11/11/2017

Bazat e Telekomunikacionit
Degradimet e Sinjalit Gjate Transmetimit

Msc. Artan Salihu

Referenca:

• Ligjerata te Autorizuara nga Profesori Dr Shkelzen Cakaj, 2016/2017

• Data and Computer Communications, Tenth Edition by William Stallings, (c) Pearson Education - Prentice Hall, 2013

• Roger L Freeman, Fundamentals of Telecommunications

1
 11/11/2017

Përmbajtja

• Nga java kaluar

• Konceptet ne Domenin Frekuencor
• Spektri dhe Gjeresia e Brezit

• Degradimi i sinjalit gjate transmetimit

• Kanali transmetues

• Dobësimi (attenuation)

• Shtrembërimet (distortion)

• Zhurma (noise)
• Termike
• Diafonia
• Jolineare
• Impulsive

• Decibel (dB)
• Raporti Sinjal Zhurmë (SNR)

2
 11/11/2017

Konceptet ne Domenin Frekuencor

• Sinjalet jane te perbera nga shume frekuenca

• Komponentet jane vale sinusoidale

• Analiza Furie mund te tregoj se cdo sinjale eshte i perbere nga komponenetet ne frekuenca
te ndryshme, ku secila komponente paraqet nje sinjale sinusoide

• Java 5

• Mund te vizualizojme funksionet ne domenin frekuencor

3
 11/11/2017

Konceptet ne Domenin Frekuencor

4
 11/11/2017

Spektri dhe Gjeresia e Brezit

5
 11/11/2017

Avantazhet dhe Disavantazhet e Sinjaleve Digjitale

6
 11/11/2017

Avantazhet dhe Disavantazhet e Sinjaleve Digjitale

0 1 1 1 0 0 0 1 0 1
+5 volts

–5 volts

0.02 msec

User input at a PC is converted into a stream of binary

digits (1s and 0s). In this graph of a typical digital signal,
binary one is represented by –5 volts and binary zero is
represented by +5 volts. The signal for each bit has a duration
of 0.02 msec, giving a data rate of 50,000 bits per second (50 kbps).

Figure 3.12 Conversion of PC Input to Digital Signal

7
 11/11/2017

Degradimet gjatë Transmetimit të Sinjalit

8
 11/11/2017

Kuptimi i kanalit të transmetimit

• Në kuptimin e gjerë të fjalës, komunikimi është transmetimi i informacionit nga një

burim drejt një destinacioni nëpërmjet një mjedisi të quajtur kanal.

• Kanali duhet të jetë krejtësisht “transparent”, dmth të luajë vetëm rrolin e një
transportuesi neutral, pa ndërhyrë në informacionin e transmetuar.

Çdo kanal fut dobësim të konsiderueshëm në transmetim, kështu që fuqia e transmetuar

zvogëlohet gradualisht me rritjen e distancës.

• Informacioni që do të transmetohet duhet të jetë në një formë të pajtueshme me

kanalin.

9
 11/11/2017

Kuptimi i kanalit të transmetimit

• Sistemi Ideal

• Në rast të përgjithshëm, sinjalet paraqiten të kufizuara në spektrin frekuencor. Kështu,

sistemet sillen si FFU, FFL, FBL.

• Sinjali mund të transmetohet brezin themelorë dhe atë të transponuar.

−𝜔𝑢 < 𝜔 < 𝜔𝑢 , 𝑏𝑟𝑒𝑧𝑖 𝑝ë𝑟 𝑋1 𝑡 , 𝑘𝑢𝑟𝑠𝑒 𝑡𝑗𝑒𝑟𝑎𝑡 𝑝ë𝑟 𝑋2 𝑡
Në hyrje le të jetë:
𝑋 𝑡 = 𝑋1 𝑡 + 𝑋2 𝑡 , 𝑘𝑢𝑟𝑠𝑒 𝑋1 𝑡 − 𝑠𝑖𝑛𝑗𝑎𝑙𝑖 𝑞𝑒 𝑑𝑢ℎ𝑒𝑡 𝑡𝑒 𝑎𝑟𝑟𝑖𝑗 𝑛𝑒 𝑑𝑎𝑙𝑗𝑒
𝑌 𝑡 = 𝐴𝑋1 (𝑡 − 𝑡0 )

10

10
 11/11/2017

Kuptimi i kanalit të transmetimit

Karakt. amplitudore
dhe ajo fazore e sistemit
ideal.

a) Sistemi si lëshues i brezit frekuencor

b) Sistemi si lëshues i frekuencave të ulëta
c) Sistemi si lëshues i frekuencave të larta

Source: Prof. Enver Hamiti, Telekomunikacionet

11

11
 11/11/2017

Kuptimi i kanalit të transmetimit

• Kanalet realë që përdoren praktikisht në telekomunikacion paraqesin mangësitë si vijon:

