Φυσική της Α΄ Λυκείου

Τυπολόγιο: Ευθύγραμμη κίνηση

  
Μετατόπιση: Δx  x 2  x1 (m)
  
 Δx x 2  x1
Μέση διανυσματική ταχύτητα: υμ    m s
Δt t 2  t1

Sολ
Μέση αριθμητική ταχύτητα: υμ  m s
t ολ

 Δυ
 m s2 

Ο
Επιτάχυνση: α
Δt


 υ  σταθερό 

Μ
Ευθύγραμμη ομαλή κίνηση:

Εξισώσεις
επιτάχυνσης ταχύτητας
Η
μετατόπισης
 
α0 υ  σταθερό
Σ
Δx  υΔt
x  x0  υ  t  t 0 
Ο

Διαγράμματα
Ρ

( ) ( )
Ο

99
Φυσική της Α΄ Λυκείου

Ευθύγραμμη ομαλά μεταβαλλόμενη κίνηση  α  σταθερό

α. Ευθύγραμμη ομαλά επιταχυνόμενη κίνηση


α  σταθερό , α > 0, Δυ > 0
Εξισώσεις
επιτάχυνσης ταχύτητας μετατόπισης
 Δυ  αΔt 1
α  σταθερό Δx  υ 0 t  αt 2
υ  υ0  α  t  t 0  2
Διαγράμματα

Ο
( )

Μ
Η
(s) (s)

Σχέση υ-x σε ευθύγραμμη ομαλή επιταχυνόμενη

Σ
υ2 = υο 2 + 2αx ή υ = υο 2  2αx
Ο

β. Ευθύγραμμη ομαλά επιβραδυνόμενη κίνηση


α  σταθερό , α το μέτρο της επιβράδυνσης, Δυ  0 ,
Ρ

Εξισώσεις
επιτάχυνσης ταχύτητας μετατόπισης
Ο

 1
α  σταθερό Δυ  αΔt Δx  υ 0 t  αΔt 2
2
υ  υ0  αΔt
Διαγράμματα

(m/s)

(s)
(s) (s)

Σχέση υ-x σε ευθύγραμμη ομαλή επιβραδυνόμενη όταν υ τελική = 0

υ02
x ή υ0  2αx
2α
Ευθύγραμμη ομαλά επιβραδυνόμενη όταν υ τελική  0: υ2 = υο 2 – 2αx ή υ = υο 2  2αx

100
 Φυσική της Α΄ Λυκείου

Ευθύγραμμη κίνηση

1. Για κινητό που κινείται ευθύγραμμα και την χρονική στιγμή

t 0  0 βρίσκεται στη θέση x0  0 και έχει ταχύτητα
υ0  10m / s δίνεται το διπλανό διάγραμμα επιτάχυνσης - χρό-
νου. Με τη βοήθεια του διαγράμματος να υπολογιστεί η ταχύτη-
τα του κινητού τη χρονική στιγμή t  8s και να γίνουν τα δια-

Ο
γράμματα ταχύτητας - χρόνου και θέσης - χρόνου.
Λύση:
Για το χρονικό διάστημα Δt1  t1  t 0  3s  0  3s το κινητό επιταχύνεται ομαλά. Η μεταβολή της

Μ
ταχύτητας ισούται με το εμβαδό του σχήματος ΟΑΒΓ. Είναι
Δυ1  5m / s 2  3s  15m / s , αλλά Δυ1  υ1  υ0 οπότε :
υ1  Δυ1  υ0  25m / s Η
Για το χρονικό διάστημα Δt 2  t 2  t1   5  3 s  2s το κινητό κινείται ευθύγραμμα ομαλά με ταχύτη-
τα υ2  υ1  25m / s .
Σ
Τέλος για το χρονικό διάστημα Δt 3  t 3  t 2   8  5 s  3s το κινητό επιβραδύνεται ομαλά.
Ο

Η μεταβολή της ταχύτητας ισούται με

αρ.
Δυ3   E ΔΖΗΘ  υ3  υ 2   30m / s  υ3  5m / s
Ρ

Το αρνητικό πρόσημο στην τελική τιμή της ταχύτητας σημαίνει ότι το

κινητό έχει αντιστρέψει την φορά κίνησής του. Ουσιαστικά επιταχύνε-
ται πλέον κατά την αρνητική κατεύθυνση του άξονα.
Ο

Απο το διπλανό διάγραμμα :

10  25
Δx1   3m  52, 5m x 1  x 0  Δx1  0  52,5m  52,5m
2
Δx 2  25  2m  50m
x 2  x1  Δx 2  52,5m  50m  102,5m
25  2,5
Δx 3  m  31, 25m
2

x 3  x 2  Δx 3  102,5m  31, 25m  133, 75m

0, 5   5 
Δx 4   1, 25 m x 4  x 3  Δx 4  133,75m   1,25m   132,5m
2

101
Φυσική της Α΄ Λυκείου

2. Αυτοκίνητο κινείται με ταχύτητα 20 m/s. Ο οδηγός , του οποίου ο χρόνος αντίδρασης είναι 0,5 s,
αντιλαμβάνεται κόκκινο φανάρι σε απόσταση 50 m.
α. Αν η επιβράδυνση του αυτοκινήτου έχει τιμή 4 m/s2 , θα προλάβει το αυτοκίνητο να σταματή-
σει πρίν το φανάρι ;
β. Αν όχι, ποια θα έπρεπε να είναι η τιμή της επιβράδυνσης για να σταματήσει έγκαιρα;
Λύση:
α. Το αυτοκίνητο κινείται με σταθερή ταχύτητα υ0  20 m / s για χρόνο Δt1  0, 5s και διανύει διάστη-
μα Δx1  υ0  Δt1  10m .
Συνεπώς για την επιβραδυνόμενη κίνηση απομένουν Δx 2   50  10  m  40m .

