Sağlam Bankacılık Modeli Ile Katilim Bankaciliğina Gi̇ri̇ş

SAĞLAM BANKACILIK MODELI ILE
KATILIM
BANKACILIĞINA
GİRİŞ
M. Şerafettin ÖZSOY
KATILIM
BANKACILIĞINA
GİRİŞ
2012, İSTANBUL
KATILIM BANKACILIĞINA GIRIŞ 1 2
DR. AHMET ALBAYRAK KATILIM SAĞLAM
Proje Genel Koordinatörü
BANKACILIĞI BANKACILIK MODELİ
NECATI HANÇER
Proje Yöneticisi
ŞERAFETTIN ÖZSOY Geleneksel Bankacılık

1 Bireysel ve İşletme Bankacılığı
Yazar
ve Para
DR. MUSTAFA DEMIRAY
Editör Katılım Bankacılığının
2 Kurumsal ve Ticari Bankacılık
Tarihi ve Gelişimi
MAHMUT HASIL
Görsel Yönetmen
Katılım Bankacılığında
3 Krediler
SAYGIN SERDAROĞLU, GÜRCAN ÖZTÜRK Temel İlkeler
Fotoğraf (93, 106, 126 sağda, 127 sağda, 136, 228, 245,
281 altta sağda ve solda, 328, 329 altta, 352, 356)
4 Uluslararası Bankacılık
FATIH ERGÜN Fon Toplama Yöntemleri
İllüstrasyon
5 Operasyon, Teknoloji, İdari İşler
Fon Kullandırma Yöntemleri
© Kuveyt Türk. 2012. Tüm hakları saklıdır. Bu kitabın hiçbir bölümü,
Bu kitap Kuveyt Türk Katılım Bankası A.Ş için

kanunların izin verdiği durumlar haricinde;
Kuveyt Türk Katılım Bankası A.Ş.’nin kesin yazılı izni
6 Mali Kontrol
İşbahar İnsan Kaynakları Danışmanlık Eğitim İletişim olmaksızın grafik, elektronik veya mekanik hiçbir şekilde
Hiz. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından hazırlanmıştır. –fotokopi, kayıt, bilgi depolama, erişim sistemleri dahil–
yeniden üretilemez, çoğaltılamaz, alıntılanamaz, 7 Denetim ve Risk
kullanılamaz, dönüştürülemez.
winomy ve winomy logosu İşbahar İnsan Kaynakları Danışmanlık Kuveyt Türk Katılım Bankası A.Ş. Genel Müdürlük
Eğitim İletişim Hiz. ve Tic. Ltd. Şti.’nin tescilli markasıdır. Büyükdere Cad. No: 129/1 34394 Esentepe–İSTANBUL 8 İK, Eğitim, Kalite
www.winomy.com (0212) 354 11 11 Faks: (0212) 354 12 12
www.kuveytturk.com.tr
Sertifika No: 26470 9 Hukuk ve Risk Takip

ISBN: 978-605-63459-0-6
Baskı: Bilnet Matbaacılık

Biltur Basım Yayın ve Hizmet A.Ş.
Dudullu Org. San. Bölgesi 1. Cad. No: 16 Ümraniye–İSTANBUL
Tel: 444 44 03 Faks: 0216 365 99 07–08
A
Takdim
slında bu kitap, bir devrin de özet hikâyesidir. Ders notları arasına sıkışmış nice mücadele-
ler, nice insanın yaşadığı sıkıntı, heyecan, yeniden öğrenme duygusu, hayal kırıklıkları, ama
hep iyi niyetle, faizsiz bankacılığın mümkün olduğuna duyulan kesin inanç ve güven…
O mükemmeli iyi niyetle arayışın bir özetidir bu kitap.
Bu işi ilk başlatanlar olarak; Hacı Bayram-ı Veli’nin
Ben bir ulu şara vardım,

