UNG THƯ SINH DỤC NỮ

BS. TRẦN ĐẶNG NGỌC LINH

UT buồng trứng
UT nội mạc tử cung
UT cổ tử cung
UT âm đạo
UT âm hộ
Chăm sóc điều dưỡng UTPK
1. Đặt mỏ vịt
2. Rửa âm đạo
3. Nhét gạc âm đạo
4. Thông tiểu
5. Bơm rữa bàng quang
6. Thụt tháo trực tràng
7. Chăm sóc vết thương
UNG THÖ COÅ TÖÛ CUNG
BS TRAÀN ÑAËNG NGOÏC LINH
 Muïc tieâu
1. Nguyeân nhaân, yeáu toá thuaïân lôïi UTCTC
2. Dieãn tieán töï nhieân cuûa UTCTC
3. Tình huoáng laâm saøng vaø caùc phöông tieän
chaån ñoaùn UTCTC
4. Caùc xeùt nghieäm duøng trong raø tìm vaø chaån
ñoaùn sôùm UTCTC
 1. Dòch teã hoïc
1. Xuaát ñoä
Treân theá giôùi: ung thö thöôøng gaëp thöù hai ôû nöõ
Naêm 2008: 529000 ca môùi, 275000 ca töû
vong. 80% UTCTC laø ôû caùc nöôùc ñang phaùt
trieån: UT phuï khoa thöôøng gaëp nhaát.
Taïi Vieät Nam: UTCTC laø ung thö phuï khoa
thöôøng gaëp vaø gaây töû vong haøng thöù hai
 Hà Nội
1997: ASR=5.5/100000
2004: ASR=9.5/100000

Huế
2004: ASR= 5/100000
ASR: 11,4/100 000
Tử suất: 5,7/100 000
Số ca mới mắc: 5174 TP Hồ Chí Minh
Số ca tử vong: 2472 1997: ASR=26.8/100000
(GLOBOCAN 2008) 2004: ASR=15/100000

Cần Thơ
2004:ASR=24.2/100000
 Dòch teã hoïc

2. Tuoåi
Thöôøng gaëp: 40-60 tuoåi
Trung bình: 48-52 tuoåi
2. Nguyeân nhaân vaø yeáu toá thuaän lôïi
HPV laø nguyeân
nhaân UTCTC
 Virút sinh u nhú ở người (HPV)

Virút DNA, không vỏ bao, hình đa diện

> 120 típ, đặc hiệu loài
~30–40 típ hậu môn sinh dục
~15–20 típ sinh ung: HPV 16,18: UT cổ tử cung
~15-20 típ không sinh ung: HPV 6, 11: mụn cóc hậu
môn sinh dục
 Các típ HPV trong UTCTC1

14.6
HPV
16
18
69.7
45
25.7
Bắc Mỹ/
31
Châu Âu 17 33
52.5
52
67.6
Nam Á 58
12.6 Khác
Nam Phi
57
Tỉ lệ nhiễm HPV trong UTCTC là
Trung/ Nam Mỹ 99,7% (932 mẫu/22 quốc gia)
1. Muñoz N, Bosch FX, Castellsagué X, et al. Int J Cancer. 2004;111:278–285.
2. Yeáu toá thuaän lôïi
Laäp gia ñình sôùm, sinh ñeû nhieàu
Quan heä tình duïc sôùm
Quan heä tình duïc vôùi nhieàu ngöôøi
Thieáu veä sinh caù nhaân, veä sinh sinh duïc
Caùc yeáu toá khaùc: thuoác laù, nhieãm HIV…
 3. Beänh hoïc

1. Toån thöông tieàn ung

2. Ñaïi theå

3. Vi theå

4. Dieãn tieán töï nhieân

1. Toån thöông tieàn ung:
1947: dò saûn nheï, vöøa, naëng
1968: CIN 1,2,3 (Cervical
Intraepithelial Neoplasia
1989: heä thoáng TBS (The
Bethesda System)
Tuoåi trung bình dò saûn: 32-35
Tuoåi trbình UT xaâm laán:48-52.
Dieãn tieán xaâm laán sau 10 naêm:
CIN 1: 10%, 60% thoaùi trieån
CIN 3: 30%, 25% thoaùi trieån
Bình thöôøng CIN 1