Ο
Ãéá í á óôáì áôÞóåéôï áõôï êßí çôï áðáéôåßôáé÷ñüí ï ò Δt 2 .
Από την εξίσωση της ταχύτητας :
υ

Μ
0  υ 0  α  Δt 2  Δt 2  0  5s
α
Στον χρόνο αυτό το αυτοκίνητο θα διένυε:
1
Δx ' 2  υ0  Δt 2  α  Δt 22  50m
2
Η
Επειδή Δx '2  Δx 2 δεν προλαβαίνει να σταματήσει.
Σ
β. Έστω α1 το μέτρο της απαιτούμενης επιβράδυνσης για να σταματήσει έγκαιρα σε χρόνο Δt΄ καλύπτο-
ντας απόσταση Δx2. Είναι:
υ
Ο

0  υ 0  α1  Δt '  Δt '  0 1

α1
1 2
1 υ2
Δx 2  υ 0  Δt '  α1   Δt '   Δx 2  0  α1  5 m / s 2
Ρ

2 2α1

Η επιβράδυνση πρέπει να είναι α1 = 5 m/s2

Ο

3. Δρομέας των 200 m ξεκινάει από την ηρεμία και κινείται ευθύγραμμα με σταθερή επιτάχυνση
α 1  3m / s 2 μέχρις ότου αποκτήσει ταχύτητα υ1  12m / s την οποία και διατηρεί μέχρι τη
θέση που βρίσκεται 56 m πριν τον τερματισμό. Στη συνέχεια λόγω κόπωσης επιβραδύνεται
ομαλά και τερματίζει σε συνολικό χρόνο 20s.
Να βρεθεί η επιβράδυνση και η ταχύτητα τερματισμού.
Λύση:
Για την επιταχυνόμενη κίνηση ισχύει :
υ1  α1  Δt1  Δt1  4s
1
Δx1  α1Δt12  24m
2
Στην συνέχεια με την σταθερή ταχύτητα υ1 μετατοπίζεται κατά
Δx 2
Δx 2  υ1  Δt 2  Δt 2  (1)
υ1

102
 Φυσική της Α΄ Λυκείου

Όμως Δx 2  200m  24m  56m  120m

Επομένως από την (1): Δt 2  10s και Δt 3  20s  14s  6s

1 2 8 2
Τέλος για την επιβραδυνόμενη έχουμε : Δx 3  υ1  Δt 3  α 2   Δt 3   α 2  m / s
2 9
όπου α2 είναι το μέτρο της επιβράδυνσης και Δx 3 = 56 m
υ2  υ1  α 2  Δt 3  6, 67 m / s

Ο
Μ
Η
4. Για κινητό που κινείται ευθύγραμμα την χρονική στιγ-
Σ
μή t0=0 βρίσκεται στη θέση x0=0 και η ταχύτητά του
δίνεται στο διάγραμμα.
Να βρεθεί:
Ο

α. Τι κινήσεις κάνει. Να υπολογισθεί το Δx, σε κάθε κίνηση.

β. Να γίνει διάγραμμα α(t), x(t).
Λύση:
Ρ

α. Από 0 έως 5s: Ευθύγραμμη ομαλά επιταχυνόμενη

Ο

Δυ 15  5 10
α1   α1  m s 2  α1   2 m s2
Δt 50 5
αριθ.
15  5
Δx1  Εμ  5m  50m
2
Δx1  x1  x 0  50m  x1  0  x1  50m
Από 5 έως 10s: Ευθύγραμμη ομαλή κίνηση
Δυ 15  15 0
α2   α2  m s2  α 2  m s 2  α 2  0 m s 2
Δt 10  5 5
αριθ.
Δx 2  Εμ  15  5m  75m

Δx 2  x 2  x1  75m  x 2  50m  x 2  125m

Από 10 έως 15s: Ευθύγραμη ομαλά επιβραδυνόμενη (τη στιγμή t=15s το κινητό σταματάει υ3τελ  0 )

Δυ 0  15 15
α3   α3  m s 2  α3   3 m s 2
Δt 15  10 5

103
Φυσική της Α΄ Λυκείου

αριθ.
15  5 75
Δx 3  Εμ  m  37,5m
2 2

Δx 3  x 3  x 2  37, 5m  x 3  125m  x 3  162, 5m

Από 15 έως 20s: Ευθύγραμμα ομαλά επιταχυνόμενη με αντίθετη φορά

Δυ 10  0 10
α4   α4  m s2  α4   2 m s 2
Δt 20  15 5
αριθ.
10  5
Δx 4  Εμ  m  25m

Ο
2
Δx 4  x 4  x 3  25m  x 4  162,5m  x 4  137, 5m

Μ
β.
Η
Σ
Ο
Ρ
Ο

5. Σώμα που κινείται ευθύγραμμα με σταθερή επιτάχυνση α = 10 m/s , τη χρονική στιγμή t = 0 έχει
2

ταχύτητα υ0 = 20 m/s. Να βρείτε στη διάρκεια ποιου δευτερολέπτου έχει μετατοπιστεί κατά Δx = 85 m.
Λύση:
1
Η θέση του σώματος τη χρονική στιγμή t είναι: x t  υ0  t   α  t 2 1
2
1 2
Η θέση του, μετά από 1s, τη χρονική στιγμή t  1 είναι: x t 1  υ0  t  1  α  t  1  2 
2
1 1 2 1
Άρα Δx  x t 1  x t 
 2
Δx  υ0  t  1  α  t  1  υ0 t  αt 2 
2 2
1 1
 
Δx  υ0 t  υ0  α t 2  2t  1  υ 0 t  αt 2 
2 2
1 1
2

85  20   10 t  2t  1   10t 
2 2
2

85  20  5t 2  10t  5  5t 2  85  25  10t  10t  60  t  6s και t  1  7s

Άρα είναι η διάρκεια του 7ου δευτερολέπτου.

