METALURŠKO-TEHNOLOŠKI FAKULTET U

PODGORICI

STUDIJSKI PROGRAM: ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE

PREDMET: ALTERNATIVNI IZVORI ENERGIJE

PROIZVODNJA BIODIZELA

-Seminarski rad-

Prof: Student:
Veselinka Grudić Čvorović Željko 7/15

1
 Podgorica, 2015.

SADRŽAJ

UVOD............................................................................................................................3
1. BIO-GORIVA...........................................................................................................4
1.1. Bio-masa - Temelj proizvodnje biogoriva...........................................................5
1.2. Bio-goriva - Određenje i podjela..........................................................................6
1.2.1. Prva generacija bio-goriva...............................................................................7
1.2.2. Druga generacija bio-goriva.............................................................................8
2. BIO-DIZEL.............................................................................................................11
2.1. Dobijanje bio-dizela............................................................................................12
2.2. Proizvodnja biodizela..........................................................................................17
2.3. Biodizel i okolina.................................................................................................17
2.4. Biodizel kao bio-lož ulje......................................................................................17
2.5. Tehnologija proizvodnje bio-dizela....................................................................17
3. PREDNOSTI BIODIZELA U ODNOSU NA FOSILNO GORIVO:.................19
3.1. Ekološke prednosti:.............................................................................................19
3.2. Energetske prednosti:.........................................................................................19
3.3. Tehničke prednosti:.............................................................................................19
3.4. Ekonomske prednosti:........................................................................................19
4. ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE...........................................................................20
5. EVROPA I BIO-GORIVA....................................................................................22
7. REZIME..................................................................................................................24
LITERATURA............................................................................................................26

2
UVOD

Biodizel je tečno gorivo proizvedeno iz biljnih ulja ili iz korišćenih ulja i

masti. Karakteriše ga veoma čisto sagorijevanje i podsjeća na standardni dizel,a po
hemijskom sastavu je mješavina metil estara masnih kisjelina.
Ovo gorivo jeste obnovljivi izvor energije jer se troši onom brzinom kojom se
obnavlja. Gorivo je dijelom nižeg energetskog sadržaja , ali sadrži veći procenat
kiseonika što pomaže boljem sagorijevanju.
Biodizel je idealna zamjena za konvencionalno gorivo jer je u potpunosti
prilagođen postojećoj konstrukciji motora, a pritom zadovoljava i dodatne kriterijume
vezane za ekologiju.
Biodizel se može proizvesti od:
• svih vrsta masti i ulja biljnog i životinjskog porijekla kao što su (repičino ulje,
suncokretovo, kukuruzno, ulje uljane repice itd.)
• od otpadnog ulja iz restorana i domaćinstava
• od svih vrsta viših masnih kiselina
Izbor osnovne sirovine za dobijanje biodizela zavisi od specifičnih uslova i
prilika u konkretnim zemljama (klima, zastupljenost pojedinih poljoprivrednih
kultura, ekonomski razvoj zemlje, navike stanovništva u pogledu sakupljanja
sekundarnih sirovina i sl).

3
 1. BIO-GORIVA
Obnovljivi izvori energije su po definiciji energija koja se eksploatiše istom brzinom
kojom se i obnavlja. U obnovljive izvore energije spadaju: energija vjetra, energija
sunca, hidroenergija, geotermalna energija i energija biomase.

Biogoriva je naziv za goriva koja ili sama spadaju u biomasu ili su nastala preradom
biomase (tj. živih organizama - biljaka, životinja, mokroorganizama), te kao takva, za
razliku od fosilnih goriva, spadaju u obnovljive izvore energije. U biogoriva se
ubrajaju i goriva koja su nusprodukt drugih procesa i koja bi inače bila otpad.

Biogoriva se, kao i goriva, dijele na:

Čvrsta bio-goriva, gdje spadaju:

 drvo - u raznim oblicima: u obliku cjepanice, usitnjenog drvenog otpada, grančica,
briketa, iverja, itd;
 slama - bilo upakovana ili ne;
 sijeno - za sada bez praktične primjene;
 drugi biljni otpaci;

Tečna bio-goriva, sa nekoliko podgrupa:

 Alkoholna biogoriva su alkoholi proizvedeni od biomase (bioetanol, biometanol, a
moguće je proizvesti i butanol);
 Bio-ulja, gdje spadaju biljna ulja, Biodizel, ali i upotrebljena ulja, npr. za friteze;

Gasovita bio-goriva u tečnom stanju;

 Biogas i drveni gas koji su Fišer-Tropovom sintezom transformisani u tečne
ugljovodonike
 Otpadni produkti (termalnom depolimerizacijom se iz raznih otpada dobija metan
i ugljovodonici slični nafti).

Gasovita bio-goriva:
 biogas;
 neki generatorski gasovi nastali preradom biomase (drveni gas);
 neki destilacioni gasovi nastali preradom biomase;
 vodonik nastao cijepanjem bilo kog ugljovodonika.

Biogorivo predstavlja prvi ozbiljan izazov fosilnim gorivima poslije više od jednog
vijeka. Biogoriva pomažu u borbi protiv globalnog otopljavanja zato što daju manji
učinak staklene bašte, emituju manje ugljen-dioksida nego fosilna goriva. Smanjene
su i emisije drugih toksičnih materija kao što je azotoksid koji utiče na povećanje
oboljenja disajnih organa, naročito u gradovima. Proizvodnja biogoriva ograničena je
samo brzinom rasta biljaka i raspoloživošću obradivih površina. Ukoliko se u
proizvodnji biodizela koriste otpadne materije nema čak ni tih ograničenja. U samoj
Evropi bi se od količine ulja za kuhanje koje se svake godine po upotrebi baci moglo
proizvesti milijardu litara biodizela.

4
Većina od 20 miliona vozača u Brazilu koristi automobilsko gorivo u kome ima 25
odsto etanola. Cijena etanola je više nego dvostruko niža od cijene benzina ili dizela i
u Brazilu se to gorivo može nabaviti širom zemlje. O Brazilu se sve češće govori kao
o „etanolskoj Saudijskoj Arabiji”. Sve je veći broj zemalja koje sada propisuju
kombinovanje biogoriva sa standardnim fosilnim gorivima. A velike petrohemijske
kompanije kao što su „Šel” (Schell) sve više ulažu u tu tehnologiju.

Zahvaljujući skokovitom porastu cijene nafte, brizi zbog klimatskih promijena i

rastućem strahu za bezbijednost snabdijevanja sirovom naftom, etanolu i drugim
vrstama biogoriva predstoji svijetla budućnost. Biogoriva koja će se u budućnosti
bazirati na drvenastim biljkama, a ne na kukuruzu, zahtijevaće krupna ulaganja, ali će
se ulaganje brzo isplatiti: poljoprivreda će oživjeti, obradivo zemljište će biti
zaštićeno, vodotoci će biti sačuvani.
Biljke sa velikim sadržajem skroba i uljastih materija jedan su od dva potencijalna
izbora biogoriva dok se u novijim istraživanjima posebna pažnja posvećuje uzgoju
genetski modifikovanih drvenastih biljaka u vidu uzgoja brzorastućih specijalnih vrsta
vrba i jablanova.
Novo globalno tržište biogoriva već danas se suočava sa nekim ozbiljnim političkim
preprekama pošto poljoprivredni lobiji u bogatim zemljama zahtjevaju
protekcionističke barijere.

