Όλη η θεωρία των Μαθηματικών της α΄

γυμνασίου σε ερωτήσεις – απαντήσεις

Μέρος Α

ΑΛΓΕΒΡΑ

Επιμέλεια:
Θεολόγου Απόστολος
Μαθηματικός
Κεφάλαιο 1ο

Φυσικοί Αριθμοί

1.4 Ευκλείδεια διαίρεση – Διαιρετότητα

(1) Πως ορίζεται η Ευκλείδεια διαίρεση;
Όταν δοθούν δύο φυσικοί αριθμοί Δ και δ, τότε υπάρχουν δύο άλλοι φυσικοί

αριθμοί π και υ, έτσι ώστε να ισχύει: Δ  δ  π  υ .

Ο αριθμός Δ λέγεται διαιρετέος, ο δ λέγεται διαιρέτης, ο αριθμός π ονομάζεται
πηλίκο και το υ υπόλοιπο της διαίρεσης.

Το υπόλοιπο είναι αριθμός πάντα μικρότερος του διαιρέτη: υ  δ .

Η διαδικασία αυτή ονομάζεται Ευκλείδεια Διαίρεση.

(2) Πότε μια Ευκλείδεια Διαίρεση ονομάζεται τέλεια διαίρεση;

Σε μια Ευκλείδεια Διαίρεση αν το υπόλοιπο υ είναι 0, τότε λέμε ότι έχουμε μία
τέλεια διαίρεση δηλαδή: Δ = δ  π.

(3) Ποια τιμή δεν μπορεί να πάρει ο διαιρέτης δ μιας διαίρεσης;

Ο διαιρέτης δ μιας διαίρεσης δεν μπορεί να είναι πάρει την τιμή 0.

(4) Όταν ο διαιρέτης ισούται με το διαιρετέο, τότε με τι ισούται το πηλίκο;

Όταν Δ = δ, τότε το πηλίκο π = 1, δηλαδή: α : α  1

(5) Όταν ο διαιρέτης ισούται με μονάδα, τότε με τι ισούται το πηλίκο;

Όταν ο διαιρέτης δ = 1, τότε το πηλίκο π = Δ, δηλαδή α : 1  α

(6) Όταν ο διαιρετέος ισούται με μηδέν, τότε με τι ισούται το πηλίκο;

Όταν ο διαιρετέος Δ = 0, τότε το πηλίκο π = 0, 0 : α  0

(7) Ποια είναι η προτεραιότητα πράξεων σε μια αριθμητική παράσταση

Η προτεραιότητα τέλεσης των πράξεων, είναι:
(α) δυνάμεις
 (β) πολλαπλασιασμοί και διαιρέσεις (με τη σειρά που εμφανίζονται στην
αριθμητική παράσταση, αριστερά προς δεξιά)
(γ) προσθέσεις και αφαιρέσεις (με τη σειρά που εμφανίζονται στην έκφραση,
αριστερά προς δεξιά)
αν έχουμε παρενθέσεις εκτελούμε τις πράξεις μέσα στις παρενθέσεις με την
παραπάνω προτεραιότητα των πράξεων.
1.5 Χαρακτήρες διαιρετότητας – ΜΚΔ – ΕΚΠ – Ανάλυση αριθμού σε γινόμενο
πρώτων παραγόντων

(8) Τι ονομάζουμε πολλαπλάσια ενός φυσικού αριθμού;

Πολλαπλάσια ενός φυσικού αριθμού είναι οι άπειροι αριθμοί που προκύπτουν από
τον πολλαπλασιασμό του με όλους τους φυσικούς αριθμούς.

(9) Ποιοι είναι οι χαρακτήρες διαιρετότητας;

(α) Κάθε φυσικός αριθμός διαιρεί τα πολλαπλάσια του.
(β) Κάθε φυσικός αριθμός που διαιρείται από έναν άλλο φυσικό αριθμό είναι
πολλαπλάσιο του.
(γ) Αν ένας φυσικός αριθμός διαιρεί έναν άλλον φυσικό αριθμό θα διαιρεί και τα
πολλαπλάσια του.
(δ) Αν ένας φυσικός αριθμός διαιρεί δυο άλλους φυσικούς αριθμούς, τότε διαιρεί το
άθροισμα τους και τη διαφορά τους.

(10) Τι ονομάζουμε Ελάχιστο Κοινό Πολλαπλάσιο (ΕΚΠ) δύο ή περισσότερων

φυσικών αριθμών;
Ελάχιστο Κοινό Πολλαπλάσιο (ΕΚΠ) δύο ή περισσότερων φυσικών αριθμών
ονομάζουμε το μικρότερο από τα κοινά πολλαπλάσια των αριθμών που δεν είναι
0.

(11) Ποιοι αριθμοί ονομάζονται διαιρέτες ενός φυσικού αριθμού;

Διαιρέτες ενός φυσικού αριθμού είναι όλοι οι αριθμοί που τον διαιρούν.

(12) Ποιοι αριθμοί είναι πάντα διαιρέτες κάθε αριθμού διάφορου του μηδενός;
Κάθε αριθμός διαφορετικός του μηδενός έχει διαιρέτες τον εαυτό του και την
μονάδα.

(13) Ποιος αριθμός ονομάζεται πρώτος;

Πρώτος αριθμός ονομάζεται ο αριθμός που έχει για διαιρέτες μόνο τον εαυτό του
και την μονάδα.
(14) Ποιος αριθμός ονομάζεται σύνθετος;
Σύνθετος αριθμός ονομάζεται ο αριθμός που δεν είναι πρώτος.
(15) Τι ονομάζουμε Μέγιστο Κοινό Διαιρέτη (ΜΚΔ) δύο ή περισσότερων φυσικών
αριθμών;
Μέγιστο Κοινό Διαιρέτη (ΜΚΔ) δύο ή περισσότερων φυσικών αριθμών ονομάζουμε
το μεγαλύτερο από τους κοινούς διαιρέτες των αριθμών.

(16) Ποιοι αριθμοί ονομάζονται πρώτοι μεταξύ τους;

Πρώτοι μεταξύ τους ονομάζονται δύο φυσικοί αριθμοί που ο ΜΚΔ τους ισούται
με 1.

(17) Το ονομάζουμε ανάλυση ενός σύνθετου φυσικού αριθμού σε γινόμενο

πρώτων παραγόντων;
Ανάλυση ενός σύνθετου φυσικού αριθμού σε γινόμενο πρώτων παραγόντων
ονομάζουμε την εργασία που κάνουμε ώστε να γράψουμε τον αριθμό σε ίσο
γινόμενο πρώτων μόνο αριθμών.

(18) Ποια είναι η μέθοδος ανάλυσης ενός σύνθετου φυσικού αριθμού σε γινόμενο
πρώτων παραγόντων;
(α) Διαιρούμε τον αριθμό με το μικρότερο πρώτο διαιρέτη του
(β) Το πηλίκο που προκύπτει, το διαιρούμε ξανά με το μικρότερο πρώτο διαιρέτη
του και συνεχίζουμε όμοια μέχρι να βρούμε πηλίκο 1.

(19) Ποια είναι τα κριτήρια διαιρετότητας;

(α) Ένας ακέραιος διαιρείται ακριβώς με το 2, αν το τελευταίο του ψηφίο διαιρείται
ακριβώς με το 2.
(β) Ένας ακέραιος διαιρείται ακριβώς με το 3, αν το άθροισμά των ψηφίων του
διαιρείται ακριβώς με το 3.
(γ) Ένας ακέραιος διαιρείται ακριβώς με το 4, αν τα δυο τελευταία του ψηφία
σχηματίζουν αριθμό που διαιρείται ακριβώς με το 4.
(δ) Ένας ακέραιος διαιρείται ακριβώς με το 5, αν το τελευταίο του ψηφίο διαιρείται
ακριβώς με το 5.
(ε) Ένας ακέραιος διαιρείται ακριβώς με το 6 αν είναι ταυτόχρονα διαιρετός και με
το 2 και με το 3.
(στ) Ένας ακέραιος διαιρείται ακριβώς με το 9, όταν το άθροισμα των ψηφίων του
διαιρείται ακριβώς με το 9.
(ζ) Ένας ακέραιος διαιρείται ακριβώς με το 10, αν το τελευταίο του ψηφίο είναι 0.
(η) Ένας ακέραιος διαιρείται ακριβώς με το 25, αν τα δυο τελευταία του ψηφία
σχηματίζουν αριθμό που διαιρείται ακριβώς με το 25.
Κεφάλαιο 2ο

Κλάσματα

2.1 Η έννοια του κλάσματος

(20) Τι ονομάζουμε κλάσμα, αριθμητή κλάσματος, παρονομαστή κλάσματος και
όροι κλάσματος;
Κλάσμα ονομάζουμε τον αριθμό που παριστάνει το τμήμα από κ ίδια μέρη ενός
κ
μεγέθους ν μερών και συμβολίζεται .
ν
Αριθμητής ονομάζεται ο αριθμός κ.
Παρονομαστής ονομάζεται ο αριθμός ν.
Όροι κλάσματος ονομάζονται ο αριθμητής και ο παρονομαστής.