CIN 3 Ung thö xaâm laán

2. Ñai theå:
Choài suøi
Loeùt
Nhieãm cöùng
Phoái hôïp
3. Vi theå:
Carcinoâm teá baøo gai: 80-85%
Carcinoâm tuyeán: 15-20%
Caùc loaïi khaùc: carcinoâm teá baøo nhoû, sarcoâm,
lymphoâm, meâlanoâm aùc...hieám gaëp
4. Dieãn tieán töï nhieân
90% xuaát phaùt töø vuøng chuyeån tieáp
Töø coå töû cung, lan theo kieåu
Xaâm laán tröïc tieáp (T)
Di caên haïch (N)
Di caên xa (M)
Nhìn chung, UTCTC dieãn tieán taïi choã taïi vuøng laâu.
Ñaëc tröng naøy giaûi thích cô cheá gieát cheát bn vaø
khaû naêng ñieàu trò toát baèng phaãu trò vaø xaï trò
 Xâm lấn tại chỗ
Xâm lấn tại chỗ
 Di căn hạch vùng

Chậu chung Trước xương cùng

Chậu ngoài

Chậu trong

Cạnh tử cung

Cạnh cổ tử cung

1. Greene FL et al. AJCC Cancer Staging Atlas. New York: Springer; 2006
 Di căn xa

Chậu chung

Cạnh tử cung
 Diễn tiến tự nhiên

Tháng Năm Chục năm

Nhiễm kéo CIN UTCTC

dài 2/3
Nhiễm hay
HPV AIS
ban
đầu
CIN 1

Loại thải (Sạch nhiễm)

 Chaån ñoaùn
1. Caùc tình huoáng laâm saøng
1.1. Phaùt hieän sôùm: nhôø raø tìm baèng xeùt
nghieäm PAP
1.2. Tình huoáng thöôøng gaëp:
Xuaát huyeát aâm ñaïo baát thöôøng
Ra dòch aâm ñaïo
1.3. Tình huoáng treã
Ñau haï vò
Doø phaân, doø nöôùc tieåu
Bieáng aên, suït caân
Haïch coå...
 Chaån ñoaùn
2. Laâm saøng
2.1. Hoûi kyõ beänh söû
2.2. Khaùm laâm saøng:
Khaùm phuï khoa
Baèng moû vòt: quan saùt kyõ aâm hoä, aâm ñaïo, tuùi
cuøng, coå töû cung
Baèng tay: ñaùnh giaù aâm ñaïo, coå töû cung, tuùi
cuøng, vaùch aâm ñaïo-tröïc traøng, chu cung,
thaân töû cung..
Khaùm toaøn thaân phaùt hieän caùc di caên xa.
 Khám lâm sàng

Pecorelli S, et al. Staging Classifications and Clinical Practice Guidelines for Gynecologic Cancers; 2006
 Chaån ñoaùn
3. Caùc phöông tieän chaån ñoaùn
3.1. Sinh thieát: giuùp chaån ñoaùn xaùc ñònh. Traùnh
sinh thieát caùc choã hoaïi töû
 Chaån ñoaùn
3.2. Caùc xeùt nghieäm khaùc:
Sieâu aâm buïng
X quang phoåi
X quang caét lôùp ñieän toaùn
X quang heä baïch huyeát
Chuïp coäng höôûng töø, chuïp caét lôùp Poâsitron
Soi baøng quang, soi tröïc traøng.
Caùc xeùt nghieäm thöôøng quy khaùc: CTM, chöùc naêng
gan, ECG, TPTNT...
5. Tầm soát & phát hiện sớm

32
Phaùt hieän UTCTC ôû gñ chöa coù bieåu hieän treân laâm
saøng. Raø tìm toát giuùp giaûm tæ leä UTCTC xaâm laán,
giaûm töû suaát töø 40-80%.
Neân coù chöông trình raø tìm UTCTC cho caùc phuï
nöõ ñaõ laäp gia ñình, thöïc hieän taïi Y teá cô sôû
Phöông tieän taàm soaùt: xeùt nghieäm Pap, VIA
Chaån ñoaùn sôùm:
Soi CTC
Naïo sinh thieát coå trong
Khoeùt choùp: vöøa chaån ñoaùn, vöøa ñieàu trò
 Xét nghiệm Pap

1939: George Nikolas Papanicolaou

dùng phết tế bào cổ tử cung - âm đạo
để tầm soát ung thư cổ tử cung.

