χειραφέτησης των αντίστοιχων εκκλησιαστικών επαρχιών από τον
Οικουμενικό Θρόνο και της προσάρτησης τους στην αυτοκέφαλη Εκκλησία της
Ελλάδος. Με την λήξη των βαλκανικών πολέμων (1912-1913) προσαρτώνται οι
περιοχές της Μακεδονίας, της Ηπείρου, των Νήσων του Βορείου Αιγαίου Πελάγους
και της Κρήτης στο ελλαδικό κράτος. Με την λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου
προσαρτάται στο ελλαδικό κράτος η περιοχή της Θράκης και με την λήξη του Β΄
Παγκοσμίου Πολέμου προσαρτάται η Δωδεκάνησος. Πολλοί Ιεράρχες των Νέων
Χωρών της Βορείου Ελλάδος ετάχθησαν με την Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης.

Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους στην Ελλάδα διαμορφώθηκαν δύο

εκκλησιαστικές διοικήσεις. Μία της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ελλάδος και μία
των Επαρχιών του Οικουμενικού Θρόνου στις νεοαπελευθερωθείσες περιοχές με
κύριο μοχλό διοίκησης τη Σύνοδο Ιεραρχών υπό τον Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης
Γεννάδιο Αλεξιάδη.

Ο Βενιζέλος σχεδίαζε την απόσπαση των Νέων Χωρών από το Οικουμενικό

Πατριαρχείο. Μελετήθηκε μάλιστα η δημιουργία ανεξάρτητης –αυτοκέφαλης–
Εκκλησίας από τα αποσπώμενα τμήματα του Ελληνικού Βασιλείου!

Μετά την Μικρασιατική καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών, το 1922,
εφάνηκαν τάσεις αυτονομήσεως των Νέων Χωρών από το Οικουμενικό Πατριαρχείο
και την Εκκλησία της Ελλάδος.

Στις 4 Σεπτεμβρίου 1928 εκδίδεται Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη με την οποία το
Οικουμενικό Πατριαρχείο αναθέτει ‘επιτροπικώς’ την διοίκηση των εκκλησιαστικών
επαρχιών της Μακεδονίας, της Ηπείρου (πλην της Άρτας), της Θράκης και των
Νήσων του Βορείου Αιγαίου Πελάγους στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία .της Ελλάδος
υπό 10 όρους. Η ισότιμη συμμετοχή των Ιεραρχών των επαρχιών αυτών του
Οικουμενικού Θρόνου στα όργανα διοικήσεως της Εκκλησίας της Ελλάδος. Η
μνημόνευση από τους Αρχιερείς των ‘Νέων Χωρών’ του ονόματος του Οικουμενικού
Πατριάρχη. Η υποβολή κατ’ έτος εκθέσεων προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Η
απαγόρευση των αρχιερατικών μεταθέσεων. Το δικαίωμα του εκκλήτου των
Ιεραρχών των ‘Νέων Χωρών’ ενώπιον του Οικουμενικού Πατριάρχη. Η διατήρηση
απαραμείωτων των δικαιωμάτων του Οικουμενικού Πατριάρχη επί των
Πατριαρχικών και Σταυρωπηγιακών Μονών που βρίσκονται στην Ελλάδα. Η
μεγαλύτερη ως τώρα κρίση ξέσπασε την άνοιξη του 2004, με αφορμή την εκλογή των
νέων Μητροπολιτών Θεσσαλονίκης, Σερβίων & Κοζάνης και Ελευθερουπόλεως.
Κατά τη διαδικασία της εκλογής, ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, ακολουθώντας τη
διαμορφωθείσα από τους προκατόχους του τακτική, δεν απέστειλε στο Οικουμενικό
Πατριαρχείο τον κατάλογο των εκλογίμων, όπως προβλεπόταν από την Πατριαρχική
Πράξη του 1928.
Το Πατριαρχείο συγκάλεσε Μείζονα, Ενδημούσα Σύνοδο, η οποία αποφάσισε τη
διακοπή της κοινωνίας των Αρχιερέων του Οικουμενικού Θρόνου με τον
Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο. Τελικά, μετά από αμοιβαίες υποχωρήσεις, οι
νεοεκλεγέντες Μητροπολίτες αναγνωρίστηκαν και νέα Μείζων, Ενδημούσα Σύνοδος
ήρε την ακοινωνησία με τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και αποκατέστησε τη
μνημόνευση του ονόματός του στα δίπτυχα της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως.

Την τύχη των Μητροπόλεων των λεγομένων ‘Νέων Χωρών’ δεν ακολούθησε η
Κρήτη και η Δωδεκάνησος. Δημιουργούνται ιδιαίτερα εκκλησιαστικά καθεστώτα γι
αυτές τις περιοχές που έρχονται να προστεθούν στο ιδιαίτερο εκκλησιαστικό
καθεστώς του Αγίου όρους. Η Εκκλησία της Κρήτης (ημιαυτόνομη Εκκλησία). Οι έξι
εκκλησιαστικές επαρχίες της Δωδεκανήσου που εξαρτώνται άμεσα πνευματικά και
διοικητικά από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας της
Εκκλησίας της Ελλάδος (Ι.Σ.Ι) συγκροτείται από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών ως
πρόεδρο και εκ πάντων των διαποιμαινόντων Μητροπόλεις Αρχιερέων (συνεπώς και
αυτών των λεγομένων Νέων Χωρών).

Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος (Δ.Ι.Σ.) ως διαρκές διοικητικό
όργανο απαρτίζεται από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών ως πρόεδρο και εκ περιτροπής
από έξι Μητροπολίτες της αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ελλάδος και από έξι
Μητροπολίτες των λεγομένων Νέων Χωρών.

Στις 24/09/2014 ο Οικουμενικός Πατριάρχης δήλωσε: «Δεν θα επιτρέψουμε σε

κανέναν να αμφισβητήσει τα από αιώνων απαράγραπτα δικαιώματα του
Οικουμενικού θρόνου επί των εν λόγω Μητροπόλεων που αποτελούν την ενδοχώρα
αυτού, ειδικά μετά την απογύμνωση του από τις επαρχίες της Αν. Θράκης και της Μ.
Ασίας» συμπλήρωσε ο ίδιος, ξεκαθαρίζοντας μάλιστα δεν «δεν αντιδικούμε με
κανέναν, αλλά δεν πρόκειται να απεμπολίσουμε τα δικαιώματα της Εκκλησίας από τη
Θράκη, την αιματοβαμμένη και ελληνική Μακεδονία, την υψηλόφρονη Ήπειρο και
τα νησιά, γιατί το αντίθετο θα ήταν προδοσία στην πίστη, στην ιστορία και στο γένος.
Ας σεβαστούμε όλοι τη Μητέρα Εκκλησία».

Ευχαριστώ για την προσοχή σας!