Professional Documents
Culture Documents
75134093 Β ΓΥΜ ΙΣΤΟΡΙΑ PDF
75134093 Β ΓΥΜ ΙΣΤΟΡΙΑ PDF
Κεφάλαιο πρώτο
Οι πρώτοι αιώνες του Βυζαντίου ( 330 – 717 )
• Τι ονομάζουμε Βυζάντιο;
Το χριστιανικό κράτος της ελληνορωμαϊκής Ανατολής που αναδύθηκε μέσα από τους
κόλπους του Ρωμαϊκού κράτους.
Αρχικά επειδή το Βυζάντιο αναδύθηκε μέσα από τους κόλπους του Ρωμαϊκού
κράτους ονομαζόταν Ρωμανία Πολιτεία ή κράτος Ρωμαίων. Έτσι αντίστοιχα οι
Βυζαντινοί ονομάζονταν Ρωμαίοι ή Ρωμιοί. Άρα οι όροι Βυζάντιο και βυζαντινοί
είναι μεταγενέστεροι.
1
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο πρώτο
α. Ίδρυση Κωνσταντινούπολης
Ποια μέτρα πήρε ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α΄ για να
ανορθώσει το ρωμαϊκό κράτος, που κλονιζόταν;
• Ίδρυσε ένα νέο διοικητικό κέντρο στην Ανατολή, την Κωνσταντινούπολη.
• Αναγνώρισε το δικαίωμα άσκησης της χριστιανικής λατρείας.
• Καθιέρωσε στη διοίκηση τη διάκριση της πολιτικής από τη στρατιωτική
εξουσία.
• Έκοψε και έθεσε σε κυκλοφορία ένα πολύ σταθερό χρυσό νόμισμα.
2
Πότε η Κωνσταντινούπολη ή αλλιώς Νέα Ρώμη αποκτά χαρακτηριστικά
χριστιανικής πόλης;
Όταν ανοικοδομούνται εκεί πολλές εκκλησίες και μοναστήρια.
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο πρώτο
β. Θρησκευτική πολιτική
Ενέργειες στις οποίες προβαίνει ο Κωνσταντίνος για να δείξει την εύνοιά του
προς τους Χριστιανούς;
- εξέδωσε ευνοϊκούς νόμους προς τους Χριστιανούς
- μετέφερε το Χριστόγραμμα στα νομίσματά του
- υπέγραψε το διάταγμα των Μεδιολάνων
- συγκάλεσε την Οικουμενική σύνοδο
Τι ήταν το Χριστόγραμμα;
Ήταν σημαντικό χριστιανικό σύμβολο, το οποίο μετέφερε ο Κωνσταντίνος Α΄ από τη
στρατιωτική σημαία στα νομίσματά του. Ήταν το μονόγραμμα του Χριστού. Το
έκανε αυτό ο Κωνσταντίνος για να δείξει την εύνοιά του προς τους Χριστιανούς.
3
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο πρώτο
Ποιοι έγιναν μεγαλοϊδιοκτήτες της γη και ποιοι πλήττονταν από αυτή την
κατάσταση;
Η γη άρχισε να συγκεντρώνεται στα χέρια των μεγάλων γαιοκτημόνων. Εξαιτίας
αυτού του γεγονότος οι καταχρεωμένοι μικροϊδιοκτήτες μετατρέπονταν σε
εξαρτημένους αγρότες ή παροίκους.
4
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο πρώτο
β. Το γερμανικό πρόβλημα
γ. Πολιτιστικές εξελίξεις
Ποιες πολιτιστικές εξελίξεις συναντούμε στο δυτικό και ποιες στο ανατολικό
τμήμα;
δυτικό τμήμα: οι επίσημες και οι τέχνες είχαν παρακμάσει, τα πνευματικά
ιδρύματα υπολειτουργούσαν και οι βιβλιοθήκες ήταν κλειστές.
ανατολικό τμήμα: επιβάλλονταν αργά αλλά σταθερά το ελληνικό στοιχείο και η
ελληνιστική πολιτιστική παράδοση.
5
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο πρώτο
6
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο πρώτο
7
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο πρώτο
8
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο πρώτο
β. Εσωτερική πολιτική
9
Σημαντική η συμβολή του νομοθετικού έργου του Ιουστινιανού καθώς το
Ιουστινιάνειο Δίκαιο αποτέλεσε τη βάση του Δικαίου της Νεότερης Ευρώπης.
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο πρώτο
10
ουρανό. Το φως εισδύει από τα παράθυρά του και πλημμυρίζει το εσωτερικό του
ναού. Η Αγία Σοφιά έγινε σύμβολο και πηγή έμπνευσης για το μεσαιωνικό και
νεότερο Ελληνισμό.
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο πρώτο
α. Το Βυζάντιο σε κρίση
Ποια προβλήματα παρουσιάζονται στο Βυζάντιο κατά το δεύτερο μισό του 6ου
αιώνα και τις αρχές του 7ου αιώνα;
- λοιμοί
- κακές σοδειές
- σεισμοί
- επιδρομές βαρβάρων στα εδάφη της αυτοκρατορίας
οι Σλάβοι κατακλύζουν τις ευρωπαϊκές επαρχίες
οι Πέρσες φθάνουν μέχρι τις ακτές του Βοσπόρου
ΧΡΕΙΑΖΟΤΑΝ
ΜΙΑ ΡΙΖΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ
ΠΟΥ ΘΑ ΑΠΕΤΡΕΠΕ
ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
11
- νίκη εναντίον των Αβαρών και Σλάβων ενώ πολιορκούσαν την Κωνσταντινούπολη
- νίκη εναντίον των Περσών όταν αυτοί άρπαξαν τον Τίμιο Σταυρό ( ήταν το ιερότερο
κειμήλιο του Χριστιανισμού γι’ αυτό οι εκστρατείες του είχαν έντονο θρησκευτικό
χαρακτήρα ).