Xét nghiệm Pap: an toàn, dễ thực hiện,

không đắt tiền, không gây khó chịu,
giúp giảm tần suất và tử suất ung thư
cổ tử cung(1)

(1883 - 1962) 34

1.Rimer BK. Cancer screening. Cancer: Principles and Practice of Oncology , 7th edition 2005
Xét nghiệm Pap (1,2)
Độ nhạy: 37-84%
Độ đặc hiệu: 86-100%
Quy trình đã được xác định rõ
Có lợi ích về chi phí - hiệu quả
Cần đào tạo nhân lực để thực hiện xét nghiệm
và đọc kết quả tế bào

1. Fahey M et al. American Journal of Epidermiology 1995; 141: 680-9.

2. Nanda K et al. Annals of Internal Medicine 2000; 132(10): 810-9. 36
Xét nghiệm HPV (1,2)
Độ nhạy cao hơn xét nghiệm Pap. Giá trị dự đoán
âm tính rất cao. Dùng tầm soát từ đầu cho đối
tượng trên 30 tuổi giúp dự đoán chính xác những
người có nguy cơ mắc bệnh rất thấp, giảm tần
suất tầm soát.
Xét nghiệm HPV được chấp thuận trong tầm soát
ban đầu ung thư cổ tử cung: DNA with Pap và
Care HPV (kỹ thuật HC2)

37
Khuyến cáo tầm soát 2012 ung thư cổ tử cung:
Hội Ung thư Mỹ, Hội Sản Phụ khoa Mỹ

Người đã quan hệ tình dục:

Từ 21-29 tuổi: xét nghiệm tế bào học mỗi 3 năm
Từ 30-65 tuổi:
Xét nghiệm HPV mỗi 5 năm
Hay xét nghiệm tế bào học mỗi 3 năm

38
WHO(1): Ở những quốc gia nguồn lực hạn chế
Mục tiêu: tầm soát mỗi phụ nữ nhóm nguy cơ 1 lần
trong đời ở khoảng trên dưới 40 tuổi.
Nguồn lực nhiều hơn, tăng tần suất tầm soát
(10năm/1 lần, 5 năm/1 lần) cho phụ nữ 35 -55 tuổi.
Nguồn lực đủ hơn nữa, mở rộng thêm chương trình

1.Miller AB. Cervical cancer screening programmes: Managerial guidelines.

World Health Organization 1992. 39
Nhìn trực tiếp với acid acetic (VIA)(1)

Độ nhạy: 65-96%
Độ đặc hiệu: 64-98%
Đơn giản, chi phí thấp
Kết quả có ngay, ít mất dấu

Nhược điểm:
Chưa chứng minh giảm tần suất ung thư xâm lấn
Chưa có quy trình huấn luyện chuẩn
Tăng chi phí cho các trường hợp dương tính giả,
có thể điều trị quá mức
40

1. Gaffikin L at al. Obstetrical and Gynaecological Review 2003; 58(8):543-550.

AÂm tính (bình thöôøng) Döông tính

Nghi ngôø ung thö

 Nhìn trực tiếp với lugol

Bình thöôøng Vieâm

Döông tính Döông tính

 Phương tiện chẩn đoán sớm

Soi cổ tử cung
Khoét chóp
a

Dụ
ng
Dụng
Nạo lòng tử cung cụ cụ nạo
no
 6. Ñieàu trò
 Ñieàu trò chuû yeáu laø phaãu trò vaø xaï trò
 Phẫu thuật Wertheim-Meigs

Khảo sát giải phẫu bệnh: cổ tử cung, phần phụ, các

diện cắt, chu cung và các hạch chậu.
Xạ trị ngoài
 Xạ trị trong
Đặt bộ áp Mô phỏng

Lập kế hoạch điều trị Nạp nguồn

(1)Nếu tôi quan hệ tình dục lại, bệnh tôi có dễ tái phát?
(2)Mẹ tôi bị chết vì UTCTC, Tôi có bị tăng nguy cơ?
(3) Dùng bao cao su có giảm được nguy cơ ung thư CTC?
Dùng bao cao su có bảo vệ cổ tử cung vẫn còn tranh cải và
nhiều người dùng bao cao su không thường xuyên và
không đúng cách. Do đó, nói chung bao cao su ít có khả
năng ngăn ngừa nhiễm HPV.
(4) Tỉ lệ diễn tiến thành nhiễm HPV kéo dài là bao nhiêu?
(5) Nếu tôi có xét nghiệm HPV dương tính thì điều trị như
thế nào?
(6) Có thể làm xét nghiệm Pap khi đang có kinh?
Thời điểm tốt nhất làm xét nghiệm Pap là giữa 2 kỳ
kinh vì lúc này nhìn cổ tử cung rõ nhất. Các mẫu
thử lấy khi có kinh có thể làm cho mẫu không thuận
lợi ‘unsatisfactory’.

(7) Có thể quan hệ tình dục đêm trước khi làm xét
nghiệm Pap.
Thuốc diệt tinh trùng, các màng ngăn tránh thai, các
thuốc bôi trơn có thể ảnh hưởng đến kết quả xét
nghiệm, nên tránh quan hệ tình dục trong vòng 24
giờ trước khi làm xét nghiệm Pap nếu có sử dụng
các phương pháp này
8. Tôi có thể quan hệ tình dục sau khi điều trị? Phẫu
trị, Xạ trị?

9. Khi nào tôi có thể chạy xe được sau khi phẫu trị?

10. Khi nào tôi có thể làm việc nặng lại được sau
khi điều trị?

11. Xạ trị có rụng tóc

12. Tôi đi xạ trị về có gây nhiễm xạ cho gia đình?

13. Kiêng ăn?

 Keát luaän
 UTCTC laø UT phuï khoa thöôøng gaëp, ñaëc bieät ôû
caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Coù lieân quan chaët cheõ
vôùi HPV.
 Ñaây laø UT coù theå ñöôïc phaùt hieän sôùm baèng xeùt
nghieäm ñôn giaûn.
 Trieäu chöùng thöôøng gaëp nhaát laø xuaát huyeát aâm
ñaïo baát thöôøng. Khaùm phuï khoa vaø sinh thieát giuùp
xaùc ñònh chaån ñoaùn
 Dieãn tieán chuû yeáu taïi choã-taïi vuøng neân ñieàu trò chuû
yeáu laø PT hay XT.
UNG THÖ BUOÀNG TRÖÙNG
BS TRAÀN ÑAËNG NGOÏC LINH
 Muïc tieâu
1. Keå caùc yeáu toá nguy cô UTBT
2. Keå 3 nhoùm chính cuûa böôùu buoàng tröùng theo
phaân loaïi cuûa Toå chöùc Y teá theá giôùi
3. Neâu dieãn tieán töï nhieân cuûa UTBT
4. Neâu tình huoáng laâm saøng vaø caùc phöông tieän
chaån ñoaùn UTBT
5. Keå teân 2 moâ thöùc chính trong ñieàu trò UTBT
1. Dòch teã hoïc
2. Yeáu toá nguy cô
3. Beänh hoïc
4. Chaån ñoaùn
5. Xeáp giai ñoaïn
6. Ñieàu trò
7. Tieân löôïng
 Dòch teã hoïc
1. Xuaát ñoä
Xuaát ñoä thay ñoåi nhieàu theo ñòa lyù
ÔÛ Myõ: UTBT chieám 29% caùc UT sinh duïc nöõ
vaø laø nguyeân nhaân gaây töû vong haøng ñaàu
TPHCM (2003): UTCTC laø UT ñöùng haøng thöù
7, xuaát ñoä chuaån tuoåi 3,8/100000
2. Tuoåi
Coù theå xaûy ra ôû moïi löùa tuoåi. Thöôøng gaëp ôû
tuoåi quanh hay sau maõn kinh nhöng cuõng coù
theå gaëp ôû tuoåi raát treû.
 Yeáu toá nguy cô
1. Caùc yeáu toá di truyeàn
Hoäi chöùng UTBT gia ñình: di truyeàn troâïi, NST
thöôøng taêng nguy cô UTBT 435 laàn. Nguy cô
UTBT laø 40%
Hoäi chöùng Peutz-Jegher: gaàn 5% phuï nöõ coù hoäi
chöùng naøy seõ coù u moâ ñeäm cuûa buoàng tröùng
Gen BRCA 1, BRCA 2: taêng nguy cô UTBT
 Yeáu toá nguy cô
2. Tieàn caên saûn phuï khoa:
Kích thích lieân tuïc cuûa Gonadotropin raát quan
troïng. Nöõ voâ sinh, khoâng laäp gia ñình, coù thai
muoän, maõn kinh treã taêng nguy cô UTBT.
Öùc cheá gonadotropin do thai kyø vaø thuoác ngöøa thai
giaûm nguy cô UTBT
3. Caùc yeáu toá khaùc:
Tia phoùng xaï, tieàn caên UT vuù
 Beänh hoïc
Dieãn tieán töï nhieân
70-80% UTBT ñaõ lan
khoûi BT khi ñöôïc
chaån ñoaùn. UTBT
lan theo 4 con
ñöôøng chính, thöôøng
gaëp nhaát laø gieo raéc
trong xoang buïng vaø
di caên haïch sau phuùc
maïc
 Beänh hoïc

