Professional Documents
Culture Documents
Ιούλιος Βερν (Jules Verne) - Οι Ναυαγοί Του Σύμπαντος (, Αστήρ)
Ιούλιος Βερν (Jules Verne) - Οι Ναυαγοί Του Σύμπαντος (, Αστήρ)
ΟΙ ΝΑΥΑΓΟΙ
ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ
(L’ ETERNEL ADAM)
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ
Πωλ Μενεστρέλ
Ο Ι Ν Α Υ Α Γ Ο Ι Τ Ο Υ Σ Υ Μ Π Α Ν Τ Ο Σ
Ο σοφός Σοφρ-Αϊ-Σρ.
4 ΙΟΥΛΙΟΥ ΒΕΡΝ
***
* Η νουβέλα αυτή γράφτηκε κοντά στα 1900. Είναι φυσικό ν’ αγνοεί τον
ένατο πλανήτη Πλούτωνα, που ανεκαλύφθη το 1930. Για τον όγδοο, όμως,
δεν αναφέρει τίποτα, μολονότι είχε ανακαλυφθεί το 1846: Τον Ποσειδώνα.
Ίσως να εννοεί ότι στη Χώρα των Τεσσάρων Θαλασσών δεν τον είχαν ακόμα
ανακαλύψει. (Σ.τ.μ.).
** Καθώς βλέπετε, στη Χώρα των Τεσσάρων Θαλασσών, ο τηλέγραφος ήταν
γνωστός, όχι, όμως, το τηλέφωνο και το ηλεκτρικό φως, ως τη στιγμή που ο
φιλόσοφος έκανε τον περίπατό του. (Σ.τ.μ.).
ΟΙ ΝΑΥΑΓΟΙ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ 11
εισηγητής.
Αφού πέρασαν μια λεπτή πέτσα «φυτικής γης», που
σχηματίζεται από την αποσύνθεση φυτών και ζώων, τα
σκαπτικά εργαλεία είχαν φθάσει σ’ ένα πηχτό στρώμα
λάσπης, όπου άλλαζε η φύση των λειψάνων του παρελ-
θόντος. Μες στη λάσπη αυτή, δε βρισκόταν πια τίποτα
απ’ την πανίδα και τη χλωρίδα της επιφανείας της γης,
παρά μονάχα τεράστιες συσσωρεύσεις απολιθωμένων
θαλασσίων ζώων που τα ομοιογενή τους ζούσαν ακόμα,
ως επί το πλείστον, μες στους ωκεανούς, γύρω από τη
Χώρα των Τεσσάρων Θαλασσών.
Τι άλλο συμπέρασμα μπορούσε να βγει; Απλού-
στατα, πως και οι γεωλόγοι είχαν δίκιο υποστηρίζοντας
πως η ήπειρος είχε χρησιμεύσει άλλοτε σαν βυθός σ’
αυτούς τους ίδιους τους ωκεανούς, μα και ταυτόχρο-
να πως ο Σοφρ δεν είχε άδικο βεβαιώνοντας τη θαλάσ-
σια προέλευση της σύγχρονης πανίδος και χλωρίδος.
Αφού, εξόν από πολύ σπάνιες εξαιρέσεις, που δικαι-
ολογούνταν να χαρακτηρισθούν σαν τερατουργήματα,
οι υδρόβιες υπάρξεις και οι γήινες ήταν οι μοναδικές
που τα ίχνη τους ανακαλύφθηκαν, αναγκαστικά, απ’
τις πρώτες είχαν γεννηθεί οι δεύτερες...
Άτυχα, όμως, για τη γενικοποίηση του συστήματος,
ανακάλυψαν ακόμα κι άλλα λείψανα. Σκορπισμένα
μέσα στην πέτσα της φυτικής γης και στην επιφάνεια
του στρώματος της λάσπης, αναρίθμητα ανθρώπινα
οστά έφερε σε φως η σκαπάνη των ανασκαφών. Τίποτα
το εξαιρετικό δεν παρουσίαζαν αυτά τα λείψανα σκε-
λετών όσον αφορά τη σύστασή τους. Κι ο Σοφρ ανα-
γκάστηκε να μην αναζητήσει σ’ αυτά τους ενδιάμεσους
οργανισμούς που θα επαλήθευαν τη θεωρία του: ήταν
απλώς «ανθρώπινα οστά» και τίποτε άλλο.