Ol şarı yapılır buldum,
Ben dahi yapıldım
Taş-ü toprak arasında
beyitleriyle veciz bir şekilde ifade ettiği gibi, İslam Medeniyetinin, insanî ve rahmanî ekonomik
temellerini arama, öğrenme ve öğretme denemesini yaptık bu 25 yıllık süreçte.
Karşımızda 100 yıllık konvansiyonel bir Türk bankacılık geleneği var iken, karşımızda on-
larca asırlık dünya bankacılık alışkanlıkları var iken, bizler sipariş formlarını bizzat geliştire-
rek, zor olan sipariş verme, mal alma, satma kavramlarını insanlar arasında yaygınlaştırmaya
çalışarak tarihin yargılayacağı, Rabbimizin hoşgöreceğini umut ettiğimiz bir hizmet yaptık.
Banka kelimesinden korkan, kapısından girmeye endişe eden, ithalat, ihracat bilmeyen ve bu
yüzden uluslararası alanda rekabet edemeyen reel sektörün temsilcisi olmaya çalıştık. Bunu
yaparken de hep korku ile ümit arasında olduk; hep yeni, çağdaş bankacılık tekniklerini titizlikle
prensiplerimizin süzgecine tâbi tutarak hayata geçirmeye, insanlarımızın ve ülke ekonomimi-
zin ihtiyaçlarını gidermeye çalıştık. Kısacası, büyüğümüz Fârâbî’nin ifadesiyle “Faziletli Şehir”e
(el-Medînetü'l-fâzıla) ulaşmak yolunda mütevazı bir gayret göstermeye çalıştık.
İşte bu kitap, bu çalışmaların gelecek nesillere aktarılması yönünde bir özet, bir yorumla-
madır. Bugün iflasa sürüklenen ve arayış içerisinde kıvranan Batı bankacılık ve ekonomisine
alternatif olarak daha nice modellerin geliştirilmesinin feragatli, faziletli ve inanmış bir neslin
yetiştirilmesine bağlı olduğuna inanıyoruz.
Emeği geçen bütün arkadaşlarımızı yürekten kutluyoruz.
Selam Olsun Ol Yüce Öğretmene!