104
 Φυσική της Α΄ Λυκείου

6. Δύο κινητά ξεκινούν από δύο σημεία Α και Β που απέχουν 375m και κινούνται αντίθετα. Το
κινητό Α έχει σταθερή ταχύτητα 10m / s . Το κινητό Β έχει σταθερή επιτάχυνση α Β  2 m / s 2 .
Να βρεθεί το σημείο που θα συναντηθούν μεταξύ τους.
Λύση:

Κινητό Α : x A  υ Α  t 
1  1 1
Κινητό B : x B  αt 2   d  υ A t  αΒ t 2  375  10t  2t 2 
2  2 2
πρέπει d  x A  x B 

Ο
t 2  10t  375  0  t  15s .

Μ
Ο χρόνος που θα συναντηθούν είναι 15 s
xA = υΑt  xA = 10 · 15 m  xA = 150 m
Άρα θα συναντηθούν σε απόσταση 150 m από το Α και 375 – 150 = 225 m από το Β.
Η
Σ
Τυπολόγιο: Δυναμική σε μια διάσταση
Ο

Δυναμική σε μία διάσταση

Συνισταμένη δύο δυνάμεων που έχουν ίδια κατεύθυνση F  F1  F2

Ρ

Συνισταμένη δύο δυνάμεων που έχουν αντίθετη κατεύθυνση F  F1  F2

Ο

 
2ος Ν. Νεύτωνα ΣF  m  α
   
α. Αν ΣF  0 τότε υ  0 ή υ  σταθ  x  υ  t 

 υ  υ 0  αt 
Διερεύνηση:    
β. Αν ΣF  σταθ τότε α  σταθ
 x  υ t  1 αt 2 
0
 2 
 
γ. Αν ΣF  μεταβλ τότε α  μεταβλ
ΣF
 Αδρανειακή μάζα: m ,
 α
Βάρος: Β  mg
Β
Βαρυτική μάζα: m
g

1 2
Ελεύθερη πτώση: υ  g  t S gt
2

105
Φυσική της Α΄ Λυκείου

Δυναμική σε μια διάσταση

7. Οι δυνάμεις που ασκούνται στο σώμα του σχήματος έχουν μέ-

τρο F1 = 30 N και F2 = 20 N αντίστοιχα.
Αν το σώμα κινείται με σταθερή ταχύτητα υ = 5 m/s, να εξεταστεί
αν στο σώμα ασκείται τρίτη δύναμη και να βρεθεί η μετατόπιση
του σώματος για χρονικό διάστημα Δt = 5 s.
Λύση:

Ο

Επειδή το σώμα κινείται με σταθερή ταχύτητα ( υ  σταθερή), σύμφωνα
με τον πρώτο νόμο του Νεύτωνα για το σώμα θα ισχύει:
      

Μ
F  0  F1  F2  F3  0  F2  F3  F1

  
Η ύπαρξη της F3 είναι απαραίτητη, γιατί οι δυνάμεις F1 και F2 δεν είναι αντίθετες.
Η
Επομένως, F  0  F1   F2    F3   0 
Σ
F1  F2  F3  0  F3  10N

 
Ο

Είναι προφανές, ότι η F3 θα είναι ομόρροπη της F2 . Για τη μετατόπιση του σώματος θα έχουμε:
Δx  υ  Δt  25m
Ρ

8. Σώμα μάζας m = 600kg δέχεται δύναμη F1 = 1200N και αρχίζει να κινείται. Μετά από χρόνο

Ο

t1 = 10s, ταυτόχρονα με την F1 ασκείται στο σώμα και μία άλλη δύναμη μέτρου F2 = 2700N και

αντίθετης φοράς με την F1 .
α. Να βρεθεί ο συνολικός χρόνος κίνησης του σώματος μέχρι να μηδενιστεί η ταχύτητά του,
καθώς και η συνολική απόσταση που διανύει το σώμα στο παραπάνω χρονικό διάστημα.
β. Να παρασταθούν γραφικά σε συνάρτηση με το χρόνο η συνολική δύναμη που ασκείται στο
σώμα και η ταχύτητά του.
Λύση:

α. Αρχικά και για χρόνο t1  10s το σώμα εκτελεί ευθύγραμμη ομαλά επιταχυνόμενη κίνηση με επιτά-
F1 1200
χυνση: α1   m / s 2  2m / s2 . Η ταχύτητα και η θέση του τότε είναι:
m 600
υ1  α1t1  2  10m / s  20m / s

106
 Φυσική της Α΄ Λυκείου

1 1
x1  α1t12   2  10 2 m  100m
2 2
Στη συνέχεια και για χρόνο t 2 το σώμα κάνει επιβραδυνόμενη κίνηση με επιβράδυνση:
ΣF F2  F1  2700  1200  2 2
α2     m / s  2, 5m / s
m m  600 
υ0
υ  υ1  α 2 t 2  0  20  2,5  t 2  t 2  8s

1  1 
x 2  υ1 t 2  α 2 t 22   20  8   2, 5  82  m  80 m
2  2 
Συνεπώς, ο συνολικός χρόνος κίνησης του σώματος μέχρι να μηδενιστεί (στιγμιαία) η ταχύτητά του θα είναι:

Ο
t ολ  t1  t 2  10  8  s  18s , ενώ το συνολικό διάστημα:
Δx ολ  x1  x 2  100  80  m  180 m

Μ
β.

Η
Σ
Ο
Ρ

9. Από την ταράτσα μιας πολυκατοικίας ύψους H = 45m αφήνουμε να πέφτουν πέτρες διαδο-
χικά ανά ένα δευτερόλεπτο. Αν η αντίσταση του αέρα θεωρηθεί αμελητέα και g  10m / s 2 ,
Ο

να υπολογίσετε:
α. Που βρίσκεται η πρώτη πέτρα όταν ξεκινάει η τρίτη;
β. Πόσο απέχουν η πρώτη και η δεύτερη όταν ξεκινάει η τρίτη;
γ. Όταν φτάνει η πρώτη πέτρα στο έδαφος, σε ποιο ύψος βρίσκεται η δεύτερη;
Λύση:
α. Όταν ξεκινάει η τρίτη πέτρα, η πρώτη κινείται ήδη για 2sec.
1 2 1
Άρα: S1  gt1   10  22 m  20m
2 2
δηλαδή βρίσκεται 20m από την ταράτσα ή σε ύψος 45  20  25m από το έδαφος.
β. Όταν ξεκινάει η τρίτη πέτρα, η δεύτερη κινείται ήδη για 1s.
1 2 1
s2  gt 2   10  12 m  5m
2 2
Συνεπώς, η πρώτη και η δεύτερη απέχουν s  s1  s 2  15m
1 2 2H
γ. Η πρώτη πέτρα φτάνει στο έδαφος μετά από: H  gt  t   3s
2 g
Η δεύτερη κινείται για (t - 1) s δηλ. 3 – 1 = 2 s και το διάστημα που θα έχει διανύσει:

107
Φυσική της Α΄ Λυκείου

1
s '2  10  22 m  20m
2

Συνεπώς, θα βρίσκεται σε ύψος h = 25 m..

10. Σώμα ρίχνεται κατακόρυφα προς τα πάνω με αρχική ταχύτητα υ0 = 20m/s. Θεωρώντας την
αντίσταση του αέρα αμελητέα, να υπολογιστούν:
α. Το μέγιστο ύψος στο οποίο θα φτάσει το σώμα και ο χρόνος ανόδου.

Ο
β. Ο συνολικός χρόνος μέχρι να επιστρέψει το σώμα στο έδαφος και η ταχύτητα με την οποία
επιστρέφει.
γ. Να βρεθεί η ταχύτητα που έχει το σώμα σε ύψος h = 15m από το έδαφος.

Μ
Δίνεται: g = 10m/s2
Λύση:
Το σώμα εκτελεί κατακόρυφη βολή προς τα επάνω και η κίνησή του είναι ευθύγραμμη ομαλά επιβραδυ-
νόμενη κίνηση με επιβράδυνση g  10 m / s 2 . Οι εξισώσεις για την κίνηση του σώματος είναι:
Η
υ  υ0  gt 1
1
y  υ0 t  gt 2 2
Σ
2

α. Στο μέγιστο ύψος έχουμε: y  h max και υ  0

Ο

υ 0 20
Άρα: 1  0  υ 0  gt αν  t αν   s  2s
g 10
Ρ

1 υ 1 υ2
 2   h max  υ0  t αν  gt αν2  h max  υ0 0  g 02 
2 g 2 g
Ο

υ0 2 202
h max   m  20 m
2g 2  10

β. Όταν επιστρέφει στο έδαφος είναι y  0

1 2  t ολ  0 απορρίπτεται
Άρα  2   0  20t ολ   10 t ολ  t ολ  20  5t ολ   0  
2  t ολ  4s δεκτή

Η ταχύτητα με την οποία επιστρέφει είναι:


υ  υ0  gt ολ   20  10  4  m / s  20 m / s , δηλαδή αντίθετή της υ0 .
γ. Για h  15m η (2) δίνει:
1 1
h  υ0 t  gt 2  15  20t  10t 2  t 2  4t  3  0
2 2

4 2 t1  1s
Επιλύοντας την β΄ βάθμια ως προς το χρόνο θα έχουμε: t  
2 t 2  3s

108
 Φυσική της Α΄ Λυκείου

Τη χρονική στιγμή t1 το σώμα περνάει από τη θέση y  15m ανεβαίνοντας, ενώ τη χρονική
στιγμή t 2 κατεβαίνοντας. Οι ταχύτητες που θα έχει αντίστοιχα θα είναι:
υ1  υ 0  gt1  10 m/s , κατά την άνοδο του σώματος.

υ2  υo  gt 2  10 m/s , κατά την κάθοδο του σώματος.

11. Πάνω σε ένα λείο οριζόντιο επίπεδο βρίσκονται δύο μάζες με m 1

= 1 Kg και m2 = 3 Kg που
á ì å ì Þêï ò  = 4 m. Τη
çñåì ï ýí äåì Ýí åò óôéò Üêñåò åí üò ôåí ôù ì Ýí ï õ ó÷ï éí éï ý ÷ùñßò ì Üæ
χρονική στιγμή t0 = 0 στη μάζα m1 ασκείται σταθερή οριζόντια δύναμη μέτρου F = 8 N.

Ο
Αν τη χρονική στιγμή t1 = 3s το σχοινί σπάει, ενώ η δύναμη συνεχίζει να ασκείται στη μάζα
m1, να βρείτε την απόσταση μεταξύ των μαζών τη χρονική στιγμή t2 = 5s.

Μ
Λύση:

Η
Σ
F 8N
Μέχρι τα 3s οι μάζες κινούνται μαζί με F  mολ  α  α  α  2m / s 2 και ταχύ-
m1  m 2 4kg
Ο

τητα υ1  υ 2  α  t1  υ1  υ 2  6 m / s .

F
Μετά από t1  3s η m1 κινείται με επιτάχυνση: F  m1  α΄  α΄   8m / s 2 και η m2 συνεχίζει
Ρ

m1
με σταθερή ταχύτητα υ2 . Ισχύει: Δt  t 2  t1  Δt  2s .
Ο

1
Οπότε έχουμε: d  x 2    x1  d    υ1  Δt   α΄  Δt 2  υ 2  Δt  d  20m
2

109
Φυσική της Α΄ Λυκείου

ΤΥΠΟΛΟΓΙΟ
Δυναμική στο επίπεδο

Σύνθεση δύο ομοεπιπέδων δυνάμεων.

F2 ημφ
Μέτρου: F  F12  F2 2  2F1F2 συνφ Κατεύθυνσης: εφθ  ,
F1  F2 συνφ
 

θ  F1 , F 

Ο
Σύνθεση δύο καθέτων ομοεπιπέδων δυνάμεων.

Μ
F  

Μέτρου: F  F12  F2 2 Κατεύθυνσης: εφθ  2 , θ  F1 , F
F1
 
Η
Σύνθεση πολλών ομοεπιπέδων δυνάμεων.

2 2 ΣFy   
Μέτρου: ΣF  ΣFx  ΣFy Κατεύθυνσης: εφθ  
, θ  ΣFx , ΣF 
Σ
ΣFx
Ο

ΤΥΠΟΛΟΓΙΟ
Ισορροπία ομοεπιπέδων δυνάμεων: ΣFx  0 ΣFy  0
Ρ

Τριβή ολίσθησης: T  μ  Ν
Ο

2ος Ν. Νεύτωνα σε διανυσματική και αλγεβρική μορφή

 
ΣF  m  α ΣFx  m  α x ΣFy  m  α y

Σχέση Δυνάμεων Είδος Κίνησης στον Είδος Κίνησης στον

άξονα xx΄ άξονα yy΄
ΣFx  0 και ΣFy  0 αx  0 Ισορροπεί αy  0 Ισορροπεί

ΣFx
ΣFx  0 και ΣFy  0 αx  Επιταχύνεται αy  0 Ισορροπεί
m

ΣFy
ΣFx  0 και ΣFy  0 αx  0 Ισορροπεί αy  Επιταχύνεται
m

ΣFx ΣFy
ΣFx  0 και ΣFy  0 αx  Επιταχύνεται αy  Επιταχύνεται
m m

110
 Φυσική της Α΄ Λυκείου

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΕΝΔΕΙΞΗΣ ΖΥΓΑΡΙΑΣ

ΓΙΑ ΣΩΜΑ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΜΕΣΑ ΣΕ ΑΣΑΝΣΕΡ

α. Ασανσέρ ακίνητο ή ασανσέρ που κινείται με σταθερή ταχύ-

τητα.
Ισχύει ΣF  0  N  B  0  N  B .
Η ζυγαριά θα δείχνει το βάρος του σώματος.


β. Ασανσέρ που ανεβαίνει με επιτάχυνση α (ή κατεβαίνει με

Ο

επιβράδυνση α ).

Ισχύει: ΣF  mα  Ν  Β  mα  N  mg  mα

Μ
 Ν  mg  mα
Η ένδειξη της ζυγαριάς είναι μεγαλύτερη από το βάρος του
σώματος. Η

γ. Ασανσέρ που κατεβαίνει με επιτάχυνση α (ή ανεβαίνει με
Σ

επιβράδυνση α ).
Ισχύει:
Ο

ΣF  mα  B  N  mα  N  mg  mα  m(g  α)
Η ένδειξη της ζυγαριάς είναι μικρότερη από το βάρος του
σώματος.
Ρ

Προσοχή!
Ο

 
Αν α  g τότε Ν=0. Το σώμα εκτελεί ελεύθερη πτώση, με την
επίδραση μόνο του βάρους του

Εφαρμογή:

Να αποδειχθεί ότι ο συντελεστής τριβής όταν το σώμα ξεκινά να κινείται

με σταθερή ταχύτητα είναι μ = εφφ.
Είναι η ελάχιστη γωνία κεκλιμένου επιπέδου για την οποία ένα σώμα
είναι έτοιμο να ολισθήσει με την επίδραση του βάρους του.
Τη στιγμή που για την γωνία φ το σώμα είναι έτοιμο να ολισθήσει η
στατική τριβή έχει πάρει τη μέγιστη τιμή της Tσ  Τσ max  μ σ Ν
Θα ισχύει: ΣFx  0 (οριακά)
Βx  Τσ max  mgημφ  μ σ Ν  mgημφ  μ σ mgσυνφ  εφφ  μ σ
Η γωνία φ λέγεται γωνία τριβής.