Κι όμως, δεν άργησε να διαπιστωθεί μια λεπτομέ-
14 ΙΟΥΛΙΟΥ ΒΕΡΝ
***
***
***
32 ΙΟΥΛΙΟΥ ΒΕΡΝ
25 Μαΐου
Τι μαρτύριο, να φανερώνεται σιγά-σιγά η πραγματική
μας κατάσταση! Πρώτα-πρώτα, ξεχωρίζουμε μονάχα το
κοντινό περιβάλλον μας, ο κύκλος όμως όσο πάει και με-
γαλώνει, σαν να σηκώνουν οι χαμένες μας ελπίδες, ένα-
ένα, απειράριθμα πέπλα. Κι επιτέλους, ολόφωτη λάμπει η
αλήθεια, διώχνοντας όλες τις αυταπάτες μας. Η κατάστασή
μας μπορεί να συνοψισθεί έτσι: βρισκόμαστε πάνω σ’ ένα
νησί. Η θάλασσα μας τριγυρίζει απ’ όλες τις μεριές. Απότο-
μα χτες βλέπαμε γύρω ένα σωρό κορφές, που πολλές ήταν
ψηλότερες απ’ αυτές που βρισκόμαστε τώρα: όλες εκείνες
όμως εξαφανίστηκαν —και το γιατί μπορεί να μην το μά-
θουμε ποτέ— η δική μας, ωστόσο, πιο ταπεινή, έπαψε να
βουλιάζει. Στη θέση τους, απλώνεται απ’ όλες τις μεριές η
θάλασσα. Στο μόνο στερεό σημείο του απέραντου κύκλου
που διαγράφει ο ορίζοντας, βρισκόμαστε εμείς.
Μια ματιά είναι αρκετή για να «ερευνήσουμε» όλη την
επιφάνεια του μικρού νησιού, όπου μια εξαιρετική εύνοια
της τύχης μάς εξασφαλίζει άσυλο. Χίλια μέτρα μήκος το
πολύ και πεντακόσια πλάτος. Προς το βορρά, τη δύση και
το νότο, η κορφή του, που υψώνεται πάνω-κάτω εκατό μέ-
τρα απ’ την επιφάνεια της θάλασσας, με κλιμακωτούς δρό-
μους. Μονάχα προς την ανατολή, βρίσκεται ένας απότομος
γκρεμνός, πάνω απ’ τον ωκεανό.
Κι όμως, σ’ αυτό το σημείο είναι που καρφώνονται οι
ματιές μας. Εκεί έπρεπε να βρίσκονταν κλιμακωτά πολλά
βουνά, και πιο πέρα ολάκερο το Μεξικό! Τι αλλαγή στο
διάστημα μιας λιγόωρης ανοιξιάτικης νύχτας! Τα βουνά
εξαφανίστηκαν, το Μεξικό βούλιαξε! Στη θέση τους απλώ-
νεται μια απέραντη ερημιά, η άγονη ερημιά της θάλασσας!
Κοιτάμε ο ένας τον άλλο, με φρίκη! Αποκλεισμένοι, χω-
ρίς τρόφιμα, χωρίς νερό, πάνω σ’ αυτό το στενόχωρο και
γυμνό βράχο, είν’ αδύνατο να διατηρήσουμε πια την παρα-
μικρή ελπίδα. Αμίλητοι, ξαπλώνουμε στη γη, περιμένοντας
να μας βρει γι’ απολύτρωση ο θάνατος.
ΟΙ ΝΑΥΑΓΟΙ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ 33
***
Πάνω στο «Βιρτζίνια», 4 Ιουνίου.