1.1. Bio-masa - Temelj proizvodnje biogoriva

Ovaj pojam koji je zapravo skraćenica pojma biološka masa, označava količinu
materijala donedavno živog porijekla (biljke, životinje i njihovi produkti) koji se
nalazi na određenom području Zemljine površine. Najviše je poznat iz raznih rasprava
o energiji biomase, odnosno o gorivima koja mogu biti proizvedena posredno ili
neposredno iz bioloških izvora.
Biomasa je obnovljiv izvor energije koji se temelji na ugljenikovom ciklusu, za
razliku od ostalih prirodnih izvora kao što su nafta, ugalj i nuklearna goriva. Biomasa
je biorazgradivi dio proizvoda, otpada i ostataka proizvedenih u poljoprivredi
(uključujući materije biljnoga i životinjskoga porijekla), u šumarstvu i srodnim
industrijama, kao i biorazgradivi dio industrijskoga i komunalnoga otpada.
Energija biomase iz drva, ostataka žetve i đubriva su primarni izvori energije u
razvijenim regijama. U nekim područjima je biomasa i najveći izvor energije kao što
je to slučaj u Brazilu, gdje je zastupljena prerada šećerne trske u etanol ili pak u
kineskoj pokrajini Sečuan, gdje se gorivo proizvodi iz prirodnog đubriva. Za neka
područja u svijetu je tipična upotreba određenih izvora biomase u proizvodnji goriva.
U SAD-u su za sada najviše zastupljeni kukuruz, visoka prerijska trava i soja, dok
Evropa u proizvodnji biogoriva koristi uljanu repicu, pšenicu i šećernu repu. U
jugoistočnoj Aziji prednost ima palmino ulje, a u Kini sirak i manioka. Sprovode se
razna istraživanja u svrhu unapređenja proizvodnje energije biomase, ali ekonomski
rival nafta usporava ta nastojanja i zadržava ih na ranom stadijumu razvitka. 1

5
1.2. Bio-goriva - Određenje i podjela

Pošto smo odredili biomase kao izvor za proizvodnju biogoriva, sljedeći korak bio bi
određivanje bio goriva kao takvih. Najjednostavnija definicija biogoriva mogla bi
glasiti: Biogoriva su čvrsta, tečna ili gasovita goriva za potrebe prijevoza, proizvedena
od biomase. Biogoriva mogu biti proizvedena neposredno iz biljaka ili posredno iz
industrijskog, komercijalnog, domaćeg i poljoprivrednog otpada. Postoje tri osnovne
metode proizvodnje biogoriva.
 Prva se temelji na spaljivanju suhog organskog otpada ( kućnog otpada,
industrijskog i poljoprivrednog otpada, slame, drveta i treseta).
 Zatim je tu fermentacija mokrog otpada (đubriva životinjskog porijekla) bez
prisutnosti kiseonika kako bi se proizvelo biogorivo sa čak 60% metana te
fermentacija šećerne trske ili kukuruza kako bi se proizveo alkohol i eteri.
 Konačno tu je i energija koja je dobijena šumarstvom, odnosno uzgojem
brzorastućeg drveća za proizvodnju goriva. Međutim, svakako je najpoznatije
fermentacija, čiji su produkti dvije najpoznatije vrste biogoriva: alkohol i eteri.
Oni bi teoretski mogli zamijeniti fosilna goriva, ali budući da bi bila potrebna
prilagođavanja motora. Najčešće se koriste kao mješavina s fosilnim gorivima.

Biogoriva imaju potencijal usmjeren smanjivanju produkcije ugljen-dioksida CO2. To

se prvenstveno temelji na činjenici da biljke, iz kojih se proizvode biogoriva,
apsorbuju CO2 prilikom svog rasta, koji se pak oslobađa prilikom sagorijevanja
biogoriva. Međutim, budući da je energija potrebna za rast i uzgoj biljaka te njihovu
preradu u biogoriva i zatim distribuciju, posve je jasno kako se oslobađa dodatna
količina ugljičn-dioksida. Emisije ugljen-dioksida koji se oslobađa prilikom
proizvodnje i distribucije biogoriva se mogu izračunati pomoću tehnike nazvane "Life
Cycle Analysis (LCA)" koja se temelji na praćenju i izračunavanju emisije CO 2 od
početka rasta biljke, odnosno stavljanja sjemenke u zemlju pa do ispuštanja gasa
tokom sagorijevanja u motoru automobila. Urađene su različite studije za različita
biogoriva, čiji su rezultati takođe bili različito diferencirani. Većina LCA studija
pokazalo je kako biogoriva u poređenju sa fosilnim gorivima stvaraju znatno manje
količine štetnih stakleničkih gasova te bi njihova upotreba, odnosno zamjena fosilnih
goriva značila značajnu redukciju efekta staklenika.

Postoje različite vrste biogoriva koje se dijele na prvu i drugu generaciju zavisno od
izvora materijala za proizvodnju, troškova proizvodnje, cijeni i emisiji CO2.
Prva generacija biogoriva se temelji na proizvodnji iz šećera, škroba, biljnih ulja ili
životinjskih masti, dok se za proizvodnju druge generacije koriste poljoprivredni i
šumski otpad.

6
1.2.1. Prva generacija bio-goriva

Već je spomenuto kako prva generacija biogoriva nastaje iz različitih biljnih i

životinjskih materija. Najpoznatije vrste prve generacije biogoriva su etanol, biodizel i
bioplin.

Etanol
Razna bio goriva na pumpama u Evropi.
Etilni alkohol ili etanol, C2H5OH, je providna, bezbojna tečnost, specifičnog ukusa i
karakterističnog ugodnog mirisa. Najčešće se nalazi u alkoholnim pićima kao što je
pivo, vino i konjak. Zbog niske temperature ledenja korišten je kao tečnost u
termometrima na temperaturi ispod -40 °C (-40 °F), te kao antifriz u automobilima.

Etanol je najčešće koncentrisan destilacijom razrijeđene otopine. Etanol koji se koristi

u komercijalne svrhe sadrži 95% etanola i 5% vode. Ovaj ostatak vode se može
oduzeti pomoću određenog enzima te na taj način nastaje apsolutni etanol.
Temperatura na kojoj se etanol počinje topiti je -114.1 °C (-173.4 °F), temperatura
vrelišta iznosi 78.5 °C (173.3 °F). Najstariji način proizvodnje etanola jest
fermentacija šećera. Sva alkohola pića i više od polovine industrijskog etanola još se
uvijek dobija na isti način. Skrob koji se nalazi u krompiru, kukuruz i ostale žitarice
uz pomoć enzima kvasca i drugih enzima pretvara se u etanol i ugljen-dioksid.

