THEMATIC APPERCEPTION TEST

(Τ.Α.Τ.)
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΡΟΒΟΛΙΚΩΝ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ T. A. T
ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ T. A. T
Δροσίτη Αγγελική, MSc
Κλινική Ψυχολόγος

Παπαδοπούλου Βίκυ, MSc

Κλινική Ψυχολόγος

Πολυζωγοπούλου Αντζελίνα, MSc

Κλινική Ψυχολόγος

Συνεργάτες ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ
Διεπιστημονική και Ερευνητική Ψυχοκοινωνική Υποστήριξη
Παιδιών και Ενηλίκων
 Προβολικά τεστ

• Ο όρος προβολικά τεστ αναφέρεται στον όρο του Freud

(προβολή – projection), που είναι ο ψυχολογικός
αμυντικός μηχανισμός κατά τον οποίο το άτομο
«προβάλλει» δικά του ενδόμυχα συναισθήματα στον
εξωτερικό κόσμο ή σε άλλα άτομα και φαντάζεται ότι η
έκφραση γίνεται από τον έξω κόσμο προς αυτόν.
 Τα προβολικά τεστ:

• Δεν έχουν σωστές και λανθασμένες απαντήσεις,

• Είναι λιγότερο δομημένα και πιο δημιουργικά,

• Δίνουν τη δυνατότητα στο άτομο να δώσει πολλαπλές ιστορίες,

• Το άτομο είναι πιο ελεύθερο να εκφραστεί και να εκφράσει πιο

εσωτερικευμένα συναισθήματα και να δώσει μια ένδειξη της βασικής
ψυχολογικής δομής της προσωπικότητάς του.

• Θεωρείται ότι όσο πιο αδόμητα και ασαφή είναι τα ερεθίσματα των
προβολικών τεστ, τόσο πιο ελεύθερα μπορεί το άτομο να εκφράσει τις
βαθύτερες και εσώτερες επιθυμίες, ανάγκες, ανησυχίες και
συγκρούσεις του.
 Προβολικά τεστ

1. Thematic Apperception Test - Τ.Α.Τ.

2. Children’s Apperception Test - C.A.T.
3. Senior Apperception Test - S.A.T. (απλή
αναφορά)
4. Τέστ κηλίδων μελάνης Rorschach.
5. Παιδικό ιχνογράφημα (Σχέδιο σπίτι-
δέντρο-άνθρωπος & Σχέδιο οικογένειας).
 THEMATIC APPERCEPTION TEST (Τ.Α.Τ.)
Συνοπτική Παρουσίαση του τεστ

• Ιστορική αναδρομή (Murray, 1943)

• Σημαντικά θέματα πριν τη χορήγηση του Τ.Α.Τ.
• Θέματα χορήγησης του Τ.Α.Τ
• Οι εικόνες του Τ.Α.Τ (10 – 12 κάρτες σε εφήβους και ενήλικες –
από 12 ετών και άνω)
• Ανάλυση του Τ. Α.Τ με βάση τον Bellak.
• Ανάλυση πρωτοκόλλου
 The Children΄s Apperception Test (C.A.T.)
Συνοπτική Παρουσίαση του τεστ

• 2 μορφές C.A.T: κάρτες με ζώα και κάρτες με ανθρώπους -To

CAT- H (Human Form) (Bellak & Bellak 1949, 1952)
• Θεωρία του C.A.T
• Διαφορές απαντήσεων μεταξύ CAT και TAT
• Θέματα χορήγησης C.A.T (10 κάρτες με ζώα ή με
ανθρώπους):
– Κάρτες με ζώα: ηλικίες 3 – 6 ετών.
– Κάρτες με ανθρώπους: ηλικίες 6 – 12 ετών.
• Ερμηνεία C.A.T με βάση τον Bellak
• Ανάλυση πρωτοκόλλου
 Senior Apperception Test - S.A.T.
Συνοπτική Παρουσίαση του τεστ

• Bellak & Bellak, (1973): το S.A.T. Χορηγείται σε ηλικιωμένα

άτομα πάνω από 65 ετών.

• 17 κάρτες με θέματα μοναξιάς, εγκατάλειψης, αναξιότητας,

χαμηλής αυτοεκτίμησης, ασθένειας.

• Επειδή οι ηλικιωμένοι κουράζονται συνήθως χορηγούνται σε

μια συνάντηση 35 λεπτών οι 8 από τις 17 κάρτες (1, 2, 3, 6,
8, 9, 10 και 12 ) και οι υπόλοιπες εφόσον θεωρηθεί αναγκαίο
σε επόμενη συνάντηση.
 Τέστ κηλίδων μελάνης Rorschach
Συνοπτική Παρουσίαση του τεστ

• Οι κηλίδες μελάνης είχαν χρησιμοποιηθεί αρχικά για την αξιολόγηση της

αντίληψης, της δημιουργικής σκέψης και της νοητικής ανάπτυξης.

• Ο Rorschach πρότεινε για πρώτη φορά την χρήση τους για την αξιολόγηση της
προσωπικότητας και τη διάγνωση συναισθηματικών διαταραχών.