Selam Olsun Önden Gidenlere!
Selam Olsun Arkadan Gelenlere!
Selam Olsun Sağlam Değerleri İhya Edenlere!
Selam Olsun “Faziletli Şehri” Kuracaklara!
Selam Olsun! Selam Olsun!
Ufuk UYAN
Kuveyt Türk Katılım Bankası, Genel Müdürü
D
ünyada Islamic Banking ve İslami Bankacılık, Türkiye'de Özel Finans Kurumları, Faizsiz Finans
Önsöz
Kurumları, Faizsiz Bankacılık ve nihayetinde ilgili bankacılık kanununa geçtiği şekilde Katılım
Bankacılığı olarak bilinen iş modeli; dünyada yaklaşık 60 yıllık, Türkiye’de ise yaklaşık 30 yıllık
bir birikime sahiptir. Buna rağmen toplumun farklı kesimleri tarafından hâlâ tam olarak tanınma-
maktadır. Hiç şüphesiz katılım bankalarının uygulamadaki birikimleri hakkında, akademik çalışmalar,
yayınlar, konferanslar yapılmaya başlanmış ve önemli gelişmeler kaydedilmiştir.
Sağlam Bankacılık Modeli ile Katılım Bankacılığına Giriş, bu manada, çok önemli bir ihtiyacın ürü-
nüdür. Yaşayan ve gelişen bankacılık modelimizin, kendini bir sonraki nesle ifade etme ve o nesli
bulma çabasıdır. Bir eserin kalıcılığı, ancak eserin değerini bilen insanlar tarafından sağlanabilir.
Dolayısıyla katılım kankacılığı da kendi çalışanını, müşterisini ve hatta sermayedarını üretmek
zorundadır. Bunun için de çağın imkanlarını kullanarak kendini daha iyi tanıtmalıdır.
Bu kitap, sektörün içinden gelen pratik bir bakışla konunun teorisine katkı yaparak, özellikle
lisans ve yüksek lisans programlarında okutulabilecek “Katılım Bankacılığı” dersleri için tasarlandı.
Amacımız, öyle bir dersi açmak, vermek ve almak isteyen üniversitelerimizi, akademisyenlerimizi
ve öğrencilerimizi teşvik etmektir.
Kitabın hikayesi aslında, Kuveyt Türk’ün “Bankada Kampüs” programıyla beraber başladı.
Türkiye’nin dört bir tarafındaki üniversitelerin lisans programlarının 3. ve 4. sınıflarından Bankada
Kampüs öğrencisi olarak seçilenler, haftada birkaç günlerini ve yaz boyu bütün mesailerini banka-
mız şubeleri, Operasyon Merkezi ve Genel Müdürlüğünde geçirdiler. Her bir öğrenci, bu çalışma ve
öğrenme döneminde yanında Kuveyt Türk mensubu bir hami buldu. Öğrenciler, bu öğrenme ve ça-
lışma süreçleri boyunca katılım bankacılığını hem bir iş modeli olarak tanıdılar hem de uyguladılar.
Bankada Kampüs öğrencilerimizin en az üçte biri şu an bankamızda çalışıyor. Üniversitelerimizle
ve öğrencilerimizle temaslarımızda, katılım bankacılığının esaslarını ve uygulamasını içeren bir
kitabın bu sürece önemli katkılar yapacağını düşündük. Kitap fikri bu şekilde doğmuş oldu.
Katılım Bankacılığına Giriş, dili ve anlatım tarzı olarak, farklı disiplinlerden lisans düzeyindeki
öğrencilerin kolayca anlayabileceği şekilde kaleme alınmıştır. Doğrusu, bu yüzden genç ve yete-
nekli bir yazar ile çalıştık. Şerafettin Özsoy sadece bankada konuştuğu elliye yakın yöneticinin bilgi
ve görüşlerini yansıtmakla kalmadı aynı zamanda görsel yönetmenimiz Mahmut Hasıl ile kitap
tasarımına da ciddi bir emek verdi. Ben bu eseri, bir Bankada Kampüs öğrencisi olan Şerafettin
Özsoy’un yüksek lisans tezi olarak kabul ediyorum. Kitap, katılım bankacılığının teorik arkaplanı,
tarihî gelişimi ve iş süreçlerini görsellikleri özenle çalışılmış şemalarla ifade etmiştir. Herbir bölü-
mün arkasında öğrencilerimizin konu ile ilgili kavramları pekiştirmeleri için testler konulmuş, konu
hakkındaki bilgisini derinleştirmek isteyenler için de kitaplar tavsiye edilmiştir.
Kitap iki bölüm olarak kurgulanmıştır. Birinci Bölüm, klasik bankacılığın dünyadaki ve Türki-
ye’deki yerinden ve temel kavramlarından bahseder, katılım bankacılığının tarihî gelişim süreci,
temel prensipleri, onu klasik bankacılıktan ayıran fon toplama ve fon kullandırma yöntemleri ayrı