Τι να έγινε άραγε τις ακόλουθες μέρες; Δεν θυμάμαι
τίποτα. Υποθέτω πως πρέπει να λιγοθύμησα. Ήρθα στα συ-
γκαλά μου μέσο στο πλοίο που μας βρήκε και μας έσωσε.
Τότε, πληροφορήθηκα πως είχαμε μείνει δέκα ολόκληρες
μέρες πάνω στο ερημονήσι και πως δυο από μας, ο Ρόουλιν
κι ο Γουίλιαμσον, πέθαναν από ασιτία και ανυδρία.
Απ’ τα δεκαπέντε άτομα, που βρίσκονταν στη βίλα μου
τη στιγμή του κατακλυσμού, μόνο δέκα ζουν ακόμα: ο γιος
μου Ζαν κι η Ελένη, ο σωφέρ μου Σιμονά, απαρηγόρητος
γιατί στερήθηκε το αυτοκίνητο, η Άννα Ράλεη κι οι δυο κό-
ρες της Ήντιθ και Μαίρη, ο δόκτωρ Μπάθορστ κι ο δόκτωρ
Μορένο, — κι εγώ στερνά, που γράφω βιαστικά αυτές τις
γραμμές, για να διαφωτίσω τις γενιές του μέλλοντος, αν
υπάρξει ελπίδα να γεννηθούν.
Το «Βιρτζίνια» που μας φιλοξενεί, είναι φορτηγό, που
ταξιδεύει πότε με ατμό πότε με πανιά, δυο χιλιάδων τόνων.
Παλιό πλοίο και μάλλον αργοτάξιδο. Ο κάπταιν Μόρρις
έχει πλήρωμα είκοσι ναυτικούς. Καπετάνιος και πλήρωμα,
όλοι είναι Άγγλοι.
Το «Βιρτζίνια» είχε σαλπάρει πριν από ένα μήνα απ’ τη
Μελβούρνη, χωρίς φορτίο, για το Ροζάριο. Κατά τη διάρ-
κεια του ταξιδιού, οι καιρικές συνθήκες δεν είχαν παρου-
σιάσει καμιάν ανωμαλία, παρά μονάχα τη νύχτα της 24
προς την 25 Μαΐου, που σηκώθηκαν κύματα σε απίθανο
ύψος. Ευτυχώς που το ξέσπασμα της θάλασσας βάσταξε
λίγο κι έτσι δεν έγιναν ζημιές στο «Βιρτζίνια». Όσο κι αν του
φάνηκε παράξενο να δει τόσο θεόρατα κύματα, ο κάπταιν
Μόρρις δεν μπορούσε να φανταστεί πως τη στιγμή εκεί-
νη συνέβαινε κατακλυσμός. Γι’ αυτό έμεινε κατάπληκτος
αντικρίζοντας μονάχα μια θάλασσα στον τόπο που έπρεπε
να βρίσκεται το Ροζάριο κι η παραλία του Μεξικού. Απ’ την
παραλία όλη-όλη έμενε το ερημονήσι. Το «Βιρτζίνια» έστειλε
μια βάρκα στο νησί, όπου οι ναυτικοί ανακάλυψαν έντεκα
άτομα. Τα δυο είχαν πεθάνει κι έτσι στο «Βιρτζίνια» μπάρ-
ΟΙ ΝΑΥΑΓΟΙ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ 35
***
Στη στεριά. — Γενάρης ή Φλεβάρης.
Πέρασαν οχτώ μήνες από τότε που βρεθήκαμε πάνω
στο «Βιρτζίνια». Δεν γράφω ακριβώς ημερομηνία στην εξι-
στόρησή μου, γιατί υπολογίζω πάνω-κάτω τις μέρες που πέ-
ρασαν.
Οι οχτώ αυτοί μήνες στάθηκαν περίοδος σκληρής δοκι-
μασίας για μας, γιατί, σταδιακά διαπιστώσαμε πόσο μεγά-
λη συμφορά μάς είχε βρει.