• ΑΜΦΙΣΒΗΤΟΥΜΕΝΗ αλλά και ΠΛΕΟΝ ΔΗΜΟΦΙΛΗΣ στο χώρο της

αξιολόγησης της προσωπικότητας.

• Το πιο διαδεδομένο σύστημα βαθμολόγησης και ερμηνείας του τεστ Rorschach

είναι το Ερμηνευτικό Σύστημα του Exner (ενοποίηση και σύνθεση πολλών
συστημάτων και εμπειρικών δεδομένων προκειμένου να δημιουργηθεί μια ενιαία
διαδικασία χορήγησης, βαθμολόγησης και ερμηνείας του τεστ.
 Τέστ κηλίδων μελάνης Rorschach
Συνοπτική Παρουσίαση του τεστ

• 10 κάρτες που απεικονίζουν αδόμητα σχέδια-κηλίδες.

• 1η φάση (Φάση των Συνειρμών)= ο εξεταζόμενος καλείται να αναφέρει τι θα

μπορούσε να είναι αυτό που απεικονίζεται σε κάθε κάρτα (καταγραφή περιεχομένου
απαντήσεων και συμπεριφορικών στοιχείων).

• 2η φάση (Διευκρινιστική)=ο εξεταζόμενος δίνει συμπληρωματικές πληροφορίες

σχετικά με τις απαντήσεις της πρώτης φοράς.

• Το τεστ Rorschach χρησιμοποιείται και με παιδιά και εφήβους (8-16 ετών) και σε
αυτήν την περίπτωση η χορήγηση και ερμηνεία παρουσιάζουν κάποιες
ιδιαιτερότητες:
1. O εξεταστής πρέπει να έχει καλή γνώση των αναπτυξιακών χαρακτηριστικών αυτών
των ηλικιών,
2. Ο εξεταστής θα πρέπει να έχει καλή γνώση του ίδιου του τεστ,
3. Ο εξεταστής θα πρέπει να γνωρίζει τις τυπικές διαφορές που εμφανίζονται στις
απαντήσεις των παιδιών σε σχέση με εκείνες των ενηλίκων.
 Παιδικό ιχνογράφημα
Συνοπτική Παρουσίαση

• Γενική εκτίμηση και ερμηνεία του ιχνογραφήματος/ εξέλιξη του παιδικού

σχεδίου.

• Προβολικά τεστ Σχέδιο Σπιτιού-Δέντρου-Ανθρώπου (House-Tree-Person

Test, Buck) & Σχέδιο Οικογένειας (Kinetic-Family-Drawing, Hulse)

• Αποτελούν συμβολική έκφραση του εσωτερικού κόσμου των παιδιών

(της προσωπικότητας, του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβάνονται τις
διάφορες καταστάσεις, των συναισθημάτων τους).

• Βιωματικό μέρος (χωρισμός σε ομάδες και ανάλυση παιδικών σχεδίων).

• Παρουσίαση σχεδίων από κλινικό και μη κλινικό πληθυσμό παιδιών.

 ΠΡΟΒΟΛΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ

• Οι προβολικές δοκιμασίες διαφέρουν από τις υπόλοιπες μη

προβολικές δοκιμασίες (ψυχομετρικές, ερωτηματολόγια,
δομημένες κλίμακες) σε ό,τι αφορά κυρίως τον τρόπο με
τον οποίο απαντά ο εξεταζόμενος.

• Στις μη προβολικές δοκιμασίες, ο εξεταζόμενος καλείται είτε

να απαντήσει μονολεκτικά, είτε επιλέγοντας κάποια από τις
δοθείσες επιλογές σε καθορισμένο και σταθμισμένο υλικό.

• Αντίθετα στις προβολικές δοκιμασίες, ο εξεταζόμενος

καλείται να απαντήσει ελεύθερα σε καθορισμένο, ωστόσο
υλικό.
 ΔΥΟ ΤΥΠΟΙ
ΠΡΟΒΟΛΙΚΩΝ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ

– ΔΟΜΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ
– ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ

• Οι δομικές δοκιμασίες απαιτούν από τον εξεταζόμενο να

δομήσει λεκτικά ένα διφορούμενο και ασαφές ερέθισμα (π.χ.
Rorchach).

• Οι θεματικές δοκιμασίες απαιτούν από τον εξεταζόμενο να

δομήσει μία ιστορία με βάση ένα εικονικό (συγκεκριμένο)
υλικό (π.χ T.A.T, C.A.T, S.A.T).
 Τ.Α.Τ.-ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

• Σχεδιάστηκε από τους Μurray & Morgan, αρχική μορφή

(1935), τελική μορφή (1943), Η.Π.Α.

• Στην αρχική του μορφή το τεστ αποτελούνταν από 20

εικόνες που απευθύνονταν σε άτομα άνω των 10 ετών.

• Το 1943, ο Murray εκδίδει την τελική μορφή του τεστ μαζί

με το εγχειρίδιο (31 κάρτες).
 Τ.Α.Τ.-ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

• Οι εικόνες απεικονίζουν άντρες, γυναίκες και παιδιά με τέτοιο

τρόπο που επιτρέπει ερμηνεία.

• Αρχικά, ο Murray επηρεάστηκε για την επιλογή των καρτών από

την λογοτεχνία, τα περιοδικά και τις διαφημίσεις εκείνης της
εποχής και αργότερα τον απασχόλησε ιδιαίτερα ο μηχανισμός της
προβολής του Freud.

