“ఓం నమో ధర్మా య మహతే

ర
శ్ ీ గణేశాయ నమః | సద్గురు ర
శ్ ీ కౌండిన్యా య నమో నమః |

శ్రీ కండినయ ో
స్త త్ శ్రము
శ్లో|| శ్ర ీ కౌండినా మహామునౌం గుణ నధౌం పూర్ ణ ప్రభా భాసుర్మ్
నర్ ్వ ౌంద్వ ౌం నర్పేక్ష కామ మమలౌం నసస ౌంగ మాద్ా ౌం విభుమ్ |
నత్యా నౌంద్ మయౌం నరీహ మతులౌం నరుు క్ తక్ర్ము దిక్మ్
ర
శ్ ీ కౌండినా ఋషౌం భజే మమ గురుౌం శ్ర ీ చిత్త సౌంతోషణమ్ ||
ల
శ్ ో || నత్ా ౌం సౌంప్ద్ క్ృపార్సౌం విదిత్ భావభావ మతుా నన త్మ్
ద్వ ౌంద్వవ తీత్ మమత్ప ర్ౌం రర్మ క్ళ్యా ణాత్ు త్త్యవ క్ర్మ్ |
ప్రహాు నౌంద్ మయౌం సుభోధ నలయౌం సవ నౌంద్ భావౌం నమః
ర
శ్ ీ కౌండినా సద్నవ యాబ్ధి విలసత్ సర్మవ త్ు నౌం సద్గురుమ్ ||
శ్లో || ప్రహాు నౌంద్ౌం రర్మ సుఖద్ౌం కేవలౌం శ్ానన మూర్ౌం త
ద్వ ౌంద్వవ తీత్ౌం గగన సద్ృశౌం త్త్తవ మసా ది లక్షా ౌం |
ఏక్ౌం నత్ా ౌం విమల మచలౌం సర్వ థీ సక్షి భూత్ౌం
కౌండినా శ్ర్ షౌం ప్ిగుణ ర్హిత్ౌం సద్గురుౌం త్ౌం నమామి ||
శ్లో || మౌనసవ ౌంత్ నయోగ నర్ు ల త్నౌం త్యర్మరద్వౌంప్ిద్వ యౌం
ధీర్వ్యా స సువర్ ణ భూషణ గణౌం కాష్ఠా సుపీతీౌంరర్మ్ |
భక్ తోత
శ్ ప్త్ క్ద్ౌంర సూస సుర్భౌం ప్ౌఢాహి భుగ్వవ హనమ్
వౌందే వేద్ లత్యనకౌంజ భవనౌం కడినా మౌనౌం భజే ||
***
 ఓం – శ్రీ లక్ష్మా గణేశ్వ ర్మయ నమః |
సద్గురు కండిన్యయ య నమః |

సమప్గ గౌడుల చర్ప్త్

త్ృతీయ భాగౌం
కడిన్యా త్ప ి త ప్క్మము

క్ౌం| చౌండక్ర్ ప్రిముౌండగు

కౌండినా ుఁడు వౌంశక్ర్ త – గౌడుల క్నచున్
 రౌండితులన చుౌండుట చే
ద్ౌండౌం బొనర్ౌంతు ముౌంద్ – త్నక్ి భక్తన్ త |
సీ| అప్ిమానస పుప్తుడైన కౌండినా ౌండు
అసమాన సత్తపో లసితుడగుచు
వనాక్షియైన దే | వక్క సుమౌంతుడన్
మునపుౌంగవునకన | బుట్టన ి ట్టి
మాయిన్య జన నౌంి | మకు వ బౌండియై ో
సొగసుల గులుక న | ము గువ యౌంద్గ
న్యలి గౌౌండిలుా న్య | యుర్ ిము వ్యమాక్షు
దేవ్యప్శయుడు నన | ధీమహితుల
తే|గీ| నలుపుర్ౌం గన కైలాస | నగము నౌండి
సలలిత్ౌం బైన శివలిౌంగ | మెలమి దెచిి

ద్వత్లైన వ్యర్ | త్యత్లైనన గ్వన ; శక్త తయుక్త తలేక్ | భుక్త తకొర్క

త్లన వౌంచర్మద్గ | ద్వోహమనచున ; గౌడులార్ కీర్ త | క్లితులార్ ||

అశ్రి మహర్ష ి వంశ్ు

దాని మైసూరు చంమ ు | స్తాత్రముున
నిలిపె శ్రి సహశ్రస శిష్యయ లు | గలిసి కొలువ ||
తే|గీ| అచ్చ టనె యండె కండిన్యయ న్యశ్రశ్మంబు
చలగి కండినయ ునిచ సృ – స్తటం ిం చ సుమున్య
ఆరుయ లందరు దీనినే | యమృమ సిిి
ముస మన్యచు శ్రోలుచున్యా రు | శ్రరమద మెసగ |
తే|గీ| ఇట్టిం వనర్మని మహిమల | నింర మీరు
మానయ వము త్న్యడైన కండినయ ునికి
శ్రొకిి వినిపంతు విన్యడు మతుు ణ్య కథల
ఘన యశో దీరత్లాము | యో | గౌడులాము |
శో
స్త ో || అశ్రివంశ్ సుము న్యా న్గుశ్రమ కర్మనిా బోథమే |
కము థమాయన శాఖేయ స్తసమ త్ కండినయ ణాశ్చ యే |

అశ్రి మహర్ష ి వంశ్ు

భశ్రదాశ్వవ డన్య మహర్ష ికి ఘృతాచి అనే అరస ముస ొదట్ట భాముయ ాగా
ఆమెకి – భశ్రద, శూశ్రద, మశ్రద, శ్లభ, మలద, బలా, హల, ోచ్లర, తామముస,
ముమా కూట అనే రిమంి కుమార్త త్లు, శ్రరభాకరుడు అనే కుమారుడు
జనిా ంచారు. యక త్ వయసుకి వచిచ న మరువామ భశ్రదాశ్వవ డు ఈ రిమంి
కనయ లన్య నవ శ్రబహా లలో మూడవ వాడైన అశ్రిమహర్ష ికిచిచ వివాహం చేశాడు.
అశ్రిభాముయ లందరూ సుందర్మంగులు, సద్గుణ్శొభిమలు, రిశ్రవమలై
యన్యా రు.
 పై వార్షలో మశ్రద అన్య ఆమెకి “చ్ంశ్రద్గడు” కుమారుడుగా రట్టిండు. ఆ
సుందర్మంగుడు అయిన చ్ంశ్రద్గడిా చూచి ర్మహువు మనకి ఆహాముు దొర్షకెన్య
అన్యకుని శ్రరంగడానికి వచిచ ంి. ర్మహువుని చూచిన మశ్రద భయంతో
వణుకుచు మూముచ పోయింి. ఇి చూచిన సూరుయ డు కూడా సు ృహమపు

ాయకష్ింునన్య | కండలు కర్షగించి ; చేయవలయ రన్యలు | చినా వైన

చినా వైనగాని | శ్రేయంబు కలిగించు ; భవుయ లాము గౌడ | వంశ్వయ లాము ||
ఆాశ్ం న్యండి భూర మీదకి రడుచుండగా శ్రరరంచ్మంతా గాఢందాముం
ఆవర్షంచింి. ఇి చూచిన అశ్రిమహర్ష ి మన శ్కి త్తో శ్రకిందరడుచునా సూరుయ ని
మధయ లో ఆరచు – “ఖము కిముణా ! నీకుశ్వభుగాక ! ” అనగానే ఆ ుని వాకయ
శ్కి త్కి శ్రకిందరడబోయే సూరుయ డు ున్యరట్ట వలనే సవ సుత్డై, యథాసిథిని
పంి, అశ్రిుని పైన గౌమువం కలిగి అశ్రిుని ోశ్రమబృందానిా శ్రరసిద్గిలు
అయేయ ట్లో చేయ సంకలిు ంచి ఆమా గుణ్ భవుయ లైన ఆమా జన్యా లన్య
సృటం ఠ చాడు.
వాముందరూ సమువ గుణ్ వర్ష ిమ కీరుత్లు, శ్రబహా వాద్గలు, ఉర్వవ ముమణ్
శ్రరపూజితులు, వేదవిద్గలు, ఆముయ ధముా సంభాము సమశ్రగులు, ఉమత్ులు,
భాసుముతేజులు, యోగనిష్ఠఠగర్షష్యఠలైన వర్షష్యింలయ్యయ రు. శ్రకీ.శ్. 357 లో
థాయిలాండులో శ్రరంతీయంగా వాడబడు సంసి ృమ భాష్లో కడిన్యయ ని
చ్ర్షశ్రమ శ్రవాయబడింి.
ఈ భూమీా ద శ్రబహా వంశోదభ వుడైన అశ్రిమహర్షకి ి శాంమమూర్ష,త్
యశ్శ్శ ముింద్గ చ్ంశ్రిా రర్షవృమ ిగవ ధూమకుట భవయ మలుండు,
అఖిలాము థవేి, సుందము మన్యర్మజితుడు, కరుణానిధి, రణ్య సుశ్రద్గడైన
కండిన్యయ డు ఉదభ వించిన శ్రకము ఎట్టిందనిన –
ఈశ్వ రుడు శ్రిరర్మసుని సంహర్షంచ్డానికి పూమువ ం, ర్మక్షసులంతా లోక
కంటకులై దేవామలన్య ఏ విధంగా అయిన్య జయించి అమృమ రనంతో
అమముతావ నిా పందాలనా కోర్షకతో దేవలపై దండెిత్ వార్షని హింసించ్డం
వలన వార్ష ధాట్టకి మట్లింకోలేని ఇంశ్రద్గడు భయరడి ున్యలందర్షతో కలసి
హిమాలయ్యలలో చాలాాలం వుండిపోవడం వలన ిాు లకులు మమ
రన్యలన్య సశ్రకమంగా నిమువ హింర లేకపోవడం వలన భూలోకంలో వర్మిలు
సమయ్యనికి కుమువక కరువు ాటాలతో రంట పలాలనీా బీడువార్ష నెఱలు
వచిచ మానవులంతా ఆకలితో అలమట్టసూత్ ఆహాాములు చేసుత్న్యా రు. అరు డు
లోక కళ్యయ ణ్ం ఆశించిన మహరుిలందరూ కలసి శ్రబహా యైన అశ్రిమహర్ష ిని
దర్షశ ంచి భూలోక వాసులన్య ముక్షంచి ఆకలి బాధల న్యండి నివాముణ్ చేయడని
శ్రరర్ష ించారు. వార్ష శ్రరము ిన మనిా ంచిన అశ్రి మహర్ష ి దయ్యర్ధము ి హృదయడై మన
ఆమా తేజసుస తో “ఓమ్ గౌడశాయ శిశ వాయ స్వవ హా” అనే ివయ
మంశ్రతోచాచ ముణ్తో ఆయధానిా ధర్షంచిన ఒక ివయ రరుష్యణ్ణి ఉదభ వింరజేసి
ఆ మానసరశ్రతునకు “కండిన్యయ ” డని న్యమకముణ్ం చేసి “కుమాము ! న్య మరః
శ్కి త్తో నీకు అనేక ివయ శ్కుత్లని
మూడు పూటో కూడ | ుద్దైన లేనట్టిం ; బీద బికిి గలరు | పేదలగుచు
అట్టిం వార్ష మేలు | అందరుకోరుడీ ; కలిమ సుగుణులాము | గౌడులాము ||
అన్యశ్రగహించిిని భూలోకంలో వర్మిలు కుమువకపోవడం వలన మానవులు
ఆహాము రనీయ్యలు లేక అలాోడిపోతున్యా రు. కన్యక నీవు వంటనే భూలోకంలోకి
వళ్ళి నీ ివయ మహిమతో దేవలోక - భూలోక వాసులకు ఆహాము రనీయలు
కలిు ంచి ముక్షంచు” అని ఆా శ్ న పౌంచాడు.
మంశ్రడి ఆజన్య
ఞ శిముస్వవహించిన కండిన్యయ డు భూలోానికి వచిచ
రోగాశ్రగసుత్లై రడి వునా మానవుల రోగాలిా పూగొటిండానికి ఆరోగాయ నిా చేచ అనేక
ివయ మూలికలని, నయన్యనందకముులైన అనేానేక లతారష్ఠు ద్గలన్య
సృటం ఠ చి, గౌడ మంశ్రమ శ్రరభావంతో మధుము ముస్వలిచేచ కలు వృక్షాలనబడే
ఈమ, తాడి, కొబబ ర్ష ొదలగు ఫల వృక్షాలిా కలిు ంచి వాట్ట స్వయంతోన్య,
అలాగే ధాన్యయ ద్గలన్య సృటం ఠ చి దేవలోక భూలోక వాసులకి ఆహార్మలన్య
సమకూర్షచ ముక్షంచాడు.

చ్ం| ఫలులు మూలిా విమి | భవయ సుగంధి లతా విేష్ున్

గలుగగ జేసి మానవుల | గాచ మరసుస ముణ్ శ్రరభూమ ి
వయ లమల న్యండి ాఱు మృద్గ | లామృముం దరదీము శ్రదాగి స
మఫ లుల మెకిి మానవులు | మనివ జెలంగిర్ష మౌని చ్ంశ్రదమా |
కండిన్యయ నిచే సృటం ఠ చ్బడిన ఫలవృక్షుల ఫలులని ిని, మధు సిది
ముస్వనిా శ్రతాగి మమ ఆకట్ట బాధని బోగొట్లింకుని మానవులు సిఖించారు.
(శ్రబాహా ణ్ మార్మత్ండు – హిందీ భాష్ఠటీా – 112 రట)

కూడు లేక యెవడు | కుులు చుండిన గాని; విశ్రశ్రంచ్కుండ | వేగమమని

పైకి తీయవాడె | భవుయ దీశ్రధలోన ; కలిమ విభవులాము | గౌడులాము ||
కండిన్యయ ని వివాహు వాని సంమి
శో
స్త ో || పతా దృష్ఠఠయ సుమంతోప ర్ధర త్ చిహా ం యౌవనే సిస్త థతాం
కస్మా దేయ్య మయ్య కనేయ మయ చింమయ దతీవసః |
ునిః కండినయ న్యమావై వివాహేచాచ ముతా గమః
మస్మా శ్రరదేయ్య కనేయ ి సుమంతే న్యరఇ నిశిచ ంమం ||
(ఋగేవ దు – 12వ మండలు)
శ్రబహా ాశ్ న న సౌంరనన డు, శివ పూా ద్గర్ౌంధరుద్గ, సత్ా వ్యడి త్పోధనడైన
సుమౌంతుడన వ్యనక్త “ప్రదేవ” అనే భార్ా యౌంద్గ “మాయాక్నా ” అనె కమార్త త
పుట్టౌం
ి ది. ఆ క్నా ప్క్మౌంగ్వ స్త్సీ త గ్వ మార్ పూర్ ణ యౌవవ నవి కాగ్వ సుమౌంతుడు వరుణి
అనేవ షణ ప్పార్ౌంభౌంచాలన అనకన్యన డు. అౌంత్లో కౌండినా డు త్న త్ౌంప్డి
అయిన అప్ిమహర్ ష ఆశ్ాననసర్ౌం వివ్యహౌం చేసుకోవడౌం కోసౌం సుమౌంతున వద్క ్
వచాి డు. సుమౌంతుడు త్న దివా ద్ృషతో ా కౌండినా న వృత్యతౌంత్ౌం తెలుసుకన
మిక్తు లి సౌంతోషౌంచి త్న క్నా న చూపౌంచి వివ్యహౌం ఆడుమన కోర్మడు. సమాన రూర
లావణా వయసుస తో లభలుోతునన ఆ యువతీ యువకలు రర్సప ర్ౌం ద్ర్శ ౌంచుకన
వివ్యహానక్త అౌంగీక్ర్ౌంచారు. అపుప డు సుమౌంతుడు రర్మానౌంద్ భర్తుడై త్న భౌంద్గ
వర్మునన సువ్యసినలైన మున రతున లన ర్పప ౌంచి మాయాక్నా న కౌండినా నక్త ఇచిి
మహావైభవౌంగ్వ వివ్యహౌం చేశాడు. చిర్కాలమా అన్యా నా ద్ౌంరతులు సౌంసర్
సుఖములు అనభవిౌంచగ్వ తేజోవౌంతులు, దివా శ్ానన సౌంరనన లైన కౌండిలుా డు,
ఆయుధరుు డు, వ్యమాక్షుడు, దేవ్యప్శయుడన నలుగురు పుప్తులు జను ౌంచారు. వీరే
కడినా గోప్తోద్భ వులైన దేవగౌడలు.

కౌండినా పుప్తుల వివ్యహము : కమారులు యుక్ తవయసుు లైన త్రువ్యత్

కౌండిలుా నక్త – సత్ా పాౌంధున పుప్ిక్ అయిన సుు ర్ప్ూపతోనూ, ఆయుధరుు నక
విమలాదేవితోన,
వ్యమాక్షునక – నర్ు లాదేవి తోనూ, దేవ్యప్శయునక – కశలాదేవి తోనూ వివ్యహాలు
జర్పౌంచాడు.

ఇహరముులు ర్తండు | నిచుచ న్యదైవంబు; మంచి రన్యలు చేయ |

మాన్యయ లకున్య మానవమవ మనగ | మంచిమనసు గాద్; గళ్ళమ గరువ లాము |
గౌడలాము ||
త్రువ్యత్ వీరు నలుగురు న్యలుగు గోప్త్ న్యమములతో వా వహర్ౌంరరడ్డారు. వీరు
కూడ్డ అమోఘ త్రశశ క్త తసౌంరనన లై త్మ మహిమలతో క్లప వృక్షములైన త్యట్ట, ఈత్,
కొరబ ర్చెటో నౌండి అమృత్ సిద్ి ర్సములన సృషౌం ా చి దేవ మానవులక్తచిి వ్యర్
మనన న లౌంద్గచుౌండెడివ్యరు.
దేవగౌడుల – శివగౌడుల ోశ్రములు
(1)అప్ిగోప్త్ము (2) కౌండినా గోప్త్ము (3) కౌండిలా గోప్త్ము (4) ఆయుధామ
గోప్త్ము (5) హూమాక్ష గోప్త్ము (6) దేవ్యప్శయ గోప్త్ము. ఈ గోప్తీకల వ్యర్ౌంత్య
 శివదీక్షారర్మయణులు, శివ పూా ద్గర్ౌంధరులై దేవగౌడులన, శివ గౌడులన
ఆకాలమున పలువరడేవ్యరు. వీరు త్మ అద్గభ త్ త్రఃశశ క్త తతోన, గౌడ మౌంప్త్
ప్రభావౌం తోనూ, క్లప వృక్షముల నౌండి అమృత్ సిద్ి ర్సములన క్లిప ౌంచి
దేవలోక్ వ్యసులయున గరుడ, గౌంధర్వ , యక్ష, సిద్,ి న్యగ, క్తనన ర్, క్తౌంపురుష్ఠద్గలక
ఇచిి వ్యర్ ప్రశౌంసలక పాప్తులు అవుతుౌండేవ్యరు. దేవత్లు ఆ అమృత్ సిద్ి
ర్సములన త్యగి వ్యట్ట ప్రభవముతో ప్రహు శ్ానన సౌంరనన లై విలసిలిర్ ో .
(ఆదిగౌడ దీపక్ – 121-124 పుటలు – హిౌందీ అనవ్యద్ము)
కండిన్యయ నకు శ్ంకము స్వక్షాతాి ముు :
ఈ విధౌంగ్వ కౌండినా డు త్న భార్ా అయిన మాయాక్నా తో దీర్ ఘకాలము
సౌంసర్ సుఖములు అనభవిౌంచి, త్న కమారులౌంద్రు దివా శ్ానన సౌంరనన లు,
సౌంత్యనవౌంతులు అయునౌంద్గక ఎౌంత్గ్వన్య ఆనౌంద్రడుతూ ఎటువసౌంట్ట చిౌంత్య
లేనవ్యడై ఆనౌంద్ౌంగ్వ త్రసుస క పోవడ్డనక్త నశి యిౌంచుకన త్న జేా ష్టిడైన
కడిలుా న పలిచి – “న్యయన్య! న్య ఆరర్మవ ద్ రలౌంతో నీ సౌంత్ి వ్యర్ౌంత్య కౌండిలా
గోప్తీకలై ఈ భూమి ఉనన ౌంత్ కాలౌం వ్యఅర్ సౌంత్ి ఉౌంటుౌంది అన దీవిౌంచి”
మిగిలిన కమారుల వద్్ భార్ా వద్్ అనమి పౌంది శివున గూర్ి త్రసుస
చేయడ్డనక్త హిమాలయాలక వెళ్ళి పోయాడు. అక్ు డొక్ దివా సలా థ నన ఎౌంచుకన
ఈశవ రున కోసౌం ఘోర్ త్రసుస చేయడౌం ఆర్ౌంభౌంచాడు. ఈ విధౌంగ్వ అనేక్ దివా
వర్మషలు గడిచాయి. అపుప డు అత్న త్రసుస క
మెచిి న రర్మేశవ రుడు ప్రత్ా క్షమై – “న్యయన్య! కడినా ! ననన భూలోక్మునక
రౌంపన రన నెర్వేర్ౌంది. నీవు న్య అౌంశమున జను ౌంచావు క్నక్ నీ కీర్ త ఈ భూమ్ము ద్
శాశవ త్ౌంగ్వ ఉౌండేలా

ాలి బాటలేక | కంటక మయమైన; తోట లెలో ిరుగు | రటరడి

రు, తేలు, జె | వములు చట్లోన్య నెకుి ; గౌడలాము కీర్ష త్ | కలితులాము”
అనప్గహిౌంచాన. ఇక్ నౌండి నీ వౌంశౌం ఈ లోక్ౌంలో ఆ చౌంప్ద్ త్యర్మర్ు ము ప్రఖ్యా ి
గ్వౌంచగలద్గ. నీ
త్రసుస క మెచిి నీక శాశవ త్ ప్రహు లోక్ సౌఖా ౌం క్లిగేలా చేసుతన్యన న” అన
వర్మిచిి సువ డు అౌంత్ర్మినమయాా డు. రర్మేషవ ర్ సక్షాత్ు ర్ౌంతో పులక్తత్
గ్వప్తుడైన కౌండినా డు రర్మేశవ రున-

స్తశోో||
నమస్త త్ నమస్త త్ మహాదేవ శ్ంభో! నమస్త త్ నమస్త త్ శ్రరశ్న్నా కబంధో!
నమేస ే నమస్త త్ దయ్యస్వము సింధో! నమస్త త్ నమస్త త్ నమస్త త్ మహేశా!
అన శత్విధముల శ్సుతిౌంచి ప్రహు లోక్మున క్ర్గెనన సూతులవ్యరు శౌనకాది
మహరుషలక
కౌండిన్యా త్ప ిత నెర్ౌంగిౌంచాడు.
(శివనౌందీశవ ర్ సౌంవ్యద్ము – శివత్త్తవ సర్ము – 91 పుట)
కండిలుయ ని వంశ్శ్రకము :
పూర్వ మొక్పుప డు రర్మేశవ రుడు కైలాసౌంలో ప్రమథ గణములతో కూడి
త్ృపతగ్వ
సుర్మపానము చేసి సౌంతోషముగ్వ వునన సమయౌంలో శివ భకలలో అప్గగణుా డైన
నౌందీశవ రుడు
శివునక నమసు ర్ౌంచి – “మహాదేవ్య! దివా పురుష్టడైన కౌండినా వౌంరయులగు
దేవగౌడుల
వౌంశప్క్మానన తెలుము” అన ప్పార్ ిౌంచాడు. ద్వనక్త అౌంగీక్ర్ౌంచిన రర్మశివుడు –
“వత్యస ! కౌండినా కమారుడై దేవగౌడుడన ప్రఖ్యా ి గ్వవిౌంచిన కడిలుా నక –
సుు ర్ప్ూప లక న్యర్మయణగౌడు అనవ్యడు జను ౌంచాడు. వ్యనక్త త్నవ అనే
భార్ా యౌంద్గ – “ఉద్వ్లక్” అనవ్యడున, అత్నక్త తేజ ప్రభ అన ఆమెక్త – “శౌణక్ర్ ణ”
అనవ్యడున, అత్నక్త ప్శౌత్ ధవుా డున, ఇత్నక్త గౌర్వప్గీవుడున, ఇత్నక్త వ్యగై
ర్జితుడనవ్యడున, యీ వ్యగై ర్జితునక ఆహుి అన క్నా యౌంద్గ అర్ణుా డన
వ్యడు, యిత్నక్త వ్యమర్ధుా డున, యిత్నక్త గోరన్యశ్యా డనవ్యడు, ఈ గోరన్యశ్యా నక
క్ళ్యా ణి అనే ధర్ు రిన యౌంద్గ రర్మధర్ు సవ రుపుడు, సత్ా సౌంధుడైన
గోపాలుడన వ్యడు జను ౌంచాడు. ఇత్డే గోపాల గౌడుడన ప్రసిద్ి న్యమౌంతో విలసిలిో
విదేహ, కోసల, కారర్మాా లన పాలిౌంచాడు. వీరు భూలోక్ౌంలో గౌడ వౌంశానక్త చెౌందిన
గోప్త్కారులయాా ర్న రర్మేశవ రుడు నౌందీశవ రునక చెపాప డు.

తాట్ట ఈమ చట్లో | మండోర మండాలు; గీయవచుచ చట్లో | శ్రవాయడిరడు

శ్రగీసినట్టిం చట్లో | గీమ ార్షా కునివే ; తెలిసికొన్యడు మీరు | తెలివి గలిగి
కండిన్యయ శ్రశ్మ స్తసథల నిరూరణ్ :
“క్దిర్” అనౌంత్పుర్ౌం జిలాోలోన క్దిర్ త్యలుకాక క్దిర్ ముఖా రటణి ౌం. ఇది
పాకాల-ధర్ు వర్ౌం రైలేవ లైనలో వుౌంది. ఇక్ు డ ప్పాచీన శ్రనర్సిౌంహసవ
ీ మి వ్యర్
దేవ్యలయౌం వుౌంది.
ఈే ి నక సమ్మరౌంలో “ముకాతపుర్ము” అనే ప్గ్వమము ఉౌంది. ఇక్ు డక
శ్ ష
ఒక్ట్టనన ర్ మైలు ూర్ౌంలో ఉనన ది “కౌండిన్యా ప్శమౌం”. ఈ ఆప్శమానక్త పూర్వ చర్ప్త్
తెలుసుకోవడ్డనక్త ఆధార్మలు లభౌంచలేద్గ. కాన ఆ ఆప్శమౌం లోపాలి ఆలయ
గోడలపైన శిధలావసలో థ వునన శిలాశాసనౌం వలన కొౌంత్ విషయౌం ప్గహిౌంచవచుి .
శాసను : శ్రతేతాయ్యం శ్రరథమ రదే, దేవగౌడసయ న్యమః శ్రకమ
శ్రరరత్న్యం,
కనిష్ఠఠన్యం ాటమ గౌడశ్య ః, మహిశూము శ్రరంతాన్యం “ుాత్రము
శ్రగామ
న్యమసయ ” శ్రరదేశాయ్యం, కండినయ శ్రశ్మాయ్యం స్తస్వథరయితావ భవి,
శివలింగ
 శ్రరిష్ఠఠన్యం, సహశ్రస శ్మశ్రమయః శిష్యయ భవి, శ్రీ నిజ
సద్గురుభోయ నా మః |
నిమయ ం పూజాన్యం వదిః | మహాభాో లభతే శాశ్వ మ
కైవలాయ ంగశ్చ ిః ||
అన వుౌంది. ఇౌంకా అక్షర్మలు సప షౌం ి గ్వ క్నపౌంచన అనేక్ శిలాఫలకానన్యన యి.
వ్యటనన ట్టన
సూక్షు ద్ర్శ నతో కాన, ఫొటోప్గఫీ సహాయౌంతో కాన క్నపెట్టి ేక్ర్ేత ఇౌంకా ఎన్యన
అమూలా ఐిహాసిక్
విషయాలు లభసతయి. అట్టి శాసన్యలు గల శిలాఫలకాల ననన ౌంట్టన భార్త్
పుర్మత్త్తవ శాఖవ్యరు
Historical monuments ప్క్తౌంద్ ేక్ర్ౌంచి ఏదైన్య వసుత ప్రద్ర్శ నశాలలో భప్ద్రర్చడ్డనక్త
మనాిలోన
ఉనన త్యధకారులు పూనకన క్ృష చేసి అలాౌంట్ట అమూలా సౌంరద్న
భప్ద్రర్చడ్డనక్త తోడప డ్డలన
విశ్జశ్పత
న చేసుతన్యన న.
పై శాసననన రట్టి కడినా వౌంలద్భ వులైన దేవగౌడులలోన అనేక్
మహానభావులు
వ్యర్ వౌంశాలన ప్క్మౌంగ్వ ప్తేత్యయుగౌంలో వుద్భ విౌంచార్న, వ్యర్ౌంద్రూ గొరప త్రః
ప్రభావ
సౌంరనన లన ఈశవ ర్ సక్షాత్యు ర్ౌం పౌంద్వర్న, వ్యర్లోన ఆఖర్వ్యడు కాటమగౌడన
తెలుసుతౌంది. ఈ
కాటమగౌడు మహాభార్త్ యుద్వ్నౌంత్ర్ౌం వర్క వున్యన డన, శివపూా
ద్గర్ౌంధురుడైన యీ
మహనీయుడు త్న వౌంశచర్ప్త్న, త్న వౌంశానక్త మూలపురుష్టడైన కౌండినా న
సు ర్క్ చిహాన నన

చట్లో మనకు దఖలు | చేయకుండజేయ ; రైతులెవరైన్య | ఘామ మలుర

వంటన్యండి వార్ష | బంట్లలకన్యగుని ; చట్లో నముకకుండ | చేయవలయ ||
ఆ చౌంప్ద్త్యర్ు ౌం నలిచేలా భూలోక్ౌంలో సశ్ థ పౌంచాలన సౌంక్లిప ౌంచి సవ యౌంగ్వ త్న
త్పోరలౌంతో
కైలాసనక్త వెళ్ళి శివ్యనప్గహౌంతో ఒక్ శివలిౌంగ్వనన తెచిి ముకాతపుర్ ప్గ్వమౌంలో
రదెన్ మిది
ప్పాకార్మలు గల ఒక్ ప్రహాు ౌండమైన శివ్యలయానన నర్ు ౌంచి అౌంద్గలో శివలిౌంగ్వనన
ప్రిషౌంా చి ఆ
ప్రదేశానక్త “కౌండిన్యా ప్శమౌం” అన న్యమకార్ణౌం చేశాడు. ఈ కాటమ మహేశవ రుడు
త్నక గల
మూడు వేలమౌంది శిష్టా లతో క్లిసి ఆ కైలాసరిన నత్ా భషేక్ములతో ధూర-ధీర-
నైవేద్వా ద్గలతో
ేవిసూత రగలు ర్మప్ి అనే తేడ్డ లేకౌండ్డ భజన్యది కార్ా ప్క్మములతో త్న
యిషదై ి వమైన శివుణి ణ
పూజిసూత భూలోక్ కైలాసమో అనన టుో ప్రిదినము భకత లక అఖౌండ ప్రసద్
విత్ర్ణతో పాటు శివపుర్మణము, శివ లీలామహత్ా ము, శివగీత్యములు,
శివత్త్తవ సర్ము, మొద్లైన ప్గౌంథాలన చదివి వినపసూత, అౌంత్ా మౌంద్గ ఈ
రౌంచభూత్లతో కూడిన దేహము రత్నౌం అయిన త్రువ్యత్ శాశవ త్ కైవలాా నన
పౌంద్గట వలన అయన క్టమ మహేశవ రుడనే ప్రసిద్్ న్యమౌం తో విర్మజిల్లన ో న
నౌందీశవ రునచే చెరప రడిన శివపుర్మణము లో ర్మయరడిౌంది. ఈ శివ్యలయౌం లో
గౌడలే అర్ి కలుగ్వ ఉౌండి శివ్యర్మధన చేసూత అత్ా ౌంత్ ప్శద్విసకత లతో శివునన
ేవిౌంచి క్డరట శివ సనన ధాా నన పౌంద్వర్న పై పుర్ణౌంలో చెరప రడిౌంది. క్నక్
అరప ట్ట నౌండి గౌడులౌంద్రూ శైవ మత్సుతలన, గణరి పూజ్యా లనయు, శాకేయులు త
శక్తన
త (పార్వ ి) న పూజిౌంచువ్యర్న శివపూాప్గగణుా లు అన తెలియుచునన ది.
శివుడు త్న ప్రమథ గణాధరతులైన నౌందీశవ ర్, భృౌంగీశవ ర్, చౌండీశవ ర్,
అశవ ముఖ్యద్గలతో గూడి సుర్మపానము చేసి రర్మానౌంద్ భర్తుడైనటుో
శివపుర్మణాౌంత్ర్ ుత్ శివలీలా మహత్ా ము, శివర్మప్ి మహత్ా ము, మర్యు
శివత్త్తవ సర్మనె ప్గౌంథాలలో వర్ ణౌంచరడిౌంది. సురులౌంద్రు సుర్మపానము
చేసినటుో భృౌంగీసవ ర్సతమనే ప్గౌంథౌంలో ఉౌంది. శివ గీత్ము తో పాటు గౌడ గీత్ములు,
గౌడ గేయములు పాడరడేవన తెలియచునన వి.
ననెన చోడుడు అనే మహాకావి త్న “కుమాము సంభవు” అనే ప్గౌంథములో
శివున పై అలిగిన పార్వ ి త్మసుస చేయుటక అడవిక్త పోయినపుడు అక్ు డునన
ఎరుక్ల స్త్సీలు
త –

రడెడు భాద మని । ఫలిమ రంకొకర్షి; మథయ వాములుండ । మనకు ురు

మధయ వార్షదర్షర । మనుండగావలే; కలిమ సుగుణులాము । గౌడులాము ॥

“జీఱిక కలుో శ్రదావి మద సింధుము గారన్య లనిా కేర్షయల్

వాఱుచు గౌడ గీములు రడుచు బొలుు గ శ్రగాలియ్యడుచున్ । అన వర్ ణౌంచాడు.
ఇటువౌంట్ట గౌడ గీత్ములు అనేక్ములునన టుి ఈ గౌడ గీత్ములతో గొడులు
గౌర్మశౌంక్రులన సుతశ్ ిసూత రర్మానౌంద్ భర్తులై సుఖౌంగ్వ త్మ జీవిత్ ధర్ము నన
నర్వ హిౌంచే వ్యర్న “ఆదిగౌడ దీపక్” అనే ప్గౌంథౌంలో ప్వ్యయరడిౌంది.
గౌడగీములు – దశావమముుల రట
వౌంగదేశమౌంద్లి వీర్భూమి రర్గణాలోన గౌడ పుర్మౌంద్గ గల యజయ
నదీతీర్మౌంద్లి గెౌంగూలీ ప్గ్వమౌంలో సుప్రసిద్ి గీత్ గోవిౌంద్ గేయ ర్చయిత్
“జయదేవ” మహాక్వి జను ౌంచాడు. ఇత్డు క్ృష ణచైత్నా మత్సుథడు. ఇత్డు గౌడ దేశ
వ్యసి క్నక్ సౌంసు ృత్ౌంలో అషర ి ద్గలన ప్వ్యసూత మొటిమొద్ట్ట గ్వ ద్శావత్యర్ములన
వర్సూ
ణ త ఒక్ గేయౌం ర్మసడు. అౌంద్గలో గౌడులు శివపూా ద్గర్ౌంద్గలన ర్మశాడు.
ద్వనక్త అనవ్యద్మే ఈ పాట గడరలో న్యా యవ్యదిగ్వ వుౌండిన కీ।శే॥ ర శ్ ీ వ్యవిలి కొలన
ర్మమానార్మవు గ్వర్ పాట యొక్ు ప్రి ఒక్ు ద్వనన ర్మసుకన ఇది మైసూరు ర్మస్త్షౌం ి
లో ఒక్ గౌడున వద్్ తీసుకన్యన నన ర్మసుకన్యన డు. ఆపాట యథాత్థౌంగ్వ ఈ ప్క్తౌంది
విధముగ్వ వుౌంది. జయదేవున సౌంసు ృత్ ల శ్ ో క్ములు చద్వలేన పామరులు కొర్క
ఇది గౌడులచే అనవధౌంరరడిౌంది.
క్దిరొలో ననన నర్శ ౌంహ దేవునక పాలుున మాసౌంలో శ్యక్రక్షౌంలో ో
ప్రహ్ము త్స వ్యలు జరుగుత్యయి. ఈ దేవున రటమ ి హిష లక్ష్ము దెవీ మర్యొక్ు భార్ా
పేరు “చిన్యన దేవి” ఈ క్దిర్ నర్శ ౌంహునక గౌడుల మూలపురుష్టడైన
కాటమర్మయునక (కాటమ మహేశవ రుడు) ఈ ప్రహ్ము త్స వ్యలలో ఈ గౌడ గీత్ముతో
సవ మివ్యర్న ేవిౌంచే అలవ్యటు ప్పాచీనకాలౌం నౌండి వసుతౌంది. అౌంద్గవలనే పాట
రలవిో యౌంద్గ కాటమర్మయుడ్డ క్దిరీ నర్శిౌంహుడ అన సౌంభోదిౌంచరడిౌంది.

రరుగు రట్టిం చట్లో । పోవుచునా న్య గాని; రంట శాఖ వారు । రట్లింకొనరు
అట్టిం చటో సంఖయ । అందీయగా ముండు; గళ్ళమ గరువ లాము । గౌడులాము ॥
ద్శావత్యర్ముల పాట
బెశ్రట్టయి స్వర దేవుడా న్య యేలిా న్గడా – బెశ్రట్టయి స్వర దేవుడా
ాటమా ర్మయడా! – కదర్ష నముసింహుడా!
నీటైన పేరుగాడ – నినేా నరా ి న్గము – బెశ్రట్టయి స్వర దేవుడా
(1) చేర కడురన చేర్ష రట్టింగా – ర్మాసి గాని
కోరుగా చేసి కొట్టింగా – ఓపననిా నీళ్ి లోన
వలచీ వేగామె ిర్షగి – బారన్గళ్ి చ్ద్గవులెలో
బమా దేవము కిచిచ న్గడా – - బెశ్రట్టయి స్వర
దేవుడా
(2) తాబేలై తాన్య రటింగా – అనీళ్ి ాడ
దేవాసుములెలో గూడగా – దొవసూచి కొండకింద
దూముగానె సిలికినరడు – చావులేని మంి లెనా
దేవము ో కిచిచ న్గడ ... .... - బెశ్రట్టయి స్వర దేవుడా
(3) అందగాడ వవుద్గ లేవయ్య – ోరల ోవింద
ముచిచ ంచ్ర్మవయ్య – రంిలోన స్తర్షకోము
రంట్టతోన్య నెిత్ భూర – కింద్గ మీద్గ స్తసినట్టిం
సందమామ నీవ గాద... .... - బెశ్రట్టయి స్వర
దేవుడా
(4) న్యముసింహ - నినెా నమా ి న్యన్యట్టకైన
కోర్షనీ రదమే గి
(5) ఓర్ష నీవు కంబాన – చేర్ష శ్రరహలాద్గ గాచి
కోము మీస్వల సశ్రతు – గుండె దొము ో స్తసిన్గడ
 ... - బెశ్రట్టయి స్వర దేవుడా

చట్లో న్యశ్మైన । చేద్గన్య వాయ రముంబు । పెంచ్వలయ వాని ।

పేర్షా తోడ
రరుగుమంద్గ చ్లో । రర్షగొలిు శ్రరభు మన్య ; స్వకవలయ చట్లో ।
చావకుండ ॥
(6) బుడుమ బారనయయ న్నివి – ఆ చ్శ్రకవర్ష త్
నడిగి భూర నేలుకొంట్టవి
నిడుర ాళ్ళి డవై – అడుగువాని నెిత్ బెట్టిం
మడువులేక లోకమెలో
రడవుతోడ – తొకిి న్గడ.... - బెశ్రట్టయి స్వర
దేవుడా
(7) ర్తండు రద్గలు ఒకి మారుతో
ఆదొము ో నెలో సండాడి తౌము రముసుతో
చ్ండకోల బట్లిం కో – కొండకరు డేగిన్గడ - బెశ్రట్టయి స్వర
దేవుడా
(8) ర్మమ దేవ ముచిచ ంచుమా – రమమా మలిో
శాయ మ సుందర్ష నన్యా మెచ్చ గా
స్వర మంశ్రడి మాట గాచి – శ్రపేమ భకుత్ల న్యదర్షంచి
ఆమీదాలక నెలో – దోద్గగాన్య చేసిన్గడ - బెశ్రట్టయి స్వర
దేవుడా
(9) దేవకీ దేవి కొడుకుగా – యీ జగు నెలో
దేవుడై నిలిచి న్యవుర్మ
ఆవులా మేరకొని – ఆడోళ్ి గూడుకొని
తావులాగ జేసుకుని – మకిి డిబికి డి చేసిన్గడ
... - బెశ్రట్టయి స్వర దేవుడా
వేదాలు నమా ర్మదని – ఆ శార్ధస్వత్ల
వాదాలు బాగలేదని – బోదాల చేసికొని
బుదూైలు సపు కొని – న్యదా విన్గద్గడైన
నలన ో యయ నీవావ... - బెశ్రట్టయి స్వర దేవుడా

కనా బిడడవోలె । కర్షణ్ణంచి పెంచిన ; ఫలిమరచుచ వాని । బలు వలన

అియెమనకు జీవ । న్యధాముమైయండు ; భవుయ లాము గౌడ ।
వంశ్వయ లాము ॥
(10) కలికి న్యదాముర నీవగా – న్య తోడ దయతొ
రలికీ నీ బాల శిశ్వవుడా – చిలగౌ
ో డ రముులోన
 చినా ోరలు డౌము – పలో ోవి చేమ బట్టిం
పేట పేట ిర్షగిన్గడ - బెశ్రట్టయి స్వర దేవుడా ననేా లిన్గడా ॥
ఈ గీత్ము లో వునన “బప్ాయి” క్దిర్క్త మారు పేరొ ల్లక్
రలక్
ో టుిక మారు పేరో, లేక్ మర్యొక్ ఊర్ పేరో తెలియకౌండ్డ వుౌంది.
గౌడదేశ్ు దాని సవ రూర స్తసథల నిరూరణ్ శాసనులు
ఋగేవ ద్మున ఐత్రేయార్ణా క్ములో భార్త్దేశములో వౌంగదేశము,
పుౌంప్డసుమహా త్యప్మలిపత, దెశములునన వన ప్వ్యయరడిౌంది. శ్ెయి ి నస steins అన
అత్డు ప్వ్యసిన ర్మజత్ర్ౌంగిణి 1-163 లో రౌంగళ్య భాగౌంలో రౌంచగౌడ దేశములు
చెరప రడ్డాయి. అవి (1) పుౌంప్డ వర్ ినము (2) ర్మడ దేశము (3) మగధ దేశము (4)
ిరుభుక్ తదేశము (5) వరేౌంప్ద్ లేక్ రరేౌంప్ద్ దేశము. పుౌంప్డ దేశమునక తూరుప
భాగ్వనక్త నవృత్త దేశమనె మరొక్ పేరుౌంది. ప్ికాౌండ శేషమనే ప్గౌంథౌంలో గౌడ
పుర్మునక నవృితయన చెరప రడిౌంది. ఇపుప డది గౌర్ అన పలవరడుతునన ది.
వౌంగదేశమునక తూరుప భాగ్వనక్త హర్ కేళమనే పేరుౌండేద్న హేమచౌంప్ద్గడు ర్మసిన
అభద్వన చిౌంత్యమణి నే ప్గౌంథౌంలో వుౌంది.
అౌంత్క ముౌంద్గ పుౌంప్డ వర్ ిన దేశమన పులవరడుతూ గౌడుల
ర్మజా పాలనక లోరడియునన వౌంగదేశము ప్కీ.పూ. 648 లో సవ త్ౌంప్త్ ర్మజా మైనటుో
తెలుసుతౌంది. ఈ దేశమున చెరప రడిన అజయా నది ఇరప ట్ట క్ావ రటణ ి ౌం ద్గ ుర్
గౌంగ్వనదిలో క్లుతుౌంది. దీనన గుర్ౌంచిన ప్రశౌంస “గ్వలవ త్ౌంప్త్ౌం” లో వుౌంది.
థియో రర్మశి శిలా శాసను : ఎఫిప్గ్వఫికా ఇౌండికా 1,3 నౌంద్గ
వివర్ౌంచరడిన ద్నన అనసర్ౌంచి, గౌడేశవ రుడైన సమౌంత్ ేనన కమారుడు
హేమౌంత్ ేనడన, అత్న కమారుడు విజయ ేనడన, యీత్న కమారుడు
రలాోలేనడన, యిత్న కమారుడు లక్షు ణ ేనడన

అశ్రగజాివారు । అణ్గశ్రదొకి మనల ; హెచుచ రట రడి । హెచుచ పెర్షగి

కదల మెదలకుండ । కట్టిం వేస మనల ; కలిమ సుగుణులా । గౌడులాము ॥
యి లక్షు ణ ేనన మనమడు ర్తౌండవ లక్షు ణ ేనడన యిత్నక్త అలకడనే
న్యమాౌంత్ర్ౌం ఉౌండేద్న ర్మజరర్ౌంరర్లో చెరప రడిౌంది.
అధశూర్ నృపాలున కాలౌంలో క్ర్ ణ సువర్ ణపుర్ము గౌడులక ర్మజధాన అన
చెరప రడిౌంది. అది ర్మన ర్మన కాన్యా ర్మయై ఇపుప డు “ర్ౌంగమి” అన
పలవరడుతుౌంది. ఇరప ట్ట ముర్మషద్వ బాద్గ జిలాోలోన రర్ౌంపుర్మనక్త ఆరు మైళి
ూర్ౌంలో వుౌంది. ఈ పుర్మనన సౌంరౌంధౌంచిన వివర్ణ “కబ్ధకా ి త్ౌంప్త్ౌం” 7వ
అధాా యౌంలో వుౌంది. ఈ అధశూరుడే ప్కీ.పూ.732లో వౌంగదేశానన జయిౌంచి గౌడపుర్
సిౌంహాసనౌం ఎక్కు నన మరొక్ చోట ర్మయరడిౌంది. ఈ ర్మజ్యక సౌంత్యనౌం లేక్ త్న
మిప్తుడైన క్మాజి ర్మజైన వీర్సిౌంహగౌడున అర్ ిౌంచి అచట్ట నౌండి ఐద్గగురు
మౌంప్త్వేత్తలైన విౌంద్వవ ౌంసులన ర్పప ౌంచి వ్యర్చేత్ పుప్త్కామేషా యాగౌం జర్పౌంచి
త్ప్త్ప భావౌం వలన ఒక్ కమారున పౌంది, అ కమారుడు పుట్టన ి శ్యభసమయౌంలో
వ్యర్క్త ఐద్గ ప్గ్వమములు అప్గహార్మలుగ్వ ఇచెి నట! ఈ విషయౌం గౌడపుర్ ద్గర్ ుమౌంద్గ
క్ల ఒక్ శిలాశాసనౌంలో ప్వ్యయరడిౌంది.
ిర్గి ప్కీ.పూ. 1072లో హేమౌంత్ ేనన కమారుడు విజయేనడు
అధశూరున. వ్యన సౌంత్ిన సౌంహర్ౌంచి గౌడపుర్ సిౌంహాసన్యనన అధషౌం ి చాడు.
ఇత్న త్రువ్యత్ యిత్న పెద్్ కమారుడు, త్రువ్యత్ ప్కీ.పూ. 1119లో ర్తౌండవ వ్యడైన
రలాోల ేనడు ర్మాా ధరతులయాా రు. ఈ రలాోలేనడే గౌడపుర్
సిౌంహాసనమెక్తు న వ్యర్లో ప్రసిద్గిడు. ఈత్న రటణ ి ౌంలో వునన విరోధయైన ఒక్
మాహౌంి కప్టరనన మాయాయుద్ిౌం క్లిప ౌంచి యెనెన న్యన ప్రమాద్వలిన క్లిప ౌంచగ్వ
అవి సహిౌంచలేక్ అభమాన ధనలైన ఆ గౌడేశవ రున కటుౌంరము అగిన క్త ఆహుి
అయెా నట! యుద్ౌం ి లో ఘనవిజయౌం సధౌంచిన సవ ర్ ిరరుడైన ఒక్న కత్ౌంప్త్ౌం
మూలౌంగ్వ త్న కటుౌంబానన కోలోప యిన రలాోల ేనడ్డ గౌడపుర్మనన విడిచి విప్క్మ
పుర్మనే మరొక్ ర్మజధానన నర్ు ౌంచుకన ద్వనలో నవశిౌంచాడు. అది ర్మన ర్మన
రలాోలబాదిగ్వ మార్ౌంది. ఇపుప డ్డ రటణ ి ౌం ఢకాు జిలాోలోన ముౌంనగ ష ౌంజి రటణా
ి నక్త
న్యలుగుమైళి ూర్ౌంలో “విప్క్మపూర్” అన పలువ రడుచునన ది.
జనర్ల్ కానన ౌంగ హమ్ అనే రౌండితుడు – పూర్వ ౌం అధశూరున ర్మజధాన
ర్మమపాల పుర్మన అత్డే యీ గౌడపుర్మనక్త ర్మజధానన మర్మి డన ప్వ్యశాడు.