Αφού μας περιμάζεψε, το «Βιρτζίνια» συνέχισε, ταξι-
δεύοντας με τις μηχανές του, ολοταχώς προς τ’ ανατολι-
κά. Όταν συνήλθα, το ερημονήσι, όπου κινδυνέψαμε να
πεθάνουμε όλοι, βρισκόταν μακριά, είχε χαθεί στον ορί-
ζοντα. Το στίγμα που πήρε ο καπετάνιος απ’ τον ασυννέ-
φιαστο ουρανό, έδειξε πως ταξιδεύαμε ακριβώς στη σημείο
όπου έπρεπε να βρίσκεται το Μεξικό. Μα δεν έμενε κανένα
ίχνος απ’ το Μεξικό, ούτε φαινόταν πουθενά καμιά άλλη
στεριά. Κι άδικά έψαχναν να τη βρουν με τα κανοκιάλια.
Απ’ όλες τις μεριές δεν έβλεπαν παρά την απεραντοσύνη
του υγρού στοιχείου.
Αυτή η διαπίστωση είχε για μας κάτι το συγκλονιστικό.
Κόντευε να μας φύγει το μυαλό! Ακούτ’ εκεί: να βουλιάξει
ολάκερο το Μεξικό!... Κοιτούσαμε ένας τον άλλο κατατρο-
μαγμένοι, σαν να αναρωτιόμαστε ως πού είχε επεκτείνει το
καταστροφικό του έργο ο κατακλυσμός...
Ο κάπταιν Μόρρις ήθελε να δει με τα μάτια του αν και
σ’ άλλα μέρη είχαν σημειωθεί ανάλογες καταστροφές. Κι
αλλάζοντας ρότα, έβαλε πλώρη προς βορράν. Αν είχε εξα-
φανιστεί το Μεξικό, μπορεί να μην είχε συμβεί το ίδιο και
σε ολόκληρη την αμερικανική ήπειρο.
Κι όμως τα ίδια είχαν συμβεί κι εκεί. Άδικα, δέκα ολά-
κερες μέρες ψάχναμε προς βορράν να δούμε στεριά... και
στεριά δεν βρίσκαμε πουθενά. Ύστερα, βάλαμε πλώρη για
36 ΙΟΥΛΙΟΥ ΒΕΡΝ
***
Συντομεύω την εξιστόρηση του εφιαλτικού αυτού ταξι-
διού. Αν, για να διηγηθώ όλες τις λεπτομέρειές του, προ-
σπαθούσα να τις ξαναζήσω μέρα με τη μέρα, η θύμησή
τους θα με τρέλαινε!
Όσο παράξενα και φοβερά κι αν είναι τα γεγονότα που
προηγήθηκαν ή που επακολούθησαν αυτό το ταξίδι, όσο
αξιοθρήνητο κι αν πρόβλεπα το μέλλον —που δεν θα προ-
λάβω να το δω— ωστόσο αυτό το διαβολικό ταξίδι είναι
που μας έκανε να νοιώσουμε την πιο βασανιστική αγω-
νία της φρίκης! Ταξιδεύαμε ασταμάτητα σ’ έναν απέραντο
ωκεανό! Κάθε μέρα ελπίζαμε κάπου ν’ αράξουμε — κι όλο
αναβαλλόταν το τέλος του ταξιδιού! Ζούσαμε σκυμμένοι
πάνω στους χάρτες, όπου ήταν χαραγμένα τα παράλια, με
τις νταντελωτές στεριές, και κάναμε πάντα την εξακρίβω-
* Τόσος ήταν ο πληθυσμός της Κίνας στα τέλη του 19ου αιώνα. (Σ.τ.μ.).
38 ΙΟΥΛΙΟΥ ΒΕΡΝ
***
...αρχίζουμε να συνηθίζουμε.
Πόσος καιρός πέρασε αφότου ξεμπαρκάραμε σ’ αυτή
την ακτή; Δεν έχω πια ιδέα. Ρώτησα το δόκτορα Μορένο,
που κρατά λογαριασμό για τις μέρες που περνούν. Μου
απάντησε: Έξι μήνες... Και πρόσθεσε: — Ίσως κάτι παρα-
πάνω. (Γιατί φοβάται μήπως έκανε λάθος).
