Athens National Library

Catalogues of Byzantine manuscripts

Bibliographical entrances

ATHENS NATIONAL LIBRARY OF GREECE

Directory manuscript E.V.E
http://xeir.nlg.gr/main.htm

THE HOLDINGS OF Η ΕΘΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ (EBE)

There are three holdings of Byzantine manuscripts in the Athens National Library of
Greece, each with its own history and codex provenances.
I. General holding of Byzantine manuscripts: codd. 1-4307.
II. Megale tou Genous Schole (Μεγάλη τοῦ Γένους Σχολή): codd. 1-64.
III. Metochion tou Panagiou Taphou (Μετόχιον τοῦ Παναγίου Τάφου): codd. 1-890.

IRHT BASE PINAKES

http://pinakes.irht.cnrs.fr/recherche-manuscrit.html
Entrance: Recherche d’un manuscrit:
Pays: Grèce → Ville: Athêna → Dépôt: Ethnikê Bibliothêkê tês Hellados (EBE)
→ Fonds: Fonds principal → Cote: [0001 – 4307].
[Provenance indications are provided in column: Remarque, incomplete for the time being].

Principal Fund: http://pinakes.irht.cnrs.fr/notices/fond/id/41

Megalê tou Genous Scholê: http://pinakes.irht.cnrs.fr/notices/fond/id/1332
Metochion tou Panagiou Taphou: http://pinakes.irht.cnrs.fr/notices/fond/id/1331
[= Listing and partial description]

I. CATALOGUES OF THE GENERAL HOLDING OF BYZANTINE MANUSCRIPTS

1. Katalogos Kremos: codices I-CCXX. (1-220, old codes)

G. P. Kremos, Κατάλογος Χειρογράφων τῆς Ἐθνικῆς καὶ τῆς τοῦ Πανεπιστημίου
Βιβλιοθήκης ἀλφαβητικὸς καὶ περιγραφικὸς μετ’ εἰκόνων καὶ πανομοιοτύπων κατ’
ἐπιστήμας κατατεταγμένων, t. I (Θεολογία), Athens, 1876.

2. Katalogos Sakkelion: codices 1–1603. [codd 1604-1856 are in other languages]

Ι. Sakkelion, A. Sakkelion, Κατάλογος τῶν Χειρογράφων τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης
τῆς Ἑλλάδος, Athens, 1892.

1
3. Katalogos Politis: codices 1857 – 2500. [620 codd.]
L. Politis, M. L. Politis, Κατάλογος Χειρογράφων τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς
Ἑλλάδος, αρ. 1857 – 2500, Athens, 1991.

Unpublished short catalogue descriptions (“cahiers”) kept in the Department of

Manuscripts of Athens EBE

Περιγραφικὸς Κατάλογος Χειρογράφων Κωδικῶν:

Cahier I. Codd. 1857-2000.
Cahier II. Codd. 2001-2159.
Cahier III. Codd. 2160-2395.
Cahier IV. Codd. 2396-2570.
Κατάλογος χειρογράφων Μονῆς Προδρόμου (Σερρῶν) καὶ Κοσινίτσης (Δράμας)
[2396 – 2500 are described in the published Politis catalogue].
Cahier V. Codd. 2571-2730.
Συμπληρωματικός Κατάλογος Χειρογράφων Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης.
Cahier VI. Codd. 2731-2840.
2731-2840 [Περιγραφικός Κατάλογος Χειρογράφων Κωδίκων Αρ. 2731-2840: Βαρουσιάδου,
Κουγέας, Παπαδάκη, Παπαδοπούλου, Πολίτης, Φιλιππάκη, Χιωτάκη]
Cahier VII. Codd. 2841-2980.
Περιγραφικός Κατάλογος Χειρογράφων Κωδίκων Αρ. 2841-2980: Βαρουσιάδου, Κουγέας,
Κουρνοῦτος, Παπαδάκη, Παπαδοπούλου, Πολίτης, Φιλιππάκη.
Cahier VIII. Codd. 2981-3121.
Περιγραφικός Κατάλογος Χειρογράγων Κωδίκων Αρ. 2981-3121, ὑπὸ Γεωργίου Π. Κουρνούτου,
ΕΒΕ 2003 ὑπὸ Λ. Πολίτου.

Nikolopoulos T. Α’: codices 3122 – 3369.

P. G. Nikolopoulos, Περιγραφὴ χειρογράφων κώδικων τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης
τῆς Ἑλλάδος, Athens, 1996. [247 codd.]