జోియనగ నియే । చూపంచి వలుగున్య । వలుగునంద్ మీరు ।

పెరుగవలయ
చినా పెదైలంమ । చీకట్లో పెకలించి; కలిమ విభవులాము । గౌడలాము ॥
ఈ గౌడ పుర్ము క్లక్త్యత నౌండి 194 మైళి ూర్ౌంలో వుౌంది. ఇపుప డది
పాడురడి రల్లటూో రుగ్వ మార్పయిౌంది. ఉత్తర్ రౌంగ్వళమున వునన మాలాారటణ ి ౌం
నౌండి తూరుప గ్వ 14 మైళ్ళి అక్ు డ వునన ఇౌంగీ ోష్ట రార్నే చోటు నౌండి ర్తౌండు
మార్ములున్యన యి. ఆ ర్తౌండు పయాజ రర్ మ్మద్గగ్వ పోవున. ఇది 900 సౌంవత్స ర్మలు
హిౌంద్గవులైన గౌడుల కాలౌంలోన, మహము దీయుల కాలౌంలో కూడ్డ ప్రధాన
ప్రభుత్వ శ్సథనపు ద్శన అనభవిౌంచిౌంది. ప్కీ.పూ. 8వ శత్యరౌం ి లో పాలవౌంశపు ర్మజైన
ధర్ు పాల గౌడు మహార్మజ్య 12వ శత్యరౌం ి మధా కాలౌంలో దీనన త్న ర్మజధానగ్వ
చేసుకన్యన డు. ఇపుప డీ శ్సల థ ౌం “రలాోల్ బార్” అనే దిరబ లప్క్తౌంద్
పలువరడుచునన ది.
1345 లో షౌంష్టదీన్ి లియాన్ ష్ఠ అన అత్డు గౌడదేశానన ఆప్క్మిౌంచి
“పాౌండువ్య” అనే శ్సథన్యనక్త ర్మజధానన మార్ి ద్వనక్త “ఫిరోా బాద్” అన పేరు పెాిడు.
అరప ట్ట నౌండి 1445 వర్క ఇది రౌంగ్వళ్యమునక ర్మజధాన అయి వుౌండెనట. 1446
లో ిర్గి గౌడ పుర్మనకే ప్రభుత్వ కార్మా లయాలు మార్ి రడి 1550 వర్క ర్మజధాన
గౌర్వ్యనన పౌందిౌంది.
గౌడయ్యరష్న్ – నవదీవ రధామం – చైమనయ
మహాశ్రరభువు : ఈ నవ దీవ రములలో అౌంత్రీ ివ రము ప్రధానమైనది. ద్వననే
మాయాపూర్ అౌంారు. ఇచటనే శ్ర ీ చైత్నా మహాప్రభువు ప్కీ॥ వె॥ 1489లో ఫిప్రవర్
18వ తేది సయౌంప్త్ౌం జను ౌంచాడు. ఇది చైత్నా మత్సుథలక గొరప యాప్త్యసల థ ౌం.
వీరు చైత్నా న శ్ర ీక్ృష్టణన అవత్యర్ౌం అౌంారు. వీర్ౌంత్య క్ృష ణ భకత లు. ఈ మత్యనన
క్ృష ణ చైత్నా మత్ము అౌంారు.
వౌంగదేశానన పాలిౌంచిన ేన వౌంశపు ర్మజ్యలలో చివర్ వ్యడైన లక్షు ణ ేననక్త
ఇది ర్మజధానగ్వ ఉౌండేద్న 1880 ఇౌంపీర్యల్ గజిటీర్ నౌంద్గ సర్ విలియౌం హౌంటర్
అన అత్డు ఈ మ్మయాపూర్ న 1063లో గౌడేశవ రుడైన లక్షు ణ ేనడు నర్ు ౌంచి
త్న ర్మజధానగ్వ చేసుకన్యన డన మహము దీయ ద్ౌండయాప్త్ యౌంద్గ అత్డు రర్మర్
అయి మర్ణిౌంచెనన ర్మశాడు. ఇౌంత్వర్కూ ఈ ఘటము ి థియో పార్ర శిలాశాసన్యనక్త
సర్పోవుచునన ది. ఇక్ు డ వున మైలు పడవు అర్మైలు వెడలుప గల ఒక్ పెద్్
సర్సుస నక ఈయన త్ౌంప్డి పేరు రలాోల ేనన పేరుౌండెనట.
పాడైపోయిన లక్షు ణ ేనన ద్గర్ ుము ఇరప ట్టకీ వుౌంది. గౌడులే ఈ చైత్నా మత్యనక్త
ప్రధాన

దీరుండగానె । ిద్గైకోవలయన్య ; గమయ మేదొమనకు । గాంచ్ముండు

కష్రిం డిన యంమ । కడతేరు శ్రశ్మయంమ ; గళ్ళమ గరువ లాము । గౌడులాము ॥
పోషకలుగ్వ వుౌండటౌం వలన దీనక్త గౌడియా మిషన్ అనయు, చైత్నా నక
గౌర్మౌంగుడనే పేరు వచిి ౌంద్న చెపాతరు.
ఇటీవల ఠాకూర్ రృౌంద్వ రౌంద్ అనే ఒక్ చైత్నా భకత డు చైత్నా దేవున జీవిత్
చర్ప్త్ “చైమనయ భాగవమ” అనే పేరున ర్మశాడు. అౌంద్గలో వ్యర్ కాలమున
వౌంగదేశానన గౌడులు పాలిౌంచే వ్యర్న త్ద్గరర్ అది ష్టశేన్ ష్ఠ అనే పేరుగల నవ్యబు
వశమైనద్న, అత్డు మౌలాన్య సిర్మజ్యదీ్న్ సహెబు ౌజ్య ద్వరుగ్వ నవదీవ రమున
అధకార్గ్వ వుౌండెనన ఆయనకే చౌంద్ కాజీ అనే వ్యడుక్ న్యమౌం ఉౌండేద్న – ఇత్డు
చైత్నా ప్రభువునక శిష్టా డయాా డన నేట్టక్తనీ అత్న గోరీ గౌడియా మిషన్ వ్యర్
ఆధీనమౌంద్గనన ద్న చెపాతరు.
బోధాయన సూశ్రమం 64లో వివర్షంరబడిన గౌడ దేశ్ర
హద్గైలు
అయోధా క ఉత్తర్దిశ యౌంద్గన సర్యూనదిక్త (సర్సవ ి) క్త ఉత్తర్మున
సర్మవ ర్ కొౌండలక మధా గల దేశమునక గౌడ దేశమన పేరు ఈ దేశమునక
తూరుప న గౌంగ్వనది రశిి మమున యమున్య నది, ద్క్షినమున సర్సవ తీనదీ ఉౌండుట
వలన ప్ివేణీ సౌంగమౌం అవడౌం వలన ఈ క్షేప్త్యనక్త ప్రయాగ్వ అనే పెరూ వచిి ౌంద్న
దీనకే ప్శావసీత పుర్మనే పేరుౌంద్నయు, ఉత్తర్మన హిమాలయములు హద్గ్లుగ్వ
క్లిగిన ప్రదేశము “గౌడ” దేశమన బోధాయనలు వివర్ౌంచి ఉన్యన రు.
మమస య రర్మణ్ంలో (12 స్తశోో। 30 రట) శ్రశావర త్ నగము వము ిన
స్తశోో॥ శావసథసయ మహాతేజ వమస కసతు త్ స తోభవత్ ।
నిర్షా తా యేన శ్రశావర త్ గౌడదేే ివ జోమమా
త్ ॥
స్వి ంద రర్మణ్ంలో గౌడ దేశ్ వము ిన
స్తశోో॥ వంగదేశ్ం సమాముభయ భువనేశాంమగం శివే ।
గౌడ దేశ్ః సమాఖ్యయ మః సమువ విదాయ విశాముదః ॥

గౌడ మామ మనకు । గౌమువంబొన గూరుచ ; కష్ిం సుఖులనిా గాంచు

చుండు
తెలుర చుండు డెరడు । తెలియని విష్య్యలు; గౌడలాము కీర్ష త్ ।
కలితులాము ॥
వౌంగదేశము మొద్లుకన భువనేశవ ర్ము (ఒర్సస ) వర్క గల దేశము గౌడ
దేశమన, గౌడులు సర్వ విద్వా విశార్ద్గలన అర్ ిము.
బృహత్ సంహిమ – 14వ అధాయ యం
శ్రబాహా ణ్ భేదేష్య చ్ । సవ ర్థ థక మశ్రతార్థ థ । “అథపూమువ స్వయ మ్”
ఇతుయ రశ్రకమే-ఉదయగిర్ష, భశ్రద, గౌడక, పౌశ్రడోమి ల, ాశి, మేఖలాంభష్ఠఠః ।
గౌడులు ప్బాహు ణ భేద్ముల యౌంద్గన, సవ ర్ ిక్మైన “క్” ప్రత్ా య మచి ట
(ఆదేశమున) అన అర్ ిౌం వలన “అథపూమువ స్వయ మ్” అన ప్పార్ౌంభమున
ఉద్యగిర్, భప్ద్, గౌడక్, ౌౌంప్డ, ఉత్ు ల, కాశి, మేఖ లాౌంభష్టాలౌంద్గ గౌడులు క్లరు.
హితోరదేశ్ం
కూముా విభాగే విభాగే పూమువ సథ దేశోక ।
అసి త్ గౌడ విష్యే కశాంబీ న్యమ నగర్వ ॥
కూర్ు విభాగమున – ఒక్ భాగమౌంద్గ తూరుప గ్వ వునన గౌడ దేశమౌంద్గ కశాౌంబీ
అనే నగర్ౌం ఉౌంది.
శ్రరబోధ చ్ంశ్రదోదయం
“గౌడోర్మర్ధష్ిం మన్యమత్మం నిరురమా మశ్రతాప ర్మఢ రర్వ”
గౌడ దేశము అతుా త్తమమైనది. అౌంద్గలో ర్మఢా పుర్యననది
నరురమానమైనది.
ుహుము త్ చింతామణ్ణ
సమువ సింహ గురుమువ ము ్య ః కళ్ళంగే గౌడ గుము ్ర్థ ।
క్ళ్ళౌంగ దేశములోన, గౌడ దేశములోన, గుర్ ిర్ దేశములోన “గురువు” సిౌంహర్మశి
గతుడై యుౌండగ్వ వివ్యహాది శ్యభకార్మా లు చేయకూడద్గ. ఎౌంద్గక్నగ్వ గురుడు
సిౌంహర్మశి యౌంద్గనన పుడు

గౌడ మామ నిరడు । గౌమువంబున పెంర ; దీక్ష పూన్య డిక న్య । పేక్ష మాని
గౌడ మామ మీకు । కనా మలిో యనగ ; స్వకలేము య్యమె । చ్కి గాన్య ॥
గోద్వవరీ నదిక్త పుషు ర్మలు వసతయి. ఇవి రౌండెౌండు సౌంవత్స ర్మలక్త ఒక్సర్ వసతయి.
దీనన రట్టి క్ళ్ళౌంగదేశానక్త గుర్ ిర్ (గుజర్మత్) దేశానక్త మధా ననన దేశము గౌడ
దేశమనయు, అది గోద్వవర్ నదిక్త తూరుప న వునన ద్న, ఆ గౌడ దేశవ్యసులీ గోద్వవరీ
నదీ తీర్ వ్యసుల ఆచార్ వా వహార్ములక, ధర్ము లక నరౌంధనము క్లవ్యర్న
తెలుసుతౌంది.
వముహా శాసనంలోని వము ిన
ప్కీ.శ. 554లో ఈశవ ర్ వర్ు న మౌఖరీ అననత్డు గౌడదేశానన జయిౌంచాడన
ప్వ్యయరడిౌంది.
“మాధాయీ” నగముర తాశ్రమశాసనంలోని వము ిన
గౌడ నరేశ్యడైన రలాోల ేనన కమారుడు లక్షు ణ ేనడు క్ళ్ళౌంగ దేశము
వర్క త్న ర్మాా నన విసతర్ౌంరజేశాడన, బౌంగ్వలుక ర్మజధాన కాలప్క్మమున కార,
వరేౌంప్ద్ మర్యు లక్షు ణపుర్క్త మార్మి రు. 13వ శత్యరౌం
ి లో ముసలాు నలు
బౌంగ్వలుపై ద్ౌండెిత ద్వనపై ఆధరత్ా ౌం వహిౌంచిన త్రువ్యత్ బౌంగ్వలు
ముఖా రటణ ి ము కొన్యన ళ్ళి గౌడదేశమౌంద్గన, కొన్యన ళ్ళి ద్వనక్త 20 మైళి ూర్ౌంలో
ననన ౌడువ్య అనే రాిణౌంలోన వుౌంటూ వచిి ౌంది. ఇది మొద్ట వర్ ణౌంచిన
“దియోపార్శి” శిలాశాసనౌంలో ర్మసిన ద్వనక్త గౌడియా మిషనక సర్పోతుౌంది.
తెలౌంగ్వణములో చాలా మౌందిక్త పాౌండు, పాౌండువ్య అనే పేరుోన్యన యి.
మహా కవి బాణ్భట్లిండు శ్రవాసిన విష్యు
ర
శ్ ీ హర్ ష చప్క్వర్ త ఆసథన రౌండితుడై, హర్ ష చర్ప్త్, కాద్వౌంరరీ మహా క్వ్యా లు
ర్మసిన మహా క్వి బాణభటుిడు గౌడేశవ రుడైన శశాౌంకన గూర్ి వర్ ణౌంచాడు. ఈ
శశాౌంకడే హర్ షవర్ ినన జేా షా ోద్రుడైన ర్మజా వర్ ినన వధౌంచాడు. ఈ విషయౌం
శశాౌంకన పాలనలో ప్వ్యసన - చూడౌండి.
రదా రర్మణ్ం – 189-2లో గౌడ దేశ్వము ిన
రద్ు పుర్మణౌంలో గౌడ దేశానన పాలిౌంచిన మహార్మజ్యలలో నర్సిౌంహగౌడొక్డన
ర్మయరడిౌంది.

కనికముంబు లేక – కఠిన్యతుా లగుచున్య ; ఆదముంబు లేక । అండ లేక

అలమట్టంచు న్యమె । య్యర్మటమెఱుగరో ; కలిమ విభవులాము । గౌడలాము
॥
రర్మణ్ న్యమ చ్ంశ్రికలో – గౌడరర్ష
గౌడపుర్ – న్య ॥ లక్షు ణరి – వౌంగదేశమౌంద్లి ఒక్ ముఖా రటణ ి ము. ఇచి ట
ముౌంద్గ జహున మహర్ ష ఆప్శముౌండేద్న చెపాతరు. ఇచి ట్ట ప్బాహు ణులు
గౌడలనరడుద్గరు. వీరు అభమనా న పుప్తుడైన రరీక్షితుత నరేౌంప్ద్గన కాలౌంలో కరు
– కోసలదేశముల నౌండి వచిి ర్.
మహా భాముమంలోని విష్యం
రౌంచ పాౌండవులు, అశ్ానత్వ్యసౌం గడరడ్డనక్త విర్మట్ ర్మజ్య కొలువులో మారు
పేర్ ోతోన మారు వేష్ఠలతోన చేర్మత రు.
 విర్మట్ ర్మజ్య – మహార్మణి సుథేక్షణాదేవి – ఆమె ోద్రుడు కీచకడు
మొద్లైన వ్యర్ౌంత్య గౌడులన వ్యా స భార్త్ౌంలో ప్వ్యయరడిౌంది.
ఈ విధౌంగ్వ గౌడదేశపు పేరు అనేక్ సౌంసు ృత్ కావ్యా లలో క్నపసుతౌంది. ఈ గౌడ
దేశపు ఉత్ు ర్మషకాలమౌంద్గ అచి ట్ట జనలౌంద్రు సర్వ విద్వా విశార్ద్గలై సౌంసు ృత్
విద్ా క కేౌంప్ద్ౌంగ్వ భాసిలినో విఖ్యా త్ దేశమది. ఇది ససా శాా మలమై, ధనధానా
సమృది్ తోన, పాడిరౌంటలతోన తులతూగుతూ క్వులక, క్ళ్యకారులక పుట్టన ి లయిో
ధర్ు నలయౌంగ్వ ప్రసిదిి చెౌంది ప్పాచీన లక్షు ణావి (లక్షు ణ ేనడు క్ట్టన ి
విప్క్మపుర్ౌం) లేక్ నేట్ట లఖనౌి నగర్ౌం మర్యు మహాక్వి జయదేవుడు, క్విర్మజ్
గోవర్ ిన్యచారుా డు, వ్యా క్ర్ణా చారుా డైన ఉమారి ధర్, శరకో ్ శ్ క్ర్ త యైన
హలాయుధుడు మునన గు మహామహులైన సుప్రసిద్్ విద్వవ ౌంసులక జను సథనమై
వ్యర్తో సౌంరౌంధ బాౌంధవా ములునన ప్రసిద్ి నగర్మిది. ఆ మధా యుగములోన
భవా నగర్పు శిధలాలు బౌంగ్వలుక మాలాా రటణా ి నక్త రది మైళి ద్క్షిణౌంగ్వ వున్యన యి.
ఇౌంద్లి ధవ ౌంసవ శేష్ఠలోో ఆన్యట్ట గౌడ ర్మజ్యలు నర్ు ౌంచిన ప్పాచీన దేవ్యలయాలు,
రఠనమౌందెర్మలు, ర్మజప్పాసద్వలపై చెక్ు రడిన శిలప క్ళ్యనైపుణి వర్ ణన్యతీత్ము.

సభుయ లగుచు మీరు । శ్కి త్ వంచ్న లేక ; కోర్ష నిలురకునా । కుంట్లరడున్య

కుంట్లరడిన వాడు । కూలున్య సంఘంబు ; గళ్ళమ గరువ లాము । గౌడులాము ॥
గౌడేశ్వ రుడైన శ్శాంక మహార్మజు
మౌర్ా సప్మాజా శ్సథరకడగు చౌంప్ద్గుపుతడు నౌంద్ల ర్మజ్యల కొలువులోన
మౌంగలస్త్సీ త
అయిన “ుము” అన ద్వసిక్త పుటుిట వలన ఆమె పేరుతోనే మౌర్ా వౌంశము
పలువరడిౌంద్న
ఈత్డు ప్కీ.పూ. 321-298 లో మగధ సిౌంహాసన్యనన అధషౌం ా చుటయే గ్వక్ సుప్రసిధి
క్షప్ియులతో సనన హిత్ రౌంధుత్వ ౌం క్లిగియుౌండెనన, ప్కీ.పూ. 185లో ఆ సప్మాజా ౌం
విచిి నన మై అౌంత్ర్ౌంచిన కాలౌంలో అనా దేరయులైన యవన్, శక్, రలవ ో , పార్ థవ,
కష్ఠణ, యూబీ ాతుల వ్యరు ఈ దేశము పైక్త ప్కీ.పూ. 185-200 ప్పాౌంత్ౌంలో ద్ౌండెిత
వచిి ఇక్ు డి ఆరుా లతో సౌంరౌంధ బాౌంధవా ము లన జర్గిౌంచి వ్యర్తో క్లిసిపోయి
పురుషపుర్ము (పెష్ఠవరు) ప్కీ. త్. 78-123లో త్మ ర్మజధానగ్వ చేసుకన సిౌంధు
మైద్వన ప్పాౌంత్ము, కారు ర్, పార్రక్దేశాలన ఏలినట్టి సుప్రసిధి ర్మజా పాలకడైనట్టి
కష్ఠణ ాతీయుడైన క్నష్టు డు హర్ షవరుిన (ప్కీ. త్. 606-647) త్రువ్యత్ ఉత్తర్
హిౌంూ శ్సథనౌంలో ర్మజా ము శ్సథపౌంచెననయు, హిౌంూ దేశములో ప్రముఖులన
పేరొు నరడిన 56 దేశాలోో ప్పాగ ్క్షణ హిౌంూ స
శ్ థ నమౌంద్గ సమౌంత్ దేశములు క్లది,
శప్తుర్మజ్యలక అజేయమైనది, సక్ల క్ళ్యరర్పూర్ ణము, సౌంరద్ సమేత్ౌంగ్వ
విర్మజిలరో డిన గౌడమ (గౌళము) అనెడు, రలవత్తర్మైన ర్మజా మొక్ట్ట ఉౌండేద్న
అౌంద్గలో నమన ాతీయులు అధక్ సౌంఖ్యా కలు గ్వన, అప్గ ాతుల వ్యరు అలప
సౌంఖా లో ఉౌండేవ్యర్న, ఆ గౌడ దేశము జను భూమిగ్వ గలవ్యర్ౌంద్రూ గౌడులన
మాత్ృదేశ న్యమౌంతో పలువరడుతూ ఉౌండేవ్యర్న, ఆౌంప్ధదేశమౌంద్లి ప్బాహు ణ,
క్షప్ియ, వైశా , శూప్ద్, రౌంచమాది ప్రధాన ాతుల వల్ల గౌడ దేశములో కూడ్డ ఆదిమ
వ్యసులలో ప్రధానౌంగ్వ ఐద్గ త్ర్గతులుౌండెడివన వ్యర్నే రౌంచగౌడులన పలిచే
వ్యర్న ర్మయరడిౌంది. కొనన ప్పాౌంత్యలలో గౌడులు, గౌణులు, గౌౌండరులనయు,
మప్ద్వసు ద్వన రర్సర్ ప్పాౌంత్యలలో ఉౌండే వ్యర్న న్యడ్డరులు అన
పలవరడుచుౌండేవ్యరు. కాలప్క్మేన గౌడదేశమున వునన జనసౌంఖా అబ్ధవృది్ చెౌంది
వ్యరు జీవన్యపాదిక్త ఇత్ర్ ప్రదేశములక వెళ్ళి ర్నయు, ఇరప ట్ట బీహారు (మిథిల
దేశము) ర్మస్త్షము
ి , ద్వన ద్క్షిణమున వునన ఒర్సస ర్మస్త్షము
ి అనగ్వ వైత్ర్ణీ నదిక్త
తూరుప భాగమున వౌంగ ర్మస్త్షము ి

ఇంట్టకొకి రష్ు । మీశ్వన కొక మాల ; ఇంట్టకొకి శ్రరిని । యీయడంట్ట

దామలయిన వారు । ధను మెండుగనిచిచ ; స్వకవలయ దీని । శ్రశ్ధి గాన్య ॥
(బౌంగ్వలు) సర్హద్గ్లు క్లిగి క్లిగి రశిి మ బాగమున ప్రహు ణీ నది సర్హద్గ్గ్వ
క్లదియు, మహానదిక్త రశిి మ ఉత్తర్ దిశలన అనకన వునన నమోన నన త్
భూభాగముల మధా ననన చతుర్స్త్స త సమత్లమే గౌడ దేశమన, గో ర్క్షపుర్ము, కాషా
మౌందిర్ముల వద్్ నౌండి తుహిన్యప్ది యౌంద్గ ఉద్భ విౌంచి బీహారు ర్మస్త్షముి లో
ప్రవహిౌంచే (గన్ డ్డక్),కూసీ (కరక్) ఉర నద్గలక ప్పాక్ప శిి మ దిశలన, గౌంగ్వనదిక్త
వ్యయవా ఉత్తర్ దిశలన, నేపాళమునక ద్క్షిణారథమున గల ఎలల ో తో
అలర్మరుచుౌండేదే గౌడ దేశమన ద్వన హద్గ్లు నశి యిౌంచరడినవి.
ఈ మిథిలా నగర్మనన విదేహ ర్మజగు జనకడు పాలిౌంచియుౌండెనన, ఇపుప డు
ఈశానా దేశములన పలువరడుచునన ఒర్సస , వౌంగ, బీహారు ర్మస్త్షమ ి ౌంద్లి సమధీక్
ప్పాకాస గర్ తీర్ ప్పాౌంత్ దేశమౌంత్య గౌడ పాలిత్ దేశములన తెలుసుతౌంది. ఇద్ట
గౌడులు మిథిలాపుర్ వ్యసులగుట వలన నఘౌంటుకారులు వ్యర్న మైధులు అన కూడ్డ
చెపప యున్యన రు. అౌంద్గవలన సక్షాతుత లక్ష్ము దేవియే సీత్గ్వ జను ౌంచిన ప్రదేశము
గౌడులక నవ్యసము క్నక్ అరప ట్ట నౌండి ఈ లక్ష్ము దేవి గౌడులక ఆర్మధా దేవత్
అయినది.
రంచ్ గౌడులకు శ్రరమాణ్ు :
ఉమి ళ్ దేే – మదేైశ్స్తథ జానే – బ.బ.
ఉమి ళ్ దేశ్మంద్గన – అ దేశ్మందలి జను నంద్గన్య
స్తశోో॥ స్వముసవ తా కన్యయ కుబా్ గౌడ మైథిల కోమి లాః ।
రంచ్ గౌడ ఇిఖ్యయ తా వింధాయ ోయ మము త్ వాసినః ॥
ఇతుయ కే త్య ష్య విందాయ రమువ తోమము
త్ భాగవాసిష్య –
సర్సవ తో పాసకలు (సర్సవ తులు), క్న్యా కర ి (క్నౌజ్య) దేరయులు,
గౌడదేరయులు, మిథిలా దేరయులు, ఉత్ు ల (ఒర్సస ) దేరయులు, ఈ ఐద్గ
దేశముల వ్యరు రౌంచ గౌడులన విఖ్యా ి గ్వౌంచి ఉౌండిర్ వీర్ౌంత్య విౌంధా రర్వ త్ ఉత్తర్
దేశవ్యసులుగ్వ రర్గణిౌంరరడిర్.
న్యకు నష్మై ిం న । నగుబాట్ల మీకగు । సంఘ రమత్ు నిట్ల । స్వా లేక
నష్బె
ిం ట్టింముంచు । నలుగురు రలుకంగ । మలన్య రంచుకొనక ।
మరు దరడు ॥
ప్కీ.త్. 500-542 ప్పాౌంత్ౌంలో గౌడ దేశము మ్మదిక్త అన్యగర్కలు, ప్కూరులు,
నర్హౌంత్కలగు హూణులనే ఒక్ మొర్టు తెగవ్యరు ద్ౌండెిత వచాి రు. హిౌంూ
మత్ర్క్షనే రర్మావధగ్వ నెౌంచిన గౌడ భూపాలురు వ్యర్న చీలిి చెౌండ్డడి
సమూలముగ్వ న్యశనౌం చేశారు. గౌడుల ధర్ు రద్మై ి న రర్పాలనలో క్రువు
కాటకాలౌంటే ఏమిటో ఆన్యట్ట ప్రజలక తెలియవు. పాడిరౌంటలతో సక్లైశవ ర్ములతో
తులతూగుచున్యన కలవృితన విడువకౌండ్డ సుర్మక్ర్ణ వృితతో రౌంగ్వరు
న్యణెములన ర్మశ్యలుగ్వ సౌంపాదిౌంచి ఐశవ ర్ా వౌంతులుగ్వ ఉౌండేవ్యరు.
శ్శాంకుని ర్మజయ విసము
త్ ణ్
ప్కీ.త్. 600 సౌం॥ ప్పాౌంత్ౌంలో శౌర్ా ధనడు, ర్ణత్ౌంప్త్ కోవిద్గడు, సర్వ విద్వా
విశార్ద్గడు, ర్మజకీయ చతురుడు, మౌంప్త్శక్త తరరుడైన “శశాౌంక”డన గౌడేశవ రుడు
శప్తుభీక్రుడై ర్మాా నన పాలిసుతన్యన డు. ఆ కాలౌంలో వర్ ినలనే వైశా వౌంశజ్యలు
శ్సథనేశవ ర్మనన ర్మజధానగ్వ చేసుకన ఉత్తర్ హిౌంూదేశానన పాలిౌంచేవ్యరు.
మౌఖరులనే మరో క్షప్ియ తెగ క్న్యా కరము ి న ర్మజధానగ్వ చేసుకన మధా
హిౌంూదేశమున పాలిౌంచేవ్యరు. వర్ ినలక మూల పురుష్టడు “పుషప భూరి”
మౌఖరులతో “ఈశవ ర్వర్ు ”, ఈశావర్ు అనే వ్యరు ప్రసిధుిలు, గౌడేశవ రుడైన
శశాౌంకడు ఇటు వర్ ిన వౌంరయులైన ర్మజా వర్ ిన, హర్ షవర్ ినలక – అటు మౌఖర్
వౌంరయులైన ప్హహ వర్ము ద్గలక సమకాలికడు.
ఈ ర్మజా వర్ ిన, హర్ షవర్ ినలు ఇద్రూ ్ ోద్రులు, వీర్క్త ర్మజా ర ీ అనే తోబుటుివు
వుౌండెది. ఆమెన మౌఖరుల వితడు వలన క్షప్ియ వౌంశజ్యడైన ప్గహవర్ు క ఇచిి
వివ్యహౌం చేశారు. ప్కీ॥శ॥ 606-612 మధా సమయ6లో గౌడ భూపాలుడైన శశాౌంకడు
ర్మజా విసతర్ణ కాౌంక్షతో త్న ర్మజా ప్రజలన, గూఢచారులన, మౌంప్ి, సమౌంత్,
మౌండలేశవ ర్, చతుర్ౌంగ రల ద్ళ్యద్ా క్షుా లన సమావేశరర్చి త్న నర్ ణయము
వ్యర్ౌంద్ర్క్త చెరప గ్వ వ్యర్ౌంత్య యేక్ప్గీవౌంగ్వ ద్ౌండయాప్త్ చేయడ్డనక్త అౌంగీక్ర్ౌంచారు.
శశాౌంకనక్త మిప్తులైన “మాళవులనే” మరో తెగ వ్యరు కూడ్డ సహక్ర్సతమన్యన రూ.
వీర్ౌంద్రీన క్లుపుకన అసౌంఖ్యా క్ ేన్యవ్యహిన వెౌంటర్మగ్వ ప్కీ.త్. 606 సౌం॥
శశాౌంకడు

కొంమ ధను మీరు । కుల పమన

త్ మకీయ । మర్షగిపోద్గ కలిర । దాని
వలన
వలయ మీకు తెగువ । బలవంమ మనర్మద్గ; కలిమ విభవులాము ।
గౌడులాము ॥
మొటమొ ి ద్ట క్న్యా కబాినన ముటడి
ి ౌంచాడు. అక్ు డ ఘోర్ సౌంప్గ్వమౌం జర్గిౌంది. ఆ
యుధౌం ి లో శశాౌంకడు – ప్గహవర్ు న సౌంహర్ౌంచి అత్డి రటమ ి హిష అయిన
“ర్మజా ర ీ” న చెర్రాిడు. ఈ విషయౌం త్మ దేశపు గూఢాచారుల వలన తెలుసుకనన
ఆమె ోద్రుడు ర్మజా వర్ ినడు చతుర్ౌంగ రలాలతో త్న ోద్ర్న విడిపౌంచడ్డనక్త
క్న్యా కరౌం ి వచిి శశాౌంకనతో ప్కూర్ యుధౌం ి చేసి చివర్క్త అత్నచే చౌంరరడ్డాడు.
ఇత్డే గ్వక్ ఈ యుద్ౌం ి లో వర్ ినన సైనా ౌంలోన ముఖా మైన సైన్యా ధా క్షులౌంత్య
చౌంరరడ్డారు. ఈ వ్యర్ త తెలిసిన హర్ షవర్ ినడు రోష్ఠ వేష్ఠరరుడై చతుర్ౌంగ రలములు
క్ల మహా సైన్యా నన కూరుి కన శశాౌంకన పై రగతీరుి కోవడ్డనక్త వచిి అత్నతో
త్లరడ్డ్డు. కాన అత్నన ఎదిర్ౌంచే సహసౌం హర్ షనక్త లేక్ ఆరు సౌంవత్స ర్ములు
రగలు ర్మప్ి తేడ్డ లేకౌండ్డ యుధిౌం జర్పౌంచాడు. త్న భర్ త మర్ణము, అనన
ర్మజా వర్ ినన మర్ణము, చినన నన ద్గసిి థ చూచి ద్గఃఖౌంచి ప్రయోజనౌం లేద్న
ఉపాయౌంతో అపాయౌం నౌండి త్పప ౌంచుకోవ్యలన యెౌంచి చతుర్త్ అయిన ర్మజా ర ీ
త్న వౌంట్ట మ్మద్ ననన నగలనన ట్టన త్న అమూలా ర్త్యన భర్ణాలన త్యన
రౌంధౌంచరడి వునన కార్మగృహాదికార్క్త అౌంత్ర్ౌంగీకడు, ద్గర్మశారరుడైన
“న్యగౌంబొటుో” అన అత్న మౌంచి చేసుకన వ్యనక్త ఆ నగలన ఇచిి త్నన
త్పప ౌంచమన ప్పార్ ిౌంచిౌంది. అవి తీసుకన న్యగౌంభొటుో కార్మగృధకార్ వద్క ్ వెళ్ళి –
“యాజమానీ! మన చెర్సలలో చిర్కాలౌం నౌండి రడివునన ఆడకూతుర్క్త ఈన్యడు
ఇక్ు డిక్త సమ్మరౌంలో వునన దేవ్యలయానన ద్ర్శ ౌంచి ఆ దేవత్క నైవేద్ా ౌం చెలిౌం ో చి
ర్మవలనే కోర్క్ క్లిౌంగిౌంద్న ప్రిమాలుతుౌంది. క్నక్ ఆమె యౌంద్గ ద్యచూప
దైవకార్ా ౌం నెర్వేరేటటుో చేయు”డన ప్పాధేయరడ్డాడు. రర్మభకత డైన ఆ
కార్మగృహాధకార్ చప్క్ధర్ గౌడు – దైవకార్ా మనడౌంతోనే, అది నెర్వేర్ి డౌం ధర్ు మన
త్న అౌంత్ర్ౌంగీసుడైన న్యగౌంభొటనే ో ద్గ ుర్ వుౌండి కాపుకాసూత దేవత్యద్ర్శ నౌం చేయిౌంచి
తీసుకర్ము న అనమిౌంచాడు. దొర్క్తనదే సౌంద్గ అనకన న్యగౌంభొటుో ఆమెన
విడిపౌంచి రయటక రౌంప, త్యన్య ఆభర్ణాలన తీసుకన త్త్యు ల ర్మజకీయ
కార్మగృహాధా క్షుడు, సమౌంత్ర్మఅజ్య, సవ ర్ ిరరుడు, ర్మజప్ోహి అయిన హర్ హర్ వర్ు
అన వ్యనక్త రహుక్ర్ౌంరగ్వ – ఆ అమూలా ఆభర్ణాలన చూచిన ద్గర్మశారరుడైన
వ్యడు శప్తువున విడువకూడద్నే ధర్ము నన కూడ్డ మర్చి వెౌంటనే ర్మజా రన ీ విడుద్ల
చేసి పార్పము న సలహా

పూని మీములంతా । పోష్కులై యనా ; యేన్య గంమ బలు । నిచిచ నట్లో

సంమసున నేన్య । స్వధింతు రన్యలనిా ; కలిమ సుగుణులాము ।
గౌడులాము ॥
ఇచి డు. అపుప డ్డమె న్యగౌంభొటుో సయౌంతో త్న వ్యరునన సు ౌంద్వవ్యర్మనక్త
వెలిి ౌంది. అపుప డ్డ సమయౌంలో హర్ ష వర్ ినడు భావికార్ా ప్క్మానన గూర్ి త్న
మౌంప్తులతో గూడిపుఠానన (ర్హసా ఎతుతలు) సగిసుతన్యన డు. ర్మజా ర ీ త్న అనన క
ప్రణమిలిో త్యన విడుద్లై వచుి టక రనన న
రన్యన గౌం చెపప త్రువ్యత్ శశాౌంకన చతుర్ౌంగ రలాల ర్హసా లనన ట్టన వివర్ౌంచి
చెపప ౌంది. ఆమె మాటలన వినన హర్ షవర్ ినడు హత్యశ్యడై ఆఅరు సౌంవత్స ర్మలు
యేక్థాట్టగ్వ యుధౌం ి చేసిన్య కూడ్డ శశాౌంకన ఏమి చేయలేక్ పోయినౌంద్గక
విచార్ౌంచి, క్నీసౌం త్న ోద్ర్యైన దొర్క్తౌంద్న సౌంతోషౌంచి శప్తువు రలవౌంతుడై
ఉౌండగ్వ ఇక్ అత్నతో యుధౌం ి చేసి విజయౌం సధౌంచడౌం ద్గర్ ోభమన
నశి యిౌంచుకన ప్కీ.త్. 612 సౌం॥ లో యుధౌంి విర్మిౌంచి హత్శేష్టలైన సైన్యా లన,
త్న ోద్ర్న తీసుకన త్న దేశౌం వెళ్ళి పోయాడు. యుధౌం ి ద్వనౌంత్ట అదే
రర్సమారతౌం అయినౌంద్గక శశాౌంకడు సౌంత్సిౌంచి ర్మజా ర ీ కొర్క రటుిద్ల చూరక్
ఊరుకన్యన డు.
ప్కీ.శ. 637 లో శశాౌంకడు త్న మర్ణానక్త ముౌంద్గ బౌంగ్వల్, బీహార్ ఒర్సస లోన
గౌంాము ప్పాౌంత్ము వర్క జయిౌంచి “సక్లోత్తర్ రర్మేశవ రు”డయాా డు.
శ్రీ శ్రీ శ్రీ ోరల గౌడు మహార్మజా వారు :
early in the eighth Century (AD 730-40) a Chieftain named Gopala, a
Gowda was elected king of Bengal, which had been suffering from amarcly
towards the close of his life he extended his power west wards over Magadha or
south Bihar, and is said to have reigned 45 years. He suffered defeat at the
hands of Vatsaraja the Gujara king of Rajaputana.
(Early History of India – Vincent A. Smith)
గురతర్మజ్యలు, వర్ ినలైన పుషప భూరి, పాలవ్యౌంశముల వ్యర్
రత్న్యౌంనౌంత్ర్ము, గౌడ వౌంరయుడైన శశాౌంకడు కూడ మర్ణిౌంచిన పద్ర,
గోరన్యశ్యా డు (వీనక్త ర్మజా పాలుడైన

మూలధను లేక । ుంద్గకు నడువద్గ । యెట్టిం పోమమై త్ న । యిలన్య

నేడు
శ్రపోగు చేయవలయ । భూర్ష విర్మళ్ు ; గలిమ గరువ లాము । గౌడులాము ॥
న్యమాౌంత్ర్ము క్లద్గ) ర్మజయేా డు. ఇత్న కమారుడు, గోపాలగౌడు త్ౌంప్డి
మర్ణానౌంత్ర్ము ప్కీ.శ. 948లో గౌడ దేశ సిౌంహాసన్యనన అధషౌం ి చాడు. ఈత్న త్లిో
పేరు క్ళ్యా ణి (ఈమెక భాగా దేవి అనే పేరు కూడ్డ వునన ది) ఈమె ర్మస్త్షకూ
ి ట క్నా .
ఖ్యలీరముమందలి తాశ్రమశాసనం : దీనన బౌధి ఇిహాసకారులైన
త్యర్మన్యథ్, ధర్ు పాలుడన వ్యర్లు రర్లధ6చి – ఈ ప్క్తౌంది విధౌంగ్వ ర్మశారు.
“ప్పాచీనకాలౌంలో ర్మజ వౌంశాలనీన అసహనము, రర్సప ర్ విదేవ ష్ఠలాతో
ద్ౌండయాప్త్లు సగిౌంచి ఘోర్యుధాిలు చేసి రత్నమవగ్వ ఎక్ు డ చూసిన్య
అర్మజక్త్వ ౌం హిౌంసకాౌండ ప్రరలిన త్రుణౌంలో ప్రజలు త్మక త్యమై
సత్ా ధర్ు రర్మయణుడు, సహసి అయిన గోపాల గౌడున త్మ ఏలిక్గ్వ ఎనన కన
యీ అర్మచకానన అౌంత్మొౌందిౌంరమన ప్పార్ ిౌంచారు. ద్వన కాయన అౌంగీక్ర్ౌంచాడు.
అరప ట్ట నౌండి ఈయన ర్మజై త్న బుధి కశలత్, రహురలము, ధైర్ా సహసములు
అకౌంఠిత్ ేవ్యత్త్ప ర్లతో, సుగుణ సత్యు ర్మా లతో రామనన నలు పౌంది,
వ్యర్ౌంద్ర్క ఆర్మధుా డై మహ్మనన త్ స శ్ థ నౌం ఆప్క్మిౌంచుకన మహార్మాధర్మజై
ప్రానర్ౌంజక్ౌంగ్వ ర్మజా పాలన చేశాడు.”
సౌంధాా క్ర్ నౌంది అన రౌండితుడు ప్వ్యసిన “ర్మమపాల చర్ప్త్” లో గోపాలగౌడు
మహార్మజ్య త్యన ఉత్తర్ వౌంగదేరయుడన ఒక్ మూలశాసనౌంలో ప్వ్యసుకన్యన డన,
యిత్డు ద్క్షిణ పూర్వ రౌంగ్వళములన ఏక్చఛ ప్త్యధరత్ా ౌం ప్క్తౌంద్క తెచిి ఏలురడి
చేయుచు “గౌడ్డధరి” అనపౌంచుకన్యన డన, ఈయన ర్మజా ము మగధ వర్క
వ్యా పౌంచి ఉౌండేద్న, ఈయన ర్మజనీితో విదేహ, కోసల, కారర్మజా ములన పాలిౌంచి
మహార్మజ్య బ్ధరుద్వనన పౌంద్వడన, యిత్డు కోసలేశవ ర్ మహార్మజ్య రర్రి మహార్మజ్య
కమార్త త అయిన “వీర్మాౌంరన” రర్ణయమాడెనన యిత్డు నత్ా పూా
ద్గర్ౌంధరుడన, శివలిౌంగ్వభషేక్ౌం చేసి ప్రసద్ము ినకొౌండ్డ ఏమ్మ ినేవ్యడు కాద్న
ప్వ్యశాడు. ఈ విషయమే ఆది గౌడదీపక్లో కూడ్డ ప్వ్యయరడిౌంది. ఈయన భార్ా
వీర్మాౌంర కూడ్డ రర్మ శివ భకత ర్మలై పార్వ తీ రర్మేశవ రులన ఆర్మధౌంచుచు,
యెనెన న్యన ప్వతోరవ్యసములు, న్యములు న్యచి ద్వన ధర్ము లు విర్విగ్వ చేసూత గొరప
సధీవ మణిగ్వ పేరొౌందిౌంది. కొౌంత్ కాలానక్త పుర్మణ

పెరుగు ధములు తోడ । నెమువేముచ లేనింక ; స్వయరడిన గాని ।

స్వధయ రడద్గ
పమత్మాగకుండ । శ్రరివారు నిధి రంప ; రలు రంచుకొన్యడు ।
భాదయ మన్యచు ॥
ద్ౌంరతులక ఈశవ ర్ వర్ప్రసద్ౌం వలన సక్ల గుణానా ఢుడైన ఒక్ కమారుడు
జను ౌంచాడు... ఇత్నక్త “కాటమగౌడు” అన న్యమక్ర్ణౌం చేసి అలాోరు ముద్గ్గ్వ
పెౌంచుకౌంటున్యన రు. ఇత్డు బాలా ౌం నౌండి భకత లతో గూడి రర్మేశవ ర్మర్మధన
చేసుతౌండేవ్యడు. పెద్్వ్యడై సక్లవిద్వా పార్ౌంగతుడై రహుబాష్ఠ కోవిద్గడై శివలీలా
మహత్ా ము, శివత్త్తవ సర్మనే ప్గౌంథాలు ప్వ్యశాడన ఆదిగౌడ దీపక్లో ప్వ్యయరడిౌంది.
ఇత్డు మహాభార్త్ యుధాినౌంత్ర్ౌం వర్క వున్యన డన శివపుర్మణౌంలో ఉౌంది. ఇత్డు
కూడ్డ త్ౌంప్డితో పాటు ర్మచ కార్మా లోో పాల్ుౌంటూ త్ౌంప్డిక్నన విధాల సహక్ర్సూత
త్యత్యు లీన భార్త్ వర్ షౌంలో గౌడ ర్మాా న్నన క్ మహ్మనన త్ ర్మజనీి గల దేశౌంగ్వ
తీర్ి దిద్వ్డు.
ఆన్యట్ట ర్మజాయ భిషేక వేడుకలు : వైదిక్ రీిలో జర్గే హిౌంూ ర్మాా భషేక్
విధానౌం ఏ విధౌంగ్వ ఉౌండేో తెలియచెపప ౌంది ఆన్యట్ట గోపాల గౌడు మహార్మా వ్యర్
ర్మాా భషేక్ౌం. ర్మాా భషేక్పు ముౌంద్గ రోజ్యన సుౌంధర్ భవా నగర్ౌంలో వుౌండే
ర్మజా మౌందిర్ౌంలో పూర్వ ర్ౌంగౌం ఏర్ప ర్చరడుతుౌంది. ఆ రోజ్యన ర్మజ్యక దీర్మఘయువు,
సమృదిి ఆాత్ సప్తుత్వ ౌం అపార్ అజేయౌం క్లుగుటక గ్వన హ్మమౌం చేసతరు.
ఇౌంద్గలో అష ి మాత్ృక్లైన మహేశవ ర్, వ్యర్మహి, ప్బాహ్ము , మహాలక్షిు , వైషవీణ ,
చాముౌండ్డ, శైలపుప్ి, శార్ద్వ దేవత్లక పూజ, నవప్గహాఅర్మధన చేసి ప్గహశాౌంి
అయిన త్రువ్యత్ విన్యయక్ శాౌంి, ఐౌంప్దిక్ శాౌంి చేసతరు. ఇవనీన ర్మజ్యయొక్ు
ర్మజా కాలౌం సుదీర్ ఘకాలౌం వర్లా
థ ో లనే సౌంక్లప ౌంతో పూజలు చేసతరు.
మరున్యడు రటభ ి షేక్ౌం న్యడు రవిప్త్ జలౌంతో సన నౌం – ఇౌంద్గలో సర్వ శ్యదిి
నమిత్తౌం ఓషధీమూలములు, రౌంచగవా ములు, సర్వ బీజము, సర్వ ఫలము,
సర్వ పుషప ము మొద్లగు వ్యట్టన ఉరయోగిసతరు. ఈ సన నౌం చేయిౌంచడౌంలో
చాతుర్వ ర్ ణముల వ్యరు పాలు రౌంచుకౌంారు. ఇౌంద్గలో ప్రప్రథమముగ్వ శూప్ద్గలు
మట్టక ి ౌండలోన నీట్టన ర్మజ్యపైన చలుోత్యరు. త్రువ్యత్ వైశ్యా లు ర్మగి పాప్త్లోన పాలు
చలుోత్యరు, త్రువ్యత్ క్షప్ియులు వెౌండి బ్ధౌందెలోన పెరుగున చలుోత్యరు, ఆఖరున
ప్బాహు ణులు రౌంగ్వరు పాప్త్లో వునన వెనన న తీసి ర్మజ్యక పూసతరు.
దీన త్రువ్యత్ అౌంగశ్యదిి ప్క్మౌం ఆర్ౌంభమవుతుౌంది. ఈ ప్రప్క్తయలో
ర్మజ్యయొక్ు శరీర్ౌంలోన ప్రి అౌంగ్వనన విభనన మైన మట్టి ధూళ్ళలతో లేరనౌం
చేసతరు. ఇౌంద్గలో ప్రముఖౌంగ్వ చీమల పుటల ి లోన మట్టన ి , ఏనగు ద్ౌంత్ౌంతో
తీయరడిన అడుసు, ఇౌంప్ఫ ధవ జ ద్ౌండౌం ప్క్తౌంది ధూళ్ళ, గుఱపు డెక్ు ల ప్క్తౌంది ధూళ్ళ,
గోసల యౌంద్లి అడుసు, విష్టణ మౌందిర్ౌం లోన ధూళ్ళ, వేశా గృహ ద్వవ ర్ౌంలోన ధూళ్ళ,
ర్థచప్క్ముల ప్క్తౌంది ధూళ్ళ, రవిప్త్ నదీ – సగర్ సౌంగమ మౌంద్లి మట్టన ి
ఉరయొగిసతరు.
అటు పము ట ర్మజ పురోహితుడు రౌంగ్వరు పాప్త్తో హ్మమ కౌండలోన
భసు నన తెచిి ర్మజ్యపైన చలుోత్యడు. అటు త్రువ్యత్ అనేక్ ర్ౌంప్థాలుగల
సవ ర్ ణపాప్త్లో పసిన రవిప్తోద్క్ౌంతో ప్బాహు ణులు ర్మజ్యన అభషేక్తసతరు.
రవిప్తోద్క్మౌంటే గౌంగ్వ-యమున్య-సర్సవ తీ (ప్ివేణి సౌంగమౌం) నద్గలలోన నీరు,
న్యలుగు సముప్ద్ములు, సరత సరోవర్లలోన నీరు. ఈ నీళ్ళి అభషేక్ౌం జర్గే
సమయౌంలో మౌంగళ తూర్ా న్యద్వలు వేద్మౌంప్త్ రఠనౌం, శౌంఖ్యర్మవ్యలు ద్గౌంద్గభ
మొద్లగు వ్యద్ా ములు మాప్రోు గుచుౌండగ్వ, చాతుర్వ ర్ ణముల ప్రినధులు ర్మజ్యపైన
నీళ్ళి చలుోత్యరు. ఈ త్త్ౌంగౌం పూర్యిన త త్రువ్యత్ పుణాా ౌంగనలు సన నౌం
చేయిసతరు. సన నౌంత్ర్ౌం దౌత్ా వస్త్సతలు క్ట్టౌం ి చి భప్ద్వసనౌం పైన కూరొి బడత్యరు.
ఈ రాిభషేక్ మహ్మత్స వ్యనన ిలక్తౌంచడ్డనక్త లక్షలాది ప్రజలు, సమౌంతులు, దేశ
విదేశ ర్మయబారులు, గూఢచారులు మొద్లగు ప్రముఖుల్లౌంద్రో
ఆహావ నౌంరరడత్యరు. సవ ర్ ణసిౌంహాసన్యనక్త ఇరువైపులా ర్మజా ౌంలోన
ఉనన త్యధకారులు, చతుర్ౌంగ ద్ళముల అధా క్షులు కొలువు తీర్ి వుౌంారు. ఛప్త్ౌం
రటేి వేద్గక్ గొరప ది. చామర్మఅలు వీచే సుౌంద్ర్మౌంగుల నేరుప గొరప ది. సిౌంహాసనౌం
మ్మద్ వరుసగ్వ సిౌంహ, వ్యా ప్ఘ, హర్ణ, వృషభ చర్ము లన రరుసతరు. దీన వలన ర్మజ్యక్త
రర్సర్ముల సృషతో ి ఏకాత్ు క్భావౌం ఉద్యిౌంచడ్డనక్త ోహద్రడుతుౌంది.
కౌండలోన భసు నన తెచిి ర్మజ్య పైన చలుోత్యడు. అటు త్రువ్యత్ అనేక్ ర్ౌంప్థాలు
గల సవ ర్ ణపాప్త్లో పోసిన రవిప్తోద్క్ౌంతో ప్బాహు ణులు ర్మజ్యన అభషేక్తసతరు.
రవిప్తోద్క్ౌం అౌంటే గౌంగ్వ - యమున – సర్సవ ి నద్గలలోన నీరు (ప్ివేణి
సౌంగమము), న్యలుగు సముప్ద్ముల, సరత సరోవర్ముల లోన నీరు. ఈ నీళ్ళి
అభషేక్ౌం జర్గే సమయౌంలో మౌంగళ తూర్ా న్యద్వలు వేద్మౌంప్త్ రఠనౌం,
శౌంఖ్యర్మవ్యలు ద్గౌంద్గభ మొద్లగు వ్యద్ా ములు మారోు గుచుౌండగ్వ, చాతుర్వ ర్ ణముల
ప్రినధులు ర్మజ్యపైన నీళ్ళి చలుోత్యరు. ఈ త్త్ౌంగౌం పూర్యిన
త త్రువ్యత్
పుణాా ౌంగణలు సన నౌం చేయిసతరు. సన న్యనౌంత్ర్ౌం ధౌత్ వస్త్సతలు క్ట్టౌం
ి చి,
భప్ద్వసనౌం మ్మద్ కూరుి ౌండబడత్యరు. ఈ రాిభషేక్ మహ్మత్స వ్యనన
ిలక్తౌంచడ్డనక్త లక్షలాది ప్రజలు, సమౌంతులు, దేశ విదేశ ర్మయబారులు,
గూఢచారులు మొద్లగు ప్రముఖుల్లౌంద్రో ఆహావ నౌంరరడత్యరు. సవ ర్ ణసిౌంహాసన్యనక్త
ఇరువైపులా ర్మజా ౌంలోన ఉనన త్యధకారులు, చతుర్ౌంగ ద్ళముల అద్ా క్షులు కొలువు
తీర్ వుౌంారు. ఛప్త్ౌం రటేి వేడుక్ గొరప ది. చామరులు వీచే సుౌంద్ర్మౌంగుల నేరుప
గొరప ది. సిౌంహాసనౌం మ్మద్ వరుసగ్వ సిౌంహ, వ్యా ప్ఘ, హర్ణ, వృషభ చర్ము లిన
రరుసతరు .దీన వలన ర్మజ్యక రర్సర్ముల సృషతో ి ఏకాత్ు భావౌం ఉద్యిౌంచడ్డనక్త
ోహద్రడుతుౌంది.
త్రువ్యత్ ర్మజ పురోహితుడు నూరు మౌంగళ ప్ద్వ్యా లిన చూపసతడు. వీట్ట
ద్ర్శ నౌం శ్యభానన సూచిసుతౌంది. త్రువ్యత్ మాత్ృభాషలో ర్మజగురువు శరథౌం
చేయిసతడు. జోా ిష్టా లు నర్ ణయిౌంచిన శ్యభముహుర్ౌం త ర్మగ్వనే ర్మజగురువు గోపాల
గౌడున మహార్మజ్యగ్వ ప్రక్ట్టసూత, ధగధగ్వ మెర్ే నవర్త్న ఖచిత్ సవ ర్ ణమకటౌం
(క్తరీానన ) శిరోభూషణౌంగ్వ అలౌంక్ర్ౌంచి – ర్మజ్యలు ధర్ౌంచే ద్గసుతలన ఇచిి
“మహాజనలార్మ నేట్ట నౌండి ఈయన మన మహార్మజ్య” అన అనగ్వనే ప్రజలు జయ
జయధావ న్యలు, క్ర్త్యళద్వ నలు ఆకాశానన ౌందేటుో చేసతరు. 35 ఫిర్ౌంగులు
పేలుపాతరు. మౌంగళ వ్యయిద్వా లు, శౌంఖ్యన్యద్వలు, ద్శదిశల మాప్రోు హుచుౌండగ్వ
నూత్న్యబ్ధషకత డైన ర్మజ్యక ిలక్ ధార్ణ చేసతరు .త్రువ్యత్ ర్మజమాత్

చ్ద్గవు సంధయ లేని / చ్వట గాడయినన్య, ధను గలిుయనా / ఘను గాన్య

రండితులున్య గూడ / శ్రరసుత్ింతురు వాని / గౌడులాము కీర్ష త్ / కలితులాము //
ఆరర్మవ ద్ౌం పౌంది నలన
ో చెవి గల తెలన
ో గుప్ర్మనన అధరోహిసతడు. ఈ అశావ నన
ముౌంద్గగ్వనే విశేష పూజలతొ సిద్ర ి ర్చి ఉౌంచుత్యరు. గుఱౌం మ్మద్ నౌంచి దిగగ్వనే
పూజలు చేసి సిద్ర ి ర్చి వునన భప్ద్గానన (పెద్్ ఏనగు) అధరోహిసతడు.
గారోహణానౌంత్ర్ౌం ర్మజద్ౌంరతులు గణేశ మౌందిర్మనక్త వెళ్ళి ఆ దేవదేవున ద్ర్శ ౌంచి
పూజిౌంచి ఆరర్మవ ద్ౌం పౌంద్గత్యరు. నగర్మౌంత్య సుౌంద్ర్ౌంగ్వ అలౌంక్ర్ౌంరరడి
ఇౌంట్టౌంా ఉత్స వ్యలు, వేడుక్లు జరుఫుకౌంటూ విౌంద్గలు విన్యద్వలతో ప్రజలౌంత్య
మహద్వనౌంద్ౌంతో ప్కీడిసతరు. రర్సర్మున వునన గిర్జనలు, కొౌండ ాతీయులు
ర్మజ్య ఎడల త్మ భక్త తవిశావ సలు ప్రక్ట్టౌంచుకోవడ్డనక్త వచిి ద్ర్శ నౌం చేసికొన వ్యర్
వ్యర్ క్ళ్య కశలానన ప్రద్ర్శ సతరు. త్రువ్యత్ ర్మజ్య ఖడ్డునన ధర్ౌంచి, ఒక్ చేిలో గద్న
ధర్ౌంచి గారూఢుడవగ్వ వ్యన వెౌంట వివిధ హ్మద్వలు గల ఉనన త్యధకారులు 50
ఏనగుల నెక్తు ఊర్ౌంత్య ఊరేగుత్యరు. ఈ ఉత్స వ వేడుక్లు ఒక్ నెల రోజ్యలు
జరుగుత్యయి. ఈ నెల రోజ్యలు ద్వన ధర్ము లు అిథి పూజలు జరుగుతూనే ఉౌంాయి.