• Deformojnë sinjalet që transmetojnë (shtrembërime)

• Deformimet në Amplitudë
𝐻 𝑗𝜔 = 𝐴 𝜔 = 𝐴 ≠ 𝑐𝑜𝑛𝑠𝑡; 𝑑ℎ𝑒 𝜃 𝜔 = 𝜔𝑡0 ± 𝑛𝜋

• Deformimet në Fazë
𝜃 𝜔 ≠ 𝜔𝑡0 ± 𝑛𝜋 𝑑ℎ𝑒 𝐻 𝑗𝜔 = 𝐴 𝜔 = 𝐴 − 𝑐𝑜𝑛𝑠𝑡

• Fusin shqetësime (ndërhyrje) (zhurma)

• Me një kodim paraprak synohet që të përshtatet sa më mirë informacioni që do të

transmetohet me karakteristikat e njohura të kanalit të disponueshëm.

12

12
 11/11/2017

Degradimet gjatë transmetimit të sinjalit

• Sinalet përhapen nëpër medium transmetuese, të cilat nuk janë të përkryera, dhe
kjo shkakton degradimin (impairment) e tij.

• Tre shkaktarë të degradimeve (impairment causes) janë: dobësimi (attenuation),

shtrembërimet (distortion) dhe zhurma (noise).

13

13
 11/11/2017

Shuarja (Dobesimi) Attenuation

• Fuqia e sinjalit bie me distancen.

• Dobësimi është i padëshirueshëm

sepse zvogëlon fuqinë e sinjalit në
marrës, dhe për kompensimin e tij në
marrës duhet te përdoren
amplifikatorët.

• Për nga natyra dobësimi i sinjalit

ndryshon sipas funksionit logaritmik, dhe
për mediume drejtuese shprehet me
numër konstant të dB në njësi të
gjatësisë, ndërsa për mediume
jodrejtuese dobësimi është funksion
kompleks, sepse, përveç nga distanca dhe
frekuenca, varet edhe nga kushtet
atmosferike.

14

14
 11/11/2017

Shuarja (Dobesimi) Attenuation

• Per sistemet transmetuese në lidhje me dobësimin e sinjalit duhet

konsideruar se:

• Sinjali i pranuar duhet të ketë fuqi të tillë (të mjaftueshme) që mundëson

detektimin e tij, dhe nivel shumë më të lartë se zhurma, në mënyrë që ai të
pranohet pa gabim;

• Dobësimi i komponenteve të ndryshme frekuencore që përbëjnë

sinjalin është funksion që rritet me rritjen e frekuencës;

• Dobësimi rritet aq sa pas një distance të caktuar, nevojiten përsëritës ose përforcues
për amplifikim të sinjalit;

• Për të shprehur humbjet apo dobësimin përdorim herësin relativ të

shprehur në dB:
𝑃𝑖𝑛
𝐴 𝑑𝐵 = 10 log10
𝑃𝑜𝑢𝑡

15

15
 11/11/2017

Shuarja (Dobesimi) Attenuation

16

16
 11/11/2017

Deformimet apo Shtrembërimet

• Shtrembërimet janë tipike për mediumet drejtuese dhe shkaktojnë ndryshimin e

formës së sinjalit. Paraqiten te sinjalet e përbëra (composite signal) për shkak se
çdo komponentë frekuencore ka shpejtësi të ndryshme të përhapjes nëpër medium.
Prandaj, komponentet me shpejtësi të ndryshme frekuencore arrijnë me vonesa të
ndryshme në marrës - pra kanë faza të ndryshme në krahasim me ato në dërgim, shih
fig, kështu që shtrembërimet e tilla njihen si shtrembërime fazore.

• Ky problem është edhe më i theksuar te transmetimi digjital i sinjaleve, sepse

disa komponente të sinjalit të njërit bit zgjerohen në pozitën e bitit tjetër fqinjë, duke
shkaktuar në këtë mënyrë interferencë ndërmjet simboleve (Inter Symbol Interference
- ISI). Kjo dukuri mund të zvogëlohet duke përdorur teknikën e korrigjimit me anë të
korrektorëve ose të barazuesve

17

17
 11/11/2017

Zhurmat

• Në telekomunikime zhurmat janë sinjale të padëshiruara të rastit, të cilat, gjatë

transmetimit, u bashkëngjiten sinjaleve reale.

• Ky problem mund të evitohet duke zgjedhur teknika të kodimit

linjor, rigjenerimit ose të amplifikimit, filtrimit, etj.

• Ekzistojnë katër lloje të zhurmave: zhurmat termike, diafonia

(crosstalk), zhurmat jolineare (intermodular) dhe zhurmat impulsive.

18

18
 11/11/2017

Zhurma termike

• Zhurma termike (thermal noise) është funksion i temperaturës dhe gjenerohet nga
lëvizja e lirë e elektroneve në komponentet dhe pajisjet elektronike, kështu që nuk
mund të eliminohet.