- Xaâm laán tröïc tieáp (T): ñeán tai voøi, thaân töû cung,
vaùch chaäu, ñaïi traøng, baøng quang...
- Di caên haïch (N): haïch sau phuùc maïc vuøng chaäu,
haïch caïnh ñoäng maïch chuû buïng, treân ñoøn, beïn,
trung thaát...
- Di caên xa (M): ñeán phoåi, gan, xöông, naõo...
- Gieo raéc trong xoang buïng: con ñöôøng lan traøn sôùm
nhaát vaø hay gaëp nhaát.
 Beänh hoïc
2. Ñaïi theå:
Daïng boïc: coù choài
hay khoâng choài
Daïng ñaëc
Böôùu boïc buoàng tröùng

Ung thö buoàng tröùng Böôùu boïc buoàng tröùng

 Beänh hoïc
3. Vi theå: phaân loaïi cuûa WHO
3.1. Böôùu bieåu moâ buoàng tröùng
3.2. Böôùu moâ ñeäm vaø daây sinh duïc
3.3. Böôùu teá baøo maàm
3.4. Böôùu moâ meàm
3.5. Böôùu khoâng phaân loaïi
3.6. Böôùu di caên buoàng tröùng
Coù nhieàu loaïi moâ hoïc,moãi loaïi coù theå coù
daïng töø laønh ñeán aùc tính roõ.
Böôùu aùc tính thaáp hay giaùp bieân aùc
 Chaån ñoaùn

1. Caùc tình huoáng laâm saøng

 Phaùt hieän tình côø khi sieâu aâm buïng
 Ñau vuøng buïng döôùi mô hoà, aâm æ
 Roái loaïn noäi tieát gaây xuaát huyeát aâm ñaïo baát
thöôøng hay nam hoaù
 Böôùu oå buïng coù hay khoâng keøm baùng buïng
 Di caên xa: phoåi, maøng phoåi…
 Chaån ñoaùn
2. Trieäu chöùng laâm saøng
 Caùc trieäu chöùng cuûa cheøn eùp do böôùu lôùn leân vaø
xaâm nhieãm caùc cô quan laân caän: caûm giaùc ñau
naëng haï vò 40-60%, taéc ngheõn ñaïi traøng sigma,
tröïc traøng: 10%
 Caùc trieäu chöùng do böôùu gieo raéc vaø lan traøn
trong xoang phuùc maïc: ñau buïng aâm æ, buïng
caêng to do baùng buïng: 30-50%
 Caùc trieäu chöùng veà noäi tieát: xuaát huyeát aâm ñaïo
baát thöôøng, nam hoaù.
 Chaån ñoaùn
Caùc phöông tieän chaån ñoaùn
1. Xeùt nghieäm chaån ñoaùn hình aûnh:
Sieâu aâm buïng: raát höõu ích
X quang caét lôùp ñieän toaùn buïng chaäu
Chuïp coäng höôûng töø
X quang ñaïi traøng caûn quang
Noäi soi ñaïi traøng, soi baøng quang
 Chaån ñoaùn
2. Xeùt nghieäm sinh hoaù: caùc chaát ñaùnh daáu böôùu
CA-125: taêng trong 80% UTBT khoâng tieát nhaày
CEA: taêng trong UTBT tieát nhaày laán
AFP: taêng trong UTBT loaïi teá baøo maàm
Beâta HCG: taêng trong UTBT loaïi teá baøo maàm
3. Xeùt nghieäm giaûi phaãu beänh: vò trí khoù vôùi tôùi neân
nhieàu tröôøng hôïp chæ coù ñöôïc GPB khi moå
 Ñieàu trò
Ñieàu trò chuû yeáu laø phaãu trò vaø hoaù trò.
1. Phaãu thuaät: chìa khoaù cuûa chaån ñoaùn vaø
ñieàu trò
2. Hoaù trò: lieäu phaùp ñieàu trò chính trong
UTBT giai ñoaïn tieán xa
 Tieân löôïng

 Soáng coøn 5 naêm theo giai ñoaïn:

 Gñ I: 80-100%
 Gñ II hay IIIA: 30-40%
 Gñ IIIB: 20%
 Gñ IV: 5-10%.
 Keát luaän
UTBT laø UT phuï khoa thöôøng gaëp
Vò trí naèm saâu neân coù nhieàu khoù khaên cho vieäc
chaån ñoaùn sôùm.
Dieãn tieán raát thöôøng gieo raéc trong xoang phuùc maïc
Ñieàu trò chuû yeáu laø phaãu thuaät vaø hoaù trò. Duø coù
nhieàu tieán boä nhöng keát quaû ñieàu trò UTBT giai
ñoaïn tieán xa cuõng coøn haïn cheá.