Φαντασθείτε που καταντήσαμε! Δεν πέρασαν ούτ’ έξι
μήνες και δεν είμαστε σίγουροι αν λογαριάζουμε σωστά τις
μέρες.
Κατά βάθος, γιατί να παραξενεύομαι γι’ αυτήν την
αφροντισιά; Αφού όλη την προσοχή μας, όλη τη δραστηρι-
ότητά μας, τις έχουμε επιστρατεύσει για να διατηρηθούμε
στη ζωή.
Η συντήρησή μας είναι πρόβλημα, που η λύση του
απαιτεί ολοήμερη απασχόληση. Τι τρώμε; Ψάρια, όταν βρί-
σκουμε, μα δυσκολευόμαστε, γιατί, μέρα με τη μέρα, το
44 ΙΟΥΛΙΟΥ ΒΕΡΝ
***
...που τα είχαμε πάνω στο «Βιρτζίνια». Αυτά τα δυο ζευ-
γάρια κουνέλια ξέφυγαν στη στεριά και δεν τα ξαναείδα-
με. Φαίνεται πως βρήκαν τροφή. Ώστε, χωρίς να το ’χουμε
ΟΙ ΝΑΥΑΓΟΙ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ 45
***
...κι είναι δυο χρόνια που βρισκόμαστ’ εδώ! Το στάρι
είχε εξαιρετική απόδοση. Μας προμηθεύει άφθονο ψωμί
και τα χωράφια μας όσο πάνε και πληθαίνουν! Μα τι αγώ-
νες θ’ αντιμετωπίζουμε για να προστατέψουμε την παρα-
γωγή μας απ’ την επιδρομή των πουλιών! Έχουν πληθύνει
αφάνταστα, ολόγυρ’ απ’ τις καλλιέργειές μας...
***
Παρ’ όλους τους θανάτους που σας έχω αναφέρει προ-
ηγουμένως; η μικρή κοινότητά μας δεν σημείωσε ελάττωση
πληθυσμού: αντίθετα μάλιστα! Ο γιός μου με την Ελένη
έχουν αποκτήσει δυο παιδιά και καθένα απ’ τ’ άλλα τρία
αντρόγυνα έχει άλλα τόσα. Όλο αυτό το παιδομάνι χαίρει
άκρας υγείας. Είναι να πιστέψει κανένας πως το ανθρώ-
πινο γένος απέκτησε ακόμα πιο έντονη ζωτικότητα αφότου
ελαττώθηκε με τον κατακλυσμό σε πληθυσμό. Μα πόσα
άλλα συμπεράσματα...
***
...εδώ δέκα χρόνια κι ακόμα δεν έχουμε ιδέα σε τι λο-
γής ήπειρο βρισκόμαστε. Δεν την έχουμε εξερευνήσει πέρα
από μιαν ακτίνα λίγων χιλιομέτρων απ’ το σημείο που απο-
βιβαστήκαμε. Ο δόκτωρ Μπάθορστ μας έκανε να ντρα-
πούμε για την ανέμελη αδιαφορία μας: μας πρότρεψε ν’
αρματώσουμε το «Βιρτζίνια». Κοπιάσαμε έξι μήνες για να
τον ικανοποιήσουμε και ξεκινήσαμε για ένα εξερευνητικό
ταξίδι.
Επιστρέψαμε προχτές. Το ταξίδι κράτησε περισσότερο
από όσο λογαριάζαμε, γιατί θέλαμε να ’χουμε θετικά απο-
τελέσματα στην εξερευνητική μας αποστολή.