ోరల గౌడుని శ్రరిభ

త్యర్మన్యథ్ అనే రౌండితుడు “గౌడ్డధక్ా ”మనే ప్గౌంథౌంలో గోపాల గౌడ మహార్మా
వ్యరు ధార్ు క్ విశావ సములౌంద్గ బౌద్గిడన, ఆజేయమగు శక్త తసమర్ ిా ములు గల
చతుర్ౌంగుడనయు, రర్పాలన్య ద్క్షుడనయు పాాన జిలాో బీహారు వద్్ నరేౌంప్ద్
(నలౌంద్వ) బీహారు ర్మజా సథరకడన ర్మశాడు.

మౌంజ్యర ీ అన చర్ప్త్కారుడు “మూలక్లప ” అనే ప్గౌంథౌంలో గోపాల గౌడున

ర్మజా పాలనలో దేశమౌంత్ా అనేకానేక్ విహార్ప్రదేశాలు, ఉద్వా నవన్యలు, ప్త్యగు
నీట్ట, రౌంట చెరువులన నర్ు ౌంచుటయే గ్వక్ నద్గల నౌండి పలములక
రౌంటకాలువలు ప్త్వివ ౌంచెనన, అనేకానేక్ దేవ్యళయములు, గుహలన నర్ు ౌంచెనన
ప్వ్యశాడు. ఈయన గుశ్ర్ ిర్ (గుజర్మత్) ప్రతీహార్
శాసకడైన వత్స ర్మజ్యక రద్శ
ి ప్తువన ఇత్న కమారుడు కాటమగౌడు గుర్ ిర్
దేరయులక శప్తువుగ్వనే వుౌండేవ్యడన ర్మయరడిౌంది.

గౌడ దేశ్ రమను

1575 సౌం//లో అక్బ రు పాద్గషౌ సుబేద్వరైస వలీఖ్యన్ గౌడదేశఫు సిర్ సౌంరద్లక
సౌౌంద్ర్ా మునక చూసి ఆశి ర్ా ము పౌంది ద్గరుభ దిి క్లవ్యడై గౌడ దేశానన హఠాతుతగ్వ
ముటడి
ి ౌంచాడు, శాౌంిన కోరుకనే వ్యర్వడౌం వలన గౌడలు త్గినౌంత్ సైన్యా నన
సమకూరుి కొన వుౌండనౌంద్గ వలన, ఉత్తర్ రశిి మ రౌంగ్వళములలో అౌంత్ః క్లహాల
కార్ణౌంగ్వన, త్రుచుగ్వ శప్తువులు ఆక్సిసిు క్ ద్ౌండయాప్త్లు జరుపుచుౌండుట
వలన హిమాలయాలక ఉత్తర్ భాగౌం నౌండి రశిి మాన కాౌంభోజ్యల చేిలో దెరబ
ినవుౌండుట వలనన అరప ట్ట చౌందేలు ర్మజ్య యలవర్ు కూడ్డ ఒక్ వైపు నౌండి
ద్ౌండెిత వచిి నౌంద్గ వలన గోపాలుగౌడున సైనా రలౌం త్గి ుపోయిౌంది.

ధను ధానయ ుండి / మగినంమ బలుండి / మరు చేయవాడు /

దండన్యరుు డౌన్యగాన వాని / న్యన్యసర్షంరగా ర్మద్గ, గళ్ళమ గరువ లాము /
గౌడులాము //

తుద్క మహము దీయుల కాలౌంలో గౌడులు న్యమమాప్త్ ర్మజ్యలుగ్వనే

వుౌంఢిఫోయిన కార్ణౌంగ్వ వలీఖ్యన్ గోపాల్ గౌడున ఓడిౌంచి త్న ర్మజధానన పాౌండువ్య
నౌండి గౌడ దేశానక్త మారుి కన్యన డు. త్త్ు లిత్ౌంగ్వ గౌడ దేశౌం అత్ా ధక్ ముసీము
ో ల
జన్యభాతో నౌండిపోయిౌంది. గౌడులక ర్మజ్య లేన కార్ణౌంగ్వ మహము దీయులు న్యన్య
హిౌంసలక గుర్చేసరు. గౌడులు వ్యర్ అమానష కార్మా లక, దౌశ్ర్ ిన్యా లక గురై
సర్వ సవ ౌం కోలోప వడౌం రశ్ట్ట,ి నర్మయుథులు, నసస హాయులైన కార్ణౌంగ్వ వ్యర్క్
చేేదేౌం లేక్ త్మక జర్గిన అన్యా యాలక ప్రతీకార్ౌంగ్వ త్మ విద్వా రలౌంతోన,
దేవతోపానన్య మౌంప్త్శక్తతోనూ
త మహమాు ర్న సయరడమన ప్పార్ ిౌంచారు. వ్యర్
ఉరచార్మలక సౌంతోషౌం చెౌంది ఆ దేవత్ దేశౌంలో ప్రవేశిౌంచి అ౦ద్ర్న రోగప్గసుతలన
చేసి మూడు వౌంతుల మౌంది మహము దీయులన క్రళ్ళౌంచి గొరప జన సషౌం ి
క్లిగిౌంచిౌంది.
ఈ మహా ఉరప్ద్వ్యనక్త భయరడిన తుర్క్లలో చాలా మౌంది ప్పాణ ర్క్షణ కొర్క
ఇత్ర్ రటణా
ి లక పార్పోయారు. పాౌండువ్యలో కూడ్డ మహమాు ర్ ప్రవేశిౌంచి చాలా
మౌంది తుర్క్లన హత్మార్ి అపార్జన నషౌం ి క్లిగిౌంచిౌంది. పీనగుల పెౌంటగ్వ
మార్న గౌడ దేశానన విడిచి గౌడులౌంద్రు సర్హద్గ్న వునన ఆౌంప్ధదేశానక్త వలస
వెళ్ళి పోయారు. ముసీము
ో లు న్యమ రూపాలు లేకౌండ్డ తుడిచిపెటుిక పోయారు.
మహమాు ర్ ఉద్ృి త్గి ున పము ట చావు రతుకల మధా కొటుిమిాిడుతునన వ్యర్
ఆర్న్యద్వలు
త హాహాకార్మలు నలుమూలలా చెలరేగ్వయి. నగర్మౌంత్య నర్ము నషా మై
పోయిౌంది. ర్మజభవన్యలనీన పాడురడిపోయాయి. ర్మజమార్ ుౌంలో గడిా మొలిచిౌంది.
రర్సర్ ప్పాౌంత్పు అడవులలో నౌండి పెద్్ పులులు, సిౌంహాలు మొద్లగు క్ృర్
జౌంతువులు వచిి మిగిలిన శప్తువులిన సౌంహర్ౌంచాయి. ప్క్మౌంగ్వ పాౌండువ్య నౌండి
గౌడదేశౌం వర్క గల ఇర్వై మైళి ప్రదేశమౌంత్య గొరప అర్ణా ౌంగ్వ త్యారై పోయిౌంది.
ద్వన త్రువ్యత్ బౌంగ్వల్ నవ్యసులక ఆ కార్డవిలో క్పుప రడిపోయిన సుౌంద్ర్
భవా నగర్ౌం ఆచూక్త తెలియర్మలేద్గ. ఇపుడిపుడే ఆ ప్పాచీన సుౌంద్ర్

ధను గలుు వాడు I దారుణ్ంబులు చేసి, మరు కొన్యచు ిర్షగి I దామ పేము
రణ్య రరుష్యడంచు I పూజలంద్గ కొన్యచు I పగడబడుచు న్యండు I భువిని
నిజు II

నగర్ వైభవ్యలు భార్త్ పుర్మత్త్వ శాఖవ్యర్ ప్త్వవ కాల్ో రయటరడుతున్యన యి. ఈ

గౌడదేశౌం గోపాల గౌడున అనౌంత్ర్ము 9, 10 శత్యరము ్ లలో వ్యర్ వౌంరయుల ప్క్తౌంద్,
12వ శత్యరౌం
్ లో ేన వౌంరయుల ఆధరత్ా ౌంలో‘న వుౌంది. ఈ కాలౌంలో గౌడ ర్మజ్యలు
ఇక్ు డ అనేకానేక్ హిౌంూ మౌందిర్మలు, సవ ర్ ణమౌందిర్మలు కూడ్డ నర్ు ౌంచారు.
వ్యటనన ట్టన ముసలాు నలు మతోన్యు ద్ౌంతో న్యశనౌం చేసి ోచుకన్యన రు. వ్యట్ట
స
శ్ థ నౌంలో మహము దీయులు 1580లో నసర్త్ శాహా అనే మరద్గ, లోటోను రద్గ,
రౌంగ్వరు మరద్గ, ఫిరోజ్ మ్మన్యర్ (శ్సతౌంభౌం) వెలిశాయి. 1526లో ధనవౌంతుడైన
సుబాబ ర్మయ గౌడు అనే అత్న ద్గర్ములయానన నర్ు ౌంచాడు. అది కూడ్డ జీర్మణవసలో థ
వుౌంది. భార్త్ పుర్మత్త్వ శాఖ వ్యరు ప్త్వవ కాలన రర్లధౌంచి ఆ ప్పాచీన నగర్
క్టుిరడి, అౌంద్మైన శిలప ము, విశాలమైన ర్మజ బాటలు, సౌధ నర్ము ణౌంలో
ఉరయోగిౌంచిన వసుతసమప్గి గౌడుల నైపుణాా నక్త త్యర్ము ణమన ర్మశారు.
మరద్గలు కూడ్డ క్ళ్యద్ృషలో
ి గొరప వన ప్వ్యశారు .దీన అవశేష్ఠలు బౌంగ్వలుక
మాలా్ రటణా
ి నక్త రదిమైళి ద్క్తస ణౌంగ్వ వునన ప్రదేశౌంలో వున్యన యి. కొనన
శాసనములలో ఈ గోపాలగౌడు మగధ, అౌంగర్మజా ములన కూడ్డ పాలిౌంచెనన
వునన ది. ఈ మహనీయున మర్ణౌం కూడ్డ ఎక్ు డ్డ చెరప రడి లేద్గ.
గత్ సౌంసు ృిన సు ర్ౌంచి కీర్ౌంరన
త ాిక్త మనగడ సగిౌంచే హకు
పోతుౌంద్న పెద్ల్ ౌంారు. క్నక్ గౌడులైన ప్ఫతీవ్యరు యీ రవిప్త్ ఇిహాష్ఠనన
మననౌం చేసికొన వూర్వ జ్యలన కీర్ౌంచాలి
త అది ధర్ు ౌం.
ముఖా గమనక్: గౌడులన గుర్ౌంచిన ప్పాచీన యిిహాసౌం గల త్యప్మ శాసన్యలు 200
లక ఫైగ్వ ఢిలీో ప్పాచా లిఖత్ భాౌండ్డగ్వర్ౌంల్‘ వున్యన యి. ఒకొు క్ు శాసన్యనక్త
రూ.300/- లు రుసుము చెలిే
ో త గ్వన అన ప్వ్యసుకోవడ్డనక్త వీలు లేద్గ. క్నక్
సౌంఘాభమానౌం క్లవ్యరు ప్పాచీన విషయాలు తెలిసి

దొంగలౌచు ిరుగు Iదొములన్య వంట్టడి, రట్టిం చూర వలయ I శ్రరభుమ కెరడు I

అట్టిం వార్ష వలెనె I అవినీి పెరుగున్య, భవువ లాళ్ గౌడ I
వంశ్వయ లాము II

కొన్యలనే ఉతుస క్త్ గలవ్యరు యీ అపురూర సౌంరద్న సౌంపాదిౌంచడ్డనక్త

ధనవౌంతులైన ద్వత్ల నౌండి విర్మళ్యలు ేక్ర్ౌంచి వెళ్ళి ప్వ్యసుకొన వచిి ప్రక్ట్టేత
ాిక్త మహ్మరకార్ౌం చేసిన వ్యరు అవుత్యరు.
వేదయగం లోని గౌడుల పేరుో
ఈ విధౌంగ్వ కౌండినా వౌంశొద్భ వులైన గౌడులౌంద్రు ప్క్మౌంగ క్ృత్యుగౌంలో
దేవగౌడులన, ప్తేత్యయుగౌంలో ఆదిగౌడులన, ద్వవ రర్యుగౌంలో శివగౌడులు
సత్ా గౌడులనే పేర్ ోతో ప్రసిద్గిలయాా రు. వీర్ౌంద్రు శిరపూా ద్గర్ౌంథరులు,
శైవమత్సుతలన ఆదిగౌడ దీపక్ల్‘ ర్మయరడిౌంది.
శ్రరచీన గౌడులలోని కొనిా ుఖయ శాఖలు:
(1) అి గౌడ వంశోము ిత్: పూర్వ వివర్ణ చర్ప్త్యౌంశములన రట్టి ఉత్తర్
హిౌంూసథనౌం గౌడదేశమన నరూపౌంచరడిౌంది. ఈ ప్రదేశౌంలో సృష ి ఆది నౌండీ గౌడ
నవ్యసౌం ఏర్ప రుచుకన వున్యన రు. సృష్ఠిా ది నౌండి వుౌండుట వలన వ్యరు
ఆదిగౌడులన పలువరడ్డారు. వీర్ వౌంశౌం ఇౌంచుమిౌంచు రదివేల సౌంవత్స ర్ములక
పూర్వ ౌం నౌండి వునన టుి ప్పాచీన సు ృతులోో వుౌంది. వీరు వేద్ వేద్వౌంగ పార్ౌంగతులైన
యజ్యరేవ దీయులు. వీర్లో సు శ్ర్ త అదైవ త్ము, సు ర్ త శాకేయమనే
త ర్తౌండు
తెగలున్యన యి.
శ్రరకి యింట్ట వాడు I రట్టిండనా ునకు; రట్లో రడుచు న్యండ I భాదలేద?
బొజ ్ నిండ ినా I భోజనం బియంమ, దొంగమనమే గాని I దొముమనంబ?

శ్రబాహా ణోము ిత్ మార్మత్ండమనే శ్రగంథంలో

యిలా శ్రవాయబడింి
జనమేజయుడనే ర్మజ్య ఆర్ా వర్ త దేశానన పాలిౌంచేవ్యడు. అపుప డొక్ యజౌం
న
చేయాలన సుప్రసిధి యాజిక
న డైన వటేశవ ర్ మునన, ఆయనక గల 1444 మౌంది
శిష్టా లతో సహా ర్ము నమన ఆహావ నౌంచాడు. వ్యర్ౌంత్య వచిి చాలా ధన వా యౌంతో
కూడిన గొరప యాననన రర్సమాపత చేశారు. యాననౌంత్ర్ౌం అవరృధ సన నౌం పూర్ త
చేసుకన వచిి న ర్మజ్య వటేశవ రున ఘనౌంగ్వ సత్ు ర్ౌంచి ఆయనక అమూలా
కానక్లు ద్క్షిణౌంగ్వ యివవ బోయాడు .కాన ఆ మున పుౌంగవుడ్డ కానక్లన సీవ క్ర్ౌంరక్
అరర్వ దిౌంచి వెళ్ళి పోవడనక్త ప్రయాణమయాా డు. అపుప డ్డ మహార్మజ్య త్మలపాక
మడుపులలో ఒకొు క్ు ప్గ్వమౌం ద్వనౌంగ్వ ప్వ్యసి ఆ త్మలపాకలన 1444 మౌంది
శిష్టా లక ఇచాి డు. శిష్టా లా మడుపులన తీసికొన ిరుగు ప్రయాణమై
నడుశ్సుతన్యన రు. వీర్ౌంత్య మౌంప్త్ త్ౌంప్త్ విద్ా లలో నపుణులు. వీరు నీట్ట మ్మద్ కూడ్డ
సున్యయాసౌంగ్వ నడువగల జలోరర్గమన విద్ా గలవ్యరు. మార్ ుమధా లో వ్యర్ౌంత్య ఒక్
నదిన ద్వటవలసి వచిి ౌంది. వ్యరు త్మ విద్ా న సు ర్ౌంచి నీట్టపై కాలుమోరగ్వ కాళ్ళి
నీట్టలో దిగరడిపోయాయి. అది ప్గహిౌంచి వ్యర్ౌంత్య ఆశి ర్ా చక్తతులై త్మక గల
జల్‘రర్గమన విద్ా నశిౌంచిపోవడ్డనక్త కార్ణౌం తెలియక్ గుర్మవ జ్యసన ర్ౌం త్మలపాక
మడుపులన విపప చూచుకన్యరు. అౌంద్గలో ప్గ్వమ ద్వన్యలు ప్వ్యయరడి వుౌండడౌం
చూచి ర్మజ వద్్ ద్వనౌం రటడ
ి ౌం కార్ణౌంగ్వనే త్మ జలోరర్గమన విద్ా
నశిౌంచిౌంద్న తెలిసికొన వ్యర్ౌంత్య ిర్గి ర్మాసథన్యనక్త వెళ్ళి “ఓ ర్మా! ద్వనములు
ప్గహిౌంరమన ముౌంద్గగ్వనే చెపాప ము క్ద్వ! తెలిసి చేసిన్య తెలియక్ చేసిన త్పుప
త్పేప ధన్యపేక్ష లేన మా వౌంట్ట సధువులన ఈ విధౌంగ్వ మభా పెటి వచుి న్య! నీ
ప్గ్వమ ద్వన సివ క్ర్ణచే మా అమోఘ విద్ా లు నశిౌంచాయి క్నక్ నీవిచిి న ద్వనము
నీవే తీసుకొ అన చెరప గ్వ వినన ర్మజ్య మిక్తు లి భయరడి

నేి బిముాయ I నేిని చ్వి చూడ! యెంమ హాసయ మౌన్గ I అంతె ాద్
సంఘ జన్యలె దీని l సర్షజేయకునా చో; కలిమ సుగుణులాము l
గౌడులాము ll
వ్యర్నెౌంత్గ్వన్య ప్రిమలాడుతు, యెన్యన విధాల ప్పార్ థౌంచి – “ఓ మహాతుు లార్మ!
సర్వ జ్యలై
ణ న మ్మకనేనేమన చెరప గల వ్యడన. ర్మజ్య యజౌం న చేయిౌంచుకన
ఋతువ కు లకద్వనమ్మయక్ పోతే ఆ యజౌం న ఫలిౌంరద్న మ్మక తెలియౌంది కాద్గ .
నేన్య యజఫ
న లానన కాౌంక్షిౌంచే మ్మరు కాద్న్యన అలా ప్వ్యసి ఇచాి న. న్య అరర్మథానన
మనన ౌంచి మ్మమ్మ ప్గ్వమాలిన ిర్గి సీవ క్ర్ౌంపుడన ప్పాధేయరడి వ్యర్ౌంద్ర్న శాౌంిౌంర
చేసి గౌడ దేశౌంలో వుౌండుమన ప్పార్ ిౌంరగ్వ వ్యర్ౌంత్య అౌంగీక్ర్ౌంచి అక్ు డనే
నవ్యసమేర్ప ర్చు కన్యన రు. అరప ట్ట నౌండి ఆ ప్బాహు ణులు ఆది గౌడులు
అనపౌంచుకన్యన రు. ధన మధాౌంద్త్ వలన వీర్లో ఆచార్మలు, అడుగౌంట
న్యర్ౌంభౌంచాయి. భోగలాలసులై రకావ న్యన నన పూటకూట్ట వ్యళి ఇళి నౌండి కొన
తెపప ౌంచుకన ినేవ్యరు. ప్క్మౌంగ్వ వ్యర్ నయమ నషల
ి డుగౌంట్ట ఆచార్
హ్మనలయాా రు.
(2) శ్రీ గౌడుల ఉము ిత్
క్ర్ ోదే అనే ప్గౌంథౌంలో ప్పాచీన కాలౌం లోన గుజర్మతీ గౌడ ప్బాహు ణులన మేడల్
వ్యలా అన పలిచెవ్యర్న, విప్క్మన్యమ సౌంవత్స ర్ౌం 160 మార్ ుశిర్ శ్యద్ి రౌంచమ్మ
గురువ్యర్ౌం న్యడు గుజర్మత్ దేశాధరి మహాప్రత్యప, ర్మా విజయ సిౌంహగౌడు త్మ
దేశమున వున 200 మౌంది గౌడ ప్బాహు ణులక అనేక్ అప్గహార్మలు ద్వనౌంగ్వ యిచిి
వ్యర్ నౌంద్ర్న త్న ర్మజా మౌంద్గౌండ మన ప్పార్ థౌంచాడు. వీరు సమవేద్గలు. భర్మ్వ జ
సౌంత్ి వ్యర్న చెపుప కౌంారు. వీర్పుప డు మాళవ, కార ప్పాౌంత్ౌంలో వున్యన రు.
కారు ర్మౌంద్లి శ్ర ీ హటి నగర్ౌంలో గౌడులుౌండేవ్యరు. త్ద్గరర్ వ్యరు కాల ప్రభావౌం
వలన “మాలవీ” దేశానక్త వెళ్ళి పోయారు. ర్మా విజయ సిౌంహ గౌడు వ్యర్న అౌంద్ర్న
త్న దేశానక్త ఆహావ నౌంచి వ్యర్క్నేక్ భూములన, ధన్యద్గలనచిి పోషౌంచేవ్యడు. వీర్క్త
కలదేవత్ లక్ష్ము దేవి ఎలపు
ో ప డూ వ్యరు ఆ దేవిన ప్శధాిభకత లతో పూజిసూత ఉౌండేవ్యరు.
వీర్క్త వేద్వధకార్ౌం గల ధర్ము లుౌండేవి. కాన వీరు కాల ప్క్మేణా ఇత్ర్ వృతుతలు చేరట్టి
త్మ ధర్ము లన విసు ర్ౌంచారు. వీర్లో 22 కటుౌంబాల వ్యరు మేడల్

కులు వాడు శ్రతాగ I ఘోము విరతుత్ల; రలగుననె శార I భయు కలద్గ

గౌడు డెవడు కూడ I కలుో స్వము విసిి ; శ్రతాగ ర్మద్గ ఎరు డు I ధరు నిజు II
(మ్మర్ట్) రటణా
ి నక్త వెళ్ళ ోపోయారు. అౌంద్గవలన వ్యఅరు మెడల్ వ్యలా అన
పలవరడ్డారు. వీరే మాలవీ శ్ర ీ గౌడులు. ర్మన ర్మన వీరు శూప్ద్ క్నా లన వివ్యహమాడి
సుర్మక్ర్ణ వృిత చేయడౌం ఆర్ౌంభౌంచారు. ద్వనక్త ప్రమాణౌం ఈ ప్క్తౌంది విధౌంగ్వ వుౌంది.
ల
శ్ ో II గౌడ శ్రబాహా ణ్ సంజాతొ ఆర్మయ వర్థ త్ శ్రరవర్ష థమః
ఆస్వవ ధముా ఇతుయ క త్ః సమువ ధముా బహిష్ి ృమః
సుర్మకృతావ విశ్రాయీమ కుర్మయ మద
త్ ిన జీవనం
 ఇతేయ తు గౌడ సంభూమః సౌష్ి లేయ తు ఇిసా ృమః II
(అది గౌడ దీపక్ 895 వర్ ణన - 193 పుట)
ఈ ప్రమాణానన నసర్ౌంచి మాలవీ ర శ్ ీ గౌడులైన వ్యరు త్మ ప్బాహు ణ ధర్ము లిన
విడచి, సవ ధర్ము చార్ హ్మనళై త్మ కల దేవేత్ అయిన లక్ష్ము దేవిన పూజిౌంచుట
మాన వేసిన కార్ణౌంగ్వ ఆ దేవి ఆప్గహౌం క్లిగి వ్యర్న ధన, విద్వా విహ్మనలగు నటుో
శపౌంచిౌంది. అరప ట్ట నౌండి గౌడులు విద్వా విహ్మనలై ధన హ్మనలై ఆ దేశానన విడిచి
కొౌంద్రు మాలవీ దేశానక్త, కొౌంద్రు మార్మవ డీ దేశానక్త, కొౌంద్రు రౌంగ్వళ్య దేశానక్త, మర్
కొౌంద్రు ఢిలీ,ో పా త్దిత్ర్ వృతుతలు చేయన్యర్ౌంభర్చి జీవిౌంచే వ్యర్న ఫై ప్రమాద్వల
వలన తెలుసుతౌంది.

(3) అశ్రగదాని గౌడశాఖ

ప్రప్రథమౌంగ్వ ద్వనౌం రటి నరులు క్నక్ వీర్క్త ఈ బ్ధరుద్గ న్యమౌం ఏర్ప డిౌంది.
ఈ శాఖీయులు అరర్ క్ర్ు లయౌంద్గన, ప్పేత్ కార్ా ములౌంద్గన ద్వన్యలు రటేవ్య ి రు.
ట
ఈ ఆచార్ౌం కార ర ణ ా
ి ౌంలో యిరప ట్టకీ వుౌంది. నేన కారలో వీర్తో క్లసి మా ో డి
విషయేక్ర్ణ చేశాన.

(4) ఆచాముయ గౌడ శాఖ

వీరు అరర్ క్ర్ు లౌంద్గ భోక్లై
త యుౌండుట ఆచార్ౌంగ్వ గలవ్యరు. పూర్వ ౌం ద్శర్థ
మహార్మజ్య మర్ణిౌంచినపుప డు భర్తుడు మేనమామ గ్వర్ౌంట్ట నౌండి వచేి వర్క ఈ
ఆచార్ా గౌడ సౌంఘౌం వ్యరే ఆ క్ళేరర్మనన ర్క్షిౌంచారు. భర్తుడు వచిి వీర్
ేవ్యత్త్ప ర్త్క సౌంత్సిౌంచి ద్శర్థ మహార్మజ్య ధర్ౌంచిన అమూలా వసుత వస్త్స,త
భూషణాలౌంకార్మలనీన ఏకాద్శాహమున వ్యర్క్త ఇవవ బోగ్వ వ్యరు సౌంశయిౌంచి
నర్మక్ర్ౌంచారు. అపుప డు వశిష ి మహర్ ష వచిి వ్యర్న సమాధాన రర్చి ఆ
సముద్వయానౌంత్య తీసుకొము న ప్పేరేర్ౌంరగ్వ అపుప డ్డ అమూలా సౌంరద్న
సీవ క్ర్ౌంచారు.
అశ్రి ునియె మనకు I ఆంక్ష పెట్టింన వాడు; ున్యల శారరరు డు I కన్యల
ఎద్గట ానవచుచ చునా I కనలేము మీముంమ; గౌడులాము కీర్ష త్ I కలితులాము
II
ఆర్ణా వ్యసనౌంత్ర్ౌం సీత్యసమేతుడై ప్శిర్మముడు ిర్గి అయోధా క వచిి త్న
త్ౌంప్డి క్ళేరర్మనన అత్ా ౌంత్ ప్శద్విసకత లతో కాపాడిన విశావ సపాప్తులైన
గౌడ్డచారుా లన ర్పప ౌంచి వ్యర్న పూజిౌంచి సత్ు ర్ౌంచాడు. అరప ట్ట నౌండి అరర్
క్ర్ు లౌంద్గ ఏకాద్శాహాౌంలో యీ శాఖ గౌడులు పూజనీయులన, ఆ సమయౌంలో
క్నీసౌం ఒక్ర్నైన్య పూజిౌంరన యెడల క్ర్ు సిదిౌం ి రద్న అౌంద్గవలన త్న ర్మజా ౌం లోన
ప్రజలౌంద్రు వీర్న ఫూజిౌంరవేల్లనన శాసిౌంచాడు. నేట్టకీయీ ఆచర్ము కోసల, విదేహ
దేశాలోో పాట్టౌంరరడుతుౌంది.

(5) కీము త్నయ గౌడ శాఖ

వీర్న గుర్ౌంచిన సమాచార్మేదీ దొర్క్లేద్గ.
(6) శ్వక ోవాల గౌడ శాఖ
వీరు కూడ్డ అది గౌడ శాఖీయులవల్ల శ్యక్ ోయజ్యరేవ దీయులు, వీర్లో
జోషీలన, ఓఝలనే ర్తౌండు తెగలున్యన యి. వీరు వ్యసుత, జోా ిషా శాస్త్స త పార్ౌంగతులు.
భూగర్భ జలాలన, ఖనజ సౌంరద్న, ర్త్యన ద్గలన క్నపెట్టి వెలిక్త తీయుటలో
ప్రవీణులు.

(7) సముసవ మ గౌడ శాఖ

లేఖనము, (కావా ప్రరౌంద్వల ర్చన) క్విత్వ ము, ఆయురేవ ద్ శాస్త్సౌం త లో
ప్పావీణుా లై, సర్వ సర్వ విద్ా లౌంద్గ విశేష ప్రాన పాటవ్యలన సౌంత్ర్ౌంచుకన
అౌంద్ర్క ఫూజ్యా లై కీర్ౌంరరడినవ్యరు
త .కాల ప్క్మేణా వీర్ శాఖీయులే ఆౌంప్ధదేశానక్త
వలస వచాి ర్న ఆధార్లన రట్టి తెలుసుతౌంది.

దావ దశ్ శ్రరాము – గౌడ వంశోము ిత్ వము ిన

ఫై ఏడు శాఖల వ్యరేగ్వక్ పూర్వ పు గౌడులు ఆధాా ిు క్ చిౌంత్నతో
మహరుషల న్యప్శయిౌంచి వ్యర్క్త శిష్టా లై వ్యర్ వ్యర్ న్యమములతో గోప్త్ముల
నేర్ప ర్చుకొనన ర్న, అలాౌంట్టవి రౌండెౌండు క్లవన ఆ ఋష్టల వ్యర్ శాఖల గౌడుల
పేరుో యీ ప్క్తౌంది విధౌంగ్వ వునన వన ఆది గౌడ దీపక్ యౌంద్గ వర్ ణౌంరరడి వుౌంది.
శ్లోII 1. మండరచ్ల స్వనిా ధ్యయ మండపేశ్వ ము సనిా ధౌ I
గౌడస్త త్ ప చ్ మాండవయ శిష్ఠయ స్తస్త త్ గుమువః సా ృతాః II
2. మాండవాయ ర్ధసమ
త్ శ్రీ గౌడా గుమువః శ్ంసిమ శ్రవతాః I
గౌమమో దమత్వానేత్ష్ఠం గుమువ ము ిం తాన్ ఋషీన్ విభుః II
3. గౌడ మమత్ చ్ శిష్ఠయ న్నవ గుమువస్త త్ మరసివ నః I
శ్రీ హర్థ ిశ్వ ము స్వనిా ధ్యయ స్తగ ుమవాన్ ఋట సమత్మః II
4. గౌడా స్తసస
త్ య తు వై శిష్ఠయ గుమువ ము థం సంశ్రరకలిు మః I
చ్తుము థం తు సుమసస
త్ య హాముతాయ దదౌ రనః II
5. గృహీతావ గమవాన్ ోప దేశె హర్మయ ణ్కే శ్వభే I
హర్మయ ణ్శ్చచ వ శ్రీ గౌడ గురుతేవ సంశ్రరణోి తాః II
6. దేేరుయ దే మహాముణేయ వాలీా ాశ్రశ్మ సంజకే
ి I
వాలీా ాశ్చచ వ గుమువో ునిన్య సంశ్రర కలిు తాః II
7. వాశిష్ఠిం ఋట శిష్ఠయ శ్చ వశిష్స
ిం య మహామా నః I
సౌము భేయే శ్వభే దేే సౌముభా గుమువః సా ృతాః II
8. అష్మూ
ిం ర్ష త్ సుమం మసయ దాలభాయ య దదౌ మమః I
మచిచ ష్ఠయ శ్చచ వ దాలభయ గూరుతేవ తే శ్రరకీర్ష త్ తాః II
9. మమత్స్తభోయ దదౌ హంస్వన్ శిష్ఠయ ంశ్చ యజన్యని వా I
విశ్రరసుత్ సుఖదాశ్చచ వ సుఖస్తన్య మహౌజసః II
 10. దశ్మంశ్రమసయ రశ్రమంతు భటింఖ్యయ ునయే దదౌ I
మన్ గురుతేవ న సంరదయ భటిం న్యగము సంజ ి ాః II
11. ఏాదశ్ంతు సుమం మస్వయ మాద్గర్మయ దదౌ మమః I
సూముయ దవ జాశ్చ మచిచ ష్ఠయ గురుతేవ తే శ్రరకలిు తాః II
12. దావ దశ్ంతు సుమం మస్వయ మాద్గర్మయ దదౌ మమః I
మాధుర్వయశ్చ గుమువో వము త్ంతే బహవ సా ృతాః II

ధను గలుు వారు I మమ వార్ష కొముకని; పెటింవలయ పెదై I పెట్లింబడులు

పూని సంసథలెన్గా I పోటంరర్మవలె; భవుయ లాము గౌడ I వంశ్వయ లాము II
పై శ్లోక్ములో ముఖా ౌంగ్వ గౌడుల రర్ ణనము మాప్త్మే చేయరడినది.
మౌండపాచల సమ్మరమున ననన మాౌండవా ఋష శిష్టా లు-మాౌండవా గౌడులు.
వీర్లో కొౌంద్రు లౌంబ్ధత్య నగర్ౌంలో వుౌండుట వలన లౌంబ్ధత్య గౌడులనయు, గౌత్మ
మహర్ ష శిష్టా లు – గౌత్మ గౌడులనయు, సర్యూ నదీ తీర్వ్యసులగు శ్ర ీ హర్ ష
వౌంశధరులు - ర ీ ర్ ష గౌడులనయు, హర్మా న్య దేశమున వునన హరీత్ మహామున
శ్ హశ్
శిష్టా లు-హర్మా ణ గౌడులనయు, ఆర్ా దేశ మౌంద్లి మహార్ణా ౌంలోననన వ్యలీు క్త
మహర్ ష శిష్టా లు "వ్యలీు క్త-గౌడులనయు, వసిషా మహర్ ష, వ్యసిశ్ష ి గౌడులనయు,
సౌర్భేయ దేశమౌంద్లి సౌర్భేయ మహర్ ష శిష్టా లు - సౌర్భ గౌడులనయు, ద్వలభా
మున శిష్టా లు ద్వలభా గౌడులనయు, భటుిడన మున శిష్టా లు - భశ్టి న్యగర్
గౌడులనయు, సౌర్భున శిష్టా లలో కొౌంద్రు సూర్ా ధవ జ గౌడులనయు,
మాధురుడన మున యెెుక్ు శిష్టా లు – మాధురీయ గౌడులనే ప్రసిద్ి న్యమములతో
యీ ద్వవ ద్శ విధ గౌడులన పలిచేవ్యరు. “హిౌంద్గవులు” హిౌంద్గ దేశవ్యసుల్లశ్టోో అశ్టేో
గౌడదేశ వ్యసులగుట వలన రట్టి “గౌడుల”న పలువరడ్డరు.

గౌడ శ్బోైము ి,త్ వివిధ శ్రగంథ నిమువ చ్ను

(1) కముది వ్యా క్ర్ణ రీత్యా
గుడసా వికార్ః అణ్
వికార్మర్ థమున గుడ శరము
ి నక అణ్ రత్ా యము చేర్ి గ్వ“గౌడ”
శశ్ర ్మేర్ప డినది.
(2) భావ శ్రరాశ్ర్షతాయ : (44వ అధాయ )
గుడ విార్థ ఖండాసవాదౌ శ్రి I
గుడసయ మృరత్ మదయ సయ పీతావ గౌడం సుర్మసవం !
గుడ వికార్మైన ఖౌండ్డసవమునక గౌడమన పేరు గలద్గ. గుడవికార్ మైన
మద్ా ము పానము చేయునది గౌడమ్- సుర్మసవమ్
(3) వాలీా కి ర్మమాయణ్ం (53 స్తశోో. అయోధయ ాండ)

న్యన్య స్వవ ద ముస్వన్యంచ్ ఖ్యండవాన్యం మదైవ చ్ !

భోజన్యని సుపూర్మిని గౌడాని చ్ సహశ్రసశ్ః II
 న్యన్యసవ ద్ ర్సముల యెెుక్ు యు, ఖౌండ చెక్ు ర్ల యొక్ు యు, గుడ
సౌంరౌంధములైన భో‘జనములు వేలకొలది సౌంపూర్ ణములైనవి, గౌడ శరము ్
ఆసవ ద్ా మైన

చట్లిం రన్యా కటిం I చేమపైకు లేక; రడెడు రట్లో శ్రరభుమ I రలద్లప

మరు కొనగ వీలు I మముచి చూడుం డింక; కలిమ సుగుణులాము I గౌడులాము II
భోజన, పానీయ, ఆసవ్యది రర్ౌంగ్వ ర
శ్ ీర్మముడు సుర్మద్గలన వ్యడినటుో దీన వల ో
సుత
తెలు ౌంది.
(4) సుశ్రశ్వమ సంహిమః
గౌడ మమో మనమోం వా రనకం గురుమశ్రమలమ్ I
పులుపు క్లిగినధైనన, పులవనదైనన గుడపానక్ము గురుమూప్త్లము
అనగ్వ అి మూప్త్ ోష్ఠనన హర్సుతౌంది.
(5) ఆంశ్రధ వాచ్సు మయ మనే నిఘంట్లవు
గౌడ ప్బాహు ణులు - బీహారుక, వౌంగదేశమునక, భువనేశవ ర్మునక నడుమ
గల దేశము. రౌంగ్వళమునక ముఖా రటణ ి ముగ్వ నౌండిన గౌడియన రటణ ి మున
రట్టి యీ ప్రదేశ వ్యసులక గౌడి ప్బాహు ణులన పేరు క్లిగినది. వీరు మత్స ా
మాౌంసములన భక్షిసతరు. వీర్లో అప్గద్వన గౌడ ప్బాహు ణులు, ఆది గౌడ
ప్బాహు ణులు, కీర్నా
త గౌడ ప్బాహు ణులు, శ్యశ్క్వ్యల
ో గౌడ ప్బాహు ణులన వ్యరు
క్లరు. వ్యడుక్ గౌడ ప్బాహు ణులన వా వహర్ౌంతురు.
(6) భామువ
ు హిందీ ఇంగి ోష్య నిఘంట్లవు
గౌడ - n. mas. an old division of Bengal, a Caste of Brahmins, a sub- caste
among Kayasthaas.
గౌడియా- adj. An inhabitant of Gour.
గౌడి - n. fem. a kind of rum distilled from treacle. a musical mode.
(7) ఆంశ్రధ శ్బ ై ముతాా కముు
గౌౌండవ్య
ో డు – వై.వి. క్లుో సర్మయి తీయువ్యడు, ద్వన నమెు డు వ్యడు, గవుౌండ ో
వ్యడు, ప్రయోగౌం – గోౌండః
గౌడు – వై.వి. కాపు వ్యర్ రటపు
ి పేరు. సర్మయి నముు వ్యడు విణపై మోటు సిౌంగ్వర్ము
గలది.
గౌడ గీత్ములు – మి.వి.ర. క్లుో దిౌంపెడి వ్యరు పాడు కొనే పాటలు
గౌడ - స౦.వి .ఆ. స్త్సీ.త స్త్సీ త ర్మగౌంలో ఒక్ట్ట, గౌళ.
గౌడ ప్బాహు ణులు – సౌం.వి. అ.పు. గౌడ దేరయులగు విప్పులు వీరు మత్స ా భుకు లు.
గౌడము – సౌం.వి. అ.పుౌం. (1) వౌంగదేశము భువనేశవ ర్ము నడుమ గల దేశము,
(2) న. బలము
ో తో చేసిన ఒకాన్నక్ పౌండి వౌంట.

ధను లేని వాడు I దర్షాన కేడుచ న్య; ధను కలుువాడు I దర్షకి ర్మడు
పేదవాని శ్రభతుకు I పెంటరలగు గదా; కలిమ విభవులాము I గౌడులాము II
గౌడిక్ము – సౌం.వి. అ. పుౌం 1) చెఱక, (2) ఒక్ విధమగు మద్ా ము.
సౌం.వి.ణ. బలౌం
ో తో చేయరడినది.
వుా త్ప ిత – గుణే సధు - గుడ + ఠక్, గుడసా వికార్ః గుడ+ఠక్ త్.ప్ర.
(8) ప. శాంకము న్యర్మయణ్ ఆంశ్రధాంగ ో నిఘంట్లవు
గౌౌండ ో వ్యడు - Same as గౌౌంశ్డ ో వ్యడు
గౌడు - n. a liquor seller; a toddy drawer, a shepherd, the honoriflc title of a class
of sudras.
గౌడము - n. the district of Gouri the Central part of the province of Bengal. the
Bengali language, name of the religion of a particular sub caste
(గౌడమత్ము)
గౌడి - n. name of a tune, a style of poetry. the bold and spirited style
గౌడులు - n. the generic name of the five races of northern India as dist. Fr.
ప్ద్వవిడులు – రౌంచ గౌడులు.
(9) సంక్షర త్ హిందీ శ్బ ై స్వగర్

గౌడ )1( ఇది వౌంగదేశమౌంద్లి ఒక్ ప్పాచీన ప్రదేశము ప్బాహు ణులలో ఒక్ వర్ ుము.

ఇౌంద్గ సర్సవ త్, క్న్యా కర,ి ఉత్ు ళ, మైథిలీ, గౌడులున్యన రు. వీరే
రౌంచగౌడులు (2) వీరు ప్బాహు ణులలో ఒక్ ాి )3( గౌడ దేశ నవ్యసులు గౌడియా –
వి. (సౌం. గౌడ + యి యా = ప్రత్ా యము), గౌడ దేశము యొక్ు , గౌడ దేశ
సౌంరౌంద్మైనది.
గౌడి - బశ్లము
ో తో త్యారైన మధుర్సము ; సర్మయి
(10) మన్య ధముా శార్ధసు త్
గౌడీ ౌషీా త్థా మాధవ విానయా ప్ివిధా సుర్మ I
యథైవైకా త్థా సర్మవ నపాత్వ్యా దివ జోత్తమైః II
సుర్-మద్ా ము, గౌడి-యనయు, ౌష ి యనయు, మాధవ యనయు మూడు
విధములు దీనలో ఏ ఒక్ు ట్ట గ్వన మొత్తము కాన ప్బాహు ణోత్తములు (గౌడులు)
ప్త్యగర్మద్గ.

ధను ధానయ ులుండీ I మగినంమ బలుండి; మరు చేయవాడు I

దండన్యరుు
డౌన్య గాన వాని I నన్యసర్షంరగ ర్మద్గ ; గళ్ళమ గరువ లాము I గౌడులాము II

(11) బృహసు ిలో నిస్తము ియించిన - మదయ ు స్తవించిన గౌడులకు

శ్రరయశిచ మత్ కముా లు :
గౌడీం మాధ్వ ం సుర్మం పైషీం ిం పీతావ విశ్రరః సమాచ్ర్థత్ I
మర త్ కృశ్రచ్చ ం రర్మకం చ్ చ్ంశ్రదాయణ్ మన్య శ్రకమాత్ II
గౌడ ప్బాహు ణులు గౌడీ మద్ా మునగౌన, మాదీవ మద్ా ము గ్వన (సర్మయి),
ఫైష ి మద్ా ము (ప్బాౌందీ, విసీు మొద్లైనవి) గ్వన ప్త్యగినచో త్రత – ఇనరశలాక్న
కాలిి వేయుట ద్వవ ర్మన (క్ృచి ౌం = క్ృనిత పారమి క్ృచి ౌం – క్ృి - చేి ద్నే –
పారమున పోగొటుినది) మూడు దినములు రగలు మాప్త్మే భోజన చేసి, మూడు
దినములు ర్మప్తుల యౌంద్గ మాప్త్మే భుజిౌంచి, మూడు దినములు అడుగకౌండ
వచిి న రద్వర్ ిములన మాప్త్మే భుజిౌంచి, మూడు దినములు కేవలము ఉరవశిౌంచి
ప్వత్ము చేయుట ద్వవ ర్మన, రర్మక్ = పై ద్వన వలనె ఇది కూడ్డ ఒక్ క్ృప్చి ప్వత్ౌం
దీన యౌంద్గ న్యలుు దినములు నీరు కూడ్డ ప్త్యగకౌండ్డ నర్మహారుడై ఉరవశిౌంచుట
ద్వవ ర్మన, చాౌంప్ద్వయణౌం = ఇది కూడ్డ పై ద్వన వలనే చౌంప్ద్క్ళల యొక్ు వృదిి
క్షయములన రట్టి ఆహాఅర్ క్రళ వృదిి – క్షయములతో ప్వత్మాచర్ౌంచుట
ద్వవ ర్మన ప్పాయశిి త్తము చేసికొనన గ్వన సుర్మపాన ోషపు పారము పోద్గ. అట్టి
వ్యర్న వెలివేసి సమాజములోనక్త ర్మనచెి డు వ్యరు కాద్గ.

(12) గౌడర్వి లక్షణ్ శ్రగంధుల వాయ ఖయ

ావాయ దముశ ం ావయ ర్వి భేదేర్ధర త్
రదం సంఘటన్య ర్వి ముంగ సంస్వథ విేష్వత్ |
ఉరకర్ధతౌత్ ముస్వదీన్యం స్వ రనః స్వయ త్ చ్తుర్షవ థా |
వైదర్వభ చా ధ గౌడీ చ్ రంచాలీ లాట్ట క మధా విభజయ |
గౌడీ రీి యననది కావా రీి భేద్ములలో ఒక్ట్టగ్వ చెరప రడినది.
సౌంఘటన్యరీి క్లిగి ర్ౌంగ సౌంసథ విశేష్ఠ విషయక్ర్మైన రద్ము ర్సద్గల
కరకార్క్మై వై ద్రీభ , గౌడీ-పాౌంచాలీ-లాట్టక్ అనే భేద్వలతో న్యలుగు విధాలుగ్వ వుౌంది.

చ్ద్గవుసంధయ లేని I చ్వటగాడయినన్య ; ధను గలిు యనా I ఘనుగాన్య

రండితులున్య గూడ I శ్రరసుత్ింతురు వాని; గౌడులాము కీర్ష త్ కలితులాము II

స్వహిమయ దముు ణ్ం

ఓజః శ్రరాశ్కైముయ ర్థ ిర్మభ ంధ ఆడంబముః I
సమాస బహవ లా గౌడీ I మలక్ష ో ణ్ ుస్తక త్ః I
సమాస రహుళమై సౌంఘటన యెెుక్ు ఆడౌంరర్ము క్లిగి ఓజసుస న
ప్రకాశిౌంరజేయ వర్ ణము క్లది సమాన రహుళమైన రీి గౌడి అనరడున.

ఉద్వ:- “చౌం చౌంద్గభ జ ప్భమి చౌండ గద్వభ వ్యత్ .... ...”

గౌడియ్య ర్వి వుయ ము ి
స్త త్:

ఏష్ఠ చ్ గౌడ జన శ్రపయ్యతాత్ గౌడైః శ్రరయజయ మాన తావ చ్ఛ

గౌఢీ సంజాఞ లభతే II
గౌడ జనలక ప్పయమైన ద్గుట చేత్న, గౌడ జనలు ప్రయోగిౌంచుట చేత్న,
ఆ రీి ఒక్ ప్రతేా క్మైన ఆచర్ణీయ లక్షణమగుట చేత్న గౌడియా రీి
అన పుర్మణ కావా ప్గౌంథములౌంద్గ లాక్షిణికలు దీనన ప్రతేా క్ౌంగ్వ ప్గహిౌంచుట
జర్గిౌంది.
గౌడ + చ I గౌడియా అప్త్యరే థ I
గౌడ శశ్రము
్ నక “ఛ” ప్రత్ా యము చేర్ి గ్వ గౌడియా అనరూర మేర్ు డినది.
రరుష్యమత్ుని శ్రరశ్ంస :
బహవ మము సమాసయాత్ మహాశ్రరణాక్షర్మ చ్ గౌడియ్య I

ర్వి మున్యశ్రరస నహిమ వముమన్ శ్రతాఽోత్ భవాాయ చ్ II

రహు సమాసయుమైనది, మహాప్పాణాక్షర్ములు (ఖ, ఘ, ఛ, మొ II) క్లిగినది,
అనప్పాస మహిమ రర్త్ౌంప్త్మైనదియు, చక్ు న సమనవ యము క్లిగినది, గౌడ రీి
అన పురుషోత్తముడన లాక్షిణికడు ప్ఫశౌంసిౌంచాడు.

