Βλαδίμηρου Δερματόπούλου

Ειδικού Μελισοοκόμου

η υύγχρονη πρακτική

μελισσοκομία

Η τέχνη παραγωγής του μελιού

mzmznm
UvfsαιΐΜίςΈκδαιΐΗΐκ; Οίκος
 Βλαδίμηρου Δερματόπουλου
Ειδικού Μελισσοκόμου

η σύγχρονη πρακτική

μελισσοκομία

'ηνροιίΗάςΈκβοιικός Οίκος

ΣΠνΡΟΣ ZnVPOVΕ.Ε
Α Π Ο ΤΟ 1947
Λ»·.ληνιο»ρνη I 104 Μ Α Θ Η Ν Α Τηλ. 52 34 260
own
 ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ

Η τέχνη παραγωγής του μελιού

Δοκίμιο ένημερωμένης Μελισσοκομικής Πρακτικής,

προσαρμοσμένης στά τελευταία δεδομένα τής έπιστήμης
καί τής τεχνολογίας.

Βλαδίμηρου Δερματόπουλου
Ειδικού Μελισσοκόμου

Μέλους τής Διεθνούς Εταιρίας Μελισσοκομικής "Ερευνας

(International Bee Research Association)
τ. Καθηγητή Μελισσοκομίας τής ’Αμερικανικής Γεωργικής
Σχολής Θεσσαλονίκης
τ. Επιμελητή Μελισσοκομικοΰ Πειραματικού Σταθμού
τού ’Ινστιτούτου Κτηνοτροφίας Γιαννιτσών
Έκπαιδευτοϋ Μελισσοκομίας στά Κ.Ε.Γ.Ε.
'Υπ)γείου Γεωργίας
Ό συγγραφέας
 ’Αφιερώνεται
Στον άνακαινιστη τής νεώτερης
'Ελληνικής Μελισσοκομίας
κ. Α Γ Γ Ε Λ Ο ΤΥΠ Α Λ ΔΟ - Ξ Υ Δ ΙΑ
σαν φόρος τιμής στο πολύμοχθο
και μακροχρόνιο έργο του για τό
άνέβασμα τής τεχνικής στάθμης
των *Ελλήνων Μελισσοκόμων.
Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
X \
'RypoiiHAc'EMfloiiiiAq 0)·

XiLUJ.W iL'JJig
ΑΠΟ TO 1947

l ~ ΓΕΩΠΟΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ- 1
ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΑΑ I KEYMENA
i_____ ΓΕΩΡΓΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ_____ I
• Γεωπονικά Συγγράμματα και εκλαϊκευμένα γεωργικά βιβλία που είναι
απαραίτητοι βοηθοί, σύμβουλοι και πρακτικοί οδηγοί για τον κάθε Γεωπόνο,
Συνεταιριστή, Γεωργό, Δεντροκόμο και Ααχανοκηπουρό, Αμπελουργό,
Ελαιοπαραγωγό, Ανθοκόμο, Μελισσοκόμο, Κτηνοτρόφο, Πτηνοτρόφο και
κάθε επαγγελματία αγρότη και ερασιτέχνη.
• Δεν πρέπει να λείπουν από καμιά βιβλιοθήκη: Αγροτική, Σχολική,
Κοινοτική Συνεταιριστική, Μορφωτικούς Συλλόγους, Σωματεία, Συλλόγους,
Συνδέσμους κλπ.
• Είναι όλα γραμμένα από τους πλέον έμπειρους ειδικούς επιστήμονες σε
γλώσσα απλή και εύληπτη, που μπορεί εύκολα να τα καταλαβαίνει ο κάθε
αγρότης, έστω και με λίγες γραμματικές γνώσεις.
• Ας βοηθήσουν οι Ενώσεις Γεωργ. Συν/σμών, τα διάφορα Σωματεία και
Σύλλογοι Αθηνών - Επαρχιών και εξωτερικού, να αποκτήσουν όλα τα χωριά
Βιβλιοθήκη. Ασφαλώς αυτό θα είναι μια πολύτιμη

ΑΠΟ ΤΟ 1947
ΚΟΝΤΑ ΣΤΟ ΠΑΛΜΟ
ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ ΓΕΩΠΟΝΟΥ
ΑΓΡΟΤΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΗ
X
 1

'Πνροιικός'Εκδοτικάζ Owoq

Σ Π ν Ρ Ο Σ Z I 1V P 0V Ε.Ε
ΑΠΟ ΤΟ 1947

,,/^gggcg·-·
. s,5«?SSV«—.r·
X ^ 4 ν τ ω ν ίά δ ο υ
Π Ρ Α Κ Τ ΙΚ Η Α Ν Θ Ο Κ Ο Μ ΙΑ
Ο αχώριστος σύντροφος των φι-
λανδών. Στο βιβλίο αυτό περιγρά-
φονται αναλυτικά 205 είδη λουλου-
διών μαζί με τις κατά μήνα ανδοκο-
μικές εργασίες.
Κάδε κήπος και το βιβλίο αυτό.

Ν . Α γά δο ν
2 0 ΔΙΑΛΕΚΤΑ ΛΟΥΛΟ ΥΔΙΑ

Φιλανδείς, το βιβλίο σας!!!

Ολα τα μυστικά των2 0 πιο διαλεκτών
λουλουδιών για το κήπο καιτη γλάστρα
ανοίγονται μπροστά σας με αυτό το
βιβλίο. Μαζί με πολλές οδηγίες συντή­
ρησης των λουλουδιών.

Ν . Α γά δ ο ν
ΤΑ Φ ΡΟ Υ ΤΑ
Τα φρούτα τροφή για υγεία και
μακροζωία.
Γιατί και πως πρέπει να τρώγονται τα
φρούτα.
Περιγράφονται στο βιβλίο αυτό η
διατήρηση των φρούτων, κομπόστες,
μαρμελάδες και χυμοί. Βιβλίο χρήσιμο
για κάδε σπίτι,για κάδε νοικοκυρά.
 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Π ερ ιεχ ό μ εν α ............................................................................ σελ. 9

Κ Ρ ΙΣ Ε ΙΣ Σ Τ ΙΙΝ Α' Ε Κ Δ Ο ΣΗ ......................................... » 15
Π ΡΟ Λ Ο ΓΟ Σ Σ Τ Η Β ' Ε Κ Δ Ο Σ Η ................................... » 17
Π ΡΟ Α ΕΓΟ Μ ΕΝΑ (Στή Γ ’Έ κ δ ο σ η )............................. » 23
Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η ............................................................................... » 27

ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΚ Ο ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ Μ Ε Λ ΙΣ Σ Ο Κ Ο Μ ΙΑ Σ
Ή Μελισσοκομία στην ’Αρχαία Α ίγ υ π τ ο ....................... » 30
Συμβολή των αρχαίων Ελλήνω ν στη Μελισσοκομία . . » 31
Ή Μελισσοκομία στη Ρωμαϊκή ε π ο χ ή .............................. » 33
Συμβολή στή Μελισσοκομία μετά τήν ’Αναγέννηση . . » 34
Μελισσοκόμοι, ’Ιδιότητες, Π ροσόντα.................................. » 40
Άπαιτούμενες γ ν ώ σ ε ις .......................................................... » 40
Ή Οικονομική ά π ο ψ η .......................................................... » 41

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΟΤΟ

Γ Ν Ω Ρ ΙΜ ΙΑ ΜΕ Τ ΙΣ Μ Ε Λ ΙΣ Σ Ε Σ ΚΑΙ Τ ΙΣ ΦΥΛΕΣ ΤΟΥΣ

Όρισμδς τής Μ ελισσοκομίας.......................................... » 45
Οί κάτοικοι τής κ υ ψ έλ η ς .................................................... » 45
Ή Μάννα ή Β α σ ίλισ σ α .......................................... > 46
Ή Ε ρ γ ά τ ρ ια ............................................................... » 50
Ό Κ η φ ή ν α ς............................................................... » 62

9
Φυλές (Ράτσες) Μ ελισσώ ν............................................... » 64
Ιταλική Μ έλισ σ α ..................................................... » 64
Καρνιολική Μ έλισ σ α ................................................ » 65
Καυκασιανή Μ έλισσα .............................................. » 65
Ε λ λ η ν ικ ή (Κεκροπία) Μ έλ ισ σ α .......................... » 66
Κυπριώτικη Μ έλισ σ α ................................................ » 68
Χαρακτηριστικά διακρίσεως των φυλών Μελισσών . . » 70

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Β ΙΟ Λ Ο Γ ΙΚ Ο Σ Κ ΥΚ Λ Ο Σ

Πολλαπλασιασμός τοΰ Μελισσιού - Γονιμοποίηση

τής Βασίλισσας.............................................................. » 75
Ή γέννα καί ό γ ό ν ο ς.......................................................... » 78
Καθορισμός γ έν ο υ ς ............................................................... » 83
Γόνος - Αύγό, Προνύμφη, Ν ύ μ φ η .................................... » 84
Λ ύ γ ό .............................................................................. » 84
Π ρονύμφ η..................................................................... » 85
Θεωρία τοΰ Σ ίρ α χ ..................................................... » 87

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Φ ΥΣΙΚ Η Σ Μ Η Ν Ο Υ Ρ ΓΙΑ

ΤΙ είναι ή Φυσική Σμ ηνο υ ργία ........................................ » 89

Άφεσμοί καί Μεθεσμοί (πρωτοπούλια - δευτεροπούλια) » 93
Π ροειδοποιητικα σημάδια τής σμηνουργία ς.............. » 97
Χαρακτηριστικά τής άναχωρήσεως των άφεσμών . . . . » 99
Πιάσιμο άφεσμώ ν................................................................ * 102
Μειονεκτήματα τής σμηνουργίας.................................... » 103

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Η Κ Α Τ Ο ΙΚ ΙΑ Τ Η Σ Μ Ε Λ ΙΣ Σ Α Σ

Πρωτόγονες κ υ ψ έλ ε ς .......................................................... » 105

'Η σύγχρονη κ υ ψ έ λ η ........................................................... * 108
Κατασκευή τής κυψέλης Λάγκστροθ - Στάνταρντ . . . . » 110
Νομαδική κ υ ψ έ λ η ...................................... * H2
Τοποθεσία Μελισσοκομείου................................................ » H?
Διάταξη κυψελών στό Μ ελισσοκομείο............................. » 118
Βαφή τής κ υ ψ έλ η ς ............................................................... * 1^0

10
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

ΠΡΟ ΙΌ Ν Τ Α ΤΟΥ Μ Ε Λ ΙΣ Σ ΙΟ Υ ΚΑΙ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ

ΓΙΑ ΤΗ Δ Ο Υ Λ Ε ΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΖΩΗ ΤΗΣ Μ Ε Λ ΙΣ Σ Α Σ
Τό κ ε ρ ί ................................................................................... » 123
Ή Γ ύ ρ η .................................................................................. » 126
Ή Π ρ ό π ο λ η .......................................................................... » 128
Τό Ν ε ρ ό ................................................................................. » 129
Τό Νέκταρ καί τό Μ έ λ ι..................................................... » 130
Χαρακτηριστικά τοΰ μ ε λ ιο ΰ ............................................... » 132
Ταξινόμηση τοΰ μ ε λ ιο ΰ .................................................... » 132
Φυσικές καί Χημικές ιδιότητες τοΰ μ ε λ ιο ΰ .................... » 133
Ό ξέα τοΰ μ ε λ ιο ΰ ................................................................. » 134
"Ενζυμα τοΰ μ ε λ ιο ΰ ............................................................ » 134
Βιταμίνες τοΰ μ ε λ ιο ΰ ................................. » 135
Κρυστάλλωση καί ζύμωση τοΰμ ε λ ιο ΰ ............................ » 136
Πρωτεΐνες τοΰ μ ε λ ιο ΰ ...................................................... » 137
Μ ελιττώ ματα ......................................................................... » 137
Μελισσοκομικά φ υ τ ά ........................................................... » 139
Μετατροπή τοΰ νέκταρος σέ μ έ λ ι .................................... » 145

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ

Μ Ε Λ ΙΣ Σ Ο Κ Ο Μ Ε ΙΟ - ΕΦΟΔΙΑ
’Οργάνωση Μελισσοκομείου καί Μελισ-
κομικές έρ γ α σ ίες ................................................................ » 149
Τοποθεσίες ευνοϊκές καί μ ή ............................... » 149
"Οριο κυψελών καί προσωπική Ιπάρκεια . . . . » 150
Δυσκολίες άντικειμενικές καί ύποκειμενικές . . . . » 151
Μελισσοκομικά ε φ ό δ ια ....................................................... » 153
Τό κ α π ν ισ τή ρ ι....................................................... » 153
Τό έργαλεΐο κυψέλης ή ξέσ τρ ο ......................... » 155
Ή μ ά σ κ α ................................................................. * 156
Ή Μελισσοκομική βούρτσα ............................... » 157
Τό Διάφραγμα Β α σ ιλ ίσ σ η ς............................... » 157
Ό Μ ελιτοεξα γω γέα ς........................................... » 157
Τό φ ίλ τ ρ ο ................................................................ * 151