• Σύμφωνα με τον Murray η προβολή δεν είναι μόνο ένας

μηχανισμός άμυνας αλλά μια λειτουργία των αισθήσεων μας που
υπάρχει στην καθημερινότητά μας και επηρεάζεται από το
εσωτερικό κόσμο του καθενός.
 Τ.Α.Τ.-ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

• Με βάση τον Murray, ο εξεταστής σε 2 διαφορετικές

συναντήσεις καλούσε τον εξεταζόμενο να πει όσα
περισσότερα μπορεί:

– για τις εικόνες,

– για το παρελθόν των ατόμων που απεικονίζονται,
– για τα συναισθήματά τους,
– ρωτά τον εξεταζόμενο σχετικά με μία λεπτομέρεια της εικόνας
που παρέλειψε,
– τον προτρέπει να μιλήσει επίσης για τα δικά του συναισθήματα.

• Αυτός ο τρόπος χορήγησης του T. A. T σύμφωνα με τον Murray, δεν

ισχύει όπως θα δούμε παρακάτω στην χορήγηση και ερμηνεία με βάση
τον Bellak.
 Τ.Α.Τ.-ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
• Επιπλέον, σύμφωνα με τον Murray, ο εξεταστής
διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο κατά την διάρκεια της διήγησης
της ιστορίας.

• Στόχος του Murray ήταν να αναδυθούν οι ανάγκες του

ατόμου και οι πιέσεις που μπορεί να νιώθει από το
περιβάλλον του, οι οποίες έρχονται σε σύγκρουση με τις
ανάγκες του. Έτσι, το κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας
αντανακλούσε τις ανάγκες του ατόμου, ενώ τα υπόλοιπα
άτομα που εμπλέκονται αποτελούσαν τις πιέσεις.

• Στη συνέχεια αναφέρονται μερικές από τις ανάγκες και τις

πιέσεις του ατόμου.
 ΑΝΑΓΚΕΣ

1. ανάγκη κυριαρχίας 1. ανάγκη για παιχνίδι

2. ανάγκη για φιλία
2. ανάγκη υποταγής, 3. ανάγκη για απόρριψη
υποβολής 4. ανάγκη για βοήθεια
3. ανάγκη αυτονομίας 5. ανάγκη για προστασία
4. ανάγκη επιθετικότητας 6. ανάγκη για να αποφύγει
κατηγορίες
5. ανάγκη για ταπείνωση 7. ανάγκη για να αποφύγει
την κατωτερότητα
6. ανάγκη για επιτυχία
8. ανάγκη να αμυνθεί
7. ανάγκη σεξουαλική 9. ανάγκη αντίδρασης
8. ανάγκη για αισθήσεις 10. ανάγκη για τάξη
11. ανάγκη για νόηση
9. ανάγκη επίδειξης
 ΠΙΕΣΕΙΣ

– 1. φιλία
– 2. επιθετικότητα
– 3. απώλεια από κάτι που ο ήρωας το έχει ανάγκη
– 4. ασφάλεια
– 5. απόρριψη
Για την ερμηνεία των αποτελεσμάτων του τεστ, ο
Μurray εξέταζε και τα εξής:

• Α) πώς ο ήρωας αντιδρά στον περίγυρο (πώς

συμπεριφέρεται δηλαδή στην κατάσταση που
αποτελεί το θέμα της επινοούμενης από τον
εξεταζόμενο ιστορίας)

• Β) πώς οδηγείται προς την λύση (ελεγχόμενος,

παρορμητικός, ενεργητικός τρόπος;)
• Γ) πώς παράγεται η λύση (με την συμμετοχή του ήρωα, με
την συμμετοχή κάποιου άλλου, τα πράγματα τακτοποιούνται
από μόνα τους;)

• Δ) τι είδους είναι η λύση (ικανοποιητική για τον ήρωα,

αποτυχημένη, αποτυχημένη μετά από προσπάθεια, απουσία
λύσης;)

• Σύμφωνα με τον Murray τόσο οι ανάγκες και οι πιέσεις

που φαίνονται να αναδύονται από την διήγηση (ανάλυση
περιεχομένου) όσο και η δόμηση της ιστορίας (όπως
περιγράφηκε πιο πάνω) συνθέτουν την ερμηνεία των
αποτελεσμάτων του τεστ.
• Η παραπάνω ανάλυση του Murray δέχτηκε κριτική,
καθώς δεν λαμβάνονται υπόψη οι μηχανισμοί
άμυνας του εξεταζόμενου.

• Η κύρια κριτική που έχει ασκηθεί είναι ότι ο Murray

θεώρησε ότι το περιεχόμενο της ιστορίας αντανακλά
πλήρως τον ψυχισμό του ατόμου άρα εξομοιώνει
την φαντασία με την πραγματικότητα χωρίς να
λαμβάνει υπόψη τον ρόλο των αμυντικών
μηχανισμών.
 Bellak (1954)

• Επικέντρωσε το ενδιαφέρον του στο Εγώ, στις άμυνες και στις

αντιστάσεις.