C6H12O6→ 2C2H5OH + 2CO2

Ova formula je zapravo jednostavan prikaz procesa u kome se stvara još mnoštvo
drugih produkata. Tečnost dobijena na ovaj način, koja sadrži 7 do 12% etanola biva
nizom destilacija pretvorena u 95%-tni etanol. Velike količine etanola koji nije
namijenjen proizvodnji pića dobija se sintetički iz acetaldehida koji se dobija iz
acetilena ili pak iz etilena koji se dobija iz nafte. Etanol može biti oksidovan prvo u
acetaldehid, a zatim u sirćetnu kiselinu. Ukoliko se podvrgne dehidraciji, nastaje eter.
Ostali proizvodi koji se dobivaju iz etanola su butadien iz kojeg se izrađuje sintetička
guma, zatim etilni hlorid (lokalni anestetik) i mnogi druga organska jedinjenjan.
Pomiješan s benzinom etanol daje spoj gasohol koji se koristi kao automobilsko
gorivo. Također se može miješati s vodom i mnogim organskim otopinama u svim
odnosima. Odlično je otapalo različitih materija i koristi se u proizvodnji parfema,
lakova, celuloida i eksploziva. Alkoholne otopine neisparivih materija nazivaju se
tinkture. U slučaju kada podliježe isparavanju, otopina se naziva špiritus.

Većina industrijskog etanola je denaturirana kako bi se izbjegla njegova upotreba kao

alkohola. Taj proces uključuje miješanje etanola s otrovnim ili neugodnim materijama
koje čine etanol nemogućim za ispijanje. Odstranjivanje tih materija bi
podrazumijevalo seriju tretmana skupljih od poreza na alkoholna pića.

Biodizel

Biodizel je prvo od alternativnih goriva koje je postalo poznato široj javnostii te je

najraširenije biogorivo u Evropi. Proizvodi se iz ulja ili masti procesom
transesterifikacije te je po sastavu slično mineralnom dizelu. Ulja se miješaju sa
natrijum-hidroksidom i metanolom ili etanolom, a kao produkti te hemijske reakcije

7
nastaju biodizel i glicerin. Na deset dijelova biodizela nastane jedan dio glicerina.
Biodizel može biti korišten u svakom dizelskom motoru kada se pomiješa s
mineralnim dizelom. U nekim zemljama proizvođači daju garanciju na motor ukoliko
se upotrebljava i sam biodizel bez dodataka iako, npr. Volkswagen savjetuje svojim
vozačima da se posavjetuju sa Volkswagenovim odeljenjem za zaštitu okoline prije
same upotrebe.

Bioplin

Bioplin nastaje procesom anaerobnog pretvaranja organskih materijala (biorazgradljiv

otpad, energetske materije) uz pomoć anaerobnih organizama, a proizveden sadrži
metan i ugljen-dioksid. Bioplin se može koristiti kao izvor struje te za zagrijavanje
prostorija i vode. Kao gorivo, pronalazi svoju upotrebu u motoru s unutrašnjim
sagorijevanjem.

Tipični sastav bioplina je prikazan u tablici.

Materija %
Metan, CH4 50 – 75
Ugljendioksid, CO2 25 - 50
Azot, N2 0 - 10
Vodonik, H2 0-1
Vodonikov sulfid, H2S 0-3
Kiseonik, O2 0-1
Tabela 1
Tipičan sastav bio-plina

1.2.2. Druga generacija bio-goriva

Druga generacija bio-goriva dobijena je preradom poljoprivrednog i šumskog otpada.

Za razliku od prve generacije, biogoriva ove generacije znatno bi mogla redukovati
emisiju CO2, a uz to ne koriste izvore hrane kao temelj proizvodnje i neke vrste
osiguravaju bolji rad motora.
Biogoriva druge generacije koja su trenutačno u proizvodnji su:
 biohidrogen,
 bio – DME,
 biometanol,
 DMF,
 HTU dizel,
 Fischer – Tropsch dizel,
 mješavine alkohola.

Biohidrogen

Ova vrsta bio-goriva mogla bi biti najzastupljenija u budućnosti, budući da je

obnovljiva, ne uzrokuje emisiju stakleničkih gasova pri sagorijevanju, već oslobađa
energiju te se lako pretvara u električnu energiju pomoću ćelija za gorivo. Kod

8
proizvodnje biohidrogena uz pomoć fotosintetičkih mikroorganizama, potreban je
jednostavan solarni reaktor, kao prozirna zatvorena kutija i neznatni energijski izvor.
Elektrohemijska proizvodnja biohidrogena pomoću solarne baterije zahtijeva,
međutim, jake energetske izvore. Postoje različiti procesi proizvodnje biohidrogena.
Neke od njih su:
 biofotoliza vode pomoću mikroalgi ili cijanobakterija,
 proizvodnja biohidrogena uz pomoć određenih enzima (hidrogenaza,
nitrogenaza),
 proizvodnja pomoću fotosintetskih bakterija, kombinacija fotosintetskih i
anaerobnih bakterija kod proizvodnje.

Sama proizvodnja biohidrogena je najzahtjevnija s obzirom na okolinu. Budućnost

ovog procesa zavisi, ne samo od poboljšanja na temelju istraživanja, već i od
ekonomskih zahtjeva, društvenoj prilagodljivosti i razvitku hidrogenskog energijskog
sistema.

Bio – DME

Bio – DME ili biodimetileter je jako sličan biometanolu. Može se proizvesti

neposredno iz sintetičkog gasa, koji je još uvijek u razvoju. Međutim, u hemijskoj
industriji, DME se proizvodi iz čistog metanola procesom katalitičke dehidracije,
kojom se hemijski razdvaja voda od metanola. Ovakav metanol može se proizvesti iz
uglja, prirodnog gasa ili biomase. Često se produkcija metanola i DME obuhvata
jednim procesom. Tek nedavno se na DME počelo gledati kao na mogući izvor
goriva. U prošlosti je bio korišten kao zamjena hloroflourkarbonu u sprejevima.
Međutim, zbog svoje niske temperature sagorijevanja i visokog oktanskog broja
pogodan je kao gorivo u dizelskim motorima. Iako ne podstiče koroziju metala (kao
bioetanol i biometanol), DME utiče na određene vrste plastike i gume nakon
određenog vremena. Na sobnoj temperaturi je u gasovitom stanju, dok u tečno prelazi
ukoliko je pritisak iznad 5 bara ili na temperaturi nižoj od -25 °C.

Biometanol

Ova vrsta goriva druge generacije može takođe biti proizvedena iz sintetičkog gasa,
koji se dobija iz biomase. Može se koristiti kao zamjena nafte u paljenju motora na
iskru zbog visokog oktanskog broja. Baš kao i kod bioetanola, kod upotrebe ovog
goriva trebali bi u obzir uzeti niski pritisak isparavanja, nisku energiju gustoće i
nekompatibilnost s materijalima u motoru. 10 – 20% biometanola pomiješanog s
naftom može se koristiti u motorima bez potrebe za njihovom modifikacijom. Budući
da biometanol gori nevidljivim plamenom i znatno je otrovan, treba prilikom upotrebe
preduzeti stroge mjere opreza.

DMF

DMF ili dimetilformamid je organski spoj čija hemijska formula glasi

(CH3)2NC(O)H. Ova bezbojna tečnost se može miješati s vodom i većinom organskih
jedinjenja. Također se često koristi kao otopina u hemijskim reakcijama. Dobija se
procesom reakcije dimetil amina i ugljen - monoksida pri niskom pritisku i
temperaturi. Svoju upotrebu, osim kao gorivo, pronalazi u farmaciji, proizvodnji

9
pesticida, sintetičkih vlakana i sličnih materijala. Smatra se da DMF uzrokuje rak kod
ljudi te takođe neke mane prilikom rođenja.