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο πρώτο
ΣΗΜΑΤΟΔΟΤΕΙΤΑΙ
ΤΟ ΟΡΙΣΤΙΚΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
ΚΑΙ
Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ
ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
12
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο δεύτερο
Τι ήταν οι σκλαβηνίες;
Ήταν πολιτικά αυτόνομες νησίδες σλαβικού πληθυσμού, διάσπαρτες ανάμεσα σε
Έλληνες. Ιδρύθηκαν από τους Σλάβους, όταν εγκαταστάθηκαν στα εδάφη της
ηπειρωτικής Ελλάδας.
Θεσμοί Σλάβων:
- δεν υπακούουν στην κυριαρχία ενός μόνο ανδρός, αλλά ζουν σε καθεστώς
δημοκρατίας. Αποφασίζουν από κοινού για τα συμφέροντα και τα δύσκολα
ζητήματα.
13
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο δεύτερο
ΛΑΟΙ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΓΥΡΟ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Ενδυμασία Σλάβων:
- άλλοι φορούν χιτώνα ή πανωφόρι ( τριβώνιον ), άλλοι μόνο παντελόνια
( αναξυρίδες ) ημίγυμνοι πολεμούν τους εχθρούς.
14
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο δεύτερο
ΛΑΟΙ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΓΥΡΟ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Βούλγαροι – χαρακτηριστικά:
- φύλο ασιατικής προέλευσης
- καλή στρατιωτική και πολιτική οργάνωση
Εθνογένεση Βουλγάρων
Το Βουλγαρικό έθνος που διαμορφώθηκε. Αποτελούνταν από ολιγάριθμους
Βούλγαρους και πολυάριθμους Σλάβους. Οι Βούλγαροι έδωσαν το όνομα και την
οργάνωση, ενώ οι Σλάβοι αποτελούσαν τη λαϊκή βάση και έδωσαν τη γλώσσα.
β. Σχέσεις με το Βυζάντιο
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων:
Το 864 οι Βούλγαροι δέχτηκαν το Χριστιανισμό από το Βυζάντιο και εντάχθηκαν στη
σφαίρα επιρροής του βυζαντινού πολιτισμού.
15
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο δεύτερο
Ο κόσμος του Ισλάμ κατά την περίοδο του Μεσαίωνα
Τι ονομάζουμε Εγίρα;
Το έτος κατά το οποίο ο Μωάμεθ διώχτηκε από την πατρίδα του τη Μέκκα και
κατέφυγε στη Μεδίνα ( 622 ). Το έτος αυτό καθιερώθηκε ως αφετηρία του
χρονολογικού συστήματος των Αράβων. Εγίρα = αποδημία
Μάχη Γιαρμούκ
Οι Άραβες στη μάχη του Γιαρμούκ ( 636 ) συνέτριψαν το βυζαντινό στρατό, υπό την
ηγεσία του χαλίφη ( τοποτηρητής και διάδοχος του Προφήτη ).
Ποιες άλλες περιοχές κατακτούν οι Άραβες στα πλαίσια του ιερού πολέμου;
Τις ρωμαϊκές και περσικές επαρχίες Παλαιστίνη, Συρία, Αίγυπτο, Μεσοποταμία και
Περσία. Τα ανατολικά σύνορα του Βυζαντίου βαθμιαία υποχώρησαν στις παρυφές
της Μ. Ασίας.
16
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο δεύτερο
Ο κόσμος του Ισλάμ κατά την περίοδο του Μεσαίωνα
1. Η εξάπλωση των Αράβων
17
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο δεύτερο
Ο κόσμος του Ισλάμ κατά την περίοδο του Μεσαίωνα
18
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο δεύτερο
Ο κόσμος του Ισλάμ κατά την περίοδο του Μεσαίωνα
19
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τρίτο
Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου
Εξελίξεις:
Α) τα σύνορα μεταξύ Βυζαντίου και Χαλιφάτου σταθεροποιήθηκαν στις παρυφές της
Μικράς Ασίας στη στεριά, και κατά μήκος της γραμμής Κιλίμια – Κύπρος – Κρήτη
στη θάλασσα.
Β) αρχίζει η βουλγαρική αντεπίθεση στα πλαίσια της οποίας αντιμετωπίζεται με
επιτυχία η βουλγαρική απειλή, ενώ συγχρόνως αφομοιώνονται οι σλαβικοί
πληθυσμοί.
Γ) ενισχύεται ο ελληνικός χαρακτήρας της αυτοκρατορίας και περιορίζεται η χρήση
της λατινικής.
Δ) καλύτερη οργάνωση κεντρικών διοικητικών υπηρεσιών του κράτους ( η
σημαντικότερη ήταν υπεύθυνη για την εξωτερική πολιτική ).
Ε) τα θέματα γενικεύτηκαν στη Μ. Ασία και επεκτάθηκαν στα Βαλκάνια
20
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τρίτο
Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου
21
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τρίτο
Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου
Τι είναι η εικονομαχία;
Είναι η πνευματική κίνηση που διήρκεσε έναν περίπου αιώνα, από τις αρχές του 8ου
ως τα μέσα του 9ου αιώνα, και που αφορούσε το ζήτημα αν η λατρεία των εικόνων
ήταν σύμφωνη με τις αρχές της Ορθοδοξίας.
Ο Λέων Γ΄ ο Ίσαυρος, ο οποίος καταγόταν από τις ανατολικές επαρχίες, που είχαν
ανεικονικές αντιλήψεις, επηρεασμένες από τους γείτονες ισλαμιστές και Ιουδαίους
και ο Κωνσταντίνος Ε΄ ο Ίσαυρος.
22
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τρίτο
Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου
α. Φάσεις
• Εικονομάχοι:
1. Το 726 ο Λέων Γ΄ απομάκρυνε την εικόνα του Χριστού από τη Χαλκή Πύλη
της Πόλης.
2. Το 730 εκδόθηκε το εικονομαχικό αυτοκρατορικό διάταγμα.
