Arus

PELAJARAN 1 Elektrik

Memahami Fizik Kuantiti Fizik Terbitan

Fizik merupakan ilmu untuk mencari penerangan Kuantiti Fizik terbitan ialah Kuantiti fizik yang
rasional (mengapa dan bagaimana) tentang sifat boleh diterbitkan daripada kuantiti-kuantiti asas
jirim,tenaga dan fenomena alam semula jadi. melalui operasi darab atau bahagi atau kedua-
Antara bidang fizik ialah fizik nukleur, fizik duanya.
keadaan pepejal,biofizik,elekronik,astronomi ,fizik
plasma dan lain-lain.
Tujuan anda mempelajari fizik ialah untuk
menjawab persoalan-persoalan berikut seperti:-
Mengapakah penyedut minuman kelihatan bengkok
di dalam sebiji gelas yang mengandungi air?
Mengapakah kita merasai gerun apabila menaiki
sebuah kereta yang sedang bergerak laju menuruni Di antara contoh-contoh kuantiti fizik terbitan
bukit? adalah seperti berikut:-
Bagaimanakah pelangi terbentuk?
Mengapakah penumpang-penumpang di dalam Kuantiti Simbol Dalam Unit Simbol
sebuah kereta terhumban ke hadapan apabila kereta Terbitan sebutan Unit
dihentikan dengan tiba-tiba? Kuantiti terbitan Terbitan
Bagaimanakah logamaya terbentuk? Asas
Bagaimanakah sebuah kapal terbang terangkat? Luas
Untuk mempelajari fizik kita mesti menguasai
kemahiran saintifik(kemahiran proses sains dan Halaju
kemahiran manupultaif),mengaplikasi kaedah
saintifik dan mengamalkan sikap saintifik.
Ketumpatan
Kuantiti Fizik

Pengertian Kuantiti Fizik

Kuantiti fizik ialah kuantiti boleh diukur.
Kuantiti Skalar dan Kuantiti Terbitan
Contohnya ialah suhu,tekanan,halaju dan
sebagainya.
Kuantti skalar adalah merupakan kuantiti yang
Kuantiti fizik terbahagi dua jenis iaitu kuantiti fizik mempunyai magnitud (nilai) sahaja.
asas dan kuantiti fizik terbitan. Contoh kyuantiti skalar adalah masa , jisim ,
panjang , suhu ,laju tenaga dan tekanan.
Kuantiti Fizik Asas Kuantiti vektpr adalah merupakan kuantiti yang
Kuantiti fizik asas ialah kuantiti fizik yang tidak mempunyai magnitud dan arah.
dapat ditakrifkan(diterbitkan) dalam sebutan Contoh kuantiti vector adalah sesaran . daya ,
kuantiti -kuantiti fizik yang lain atau tidak dapat berat ,halaju ,pecutan dan momentum.
diperolehi daripada gabungan dua kuantiti fizik
yang lain.
Contoh 1
Terdapat lima kuantiti fizik asas seperti
disenaraikan dalam jadual berikut:-
Nyatakan kuantiti terbitan berikut dalam sebutan
Kuantiti Simbol Unit Simbol Contoh kuantiti asas.
asas asas Unit Alat
(a) Pecutan
Panjang (Panduan: Pecutan = perubahan halaju)
masa
Masa (b) Momentum
(Panduan : Mometum = jisim x halaju )

Suhu Penyelesaian
Contoh 2

Nyatakan unit asas bagi kuantiti-kuantiti terbitan

berikut:

(a) Daya
(Panduan : Daya = jisim x pecutan )

(b) Impuls
( Panduan : Impuls = perubahan momentum)

(c) Kerja
(Panduan : Kerja = daya x sesaran)

Penyelesaian
 A daya
B isipadu
C pecutan

7 Yang manakah antara berikut benar mengenai

suatu kuantiti fizik?

Kuantiti fizik Jenis Unit S.I.

A Momemtum terbitan Kg m s-2

o
B Suhu asas C

C Kerja terbitan kg m 2 s - 2

D Luas asas m2

8 Tenaga kinetik diberi oleh rumus

E=½mv2
TUTORIAL 1 di mana m = jisim dan v ialah halaju.
Bilangan kuantiti asas yang terlibat dalam
rumus tenaga kinetik ialah
1 Manakah daripada yang berikut bukan
kuantiti asas?
A 1
A Panjang B Berat B 2
C Arus elektrik D Masa C 3

2 Manakah antara berikut adalah bukan 9 Beberapa kuantiti fizik serta unit SI yang
unit asas? sepadan telah diberi di bawah.Pasangan
yang manakah benar?
A Celsius B Ampere
C Kilogram D Saat Kuantiti Fizik Unit S.I.

3 Kuantiti terbitan dihasilkan daripada kuantiti A Luas Kaki persegi

asas dengan operasi B Berat Kilogram
C Kuasa Joule per minit
A Penambahan atau penolakan D Ketumpatan Kilogram per
B Penambahan atau penolakan atau kedua- meter padu
duanya
C Pendaraban atau pembahagian 10 Jika suatu kuantiti fizik diberi oleh rumus
D Pendaraban atau pembahagian atau M=¾ed2
kedua-duanya di mana e unitnya kilogram manakala d
unitnya meter, maka unit bagi M ialah,
4 Unit asas bagi jisim adalah
A kg 2 m B kg-2 m
A Miligram B Gram C kg m 2 D kg m-2
C Kilogram D Mikrogram

5 Kuantiti asas yang tidak terdapat dalam daya 11 Tempoh ayunan bagi sebah neraca inersia
adalah diberi oleh hubungan
T2= km
A Panjang B Masa di mana
C Suhu D Jisim T = tempoh dan unitnya s ,
m = jisim dan unitnya kg
6 Di antara kuantiti terbitan berikut yang dan k =pemalar
manakah merupakan gabungan suatu kuantiti
asas sahaja? maka unit bagi k ialah,
 A kg s2 B kg- 1 s 2 19 Manakah antara kuantiti berikut adalah
C kg s D kg- 2 s-1 merupakan kuamttiti vektor?.

12 Pasangan kuantiti terbitan ialah A Kerja B Kuasa

C Halaju D Jarak
A daya dan arus
B tekanan dan suhu 20 Manakah antara kuantiti berikut adalah
C kerja dan jisim merupakan satu pasangan kuamttiti vektorr?
D berat dan beza keupayaan
A Luas dan sesaran
13 Antara kuantiti-kuantiti berikut yang B Tekanan dan daya
manakah ialah kuantiti asas? C Pecutan dan halaju

A Berat angkasawan di bulan adalah 10 N 21 (a) Arus elektrik yang mengalir dalam
B Kuasa sebuah mentol elektrik ialah suatu konduktor logam ditakrifkan oleh
60W persamaan berikut:
C Halaju kayuhan seorang pelumba basikal
adalah 70 km j-1 arus = cas
D Perimeter sebuah padang bola adalah masa
yang dicatat oleh seorang pelari 380 m
Berdasarkan persamaan tersebut yang
manakah merupakan

(i) kuantiti asas

14 Kuantiti-kuantiti asas yang tidak terdapat .........................................................
dalam pecutan adalah (ii) kuantiti terbitan
.........................................................
A Panjang
B Jisim (b) Apakah unit S.I. bagi kuantiti cas
C Masa .................................................................

15 Di antara alat-alat yang diperlukan untuk 22 Kuasa seorang pelajar yang menaikki sebuah
menentukan ketumpatan sekeping batu batu tangga diberi oleh persamaan,
kecuali
Kuasa = daya X sesaran
A Jam randek masa
B Neraca Kimia
C Pembaris meter (a) Nyatakan kuantiti asas yang terkandung
16 Di antara kuantiti terbitan dan unit S.I yang dalam persamaan di atas.
manakah berikut adalah benar? .................................................................
(b) Nyatakan dalam sebutan unit asas bagi
A Kuantiti cas unitnya A s kuasa
B Halaju unitnya km j - 1 .................................................................
C Pecutan unitnya cms- 2
D Isipadu unitnya cm 3 23 50 biji butir-butir plumbum yang setiap
satunya berjisim 0.5 g dan berdiameter 0.2
17 Di antara kuantiti-kuantiti terbitan berikut mm dijatuhkan dari suatu tempat setinggi 8 m
yang manakah hanya mempunyai kuantiti dan kemudiannya terkena satu blok plumbum
asas panjang dan masa sahaja. nipis yang berbentuk segiempat tepat dengan
perimeternya 120 cm. Semasa terkena blok
A Halaju B Momemtum plumbum suhu meningkat sebanyak 1.2 o C
B Daya D Tekanan dan menghasilkan tenaga haba sebanyak 320
J. Pecutan buir-butir plumbum ketika jatuh
18 Manakah antara kuantiti berikut adalah adalah 10 ms-2.
merupakan kuamttiti skalar?. Berdasarkan maklumat yang diberi
kumpulkan semua kuantiti terlibat yang
A Isipadu B Berat ‘digariskan’ dalam jadual di bawah.
C Daya D Pecutan
Kuantiti Kuantiti Kuantiti Kuantiti
Asas Terbitan Skalar Vektor
 1
saat
299792458

1 Kilogram: Jisim silinder aloi platiunum-

iridium yang tersimpan di
Serves,Perancis.
24 Berdasarkan Hukum Kegravitian Semesta 1 Saat: Masa 9192631770 kali tempoh
daya tarikan F bagi dua jasad yang berjisim m ayunan yang dikeluarkan oleh
dan M masing-masing dengan r ialah jarak atom Saesium-133
antara kedua-dua jasad itu diberi oleh
persamaan
1
1 Kelvin: Suhu suhu
F=GmM 273.16
r2 termodinamik 273.16 takat
Berdasarkan persamaan di atas nyatakan tigaan air.

(a) satu contoh kuantiti terbitan dan satu 1 Ampere : Arus mantap yang mengalir
contoh kuantiti asas. melalui dua konduktor
selari yang panjangnya tak
terhingga ,luas keratin yang boleh
(b) unit-unit S.I.bagi F,m ,M dan r diabaikan dan dipisahkan sejauh
1m
dalam vakum,menghasilkan
(c) unit S.I. bagi G daya 2 x 10 – 7 Newton per
unit panjang ke atas setiap
PELAJARAN 2- UNIT PENGUKURAN konduktor.
Pendahuluan

Apabila kita mengukur suatu kuantiti

fizik,misalnya panjang meja ialah 5 . Adakah
maklumat ini lengkap? Sudah tentulah ia tidak
memberi makna apa-apa kecuali diletakkan unit,
misalnya 5 m.Oleh itu apakah peranan unit?

Unit ialah ukuran piawai yang ditentukan untuk Imbuhan Unit

ukuran suatu kuantiti fizik.
Unit digunakan untuk membandingkan saiz atau Apabila kita mengukur panjang,kita boleh
ukuran di antara kuantiti-kuantiti yang sama. menyatakan nilainya dalam unit kilometer,
centimeter dan sebagainya.Kilo,centi merupakan
Unit perlu diselaraskan kerana imbuhan unit yang mempunyai nilai-nilai tertentu
(a) Memudahkan perhubungan atau komunikasi seperti yang terdapat pada jadual berikut:-
antarabangsa terutama dalam bidang Sains
dan Perdagangan Imbuhan Simbol nilai
(b) Meningkatkan kecekapan proses pertukaran
maklumat terutama pengetahuan sains dan Tera T
teknologi Giga G
(c) Mempermudahkan proses menganalisis data Mega M
(d) Data atau maklumat terkumpul boleh dapat Kilo k
digunakan oleh ahli sains negara lain Desi d
(e) Kertas kerja saintifik yang dikemukakan oleh Centi c
seseorang saintis dapat difahami dan Mili m
diaplikasikan. Mikro µ
Nano n
Takrifan Unit Asas Piko p

1 meter: Jarak cahaya yang merambat

dalam vakum selama Bentuk Piawai
Jejari bumi adalah 6400000000 mm manakala Contoh 2
diameter satu dawai logam adalah 0.00000045
km.Bagaimanakah cara terbaik untuk menulis Tukarkan ukuran-ukuran panjang berikut dalam
nilai-nilai yang terlalu besar atau terlalu kecil ini? unit meter.
Kita boleh meringkaskan nilai yang terlalu besar
atau terlalu kecil dalam bentuk piawai. (a) 2.3 km
Bentuk piawai pada amnya ialah (b) 0.62 mm
AX10 N (c) 3 x 106 cm
di mana 1  a<10
dan N ialah integer positif atau negatif Penyelesaian

Contoh 1

Tukarkan nilai-nilai berikut kepada bentuk piawai

(a) 0.00008 (b) 5300

(c) 0.0068 (d) 567.13
(e) 345.2 x 104 (f) 0.000078 x 10-6
(g) 7 x 10-5 x 8 x 106 (h) 3 x 108 + 8 x106
6.2 X 109
(i) 3
(j) 3.8 x10-2- 7.2
3.1 X 10
x10-3

Penyelesaian Contoh 3

Tukarkan jisim 22.5 g kepada unit

(a) kg (b) dg

Penyelesaian

Contoh 4

Tukarkan ukuran-ukuran berikut kepada unit yang

dikehendakki:-

(a) 73 kg kepada mg
(b) 0.0045 ms kepada Ms
(c) 40 MHz kepada µHz

Penyelesaian
 3 Nilai 15200 ditulis dalam bentuk piawai ialah

A 15.2 x 102 B 1.52 x 103

C 1.52 x 104 D 0.0152 x 105

4 Hasildarab untuk 2.4 x 10-2dan

5.0 x 10-4 ialah
Contoh 5
A 1.2 x 106 B 1.2 x 105
Tukarkan unit-unit ukuran berikut kepada unit-unit C 1.2 x 10-5 D 1.2 x 10-7
dikehendakki.
5 Jika A = 2 x 10-4 dan B = 3 x 10-5
(a) 11.5 cm3 kepada m3 maka nilai bagi A + 5B ialah

(b) 72 km j-1 kepada ms-1 A 1.7 x 10-5 B 3.5 x 10-5

C 1.7 x 10- 4 D 3.5 x 10-4
(c) 5 g cm-3 kepada kgm-3
6 Nilai 0.0455 kg ditulis dalam bentuk piawai
Penyelesaian ialah

A 0.455 x 10-1 kg
B 4.55 x 10-2 kg
C 45.5 x 10-3 kg
D 455 x 10-4 kg

7 Manakah antara imbuhan berikut disusun

TUTORIAL 2 dalam susunan menaik?

1 Yang manakah berikut adalah tidak benar? A Giga,mega,kilo,centi

B Mikro,mili,centi,kilo
A Satu meter ialah jarak cahaya C Mega,giga,kilo,centi
yang merambat dalam vakum selama D Centi,giga,mikro,mili
1
saat 8 Radio 5 RTM memancarkan gelombang radio
299792458 pada frekuensi 105.6 M Hz.Frekuensi
gelombang radio ini dalam unit Hz ialah,
B Satu kilogram ialah jisim silinder aloi
kuprum-aluminium yang tersimpan di A 1.056 x 10 8 Hz
Serves,Perancis.
B 1.056 x 10 6 Hz
C Satu saat ialah masa 9192631770 kali C 1.056 x 10 4 Hz
tempoh ayunan yang dikeluarkan oleh D 1.056 x 10 - 4 Hz
atom Saesium-133
1 9 Jejari orbit sebuah satellit adalah 7 500 km.
D Satu Kelvin ialah suhu Berapakah nilai jejari ini dalam Mm?
273.16
A 7.5 B 75
suhu termodinamik takat 273.16
C 750 D 7500
tigaan air.
10 Tempoh ayunan suatu zarah ialah 5 x 10-4 s.
2 Bentuk piawai ialah satu cara menulis nilai
Tempoh ayunan ini dalam unit µ s ialah
berangka yang
A 0.05 B 0.5
A sangat besar C 50 D 500
B sangat kecil
C sangat besar atau sangat kecil
11 Antara ukuran-ukuran berikut yang manakah D 3450 = 3.450 x 104
tidak sama panjang?

A 2.3 x 102 m 20 Jadual 20 menunjukkan nilai beberapa

B 2.3 x 104 cm kuantiti fizik berserta dengan unitnya.
C 2.3 x 106 mm
Nilai kuantiti Unit S.I.
12 Antara ukuran-ukuran jisim berikut yang
manakah paling kecil? 400 cm2 m2
A 1.5 x 102 kg
216 km j-1 m s-1
B 1.5 x 107 g
C 1.5 x 1012 µ g
4 mm3 m3
13 Antara ukuran-ukuran berikut yang manakah
disusun mengikut tertib menaik? 1500 cm s-2 m s-2

A 7 x 10- 4 km , 7 x 102 cm , 7 x 104 mm

` B 7 x 102 cm , 7 x 104 mm , 7 x 10- 4 km Jadual 20
C 7 x 104 mm , 7 x 10- 4 km , 7 x 102 cm
Lengkapkan Jadual 20 di atas.
14 Sebuah sfera logam berisipadu 12 cm 3
Isipadunya dalam unit m 3 ialah

A 1.2 x 10-2 B 1.2 x 10-3

C 1.2 x 10- 5 D 1.2 x 10-7

15 Halaju sebuah motokar ialah 108 km j-1 21 Jadual 21 di atas menunjukkan ukuran-
Halaju ini dalam unit ms – 1 ialah ukuran panjang P, Q, R dan S bagi
empat objek berlainan.
A 20 B 30
C 50 D 60 Ukuran Bacaan
5
P 7.2 x 10 µm
16 Tekanan sekeping batu bata yang dikenakan
pada lantai ialah 500 N cm-2. Berapakah Q 7.2 x 10-2 cm
tekanan ini dalam unit Pa ? R 7.2 x 103 mm
( 1 Pa = 1 N m-2) T 7.2 x 10- 6 km
A 5 x 10 - 2 B 5 x10 -1
C 5 x 10 4 D 5 x 10 6 Jadual 21

17 Pecutan sebuah troli ialah 2000 cms-2 Berdasarkan Jadual 21,

Pecutan troli ini dalam unit S.I. ialah
(a) Ukuran manakah paling panjang?
A 0.02 B 0.2 .................................................................
C 2 D 20
18 Manakah daripada imbuhan yang berikut (b) Ukuran manakah paling pendek?
mempunyai nilai kurang daripada 1? .................................................................
(c) Susun ukuran-ukuran tersebut mengikut
A Mega tertib menurun.
B Desi .................................................................
C Kilo .................................................................

19 Pernyataan yang manakah berikut adalah (d) Ukuran manakah bernilai kurang
benar? daripada 1 meter?
...............................................................
A 0.00023 = 2.3 x 10-3 (e) Jika sebuah objek berbentuk kubus
B 0.05 = 5 x 10 - 1 mempunyai panjang sisi 7.2 x 103 mm
C 5678.9 = 5.6789 x 103 nyatakan isipadunya dalam unit m3

PELAJARAN 3 – KEPEKAAN ,
KEPERSISAN
KEJITUAN DAN
RALAT
Pengenalan
Semasa membuat pengukuran ciri- ciri yang dipilh
dalam mebuat pengukran dan menentukan alat
pengukuram adalah dari segi kepersisan, kejituan
dan kepekaan.
Kepersisan, Kejituan dan Kepekaan.
Kepersisan
Ialah darjah ketakalan (konsentasi) sesuatu bacaan
Kepersisan semakin bertambah apabila beberapa
set bacaan semakin menghampiri satu sama lain.
Kejituan(ketepatan)
Ialah darjah kebolehan suatu sesuatu ukuran
mengampiri nilai sebenar(nilai piawai)
Kejuan semakin bertambah apabila sesuatu ukuran
semakin menghampiri dengan nilai sebenar
. kaca lebih tebal.
Rajah berikut adalah menunjukkan kesan tembakan
oleh empat peserta A, B, C dan D dalam suatu
pertandingan tembakan Setiap peserta melepaskan
lima tembakan.
Rajah ini boleh digunakan untuk membezakan
antara kepersisan dan kejituan.
Jadual berikut adalah merupakan kesimpulan yang
boleh dibuat.
Penembak Kepersisan Kejituan
A Tinggi Rendah
B Rendah Tinggi
C Tinggi Tinggi
D Rendah Rendah
Kepekaan
Ialah kebolehan alat itu bertindakbalas dengan
perubahan kecil kuantiti yang diukur.
Semakin cepat sesuatu alat berindakbalas ataua
memberikan pesongan yang besar terhadap
perubahan kuantiti yang kecil maka semakin
bertambah kepekaan alat itu.
Mikroammeter lebih peka daripada ammeter ,
angkup vernier lebih peka daripada tolok skru
micrometer dan termometer yang mempunyai tiub
kapilari lebih kecil serta bebuli kaca lebih nipis
adalah lebih peka daripada termometer yang
mempunyai tiub kapilari lebih besar serta bebuli
Semakin kecil senggatan skala terkecil semakin
bertambah kepekaan dan kejituan suatu alat
pengukur.
Ralat
Ralat adalah merupakan kesilapan bacaan akibat (ii) Perbezaan tekanan yang dikenakan pada
selisih antara bacaan yang didapati dengan bacaan bidal tolok skru mikrometer semasa
sebenar. menutup rahang apabila alat ini
digunakan untuk mengukur diameter
Ada dua jenis ralat iaitu suatu dawai.
(iii) Suhu yang sentiasa berubah-ubah
(a) Ralat bersistem semasa eksperimen berjalan.
(b) Ralat rawak (iv) Merekodkan bacaan yang salah.
(v) Kesilapan semasa menghitung.
Ralat bersistem
Ralat bersistem merupakan ralat pengukuran Untuk mengurangkan atau menghapuskan ralat
sesuatu kuantiti fizik disebakan oleh alat rawak ialah dengan mengulangi pengukuran dan
pengukuran , factor keadaan sekeliling dan juga cari purata bacaan.
masalah fizikal pemerhati yang membuat
pengukuran. Mengukur Panjang -Pembaris meter,Angkup
Ciri utama ralat bersistem adalah magnitud ralat Vernier dan Tolok Skru Mikrometer
adalah sentiasa hamper tetap dan satu hala sahaja.
Nilai pengukuran akan sentiasa lebih besar atau
lebih kecil daripada nilai sebenar apabila ralat (a)Pendahuluan
bersistem wujud.
Contoh ralat bersistem ialah Terdapat tiga jenis alat pengukuran panjang yang
(a) Ralat sifar dan ralat hujung biasanya digunakan di makmal iaitu seperti jadual
(b) Ralat disebabkan oleh masalah fizikal berikut:-
pemerhati Alat Kepekaan Kepekaan/
(c) Ralat disebabkan alat pengukur semasa proses /kejituan kejituan
penentukuran. dalam cm dalam mm
(d) Ralat disebabkan silap membuat andaian , Pembaris 0.1 1
contohnya membuat anggapan pecutan graviti meter
di suatu tempat tertentu ialah is 9.81 ms-2,
sedangkan nilai sebenar ialah 9.79 ms-2
Angkup 0.01 0.1
Vernier

Tolok skru 0.001 0.01

Ralat bersistem tidak bole dikurangkan atau
mikrometer
dihapuskan dengan mengulangi bacaan
menggunakan kaedah yang sama.alat pengukur
yang sama atau pemerhati yang sama.
Ralat bersistem boleh dkuran gkan atau dihapuskan (b)Pembaris meter
alat yang belainan atau pemerhati yang berlainan.
Contonya untuk menghapuskan ralat sifar kita Pembaris meter terdiri dari kayu atau besi yang
mesti menolak atau menambah bacaan yang panjangnya 1 meter.
didapati dengan ralat sifar itu. 1 senggatan kecil adalah bersamaan 1 mm atau 0.1
cm.
Ralat rawak Semasa menggunakan pembaris cara berikut perlu
dilakukan untuk mengelakkan ralat paralaks
Punca utama ralat rawak adalah disebabkan oleh ataupun ralat sifar(ralat hujung).:-
pemerhati dan ralat ini tidak boleh dijangka. (i) pengukuran tidak semestinya bermula
Ciri-ciri ralat rawak ialah : dihujung,kerana kemungkinan hujung
pembaris haus yang menyebabkan
(i) boleh bernilai positif atau negative dan berlakunya ralat sifar(ralat hujung)
boleh memberikan bacaan yang lebih
besar atau lebih kecil daripada nilai
sebenar.
(ii) Magnitudnya tidak tetap.
(ii) Pembaris hendaklah diletakkan tegak pada
objek yang hendak diukur dan mata
Contoh ralat rawak:
pemerhati hendaklah tegak dengan skala
untuk mengelakkan ralat paralaks
(i) Ralat paralaks – terjadi apabila
kedudukan mata pemerhati tidak
berserenjang dengan skala.
 (ii) Pastikan rahang betul-betul menyentuh
objek diukur.

Contoh 1

Catatkan bacaan yang terdapat pada rajah berikut:-

(iii) Bagi mengukur objek tiga dimensi pembaris

dan sesiku hendaklah digunakan. Penyelesaian

Contoh 2

Nyatakan bacaan sebenar bagi objek pada rajah

berikut:

(c) Angkup vernier

- Angkup luar digunakan untuk menyukat

diameter luar
- Angkup dalam digunakan untuk
menyukat diameter dalam
- Ekor digunakan untuk mengukur
kedalaman ,contohnya kedalaman bikar.
- Bukaan rahang dalam,bukaan rahang luar dan
ekor sentiasa mempunyai panjang yang sama.
- 1 senggatan kecil skala utama adalah 0.1 cm Penyelesaian
atau 1mm
- 1 senggatan kecil pada skala vernier adalah
0.09 cm atau 0.9 mm
- Perbezaan satu senggatan kecil pada skala
utama dan vernier
= (0.1 - 0.09) cm
= 0.01 cm
- Bacaan pada angkup vernier = [bacaan
skala utama + (0.01 x skala vernier)] cm
- Langkah berjaga-jaga semasa menggunakan
angkup vernier:-
(i) Tentukan ralat sifar ada atau tidak.Jika
ada ralat sifar bacaan mesti
diperbetulkan iaitu:
Bacaan sebenar = bacaan diperolehi -
ralat sifar
(e) Tolok skru mikrometer
 Contoh 4

Nyatakan bacaan sebenar bagi objek pada rajah-

rajah berikut:-
(a)

- Kegunaannya ialah menentukan ketebalan

kertas,diameter dawai atau alas bebola.
- Hujung rahang iaitu anvil dan spindal harus
dibersihkan terlebih dahulu dari kekotoran.
- Apabila diletak objek,rahang ditutup dengan
memutarkan bidal.Apabila rahang hampir
rapat dengan objek,putarkan racet sehingga
bunyi 'tik' yang petama.
- 1 senggatan kecil skala utama adalah 0.5
mm .
- Skala verniernya mempunyai 50 senggatan
kecil.Apabila skala veriner diputar satu
pusingan ,skala utama kan bergerak sejauh 0.5
mm. (b)
Oleh itu 1 senggatan kecil pada skala vernier
= 0.5 mm =0.01 mm
50
- Bacaan pada angkup vernier = [bacaan
skala utama + (0.01 x skala vernier)] mm
- Langkah berjaga-jaga semasa menggunakan
tolok skru mikrometer:-
(a) Tentukan ralat sifar ada atau tidak.Jika
ada ralat sifar bacaan mesti
diperbetulkan iaitu:
Bacaan sebenar = bacaan diperolehi -
ralat sifar
(b) Gunakan racet untuk mengetatkan objek
yang diletakkan pada rahang supaya
tekanan yang berlebihan tidak dikenakan
pada objek.
Penyelesaian

Contoh 3 Mengukur Jisim

(a) Neraca tuas

Catatkan bacaan yang terdapat pada rajah berikut:-

Penyelesaian
Kejituan /kepekaan : ……………………………………..
Bacaan :
…………………………………………………

(b) Neraca mampatan

Kejituan /kepekaan : ……………………………………..

Bacaan :
…………………………………………………
Mengukur Arus

(a) Ammeter julat 0 – 5 A

Kejituan /kepekaan : ……………………………………..

Bacaan :
…………………………………………………

(c) Neraca alur tiga

Kejituan /kepekaan : ……………………………………..

(b) Ammeter dwi-julat

Kejituan /kepekaan : ……………………………………..

Kejituan /kepekaan skala atas :………………………..

Kejituan /kepekaan skala bawah :……………………..
Bacaan :………………………………………………..
Mengukur Masa
(c) Miliammeter julat 0- 50mA
(a) Jam randik mekanikal

Kejituan /kepekaan : ……………………………………..

(b) Jam randik elektronik Kejituan /kepekaan : ……………………………………..

Bacaan :
…………………………………………………
 2 Kebolehan suatu alat mengesan suatu
perubahan yang kecil pada kuantiti yang
diukur boleh dikaitkan dengan
Mengukur Suhu
A kejituan B
kepersisan
C kepekaan D ralat
Kejituan /kepekaan :……………………………………..
3 Kejituan suatu ukuran akan bertambah apabila

A bilangan tempat perpuluhan bertambah

B perbezaan bacaan didapati dengan nilai
piawai
C bertambah nilai senggatan skala terkecil
bertambah

4 Manakah antara rajah berikut menunjukan

tembakan yang paling persis?

5 Manakah antara berikut menunjukkan

tembakan yang mempunyai kejituan yang
tinggi tetapi kepersisan yang kurang

6 Panjang sebenar sebuah meja adalah 124.7

cm.
Antara ukuran pelajar-pelajar berikut yang
manakah mempunyai ukuran yang paling
tinggi kepersisan dan kejituan?

TUTORIAL 3

1 Bacaan yang dicatat adalah sentiasa konsistan

walaupun diulangi beberapa kali adalah
Pelajar Ukuran 1 Ukuran 2 Ukuran 3
dikatakan sebagai ukuran yang mempunyai
_____________ yang tinggi. A W 122.5 122.5 122.5
B X 122.5 122.5 124.7
A kejituan B kepersisan C Y 124.7 124.7 124.7
C kepekaan D ralat D Z 122.5 124.7 124.7

7 Yang manakah antara berikut adalah benar?

 A Jam randik lebih sensitif daripada jam
elektronik.
B Ammeter lebih peka daripada daripada
miliammeter
C Amgkup vernier lebih peka daripada
miliammeter .
D Termometer dengan bebuli kaca
berdinding nipis lebih peka daripada
termometer dengan bebuli kaca
berdinding tebal.
.Alat-alat pengukur X,Y dan Z tersebut adalah
A Pembaris meter,angkup vernier,tolok
skru mikrometer
B Angkup vernier,tolok skru
mikrometer,pita pengukur
C Tolok skru mikrometer,pembaris
meter,angkup vernier
D Pita pengukur,tolok skru mikrometer,
angkup vernier

8 Yang manakah berikut adaalah benar 13 Empat orang pelajar W,X,Y dan Z
mengenai ralat? menggunakan angkup vernier, pembaris meter
dan tolok skru mikrometer untuk mengukur
A Ralat paralaks adalah ralat bersistem ketebalan satu objek.Catatan pelajar manakah
B Ralat sifar adalah adalah ralat rawak yang betul?
C Ralat bersistem boleh dikurangkan
dengan menngulangi ukuran dan Pelajar Pembaris Angkup Tolok skru
mencari purata bacaan. meter vernier mikrometer
D Ralat bersistem boleh dikurangkan / cm / cm /cm
dengan menngulangi ukuran dan A W 2.17 2.2 2.174
mencari purata bacaan. B X 2.174 2.2 2.17
C Y 2.17 2.174 2.2
9 Ralat yang disebabkan bacaan yang terdapat D Z 2.2 2.17 2.174
pada sesuatu alat ketika alat tersebut
dilaraskan permulaan skala sifar dinamakan
14 Panjang fokus sebuah kanta cembung adalah
A ralat sifar 12 cm dicatat oleh seorang pelajar apabila
B ralat paralaks menggunakan pembaris meter.Bacaan ini
C ralat bacaan mestilah ditulis sebagai

10 Kedudukan mata pemerhati yang tidak A 11.9 cm B 12.0 cm

berserenjang dengan skala dibaca akan C 12.00 cm D 12.1 cm
menyebabkan
15 Rajah menunjukkan angkup vernier yang
A ralat sifar mempunyai ralat sifar
B ralat hujung
C ralat paaralaks

11 Manakah alat pengukur berikut mempunyai

kejituan yang betul?

Alat Kejituan Berapakah ralat sifarnya?

A Pembaris meter 1 mm A + 0.04 cm B - 0.04 cm

B Angkup Vernier 0.001 cm C + 0.06 cm D - 0.06 cm
C Tolok skru mikrometer 0.1 mm

12 Jadual di atas merupakan bacaan yang

diperolehi dengan menggunakan tiga alat 16 Rajah menunjukkan ssebuah angkupvernier
pengukur X,Y dan Z dengan rahangnya terbuka..rajah di atas?

Alat Bacaan/mm
pengukur
X 2.38
Y 52
Z 6.5
 Berdasarkan rajah di atas,berapa kali skala
vernier itu telah diputarkan.?

A 12 B 12½
Berapakah bacaan yang ditunjukkan oleh C 13 D 13¾
angkup vernier tersebt.
20 Rajah menunjukkan skala satu tolok skru
A 3.17 cm B 3.08 cm mikrometer apabila rahangnnya rapat.
C 2.18 cm C 2.07 cm
17 Rajah(a) menunjukkan angkup vernier dengan
keadaan rahang dalam keadaan rapat.Rajah(b)
menunjukkan angkup vernier itu digunakan
untuk menyukat diameter luar satu objek

Setiap pengukuran yang dibuat dengan

menggunakan tolok skru mikrometer ini
semestinya

A ditambah 0.02 mm
B ditolak 0.02 mm
C ditambah 0.03 mm
D ditolak 0.03 mm

21 Rajah menunjukkan sebuah tolok skru

mikrometer yang digunakan untuk mengukur
tebal 10 keping kertas.

.Diameter sebenar objek itu adalah,

A 2.02 cm B 2.04 cm
C 2.06 cm D 2.08 cm
Tebal sehelai kertas adalah
18 Tebal sehelai kertas apabila diukur dengan
menggunakan tolok skru mikrometer adalah A 32.5 mm B 37.5 mm
C 3.25 mm D 0.375 mm
A 2 mm B 2.1 mm
C 2.14 mm D 2.142 mm 22 Rajah(a) menunjukkan rahang sebuah tolok
skru mikrometer dalam keadaan
rapat.Rajah(b) pula menunjukkan tolok skru
mikrometer itu digunakan untuk menyukat
diameter satu objek.

19
 Berapakah bacaan yang ditunjukkan pada ammeter
di atas?

A 2.80 A B 2.40 A
C 0.48 A D 0.44 A

27 Fungsi pelaras sifar pada sebuah ammeter ialah

untuk

A mengelakkan ralat sifar

B mengetakkan pelaras sifar
C mengelakkan ralat paralaks

28 Rajah 28 menunjukkan proses menentukan

diameter satu alas bebola dengan
menggunakan pembaris meter. Lima alas
Diameter sebenar objek itu adalah
bebola diletakkan bersebelahan untuk
mengukur jumlah panjang diameter semua
A 8.30 mm B 8.32 mm
alas bebola itu.
C 8.80 mm D 8.82 mm

23 Sebuah bandul ringkas membuat 20 ayunan

lengkap dalam masa 20.35 s. Antara alat-alat
berikut yang manakah digunakan untuk menyukat
masa tersebut/

A Jam bandul
B Jam randik Rajah 28
C Jam elektronik (a) Berapakah kepekaan pembaris meter
itu?
24 Sebuah bandul mengambil masa 15 s untuk …………………..…………………...
membuat 10 ayunan lengkap. (b) Berdasarkan Rajah 28,
Apabila menggunakan jam randik masa yang perlu
(i) Berapakah jumlah panjang
direkodkan adalah
diameter bagi kesemua lima alas
A 15 s B 15.0 s bebola itu?
C 15.00 s D 15.000 s ………………………………………
(ii) Berapakah diameter bagi satu alas
25 Rajah menunjukkan sebuah thermometer.. bebola?

(c) Namakan satu alat pengukur yang

mempunyai kepekaan yang lebih tinggi.
Apakah bacaan yang ditunjukkan oleh termometer …………………………..…………...
di atas?
29 Rajah 29.1 menunjukkan meniskus bagi
A 96o C B 93.5o C merkuri dalam satu selinder penyukat. A, B
C 94.0 o C D 94o C dan C adalah tiga kedudukan mata semasa
mengambil bacaan ispadu merkuri.
26 Rajah menunjukkan sebuah ammeter.

Rajah 29.1 Rajah 29.2

(a) Nyatakan kepekaan bagi selinder penyukat

tersebut.
………………………………………………
(b) (i) Berdasarkan Rajah 29.1, kedudukan
mata yang manakah adalah betul
semasa mengambil bacaan?

(ii) Berapakah isipadu merkuri tersebut?

…………………………………………
(c) Pada Rajah 29.2 gunakan pembaris untuk
melukis meniskus jika 32 cm3 air dituang ke
dalam selinder penyukat yang kosong.

30 Rajah 30.1 menunjukkan meniskus bagi

merkuri dalam satu selinder penyukat. A, B
dan C adalah tiga kedudukan mata semasa
mengambil bacaan ispadu merkuri.
Rajah 31.1
(a) Garis jawapan yang betul dalam kurungan
untuk melengkapkan ayat di bawah,
Bahagian yang berlabel X dalam Rajah
31dikenali sebagai ( Bidal / Racet)

(b) Apakah fungsi X?

………………………………………………
(c) Tolok skru mikrometer itu mempunyai ralat
sifar – 0.02mm. Tentukan diameter objek itu
Rajah 30.1

(a) Namakan bahagian berlabel X. 32 Rajah 32.1 menunjukkan bacaan satu alat
……………………………………………… pengukur apabila tiada objek diletakkan
(b) Nyatakan fungsi X. diatas nya.
……………………………………………… Rajah 32.2 menunjukkan bacaan alat
(c) Rajah 30.2 menunjukkan bacaan pada angkup pengukur tersebut apabila satu objek
vernier bila rahang ditutup. diletakkan di atasnya.

Rajah 30.2

Berdasarkan Rajah30.2:

(i) namakan jenis ralat yang terjadi.

.................................................................
(ii) nyatakan nilai ralat tersebut
Rajah 32.1
31 Rajah 31 menunjukkan sebuah tolok skru
mikrometer digunakan untuk mengukur
diameter suatu objek.
 (d) Apakah fungsi cermin yang terdapat pada alat
pengukur dalam Rajah 33?
………………………………………………

34 Rajah 34 menunjukkan sebuah jam randik.

Rajah 32.2
(a) Namakan kuantiti fizik yang boleh diukur
oleh alat pengukur pada Rajah 32.1
……………………………………………
(b) Namakan jenis ralat yang terhasil dalam
Rajah 32.1
..……………………………………………
(c) Berapakah nilai ralat yang terhasil dalam
Rajah 32.1

(d) Berdasarkan jawapan anda dalam (c) dan

Rajah 32.2 berapakah nilai sebenar kuantiti
yang diukur dalam jawapan (a).

33 Rajah 33 menumjukkan suatu alat pengukur. Rajah 34

(a) Namakan kuantiti fizik yang diukur oleh jam

randik.
………………………………………………
(b) Nyatakan unit yang digunakan oleh jam
randik ini.
………………………………………………..
(c) Apakah yang ditunjukkan oleh jarum P?
………………………………………………
(d) Apakah bacaan yang ditunjukkan pada jam
randik itu?
………………………………………………
Rajah 33
(a) Namakan kuantiti fizik yang diukur oleh alat
pengukur dalam Rajah 33.
……………....………………………………

(b) Nyatakan unit S.I. bagi kuantiti fizik yang

dinyatakan di (a).
………………………………….…………….
(c) Lengkapkan ayat di bawah dengan menanda
(√ ) dalam kotak yang betul.

Jenis sambungan alatpengukur dalam Rajah

33 dalam satu litar elektrik ialah

Sesiri

Selari
 PELAJARAN 4
PENYIASATAN SAINTIFIK

Kaedah Penyiasatan saintifik adalah penting dalam

fizik untuk membuat kesimpulan yang lebih tepat
tentang fenomena atau kejadian yang diperhatikan
serta teori,hukum ,hipotesis yang dinyatakan.
Beberapa perkara penting semasa menjalankan
penyiasatan saintifik ialah
 Membuat pemerhatian
 Membuat Inferens
 Mengemukakan hipotesis
 Menguji hipotesis
 Mengenal pasti pemboleh ubah
 Mendefinasi secara operasi bagi
pemboleh ubah
 Mengenalpasti jenis alat/radas yang
sesuai dan berfungsi supaya
eksperimen berfungsi
 Mengemukakan prosedur
 Mengulangi prosedur
 Mengumpul data atau maklumat
 Mentafsir data atau maklumat
 Merumus sama ada hipotesis diterima
atau ditolak
Inferens : Membuat kesimpulan awal
berdasarkan sesuatu pemerhatian
tanpa menjalankan penyiasatan
saintifik yang lebih lanjut. Inferens
boleh jadi benar atau tidak.
Contohnya : …………………
bergantung kepada ataua
………………..mempengaruhi…
…………………………………….
Hipotesis : Hipotesis merupakan suatu
pernyataan berasaskan satu teori
yang perlu dibuktikan.
Menyatakan hubungan awal antara
dua pembolehubah dan akan
ditentusahkan kebenarannya
setelah dilakukan penyiasatan
saintifik.
Hipotesis dinyatakan sebagai
semakin bertambah
/berekurang……. maka .semakin
bertmabah/berkurang……….
Contohnya jika semakin bertambah
masa pemanasan maka semakin
bertambah suhu suatu bahan yang
dipanaskan.

Pemboleh ubah dimanupulasikan:

Kuantiti fizik yang telah
ditetapkan nilainya sebelum
eksperimen dijalankan.

Pemboleh ubah bergerak balas (respons) :

 Kuantiti fizik yang dapat
ditentukan nilainya selepas
eksperimen dijalankan dan nilainya
bergantung kepada pembolehubah
dimanupulasikan.
Pemboleh ubah dimalarkan :
Kuantiti fizik yang lain selain
daripada pemboleh ubah
dimanupulasikan dan pemboleh
ubah bergerak balas (respons) yang
mana nilainya perlu ditetapkan
sama ada sebelum dan selepas
eksperimen
dijalankan.
Merekod data :
Data adalah adalah bacaan yang
dikumpulkan dalam eksperimen
dan biasanya disusun di dalam
jadual tertentu.
Jadual boleh disusun secara lajur
mengufuk atau lajur menegak
dengan susunan pemboleh ubah
yang betul.
Tajuk (PUM)
Tajuk(PUR)
Tajuk(PUM) Tajuk(PUR)
Tajuk jadual mestilah ditulis sebagai,
Nama pembolehubah,Simbol pembolehubah /
Simbol unit
atau
Nama pembolehubah,Simbol pembolehubah
( Simbol unit)
Contohnya: Daya, F / N atau Daya , F (N)
Bilangan tempat perpuluhan bagi data
mestilah konsisten di bawah tajuk yang
sama.Bilangan tempat perpuluhan ini
bergantung kepada alat yang digunakan.
Selain daripada itu data mestilah disusun
mengikut tertib
Contohnya:
Masa , t / s Panjang , l / cm
0 12.8
2 25.6
4 39.4
6 52.2
8 75.0
Sekiranya nilai data terlalu besar atau kecil
gunakan bentuk piawai
Suhu ,  (o C) 10 20 30 40 50
Ketumpatan , 9.7 8.5 7.3 6.6 5.1
(kgm-3)
x 104
Bilangan data yang baik alah antara 5- 10
Bagi eksperimen yang dilakukan secara
berulang,tentukan min.
Jarak objek , u / cm Jarak imej, v / cm
u1 u2 umin v1 v2 vmin
Mentafsir data atau maklumat:
Biasanya maklumat atau data ditafsir setelah
diplotkan graf berdasarkan data daripada
jadual .
Untuk melukis graf :
(i) Kenalpasti pemboleh ubah
dimanupulasikan dan pemboleh ubah
bergerak balas daripada jadual.
(ii) Penetapan paksi.
Paksi mencancang (paksi-y) bagi
pembolehubah bergerak balas
manakala paksi mengufuk (paksi-x)
bagi pembolehubah pemboleh ubah
dimanupulasikan.
Sekiranya ada arahan menyatakan "
Lukiskan graf A melawan B " maka A
pada paksi-y dan B pada paksi-x
(iii) Penetapan skala.
Skala yang sesuai ialah 1:1 , 1:2 , 1:5
,1:10 ,1:100 dan sebagainya.
Skala tak sesuai (ganjil) 1:3 , 1:4 ,
1: 6 , 1:7 , 1: 30 dan sebagainya
 Skala dipilih supaya saiz graf dilukis meliputi
sekurang-kurangnya 75% daripada saiz kertas
graf.

Skala mestilah dinyatakan pada bahagian bawah (vii) Graf dilukis mestilah licin.
se belah kanan kertas graf.

(iv) Paksi graf mestilah dilabelkan dengan simbol

kuantiti fizik serta unitnya.Tajuk graf juga
hendakalah ditulis di bahagian atas kertas graf
dan kemudian digariskan.

Menganalisis Graf

(i) Menentukan perkaitan antara pembolehubah

atau pemalar daripada graf.
(v) Titik mestilah ditanda dengan tanda

(vi) Graf yang dilukis mestilah garis lurus atau

lengkungan yang terbaik di mana mesti
melalui banyak titik dan seimbang.
(a) y berkadar langsung dengan x
atau y  x
atau y = kx k = pemalar
atau y = mx m = kecerunan
atau y1 = y2
x1 x2
(b) y berubah secara linear dengan x (b) Bagi graf lengkungan
atau y = mx + c
m = kecerunan
c = pintasan paksi-y

(c) y berubah secara songsang dengan x

atau y  1
Kecerunan lengkungan berubah mengikut
x
titik.
atau y = k
Kecerunan lengkungan pada satu titik adalah
x
bersamaan dengan kecerunan tangen pada
k = pemalar
titik itu.
Oleh itu langkah pertama ialah membina
atau y1 x1 = y2 x2
tangen pada titik itu.
Seterusnya bina segitiga pada tangen dan
kemudian guna rumus yang sama seperti
mencari kecerunan garis lurus.
Kecerunan lengkung di titik P = PQ
QR
Untuk melukis suatu garis tangen yang baik
adalah terlebih dahulu membina satu garis
(d) y berubah secara kuadratik dengan x yang berserenjang dengan tangen yang
atau y = ( x - h )2 + k disebut sebagai garis normal.Untuk membina
garis normal cermin satah digunakan.
(ii) menentukan kecerunan graf.

(a) Bagi graf garislurus:

Untuk menentukan kecerunan mula-mula

mesti memilih dua titik pada garis yang
terpisah sekurang-kurangnya 3 panjang
4
garislurus. Selepas itu bina satu segitiga
sudut tegak.
Kecerunan graf ditentukan oleh rumus
Kecerunan = y2 - y1
x2 - x1
= QR (iii) Mengekstrapolasi graf
PQ
Tujuan mengekstrapolasi graf ialah
untuk meanggar nilai-nilai yang terletak
di luar garis graf.Semasa
mengekstrapolasi graf pastikan graf
adalah licin.
 TUTORIAL 4

1 Langkah-langkah berikut yang tidak termasuk

dalam menjadual data ialah

A Simbol kuantiti fizik dan simbol unit

B Alat pengukuran diguna
C Nama kuantiti fizik
D Tajuk jadual

2 Data yang manakah berikut adalah disusun

dengan kaedah terbaik?

3 Skala yang manakah berikut adalah paling

sesuai?

A 1 cm : 3 unit B 1 cm : 5 unit
C 1 cm : 6 unit D 1 cm : 8.8 unit

4 Di antara graf-graf berikut adalah terbaik?

5 Graf manakah menunjukkan hubungan V

bertambah secara linear dengan Ө?
 9 Satu eksperimen untuk mencari hubungan
6 Hukum Hooke menyatakan daya,F yang
dikenakan bagi suatu spring berkadar
langsung dengan pemanjangan,x jika had
kenyal spring tidak dilebihi.Graf yang
manakah berikut adalah benar bagi Hukum
Hooke?
antara jisim dengan pecutan dilakukan iaitu
menolak troli pada sebuah landasan condong
yang licin. Kemudian eksperimen diulangi
dengan mengubah bilangan troli. Pemboleh
ubah bergerak balas ialah
A Kecondongan landasan condong licin.
B Pecutan
C Jisim

10 Sebuah bandul pada panjang tertentu

diayunkan dan tempoh ayunan dicatatkan.
Panjang bandul merupakan

A Pemboleh ubah manupulatif

B Pemboleh ubah bergerak balas
C Pemboleh ubah dimalarkan

11 Seorang pelajar menjalankan satu

7 Pecutan , a , yang bagi satu objek didapati
berubah secara songsang dengan jisim
objek,m. Graf yang manakah berikut adalah
benar mengubungkan a dan m.
eksperimen untuk mengkaji hubungan antara
suhu dan masa bagi air dalam sebuah bikar
yang dibiarkan untuk menyejuk. Dia
menuangkan air panas ke dalam sebuah
bikar dan mengambil suhu air pada selang
masa tetap 1 minit. Dalam eksperimen ini,
pembolehubah dimanipulasi, pembolehubah
bergerak balas dan pembolehubah
dimalarkan ialah

Pemboleh Pemboleh Pemboleh

ubah ubah ubah
dimanipulasi bergerak
dimalarkan
balas
A Jisim air Masa
Suhu
8 Antara geraf yang berikut yang manakah
B Masa Suhu
mematuhi persamaan V= I R
Jisim air
Dimana R adalah pemalar.
C Suhu Masa
Jisim air
D Masa Jisim air
Suhu

12 Rajah menunjukkan satu litar elektrik yang

digunakan untuk mengkaji hubungan antara
kekuatan medan magnet dan bilangan lilitan
pada gegelung suatu elektromagnet.
Antara pembolehubah berikut, yang manakah C ms2 D ms-2
betul? 16 Persamaan di bawah menunjukkan hubungan
antara jarak imej, v dengan pembesaran ,M,
untuk sebuah kanta cembung.

v – 10 = 10 M

Antara graf-graf berikut, yang manakah

menunjukkan hubungan antara v dan M bagi
persamaan di atas ?

13 Seorang pelajar menjalankan suatu

eksperimen dengan pembolehubah seperti
berikut:
Pembolehubah dimanipulasikan : P
Pembolehubah bergerak balas : Q
Pembolehubah dimalarkan :R

Graf manakah yang patut dilukis?
17 Seorang pelajar melukis sebuah graf bagi
suatu kuantiti fizik,Q,pada paksi-y melawan
suatu kuantiti fizik ,R, pada paksi-x.
Hubungan antara Q dan R adalah diberi oleh
persamaan Q - aR = b, di mana a dan b
adalah pemalar.Kecerunan graf itu ialah

A a B R
B Q
C b D a

18 Rintangan R dan suhu T bagi suatu

konduktor diberi oleh R = r + aT di mana r
14 Rajah menunjukkan graf y lawan x. ialah rintangan pada suhu 0oC dan a adalah
pemalar.Graf R lawan T adalah seperti
berikut,

Berdasarkan graf di atas kecerunan graf

adalah Rintangan konduktor itu pada suhu 60oC
A 0.7 B 1.5 dalam unit Ohm adalah
C -0.7 D - 1.5
A 35 B 47
15 Rajah menujukkan graf laju,v lawan masa,t C 86 D 93

19

Berdasarkan graf di atas unit bagi kecerunan

graf adalah

A m B m2 s
 22 Pernyataan yang manakah adalah benar
mengenai kecerunan graf berbentuk
lengkungan?

A kecerunan adalah tetap

B kecerunan berubah mengikut titik
C kecerunan di satu titik bersamaan
kecerunan normal di titik itu
D kecerunan adalah sentiasa positif.
Persamaan bagi graf di atas adalah
23 Seorang pelajar menjalankan eksperimen
A P = 10Q + 5 B P = 2Q + 10 untuk menyiasat hubungan antara isipadu dan
C P = -2Q + 10 D P = 5Q - 10 tekanan bagi suatu gas. Susunan radas adalah
seperti Rajah 23.1. Isipadu udara, V dicatatkan
20 Rajah menunjukkan sebuah graf yang dilukis apabila beban berjisim, m diletakkan di atas
dari suatu eksperimen.
omboh.

Manakah antara pernyataan berikut tidak benar

mengenai graf tersebut?

A Tajuk graf ialah Daya, F melawan masa, t.

B Masa, t adalah pembolehubah dimanipulasi.
C Kecerunan graf ialah 4 Ns-1
D Daya berkadar langsung dengan masa.

21 Graf menunjukkan hubungan di antara

kuantiti fizikal y dan x. Rajah 23.1
Eksperimen dimulakan dengan jisim, m= 0.5 kg
dan bacaan sepadan isipadu udara ditunjukkan
dalam Rajah 23.2.
Langkah di atas diulang dengan jisim, m = 1.0 kg,
1.5 kg, 2.0 kg dan 2.5 kg. Nilai sepadan isipadu
udara ditunjukkan dalam Rajah 23.3, 23.4, 23.5
dan 23.6 .

Manakah di antara penyataan berikut

berkenaan graf adalah benar?

A y adalah berkadar songsang dengan x.

B Kecerunan graf adalah 2.
C Pintasan-x ialah 10.
D Persaman graf adalah y = -2x +10
 Rajah 23.2
Rajah 23.2 Rajah 23.3 m = 2.5 kg
m = 0.5 kg m = 1.0 kg V = ………….cm3
V = ………….cm3 V = ………….cm3
(a) Bagi eksperimen yang tersebut nyatakan ;

(i) Pemboleh ubah dimanipulasi,

………………………………………….
(ii) Pemboleh ubah bergerak balas,
………………………………….............
(iii) Pemboleh ubah dimalarkan,
………………………………………….
(b) Berdasarkan Rajah 23.2, 23.3, 23.4,
23.5, dan 23.6 , ukur isipadu udara V
bila beban diletakkan di atas omboh, m
= 0.5 kg, 1.0 kg,1.5 kg, 2.0 kg dan 2.5
kg.
Jadualkan keputusan anda untuk semua

nilai m, V dan dalam ruang di

bawah.

Rajah 23.4 Rajah 23.5

m = 1.5 kg m = 2.0 kg
V = ………….cm3 V = ………….cm3

(c) Pada kertas graf pada lampiran 1 , lukis

graf melawan m.
 (d) Berdasarkan graf anda dalam ( c ),

nyatakan hubungan antara dan m.

………………………………………
24 Seorang murid menjalankan eksperimen
untuk mengkaji hubungan antara panjang
suatu konduktor, ℓ, dengan rintangan , R . Rajah 24,3
Sambungan litar .ditunjukkan pada Rajah 24.1 ℓ = 30.0cm

Rajah 24,4
ℓ = 40.0cm

Rajah 24.1

Dawai konstantan dengan panjang, ℓ = 20.0cm

diletakkan antara P dan Q . Suis dihidupkan
dan reostat dilaraskan sehingga arus elektrik ,
I, yang mengalir di dalam litar adalah 0.2 A.
Beza keupayaan merentasi dawai , V,
direkodkan.
Prosedur di ulang dengmenggantikanpanjang Rajah 24,5
dawai konstantan, ℓ dengan nilai 30.0 cm, 40.0 ℓ = 50.0cm
cm, 50 cm dan 60 cm. Untuk setiap panjang
dawai konstantan , reostat dilaraskan supaya
arus elektrik sentiasa mengalir pada nilai tetap
0.2 A. Bacaan-bacaan yang sepadan bagi
voltmeter adalah ditunjukkan pada Rajah 24.2,
24.3, 24.4, 24.5 dan 24.6.

Rajah 24,6
ℓ = 60.0cm

(a) Berdasarkan tujuan dan prosedur

eksperiment ini, nyatakan

(i) Pemboleubah yang

Rajah 24,2 dimanupilasikan
ℓ = 20.0cm …………………………………….
(ii) Pembolehubah yang bergerakbalas
……………………………………
(iii) Pembolehubah yang dimalarkan
…………………………………….
(b) Rekodkan bacaan voltmeter dalam
Rajah 24.2, 24.3, 24.4, 24.5 dan 24.6
pada bacaan panjang dawai yang
 berbeza, ℓ yang digunakan. Pada setiap
nilai tersebut hitungkan rintangan R
dawai di mana:
V
R
I
Jadualkan keputusan anda bagi ℓ, V, I
dan R pada ruang di bawah.

(c) Pada kertas graf pada lampiran 2 , .

plotkkan graf R melawan ℓ. Rajah 25

(a) Berdasarkan graf pada Rajah 25:

(d) Berdasarkan graf anda, nyatakan
hubungan antara R dan ℓ. (i) Nyatakan hubungan antara T 2
………………………………………. dengan m.
…...……………………………
25 Seorang murid menjalankan eksperimen (ii) Tentukan nilai T apabila m = 0.30
untuk menyiasat hubungan antara tempoh kg.Tunjukkan pada graf itu
ayunan, T, dengan jisim beban, m, bagi bagaimana anda menentukan nilai
sebuah spring. T.
Keputusan eksperimen ini ditunjukkan oleh
graf T 2 melawan m dalam Rajah 25

T = ………. s

(iii) Hitungkan kecerunan graf, h, bagi

graf itu.
Tunjukkan pada graf itu bagaimana
anda menghitung h.

h = …………… s2 kg–1

Graf T2 melawan m (b) Pemalar spring, k, diberi oleh formula

4 2
k , dengan keadaan h ialah
h
kecerunan graf dan π = 3.14.
Hitung nilai k.

k = ……………

(c) Hubungan antara tenaga yang tersimpan

di dalam spring, E, dengan pemalar
 1 2
spring, k, ialah E  kx , dengan r = …………………. 
2
keadaan x ialah pemanjangan spring.
Menggunakan jawapan di 2(b), hitung (c) Daripada graf, nyatakan nilai V apabila I
tenaga yang tersimpan di dalam spring = 0.60 A. Tunjukkan pada graf
itu apabila x = 0.10 m. bagaimana anda menentukan V.

V =…………………………… V
(d) Rintangan luar, R oleh formula
E  I ( R  r ) Dengan menggunakan
E = …………… nilai E dalam a(ii), r dalam (b) dan I =
0.60 A, hitung nilai R.
(d) Nyatakan satu langkah berjaga-jaga
yang perlu diambil untuk meningkatkan
kejituan bacaan dalam eksperimen ini. R = …………………….
………………………………………….
…………………………………………. (e) Nyatakan satu langkah berjaga-jaga
…………………………………………. yang perlu diambil untuk memperbaiki
26 Seorang pelajar menjalankan ujikaji untuk keputusan eksperimen ini.
menyiasat hubungan antara beza keupayaan, …………………………………………
V yang merentasi terminal sebuah bateri …………………………………………
dengan arus, I. Keputusan ujikaji …………………………………………
ditunjukkadalam graf V melawan I pada …………………………………………
Rajah 26.
Graf V lawan I 27 Seorang pelajar menjalankan satu eksperimen
untuk mengkaji hubungan diantara
Halaju bunyi , dengan suhu udara T.
Keputusan eksperimen itu ditunjukkan oleh
graf v 2 lawan T, pada Rajah 27.
Graf V2 melawan T

(a) Berdasarkan graf pada Rajah 26

(i) Nyatakan hubungan antara V dan I

.........................................................
(ii) Nilai V apabila I = 0.0 A
dinamakan daya gerak elektrik ,E.
Tunjukkan pada graf itu bagaimana
anda menentukan nilai E
Rajah 27
E=........................................V
a) Berdasarkan graf pada Rajah 27
(b) Hitung kecerunan, r bagi graf itu.
Tunjukkan pada graf itu bagaimana anda (i) Nyatakan hubungan antara v dengan T?
menentukan r. …………………………………………]
(ii) Tentukan nilai v apabila T =0 0 C
 Tunjukkan pada graf itu bagaimana anda
menentukan nilai v
v = ................................................
(b) Muatan haba tentu bagi udara,c diberi oleh
rumus c = 1
k tentang perkara-perkara berikut.
dimana k ialah kecerunan graf.
(i) Hitungkan kecerunan bagi graf, k , v2
melawan M.
Tunjukkan pada graf bagaimana anda
menentukan kecerunan itu.
(ii) Tentukan nilai c bagi udara.
(b) Binakan satu hipotesis yang sesuai untuk
suatu penyiasatan
(c) Dengan menggunakan radas seperti
spring pusar, pemberat dan alat-alat radas
lain yang sesuai huraikan satu rangka kerja
eksperimen untuk menguji hipotesis anda itu.
Dalam huraian anda nyatakan dengan jelas
Tujuan eksperimen
Pemboleh ubah eksperimen
Senarai radas dan bahan
Susunan radas
Kaedah mengawal pembolehubah dimanipulasi dan
Kaedah mengukur pemboleh ubah bergerak balas
Penjadualan data
(vii) Menganalisis data
[ 12 markah ]

c = ……………………………………

(c) Tentukan halaju gelombang bunyi di udara,

v jika suhu udara = 30o C.
Tunjukkan pada graf bagaimana anda
menentukan nilai v.

v = ……………………………………………

(d) Nyatakan satu langkah berjaga-jaga yang

boleh diambil untuk memperbaiki ketepatan
bacaan dalam eksperimen ini.
………………………………………………
………………………………………………..
………………………………………………..

Rajah 28

Rajah 28 di atas menunjukkan seorang ibu sedang

menghayun buaian anaknya. Ibu itu kemudiannya
meletakkan pula anaknya yang lebih berat.

Berdasarkan pemerhatian di atas ;

(a) Nyatakan satu inferens yang boleh
dibuat.
 Graf melawan m
Lampiran 1
Lampiran 2 Graf R melawan ℓ.