. 11
 Ό Η λιακός Κ η ρ ο τή κ τη ς.................................... » 159
Ό Δίσκος Δ ια χω ρισ μού...................................... » 161
Μελισσοκομικό Εργαστήρι - Εφόδια καί Ε ρ γα λεία . . » 163

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ

Χ Ε ΙΡ ΙΣ Μ Ο Ι Μ Ε Λ ΙΣ Σ Ο Σ Μ Η Ν Ω Ν

Τρόπος χειρισμού των μελισσών καί μελισσο-

κομικές έρ γ α σ ίες ........................................................... » 166
Επιθεώρηση κ υ ψ έ λ η ς ...................................................... » 167
Μητρώο κυψέλης καί σημείιοση έν δ είξεω ν ................... » 169
Γέμισμα κ υ ψ έ λ η ς ................................................................. » 170
Ενώσεις σ μ η ν ώ ν ................................................................. » 175
Μέθοδος έφ η μ ερ ίδ α ς ............................................ » 175
Μέθοδος άρώ ματος................................................ » 177
Μέθοδος α να ισθησία ς........................................... » 177
Εξίσωση δύναμης μ ελ ισ σ ιώ ν .......................................... » 179

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ

Π Ο Λ Λ Α Π Λ Α Σ ΙΑ Σ Μ Ο Σ - ΤΡΟ Φ Ο ΔΟ ΣΙΑ

Πρόληψη Σ μ η νο υ ρ γ ία ς...................................................... » 181

Μέθοδος Σ ν έ λ γ κ ρ ω β ........................................... » 182
Παραλλαγή τής Μεθόδου Σνέλγκρωβ για μελίσ­
σια πού άρχισαν τό χτίσιμο βασιλοκυττάρων » 188
Περιποίηση άφεσμοΰ καί μητρικής κ υ ψ έ λ η ς .............. » 191
Κυψέλη μέ όυό βα σίλισσες................................................ » 192
Τροφοδοτήσεις...................................................................... * 193
Τ εχνητή Σ μ η νο υ ρ γ ία .......................................................... » 195
Εκτροφή Βασιλισσών για τις άνάγκες τοΰ με­
λισσοκομείου (βοηθητική βασιλοτροφία) ................... » 198
’Εκτροφή Βασιλισσών γΓ αντικατάσταση τών
γερασμένων καί έλα ττω ματικώ ν.......................... * 199
’Εκτροφή καί έγκατάσταση βασιλισσών
σέ παραφυάδες.......................................................... * 902
Πρόχειρο (δριζόντιο) κυψελίδιο γονι­
μοποίησης .................................................................. * 908
Εισαγωγή Βασιλισσώ ν............................................... * 910
Είσαγιυγή Βασίλισσας σέ κηφηνογόνο μελίσσι » 211

12
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ

ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ Δ ΙΑ Χ Ε ΙΡ ΙΣ Η - ΤΡΥΓΟΣ
Παραγωγική διαχείριση μ ελ ισ σ ιο ύ ............................... » 214
Χειμωνιάτικες α π α ιτήσεις.................................... » 219
’Απαιτήσεις σέ ν ε ρ ό ............................................... » 224
Μετακινήσεις Μελισσιών καί νομαδικήμελισσοκομία » 226
Τρύγος τοϋ Μ ε λ ιο ύ ............................................................. » 230
Μέθοδος τής τροφαποθήκης..................................... » 231
Πρακτική τού τρ ύ γ ο υ ............................................... » 232
Παραγωγή Μελιού σέ πλαισίδια (σεξιόν) . . . . » 235
Εξα γω γή κ ε ρ ιο ύ ........................................... » 237
Ημερολόγιο τού Μελισσοκόμου (έποχιακές έργασίες) » 239
Φθινόπωρο - Χ ειμ ώ ν α ς .......................................... » 239
"Α ν ο ιξ η ..................................................................... » 243
θ έ ρ ο ς ........................................................................ » 246

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ

ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ - ΕΧΘΡΟΙ - Α ΡΡΩ Σ ΤΙΕΣ

Δυστυχήματα στήν Κυψέλη: Όρφάνια, λεηλα­
σία, καννιβαλισμός...................................................... » 249
Ό ρ φ ά ν ια .................................................................. » 249
Λ εη λ α σ ία ................................................................. » 250
Κ α ννιβα λισ μό ς....................................................... » 253
Ε χθρο ί των Μ ελισ σ ώ ν...................................................... » 255
Φυσικά στοιχεία έ χ θ ρ ικ ά ......................................... » 255
Ε χθροί ’Έ ν τ ο μ α ....................................................... » 257
Κηρόσκωρος......................................................... » 257
Μ ελισσόψειρα.......................................................... » 260
Σφίγξ ή Ν εκροκεφ αλή......................................... » 263
Σφ ήκες - Σ κ ο ύ ρ κ ο ι............................................... » 263
Μ ερ μ ή γ κ ια .............................................................. » 265
Φίλανθος ό Μελισσοφάγος................................... » 265
Μελόης ό Προσκαραβαΐος................................... » 265
Ε χθρο ί από τά Σπονδυλωτά.................................... » 265
Σαύρες, Β ά τ ρ α χ ο ι................................................. » 265
Χ ε λ ιδ ό ν ια ................................................................. * 266
Μελισσουργός (Μέρωψ) ..................................... » 266
’Α ρκο ύδα ................................................................. * 266
 Σκατζόχοιρος.......................................................... » 267
Π ο ν τ ικ ό ς ................................................................. » 267
Ε χθροί Άκάρεα (Άράχνια) ............................... » 267
’Α ρ ά χ ν ες .................................................................. » 267
Ά κ α ρ ία σ η ................................................................ » 267
Β α ρ ρ ο ά ζη ................................................................ » 270
’Ασθένειες Μ ελισσώ ν.......................................................... » 275
’Ασθένειες ένηλίκων Μ ελισσώ ν.............................. » 275
Ν οσεμίαση............................................................... » 275
Α μο ιβά δω σ η ........................................................... » 278
Σ η ψ α ιμ ία ................................................................. » 278
Π α ρ ά λυ σ η ............................................................... » 280
Μ υκητία σ η.............................................................. » 281
Δ υσεντερία ............................................................... » 281
Ασθένειες τοΰ γ ό ν ο υ ................................................ » 283
’Αμερικανική Σ η ψ ιγ ο ν ία ..................................... » 283
Ευρωπαϊκή Σ η ψ ιγ ο ν ία ......................................... » 288
Σακκόμορφη Σ η ψ ιγ ο ν ία .......................................... » 293
II αρασηψιγονία......................................................... » 293
’Ά λλες αιτίες πεθαμένου γ ό ν ο υ ............................. » 295