• Njihet edhe si zhurmë e bardhë, sepse fuqia e zhurmës është e shpërndarë

njëtrajtësisht përgjatë tërë spektrit frekuencor, ngjashëm me dritën e bardhë.

• Zhurma termike në një gjerësi brezi prej 1Hz, për çdo komponent elektronike ose
përçues është: No=kT [W/Hz], ku No - është dendësia spektrale e fuqisë së zhurmës
në Wat për 1 Hz të gjerësisë së brezit frekuencor, k = 1.3803 ∗ 10−23 [J/K] -
konstanta e Boltzmanit, T - temperatura në shkallë të Kelvinit.

• Shembull: Në temperaturë të dhomës (T = 17 oC, ose 290 oK): No= 1.3803 ∗ 10−23 ·
290 = 4·10-21 [W/Hz] = -204 dBW/Hz.

• Pasi që kjo zhurmë konsiderohet zhurmë e bardhë, si e tillë është e pavarur nga
frekuenca, kështu që zhurma totale (në Wat) në një marrës me gjerësi B[Hz] është:

• N = k·T·B, ndërsa në dBW,

• N = 10logk + 10logT + 10logB = - 228,6 + 10logT + 10log B [dBW].

19

19
 11/11/2017

Zhurma termike

N0=kT (W/Hz)
• N0 - densiteti i fuqise se zhurmes ne Watt per 1 Hz

• K – Boltzmann’s constant = 1.3803 ∗ 10−23 J/K

• T – temperatura ne Kelvin.

N=kTB[dBW]=10logk+10logT+10logB

Shembull: Sa është zhurma termike nëse marrësi ka zhurmë 3dB dhe brezi
frekuencor është 10MHz

20

20
 11/11/2017

Zhurma Jolineare (Intermodulare)

• Kjo zhurme shkaktohet nga efektet jo-lineare ne marres dhe transmetues si dhe
nga interferencat e mediumeve transmetuese.

• Zhurma jolineare është rezultat i sinjaleve të frekuencave të ndryshme që

shfrytëzojnë të njëjtin medium transmetues. Në kushte normale sinjalet e tilla nuk
përzihen ndërmjet veti. Kjo ndodh kur ekziston ndonjë jolinearitet në transmetues,
marrës, ose në sistem transmetues ndërhyrës, si pasojë e keqfunsionimit të
ndonjë komponente të sistemit, ose të fuqisë jashtë mase të lartë.

21

21
 11/11/2017

Zhurmat impulsive

• Zhurma impulsive (impulse noise) është zhurmë jokontinuale në formë të

impulseve me fuqi relativisht të lartë, me kohëzgjatje të shkurtër (nga disa μs
në disa qinda ms), dhe në intervale të parregullta kohore, shih fig.

• Zhurma e tillë, si e paparashikueshme që është, mund të shkaktohen nga:

defekte apo të meta në sistemin transmetues, komutatorë në centralet
komutuese, linjat energjetike, vetëtima dhe shkarkimet statike,

22

22
 11/11/2017

Transmetimi i sinjaleve në largësi

23

23
 11/11/2017

Amplifikimi

24

24
 11/11/2017

Regjenerimi

25

25
 11/11/2017

Raporti Sinjal/Zhurmë

• Raporti S/N
• ose (Signal to Noise Ratio – SNR)

• Ndikimet

• Fuqia e sinjalit te dobishem

• Fuqia e zhurmes

SNRdB = 10 log10SNR.

𝑆
= +15 𝑑𝐵𝑚 − +5 𝑑𝐵𝑚
𝑁
= 10 𝑑𝐵𝑚

26

26
 11/11/2017

Raporti Sinjal/Zhurmë

27

27
 11/11/2017

Raporti Sinjal/Zhurmë

• Raporti Sinjal Zhurme (SNR)

• Zëri: 40dB
• Video: 45dB
• Data: 15dB
• (S / N)dB= level(signal in dBm) − level(noisein dBm)

• Transmetimet me zë
• Dëgjueshmëria

• Qarqet e të dhënave
• BER (bit error rate)
• Rekomandohet 1x10^-6

• Video transmetimet
• 45dB shkëlqyeshëm (pa borë)
• 25dB margjinale (me borë)

28

28
 11/11/2017

dB – Rishikim

29

29
 11/11/2017

dB – Rishikim

 Q1. Sa dBm eshte 50 mW? Sa dbW?

 Q3. Fuqia e sinjalit te pranuar ne lokacionin A eshte -60 dBm. Fuqia e sinjalit
te pranuar ne lokacionin B eshte -75 dBW. Cili lokacion ka fuqi me te madhe
te sinjalit? A mundemi te ofrojme VoIP dhe Video sherbime ne lokacionin
B?

 dBm value = 30 + dBW value

30

30