ధను గలుు వాడు I దారుణ్ంబులు చేసి I మపు ంచుకుని ిర్షగి I దామ పేము
రణ్య రరుష్యడంచు I పూజలంద్గ కొన్యచు I పగబడుచున్యండ I భువిని
నిజు
దీన వలన గౌడ దేశ సహిత్ా ము, కార్ా ముల య౦ద్గ త్ప్ద్చన్య ప్పాచుర్ా ము
లక్షణ క్ర్లచే
త ప్గహిౌంరరడి గౌడీ రీి అన రీి ఒక్ద్వనన సహిత్ా ము, సర్సవ త్
ప్రప్క్తయల య౦ద్గ విానన విహార్ములు క్లద్న తెలియుచునన ది.
గౌడులాచ్ర్షంచిన అనా శ్రరశ్న
విధాను
బాలునక్త ఆర్వ - ఎనమిద్వ నెలలోగ్వన, బాలిక్క ఐద్వ - ఏడవ నెలలోగ్వన
అనన ప్పాశము చేయవల్లన. అనగ్వ ప్రథమానన భక్షణ సౌంసు ర్ము. త్ౌంప్డి మౌంచి
లగన మౌంద్గ సుసన తుడై (సుప్భౌంగ్వ సన నమాచర్ౌంచి) వృదిి ప్శాద్వినౌంత్ర్ము, శ్యచి,
అనే పెరు గల అగిన న శ్సథపౌంచి విరూపాక్ష జరౌం చేసి, కశౌండిక్ అనే అగిన సౌంసు ర్
కార్ా ము చేేవ్యడు. త్రువ్యత్ ప్రక్ృత్ క్ర్ము ర్ౌంభౌంలో ప్పాదేశ ప్రమాణములైన నేిలో
ముౌంచిన సమిధలన అగిన లో హొమౌం చేసి నర్వ శ్ర్త్ త మహావ్యా హృి హవనడై
మౌంప్తోచాఛ ర్ణ పూర్వ క్ౌంగ్వ నేిలో రౌంచాహుి హ్మమౌం చేసిన పద్ర రౌంచ ప్పాణ
హ్మమము మహావ్యా హృి హ్మమాలు చేసిిర్గి నేిలో ముౌంచిన సమిధలమ
హ్మమౌం చేసి ప్రక్ృత్ క్ర్ు మున సమాపత చేసతడు, అటు త్రువ్యత్ ఉదీచా మైన
శాాా యన హ్మమౌం మొద్లుకొన వ్యమదేవా గ్వన్యౌంత్ముగ గల క్ర్ు చేసి మౌంప్త్
పూర్వ క్ౌంగ్వ కమారున న్యట్టలో అనన ము పెటేవ్య ి రు. త్ద్గరర్ పురోహితులక ద్క్షిణ
ఇచేి వ్యరు. ఈ కార్ా ము బాలునక ఆర్వ నెలలోనే చేసతరు. శూనా ధులు మొద్లైనవి
వదిలి శ్యక్రక్ష
ో ిథులయౌంద్గ ఈ సౌంసు ర్ౌం చేయవల్లనన మార్ు ౌండేయౌంలో
వుౌంది. చక్ు గ్వ నూత్న వస్త్సలు
త , భూషణాలు అలౌంకార్ములతో సుసశ్జితు ి న చేసిన
కమారున ఒడిలో కూరుి ౌండబశ్టుికొన దేవత్య సమక్షౌంలో రౌంగ్వరు పాప్త్తో అనన ౌం
ినపౌంచి త్రువ్యత్ తేనె, నెయిా , రౌంగ్వర్ము క్లిపన పాయసనన పెట్టవ్య ి రు. ఈ
ప్రకార్ముగ్వ అనన ప్పాశన అయిన త్రువ్యత్ కమారున త్లిో ఒడిలో కూరుి ౌండబట్ట,ి
దేవత్య సనన ధా ౌంలో సక్ల శిలప క్ళ్యరద్వర్మథలు, శస్త్సతస్త్సము
త లు, సవ ర్మణభర్ణాలు,
ప్గౌంథములు వ్యట్టన ప్వ్యయు గౌంటములన (క్లము) అలౌంక్ర్ౌంచిన స శ్ ల
థ ము
మధా లో బాలకన వద్లి, శిశ్యవు సవ యౌంగ్వ యే రద్వర్మథనన తీసతడో అదే అత్న వృిత
యగునన నమిు , ద్వన యౌందే ఆత్నక్త ప్శద్ి క్లిగే టటుో చేేవ్యరు.

దొంగ లౌచు ిరుగు I దొములన్య వంట్టడి ; రట్టిం చూరవలయ I శ్రరభుమకెరడు

అట్టిం వార్ష వలెనె I అవినీి పెరుగున్య I భవుయ లాము గౌడ I వంశ్వయ లాము II
గౌడాభినంద్గడు
ఇత్న పూరువ లు గౌడ దేశ నవ్యసులగుటచే ఇత్డు కారు ర్మున ననన గౌడ
విశేషణము యిత్నక్త వచిి నది. శక్తరౌంతుడు
త గౌడ దేశము నౌండి కారు ర్మునక
వలస వచిి నవ్యడు. అత్డి మనమడు అయిన శక్త తసవ మి లలిత్యదిత్ా నృపాలున
మౌంప్తులలో ఒక్డు. ఆ ర్మజ్య శాలివ్యహన శక్ము 617 - 654 లోన వ్యడు. ఆ మౌంప్ి
సౌంత్ిలో అయిద్వ వ్యడే ఈ గౌడ్డభనౌంద్గడు. ఇత్డు గొరప సౌంసు ృత్ రౌండితుడు,
క్వి. ఇత్డు ర్మజశేఖరునక సమకాలీకడు. బ్ధలణ హ క్వి యిత్నన త్న సూక్త త
ముకాతవలిలో పేరొు న యున్యన రు. కావున ఇత్డు శాలివ్యహన శక్ము 800 ప్పాౌంత్ౌం
వ్యడగున.
ఇత్డు బాణున కాద్ౌంరరీ క్థన గైకొన కాద్ౌంరరీ క్థా సర్మన “పేర్
ఎనమిది సర్ ుల రద్ా కావా మున ర్చిౌంచెన. అభనవ గురతపాద్గడు క్థా
త్యత్ప ర్ా మున సశ్ర్ ు రౌంధముగ్వ జేయుట ఉద్వహర్ణగ్వ దీన పేర్తశ్ిత యిది భశ్టి
జయౌంతునది అనెన. అభనౌంద్గడు అనటక రద్గలుగ్వ యిత్న త్ౌంప్డి పేరు
పర్పాటుగ్వ పేరొు న్యన డు అనట నజము. ఏమనగ్వ క్షేమేౌంప్ద్గడు త్న సువృత్త
ిలక్ములో - “క్థా ప్రనౌంగే యథాభనౌంద్సా ” అన యీ క్థాసర్మునే సు ర్ౌంచెన.
ఈ క్వి సర్గ్వ బాణున గద్ా ము అనసర్ౌంచి ఈ క్ృి నర్ు ౌంచేననటక
ఉద్వహర్ణ.
మస్వయ ం నిజ భుజోదోయ గ విర్మజితార్మి మండలః I
అఖౌండల ఇవ శ్రమాన్ ీ ర్మా సూప్ద్క్ ఇత్ా భూత్” అన పేరొు నయుౌండెన.
ఇది “సౌంసు ృత్క్వి జీవిత్ము” ప్రహు ర ీ మశ్లాో సూర్ా న్యర్మయణ శాస్త్సి త గ్వర్చే
ర్చిౌంరరడిన ప్గౌంథము నౌండి ప్గహిౌంరరడినది.

శ్ంకము భగవతాు ద్గలకు గురువై అదైవ మవాదానిా

సృటంిం చిన
శ్రీ శ్రీ శ్రీ గౌడ రదా చారుయ ల వార్ష చ్ర్షశ్రమ
గౌడ రద రమువ ము: ఋగేవ ద్ము 10-75లోన, ఐత్రేయ ప్బాహు ణము 8 –
14 - 4 లోన, రృహద్ర్
ి ు పుర్మణము 22వ అధాా యౌంలోన గౌంగ్వనది ప్రశౌంస, ద్వన
గమన్యద్గలు

దొంగలౌచు ిరుగు I దొములన్య వంట్టడి ; రట్టిం చూరవలయ శ్రరభుమకెరడు

అట్టిం వార్ష వలెనె ; అవినీి పెరుగున్య; భవుయ లాము గౌడ I వంశ్వయ లాము II
వివర్ౌంరరడ్డాయి. అరుణోద్య దేశౌం (ఇపాప ట్ట గడవ్యల్ సౌంసథనౌం) లోన గౌంగోత్తరీ
అనరడే చోట గౌంగ్వ భగీర్థీ దేవసథనముౌంది. దీనపైన కొౌంచెౌం ూర్ౌంలో పాౌండవుల
నవ్యస క్షేప్త్ౌం వుౌంది. ఇదే పాౌండవుల చివర్ నవ్యస స శ్ థ నౌం గ్వన, యిచఛ ట్ట నౌండియే
ప్దౌరదీ సమేత్ౌంగ్వ ధర్ు ర్మాద్గలు సవ ర్మురోహణ చేసినటుి చెరప రడిౌంది.
ఇచి ట్ట రర్వ త్ రౌంక్తక్తత రుప్ద్ హిమాలయమన పేరు. ఇౌంద్గల్‘ ఐద్గ
శిఖర్మలున్యన యి. అవి రుప్ద్ హిమాలయ శిఖర్ము, ప్రహు శిఖర్ము, విష్టణఫుర్
శిఖర్ము, ఉద్గురు కాౌంత్ శిఖర్ము, సవ శ్ర్ము రోహణ శిఖర్ము అననవి. ఈ ఐద్గ
శిఖర్మలతో కూడిన రుప్ద్ హిమాలయ రర్వ త్ రౌంక్త తధనర్మకార్ౌంగ్వ వౌంగి మధా లో
రలమేర్ప డి ఉౌండుట వలన అది మౌంచుచే క్రప రడి శ్గే ోసియర్ (Glacer) నయి
మెశ్లగ్వ
ో క్రుగుచు నీరుగ్వ ార్ యిరత్ల వైపున హద్గ్గ్వ గశ్టుివల్ల నేర్ప డి నలచి,
గోపుర్మకార్ౌంగ్వ ననన గోముఖ రర్వ త్ౌం యొక్ు ముఖము వల్ల వునన ద్వర్ నౌండి
గోముఖమునౌంద్గ గల న్యి యౌంద్గగల ర్ౌంప్థాకార్ మార్ ుౌం గుౌండ్డ ార్ ఇవత్లక
జలపాత్ రూరౌంగ్వ భయటరడి చినన ప్రవ్యహౌంగ్వ నడుసుతౌంది. ఇదే భాగీర్థీ గౌంగ్వ
ప్పార్ౌంభ శ్సిిథ . ఈ హిమనలయానక్త (Glacer) బ్ధౌంద్గ రూర సర్సస న పేరు. ఇక్ు డ
రౌంగ్వరు, రసుపు రచి , ఊద్వర్ౌంగు పూలు ఉౌండేవన వ్యట్టన త్యమర్ ాి పూలన
పోలాి ర్న చెరప రడిౌంది. ఇచి టనే రుప్ద్ హిమాలయ రర్వ త్ శిఖర్ౌంగ్వ
ఏర్ప డియునన మరొక్ చినన రర్వ త్యనక్త “గౌడ పాద్” రర్వ త్మన పేరు. దీన వద్నే ్
గౌంగోత్తర్ దేవ్యలయౌం ఉౌంది.
గౌడ పాద్ రర్వ త్యనన చుశ్ట్టి నడిచి త్ద్గరర్ కేద్వర్ గౌంగయనే వేరొక్ ప్రవ్యహౌం
భాగీర్థిన త్యకతునన టుి ద్వనక్త మిక్తు లి సమ్మరౌం నౌండి నడుసుతౌంది. ఇక్ు డే
భగీర్థుడు గౌంగ కోసౌం త్రసుస చేసిన చోటన చూపసతరు.
మన భర్త్ ఖౌండౌంలో ఎౌంద్ర్తౌంద్ఠో మహానభావులు ఆవిర్భ విౌంచారు.
భగవౌంతున సృషలో ి కొౌంద్రు కొనన రనలే చేయడ్డనక్త సృషౌం ి చరడత్యర్నేది రర్మ
సత్ా ౌం. అన్యదిగ్వ మన గౌడ వౌంరయులు సర్సవ త్యభమానలై సహిత్ా క్ళ్యమత్లిక్త ో
ఎనలేన ేవ చేసి క్ృత్యరుథలుగ్వ
చిర్ౌంజీవులై నలిచారు. పైన వివర్ౌంచరడిన రర్మ రవిప్త్ గౌంగ్వముఖ ద్వవ ర్మున
గల గౌడపాద్

శ్రరకి యింట్ట వాడు I రట్టిండనా ునకు I రట్లో రడుచున్యండ బాధ లేద?

బొజ ్ నిండ ినా I భోజనం బియంమ; దొంగమనమె గాని I దొము మనంబ?
రర్వ త్ౌంపై ద్వవ రర్ యుగ్వర్ౌంభౌంలో త్రమాచర్ౌంచి సిదిి్ పౌందిన దివా
అవత్యరుడు మన గౌడపాద్వచారులవ్యరు.
 గౌడవౌంరయులు అౌంద్ర్క ప్పాత్ఃసు ర్ణీయుడు, ఆర్మధుా డైన
యీమహనీయున గుర్ౌంచి మన వ్యర్ క్ౌంత్గ్వ తెలియక్ పోవుటక కార్ణౌం ఆయన
సహిత్ా రర్ౌంగ్వ చేసిన క్ృష అౌంత్య సౌంసు ృత్ౌంలో నక్షిరతమై యునన ౌంద్గన దీనన
రర్లధన్యత్ు క్ౌంగ్వ చూచిన గ్వన లభౌంచుట అత్ా ౌంత్ ద్గర్ ోభౌం. ఈయన సన్యత్న
ధర్ు పు విలువలన ప్రచార్ౌం చేసూత ఉరనషత్ ప్పామాణాా నన నమిు నవ్యడు. ఈయన
జీవిత్ చర్ప్త్న ేక్ర్ౌంచుట అత్ా ౌంత్ శ్క్తష ో మై
ి న్య చివర్జ్య త్దేక్ దీక్షతో కార హిౌంూ
విశవ విద్వా లయ ప్గౌంథాలయౌం, క్లక్త్యతలోన నేషనల్ ెౌంప్టల్ లైప్రరీ,
మప్ద్వసుల్‘న క్కనన మెర్మ లైప్రరీ, గోర్ఖ్పప రు గీత్య ప్పెస్‘ మొద్లగు అనేకానేక్
ప్గౌంథాలయాలు ద్ర్శ ౌంచి సౌంశ్క్షిోరతౌంగ్వ నై న్య కొౌంత్ విషయౌం ేక్ర్ౌంర గశ్లిన ు ౌంద్గక
సౌంతోషసుతన్యన న. న్య రర్లధన మూలౌంగ్వ ప్పాచీన గౌడుల చర్ప్త్ ేక్ర్ౌంచి మ్మక
అౌందిౌంచగలిగినౌంద్గక న్య ప్శమ ఫలిౌంచినటుిగ్వ భావిౌంచి ఆనౌందిశ్సుతన్యన న.

గౌడరద్గని జనను : నర్ు ద్వనదీ తీర్ౌంలో ననన సుఖ దేవర్ ష ఆప్శమ

సమ్మరౌంలో వునన భూపాల ప్గ్వమౌంలో విష్టణ దేవుడన మహాతుు డు గుణరియన
సధీవ మత్లిన ో వివ్యహమాడి యుౌండెన. ఈ పుణా పుర్మణ ద్ౌంరతుల న్యముు ల
రౌంటయే మన గౌడపాద్గడు. ఈయనక త్ౌంప్డి “సుఖద్తుత”డన న్యమక్ర్ణౌం చేశాడు.
ఈ సుఖద్తుతనక్త త్ౌంప్డియే గురువై బాలా మునౌందే సక్ల శాస్త్సతలు బోధౌంచాడు.
యుక్ తవయసుు డైన పము ట త్లిద్ ో ౌంప్డులు వివ్యహ ప్రయత్న ౌం చేశారు. కాన
రర్చిౌంత్ న్యభలాషయైన సుఖద్తుతడు వివ్యహానక్త అౌంగీక్ర్ౌంచక్ ఇౌంట్ట వద్్ ఉౌంటే
వివ్యహౌం చేసుకొము న ఒితడి చేసతర్న త్లచి మాత్ృదేశమైన గౌడదేశౌం వెళ్ళి అక్ు డ
వునన వేద్వౌంత్ శిరోమణియైన జిష్టణ దేవుౌండనే త్రసివ న్యప్శయిౌంచి ఆయన
గుహాముఖౌంబున ఆయన ద్యన కోర్ దీర్ ఘకాలౌం త్రసుస చేశాడు. సుఖదేవర్ ష
ఆరర్మవ ద్ రలౌంతోనే యీ మహామహుడు ఉద్యిౌంచాడు. ఈయన త్ౌంప్డి
విష్టణదేవుడు సుఖదేవున గురువుగ్వ ఆర్మధౌంచే వ్యరు. ఆ కార్ణౌంగ్వనే త్ౌంప్డి
ఈయనక సుఖద్తుతడన పేరు పెాిడు. ఈయనలోన రర్మార్ థ చిౌంత్నక, ఈయన
ఏకాప్గ, నషు రట

కొలమ మకుి వగన్య I కొలిచడి వార్షకి; తూకమంద్గ మగుు I తూయవార్ష

ఆయవంమ మర్షగి I అణ్గార్షపోద్గరు; కవిమ విభవులాము I గౌడులాము II
పూర్వ క్ౌంగ్వ జపౌంచి త్రసిస దిన
ి పౌంద్గ్వ ఆయనక - “గౌడ పాద్గడ” నే పేరు
పెాిడు. పాద్గడనగ్వ నెలకొనన వ్యడు, నలచిన వ్యడు. గౌడాి పేరు ప్రఖ్యా తులు
నలబటుివ్యడన అర్ ిము. ఈ పేరుతోనే ఈయన ప్రసిద్గిడయాా డు.
జగజన
్ ని స్వక్షాతాి ముం : ఆధాా ిు క్ దివ్యా నభవ సౌంరితన త్న సొముు గ్వ
చేసుకనన ఈ మహనీయుడు శ్ర ీ చప్కానన ప్రిషౌం ి చి నత్ా ము రర్దేవత్యర్మధన
చేసుతౌండేవ్యడు. కొౌంత్కాలనక్త ఆయన అమోఘ త్రశశ క్త తఫలిత్ౌంగ్వ జగజన ి న దివా
సనన ధా సక్షాత్యు ర్మనన పౌంది త్న మహిమ వలన శౌంక్ర్ భగవత్యప ద్గలక
దేశికడైన గోవిౌంద్ భగవత్యప ద్గలవ్యర్క్త గురువై మహ్మనన త్
శిఖర్మనన ధరోహిౌంచాడు. త్రువ్యత్ ఈయన గౌంగోత్తర్క్త రశిి మ దిశగ్వ ననన
రర్వ త్యప్గౌం మ్మద్ త్రసుస చేసి సిద్గిడైనౌంద్గన ఆ రర్వ త్యనక్త “గౌడపాద్ రర్వ త్”
మనే పేరు వచిి ౌంది. ఈ విషయాలనీన హు ఆన్ చాా ౌంగ్క పూరువ డగు
భావనవేకడనే రౌండితుడు ర్చిౌంచిన ”త్ర్ు ావ ల” అనే ప్గౌంథౌంలో ప్కీ .శ.550 ప్వ్యర్
ప్పాౌంత్మున ననన గౌడపాద్గన కార్క్ల (సూప్త్యది వివర్ణ శ్లోక్ములు) లో
ఉస్త్ద్గిత్ములన ప్వ్యయరడిౌంది.
ఈయన పాౌండవ వౌంలద్భ వుడైన రరీక్షిను హార్మజక శ్ర ీ మద్వభ గ వత్యనన
అదైవ త్ ప్రహు త్త్వ ౌంగ్వ ఉరదేశిౌంచాడు. శ్ర ీ శౌంక్ర్ భగవత్యప ద్గలక గురువైనౌంద్గన
ఆయన గౌడు పాద్గ నెలపు ో ప డు - ” వేద్వౌంత్ విద్ా భర్మచారైవ ” అన సు ర్ౌంచేవ్యడు.
ద్వవ రర్ యుగ్వర్ౌంభౌం నౌండి హిమాలయములౌంద్గ సమాధ అవశ్సలో థ
వుౌండుట వలనన, ఆయనన గుర్ౌంచిన ప్రచార్ౌం లేనౌంద్గ వలనన,
ప్రజలాయనన మర్చి పోయివుౌంద్గర్న త్లౌంరవలసి వేశ్సుతౌంది. జగద్గురువు
ఆదిశౌంక్రులు త్న - “ర్త్న మాలాసతవ” మనే ప్గౌంథౌంలో త్న గురువగు గౌడపాద్గనక్త
ప్గీక దేరయులతో సౌంరర్ు ముౌండేద్న, యాయనక “ఆపోల్‘నయస్” అనే త్యా న్య
దేశపు ర్మజకమారుడు శిష్టా డుగ్వ వుౌండేవ్యడన ప్వ్యశాడు.
శౌంక్రులక గౌడపాద్గడు ఆర్మధా దేవుడు. గౌడపాద్ విర్జిత్ములైన అదైవ త్
సిద్విౌంత్యలనే శౌంక్ర్ భగవత్యప ద్గలు సమనవ య రర్చుకొన, సవ ౌంత్ము చేసుకన
అదైవ త్ మత్శ్సథరన్యచారుా డయాడు.

శ్రబికి చడడ వార్ష / శ్రరివారు వేధించి; నీిలెన్నా చపు / నింద వేసి

ఆదర్షంరర్మరు / అదలించుటే గాని; గలిమ గరువ లాము / గౌద్గలాము //
గౌడ పాదీయ ద్ర్శ న శాస్త్సమే
త యీ మత్యనక్త మూలాధార్ౌం. ఈ కార్ణౌంగ్వనే
శౌంక్ర్మచారుా లు గౌడపాద్గన రర్మ గురువుగ్వ పూజిౌంచేవ్యడు.

గౌడరద్గని వయ కి త్మవ ు
ఈయన ఉరనషతుతల ప్పామాన్యా నన నమిు వ్యట్టలో చెరప రడిన ధర్ము లనన నత్ా
నైమిితక్ కార్మా లోో ప్రవేశపెట్టి తూ.చ. త్రప కౌండ్డ ఆచర్ౌంచేవ్యడు. కాన బౌద్ి
సిద్విౌంత్యలు ఈయన బుదిక్త ి ప్రిరన్యన లుగ్వ క్నపౌంచేవి. విశ్జన
న వ్యద్ౌం,
శూనా వ్యద్వద్గలన, అకౌంఠిత్ త్ర్ు విజృుఁభణములైన వ్యట్టన ప్తోసివేయర్ద్న,
వేద్వౌంి ఎవడున ఉరనషతుతలక విరుద్ిౌంగ్వ ననన సిశ్ద్విౌంత్యలిన
అౌంగీక్ర్ౌంరలేద్న వ్యదిౌంచేవ్యడు. త్న కార్క్లలో గౌడ పాద్గడు
ఉరనషద్నయాయులు త్ర్ు సహాయౌంతో వేద్వౌంత్ వ్యకాా లిన అనసౌంధానౌం చేసి
వ్యట్ట నౌండి చేసిన నగమములు బౌద్ి ద్వర్శ నకలన భాధౌంరనన చూర
ప్రయిన ౌంచాడు. సత్ా ము - సత్యా నన బాధౌంరద్న ఆయన విశావ సౌం. ఐత్రేయ,
తైత్తరీయ, రృహద్వర్ణా కాల ఆధార్ౌం పై ఆత్ు ) అనగ్వ విశ్జన న ౌం) ఒక్ు టే సతుత
అనయు, అదియే త్న మాయచేత్ భేద్వలిన క్లిప ౌంచుకొన త్నకత్యనే
యెరుక్రడుచునన ద్నేది గౌడపాద్గన సిశ్ద్విౌంత్ౌం. సవ రన ముచే మాయ
చూడరడినటుో, వేద్వౌంత్ౌంచే యీ విశవ ౌం చూడరడిౌంద్న, సవ రన రద్వర్మథల
అభావ్యనన ప్శ్యి చెపప ౌంది. న్యనత్వ మనేది ఇక్ు డ లేశమాప్త్ౌం కూడ్డ లేద్గ. ఒక్ట్టయే
మాయచే అనేక్ౌంగ్వ క్నప శ్సుతౌంది. అాయమన (పుటన ి ది) మగునదియే మాయచే
అనేక్ౌంగ్వ ాయమన (పుట్టన ి ది) అగుచునన ద్న శాస్త్సౌం
త చెపుతౌంది. ఇద్ౌంత్
ఎక్ు ణుణుఁచో వచిి ౌంది కాద్గ. మారుప చెౌందిౌందేమి లేద్గ. అనేది సౌంభమగుట (మారుప
కార్ా వర్ ుము) ప్శ్యి చేత్ ప్రిషేధౌంరరడిౌంది.
ఇది కాద్గ - ఇది లేద్నేది అప్గ్వహా మవడౌం వల ో ఆత్ు యౌంద్గ
భావ్యలిన నషేదిౌంచే ద్వన అజత్యవ నన (పుటుిక్లేన త్న్యనన ) ప్శ్యి విపులీక్ర్ౌంచి
ప్రకాశవౌంత్ౌంగ్వ చేసిౌంది. సతుత అనేది నజౌంగ్వ పుటద్గ
ి . మాయచేత్నే అది
పుడుతుౌంది. సవ పాన వసలో థ ఒకే మనసుస ర్తౌండుగ్వ అయినశ్టుో నప్ద్వవశ్స థ లో కూడ్డ
అదే ద్వ యము (ప్గ్వహా – ప్గ్వహక్ రూరౌం) గ్వ భాసిసుతౌంది. కారట్టి దీన
సర్ౌంశమేమనగ్వ జీవుడనే వ్యడెవడు పుటలే ి ద్గ. రౌంధనౌంలో కూడ ఎవడూ లేడు.
(దీనన అాత్ వ్యద్మౌంారు)

డబుబ లేని వార్ష I యిబబ ంద్గలవి యెన్నా ; స్వన్యభూిన్న I చాటర్మరు

పూవులుా చోట I రలోలమా గ లేరు; భవుయ లాము గౌడ వంశ్వయ లాము I
సధన్య లేద్గ – ముక్త తలేద్గ. అౌంద్గవలనే ో జీవ్యత్ు ల అననా త్వ ౌం ప్రశౌంసిౌంరరడి
న్యన్యత్త్వ ౌం ఉరనషతుతలచే నౌందిౌంరరడిౌంది. వేద్పార్గులు, వీత్ ర్మగ భయ
ప్కోధులు అగు మునలచే ప్రరౌంచ ఉరశమనము, అద్వ యము, నర్వ క్లప మైన ఆత్ు
చూడరడిౌంది. దివ రద్వౌంరరుడైన బుద్గిడు, బౌద్ి అద్వ య వ్యద్గలీ అాతీ వ్యద్వనేన
ఖ్యా సిౌంచారు. క్నక్ వేద్వౌంతులమైన మాక వ్యర్తో మాక వివ్యద్ౌం లేద్న
గౌడపాద్గడు గట్టగ్వ ి న్నక్తు చెపాప డు.
గౌడపాద్గడు శౌంక్రుల గురువైన గోవిౌంద్ పాద్గలక ఆచారుా డన
నర్ ణయిౌంరరడిౌంది. ఈయన ప్కీ.శ. 17వ శత్యరౌం ి చివర్ 18వ శత్యరౌం ి ప్పాఅర్ౌంభౌంలోన
వ్యడన చర్ప్త్ కారులు నర్ ణయిౌంచారు. గౌడపాద్గన మాౌండూకోా రనషత్ కార్క్ల
భాష్ఠా నక్త టీకా ర్మసూత ఆనౌంద్గిర్ అనే అత్డు “శ్ర ీ గౌడ్డ పాద్వచారుా ల వ్యర్మ పూర్వ పు
దిన్యలోో నర్న్యర్మయణుల వ్యససథనమైన రద్ర్క్ ఆప్శమౌంలో భగవధాా న నమగున డై
త్రసుస ఆచర్ౌంచార్న, న్యర్మయాణుడు ఆయన భక్తక్తత సౌంతోషౌంచి ఉరనషప్త్ప ి
పాద్క్మైన ప్రహు ానననభూిన ప్రసదిౌంచెనన” ర్మశాడు.
బాలక్ృష్ఠణనౌంద్ సర్సవ ి 17వ శత్యరౌం ి లో త్యన ర్చిౌంచిన – “శరీర్క్
మ్మమాౌంస వ్యర్క్మున”
త గౌడపాద్గలన గూర్ి – “కరుక్షేప్త్మనే దేశౌంలో హ్మర్మవి
(హిర్ణా వి) నదీ తీర్మున గౌడులనే ప్రసిదిక్క ి క్తు న ఒక్ ాి ప్రజలు సుర్మక్ర్ణ
వృితచే నవసిసూత ఉౌండేవ్యర్న వ్యర్ వౌంరయుడైన శ్ర ీ గౌడ పాద్వచారుా ల వ్యరు ద్వవ రర్
యుగ్వర్ౌంభౌంలో గొరప త్రసుస చేశాడన ర్మశాడు.
మాండూకోయ రనిష్తుత్ – ార్షకలు : గోర్ఖ్ పూర్ గీత్య ప్పెస్ వ్యరు ప్రచుర్ౌంచిన
మాౌండూకోా రనషత్ ప్గౌంథ భూమిక్లోన కొౌంత్ హిౌందీ భాగ్వనక్త న్య ఆౌంప్ధానవ్యద్ౌం
యీ ప్క్తౌంది విధౌంగ్వ ఉౌంది.
మూౌండూకోా రనషతుత అనేది అధర్వ వేదీయ ప్బాహు ణ భాగ అౌంత్ర్ ుత్మైనది.
ఇౌంద్గలో 12 సూప్త్యలున్యన యి. ప్గౌంథ పుటలన రట్టి ఇది ఉరనషతుతలు అనన ట్ట
లోన చినన ది. కాన దీన మహత్వ ౌం దేనకీ త్కు వ కాద్గ. భగవ్యన్ గౌడ పాద్వచారుా లు
దీనక్త కార్క్లు ర్మసి దీన మహత్యవ నన ఇౌంకా ఎకు వ ఇనమడిౌంర చేశాడు. కార్కాలు
– శౌంక్ర్ భాషా సహిత్మైన ఈ ఉరనషతుత అదైవ త్ సిద్విౌంత్ ర్సికలక రర్మ
ప్రమాణ ఆద్ర్ణీయ ప్గ్వౌంథౌం. కార్క్లన అదైవ త్

ధను కూడ బెట్టిం I దాచు కొనగలేక ; దొడిడ దర్వ వచిచ I వడిడ కిచిచ
వడిడ అసలు గుంజి I దొడడ వాడగు చుండె; గళ్ళమ గరువ లాము I గౌడులాము II
సిద్విౌంత్ౌం యొక్ు ప్రథమ నరౌంధనమన చెపాప రు. ఈ ప్గౌంథాధార్ౌంతోనే భగవ్యన్
శౌంక్ర్మచారుా లు
అదైవ త్ మౌందిర్మనన శ్సథపౌంచాడు. ఎౌంద్గక్నగ్వ అదైవ త్ సిద్విౌంత్ౌం అన్యదికాలౌం
న్యట్టది క్నక్ ద్వనక్త సౌంప్రద్వయక్ మత్వ్యద్ రూరౌం ప్పాపతౌంచిౌంది. దీన ప్రధాన
ప్శేయసుస ఆచార్ా వరుా డైన భగవ్యన్ శౌంక్రునది. ద్వన మూల ప్గౌంథౌం గౌడ పాదీయ
కార్క్లు.
కార్కా కారుడైన భగవ్యన్ గౌడ పాద్వచారుా న జీవిత్ము, ఆయన ఆయన జీవిత్
కాలము విశేష్ఠలు కొౌంత్ వర్క పైన వివర్ౌంచాన. బౌంగ్వల్ యౌంద్గ “వేదాంమ
దముశ నేము ఇిహాస” అనే ప్గౌంథౌం ర్మసిన శ్ర ీ ప్రశ్ానన్యనౌంద్ సర్సవ ి సవ మ్మజీ అన
అత్డు గౌడపాద్గడు – గౌడ దేరయుడు (బౌంగ్వలీ) అన ప్వ్యశాడు. ఈ విషయౌంలో
ద్వనలో నైషు ర్ు ా సిదిికారుడు భగవ్యన్ సురేశవ ర్మచారుా న యీ ప్క్తౌంది ల శ్ ో క్ౌం ప్రమాణ
పూర్వ క్ౌంగ్వ ప్గహిౌంరరడిౌంది.
ఏవం గౌడై ర్ధర్మైవిడైముా ః పూజ్యయ ముము థః శ్రరభాటమః I
అజాఞన మాశ్రతోరధిః సనా హ మాి దృగీశ్వ ముః II (4 – 44)
ఈ ప్రకార్ౌంగ్వ సక్షాతుత భగవౌంతుడే అానన్యపాధకడై అహౌంకార్మద్గల సక్షి
(జీవుడు) అయి వున్యన డు. ఆ రర్మార్ ి త్త్యతవ నన మన పూజనీయ గౌడదేరయ
మర్యు ప్ద్విడ దేరయ ఆచారుా లు వర్ ణౌంచారు. ఇక్ు డ గౌడ దేరయ ఆచారుా డు గౌడ
పాద్వచారుా ల వ్యర్న, ప్ద్విడ దేరయ ఆచారుా డు శ్ర ీ శౌంక్ర్మచారుా లు వ్యర్న
చెరప రడిౌంది.
గౌడ పాద్వచారుా డు వివ్యహానన త్ా జిౌంచి సన్యా సి అయాా డు. ఈయన శిష్టా డు
గోవిౌంద్ పాద్వచారుా డు. గోవిౌంద్ పాద్వచారుా న శిష్టా డు భగవ్యన్ శౌంక్ర్మచారుా లు.
శాౌంక్ర్ సౌంప్రద్వయౌంలో ఏ ఆచారుా డు వౌంద్న్యత్ు క్ మౌంగళ్యచర్ణ ప్రసిద్గిడో
అౌంద్గలో ఆర్ౌంభౌం నౌండి శ్ర ీ రద్ు పాద్వచార్మా ది భగవ్యన్ శౌంక్రున యొక్ు
శిషా రర్ా ౌంత్ౌం యీ సౌంప్రద్వయౌం యొక్ు ఆచారుా లు శిషా రర్ౌంరర్ యీ విధౌంగ్వ
చెరప రడిౌంది.
న్యర్మయణ్ం రదా భవం వసిష్ఠం శ్కి త్ం చ్ మతుు శ్రమ రర్మశ్ముం చ్ I
వాయ సం సుకం గౌడరదం మహాంమం ోవింద యోగీంశ్రద మథాసయ శిష్య మ్
II
శ్రీ శ్ంకర్మ చాముయ మధాసయ రదా రదం చ్ హస్వత్ మలక్ చ్ శిష్య మ్ I
మం శ్రతోటకం వార్ష త్క ాము మన్యయ స నా ద్గురూన్ సంమమ మానతోఃసిా II
శాౌంక్ర్ సౌంప్రద్వయ యౌంద్గ శాస్త్సతధా యానక్త పూర్వ ౌం ఆచారుా డు –
శిషా గణౌం ఈ మౌంగళ్యచార్ణౌం రఠిసతరు. దీన వలన ర శ్ ీ గౌడ పాద్వచారుా డు భగవ్యన్
సుక్దేవర్ ష యొక్ు శిష్టా డన మనక తెలిసినదే. భగవ్యన్ గౌడపాద్వచారుా న
ప్గౌంథములౌంద్లి ఆయన కార్క్లు జగప్త్ప సిద్ము ి లైనవి. ఈయన భాషా ౌం ర్మసిన
మరొక్ ప్గౌంథౌం ఉత్తర్ గీత్. దీనన వ్యణీ విలాస్ ప్పెస్, ర
శ్ ర్ౌంగౌం
ీ వ్యరు ప్రచుర్ౌంచారు. ఆ
భాషా ౌంతో ఆయన మహాయోగి అన సప షర ి డుతుౌంది. ఇవి గ్వక్ యీయన ప్వ్యసిన
మరొక్ ప్గౌంథౌం సౌంఖా కార్క్ల భాషా ౌం కూడ్డ ప్రసిద్మై ి నదే.
గౌడ పాద్క్ృత్మైన యీ కార్క్లు గొరప ఉద్వత్తము మర్యు మర్ు సప ర్శ న
యైనవన యీయనన ప్రరౌంచ అౌంద్లి సరోవ త్ు ృష ణ సహిత్ా మౌంద్గ గణన చేశారు.
ఏ విధౌంగ్వ శ్ర ీ మద్భ గవధీత్ విషయౌంలో “గీతా సుగీతా కము త్వాయ కిమన్నయ ః శార్ధస త్
విసరైత్ ః” అని నిర్ష ియ ంచ్బడిందో అదే విధంగా అదైవ మ బోధ కొముకు యీ శ్రగంథ
ముమా ొకి ట్టయే శ్ముణ్య ు. ఇంద్గలో స్వధన, సిదాింమం, రముమమ
నిర్మకముణ్, సవ మమ సంస్వథరన్యద్గలనిా ంట్టని శార్ధస త్ సమా మంగా, యకి త్
యక త్ంగా వర్షం ి చారు. ఈ శ్రగంథ ొకి ట్టయే ుుక్షువులన్యా రముమరదానిా
పందేటట్లో చేసుత్ంి.
గౌడ రద విముచిమ మాండూకయ ార్షకల శ్రరశ్సథయ ు
ఇౌంద్గలో మొద్ట్టది – ఆగము ప్రక్ర్ణము – ఈ ప్రక్ర్ణలో సత్వ రూపానన
గూర్ి ప్వ్యయరడిన త్న భావ్యనన శృి సము త్ౌం సహేతుక్మన నరూపౌంచాడు.
ర్తౌండవది – వైత్థా ప్రక్ర్ణము – ఇౌంద్గలో త్ర్ు విత్ర్ము ల ద్వవ ర్మ
న్యన్యత్వ ౌంతో గూడిన ప్రరౌంచ వైఖర్న – సుఖ ద్గఃఖ్యలన వివర్ౌంచాడి.
మూడవది – అదైవ త్ ప్రక్ర్ణౌం – ఇౌంద్గలో జీవోత్ప ిత, ఆత్ు యొక్ు
అసౌంగత్వ ము, అతైు క్త్వ సమ్మక్ష, సవ రన – ాగృతులు, త్త్తవ బోధ, శాౌంత్వృిత
సవ రూరౌం, సుష్టపత, సమాధుల భేద్ౌం, ప్రహు సవ రూరౌం, మన్యనప్గహాద్గల వివర్ణ
ఉౌంది.
న్యలవ ు ది – అదైవ త్ ద్ర్శ న, దైవ త్ వ్యద్గల పార్సప ర్క్ విరోధము, జీవున యొక్ు
జనమర్ణాద్గలన గుర్ౌంచుటలోన త ోషము, అాత్వ్యద్ నరూరర్ణ, బాహా ర్ థ వ్యద్
నరూరర్ణ, విాననవ్యద్న ఖౌండన, ప్రరౌంచౌం యొక్ు అసత్ా త్వ హేతువు, సవ రన ౌం
యొక్ు మిధాా త్వ నరూరణ, సన్యు ర్ ు గ్వములైన దైవ త్ వ్యద్గల గి, రర్మార్ ివసుతవేది?
ఆత్ు యౌంద్గ కార్ా – కార్ణ భావమెౌంద్గక అసౌంభవము, హేతు ఫల భావ6 యొక్ు
అభనవేశౌం యొక్ు ఫలము, ఆత్ు యొక్ు

దానధముా ంచు I దామృమవ ున్య చూప; గుడులు బడులు గట్టిం I గొరు గాన్య
నలధ ో ను నంమ I తెలగా ో మారుచ న్య; మాయ మాటలాడు I మంశ్రమ గాళ్ళి II
సవ భావిక్ సవ రూపాద్గల గుర్ౌంచి ప్వ్యశాడు. కొర్వి క్ట్టన
ి చేతోత గుౌంప్డౌంగ్వ ప్ిపప తే ఏ
విధౌంగ్వ నపుప గుౌంప్డన వలయాకార్ౌంగ్వ గల చప్క్ౌంలా క్నపసుతౌంో అదే విధౌంగ్వ
ప్రరౌంచ వా వహార్మౌంత్య అనగ్వ జనన మర్ణాద్గలు, మాత్య పత్యది
బాౌంధవా జనము, హితులు, అహితులు మొద్లైనవనీన ప్భాౌంియన వివర్ౌంచాడు..
 గౌడరద్గని యిమము ముచ్నలు: (1) పైన వివర్షంచిన ఉమత్ము గీతాద్గల
భాష్య ం, (2) నృసింహ తాహినీ ఉరనిష్తుత్, (3) ద్గర్ము సరశ్
త్ ికి టీా, (4)
శ్వభోదయమనే శాకే త్య శ్రగంథు, (5) శ్రీ విదాయ ముమా సూశ్రము.
ఈ ముచ్నకు ఆధార్మలు :
(1)విధుర్థశ్వ ము భట్టించాముయ గౌడరదీయ ఆగమ శార్ధసు
త్
(2)T.M.P., మహాదేవన్ కృమ ఫిలాసఫి ఆఫ్ గౌడరద
(3)రండిమ ోపీన్యథ కవిర్మజ కృమ శ్రబహా సూశ్రమ శాంకము భాష్య ర భూరక.

గౌడ డిండిమ భట్లిం – చ్ర్షశ్రమ

గౌడ దేశ ప్రజలౌంద్రూ సుర్మక్ర్ణ వృిత చేయుచు మాత్ృదేశన్యమౌంతో
గౌడులుగ్వ ప్రసిదిి చెౌంద్వరు. వ్యర్లో వేద్-శాస్త్స-త పుర్మణేిహాసద్గలు నేర్ి న
వ్యరు ప్బాహు లుగ్వ పలువరడేవ్యరు. నేట్ట ఆధునక్ సమాజౌంలో క్షప్ియ
ప్బాహు ణులు, క్ము ప్రహు ణులు, విసవ ు ప్బాహు ణులు (క్ౌంసలి) మొద్లగు వ్యరు
కల వృితతో పాటు ౌరోహిత్ా ది కార్ా ప్కామాలు చేసూత ప్బాహు ణులుగ్వ రర్గణిౌంర
రడినటుో ఆన్యడు కూడ్డ చద్గవరడిన వ్యరు ఎలరు ో ప్బాహు ణులుగ్వ
గణిౌంరరడ్డార్న తెలియచునన ది. మర్యు భటుి అనే రద్ౌం ాి వలన
ప్బాహు ణులైన వ్యర్క్త ఉౌండద్గ. ఇది శూప్ద్గలకే రర్మత్మైనది. ఉద్వ – ర్మమర్మజ
భూషణుడు – భటుిమూర్గ్వ త విజయనగర్మధీశవ రుల కాలౌంలో ర శ్ ీ క్ృషదే
ణ వర్మయల
ఆసథన అష ి దిగ ుాలలో ఒక్డుగ్వ
ఉౌండేవ్యడు. క్నక్ భటుి అనేది శూప్ద్గలకే రర్మత్మైనద్నట సమౌంజసము.

దామయండడెంద్గ I దంభవాకుి లె గాని; యివవ లేడు పైస I యేర్షకయిన

నిజు రలుి వాడు I నిందలరలౌన్య; కలిమ విభవులాము I గౌడలాము II
ఉౌండేవ్యడు. క్నక్ భటుి అనేది శూప్ద్గలకే రర్మత్మైనద్నట సమౌంజసము.
ననన యభటుి
శూప్ద్గడనే వ్యద్ౌం కూడ్డ వుౌంది. ఈ డిౌండిములు నలుగురుౌండేవ్యరు. వీర్ౌంద్రూ
క్విసర్వ భౌములే. 2వ డిౌండిమభటుి “యోగ్వనౌంద్ ప్రహసన” మనే ఒక్ రూరక్ౌం
ప్వ్యశాడు. అౌంద్గలో త్న వౌంశౌం గుర్ౌంచి యీ ప్క్తౌంది విధౌంగ్వ ప్వ్యసుకన్యన డు.
“అసి త్ ఖలు గౌడేష్య రర్షయేంశ్రద రర్మశ్రగహాము న్యయక మణేః
స్వమవేద స్వగము స్వయ్యంశ్రి కసయ , అష్ిం భాష్ఠ కవితా స్వశ్రమాజాయ భిటకస త్ త్
బళ్యి ళ్ ర్మయ కటక కవికుల గమువ రమువ మ రదేః న్యగణ్కవి గజకేసముణ్ః శ్రీ
కవిశ్రరభోః పౌశ్రమః రశ్రమశ్రీశ ర్మజన్యథ దేీకసయ , శ్రబహాా ండ భాండ పచ్ండ
మండలిమ విజయ డిండిమ చ్ండిమా ః, శ్రీ కంఠాగమ శిఖండ మండన
మణేః శ్రీ డిండిమ శ్రరభోర్దైహిశ్రమః శ్రీ మదభిర్మమ న్యయాసన త్ ంధయః,
సభారి భట్టింముాచాముయ భాగినేయః, శ్రీ డిండిమ కవిస్వమువ భౌమ ఇి
శ్రరధిమ బిరుదాంకిమ న్యమధ్యయః, సముసవ తీ శ్రరస్వదలబ ి కవితాసన్యథః; శ్రీ
మానరుణ్ గిర్షన్యథః తేన కృతేన యోగానంద న్యమా శ్రరహసనే
సభానియోగ మని ిష్ఠింర-
పై వాకయ ుల వలన నీయోగానంద శ్రరహసన కము త్ డిండిమ
కవిస్వమువ భౌుడని, బిరుదాంక అన్య పేరు గల అరుణ్ గిర్షన్యథుడన్య గౌడ
శ్రబాహా ణుడని తెలుసుత్నా ి. మర్షయ అమని మంశ్రడి కవి శ్రరభుడని, అమడు
బలాోళ్ (దోముసుశ్రదు) ర్మయస్వథన కవీసవ రుల గమువ ున్య అనిచిన
వాడని, న్యగణ్ అన్య కవీశ్వ రుడుని ఓడించిన వాడని, మంశ్రడి ర్మజన్యథ
దేీకుడని, మాతామహుడు (మలిో యొకి మంశ్రడి) డిండిమ శ్రరభుడని,
అమడిని విజయ డిండిము గల వాడని, శ్చవ వేద రర్మంగతుడని, మలిో
అభిర్మమ న్యయక అని, మేనమామ సభారి భట్టింముాచారుయ డని
విశ్దమగుతుంి. శ్రీ కంఠాగమ రముంగతుడై విజయడిండిము
ఆర్ష ్ంచిన మాతామహుని వదై న్యండి యీ యోగానంద శ్రరహసన కము త్కు
“డిండిమ కవి స్వమువ భౌమ” బిరుద్గ, విజయ డిండిమున్య లభించినవి.
ఇమని పతామహుడే శ్రరఖ్యయ మ కవీశ్వ రుడుగా కీర్ష త్ంచ్బడాడడు. మంశ్రడి
అంమట్ట వాడు అని మాశ్రమం ాలేకపోయ్యడు, పై రూరకుులో కొనిా చోటో
అరు ట్ట ర్మజు దేవర్మయలు అని తెలియచునా ి. భముమవాకయ ున –
“దీర్మాయర్థ ైవర్మయో

కటా మీయలేక I కనయ ల పెండిోండుో ; చేయనేముకునా I చేము దీసి

స్తా హ బలు చూప I చే యూమ నీయడీ ; కలిమ సుగుణులాము I
గౌడులాము II
దధతు వసుమతీ చ్శ్రకమాచ్ంశ్రదతాముకమ్” అని వుంి. కన్యక ఇమడు
దేవర్మయలు అన్య పేరు గల విదాయ నగము శ్రరభువు ఆస్వథనున ఉండినట్లో
నిర్మిర్షంరబడింి. దేవర్మయలు అన్య పేరు విదాయ నగముున అనేక మంి
శ్రరభువులకు ఉనా రు ట్టకీ, ివ తీయ హర్షహము ర్మయల కుమారుడైన
దేవర్మయలంద్గ, మరువామ అమని మన్యమడు అయిన
దేవర్మయలంద్గన్య గట్టింగా కనబడుతుంి. ర్తండవ దేవర్మయలకు ఇమా డి
దేవర్మయలని, శ్రపౌఢ దేవర్మయలని, శ్రరతార దేవర్మయలని, న్యమాలు
కలవు. యోగానంద శ్రరహసనులో పేర్కి నబడిన ఇదైర్ష ర్మయలలో ఎవరో
ఒకరు దేవర్మయలలో ఒకరు అయి వుండవలెన్య. ర్తండవ దేవర్మయలు
ాద్గ అన్యటకు ఒక ఆధాముు వునా ి. సంసి ృములో నిమా ి
దేవర్మయలు ముచించినట్లో అమని పేము “మహాన్యటక సుధానిధి” అన్య ఒక
ఇంపైన ావయ ుంి. అంద్గలొని యీ శో స్త ో కం చూడండి.
స్తశోోII అశ్రగే డిండిమ తాడనం మమ ఇతో వంి శ్రరజోదోాష్ణ్ం
ివ శ్రతాశిచ శ్రమ రట్టః కిం యి బిరుద శ్రపోతాని రదాయ ని నఃII
అస్వథంతావ ిదం మహేశ్ మకుటీ కోటీము కలోోలినీ
కలోోల శ్రరిమలో సూకి త్ విభవైర్థ ివ య ష్ఠయ నివ జేష్ఠయ మహేII
 దీన వలన నము డి దేవర్మయల కాలములో డిౌండిమ భాిర్కడు
ఉౌండినటుి తెలియచునన ది.
అరుణ గిర్న్యథునక్త ర్మజన్యథ దేరకడు అన కమారుడు క్లడు. ఈత్నక్త
డిౌండిమ క్వి సర్వ భౌముడన బ్ధరుద్ న్యమము సౌంప్క్మిౌంచినది. ఈత్డే
సళ్యవ భుా ద్య అన రద్న్యలుు సర్ ుముల మహాకావా మున ర్చిౌంచిన్యడు. ప్కీ.త్.
1490 ప్పాౌంత్ౌంలో విద్వా నగర్ ర్మఅాా నన వశరరుచుకన పాలిౌంచిన
సళవ గుౌండ నర్సిౌంహర్మయల ప్రభావము ఇౌంద్గ వర్ ణౌంరరడిౌంది. ఈ
కావా ౌంలోన ప్రి సర్ముౌంత్ౌంలోన గద్ా ములు భేదిౌంచుచునన వి. వ్యట్టలో కొనన
యీ ప్క్తౌంది విధౌంగ్వ వున్యన యి.
4వ సర్ ు – బ్ధరుద్క్వి ప్రపత్యమహ, 5వ సర్ ు – ద్శరూరన్యర్మయణ బ్ధరుద్
మౌండన, 6వ సర్ ు – ర్స క్ క్విత్య సప్మాజా లక్ష్ము రి, 8వ సర్ ు – నవన్యటక్
భర్త్యచార్ా ,