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΕΚΑΤΟ

Β Α Σ ΙΛ ΙΚ Ο Σ ΠΟΛΤΟΣ
Παραγωγή Βασιλικού πολτού για βιολογικούς σκοπούς » 297

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΟΔΕΚΑΤΟ

Ε Μ Π Ο Ρ ΙΑ - ΕΝΤΑΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ -
Ν Ο Μ ΙΚΗ Π Ρ Ο Σ Τ Α Σ ΙΑ
’Εμπορία Μ ε λ ιο ύ ..................................................................... * 308
’Εντατική Μ ελισσοκομία........................................................ » 310
Νόμος 6238/11-8-34 «Π ερ ί βελτιώσεως τής
Μ ελισσοκομίας»................................................................. * 313

14
 Κ Ρ Ι Σ Ε Ι Σ ΣΤΗΝ Α ' Ε Κ Δ Ο Σ Η
ΤΗ Σ "Π Ρ Α Κ Τ ΙΚ Η Σ Μ Ε Λ ΙΣ Σ Ο Κ Ο Μ ΙΑ Σ ,,

. . .Ξαναδιαβάζοντας τώρα τό βιβλίο σου μέ περισσότερη άνεση δια­

πιστώνω εύχαρίστως δτι ή συμβολή του γιά τήν πρόοδο τής μελισσο­
κομίας μας θά είνα ι ακόμα περισσότερη απ' δ ,τι τήν δπελόγιζα άρ-
χικώς. Καί γιά νάμαι δίκαιος όφείλω νά συγχαρώ έκτός άπό τόν συγ­
γραφέα καί τόν έκδότη πού ύπεβοήθησε εις τδ νά έχουν οί μελισσο-
κόμοι τό βιβλίο σου στήν Οξυπηρέτησή τ ο υ ς ... Έ ν πάσει περιπτώσει
καί άπό έκδοτικής άπόψεως πρέπει νά θεωρηθή λίαν Ικανοποιητική
ή έκτόπωσις τού βιβλίου σου λαμβανομένων &π’ δψιν των συνθηκών
τού τόπου μας.

ΑΓΓΕΛΟΣ Τ ΓΠ Α Λ Δ Ο Σ- ΞΓΔΙΑ Σ
τ. Τμηματάρχης Μελισσοκομίας — Σηροτροφίας
1 2 -4 -5 5 'Γπουργείου Γεωργίας

* * *

*Η Μελισσοκομική βιβλιογραφία πλουτίζεται μ ’ ένα ακόμα βιβλίο

καί τό βιβλίο αύτό δέν μπαίνει δειλά καί συνεσταλμένα μέσα στήν
μελισσοκομική οικογένεια σάν νά ζητάη, ανεκτικότητα καί έπ ιείκ εια ,
παρά τολμηρά, θαρραλέα, ύπερήφανα, μέ τδ μέτωπο Οψηλά, γ ια τί ε ί ­
ναι βέβαιο πώς τού άξίζει μιά διακριτική θέση μέσα σ' αύτή. Ό κ.
Βλαδ. Δερματόπουλος πρέπει νά αεμνύνεται γ ιά .τ ό τέκνο του, αύτό
πού παρουσίασε στή μελισσοκομική οικογένεια, γ ια τί είναι τέλ ειο άπό
κάθε πλευρά, γ ια τί πραγματεύεται όχι μόνο δλη τήν τεχνική τής
μελισσοκομίας, δχι μόνο π ερ ιέχ ει δλον τόν πλούτο των γνώσεων πού
απαιτούνται γιά μιά πλήρη μελισσοκομική έκμετάλλευση, αλλά αγ­
καλιάζει συνάμα παράλληλα καί δλα τά μελισσοκομικά μας ζητήμα­
τα, τ ’ άναλόει καί τά τοποθετεί έκ εϊ δπου πρέπει. 'Επαναλαμβάνομε
δτι ή «Πρακτική Μελισσοκομία» τού κ. Β λ . Δερματόπουλου διεκδι-
 κ ε ΐ δικαιωματικά μιά πολύ τιμ η τικ ή θέση στή μελισσοκομική μας
βιβλιογραφία καί οί μελιασοκόμοι θά ωφεληθούν πολύ άπό τό διάβα­
σμά της.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΟΠΛΛΙΔΗΣ
Διευθυντής περιοδικού «Μελισσοκομική Ε λ λ ά ς »
5-3-55

* * *

"Εχω λάβει τήν Πρακτικήν Μελισσοκομίαν σας διά τήν όποιαν

καί είλικρινώ ς σάς συγχαίρω.
Ε&ρίσκω τό ίργον σας αδτδ πρώτης τάςεως βοήθημα διά πάντα
άαχολούμενον μέ τήν μελισσοκομίαν. Γραμμένο εις γλώσσαν άπλήν
έκθέτει τά πράγματα μέ τρόπον εΰληπτον καί δταν ακόμη πρόκειται
περί τών δυσκολωτέρων ζητημάτων τής μελισσοκομικής επιστήμης.
’ Ιδιαιτέρως μοί ήρεσε ή συνοχή τών νοημάτων καί ή τάξις μ έ τήν
όποιαν έκτίθενται, προσόντα απαραίτητα δ ι’ εν βιβλίον τό όποιον άπο-
βλέπ ει είς τό νά διαφώτιση περισσότερον τούς ειδήμονας καί νά κα-
θοδηγήση δνευ πολλοϋ κόπου τούς επιθυμοΰντας νά καταμάθουν τά μυ­
στικά τής μελισσοκομίας.