3. Οι εικονόφιλοι τιμωρήθηκαν με εξορίες, φυλακίσεις και δημεύσεις
περιουσιών.
4. Ο Κωνσταντίνος Ε΄ καταδίωξε τους μοναχούς και κατέστρεψε τις μονές, που
ήταν προπύργια της εικονολατρίας.
• Εικονολάτρες:
Έναρξη: έγινε από τον Λέοντα Ε΄ τον Αρμένιο, γιατί συνέδεσε τις ήττες των
Βυζαντινών με την οργή του Θεού για την εικονολατρία.
Λήξη: η αυγούστα Θεοδώρα, μητέρα του αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄ με τη σύνοδο του
843 πέτυχε την οριστική αποκατάσταση και αναστήλωση των εικόνων.
23
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τρίτο
Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου
1. Οι αυτοκράτορες που δέχτηκαν και λάτρεψαν τις εικόνες πέθαναν στην εξορία
ή στη μάχη.
2. αυτοί που δεν τις λάτρεψαν πέθαναν στο κρεβάτι τους και ταφικά με τιμές
στους αυτοκρατορικούς τάφους κοντά στο ναό των Αγίων Αποστόλων.
24
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τρίτο
Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου
Τι γίνεται στα χρόνια της βασιλείας του Μιχαήλ Γ΄ από το Αμόριο (842–867);
Αρχίζει η ανάπτυξη της δύναμης του Βυζαντίου.
Ποιος ήταν υπεύθυνος για τις κρατικές υποθέσεις στα τέλη του 855 μέχρι τις
αρχές του 866;
Ο καίσαρ Βάρδας θείος του νεαρού Μιχαήλ Γ΄ .
Ποιος σύλλαβε την ιδέα σχετικά με την ίδρυση της σχολής της Μαγναύρας;
Ο καίσαρ Βάρδας
25
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τρίτο
Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου
26
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τρίτο
Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου
27
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τρίτο
Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου
Ποιος επεμβαίνει στα ζητήματα της Βουλγαρικής εκκλησίας και από ποιον
κατηγορείται;
Επεμβαίνει ο πάπας και κατηγορείται από τον πατριάρχη Φώτιο, ο οποίος
καταγγέλλει την επέμβαση της Ρώμης στη Βουλγαρία και κατηγορεί τη ρωμαϊκή
εκκλησία για λειτουργικά και δογματικά λάθη.
28
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τρίτο
Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου
Ποιος ήταν ο στόχος των Βυζαντινών σε αυτούς τους αγώνες ενάντια στους
Άραβες;
Η ανάκτηση όλων των παλαιών ρωμαϊκών εδαφών της Εγγύς Ανατολής και η
διάδοση του Χριστιανισμού
Πώς έβλεπε τον πόλεμο κατά των Σαρακηνών ο Νικηφόρος Φωκάς; Ποια
ήταν τα σχέδιά και οι φιλοδοξίες του, σύμφωνα με την παρατιθέμενη επιστολή;
Ο Νικηφόρος Φωκάς έβλεπε τον πόλεμο με τους Σαρακηνούς σαν μια προσπάθεια
για την προσάρτηση του παλαιού εδάφους της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στην
Ανατολή. Τα σχέδια του ήταν να κατακτήσει αρχικά τη Συρία και την Αίγυπτο και
μετά ολόκληρη την Ανατολή και τη Δύση. Έτσι φιλοδοξούσε να αποκτήσει πλούτη
και να διαδώσει παντού τον Χριστιανισμό.
Ποιος διαδέχεται το Συμεών και ποια η δική του στάση απέναντι στους
Βυζαντινούς;
Το διαδέχεται ο Πέτρος. Αυτός σύνηψε με το Βυζάντιο συνθήκη ειρήνης και μάλιστα
νυμφεύθηκε την ανεψιά του Ρωμανού Λακαπηνού, Μαρία.
29
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τρίτο
Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου
30
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τρίτο
Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου
31
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τρίτο
Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου
γ. Εκχριστιανισμός Ρώσων
Δεύτερη φάση:
Ο Βλαδίμηρος κατέλαβε τη Χερσώνα και ο Βασίλειος δέχεται το γάμο με την
πρόσθετη προϋπόθεση ότι ο Βλαδίμηρο θα ασπαζόταν τον Χριστιανισμό.
Η νύφη ταξίδεψε στη Χερσώνα όπου έγινε η βάπτιση του Βλαδίμηρο και ο βασιλικός
γάμος.
Ακολούθησε έτσι η ομαδική βάπτιση των Ρώσων στα νερά του Δνειπέρου.
32
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τρίτο
Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου
Πότε και με ποιο τρόπο ενισχύεται το ελληνικό στοιχείο στη Σικελία και τη Ν.
Ιταλία;
Ενισχύεται τον 7ον και 8ον αιώνα με μετοικεσίες πληθυσμών από την Ελλάδα εξαιτίας
των σλαβικών επιδρομών.
33
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τρίτο
Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου
Ποια στάση τηρεί ο Νικηφόρος Φωκάς έναντι των Αράβων της Σικελίας και
των Γερμανών ;
Ακολουθεί αμυντική τακτική, στηριζόμενος σε συμμαχίες με Ιταλούς ηγεμόνες και
στη βοήθεια του τοπικού πληθυσμού.
Πότε η απειλή για τις βυζαντινές κτήσεις στην Ιταλία γίνεται έντονη;
Όταν ο Γερμανός ηγεμόνας Όθων Α΄ ανακηρύχτηκε βασιλεύς Ιταλίας το 951 και
στέφθηκε από τον πάπα στη Ρώμη αυτοκράτωρ Ρωμαίων το 962.
