Professional Documents
Culture Documents
Mizo \awng ang maia kan hman, a tel loa kan awm hleih theih tawh loh thil leh
\awngkam chu Social Media hi a ni. Social Media kan tih chuan eng nge a kawh a, eng
hmanrua leh thil sawina nge tih kan hre nghal deuh \hup tawh.
Internet a lo chak a, hmanraw changkang leh tunlai zawk thil a rawn chhuak zel a, chu
chuan kan nun nasa takin a nghawng a, kan chetvel dan leh awm phung thlengin a thlak
danglam ta. Chutiang taka kan nun rawn thlak danglamtu, kan titi leh \awngkam thlenga
rawn sawi danglam a, kan thuziak dan thlenga rawn tidanglamtu, chhungkaw nunhona
leh \hian inkawmhona thlenga rawn tidanglamtu chu Social Media hi a ni.
7. Addict theih a ni
Social Media hi ruihhlo ang maia addict theih a ni a, chu chuan mihring nun a nghawng
nasa thei hle. Ram changkangah te phei chuan Social Media leh internet addict-te enkawlna
hmunte a awm hial. Thil dang ngaihtuah lêk lo leh, in chhungah pawh \angkai hman lêk
loa a ngawl vei theih a ni a. Lehkha zirna tibahlah leh tichhe thei khawp hialin a ngawl hi
vei theih a ni a, vei pawh an awm mêk.
1. Social Media-a pawimawh chu Friend leh Follower eng zat nge kan neih tih hi a ni.
-2-
|halai tam tak chuan Friend leh Follower ngah chu larna leh lansarhna ang hiala an ngaih
a ni. Hetiang hunah hian kan fate kan zirtir a, kan hrilh tur pawimawh chu an hmelhriat
loh leh an hriat ngai loh bia a, inzawmna neihpui loh hi a ni. Mizo leh Mizo ngeiah pawh
fimkhur a ngai a, hnam dang, Vai, Sap leh Midumah phei chuan kan fimkhurpui a
pawimawh a, hetiang mite nena inzawmna leh inpawhna nei lo tura hrilh a him. Inbumna
a tam avangin heng hnam dangte hian mi bum tur hi an zawng nasa hle.
2. Thlalak post leh tarlanah kan fimkhurpui a pawimawh hle. Inla-sexy deuha thla lak a,
Social Media-a tarchhuahte an ching ta viau mai. Internet thil a nih tawh avangin khawvel
hmuh theiha phochhuahna a ni a, chutah chuan thlalak kan dah chhuah a\ang hian miin min
en dan leh thlir dan a dang \hin tih hriat a \ha. Taksa lang tam leh thawmhnaw tawngchham
tak tak hakna thlalak dah chhuak \hin chuan zuamtu an ngah ang a, miin an hmuh dan pawh
a hê deuh \hin. Kan faten eng thlalak nge Social Media-ah an phochhuah a, an dah chhuah tih
hi kan ngaihvenpui a ngai a, dah chhuah tur chin pawh kan inhrilh a ngai.
3. |awngkam leh thu post-ah fimkhur turin kan fate hrilh fo a \ha. Internet-a dah chhuah
a ni a, delete lehnghal anga ngaih pawh mi tam takin an lo hmu hman \hin. Midang
deusawhna te, \awngkam uchuak leh mawi lo tak tak te, chhungkaw nunzia leh mahni
thinrimna tarlanna ang chi post lo tura inhrilh a, inzirtir kan ngai.
4. Zan rei tak tak thlenga Social Media tukverha dâk chhuak lo turin kan infuih a ngai.
Zan rei hnu lamah hi chuan thil \ha leh ropui hi an sawi tawh mang lo a, hei hian zing
thawh a nghawng a, mut \hat theih lohna te, muthilh hleih theih lohnate a thlen thei.
Taksa hriselna atan pawn a \ha lo a, rih lutuk, BP sang, leh hetiang natna chi hrang hrang
hi a thlen awlsam bik. Chu bakah mipat hmeichhiatna lam \awngkam herh tak tak thlenga
hman hun a ni.
5. Kan fate an him a, an zahawmna an vawn zui theihna tur a nih chuan an friend-te
pawh block hreh lo tura zirtir a \ha. Chu mai bakah mipat hmeichhiatna thila mawi lo tak
taka an rawn fiam a, thlalak nikhualo tak tak an rawn thawn \hin a nih pawha nu emaw pa
emaw, nu leh pa emaw hriattir hreh lo tura zirtir tur a ni. A \ul angin dân hmanga um zui
pawh hreh miah loh tur.
6. Social Media-ah kan faten tute nge an titipui a, an kawm \hin tih hriat tum ve tur a
ni. |hian sual an kawm a, titi bawlhhlawh an sawi \hin a nih chuan ngaih liam mai mai tur
a ni lo. Chuvang chuan kan fate Social Media-a an account-ah te kan lut ve fo tur a ni a, an
password kan hriatsak ngei ngei a pawimawh.
7. Thil chi hrang hrangah hian kum bithliah chin a awm tih kan hre tur a ni. Facebook-
ah hian kum 13 hnuai lam tan account neih theih a ni lo a, chutihlai chuan Mizo zingah, a
pawina tur leh naupang nunah nghawng a neih dan tur ngaihtuah miah loa kum 13 hnuai
lam thlenga account neihtir kan awm. Censorship hi ngaih pawimawh tur a ni a, film en
chungchangah te kum bithliah a awm vek a, chu chu zâwm thei ila kan tu leh fate tan hian
a \hain a him zawk tih kan hriat a hun hle.