(21) Τι ονομάζουμε κλασματική μονάδα;

Κλασματική μονάδα ονομάζουμε κάθε κλάσμα με αριθμητή 1, δηλαδή το κλάσμα
1
με μορφή .
ν

(22) Τι ονομάζουμε καταχρηστικό κλάσμα;

Καταχρηστικό κλάσμα ονομάζουμε το κλάσμα που ο αριθμητής του είναι
μεγαλύτερος από τον παρονομαστή του.

(23) Με τι ισούται το κλάσμα που ο αριθμητής του είναι ίσος με τον

παρονομαστή;
Το κλάσμα που ο αριθμητής του είναι ίσος με τον παρονομαστή ισούται με 1,
ν
δηλαδή: 1
ν

(24) Με τι ισούται το κλάσμα που ο αριθμητής του είναι ίσος με 0;

0
Το κλάσμα που ο αριθμητής του είναι ίσος με 0 ισούται με 0, δηλαδή: 0
ν

(25) Με τι ισούται το κλάσμα που ο παρονομαστής του είναι ίσος με 1;

Το κλάσμα που ο παρονομαστής του είναι ίσος με 1 ισούται με τον αριθμητή,
ν
δηλαδή: ν
1
(26) Με τι ισούται το κλάσμα που ο παρονομαστής του είναι ίσος με 0;
Δεν υπάρχουν κλάσματα με παρονομαστή 0.

(27) Με τι ισούται το κλάσμα που ο αριθμητής του είναι μικρότερος από τον
παρονομαστή του;
α
Αν α  β τότε 1
β

(28) Με τι ισούται το κλάσμα που ο αριθμητής του είναι μεγαλύτερος από τον
παρονομαστή του;
α
Αν α  β τότε 1
β
2.2 Ισοδύναμα κλάσματα
(29) Τι ονομάζουμε ισοδύναμα κλάσματα;
Ισοδύναμα κλάσματα ονομάζουμε δύο κλάσματα που εκφράζουν το ίδιο τμήμα
ενός μεγέθους ή ίσων μεγεθών

(30) Πως ελέγχουμε αν δύο κλάσματα είναι ισοδύναμα;

α γ α γ
Για να ελέγξουμε αν δύο κλάσματα και είναι ισοδύναμα (δηλαδή  )
β δ β δ

εξετάζουμε αν ισχύει η ισότητα α  δ  β  γ

(31) Πως κατασκευάζουμε ισοδύναμα κλάσματα;

Για να κατασκευάσουμε ισοδύναμα κλάσματα
o Πολλαπλασιάζουμε και τους δυο όρους του κλάσματος με τον ίδιο μη
μηδενικό φυσικό αριθμό
o Διαιρούμε και τους δυο όρους του κλάσματος με τον ίδιο μη μηδενικό φυσικό
αριθμό

(32) Τι ονομάζουμε απλοποίηση ενός κλάσματος;

Απλοποίηση ενός κλάσματος λέγεται η διαδικασία μετατροπής του σε ισοδύναμο
κλάσμα με μικρότερους όρους.

(33) Ποιο κλάσμα ονομάζεται ανάγωγο;

Ανάγωγο κλάσμα ονομάζεται εκείνο που δεν μπορεί να απλοποιηθεί.

(34) Πώς μετατρέπουμε ένα κλάσμα σε ανάγωγο κλάσμα;

Για να μετατρέψουμε ένα κλάσμα σε ανάγωγο βρίσουμε το ΜΚΔ των όρων του
και διαιρούμαι και τους δυο όρους του με αυτόν.

(35) Ποια κλάσματα λέγονται ομώνυμα;

Ομώνυμα κλάσματα λέγονται αυτά που έχουν τον ίδιο παρονομαστή.

(36) Ποια κλάσματα λέγονται ετερώνυμα;

Ετερώνυμα κλάσματα λέγονται αυτά που δεν έχουν τον ίδιο παρονομαστή.
2.3 Σύγκριση κλασμάτων
(37) Πως συγκρίνουμε δύο κλάσματα;
(α) Από δυο ομώνυμα κλάσματα μεγαλύτερο είναι εκείνο που έχει μεγαλύτερο
αριθμητή
(β) Από δύο κλάσματα με ίδιο αριθμητή μεγαλύτερο είναι εκείνο που έχει
μικρότερο παρονομαστή
(γ) Για να συγκρίνουμε δύο ετερώνυμα κλάσματα τα μετατρέπουμε σε ομώνυμα
2.4 Πρόσθεση και αφαίρεση κλασμάτων

(38) Πως προσθέτουμε δύο ή περισσότερα ομώνυμα κλάσματα;

Για να προσθέσουμε δύο ή περισσότερα ομώνυμα κλάσματα προσθέτουμε τους
αριθμητές τους και αφήνουμε τον ίδιο παρονομαστή.

(39) Πως προσθέτουμε δύο ή περισσότερα ετερώνυμα κλάσματα;

Για να προσθέσουμε δύο ή περισσότερα ετερώνυμα κλάσματα τα μετατρέπουμε
πρώτα σε ομώνυμα.

(40) Πως αφαιρούμε δύο ομώνυμα κλάσματα;

Για να αφαιρέσουμε δύο ομώνυμα κλάσματα αφαιρούμε τους αριθμητές τους και
αφήνουμε τον ίδιο παρονομαστή.

(41) Πως αφαιρούμε δύο ετερώνυμα κλάσματα;

Για να αφαιρέσουμε δύο ετερώνυμα κλάσματα τα μετατρέπουμε πρώτα σε
ομώνυμα

(42) Τι ονομάζεται μεικτός αριθμός;

Μεικτός αριθμός ονομάζεται το άθροισμα ενός ακεραίου με ένα κλάσμα μικρότερο
β
της μονάδας και συμβολίζεται α .
γ

2.5 Πολλαπλασιασμός κλασμάτων

(43) Πως ορίζεται το γινόμενο δύο κλασμάτων;
Το γινόμενο δύο κλασμάτων είναι το κλάσμα που έχει αριθμητή το γινόμενο των
αριθμητών και παρονομαστή το γινόμενο των παρονομαστών.

(44) Πως ορίζεται το γινόμενο ενός φυσικού αριθμού επί ένα κλάσμα;
Το γινόμενο ενός φυσικού αριθμού επί ένα κλάσμα είναι το κλάσμα με αριθμητή
το γινόμενο του αριθμητή επί τον φυσικό αριθμό και με τον ίδιο παρονομαστή
2.6 Διαίρεση κλασμάτων
(45) Πως διαιρούμε δύο κλάσματα;
Για να διαιρέσουμε δυο κλάσματα αρκεί να πολλαπλασιάσουμε τον διαιρετέο με
τον αντίστροφο του διαιρέτη.

(46) Τι ονομάζεται σύνθετο κλάσμα;

Σύνθετο κλάσμα ονομάζουμε κάθε κλάσμα του οποίου ένας τουλάχιστον όρος του
είναι κλάσμα.
Κεφάλαιο 4ο

Εξισώσεις

4.1 Η έννοια της εξίσωσης

(47) Τι ονομάζουμε εξίσωση με έναν άγνωστο;
Εξίσωση με έναν άγνωστο ονομάζουμε μια ισότητα, που περιέχει αριθμούς και
ένα γράμμα.

π.χ. x  2  8 , 7  x  2 , 3x  2  10
Συνήθως το γράμμα που χρησιμοποιούμε είναι το γράμμα x, όμως δεν μας
απαγορεύει κανείς να χρησιμοποιήσουμε άλλο γράμμα της λατινικής ή ελληνικής
αλφαβήτου.

π.χ. y  2  7, 7  ω  2

(48) Τι ονομάζουμε άγνωστο σε μια εξίσωση;

Άγνωστος ονομάζεται το γράμμα της εξίσωσης.
π.χ.

✓ στην εξίσωση x  2  8 , άγνωστος ονομάζεται το γράμμα x ,

✓ στην εξίσωση 7  ω  2 , άγνωστος ονομάζεται το γράμμα ω.