• Σύμφωνα με τον Bellak η έννοια του κεντρικού ήρωα αποτελεί την

κύρια πηγή ερμηνείας του τεστ.

• Η ανάλυση του Bellak βασίζεται σε μια ποιοτική εκτίμηση των

απαντήσεων του ατόμου (δεν υπάρχει κωδικοποίηση).
 Τ.Α.Τ
Σκοπός του Τ.Α.Τ. είναι να διερευνήσει:
– την προσωπικότητα του εξεταζόμενου,
– την ψυχοπαθολογία,
– αναδεικνύοντας τις ενορμήσεις και τις ενδοψυχικές
συγκρούσεις.

• Οι επιθυμίες και οι ενορμήσεις του ατόμου βρίσκονται

στις ιστορίες που βγαίνουν από το εικονικό υλικό (το
εμφανές περιεχόμενο της εικόνας) και στον τύπο της
διήγησης που θα μας πληροφορήσει για τον τρόπο που
λειτουργούν οι ενδοψυχικές συγκρούσεις.
• Ζητείται από τον εξεταζόμενο να φαντασιώσει, να
παλινδρομήσει δηλαδή στο ασυνείδητο (πρωτογενής
διεργασία) και ταυτόχρονα του ζητείται να διηγηθεί την
ιστορία και άρα να σεβαστεί την αρχή της πραγματικού, τις
αρχές της επικοινωνίας και των γλωσσικών κανόνων
(δευτερογενής διεργασία).
• Η διερεύνηση επομένως της ποιότητας της διήγησης μας δίνει
στοιχεία:
– για τον τρόπο με τον οποίο το Εγώ χειρίζεται τις ψυχικές
συγκρούσεις,
– τους αμυντικούς μηχανισμούς που χρησιμοποιεί,
– την επεξεργασία του άγχους
– για τις ματαιώσεις και
– για τον τρόπο με τον οποίο το άτομο χειρίζεται τα αντικείμενα.

• Τα παραπάνω αποτελούν την ψυχοσύνθεση και την

προβληματική του ατόμου.
 Σημαντικά θέματα
πριν τη χορήγηση των προβολικών τεστ

• Καθώς η διαδικασία της χορήγησης του τεστ είναι αρκετά

αγχογόνα για τον εξεταζόμενο, είναι σημαντικό ο ειδικός να έχει
κάνει τουλάχιστον μία ωριαία συνάντηση μαζί του, αν όχι έναν
αριθμό συναντήσεων ώστε να αναπτυχθεί η θεραπευτική
σχέση και να νιώσει ο εξεταζόμενος ασφάλεια και σιγουριά για τον
εξεταστή.

• Στη συνάντηση που θα αποφασιστεί τελικά να χορηγηθεί το τεστ

είναι καλό να συζητηθεί ο λόγος και ο σκοπός της εξέτασης στο
άτομο.

• Μια εξήγηση για το γιατί δίνονται αυτά τα τεστ είναι «…για να

δούμε πως θα επιλύσουμε κάποια θέματα που σας
απασχολούν…».
 Σε ποιους χορηγείται το Τ.Α.Τ

• Συνήθως το Τ.Α.Τ προτείνουμε να μη χορηγείται στις αρχικές –

πρώτες συναντήσεις με το άτομο, χωρίς όμως αυτό να είναι
απαγορευτικό – δηλ κάποιοι ειδικοί το συμπεριλαμβάνουν στην
διαδικασία της πρώτης εκτίμησης του θεραπευόμενου.

• Είναι περισσότερο χρήσιμο να δοθεί αργότερα κατά τη διάρκεια της

θεραπευτικής διαδικασίας όπου θα έχει ήδη εγκατασταθεί η
θεραπευτική σχέση ή θα έχουν προκύψει βασικά ζητήματα που
χρειάζονται περαιτέρω επεξεργασία/ερμηνεία.

• Επίσης σε περιπτώσεις που έχει μπλοκάρει η θεραπευτική

διαδικασία ή ο θεραπευόμενος φέρει ισχυρή αντίσταση το τεστ μπορεί
να δώσει σημαντικό υλικό για τις μετέπειτα συνεδρίες.
 Σε ποιους χορηγείται το Τ.Α.Τ

• Το Τ.Α.Τ δεν αποτελεί ένα τεστ που χορηγείται σε όλους

τους θεραπευόμενους

• Ο θεραπευτής/ αξιολογητής θα κρίνει με βάση το ιστορικό και

την προσωπικότητα του ατόμου αν τελικά θα το χορηγήσει.

• Το ερώτημα που τίθεται είναι αν χορηγείται το τεστ στις

περιπτώσεις που υπάρχει ήδη διάγνωση ψύχωσης ή
νοητικής καθυστέρησης;
 Τρόποι χορήγησης του ΤΑΤ

1. Ατομική χορήγηση
2. Ομαδική χορήγηση (σε ερευνητικές μελέτες)
3. Αυτοχορήγηση (νοσοκομεία, ψυχιατρικές κλινικές)

Μειονεκτήματα ομαδικής χορήγησης ή αυτοχορήγησης:

 Δεν ευοδώνεται η συνεργασιμότητα του ατόμου χωρίς το

απαιτούμενο ενδιαφέρον από τον εξεταστή.