ayrı ve ayrıntılı olarak ele alınır. İkinci Bölüm ise Kuveyt Türk Katılım Bankası’nın organizasyon
yapısını izleyerek, Sağlam Bankacılık modelini tanıtır. Bu çerçevede, organizasyondaki her bir
grubun rolü tanımlanmış, gerçekleştirdiği bir proje veya bir uygulama örneklendirilmiş ve son
olarak da ilgili grubun yaptığı işlerde klasik bankacılığa benzeyen ve benzemeyen yönler tablo-
larda karşılaştırılmıştır.
Kitabın birinci bölümünde, katılım bankacılığının teorisini (buzdağının görünen kısmını) basit
ve anlaşılır şekilde göstermeye gayret ederken ikinci bölümünde bu teorinin bir katılım bankası
organizasyonunda nasıl vücut bulduğunu öğrencilerimizle paylaşmak istedik. Buzdağının altındaki
ana kütle olduğunu göstererek, yaşayan katılım bankacılığının bilinmesini istedik. Kitabımızın ayırt
edici özelliği de budur: Katılım bankacılığı tanımından hareketle, Kuveyt Türk’ün Sağlam Bankacılık
adını verdiği modelini bir “işletme kitabı” olarak ortaya koymak.
Bunu yaparken, öğrencilerimizin üç önemli noktayı farketmesini istedik: Birinci nokta, katılım
bankacılığının artık bütün dünyanın bildiği ve tanıdığı bir banka modeli olmasıdır. İkincisi, modelin
uygulanması esnasında temel ve modern yönetim bilimlerinden ve özellikle de teknolojiden azami
ölçüde yararlanıldığının anlaşılmasıdır. Son olarak da, bu modelin uygulayıcısı çalışanlar, bu mo-
deli uygulayan bankanın sahipleri ve hatta bu modelin hizmet alanları; müşterileri, belli bir ahlaki
sorumluluk içerisinde hareket etmeye mecburdurlar. Kuveyt Türk’ün Sağlam Bankacılık dediği
model de tam olarak budur: Özetle; katılım bankacılığı ilkelerini, en modern yönetim tekniklerini
kullanarak, hem profesyonel ve hem de insani–İslami etik değerlerle birleştirerek uygulamak...
Kitabımızda, Türkiye’de katılım bankacılığının gelişiminde önemli katkıları olan, ancak şu an
aramızda bulunmayan beş değerli insanı, bu sektöre emeği geçen meslekdaşlarını temsilen an-
mak, onlara teşekkür etmek istedik. Devlet adamlarımız adına sekizinci Cumhurbaşkanımız Tur-
gut Özal’ı, katılım bankacılığı sermayedarlarımızı temsilen Kuveyt Türk Yönetim Kurulu Kurucu
Başkanı Şeyh Ahmed el–Yasin’i, akademisyenlerimiz adına hepimizin hocası Prof. Dr. Sabahattin
Zaim’i, katılım bankacılığı çalışan ve yöneticileri adına sevgili ağabey Dr. Adnan Büyükdeniz’i,
ve Danışma Kurulu hocalarımızı temsilen de Kuveyt Türk Yüksek Danışma Kurulu Eski Başkanı
Nurettin Can Hocaefendi’yi okuyucularımıza takdim ettik. Herbiri hiç şüphesiz kendi başına bir
değer olan bu insanlar, Türkiye’de katılım bankacılığına giden yol için de köşe taşları oldular, bu
kitabın yazılmasını mümkün kıldılar.
Sağlam Bankacılık Modeli ile Katılım Bankacılığına Giriş, bir Kuveyt Türk projesidir. Bu projenin
koordinatörü olarak, ekip adına Yönetim Kurulumuza ve Genel Müdürümüz Sayın Ufuk Uyan’a
şükranlarımızı sunuyorum. Sadece hiç bitmeyen destekleri için değil, aynı zamanda örnek karak-
terlerinde Sağlam Bankacılık modelini yaşattıkları için... Bir projenin genellikle bir sponsoru olur.
Ancak Kuveyt Türk’ü bütün yönleriyle yansıtabilmek adına Genel Müdür Yardımcısı arkadaşlarımın
tamamı projenin başlangıcından sonuna kadar sponsorluk yaptılar. Her gruptan birkaç müdü-
rümüz, kitabın herbir bölümünün yazılmasına nezaret ettiler. Editörümüz Dr. Mustafa Demiray,
basılmasına kadar kitabın yanından ayrılmadı. Evet, uzun sürdü... Çünkü hep birlikte yapmaya ça-
lıştık. Buna rağmen bir sürü hatamız olduğundan da eminim, daha iyisini yapabileceğimizden de...
Herşey için hamd ediyoruz.
Eğer öyle bir hakkım varsa, kitabı geçmişteki, şimdiki ve gelecekteki Kuveyt Türk çalışanlarına
ithaf ediyorum.
Dr. Ahmet Albayrak