HTU dizel

HydroThermalUpgrading (HTU) je tehnologija prerade biogoriva iz izvora kao što je

mokra biomasa životinjskog porijekla. Na temperaturi od 300 - 350 °C i visokom
pritisku biomasa se pretvara u organsku tečnost koja sadrži mješavinu
ugljenvodonika. Nakon procesa katalitičke hidrodeoksigenacije (HDO) može se
proizvesti tečno biogorivo, slično fosilnim gorivima. Za sada se ova tehnologija
koristi samo u Holandiji, gdje se i nalazi ogledni HTU pogon.

Fischer – Tropsch dizel

Fischer – Tropsch proces je katalitička hemijska reakcija prilikom koje se ugljen-

monoksid i vodik pretvaraju u tečan ugljienvodonik različitih oblika. Pri tome se
koriste tipični katalizatori kao gvožđe ili kobalt.
Formula je: (2n+1)H2 + nCO → CnH(2n+2) + nH2O.
Osnovni cilj ovog procesa je produkcija sintetičke zamjene nafte, prvenstveno od
uglja ili prirodnog gasa, a da bi se upotrijebila kao sintetičko ulje za podmazivanje ili
sintetičko gorivo.

Mješavine alkohola

Sintetički gas, mješavina ugljinikovog monoksida i vodonika, može se proizvesti iz

biomase kroz niz termalnih procesa, kao isparavanje. Katalitičkim reakcijama se može
pretvoriti u goriva, kao etanol i hemikalije velike vrijednosti, kao propanol i butanol.
Trenutni katalizatori za sintezu "miješanih alkohola" su proizvedeni za sintetički gas
dobijen iz uglja ili pare metana. Međutim, oni nisu baš najbolje rješenje te se
pokušavaju proizvesti poboljšani katalizatori koji bi usavršili proizvodnju ove vrste
biogoriva. 1

10
 2. BIO-DIZEL
Najznačajnije obilježje 20 vijeka svakako je apsolutna dominacija nafte, kao
pogonskog goriva za transport i mehanizaciju.
Nafta je prije svega, značajna zbog velike toplotne moći, prilične rasprostranjenosti
nalazišta i relativno jednostavne eksploatacije i manipulacije. Pogodna je za različite
vidive prerade pa se iz nje može dobiti široka lepeza proizvoda za vrlo različite
namene. Pored toga nafta je značajna sirovina u hemijskoj industriji. Sa razvojem
industrije, naročito hemijske potrošnja nafte je sve više rasla a njena cijena na tržištu
uzrokovala je ekonomske poremećaje koji su doveli do poskupljenja osnovnih
životnih namirnica što je neminovno dovelo do pada životnog standarda stanovništva,
a svijet neminovno podijelila u dvije kategorije na one koji je imaju i one koji je
nemaju. Dobija se iz fosilnih ostataka, dakle neobnovljivih izvora tako da stručnjaci
predviđaju skoro iscrpljivanje njenih izvora, što je svrstalo naftu u red strateških
sirovina. Najrazvijenije zemlje koje su ujedno i najveći potrošači nafte odavno su
počeli da razvijaju programe za proizvodnju alternativnih goriva koje bi smanjilo
upotrebu nafte i možda čak njenu potpunu zamjenu i to kroz upotrebu alternativnih
izvora energije koji se dobija od obnovljivih izvora.
Istraživanja su pokazala da su najperspektivnija alternativna goriva tzv. biogoriva,
odnosno goriva dobijena iz biomase. Jedno od alternativnih goriva koje se dobija iz
obnovljivih izvora, svakako je biodizel.
Biodizel je komercijalni naziv za metil – estar (ME) bez dodatog mineralnog goriva.
Biodizel je stardardno tečno nemineralno gorivo. Biodizel je potpuno biorazgradiv,
nije toksičan, redukuje štetne gasove koji stvaraju efekat staklene bašte.

Danas se masovno koriste dve vrste goriva alkohol i biodizel. I jedno i drugo gorivo
mogu se upotrebljavati samostalno ili uz dodatak konvekcionalnim gorivima.

Da bi neko gorivo bilo prihvaćeno kao konvecionalno potrebno je:

 da gorivo potiče od obnovljivih izvora;
 da izvor goriva odnosno sirovina lako dostupna;
 da karakteristike goriva budu iste ili slične sa postojećim mineralnim
gorivima;
 da proizvodnja bude jednostavna i jeftina, a dobijeni proizvod jeftiniji;
 da je manipulacija kao i njegovo skladištenje bude jednostavno, bezbjedno
i jeftino;
 da je postojan pri skladištenju;
 da je kompatibilno sa motornim uljima i ostalim mazivima, a da se
njegovom primjenom ne smanjuje vijek trajanja motora, niti smanjuje
pouzdanost motorskih sistema i motora kao cjeline;
 da mu je cijena manja ili ista kao i cijena konvencionalnog goriva

Termin biodizel odnosi se na tečno, obnovljivo gorivo (energent), za čiju proizvodnju

se kao osnovna sirovina koriste ulja iz sjemena uljanih kultura (uljana repica,
suncokret i soja).

Biodizel je po hemijskom sastavu mješavina metil estara masnih kiselina (FAME) koji
se dobijaju iz triglicerida masti i biljnih ulja, procesom transesterifikacije sa
metanolom u prisustvu katalizatora.

11
Biodizel je idealna zamjena za konvencionalno gorivo jer je u potpunosti prilagođen
postojećoj konstrukciji motora, a pritom zadovoljava i dodatne kriterijume vezane za
ekologiju. Prepravke na motorima i na pumpama visokog pritiska nisu potrebne.
Može se upotrijebiti kao gorivo za dizel motore sa unutrašnjim sagorijevanjem u
čistom obliku BD-100 (100% biodizel), ili kao mješavina sa fosilnim dizel gorivom u
određenom procentu BD-20 (20% biodizel i 80% fosilni dizel) ili BD-5 ( 5% biodizel
i 95% fosilni dizel).

Biodizel ili metil-etar je hemijsko jedinjenje koje nastaje u procesima

transesterifikacije ulja ili masti biljnog i životinjskog porijekla. Metil-etar je hemijsko
jedinjenje koje se dobija tzv. transesterifikacijom, odnosno hemijskom reakcijom viših
nezasićenih masnih kiselina i alkohola u prisustvu katalizatora.

Biodizel se može proizvesti od:

 svih vrsta masti i ulja biljnog i životinjskog porijekla kao što su (repičino ulje,
suncokretovo, kukuruzno, ulje uljane repice itd.)
 od otpadnog ulja iz restorana i domaćinstava
 od svih vrsta viših masnih kiselina

Kao sporedni proizvod ove hemijske reakcije (transesterifikacije) nastaje

trohidroksilni alkohol, glicerol koji takođe predstavlja značajnu sirovinu koja ima
široku primjenu u industriji.