Nikolopoulos T. Β’: codices 3361-3574. [unpublished]

Περιγραγικός Κατάλογος Χειρογράφων Κωδίκων 3122-3920 υπὸ Παναγιώτου Γ. Νικολοπούλου
τόμος Β´ 3361-3571]

Nikolopoulos T. Γ’: codices 3575-3904. [unpublished]

Περιγραφικός Κατάλογος Χειρογράφων Κωδίκων 3122-4200 υπὸ Παναγιώτου Γ. Νικολοπούλου
τόμος γ´ 3575-3904.

Nikolopoulos T. Δ’: codices 3905-4077. [unpublished]

Περιγραφικός Κατάλογος Χειρογράφων Κωδίκων υπὸ Παναγιώτου Γ. Νικολοπούλου
τόμος δ´ 3905-4077.

13. Codices 4078-4225 [no title]. [unpublished]

14. Codices 4226-4307 [no title]. [unpublished]

2
II. CATALOGUES OF THE MEGALE TOU GENOUS SCHOLE (ΜΕΓΑΛΗ ΤΟΥ
ΓΕΝΟΥΣ ΣΧΟΛΗ, FORMERLY CONSTANTINOPLE)

A. Papadopoulos-Kerameus, ‘Δύο κατάλογοι ἑλληνικῶν κωδίκων ἐν Κωνσταν-

τινουπόλει, τῆς Μεγάλης τοῦ Γένους Σχολῆς καὶ τοῦ Ζωγραφείου’, in Izvestia
Ruskago Archeologitseskago Instituta v Konstantinopol, 14.2-3 (1909), pp. 33-85 [101-153];
Megale Genous Schole pp. 37-60 [105-128]: 60 codd.
[cf. Richard/Olivier 1995, p. 386]

- See Gregory, v. Soden, Aland, Rahlfs, Ehrhard (Perria), Halkin.

III. CATALOGUES OF THE METOCHION TOU PANAGIOU TAPHOU

(ΜΕΤΟΧΙΟΝ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΟΥ ΤΑΦΟΥ, FORMERLY CONSTANTINOPLE)

A. Papadopoulos-Kerameus, ‘Κατάλογος κωδίκων εὑρισκομένων ἐν τῇ

βιβλιοθήκῃ τοῦ ἐν Κωνσταντινουπόλει Μετοχίου τοῦ Παναγίου Τάφου’, in
Ἱεροσολυμιτικὴ Βιβλιοθήκη ἤτοι κατάλογος τῶν ἐν ταῖς βιβλιοθήκαις τοῦ
ἁγιωτάτου ἀποστολικοῦ τε καὶ καθολικοῦ ὀρθοδόξου πατριαρχικοῦ θρόνου τῶν
Ἱεροσολύμων καὶ πάσης Παλαιστίνης ἀποκειμένων ἑλληνικῶν κωδίκων, St.
Petersburg, 1899, T. IV, pp. 1-420 [codd. 1-447]; St. Petersburg, 1915, T. V., pp. 15-322
[codd. 448-890].
[cf. Richard/Olivier 1995, p. 387]

- See Gregory, v. Soden, Aland, Rahlfs, Ehrhard (Perria), Halkin, Touliatos-

Miles.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

BIBLIOGRAPHY

K. Aland (and others), Kurzgefasste Liste der griechischen Handschriften des Neuen Testaments,
zweite, neubearbeitete und ergänzte Auflage, (Arbeiten zur neutestamentlichen Textforschung,
1), Berlin / New York, 19942.

B. Atsalos, Τὰ χειρόγραφα τῆς ἱερᾶς μονῆς τῆς Κοσίνιτσας (Εἰκοσοφοίνισσας) τοῦ

Παγγαίου, Drama, 1990.

P. Buberl, Die Miniaturenhandschriften der Nationalbibliothek in Athen, Vienna, 1917.

3
A. Delatte, Les manuscrits à miniatures et à ornements des bibliothèques d’Athènes,
(Bibliothèque de la Faculté de Philosophie et Lettres de l’Université de Liège, 34),
Liège-Paris, 1926.

P. Demetrakopoulos, ‘Συμβολὴ εἰς τοὺς καταλόγους Ἑλλήνων κωδικογράφων’, in

Ἐπετηρὶς Ἑταιρείας Βυζαντινῶν Σπουδῶν, 45 (1981), pp. 263-312.