Kuveyt Türk Katılım Bankası, Genel Müdür Yardımcısı
Her büyük girişimin özünde yatan tutku, insanoğlunun
bir farklılık oluşturma, bir iz bırakma yönündeki derin
özleminden kaynaklanır. —Frances Hesselbein
Nerede başarılı bir iş görürseniz, bilin ki bir zamanlar
birisi cesur bir karar vermiştir. —Peter Drucker
Başlarken
itaba geçmeden önce kitabın ve projenin gelişim süreciyle ilgili bazı düşüncelerimi siz
okuyucularımızla paylaşmak istiyorum. Kitabın ortaya çıkış amacı, Türkiye’deki katılım
bankacılığı uygulamasını insanlara akıcı, açık bir dille ve estetik bir tasarımla anlatmaktı.
Bu nedenle oldukça titiz bir çalışma yapmam gerekti. Kitabı hazırlarken akademik alıntılama ve
kaynak gösterme ilkelerine son derece bağlı kaldım. Detaylı bir literatür incelemesi yaptıktan
sonra buralardaki bilgileri özet bir şekilde kitaba aktardım. Bunun yanında Kuveyt Türk Katılım
Bankası’nda 1,5 yıla yakın bir süre haftada birkaç günümü geçirerek iş yapış süreçlerini ve katılım
bankacılığının uygulamasını yerinde inceleme fırsatım oldu ve literatürde bulamadığım birçok
bilgiyi buradan elde edip kitaba aldım. En son aşamada ise düz metin olarak karmaşık gelebilecek
konuları özetleyici şemalar oluşturarak kolaylıkla anlaşılabilecek bir formata getirmeye çalıştım.
Kitap için Kuveyt Türk’te elliye yakın isimle görüşme yaptım ki bunların büyük çoğunluğu
genel müdür yardımcıları, grup müdürleri ve departman müdürleriydi. Ayrıca bazılarıyla birden
fazla görüştüm. Her bir bölümün incelemesini banka içinden birden fazla yönetici üstlendi.
Böylelikle yazdığım bütün bölümlerin yöneticiler tarafından da denetlenmesi suretiyle içeriğin
en doğru hâle getirilmesi için büyük bir özen gösterdik.
Literatürdeki katılım bankacılığı ve faizsiz finans ile ilgili kitapların çoğu İslam hukuku uzman-
ları tarafından dinî içeriğin yoğun kullanıldığı bir şekilde yazılmıştı. Biz ise kitabımızı daha çok
bir “işletme kitabı” olarak tasarladık. Bu nedenle tartışmaya neden olabilecek farklı görüşleri bir
arada vermek yerine üzerinde uzlaşılmış temel görüşlerin verilmesini uygun gördük. Her bölümün
sonundaki gerçek vaka çalışmaları, sistemin iş modelini gözler önüne sermeyi amaçlamaktadır.
Kitabın son geldiği noktada kitaba emeği geçen herkes oldukça tatmin oldu, elimizden geldiğince
iyi bir eser ortaya çıkarmaya çalıştık. Fakat şüphesiz insan elinin bulaştığı her işte olduğu gibi
bu kitapta da çeşitli hatalar olmuş olabilir. Mümkün olduğunca titiz çalıştık ama yine de ortaya
çıkacak hatalarda iyi niyetimizi göz önünde bulundurarak özürlerimizi peşinen kabul ediniz.
Proje boyunca birçok yakınımın motive edici destekleri benim için çok önemli oldu. Annem,
babam, kardeşim ve can dostum Murat Soykan başta olmak üzere projede bana katkı sağlayan
herkese teşekkürlerimi bir borç biliyorum.
Son olarak bir husus daha var: Projenin ortalarında 14 Ağustos 2011 günü vefat eden,
desteğini her zaman arkamda hissettiğim teyzeme bir ahde vefa göstergesi olarak çok özel bir
teşekkür etmek istiyorum. Bugün aramızda olup bu kitabın basıldığını dünya gözüyle görmesini
çok isterdim. Fakat bir şekilde kitaptan haberdar olacağından adım gibi eminim. Bu kitabımı
sevgili teyzem Yurdanur Öztürk Dilmen’e ithaf ediyorum…
M. Şerafettin Özsoy
İşbahar Danışmanlık, Yönetici Ortak
*
*
Bireysel ve İşletme Bankacılığı Mali Kontrol
teşekkürler
özel teşekkür
Enes Acar Ahmet Karaca
Erşan Erdoğan Ali Akay
Hatica Kübra Angın Metin Gülşen
Mustafa Dereci
Denetim ve Risk
Kurumsal ve Ticari Bankacılık Bahattin Akça
Aykut Demirtaş Hüseyin Cevdet Yılmaz
M. Tahir Kaplan İsmail Üner
Sertaç Pehlivan Tamer Selçuk Durman
Krediler İK, Eğitim ve Kalite

