9.2.

Mašine za setvu u zaštićenom prostoru

U cilju mehanizovanja procesa setve u objektima zaštićenog prostora, konstruisane su
sejalice sa čijom se primenom u odnosu na ručnu setvu postiže bolji kvalitet setve (u smislu
zadate dubine setve, razmaka u redu i razmaka između redova) i veći površinski učinci.
Pogon radnih organa sejalica je izveden pomoću elektromotora ili motora sa unutrašnjim
sagorevanjem.
Primenom električne energije za pogon elektromotora (6), koji pogoni radne organe
sejalice (sl. 9.17,a) eliminiše se emisija izduvnih gasova i smanjuje intenzitet buke pri
izvođenju setve pojedinih biljnih vrsta u objektima zaštićenog prostora.

a) b)
Sl. 9.17. Sejalica na elektromotorni pogon

Sejalica na donjem prednjem delu rama (1) ima valjak (2) pomoću koga se izvodi
ravnanje površine zemljišta. Istovremeno sa ravnanjem zemljišta izvodi se otvaranje brazdica
pomoću prstenova (3), koji su raspoređeni po obimu valjka na određenom razmaku, čime se
ujedno definiše razmak između redova. Maksimalni broj redova, odnosno prstenastih
otvarača, na prikazanoj sejalici iznosi 16, pri čemu je razmak između redova 6 cm. Pomoću
setvenog mehanizma (4) odlažu se semenke na dno formiranih brazdica na dubinu od 2,5 cm.
Pomoću glatkog pritiskujućeg valjka (5) prekrivaju se zasejane semenke rastresitom zemljom.
Elektromotor (6) pokreće pomoću prenosnika transmisiju (7), koja pokreće valjak sa
prstenovima, a ujedno se kreće i sama sejalica. Istovremeno, pomoću prenosnika od
transmisije se pokreće setveni mehanizam (4) i vakuum pumpa (8) koja pomoću rebrastog
creva stvara potpritisak u centralnom delu setvenog mehanizma.
Sejalica se u transportni položaj stavlja pomeranjem rukohvata na čijem donjem kraju se
nalaze transportni točkovi (9). Postavljanjem transportnih točkova u donji položaj, izdiže se
valjak sa prstenovima. Pomoću rukohvata (10), izvodi se vođenje sejalice po pravcu tokom
rada, kao i vođenje sejalice kada je u transportnom položaju.
Setveni mehanizam sejalice (sl. 9.17,b) sastoji se iz cilindra (1) unutar koga vlada
podpritisak koji stvara vakuum pumpa (8), sl. 9.17,a. Po obimu i širini setvenog cilindra
nalaze se otvori (4) određenog prečnika u zavisnosti od dimenzija semenki. Razmak između
otvora po širini setvenog cilindra odgovara razmaku između redova, odnosno razmaku
između prstenastih otvarača brazda. Usled obrtanja setvenog cilindra, koji prolazi pored kutije
sa semenom (2) semenke se, usled dejstva potpritiska, priljubljuju na otvore. Unutar kutije sa
semenom nalazi se mešač semena (3), koji usled obrtanja obezbeđuje ravnomeran dotok
semena na otvore setvenog cilindra. Semenke koje se nalaze priljubljene na otvore setvenog
cilindra, obrću se zajedno sa setvenim cilindrom. Prolazeći pored skupljača viška semena (6)
sa otvora setvenog cilindra se uklanja višak semena, tako da na svakom otvoru ostane samo
po jedna semenka. Na donjem delu setvenog cilindra, sa unutrašnje strane, nalazi se valjčić
(5) koji ima zadatak da prekine delovanje potpritiska usled čega dolazi do odvajanja semenki
sa otvora setvenog cilindra, pa se delovanjem sile gravitacije odlaže u formirane brazdice.
Kod sejalica čije radne organe pogoni motor SUS, setveni mehanizam može biti