రష్ు వతులైనన్య I పూఇ పెండిోయే ాని ; పేద వార్ష జూచి I శ్రపేమ తొడ
చేయవలయ పెండిో I జేర్ష వరుని ద్చిచ ; గలిమ గరువ లాము I గౌడులాము II
10వ సర్ ు – క్వి మల ో గల ో త్యడన రటు, 11వ సర్ ు – ప్రట్టభట క్వికౌంజర్ రౌంచానన
బ్ధరుద్ మౌండనన, 12వ సర్ ు – చేర్ – చోళ – పాౌండా – ప్రథమార్మధా హృద్య
శివ్యభఖా డిౌండిమ క్వి సర్వ భౌమ బ్ధరుద్ లణాధ న్యథాత్ు జ, 14వ సర్ ు ద్వవ ద్శ
దేశా వృితపార్ ద్ృసవ లషభా ి ష్ఠ రర్మేశవ ర్సా భ నవన్యటక్
భవభూతేర్ము ఘాద్ా ి వర్ త చిప్త్ ప్రరౌంధ రర్మేశవ ర్ సా ష ి దిగివ జయ
రట్టహ్మక్ృత్ బ్ధరుద్ డిౌండిమాడౌంరర్సా , షడర్ ్ శ సన షణుు ఖసా , శైవ శాస్త్స త
జీవ్యతొ ర్ఖల వేద్సగర్, సయాౌంప్ిక్సా – డిౌండిమ క్వి సర్వ భౌమ ఇి
క్ృత్యరర్ బ్ధరుద్ న్యమన ః శ్రమద్రుణ
ీ గిరీశసా త్త్ః పాక్సా డిౌండిమ క్వి
ర్మజన్యథసా క్ృతౌ శ్ర ీ సళ్ళ సభుా ద్యే” –
ఇత్డు గద్ా ములౌంద్గ ప్రపత్యమహున, త్ర్మవ త్ త్ౌంప్డిన, ప్రఖ్యా త్
క్వీశవ రులన వర్ ణౌంచెన కాన పత్యమహున పేరొు నలేద్గ. ఈయన త్ౌంప్డి
అయిన అరుణ గిర్న్యథుడున త్న ప్రహసనమున పత్ృన్యమసు ర్ణము మాప్త్ౌం
కావిౌంచెన. కాన అత్డు విద్వవ ౌంసుడన వర్ ణౌంరలేద్గ. త్న త్ౌంప్డియగు 2వ
డిౌండిమ భటర్ ి కన పాౌండిత్ా ప్రభావమున అత్డు గద్ా ములౌంద్గ మిక్తు లిగ్వ
కీర్ౌంచెన.
త త్త్తదివ షయములు తెలుగున వివర్6చుట చర్వ త్ చర్వ ణమగునన
వద్ల్లన. చేర్-చోళ-పాౌండా దేశములౌంద్వత్డు రర్మార్మధుా డట! అషభా ి ష్ఠ
రర్మేశవ రుడట ! అష ి దిగివ జయ రటహమగు బ్ధరుద్ డిౌండిమాడౌంరర్ము
గలవ్యడట! సళ్యవ భుా ద్మున ర్చిౌంచిన యీ మూడవ డిౌండిమ భాిర్కన
కమారుడు అరుణ గిర్న్యథుడు. ఇత్నక్త “కమార్ డిౌండిమ”డన బ్ధరుద్గ గలద్గ.
వీర్ భప్ద్ విజయమన పేరుగలా డిమము నీత్డు ర్చిౌంచిన్యడు. కొనన
ఉద్వహర్ణలు –
“సూప్త్ – ప్శ్యణు త్యవత్ సౌంి ఖలు సౌంత్త్ శివలిౌంగ్వ ర్మధన ప్రిన్య,
గౌంగ్వత్ాలౌంకార్ గౌడ దేశ చూడ్డవేడ్డ రరేౌంప్ద్వప్గహార్ న్యయక్ మణయః
శైవ్యగమ జీవ్యత్వః, చేర్-చొళ-పాౌంద్ా శా కల సౌంసు ృత్ మహిమానసస స మ వేద్
సీమానః I శ్రౌతాచాము పూతామా నః, రవిశ్రమమము గౌమమ ోశ్రమ జన్యా న్గ,
ివ జన్యా నః.... మదనవ వాయ్యము ివ పూము ి చ్ంశ్రదసయ న్యగణ్కవి గజ కేసర్షణ్ః,
సముస కవితా స్వశ్రమాజాయ న్యభోగ స్వమువ భౌమసయ , కవి శ్రరభోః వృమ ర్మజనయ
పౌశ్రమః, రముమ మహేశ్వ ముసయ , రవిశ్రమ మము చ్ర్షశ్రమసయ , శివ మమత్వ స్తజాఞన ీలసయ
శ్రీమతో ర్మజన్యథసయ రర్మమన రణ్య రర్షణామసయ మభూద
భూమ పూమువ చ్తుర్షవ ధ కవితా సవ రోోక సర్కమి లోోల మాలా... శ్రరచ్ండ మము
ాహల ఘంట్ట
దేవళ్ంబులంద్గ I దేవి దేవమలకు ; శ్రొకుి బడుల పేము I ర్కకి రచిచ
ర్మి బొమా లకున్య I చేతురు పెండిోండు ; గౌడులాము కీర్ష త్ I కలితులాము II
డిండిమ విముచిమ బిరుదఘోష్ణో డిండిమకవి స్వమువ భౌమా రముమా
న్యమాా అ శ్రీమానరుణ్ గిర్షన్యథోన్యమ ఇతాయ ి....
శ్రగంథాంమ గదయ ు –
“బ్ధరుద్ క్వి పత్య మహసా , బ్ధరుద్ డిౌండిమ వ్యా జ సౌంత్యడిత్ వియత్
క్విత్ గౌండ మౌండలసా , డిౌండిమ క్వి సర్వ భౌమసా , శ్రమతో ీ అరుణగిర్ న్యథసా ,
ౌప్తేణ విచిప్త్ త్ర్ చిప్త్హ యమక్ కావా ధూర్వ హాసా అప్రి రూరరహు రూరక్
సృష ి కశల రర్మేషన ా ః రర్మ మహేశవ ర్సా చతుర్వ ధ క్విత్య చాతుర్ా ధుర్ా సా ,
ర్మజన్యథా చార్ా సా , పుప్తేణ రవిప్త్ త్మ గౌత్మ గోప్తేణ, గౌంగ్వ త్ాలౌంకార్ గౌడ
దేశాలౌంకార్ ర్త్యన అపీడ పై ర్ౌంప్ద్ప్గ్వహార్ మౌళెమణి న్య ద్గర్ముదేవీసతనౌంధ యేన
షడ్డభ ష్ఠ సర్వ భౌమేన కమార్ డిౌండిమ క్విన్య అరుణగిర్ న్యథేన ప్రణీతే-
ఈ ర్తౌండవ అరుణ, గిర్న్యథుడు (కమార్ డిౌండిముడు) వీర్నర్స ౌంహ
ర్మయల కాలమౌంద్గన, శ్ర ీ క్ృషదే ణ వర్మయల వ్యర్ కాలమౌంద్గ వునన వ్యడు.
ఇఅత్న త్ౌంప్డి ర్మజన్యథుడు. సళవ గుౌండ నర్సిౌంహర్మయల కాలమౌంద్గనన టుో
కమార్ ధూర్ ిట్ట క్వి ర్చిౌంచిన క్ృషర్మ ణ జ విజయమన ప్రరౌంథము
తెలుపుచునన ది.
ఈ న్యలవ ు డిౌండిమ భాిర్కన కమారుడు ర్మజన్యథుడు. ఈత్డచుా త్
దేవర్మయల ఆసథనౌంలో క్వీశవ రుడుగ్వ వుౌండెన. అచుా త్ ర్మయాభుా ద్యమనే
కావా ౌం యీయన ప్వ్యసినదే.
పైన వివర్ౌంచిన డిౌండిమ భాిర్కల వౌంశవృత్యతదిక్మున తెలుపు
ప్గౌంథమొక్ట్ట “విభాగ ర్త్న మాల” అన క్లద్గ. అది డిౌండిమ వౌంశజ్యలు
ర్చిౌంచినది. పైన వర్ ణౌంరరడిన డిౌండిమ భాిర్కలలో శ్రన్యథ ీ క్విక్త ప్రత్ా ర్ ి
ఎవరో తెలుసుకౌంద్వము.
క్వి త్యర్ు క్ సిౌంహ సర్వ త్ౌంప్త్ సవ త్ౌంప్త్యది బ్ధరుద్ మౌండనడై
విశిష్ఠిదైవ త్మున

దేవుడనెడు వాడు I దేహమంమయ నిండి; యనా గనీ మను I

యెనా లేక
దేవళ్ంబులంద్ I దేవుడున్యా డంచు I నరా మూఢజన్యలు I సొుా
లిచుచ II
పెౌంపౌందిచిన వేద్వౌంత్ దేరకలన డిౌండిమ భాిర్కనకన మహా వివ్యద్ము
జర్గినటుో ద్క్షిణ దేశ ఇిహాసౌంలో రౌండిత్ రర్ౌంరర్మగత్ౌంగ్వ
చెపుప కొనరడుచునన ది. దేశికలు 1270 మొద్లు 1370 వర్క గలర్న గురు
రర్ౌంరర్మ ప్రభావమౌంద్లి యీ శ్లోక్ౌం తెలుపుచునన ది.
స్తశోోII శ్రీ థీ యోగేయ శాకే శ్వక ో ఉదభూదేవ ంకటేశ్వ ముః I
లబ ై శ్రరయేశ్కే శ్రరయ్యతౌయ మేయ వ రముమం రదం II
శ్ర ీక్ౌంఠాగమ శిఖౌండ మౌండన మణియై విజయ డిౌండిమము మొద్ట
న్యర్ ిౌంచిన డిౌండిమ ప్రభుడున, యోగ్వనౌంద్ ప్రహసనక్ర్ త (మాత్యమహుడు)
వేద్వౌంత్ దేరకలున, సమకాలీకలు,. క్నక్ దేశకన ప్రత్ా ర్ ి ప్రథమ డిౌండిమ
ప్రభుడన నర్మిర్ౌంరనగున. శ్రన్యథున ీ ప్రత్ా ర్ ి ప్ౌఢదేవర్మఅయల కాలమున గల
యోగ్వనౌంద్ ప్రహసన క్ర్ త దివ తీయ డిౌండిమ భటర్ ి కడగున. రశ్ న్యథుడు
ీ ప్ౌఢ
దేవర్మయల ఆసథనమునౌందే క్నకాభషేక్ సత్యు ర్ము ప్ౌఢదేవర్మఅయల
కాలమున జరుగుట కూడ్డ సౌంభవమే.
ప్పాచాా లిక్తత్ పుసతక్ భాౌండ్డగ్వర్మున “మెక్ౌంజీ ప్గౌంథ రర్ౌంరర్లో” (15-3-56,
44-45) చౌంప్ద్భూషణ ప్క్తయాశక్త తయెడయుర్లక ర్మయద్త్త భూద్వనము తెలుప
త్యప్మ శాసనౌంలో చౌంప్ద్భూషణాచారుా ల కాలమున శ్రన్యథ ీ డిౌండిముల
వివ్యద్కాలమున సువిదిత్ము కాగలద్గ. వీరే ఈ వ్యద్మునక మధా వర్త్వ త ము
నెర్ప తీరుప చెపప నది వ్యర్ కాలముననే, ఈ వివద్ములో విజయము సధౌంచిన
శ్రన్యథునక్త
ీ ాయము చాట్టసూత ప్ౌఢ దేవర్మయలు అత్నక్త క్నకాభషేక్ౌం చేెన.
ర
శ్ న్యథుడు
ీ త్న చాటువు నౌంద్గ –
“రగుల గొట్టింంచి తుదభ ట వివాద శ్రపౌఢి
గౌడ డిండిమ భట్లిం కంచుడకి ” అన ప్వ్యసుకన్యన డు.
(డిౌండిమ అనగ్వ ర్మయడి గిడ గిడి అన వ్యద్ా ము. ఢకాు అ అనగ్వ డౌంకాయశః
రటహము) దీనన క్లిగి ఉౌండేవ్యడు డిౌండిమడు. అనగ్వ డిౌండిమ బ్ధరుద్గన
సౌంపాదిౌంచిన త్న ఆధక్ా మున శూచిౌంచుటకై ర్మజసభక్త వెళ్ళి నపుడు
ముౌంద్గగ్వ ఈ వ్యయుద్ా మున వ్యయిౌంచుచు గమా మున చేర్తి ద్రు.
చ్ద్గవు సంధయ గలిు I సంస్వి ము వియైన ; కటా మీయకుండ I కనయ
పెండిో
ాద్గ ాద్గ యిరడు I ాల మహిద గాద్ ; ఆడ పలో శ్రబతుకు I
పీడయయెయ II
శ్రన్యథున
ీ జననము 1360-1365 మధా లో అన, క్నకాభషేక్ము 1430-
1435 మధా లో అన శ్ర ీ రౌండ్డరు ిము యా గ్వర్ అభప్పాయము. డిౌండిమనతో
వ్యదిౌంచుటక సమర్ ిా ము ర శ్ న్యథునక
ీ ముపైప ఏళి వయసుస లో ఉౌండున్య లేక్
డెబైబ ఏౌండ ో వయా సుస లో ఉౌండున్య విజ్యలు న నర్ ణయిౌంరలసి ఉౌంది.
 అసలు రౌండితులతో వ్యద్ము ముపైప ఏళి వయసుస లో సహజము
కాద్గ, అౌంద్గలో డిౌండిమున వౌంట్ట ఉద్ౌం ి డ రౌండితునతో తోడి వ్యద్మునక్
సమర్ ిా ము ముపైప ఏౌండ ో వయా సుస న సధా ము కాద్గ. ఏభై ఏళి వయసుస న
మాప్త్మే రౌండిత్ వ్యద్ములు సధార్ణము, శ్రన్యథున ీ వౌంట్ట సక్ల విద్వా
సన్యథుడు ఏభై ఏౌండ ో వయసుస నౌందే కాద్గ డెబైభ ఏౌండ ో వయసుస నౌంద్గన
వ్యదిౌంచు సమర్ ిా ము క్లిగి ఉౌంద్టము విరరీత్ము కాద్గ.
శ్ర ీ మలౌం
ో రలిో ోమ శేఖర్ శర్ు గ్వర్ అభప్పాయము –
మొద్ట్ట అరుణ గిర్న్యథుడు ర్చిౌంచిన ోమవలీో యోగ్వనౌంద్ ప్రహసనము
దేవర్మయల కాలమున ర్చిౌంచినటుో క్లద్గ. ర్తౌండవ దేవర్మయల కాలము నౌందే
సళ్ళవ నర్సిౌంహర్మయులు ప్పాముఖా మునక వచెి న. ఇత్న మొద్ట్ట
శాసనము 1437వ సౌంవత్స ర్ములోనే వెలువడిౌంది. అరుణ గిర్న్యథుద్గ
ర్మమాభుా ద్యమనే సౌంసు ృత్ కావ్యా నన ర్చిౌంచినటుో సర్ముౌంత్ శ్లోక్ము వునన ది.
కాన రౌంచమ సర్ముౌంత్ ల శ్ ో క్ము అభర్మమాౌంబ్ధకా ర్మజన్యథుల త్నయుడైన
లణాప్దిన్యథ డిౌండిమ క్వీౌంప్ద్గడు ర్చిౌంచినటుోౌంది. ర్తౌండవ దేవర్మయల
మహాన్యటక్ సుథానధ క్ౌంటే ర్మమాభుా ద్యము పూర్వ ర్చనము.
దీనన రట్టి మొద్ట్ట అరుణగిర్ న్యథుడైన గౌడ రౌండితుడు ర్తౌండవ
దేవర్మయల కాలమున వున్యన డన సువిదిత్ము. అౌంతే కాద్గ శాసన
ప్రమాణమున క్లద్గ. అరుణ గిర్న్యథుడు త్న కమారునక్త భూరి పేరు
పెట్టని ౌంద్గక మెచిి న వీర్భూరి ముడియనూరు అప్గహార్మనన కానక్గ్వ ఇచిి
వేయిౌంచిన శాసనమది. ఈ భూరి ర్తౌండవ దేవర్మయల త్ౌంప్డి వీర్భూరి లేక్
వీర్ విజయ భూరి. (భూరనన = ర్మజన = త్యజన్యథ) శ్రన్యథునక్త ీ క్వి సర్వ భౌమ
బ్ధరుద్ము, భీమఖౌండౌంలో లేద్గ. కార ఖౌండమున శివర్మప్ి మహాత్ు ా ములో

పెండిో యనగ నేర I పెదైలయన్యమి I న్యలు మగల జంట I హాయి

మీఱ
రరువు గలుు సంతు I వంశ్ంబు పెంపంద I కన్యచు పెంచుమనిర్ష I
అన్యవుగాన్యII
వుౌంది. కారట్టి భీమఖౌండ ర్చనము త్రువ్యత్ కార ఖౌండ ర్చనక పూర్వ ము
శ్రన్యథునక్త
ీ క్నకాభషేక్ము జర్గినటుో సప షము ి . క్నక్ శ్రన్యథున
ీ ప్రత్ా ర్ ి మొద్ట్ట
అరుణగిర్ న్యధుడైన గౌడ డిౌండిమ భటుి అనట సమౌంజసము.
“ర్మమాభుా ద్యము” అరుణ గిర్న్యథ క్ృత్ముగ్వ ననన శ్లోక్మిది –
శోణాశ్రదీంశ్రదం కవీంశ్రదం శ్రశ్వణ్ కట్లముటడిడండిమం స్వమువ భౌమం
ప్రసూత్యౌంబాభ ర్మమ నవ నవక్విత్య భాజనౌం ర్మజన్యథాత్ త్సైా త్ెు నన యాి
ప్క్మ విషయ మహాన్యటక్ సా ప్గాతే కావేా సరోన ు సరోజ ు వ ి ల ర్సవిల సత్ప ౌంచ
మోయౌం జగ్వమ I
1380 వ సంII జనన కాలమగు డిౌండిమ ప్రభువైన అరుణ గిర్ న్యథుడే
శ్రన్యథున
ీ ప్రత్ా ర్ ి అన నర్మిర్ౌంరరడిౌంది. ఈ గౌడ రౌండితుడు ప్ౌఢదేవర్మయల
సౌంరౌంధము గల డిౌండిమ క్వి సర్వ భౌముడే. విభాగ రప్త్మాల అనే ప్గౌంథౌంలో
అరుణ గిర్న్యథున జనన కాలము 1380వ సౌంవత్స ర్ౌం సరైనదేనన, జననీ
జనకల, మాత్యమహున విషయములు కూడ్డ నసస ౌంశయము అలానే
మాతులున విషయము అత్న పెౌంరక్ము కూడ్డ యద్వర్ ిమే. అరుణగిర్ న్యథున
త్ౌంప్డియైన ర్మజన్యథుడు కమారున ఎనమిద్వ సౌంవత్స ర్ౌం లోనే
మర్ణిౌంచుట వలన అత్న మేనమామ పెౌంచెననట నము త్గినదే. త్ౌంప్డి
మర్ణీౌంచునరప ట్టక్త అత్న మాత్యమహుడు గ్వన, పత్యమహుడు గ్వన జీవిౌంచి
ఉౌంటే మేనమామ పెౌంచనక్ు ర్లేద్గ. త్ౌంప్డిలేన పలల ో న మాత్యమహుడు
పెౌంచుటయే లోక్ ధర్ు ము.
1406వ సౌంవత్స ములో విజయనగర్ ప్రభువైన మొద్ట్ట దేవర్మయల
కాలములో నలురది సౌంవత్స ర్ములు లోపు వయసుస గల అరుణగిర్ న్యథుడు
శ్రన్యథునక్త
ీ ప్రత్ా ర్ ి అగుట సౌంగత్ము కాద్గ. క్నక్ శ్రన్యథున
ీ తోడి వ్యద్ము
ర్తౌండవ దేవర్మయల కాలౌంలోనే జరుగుట సౌంభవము. ఈ సౌంద్ర్భ ౌంలో
ర్మయలగురువైన చౌంప్ద్భూష ప్క్తయాశక్త తయననత్ స్త్డ్డుసన్యధ రత్ా మున,
మధా వర్త్వ త మున వహిౌంచెన. ఈ త్యర్ు క్ యుద్ౌం ి ల్ డిౌండిమ భటుి
రర్మజితుడయాా డు. అత్న గర్మవ రహర్ణము గ్వవిౌంచు ఉదేశ ్ ా ముతో రశ్ న్యథుడు
ీ
ప్ౌఢ దేవర్యల ఆసథన రౌండితుడైన గౌడ డిౌండిమ భటుిన క్ౌంచుఢక్ు న
రగుల గొట్టౌం ి చుటయే కాక్

పెండిో జేయోర్ష I శ్రపేమతో దేవుండు ; సవ ము ుమంద్గగూరుచ I జంటలెరడొ

వధువు కొఱకు వరుడు I రలుచోటో ిర్షగిన ; యింట్ట శ్రరకి న మరు I
జంటలెరడు
ఇౌంత్ వర్క అత్డు వహిౌంచిన క్వి సర్వ భౌమ బ్ధరుద్మున త్యన
వహిౌంచుటతో బాటు
క్నకాభషేక్ గౌర్వము పౌంద్గట సమానా మైన విషయము కాద్గ. శ్రన్యథున ీ
క్నకాభషేక్ సత్యు ర్ కాలౌం శ్సూథలౌంగ్వ 1431వ సౌంవత్స ర్ౌం. అరప ట్టక్త 1360వ
సౌంవత్స ర్ౌం జనన కాలౌం గల శ్రన్యథున
ీ వయసుస 71 సౌంవత్స ర్ములు. 1380వ
సౌంవత్స ర్ము జనన కాలమగు అరుణగిర్న్యథున వయసుస 51
సౌంవత్స ర్ములు ఈ వయసుస నౌందే గౌడుడు ఉద్భ ట ప్ౌఢ వివ్యద్ౌంలో
పాల్ున్యన డు.
ఈ విషయము లనీన శ్ర ీ డ్డఅక్ ిరు కొర్ ోపాట్ట శ్ర ీర్మమమూర్ త ఏౌం.ఏ,
ప.ఎచ్.డి., గ్వర్ “శ్రన్యథుడు”
ీ అనే ప్గౌంథము నౌండి ేక్ర్ౌంరరడినవి.
మాధవుడన్య గౌడ మంశ్రి: ర్తౌండవ హర్ హర్ ర్మయలు (1377-1404). ఇత్డు
విజయ నగర్మధీసుడైన బుక్ు ర్మయన కమారుడు. ఇత్న వద్్ మిక్తు లి
సమరుిలైన మౌంప్తులుౌండేవ్యరు. వీర్లో మాధవ్యచారుా న ోద్రుడగు
న్యర్మయణా చారుా డొక్డు. ర్తౌండవవ్యడు గౌడుడగు మాధవ మౌంప్ి ఇత్డు
బుక్ు ర్మయల కాలౌంలో కూడ్డ ర్మజేన యౌంద్గనన వ్యడు. ఇత్డు గోవ్య
ర టణ ి ౌంలో జను ౌంచాడు.
 శ్రీర్ముని ాలంలో సుశ్రగీవుని పోష్ణ్లో న్యనా
గౌడులు –
బొంబాయి వసుత్శ్రరదముశ న శాలలోని ర్మగి ఫలకు
న్యండి
శ్రగహింరబడిన విష్యు
శ్రమప్ద్వమాయణౌం
ీ యుద్కా ి ౌండములో శ్ర ీ వ్యలీు క్త మహర్ ష సుర్న
త్యారు చేయువ్యర్న గూర్ి ప్వ్యసూత – సుప్గీవున క్ప సైనా ౌంలో విదేహుడు,
వ్యమాక్షుడు కౌండలుడు, భీత్యవహుడు, మధుడు, చప్క్త మొద్లగు గౌడలు వుౌండె
వ్యర్న వీరు సుర్న సృషౌం ి చి ర్మమద్ౌండుక, క్పసైనా ములక సమృదిగ్వ ి
సర్ఫర్మ చేసూత వుౌండేవ్యర్న, వీర్ సౌంప్రద్వయౌం ప్క్మౌంగ్వ ద్వ రర్యుగ్వౌంత్ౌం
వర్క వుౌంద్న, శ్రమను
ీ హా భార్త్మున విర్మట్ నగర్మునన, యాద్వకలౌం
అసతమిౌంచు కాలములో యాద్వులు సుర్మపానము చేసి వ్యర్లో వ్యర్లో ఒక్ర్న

కొడుకులనా శ్రపేమ I కోడంశ్రడు ర్మక్షసు ; లనెడు ిట్లింబోతు I లమత్లెలో

తాు కోడర్షకు I మగులబెట్టింన తీరు; స్తజప ఞ త్ చేసికొనగ I స్తజాఞన్యలగున్య.
ఒక్రు హత్ా చేసుకన నశిసతర్న, ఆకాలమున మద్ా రద్వర్ థములన త్యారు
చేయు వ్యర్ౌంద్రు గౌడ న్యమములతో విలసిలిన ో గౌడ కలమునక చెౌందిన
వ్యర్నయు, క్లియుగౌంలో వీరు కూడ్డ అసతమిౌంచార్న ర్మయరడిౌంది.
ప్తేత్యయుగౌంలో ర్ఘు వౌంరయుడైన హర్శి ౌంప్ద్ చప్క్వర్ త విశావ మిప్త్
మహర్ షక్త సర్వ సవ ము ద్వనమిచిి ర్మాా నన కోలోప యాడు. అపుప డు
హర్శి ౌంప్ద్గడు వీర్బాహుడనే కాట్టకారర్క్త అముు డై అత్నక్త ేవలు చేసూత
ఉౌండేవ్యడు. వీర్బాహుడు నత్ా ౌం క్లుో ప్త్యగేవ్యడు. ఆ క్లుో కౌండలన
హర్శి ౌంప్ద్ చప్క్వర్ త మోయడౌం మనక తెలిసినదే, దీన రట్టి మద్ా పానము
మూడు యుగ్వల పూర్వ ౌం నౌండి వునన ద్న మనక తెలుసుతౌంది.
ర
శ్ ీక్ృష్టణన అనన రలర్మముడు కూడ సుర్న ేవిౌంచినటుో మహాభార్త్
యుద్ి సమయౌంలో మద్ా మాౌంసలన విర్విగ్వ వ్యడినటుోౌంది. మధువు, మగువ,
మాౌంసము, యివి అరప ట్టక్త యిరప ట్టక్త వా సనరరులక నత్యా వసర్మలై ఉన్యన యి.
సత్ా యుగౌం నౌండి యిరప ట్ట వర్క అనన ాతుల వ్యరు క్లుోన
విర్విగ్వ ఉరయోగిసుతనన టుో పూర్వ చర్ప్త్ వలన విశద్ మవుతుౌంది.
ఈ విధౌంగ్వ గౌడులు సృష్ఠిా ది నౌండి వుౌండి వునన టుో మనక అనేకానేక్
ఉద్వహర్ణలు లభసతయి.
గౌడుల శ్రరచీన ఔనా మయ ు: పై విశేష వివర్ణన రట్ట,ి గౌడ దేరయులు
విద్వా ధకలై, విోా పాసన్యరరులై, సర్సవ త్ జీవనము చేయువ్యరై, సమసత క్ళల
యౌంద్గన సౌంపూర్ ణ వికాసము క్లిగి ఉచి సిి థ నౌంద్గటౌం రట్టి అలౌంకార్
శాస్త్సము
త నౌంద్గ గౌడ రీి కొక్ ప్రతేా క్సథనము క్లిగినది. మర్యు రౌంచ
గౌడులలో సర్సవ తులన విభాగమొక్ట్ట పైన తెలిసికొన యున్యన ము.
కాలప్క్మమున గౌడ దేశము రత్న మగుట వలన ఆద్ర్ణ లేక్ గౌడులలో కొౌంద్రు
యిత్ర్ వృతులన చేరట్టి జీవిౌంచుటౌం రట్టి కొౌంద్రు మాప్త్మే సర్సవ త్
జీవనము క్లిగినన వ్యర్గుట వలన రౌంచ గౌడులలో సర్సవ త్ విభాగమేర్ప డి
ఉౌండవచుి న. పై వివర్ణన రట్టి మనము ఆౌంప్ధక వలస వచిి న సర్సవ త్
గౌడ ప్బాహు ణుల వౌంరయుల

కనికముంబు లేక – ారముంబుల నెన్గా ; కులశ్రదోయ నమత్ I కురలి

కురలి
చివర్ష దశ్న్య యంద్గ I చేయ వాములు లేక; రచిచ చ్చుచ చుండు I
కచిచ ముగ II
మనట నర్వ వ్యద్వౌంశము. ఇట్టి మహా విానన సౌంరనన ము మహూనన త్
ాియగు గౌడ ాి మద్ా పాన్యసక్తతోన, త మత్స ా -మాౌంసది భక్షణ తోన, ర్మజస
త్యమస హార్ ఫలౌంగ్వ – సివ క్ – సర్సవ త్ జీవనౌం సనన గిలిో ఆచార్
వా వహార్ములో కూడ్డ సద్వచార్ౌం విసు ర్ౌంచి, కాలానగుణౌంగ్వ రత్నమైన
ద్నట సుసప షము ి . ఇట్టి ఉనన త్ ఆర్ షసర్సవ త్ జీవనౌం క్లిన
ు ాి చర్ప్త్
సౌంసు ర్ణము వలన సన్యు రోన ు ు ఖమై, సద్వచార్మభలాష క్లి,ు సౌంసు ర్ౌం పౌంది,
సౌంసు ృత్మై, ఉత్తమ సౌంసు ృిన అలవరుి కన పూర్వ పు ఔనన త్యా నన
ఉనన ిన నర్ౌంత్ర్ క్ృష, ప్క్మ శిక్షణల వలన సౌంపాదిౌంచి మర్ల మనవ్యరు
అకౌంఠిత్ కార్ా దీక్షలతో ప్పాచీన ఔనన త్యా నన అనికాలౌంలో పౌంద్ గలరు
అనటలో ఎట్టత సౌందేహౌం లేద్గ.
ప్రసుతత్ యీ సౌంప్గహ వివర్ణ యొక్ు ముఖ్యా దేశ ్ ము మన ాి
యొక్ు యు, మన పూర్మవ చార్ముల యొక్ు యు, ధర్ు ముల యొక్ు యు,
విాననము యొక్ు యు, గుణోషములు తెలుసుకన అౌంద్లి గుణములన
మాప్త్మే సీవ క్ర్ౌంచి ోషములన త్ా జిౌంచి ఉత్తమ సౌంసు ృిన అలవరుి కన
ఉతేతజము న్నౌంది ఉత్తమ మానవత్య ధర్ు ములతో మన ాికే కాక్ యావద్వభ ర్త్
ాతీయత్క మాత్ద్ ు ర్శ కలై సౌభగా ము చేకూర్ి గలర్న హృద్య పూర్వ క్ౌంగ్వ
ఆకాౌంక్షిసుతన్యన న.

ఉసురు పెటిం నియ I ఊముకే పోవున్య ; కట్టిం కుడుర నట్టిం I ార్షచ చుచ
గదా !
అభు శ్వభు లెరుగ I నట్టిం వాముందరు ; ఉసురు మనిన నియ I
ఊరుకోదా II
యజయ్య
ఞ గాి శ్రకతువులయంద్గన్య, పమృ కముా ల యంద్గన్య
సుమున్య ఉరయోగించుట
ఒక్పుప డు శౌంక్ర్ భగవ్యనడు కైలాసములో ప్రమథగణములతో గూడి
సౌంతోషౌంగ్వ యిష్ఠిగోషీ సలుపుచుౌండగ్వ సు ౌంద్గ డేతెౌంచి శౌంక్రునక
నమసు ర్ౌంచి – “మహాదేవ! ఏ క్ర్ు ఎటుో చేేత మాత్ృదేవత్లు త్ృపుతలై
మోక్షమున పౌంద్గద్గరో చెపుప ” మన ప్పార్ ిౌంరగ్వ ఆనౌందిౌంచిన శౌంక్రుడీ
విధౌంగ్వ చెపప యున్యన డు.
“వత్యస ! సుగుణ సౌంరనన డు, ప్రహు ానన రర్మయణూడు న్యయౌంశమున
జను ౌంచిన న్య భకత డగు దేవగౌడుడైన కౌండినా మహర్ ష గౌడ మౌంప్త్ ప్రభావముచే
సృషౌం ి చిన అమృత్ సిధి ర్సము. వ్యరుణీ మద్ా దివా ర్సౌంబులతో
పత్ృదేవత్లక త్ర్ప ణము చెసిన వ్యరు త్ృపుతలై యమర్ లోక్మున క్ర్గి
శాశవ త్యనౌంద్ము నౌంద్గద్గరు. మర్యు ఈ అమృయ సిధి ర్సము మహరుషలచే
శ్శాోఖౌంరరడుట వలన దీన ేవన వలన దేవత్లు ఆనౌందిసతరు. అౌంద్గవలన
ప్రివ్యరున యజయా న గ్వది ప్క్తువులౌంద్గన. పత్ృక్ర్ు ల యౌంద్గన అవశా ము
దీననరయోగిౌంతురు – ప్రమాణము –
స్తశోోII రర్మ సుధా సమాయతా కలౌ సూా ా లె ామా ా
మధున్య వారుణీ తేయ వా మధు మదయ ం మధైవ చ్ I
రర్మ శ్రబహా శ్రపయ్య స్వ చ్ సమువ కర్మా ము ి సిిి దా
మధున్య మర్షు తా దేవాః మధున్య మర్షు తా ివ జాః
మధున్య సమువ కర్మా ణ్ణ మధు సస మువ శ్రమ సిిైదం II
త్యII దేవత్లు, ప్బాహు ణాది సమసత జనలు ఫల పుషప ముల తోన,
మూలిక్లతోన, త్యారు చేయరడిన వ్యరుణీ మద్ా ము, సుర్మ (క్లుో), తేనె
మొద్లగు రద్వర్ థములు యజయా న గ్వది ప్క్తువుల యౌంద్గన పత్ృ క్ర్ు ల
యౌంద్గన ఉరయోగిౌంచిన దేవత్లు, పతురులు, త్ృపుతలయెా ద్రు గ్వన
ప్రివ్యరు వీట్టన అవశా ౌం ఉరయోగిౌంచ వల్లనన శాసిౌంరరడిౌంది.
(సు ౌంద్పుర్మణౌం – సనతుు మార్ సౌంహిత్ౌం)
సూిపోట్ల మాటో I శూలంబులై ోక; శ్రకుళ్ళి ఏడుచ చుండ I కోడలరడు
ఏడిపంచి అమత్ I వేడుక బర్షకించు ; గౌడులాము కీర్ష త్ I కలితులాము II
శివరమువ తులు – ఋష్యలు – శ్రీర్మమాద్గలు సుమున్య
స్తవించుట
1) శివుడు పార్వ తీ సమేత్ౌంగ్వ త్యౌండవ నృత్ా ౌం చేే సమయౌంలో సుర్న
ేవిౌంచే వ్యడన, నౌందీశవ ర్, భృౌంగీశవ ర్, చౌండీశవ ర్, వీర్ భప్ద్వది
శివగణములు నత్ా ము వ్యరుణీ మద్ా మున ేవిౌంచెడి వ్యర్న పుర్మణ
ప్గౌంథాలలో వుౌంది.
2) సూర్ా భగవ్యనడు విర్మమౌం లేన నర్ౌంత్ర్ త్న శ్ర్ థ గమన్యయాసౌం
బాపుకోవడ్డనక్త నత్ా ము సుర్న ేవిౌంచునన వుౌంది.
3) ర
శ్ ీ సీత్యర్మమ లక్షు ణులు వనవ్యస కాలౌంలో అగసతా మునన ద్ర్శ ౌంచడ్డనక్త
ఆయన ఆప్శమానక్త వెళ్యి రు. ఆయన వ్యర్న సద్ర్ౌంగ్వ ఆహావ నౌంచి, ఆర్ ఘా
పాద్వా ద్గలతో పూజిౌంచి, ఫలపుషప ములతోన, మూలిక్లతోన, త్యారు
కారడిన సర్మయమున తెచిి – వీర్ వన వ్యస శ్కేశానక్కౌంత్గ్వన్య
ో విచార్ౌంచి –
“ఓ ర్మమా! ఇది ప్కొత్తగ చేయరడిన పానీయము. పానయోగా మైనది. రర్మళ
సహిత్మైనది, మధూక్ పుషస ములతో త్యారు చేయరడిన దివా
సర్మయము, వ్యరుణీ మద్ా ము యిది ప్త్యగిన మ్మ మార్ముయాసౌం తీరు” అన
చెపప ఆసర్మయము నీయగ్వ ద్వనన సీత్యర్మమ లక్షు ణులు సుష్టిగ్వ ప్త్యగి
ేద్ దీర్ర్.
4) మర్యు దీనన న్యప్శమ వ్యసులుగ్వ ఋష్టలు, ఋష క్నా లు, ఋష రతున లు
నత్ా ము పానము చేసి దివా ానన సౌంరనన లై వెలసిర్. (వ్యలీు క్త ర్మమాయణ
అర్ణా కాౌండ 102 సర్ ు)
5) ద్శక్ౌంఠుడు – శివపూా ద్గర్ధరుడైన ర్మవణ ప్రహు దీనన నత్ా ము
ప్త్యగేవ్యడు. ర్మవణున మర్ణానౌంత్ర్ౌం ఉత్తర్ క్మలు చేే సమయౌంలో
విభీషణుడు పత్ృకార్ా మున నర్వ హిౌంచెన.
6) ఆరుా లలో కూడ్డ యజ న యాగ్వది ప్క్తువులు పత్ృత్ర్ప ణము మొద్లగు వ్యన
యౌంద్గన, ఆహి త్యగిన సౌంసు ర్ము లౌంద్గన సుర్మపానము చేెడివ్యరు.
7) మున రల్లల ో లో, మత్ౌంగ, శర్భౌంగ్వది మునలు నత్ా ము యీ వ్యరుణీ
మద్ా మున ేవిౌంచి సత్వ గుణ సౌంరనన లై, దీర్ ఘకాలమ్మశవ రున్యర్మధౌంచి
త్ర్ౌంచిర్.
8) క్ష్మర్ సగర్ మధన కాలమౌంద్గ వరుణున కమార్తయగు త వ్యరుణీదేవి సుర్
(క్లుో) అనే

చ్లన చిశ్రములకు I జవర్మంశ్రడులగువారు ; ోకు చేసికొన్యచు I

సొుా లిచిచ
చూచి ఫేష్న్యలన్య I నెరుచ కొనిర్ష నేడు ; కలిమ విభవులాము I గౌడులాము II
పేరుతో సుర్లు చూచుచుౌండగ్వ ఉద్భ విౌంచిౌంది. ఆ సుర్మదేవిన ర్మక్షసులు
చూడలేద్గ. సుర్లు ఆ దేవిన ప్గహిౌంచిర్. ఆ సుర్మదేవిన రర్ప్గహిౌంర నౌంద్గక
దిిపుప్తులైన ర్మక్షసులు అసురులనరడిర్. దేవత్లాసుర్మ దేవిన ప్గహిౌంచి
పూజిౌంచి నౌంద్గన వ్యరు సుర్లన రడిర్.
9) వేద్కాలమున, ఆర్ా గౌడులన ప్రసిదిి గ్వౌంచిన యీ ాతీయులు వ్యరుణీ దేవిన
త్మ కలదేవత్గ్వ పూజిౌంచేవ్యరు. ఈ దేవి పాలసముప్ద్ము నౌండి ర శ్ ీ
మహాలక్షిు తో పాటు ఉద్భ విౌంచిౌంది. గనక్ యీ దేవిన వర్లక్షిు దేవిగ్వ
రర్గణిౌంచి ఆరవ యుజ రహుళ ద్శమి మొద్లు ద్వవ ద్శి వర్క మూడవ
దినములు వేద్మౌంప్త్ములతొ, సహప్స న్యమార్ి నలతో షోద్లపాచార్
పూజలు చేసి, ద్వనతో బాటు శివలిౌంగ్వఅర్ి న అభషేకాద్గలు చేసి ద్వవ ద్సి
 న్యడు సమార్మధన చేసి, శివ ప్రసద్ము సీవ క్ర్ౌంచి ఆన్యడీ శ్ర ీవ్యరుణీ వర్లక్షిు
దేవిక్త ఊరేగిౌంపుగ్వ మహ్మత్స వము చేసి శివ పుర్మణ కాలక్షేరౌంతొ ఆ ర్మప్ి
ాగర్ణ చేసి మరున్యడు ఆ దేవిన పీఠము నౌంద్గ ప్రిషౌం ా చి బీద్లక అనన
వస్త్సద్వ
త న్యద్గలు చేయుచుౌండెడి వ్యర్నయు, అౌంద్గవలననే ఆన్యట్ట
గౌడాతీయులు అష్ట ిశవ ర్ా భోగ భాగా ములతో తులతూగే వ్యర్నయు,
ర్మజభోగములన అనభవ ౌంచే వర్న, ఈ విధౌంగ్వ వ్యర్ జీవిత్ము
ఆనౌంద్మయౌంగ్వ జర్గిపోయేద్న ఆదిగౌడ దీపక్ యౌంద్గ ప్వ్యయరడిౌంది.
10) వివ్యహాలయాా క్ భర్త్ శత్ృఘున లు త్న మేనమామ యధాజితుత కూడ్డ
కేక్య ర్మాా నక్త త్యత్గ్వర్ పలుపున వెళత్యరు. ఇౌంత్లో ద్శర్థుడు శ్ర ీ ర్మమ
రాిభషేక్ౌం త్లపెట్టి ముహూర్ౌం త నర్ ణయిౌంచాడు. ఈ విషయౌం
తెలుసుకనన మౌంద్ర్ త్న యజమానర్మలైన కైక్క ద్గరోభ ద్ చేసి ఏ విధౌంగ్వ
నైన్యఅ భర్తునక్త రటభ ి షేక్ౌం ప్జగ్వలన పూర్వ ౌం ద్శర్థ మహార్మజ్య కైకేయిక్త
ఇచిి న ర్తౌండు వర్మలన ా శ్ న రక్ౌం చేసి అవి కోరుకోమన ప్పోత్స హిసుతౌంది. ద్వన
ప్రకార్ౌం కైక్ భర్తునక్త రాిభషేక్ౌం, ర్మమున వనవ్యసౌం కోరుకౌంటుౌంది.
వృద్గిడైన త్ౌంప్డి మాట నలబటడ్డ ి నక్త ర్మముడు సీత్యలక్షు ణులతో
వనవ్యసనక్త వెళత్యడు. పుప్త్ వియోగౌం భర్ౌంర లేక్ ద్శర్థుడు నలుగురు
కొడుకలుౌండి కూడ్డ ఒక్ు డు ద్గ ుర్ లేకౌండ్డ మర్ణిసతడు. అపుప డు వశిష్టాడు
భర్త్ శత్ృఘున లక క్బురు చెసి ర్పప సతడు. వ్యరు వచిి

మలిోబిడడ నెట్లో I చ్లగా ో స్వకున్గ ; భాముయ భము త్నట్లో I బహు విధుల

భోజన్యద్గలిడగ I పూజుయ ర్మజులగుచుండు ; సుజన ర్మశి విన్యమ I
సుది విన్యమ II
త్ౌంప్డి మర్ణౌం, ర్మమలక్షు ణులు లేక్పోవడ్డనక్త కార్ణౌం అడిగి తెలుసుకన
త్లిన ో యెౌంత్గ్వఅన్య ూషౌంచి, త్ౌంప్డిక్త అౌంత్ా ప్క్తయలు చేసి ర్మమున
తీసుకన వసతనన ప్రిజ న చేసి, మౌంప్ి సమౌంత్, పురోహిత్, చతుర్ౌంగ
రలాలు వెౌంటర్మగ, ానరద్గలు, అయోద్వా పుర్వ్యసులన వెౌంట తీసుకన
ర్మముణీ ణ వెతుకు ౌంటూ అర్ణాా లక రయలు దేర్త్యడు. మార్ ుమధా లో
భర్ద్వవ జ మహర్ ష ఆప్శమౌం క్నపసుతౌంది. వెౌంటనే భర్తుడు అని
ూర్ౌంలోనే ర్థౌం దిగి పాద్చార్ అయి మున వద్క ్ వెళ్ళి ఆఅయనక
ప్రణమిలిో త్యన వచిి న సౌంగి చెపప ద్గఃఖసతడు. అపుప డు భర్ద్వవ జ్యడత్న
న సౌంత్వ న రర్చి ఆన్యట్టక్త త్నక అిథులుగ్వ ఉౌండమన వ్యర్న ఒపప ౌంచి
వ్యర్క్త గొరప విౌంద్గ చేయ సౌంక్లిప ౌంచి త్న్య త్పోమహిమతొ సు ర్ణ
మాప్త్ముతొనే విశవ క్ర్ు న ర్మవిౌంచి విషయౌం చెపప భర్త్ మహార్మజ్యక
ఆయన రర్వ్యర్మనక్త అౌంత్క వసి గృహాలు నర్ు ౌంపుమన, వ్యర్ కొర్క కొనన
చెఱక ర్సౌంతోన, కొనన మైరేయమనే పుషప ఫలాద్గలచే చేయరడిన
సర్మయముతోన, కొనన క్లుోతోన నౌండిన సర్సుస లన సృషౌం ి చి
పాన్యర్ ిమునక ఉరయోగునటుో చేయమన ఆానపౌంచగ్వ విశవ క్ర్ు అత్ా ౌంత్
సుౌంద్ర్ భవన్యలన, వ్యిలో సవ ర్ ణ ర్జిత్ పాప్త్లన, తూగుటుయాా లన,
 హౌంస తూలికా త్లాప అలు మొద్లైన సౌక్ర్ా ములు అనన ౌంిన క్లిప ౌంచి,
క్లుో సర్మయముతో నౌందిన సర్సుస లన సృషౌం ి చాడు. త్రువ్యత్ ఆఅ మున
దేవేౌంప్ద్గన పలిపౌంచి దెవత్య వస్త్సతద్గలు, దేవకాౌంత్ల న్యాా లన ఏర్మప టు
చేయిౌంచాడు. చౌంప్ద్గన వలన వివిద్వనన ములు, భక్షా , భోజా , లేహా , పేయ,
చోష్ఠా ద్గలన, పానము కొర్క మధుసిదిి ర్సము (విరప సర్మయి), వ్యరుణీ
మద్ా ము (క్లుో) మొద్లగు అనేక్ ర్క్ములైన పానీయాలన, అనేక్
ర్క్ములైన మాౌంసద్గలతో కూడిన కూర్లన త్యారు చేయిౌంచి భర్తునక
అత్న అపార్ ేనక విౌంద్గ చేశాడు. భర్త్యద్గలౌంద్రూ భోజన్యద్గలతో
పాటు త్ృపతగ్వ సుర్మపానము చేసి విప్శమిౌంచారు.
(వ్యలీు క్త ర్మమాయణౌం అయో. కాౌం. 91
సర్ ు)

ఒడలు గానిపంచు I న్యడురల ధర్షయించి; యవకులైన వార్ష I

యవిద లెలో
రర్షని గొలు గానె I పోయిర్ష పెడదార్ష ; గౌడులాఅము కీర్ష త్ I కలితులాము II
11) సీత్యనేవ షన కొర్క లౌంక్లో ప్రవేశిౌంచిన హనమౌంతుడు సుర్మపాన్యముతో
మతెతక్తు వివశ్యలై రడి వునన ర్మవణున అత్న రక్ు న వునన ర్మక్షసి స్త్సీల త న
చూశాడు. ప్రతేా క్ౌంగ్వ ఏర్మప టు చేయరడిన పానశాలలన అౌంద్గలో వునన
సర్మయము మొద్లగు రనములన చూశాడు.
(వ్యలీు క్త ర్మమాయణౌం సుౌంద్. కాౌం. 9
సర్ ు)
12) పాౌండవుల అానత్వ్యఅస సమయౌంలో మారు వేష్ఠలలో విర్మటున కొలువులో
కదిర్ వ్యర్క్త సరర్మా లు చేసుతన్యన రు, అౌంద్గలో ప్దౌరదీ దేవి విర్మటున భార్ా
అయిన సుదేష్ఠణ దేవి వద్్ రర్చార్క్గ్వ వుౌండేది. ఒక్న్యడు సుదేష్ఠణ దేవి
ోద్రుడు కీచకడు అక్ు వద్క ్ ఆమె వద్్ ననన జగదేక్ సుౌంద్ర్న చూచి
కామిౌంచి ఆమెన పౌంద్వలనన కోర్తు న అక్ు తో చెపాప డు. న్య మాట వినక్
పోతే ర్మజా మౌంత్య సర్వ న్యశానౌం చేసతనన చెపాప డు, ఇక్ వేరే ద్వర్ లేక్ సుదేష్ఠణ
దేవి ప్దౌరది తో ప్ద్వక్ష సర్మయమున తీసుకన వెళ్ళి త్న ోద్రున
భవనౌంలో ఇచిి ర్ము న చెపప ౌంది. సర్మయముతో వచిి న ప్దౌరదిన చూచి
కామాతురుడైన కీచకడు ఆమెన రలవౌంత్ౌంగ్వ రటుతకోభోయాద్గ, ఆమె
అత్న బార్ నౌండి త్పప ౌంచుకన వౌంట ఇౌంటోో వునన భర్ త భీమున తో
మొర్పెటుతకోగ్వ, ఆమె చీర్ న చుటుికన ప్దౌరదిలా కీచకన సౌంజ న చేసి
సౌంహర్సతడు.
ఆకాలౌంలోన శివగౌడులు అమృత్ సిద్ి ర్సనన త్యారు చేసి
ఆయాదేశాధనేత్లక రౌంప, అౌంత్ఃపుర్మలక కారలా వ్యర్చేత్ సర్ఫర్మ
చేయిౌంచి వర్ చేత్ అధక్ౌంగ్వ గౌర్విౌంరరడేవ్యరు. ఆ ర్మజ్యలు సౌంతోషౌంతో ఆ
గౌడులక త్మ ర్మజా మౌంద్లి కొౌంత్ ర్మజా మిచిి గ్వన, కొనన ప్గ్వమాలన
ద్వనౌంగ్వ గ్వన ఇచేి వ్యరు. వ్యట్టన యీ గౌడులే సొౌంత్ౌంగ్వ పాలిౌంచి వచేి
ఆద్వయౌంతో సుఖౌంగ్వ జీవిౌంచేవ్యరు. ఇట్టి గౌడులన మహార్మజ్యలు త్మ
ఆసథనౌంలో గౌర్వనీయ వా కత లుగ్వ రర్గణిౌంచి మిగత్య వ్యర్తో సమానౌంగ్వఅ
ఆసన్యద్గలనచిి అద్ర్ౌంచి పోషౌంచేవ్యరు.
ఈ విధౌంగ్వ సుర్మపానౌం, సృష్ఠిా ది నౌండి నేట్ట వర్క అవిచిఛ నన ౌంగ్వ
సగుతుౌంది.