Ideja o korišćenju biljnih ulja kao goriva za motore je vrlo stara i seže do samih
početaka upotrebe motora sa unutrašnjim sagorijevanjem. Na svjetskoj izložbi u
Parizu, 1900. godne, Nemac Rudolf Dizel, otac savremenih dizel motra, demonstrirao
je rad dizel motora sa pogonom na ulje kikirikija. Iako je demonstracija bila uspješna,
projekat nije zaživio, jer je upravo u to doba svijet otkrivao ogromne prednosti nafte
kao energenta. Sve do prve naftne krize, 1973. godine, osim za vrijeme dva rata, svijet
nije razmišljao o mogućoj nestašici nafte.

Danas je situacija takva, da je Evropska unija propisima obavezala zemlje članice da

do kraja 2006. godine sva dizel goriva koja se proizvode i distribuiraju na prostorima
EU moraju u sebi sadržati najmanje 5% biodizela. Predviđeno je da se 2020. godine
čak 20% svih energetskih potreba zemalja članica podmiruje korišćenjem različitih
vrsta biogoriva, među kojima je i biodizel.

2.1. Dobijanje bio-dizela

Izbor osnovne sirovine za dobijanje biodizela zavisi od specifičnih uslova i prilika u
konkretnim zemljama (klima, zastupljenost pojedinih poljoprivrednih kultura,
ekonomski razvoj zemlje, navike stanovništva u pogledu sakupljanja sekundarnih
sirovina i sl). U Evropi se za proizvodnju biodizela najviše koristi ulje uljane repice
(82,8%) i ulje suncokreta (12,5%), dok se u Americi najviše koristi ulje soje. U
azijskim zemljama intenzivno se koristi i palmino ulje (najčešće kokosove palme).
Metil-estar repičinog ulja najčešće se označava akronimima MERU ili MER, a metil-
etar suncokretovog ulja, akronimom MESU. 2

12
 Slika 1
Pogon za proizvodnju bio-dizela u Njemačkoj

Suncokret je na našim prostorima odavno poznat kao uljarica, najviše zato što je
njegovo ulje najrasprostranjenije među jestivim uljima. Široj javnosti je uglavnom
poznat i postupak gajenja i prerade suncokreta.
Uljana repica nije toliko poznata široj javnosti, a praktično je najznačajnija među
sirovinama za dobijanje biodizela. Zato će u daljem tekstu biti iznijete osnovne
informacije o ovoj biljnoj kulturi i načinu njene prerade.
Uljana repica (Brassica napus L. ssp. oleifera) ranije je korištena najviše za dobijanje
stočne hrane, a rijeđe i konzumnog ulja. To je jednogodišnja zeljasta biljka koju u
periodu cvjetanja krasi jarko žuti cvijet. Za dobijanje ulja koristi se sjeme ove biljke.
U prosijeku, sjeme uljane repice sadrži 40-48% ulja, tj. viših masnih kiselina
heterogenog sastava i 18-25% bjelančevina. Ulje iz sjemena sadrži različite masne
kiseline, od kojih su neke (zasićene) vrlo pogodne za proizvodnju biodizela (oleinska
60% i linolna 15 %), dok su neke manje pogodne (linoelinska 10% ) ili čak
nepoželjne (eruka 2%). Uljana repica sa ovakvim sastavom sjemenskog ulja pripada
tzv. ¨0¨ kulturama koje su kod nas u proizvodnji već dvadesetak godina i danas su još
uvijek rasprostranjene. Postupcima daljeg oplemenjivanja ove kulture dobijene su tzv.
¨00¨ kulture koje su dijelom zastupljene i kod nas. One u sastavu svog sjemena imaju
manje od 0.1% eruka masne kiseline, kao i izmijenjen odnos učešća zasićenih i
nezasićenih masnih kiselina. Posljednjih godina u Evropi je otpočelo gajenje tzv.
¨000¨ kulture sa još povoljnijim karakteristikama sjemenskog ulja.
Ulje iz sjemena uljane repice dobija se postupkom presovanja u presama različitog
kapaciteta ili kombinovanim procesima presovanja i ekstrakcije. Poslije ekstrakcije
ulja iz sjemena dobija se tzv. sačma uljane repice koja u sebi sadrži 35-40%
bjelančevina povoljnog sastava aminokiselina, pa je stoga vrlo pogodna za
proizvodnju stočne hrane. Ovo je još jedan značajan ekonomski aspekt korištenja
uljane repice. Pored ulja, kao osnovnog proizvoda, sačme i glicerola, kao
nusproizvoda eterifikacije pri proizvodnji MER-a, dobija se i značajna količina slame,

13
odnosno biomase. Slama uljane repice se može stoprocentno iskoristiti bilo kao
sirovina u industriji i građevinarstvu, bilo kao gorivo.
Prerada sjemena uljane repice radi dobijanja biodizela ima dvije faze. Prva faza je
proizvodnja ulja, a druga, je transesterifikacija repičinog ulja. Dobijanje ulja iz uljane
repice može se vršiti i u malim, individualnim postrojenjima. U takvim postrojenjima
postupak transekstrakcije ulja je putem hladnog presovanja, poslije čega je neophodno
vršiti filtriranje ulja. Kao ostatak postupka presovanja nastaje tzv. pogača (presovana
zrna očišćena od ljuske) koja se dalje koristi u proizvodnji stočne hrane. Stepen
izdvajanja ulja u ovakvom postupku je oko 70%. Poslije predpresovanja nastaje
sirovo ulje i pogača. Sirovo ulje se dalje filtrira ili se podvrgava postupku rafinacije.
Pogača se usitnjava i podvrgava tečnoj ekstrakciji, poslije čega se dobija uljna
sirovina i tzv. mulj. Uljna sirovina se zatim filtrira i destiluje, a potom rafinira, pa se
dobija rafinirano ulje. Mulj se suši i melje, posle čega se formira pogača koja se
koristi za stočnu hranu. Stepen izdvajanja ulja u ovakvom postupku iznosi 98%.
Moguće je koristiti i sličan skraćeni postupak, u kome se pogača ne podvrgava daljoj
ekstrakciji. Stepen izdvajanja ulja je u tom slučaju oko 85%. Ovako dobijena ulja
koriste se u postupku esterifikacije. 3

Slika 2
BIO-DIZEL REAKTORI

14
 Slika 3
Tehnološki proces dobijanja bio-dizela iz uljane repice

Biodizel je prvo i za sada jedino, alternativno gorivo koje je prošlo kompletnu

evaluaciju izduvne emisije i potencijalnih zdravstvenih rizika po programu
propisanom od strane Agencije za zaštitu životne sredine SAD (EPA - Environmental
Protection Agency). Ovaj program uključuje najoštrije procedure ispitivanja radi
certifikacije goriva. Podaci dobijeni iz ovih ispitivanja predstavljaju najpotpuniji
inventar uticaja biodizela na životnu sredinu i ljudsko zdravlje.
Ova ispitivanja su pokazala da dizel motori sa pogonom na biodizel imaju značajno
manju emisiju dima i čestica. Smanjenje emisije u prosjeku iznosi oko 40%. Niža
emisija dima i čestica postiže se i pri primjeni mješavine konvencionalnog dizel
goriva i MER-a. Slični rezultati se dobijaju i u pogledu redukcije emisije
ugljenmonoksida (smanjenje oko 40%) i ugljovodonika (smanjenje oko 65 %).
Emisija oksida azota pri pogonu dizel motora na biodizel veća je u prosjeku oko 10%.