A. Ehrhard, Überlieferung und Bestand der hagiographischen und homiletischen Literatur

der griechischen Kirche, von den Anfängen bis zum Ende des 16. Jahrhunderts, Vols. I-III,
Leipzig-Berlin, 1937-1952.

V. Gardthausen, Sammlungen und Cataloge Griechischer Handschriften, Leipzig, 1903.

D. S. Gkinis, Κείμενα Βυζαντινοῦ καὶ Μεταβυζαντινοῦ Δικαίου εἰς χειρογράφους

ἐν Ἑλλάδι κώδικας, Athens, 1963.

C. R. Gregory, Textkritik des Neuen Testamentes, 3 vols., Leipzig, 1900-1909.

F. Halkin, Catalogue des manuscrits hagiographiques de la Bibliothèque Nationale d’Athènes

(Subsidia hagiographica, 66), Brussels, 1983.

G. P. Kournoutos, ‘Προσκτήσεις τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης κατὰ τὰ ἔτα 1940-1952’,

in Ἑλληνικὰ, 12 (1952), pp. 223-226.

G. P. Kremos, Κατάλογος Χειρογράφων τῆς Ἐθνικῆς καὶ τῆς τοῦ Πανεπιστημίου

Βιβλιοθήκης ἀλφαβητικὸς καὶ περιγραφικὸς μετ’ εἰκόνων καὶ πανομοιοτύπων κατ’
ἐπιστήμας κατατεταγμένων, t. I (Θεολογία), Athens, 1876.
[Provenance notes are provided, when available, at the end of codex descriptions].

H. and K. Lake (Eds.), Monumenta palaeographica vetera. Dated Greek Minuscule

Manuscripts to the year 1200, t. 1-10, Boston, 1934-1939. Index volume, Boston, 1945 by
S. Lake.

Z. von Lingenthal, ‘Die juristischen Handschriften der Athener Bibliothek’, in Archiv

für mittel-und neugriechischer Philologie 1 (Athens. 1880), pp. 221-223.

D. Margaris, ‘Histoire de la Bibliothèque Nationale’, in L’Hellénisme contemporain,

2nd series, 5 (1951), pp. 318-326.

A. Marava-Chatzinicolaou, C. Toufexi-Paschou, Κατάλογος μικρογραφιῶν

βυζαντινῶν τῶν χειρογράφων τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ἑλλάδος, Τ. Γ’.
Ὁμιλίες Πατέρων τῆς καὶ Μηνολόγια 9ου-12ου αἰῶνα. Homilies of the Church fathers and
Menologia of the 9th-12th century, Athens, 1997.

4
A. Marava-Chatzinicolaou, C. Toufexi-Paschou, Κατάλογος μικρογραφιῶν
βυζαντινῶν τῶν χειρογράφων τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ἑλλάδος, Τ. Β’.
Χειρόγραφα Καινῆς Διαθήκης ΙΓ’ –ΙΕ’ αἰῶνος, Catalogue of Illuminated Byzantine
Manuscripts of the National Library of Greece. Vol. II: Manuscripts of New Testament Texts
13th – 15th Century, Athens, 1985.

A. Marava-Chatzinicolaou, C. Toufexi-Paschou, Κατάλογος μικρογραφιῶν

βυζαντινῶν τῶν χειρογράφων τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ἑλλάδος, Τ. Α’.
Χειρόγραφα Καινῆς Διαθήκης Ι’ –ΙΒ’ αἰῶνος, Catalogue of Illuminated Byzantine
Manuscripts of the National Library of Greece. Vol. I: Manuscripts of New Testament Texts
10th – 12th Century, Athens, 1978.

P. G. Nikolopoulos, Περιγραφὴ χειρογράφων κώδικων τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης

τῆς Ἑλλάδος, Athens, 1996.

A. I. Papadopoulos-Kerameus, Ἱεροσολυμιτικὴ Βιβλιοθήκη ἤτοι κατάλογος τῶν ἐν

ταῖς βιβλιοθήκαις τοῦ ἁγιωτάτου ἀποστολικοῦ τε καὶ καθολικοῦ ὀρθοδόξου
πατριαρχικοῦ θρόνου τῶν Ἱεροσολύμων καὶ πάσης Παλαιστίνης ἀποκειμένων
ἑλληνικῶν κωδίκων, vols. I-V, St. Petersburg, 1891-1915 [Repr., Bruxelles, 1963].