Αναζήτησε στο δεύτερο απόσπασμα τις αιτίες της εξέγερσης του πληθυσμού
του Rossano Καλαβρίας. Πώς εκφράστηκε η δυσαρέσκεια των εξεγερμένων;
Ο αξιωματικός Νικηφόρος Εξακιονίτης σκέφτηκε να κατασκευάσει τα λεγόμενα
χελάνδια ( βυζαντινά πολεμικά πλοία ) σε κάθε πόλη της Καλαβρίας. Σε αυτά θα
υπηρετούσαν οι κάτοικοι της Καλαβρίας πράγμα που δες τους άρεσε, έτσι
πυρπόλησαν τα πλοία και κρέμασαν τους καπετάνιους τους.
34
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τρίτο
Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου
35
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κοινωνία και οικονομία
1. Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία
Ποιες εξελίξεις έχουμε στα χρόνια της δυναστείας των Μακεδόνων;
1. Σταθεροποιείται η δημογραφική εξέλιξη
2. Βελτιώθηκαν οι δείκτες της οικονομίας
36
Στο να δαπανήσουν χρήμα για να βελτιώσουν τις εγκαταστάσεις των υποστατικών
τους και τα μέσα και τις τεχνικές παραγωγής.
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κοινωνία και οικονομία
1. Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία
Σχήμα
κοινωνία της υπαίθρου
Τι ήταν τα συστήματα;
37
Ήταν συντεχνίες ή επαγγελματικά σωματεία στα οποία ήταν οργανωμένοι οι έμποροι
και οι βιοτέχνες. Αυτά προκαθόριζαν την παραγωγή και τις τιμές των προϊόντων.
Σχήμα
κοινωνία της υπαίθρου
38
2. τραπεζίτες
3. εμποροβιοτέχνες
α. Η νομοθετική δραστηριότητα
Γιατί η δυναστεία των Μακεδόνων αναθεώρησε τη νομοθεσία των Ισαύρων;
Διότι ήθελαν να κάνουν περισσότερο εύρυθμη τη λειτουργία της διοίκησης και να
λύσουν τα επείγον κοινωνικά προβλήματα. Έτσι φρόντισαν να αναθεωρήσουν τη
δυναστεία των Ισαύρων και να εκδώσουν νόμους προσαρμοσμένους στις οικονομικές
και κοινωνικές συνθήκες της εποχής τους.
39
2. Να αποδίδονται τα χωράφια που είχαν σφετεριστεί οι δυνατοί στους
προηγούμενους φτωχούς ιδιοκτήτες τους χωρίς αποζημίωση.
3. Να απαγορεύεται η πώληση και αγορά στρατιωτικών κτημάτων. Ενώ όποιος
διέθετε τέτοια κτήματα έπρεπε να στρατεύεται.
4. Να περιοριστεί η αύξηση της εκκλησιαστικής περιουσίας
5. Οι δυνατοί να πληρώνουν τους φόρους των φτωχών του χωριού και όχι όλη η
κοινότητα όπως γινόταν παλιά.
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κοινωνία και οικονομία
2. Η νομοθεσία της Μακεδονικής δυναστείας και η σύγκρουσή της με τους
«δυνατούς»
Να εντοπίσεις τα βασικά σημεία της Νεαράς του 996, αφού λάβεις υπόψη ότι
αυτή καταργούσε το νόμο, ο οποίος, μετά παρέλευση 40ετίας απήλλασσε τους
δυνατούς από την υποχρέωση να αποδώσουν στους πένητες τα κτήματα που
είχαν σφετεριστεί.
Η Νεαρά του 996 έλεγε ότι για σαράντα χρόνια οι δυνατοί έπρεπε να αποδίδουν
στους φτωχούς την περιουσία τους και οι ίδιοι να μην δικαιούνται να πάρουν πίσω το
αντίτιμο της αγοράς αυτών των τόπων και τα έξοδα των βελτιώσεων που έκαναν.
40
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τέταρτο
I. Η εξασθένιση του Βυζαντίου και το σχίσμα με τη Δύση
1. Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11ο αιώνα
(1025 – 1081)
α. Η εσωτερική κρίση
β. Οι στρατιωτικές αποτυχίες
41
Ενώ πολύ επικίνδυνοι στα βόρεια ου Βυζαντίου αποδεικνύονται οι Ούγγροι και οι
Σέρβοι.
Ποια άποψη πρεσβεύει ο στρατηγός για τους ξένους και πού τη στηρίζει;
Ο στρατηγός υποστηρίζει ότι στους ξένους που δεν κρατάνε από βασιλική γενιά στη
χώρα τους, δεν πρέπει να απονέμουν μεγάλους τίτλους αλλά και ούτε να τους
εμπιστεύονται τις εξουσίες αφού κάνοντας κάτι τέτοιο συνεπάγεται μείωση των
Ρωμαίων αρχόντων. Επίσης αν ακούσουν στη χώρα του ξένου ότι αυτός πήρε
αξιώματα σε άλλη χώρα σίγουρα θα γελάσουν και θα πουν πόσο ανάξιοι θα ήταν οι
Ρωμαίοι για να δώσουν σε αυτόν τα αξιώματα.
42
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τέταρτο
I. Η εξασθένιση του Βυζαντίου και το σχίσμα με τη Δύση
2. Οι Κομνηνοί και η μερική αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας
α. Κατάσταση της αυτοκρατορίας
Ποιοι ο εχθροί του Βυζαντίου αυτή την εποχή και ποια η δράση τους;
Οι Νορμανδοί που απειλούν τις ακτές της Ηπείρου, οι Κουμάνοι – Πατζινάκες που
λεηλατούν τα Βαλκάνια και οι Σελτζούκοι που κατακτούν μέρος της Μικράς Ασίας.
β. Εσωτερική πολιτική
γ. Εξωτερικές επιτυχίες
43
Ποιες οι εξωτερικές επιτυχίες του Ιωάννη Κομνηνού (1118 – 1143);
Κατέκτησε διάφορα ξένα κρατίδια στη Μ. Ασία και έφτασε ως τη συριακή Αντιόχεια.
Στα Βαλκάνια επέβαλε την κυριαρχία τους στους Σέρβους και προσπάθησε να θέσει
υπό βυζαντινή κηδεμονία το Ουγγρικό Βασίλειο που αποτελούσε μια αναδυόμενη
δύναμη.
δ. Η στρατιωτική κατάρρευση
Ποια ήταν η ταυτότητα των προνοιάριων και ποιες συνέπειες είχε η επέκταση
του θεσμού της πρόνοιας στα χρόνια του Μανουήλ Κομνηνού, σύμφωνα με το
δεύτερο παράθεμα;
Οι προνοιάριοι όπως τους κατάντησε ο Μανουήλ ήταν χαλαρή στρατιωτική τάξη από
ευγενείς, Σε αυτούς παραχωρούσαν ισόβια αγροκτήματα και φορολογικά έσοδα με
αντάλλαγμα την παροχή στρατιωτικών υπηρεσιών. Οι προνοιάριοι έγιναν η άρχουσα
τάξη. Οι συνέπειες της επέκτασης του θεσμού της Πρόνοιας ήταν ότι:1.οι κάτοικοι
44
των επαρχιών υπέστησαν τα πάνδεινα από την απληστία των προνοιάριων, αφού τους
άρπαζαν τα χρήματά τους και τα ρούχα τους. Επίσης 2. όποιος ήθελε μπορούσε να
στρατολογηθεί φτάνει να είχε ένα περσικό άλογο ή να κατάθετε λίγα χρυσά
νομίσματα. Τέλος, 3. επαρχίες λεηλατήθηκαν από τους εχθρούς ενώ άλλες
καταστράφηκαν από τους ίδιους τους προνοιάρους.
Τι ήταν το χρυσόβουλο;
Το χρυσόβουλο το έδωσε ο Αλέξιος Α΄ στους Βένετους για να τους ανταμείψει για τη
βοήθειά τους. Ήταν επίσημη έγγραφη συμφωνία, υπογεγραμμένη από τον
αυτοκράτορα και σφραγισμένη με τη χρυσή του βούλα.
45
Πώς προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα οι επόμενοι
αυτοκράτορες;
1. Δήμευσαν τις περιουσίες των Βενετών.
2. Υποκίνησαν βιαιότητες του πληθυσμού της πρωτεύουσας εναντίον τους.
3. Ο Μανουήλ Α΄ Κομνηνός παραχώρησε προνόμια στις άλλες ιταλικές πόλεις, Πίζα
και Γένουα που ανταγωνίζονταν τη Βενετία, παρεμβαίνοντας στρατιωτικά στην
Ιταλία, όπως ο Ιουστινιανός Α΄
Τι ονομάζουμε σχίσμα;
Σχίσμα ονομάζουμε τη ρήξη μεταξύ των πατριαρχείων της Δύσης και της Ανατολής
(Ρώμης και Κωνσταντινούπολης). Αφορούσε το ζήτημα της κυριαρχίας επί της
χριστιανικής οικουμένης (ποια από τις δύο εκκλησίες θα κυριαρχεί).
46
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τέταρτο
II. Οι σταυροφορίες και οι συνέπειές τους για το Βυζάντιο
1. Οι σταυροφορίες και η πρώτη άλωση της Πόλης
Τι ήταν οι σταυροφορίες;
Ήταν μια κίνηση που εκδηλώθηκε τον 11ον αιώνα στη Δύση. Προήλθε από
πρωτοβουλία των παπών και απέβλεπε στην απελευθέρωση του Πανάγιου Τάφου και
των Αγίων Τόπων από τους Σελτζούκους.
Α΄ σταυροφορία
Χρόνος: 1096 – 1099
Κήρυξη: από τον πάπα Ουρανό Β΄ στην Κλερμόν της Γαλλίας
Χαρακτήρας: θρησκευτικός
Διακρίνεται: σε μια λαϊκή και μια φεουδαρχική σταυροφορία
Τι έγινε;
47
Οι ανοργάνωτες λαϊκές μάζες εξολοθρεύτηκαν από τους Τούρκους. Ακολούθησε η
εκστρατεία των φεουδαρχών που νίκησαν τους Τούρκους και έτσι ανέκτησαν και
παραχώρησαν στο Βυζάντιο βάσει συμφωνίας τα εδάφη της δυτικής Μικράς Ασίας.
Τι ιδρύθηκε στη Συρία και Παλαιστίνη;
Ιδρύθηκε από τους φεουδάρχες μια σειρά από ηγεμονίες και αυτοτελή κρατίδια.
Β΄ και Γ΄ σταυροφορία
Χρόνος: 12ος αιώνας
Τι έγινε;
Δεν στέφθηκαν με επιτυχία.
Τι σχέση έχει η Κύπρος με τη Γ΄ σταυροφορία;
γ. Η τέταρτη σταυροφορία
48
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τέταρτο
II. Οι σταυροφορίες και οι συνέπειές τους για το Βυζάντιο
2. Η περίοδος της Λατινοκρατίας και τα ελληνικά κράτη
α) Τα λατινικά κράτη
Ποιο εξουσίασαν στο δουκάτο των Αθηνών και ποιοι στην ηγεμονία της
Αχαΐας;
Στο δουκάτο των Αθηνών το 14ον αιώνα εξουσίασαν αρχικά οι Καταλανοί και
αργότερα μια Φλωρεντινή οικογένεια τραπεζιτών. Στην ηγεμονία της Αχαΐας
γεννήθηκε το Δεσποτάτο του Μυστρά.
β) Τα ελληνικά κράτη
Σε ποια ελληνικά κράτη βρίσκουν καταφύγιο οι Έλληνες μετά την πτώση της
Κωνσταντινούπολης(1204);
49
Βρίσκουν καταφύγιο σε τρία ελληνικά κράτη: στην αυτοκρατορία της Τραπεζούντας
που εκτείνονταν στις ΝΑ ακτές του Εύξεινου Πόντου, στην αυτοκρατορία της
Νίκαιας στο ΒΔ τμήμα της Μικράς Ασίας και στο κράτος της Ηπείρου που
περιλάμβανε την Ήπειρο και την Αιτωλοακαρνανία.
Τι δίνεται από τους Φράγκους πίσω στο Βυζάντιο μετά τη μάχη της
Πελαγονίας (1259);
Δίνονται τα κάστρα Μάνη, Γεράκι, Μονεμβασιά και Μυστράς.
50
Οι Έλληνες αντιστάθηκαν αποφασιστικά στους Λατίνους, παρά την υπεροψία και
περιφρόνηση που έδειξαν αυτοί.
Ποια ήταν η νέα ιδεολογία που διοχετεύτηκε στους Έλληνες και τους
βοήθησε να ανακτήσουν την Πόλη;
Οι Έλληνες τους Βυζαντίου είχαν καταλάβει πλέον ότι έπρεπε να υπερασπιστούν τα
στοιχεία που τους όριζαν σαν λαό, δηλαδή την αρχαία ελληνική κληρονομιά και τη
χριστιανική πίστη. Η νέα ιδεολογία ισοδυναμούσε με το ξύπνημα του εθνικού τους
αισθήματος, του αισθήματος ότι ήταν Έλληνες.
51
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο τέταρτο
III. Ανασύσταση Βυζαντίου και υποταγή στους Οθωμανούς
1. Εξάπλωση των Τούρκων και τελευταίες προσπάθειες για ανάσχεσή
τους
Πώς αντιδρά ο λαός και η μεσαία τάξη εξαιτίας της βαριάς φορολογίας και
εξαθλίωσης που επικρατούσε;
Ο λαός και η μεσαία τάξη αντιδρούν με επαναστάσεις εναντίον των ευγενών στη
Θεσσαλονίκη και την Ανδριανούπολη.
52
β. Οθωμανοί και οι κατακτήσεις τους
53
Συντελείται το 1402 από τους Μογγόλους, οι οποίοι εισβάλλουν στη Μικρά Ασία και
κατανικούν το σουλτάνο Βαγιαζίτ.
Κεφάλαιο τέταρτο
III. Ανασύσταση Βυζαντίου και υποταγή στους Οθωμανούς
2. Η άλωση της Πόλης
54
Ποιες οι κύριες αιτίες της ήττας των Βυζαντινών;
☺ Οι Βυζαντινοί με αυτοκράτορα τους τον γενναίο Κωνσταντίνο ΙΑ΄ διέθεταν
ελάχιστες δυνάμεις.
☺ Η υπεροχή των Τούρκων σε στρατιώτες και οπλισμό ήταν συντριπτική.
☺ Οι Βυζαντινοί δεν είχαν βοήθεια από τα άλλα χριστιανικά κράτη.
ΑΝΙΣΟΣ ΑΓΩΝΑΣ
β. Οι συνέπειες
55
παράδοσης. Έτσι η Μόσχα τον 16ον αιώνα διατυπώνει τη θεωρία ότι ήταν η Τρίτη
Ρώμη που θα προσπαθούσε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Ποιοι άλλοι λαοί επηρεάζονται από το βυζαντινό πολιτισμό και πώς τους
βοήθησε αυτός;
Επηρεάστηκαν και οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί. Η Ορθοδοξία που γνώρισαν από το
Βυζάντιο τους βοήθησε να διατηρήσουν την ταυτότητά τους στα χρόνια της
Τουρκοκρατίας.
Κεφάλαιο Πέμπτο
Ο πολιτισμός του Βυζαντίου
1. Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο
α. Η οικογενειακή ζωή
56
Πώς έπρεπε να εμφανίζονται όταν έβγαιναν έξω;
Όταν έβγαιναν έξω όφειλαν να σκεπάζουν το πρόσωπό τους και δεν είχα δικαίωμα να
μετέχουν σε δημόσιες τελετές. Οι πλούσιες συνοδεύονταν από ένα δούλο κατά τις
εξόδους τους.
Κεφάλαιο Πέμπτο
Ο πολιτισμός του Βυζαντίου
1. Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο
β. Το σχολείο
57
γ. Η ασθένεια, η ιατρική και κοινωνική περίθαλψη, ο θάνατος
δ. Η κατοικία
Κεφάλαιο Πέμπτο
Ο πολιτισμός του Βυζαντίου
1. Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο
δ. Η κατοικία
Πώς ήταν τα σπίτια των φτωχών της Κωνσταντινούπολης και των άλλων
πόλεων;
Κατοικίες άθλιες με ελάχιστες έως ανύπαρκτες ανέσεις.
58
Πώς ντύνονταν οι χωρικοί;
Οι χιτώνες – στιχάρια των χωρικών ήταν μερικές φορές χωρίς μανίκια, αλλά πάντα
ζωσμένοι στη μέση. Οι βράκες είναι μακριές ως τον αστράγαλο και κυκλοφορούν
ξυπόλυτοι ή με παπούτσι ανοιχτά στη φτέρνα. Οι γυναίκες φορούσαν πάνω από το
στιχάριο, ιμάτιο με μακριά μανίκια που καλύπτει και το κεφάλι.
Κεφάλαιο Πέμπτο
Ο πολιτισμός του Βυζαντίου
1. Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο
στ. Η διατροφή
ζ. Η ψυχαγωγία
59
Μεταμφιέζονταν και έκαναν παρέλαση στους δρόμους, ενώ με αφορμή τη νέα
σελήνη, άναβαν φωτιές στους δρόμους και οι νέοι πηδούσαν μέσα σε αυτές. Στις
ταβέρνες τη μέρα εκείνη προσφερόταν φαγητό και άφθονο κρασί.
η. Ο μοναχισμός
Τι ήταν ο μοναχισμός;
Είχε αρχικά τη μορφή αναχώρησης σε κάποιο ερημικό ή κάποιο ακατοίκητο μέρος
μακριά από τους άλλους ανθρώπους και τα εγκόσμια.
Από που ξεκίνησε το μοναχικό κίνημα και ποιες οι δυο κλασικές του μορφές;
Πού εξαπλώθηκε στη συνέχεια;
Ξεκίνησε από την Αίγυπτο. Οι δύο μορφές του ήταν η μοναχική (πρότυπο ο άγιος
Αντώνιος) και η κοινοβιακή (ιδρυτής ο Παχώμιος). Στη συνέχεια απλώθηκε στην
Εγγύς Ανατολή και σε όλο τον χριστιανικό κόσμο.
Κεφάλαιο Πέμπτο
Ο πολιτισμός του Βυζαντίου
1. Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο
η. Ο μοναχισμός
60
Κεφάλαιο Πέμπτο
Ο πολιτισμός του Βυζαντίου
2. Βυζαντινή Γραμματεία
Θρησκευτική ποίηση
Θεολογική γραμματεία
61
Λόγια κοσμική γραμματεία
62
Ποιους είχαν πρότυπο οι Βυζαντινοί ιστορικοί για τη συγγραφή των
ιστοριογραφιών τους;
Τους αρχαίους Έλληνες ιστοριογράφους.
Τι ονομάζουμε χρονογραφία;
Είναι λαϊκή ιστορική αφήγηση χωρίς προσπάθεια αναζήτησης της αλήθειας με
έμφαση στα θαύματα ή τις φυσικές καταστροφές.
Δημώδης λογοτεχνία
Κεφάλαιο Πέμπτο
Ο πολιτισμός του Βυζαντίου
2. Βυζαντινή Γραμματεία
Φιλοσοφία
63
Κεφάλαιο Πέμπτο
Ο πολιτισμός του Βυζαντίου
3. Επιστήμη και Τεχνολογία
64
- Το Διδασκαλείο Νόμων ή Νομική Σχολή
Οι λόγιοι και φιλόσοφοι της εποχής επιδεικνύουν ή όχι ενδιαφέρον για τις
φυσικές επιστήμες;
Βεβαίως και επιδεικνύουν ενδιαφέρον και ασχολούνται πολλοί από αυτούς με την
επιστημονική δραστηριότητα.
Ποιες τεχνολογικές εφευρέσεις γνωρίζετε να έχουν γίνει την εποχή αυτή και τι
ξέρετε σχετικά με αυτές;
Εφευρέθηκε αυτή την εποχή το υγρό πυρ, το οποίο ήταν ένα μίγμα από εύφλεκτα
υλικά που εκτοξευόταν με ειδικούς σωλήνες ενάντιων εχθρικών πλοίων ή άλλων
στόχων. Επίσης σημαντική εφεύρεση αποτελεί ο οπτικός τηλέγραφος που
εφευρέθηκε από τον Λέοντα το Φιλόσοφο, ο οποίος ήταν ένα σύστημα ταχείας
προειδοποίησης των Βυζαντινών για τις αραβικές επιδρομές.
Κεφάλαιο έβδομο
Η Ευρώπη στους νεότερους χρόνους (15ος – 18ος αι.)
I. Οι ανακατατάξεις στη μεσαιωνική ευρωπαϊκή κοινωνία
1. Οι ανακαλύψεις
Ποιοι εμποδίζουν τους Ευρωπαίους εμπόρους την πρόσβαση στις αγορές της
Ανατολής;
Οι Άραβες και οι Οθωμανοί.
65
Ποια τα κίνητρα που ωθούν τους Ευρωπαίους εμπόρους στη διεξαγωγή
αυτών των εμπορικών ταξιδιών;
οικονομικά
θρησκευτικά: διάδοση χριστιανισμού
πολιτικά:φιλοδοξίες ηγεμόνων
επιστημονικά:ροπή του ανθρώπου προς τη γνώση
Τα εξερευνητικά ταξίδια
Κεφάλαιο έβδομο
Η Ευρώπη στους νεότερους χρόνους (15ος – 18ος αι.)
I. Οι ανακατατάξεις στη μεσαιωνική ευρωπαϊκή κοινωνία
1. Οι ανακαλύψεις
Ποιες άλλες χώρες αρχίζουν να διεκδικούν μερίδιο στις αποικίες από τα τέλη
του 16ου αιώνα;
Η Ολλανδία, η Αγγλία και η Γαλλία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον ανταγωνισμό και
τις συγκρούσεις των ευρωπαϊκών χωρών.
Ποιες αλλαγές προκλήθηκαν στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο με τις
ανακαλύψεις των νέων χωρών;
66
Α) Το κέντρο της ευρωπαϊκής οικονομίας μετατοπίστηκε από τη Μεσόγειο στον
Ατλαντικό και τη Βόρεια Θάλασσα.
Β) Νέα λιμάνια, όπως της Σεβίλλη, της Λισσαβόνας και της Αμβέρσας απέκτησαν
μεγαλύτερη οικονομική σπουδαιότητα από εκείνα της Βενετίας και της Γένουας.
Γ) Η εισαγωγή χρυσού και αργυρού στην Ευρώπη διεύρυνε τις ανταλλαγές και
δημιούργησε νέες οικονομικές δραστηριότητες, όπως εμπορικές και τραπεζικές. Από
αυτές επωφελήθηκε η νέα τάξη, η αστική.
Δ) Η γνωριμία με άλλους πολιτισμούς άρχισε να κλονίζει τις προκαταλήψεις και τις
αξίες του παρελθόντος.
Ε) Ευνοήθηκε η ανάπτυξη ποικίλων επιστημονικών κλάδων, όπως της γεωγραφίας,
της αστρονομίας, της ζωολογίας, της βοτανικής, της εθνολογίας και άλλων.
Ποιες οι επιπτώσεις των ανακαλύψεων για τους λαούς των νέων χωρών;
Ιδιαίτερα αρνητικές αφού:
1) οι Ευρωπαίοι εκμεταλλεύονταν τις πλουτοπαραγωγικές πηγές σε βάρος των
ιθαγενών και επέβαλλαν την αρχή των άνισων ανταλλαγών
2) οι μη ευρωπαϊκοί λαοί θεωρήθηκαν ως υποδεέστεροι και εκμεταλλεύσιμοι
3) ανάπτυξη δουλείας, φτώχειας, υποανάπτυξης και αποικιοκρατίας
Κεφάλαιο έβδομο
Η Ευρώπη στους νεότερους χρόνους (15ος – 18ος αι.)
I. Οι ανακατατάξεις στη μεσαιωνική ευρωπαϊκή κοινωνία
2. Αναγέννηση και Ανθρωπισμός
Τι είναι η Αναγέννηση;
Είναι ένα καλλιτεχνικό και πνευματικό κίνημα που εκδηλώθηκε τον 15ο και 16ο
αιώνα στην Ευρώπη. Κύριο χαρακτηριστικό της Αναγέννησης είναι η αναβίωση των
αξιών της κλασικής αρχαιότητας.
67
Ποιοι παράγοντες προετοίμασαν στην εμφάνιση του κινήματος της
Αναγέννησης;
Οι Σταυροφορίες οι οποίες έστρεψαν το ενδιαφέρον της Δύσης στην Ανατολή και η
νέα κοινωνική τάξη που εμφανίζεται, δηλαδή η αστική.
Ο άνθρωπος διευρύνει το πλαίσιο σκέψης και δράσης του και διαμορφώνει μια
διαφορετική αντίληψη για τον κόσμο. Αυτή η νέα οπτική στηρίζεται στην κριτική
σκέψη, στην εξέλιξη, στις επιστήμες και στην ιδέα της προόδου. Ο ίδιος ο άνθρωπος
γίνεται το επίκεντρο της παρατήρησης και του ενδιαφέροντος των λογίων, των σοφών
και των καλλιτεχνών. Κοιτίδα αυτών των εξελίξεων είναι οι πόλεις της Ιταλίας, όπως
η Φλωρεντία, η Ρώμη, η Βενετία και το Μιλάνο.
Ο Ανθρωπισμός
Η στροφή προς την αρχαιότητα
Τι ονομάζουμε Ανθρωπισμό;
Τη στροφή του ανθρώπου προς τη βαθύτερη γνώση της αρχαιότητας, μέσα από τη
μελέτη, τη μετάφραση και το σχολιασμό κειμένων αρχαίων συγγραφέων.
Ο οικουμενικός άνθρωπος
Ποιος είναι ο οικουμενικός άνθρωπος (homo universalis) σύμφωνα με τους
ανθρωπιστές;
Ο οικουμενικός άνθρωπος είναι ο άνθρωπος που επιδιδόμενος σε όλους τους τομείς
της ανθρώπινης δραστηριότητας, αποκτά μια πολυδιάστατη προσωπικότητα με
Κεφάλαιο έβδομο
Η Ευρώπη στους νεότερους χρόνους (15ος – 18ος αι.)
I. Οι ανακατατάξεις στη μεσαιωνική ευρωπαϊκή κοινωνία
2. Αναγέννηση και Ανθρωπισμός
68
Με ποιο τρόπο συνέβαλαν οι Έλληνες λόγιοι στην ενίσχυση των
ανθρωπιστικών σπουδών;
Α) πρόβαλαν τα ελληνικά γράμματα με το διδακτικό και το εκδοτικό τους έργο.
Β) ενίσχυσαν το ενδιαφέρον για την έκδοση αρχαίων ελληνικών κειμένων και την
συλλογή αρχαίων χειρογράφων από βιβλιοθήκες και ηγεμόνες.
Η γέννηση του τυπωμένου βιβλίου και η διάδοση της Αναγέννησης και του
Ανθρωπισμού
Κεφάλαιο έβδομο
69
Συνθήκες διαβίωσης
Ποιες οι συνέπειες της κατάληψης της Κρήτης από τους Τούρκους στον
πολιτιστικό τομέα;
Κρητικοί πρόσφυγες μετέφεραν στα Επτάνησα την πολιτιστική τους παραγωγή και
αναδείχθηκαν έτσι πολλοί σημαντικοί επτανήσιοι ζωγράφοι που συνδύαζαν την
κρητική παράδοση με στοιχεία από την Αναγέννηση και τον ρυθμό Μπαρόκ.
Κεφάλαιο έβδομο
70
Η εκκλησία και τα προνόμια
Οι Φαναριώτες
Ποια η σχέση κλεφτών – αρματολών και ποια η σημασία τους στην πορεία
προς την Επανάσταση;
Οι κλέφτες ήταν ένοπλοι Έλληνες που κατέφυγαν στα βουνά για να αντισταθούν
στον Οθωμανικό ζυγό, ζώντας με κλοπές και ληστείες, ενώ οι αρματολοί ήταν
ένοπλες ομάδες που συστάθηκαν από τους Τούρκους για τη φύλαξη ορισμένων
περιοχών. Σταδιακά ταυτίστηκαν και αποτέλεσαν τα πρώτα ένοπλα σώματα της
επανάστασης αφού για χρόνια ήταν οι κύριοι εκφραστές της αντίστασης κατά των
Οθωμανών.
Κεφάλαιο έβδομο
71
Οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές
Τι ήταν οι συνεταιρισμοί;
Για να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό, οι Έλληνες που δραστηριοποιούνταν σε
κοινούς τομείς ίδρυσαν συνεταιρισμούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα Αμπελάκια
με τον συνεταιρισμό νηματουργίας. Μέσα από αυτούς αναδύεται και η νέα εύπορη
αστική τάξη, αποτελούμενη από εμπόρους, βιοτέχνες και πλοιοκτήτες.
Κεφάλαιο έβδομο
72
Ο Παροικιακός Ελληνισμός
Που αναπτύχθηκαν Ελληνικές παροικίες και ποια η σημασία τους για τον
Ελληνισμό;
73