 Δεν συνεκτιμώνται οι αντιδράσεις του εξεταζόμενου.

 Δεν υπάρχει η δυνατότητα διερεύνησης των αφηγήσεων.

 Τρόποι χορήγησης του ΤΑΤ

Προσοχή:

Δεν συνίστανται η χορήγηση του τεστ

μέσω Η/Υ ή σε πρόσωπα με τα οποία
συνδεόμαστε με συγγένεια α΄ βαθμού,
στενή φιλία, επαγγελματική ή ερωτική
σχέση.
 Όταν γίνεται παραπομπή
για την χορήγηση του τεστ

• Ερωτήματα που τίθενται:  Πόσες συναντήσεις χρειάζονται;

 Συνάδελφος που δεν έχει  Όταν θα κάνει τη συνάντηση για το

εκπαιδευθεί στο τεστ ή Ψυχίατρος τεστ (εκείνη την εβδομάδα) θα χάσει
που δεν έχει ψυχοθεραπευτική την προκαθορισμένη συνάντηση με
εκπαίδευση; τον θεραπευτή του;

 Ποιος ενημερώνει τον εξεταζόμενο  Πως και αν ενημερώνεται για τα

για τη διαδικασία; αποτελέσματα;

 Ποιο είναι το κόστος; (ίδιο με της  Δίνεται αναφορά στον εξεταζόμενο

θεραπείας ή υψηλότερο;)
 Τι γίνεται στις περιπτώσεις που ο
 Ποιον πληρώνει ο εξεταζόμενος; Τον εξεταζόμενος εκφράζει την επιθυμία
θεραπευτή του ή τον δεύτερο να συνεχίσει με τον 2ο θεραπευτή;
θεραπευτή;
 Όταν γίνεται παραπομπή
για την χορήγηση του τεστ

• Στην περίπτωση που μας γίνει παραπομπή από άλλον συνάδελφο ή

ψυχίατρο για να χορηγήσουμε μόνο το τεστ, τότε είναι σημαντικό να
έχουμε ένα πρώτο ιστορικό για να κατανοήσουμε περισσότερο το άτομο,
τηρώντας το επαγγελματικό απόρρητο.

• Το άτομο είναι απαραίτητο να ενημερώνεται πρωτίστως από τον

θεραπευτή του για τη διαδικασία και το πλαίσιο.

• Στη συνάντηση αναφέρουμε κι εμείς ξεκάθαρα το πλαίσιο πριν

αρχίσουμε τη χορήγηση (π.χ διάρκεια, θα συνεχίσει την θεραπεία με τον
συνάδελφο κ.α)

• Το κόστος μπορεί να παραμείνει το ίδιο ή να είναι υψηλότερο ανάλογα με

τους θεραπευτές και τη συνεργασία που έχουν μεταξύ τους.
 Όταν γίνεται παραπομπή
για την χορήγηση του τεστ

• Η συνάντηση είναι καλό να είναι μια φορά- περίπου 2 ώρες- ώστε να υπάρξει
χρόνος για μια πρώτη γνωριμία και ύστερα η χορήγηση του τεστ.

• Η συνάντηση της εξέτασης με το τεστ είναι ανεξάρτητη της συνάντησης του

ατόμου για θεραπεία. Σε περίπτωση που τεθεί θέμα οικονομικό τότε είναι στην
κρίση του πρώτου θεραπευτή για το αν θα χάσουν την συνάντησή τους εκείνη
την εβδομάδα.

• Δίνουμε μια πλήρη αναφορά με επιστημονικούς όρους στον θεραπευτή που

έκανε την παραπομπή και μια δεύτερη αναφορά (πιο απλή, περιγραφική, χωρίς
επιστημονικούς όρους και διαγνώσεις) στο άτομο, εάν τη ζητήσει.

• Το άτομο έχει δικαίωμα να μάθει τα αποτελέσματα και γι’ αυτό είναι καλό να
δίνεται feedback ανεξαρτήτως ηλικίας και συναισθηματικής κατάστασης.

• Μπορεί να είναι παρόντες και οι τρεις – θεραπευτής, εξεταστής και το άτομο –

ώστε να συζητηθούν από κοινού τα θέματα που παρατηρήθηκαν.
 Πλαίσιο χορήγησης

• Το περιβάλλον στο οποίο γίνεται η αξιολόγηση θα πρέπει να είναι

κατάλληλο (φωτεινό, άνετο, χωρίς θορύβους) ώστε να μην
υπάρχουν ερεθίσματα που αποσπούν την διαδικασία - κυρίως
όταν πρόκειται για παιδιά.

• Δημιουργία κλίματος συνεργασίας από την πλευρά του εξεταστή

ώστε ο εξεταζόμενος να λαμβάνει το ενδιαφέρον του.
 Η θέση
του εξεταστή- εξεταζόμενου
Ο εξεταστής είναι προτιμότερο να κάθεται δίπλα-αντικριστά στον
εξεταζόμενο και όχι απέναντι για 3 λόγους:

• 1) αυτή η θέση ενισχύει περισσότερη συνεργατικότητα και

ισότητα μεταξύ τους,

• 2) ο εξεταστής έχει την δυνατότητα να βλέπει τις κάρτες όπως

ο εξεταζόμενος και

• 3) μειώνεται η πιθανότητα να δει ο εξεταζόμενος τις πιθανές

αντιδράσεις του εξεταστή.
 Διάρκεια & μέγιστος αριθμός
καρτών χορήγησης

• Η διάρκεια του τεστ είναι περίπου μιάμιση ώρα σε μια συνάντηση.