L. Perria, I Manoscritti Citati da Albert Ehrhard, Indice di: A. Ehrhard, Überlieferung und
Bestand der hagiographischen und homiletischen Literatur der griechischen Kirche, I-III,
Leipzig-Berlin, 1937-1952 [Roma 1979].

L. Politis, M. L. Politis, Κατάλογος Χειρογράφων τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς

Ἑλλάδος, αρ. 1857 – 2500, Athens, 1991. ‘ΕΠΙΜΕΤΡΟΝ: Σημείωμα περὶ τῆς
προελεύσεως τῶν κωδίκων’, pp. κζ’-λβ’ [L. Politis 1941], ΄Νέα ἀρίθμησις τῶν
χειρογράφων’, p. λγ’ [L. Politis].

L. Politis, ‘Ἔκθεση καὶ Ὑπόμνημα γιὰ τὰ χειρόγραφα << Σερρῶν >>’, in Ἑλληνικὰ,
40 (1989/1990), pp. 357-379.

L. Politis, Συνοπτικὴ ἀναγραφὴ χειρογράφων ἑλληνικῶν συλλογῶν, (Ἑλληνικά,

Παράρτημα 25), Thessaloniki, 1976.

L. Politis, Paléographie et littérature byzantine et néo-grecque : recueil d’études, préface de

D. Zakythinos, (Collected studies series ; CS36), London, 1975. [Facsimile reprint of 24
articles in Modern Greek, German, French and Italian, originally published between 1930 and 1973].

L. Politis, M. Manousakas, Συμπληρωματικοὶ κατάλογοι χειρογράφων Ἁγίου

Ὄρους (Ἑλληνικά, Παράρτημα 24), Thessaloniki, 1973.

5
L. Politis, Ὁδηγὸς καταλόγου χειρογράφων (Γενικὸν Συμβούλιον Βιβλιοθηκῶν τῆς
Ἑλλάδος 171), Athens, 1961.
.
L. Politis, ‘La section des manuscrits de la Bibliothèque Nationale’, in L’Hellénisme
contemporain, 1st series, 4 (1940), pp. 242-249.

L. Politis, ‘Das Skriptorium und die Bibliothek des Prodromus – Klosters bei Serres’,
in Wandlungen, Studien zur antiken und neueren Kunst: Ernst Homann-Wedeking
gewidmet, ed. by P. Calmeyer (et. al.), Waldsassen-Bayern, 1975, pp. 278-295 [Pin. 54-
59].

L. Politis, ‘Eine Schreiberschule im Kloster τῶν Ὁδηγῶν’, in Byzantinische Zeitschrift,

51 (1958), pp. 17-36, 261-287. [Pin. I-III, XIII-XVIII [= Paléographie et littérature byzantine
VI].

L. Politis, ‘Τὰ ἐκ Σερρῶν χειρόγραφα ἐν τῇ Ἐθνικῇ Βιβλιοθήκῃ, in Ἑλληνικὰ, 4

(1931), pp. 525-526.

A. Rahlfs, ‘Verzeichnis der griechischen Handschriften des Alten Testaments für das
Septuaginta Unternehmen’, in Nachrichten der koeniglichen Gesellschaft der
Wissenschaften zu Göttingen, (Philolologisch Historische Klasse, Beiheft), Berlin, 1914, pp.
1-443.

M. Richard, J.-M. Olivier, Répertoire des Bibliothèques et des Catalogues de Manuscrits

Grecs, troisième édition, Turnhout, 1995.

Ι. and A. Sakkelion, Κατάλογος τῶν Χειρογράφων τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς

Ἑλλάδος, Athens, 1892.

D. Serruys, ‘Catalogue des manuscrits conservés au Gymnase grec de Salonique’, in

Revue des Bibliothèques, 18.1-4 (1903), pp. 12-89.

D. Serruys, ‘Catalogue des manuscrits conservés au Gymnase grec de Salonique’, in

Revue des Bibliothèques, 13 (1903, pp. 71-73. [Inv. Somm.]

H. von Soden, Die Schriften des Neuen Testaments in ihrer ältesten erreichbaren
Textgestalt hergestellt auf Grund ihrer Textgeschichte, 2 vols, Göttingen, 1911, 2nd.
edtion.

D. H. Touliatos-Miles, A descriptive catalogue of the musical manuscript collection of the

National Library of Greece : Byzantine chant and other music repertory recovered, Farnham:
Ashgate, 2010.