Kitabın hazırlık sürecindeki
Bilal Sayın Cemalettin Fındık
çok değerli katkılarınız için teşekkürler...
Erdal Özbilir İsa Turan
Köksal Sarıca
Uluslararası Bankacılık Mehmet Oral
Halil Ulutaş
Ahmet Biçer Ragıp Kılınç
Hasan Yılmaz
Sıtkı Gökhan Evranos Semih Sel
Yavuz Yeter Serhat Ünal İsmet Çıtak
Şule Hatun Gedikli Dr. Mehmet Odabaşı
Operasyon, Teknoloji, İdari İşler Muhammed Sayar
Abduccabbar Görünmek Hukuk ve Risk Takip
Mustafa Begün
Abdullah İncirkuş Metin Demir
Necati Hançer
Aslan Demir Nurettin Kolaç
Mehmet Emin Sakarya Dr. Okan Acar
Murat Kartal Danışma Kurulu Ömer Karakuş
Mustafa Kesekci Dr. Ali Öztürk
Recep Kamil Yeni Dr. İsmail Halidi
Selim Taştan
Sinan Çekerekli
*İsimler alfabetik sıraya göre yazılmıştır.

1
katılım bankacılığı 7 Takdim: Ufuk Uyan
9 Önsöz: Dr. Ahmet Albayrak
13 Başlarken: M. Şerafettin Özsoy
1-1
Geleneksel Bankacılık ve Para
27 Para ve Bankacılık Sistemi
29 Para Kavramı
29 Paranın Özellikleri
29 Para Piyasası
1-2
Katılım Bankacılığının Tarihi ve Gelişimi
30 Bankacılık Tarihi ve Kavramı 65 Dünyada Katılım Bankacılığı
30 Bankanın Geçmişi 65 Dünyada Katılım Bankacılığının Tarihi, Gelişimi ve Dönüm Noktaları
30 Türkiye'de Bankacılığın Geçmişi ve Gelişimi 69 Katılım Bankalarının Ortaya Çıkışlarındaki Dinî Arkaplan
33 Günümüz Bankacılığı 70 Faizsiz Finansın Büyümesindeki Etkenler
34 Banka Türleri ve Faaliyet Alanları 72 Dünyada Katılım Bankacılığının Durumu
36 Kutu Diğer Ülkelerdeki Bankacılık Türleri 74 Uluslararası Katılım Bankacılığı Örgütleri
37 Bankacılık Sistemi 78 Kutu Faizsiz Finansta Bahreyn’in Bölgesel Rolü
38 Bankanın İşlevleri 79 Vaka İncelemesi 1 İngiltere’de Katılım Bankacılığı
38 Bankacılıktaki Temel Kavramlar 83 Türkiye’de Katılım Bankacılığı
43 Banka Bilançosu 83 Türkiye’de Katılım Bankacılığının Gelişimindeki Dönüm Noktaları
44 Banka Yönetimi: Genel İlkeler 85 Katılım Bankacılığının Türkiye’deki Mevcut Durumu
46 Kutu Para ve Bankacılık Sisteminin Beş Temel İlkesi 86 İstatistiklerle Türkiye’de Katılım Bankacılığının Mevcut Durumu
47 Bölüm Değerlendirme Testi 90 Kutu Sistemin İsim Sorunu ve “Katılım Bankacılığı” İsmine Giden Yol
49 Vaka İncelemesi Finansal Krizler ve Katılım Bankacılığı 92 Bölüm Değerlendirme Testi
57 Duayenler Turgut Özal 93 Vaka İncelemesi 2 Kuveyt Türk Katılım Bankası’nın Tarihi ve Gelişimi
57 Kitaplık 99 Duayenler Şeyh Ahmed elYasin
100 Kitaplık
1-3
Katılım Bankacılığında Temel İlkeler
1-5
107 İslam İktisat Düşüncesinde Para
109 İslam İktisat Düşüncesinde Finansın Temel İlkeleri
110 İslam İktisat Düşüncesinde Faiz Yasağı
110 Kutu İlk Çağda Faize Bakış: Aristo ve Eflatun Katılım Bankacılığında
111 Faiz Yasağıyla İlgili Ayet ve Hadisler Fon Kullandırma Yöntemleri
113 Faiz Yasağının Bireylere ve Topluma Sağladığı Yararlar
114 İslam İktisat Düşüncesi ve Faiz Teorisi 162 Katılım Bankacılığı Terminolojisine Göre Fon Kullandırma Yöntemleri
116 Kutu Musevilikte ve Hristiyanlıkta Faiz 163 Murabaha
117 Kutu Faizsiz Ekonomi Sistemi Hakkındaki Olumsuz Önyargılar ve Cevapları 163 Murabaha İşlemi Öncesi Ön Araştırma Çalışmaları
118 Katılım Bankacılığı Sistemi 164 Murabaha İşleminin Uygulaması
121 Kutu İslâmî Finans Kuruluşları İçin Muhasebe ve Denetleme Kurumu 168 Murabaha İşlemlerinde Fiyatlandırma
123 Bölüm Değerlendirme Testi 169 Murabahanın Özellikleri ve Ekonomiye Katkıları
125 Vaka İncelemesi Kuveyt Türk Kurumsal Değerleri 169 Murabaha İle Banka Kredisi Arasındaki Farklar
129 Duayenler Nureddin Can 170 Murabaha Yoluyla Dış Ticaret Finansmanı
130 Kitaplık 172 Kutu Hisse Senetlerinin Murabahası