• (Murray, 1943): 20 κάρτες και μια λευκή κάρτα, (στο σύνολο είναι
31). Οι 11 κάρτες έχουν οριστεί για όλα τα άτομα και οι 9 κάρτες
δίνονται ανάλογα με το φύλο, για άντρες- male/ αγόρια – boy, για
γυναίκες – female/ κορίτσια- girl.

• Απεικονίζουν καθημερινά θέματα και κάποιες πιο ασυνήθιστα/

παράξενα θέματα.
 Διάρκεια & μέγιστος αριθμός
καρτών χορήγησης

• Συνήθως το βασικό σετ των καρτών αποτελείται από 10

κάρτες, αλλά μπορούν επιπλέον να δοθούν μέχρι 2 κάρτες.

• Στην κλινική πράξη συνήθως χορηγείται μια σειρά 10

καρτών σε άτομα ηλικίας από 12 ετών και πάνω (σε
μικρότερες ηλικίες χορηγείται το C.A.T.).

• Επίσης είναι σημαντικό να έχει γίνει η κατάλληλη

προετοιμασία από τον εξεταστή δηλ. οι κάρτες να είναι ήδη
έτοιμες πριν αρχίσει η διαδικασία και να βρίσκονται
μπροστά στον εξεταστή γυρισμένες ανάποδα.
 Προσοχή

• Όλα τα προβολικά τεστ είναι προτιμότερο να

συνοδεύονται με μια συγκεκριμένη μπαταρία από τεστ
δηλ να συνδυαζονται και με δομημένες κλίμακες.

• Επίσης να έχει προηγηθεί η συλλογή ενός καλού

ιστορικού, η παρατήρηση και η κλινική συνέντευξη.
 Σειρά χορήγησης ΤΑΤ

• Παρόλο που έχουν προταθεί κάποιες σειρές χορήγησης συγκεκριμένων

καρτών αρχικά από τον Murray, τον Bellak και άλλους ψυχολόγους –
σας τις παραθέτουμε στη συνέχεια.

• Επίσημα δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο σετ χορήγησης των

καρτών του ΤΑΤ.

• Η σειρά χορήγησης εξαρτάται κυρίως από:

– Το φύλο που αναγράφεται πίσω από τη κάρτα, καθώς και
– τον θεραπευτή -ποιες κάρτες θα επιλέξει ο ίδιος να δώσει με βάση
φυσικά το αίτημα και τις πληροφορίες από το ιστορικό του ασθενή.

• Στο τέλος προτείνουμε μια ενδεικτική σειρά χορήγησης καρτών.

 Οδηγίες για τη χορήγηση

• Διαφορετικές οδηγίες για ατομική ή ομαδική χορήγηση/

αυτοχορήγηση.

• Ατομική χορήγηση: έχουν δοθεί διαφορετικές οδηγίες

από τους Morgan& Murray (1935), τους Bellak & Abrams
(1997) και τους Rapaport, Gill & Schafer (1968).

Βλ. σελ 20 στο Βιβλίο της Μήλιου

 Οδηγίες για την ατομική χορήγηση κατά Bellak
& Abrams (1997)

• «…Θα σας δείξω μερικές εικόνες μια – μια κάθε

φορά και εσείς θα ήθελα να φτιάξετε μια ιστορία για
κάθε κάρτα. Στην ιστορία σας θα ήθελα να πείτε τι
έχει οδηγήσει στο γεγονός που δείχνει η εικόνα τι
συμβαίνει εκείνη τη στιγμή, τι αισθάνονται και τι
σκέφτονται οι χαρακτήρες και μετά ποια είναι η
κατάληξη/ έκβαση. Πείτε μια ολόκληρη ιστορία με
αρχή, μέση και τέλος. Είναι κατανοητό;
Καταλαβαίνετε; Θα καταγράψω τις ιστορίες σας
κατά λέξη όπως τις λέτε. Ορίστε η πρώτη κάρτα…»
 Τρόπος καταγραφής των αφηγήσεων

• Δεν υπάρχει χρονικός περιορισμός για την απάντηση που θα

δώσει το άτομο.

• Είναι όμως σημαντικό να σημειώσουμε:

 το χρόνο που χρειάζεται ο εξεταζόμενος για να ξεκινήσει να

διηγηθεί την ιστορία.

 το χρόνο που μπορεί να αφιερώνει σε μια ιστορία (π.χ αν η

ιστορία είναι πιο σύντομη/πολύπλοκη σε μια κάρτα αυτό
μπορεί κάτι να σημαίνει).

 το συνολικό χρόνο αφήγησης των ιστοριών.

 Τρόπος καταγραφής των αφηγήσεων

 Καταγράφουμε με κάθε λεπτομέρεια την ιστορία και ακριβώς όπως

διατυπώνεται καθώς και τυχόν σχόλιά του.