నగా యవి జూర I నగుబాట్ల సినిమాలు; పచిచ రట్టింనట్లో వ్ పెదై

చినా
చూచి వచిచ దాని I ోకులనిా య నేర్షచ ; రడు చేసిన్యరు I
శ్రభష్యింలగుచు II
మహార్మజ్యలు, మహాతుు లగు వ్యరు అౌంద్రూ సుర్మపానౌం చేసినటుో మనక
చర్ప్త్లో ఉద్వహర్ణలు కోకొలలు ో గ్వ లభసతయి. గ్వఅౌంధీజీ కూడ్డ త్యఅన
సవ యౌంగ్వ “నీర్మ”న త్యగినటుో ప్వ్యసుకన్యన డు.
శ్వశ్రాచారుయ డు సుమున్య శ్పంచుట – కచ్ – దేవయ్యని కథ
ఈ క్థ శ్రమద్వౌంప్ధ
ీ మహాభార్త్ౌం, ఆదిరర్వ ౌం, త్ృతీయాశావ సౌం లోనది.
ఈ రర్మవ నన క్విప్త్యౌంలోన మొద్ట్ట వ్యదైన ననన య భాిర్కడు
వ్యా సక్ృత్ సౌంసు ృత్ భార్త్యనన ౌండి ఆౌంప్ధీక్ర్ౌంచాడు. భార్త్ౌంలో
చతురేవ ద్ సర్మౌంత్య నౌండి యుౌండుట రట్టత దీనన రౌంచమ వేద్మన,
భర్త్ వౌంశసుథల చర్ప్త్ ఉౌండుట వలన భార్మత్మన, గొరప అర్ ి గౌర్వౌం
క్లది క్నక్ మహాభార్త్మన, పూర్వ ర్మజ్యల చర్ప్త్ ఇౌంద్గలో ఉౌండుట
వలన దీనన ఇిహాసౌం అన, సర్ ు, ప్రి సర్ ు, వౌంశ, మనవ ౌంత్ర్, వౌంశాన
చర్త్ము అనేడి ఐద్గ పుర్మణ లక్షణములు ఉౌండటౌం రట్టి దీనక్త పుర్మణమన
ప్రసిధి న్యమములు క్లవు. ఇది 11వ శత్యరౌం ి లో ర్మజమహేప్ద్వర్ౌం
ర్మజధానగ్వ వేౌంగి దేశము నేలిన ర్మజ ర్మజ నరేౌంప్ద్గన ప్పోత్యస హౌంతో ఆసథన
క్వి అయిన ననన య దీనన తెలుగిౌంచాడు. సౌంసు ృత్ము మొద్లగు అనేక్
భాషలలో క్విర్మజశేఖరుడన ప్రసిదిి న్నౌందిన న్యర్మయణ భటుిన గౌడ
కలజ్యడు యీ ననన యక సమకాలీకడు.
వ్యా స భగవ్యనడు జనేు జయనక భార్త్క్థన వినపౌంచుమన
వైశౌంపాయున నయమిౌంచాడు. అత్డు క్థన ప్పార్ౌంభౌంచి కర్వ వౌంశ
ప్క్మానన తెలుపుచుౌండగ్వ “యయాి” ప్రసక్త తవచిి ౌంది. అపుడు జనమే
జయనక సౌందేహౌం వచిి – ‘ఓ మహాత్ు ” యయాి మహార్మజ్య ప్బాహు ణ
క్నా అయిన దేవయానన వివ్యహమాడడౌం ఎలా సౌంభవిౌంచిౌంది?ఆ యయాి
చర్ప్త్ చెపుప ” అన ప్పార్ ిౌంరగ్వ వైశౌంపాయనడు యయాి చర్ప్త్ క
ముౌంద్గగ్వ దేవయాన వృత్యతౌంత్ౌం చెపుప ట కొర్కై ద్వనక్త సౌంరౌంధౌంచిన క్చున
విద్వా భాా సౌం గుర్ౌంచి యీ విధౌంగ్వ చెపాప డు.
వనెా చినెా కొఱకు I చినా సనా ని బటిం ; బిగువు గాన్య తొడిగి I మగువ
లెలో
కురుల విర్షయబోసి I కుచ్ కుంభులజూప ; కలిమ సుగుణులాము
గౌడులాము II
ఓ జనమే జయ మహార్మజ! వృషరరువ డనే ర్మక్షస ర్మజ్యక
శ్యప్కాచారుా డు గురువై సమసత విధముల ర్మక్షసులక మేలు చేయుచుౌండెన.
నత్ా ము ర్మక్షసులక జర్గే యుద్ిౌంలో మర్ణిౌంచిన వ్యర్న త్న మృత్
సౌంజీవనీ విద్ా తో ప్రిక్తసుతన్యన డు, ఆ సౌంగి తెలిసిన దేవత్లు మిక్తు లి
భయరడి ఇలా అయితే ర్మక్షసులన జయిౌంర లేమన ఎలా అయిన్య శ్యప్కన
వద్్ గల మృత్ సౌంజీవనీ విద్ా న సౌంపాదిౌంచి తెలుసుకర్మగల
మహానభావుడు ఎవర్మ అన ఆలోచిౌంచి అౌంద్గక రృహసప ి కమారుడైన
క్చుడే త్గిన వ్యడన, అౌంద్రూ క్లిసి “కమార్మ! మేము ఒక్ సహాయౌం
కొఅర్క నీ వద్క ్ వచిి యున్యన ము, నీవు చినన వ్యడైనన నయమ పాలన
చేయువ్యడవు, గుణ సౌంరనన డవు అనన విధాల యోగా మైన వ్యడవు.
నత్ా ము మనక ర్మక్షసులతో యుద్ౌం ి ార్గటౌం అౌంద్గలో మర్ణిౌంచిన
ర్మక్షసులు ప్రిక్త ర్మవడౌం జరుగుతుౌంది, ద్వనక్త గల కార్ణౌం శ్యప్కన వద్్ గల
మృత్ సౌంజీవనీ విద్ా , ఇలా కొనసగితే మనము ఆ ర్మక్షసులన జయిౌంచడౌం
చాలా క్షౌం ి . మనక మృత్ సౌంజీవనీ లేన కార్ణౌంగ్వ ఆ ర్మక్షసుల చేిలో
చౌంరరడుతున్యన రు. క్నక్ నీవు ఆ శ్యప్కాచారుా న ధైర్ా ౌంతో అప్శయిౌంచి
మృత్ సౌంజీవనీ విద్ా న సౌంపాదిౌంచి మన దేవత్లన కాపాడవల్లన,
అలానే శ్యప్కనక దేవయాన అనే కూతురుౌంది, ఆమె పై త్ౌంప్డిక్త మిక్తు లి
ప్పీి, శ్యప్కడు కమార్త త మాటన ప్తోసివేయడు, క్నక్ నీవు ఆమె మనసుస క
నచుి నటుోగ్వ ప్రవర్ తసూత శ్యప్కనతో పాటు, ఆమెన కూడ్డ ేవిౌంచి ఆ మృత్
సౌంజీవన విద్ా న సధౌంచుమన ప్పోత్స హిౌంచారు.
దేవత్లా కోర్క్న అనసర్ౌంచిన క్చుడు వృషరరువ న రటణా ి నక్త వెళ్ళి ,
అక్ు డ వేద్వద్వా యన రరుడై ద్వనవులౌంద్ర్క్త గురువై వునన శ్యప్కన చూసి
“మహాత్ు నేన క్చుడన, రృహసప ి కమారుడన, నీక శిష్టా డనై యుౌండి
ేవలు చేయడ్డనక్త వచాి న, ననన శిష్టా నగ్వ సీవ క్ర్ౌంచి ననన క్రుణిౌంపు
మన ప్పార్ ిౌంచాడు.
క్చున కోమలత్యవ నన , ప్క్మశిక్షనన, వినయ, విదేయత్లన చూసి
శిష్టా నగ్వ అౌంగీక్ర్ౌంచెన, క్చుడు విధేయుడై, నష్ఠి గర్ష్టిడై గురువు
మన్యఃలోచనములన ప్గహిౌంచి

బొట్లిం లేని ుఖు I జుట్లిం మడులు వేయ I గాలి ోరముుగ I గాన

వచచ
రసుర కుంకుముల I రల దోలిర్తరడో ; కలిమ విభవులాము I
గౌడులాము II
ముౌంద్గగ్వనే త్ద్వనగున్యఅౌంగ్వ ప్రవర్ తసూత, గురు పుప్ిక్ అయిన దేవయానక్త
మిక్తు లి విధెయుడై పూలు, రౌండుో ప్కోసూత ఆమెక ప్పీి క్లిగిసూత ఉౌండేవ్యడు.
ఇలా ఎన్యన ఏళ్లో గడిచిన పద్ర శ్యప్కనక క్చుడు ప్పయ శిష్టా డైన్యడు, ఇది
చూసి ర్మక్షసులు సహిౌంరలేక్పోయారు, ద్వనతో పాటు దేవ్యత్ల గురువైన
రృహసప ి మ్మద్ రగ కూడ్డ తోడు ర్మగ ఏలా అయిన్య క్చుడున చౌంరవల్లనన
ఎద్గరు చూసుతన్యన రు, ఒక్ న్యడు క్చుడు హ్మమదేనవులిన కాసూత అడవిలో
ఒౌంటర్గ్వ క్నపౌంచాడు, అదే సరైన సమయమన క్చుడిన చౌంప ఒక్ చెటుిక్త
ప్వేలాడ దీసి వెళ్ళి పోయారు, సూర్మా సతమయిన్య క్చుడు ర్మక్పోయే సర్క్త
దేవయాన త్ౌంప్డి వద్క ్ వెళ్ళి , న్యయన గ్వరు, సూరుా డసతమిౌంచిన్య క్చూడు
అడవి నౌండి ఇౌంకా ర్మలేద్గ, హ్మమదేనవులు కూడ్డ వ్యచిి నవి, న్యక్కౌంద్గకో
అనమానౌంగ్వ వునన ది అనగ్వ, శ్యప్కడు త్న దివా ద్ృశ్షతో ి జర్గినది
తెలుసుకన “మృత్సౌంజీవనన కమార్తక త ఇచిి క్చుడిన ప్రిక్తౌంచి తీసుక
ర్మగ్వ శ్యప్కడు, దేవయాన సౌంతోషౌంచారు, త్మ ప్రయత్న ౌం విఫలిౌంచిౌంద్న
తెలుసుకన ఈ సర్ క్చుడిన న్యమ రూపాలు లేకౌండ్డ చేయాలన త్లచి
అవకాశౌం కోసౌం చూసూత ఒక్న్యడు అడవిలో దొర్క్తన క్చుడున చౌంప కాలిి
బూడిద్ చేసి, ఆ భసు నన క్లుోలో క్లిప నేరుప తో ఆ క్లుోన శ్యప్కనక్త
త్యగిౌంచారు, సుర్మపానౌం క్లిగిన మతుతలో శ్యప్కడ్డ సౌంగి ప్గౌంహిౌంర
లేక్పోయాద్గ, క్చుడు క్నరడక్పోనౌంద్గక దేవయాన ద్గఃఖౌంచి, త్ౌంప్డి
వద్క ్ వెళ్ళి “ఈ రోజ్య కూడ్డ క్చుడు ర్మలేద్న, ర్మక్షసులు అత్నన చౌంప
ఉౌంార్న” మొర్పెటుికోగ్వ శ్యప్కడు త్న దివా ద్ృషతో ి లోక్లోక్ రర్వ త్ము
వర్క గల సమసతము చూచాడు. ఎ ల్క్ౌంలోన క్నరడ లేద్గ, చివర్క
క్చుడు బూడిద్ రూరౌంలో క్లుోలో క్లిసి త్న క్డుపులో వున్యన డన
తెలుసుకన క్లుో వలన క్లిగిన ోష్ఠనన , ర్మక్షసులు చేసిన అరకార్మనన
ప్గహిౌంచి మిక్తు లి కోపౌంచి “పూర్వ మనేక్ జను లయౌంద్గ
పుణా క్ర్ు ముల్లనన యో చేసినౌంద్గన క్లుగు ా శ్ న నము క్లుో ప్త్యగుట వలన
క్షణౌంలో నశిౌంచున. జనల్లవవ రునూ

మట్టింలంద్యలవి I మాయమయెయ న్య నేడు ; ఎతుత్చరు లొచిచ I

చితుత్చేసి
ట్టకుి ట్టకుి నడిచి I ట్టకుి చూపంతురు ; గళ్ళమ గరువ లాము
గౌడులాము! II
క్లుో ప్త్యగర్మద్గ. నేడు మొద్లు ప్బాహు ణులు మొద్లగు జనలీ క్లుో ప్త్యగిన
యెడల పారముల యౌంద్గ ద్గిలి ప్భష్టిలై పోవుద్గరు. నేనీ క్టడి ి చేశాన
జనలౌంద్రూ ద్వనన అనసర్ౌంరవల్లన” అన శ్యప్కడు మద్ా పాన్యనన
శపౌంచాడు.
శ్యప్కాచారుా డు సుర్మపానమున మహాపాత్క్ౌంగ్వ శపౌంచి, త్న
ఉద్ర్మున వునన క్చున వెౌంటనే ప్రిక్తౌంచడు. అపుప డు క్డుపులో వునన
క్చుడు “ఓ పుణాా తుు డ నీ ద్య వలన ో న్య దేహమున, ప్పాణమున,
రలమున పౌంద్వన, కాన భయటక వచుి మార్ ుము చెపుప ము అనెన, “త్న
ఉద్ర్ము చీలకౌండ్డ ఇత్న భయటక ర్మలేడు, పటి రగిలి మూర్ి లిన ో
ననన ప్రిక్తౌంరవలసియుౌండు” అన త్లచి క్చునక మృత్ సౌంజీవనీ
మౌంప్త్యనన ఉరదేశిౌంచాడు, అపుప డు క్చుడు శ్యప్కన పటి చీలుి కన వచిి
మూర్ి లిన ో గురుదేవునన ప్రిక్తౌంచాడు. ఇలా చాలా ప్రయాసతో శ్యప్కన వద్్
నౌండి విద్ా సౌంపాదిౌంచి, చాలా కాలామైన త్రువ్యత్ క్చుడు గురువు
అనమి పౌంది సవ ర్ ులోక్మునక పోద్లచి ఆ విషయౌం దేవయానక్త
చెపాప డు ఆ మాటలు వినన దేవయాన అత్న యడబాటున సహిౌంర లేక్
ధుఃఖసూత “ప్బాహు ణ ప్శేష్టాడవైన ఓ క్చుడ్డ! నీవు ప్రహు చార్వి, సప్త్ప వర్నత
క్లిగిన వ్యడవు, నేన క్నా న. మన ఇరువుర్క్త మను ధున మాయ వలన
ఎపుప డొ పెౌండి ో అయిపోయిౌంది, న్య త్ౌంప్డి ద్యచేయ సౌంజీవనీ విద్ా న
పౌంద్వఅవు, ద్వౌంతో రటు ననన కూడ్డఅ పెౌండ్డోడి న్యకానౌంద్వనన
క్లిౌం
ు పుమన ప్పాధేయరడిౌంది.
దేవయాన మాటలు వినన క్చుడు, గురుపుప్ి చెల్లలి ో తో సమాఅనౌం,
నేన ననన న్య చెల్లలు ో గ్వ భావిౌంచాన” అన చెరప గ్వ దెవయాన కోరౌంతో “నీవు
న్య కోర్తు తీర్ి వు క్నక్ నీక సౌంజీవనీ విద్ా ఫలిౌంరక్ విఫలమగు గ్వక్!” అన
శపౌంచిౌంది.
ద్వనక్త క్చుడు “ఓ సొద్రీ! నేన ధర్ు మార్ ుము విడువన వ్యడన కావున,
ఈ సౌంజీవనీ విద్ా న్యతో ఉరయోగిౌంచల్లకనన న, నేన ఉరదేశిౌంచిన వ్యర్క్త
రనచేయున గ్వక్! మర్యు నీవు అధర్ము నన త్లపెటవు ి క్నక్ ననన
ప్బాహు ణేత్రుడు వివ్యహమాడుగ్వక్” అన ప్రిశారమిచిి వెౌంటనే సవ ర్మునక్త
పోయి మృత్సౌంజీవనీ విద్గనరదేశిౌంచి వ్యర్క్కౌంత్గ్వన్య సయరడి మేలు
చేసుతన్యన డు.
ాల మహిమ యంచు I ామశార్ధసు త్ నంమ ; బటింబయలుగాక I
రడతులెలో
బూతుకథలచ్ివి I రసక త్ ులు దాచ్ ; చినా వారు చ్ివి I చడిర్ష
నేడు II
ౌనక శ్వశ్రక సంవాదు
ౌనక:-
సుర్మరన్య దవ ం చ్ న్యం శ్రరరయితావ సంజాఞన్యశ్ం చేమసశాచ ర
ఘోముమ్ I
దృష్ఠింవ కచ్ం చాప మధాభి రూరం పీమం మథా సుముయ్య మోహితేన II
సమన్యయ రుతాథయ మహాఅన్యభావ స్తసధో త్ శ్న్య విశ్రరహిమం చికీరుిః I
ావయ సస వ య రదం జగాద సుర్మరన శ్రము మయ సంగమ శ్ఙ్ి ః II
తాII శౌనకడు సుర్మపానౌం వలన వౌంచితుడై చేత్న్యర్హితుడై
కోరౌంతొ శ్యప్కనక అరచార్ౌం చేయద్లచిన వ్యడై యుౌండగ్వ శ్యప్కడు
సుర్మపానౌం వలన శౌంకా ర్హితుడయెా న.
శ్వశ్రకః:-
యో శ్రబాహా ణోదయ శ్రరభృతీవా కశిచ న్గా హాతుస ర్మం రశ్య ి
మనైబుిిః
అపేమ ధర్మా శ్రబహా హా చైవ సస్వయ దసిా న్గోకే గర్ష ుమస్వస య ము ర్థ చ్ II
మయచే మాం విశ్రరధరోా క త్ రమా మర్మయ దాంచ్ స్తస్వథరయ తాం సమువ లోకే I
సన్గత్ విశ్రరఅ శ్వశ శ్ృవాంో గురుణాం దేవలోా శోచ ర శ్ృణ్వ ంతు
సర్థవ II
తాII యే ప్బాహుు ుడు మోహౌం వ్యలన సుర్మపానౌం చేయున్య అత్డు
ధర్ు ముల ననన యు నశిౌంరచేసుకన ప్రహు హత్యా పారమున పౌంద్గన. ఈ
విషయమున సర్వ లోక్ములు గుర్ౌంతురు త గ్వక్!
ౌనకః
ఇతీద ుాత్వ సమహాన్యభావ స్తసపో త్ నిధ్న్యం నిధిము శ్రరమేయః I
తాం న్య స్త ై న వాంశ్చచ వ విమూఢ బుదీి నిదం సమాహూయ వచోభుయ వాచ్
I
తాII ఈ విధౌంగ్వ చెపప న త్పోనధయై మహానభావుడైన శ్యప్కడ్డఅ
ర్మక్షసులన జయిౌంచి యిటుో రలిక్కన.

మాస వాము I రశ్రికల్ గలవారు ; సకుస కథలననిా I చర్షచ కూర్షచ

ముచ్న చేసి వాట్ట I ముయున్య ుశ్రించి ; జన్యల కందజేయ I
జారులైర్ష II
శ్వశ్రకః
ఆచ్క్షేపో దానవా బాలిశాసుత్ శిష్య ః కచోవమస య ి మమస మీపే I
సంజీవనీ శ్రరరయ విదాయ మమాయ్యం తులయ శ్రరభవొ శ్రబాహా ణో
శ్రబహా భూమః
తాII ర్మక్షసులౌంద్రు మూరుులు. శిష్టా డైన క్చుడు న్య వద్నే
్
మృత్సౌంజీవనీ విద్ా న పౌంది న్యతో సమానమైన ప్రభావము క్లవ్యడై
రవిప్తుడైన ప్బాహు ణుడిగ్వ వున్యన డు.
ౌనకః
గురో ఋషే ాేచ్ దశ్వము ి శ్తాని చ్ I
అన్యజామః కచోగన్యత్ రయేష్ శ్రిదశాలయమ్ II
తాII క్చుడు గురువున ేవిసూత సౌంవత్స ర్ములు గురువు వద్్
వుౌండి సవ ర్ ులోక్మునక పోయెన.
ఇది మత్స ా పుర్మణము. రౌంచవిౌంశి అధాా యౌంలో ల శ్ ో II 56-64
వర్క గల ద్వన సౌంప్గహము.
మాచీ రన్యలు చేసి I మానయ మ పందండి ; రరుల సుఖు కొముకు I
రట్లరడుచు
జనా స్వము థకమన్య I స్వధింరగా వలె ; నేట్ట నవయ యవి I నిజు
గన్యమ II
అశ్రిుని వంశ్ వృక్షు
అశ్రిమహర్ష ి – నవ శ్రబహా లలో మూడవవాడు. (భాముయ – అనసూయ),
కుమారుడు ాండినయ ఋట – (భాముయ ) మాయ్యకనయ ఈమె
శ్రరదేవసుమంతుల కుమార్త త్. వీర్ష సంగి : (1) కడిలుయ డు (2)
ఆయధరుా డు (3) వామాక్షుడు (4) దేవాశ్రశ్యడు.
పై వార్ష భాముయ లు :
(1)(సూఫ ముశ్రదూప), (2) (విమాలాదేవి), (3) (నిముా లాదేవి), (4)
(కుశ్లాదేవి)
ఈ నలుగురు కమారులక జను ౌంచిన వ్యరు దేవగౌడలు.
కౌండిలుా నక్త సుు ర్ప్ూప యౌంద్గ న్యర్మయణుడన వ్యడు జను ౌంచెన.
ఈ న్యర్మయణునక్త త్ౌంవియనే భార్ా యౌంద్గ
ఉద్వ్లకడు – (భార్ా ) తేజః ప్రభ
శౌణక్ర్ ణ
శాప్త్ ధవుా డు
గౌర్ ప్గీవుడు
వ్యగై ర్జితుడు (భార్ా ) ఆహుి
అర్ణుా డు
వ్యమ ర్ధుా డు
గోరన్యశ్యవ డు (భార్ా ) క్ళ్యా ణి
గోపాలుడు (గోపాల గౌడు) భార్ా – వీర్మాౌంర
కాటమగౌడు (కాటమ మహేశవ రుడు)
 సర్మైర్ సర్మవ యి రరనా
ఈ గౌడ కలాలౌంకారున చర్ప్త్ ఉరూి, పారీశ భాషలలో వునన ది. ద్వనన
న్య మేనమామ గ్వరైన సవ రీ ుయ మార్మున సుబాబ ర్మవు గ్వరు తెలుగిౌంచి త్న
“గౌడ వౌంలత్ప ిత మార్మత ౌండ” అనే ప్గౌంథౌంలో ప్వ్యశారు. ద్వనక్త న్య
రర్శొధనలో లభౌంచిన కొనన విషయాలు క్లిప వివర్ౌంచాన.
యీ చర్ప్త్న 1906 సౌంIIలో మప్ద్వసులో వునన ష్ఠవుకారు పేటలో
వునన ఉరప ల గౌర్యా శెట్టి అన అత్డు చినన గేయ సౌంపుట్టగ్వ
ప్రక్ట్టౌంచాడు. దీనక్త ముౌంద్గ అనగ్వ 1874 సౌం నక ముౌంద్గ కూడ్డ యీ
గీత్ములు రళ్యి ర్లో ఒక్ బోయవ్యడు పాడుచుౌండగ్వ తెలుగు బాషయౌంద్గ
అభమానము గల J.A.బోయల్ దొర్గ్వరు విన ఎౌంతో ఆనౌందిౌంచి అట్టి
మహావీరున చర్ప్త్ కాల గర్భ ౌంలో క్లసి పోకూడద్న ఎౌంచి “ఇౌండియన్
ఫోక్ సౌంగ్స ” అనే ఒక్ చినన వ్యా సౌం ప్వ్యసి ద్వనన “ఇౌండియన్ ఆౌంట్టక్కవ రీ”
అనే రప్ిక్క రౌంరగ్వ వ్యరు అౌంద్గలో మూడు ఘాిలన మాప్త్మే
ప్రచుర్ౌంచారు. అౌంద్గలో మొద్ట్టది పారడు యుద్్ సైనకడై యుద్ి
భూమిక్త పోవుచు త్నత్లిో వద్్ ెలవు తీసుకనన ఘటౌం ి , ర్తౌండవది పారన
పేరు చెబ్ధతే ర్మజ్యలక, జమిౌంద్వరులక భయౌం క్లిౌం ు చిన ఘటౌం ి ,
మూడవది పారడు వీర్ సవ ర్ ుౌం అలౌంక్ర్ౌంచిన ఘటము ి .
ఇదికాక్ నవ్యబుల పాలనలో మహము దీయ చర్ప్త్కారులు
ప్వ్యసిన చర్ప్త్లో పారడు ఔర్ౌంగజేబు పాద్గష్ఠ యౌంత్ా కాలమున వునన
వ్యడన, హైద్ర్మబాద్గ, వర్ౌంగల్ మొద్లగు ప్పాౌంత్ౌంల పై మన పారడు
ద్ౌండెిత కోటలిన ముటడి ి ౌంచుచు, నగర్ములన కొలగొ ో డుతూ, పాద్గష్ఠక
రక్ు లోన రళెి మై అహర్న శలు వేధౌంచుచుౌండుటౌం రట్టి
మహము దీయులత్నన సర్మ్రుగ్వ అౌంగీక్ర్ౌంరగ్వ ఒక్ రౌందిపోటు దొౌంగగ్వ,
ప్రజలన హిౌంసిౌంచే ప్కూరుడుగ్వ, వర్ ణౌంచుటలో ఆశి ర్ా రడవలసిన
రనలేద్గ. పారనన న వ్యరొక్ ాగీరు ద్వరునగ్వ అౌంగీక్ర్ౌంచుట వ్యర్క్త
త్లవౌంపు. ఆ రోజ్యలోో రలమునన వ్యడే ర్మజ్య.

ిండిగింజలెన్నా I రండించి జన్యలకు ; మేలు బద్గలు కీడు I

చాల చేసి
స్వవ మురథ రుడు నేడు I సంరద రరు లైర్ష; గౌడలాము కీర్ష త్ I కలితులాము II
సవ శక్తతో
త శప్తు ర్మజ్యలన ఓడిౌంచి సౌంపాదిౌంచిన భూభాగమే వ్యర్
ర్మజా ౌంగ్వ రర్గణిౌంరరడేది.
గౌడులు ఆన్యదిగ్వ సవ త్ౌంప్తేచఛ గలవ్యరై సర్వ సవ త్ౌంప్త్ సత్యత
గల ర్మాా లన శ్సథపౌంచి వ్యట్టక్త పాలకలై, ధర్ు ప్రవరుతనలై,
యిత్రులన ల్లక్ు చేయక్ ప్రానర్ౌంజక్ౌంగ్వ ర్మజా పాలన చేసినటుి
చర్ప్త్ చెపుప తుౌంది. అట్టి గౌర్వ ప్రరతుతలు గల గౌడల ప్రిష ి తెలిసిన
మహము దీయ చప్క్వరుతలు సహిౌంరలేక్ ఈ గౌడులన పూర్గ్వ త అణగ
ప్దొకాు లనే ద్గరుభ దితోి నర్ౌంకశాధకార్ౌం చలాయిౌంచి వ్యర్న పీడిౌంచిన్య
ఆ కాలపు గౌడులు వ్యర్ శాసనములు ధక్ు ర్ౌంచి, సత్ా ప్రవర్నలైత
ప్రామనన లన పౌంది ఉౌండేవ్యరు అనట సుసప షము ి .
యావద్వభ ర్త్యవనన త్న హసతగత్ౌం చేసికొన రర్పాలన సగిౌంచిన ఢిలిో
చప్క్వర్ త ఔర్ౌంగ్వజేబు అవసనకాలౌంలో తెలౌంగణా ప్పాౌంత్ విముక్తకైత
విజృౌంభౌంచి మొగల్ సైనా ముల నెద్గరుు న తెలుగు గడా నౌండి తుర్క్
సర్మిరులన త్ర్మికొట్టన ి వ్యడీ సర్మవ యి పారడు. మొగలు
సర్వ భౌముడైన ఔర్ౌంగ్వజేబున ముపుప ిరప లు పెట్టన ి ఛప్త్రి శివ్యజీ,
మహార్మస్త్షముత న వశరరుి కన సవ త్ౌంప్త్ౌంగ్వ రర్పాలన సగిౌంచిన
సమయమునౌందే ఇౌంచుమిౌంచుగ్వ అత్న సమకాలికడై తెలౌంగ్వణలో
కూద్వ సర్మవ యి పాపార్మయుడు అట్టి ప్రయత్న మే చేసిన్యడు. కాన
త్సస ధన్యపాయములు, ఫలిత్ములు యిరువుర్క భనన ముగ్వ ననన వి.
రరనా బాలయ ు
“ఫోక్ సౌంగుస ”
రట్టింన్యి బెలాుమూ – పెర్షగిన్యి తాట్టకొండా
కులమంద్గ గమళ్ి వాడు – ఇంట్టపేరు న్యశ్న్గళ్ళి
పేరు సముదార్ష రరనా – ఆర్మయడూ I
అనట వలా యిత్న జను సథనము బలాుమనయు, ఇత్డు పెర్గినది
త్యట్టకొౌండ అన

న్యసికత్ మవ మెరు డు I న్యశ్నంబొనర్షంచు ; ఆసిక త్ మవ ునా I

ననిా యురు
విశ్వ కముా నెవడు I విసా ర్షంరగర్మద్గ ; భవుయ లాముగౌడ I వంశ్వయ లాము
II
కలము గౌడులన, ఇౌంట్టపేరు న్యశన్యళి న, పేరు సర్మ్ర్ రరనన అన
తెలుసుతౌంది. వర్ౌంగల్ జిలాో త్యట్టకొౌండ వ్యసతవుా డు న్యశన పాపార్మయుడు.
ఇత్డు మొద్త్ ఆవులిన మేపుకౌంటూ క్లుో గీచుకన జీవిత్ము
గడుపువ్యడు. అత్న గోపాల జీవిత్మెటుో వర్ ణౌంరరడిౌంది.
ఆవులదొడిడ ాడి కొచిచ – దొడిడ మడికె వాడు తీసర్మ
పలన ో శ్రోవి వూద్గతున్యా డు – ఆ ర్మయడూ
యెనా యేనూరు ఆవులు – ుందర్మ ునూా రు ఆవులు
ఈవిార వేరురడాడి – శ్నగచేలే రముగమేపెన్యమందన్య
జొనా చేలే రముగ మేపెన్యర్మ – ఆ ర్మయడూ I
నకి లమా గుంట ాడ – ఆవులకు నీళ్ళి పెట్టిం
చట్లింనీడ నిశ్రదపోతున్యా డు – ఆ ర్మయడూ II
ఈ విధౌంగ్వ ఆవులన మేపుకౌంటూ వ్యట్టననన ౌంట్టనన మధాా హన పు వేళ
అర్ణా మద్ా మౌంద్గ గల నకాు లము చెరువులో నీరు ప్త్యగిౌంచి మప్ర్చెటుి
నీడన త్యన హాయిగ్వ నప్దిౌంచెవ్యడు. ఇది పారన దినచర్ా . ఇక్న్యడు
అత్డు నప్దిౌంచు చుౌండగ్వ తీప్వమైన యెౌండ అత్న ముఖౌం మ్మద్
రడుతుౌంది. ఆ యెౌండ అత్నక్త త్గలకౌండ్డ ఒక్ పెద్్ న్యగుపాము వచిి
త్న రడగన విపప అత్నక్త గొడుగు రడుతుౌంది. ఆ సమయౌంలో ఆ మార్ ుౌం
గుౌండ్డ కార నౌండి ర్మమేశవ ర్ౌం పోయే ప్బాహు ణ యాప్ికలా విౌంత్
ద్ృశాా నన చూచి ఆశి ర్ా చిు తులై ఆ న్యగుపాఅముక నమసు ర్ౌంచగ్వ
అది అడవిలోక్త వెళ్ళి పోయిౌంది. త్రువ్యత్ ఆ యాప్ికలలో జోా ిషా ౌం
తెలిసిస రౌండితుడొక్డు ఆ బాలున లేప జర్గిన విషయౌం అౌంత్య
“న్యయన్య! నీక మహార్మజ యోగమునన ది. నీవు త్వ ర్లోనే ర్మజౌత్యవు” అన
దీవిౌంచి వెళ్ళ ోపోయారు. ఆ రౌండితుడు చెపప న మాటలు మన పారనన
జీవిత్యనన మారేి సయి, వెౌంటనే అత్డు యిౌంట్టక్త వెళ్ళి త్లితో ో యీ
విషయము చెపప త్నక త్గిన రనలే చెరప మన కోర్మడు. ఆ త్లిో
కొడుకల సౌంభాషణ పాట – వ్యనక్త త్లిో సమాధానము చద్వౌండి.
(1) రరనా మలిో వదైన్యండి సలవు తీసుకొన్యట:
పారనన – త్లిో కొలువుక వడిగ్వఅ వెళెి న – త్లిక్త ో ద్ౌండౌం పెట్టత
నలచెన.
ఏరుక్ట్టి వా వసయము, అము - ఎౌంగిలి ముౌంత్లు ఎత్తలేన.
కొడత్యన గోల్ు ౌండ్డ రటణా ి నన – ఢిలీక్త
ో మోజూర్ అవుత్యన నేన
మూడు ఘడియలోో రౌంద్రు కొడ్డతన – మూల కోట క్ౌంద్వోలు చూచి
రౌంగరు క్డియల్ పెటుిద్గన్ – మన క్నన రౌంప్టోతుత్నమేల?
(2) త్లిో – వినర్మ సర్మ్ర్పార! – రర్విద్ా ల్లనన యైన్య
కలవిద్ా క సట్టర్మవు – సర్మ్రు పార
ఇౌంట్టయావుల మేపుమౌంాది - సర్వ ము త్లిIో I
ఈత్చెటుిగీయమౌంాది – సర్వ ము త్లిIో I
త్యట్టక్ల్లక్
ో ౌంటమౌంాది – సర్వ ము త్లిIో I
ఈత్ క్లే ో క్టమ ి ౌంాదీ – సర్వ మత్లిIో I
ఈత్బలౌం ో వౌండమౌంాది – సర్వ ము త్లిIో I
దీనన రట్టి యిత్న త్లిపే ో రు సర్వ ము అన అౌంద్గవలననే
యత్డు మాత్ృన్యమౌంతో సర్మవ యి పారనన గ్వ ప్రసిదిి పౌంద్వడన
తెలుసుతౌంది. కాన యిత్న త్ౌంప్డి పేరు ఎక్ు డ్డ చెరప రడిలేద్గ.
త్లిో సర్వ ము కొడుక చెపప న మాటలు నము క్
కలవృితనే చేయుమన నర్భ ౌందిౌంచేది. త్లిో మాటలు పారనక్త
రుచిౌంరలేద్గ. త్న ద్ృష ి ఎౌంత్ ేపు త్నక పుటబో ి యే
ర్మజయోగము మ్మద్నే ఆలోచన సగిసుతౌంది. త్న ర్మజయోగ్వనక్త
సర్రడా రనలు చేసి గొరప మొనగ్వడు కావ్యలనే కోర్తు న్యన్యట్టక్త
రలరడిౌంది. రటణా ి లోో నవశిౌంచే ధనవౌంతులిన , జమిౌంద్వరులిన ,
ర్మజ్యలిన కొలగొ ో ట్టి ఆ ధనౌంతో పేద్లక సయరడ్డలనే ప్రగ్వఢ
వ్యౌంఛ అౌంకర్ౌంచి మొలక్కితౌంది.
ఈద్గలు గీస్త త్ యూంశ్రడవాడు – కలుో కట్టింతే గమండోవాడు
 కిత్ రట్టింతే మేదమువాడు – కుండ రడితే కుమా ర్షవాడు
ొనగ డిచ్చ ట మెచుచ న్య – సమువ మా మలీో I
రళెగా డిచ్చ ట మెచుచ న్య – సమువ మా మలీో I
అత్న ఆలోచనలు గొరప వి. త్న కోర్క్ సఫలమై కార్ా రూరౌం
ద్వలి డ్డనక్కౌంతో
ధనౌం కావ్యలన నశి యిౌంచుకన్యన డు.
ఊరు కొడితే యేర ఫలు – రలెోకొడితే యేర ఫలు
కొడితే ోలొి ండ కొట్టింలె – సమువ మా మలీో
నెల్లోరు బరలు త్ కొట్టింలె – సమువ మా మలీో
కందవోట మహల్ కొట్టింలె – సమువ మా మలీో
మైసూరు దేశ్ం కొట్టింలే – సమువ మా మలీో
మీసు గిముగిర్మ శ్రిపెు నూ – సర్మైరు రరడు I
పారనన అసమాఅనా వీరుడు. ౌరుష రర్మప్క్మములత్యన సొతుత.
అత్డు
విజృౌంభౌంచిన ఆరగలశక్త,త యెద్గరునలిి పోర్మడే ధైర్ా ౌం ఆన్యట్ట
ర్మజ్యలోో యెవర్కీ
లేద్గ. పారనన పేరు విౌంటేనే ధనవౌంతులౌంత్య గడగడ్డ వణికేవ్యరు.
అత్న ద్ర్శ నౌం
యమద్ర్శ నౌంలా భావిౌంచి జోహార్ ోర్ప ౌంచి అత్నక్త సర్వ సవ ౌం
ధార్పోేవ్యరు.
గోల్ు ౌండ, నెల్లోరు, రౌంద్రు, క్డర మొద్లగు రటణా ి ల లోన
ప్రజలౌంద్రు
భయౌంతో క్ౌంపౌంచి పోయేవ్యరు. అత్న రర్మప్క్మమెౌంత్ భయవహమో
చూడౌండి.
అబాబ ! అబాబ ! రరన్నకి పేరుచబితే – ఊముపచుచ క పలు
చేముద్గ
పట్టిం పచుచ క ఊరుచేముద్గ
కజులు ార్మడుతుండున్య – నకి లు న్యటయ ు శ్రదొకుి న్య
రంిడొకి డోల్ కొడతాడో – వాడంటే
దొంి కుండలు గంతులేస్వత్వి – వాడంటే
రసిబిడైలు రలు తాగరుగా – వాడంటే
గుఱాలు గుగి ుళ్ళి ినవు – వాడి పేముంటే
మలిో దముు ం దొణుకు – ోలొి ండ బర త్ లొణుకు
నెల్లోరు బర త్ లొణుకు – బందరు బర త్ లొణుకు
కడర జిలాో జిలాో లొణుకు – వాడి పేరు వింటే.
(3) రరని పేమునా గల భయ్యనిా వర్ష ించేి.
అడుో రరడు వస్వత్డంటే – కొందేళ్ళి కూలబడెన్య
లేడి పలోలు లేవలేవు – రసిబిడడలు రఅలు శ్రతాగవు
 నకి లు సింహాలు తొకుి ళ్యి డున్య –
రరనా పేరుచబితే మహమా దీయర్మజులు గుండెలు రగిలేవి.
పారనన త్లిో మాటలన వినలేద్గ. ర్మజ రద్విన పౌంద్వలన
ఉత్యస హాౌం అత్నక్త దివ గిణీక్ృత్మగుచుౌండెన. త్న సౌంక్లప ౌం
నెర్వేరుి కొనటక ధనముకావ్యలి. యుద్ిసమప్గి కావ్యలి. కోటలు క్ాిలి.
వీరొచిత్ౌంగ్వ పోర్మడ్డలి. ఈ ప్పాౌంత్యనక్ౌంత్క ప్రభువు కావ్యలి. ఇలాౌంట్ట
ఆశయాలతో పారనన త్యన నేసతలన కూరుి కన క్లుో తీయడ్డనక్త
రయలుదేర్మడు. ప్తోవలో చాక్లి యెలిో తుమిు ౌంది. రనెన ౌండు మౌంది
నేసతలతో I శకనమెలి ో వసుతౌంటే I చాక్లి ఎలి ో
ఒక్ు మైన I చికు తీసి కొపుప బట్టి I శ్రగౌంధపు
ీ చుక్ు బట్టి I హౌంసలా మొగ ుల
ర్విక్క I ఠీక మ్మద్ తొడిగినది I క్ౌండక
ో కాటీక్ వేసి I రౌండుోక ద్వసీన్య వేసి I
జొర్ మెటుో వేసుకన I బొము ౌంచు చీర్ గట్టి I పలవ్య ో ణి ణ చౌంక్ పెట్టి I కూట్ట
బుటి యెతుతకోన I యెద్గరుగుౌండ త్యన వచిి I పెళ్ళి పెళ్ళి
తుముు తున్యన ది ఆ యెలమ ో ు . ద్వనక్త కోపౌంచిన పారడు ద్వనక్త త్గిన శాసిత
చేసి ముౌంద్గక సగ్వడు. అత్నక్త ఎరుక్ల న్యౌంచార్ ఎద్గరైౌంది. ఎరుక్
చెరప మన బదిర్ౌంచాడు. ఏడు గడియలు గోలుకొౌండన పాలిౌంతువన
న్యౌంచార్ గదె్ చెపప ౌంది. ఇపుప డు పారనన సౌంతోష్ఠనక్త అవధ లేకౌండ్డ
ఉౌంది. నేసతలతో క్లిసి త్యట్ట తోపులో ప్రవేశిౌంచాడు. అచి ట్ట త్యట్ట చెటుో
సవ యౌంగ్వ వౌంగినవట ! అపుప డు ల్టో లోన క్లుోన వ్యర్ౌంత్యఅ త్ృపతగ్వ
ప్త్యగిన్యర్ట! ఆ ప్త్యఅడుగ్వ మైక్ౌంతో పారడు యిౌంట్టక్త వెళ్యి డు.
రరనా ోలొి ండ సింహాసన మధిటం
ిం చుట:
త్న న్యయక్త్వ ౌంలో గోల్ు ౌండ కోటన ముటడి ి ౌంచాలన ద్ృఢౌంగ్వ
సౌంక్లిప ౌంచుకన్యన డు. సైనకలక భోజన్యధక్ములక డబుబ లు కావ్యలి
క్నక్ త్న త్యత్ౌంప్డులు సౌంపాదిౌంచిన త్ర్గన ధనౌం త్న త్లిో వద్్
వునన ద్న తెలుసుకన ఆ ధనమునన చోటున చెపుప మన నర్భ ౌంధౌంచి
ఆమెన బాధౌంరగ్వఅ ఆ బాధల కోర్వ లేక్ ఆమె భూమిలో పాి వుౌంచిన
ధన్యగ్వర్ౌం చూపౌంచిౌంది. సౌంతోషౌంచిన పారనన భూమిన ప్త్వివ
అౌంద్గలో నౌండి ఏడు కొపెప ర్ ో ధన్యనన తీసుకన్యన డు. కొపెప ర్ అనగ్వ
వెయిా రూపాయలు. పాత్ర్ ద్గ ుర్ కావలిగ్వఅ వునన యెలమ ో ు అనే దేవత్
కూడ్డ పారనక్త భయరడేనట! త్యన క్షర ి డి సౌంపాదిౌంచిన డబుబ క్లుో
అము క్ౌం త్యలుక కూడబట్టన ి మొత్తౌం ఐద్గవేలు క్లిప మొత్తౌం
రౌంప్డెౌంప్డు వేల రూపాయలతో యుద్ి సమప్గియైన క్తుతలు, రళ్యి లు,
బాణాలు, ఈట్టలు, కొపెప ర్మలు, యినర గుదియలు మొద్లగు గ్వల
యుోిరక్ర్ణాలన త్యారు చేయిౌంచు కొన హేన్, హుేస న్, హిమౌం,
ూదేకల పీరు, కము ర్ గోవిౌంద్వనన , జకు ల పెరుమాళ్ళి , నెల్లోర్
హనమౌంతు, చాక్లి సర్వ నన , మౌంగలి మాననన మొద్లగు వ్యరు
ముఖుా లు గ్వన, వీర్క్త కొత్యవ ల్ మ్మర్మ సహేబ్ న్యయకడు గ్వన
రౌంప్డెౌంప్డు వేల ర్మణువన గల అపార్ ేన్యనతో గోల్ు ౌండ పైక్త
ద్ౌండెత్యతడు.
రనెా ండు వేలకే దండుర్మణువన్య వంబడి తోడొి ని
ోలకొండకే యదాినికే శ్రరయ్యణ్మైన్యడు
ఈట్ట చువవ లా బారులు ుంద్గగా మరుోతూ వున్యి.
కతుత్ల యొకి బారు వన్యకనే మరుోతూ వున్యా ి.
రనెా ండు కొపెు ము ో ధను గన్యకనే ద6డుకు
వంచన్యర్మ
దండు దళ్ునే తీసుకుని శ్రరయ్యణ్మైన్యడు
ోలకొండకే వర్ష థజాబులే తాన్య బంపన్యడు.
పారనన ద్ౌండు గోల్ు ౌండ కోటన ముటడి ి ౌంచిౌంది. నవ్యబు ద్ౌండుక
పారనన ద్ౌండుక మధా ఘోర్ యుద్ౌం ి జర్గిౌంది. ఆ యుద్ి వర్ ణన యీ
విధౌంగ్వ వుౌంది.
ర్తండుగా మల రట్టిం తొడిగె సర్మిర్ష రరడు
కయ్యయ నికైతే దూకిన్యడుగా దండు మీికే
రడు రడు రడు రడు రడుమంట్టడు సర్మిర్ష
రరడు
గిము గిము గిము గిము గిము మంటూ రట్టింలు ిర్షగి న్యయీ
కొట్టిం తేన్యగా రడియన్యా వీ శ్రకొవివ న దేహాలు
నర్షకి తేన్య రడు వునా వి శిముసులు శ్రపేగులు
అరు డు ిన్యా రరు అనా మే తెరు లు రడుతుంి
ఎగిర్థ వాి శిముసుస లాకు ఏడానంద్గ లేద్గ
శ్రవాలేట్టవో శిముసులాకు ఏడా నంద్గ లేద్గ
ఏడు గడియలు యదిమాయెన్య ోలుకొండ మీద II
పారడు త్న అనరమాన శౌర్ా రర్మప్క్మాఅలతో అబేధా మైన
తురుషు సైన్యా నన చీలిి చె6డ్డడి కోటన వశరరుి కన్యన న. పారనన
ధాట్ట కాగ లేన నవ్యబు ప్పాణ భీితో పార్పోయాడు. పారనన గోల్ు ౌండ
సిౌంహాసన్యనన అధషౌం ి చి ర్మజై ర్మజా పాఅలన చేసి త్న చిర్కాల వ్యౌంఛ
నెర్వేరుి కన బాలా ౌంలో రౌండితుడు చెపప న జోసా నన నజౌం చేసి త్న
రౌంత్యనన నెగి ుౌంచుకన్యన డు. దీనన రట్టి ఆకాలౌంలో మన ాతీయులలో
యిట్టి వీర్ ౌరుషౌం గల యువకలున్యన ర్న త్మ అప్రిహత్ శౌర్ా ,
ధైర్ా , రర్మప్క్మాలతో శప్తుర్మజ్యల న్యదిౌంచి ర్మజా ములన శ్సథపౌంచెనన
విశద్మగుచునన ది. (ఈ రర్పాలన మహము దీయుల చర్ప్త్ల యౌంద్గ
యేడు హ శ్ ుడియలన వుౌంది)
రరనా నిర్షా ంచిన ద్గము ుులు: పారనన త్న బాహురలౌంతోన,
అసమానధైర్ా సహసములతొనూ, నాౌం ర్మజా మౌంద్లి నల్ుౌండ
రర్గణాఅ బోనగిర్ సర్ము రులోన “ష్ఠహాపుర్” మౌందొక్ అత్ా ౌంత్ రలిషమై ా న
ద్గర్మునన రటణా ి నన నర్ు ౌంచి త్న ర్మాా నక్త ర్మజధానగ్వ చేసికొన
త్రువ్యత్ త్యడికొౌండ ద్గర్మునన కూడ్డ నర్ు ౌంచి, ద్గర్ముధరియై
సమయము దొర్క్త నపుప డలాో మహము దీయ ర్మజా ముల పై ద్ౌండెిత
వ్యర్క్త ఉరప్ద్వమున క్లిప ౌంచి ర్ణక్ౌండూితో ర్మజా మున విసతర్ౌంరజేసి
ప్రానర్ౌంజక్ౌంగ్వ ర్మజా పాలన చేశాడు. పారనన ఔర్ౌంగ్వజేబు చివర్
రోజ్యలలో వునన టుో, అపుప డత్న ర్మజా ౌంలోన హైప్ద్వబాద్గ, వర్ౌంగలుో
ప్పాౌంత్ములపై ద్వడి చేసి కోటలన ముటడి ి సూత, నగర్ములన
కొలగొో డుతూ వచిి నౌంద్గన ఔర్ౌంగజేబు పాద్గష్ఠ ప్వ్యయనపుడు
మహము దీయ చర్ప్త్కారులీత్న చర్ప్త్ కూడ్డ ప్వ్యయక్ త్పప ౌంది కాద్గ.
చర్ప్త్ ద్ృషతో ి పాపార్మయడి జీవిత్ విశేష్ఠలు తెలిసికొనట
మహము దీయులు ప్వ్యసిన చర్ప్త్ ప్గౌంథములు త్రప యిత్ర్
ఆధార్ములు లేవు. ఈ ఆధార్ౌం చర్ప్త్ ప్గౌంధములలో ఖ్యెౌంఖ్యన్ ర్చన
ఒక్ట్ట. T.W.Haig ప్వ్యసిన “Historic Land Marks Of Daccan” అనే ప్గౌంథౌంలో
పారన గుర్ౌంచిన కొది్గ్వ ప్పాసతవన వుౌంది.
పాపార్మయునక్త చాలా ధనము ఆసి థ గల ఒక్ విత్ౌంతు ోద్ర్ వుౌండేది.
అత్డొక్ న్యడ్డమెన చూచుటక వెళ్ళి న్యలుగైద్గ దినములు ఆమె ఇౌంట
వునన త్రువ్యత్ అత్న క్ళ్ళి ఆమె అపార్ ధన ర్మశ్యల మ్మద్ రడిౌంది. ఆ
థన్యనన త్న సైనకాభవృదిక్త ి ఇము న అడిగ్వడు. ఆమె నర్మక్ర్ౌంరగ్వ,
కొౌంత్మౌంది అనన్యయులతో అత్డ్డమేన అత్ా ౌంత్ ప్కూర్ౌంగ్వ,
ద్వరుణౌంగ్వ హిౌంసిౌంచిమ్ నూనె గుడలు ా క్ట్టత వెలిగిౌంచిన దివివ టీతొ ఆమె
శరీర్మౌంత్య కాలిప ౌంచి ఆమె వద్న ్ నన యావత్ ధన్యనన , నగలిన
తీసుకన ద్వౌంతో కొౌంత్ కాలబ లానన కూరుి కన ిర్గి మహము దీయ
ాగీరుద్వర్ ోన కొలగొ ో టి న్యర్ౌంభౌంచాడు. ఫౌజ్యద్వరుో, జమిౌంద్వరుో యీత్న
ద్గౌండగములన సహిౌంరలేక్ అత్నన చెర్రటి నశి యిౌంచారు. చారుల
వలన వ్యర్ రన్యన గ్వనన తెలిసికొనన పారడు వెలిగౌంద్ల
రర్గణాయౌంద్లి “కోలాస్” జమ్మౌంద్వరు వెౌంక్ప్ావ్ వద్క ్ వెళ్ళి వ్యనతో
ేన హౌం చేసి వ్యన వద్్ కొన్యన ళ్ళ వున్యన డు. ఆ సమయౌంలో ఆ
జమిౌంద్వరు కొలువులో వునన హనమౌంతు అనెడి ఒక్నతో కూడి
జమిౌంద్వరున అనమి లేకౌండ్డ వ్యర్రువురు ిర్గి ద్ౌండయాప్త్లు
సగిౌంచారు. అది ప్గహిౌంచిన వెౌంక్ప్ావు యిత్నన రట్టి రౌంధౌంచి
కార్మగ్వర్ౌంలో వుౌంచాడు. ఈ లోగ్వ వెౌంక్ప్ావు కమారునక్త జబుబ చేసిౌంది.
త్న కమారునక నయమైతే కార్గ్వర్ౌంలో వునన ఖైదీ లౌంద్ర్న
విడిపసతనన వెౌంక్ప్ావు భార్ా మొకు కన ప్రిజ న చేసిౌంది. పారనన
అద్ృషౌం ి కొది్ వెౌంక్ప్ావు కమారుడు రోగవిముకత డవగ్వ అత్న భార్ా
ఖైదీల నౌంద్ర్న విడిపౌంచిౌంది. పారడు అౌంద్ర్ ఖైదీలతో బాటు
విడిపౌంరరడ్డాడు.
రౌంధవిముకత డైన పారర్మయుడు “సర్మవ య” అనవ్యఅనతో క్లిసి
నలగొ ో ౌండ రర్గణా బోనగిర్ సర్ము రులో “ష్ఠహాపుర్ౌం” వెళ్ళి అక్ు డ
కొౌంద్ర్న త్న సైనా ౌంలో చేరుి కన ష్ఠహాపుర్ౌం వద్్ ననన ఒక్ పెద్్ గుటి
మ్మద్ మరొక్ మట్టకో ి టన క్ట్టౌం
ి చాడు. ఆ ద్గర్ ుౌం ద్వన రర్సర్ ప్పాౌంత్యలు
యిత్నక్త చాలా అనకూలౌంగ్వ వుౌండేవి.
ఈత్న వైభవ్యనక్త క్నెన ప్ర్నైన “కలాప ర్” రర్గణా (యిది
ష్ఠహాపుర్మనక్త యెనమిది ప్కోసుల ూర్ౌంలో వుౌంది) ౌజ్యద్వరైన
ఖ్యసిౌంఖ్యన్ అననత్డు త్న సైన్యా ధా క్షుడైన ఆఫ్ ఘన్ న త్ృట్ట
కాలౌంలో వధౌంచి వ్యన సైనా ౌం వద్్ ననన ఫిర్గులు, తుపాకలు
మొద్లైన ఆయుధాలనీన వశరరుి కన సైనకలిన త్ర్మికొాిడు. ఈ
సౌంగి తెలిసికొనన ఖ్యఅసీౌంఖ్యఅన్ గొరప సైనా ౌంతో వచిి పారనన న
యెద్గరుు న వ్యన సైనకలిన చాలా మౌందిన హత్మార్మి డు. అది చూచి
కోపోప్దికత డై పారనన తుపాక్తతో ఖ్యసిౌంఖ్యన్ న కాలిి చౌంపాడు.
న్యయకడు చనపోగ్వనే తురుషు సైనా ౌం చెలాోచెద్గరై పార్పోయిౌంది.
ిర్గి మహము దీయులు గొరప ేనలతో వచిి పారనన తో ఢీ కొన్యన రు. ఈ
యుద్ౌం ి ర్తౌండు నెలల వర్క జర్గిౌంది. అపుప డు త్న రలౌం త్గి ుౌంద్న
ప్గహిౌంచిన పారనన ఎలాగో త్పప ౌంచుకన పార్పోయాడు. అపుప డు
తుర్క్లు ఆ మట్టకో ి టన న్యశనౌం చేశారు.
మహము దీయ సైనకలు వెళ్ళి పోయిన త్రువ్యత్ ిర్గి పారనన
ష్ఠహాపుర్ౌంలో మట్టి కోటక రద్గలు ఱాి తోన, సునన ౌంతోన ఒక్
సుద్ృడమిఅన ప్కొత్త కోటన నర్ు ౌంచి అౌంద్గలో ఫిర్ౌంగులు, తుపాకలు
మొద్లగు ఆయుధాలు సమకూర్ి క్టుి దిటౌం ి చేసి
దివ గుణీక్ృతోత్యస హౌంతో పారనన యీ సర్ ష్ఠహాపుర్మనక్త ఇరువది ప్కోసుల
ూర్మున వునన రర్గణాఅలనెన ోచుకన్యన డు. ప్రజలౌంత్య
హాహాకార్మలు చేశారు. పారనన ఆగడ్డలన సహిౌంరలేన సమౌంత్ర్మజ్యలు
ఇత్నన రట్టి త్గు శిక్ష విధౌంచ వలసిౌందిగ్వ ఔర్ౌంగ్వజేబు పాద్గష్ఠన
ప్పార్ ్జౌంచారు. అపుడు ఔర్ౌంగ్వజేబు కొలిపాక్లో వునన “రుసుతౌందిల్ ఖ్యన్”
అన వ్యనన హైద్ర్మబాద్గ సుబేద్వరుగ్వ నయమిౌంచి పాపార్మఅయిన రట్టి
రౌంధౌంరమన ఆానపౌంచాడు. వెౌంటనే అత్డు గొరప సైనా ౌంతో పారనన
మ్మదిక్త వచాి డు. అత్డు పారనన చెలికాడైన చాక్లి “సర్మవ య” తొ
త్లరడి అత్నన చౌంప త్రువ్యత్ పారనన తో మూడు నెలలు యుద్ౌం ి
చేసిన్య పారనన న జయిౌంరలేక్ పోయాడు. తుద్క రుసుతౌందిల్ ఖ్యన్
పారనన అజేయుడన ప్గహిౌంచి అత్న బాహు విప్క్యానక్త జోహార్ ోర్ప ౌంచి
అత్న వద్్ నౌండి అమూలా కానక్లన రహుమిగ్వ ప్గహిౌంచి
వెళ్ళి పోయాడు. దీనన లౌంచమనడ్డనక్త, క్రప మనడ్డనక్త వీలులేద్గ.
ఎౌంద్గక్నగ్వ దీనక్త ముౌంద్గ గ్వన వెనక్ గ్వన పారనన ఏ సుబేద్వరుక
అలౌంట్ట రహుమతులు ఇచిి ఉౌండలేద్న, ర్సుతౌందిల్ ఖ్యన్, వెళ్ళి న
త్రువ్యత్ కూడ్డ పారనన త్న కార్ా ప్క్మాఅలన యథావిధగ్వ సగిౌంచాడన
చర్ప్త్ చెబుతుౌంది. కొనన ప్గౌంథాలలో పారనన న తీప్వౌంగ్వ
గ్వయరర్చాడన, కొనన ప్గౌంథాలలో పారనన చేిలో ర్సుతౌందిల్ ఖ్యన్
హత్మయాా డన రర్సప ర్ విరుద్ౌం ్ గ్వ ప్వ్యత్లున్యన యి. వీట్టలో
నానాలు తెలియలేద్గ.
త్రువ్యత్ పారనన విజృభౌంచి యుద్స ి మప్గిన, సైన్యా నన అభవృదిి
చేసుకన కోటలు వశరరుచుకోవ్యలన నశి యిౌంచుకన్యన డు.
ఔర్ౌంగ్వజేబు మర్ణానౌంత్ర్ౌం ప్కీ.శ. 1707లో త్న కమారుడు కాౌంరక్ష్
విౌంాపుర్ౌం హైద్ర్మబాద్గ ర్మాా లక పాలకడయాా డు. ఇత్న కాలౌంలో
పాపార్మయున అణచుటక గట్టి ప్రయత్యన లేవి జర్గలేద్గ. అయిన్య
అపుడపుడూ మహము దీయ సైన్యా ధరతులు ద్వడులు చేసూతౌండేవ్యరు.
ఓటమి ఎరుగన పారనన ఆ ద్వడులన ప్ిపప కొట్టి త్యనే గెలుచుచుౌండుట
వలన, కాౌంరక్ష్ కూడ్డ త్నెన ద్గరోు వడ్డనక్త త్గిననన గట్టి ప్రయత్యన లు
చేయక్పోవడౌం వలన పారనన క మర్ౌంత్ ప్పోత్యస హౌం క్లిగి ష్ఠహాపుర్మనక్త
మురప ది మైళ ూర్ౌంలో వునన వర్ౌంగల్ నగర్ము పైక్త ద్ౌండెత్యతడు.
రరనా ఓరుగలుో కోటన్య ుటిండించుట: ఇట్టి విజయ గర్వ ౌంతో
పారడు ప్కీ.శ. 1708 సౌంవత్స ర్ౌం మొహర్ౌం రడుగ రద్వ న్యడు హ్మౌంూ,
ముసీౌం ో లు అౌంద్రూ ఉత్స వ వేద్గక్లోో పాల్ున విన్యద్వలతో త్ను యులై
వునన సమయౌంలో మన పాపార్మయుడు మూడు వేల కాలబ లము,
ఐద్గవౌంద్ల అశివ క్ ద్ళౌం తోన ఓరుగలుో కోటన ముటడి ి ౌంచి,
నగర్ములోనక్త ఇత్రులు ప్రవేశిౌంచే మార్ ుమున మూయిౌంచి తెలాోర్క్
మునపే కోటన సవ దీన రరుచుకన లక్షలాది రుపాయల నగలు, కోాోది
రూపాయల జవహర్, ప్రసిద్ి ఓరుగలుో ివ్యసీలు చేజిక్తు ౌంచుకన స్త్సీలు త ,
పలలుో , పురుష్టలు మొత్తౌం 1200 మౌందిన చెర్రట్టి వ్యర్లో అత్ా ౌంత్
సౌౌంప్ద్వి అయిన ఖ్యజీ మహము ద్ సయా ద్ అనవ్యన భార్ా న త్న
కొర్క ఉౌంచుకన, తొమిు దేల ో వయసుస గల అత్న కమార్తన త
న్యటా ములు నేరుప వేశా లక అరప గిౌంచి న్యటా విద్ా నేరుప మన
ఆానపౌంచాడు.
రలు ర్మజు మంశ్రి బండారు మలుో, గంగుర్మజు చలిాడు
సముదారు రరనా తో పోర్మడి కూలుట
అమడు గూలు ట్టర్షగి హర్షరలుడు
మిమంతు బండారు మలుోని జూచ
చూచినంమనే ముణ్శూరుడై లేచి
శ్రతాచుద్గ ననియిక మగహయం బెకిి
ఏతెంచి వైర్ష స్తనల మీదనంమ
ఘామచే రగవార్ష కంఠుల్ ినియే
రట్టంర ఏన్యగులపై వార్షా శ్రద్గంచ
ఘోటకంబులు చంి గుటింలు వైచ
రృథివిపై మతెత్భవుట మణ్గించి
అి ౌముయ వంతుల హము గావించి
 అట్ల మీద దాట్టంచి హయు హోయ్యయ లి
నిట్లవలె నేతెంచు వీరుని జూచి
కల భూరికి చలిాడు గుడిాడు
బలుారు సముదారు రరు నా పేరు
ముంగధాునకు కముంగుా లు ొగిచి
పంగుచు భటోచే పగిడించుకొన్యచు
బండారు మలన ో ా పై దాకె నరడు
నిండారు కన్యల నిలచి శ్రిటం ిం చి
బండారు మలన ో ా రక రక నవివ
చ్ండ ముణ్ శ్రరతార ౌరుయ డై రలికె
“ఘన్యడవు రరనా కయయ ు చేయ
వనముంగ బహుౌముయ వంతుడటంచు
బహుమనెా సముదారుో రలుకగా వింట్ట
వహికెకుి బహుబుిై మంతుడవు వేగ
ముుా మడవేట్టకి ముంగంబు స్తయ
“లెమా ”ని నంమ తాలేచి రరనా
జుదాళ్ళ నేజాల జడివాన లీల
నిుసుకతుత్ల తొట్ట నిలువలో పోట్లో
బండారుమలుోకు పై భాముమయెయ
కండ కండకు పోట్లో కిత్ నరుకులు
మగిలి కోపంచ న్యదిి కుఠాముున
మగిలించ ఎద్గర్కుా దాట్ట రరుజాన
అిగాడి రరనా అిభాముమయెయ
మిన్యంచి రముమేశ్వ మహిమీద శ్రవాలే
మర్ష వన్యక బండారు మలుోగాయుల
వార్షరలు జూడ శ్రీహర్షని శ్రరర్ష ించ
మేలు మేలని సుముల్ మెచుచ చుండగా
న్యలున గూలె బంగారు మలన ో ా II
రరనా భువనగిర్ష కోటన్య ుటిండించుట
కొౌంత్ కాలౌం విప్శాౌంి తీసుకనన త్రువ్యత్ పారనన హైప్ద్వబాద్గక
రదిమైళి ూర్ౌంలో వునన భువనగిర్ (భోనగిర్) పై ద్ౌండెిత రటణా ి లిన ,
రల్లలి
ో న ోచుకన మూడు వేల మౌంది స్త్సీ త పురుష్టలన రౌందీలుగ్వ
తీసుకనపోయాడు.
అటు పము ట ష్ఠహాపుర్మనక్త న్యలుగు ప్కోసులు ూర్మౌంద్గనన
త్ర్గొౌండ (త్యట్టకొౌండ) వద్వ్అ మహా రలిషమై ి న ద్గర్మున్నన క్ ద్వనన
నర్ు ౌంచి అౌంద్గలో గొరప సైన్యా నన , మౌంద్గగుౌండు సమప్గిన భప్ద్రర్చి
త్ద్గరర్ యదేిచి గ్వ వీర్ విహార్ౌం చేసూత అనేకానేక్ ప్రదేశాలు
కొలగొ
ో డుతూ ధన్యర్ ిన చేయన్యర్ౌంభౌంచాడు.
 ఇత్న ధాట్టక్త త్యళ్యలేన వర్ౌంగలుో ప్రజలు అరప ట్ట ఢిలిో చప్క్వర్ త
అయిన రహూర్ ష్ఠహక పారన రట్టి రౌంధౌంర వలసిౌందిగ్వ ఒక్ విని
రప్త్యనన రౌంపుకన్యన రు. అౌంద్గలో “ష్ఠహాఇ న్యయత్” అనే ముసీౌం ో యోగి
కూద్వ వున్యన డు.
కాన అరప ట్ట చప్క్వర్ త రహూర్ ష్ఠహ అౌంత్ట్ట వ్యడు ఒక్ సమానా
గౌడ్డవీరున పైక్త సప్మాజా సైన్యా లక న్యయక్త్వ ౌం వహిౌంచి వచుి ట
గౌర్వభౌంగమన త్లౌంచి త్న ేనలో అత్ా ౌంత్ చతురులు, నము క్మిఅన
యూసఫ్ ఖ్యన్, రుజ్ బ్ధహానీ అన వ్యర్లన అపార్ ేనలతో
పాపార్మయున పైక్త రౌంపాడు. వీర్ ర్మక్న చారుల వలన ముౌందే
తెలిస కొనన పారనన యూసఫ్ ఖ్యన్ సైన్యా లతో ర్మక్ పూర్వ మే ష్ఠహాపుర్మనక్త
ఎనమిది ప్కోసుల ూర్ౌంలో వునన క్లాప ల్ నగర్మనన ముటడి ి ౌంచాడు. ఈ
సైన్యా నక్త న్యయకడు దిలావల్ ఖ్యన్ – ఇత్నక్త పారనన క కొలిపాక్లో
పెద్్ యుద్ౌం ి జర్గిౌంది. ఇౌంత్లో మహము దీయ సైన్యా లు వచిి పారనన
ేనక అపార్ నష్ఠినన క్లిగిౌంచి అత్నన ష్ఠహాపుర్ౌం వర్క త్ర్మివేశారు.
ఇౌంత్లో ద్గర్ ుమౌంద్గనన ఖైదీలు కొౌంద్రు చెర్ నౌండి త్పప ౌంచుకన
పారనన కోటన సవ ధీన రరుి కొనగ్వఅ యుద్ౌం ి నౌంది ిర్గి వచిి న
పారనన ిర్గి కోటన సవ ధీన రరుి కొనటక ఎౌంతో క్షర ి డుచునన
సమయౌంలో కలాప ల్ ప్పాౌంత్ౌం నౌండి యూసుఫ్ ఖ్యన్ సైన్యా లు వచిి
ఖైదీలతో క్లిసి దిగభ ౌంద్ౌం చేయుటతో పారన్యన నసస హాయుడై, శప్తుబార్
నౌండి త్పప ౌంచుకన త్ర్గొౌండ ద్గర్ ుౌంలో త్లద్వచుకన్యన డు. ఇది
తెలుసుకనన శప్తుసైన్యా లు త్ర్గొౌండ కోటన ముటడి ి ౌంచాయి. అయిన్య
పారనన ధైర్మా నన విడన్యడక్ కోటన సౌంర్క్షిసూత రగలు ర్మప్ి తేడ్డ
లేకౌండ్డ హ్మర్మ హొరీగ్వ తొమిు ది మాసలు శప్తువులతో పోరు
సగిౌంచాడు.
యూసుఫ్ ఖ్యన్ భేదోరయంతో రరనా
స్మనికులన్య
వశ్రరుచ కున్యట
ఎౌంత్కూ కోట వశౌం కానౌంద్గన చతురుడైన యూసుఫ్ ఖ్యన్ పారనన
అనచరులలో భేోపాయానన క్లిప ౌంచి వ్యర్న అపార్ ధన ర్మశ్యలి ఇచిి
ప్రలోభ పెట్టి త్న వైపుక ిపుప కన్యన డు. ఈ త్ౌంప్త్ౌంతో పారనన
సవ జనలు, నమిు నరౌంటులుగ్వ వునన సైనకలౌంద్రూ మహము దీయ
సైనా ౌంతో క్లిసిపోయి పారనన క ఎద్గరు ిర్గి వ్యన యుద్ి ర్హసా లనీన
శప్తువులక తెలిపారు. ద్వౌంతో వ్యరు ప్కామౌంగ్వ కోటన సవ ధీన
రరుి కోజొచాి రు. అపుప డు పారనన రర్సిి థ సౌంక్టౌంలో రడిౌంది. త్న
సవ ాతీయులే డబుబ క ఆశరడి త్నన వెనన పోటు పడిచార్నన
ఉప్కోషౌంతొ పారనన ఇక్ అక్ు డ ఉౌండలేక్ ఎవర్కీ తెలియకౌండ్డ వ్యర్
బార్ నౌండి త్పప ౌంచుకన మారువేషౌంతొ త్యడికొౌండక కొది్ ూర్ౌంలో
వునన హసన్యబాద్గక పార్పోయాడు. త్యట్టకొౌండలో అత్డు వునన దీ
లేనదీ ర్తౌండు రోజ్యల వర్క ఎవర్క్త తెలియలేద్గ. హసన్యబాద్గలో కూడ్డ
అౌంద్రూ సవ అమి ప్ోహులై పారనన సవ జనలే గూఢాచారులై అత్న
ఉనక్తన తెలుప టతో శప్తుసైన్యా లు హసన్యబాద్గన ముటడి ి ౌంచాయి.
అక్ు డ ఇరురక్షాల వ్యర్క్త పోరు ఘోర్ౌంగ్వ జర్గిౌంది. ఆ యుద్ిౌంలో
శప్తువులు పారనన న తీప్వౌంగ్వఅ గ్వయ రర్చి ఖైదీగ్వ రటుికన యూసుఫ్
ఖ్యన్ క అరప గిౌంచారు.
రరనా వీము సవ ము ుం అలంకర్షంచుట: అపుప డత్డు పారనన న
త్యన ోచుక వచిి న ధన్యనన చూపౌంచే వర్క ఘోర్ౌంగ్వ హిౌంసిౌంచి
త్రువ్యత్ అత్నన వధౌంచి అత్న మొౌండ్డనన హైద్ర్మబాద్గ కోట
గుమాు నక్త ప్వేలాడ గాిర్న ప్వ్యయరడిౌంది.
మహము దీయ చర్ప్త్కారులు ప్వ్యసిన చర్ప్త్క బోయల్ దొర్గ్వరు
సౌంపాదిౌంచిన గేయములోన చర్ప్త్క కొౌంత్ తేడ్డ వుౌంది. ఇది సహజమే
క్ద్వ? అన్యమకడైన క్లుో అముు కనే ఒక్ గౌడ కలసుథడు చప్క్వర్ త ఏలు
రడిలోన ర్మాా నన వశరరుి కోవడౌం సమానా మైన విషయౌం కాద్గ. వ్యర్
ప్రిషక ా భౌంగౌం ర్మన రద్ిి న, త్మ అసమర్ ిత్న క్పప పుచుి కొనటక
పారనన న వ్యరు ఒక్ రౌందిపోటు దొౌంగ గ్వనే చర్ప్త్ సృషౌం ి చి ప్వ్యశారు.
త్యనక్ ఓడిపోవుట త్ధా మన తెలుసుకనన వీర్క్తలర్ము యిౌంత్
ౌరుషమైన ప్రతుక – ప్రిక్త
ఇంకన్య నేన్నకర్ష చేిలో చావనేట్టకండీ
బాకే పైకి నెగమువేసి తా ర్కుా వొగి ున్యడు
గముగము గముగము గముమంటూ బాకు వచిచ న్యి
గుండెలో లోతుగా ిగబడగానే
ర్మమ ర్మమ ర్మమా అంటూ శ్రరణ్ం విడిచాడు
వీము సవ ము ుు పోయిన్యడు ర్మ సర్మైర్ష రరడు
రరని యొకి వీముసవ ము ుం రడించి విన్యా
రిన వార్షకి వినా వార్షకి తొలగున్య దోష్ంబు II
అన వునన గేయములలోన విషయములే సత్ా ములన మనము
ప్గహిౌంరవలసి వుౌంది. ఎౌంద్గక్నగ్వ యిౌంత్ట్ట వీరుడు రర్ర్మజ్యల చేిక్త
చిక్తు వ్యర్చే వధ6ర రడ్డాడనడౌం హాసా సప ద్మే కాగలద్గ. ఇౌంత్ట్ట గౌర్వ
ప్రిష ి లార్ ిౌంచుకొనన వ్యడు గౌర్వ రద్వులన పౌందినవ్యడు, గౌర్వ
ప్రద్మైన చావు త్నక త్యనై పడుచుకన మర్ణిౌంచి న్యడనటయే
సమౌంజసము. ఇలా చచిి న వ్యననే తుర్క్లు త్మ క్సి తీర్క్ ముక్ు
ముక్ు లుగ్వ నర్క్త కోట గుమాు నక్త ప్వేలాడ గట్టి ఉౌండ వచుి న.
ఎౌంద్గక్నగ్వ మహము దీయ ర్మజ్యలు చచిి న వ్యర్న కూడ్డ అలా చేసిన
సౌంద్ర్మభ లనేక్ౌం చర్ప్త్లో వున్యన యి. ఈ వీరున క్థన మనలోన
క్ళ్యకారులు బుఱక్థగ్వ రూపౌందిౌంచి ఊరూర్మ ప్రచార్ౌం చేయాలన న్య
కోర్క్. ఇట్టి వీర్ ర్స ప్రధానమైన పారన క్థ ఎశ్ట్టి వ్యర్నైన్యఅ
పులక్తౌంత్లుగ్వ చేసుతౌంది.