173 Murabahaya ve Genelde Katılım Bankacılığı Sistemine Yönelik Eleştiriler
1-4
174 Mudarebe
176 Kutu Mudarebe ve Risk Sermayesi (Venture Capital)
178 Müşareke
179 Azalan Müşareke (Müşârake Mütenâkısa)
Katılım Bankacılığında Fon Toplama Yöntemleri
180 Mudarebe ile Müşarekenin Farkları
137 Cari Hesaplar 181 İcare ve Finansal Kiralama
139 Katılma Hesapları 183 Finansal Kiralamada Kâr
141 Katılma Hesaplarında Kâr ve Zarar Paylaşımı 184 Selem
141 Katılım Bankacılığında Havuz (Fon) Sistemi 186 İstisna (Eser Sözleşmesi)
143 Cari Hesaplar ile Katılım Hesaplarının Havuz Sistemindeki Yeri ve İşleyişi 188 Sukuk
148 Katılma Hesapları ile Geleneksel Bankacılık Vadeli Hesaplarının Karşılaştırılması 189 Yapılarına Göre Sukuk Çeşitleri
151 Kutu Katılım Bankalarının Kâr Payı Oranları ile Geleneksel Bankaların Faiz Oranlarının Birbirine Yakın Olması 192 Bölüm Değerlendirme Testi
152 Bölüm Değerlendirme Testi 193 Vaka İncelemesi Katılım Bankacılığında Kredi Kartları ve Bir Örnek Olarak Kuveyt Türk Kredi Kartı: Sale Plus
153 Duayenler Adnan Büyükdeniz 205 Duayenler Prof. Dr. Sabahattin Zaim
154 Kitaplık 206 Kitaplık
2
2-3
bankacılık modeli
sağlam SAĞLAM BANKACILIK MODELİ
2-1
Bireysel ve İşletme Bankacılığı
Krediler
243 Krediler
247 Vaka İncelemesi Kredi Dönüşüm Programı