 Επίσης είναι σημαντικό να σημειώσουμε τους δισταγμούς του

εξεταζόμενου, την συναισθηματική του διάθεση ή τις πράξεις του σε
κάποιες κάρτες.

• π.χ. είναι σημαντικό να σημειώσουμε, αν ο εξεταζόμενος φάνηκε

ιδιαίτερα αγχωμένος σε μία εικόνα, την εικόνα αυτή και σε ποιο
σημείο της ιστορίας κορυφώθηκε το άγχος.
 Μαγνητοφώνηση ;

• Δεν αποκλείεται ωστόσο χρειάζεται ο εξεταστής να έχει πάρει πριν

την έγκριση του εξεταζόμενου (προφορική και γραπτή).

• Είναι καλό να αποφεύγεται διότι μπορεί να επηρεάσει τον

αυθορμητισμό του ατόμου καθώς απαντά.

• Επίσης μπορεί να προκαλέσει άγχος και άρνηση ειδικά σε

καχύποπτους και παρανοειδείς εξεταζόμενους.

• Σε περίπτωση μαγνητοφώνησης καλό θα ήταν ο εξεταστής να

καταγράφει παράλληλα τις απαντήσεις ώστε να θυμάται όταν θέλει
να διερευνήσει παραπάνω μια ιστορία.
 Προβλήματα κατά τη χορήγηση

• Η οδηγία είναι καλό να δίνεται μόνο μία φορά και περιμένουμε

μέχρι ο εξεταζόμενος μας πει την ιστορία χωρίς να
παρέμβουμε με ερωτήσεις ή προτροπές.

• Είναι σημαντικό να ενθαρρύνουμε το άτομο μετά την

αφήγηση της πρώτης ιστορίας. Ύστερα του αφήνουμε χρόνο
χωρίς να παρέμβουμε.

• Ωστόσο, μέχρι και τη 3η / 4η κάρτα μπορούμε να

επαναλάβουμε τις οδηγίες. Μετά δε δίνουμε καμία εντολή.
 Προβλήματα κατά τη χορήγηση

• Σε πολύ συνεσταλμένα άτομα υπενθυμίζουμε για ακόμη μια

φορά ότι αυτό που πρέπει να κάνουν είναι να πουν μια ιστορία με
αρχή, μέση και τέλος.

• Επίσης, μπορούμε να κάνουμε ερωτήσεις μόνο αν διαπιστώσουμε

ότι βοηθάει τα άτομα και δεν τα κάνει να νιώθουν περισσότερη
αμηχανία.

• Σε άτομα με γρήγορο ρυθμό ομιλίας (έντονο άγχος,

επιθετικότητα προς τον εξεταστή, υπομανιακή κατάσταση)
υποδεικνύουμε έμμεσα ότι πρέπει να μειώσουν τη ταχύτητα
ομιλίας τους επαναλαμβάνοντας τις τελευταίες φράσεις.
 Προβλήματα κατά τη χορήγηση

• Το άτομο αρνείται να διηγηθεί ιστορία σε όλες τις κάρτες

 Αποτυχία κλίματος συνεργασίας και αρχικής επικοινωνίας με τον θεραπευτή.

 Συζητάμε με τον εξεταζόμενο και αφήνουμε κατά μέρος τη χορήγηση ώστε να δοθεί η
δυνατότητα στο άτομο να εκφράσει τα συναισθήματά του γύρω από τη διαδικασία και
να νιώσει ενδιαφέρον από τον εξεταστή.

 Ξανακάνουμε μια προσπάθεια χορήγησης όμως δεν πιέζουμε το άτομο.

• Το άτομο αρνείται να διηγηθεί ιστορία σε ορισμένες κάρτες

 Τα θέματα που αυτές ανακινούν πιθανώς δημιουργούν άγχος και αρνητικά

συναισθήματα στο άτομο.

 Αφήνουμε να περάσουν κάποια λεπτά, μετά δίνουμε ξανά την εντολή και αν δεν
απαντήσει, προχωράμε στην επόμενη εικόνα. Στο τέλος μπορούμε να
ξαναδώσουμε την κάρτα που δυσκολεύτηκε να φτιάξει ιστορία, ενθαρρύνοντας
να προσπαθήσει ξανά.
 Προβλήματα κατά τη χορήγηση

• Το άτομο απλά περιγράφει τις κάρτες

 επαναλαμβάνουμε ξανά τις οδηγίες ώστε να κατανοήσει ότι χρειάζεται να φτιάξει
μια ιστορία και όχι απλά να περιγράψει την εικόνα.

• Το άτομο λέει πολύ μικρές ιστορίες

 τον ενθαρρύνουμε να πει κι άλλα π.χ στοιχείωδη ενθάρρυνση «…και..» ή
«…λοιπόν..» «θέλετε να μου πείτε περισσότερα για την ιστορία σας». Κάνουμε
ερωτήσεις πάνω σε αυτά που έχει πει.