Κάναμε ολόκληρο το γύρο της ηπείρου όπου βρισκό-
μαστε και που είναι πια σχεδόν αποδειγμένο πως, μαζί
46 ΙΟΥΛΙΟΥ ΒΕΡΝ
***
... όλοι γεράσαμε πια. Ο κάπταιν Μόρρις πέθανε. Ο
δόκτωρ Μπάθορστ είναι εξήντα πέντε χρονών. Ο δόκτωρ
Μορένο, εξήντα. Εγώ, εξήντα οχτώ. Όλους σε λίγο θα μας
εγκαταλείψει η ζωή. Προτού, όμως, φύγουμε απ’ το φθαρτό
κόσμο, πρέπει να ολοκληρώσουμε την αποστολή που ανα-
λάβαμε. Πρέπει να προετοιμάσουμε από τώρα τις μελλο-
ντικές γενιές για τον αγώνα που έχουν ν’ αντιμετωπίσουν.
Άραγε, όμως, θα δουν το φως της μέρας αυτές οι γενιές
του μέλλοντος;
Θα έπρεπε ν’ απαντήσω «ναι», λαμβάνοντας υπ’ όψη
τον υπερπληθυσμό της μικρής κοινότητός μας. Το παιδο-
μάνι αυξάνεται και πληθύνεται, σ’ αυτό το υγιεινό κλίμα.
Σε μια χώρα όπου είναι άγνωστα τα αιμοβόρα θηρία, η
μακροβιότητα σημειώνει ρεκόρ. Έχουμε κιόλας τριπλασι-
αστεί.
Μα ίσως δεν πρέπει ν’ αποκλειστεί κι ένα «όχι», αν λάβω
υπ’ όψη τη βαθιά πνευματική κατάπτωση των συντρόφων
μου.
Κι όμως, ο μικρός όμιλος των ναυαγών ζούσε κάτω από
ευνοϊκούς όρους για να βρει όφελος αξιοποιώντας τις αν-
Απ’ όλους που ξεμπάρκαραν εδώ, εγώ είμαι ένας απ’ τους πιο γέρους.
(σελ. 52)
50 ΙΟΥΛΙΟΥ ΒΕΡΝ
***
Όσο διάβαζε ο Σοφρ το παράξενο αυτό χειρόγρα-
φο, τόσο ένιωθε ένα πρωτόγνωρο φόβο να κυριεύει την
ψυχή του.
Έτσι λοιπόν: Η γενιά των Τεσσάρων Θαλασσών κα-
ταγόταν απ’ αυτούς τους ανθρώπους, που, αφού περι-
πλανήθηκαν μήνες ολόκληρους στους έρημους ωκεα-
νούς, είχαν καταφύγει στο σημείο της ακτής όπου τώρα
ΟΙ ΝΑΥΑΓΟΙ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ 53
νταν, ως τη μέρα...
Πότε, όμως, θα ’ρχόταν η μέρα να κορεσθεί η αχόρ-
ταγη επιθυμία του ανθρώπου; Πότε θα ’ρχόταν η μέρα
που ο άνθρωπος, φτάνοντας στο τέρμα της ανοδικής
πορείας του, θα μπορούσε επί τέλους ν’ αναπαυθεί
στην κορφή που κόπιασε τόσο να την κατακτήσει; Άρα-
γε, θα ’ρχόταν ποτέ αυτή η μέρα;
Αυτά σκεπτόταν ο Σοφρ, σκυμμένος πάνω στο απο-
καλυπτικό ημερολόγιο.
Από την πέραν του τάφου αυτή εξιστόρηση, φαντα-
ζόταν το φοβερό δράμα που συντελείται ακατάπαυστα
στο σύμπαν. Κι η καρδιά του ένιωθε άμετρη θλίψη. Με
βαθιά συμπόνια για τις απειράριθμες συμφορές που οι
προγενέστεροί του είχαν υποστεί και νιώθοντας ασήκω-
το το βάρος όλων των μάταιων προσπαθειών που είχαν
σωρευθεί μέσα στο άπειρο του χρόνου, ο σοφός Σοφρ-
Αϊ-Σρ αποκτούσε, αργά και με ψυχικό σπαραγμό, την
απόλυτη πεποίθηση πως αιώνια επαναλαμβάνονται τα
πάντα.