15
Značajno je istaći i da je emisija policikličnih aromatičnih ugljovodonika (PAH -
Polycyclic Aromatic Hydrocarbons), izrazito kancerogenih frakcija čestične emisije,
niža za oko 80%. Što se tiče emisije ugljendioksida, koji doprinosi nastanku efekta
staklene bašte, sagorijevanje biodizela u motorima ne povećava emisiju ovog gasa u
odnosu na emisiju koja bi nastala u prirodnom životnom ciklusu uljane repice. Znači
da je u pogledu doprinosa efektu nastanka staklene bašte biodizel neutralan.

Slika 4
Ciklus kruženja CO2 pri upotrebi bio-dezela uljane repice

Toplotna moć biodizela je za oko 10 % niža od toplotne moći konvencionalnog dizel

goriva, što ima za posljedicu smanjenje snage motora. Ipak, zahvaljujući većoj
viskoznosti biodizela efikasnost sistema za ubrizgavanje je, pri nepromijenjenim
parametrima ubrizgavanja, veća.
Korištenje biodizela ne oštećuje motor. Naprotiv, dobra mazivna svojstva ovoga
goriva doprinose manjem trošenju elemenata klipno-cilindarske grupe, kao i
elemenata sistema, za ubrizgavanje. Posljednjih godina insistira se na smanjenju
sadržaja sumpora i aromata u dizel gorivu, čime se znatno pogoršavaju mazivna
svojstva goriva. Miješanjem konvencionalnih dizel goriva i MER-a, čak i u malom
procentu, značajno se poboljšavaju maziva svojstva goriva. Na taj način može se u
potpunosti nadoknaditi manjak mazivnosti nesumpornih goriva, a pri tome se
poboljšava i kvalitet izduvne emisije.
Biodizel je mnogo čistiji od ostalih fosilnih goriva. Može se upotrebljavati u bilo
kojem dizel motoru bez prerade - naprotiv dizel motor radi bolje i traje duže sa
biodizelom. Proizvodnja biodizela je jednostavna i može se proizvesti od
upotrebljenog ulja kao i od novog biljnog i palminog ulja. 4

16
2.2. Proizvodnja biodizela

Biodizel se može proizvesti od bilo kojeg biljnog ulja, uključujući upotrijebljeno.

Proizvodnja biodizela može biti jednostavna i jeftina u biodizel reaktorima. Biodizel
je moguće čak proizvesti i u vlastitom domu.
Biodizel se može koristiti u bilo kojem dizelskom motoru - bez ikakvih modifikacija.
Biodizel se može miješati sa običnim dizelski gorivom u bilo kojoj proporciji-- i
manja količina biodizela u rezervoaru znači manje zagađenja i bolje podmazivanje :
1% biodizela će povećati podmazivanje za 65%. Bolje podmazivanje znači manja
istrošenost.

Europska Unija propisuje da sve zemlje članice i kandidatkinje do 2010. godine

moraju upotrebljavati 5,5% biodizela u ukupnoj potrošnji

2.3. Biodizel i okolina

Biodizel sagorijeva 75% čistije, nego dizel iz fosilnih goriva. Biodizel je biorazgradiv
i manje toksičan od kuhinjske soli. Biodizel ne ispušta CO2 gasove u atmosferu. U
proizvodnji biodizela nema neiskorištenog otpada.

2.4. Biodizel kao bio-lož ulje

Biodizel se može koristiti i kao biolož ulje. Prednost nove vrste ulja u odnosu na dizel
je u tome što ima manje zagađenja prilikom sagorijevanja, a pravi se od uljane repice.
Zbog toga je manje opasno po okolinu, a smanjuje zavisnost od uvoznih sirovina
(nafte). Veće korištenje 5% biodizela, naprimjer, znači smanjenje uvoza stoprocentnog
dizela. Ali, količine bio-dizela trenutno su nedovoljne da bi se svi potrošači snabdjeli
njime u potrebnim količinama.
Neka svojstva biodizela čine ga nepodesnim za primjenu u visokim koncentracijama.
Naprimjer, čisti biodizel ne toči se najbolje na niskim temperaturama, što bi moglo da
stvori probleme u njegovom skladištenju u rezervoarima na otvorenom, u područjima
sa hladnijom klimom. A moć rastapanja mu je takva da može da probuši čak i gumenu
izolaciju, usput, da pokupi godinama nagomilani naftni mulj iz prljavih rezervoara, i
njime zapuši filtere i protok goriva.
Dugoročno, stručnjaci misle da je rješenje upravo u pronalaženju načina za što
masovnijim korišćenjem bio-goriva koja mogu da se obnavljaju, prerađuju iz svog
otpada i više puta koriste. Time će se postići da potrošači i njihovi snabdjevači budu
manje zavisni od drugih u obezbjeđenju potrebnih količina ulja za grijanje

2.5. Tehnologija proizvodnje bio-dizela

Tehnološki postupak proizvodnje biodizela zasniva se na transesterifikaciji -hemijskoj

reakciji triglicerida sa metanolom u prisustvu Na-metilata kao katalizatora, pri cemu
nastaju metil etri i glicerin. Reakcija se odvija dvostepeno u dva reaktora, svaki sa
unakrsnim tokom reaktanata. Razdvajanje etarske – lakse faze i glicerinske – teže faze
vrši se u uredjajima za taloženje, praktično na granici rastvorljivosti ovih faza.

17
 Slika 5
Reakcija Trans-Esterifikacije

Dobijena etarska faza se dalje ispira vodom radi uklanjanja zaostalog metanola,
glicerina, katalizatora i sapuna. Isprani etri se se pod vakuumom i hlade. U biodizel se
dodaju aditivi za niskotemperaturne karakteristike (depresanti) i stabilizatori
(antioksidansi).

Glicerinska faza (glicerin, metanol i katalizator) miješa se sa vodom iz procesa pranja

metil etara. Zakiseljavanjem sa HCl, katalizator se razlaže na rastvor kausticne sode i
metanola.

Frakcionisanje metanola i glicerinske vode vrši se u rektifikacionoj koloni. Dobijeni

metanol, čistoce 99,99% vraća se u proces transesterifikacije. Glicerinska voda se
dalje preradjuje do tehnickog glicerina. Glicerin se takođe može preradjivati do nivoa
farmaceutske čistoće. 5

Slika 6
Šematski prikaz proizvodnje bio-dizela

18
3. PREDNOSTI BIODIZELA U ODNOSU NA FOSILNO
GORIVO:
3.1. Ekološke prednosti:
 smanjena emisija gasova koji izazivaju efekat “staklene bašte”, prije svega CO2,
CO, SO2;
 nema čađi, benzola, toluola u izduvnim gasovima;
 biorazgradiv je i netoksičan, slučajna prosipanja ili izlivanja ne predstavljaju
ekološki rizik.
 Umanjuje potrebe za uvozom nafte i rizik u snabdijevanju.
 Smanjuje efekat staklene bašte kao i emisiju zagađujućih gasova.
 Koristi se u svim dizel motorima bez značajnijih modifikacija.

3.2. Energetske prednosti:

 osnovne sirovine su obnovljive;
 smanjenje potrebe za uvozom fosilnog dizel goriva.

3.3. Tehničke prednosti:

 veći sadržaj kiseonika u biodizelu omogućava potpunije sagorijevanje;
 produžava radni vijek motora;
 nisu potrebne nikakve prepravke na motoru u sistemu ubrizgavanja goriva;
 upotreba biodizela ne zahtjeva izmjene na postojećim transportnim i skladišnim
sistemima.

3.4. Ekonomske prednosti:

 niža cijena biodizela u odnosu na fosilni dizel omogućava korisnicima
ostvarivanje značajnih ušteda;
 povećanje zaposlenosti, domaće industrijske i poljoprivredne proizvodnje;
 smanjenje zavisnosti od uvoza sirove nafte i naftnih derivata. 6

19
 4. ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE
Upotreba biodizela (u poređenju sa fosilnim dizelom) pogodna je u smislu zaštite
životne sredine tako što je smanjen efekat staklene bašte kao i emisija drugih
zagađujućih materija. Kvantifikacija ovih efekata na životnu sredinu vrši se
popularnim pristupom „Well-to-Wheel“ (WTW), gde se vrši mjerenje neto emisije
tokom cjelokupnog lanca proizvodnje-potrošnje. Sa druge strane, WTW rezultat
emisije može značajno da fluktuira od slučaja do slučaja, u zavisnosti od samog
procesa proizvodnje i upotrebe nuzproizvoda. Stoga su pozitivni efekti emisije
prilikom upotrebe biodizela dati na bazi mjerenja izduvnih gasova (osim CO2, koji se
uvijek mjeri na WTW bazi), pošto se ovi parametri mogu precizno odrediti.
Osnovna prednost upotrebe biodizela kao obnovljivog goriva je značajno smanjenje
emisije CO2. Također je redukovana emisija sumpornih oksida, suspendovanih čestica
i ugljenmonoksida. Prednosti i nedostaci upotrebe biodizela zavise u mnogome od
toga koja se mješavina koristi, kao i od rada motora odnosno vrste motora.

Slika 7
Ekološka ravnoteža ispuštanja CO2 upotrebom bio-dizela

Vrijednosti potencijalnog smanjenja emisije pojedinačnih zagađujućih materija

prilikom upotrebe biodizela date su daljem tekstu.

Ugljendioksid (CO2):
Na WTW bazi, svaka tona fosilnog dizela dodaje oko 2,8 t CO 2 u atmosferu.
Specifičan sadržaj ugljenika jedne tone biodizela je nešto manji, 2,4 t CO2. Može se
pretpostaviti da će ovaj ugljenik biti u potpunosti iskorišten sljedeće godine od strane
usijeva koji će dati sirovinu za proizvodnju biljnog ulja, kao i apsorbovan kroz
ugljenični ciklus (kao glicerol i čvrsti otpad). Zato se može reći da je neto CO 2 emisija
prilikom upotrebe biodizela, kada se posmatra na WTW bazi, skoro jednaka nuli.

Sumporni oksidi (SOx):

Danas, 1 t konvencionalnog fosilnog dizela u EU sadrži maksimum 350 ppm sumpora
u prosjeku. Kada dizel sagorijeva, sumpor se oslobađa u atmosferu u obliku
sumpordioksida, doprinoseći formiranju kiselih kiša. Biodizel skoro da nema sumpora
(sadržaj sumpora 0-0.0024 ppm). Sa druge strane, u EU se konstantno promoviše

20
upotreba dizel goriva sa malim sadržajem sumpora-ispod 50 ppm (Velika Britanija),
ispod 10 ppm (Švedska).

Azotni oksidi (NOx):

Emisija azotnih oksida iz biodizela može se povećati ili smanjiti u odnosu na emisiju
iz fosilnog dizela, a u zavisnosti od generacije motora i procedure po kojoj se
testiraju. Emisija azotnih oksida iz čistog biodizela se povećava za oko 6% u prosjeku
u odnosu na fosilni dizel. Obzirom na nedostatak sumpora u biodizelu moguće je
koristiti tehnike kontrolisanja azotnih oksida koje je nemoguće koristiti kod fosilnog
dizela.

Ugljenmonoksid (CO):
Biodizel sadrži oksigenate koji poboljšavaju proces sagorijevanja i smanjuju emisiju.
Ova činjenica značajno smanjuje (najmanje 20%) emisiju ugljenmonoksida.

Čvrste čestice:
Udisanje suspendovanih čestica dokazano je kao ozbiljan problem i opasnost po
zdravlje čovjeka. Emisija u izduvnim gasovima ovih čestica je kod biodizela 40%
manja nego kod fosilnog dizela.

Biodegradabilnost:
Fosilni dizel se razlaže samo 50% u toku prvih 21 dan poslije prosipanja, dok se
biodizel razlaže 98% bez posljedica, za isto vreme.

Biodizel tipa B100 smanjuje rizik od pojave kancera za 94%, a tipa B20 za 27%. 7

Slika 8
Prodaja bio-dizela u svijetu

21
 5. EVROPA I BIO-GORIVA
Prema projektu REFUEL Evropa ima veliki potencijal za eksploataciju biogoriva.
Projekt REFUEL je projekt ovlašten od strane programa Evropske unije "Intelligent
Energy Europe" u cilju proučavanja potencijala biogoriva u Europi. REFUEL projekt
je koordiniran od strane holandskog centra za energetska istraživanja (Energy research
Centre of the Netherlands) i implementiran od strane konzorcija sedam europskih
instituta iz različitih područja djelatnosti. Zaključak projekta je da se Europski ciljevi
za biogoriva mogu dostići konvencionalnim ulaznim materijalima i trenutnom
tehnologijom bez velikih promena u korištenju poljoprivrednih površina i bez
ekoloških posljedica.

Slika 9
Bio-dizel - proizvodnja u EU za period 1993-2004.g.

Mnogo ljudi zabrinuto je da će veća proizvodnja biogoriva nužno značiti i dizanje

cijena hrane jer je proizvodnja biogoriva zapravo pretvaranje hrane u gorivo, ali
prema rezultatima REFUEL projekta trenutni ciljevi za biogoriva mogu se ostvariti
bez ikakvog negativnog uticaja na cijene i dostupnost hrane. Rezultati projekta
pokazuju da neće biti niti negativnih posljedica sa ekološke strane, tj. neće biti
potrebna prenamjena šuma, livada i prirodnih rezervata u poljoprivredna zemljišta,
većinom zbog toga jer postoje nove prilike poboljšanja roda na postojećim
poljoprivrednim zemljištima kod najnovijih članica Evropske unije, što bi s druge
strane oslobodilo jedan deo tih površina za proizvodnju biogoriva.

Ali uprkos tome što se cilj Europske unije od 10% biogoriva do 2020 može ostvariti
prvom generacijom biogoriva i umjerenim uvozom, samo napredna druga generacija
biogoriva će stvarno uticati na smanjenje emisija stakleničkih gasova i povećanje
energetske sigurnosti, a to su dva glavna cilja energetske politike Europske unije.

Druga generacija biogoriva koja se uglavnom proizvodi iz ostataka drvenih ili

travnatih biljaka pokazuje znatno veći doprinos po hektaru zemlje i samim time
omogućuje mnogo bolje mogućnosti za industriju Europske unije da razvije taj novi
energetski sektor. Prva generacija biogoriva, poput biodizela iz uljnih zasada i

22
bioetanola iz šećernih zasada i žitarica, nije zadovoljavajuća za Europsku uniju pa će
novi cilj vjerovatno biti razvoj druge generacija biogoriva.

Postojeći i zahtjevani kapaciteti proizvodnje bio-dizela u EZ

Ovaj novi cilj europske unije će zahtjevati znatna sredstva da bi se potpuno aktivirao
ovaj sektor, jer će biti potrebno razviti neke nove tehnologije za dobijanje biogoriva.
To će također zahtjevati razvoj novih tehnologija u nabavnom lancu poljoprivrednih i
šumskih ostataka, ali uz dovoljna sredstva i stabilne investicije to ne bi trebao biti
problem.

Program REFUEL također pokazuje da strategije mogu sektorima pomoći u

smanjenju tih ograničenja. Primjeri su inicijalni razvoj nabavnog lanca za biomasu u
cilju proizvodnje energije i integracija postrojenja za biogoriva u pokrajinske sisteme
grijanja u Evropi. U ovom kontekstu će centralna uloga biti Centralna i Istočna
Europa jer ta regija ima najveći potencijal za proizvodnju, pa je prema tome idući
korak razvoj i novih tehnologija.

Prema izvještaju, Europska unija ima odličan potencijal za proizvodnju biogoriva u

svojim najnovijim državama i taj će se potencijal morati iskoristiti, posebno zbog
rastuće potražnje za energijom i sve većih cijena energije. Prema tome gotovo je
sigurno da će biogoriva (osobito druga generacija) igrati vrlo važnu ulogu u
energetskom sektoru Europske unije u nadolazećim godinama. 8

Slika 11: Zatvoreni krug ispuštanja ugljenika u atmosferu i uzimanja ugljenika

iz atmosfere kod proizvodnje i upotrebe biogoriva.

23
 7. REZIME
Biodizel je obnovljivo gorivo (obnovljivi izvor energije) koje se može proizvoditi od
algi, biljnog ulja, životinjskih masnoća ili iz recikliranih restoranskih masnoća.

Biodizel se može proizvoditi lokalno u većini država.

Biodizel nije isto što i biljna ulja koja se koriste u nekim dizel vozilima (sama ili
pomiješana s pravim dizel gorivima).

Biodizel se proizvodi hemijskim procesom nazvanim transesterifikacija u kojoj se

glicerin odvaja od masti i biljnog ulja. Procesom se dobiju dva proizvoda - metil eteri
(hemijsko ime za biodizel) i glicerin. Glicerin je vrijedan nusprodukt koji se koristi za
proizvodnju sapuna i sličnih proizvoda.

Biodizel je biorazgradiv, nije otrovan i tipično proizvodi oko 60% manje emisije
ugljen - dioksida gledajući cijeli životni vijek. To je zbog toga jer prilikom rasta biljke
uzimaju iz atmosfere određeni dio ugljen- dioksida u procesu koji se zove fotosinteza.

Biodizel je uopšteno skuplji od normalnih fosilnih dizel goriva, ali ta bi razlika mogla
nestati zbog ekonomije veličine, rastućih cijena goriva i poreznih podsticaja od strane
država. U Njemačkoj je, naprimjer, biodizel uopšteno jeftiniji od normalnog dizela na
benzinskim pumpama koje prodaju oba goriva.

Biodizel koriste milioni vlasnika automobila u Evropi, posebno u Njemačkoj. S

tržišnim udjelom od skoro tri posto njemačkog tržišta dizelskim gorivima, biodizel je
postao alternativno gorivo broj jedan i upotreba tog goriva će se zasigurno povećavati.

Udio sumpora u biodizelu je gotovo zanemariva (< 0,001%). Uz to biodizel je lako

biorazgradiv i ne predstavlja opasnost u vidu zagađenja tla i podzemnih voda u
slučaju nezgode.

Energetska vrednost biodizela je oko 90% energetske vrijednosti običnog dizela.

U Sjedinjenim Američkim Državama biodizel je jedino alternativno gorivo koje je

zadovoljilo uslove prilikom testiranja uticaja na zdravlje prema zakonu o čistom
vazduhu (Clean Air Act - 1990).

Ukoliko će se koristiti deforestacija šuma i monokulturne poljoprivredne tehnike,

biodizel bi mogao postati ozbiljna prijetnja okolini.

Biodizel se često miješa s običnim dizel gorivima. Kada je mješavina u procentu od

20% biodizela i 80% normalnog dizela onda se to zove mješavina B20. Neki ljudi
pogrešno vjeruju da je ta mješavina zapravo čisti biodizel.

Biodizel se koristi i za mnoštvo ne-motornih upotreba kao što su razrjeđivači i boja i

otapala.

24
Biodizel ima znatno višu tačku zapaljivosti od običnih dizela (iznad 160° C). To znači
da je rizik od zapaljenja prilikom transporta, skladištenja i upotrebe znatno manji nego
kod običnih dizel goriva.

Biodizel je u federalnom zakonu u SAD-u označen kao "alternativno gorivo" i

registrovan kod agencije za zaštitu okoline (US Environmental Protection Agency -
EPA) kao gorivo i dodatak gorivima.

Biogoriva se trenutno proizvode od šećerne trske, kukuruza, žitarica i soje, a u isto

vrijeme na Zemlji živi oko 850 miliona ljudi koji nemaju dovoljno hrane i gladuju.

Kukuruz je glavna sirovina za trenutnu masovnu proizvodnju biogoriva poput

biodizela i etanola. Kukuruz koji je prije bio namijenjen za proizvodnju hrane sada
kupuju proizvođači biogoriva koji su spremni platiti veću cijenu od proizvođača
hrane.

Biodizel je pokazao da ima performanse slične običnim dizel gorivima u više od 50

miliona kilometara u gotovo svim tipovima vozila, bezbrojnim off-road miljama i
bezbrojnim satima pogona plovila.

Biodizel ima smanjeni nivo emisije poliaromatskih ugljikovodika (Polycyclic

aromatic hydrocarbons - PAH) i nitro-poliaromatskih ugljika koji su identifikovani
kao materije koje potencijalno prouzrokuju rak.

Biodizel je mnogo bolje mazivo od normalnih dizelskih goriva i produžuje životni

vijek motora. Njemački kamion zaslužio je zapis u Guinness-ovoj knjizi rekorda time
što je prešao više od 1,25 miliona kilometara (780.000 milja) na biodizel s originalnim
motorom.

25
 LITERATURA

1 ... http://www.izvorienergije.com/biogoriva.html

2 ... http://www.tf.ni.ac.rs/organizacija/nis/ (Glasnik hemičara, tehnologa i ekologa)

3 ... http://www.industrija.rs/images/arhiva/casopis/Industrija38.pdf

4 ... http://www.doiserbia.nb.rs/img/doi/0367-598X/2009/0367-598X0901001S.pdf

5 ... http://www.mycity.rs/Blog/Alternativni-izvori-energije-Biodizel.html

6 ... http://agroinfotel.net/

7 ... http://www.cqm.rs/2008/pdf/3/10.pdf

8 ... http://www.izvorienergije.com/news/europa_veliki_potencijal_biogoriva.html

26