(49) Τι ονομάζουμε λύση ή ρίζα μιας εξίσωσης;
Λύση ή ρίζα μιας εξίσωσης ονομάζεται ο αριθμός που, όταν αντικαταστήσει τον
άγνωστο, επαληθεύει την εξίσωση.

(50) Πότε λέμε ότι ένας αριθμός επαληθεύει την εξίσωση;

Όταν θέλουμε να εξετάσουμε αν ένας αριθμός είναι ρίζα μιας εξίσωσης,
αντικαθιστούμε τον αριθμό στη θέση του άγνωστου και κάνουμε τις πράξεις. Αν
η τελική ισότητα είναι αληθής τότε λέμε ο αριθμός επαληθεύει την εξίσωση,
συνεπώς είναι ρίζα της.
π.χ.

✓ στην εξίσωση x  2  8 , ο αριθμός 6 είναι λύση ή ρίζα της εξίσωσης, γιατί

6  2  8.

✓ στην εξίσωση 7  ω  2 , ο αριθμός 5 είναι λύση ή ρίζα της εξίσωσης, γιατί

7  5  2.
(51) Πότε μια εξίσωση ονομάζεται ταυτότητα ή αόριστη;
Ταυτότητα ή Αόριστη ονομάζεται μια εξίσωση όταν οι όλοι οι αριθμοί είναι λύσεις
της.

(52) Πότε μια εξίσωση ονομάζεται αδύνατη;

Αδύνατη ονομάζεται μια εξίσωση όταν κανένας αριθμός δεν την επαληθεύει

(53) Τι ονομάζουμε επίλυση μιας εξίσωσης;

Επίλυση μιας εξίσωσης ονομάζεται η διαδικασία, μέσω της οποίας, βρίσκουμε τη
λύση ή ρίζα της εξίσωσης.
Κεφάλαιο 5ο
Ποσοστά

5.1 Ποσοστά
(54) Τι ονομάζουμε ποσοστό επί τοις εκατό ή απλούστερα ποσοστό;

Ποσοστό επί τοις εκατό ή απλούστερα ποσοστό λέγεται το σύμβολο α% που ισούται
α
με .
100
α
Από συνήθεια λέμε «α τοις εκατό» και γράφουμε α% αντί για .
100

(55) Τι ονομάζουμε ποσοστό επί τοις χιλίοις;

α
Ποσοστό επί τοις χιλίοις, λέγεται το σύμβολο α‰ , που ισούται με .
1000
α
Από συνήθεια λέμε «α τοις χιλίοις» και γράφουμε α‰ αντί για .
1000

(56) Πως μετατρέπουμε ένα κλάσμα σε ποσοστό επί τοις εκατό;

Για να μετατρέψουμε ένα κλάσμα σε ποσοστό επί της εκατό πολλαπλασιάζουμε το
κλάσμα με το 100.

(57) Πως μετατρέπουμε ένα ποσοστό επί της εκατό σε κλάσμα;

Για να μετατρέψουμε ένα ποσοστό επί της εκατό σε κλάσμα, το γράφουμε σαν
κλάσμα με παρονομαστή 100 και το μετατρέπουμε σε ανάγωγο, αν δεν είναι.

(58) Πως βρίσκουμε το α% ενός ποσού;

α
Για να βρούμε το α% ενός ποσού x κάνουμε τον πολλαπλασιασμό x
100

5.2 Προβλήματα με ποσοστά

(59) Τι είναι φόρος;

Φόρος είναι μια υποχρεωτική χρηματική συνδρομή του πολίτη στο κράτος για να

μπορεί να ανήκει σε αυτό.

(60) Τι είναι Φ.Π.Α.;
Ο Φ. Π. Α (Φόρος Προστιθέμενης Αξίας) είναι ένας γενικός φόρος που τον επέβαλλε
το κράτος σε όλα τα πωλούμενα αγαθά και τις παρεχόμενες υπηρεσίες προς τους
πολίτες του. Τα ποσοστά του Φ.Π.Α. ποικίλουν ανά ομάδες αγαθών:
ο κανονικός 24%, ο μειωμένος 13% και ο υπερμειωμένος 6%.

Εισπράττεται από τους επαγγελματίες και αποδίδεται ανά μήνα ή τρίμηνο στο

Δημόσιο.

(61) Τι είναι τόκος;

Τόκος είναι η αποζημίωση σε χρήματα που είναι υποχρεωμένος να δώσει ο

οφειλέτης στο δανειστή για ορισμένη ποσότητα χρηματικού δανείου που πήρε για

συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

(62) Τι είναι επιτόκιο;

Επιτόκιο (%), είναι ο τόκος για τις 100 νομισματικές μονάδες και για χρονική

διάρκεια ενός έτους, ή ο λόγος του τόκου προς το κεφάλαιο.

(63) Τι είναι κατάθεση;

Κατάθεση είναι η παραχώρηση ενός χρηματικού ποσού σε μια τράπεζα για ένα

χρονικό διάστημα με ένα συγκεκριμένο επιτόκιο.

(64) Τι είναι δανεισμός;

Δανεισμός είναι η παραλαβή ενός χρηματικού ποσού από μια τράπεζα για ένα

χρονικό διάστημα με ένα συγκεκριμένο επιτόκιο.

(65) Τι είναι έκπτωση;

Έκπτωση είναι η μείωση της αρχικής προς πώληση αξίας ενός προϊόντος με σκοπό

να αυξηθεί η κατανάλωση.

(66) Τι είναι κέρδος;

Κέρδος είναι η διαφορά τιμής πώλησης – τιμή αγοράς αν είναι θετική.

(67) Τι είναι ζημία;

Ζημία είναι η διαφορά τιμής πώλησης – τιμή αγοράς αν είναι αρνητική.
Κεφάλαιο 7ο
Θετικοί και Αρνητικοί Αριθμοί

7.1 Θετικοί και Αρνητικοί (Ρητοί αριθμοί) – Η ευθεία των ρητών – Τετμημένη
σημείου

(68) Τι ονομάζεται πρόσημο;

Πρόσημο ονομάζεται το σύμβολο « + » ή « - » που γράφουμε πριν από τους
αριθμούς εκτός από το μηδέν.

(69) Τι ονομάζεται θετικός αριθμός;

Θετικός αριθμός ονομάζεται ο αριθμός που έχει πρόσημο « + »

(70) Τι ονομάζεται θετικός αριθμός;

Αρνητικός αριθμός ονομάζεται ο αριθμός που έχει πρόσημο « - »

(71) Τι πρόσημο έχει ο αριθμός 0;

Το μηδέν δεν είναι ούτε θετικός ούτε αρνητικός.

(72) Όταν ένας αριθμός δεν έχει πρόσημο είναι θετικός ή αρνητικός;
Όταν μπροστά από έναν αριθμό δεν έχουμε κανένα πρόσημο, εννοούμε ότι είναι
θετικός, δηλαδή έχει πρόσημο « + ».

(73) Ποιοι αριθμοί ονομάζονται ομόσημοι;

Ομόσημοι ονομάζονται οι αριθμοί που έχουν το ίδιο πρόσημο.

(74) Ποιοι αριθμοί ονομάζονται ομόσημοι;

Ετερόσημοι ονομάζονται οι αριθμοί που έχουν διαφορετικό πρόσημο.

(75) Ποιοι αριθμοί ονομάζονται ακέραιοι;

Ακέραιοι αριθμοί ονομάζονται οι φυσικοί μαζί με τους αντίστοιχους αρνητικούς.

(76) Ποιοι αριθμοί ονομάζονται ρητοί;

Ρητοί αριθμοί ονομάζονται αυτοί που μπορούν να γραφούν σε
μορφή κλάσματος με ακέραιους όρους και παρονομαστή διάφορο του μηδενός.
(77) Ποια η σχέση των φυσικών, ακεραίων και ρητών αριθμών;
Οι φυσικοί αριθμοί περιέχονται στους ακέραιους, και οι ακέραιο στους ρητούς.

(78) Τι ονομάζουμε άξονα xx ;

Άξονα xx ονομάζουμε τον ημιάξονα Ox (δεξιά του Ο) και τον αντικείμενο του Ox 
(αριστερά του Ο) μαζί.

(79) Τι ονομάζουμε θετικό ημιάξονα;

Θετικό ημιάξονα ονομάζουμε τον ημιάξονας Ox .

(80) Τι ονομάζουμε θετικό ημιάξονα;

Αρνητικό ημιάξονα ονομάζουμε τον ημιάξονας Ox  .

(81) Τι ονομάζεται τετμημένη ενός σημείου Α;

Σε κάθε ρητό αριθμό αντιστοιχεί ένα σημείο Α ενός άξονα x Ox , ο ρητός αυτός
αριθμός ονομάζεται τετμημένη του σημείου Α
7.2 Απόλυτη τιμή ρητού – Αντίθετοι ρητοί – Σύγκριση ρητών

(82) Τι ονομάζεται απόλυτη τιμή ρητού αριθμού;

Απόλυτη τιμή ενός ρητού αριθμού α ονομάζουμε την απόσταση του σημείου με

τετμημένη α από την αρχή Ο του άξονα και συμβολίζεται με α .

(83) Ποιοι αριθμοί ονομάζονται αντίθετοι;

Αντίθετοι ονομάζονται οι αριθμοί που έχουν την ίδια απόλυτη τιμή, αλλά είναι
ετερόσημοι.

(84) Με τι ισούται η απόλυτη τιμή ενός θετικού αριθμού;

Η απόλυτη τιμή ενός θετικού αριθμού είναι ο ίδιος αριθμός.

(85) Με τι ισούται η απόλυτη τιμή ενός αρνητικού αριθμού;

Η απόλυτη τιμή ενός αρνητικού αριθμού είναι ο αντίθετος του.

(86) Με τι ισούται η απόλυτη τιμή του μηδενός;

Η απόλυτη τιμή του μηδενός είναι το μηδέν.

(87) Τι τετμημένες έχουν δύο διαφορετικά σημεία που ισαπέχουν από την αρχή
του άξονα;
Δύο διαφορετικά σημεία που βρίσκονται σε ίση απόσταση από την αρχή του άξονα
έχουν τετμημένες αντίθετους αριθμούς.

(88) Ποια η σχέση διάταξης των ρητών αριθμών με τι θέση τους πάνω στον
άξονα;
Ο μεγαλύτερος από δύο ρητούς αριθμούς είναι εκείνος που βρίσκεται δεξιότερα
από τον άλλο πάνω στον άξονα.

(89) Ποια η σχέση διάταξης του μηδενός με τους θετικούς αριθμούς;

Το μηδέν είναι μικρότερο από κάθε θετικό αριθμό

(90) Ποια η σχέση διάταξης του μηδενός με τους αρνητικούς αριθμούς;

Το μηδέν είναι μεγαλύτερο από κάθε αρνητικό αριθμό
(91) Ποια η σχέση διάταξης των θετικών αριθμών;
Ο μεγαλύτερος από δύο θετικούς αριθμούς είναι εκείνος που έχει την μεγαλύτερη
απόλυτη τιμή.

(92) Ποια η σχέση διάταξης των αρνητικών αριθμών;

Ο μεγαλύτερος από δύο αρνητικούς αριθμούς είναι εκείνος που έχει την μικρότερη
απόλυτη τιμή.
7.3 & 7.4 Πρόσθεση και Αφαίρεση ρητών αριθμών
(93) Πώς προσθέτουμε ομόσημους αριθμούς;
Για να προσθέσουμε ομόσημους ρητούς αριθμούς, προσθέτουμε τις απόλυτες τιμές
τους και στο άθροισμα βάζουμε το πρόσημο τους.

(94) Πώς προσθέτουμε ετερόσημους αριθμούς;

Για να προσθέσουμε ετερόσημους ρητούς αριθμούς, αφαιρούμε από τη μεγαλύτερη
τη μικρότερη απόλυτη τιμή και στη διαφορά βάζουμε το πρόσημο του ρητού με
τη μεγαλύτερη απόλυτη τιμή.

(95) Ποιες οι ιδιότητες πρόσθεσης των ρητών αριθμών;

(α) α  β  β  α (αντιμεταθετική ιδιότητα)

   
(β) α  β  γ  α  β  γ (προσεταιριστική ιδιότητα)

(γ) α  0  α (το 0 ουδέτερο στοιχείο ως προς την πρόσθεση)

 
(δ) α  α  0 (το α αντίθετος του α)

(96) Γιατί η αφαίρεση στους ρητούς είναι ουσιαστικά πρόσθεση;

Για να αφαιρέσουμε από τον αριθμό α τον αριθμό β, προσθέτουμε στον α τον

 
αντίθετο του β. Δηλ. α  β  α  β . Γι’ αυτό μιλάμε για αλγεβρικά αθροίσματα.

(97) Πως απαλείφουμε τις παρενθέσεις;

(α) Όταν μια παρένθεση έχει μπροστά της το « + » (ή δεν έχει πρόσημο) μπορούμε
να την απαλείψουμε μαζί με το « + » (αν έχει) και να γράψουμε τους όρους που
περιέχει με τα πρόσημα τους.

(β) Όταν μια παρένθεση έχει μπροστά της το « - » μπορούμε να την απαλείψουμε
μαζί με το « - » και να γράψουμε τους όρους που περιέχει με αλλαγμένα τα
πρόσημα τους.

(98) Πως απαλείφουμε τις αγκύλες;

Σε μια παράσταση η οποία περιέχει παρενθέσεις και αγκύλες, απαλοιφή γίνεται
από το εσωτερικό της παράστασης προς το εξωτερικό, οπότε η αγκύλη γίνεται
παρένθεση.
(99) Πως εκτελούμε τις πράξεις όταν έχουμε περισσότερα από ένα αλγεβρικά
αθροίσματα;
Σε μια παράσταση που έχουμε προσθέσεις και αφαιρέσεις, αν υπάρχουν αντίθετοι
αριθμοί τους διαγράφουμε και μετά βάζουμε το πρόσημο « - » και προσθέτουμε
όλους τους αρνητικούς αριθμούς, μετά βάζουμε το πρόσημο « +» και προσθέτουμε
όλους τους θετικούς αριθμούς
7.5 & 7.6 Πολλαπλασιασμός και Διαίρεση ρητών αριθμών

(100) Πως πολλαπλασιάσουμε δύο ρητούς αριθμούς;

Για να πολλαπλασιάσουμε δύο ρητούς αριθμούς, πολλαπλασιάζουμε τις απόλυτες
τιμές τους και στο γινόμενο βάζουμε
✓ Το πρόσημο +, αν είναι ομόσημοι
✓ Το πρόσημο -, αν είναι ετερόσημοι

(101) Ποιες είναι οι ιδιότητες του πολλαπλασιασμού;

(α) α  β  β  α (αντιμεταθετική ιδιότητα)

   
(β) α  β  γ  α  β  γ (προσεταιριστική ιδιότητα)

(γ) 1  α  α (το 1 ουδέτερο στοιχείο ως προς τον πολλαπλασιασμό)

 
(δ) α  β  γ  α  β  α  γ (επιμεριστική ιδιότητα ως προς την πρόσθεση)

 
(ε) α  β  γ  α  β  α  γ (επιμεριστική ιδιότητα ως προς την αφαίρεση)
1 1
(στ) α   1 (ο αντίστροφος του α)
α α

(ζ) 0  α  0 (το 0 απορροφητικό στοιχείο ως προς τον πολλαπλασιασμό)

(102) Πως πολλαπλασιάσουμε ένα γινόμενο πολλών παραγόντων;

Α. Για να πολλαπλασιάσουμε ένα γινόμενο πολλών παραγόντων (που κανένας δεν
είναι 0), πολλαπλασιάζουμε τις απόλυτες τιμές τους, και στο γινόμενο βάζουμε:
✓ Το πρόσημο +, αν το πλήθος των αρνητικών παραγόντων είναι άρτιο
(ζυγό)
✓ Το πρόσημο -, αν το πλήθος των αρνητικών παραγόντων είναι περιττό
(μονό)

Β. Αν τουλάχιστον ένας παράγοντας είναι μηδέν, τότε και το γινόμενο είναι ίσο
με το μηδέν

Γ. Το σύμβολο του πολλαπλασιασμού χρησιμοποιείται μόνο μεταξύ αριθμών,

αλλιώς παραλείπεται.
(103) Πως διαιρούμε δύο ρητούς αριθμούς;
Για να διαιρέσουμε δύο ρητούς αριθμούς, διαιρούμε τις απόλυτες τιμές τους και
στο πηλίκο βάζουμε:
✓ Το πρόσημο +, αν είναι ομόσημοι
✓ Το πρόσημο -, αν είναι ετερόσημοι

(104) Γιατί η διαίρεση ρητών αριθμών είναι ουσιαστικά πολλαπλασιασμός;

Για να διαιρέσουμε δύο ρητούς αριθμούς πολλαπλασιάζουμε το διαιρετέο με τον
α 1
αντίστροφο του διαιρέτη, δηλαδή: α
β β

(105) Γίνεται η διαίρεση με διαιρέτη 0;

Διαίρεση με διαιρέτη το μηδέν δεν ορίζεται

(106) Ποια είναι η λύση της εξίσωσης β  x  α ;

α
Το πηλίκο της διαίρεσης α : β ή λέγεται λόγος του α προς το β και ορίζεται ως
β

η μοναδική λύση της εξίσωσης β  x  α

7.7 Δεκαδική μορφή ρητών αριθμών
(107) Τι ονομάζεται περιοδικός δεκαδικός αριθμός;
Περιοδικός δεκαδικός αριθμός ονομάζεται ο δεκαδικός που έχει άπειρα δεκαδικά
ψηφία, τα οποία από ένα ορισμένο ψηφίο και πέρα επαναλαμβάνονται τα ίδια και
με ίδια τάξη.
πχ (α) 3,132132132….. (β) 0,12454545….

(108) Τι ονομάζεται περίοδος ενός περιοδικού δεκαδικού αριθμού;

Περίοδος ενός περιοδικού δεκαδικού αριθμού, ονομάζεται η ομάδα των δεκαδικών
ψηφίων που επαναλαμβάνονται.
πχ (α) για τον αριθμό 3,132132132….. περίοδος είναι τα ψηφία 132
(β) για τον αριθμό 0,12454545…. περίοδος είναι τα ψηφία 45

(109) Τι ονομάζεται απλός περιοδικός δεκαδικός;

Απλός περιοδικός δεκαδικός αριθμός ονομάζεται ο περιοδικός δεκαδικός αριθμός που
η περίοδος τους αρχίζει αμέσως μετά την υποδιαστολή.
πχ ο αριθμός 3,132132132…..

(110) Τι ονομάζεται μεικτός περιοδικός δεκαδικός;

Μεικτός περιοδικός δεκαδικός αριθμός ονομάζεται ο περιοδικός δεκαδικός αριθμός
που η περίοδος του δεν αρχίζει αμέσως μετά την υποδιαστολή.
πχ ο αριθμός 0,12454545….

(111) Πως συμβολίζουμε έναν περιοδικό δεκαδικό αριθμό;

Συμβολίζουμε έναν περιοδικό δεκαδικό αριθμό βάζοντας μια παύλα πάνω από τα
ψηφία της περιόδου.
πχ

(α) 3, 132132132   3, 123

(β) 0, 12454545   0, 1245

(112) Μπορεί κάθε ρητός να γραφεί σας δεκαδικός αριθμός;

Κάθε ρητός αριθμός μπορεί να γραφεί με τη μορφή δεκαδικού ή περιοδικού
δεκαδικού αριθμού.
(113) Πως μετατρέπουμε έναν απλό περιοδικό δεκαδικό αριθμό με ακέραιο μέρος
0 σε ισοδύναμο με κλάσμα;
Κάθε απλός περιοδικός δεκαδικός αριθμός με ακέραιο μέρος 0 (μικρότερος από 1)
είναι ισοδύναμος με κλάσμα που έχει αριθμητή τη περίοδο του και παρονομαστή
τον αριθμό που σχηματίζεται από τόσα 9, όσα είναι τα ψηφία του.
32
πχ 0, 32 
99

(114) Πως μετατρέπουμε έναν περιοδικό δεκαδικό αριθμό με ακέραιο μέρος

διάφορο του 0 σε ισοδύναμο με κλάσμα;
Κάθε απλός περιοδικός δεκαδικός αριθμός με ακέραιο μέρος διάφορο του 0, γράφεται
σαν άθροισμα του ακέραιου μέρους και του δεκαδικού του.
πχ
32 4  99  32 396  32 428
4, 32  4  0, 32  4    
99 99 99 99

(115) Πως μετατρέπουμε έναν μεικτό περιοδικό δεκαδικό αριθμό με ακέραιο μέρος
0 σε ισοδύναμο με κλάσμα;
Κάθε μεικτός περιοδικός δεκαδικός αριθμός είναι ισοδύναμος με κλάσμα που έχει
αριθμητή τον αριθμό που σχηματίζεται από τα ψηφία του μη περιοδικού μέρους
του και μιας περιόδου, ελαττωμένο κατά το μη περιοδικό του μέρος και
παρονομαστή, που σχηματίζεται με τόσα 9, όσα είναι τα ψηφία της περιόδου,
ακολουθούμενα από τόσα μηδενικά όσα δεκαδικά ψηφία έχει το μη μηδενικό
περιοδικό μέρος.
3214  32 3182
πχ 0, 3214  
9900 9900
7.8 Δυνάμεις ρητών αριθμών με εκθέτη φυσικό &
7.9 Δυνάμεις ρητών αριθμών με εκθέτη ακέραιο
(116) Τι ονομάζουμε δύναμη με βάση ρητό αριθμό α και εκθέτη φυσικό αριθμό


ν, ν  1 ; 
Ονομάζουμε δύναμη με βάση το ρητό αριθμό α και εκθέτη το φυσικό αριθμό ν,

 ν  1 το γινόμενο από ν παράγοντες ίσους με α

Τη δύναμη με βάση το ρητό αριθμό α και εκθέτη το φυσικό αριθμό ν, ν  1 την  

συμβολίζουμε με α ν . Δηλαδή: α ν  α  α  α ... α
ν παράγοντες

Το σύμβολο α ν ονομάζουμε και νιοστή δύναμη του α ή λέμε ότι υψώνουμε το α

 
στην νιοστή. Την 2η δύναμη του α α 2 την λέμε και α στο τετράγωνο. Την 3η

 
δύναμη του α α 3 την λέμε και α στον κύβο.

(117) Πως ορίζεται η δύναμη α 1 ;

Για ν  1 , γράφουμε α 1  α

(118) Πως ορίζεται η δύναμη α 0 ;

Για ν  0 , γράφουμε α 0  1

(119) Ποιο το πρόσημο της δύναμης α ν ;

Αν α  0 , τότε α ν  0

Αν α  0 και ν άρτιος, τότε α ν  0

Αν α  0 και ν περιττός, τότε α ν  0

 
ν
(120) Είναι α ν  α ;

 5   5 
2 2
Άλλο πράγμα είναι το και άλλο το 5 2 . Στην περίπτωση ο αριθμός

     
2
5 υψώνεται στο τετράγωνο, συνεπώς 5  5  5  25 . Στην περίπτωση
5 2 το – συμβολίζει την πράξη της αφαίρεσης και δεν υψώνεται στη δύναμη,

συνεπώς 5 2  5  5  25

(121) Είναι α ν  ν  α ;

Όχι. Να μη μπερδεύουμε το αν με το ν  α. Για παράδειγμα είναι

35  3  3  3  3  3  343 και όχι 3  5  15 , όπως πολλές φορές μερικοί μαθητές

γράφουν.

(122) Ποιες είναι οι ιδιότητες των δυνάμεων;

1) αμ  α ν  α μ  ν

2) αμ : α ν  αμ  ν

α  β 
ν
3)  α ν  βν

α : β 
ν
4)  α ν : βν

α 
μ
5) ν
 α ν μ
ν
1 1
6) α ν
 ν   Εκτός εξεταστέας ύλης
α α
ν ν
α β
7)     Εκτός εξεταστέας ύλης
β α
(Β) ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ

Κεφάλαιο 1ο

Βασικές γεωμετρικές έννοιες

(1) Τι είναι τεθλασμένη ή πολυγωνική γραμμή;

Τεθλασμένη ή πολυγωνική γραμμή είναι το σχήμα που αποτελείται από
(πεπερασμένου πλήθους) διαδοχικά ευθύγραμμα τμήματα, τα οποία δεν
βρίσκονται όλα στην ίδια ευθεία γραμμή.

(2) Τι λέγονται πλευρές, κορυφές και άκρα τεθλασμένης γραμμής;

Τα ευθύγραμμα τμήματα της τεθλασμένης γραμμής λέγονται πλευρές της
τεθλασμένης και τα άκρα τους κορυφές της τεθλασμένης γραμμής.
Η πρώτη και τελευταία κορυφή, όταν υπάρχουν, λέγονται άκρα της.

(3) Τι είναι ευθύγραμμο σχήμα ή κλειστή τεθλασμένη;

Ευθύγραμμο σχήμα ή κλειστή τεθλασμένη γραμμή είναι η τεθλασμένη γραμμή,
της οποίας τα άκρα συμπίπτουν.

(4) Τι είναι κυρτή τεθλασμένη γραμμή;

Κυρτή τεθλασμένη γραμμή είναι η τεθλασμένη γραμμή της οποίας η προέκταση
κάθε πλευρά της αφήνει όλες τις άλλες πλευρές στο ίδιο ημιεπίπεδο.

(5) Τι είναι μη κυρτή τεθλασμένη γραμμή;

Μη κυρτή τεθλασμένη γραμμή είναι αυτή που δεν είναι κυρτή.

(6) Τι λέγεται απλή τεθλασμένη γραμμή;

Απλή τεθλασμένη γραμμή λέγεται η τεθλασμένη όταν κάθε σημείο της που δεν
είναι κορυφή ανήκει σε μία μόνο πλευρά της, όταν δηλαδή δεν διασταυρώνονται
οι πλευρές της.

(7) Τι λέγεται πολύγωνο;

Πολύγωνο λέγεται η απλή κλειστή τεθλασμένη.
(8) Τι λέγεται διαγώνιος πολυγώνου;
Διαγώνιος πολυγώνου λέγεται το ευθύγραμμο τμήμα που ενώνει δύο μη
διαδοχικές κορυφές του.

(9) Πώς βρίσκουμε το πλήθος των διαγωνίων ενός πολυγώνου;

Για να βρούμε το πλήθος των διαγωνίων ενός πολυγώνου, πολλαπλασιάζουμε το
πλήθος των γωνιών του με τον ίδιο αριθμό μειωμένο κατά τρία. Το αποτέλεσμα
το διαιρούμε με το 2.
Δηλαδή:
Αν συμβολίσουμε με ν το πλήθος των γωνιών του πολυγώνου, τότε το πλήθος

των διαγωνίων του υπολογίζεται από τον τύπο:


ν ν3 
2

(10) Τι ονομάζουμε τρίγωνο;

Τρίγωνο ονομάζεται το πολύγωνο που έχει 3
γωνίες

Οι γωνίες του τριγώνου συμβολίζονται Â , B̂ και

Γ̂ .
Οι πλευρές του τριγώνου συμβολίζονται ΑΒ ή γ,
ΒΓ ή α, ΑΓ ή β.
Η πλευρά ΒΓ λέμε ότι είναι η πλευρά η απέναντι

της γωνίας Â .

Η γωνία Â λέμε ότι περιέχεται μεταξύ την πλευρών ΑΒ και ΑΓ.

Οι γωνίες B̂ και Γ̂ λέμε ότι είναι προσκείμενες της πλευράς ΒΓ.

(11) Τι ονομάζουμε τετράπλευρο;

Τετράπλευρο ονομάζεται το πολύγωνο που έχει
τέσσερις γωνίες.

Οι γωνίες του τετράπλευρου συμβολίζονται Â , B̂ ,

Γ̂ και Δ̂ .
(12) Ποιες οι μονάδες μέτρησης του μήκους;
km (χιλιόμετρο)
hm (εκατόμετρο)
10
dam (δεκάμετρο)
m (μέτρο)
dm (δεκατόμετρο ή παλάμη)
: 10
cm (εκατοστόμετρο ή εκατοστό ή
πόντος)
mm (χιλιοστόμετρο ή χιλιοστό)

(13) Τι ονομάζεται μέσο ευθυγράμμου τμήματος;

Μέσο ευθυγράμμου τμήματος ΑΒ ονομάζεται το σημείο Μ του τμήματος, που
απέχει εξίσου από τα άκρα του.

(14) Ποιες οι μονάδες μέτρησης γωνιών;

Μονάδα μέτρησης των γωνιών είναι η μοίρα που γράφεται: 1o .

(15) Ποιες είναι οι υποδιαιρέσεις της μοίρας;

1o  60 (πρώτα λεπτά)

1  60 (δεύτερα λεπτά)

(16) Τι ονομάζεται διχοτόμος γωνίας;

Διχοτόμος γωνίας ονομάζεται η ημιευθεία που έχει αρχή την
κορυφή της γωνίας και τη χωρίζει σε δύο ίσες γωνίες.
(17) Τι ονομάζεται μηδενική γωνία;

Μηδενική γωνία λέγεται η γωνία της οποίας το μέτρο είναι ίσο με 0 o

(18) Τι ονομάζεται ορθή γωνία;

Ορθή γωνία λέγεται η γωνία της οποίας το μέτρο είναι ίσο με 90 o .

(Δηλαδή, οι πλευρές της ορθής γωνίας είναι κάθετες ημιευθείες).

(19) Τι ονομάζεται οξεία γωνία;

Οξεία γωνία λέγεται κάθε γωνία με μέτρο μικρότερο των 90 o .

(20) Τι ονομάζεται αμβλεία γωνία;

Αμβλεία γωνία λέγεται κάθε γωνία με μέτρο μεγαλύτερο των 90 o και μικρότερη

των 180o .

(21) Τι ονομάζεται ευθεία γωνία;

Ευθεία γωνία λέγεται η γωνία της οποίας το μέτρο είναι ίσο με 180o (Δηλαδή οι
πλευρές της είναι αντικείμενες ημιευθείες).

(22) Τι ονομάζεται μη κυρτή γωνία;

Μη κυρτή γωνία λέγεται κάθε γωνία με μέτρο μεγαλύτερο των 180o και

μικρότερο των 360o .

(23) Τι ονομάζεται πλήρης γωνία;

Πλήρης γωνία λέγεται η γωνία της οποίας το μέτρο είναι ίσο με 360o .
(24) Ποιες ευθείες ονομάζονται κάθετες;

Δύο τεμνόμενες ευθείες ε1 και ε2 ενός επιπέδου

που σχηματίζουν 4 ίσες γωνίες (ορθές) γύρω από
το σημείο τομής τις λέμε κάθετες.
(Το εξακριβώνουμε με το ορθογώνιο τρίγωνο –
γνώμονας).

Τις κάθετες ευθείες τις συμβολίζουμε ε1  ε2

(25) Πότε δύο γωνίες λέγονται εφεξής;

Εφεξής λέγονται δύο γωνίες που έχουν:
(α) κοινή κορυφή
(β) κοινή την μία πλευρά τους
(γ) δεν έχουν κανένα άλλο κοινό σημείο

(26) Πότε περισσότερες από δύο γωνίες λέγονται διαδοχικές;

Διαδοχικές λέγονται περισσότερες από δύο
γωνίες όταν κάθε µία είναι εφεξής µε την
προηγούμενη της ή την επόμενη της.
(27) Ποιες γωνίες λέγονται παραπληρωματικές;
Παραπληρωματικές λέγονται δύο

γωνίες με άθροισμα 180ο .

Η κάθε μια από αυτές λέγεται
παραπληρωματική της άλλης.

(28) Ποιες γωνίες λέγονται συμπληρωματικές;

Συμπληρωματικές λέγονται δύο γωνίες με

άθροισμα 90 0 .
Η κάθε μια από αυτές λέγεται
συμπληρωματική της άλλης.

(29) Ποιες γωνίες λέγονται κατακορυφήν;

Κατακορυφήν λέγονται δύο γωνίες που οι
πλευρές της μίας είναι αντικείμενες
ημιευθείες των πλευρών της άλλης.

Πρόταση:
Οι κατακορυφήν γωνίες είναι ίσες.

(30) Τι ονομάζονται παράλληλες ευθείες;

Δύο ευθείες ε1 και ε2 ενός επιπέδου που

δεν έχουν κοινό σημείο λέγονται
παράλληλες. Τις παράλληλες ευθείες τις

συμβολίζουμε ε1 ε2 .
(31) Τι ονομάζεται απόσταση σημείου από ευθεία;
Απόσταση σημείου Α από μια ευθεία (ε) ονομάζεται

το μήκος του κάθετου ευθύγραμμου τμήματος ΑΑ0

από το Α προς την ευθεία ε.

(32) Τι ονομάζεται απόσταση παραλλήλων ευθειών;

Απόσταση παραλλήλων ευθειών ε1 και ε2 λέγεται

το μήκος οποιουδήποτε ευθυγράμμου τμήματος
που είναι κάθετο στις δύο παράλληλες ευθείες και
έχει τα άκρα του σ’ αυτές, π.χ. το ΑΒ

Προτάσεις
1. Από σημείο εκτός ευθείας μία παράλληλη στην ευθεία μπορώ να χαράξω.
2. Από σημείο εκτός ευθείας μία κάθετη στην ευθεία μπορώ να χαράξω.
3. Από σημείο πάνω σε ευθεία μία κάθετη στην ευθεία μπορώ να χαράξω.

(33) Τι ονομάζεται μεσοκάθετος ευθυγράμμου τμήματος;

Μεσοκάθετος ευθυγράμμου τμήματος είναι μία
ευθεία γραμμή κάθετη στο μέσο του ευθυγράμμου
τμήματος.
Προτάσεις
1. Κάθε σημείο της μεσοκαθέτου απέχει ίσα από
τα άκρα του ευθυγράμμου τμήματος.
2. Αν ένα σημείο εκτός ευθυγράμμου τμήματος
απέχει το ίδιο από τα άκρα τότε θα βρίσκεται
πάνω στη μεσοκάθετο ευθεία του ευθυγράμμου
τμήματος.
(34) Τι είναι κύκλος, κέντρο κύκλου και ακτίνα κύκλου;
Κύκλος είναι το σύνολο όλων των σημείων του

επιπέδου που απέχουν την ίδια απόσταση ρ από ένα

σταθερό σημείο O .
Το σταθερό σημείο Ο λέγεται κέντρο του κύκλου.

Η απόσταση ρ ονομάζεται ακτίνα του κύκλου.

Ένας κύκλος με κέντρο Ο και ακτίνα ρ συμβολίζεται


εν συντομία O, ρ . 

(35) Πότε δύο κύκλοι ονομάζονται ίσοι;

Ίσοι κύκλοι ονομάζονται οι κύκλοι με ίσες ακτίνες.

(36) Τι είναι χορδή κύκλου;

Χορδή είναι ένα ευθύγραμμο τμήμα με τα άκρα
πάνω στον κύκλο.

(37) Τι είναι διάμετρος κύκλου;

Διάμετρος κύκλου ονομάζεται κάθε χορδή του που
διέρχεται από το κέντρο του.
Προτάσεις
• Η διάμετρος του κύκλου έχει μήκος διπλάσιο
της ακτίνας.
• Η διάμετρος του κύκλου τον χωρίζει σε δύο ίσα
μέρη.
(38) Τι ονομάζεται επίκεντρη γωνία;
Επίκεντρη γωνία λέγεται κάθε γωνία όταν η κορυφή
της είναι το κέντρο ενός κύκλου.

Παρατήρηση:
Κάθε γωνία μπορούμε να την καταστήσουμε
επίκεντρη θεωρώντας έναν κύκλο (αυθαίρετης
ακτίνας) γύρω από την κορυφή της.

(39) Τι ονομάζεται τόξο κύκλου;

Τόξο κύκλου ονομάζεται το μέρος του κύκλου που
βρίσκεται μέσα σε μια επίκεντρη γωνία. Λέμε
επίσης ότι είναι αντίστοιχο τόξο της επίκεντρης
γωνίας.
Παρατηρήσεις:
• Κάθε ζεύγος σημείων πάνω σε κύκλο ορίζει
δύο επίκεντρες γωνίες, άρα και δύο τόξα.
• Σε κάθε χορδή αντιστοιχούν δύο τόξα.
• Σε κάθε τόξο αντιστοιχεί μια χορδή.

(40) Τι ονομάζεται ημικύκλιο;

Ημικύκλιο ονομάζεται το τόξο που
αντιστοιχεί σε διάμετρο.

(41) Πως ορίζεται το μέτρο τόξου;

Μέτρο τόξου ορίζεται το μέτρο της αντίστοιχης επίκεντρης γωνίας, δηλαδή το
μέτρο ενός τόξου το μετράμε σε μοίρες.
(42) Τι είναι κυκλικός δίσκος;
Κυκλικός δίσκος είναι ο κύκλος και το μέρος του επιπέδου
που περικλείει.
Παρατήρηση:
Όλα τα σημεία του κυκλικού δίσκου απέχουν από το
κέντρο απόσταση μικρότερη ή ίση με την ακτίνα.

(43) Ποιες είναι οι σχετικές θέσεις ευθείας και κύκλου;

Α. Όταν η ευθεία διέρχεται από το κέντρο του κύκλου

ονομάζεται διακεντρική του κύκλου.
Η απόσταση του κέντρου από την ευθεία είναι 0.

Β. Όταν η ευθεία και ο κύκλος έχουν δύο κοινά

σημεία τότε η ευθεία ονομάζεται τέμνουσα του
κύκλου
Η απόσταση του κέντρου από την ευθεία είναι
μικρότερη από την ακτίνα.

Γ. Όταν η ευθεία και ο κύκλος έχουν ένα κοινό σημείο

τότε η ευθεία ονομάζεται εφαπτομένη του κύκλου.
Η απόσταση του κέντρου από την ευθεία είναι ίση με
την ακτίνα.
Δ. Όταν η ευθεία και ο κύκλος δεν έχουν κανένα
κοινό σημείο τότε η ευθεία λέγεται εξωτερική του
κύκλου.
Η απόσταση του κέντρου από την ευθεία είναι
μεγαλύτερη από την ακτίνα.

Παρατήρηση:
✓ Αν είναι Μ το σημείο που
τέμνονται οι εφαπτόμενες, τα
ευθύγραμμα τμήματα ΑΜ και
ΒΜ λέγονται εφαπτόμενα
τμήματα του κύκλου.
✓ Τα εφαπτόμενα τμήματα ΑΜ
και ΒΜ είναι ίσα. Δηλαδή:

ΑΜ  ΒΜ
✓ Η διακεντρική ευθεία διχοτομεί

την γωνία ˆ
ΑΜΒ των
εφαπτόμενων τμημάτων ΑΜ

ˆ
και ΒΜ. Δηλαδή: ΑΜΟ ˆ
 ΒΜΟ
✓ Η διακεντρική ευθεία διχοτομεί

ˆ
την γωνία ΑΟΒ των ακτινών
ΟΑ και ΟΒ. Δηλαδή:

ˆ  ΒΟΜ
ΑΟΜ ˆ
 Κεφάλαιο 2ο
Συμμετρία

(44) Τι λέγεται μεσοκάθετος ευθυγράμμου τμήματος;

Μεσοκάθετος ευθυγράμμου τμήματος ΑΒ λέγεται η

ευθεία ε που είναι κάθετη προς αυτό και διέρχεται από το
μέσον του.

Παρατηρήσεις:
✓ Κάθε σημείο της μεσοκαθέτου ενός ευθυγράμμου τμήματος έχει ίσες
αποστάσεις (ισαπέχει) από τα άκρα του.

✓ Κάθε σημείο που ισαπέχει από τα άκρα ενός ευθυγράμμου τμήματος βρίσκεται
πάνω στη μεσοκάθετό του.

✓ Η μεσοκάθετος ενός ευθυγράμμου τμήματος είναι άξονας συμμετρίας του

(45) Πως κατασκευάζουμε τη μεσοκάθετο ενός ευθυγράμμου τμήματος ΑΒ, χωρίς
τη βοήθεια του υποδεκάμετρου και του γνώμονα, άλλα μονό με τη χρήση “του
κανόνα και του διαβήτη”.

Γράφουμε, δύο ίσους κύκλους με κέντρα τα άκρα Α και Β του ευθυγράμμου

τμήματος και με ακτίνα ρ (μεγαλύτερη από το μισό μήκος του ΑΒ, για να
τέμνονται).
Τα σημεία Γ και Δ, στα οποία τέμνονται οι δύο κύκλοι ορίζουν την ευθεία που
είναι μεσοκάθετος του ευθυγράμμου τμήματος ΑΒ.
(46) Πως κατασκευάζουμε ευθεία δ κάθετη σε ευθεία ε στο σημείο της Α.

Γράφουμε κύκλο με κέντρο το Α και τυχαία ακτίνα, που τέμνει την ε σε δύο σημεία
Γ και Δ. Φέρουμε τη μεσοκάθετο του ΓΔ που διέρχεται από το μέσο του Α και
είναι κάθετη στην ε.

(47) Πως κατασκευάζουμε ευθεία δ κάθετη σε ευθεία ε από σημείο Α εκτός αυτής.

Γράφουμε κύκλο με κέντρο το Α και ακτίνα τέτοια ώστε να τέμνει την ε σε δύο
σημεία Γ και Δ. Φέρουμε, τη μεσοκάθετο του ΓΔ που διέρχεται από το Α.
(48) Ποιες γωνίες ονομάζονται εντός, ποιες εκτός, ποιες επί τα αυτά και ποιες
εναλλάξ;
Οι γωνίες που βρίσκονται ανάμεσα
στις ευθείες ε1, και ε2 ονομάζονται
«εντός» (των ευθειών) και όλες οι
άλλες «εκτός».

ˆ , Α
Α ˆ ,Β
 ˆ 1 , Β
ˆ είναι “εντός” και
3 4 2

ˆ ,  Α
Α ˆ ,Β
 ˆ 3 , Β
 ˆ 4 είναι “εκτός”
1 2

Οι γωνίες που βρίσκονται προς το ίδιο

μέρος της ευθείας δ ονομάζονται “επί
τα αυτά” (μέρη της ευθείας)

ˆ , Α
Α ˆ ,Β
 ˆ 2 , Β
 ˆ 3 είναι “επί τα αυτά” και
2 3

ˆ ,  Α
Α ˆ ,Β
 ˆ 1 , Β
 ˆ 4 είναι “επί τα αυτά”
1 4

Δύο γωνίες που βρίσκονται η μία στο ένα κι η άλλη στο άλλο ημιεπίπεδο της
ευθείας δ, λέγονται μεταξύ τους ΄΄εναλλάξ΄΄.
π.χ. η Α4 με τη Β2 είναι “εναλλάξ” αλλά και η Α2 με τη Β1 είναι ΄΄εναλλάξ΄΄ κ.ο.κ.

(49) Ποια η σχέση των γωνιών που σχηματίζονται από την τομή δύο
παραλλήλων ευθειών από μια τρίτη;
Από τον συνδυασμό των παραπάνω έχουμε τι παρακάτω 6 ονομασίες:
Ζευγάρια γωνιών
ε η
(α) εντός εναλλάξ ΙΣΕΣ
(β) εκτός εναλλάξ ΙΣΕΣ
(γ) εντός και επί τα αυτά ΠΑΡΑΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ
(δ) εκτός και επί τα αυτά ΠΑΡΑΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ
(ε) εντός – εκτός εναλλάξ ΠΑΡΑΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ
(ς) εντός – εκτός και επί τα αυτά ΙΣΕΣ
 Κεφάλαιο 3ο

Τρίγωνα

(50) Ποια είναι τα κύρια στοιχεία ενός τριγώνου;

Τα κύρια στοιχεία ενός τριγώνου είναι οι πλευρές και οι γωνίες του.

(51) Με βάση τις γωνίες πως διακρίνουμε τα τρίγωνα;

Με βάση τις γωνίες τα τρίγωνα διακρίνονται σε:
✓ Ορθογώνια
✓ Αμβλυγώνια
✓ Οξυγώνια

(52) Ποιο τρίγωνο ονομάζεται ορθογώνιο;

Ορθογώνιο τρίγωνο ονομάζεται το τρίγωνο που έχει μια γωνία ορθή.

(53) Ποιο τρίγωνο ονομάζεται αμβλυγώνιο;

Αμβλυγώνιο τρίγωνο ονομάζεται το τρίγωνο που έχει μια γωνία αμβλεία.

(54) Ποιο τρίγωνο ονομάζεται οξυγώνιο;

Οξυγώνιο τρίγωνο ονομάζεται το τρίγωνο που έχει όλες του τις γωνίες, μικρότερες
της ορθής.

(55) Με βάση τις πλευρές πως διακρίνουμε τα τρίγωνα;

Με βάση τις πλευρές τα τρίγωνα διακρίνονται σε:
✓ Ισόπλευρα
✓ Ισοσκελή
✓ Σκαληνά

(56) Ποιο τρίγωνο ονομάζεται ισόπλευρο;

Ισόπλευρο τρίγωνο ονομάζεται το τρίγωνο που έχει και τις τρεις πλευρές του ίσες.

(57) Ποιο τρίγωνο ονομάζεται ισοσκελές;

Ισοσκελές τρίγωνο ονομάζεται το τρίγωνο που έχει δύο πλευρές του ίσες.
(57) Ποιο τρίγωνο ονομάζεται σκαληνό;
Σκαληνό τρίγωνο ονομάζεται το τρίγωνο που έχει όλες τις πλευρές του άνισες.

(58) Ποια πλευρά του ισοσκελούς τριγώνου ονομάζεται βάση;

Βάση ισοσκελούς τριγώνου ονομάζεται η πλευρά του που είναι άνιση με τις άλλες

δύο.

(59) Ποια είναι τα δευτερεύοντα στοιχεία ενός τριγώνου;

Τα δευτερεύοντα στοιχεία ενός τριγώνου είναι

✓ οι διάμεσοι,

✓ οι διχοτόμοι και

✓ τα ύψη του.

(60) Τι ονομάζουμε διάμεσο τριγώνου;

Διάμεσος ενός τριγώνου,

ονομάζεται το ευθύγραμμο τμήμα

που ενώνει την κορυφή με το μέσο

της απέναντι πλευράς.

(61) Τι ονομάζουμε ύψος τριγώνου;

Ύψος ενός τριγώνου, ονομάζεται το

κάθετο ευθύγραμμο τμήμα από την

κορυφή προς την απέναντι πλευρά.

(62) Τι ονομάζουμε διχοτόμο τριγώνου;

Διχοτόμος ενός τριγώνου, ονομάζεται

το ευθύγραμμο τμήμα της διχοτόμου

μιας γωνίας που φέρνουμε από την

κορυφή και καταλήγει στην απέναντι

πλευρά.

Παρατηρήσεις:
✓ Τα τρία ύψη ενός τριγώνου διέρχονται από το ίδιο σημείο.

✓ Οι τρις διάμεσοι ενός τριγώνου διέρχονται από το ίδιο σημείο.

✓ Οι τρις διχοτόμοι ενός τριγώνου διέρχονται από το ίδιο σημείο.

(63) Τι ονομάζουμε ορθόκεντρο τριγώνου;

Ορθόκεντρο τριγώνου ονομάζεται το κοινό σημείο των τριών υψών ενός τριγώνου.

(64) Τι ονομάζουμε βαρύκεντρο τριγώνου;

Βαρύκεντρο τριγώνου ονομάζεται το κοινό σημείο των τριών διαμέσων ενός
τριγώνου.

(65) Τι ονομάζουμε έκκεντρο τριγώνου;

Έκκεντρο τριγώνου ονομάζεται το κοινό σημείο των τριών διχοτόμων ενός
τριγώνου.

(66) Με τι ισούται το άθροισμα των γωνιών ενός τριγώνου;

ˆ  Γˆ  180ο .
ˆ Β
Σε κάθε τρίγωνο ΑΒΓ ισχύει: Α

(67) Με τι ισούται το άθροισμα των οξειών γωνιών ενός ορθογωνίου τριγώνου;

Σε κάθε τρίγωνο ορθογώνιο τρίγωνο οι οξείες γωνίες του είναι συμπληρωματικές.
(68) Τι ονομάζεται εξωτερική γωνία τριγώνου;
Εξωτερική γωνία τριγώνου ονομάζεται κάθε γωνία που Α
σχηματίζεται από μια πλευρά του και την προέκταση

μια άλλης.
φ
Β Γ
Παρατήρηση:
✓ Κάθε εξωτερική γωνία ενός τριγώνου ισούται με το άθροισμα των απέναντι

ˆ Α
γωνιών του. π.χ. στο παραπάνω σχήμα: φ ˆ Β
ˆ

(69) Έχει άξονα συμμετρίας το ισοσκελές τρίγωνο; Αν ναι, ποιος είναι;

Η ευθεία της διαμέσου, που αντιστοιχεί στη βάση είναι άξονας συμμετρίας του
ισοσκελούς τριγώνου.

(70) Ποια η σχέση της διαμέσου με την διχοτόμο και το ύψος προς τη βάση
ισοσκελούς τριγώνου;
Η διάμεσος, που αντιστοιχεί στη βάση είναι ύψος και διχοτόμος.

(71) Τι σχέση έχουν οι προσκείμενες στη βάση γωνίες του ισοσκελούς τριγώνου;
Οι προσκείμενες στη βάση γωνίες του ισοσκελούς τριγώνου είναι ίσες.

(72) Τι σχέση έχουν οι γωνίες ισοπλεύρου τριγώνου;

Όλες οι γωνίες ισοπλεύρου τριγώνου είναι ίσες και ισούνται με 60 o .

(73) Έχει άξονες συμμετρίας το ισόπλευρο τρίγωνο; Αν ναι, ποιες είναι;

Οι ευθείες των διαμέσων είναι άξονες συμμετρίας του ισοπλεύρου τριγώνου.
(74) Ποια η σχέση των διαμέσων με τις διχοτόμους και τα ύψη;
✓ Κάθε διάμεσος, είναι ύψος και διχοτόμος.

✓ Κάθε ύψος, είναι διάμεσος και διχοτόμος.

✓ Κάθε διχοτόμος, είναι ύψος και διάμεσος.