రరని కథ సింహాలోకను
పాటలో పారన త్లిో సర్వ ము అన చెరప రడిౌంది. చర్ప్త్లో
సర్మవ యి యన వ్యడు పారన మిప్తునగ్వ చెరప రడిన్యడు. పాటలో పారడు
గోలకొౌండన జయిౌంచి ఏడు ఘడియలు ర్మజా మేలినటుోనన ది.
ముసలాు నలు ర్చిౌంచిన చర్ప్త్లో గోలకొౌంద్ ప్రసతవనే లేద్గ. ఓరుగలుో,
కొలన పాక్, భువనగిరుల పై ద్ౌండెిత నటుో చర్ప్త్లో చెరప రడిౌంది.
పాటలో త్లిన ో హిౌంసిౌంచి ధనమున తీసుకనన టుిౌంది. త్న ోద్ర్న
హిౌంసిౌంచి ధనము గైకొనన టుిౌంది. పాటలో పారడే సవ యౌంగ్వ బాకతో
పడుచుకొన మర్ణిౌంచి నటుోౌండగ్వ చర్ప్త్లో పాఅరన శిర్మున
ఖౌండిౌంచి ఢిలిో క్ౌంప మొౌండిమున కోటక ప్వేలాడ గట్టన ి టుోౌంది. పారడు
పుట్టన
ి ది బలాుమన పాటలో చెరప గ్వ చర్ప్త్లో బలాుము పేరే లేద్గ.
ఇటువౌంట్ట ప్రధానమైన్య భేద్వలు క్నపసుతన్యన యి. ఇౌంద్గలో ఏది సత్ా మో
యిరప ట్టక్త దొర్క్తన ఆధార్ములన రట్టి చెపుప టక వీలు లేద్గ.
ఐనన పారన త్లిో పేరు సర్వ ము అయి ఉౌండునన అత్డు
గోల్ు ౌండన జయిౌంచి కొనన దినములైన్య రర్పాలన్య సగిౌంచెననయు,
పారడు యెవర్ చేిలోనూ చౌంరరడక్ త్యనే సవ యౌంగ్వ బాకతో
పడుచుకన వీరోచిత్ౌంగ్వ మర్ణిౌంచి యుౌండునన చర్ప్త్కారులు
ఊహిౌంచుకన్యన రు.
ఎరుక్ల న్యౌంచార్ పేరు ముౌందే చెరప రడినది. ఈమెక
సౌంరౌంధౌంచిన ానరద్ గేయమొక్ట్ట ప్రచార్ౌంలో వుౌంది.
శార్ద్వకాౌంప్డున ఈ పాటన పాడుచుౌంద్గరు. గోల్ు ౌండ సులాతనల
కాలౌంలో ఒక్ ఎరుక్ల న్యౌంచార్ ఉౌండెద్ట. ఆమె చెపెప డు ఎరుక్లనీన
సత్ా ములగు చుౌండెనట. ఒక్సర్ ఆమే గోల్ు ౌండ సులాతనక గదె్ చెపప
అత్నన మెపప ౌంచెనట. ఈమె ఎరుక్ చెపప చేసిన సూచన ప్రకార్ౌం
ష్ఠహాపుర్ ప్రజలు ప్త్వివ న బావిలో నీళ్ళి రడినవట! ఈమె బాలమైసము చే
పీడిౌంరరడుచునన లౌంబాడీ “త్ౌండ్డ”క సహాయౌం చేయగ్వ
వ్యరేక్ృత్ఘున లై, నర్మిక్షిణా ౌంగ్వఅ యామెన చౌంప పాిపెటగ్వ ి ఆమె
దేవత్గ్వ మార్తనట. ఇట్టి క్థ ఒక్ట్ట ానరద్గలున, ష్ఠహాపుర్ ప్రజలున
చెపుప కొనచుౌంద్గరు. ష్ఠహాపుర్ ప్గ్వమౌంలో యురప ట్టక్త న్యౌంచార్ పేరుతో
పలువరడే బావి ఒక్ట్ట వునన ది.
సర్మవ యి పారన కాథలో ఈ న్యౌంచార్క్త సౌంరౌంధమునన టుో ఆ
ఎరుక్ల న్యౌంచార్ పాటలో ఎక్ు డ లేద్గ. అయితే పారనక్త ఎరుక్ చెపప న
న్యౌంచార్ ఎవరు? ఈ న్యౌంచార్ క్థ కూడ్డ గోల్ు ౌండ సులాతనల కాలౌంలోనే
జర్గినటుో పాట వలన తెలుసుతౌంది. క్నక్ పారన క్థలోన ఎరుక్ల
న్యౌంచార్యు మర్యు ఈమె ఒక్రే అయి ఉౌంద్గర్నటక అవకాశౌం
లేద్గ. ఎరుక్ల న్యౌంచార్ అన ఆమె పారనక్త ఉౌంపుడు గతెతగ్వ ఉౌండి
యుౌండెననయు ఒక్ ప్రవ్యద్ము క్లద్గ.

ష్ఠహాపుర్ ప్గ్వమౌంలో ఇరప ట్టకీ “న్యశగోన్యళ్ళి ” అనే ఇౌంట్ట పేరు గల

గౌౌండ ో వ్యరున్యన రు. ఇది కొౌంచెము భేద్ౌంతో పారన యిౌంట్ట పేరు.
“న్యశన్యళ్ళి ” తో పోలుచునన ది. వ్యరు పారన వౌంశజ్యలేమో! ఇదే ప్గ్వమౌంలో
“నూనె వ్యగు” ఒక్టునన ది. పారడు నూనెక రద్గలుగ్వ దివిటీలన ఆ వ్యగు
నీట్టలో ముౌంచి వెలిగిౌంచెడి వ్యడన ప్రజలలో వ్యడుక్ క్లద్గ. ఊర్
వెలురల పూర్వ పు కాలపు ఒక్ దిగుడు బావి వుౌంది. కోట లోరలిభాగము
నౌండి ఈ బావిక్త మనష్టా లు ర్మక్పోక్ల క్నకూలౌంగ్వ సర్ౌంగౌం వుౌంది.
ఇపుప డిది శిధలావసలో థ వుౌంది. పారడు కోటలోన వ్యర్క్త కావలసిన నీట్టన
యీ సొర్ౌంగౌం ద్వవ ర్మనే ఆ బావి నౌండి ఏనగులు పై తెపప ౌంచెడి వ్యడన
స
శ్ థ నకలు చెపుప చుౌంద్గరు. పారడు కోటక్టక్ ి ముౌంద్గ ఒక్న్యడు ష్ఠహాపుర్
ప్గ్వమ ప్పాౌంత్ౌంలో ిరుగు చుౌండగ్వ కౌందేలు కక్ు న త్రుముచునన
విౌంత్ ద్ృష్ఠా నన చూచి అట్టి శ్సల థ మే కోట నర్ము ణానక్త అనవైన శ్సల థ మన
నర్ ణయిౌంచి అక్ు డనే కోటన క్ట్టన ి న ప్రజలలో ప్రచార్ౌం వుౌంది.
ష్ఠహాపుర్ ద్గర్మునన ౌండి త్యట్టకొౌండ ద్గర్మునక్త ర్మక్పోక్లకై సొర్ౌంగ
ముౌందెద్న ప్రజలు చెపుతౌండేవ్యరు. కాన అలాౌంట్ట గురుతలేవు ఇపుప డు
క్నపౌంచుట లేద్గ. త్యట్టకొౌండ లో ఒక్ చినన కొౌండపై కోట నర్ము ణౌం
గ్వవిౌంరరడిౌంది. కొౌంత్ మట్టతో ి న కొౌంత్ ఱాి తోన ఆ కోట నర్ము ణౌం
చేయరడిౌంది. త్యట్టకొ6ద్ లోన ద్గర్ ుౌం క్న్యన ష్ఠహాపుర్ౌం లోన ద్గర్ ుమే
పెద్ది్ . ఇపుప ద్వ ష్ఠహాపుర్ ప్గ్వమానన “ఖలాోష్ఠహాపుర్ౌం” అనే పేరుతో
పలుసుతన్యన రు.
ష్ఠహారముం కోట: ష్ఠహాపుర్ౌం కోట 280 అడుగులు చతుర్స్త్స త విసీతర్ ణము
క్లిగి వుౌంది. కోట గోడలక నలు మూలలౌంద్గ న్యలుగు బురుజ్యలు
వున్యన అయి. ఒకొు క్ు బురుజ్య 60*60 అడుగుల వైశాలా ౌం క్లిగి వుౌంది.
బురుజ్యల ఎతుత 80 అద్గగులు, కోటలోరల మధా భాగౌంలో ఒక్ బురుజ్య
వుౌంది. దీనన “నడిమి బురుజ్య” అౌంారు.
కోట గోడల ఎతుత 80 అడుగులు, గోడల వెడలుప సుమారు ర్తౌండు
గాఅలు రశిి మ – ద్క్షిణ వైపు గోడల మ్మద్గగ్వ చక్ు గ్వ నడువ వచుి న.
తూరుప న ఉత్తర్మున వునన గోడల మ్మద్ నడుచుటక వీలు లేద్గ. ఈ
కోటక అగడత లేద్గ. కోట గోడలక ఉరయోగిౌంచిన ఱాి రలక్లు శిలప
నైపుణా ము క్లిగి వున్యన యి. రహుశా ఏ శిధల దేవ్యలయములకో చెౌందిన
వ్యట్టన తెచిి ఉన్యన రేమో! ఆ ఱాళి లో కొనన మసీద్గక సౌంరౌంధౌంచినవి
కూడ్డ క్నపసతయి. కోటలో ఇపుప డు ఇళ్ళి లేవు. బావులు లేవు.
ధాన్యా గ్వర్మలు, గద్గలు వునన టుి శిధల చిహాన ల ద్వవ ర్మ తెలుసుతౌంది.
గోడలక ర్ౌంప్ధాలు వున్యన యి, ఈ ర్ౌంప్ధాలు ర్తౌండు విధములుగ్వ వునన వి.
కొనన ూర్ముగ్వ వునన వ్యర్న కాలుి టక ఉరయోగిౌంచునవి, కొనన ప్క్తౌంద్
భాగౌంలో వునన వ్యఅర్న కాలుి టక ఉరయోగిౌంచునవి. పటి గోడల మ్మద్
కూరుి న తుపాకలు కాలేి వ్యరు. కోటక రశిి మాన సిౌంహద్వవ ర్మునన ది.
ఉత్తర్మన దిడిా ద్ర్మవ ాఅ వుౌంది. ఇపుప డది ఊడిపోయి వుౌంది.
త్యట్ట కొౌండలోన కోట గోద్లు మట్ట,ి ఱాయిలతో క్లిప క్టర ి డ్డ్యి. ఈ
విధౌంగ్వ పారన చర్ప్త్ అసప షౌం ి గ్వ, సమనవ య ర్హిత్ౌంగ్వ లబ్ధౌంచిౌంది.
సవ త్ౌంప్త్ ర్మజా పాలన్యభలాషతో విప్క్మిౌంచి మహము దీయ ప్రభువుల పై
ద్ౌండెిత వ్యర్క్త గౌంగ వెఱు ల్లితౌంర చేసిన పారనన న మహము దీయ
చర్ప్త్కాఅరులు ఒక్ రౌందిపోటు దొౌంగగ్వ చిప్తీక్ర్ౌంచారు. సైన్యా నన
కూరుి కన, కోటలు నర్ు ౌంచి, క్ద్న ర్ౌంగౌంలో క్ిత రట్ట,ి వీర్ విహార్ౌం చేసి,
మొగల్ పాద్గష్ఠ ఔర్ౌంగ్వజేబు నే గడ గడలాడిౌంచిన వ్యడు రౌందిపోటు
ఎలా అవుత్యడు.?
ఇట్టి అసహాయ శూరులే జీవిత్ ర్ౌంగౌంలో జయానవ తులు అయితే
మహావీరులు గ్వన, ర్మజ్యలు గ్వన, సర్వ భౌములుగ్వన ప్రసిదిక్క ి కు త్యరు.
విఫలులైన వ్యరు రౌందిపోటు దొౌంగలగ్వ వర్ ణౌంరరడత్యరు. ఇది
చర్ప్త్కారున అభమాన, ద్గర్భమానములన రట్టి చేయరడే తీర్ము నము.
అటేో ముసిౌం ో చర్ప్త్కారుల ద్ృషలో ి పాపార్మయుడు, రౌందిపోటు దొౌంగగ్వ
చిప్తీక్ర్ౌంచరడ్డ్డు. సర్మవ యి పాపార్మయుడు ఒక్ విరవ ో వీరుడు. ప్కీసుత
శక్ము 18వ శత్యశ్బ్ధ్ ప్పార్ౌంభ సౌంవత్స ర్మలోో ఒక్ు వెలుగు వెలిగిన
సహసీకడైన గౌండర్ గౌండడు.
 గంగవంశ్ శ్రీ శ్యన్యల సంశ్రగహ చ్ర్షశ్రమ
సంశ్రగహకము త్: శ్రీ బంట్లరలిో జగాుర్మవు, ఎం.ఎ., బి.యి.డి.,
క్ళ్ళౌంగ ర్మజా ము ఉత్తర్మున ప్బాహు ణీ, మహానది నౌండి,
ద్క్షినమున న్యగ్వవళ్ళ వర్క వ్యా పౌంచి ఉౌండెన. ఇది 1) ఉత్ు ళ, 2)
ఉత్తర్తోసల, 3) ద్క్షిణతోసల, 4) కాౌంగోడ్డ, 5) క్ళ్ళౌంగ అన ఐద్గ
భాగములుగ్ విభజిౌంరరడెన. ఇది చోళర్మజ్య ర్మజేౌంప్ద్ చోళ్ళన
అధరత్ా ము ప్క్తౌంద్క ప్కీ.శ. 1020 సర్క్త వచెి న. పము ట విజయనగర్
ర్మజా సర్వ భౌముడు ర శ్ ీక్ృషదే
ణ వర్మయలు ప్కీ.శ. 1515 సౌంI ప్పాౌంత్మున
క్ళ్ళౌంగ గౌంగ్వ వౌంశపు ర్మజ్యలన జయిౌంచిన త్రువ్యత్, ఈ గౌంగ వౌంశ
ర్మజ్యలక విజయనగర్ ర్మజ్యలతో సౌంరౌంధ బాౌంధవా ములు వెలసినవి.
కాన ఈ గౌంగ్వ వౌంశ ర్మజ్యల ప్రిభ ఉత్తర్మున మహానది మొద్లు
రశిి మమున తుౌంగభప్ద్వనది, ద్క్షినమున క్న్యా కమార్ అప్గము వర్క
వ్యా పౌంచి ఉౌండెన.
మౌర్ా చప్క్వర్ త అలకడు ప్కీ.పూ. 261 లో క్ళ్ళౌంగ దేశము పైక్త
ద్ౌండయాప్త్ జరుపు నరప ట్టక్త క్ళ్ళౌంగ ర్మజా పాలకడు భార్వేళ్ళడు.
ఇత్డు జైన మత్ౌం అవలౌంభౌంచేవ్యడు. ఇత్డు లక్షల సౌంఖలో వునన
మౌర్ా సైనా మున వేల సౌంఖా లో వునన క్ళ్ళౌంగ సైనా ముతో ఎద్గరుు న,
చాలా సహోపేత్ౌంగ్వ ఎద్గరుౌంచి, చివర్క విధలేక్ ప్రాక్షయమునక
ఇష ర ి డక్ ల్ౌంగవలసి వచెి న. అశొక్ చప్క్వర్ త అరప ట్ట బౌద్పీ ి ఠాధీరి
అయిన ఉరగుపుతన భోద్నల వలన ర్క్పాత్ౌంతో త కూడిన యుద్ిములపై
విర్క్త తక్లిగి బౌద్ి సైన్యా సము సీవ క్ర్ౌంచెన. త్యన బుద్ి దేవున ప్రినధగ్వ
భావిౌంచి ర్మజా పాలన చేెన.
 అలక్ చప్క్వర్ త యుద్ము
ి లపై విర్క్త తపౌందినరప ట్ట నౌండి బౌద్ి
సన్యా సిగ్వ మార్పోయెన. వేట, మాౌంసభోజనము విసర్ ిౌంచెన. బౌద్ి మత్
ప్రచార్నక్త త్న ర్మజా ములో ఒక్ ప్రతేా క్ శాఖన ఏర్ప ర్చెన. అదే
ధర్ు మహామౌంప్ి శాఖ. ఈ ధర్ు మహామౌంప్ి ఆధరత్ా ము క్తౌంద్ అనేక్
సహాయ మౌంప్తులు ఉౌంారు. ఒకొు క్ు రు ఒకొు క్ు ర్మస్త్షము ి లో మత్
ప్రచార్ కార్ా ప్క్మమున నర్వ ర్ తసతరు. వీర్ ప్రతేా క్ మత్ ప్రచార్క్
ఉోా గులు ప్గ్వమములలోన, రటణ ి ములలోన సౌంచార్ము చేసి,
బౌద్మ ి త్ సూప్త్యలు ప్రచార్ౌం చేయడమే కాకౌండ్డ ప్రజల ఇరబ ౌంద్గలన
తెలుసుకన వ్యట్టన ప్రభుత్యవ లక తెలుపుచు వ్యర్ అక్ు ర్లన
తీరుశ్సూతౌంారు. అలక్ చప్క్వర్ త త్న కమారుడు మహేౌంప్ద్గన, కమార్త త
సౌంఘమిప్త్న సిౌంహళ్యనక్త (శ్రలౌంక్)
ీ రౌంప బౌధమ ి త్ ప్రచార్మౌం
చేయిౌంచిన సౌంగి తెలిసినదే.
అలకడు బౌద్ౌం ి అవలౌంభౌంచిన త్రువ్యత్ త్న సైన్యా నన
యుద్ి కాౌంక్ష నౌండి, మత్ వ్యా పత లోనక్త దిౌంపాడు. అరప ట్ట నౌండి
సైన్యా నక్త “శ్రీ స్తన” అన పేరు వచెి న. ఈ శ్ర ీ ేనలోన వ్యర్త మన శ్రశయన ీ
కలసుథలు. ఈ సత్ా ము తెలిసిసన ెగిడు ాి ప్రినధూ ప్కీ.శ.. 1938లో
ెగిడి, చెవర్, చెటుి గీత్ మొద్లగు ాతులన అరప ట్ట ఉము డి మప్ద్వసు
ప్రభుత్వ ౌం శ్రశయన
ీ ాిగ్వ నమోద్గ చేయిౌంచిర్.
భార్వేలున అనౌంత్ర్ౌం క్ళ్ళౌంగములో సుసిర్ థ మైన ప్రభుత్వ ము
వునన టుో చర్ప్త్యధార్మలు లేవు. అలకన త్రువ్యత్ బొద్ిమత్యనన
ఆద్ర్ౌంచిన ర్మజైన క్నష్టు న ఆధరత్ా ములో కొన్యన ళ్ళి క్ళ్ళౌంగ
దేశమునన టుో క్నపసుతౌంది.
అలకన పాలనలో ేన్యన్యయకలుగ్వ వునన ఈ ప్సీేనలు గురత
వౌంశర్మజ్యలు, రలహ్మనమైన పము ట క్ళ్ళౌంగ ర్మజా ప్పాౌంత్యలలో
సవ త్ౌంప్ిౌంచి, సవ త్ౌంప్త్ ర్మజా మున స శ్ థ పౌంచారు. వీర్ ర్మజధాన మహానది
ఒడుాన గల క్టక్మగుట చేత్, గౌంగ అి రవిప్త్మగుట వలన వీరు త్మ
వౌంశమునక గౌంగ వౌంశమన, త్మ ర్మజా మునక గౌంగ ర్మజా మన
న్యమక్ర్ణము చేసిర్. ప్కీ.శ. 230 న్యట్టక్త క్ళ్ళౌంగ దేశ ద్క్షిణ భాగ్వనన గౌంగ
వౌంశపు ర్మజ్యలు రర్పాలిౌంచెనన కొౌంద్రు చర్ప్త్కారులు తెలురగ్వ, ప్కీ.శ.
351లో ప్పార్ౌంభమైనద్న మి కొౌంద్ర్ వ్యద్ము. ఏది ఏమైనన ప్కీ.శ. 351
న్యట్టక్త అనౌంత్వర్ు న్ కమారుడు దేవేౌంప్ద్ వర్ు న్ రర్పాలనలో క్ళ్ళౌంగ
దేశముౌండెన. ప్కీ.శ. 526 సౌం సర్క్త మధుకమార్ నవ అన ర్మజ్య
పాలిౌంచెన. అౌంటే అౌంత్కముౌంద్గ కాలౌంలో మధుకమార్ ర్మజ్యలు
పాలిౌంచగ్వ ప్కీ.శ. 526 అత్న వౌంశమునక చెౌందిన “మధుకమార్ నవ”
నవ=ప్కొత్త ర్మజ్య పాలిౌంచెనన అర్ ిమగుచునన ది. యీ వౌంశపు ర్మజ్యలు
ప్కీ.శ. 351 నౌండి ప్కీ. జవ. 960 సౌం వర్క సుమారు 6 వౌంద్ల ఏౌండుో
నర్మటౌంక్ముగ్వ ర్మఅజా పాలన గ్వవిౌంచిర్. వీరు ఉద్యపుర్, ద్ౌంత్పుర్,
సిౌంహపుర్, క్టక్ము, క్ళ్ళౌంగరటన ము, జయపుర్ములు ర్మజధానలుగ్వ
చేసుకొన ర్మజా పాలన గ్వవిౌంచిర్.
ఈ ర్మజా ము పై విజయనగర్ ర్మజ్యల ఆధరత్ా ము తొలగిన
పము ట ఒకొు క్ు ప్పాౌంత్ౌంలో ఒకొు క్ు ర్మఅజ్య రలరడి త్మ త్మ ప్రతేా క్
ర్మజా ములన ఏర్ప ర్చుకొనర్. ఈ విధౌంగ్వ వీరు ఐద్గ శాఖలుగ్వ
విభజిౌంరరడి రౌంజర్మజ్యలన న్యమము పౌందిర్. వీర్లో ఒక్ శాఖ వ్యరు
మహేౌంప్ద్ త్నయ నదీ ప్పాౌంత్ౌంలో ర్మజా సథరన గ్వవిౌంచిర్. వీరు
రర్మోక్తమిడిన కేౌంప్ద్ముగ్వ తీసుకన రర్పాలన గ్వవిౌంచిర్. క్తలర్,
చౌంప్ద్దేవు ఈ శాఖక చెౌందిన ర్మజ్యలు... మర్యొక్ శాఖ వ్యరు
జయపుర్మున ర్మజధానగ్వ చేసుకన పాలిౌంరదొడగిర్. ఈ వౌంశములో
చివర్ ర్మజ్య విప్క్మదేవ వర్ు . అటేో మిగిలిన భౌంజ ర్మజ్యలు క్ళౌంగములో
ఐద్గ ప్పాౌంత్ములౌంద్గ ర్మజధానలన శ్సథపౌంచి రర్పాలిౌంచిర్. వీర్లో
మర్ కొనన శాఖల వ్యరు సిర్ పుర్ము, వినత్ పుర్ములన ర్మజధానగ్వ
చేసుకొనర్. భౌంజర్మజ్యలలో ర్ణభౌంజ్యడు, అత్న త్ౌంప్డి చతుర్ భౌంజ్యడు
లేక్ గౌంథ హత్కడు ముఖుా లు. వీర్ ర్మఅజధాన ఖజౌం ి గ కోట.
గౌంగ వౌంశపు ర్మజ్యలు రర్పాలన్య ద్క్షులే కాకౌండ్డ, శిలప క్ళ్యక
విశేష ేవ చేసిర్. శైవమత్మున విశేషౌంగ్వ ఆద్ర్ౌంచి అనేక్
శివ్యలయములన నర్ు ౌంరజేసిర్. శైవమత్ముతో పాటు, వైషవ ణ మున,
శాకాత లయములన కూడ్డ ఆద్ర్ౌంచి మత్ సహనము పాట్టౌంచిర్. ప్కీ.శ. 6వ
శత్యరము ి న్యట్టక్త క్ళ్ళౌంగములో శైవ్యలయములు, వైష్ఠణలయాములు,
శకాత ా లయములతో పాటు బౌద్ి జైన మఠములు కూడ్డ ప్రక్ు ప్రక్ు న
సమర్సా ౌంతో వర్ల్ల ి న ో . ఈ దేవ్యలయ నర్ము ణము ఆర్వ శత్యర6 ్ నౌంది
10వ శత్యరౌం ్ వర్క అవిచిఛ నన ౌంగ్వఅ జర్గెన. మహానది ఒడుాన గల
గౌంగ్వధార్ పుర్ౌంలో నీల మాధవ దేవ్యలయము (విష్ఠణలయము)
గణేశవ ర్పుర్ములో గల రౌంచాయత్న దేవ్యలయములు వైష్ఠణలయములు,
ద్ౌంత్పుర్ బౌద్ర్మ ి యము, బుద్గిన ద్ౌంత్ముౌంచి నర్ు ౌంరరడి,
కాలప్క్మమున శిథిలమై మన దేశమునక హూా న్ త్యస ౌంగ్ వచుి న్యట్టక్త
ప్కీ.శ. 7వ శత్యరము ి లో ద్వనపై పుషప గిర్ ఆర్మమము వెలసియునన ద్న
హూన్ త్యస ౌంగ్ చైన్య యాప్ికన ర్చనలు రట్టి తెలియచునన ది. జైన మత్
శ్సథరకడు వర్ ిమాన మహావీరుడు ప్కీ.పూ. న్యలవ ు శత్యరము
్ న జైన మత్
ప్రచార్ము చేయుచు క్ళ్ళౌంగ దేశములో రర్ా ట్టౌంచినటుో
చర్ప్త్యధార్ములు క్లవు. అటు పము ట నౌంద్వౌంశపు ర్మజ్యలు
మహవీరున జైన మత్యనన మగధ ర్మజా ములో వ్యా పౌంరజేసిర్. గౌంగ వౌంశపు
ర్మజ్యలలో ఒక్ శాఖ వ్యర్గు శైలోద్భ వ వౌంశమునక చెౌందిన ధర్ు ర్మజ్య
వ్యజపేయము, అశవ మేధము, ర్మజసూయాయాగములు చేసి ఎనల్లన కీర్ త
గ్వవిౌంచెన. ఈవౌంశమునక చెౌందిన శ్యభక్ర్ అన ర్మజ్య ప్కీ.శ. 8వ
శత్యరము ్ ప్పాౌంత్ములో ప్రజన అన బౌద్్ సన్యా సిన చైన్య దేశమునక
రౌంప అక్ు డ బౌద్ిమత్మున ప్రచార్ము చేసినటుో చర్ప్త్యఅధార్ము
క్లద్గ. హూా న్ త్యస ౌంగ్ ప్కీ.శ. 638 లో ఓప్ఢ దేశమున ద్ర్శ ౌంచి ద్వన
ర్మజధాన 5 మైళి పడవు వునన నన ద్నయు, ద్వనలో 50 హిౌంూ
దేవ్యలయములు, 10 బౌద్ి విద్వా పీఠములలో 10 వేల బౌద్ి సన్యా సులు
నవసిౌంచు చున్యన ర్న అది రేవు రటణ ి ముగ్వ వరుిలుచునన టుో త్న
డైరీలో ప్వ్యెన. అది పూరీ అయి ఉౌండవచుి నన కొౌంద్రు చర్ప్త్కారులు
ఊహిౌంచిర్. కాన ద్వన చుటో ప్రక్ు ల బౌద్ి జైన మఠ చిహన ములు,
కాౌంపౌంచాలేద్గ. కాన హూా న్ త్యస ౌంగ్ ద్ర్శ ౌంచిన ర్మజధాన క్టక్మై
యుౌండుననయు, అక్ు డ నౌండి రడవలు రయలుదేర్ మహానది శాఖల
గుౌండ్డ పోయి రౌంగ్వళ్య ఖ్యత్ములో ప్రవేశిౌంచి విదేశములతో వర్క్త
వ్యా పార్ములు చేెనన కొ6ద్రు చర్ప్త్కారులు ఊహిౌంచుచున్యన రు.
గౌంగ వౌంశపు ర్మజ్యలు మొద్ట బౌద్,ి జైన్యములన
ఆద్ర్ౌంచినన కాల ప్క్మేప శైవమున పోషౌంచి, శైవ్యలయములన
నెలకొలిప అటు పము ట మత్ సహనము అవలౌంభౌంచి
వైష్ఠణలయములన, శాకాత ా లయములన కూడ్డ నర్ు ౌంరజేసిర్. దీనక్త
త్యర్ము ణముగ్వ మహేౌంప్ద్గిర్ పై భీమెశవ ర్మలయము, భువనేశవ ర్ములో
లిౌంద్ర్మజ దేవ్యలయము, నీల మాధవ దేవ్యలయము,
చాముౌండేశవ ర్మలయము, ముకేా త శవ ర్మలయము, మార్ు ౌండేశవ ర్మలయము,
సవ ర్ ణజలేశవ ర్మలయము, శప్తుఘ్నన శవ ర్మలయము,
రర్శ్యర్మమేశవ ర్మలయము, రశి మేశవ ర్లాయము, మోహినీ,
ద్గర్ములయములు క్లవు. ముఖలిౌంగములో మధుకేశవ ర్మలయము,
న్యగ్వవళ, వౌంశధార్ల మధా గల కోటీశవ ర్మలయము,
సూర్ా న్యధాలయము, కూర్ు న్యధాలయములు వెలసినవి. ఈ
కూర్ు న్యధాలయము మొద్ట శైవ్యలయము గ్వ ఉౌండి అటు పము ట
వచిి న వైషవ ణ మత్ ప్రభావ6 వలన వైషవ్య ణ లయముగ్వ మార్ి నటుి
దేవ్యలయమ నర్ము ణమె చెరప గలద్గ. దేవ్యలయ పోషణార్ ిము ర్మజ్యలు
కొనన ప్గ్వమములన ధార్మద్త్తౌం చేసి పూారులక వౌంశపార్ౌంరర్ా
హకు లన ప్రసదిౌంచిర్. క్ళ్ళౌంగదేశమున బొద్ి కాలములో పాళ భాష,
గుపుతల కాలౌంలో సౌంసు ృత్ముతో పాటు మత్ృభాష అయిన ఓప్ఢము
కూడ్డ వ్యడుక్లో ఉౌండేన. గౌంగ వౌంశమునక చెౌందిన భౌంజ ర్మజ్యలు
ఆౌంప్ధమున మాత్ృభాషగ్వ వ్యడినన సౌంసు ృత్ భాషలో రర్చయము
క్లిగి ఉౌండిర్. ర్మజ్యలు భాష్ఠ పోషకలే కాకౌండ్డ భాష్ఠ కారులుగ్వ కూడ్డ
వర్లి ో . ఉద్వహర్ణక రర్మోక్తమిడిన ఏలిన దేవ్ ర్మజ్యలు, జయపుర్మున
ి ర్
ఏలిన విప్క్మ వర్ము ది ర్మజ్యలు త్మ ఆసథనములో పెకు క్వులన
ఆద్ర్ౌంచుటయే కాక్, త్యము కూడ్డ పెకు ప్గౌంథములన ర్చిౌంచిర్.
గౌంగ వౌంశపు ర్మజ్యలు రర్మప్క్మ వౌంతులై శప్తుభయౌంక్రులైనన,
త్మ ప్రజలన క్నన బ్ధడలు ా గ్వ చూచేవ్యరు. పేద్వ్యర్క్త పెౌండిౌం
ో డుో
చేయుట, దికు లేన వృద్గిలక భోజన వసి, సౌఖర్ా ములు క్లిప ౌంచుట,
దేవ్యలయమునక మానా ములు ఇచిి దేవునక నత్ా భీగ ప్రసద్ములు
క్లిప ౌంచుట, పురోహిత్ కౌంటుౌంరముల వ్యరీ పోషణ భాద్ా త్లు
సీవ క్ర్ౌంచుట వలన ప్రజలు మిక్తు లి సౌంత్ృపత చెౌంది ర్మజ్యలన దేవునగ్వ
భావిౌంచుట మొద్లిడిర్. భౌంజ ర్మజ్యనక భౌంజదేవుడన, అర్ు ర్మఅజ్యన
అర్ు దేవుడన, ప్రజలు వ్యడుటచే కాలప్క్మేన్య అటుపము ట పాలిౌంచిన
ర్మజ్యలక ‘దేవు’ అనరద్ము వౌంశపార్ౌంరర్ా ౌంగ్వ వ్యడుక్లోనక్త వచెి న.
ఐద్వ భౌంజ ర్మజ్యలు క్ళ్ళౌంగదేశ ద్క్షిణ భాగ్వనన రర్మోక్తమిడిన
ర్మజధానగ్వన, క్లిౌంగరటణ ి మున ఓడరేవుగన చేసుకన
రర్పాలిౌంచారు.
ర్మజేౌంప్ద్ చోళదేవుద్గ క్ప్రర్.శ. 1020 సౌం లో క్ళ్ళౌంగముపై ద్ౌండెిత
గౌంగర్మజ్యలన ఓడిౌంచినన వ్యర్ ప్రత్యమునక మెచుి కన వ్యర్
ర్మజా మున త్మ ర్మజా ములో క్లురక్ రర్పాలన్య భార్మున వ్యర్పై
ఉౌంచి వ్యర్ నౌండి క్రప ములన మాప్త్ము వసూలు చేసిర్. చోళర్మజ్యలు
ప్గ్వమ పాలనక ప్పాధానా త్న ఇచిి ర్. ప్గ్వమపాలన్య భార్మున
అనభవజ్యడై న న ఒక్ ర్మజ కటుౌంబీకనపై మోపర్. ఇత్డు
ప్గ్వమమౌంత్ట్టన అజమాయీసి చేసి ప్గ్వమ భాగోగులు చూసుకనేవ్యడు.
వీర్నే వీర్నే బెవము అన న్యమౌం తొ పలిచె వ్యరు. శారీ శయనలన కొనన
ప్పాఅౌంత్యలలో “బెవరులు” అన పలుచుటక్త ఇదే కార్ణౌం.
ప్పాచీన కాలములో ర్మజ్యలు ర్థములపై పోయు యుద్ిము
చేయువ్యరు. ర్థములన నడుపువ్యరు ర్థుకలు. ర్థానక్త ఇౌంకొక్ పేరు
శక్టము, శక్టమున నడుపు వ్యడు శక్ట్ట. ఈ శక్ట్ట అన రద్ము
కాలాౌంత్ర్ము రూపాౌంత్ర్ము చెౌంది “శగడి” గ్వ మార్నది. జట అన
రద్ము జడగసుత, అటవి అనమాట అడవి గన వ్యడుక్లోనక్త వచిి నవి.
శక్ట్ట అన రద్ము శగడిగ్వ మార్- శగడీలు, ెగడీలు, చెగిడీలు అన పేరుో
ప్పాౌంతీయత్న రట్ట,ి కాలనగుణౌంగ్వ వ్యడుక్లోనక్త వచిి నవి.
విజయనగర్ సప్మాాా ధీశ్యడైన ర శ్ ీక్ృషదే
ణ వర్మయలు
మర్ణానౌంత్ర్ౌం అత్న అలుోడగు అలియ ర్మయల పాలనల్ అత్డు
ఖుర్మనన అవమానౌంచుటచే రహమనీ, బీాపూర్, బీద్రు, బీర్మరు,
అహము ద్గనగరు, గోల్ు ౌండ నవ్యబులు త్మలో త్మక గల
వైషమాా లన మర్చి ఏక్మై విజయనగర్ ర్మజా ము పై ద్ౌండెిత ద్వనన
సర్వ న్యశనౌం చేసిర్. భూత్ల సవ ర్ ుమై దేదీరా మానౌంగ్వ లభవౌంత్మైన
ర్మజధానగ్వ వున్య విజయనగర్ము పై చాలా సరుో ద్ౌండెిత నేలమటము ి
గ్వవిౌంచార్. ఈ యుద్ిసౌంద్ర్భ ములో విజయనగర్ ర్మజ్యలక
సమౌంతులైన గౌంగవౌంశ ర్మజ్యలు మహము దీయులతో హ్మర్మహ్మరీగ్వ
పోర్మడి క్డు ధైర్ా సహసలన ప్రద్ర్శ ౌంచారు. ద్వనక్త మహము దీయులు
మౌండిరడి గొరప ౌరుషవౌంతులైన వ్యర్న లేకౌండ్డ చేయుటక
సౌంక్లిప ౌంచి దొర్క్తన వ్యర్న దొర్క్తనటుి నర్క్డౌం ప్పార్ౌంభౌంచారు. వ్యర్క్త
ప్గ్వమ ప్రజలు ర్క్షణ ఇవవ గ్వ తుర్క్ సిపాయిలు ప్గ్వమౌంలోన ఇళి లోక్త
చొర్రడి ఆప్శయమిచిి న గృహసుథలన గుఱములక క్ట్టి క్మాి లతో కొట్టి
మర్ణిౌంచే వర్క కొట్టి మార్ణహ్మమౌం గ్వవిౌంచారు. మిగిలిన ర్మజ
వౌంరయులు త్మ వలన ప్గ్వమ ప్రజలు క్ష ి రడటౌం చూడలేక్
అడవులలోక్త పోయి త్మ జీవనము సగిౌంచారు. రౌండుో ద్గౌంరలు ిౌంటూ
అవి దొర్క్న సమయౌంలో త్మ వద్్ననన రద్గనైన క్తుతలతో త్యట్ట, ఈత్
మొద్లగు
చెటో మోపులన కోసి ద్వనలోన తీప చెక్ు లన ిన మొద్ల్లట్టర్ ి .ఈ
మోపులు కోయుటలో ద్వనలోన తీప గల ో ప్ద్వ రద్వర్ ిము కారుటచే ద్వనన
వ్యరు ేక్ర్ౌంచి

తేలికైన వాని I ిన్యచుండవలయన్య ; గాలిలోన ిర్షగి I గాంతు

లిడుచు
ద్గరకి వడిగి నడువ I దోష్ంబు వాట్టలుో ; నేట్ట నవయ యవి
నిజు గన్యచు II
మద్ా ముగ్వ మారుి కొన ప్త్యగుట మొద్ల్లట్టర్
ి . కాన అరప ట్ట నౌండి వీర్క్త
ర్మజా రద్వులు పోయి క్లుో గీత్ ముఖా వృితగ్వ త్యారైనది. క్నక్ ెగడి,
ఏత్, ెట్టి రలిజ, ఈడిగ, గవళ, గౌడ, త్మిళన్యడులో న్యడరు అన
ప్పాౌంతీయ భేద్వలన రట్టి పలువరడుచున్యన రు.
దీనక్త త్యర్ము ణముగ్వ ర
శ్ శయనలు,
ీ మన దేశౌంలో ఏ ప్పాౌంత్ౌంలో
నవసిౌంచునరప ట్టకీ పాత్ సౌంప్రద్వయౌం రట్టి యుద్ి విన్యా సములు
ప్రద్ర్శ ౌంచుచు సము గ్వర్డీలున నెలకొలుప తూ రౌండుగ
రరబ ములౌంద్గ క్ప్ర్సము, క్ిత యుద్ి్ ము, ద్వ ౌంద్వ యుద్ిము,
మొద్లగు యుద్ి విద్ా లలో శ్రశయనలు
ీ విన్యా సములు చేయుచున్యన రు.
 ఓం శ్రీ లక్ష్మా గణేశ్వ ర్మయ నమః
సద్గురు కడినయ ఋటయే నమః

సమశ్రగ గౌడుల చ్ర్షశ్రమ

రంచ్మాథయ యు
శాసన్యద్గలు
పుర్మత్న చార్ప్త్యత్ు క్ శాసన్యద్గలన గూర్ి చలా వర్క
త్ృతీయ, చతుర్మిధాా ములలో వివర్ౌంచాన. మిగిలినవి ఈ
ఆధాా యములో పౌంద్గ రరుచుచున్యన న.
పూర్వ ము 9, 10 శత్యరము ్ లలో యీ గౌడ ాతీయుల మహార్మజ్యల
ర్మజా కాలములో యుద్ి ర్ౌంగమునక పోయే రద్వత్యది చతుర్ౌంగ
ద్ళములక, అశవ గాది వ్యరు వ్యహనములక రనక్త వచెి వివిధ
ర్క్ములైన మద్ా ములన త్యారు చేయిౌంచి, మహార్మజ్యక ప్రతేా క్
మద్ా ములన త్యారు చేయిౌంచి ఇచుి ట వలన వీరు “మద్ా క్ృత్యది
వర్ ుము” గ్వ రర్గణిౌంరరడి వ్యర్ వ్యర్ ఆసథనములౌంద్గ గౌర్విౌంరరడేవ్యరు.
ఈ వర్ ుము వ్యర్క్త ర్మాా ధరతులు పార్తోషముగ్వ వ్యర్ ర్మజా మౌంద్లి
కొౌంత్ ర్మజా మిచుి ట గ్వన, కొనన ప్గ్వమములన ఇచుి ట గ్వన
చేయుచుౌండిర్. ఇది పుర్మత్న కాలము నౌండి వసుతనన సద్వచార్ము. ఆ
ర్మజా ములన ర్మస్త్ష్ఠిద్గలన పాలిౌంచు వ్యర్నీ ర్మస్త్ష ి గౌడులన, ప్గ్వమాలన
పాలిౌంచు వ్యర్న ఊర్ గౌడులన పలిచేవ్యరు. వీరు కూడ్డ యుద్ి
సమయాలోో సవ దేశ ర్క్షణక చతుర్ౌంగ రలాలోో వర్ వ్యర్ హ్మద్వలన
అనసర్ౌంచి ఉోా గులుగ్వ ఉౌండేవ్యరు. యుద్ి ర్ౌంగములో వీర్క్త ప్రతేా క్
స
శ్ థ నము ఉౌండేది. అట్టి వ్యర్క్త గురుతులుగ్వ మహార్మావ్యర్ అధకార్
చిహన లతో వుౌండే ఎప్ర్న రచి న ర్ౌంగులు గల చాౌందినీ తొడుగులు
బాహువుల వల్ల ఉౌందే చామర్ములు బ్ధరుద్గలుగ్వ ఉౌందేవి. అట్టి
బ్ధరుద్ములు గల వ్యర్న శప్తువులు త్యకేవ్యరు కాద్న ఆదిగౌడ దీపక్లో
ప్వ్యయరడిౌంది. అౌంద్గవ్యలన ఈ ర్మస్త్ష ి గౌడులు ర్మస్త్ష ి పాలకలుగ్వ వుౌండే
వ్యర్న పై ప్రమాణము వలన తెలియచునన ది. అట్టి పాలకల పేరుో
లభా ము కాలేద్గ. క్న ర్మస్త్షమూ ి లన పాలిౌంచినటుో మాప్త్ము శాసనముల
వలన తెలుసుతౌంది. మన ఆౌంప్ధా ర్మస్త్ష్ఠినక్త సౌంరౌంధౌంచినౌంత్ వర్క అట్టి
ర్మస్త్షగౌ
ి డులు ఎకు వగ్వ నాౌం ర్మస్త్షౌం ి లో ఉౌందేవ్యరు. వ్యర్ ర్మజధాన
నగర్మలు క్టల్ల ి రు, మాలా ఖేాద్గలు. ఉసు న్యబాద్గ ప్పాౌంత్ౌంలో
వున్యన యి. ఈ మాలా ఖేటము ప్రరౌంచౌంలో న్యలవ ు సర్వ భౌముడన
ప్రశౌంసిౌంరరడిన గోవిౌంద్ ర్మజ్య ర్మజధాన. అలకన ర్మజప్రి నధ
నవశిౌంచిన సువర్ ణగిర్, అమూలా మైన అలకన శిలాశాసనౌంలో దొర్క్తన
“మాేు ” అననది ‘ర్మయచూర్” ప్పాౌంత్ములో వునన ది. విప్క్మాౌంక్ దేవ
చర్ప్త్లో బ్ధలణ హ క్విచే వర్ ణౌంరౌంరడిన ఆర్వ విప్క్మాధతుా న ర్మజధాన
అయిన “క్ళ్యా ణముర్ము” గులబ ర్ము మౌండలము లో వునన ది. ఈ
ర్మస్త్షముి లో ఇౌంకా చర్ప్త్ ప్రసిదిక్క ్ క్తు న గౌంగ్వపుర్ము, నేలకొౌండరలి,ో
పానగలుో, ధర్ు పుర్, నౌంద్గిర్ ఆమనగలుో, ఏలేశవ ర్ము, ఓరుగలుో
మొద్లయిన ప్గ్వమాలున్యన యి.
ర్మస్త్ష ి గౌడుల గుర్ౌంచి, మశిి మ చాళ్ళకా లు, చోళ్ళలు,
కాక్తీయులు, మొద్లగు ఆౌంప్ధ ర్మజ్యల చర్ప్త్లలో ఇౌంకా ఎన్యన నగూఢ
చర్ప్త్యౌంశాలున్యన యి. మహము దీయుల ఎడతెగన ద్ౌండయాప్త్
ఫలిత్ౌంగ్వ నాౌం ర్మస్త్ష ి ర్మజ్యలు సర్వ సవ నన కోలోప యారు.
ఛిన్యన భనన ము కాన హిౌంూ దేవ్యలయము గ్వఅన, దేవత్య విప్గహములు
గ్వఅన, రూపు మాయన దేవీ దేవత్ల విప్గహాలు గ్వన లేనే లేవు. శాసనలనీన
విర్గ గొటర ి డి చెలాో చెద్గరుగ్వ రడవేయరడ్డాయీ.
హనమకొౌండ లోన ఒక్ శాసనములో కాక్తీయులు మొద్ట
జైనలన వుౌంది. మరొక్ శాసనములో రుప్ద్మర్మజ గౌడు, గుౌండర్మజ్య,
జగదే్వుడు, మేడర్మఅజ్య, గోవిౌంద్ర్మజ్య, మైళగిర్ దేవుడు మొద్లగు వ్యర్
పేరుో ప్వయరడ్డాయి.
కొఱవి, గూడూరు, ప్గ్వమములోన శాసస నములు ననన యా భటుిక
పూర్వ మున చర్ప్త్న తెలుపుతున్యన యి.
ర్ౌంగశాయి గుటి వద్్ ననన గుహలోన శసనములు,
సిదేశ ి వ ర్మలయ గుహాశాఅసన్యలు ఆఅౌంప్ధ వైభవ్యనన చాటుచునన వి.
అయా వోలు శాసనము వలన అనపోత్ న్యయకడు అన వెలమ
వీరుడు ోమకల రర్శ్యర్మమ బ్ధరుద్ము పౌందినటుోౌంది.
టేక మాలు శాసనౌంలో ప్రత్యర రుప్ద్గన మౌంప్ి పుర్రర్
మహాదేవ న్యయకనై వుౌంది.
సమౌంత్ శూరున శాసనౌం, పానగలుో శాసనము, ఇనగుర్ త
శాసనము, కొలన పాక్ శాఅసనములలో రుప్ద్మదేవి గణరి దెవున
పుప్ిక్ అన వునన ది. మర్యు దివ సిౌంహ గౌద్గ కమారుడు రుప్ద్మ గౌడన
తెలుసుతనన ది.
హైద్ర్మబాద్గ సమ్మరౌంలో కొలనపాక్ క్షేప్త్ౌం వునన ది. ఇౌంద్గలో
వీర్న్యర్మయణాలయౌం వుౌంది. 1700 సౌంవత్స ర్ౌంలో మలిఖ్య ో రుిన
సిద్యో ి గి అన ఒకా సిశ్ద్గిద్గ కొలనపాక్లో గౌడ మత్ శ్సథరనన గుర్ౌంచిన
వృత్యతౌంత్యనన “గౌడపుర్మణ”మనే పేరుతో దివ రద్ కావా ౌంగ్వ “ప్గౌంథసౌం థ ”
చేశాడు. దీన కొర్క ఇపుప డూ నేన రర్లదిసుతన్యన న.
మహము దీయుల ద్ౌండయాప్త్లో సుసౌంరనన మైన గౌడులు
నర్ు ౌంచిఅ చిప్త్విచిప్త్ శిలప ములు గల ఆలయాలనీన నేల మటమై ి రూపు
మాసిపోయాయి. వృతుతలు నశిౌంచాయి. పూాపునసు ర్మలు
శూనా మయాా యి. ఎౌంద్ర్తనన విధాల న్యశనౌం చేసినరప ట్టక్త కొనన చోటో
ప్పాచీన శిలప క్ళ మాప్త్ౌం అప్రిహత్ౌంగ్వ నలరడి వుౌంది. ఓరుగలుో లోన
శౌంభున గుడి వ్యర్ మతోన్యు ద్ౌం, అత్యా చార్మల వలన రూపుమాసిౌంది.
ఇపుప డునన ఆలయౌం ఈ మధా క్ట్టౌం ి ది.
ప్రసుతత్ౌం కొలన పాక్లోన వీర్న్యర్మయణాలాయము, అలద్గ ో ర్ ుౌం
లోన వీర్భప్ద్వలయౌం, నగునూరు లోన శివ్యలయౌం, వేముల వ్యడలోన
ర్మజేశవ రీ ఆలయము మొద్లైనవి, రౌంట చెరువు లోన మూడు వౌంద్ల
జైనల ఆలయాలన శైవులు శివ్యలయాలుగ్వ మార్ి వేశారు.
హనమకొౌండ లోన రద్వు క్షి అము వ్యర్ జైన దేవత్ ఇపుప డ్డమె
కాళేఎ అవత్యర్మైనది. ఇవనీన కూడ్డ మత్ క్లహాలతో పౌందిన
రూపాౌంత్ర్ములన గమనౌంచవలసిౌంది.
ర్మయన భాసు రుడనే మౌంప్ి తెలుగు దేశమౌంత్ట్ట లోన గొరప
పేరు పౌందిన వ్యడు. ద్వనకాు ర్ణౌం అత్డు చేసిన ప్రా ఉరయోగ
కార్ా ప్క్మములే, ద్వనేన మంశ్రి మహా న్యట్టకట్లింబాట్లో అన అౌంారు.
మొద్ట ఈ కాటుిబాటుో కొౌంద్ర్క్త బాధౌంచినటుి క్నపౌంచిన్య త్రువ్యత్
అనన వర్ ణముల వ్యర్కీ అౌంగీకార్ యోగా మైనవి. అౌంద్గ వలన దీనన
సధౌంచి తెచిి న యీ ర్మయన భాషు రుడు అనన వర్మణల వ్యర్ వలన విశేష
గౌర్వ్యనన పౌంద్వడు. ఆ శాసనములు వ్యన కాలమున ఈ ప్క్తౌంది విధౌంగ్వ
వుౌంది.
1వ శాసనం – శాలివాహన సం. 1428 సం. సమమగు శ్రకోధన
సంవమస ముు.
2వ శాసనం – శాలివాహన సంవమస ముం తెలియలేద్గ.
3వ శాసనం – శాలివాహన సం. 1429 సంII సమమగు అక్షయ
సౌంవత్స ర్ము
పై మూడు శాసనముల లోన విషయౌం ఒక్ు ట్టయే అౌంద్గలోన
మొద్ట్ట ర్తౌండు శాసనములు అశవ రి, గజరి, నర్రి, అనే ముగుురు
మహాఅర్మజ్యల వలన విధౌంరరడిన రనన అన మానప ౌంచుటక గ్వన ఈ
ర్మయన భాషు రుడు వ్యరు కోర్నౌంత్ మొత్యతన ధనము వ్యఅర్క్తచిి
అౌంద్గమూలముగ్వ చేయిౌంచిన క్టుిబాటో వృత్యతౌంత్యఅనన తెలిపే
శాసన్యలు.
మూడవ శాసనౌం పై ముగుురు ర్మజ్యలక ఆ కాలౌంలో హిౌంూ
దేశానక్ౌంత్క ప్రభువగు డిలీలో ో వునన అలౌంఘీరు పాఅద్గష్ఠ వ్యద్క ్
వెళ్ళి పై ర్మజ్యలిచిి న మర్మా ద్లక పాద్గష్ఠన సము ిౌంర చేసి వ్యన
వలన పౌందిన ఫర్ము న్య (ఆానరప్త్ౌం) అయివుౌంది.
ఈ ఫర్ము న్యలో గౌడ ాతీయుల గుర్ౌంచి ఈ విధౌంగ్వ
ప్వ్యయరడిౌంది.
“గమలా, కాలాల్, గమౌండ ో వ్యళి పెౌండిడ ో ో సమయాలోో
మాఅలవ్యళ్ళి వచిి గమళి వ్యళ్యి మౌందిర్మల పై రడి తోర్ణములు
ప్తెౌంప, పాౌందిళి క గొడుా ద్గముు లు క్ట్ట,ి రౌందిర్ పాక్లు విర్గగొట్టౌం
ి చి,
వీధులలో వేసి త్గులబట్టౌం ి చి, వహన్యద్గలన విరుగ గోట్టౌం ి చి సౌంఘ
వా ిరేఖౌంగ్వ నడిచి, దౌర్ ినా ౌంగ్వ ప్రవర్ౌంచినౌంద్గక
త గ్వన, మహాన్యట్ట
వ్యఅర్ ెలవు ప్రకార్ౌం మాలవ్యళ్ళి వ్యహనములు, రలకీ ో లు
మొద్లగునవి ఉరయోగిౌంచర్మద్గ.”
ఈ ఫర్ము న్య ప్క్తౌంద్ పారీశ మొహరు వునన ది. పాద్గష్ఠ సౌంత్క్ౌం
కూడ్డ పారీశ

అమత్ వార్షయింట I అడుగుపెట్టింన న్యడే ; అనా దుా లారత్ I

లందరుకున్య
దూముమైి నన్యచు I దూముకు నీ వార్ష ; సుగుణ్ ర్మశివైన సుది
విన్యమ II
భాషలోనే వుౌంది. ద్వఅనక్త సర్యైన తెలుగు సౌంవత్స ర్ౌం అక్షయ
సౌంవత్స ర్ చైప్త్శ్యద్ి ద్శమి యిౌంద్గ వ్యసర్ౌం.
ఇౌంద్గక త్యర్ము ణము ఈ ాతీయులలోన సమౌంత్ ర్మజ్యలు
చాలా కాలౌం వర్క పార్సీకలపై ద్ౌండ యాప్త్లు సగిౌంచి వ్యర్ ర్మాా నక్త
ఉరప్ద్వ్యలు క్లుగజేసూత వచిి నౌంద్గన ముసలాు నలే రరోక్షౌంగ్వ మాల
వ్యర్న ప్పోత్స హిౌంచి శ్యభకార్మా లోో వీర్క్త కీడు త్లపెట్టి రగ
తీరుి కనేవ్యరు. ఎౌంద్గక్నగ్వ యుద్ి సన్యన హాలుౌండవు, అౌంద్గవలన ఈ
గౌడ ాఅతీయుల గూర్ి ర్మయన బాషు ర్ మౌంప్ి చర్ప్త్ము నౌంద్గ
లిఖౌంచిన శాసనము రర్లధేత మహము దీయులకన, ఈ గౌడులకన
నర్ౌంత్ర్ము శప్తుత్వ ముతో కూడిన రద్వై ి ర్మునన టుి విశద్మవుతుౌంది.
ఆ వైర్మనక్త కార్ణౌం గౌడులు మహా ధనవౌంతులై ప్రభువులన ల్లక్ు చెయక్
సవ త్ౌంప్త్ౌంగ్వ జీవిౌంచేవ్యరు.

కలుోగీయ ాటమ గౌడుని శిష్యయ ని వలన

 ఆిశ్ంకర్మచారుయ లు గౌడ మంశ్రతోరదేశ్ం
పంద్గట
శౌంక్ర్మచారుా ల వ్యరు శివ్యౌంశతో ప్కీ.శ. 785 సౌంII లో శివశర్ు శ్ర ీ
మహాదేవి అనే ద్ౌంరతులక కేర్ళ దేశములోన శృౌంగేరీ మోరువన
ప్గ్వమౌంలో విళౌంబ్ధ న్యమ సౌంవత్స ర్ చైప్త్శ్యద్ి ద్శమి న్యడు జను ౌంచాడు.
ఈయనక ఎనమిద్వ ఏటనే ఉరనయనౌం 12వ ఏట పత్ృవియోగౌం
క్లిగిౌంది. చినన త్నము నౌండి రర్ విషయములౌంద్గ ఆసక్త తగలవ్యడై
త్ౌంప్డి మర్ణానౌంత్ర్ౌం సనా సిౌంచాలన త్లౌంచాడు. కాన త్లిో
అనమిౌంచలేద్గ. ఆమెక త్న మహిమల్లన్యన చూపౌంచి చివర్క
ఒపప ౌంచి ఆమె అనమితో సనా సిౌంచి పాద్చార్యై దేశమౌంత్య
రర్ా ట్టసూత మత్భోద్ చేసూత త్న బోధామృత్ౌం వలన అనేక్ వేల మౌంది
శిష్టా లన త్యయారు చేసి, ఆసితక్త్వ ౌం-దైవచిౌంత్న-సద్వచార్ములు ప్రి
వ్యర్క్త అలవడేటుో చేయడ్డనక్త ధర్ు విరవ ో ౌం తీసుకన వచిి న
దేవత్యమూర్.త
కాౌంచీపుర్ౌం లో కామాక్ష్మ అము వ్యర్న ప్రిషౌం ి చి శ్ర ీ చప్కానన
ప్రిషౌం ి చి ఆఅ దేవిన శ్సుతిసూత ఎనమిది శ్లోకాలు ప్వ్యశాడు. ఇక్ు డే
ఏకాౌంరరేశవ ర్ మహాలిౌంగ్వనన కూడ్డ ప్రిషౌం ి చాడు. శివకేశవులక భేడ్డ
లేద్న ప్రచార్ౌం చేేవ్యడు. త్రువ్యత్ ఆయన దేశాటన్ చేసూత కార నగర్ౌం
చేరుకన అక్ు డ కొౌంత్ శాస్త్సతధా యనౌం చేసి అక్ు డ న్యా య శాస్త్స త
కోవిద్గడు, త్ర్ు వేత్త, మౌండనమిప్శ్యడనే మహారౌండితుడు వున్యన డన విన,
ఆయనన ద్ర్శ ౌంచి మాాోడవల్లనన కోర్తు తో నర్ు ద్వనదీ తీర్మౌంద్గనన
విద్వా నలయమనే పేరు గల మౌండన మిప్శ్యన వూర్క్త వెళ్యి డు. శౌంక్రుడు
వ్యన ఇౌంట్టక్త వెళ్ళి ద్వవ ర్ము వద్్ నలరడగ్వ అక్ు డునన ఎనమిది
చిలుక్లు శాస్త్స త చర్ి చేశాయట ! వ్యట్ట పాౌండిత్ా మహిమక
ఆశి ర్ా రడిన శౌంక్రుడు – “ఆహా1 రక్షులే ఇౌంత్ పాౌండిత్ా ము క్లవై
యుౌండగ్వ శిషా రృౌంద్ము, వ్యర్ గురువు ఎట్టి వ్యడై ఉౌండున్యనన త్లచి
త్త్యు లౌంలో వ్యనతో వ్యదిౌంచుటక మనసస ౌంగీక్ర్ౌంచక్ ఏమియు తోచకా
ఆలోచిౌంచగ్వ మౌండన మిప్శ్యన దొడిలో ా వునన త్యట్ట కొరబ ర్ మొక్ు ల నౌండి
ఒక్ గౌడుడు ఆ చెటుో ఎక్ు కౌండ్డనే మౌంప్త్ ప్రభావౌంతో ఆ చెటన ో
ప్క్తౌంద్క వౌంచి క్లుో గీసుతౌండటౌం చూచి ఇౌంకా ఆశి ర్ా రడి వ్యడు
భయటక వచేి వర్క వేచి ఉౌండి వ్యన వద్క ్ వెళ్ళి త్నక ఆ విద్ా న
ఉరదేశిౌంచుమన కోర్మడు. ద్వనకా గౌడుడు –
“ఆచార్ా వర్మా ! కౌండున్యా ద్భ వ సౌంాతులగు పూజా పాద్గలు
కాటమ మహేశవ రుల వ్యరు న్యక గురువులు. వ్యర్ క్ృపాక్ాక్షములతో ఈ
విద్ా నేరుి కన పటి పోసుకనచునన న్యన న. న్య గురువరుా లు న్యకీ
విద్ా న ఉరదేశిౌంచునపుడు త్న అనమి లేకౌండ్డ ఈ విద్ా
ఇత్రులక ఉరదేశిేత అది ఫలిౌంచక్ పోగ్వ ద్ర్ప్ద్గడవు అవుద్గవన న్యక
చెపప యున్యన రు. అౌంద్గవలన మ్మకీ విద్ా న ఉరదేశిేత నేన న్య
జీవన్యపాధ పోతుౌంది. గురువ్యజన న ధక్ు ర్ౌంచినటుి అవుతుౌంది. క్నక్
మ్మక నేనీ విద్ా నవవ ాలన” అన ఖౌండిత్ముగ్వ చెపాప డు.
అది వినన శౌంక్ర్మచారుా డు – “ఓయూ! నీక గురుధకాు ర్ పారౌం
క్లుగకౌండ్డ చేసతన. శ్నేఉ ణ కూడ్డ మహామహి మానవ తుడనే – ఇక్ మ్మ
జీవన్యపాధక్త వేరొక్ ఉపాయామాలోచిౌంచాన. నీవు ప్రతీ రోజ్య ప్రి చెటుి
నౌండి సుర్న తీసి ద్వనన విప్క్యిౌంచి ఉప్ద్ పోషణ చేసుకనే
ప్శమలేకౌండ్డ నీవు నశిి ౌంత్గ్వ నీ యిౌంట్ట వద్నే ్ కూరుి ౌండి ధనము
సౌంపాదిౌంచే మరొక్ విద్ా న నీక్తసతన. ద్వన ప్రభావౌంతో నీ ఇళి ౌంత్య
రౌంగ్వరు ర్మశ్యలతో నౌండిపోతుౌంది. మహార్జైన్య నీ వద్క ్ ర్మవలిస ౌందే అన
అత్నక్త నచి జెపప వ్యనక్త – “సువర్ ణ ముఖ” అనే రౌంగ్వరు చేే విద్ా న
ఉరదేశిౌంచి ద్వనక్త ప్రిగ్వ గౌడున వద్్ నౌండి గౌడ మౌంప్త్యనన పౌంద్వడు.
ఆనౌందిౌంచిన గౌడుడు వెళ్ళి పోయాడు.
మౌండన మిప్శ్యడు ద్వవ ర్మున రౌంధౌంచి లోరల పతురులక
ప్శాద్క్ి ర్ు చేయిౌంచి భోక్లగు
త వ్యర్క్త భోజన్యలు పెడుతున్యన డు. ఆ
త్లుపులు ఎపుప డు తీసతరో తెలియద్గ. కాలహర్మణ సహిౌంరలేన
శౌంక్రుడు మౌండన మిప్శ్యన దొడిలో ా న కొరబ ర్ చెటుిన గౌడమౌంప్త్
ప్రభావౌం వలన ప్క్తౌంద్క వచిి ద్వన నెక్తు గోడ ద్వట్ట మౌండన మిప్శ్యన
వద్క ్ వెళ్యి డట! వ్యఅన ర్మక్న గమనౌంచిన అత్డు
ఆశి ర్ా చక్తతుడయాా డట! త్రువ్యత్ శ్రశౌంక్ర్భగవత్యప
ీ ద్గలు మౌండన
మిప్శ్యన వ్యద్ౌంలో ఓడిౌంచి వెలిి పోయాడు.
చెటనో వౌంగునటుో చేయు విద్ా కారు ర్ములోన గౌడులక
మాప్త్మే తెలుసునన, వ్యరు త్మ అసౌంఖ్యా క్ శిష్టా లక ఆ విద్ా
ఉరదేశిౌంచార్న ద్వన ప్రభావౌం వలన వ్యరు త్యళ వృక్షమున ప్క్తౌంద్క
వౌంచి సుర్లన ప్గహిౌంచి ర్మాౌంత్ఃపుర్మునక రౌంపే వ్యర్న
తెలుసుతౌంది.
సువర్ ణ ముఖ విద్ా న ప్గహిౌంచిన గౌడడు ఆ విద్వా ప్రభావౌంతో
అరర్మిత్ సవ ర్మణలన త్యారు చేసి త్న పేర్ న్యణెములన
పోయిౌంచాడన, అౌంద్గవలన అట్టి న్యణెములన కొౌంత్ కాలౌం ప్క్తత్ౌం వర్క
అశ్ట్టి న్యణెములన “ఈడిగకాఅసు” అన పలిచే వ్యర్న పెద్లు ్
చెపుప చుౌంద్గరు. ఈ ఇి హాసము వలన గౌడ వౌంరయుల మౌంప్తోపాసన
గౌర్వ ప్రరతుతలు విశద్మగుచునన వి. శౌంక్ర్మచారుా డు అౌంత్ట్ట గొరప వా క్త త
గౌడున వద్్ మౌంప్తోరదేశౌం పౌంద్డౌం ప్రి గౌడుడు గర్వ ౌంరవలసిన
విషయౌం.
యేన్యట్లో – జటీింలు: వీరు శ్రగోపాల
ీ గౌడు మహార్మా వ్యరు ర్మజా పాలన
చేే సమయౌంలో వ్యర్ వౌంశావళ్ళన, త్ప్త్ప త్యర ప్రాన సౌంరనన త్న, వ్యర్
సత్ా ధర్ము చర్ణాద్గలన నత్ా ము పార్మయణము చేయు వౌంది
మాగ్వద్గలై ర్మాౌంత్ఃపుర్ములౌంద్గ నత్ా ము కైవ్యర్ము చేయుచు
మహార్మజ్య మనన లన పౌంద్గ చుౌండిర్. వీరు ర్మజమౌందిర్ము లౌందే
నవశిౌంచుచు వేకవ ామున లేచి మహార్మజ్య గ్వర్ బ్ధరుద్వవళ్ళలన గ్వనౌం
చేసూత, గ్వనౌం చేసూత, గనర్ సౌంకీర్న
త చేసూత వ్యర్న మేల్ు లిప , ర్మజ్యన, ర్మణి
వ్యసపు స్త్సీల
త న, అౌంత్ఃపుర్ముల నౌండి శివ్యర్ి నక ప్పేరేపౌంచి వ్యర్
కానన ముౌంద్గగ్వ శివ్యలయములక పోవుచు మహార్మజ్య ర్మక్న ప్రజలక
ఎరుక్రరేి వ్యరు.

గౌడసుత్ి రఠకులు
గోపాలగౌడు అసతమిౌంచిన త్రువ్యత్ వ్యర్ ఆసథనములోన
వౌందిమాగ్వద్గలలో ఒక్ తెగక చెౌందిన సుప్రసిద్ి గుణ సౌంరనన లు, ప్రభు
భక్త తరర్మయణులు, విశావ సపాప్తులైన “వౌంది” అనే ఒక్ తెగ వ్యరు వ్యర్క్త గల
సర్వ సవ ము విడిచి పెట్టి సౌంసర్మది సమసత సుఖములన రర్త్ా జిౌంచి,
కాటమ మహేశవ రుడు యోగ సమాధలో నౌండు కాలమున వ్యర్క్త ేవలు
చేయుటకై వ్యర్ యౌంద్గ గల భక్త తప్శద్ల ి తో రశ్ ీ వ్యర్ పాద్ రద్ు ములు
ఆప్శయిౌంచి మోక్షా పేక్షులై వ్యర్ సనన దిన ఎలపు ో డూ శ్యప్శూషలు చేసూత
వ్యర్ వద్్ వుౌండేవ్యరు.
ఈ విద్ౌంగ్వ కొౌంత్కాలౌం గడిచిౌంది. ఒక్పుప డు కాటమ
మహేశవ రుల వ్యరు యోగ సమాధ నౌండి క్నలు విపప చూశరు, వ్యర్
చర్ణ క్మలమౌంద్గ రడి వునన కొౌంద్రు ేవకలన వ్యరు చూశారు.
వ్యర్మపుప డు ద్యాస్త్ర్ ి హృద్యులై వ్యర్తో “అయా లార్! మ్మరీ విధౌంగ్వ
నప్ద్హార్మలు లేకౌండ్డ నేనేో చేసతనన వేచి ఉౌండటౌం మౌంచిది కాద్గ మ్మ
కోర్క్ మోక్షా పేక్ష అన న్యక తెలుసు. అది సమానా ల్లవర్క్త సధా ము
కాద్గ. ద్వనక్త శమద్మాది సౌంరనన జనక్మైన మనః రర్రక్వ ము కావల్లన.
మ్మర్ౌంకా ఆ శ్సిి
థ క్త చేరుకో లేద్గ. భూలోక్ౌంలో మ్మర్ౌంకా చేయవలసిన
రనలు, అనభవిౌంచ వలసిన సుఖ సౌంరద్లున్యన యి. క్నక్ మ్మరు మ్మ
ఇౌండక ో ిర్గి వెళ్ళి నత్ా ము గౌడమౌంప్ట ర్మానన పార్మఅయాణ చేసూత,
కడినా ఋష పుౌంగవున అౌంశమున జను ౌంచిన గౌడులన ఆప్శయిౌంచి,
వ్యర్ వౌంశావళ్ళలన శ్సుతిౌంపు చుౌండిన ఆ గృహసుతలు మిముు లన
ఎలపు ో డు పోషౌంచి ర్క్షిౌంరగలరు. న్యఆరః ప్రభావము వలన మ్మ యౌంద్గ
మన కలసుథలౌంద్ర్క్త ఆద్ర్ణ క్లిగి మిము లన గౌర్వ మర్మా ద్లతో
అద్ర్సతరు” అన వ్యర్క్త బోధౌంచాడు.
 అపుప డు వ్యర్ౌంత్య “ప్రభూ! త్మ యాాననసర్ౌం మేము
నడుచుకౌంాము గౌడ మౌంప్త్ పునశి ర్ణ వలన మాక ముక్త తక్లుునటుో
అనప్గహిౌంపుడు” అన ప్పార్ ిౌంచారు.
సనక్త సౌంతోషౌంచిన కాటమ మహేశవ రుడు – “మ్మరు కోర్న
ప్రకార్ము రర్మేశవ రుడు మిము లన అనప్గహిౌంతుడు గ్వక్” అన చెపప
ిర్గి సమాఅధసిి థ యౌంద్గ లీనమయాా డు.
అపుప డ్డ గౌడసుతి పాఠకలు త్మ త్మ నవ్యసములక వెళ్ళి
కాటమ మహశ వ రున ఆని ప్రకార్మౌం నడుచుకోజొచాి రు. మర్యు వీరు
“అమృత్ సిద్ర్ ్ స ప్సవక్” మనే మహామౌంప్త్యఅనన తోట్ట వ్యర్క్త
ఉరదేశిౌంచి వ్యర్న త్మ శిష్టా లుగ్వ చేసుకన, వ్యర్మమౌంప్త్ సిధన ి
పౌందిన వ్యరై త్ప్త్ప భావమున ఆన్యయసముగ్వ అమృత్ సిధి ర్సమున
క్లిప ౌంచి ప్బాహు ణాది సమసత ాతుల క్తచుి చు వచిి ర్ – వ్యర్లా అమృత్
సిద్ి ర్సమున ప్త్యగి సత్వ గుణ సౌంరనన లై ఈశవ రు న్యర్మధౌంపుచు
అనౌంత్ర్ము శాశవ త్ కైవలా మున పౌందిర్.
ఇట్టి మహా త్రసస ౌంరనన లగు మన వ్యర్మ కాలమున ఉౌందే
వ్యర్నటక వేరే త్యర్ము ణౌం ఆవసర్ౌం లేద్గ. అౌంద్గలో క్లియుగములో
మొద్ట్ట వ్యడు కాామ మహేశవ రుడు. ఇరప ట్టకీ మన వ్యరు ఆ పుర్మణ
పురుష్టన పూజిసుతనన టుి ప్రత్ా క్ష ప్రమాణాములునన వి. తెలౌంగ్వణలో
ప్రి ఉత్స వౌంలోన మన వ్యరు కాటమయాా న విధగ్వ పూజిసతరు. అట్టి
శ్సుతి పాఠకల మిపుప డు యేన్యటుో, జటీల ి న గౌర్వ న్యమములతో
పలుచుచు మానవ్యరు వ్యర్లో కొౌంద్ర్న “గౌడవౌంద్గ” అన కూడ్డ
పలుసతరు. సమానా ౌంగ్వ వీరు వైషవ ణ మత్ సౌంప్రద్వయక్మైన్య వైషవుణ లు.
వీరే మనక గురువులన వసూత వుౌండడౌం మనౌం చూసుతన్యన ము.
శివ్యర్మధకలు, శివ పూా ద్గర్ౌంధరులైన గౌడులక వైషవు ణ లు ఎలా
గురువులయాా రో తెలియలేద్గ. ఒక్ వేళ కాటమ గౌడుక ఉరదేశమిచిి న
శ్ానన మహా ఋష వైషవు ణ డై ఉౌండ వచుి న. ఆయన ఉరదేశములలో
విష్టణవు గుర్ౌంచియే చెపప వున్యన డు. గౌడులక శివ-కేశవ భేద్ౌం లేద్న
ఇరువురు సమాన ఆర్మధా దైవములన మనకీ ఇిహాసము వలన
తెలియాచునన ది.

కండినయ ోశ్రముల వార్ష ఇంట్ట పేరుో

1. కవుండినయ , కమండల – కడిలయ
అౌంక్కౌం చలర ో లిో పూర్ళి ర్మజ్యలపూడి
అౌంగర్ జనగ్వౌం రయగ్వన ర్మజ్యలపాట్ట
అయా వర్పు (చ) శనగన (న) బాలిన ర్మచమళి
అయిన్యల చిట్టక్కన బజవ్యడ వౌంకా
అడ్డాల చిట్టి బొము బలౌం
ో కొౌండ వౌంగ్వ
అితలి చిట్టమ్మద్ బొడుా ఉయూా రు
అల్లోర్ చిౌంత్య బొమాు
వెలగన (న)
ఆకల త్ర (త్డపా) మాడెౌం వినన కోట
ఆత్ు మూర్ (కూ) త్యడూర్ మద్న్యల శిడళి (డ్డ)
ఇప్ర్ౌంక్త ద్వమెర్ ో మాి సువర్ ణక్ౌంట్ట
క్ాి తొౌంా మాడుగుల సుర్భ
కోసూర్ నర్ు ల యర్క్ల సుర్వ
కము ర్ నెర్రలిో యేకల సూద్గ్వ (న)
గ్వలి రడమట్ట (ట) యేమినేన ోౌంరలిో
గౌంగ్వధర్ పులిచలన ర్ౌంగ ోమన

2. ారుణ్య ోశ్రమం
అనౌంత్ అడ్డాడ ఊడ్డ
చలమాల
అనగ్వల (న) ఆడము కామన చలాోడ
అనమోల ఆనెౌం కతు
జయార్పు(న)
అనపెది్ ఉరప ల కేద్వసుల జయదేవున
అయినవిలిో ఉపాప ల గర్సికూట్ట గుఱౌం
అయినవెలిో ఉప్ర్ౌంక్త చలరి చెలపాట్ట
గౌంట్టకూట్ట నూతుల మార్ ువి రేలౌంగి
గ్వజ్యలపాట్ట నేర్తళి మానెౌం వనౌం
గ్వలా రసిరలిో మనా ౌం వ్యకా
గుల ో (గూళి ) రౌంది మాటోర్ వడిబోయన
గొఱెల పాద్ౌం మాచగ్వన వౌంగల
గొఱెపోతుల పెది్ మిడత్య వౌంగ్వ
గొపుప పనూన రు ముకు వడమూ ో డి (ర్)
ద్వవు వల్లోర్ ముర్మల వీర్ౌంక్త
ద్వసర్ పోలగ్వన ముపప డి వీర్మన
నౌంగెడా రడుగు మెడవౌంపుల వినన పోటు
(కోట)
జెప్ర్పోతుల భూరిన మేడూర్ వుడత్య
నకాు మలోోలు మేడి శెట్టి వురప ల న్యయుడు
మనేన మోద్గగమూర్ వేమూర్
న్యగుల మడత్ల మోతుకూర్ వేముల
నము న (ల) మౌంద్ ర్మచమళి
వేములకోౌండ
న్యసుల మారేడు ర్మమాన వెలివెల
న్యిరలిో మానా ౌం (నెౌం) ర్మముగ్వన శెట్టి
నచెి నకోల(ళి ) మాద్గ రుప్ద్పాక్ శొౌంఠి

3. వామస లయ ోశ్రమం వార్ష ఇంట్ట పేరుో

అద్ౌం్ క్త ఆర్ా రలిో ఉౌంప్డికొౌండ కాసన
అనమాల ఆరేరలిో క్ౌంటే కాసరతుతల
అమరేశౌం ఈడి క్ప్ర్ కేశన
అధకార్పు ఈర్న క్సు న కేశనబోయిన
అర్వలిో ఈవూర్(రు) కానగ్వన కౌంా
అనమోలు ఉడత్లా కాగిత్ కూచిపుడి
కోమలి చెరుు పలౌం
భూరతుతల
కొౌండేట్ట చేప్బోలు పెనగోడ(గొౌండ) మరీద్గ
గూడూర్ చెలాోడ పలిో
మౌండపాక్
గొడె చోడవర్పు పులిపాట్ట ముౌంత్య
గోద్వ జనన పెనమళి
ముౌంజ్యల్లర్(రు)
గోళి జోగి పెరుమళి మైనౌం
చలాోర్ డేగల పెరుమాళి మోర్ ో
చిమా త్మిట్ట పోశిన మోర్మ
చిలపెలిో (ర) త్మిడి పుాి యాయన
చిల ో రలిో ద్వసర్ పెౌండేల
యాడవలిో
చిరుత్యళి ద్వమెర్ ో పెద్శాౌంత్ యద్న్ పూడి
చిరులేళి దేదిన పాిన యర్గ్వన
చినపాట్ట దొమేు ట్ట పోత్ర్మజ్య యామినేన
చిౌంత్గ్వన న్యర్గ్వన (గౌం) పోిన యెనముల
చిటూిర్ రనస పోలగ్వల (న)
యెలిగౌంట
చిటుకరితన రర్స బొప్ర్మ వ్యడ్డర్
చీర్న (ర్న ) రళెి ౌం బొళ్ళి కొౌండ వీర్మలుో
చీక్ట్టముౌంత్ల రచిి పులుస బుప్ర్మ వీర్న
చూర్న క్ౌంట్ట వలివెల బొలగౌం వుౌండవలిో
చిౌంత్లపాట్ట రట్టే ి న బొలాో సతూతరు
చిట్టి వలస రట్టర
ి మ బోటో సగ్వర్పు

4. సుర్మభాండేశ్వ ము ోశ్రమం వార్ష ఇంట్ట పేరుో

అయిిగ్వన క్ౌంచర్ ో క్ౌంద్గల క్ౌంద్గకూర్
అయిలేన క్ౌంది క్ప్ర్ కాౌంభౌం (పాట్ట)
ఆరుతగెళి క్ౌందిమళి క్రూప ర్పు కాకల
కారుపోతుల గూడవలిో తుళ్ళి ర్ (రు) మదె్ల (శ్ది)్
కార్ౌంక్ (క్త) గూడెలిో తీగిర్తడిా మార్శెట్టి
కాటూర్ చలపాట్ట తెలకోడు మిదే్
కార్మల చలమాల ప్ద్వక్షార్పు మూల (లా)
కాయల చామన దొౌంతెగ్వన మేకా
కక్ు ల చిలిముో ౌంత్ల డొౌంక్కన
మేక్పోతుల
కౌంచె చినన మెలిో రర్స మోతుకూర్
కౌంా చిౌంత్లరతెతన రౌంరన యార్ ోగడా
కోమట్ట జలత్యన రర్ౌంకాయల యీడే
కొనక్ళ్యి జల్లలో (డ) రలగ్వన యీర్
కొలక్ౌండ ో జౌంరన రర్సిబోయన(యి) రేఖ్య
కోడూర్ జౌంపాన పామర్ త లౌంక్కన(ల)
కొౌండవీట్ట జనరలిో పాకా లిౌంగ్వల
కేర్మౌం ాన(న) పనన మౌండ లుకాు
కేశన(న) జూకూట్ట పోసూర్ వడెాౌంగుౌంట
కోయిల జూరలిో రౌండి వనమాల
కొపుప ల ామన రితన
వెలిగటో
కొవివ ల జొన్యన బ్ధౌంగి
వేములకొౌండ
కోద్వట్ట త్యళౌం బుడిగ ా సిౌంహాప్ది
గుడిరలిో త్ళ్యి డి బుప్రే సిదిగ ్ న
గుడివ్యడ త్యత్య భీమన (రలి)ో
నూర్గన(గ్వన)
గునన ౌం తుళి మటర ి లిో

శ్రీ లక్ష్మా గణ్రమయే నమః I సద్గురు కండిన్యయ య నమః

 సమశ్రగ గౌడుల చ్ర్షశ్రమ
ష్ష్ఠఠధాయ యు
ాటమగౌడు
త్ృతీయాధాా లలో శ్ర ీ గోపాల గౌడు మహార్మావ్యర్ చర్ప్త్
ప్వ్యశాన. ఆౌంద్గలో కాటమగౌడు (ఈయనక కాామ మహేశవ రుడన,
కాటమ ఋషీశవ రుడన న్యమాౌంత్ర్ములు క్లవు) ఈ మహార్మజ్యక
ధర్ు రిన అయిన వీర్మాౌంర గర్భ ౌంలో శౌంక్ర్ వర్ ప్రసద్ౌం వలన
జను ౌంచిన వ్యఅడన తెలుసుకన్యన రు. ఈయన్య ఆ పుణా ద్ౌంరతులక
క్నష ి కమారుడు. గోపాల గౌడు చిర్కాలము ఏక్చఛ ప్త్యధరత్ా ౌంగ్వ త్న
ర్మజా మున రర్పాలిౌంచి చివర్క సౌంసర్మున, ర్మజా సుఖములన
రర్త్ా జిౌంచి, ర్మజా భార్మనన కమారుడైన కాటమ గౌడుక అరప గిౌంచి
హిమవత్ప ర్వ మునక పోయి ఈశవ రున గూర్ి ఘోర్ త్రసుస ఆచర్ౌంచి
రర్మేశవ ర్ సక్షాత్యు ర్ౌం పౌంది శివసయుద్ా ౌం చేరుకొన్యన డు.
త్రువ్యత్ కాటమగౌడు ర్మజై త్ౌంసర్ వల్లనే మోక్షకాముడై ప్రహు
చర్మా ప్వత్యనన అవలౌంభౌంచి వివ్యహౌం చేసుకొనకౌండ్డ
ప్రాప్శేయసుస న కోర్ ప్రజలన క్నన బ్ధడల ా వల్ల పాలిౌంచి ఈి బాధలు
లేకౌండ్డ సుభక్షౌంగ్వ ర్మజా పాలన చేశాడు. అత్డు త్న త్రః ప్రభావౌంతో
భూలోక్మౌంద్లి క్లప వృక్షముల నౌండి అమృత్ సిధి ర్సమున
తీసుకొనటక ఆ వృక్షములన భూముక్త వౌంగేలాగ చేసి ర్సమున
తీయిౌంచుచుౌండేవ్యడు. అత్డు ఆ మౌంప్త్ ర్మజమున శిష్టా లక
ఉరదేశిౌంచగ్వ వ్యరు కూడ్డ అన్యయాసౌంగ్వ క్లప వృక్షముల నౌండి
అమృత్ సిద్ి ర్సమున క్లిప ౌంచి భూలోక్ వ్యసులగు మహార్మజ్యలక,
దెవలోక్ వ్యసులైన సిద్,ి సధా , విద్వా ధరులాదిగ్వ గల సమసత దేవత్ల
క్తచిి వ్యర్ వలన గొరప గౌర్వమున ఆరసులన పౌందెడివ్యరు.
అనౌంత్ర్ము వీరు ఈశవ ర్మర్మధన్య త్త్ప రులై శాశవ త్ సౌఖా మున
ఆనౌంద్మున పౌందిర్న తెలియచునన ది.
అనేక్ దివా సౌంవత్స ర్ములు కాటమగౌడు ర్మజా పాలన చేసి,
ర్మచ వా వహార్ము లౌంద్గ విర్క్తన త చెౌంది త్న ర్మాా నన ౌంత్ట్టన త్న
శ్ానియైన “వీర్భోజ్య” డు అన వ్యనక్త ద్త్తత్ రర్చి, త్న గురువగు శ్ానన
ప్రహు ఋష వలన యోగభాా స ప్క్మమునౌంత్య ఉరదేశిౌంరరడిన వ్యదై
చీర్కాలము యోగ సమాధ యౌంద్గనన టుో విశద్మగు చునన ది. ా శ్ న న
ప్రహు ఋష ఉరదేశిౌంచిన యోగ్వభాా స ప్క్మౌం యీ ప్క్తౌంది విధౌంగ్వ
పౌంద్గరరుి చున్యన న. (అగిన పుర్మణాౌంత్ర్ ుత్ము)