• Το άτομο διακόπτει τη διαδικασία

 ρωτώντας πολλά πράγματα τότε μπορούμε να πούμε: «όπως νομίζετε…» ή
«όπως θεωρείτε εσείς καλύτερα…» και «…δεν υπάρχουν σωστές και λάθος
απαντήσεις…».
 Σε περίπτωση που ο εξεταζόμενος:

• Λέει πολλές λεπτομέρειες

 ζητάμε διακριτικά και ευγενικά να δώσει ένα τέλος στην
ιστορία και προχωράμε στην επόμενη κάρτα. Επίσης
μπορούμε να πούμε «… δεν είναι απαραίτητο οι
ιστορίες σας να είναι τόσο μεγάλες…».

• Δώσει παραπάνω από μια ιστορίες

 Λαμβάνουμε υπόψη όλες για την ερμηνεία
 Ρωτάμε στο τέλος ποια από τις δύο ισχύει.
 Πότε γίνεται η διερεύνηση

• Rapaport et all (1968)

• Θεωρούν ότι πρέπει να γίνεται στο τέλος κάθε ιστορίας, διότι αν
γίνει μετά το πέρας της αφήγησης όλων των ιστοριών το άτομο
μπορεί να μπερδέψει τα περιεχόμενα των ιστοριών και να εμπλέκει
στοιχεία από τη μια αφήγηση στην άλλη.

• Bellak & Abrams (1997)

• Θεωρούν ότι πρέπει να γίνεται μετά το πέρας της αφήγησης όλων
των ιστοριών διότι θα αποτελέσουν το έδαφος για ελεύθερο
συνειρμό ή ακόμη και μέρος της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας.

• Στη κλινική πράξη ισχύει η πρόταση των Rapaport et all (1968).

 Τι διερευνούμε και
με ποιο τρόπο;
• Ερωτήσεις με φειδωλό τρόπο σύμφωνα με τις οδηγίες ή σε τυχόν
ασάφειες που διατυπώνονται στο τέλος κάθε ιστορίας.

• Ερωτήσεις σε τυχόν διαστρεβλωμένες αντιλήψεις μετά το πέρας

όλων των ιστοριών για να διαπιστώσουμε ψυχωσική δομή ή
οργανική διαταραχή.

• Ανοιχτές ερωτήσεις που να μην κατευθύνουν ή επανάληψη των

τελευταίων φράσεων /λέξεων του ατόμου π.χ τι οδήγησε σε αυτό;
Τι μπορεί να έγινε; Τι γινόταν πριν; κ.ο.κ

Σελ 25 βιβλίο Μήλιου

 Εγκυρότητα του Τ.Α.Τ

• Ελέγχθηκε σε μια μελέτη με εξεταζόμενους ηλικίας 14 – 40 ετών και

αφορούσε 2 επίπεδα:

1. Κατά πόσο η κάρτα η οποία επιλέχθηκε για να ανακινεί θέματα της

σχέσης μητέρας – γιού, φάνηκε ότι ανακινούσε στις αφηγήσεις των
εξεταζόμενων.

2. Κατά πόσο χαρακτηριστικά προσωπικότητας που είχαν ήδη φανεί

από το ιστορικό ή τη κλινική παρατήρηση υποδεικνύονταν εξίσου και
από τις κάρτες.

• Η τελική αποδοχή της κάρτας έγινε εκτιμώντας τους μέσους όρους

βαθμολόγησης των ιστοριών των εξεταζόμενων και στα 2 αυτά
επίπεδα.
 Οδηγίες για ομαδική χορήγηση κατά Bellak &
Abrams (1997)

• Οι κάρτες προβάλλονται μία- μια σε οθόνη.

• Οδηγία: «…γράψτε μια ιστορία για την εικόνα της κάθε κάρτας
σε απλό χαρτί. κοιτάζετε μόνο μια εικόνα κάθε φορά και
γράψτε μια όσο το δυνατόν πιο ζωντανή ιστορία. Τι έχει
οδηγήσει σε αυτό που φαίνεται στην εικόνα, τι συμβαίνει αυτή
τη στιγμή, τι σκέφτονται και τι αισθάνονται τα πρόσωπα της
ιστορίας και ποια είναι η έκβαση. Γράψτε τις σκέψεις σας
όπως σας έρχονται στο μυαλό. Παρακαλώ να αριθμείτε κάθε
ιστορία με τον αριθμό και τα γράμματα που υπάρχουν στο
πίσω μέρος κάθε κάρτας».
 Βιβλιογραφία

• Bellak, L. (1986). The T.A.T., C.A.T. and S.A.T. in clinical use.

Fourth edition. America: C.P.S., Inc

• Μήλιου, Κ. (2013). Οι προβλητικές δοκιμασίες θεματικής

αντίληψης ενηλίκων και παιδιών. (Επιστ. Επιμ: Κοκκώση, Μ. &
Τυπάλδου Μ.). Αθήνα: ΒΗΤΑ Ιατρικές Εκδόσεις ΜΕΠΕ.
Όλο το υλικό που δίνεται στα σεμινάρια αποτελεί πνευματική
ιδιοκτησία του ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ βάσει της απόφασης 5923/30-03-2010 του
νόμου 2121/1993. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αποθήκευση σε
κάποιο σύστημα διάσωσης και γενικά η αναπαραγωγή του με
οποιονδήποτε τρόπο ή μορφή, τμηματικά ή περιληπτικά, στο
πρωτότυπο ή σε μετάφραση ή άλλη διασκευή, χωρίς γραπτή άδεια του
ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ.