1.

Reşîdüddîn Fazlullah-ı Hemedânî

Reşidüddin Tabip adıyla bilinen bu zatın hayatının erken dönemlerine dair fazla bir bilgi
olmamasına karşın, kendisi 1247-48 yılında Batı İran'daki Hemedan (Yunanca Ekbatana) şehrinde
doğmuş olup, etnik olarak Fars, Arap veya Türk bir kökenden değil;. Doğduğu yıl ile ilgili kesin
bir şey söylenememektedir. Doğum tarihi olarak kabul edilen yıllar 1247, 1248 ve 1250’dir. Ama
genel olarak kabul edilen doğum yılı 1248’dir.

Yaşamının ilk yıllarına ilişkin çok fazla bilgiye sahip değiliz. Yüksek bir entelektüel
seviyeye sahip olan ailesi (ailesinin mesleği de saray hekimliğidir) ile birlikte 30’lu yaşlarına
geldiği zaman kendi rızasıyla Müslüman olmuştur. Babası ve dedesiyle beraber İlhanlıların
hizmetine girmişlerdir. Babası, ilk İlhanlı hükümdarı Hülagü’nün doktorluğunu yapmıştır. Tıptaki
mesleki bilgisini yükseltebilmek için İran’ın çeşitli şehirlerine mesleki seyahatler yaptı ve dönemin
önde gelen hekimlerinden dersler aldı. İlhan toplumunda yer edinen Reşidüddin, önce İlhanlı
hükümdarları Abaka Han (1265- 1281), Argun Han (1284-1291) ve daha sonra da Gazan Han'ın
özel hekimi oldu ve 1298 Yılında Gazan Han tarafından vezir Sa'deddin ile birlikte ülkeyi yöneten
Divan'da maliye vezirliğine tayin edildi.1 Gazan Han’ın büyük bir saygı gösterdiği ve sürekli
yanında tuttuğu Reşidüddin sayesinde 1295’te Lamaist Budizm’den İslamiyet’e geçişinde Emir
Nevruz ile birlikte önemli bir payının olduğu bilinmektedir. Gazan Han’ın Tebriz civarında
yaptırdığı Şenbigazan Külliyesi’nin mütevelli heyetinde yer almıştır. Gazan Han'ın Memlükler'e
karşı ittifak teklifinde bulunmak için Papa VIII. Bonifacey'e gönderdiği 12 Nisan 1302 tarihli
mektupta adının Gazan Han ve Emir Kutluğ Şah ile birlikte zikredilmesinden onun dış siyasetle
de ilgilendiği anlaşılmaktadır.2 Gazan Han’ın hayatının son yıllarına doğru Reşidüddin’in vezirlik
makamında ortağı olan Sadeddin’e daha fazla ihsanda bulunmaya başladığı ve yetkilerini arttırdığı
görülmektedir. Sadeddin, Reşidüddin’den daha ön plana çıkmış bulunmaktadır.

Gazan Han’ın birinci ve üçüncü Suriye Seferleri’ne katılan Reşidüddin, Gazan Han
zamanında yapılan reformların mimarıdır aynı zamanda. Gazan Han’ın 1304’te vefat etmesinden
sonra tahta çıkan Olcaytu Han döneminde, Reşidüddin güçlü bir hami bulmuştur. Olcaytu
tarafından sahibdivan makamına getirilmiştir.

1
Osman Gazi Özgüdenli, Reşidüddin, İslam Ansiklopedisi, 2008, c. 35, s. 19-21

2
Osman Gazi Özgüdenli, a.g.e.