111
Φυσική της Α΄ Λυκείου

Δυναμική στο επίπεδο

12. Το σώμα του διπλανού σχήματος ισορροπεί υπό την επίδραση


της οριζόντιας δύναμης F . Η μάζα του σώματος είναι m = 1kg

και η γωνία φ  60ο . Να βρεθεί η τιμή της δύναμης F και η

Ο
τάση του νήματος.
m
Δίνεται: g  10
s2

Μ
Λύση
Τx  T  ημφ Η
Τy  T  συνφ
ΣFx  0  F  Tx  0  F  T  ημφ (1)
ΣFy  0  B  Ty  0  mg  T  συνφ (2)
Σ
Διαιρούμε τις σχέσεις (1), (2):
(1) F T  ημφ F
Ο

    εφφ  F  10 3N
(2) mg Τ  συνφ mg
Ρ

F 10 3N
(1)  T    20Ν
ημφ 3
2
Ο

13. Σώμα μάζας m  1kg ηρεμεί σε οριζόντιο επίπεδο που παρουσιάζει συντελεστή τριβής μ =
0,2. Τη χρονική στιγμή t 0  0 στο σώμα ασκείται σταθερή οριζόντια δύναμη μέτρου F = 8N
και το σώμα ξεκινάει. Αν η δύναμη καταργείται μετά από 5s, να βρεθούν ο συνολικός χρόνος
κίνησης και το συνολικό διάστημα που διανύει το σώμα.
m
Δίνεται g  10 .
s2
Λύση

112
 Φυσική της Α΄ Λυκείου

Πριν καταργηθεί η δύναμη:

ΣFy  0  N  B  0  N  mg  10N
T  μ  N  0, 2 10N  2N
FT
ΣFx  mα1  F  T  mα1  α1   6 m / s2
m
υ  α1 t1  30 m / s
1 2
x1  α1 t1  75m
2

Ο
Τ
Μετά την κατάργηση της δύναμης: ΣFx  mα 2  Τ  mα 2  α 2   2 m / s2
m
υ

Μ
0  υ  α2  t 2  t 2   15s
α2

1
x 2  υ  t 2  α 2 t 22  225 m Η
2
Συνεπώς ο συνολικός χρόνος είναι: t  t1  t 2   5  15 s  20s
και το συνολικό διάστημα: x  x1  x 2   75  225  m  300m
Σ
Ο

14. Σώμα αφήνεται να ολισθήσει σε κεκλιμένο επίπεδο γωνίας κλίσης φ  30 ο

. Ο συντελεστής
Ρ

τριβής ολίσθησης ανάμεσα στο σώμα και στο επίπεδο είναι μ  0, 2 3 . Να βρεθεί το διάστη-
μα που έχει διανύσει το σώμα μέχρι τη στιγμή που η ταχύτητά του γίνεται 10m/s.
Ο

m
Δίνεται: g  10
s2
Λύση
ΣFy  0  N  B y  0  N  mgσυνφ
Τ  μ  Ν  μ  m  g  συνφ
ΣFx  mα  Bx  T  mα 

 1 3 2 2
α   10   0, 2 3  10 m/s  2m/s
 2 2 

υ 10
Όμως: υ  α  t  t   s  5s
α 2
1 2 1
και s  αt   2  5 2  m  25m
2 2

113
Φυσική της Α΄ Λυκείου

15. Σώμα μάζας m  10 3kg κινείται με σταθερή ταχύτητα

μέτρου υ  20m / s σε οριζόντιο δρόμο με την επίδραση δύ-
ναμης μέτρου F  100N που σχηματίζει θ  60ο με το οριζό-
ντιο επίπεδο, όπως στο σχήμα.

Μετά από t1  10s η F καταργείται. Να βρεθούν:
α. Ο συντελεστής τριβής ολίσθησης μεταξύ σώματος και επιπέδου
β. Ο χρόνος που απαιτείται για να σταματήσει το σώμα, μετά την κατάργηση της δύναμης.
Δίνεται: g  10m / s 2
Λύση

Ο
  
α. Διαδρομή ΑΓ: Αναλύουμε την F σε δύο συνιστώσες Fx και Fy με μέτρα

1 3

Μ
Fx  F  συνθ  100Ν   50Ν και Fy  F  ημθ  100Ν   50 3Ν
2

2
Επειδή το σώμα κινείται με υ  σταθ.
 
Ισχύει: ΣFx  0  Fx  T  0  Fx  T  T  50N
Η
Από την συνθήκη ισορροπίας στον κατακόρυφο άξονα έχουμε:
 
ΣFy  0  Fy  N  B  0 
Σ
N  B  Fy  Ν  mg  F  ημθ  Ν  50 3N

Τ 50Ν 3
T  μΝ  μ   μ
Ο

Ν 50 3Ν 3

β. Μετά την κατάργηση της F η μόνη οριζόντια δύναμη είναι η τριβή, η οποία επιβραδύνει και τελικά
σταματά το σώμα
Ρ

  Τ' 10 3
ΣFx  mα  T '  m  α   α   α  m / s2
m 3
Ο

υ0
όπου T '  μ  Ν '  Τ '  μ  mg  Τ΄  100N και t 2   t2  2 3 s
α

16. Σώμα εκτοξεύται από τη βάση κεκλιμένου επιπέδου κλίσης

θ  30ο με υ  20m / s . Αν ο συντελεστής τριβής ολίσθησης με-
3
ταξύ σώματος και κεκλιμένου επιπέδου είναι μ  να βρεθούν:
5
α. Η απόσταση που διανύει στο κεκλιμένο επίπεδο μέχρι να
σταματήσει στιγμιαία.
β. Να εξεταστεί αν θα επιστρέψει στη βάση του κεκλιμένου
και αν ναι , σε πόσο χρόνο και με ποια ταχύτητα.
3
(Δίνεται ο συντελεστής οριακής τριβής σώματος και κεκλιμένου επιπέδου μ '  και
4
g  10m / s 2 ).

114
 Φυσική της Α΄ Λυκείου

Λύση

α. Η απόσταση που διανύει το σώμα μπορεί να βρεθεί ή με εφαρμογή του νόμου Νεύτωνα ή με το
θεώρημα μεταβολής της κινητικής ενέργειας.
Γνωρίζουμε επίσης ότι: By  mgσυνθ, Βx  mgημθ
 
Οι δυνάμεις ασκούνται στη διεύθυνση κίνησης του σώματος είναι η Bx και T που επιβραδύ-

υ02
νουν το σώμα, οπότε για το διάστημα που διανύει μέχρι να σταματήσει ισχύει: s  1 .
2α

 Iσχύει στον yy΄: ΣFy  0  N  By  mgσυνθ 

Ο
 
 Τ  μΝ  T  μmgσυνθ 
 
Ισχύει: ΣFx  mα  Βx  T  m  α   mgημθ  μ  mgσυνθ  mα  α  8m / s 2

Μ
υ02
Από την (1) έχουμε: s   S  25m .
2α Η
β. Για να εξετάσουμε αν θα επιστρέψει στη βάση, σχεδιάζουμε τις δυνάμεις που ασκούνται στο
σώμα. Για να κινηθεί προς τα κάτω θα πρέπει:
Σ
1 3 3 1 3
Βx  Tστ  mgημθ  μ στ mgσυνθ  ημθ  μ στ συνθ      που ισχύει, άρα το
2 4 2 2 8
σώμα επιστρέφει .
Ο

Βx  T
Έχουμε: ΣFx  mα΄  Βx  T  mα΄  α΄   α '  2 m / s2
m
Ρ

1 2 2S 2  25m
S αt  t    t  5s και υ επ  α΄t  υεπ  10 m / s
2 α 2m / s 2
Ο

17. Όταν το σύστημα του σχήματος αφεθεί ελεύθερο να βρεθούν:

α. Το διάστημα που διανύει η m1 σε 2s
β. Η ταχύτητα του m 2 σε 2s
γ. Η τάση του νήματος
Δίνονται: m1  m 2  5kg , g  10m / s 2 και ο συντελεστής τριβής
ολίσθησης του m1 με το δάπεδο μ  0,25 .
(Η τροχαλία θεωρείται αβαρής)

Λύση

Εφαρμόζουμε το 2ο Νόμο του Νεύτωνα για κάθε σώμα χωριστά με τις δυνάμεις που φαίνονται
στο σχήμα: για το m1 : ΣF  m1α  Τ  Τρ  m1α  Τ  μm1g  m1α 1

για το m2 : ΣF  m2α  Β2  Τ  m2 α  m2g  Τ  m2 α  2 

115
Φυσική της Α΄ Λυκείου

1   2   m2 g  μm1g  m1α  m2α  α  3, 75m / s 2

1 2
α. Για το διάστημα που διανύει το m1 σε t  2s έχουμε: S1  αt  S1  7, 5 m
2
β. υ2  α  t  υ 2  7, 5m / s

γ. 1  T  m1α  μm1g  Τ  31, 25N

(Επειδή τα δύο σώματα συνδέονται με τεντωμένο νήμα, κάθε στιγμή έχουν την ίδια ταχύτητα,
οπότε και οι μεταβολές των ταχυτήτων τους στη μονάδα του χρόνου είναι ίσες, άρα έχουν και
ίσες επιταχύνσεις α1  α 2  α )

Ο
ΤΥΠΟΛΟΓΙΟ
Μ
Η
Διατήρηση της μηχανικής ενέργειας
Σ
Έργο σταθερής δύναμης: WF  F  x  συνθ
Ο

Θ.Μ.Κ.Ε.: K τελ.  Κ αρχ  WF ολ 

Δυναμική βαρυτική ενέργεια: U  m  g  h

Ρ

Έργο δύναμης αλληλεπιδράσεων: WF1 2  ΔU    U 2  U1   U1  U 2

Ο

1
Μηχανική ενέργεια: E  K  U  m  υ2  m  g  h
2

W  
Ισχύς: P  . Αν F  σταθ. , υ  σταθ. και ομόρροπα τότε: Ρ  F  υ
t

116
 Φυσική της Α΄ Λυκείου

Διατήρηση της μηχανικής ενέργειας

18. Σώμα μάζας 15kg σύρεται πάνω σε τραχύ οριζόντιο δάπεδο από μια σταθερή δύναμη F =
70N που ασκείται με γωνία 30ο πάνω από το οριζόντιο επίπεδο. Το σώμα μετατοπίζεται
κατά 5m και ο συντελεστής τριβής ολίσθησης είναι 0,3. Να βρείτε:

α. Το έργο της F ,
β. το έργο της τριβής,
γ. το έργο της κάθετης αντίδρασης,
δ. το έργο του βάρους,
ε. το συνολικό έργο

Ο
στ. αν το σώμα ξεκινά από την ηρεμία, ποια θα είναι η ταχύτητά του στο τέλος των 5m;
m
Δίνεται g  10

Μ
s2
Λύση
ΣFy  0  N  Fημ30ο  Β  0  Ν  Β  Fημ30ο  Ν  115Ν

Άρα Τ  μ  Ν  0,3  115Ν  34,5Ν

Η
3
α. Το WF  Fσυν45ο  x  70Ν  5m  175 3 J
Σ
2
β. Το WT  T  x  34, 5N  5m  172, 5J

Ο

γ. Το WN  0 γιατί η N είναι κάθετη στην μετατόπιση


δ. Το WB  0 γιατί το B είναι κάθετο στην μετατόπιση
Ρ

ε. Το W  WF  WT  WN  WB  130, 6 J
1 2Wολ m
Ο

στ. Εφαρμόζω το Θ.Μ.Κ.Ε.: K τελ  K αρχ  Wολ  mυ 2  Wολ  υ   4,17

2 m s

19. Σώμα μάζας m = 1kg αφήνεται στο σημείο Α κεκλιμένου επιπέδου γωνίας κλίσης φ
= 60ο που βρίσκεται σε ύψος h = 1m πάνω από το οριζόντιο επίπεδο. Όταν το σώμα
φθάνει στη βάση του κεκλιμένου επιπέδου συνεχίζει σε οριζόντιο επίπεδο, μέχρι να
σταματήσει.
3
Αν το σώμα παρουσιάζει τον ίδιο συντελεστή τριβής και στα δύο επίπεδα μ = να
4
βρεθούν:
α. Η ταχύτητα του σώματος στη βάση Γ του κεκλιμένου επιπέδου.
β. Η μετατόπιση του σώματος πάνω στο οριζόντιο επίπεδο.
γ. Τις μετατροπές ενέργειας που έχουμε κατά τη διάρκεια της κίνησης.
δ. Το ποσοστό της αρχικής δυναμικής ενέργειας που γίνεται θερμότητα, στην κίνη-
ση πάνω στο κεκλιμένο επίπεδο.
Λύση

117
Φυσική της Α΄ Λυκείου

Bx  Bημφ  m ·g ·ημφ , Β y  Βσυνφ  m ·g ·συνφ

h h
ημφ   Δx1 
Δx1 ημφ

α. Θ.Μ.Κ.Ε. Α  Γ : ΣWF = ΔΚ 
WBx  WBy  WT  WN  K Γ  Κ Α 
1
WBx  WT  K Γ  Βx ·Δx1  T1 ·Δx1  m·υ 2Γ 
2
h h 1

Ο
m·g·ημφ  μ ·m·g·συνφ  m·υ 2Γ 
ημφ ημφ 2
Πρέπει να ξέρεις:
h  συνφ 
υ Γ  2(g ·h  μ ·g·συνφ )  υ Γ  2g·h 1  μ 

Μ
- ότι εάν είναι άγνωστο
ημφ  ημφ 
ένα από τα υ, υ 0, ΣF, x
χ ρησ ιμ οποιούμ ε το
 υΓ  15m / s
Θ.Μ.Κ.Ε.
WN  0 , WBy  0 και K A  0
Η
ΣFy  0  Ν  Β y  0  Ν  Β y  Ν  Βσυνφ  Ν  m ·g ·συνφ
Σ
β. Στο οριζόντιο επίπεδο ισχύει: Κ Δ  0 και WΒ  0 ,
ΣFy  0  Ν  Β  0  Ν  Β  Ν  m ·g
Ο

Θ.Μ.K.Ε. Γ  Δ : ΣWF  ΔΚ 

υ 2Γ
Ρ

WB  WN  WT  K Δ  Κ Γ  Δx 2   Δx 2  3m
2μ ·g
Ο

γ. Η αρχική Δυναμική ενέργεια στο Α, μέσω του έργου του βάρους, μετατρέπεται σε κινητι-
κή στο Γ και μέσω του έργου της τριβής μετατρέπεται και σε θερμότητα μέχρι το Γ. Μετά,
όλη η κινητική στο Γ θα μετατραπεί, μέσω του έργου της τριβής, σε θερμότητα έως το Δ.

1
δ. U β  m ·g ·h  10J , K  m·υ 2Γ  K  2,5 J
2
Q 7,5 J
άρα Q  Uβ  K  10J  2, 5J  7,5 J , επομένως:   0, 75 ή 75%
Uβ 10 J

20. Σώμα μάζας m = 4kg που ηρεμεί σε οριζόντιο επίπεδο δέχεται δύναμη F = 20N
υπό γωνία φ, ως προς αυτό, και αφού το μετατοπίσει κατά Δx1  5m παύει να α-
σκείται. Το σώμα συνεχίζει να κινείται και σταματάει λόγω τριβών. Αν ο συντελε-
στής μεταξύ σώματος και επιπέδου είναι μ = 0,2, να βρεθούν:
α. η ταχύτητα του σώματος όταν παύει να ασκείται η δύναμη

118
 Φυσική της Α΄ Λυκείου

β. η συνολική μετατόπιση του σώματος.

Δίνεται: ημφ = 0,8, συνφ = 0,6, υ 0 = 0 Πρέπει να ξέρεις:
Λύση
- ότι εάν είναι άγνωστο
ΣFy  0  Ν1  Fy  Β  0  Ν1  Β  Fy  ένα από τα υ, υ 0, ΣF, x
χ ρησ ιμ οποιούμ ε το
Ν1  m·g  Fημφ  Τ1  μΝ1  μ  m·g  fημφ  Θ.Μ.Κ.Ε.

α. Θ.Μ.Κ.Ε. ΣWf  ΔΚ
WFx  WFy  WB  WN  WΓ  K Γ  K A

Ο
1
Fσυνφ·Δx1  μ  m·g  Fημφ  Δx1  m ·υ2  υ  3 2m / s
2

Μ
β. ΣFy  0  Ν 2  Β  0  Ν 2  Β  Ν 2  m·g
Τ2  μΝ 2  μm·g . Επειδή ΣWF  ΔΚ
Η1
WT2  WN 2  WB  K Δ  Κ Γ  μ ·m·g ·Δx 2   m·υ 2
2
υ2
Δx 2   4, 5m . Δx ολ  Δx1  Δx 2  5m  4, 5m  9,5m
Σ
2μ ·g
Ο
Ρ
Ο

119