mehanički ili pneumatski.
Setvene sekcije pneumatske sejalice sa potpritiskom i natpritiskom, prikazane na slici
9.18,a, i identične su opisanim setvenim sekcijama i setvenim aparatima prikazanim na
slikama 9.11, 9.12 i 9.13. Pogonski agregat prikazane sejalice (sl. 9.18,a) čini dizel motor
snage 6,6 kW, a umesto pogonskih točkova jednoosovinskog traktora nalazi se glatki valjak
širine 1,0 ili 1,2 m. U zavisnosti od modela, razmak između setvenih sekcija može da iznosi 9
ili 14 cm.
Na slici 9.18,b prikazana je sejalica sa mehaničkim setvenim aparatom agregatirana sa
jednoosovinskim traktorom snage 9 kW. Pogonski točkovi su rešetkasti, velike širine kako ne
bi sabijali zemljište. Prikazana sejalica se proizvodi sa radnim zahvatom od 90 i 120 cm.
Sejalica ima sanduk za seme (1), koji je postavljen po celoj širini radnog zahvata sejalice.
Ispod sanduka za seme nalazi se mehanički setveni aparat (2), koji se sastoji iz cilindara
nanizanih na setveno vratilo. Setveni aparat dobija pogon pomoću prenosnika (3) pogonjenih
od prednjeg i zadnjeg glatkog valjka sejalice. Svaki cilindar setvenog aparata ima po obimu
četiri koncentrična prstena sa različitim prečnicima i zapreminama otvora. Pomoću ručice (4)
setveni aparat se aksijalno pomera (levo ili desno duž uzdužne ose setvenog vratila) tako da se
željeni koncentrični prsteni na setvenom cilindru (u zavisnosti od dimenzija semena)
postavljaju iznad sprovodnih cevi (5) sejalice. Na donjem delu sprovodnih cevi sejalice nalaze
se otvarači brazda na međusobnom rastojanju od 5 cm. Pozadi otvarača brazda nalazi se
zadnji glatki valjak koji nagrće zasejano seme rastresitom zemljom i poravnava površinu
parcele. Pomoću prenosnika (3) moguće je ostvariti 6 različitih prenosnih odnosa, odnosno 6
različitih brzina obrtanja setvenog aparata. Pozadi sejalice nalazi se platforma na kojoj stoji
radnik koji pomoću rukohvata (6) upravlja sejalicom.
Samohodna sejalica, prikazana na slici 9.19,a, ima isti princip rada kao prethodno opisana
sejalica. Na prednjem delu sejalice nalazi se glatki valjak koji može da se zakreće (sl.9.19,b)
pomoću upravljača. Pozadi sejalice nalazi se platforma na kojoj stoji radnik kao i naslon za
leđa radnika, sl. 9.19,c. Snaga pogonskog motora kod opisane sejalice iznosi takođe 9 kW dok
radni zahvat iznosi 1,2 m.

Sejalice prikazane na slikama 9.17, 9.18 i 9.19 izvode setvu po celoj površini, bez stalnih
tragova točkova za razliku od sejalica prikazanih na slikama 9.20 i 9.21, kod kojih se pri setvi
svakog prohoda formiraju stalni tragovi. Stalni tragovi predstavljaju nezasejanu površinu
parcele po kojoj se kreću točkovi VPJ i drugih radnih mašina, od setve do berbe.
Samohodna sejalica (sl.9.20) ima pogonski motor od 12,5 kW i modele sa radnim zahvatom
od 1,4 m i 1,6 m. Pomoću hidrostatičke transmisije, brzina kretanja se može podešavati
kontinuirano od 0 do 8 km/h.
Nošena traktorska sejalica prikazana na slici 9.21, proizvodi se sa radnim zahvatima od
1,2 m, 1,4 m ili 1,6 m, pri čemu je potrebna snaga traktora 16 kW.
Sejalice prikazane na slikama 9.18-9.21 namenjene su pored setve različitih biljnih vrsta
u objektima zaštićenog prostora i za setvu na otvorenom polju.