-3-
tawh mai. Hetiang a nihna chhan chu naupangte hian electronic device hi an hmang nasa
ta a, an hmelhriat viau tawh tihna a ni.
Tunlaiin nu leh pa tam tak chuan an fate awmtlei nan phone an khawihtir a, YouTube-
ah milem an chhuah a, an entir \hin. Naupangin an lawm a, an tleipui a, chumi chhung
chuan thil tam tak a tih theih a, nu leh pa thlirna ngawr ngawr a\ang chuan a \ha viau
angin a lang naa mithiamte erawh chuan an duh lo khawp mai.
American Academy of Pediatrics (AAP) chuan zirchianna an neih a\angin naupangten
electronic device an khawih nasat hian an nakin hun thlengin, an hriselna leh an zirna kal
chho zel turah nghawng \ha lo a nei a ni an ti.
Mithiamten an duh danah chuan naupang tê pawh, gadget leh electronic device kan
hmantirin, awmze nei leh hun siamsak a \ha. Naupang kum 5 hnuai lamah chuan darkar
khat aia tam khawihtir a, entir loh tur a ni an ti a, kum 5 a\anga kum 10 inkarah chuan
darkar hnih chu pawi lo chin tura ngaih a ni a, kum 10 a\anga kum 18 inkar chinah chuan
darkar 2 leh a chanve a tâwk a ni an ti.
Hetiang gadget khawihtir nasat hian naupang hriatna a ti \hanglianin a ti hmasawn lo
a, naupang hriatna ti \hang lian a, tihmasawntu ber chu nu leh pa leh an \hiante nena an
inkawm hi a ni an ti. |hiante nena an infiam hi an taksa \han zelna turah thil \angkai tak a
ni a, an ninhleite hi an taksa tan a \ha zawk a ni an ti. Gadget khawihtir nasat hian an taksa
leh rilru \han zelna turah a tikhawtlai a, a tihnufum thei zawk niin an sawi.
-4-
ENGTIN NGE KAN HMAN |ANGKAI ANG
Social Media-in min nghawng dan kan tarlang nual ta a. A hman dan \ha leh dik kan
inkawhhmuh \hat chuan kawng tam taka kan sâwtpui theih tur a ni.
1. Harsatnaa inpuihna hmanrua atan
Miin a nunah harsatna a tawhin social media hmangin an inhrilhtawn a, chu harsatna
a\anga chhuahpui dan tur an inngaihtuah tlang a, chu chuan nasa takin nun a siam a, a
pui a ni. Hrisel lohna chungchangah te, miin doctor a lo pan hman tawh lo thei a, chutiangah
chuan awlsam takin chanchin a inhrilh tawn zung zung theih a, a \angkai hle. Thil tibo leh
chharte tan pawn social media hi in\anpuina leh manganna thlenna hmun \ha tak a ni.
4. Rawngbawlna thilah
Pathian rawng kan bawlnaah hian Social Media hi a \angkai hle a, hman \angkai deuh
deuh pawh kan tum a \ha ang. Rawngbawlna inhrilhtawn nan a \ha a, chumi hmang chuan
rawngbawl dan \ha zawk kan hriat phah a. Pathian thu puan darh nan te, sawikhawmna
atan te a \ha a. Thusawi a, Pathian thu tlangaupui a remchan lohna hmunah pawh Social
Media hmangin, ring takin Pathian thu a sawi theih.
-5-
TLANGKAWMNA
Social Media hian kan nun a khawih nasa ta a, a tel loin kan awm thei ta mang lo chu
a ni ber. Mitin mai hian kan hmangin kan khawih a, chutah chuan a fimkhur thiam leh
mahni inthunun theiten an hlawkpui a; fimkhur nachang hre lo, tunlai nihphung tur ve
renga ngai ringawt leh rual pawlna ve hrim hrima ngaiten an chhiatpui a, an eizawnna
leh zirna thlengin a nghawng a ni.
Hman sual theihna kawng a lianin zawh a nuam zawk hle a, a hmangtu tam ber hi
chuan kan \hatpui lem loin hma kan sawnpui nasa lem lo khawp mai. A pawimawh chu
mahni kan inthunun theih a ni. Chutiang a nih si loh chuan chhungte, khuahkhirhtu neih
bawk si loh chuan chhiatpui theihna tur a tam hle. Heng hmanrua chi hrang hrang, tuna
kan neih thar takte hi a \angkaina tam tak a awm rualin \hat lohna a nei vek. A \angkaipui
theih lam zawnga kan hman luih ngar ngar a, kan inzirtir ngar ngar a ngai ta hle.
Thil pawimawh tak chu tunlai khawvelah hian nu leh pate kan strict ngam a ngai ta
hle. Nu leh pa strict hnuaia seilian naupangte hi an hlawhtling duh zawk ta hlein a hriat.
Tunlai khawvela hmasawnna leh changkanna an tihten min ei ral lohna tur chuan \awng\ai
tam, Pathian pawl tam leh chhungkaw \anrual hi a pawimawh hle a ni.
Sawiho tur
1. Social Media hi kan hmang \angkaiin kan hria em?
2. Social Media hman dan chungchang kan chhungkua kan zirtir ngai em?
3. Tun ai hian engtin nge Social Media hi kan hman \angkai lehzual theih ang?
-6-