ΚΩΣΤΑΣ ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ
8-6-55 τ. ’Επιθεωρητής Γεωργίας Κύπρου

16
 Π ΡΟ Λ Ο ΓΟ Σ Σ Τ Η Β' ΕΚ ΔΟ ΣΗ

Ή πατρίδα μας είναι γεωργική χώρα έπειδή χό μεγαλύτε­

ρο μέρος τοϋ πληθυσμού της, τά 65% πάνω - κάτω, άσχολεϊται
μέ τήν γεωργία καί ζεΐ άπ’ αυτή. Ό μέσος δρος τού εισοδή­
ματος τής γεωργικής οικογένειας είναι χαμηλός έπειδή ό γε­
ωργικός κλήρος πού τής άναλογεϊ είναι μικρός: 25 - 30 στρέμ­
ματα καί λιγότερο. Γιά ν’ αύξήση τό εισόδημά του καί νά κα-
λυτερέψη τή ζωή του ό γεωργικός πληθυσμός πρέπει νά κάνη
έκεϊνο πού λέν ε οί γεωπόνοι «έντατική καλλιέργεια», νά φρον-
τίση δηλαδή, δουλεύοντας σύμφωνα μέ τά νεώτερα διδάγματα
τής γεωπονικής επιστήμης, νά παράγη περισσότερα άπό τίς φυ­
σικές πηγές πού έχ ει στήν κατοχή του. Αύτό κάνουν σί γεωρ­
γοί σέ άλλα, μικρά μέν σάν κ’ έμάς, άλλά προοδευμένα κρά­
τη, δπως π.χ. ή Ε λβετία , ή Δανία, ή Φινλανδία καί άλλα πού
βρίσκονται σέ πολύ πιό δύσκολες κλτματολογικές καί έδαφικές
συνθήκες καί δμως κατορθώνουν νά καλοζούν καί νά πλουτί­
ζουν, χωρίς νά περιμένουν σωτηρία άπό τή μετανάστευση.
Γιά νά γίνη αυτό πρέπει νά διαφωτισθοΰν οί άγρότες μας.
Στό πολύ σπουδαίο έργο τής διαφώτισης των άγροτών μας με­
γάλη είναι ή συμβολή του μοναδικού γεωργικού περιοδικού
«Νέα ’Αγροτική Έτηθεώρησις» μέ τά άρθρα τών διακεκριμέ­
νων συνεργατών της καί μέ τά έκλαϊκευμένα τών γεωργικών
γνώσεων βιβλία πού έκδίδει ό κ. Σπ. Σπόρου. Στή σειρά τών
βιβλίων αυτών παίρνει τή θέση της καί ή «Πρακτική Μελισ­
σοκομία» μας.
Ή μελισσοκομία είναι γεωργικός κλάδος πού έχ ει μεγάλη
σημασία γιά τή γεωργική οικογένεια, πρό πάντων στίς φτω­

17
2
χές ορεινές περιοχές, γιατί χωρίς έγκαταστάοεις, μέ λίγα κε­
φάλαια, λίγη φροντίδα καί δχι μεγάλη άπασχόληση, δίνει μια
υγιεινή και εξαιρετικό θρεπτική τροφή καί ένα άξιόλογο εισό­
δημα. Σ έ περιοχές μάλιστα δπου τά αυτοφυή μελιτοφόρα φυτά
είναι αφθονα, τό είοόδημα άπδ τή μελισσοκομία μπορεί νά έρ-
θη στήν πρώτη γραμμή άπό δλες τις άλλες άπολαυές τοϋ ά-
γρότη.
Ή σημερινή μελισσοκομία δέν είναι ή παληά που ήξεραν
οΐ πατεράδες καί oi παποϋδες μας μέ τά κοφίνια, τά κασόνια,
τά κουβέλια άπό πηλό η άπό κορμούς δένδρων, που ήταν και
δύσκολη και δχι άποδοτική. Μέ τά σημερινά μέσα καί τίς σύγ­
χρονες μεθόδους, τις λίγες κυψέλες, πού πρέπει άπαραίτητα
νά έχη τό κάθε άγροτικό σπίτι στον κήπο ή στήν αυλή του,
μπορεί νά τΙς περιπαιηθή άκόμα καί ένα παιδί ηλικίας 12 έ-
τών, είτε μιά κοπέλλα ή και ό άπόμαχος τής βαρειδς δουλειάς,
παποΰς τής οικογένειας. Χρειάζονται δμως γνώσεις. Ό διάση­
μος ’Αμερικανός έντομολόγος Ε. Φ. Φίλλυτς, που ήταν καθη­
γητής τής μελισσοκομίας στο Πανεπιστήμιο Κόρνελ τής Ν. Ύ-
όρκης, λ έγ ει κάπου δτι «ή μελισσοκομία είναι 9)10 γνώσεις
καί 1)10 κεφάλαια».
Αυτές τις γνώσεις συστηματοποιημένες, πλήρεις, άλλά καί
ξεκαθαρισμένες άπό κάθε περιττό στοιχείο έρχεται νά τις προσ-
φέρη τό βιβλίο αυτό. ’Απευθύνεται δχι μόνο στους άρχάριους
άλλά καί στους μέ πολλή πείρα πρακτικούς που δουλεύουν ά­
κόμα μέ τά παληά συστήματα, στους ερασιτέχνες των πόλεων,
άλλά προ πάντων στους προοδευτικούς γεωργούς, στούς δα­
σκάλους, ιερείς καί γεωπόνους των χωριών, οί όποιοι, άφιερώ-
νοντας λίγο καιρό για τις μέλισσές τους, θά έχουν άπό τή μιά
μεριά μιά εύχάριστη καί ώφέλιμη άπασχόληση καί άπό την
άλλη μεριά θά γίνουν μέ τό παράδειγμά τους (τό μόνο που
λογαριάζεται) οί σημαιοφόροι γιά τή διάδοση τής μελισσοκο­
μίας σ’ δλη τήν Ε λληνική ύπαιθρο. Οί σχολικοί κήποι καί οί
«λέσχες άγροτοπαίδων» πρέπει νά άποκτήσουν τό μελίσσι τους
άνάμεσα στά πρώτα τους έφόδια.
Ή γεωργική πρόοδος προχωρεί μέ μεγάλα βήματα σ’ δλο
τον κόσμο καί στή χώρα μας καί κανένας γεωργικός κλάδος
δέν επιτρέπεται νά μείνη πίσω. Στον θεσσαλικό κάμπο τά χι­

18
λιάδες τρακτέρ καί άνάλογες οπαρχικές καί θεριζοαλωνιστικές
μηχανές πού δουλεύουν σήμερα διπλαοίαοαν την στρεμματική
άπόδοση, συντόμεψαν άφάνταστα τή διάρκεια τής γεωργικής
έργαοίας, περιώρισαν οτ6 έλάχιστο τίς ζημίες άπό καιρικά αί­
τια. Τό ίδιο συμβαίνει καί οτούς μεγάλους Μακεδονικούς κά­
μπους, μέ άποτέλεσμα νά γίνουμε αυτάρκεις οέ σιτηρά. Είναι
αρκετά χρόνια τώρα που γίναμε έξαγωγική χώρα στά ρύζια.
Δεκάδες χιλιάδες όπωροφόρα δένδρα φυτεύονται κάθε
χρόνο καί τεράοτιοι γιά τον τόπο μας δενδρόκηπσι, εκατό
στρεμμάτων καί άνω, δημιουργοϋνται στην Κεντρική Μακεδο­
νία και άλλου. Ή καλλιέργεια τοϋ βαμβακιού δσο πάει καί
πέρνει μεγαλύτερη έπέκταση οτούς κάμπους μας.
Τά έ'ργα εξηλεκτρισμού, πού σέ λίγα χρόνια θά δώσουν ά­
φθονο καί φτηνό ηλεκτρικό ρεύμα γιά τήν άντληση νερού ά­
πό ποτάμια, λίμνες καί πηγάδια, θ’ αυξήσουν στον άνώτατο
βαθμό τήν ποτιστική καλλιέργεια ψυχανθών (τριφύλλια, όνο-
βροχίς, μελίλωτος) πού θά άντικαταστήσουν τήν αγρανάπαυ­
ση καί τις ξερικές καλλιέργειες.
Οί δα6ΐκοί καί στρατιωτικοί δρόμοι πού άνοίγονται θά κά­
νουν προσιτές στή νομαδική μελισσοκομία τίς άπρόσιτες έως
τώρα περιοχές μέ άφθονη μελιτοφόρα χλωρίδα.
Τά άνυδρα νησιά μας, πλούσια ωστόσο σέ αυτοφυή μ ελι­
τοφόρα φυτά, δπως τό θυμάρι, ή ρίγανη, ή φασκομηλιά καί άλ­
λα, μπορούν άκόμα ν’ άναδασωθούν μέ χαρουπιές καί εύκαλύ-
πους καί νά δημιουργήσουν μιά σπουδαία πρόσοδο στοάς νησι­
ώτες πού ξενητεύονται γιά νά ζήσουν.
"Ολα αύτά δημιουργούν μεγάλες δυνατότητες γιά τήν ά-
νάιττυξη της μελισσοκομίας.
Μέ αυξημένη τήν παραγωγή τοΰ μελιού μπορούμε ν’ άπο-
βλέψουμε στήν έξαγωγή μελιού στίς χώρες τής Κεντρικής καί
Βόρειας Εύρώπης. Πρωτύτερα δμως μπαίνει ένα μεγάλο καθή­
κον μπροστά μας: τό νά διαδώσουμε τή χρήση τού μελιού στο
λαό μας πού ύποσιτίζεται. Βλέπουμε συχνά στά χωριά καί στίς
εργατικές συνοικίες τών πόλεων τά παιδάκια νά παίζουν κρα­
τώντας στά χέρια μιά φέτα ψωμί πασπαλισμένη μέ ζάχαρη.
Αυτό είναι τό πρόγευμά τους, δχι σπάνια καί τό γεύμα τους.
*Έχουν άμεσο καθήκον οί παραγωγοί τού μελιού, όργανωμέ-

19
νοι σέ συνεταιρισμούς καί κοινοπραξίες, νά άνηκαταστήσουν
τή ζάχαρη μέ τό μέλι σαν καθημερινό προσφάγι τοΰ έργατικοϋ
καί άγροτικοϋ τμήματος τοΰ λαοΰ μας καί πρός τό συμφέρον
τους καί γτά τό συμφέρον τοΰ συνόλου. Ή ωφέλεια θά είναι
πολΰ μεγάλη καί άπό υγιεινή καί άπό οικονομική άποψη. Τό
παραπάνω είναι ένα μικρό παράδειγμα τοΰ ti χρησιμοποίηση
μπορεί νά βρή τό μέλι στόν τόπο μας προτού σκεφθοΰμε γιά έ-
ξαγωγή.
"Ενα μεγάλο ζήτημα που άφορα τόσο τό μ έλι δσο καί δλα
τά γεωργικά μας προϊόντα είναι ή έλάττωση τοΰ κόστβυς πα­
ραγωγής που είναι πολύ υψηλό σέ σύγκριση μέ άλες τίς αλτ
λες χώρες γειτονικές καί μή. Γιά νά έπιτύχουμε αυτή τήν έτ
λάττωση θά πρέπει μέ τά ίδια έξοδα, μέ τόν ίδιο κόπο καί μέ­
σα στό ίδιο χρονικό διάστημα που διαθέτουμε σήμερα νά πα­
ράγουμε μεγαλύτερη ποσότητα μ έλι άπό δση παράγουμε μέ­
χρι τώρα. Αυτό τό κατάλαβαν ώς ένα σημείο όσοι μελισσοτρό-
φοι πριν άπό 30 χρόνια άντικατέοτησαν τά πρωτόγονα κοφί­
νια τους μέ σύγχρονες πλαιβιοκυψέλες ύστερα άπό άγώνες καί
έπίμονες προσπάθειες τοΰ Τμήματος Μελισσοκομίας τοΰ Υ ­
πουργείου Γεωργίας. Μέ τήν πλαισιοκυψέλη παίρνουν τρι­
πλάσιο μέλι, άπό δσο έπερναν μέ τά κοφίνια καί μέλι πολύ ά-
νώτερο οέ ποιότητα καί μέ πολύ λιγότερους κόπους καί χα­
σομέρια.
Δ έν σταματά δμως ή πρόοδος έως εδώ μέ μόνη τήν άντι-
κατάσταση της έγχώριας κυψέλης μέ τήν καινούργια πλαισιο-
κυψέλη. ’Απομένει άκόμα νά έφαρμο6θοϋν οί νεώτερες μέθο­
δοι εντατικής μελισσοκομίας, δπως ή χρησιμοποίηση διαφραγ­
μάτων βασιλίσσης, οί τροφοδοτήσεις, ή βασιλοτροφία, ή κυψέ­
λη μέ δυό βασίλισσες κ.α. "Ετσι ολοκληρωμένη ή Ε λληνική
μελισσοκομία μπορεί ν’ άποβλέψη στό διπλασιασμό τής- σημε­
ρινής απόδοσης κατά κυψέλη, καί στήν έλάττωση τής τιμής
του μελιού που θά έχει σάν συνέπεια νά ξοδεύεται σέ πολύ
μεγαλύτερες ποσότητες γιατί θά μπορούν νά τό άγοράζουν δ­
λα τά στρώματα τοΰ Ελληνικού λαοΰ.
Γιά τήν αύξηση τής μελιτοπαραγωγής μας χρειάζεται άκό­
μα νά καταβληθή κάθε φροντίδα άπό τούς ιδιώτες καί άπό τό
Κράτος γιά τήν προφύλαξη καί τήν όνάπτυξη τής μελιτοφό­

20
ρας χλωρίδας, δηλαδή των δένδρων, θάμνων καί ετήσιων φυ­
τών πού δίνουν τό νέκταρ. Πρέπει νά ληφθοΰν αύστηρά μ έ­
τρα άπό τά Δασαρχεία καί άπό τις Κοινότητες γιά νά σταμα-
τήση τό ξερίζωμα τοΰ θυμαριού, τοΰ ρεικιού, της κουμαριάς,
που είναι πολυτιμότατοι θάμνοι γιά τήν ύπαρξη τής μελισσο­
κομίας. Μεγάλες περιοχές άκατάλληλες γιά κάθε καλλιέργεια
σκεπάζουν οί ευεργετικοί αυτοί θάμνοι, άλλά δυστυχώς ξερι­
ζώνονται άπό τους χωρικούς γιά τους φούρνους καί τά τζάκια
τους.
θά ήμασταν έξω άπό τήν πραγματικότητα άν υποστηρίζα­
με ρτι πρέπει ν’ άπαγορευθη άπόλυτα ή ξύλευση των χωριών
άπό τους θάμνους. Ζητάμε άπλώς νά άπαγορευθη τό ξερίζω-
μα κάθε είδους θάμνου: παληοΰρι, πουρνάρι, ρείκι, κουμα­
ριά, θυμάρι, σπάλαθρο κ.ά. καί άς έπιτρέπεται τό κόψιμο μέ
τσεκούρι ή κλαδοκόπι. Τό κλάδευμα τών θάμνων γιά τήν οικι­
ακή χρήση τών χωρικών δέν κάνει σημαντική ζημία στήν αυ­
τοφυή βλάστηση, ενώ τό συστηματικό ξεπάτωμα γιά τους φούρ­
νους, γιά τά καμίνια άσβέστου καί μεταλλείων σημαίνει ο­
ριστική καταστροφή, όχι μόνο γιά τήν μελισσοκομία άλ­
λά καί γτά τή γεωργία τοΰ τόπου, διότι άπογυμνώνονται οί
πλαγιές τών βουνών, ξεπλένονται τά χώματα άπό τις βροχές,
μένουν μόνον βράχοι μέ συνέπεια νά κατεβάζουν οί νεροσυρ­
μές πέτρες καί χαλίκια καί νά σκεπάζουν τά καλλιεργημένα
χωράφια, νά εξογκώνονται τά ρέμματα καί οί χείμαρροι νά
προκαλοΰν διαβρώσεις καί πλημμύρες.
Τά ζητήματα πού έθίξαμε σ’ αύτή την εισαγωγή ζητούν
τήν λύση τους γιά νά γίνη ή μελισσοκομία άποδοτική γιά κεί­
νους πού τήν έξασκοΰν. Οί μελισσοτρόφοι σάν άτομα κάτι μπο­
ρούν νά συντελέσουν στη λύση τους, άλλά δταν είναι όργανω-
μένοι σέ σωματεία καί συνεταιρισμούς θά κατωρθώσουν νά τά
έτπλύσουν δλα, μέ συνέδρια, μέ ομαδικές ένέργειες καί άλλη-
λοβοήθεια.
Μέ τήν «Πρακτική Μελισσοκομία» μας ύψώνουμε μιά ση­
μαία καί ρίχνουμε ένα σύνθημα: Άπό κανένα άγροτικό σπίτι
νά μή λείπη τό μελίσσι.
Ή άγροτική οικογένεια, μαζί μέ τήν άγελάδα ή τήν κατσί­
κα της κοντά στις κόττες καί τά πουλερικά της, κάτω άπό τά

21
όπωοοφόρα δένδρα της αΰλης της, νά έχη καί την ft τίς κυψέ­
λες της. Τό ϊδιο και ή οίκογένεια τής έπαρχιακής πόλεως ά-
κόμα και των εξοχικών συνοικισμών των μεγαλουηόλεων. Δέν
υπάρχει χωριό ft πόλις δπον δέν θά μπορούσαν νά ευδοκιμή­
σουν λίγο ft πολύ μερικές κυψέλες καλοφροντισμένες.

ΒΛΑΔ. ΔΕΡΜΑΤΟΠΟΥΛΟΣ
 Π ΡΟ Λ ΕΓΟ Μ ΕΝ A

Τό 1935, μέ προτροπή τοΰ άείμνηοτου φίλου μου, γεωπό­

νου και γεωργικού συγγραφέα Έμμαν. Άνάοη, άποκτοϋοα
την πρώτη μου κυψέλη. Γιά νά την γεμίσω μοΰ έδωοε ένα
σμήνος ό γείτονας μου πρώην διευθυντής τοΰ Ρωσβικοΰ νοσο­
κομείου θεσοαλονίκης, γιατρός καί έρασιτέχνης μελισσοκόμος
Παύλος Λάστοβτσεφ, ό όποιος μοϋ έδωσε μαζί καί τό γαλλικό
σύγγραμμα μελιοσοκομίας τοΰ Hommel.
Μελετώντας τον Homell, άργότερα και τους άλλους κλασ­
σικούς ουγγραφεΐς τοΰ κλάδου: Charles Dadant, Everett Philips,
Bertrand, Perret Maisonneuve κ.ά. καί πειραματιζόμενος μέ τΙς
κυψέλες μου, που διαρκώς μεγάλωνε ό άριθμός τους, βρέθηκα
τό 1948 έπιμελητής τής μελιοοοκομίας στην ’Αμερικανική Γ ε­
ωργική Σχολή Θεσσαλονίκης, τής όποιας τό μελιοοοκομεϊο ά-
νασύοτησα, έπειτα άπό τήν καταστροφή του κατά τήν Γερμα­
νική κατοχή τοΰ 1941 -1944.
Έ κεϊ είχα τό ευτύχημα νά συνεργαοθώ άπό τό 1952 ώς
τό 1962 μέ τον άνακαινιστή τής σύγχρονης ελληνικής μελισ-
οοκομίας κ. "Αγγελο Τυπάλδο Ξυδιά, πού ήταν τότε τμημα-
τάρχης μελιοοοκομίας - οηροτροφίας τοΰ Υπουργείου Γεωργί­
ας καί έρχότανε κάθε άνοιξη στην Α. Γ. Σχολή γιά νά δώσει
μιά - δυο σειρές μαθημάτων μελιοοοκομίας, μέ εφαρμογές στό
μελιοοοκομεϊο τής Σχολής, γιά τους μελισσοκόμους δλης τής
χώρας, τους οποίους έστελναν οΐ Διευθύναεις Γεωργίας γιά
νά έκπαιδευθοϋν δωρεάν οτις νεώτερες μεθόδους, μέ δαπά­
νες τής ’Αμερικανικής Άποοτολής «AMAG», μένοντας καιοι-
τιζόμενοι στις εγκαταστάσεις τής Σχολής.

23
 'Από τίς μελιβσοκομικές έκηαιδεύσεις τής δεκαετίας έκεί-
νης πέρασαν καί ομάδες δασκάλων καθώς καί νέων γεωπό­
νων, πολλοί άπό τους οποίους κατέχουν σήμερα ήγετικές θέ­
σεις στήν επιστημονική και κρατική ιεραρχία, δπως ό κ. Πα-
νέρας, καθηγητής τής γεωργικής τεχνολογίας ατό Άριστοτέ-
λεισ Πανεπιστήμιο, ό κ. Καραλαζος τ. διευθυντής τοΰ ’Ινστι­
τούτου Σιτηρών, ό κ. Παππας διευθυντής τοΰ Κτηνοτροφικοΰ
Σταθμού Έρεύνης Κομοτηνής, ό κ. Άπέργης τμηματάρχης
μελισσοκομίας - σηροτροφίας τοΰ Υπουργείου Γεωργίας κ.ά.
Τό 1953 ό έκδοτης κ. Σπϋρος Σπάρου μοΰ ζήτησε νά γρά­
ψω ένα συστηματικό μελισσοκομικό εγχειρίδιο, πού έκδόθηκε
μέ τόν τίτλο «Πρακτική Μελισσοκομία» καί έξαντλήθηκε σέ
δέκα χρόνια. Τό 1964 έγινε δεύτερη έκδοση βελτιωμένη καί
6υμπληρωμένη καί τώρα μέ τήν τρίτη αυτή έκδοση, που είναι
τό συμπύκνωμα μιας πείρας 40 ετών εργασίας, έρχομαι νά δώ­
σω τό καταστάλαγμα άπό τα πορίσματα μιας ζωής μέ τις μέ­
λωσες, μιας ζωής παρατηρήσεων καί έφαρμογών μέ παρακο­
λούθηση ξένων μελισσοκομικών συγγραμμάτων καί περιοδι­
κών.
Τό βιβλίο αύτό δεν είναι μιά μελισσοκομική εγκυκλοπαί­
δεια, ούτε ένα θεωρητικό σύγγραμμα πού νά άντιπαραθέτει
γνώσεις καί γνώμες γιά νά βγάλει ό άναγνώστης τά συμπε-
ράσματά του. Είναι ένα πρακτικό δοκίμιο μέ επιλογή τών ιδε­
ών καί τών μεθόδων που είναι δοκιμασμένες οτήν πράξη καί
τών οποίων ή έφαρμογή έξασφαλίζει τό ά ρ ι ο τ ο ο ι κ ο ν ο ­
μ ι κ ό ά π ο τ έ λ ε σ μ α , μέ τήν ορθολογική έκμετάλλευση
τής έργαοίας τών μελισσών.
Ή μελισσοκομία στή χώρα μας, τά τελευταία χρόνια, πήρε
μεγάλη άνάπτυξη καί εξακολουθεί νά άναπτύσσεται. Ή Ε θ ν ι­
κή Στατιστική Ύπηρεοία υπολογίζει τόν αριθμό τών έν ένερ-
γεία πλαισιοκυψελών πάνω άπό τό έκατομμύριο, τήν κατά μέ­
σον δρο έτήοια παραγωγή μελιού σέ 10.000 τόννους καί τόν ά-
ριθμό των άσχολουμένων μέ τήν μελισοοκομία έπαγγελματικά
καί έρασιτεχνικά οέ 40.000 άτομα, άριθμοί που άποτελούν παγ­
κόσμια ρεκόρ, άνάλογα μέ τήν έκταση καί τόν πληθυσμό τής
χώρας μας. Τό ίδιο ρεκόρ κατέχουμε καί στήν κατά κεφαλή
κατανάλωση μελιού, που ξεπερνά τό ένα κιλό, δεδομένου δτι

24
άπό τό παραγόμενο μέλι μόνο μερικές εκατοντάδες τόννοι έ-
ξάγονται στό έξωτερικό, ένώ δλο τό άλλο ξοδεύεται έπιτοπί-
ως. Σ τις διεθνείς στατιστικές άναφέρεται άτι ή Δυτ. Γερμα­
νία κατέχει τό ρεκόρ κατανάλωσης μελιού μέ 1 κιλό κατά κε­
φαλή, ένώ έμεϊς τήν ξεπερνούμε (9 έκατομμάρια κάτοικοι, 10
έκατομμύρια κιλά μέλι κατανάλωση). Ωστόσο, ή άναλογία τής
κατά κυψέλη μέσης παραγωγής μας είναι άπό τίς χαμηλότε­
ρες, 10 -15 κιλά περίπου, πράγμα που φανερώνει τό χαμηλό
έπίπεδο τής τεχνικής που έφαρμόζουν οί μελισσοκόμοι μας, έ ­
νώ στη Σουηδία λ.χ. είναι 27 κιλά. Ό λόγος είναι δτι ή πλει­
ονότητα τών μελισσοκόμων μας διαθέτει κυψέλες πολύ περισ­
σότερες άπό δβες μπορεί νά περιποιηθεϊ, κι’ έτσι έχουμε με­
γάλη έπένδυση κεφαλαίου που δέν έξυπηρετεϊται άπό τό ει­
σόδημα. Υπάρχει άκόμα σέ πολλούς ή άντίληψη δτι δσες πε­
ρισσότερες κυψέλες παρατάξουν τόσο περισσότερο μέλι θά πά­
ρουν καί δέν σκοτίζονται ούτε γιά άλλαγή τών βασιλισσών πού
γέρασαν, ούτε γιά ένωση τών άδύνατων μελισσιών μέ τά δυνα­
τά, ούτε γιά κορεσμό τών τοποθεσιών άπό μελίσσια, ούτε γιά
τήν απόκτηση γνώσεων, που θά τους έπιτρέψουν νά δουλεύ­
ουν ορθολογικά καί άποτελεσματικά. Επομένως υπάρχουν ά­
κόμα μεγάλα περιθώρια γιά νά βελτιώσουμε τήν τεχνική μας
καί νά παράγουμε περισσότερο μέλι μέ μικρότερη έπένδυση
κεφαλαίου. Ε κ ε ί άκριβώς σκοπεύει τούτο τό βιβλίο.
Εκφράζω τίς θερμές εύχαριστίες μου στόν φίλο γεωπόνο
κ. Άνδρέα Θρασυβούλου, βοηθό τοΰ Εργαστηρίου Μελισσο­
κομίας στό Άριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, γιά τήν πολύτιμη βο-
ήθειά του στήν κριτική επεξεργασία τοΰ κειμένου καί στήν ει­
κονογράφηση.

ΒΛΑΔ. ΔΕΡΜΑΤΟΠΟΥΛΟΣ

25