217 Vaka İncelemesi Kuveyt Türk Yeni Ürün Geliştirme Süreci
2-4
Uluslararası Bankacılık
261 Vaka İncelemesi Kuveyt Türk Sukuk İhracı
2-2
Kurumsal ve Ticari Bankacılık
2-5
Operasyon, Teknoloji, İdari İşler
229 Kurumsal ve Ticari Bankacılık 273 Operasyon, Teknoloji, İdari İşler
233 Vaka İncelemesi Kurumsal Performans Yönetimi 279 Vaka İncelemesi Kuveyt Türk IP Tabanlı Ses İletimi (VoIP) Projesi
2-6
Mali Kontrol
287 Mali Kontrol
293 Vaka İncelemesi Kuveyt Türk Mali Tabloları
2-7
Denetim ve Risk
309 Denetim ve Risk Başkanlığı
352 Danışma Kurulu
313 Vaka İncelemesi Kuveyt Türk’te Risk Yönetimi
359 Farklılık Tabloları:

Kuveyt Türk Sağlam Bankacılık Modelinin Geleneksel Bankacılık Modelinden Farkları
2-8
İK, Eğitim, Kalite
362 Kurumsal ve Ticari Bankacılık
364 Krediler
368 Operasyon, Teknoloji, İdari İşler
327 İnsan Kaynakları, Eğitim ve Kalite
370 Mali Kontrol
331 Vaka İncelemesi Kuveyt Türk Bankada Kampüs Projesi
372 Denetim ve Risk
374 İnsan Kaynakları, Eğitim, Kalite
377 Sonuç ve Genel Değerlendirme
380 Kaynakça
2-9
Hukuk ve Risk Takip
343 Hukuk ve Risk Takip
349 Vaka İncelemesi Teverruk (Yeniden Yapılandırma) Nedir? Nasıl Yapılır?
| 23
1
KATILIM BANKACILIĞI
BÖLÜM
GELENEKSEL
BANKACILIK
ve PARA
GELENEKSEL BANKACILIK VE PARA
Geleneksel Bankacılık
ve Para
KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI

GİRİŞ
Bankacılık hizmetleri, ticaretin artmaya
Para: Satın alınan
başlaması ve paranın yönetimi konusunun ciddi
anlamda bir iş kolu hâline gelmesiyle birlikte Para ve Bankacılık Sistemi mal ve hizmetler
karşılığında veya
insanoğlunun karşısına yüzyıllar boyunca alınan borçların geri
farklı şekillerde çıkmıştır. Bu hizmetlerin Bankacılık sektörü, ekonomilerde mali aracılar, mali araçlar ve mali piyasalardan mey- ödenmesi sırasında
gelişmesiyle birlikte para ve faiz hesaplamaları dana gelen mali sistemin temel öğelerinden biridir. Bu sektör mali sistem içinde yer alan kabul gören her
karmaşıklaşmış ve bilimsel formüllere ödemeler sistemi üzerine kuruludur. Bankacılık sektörü, bu sistem vasıtasıyla tasarrufların türlü araca verilen
yatırıma dönüştürülmesi için gerekli olan fon aktarımında aracılık görevini ifa eder.1 isimdir.
dökülmüştür. Bu bölümde geleneksel bankacılık
KATILIM BANKACILIĞINDA TEMEL İLKELER

ve para kavramı hakkında en temel bilgilerden Şüphesiz ki bankalar günümüzdeki ticari ve ekonomik ilişkiler içerisinde oldukça önemli
başlayıp para ve bankacılık sistemlerindeki bir yere sahiptir. Banka, ana çalışma konusu olarak sermaye, para ve kredi konularındaki
detaylı hesaplamalara kadar bilgiler her türlü işlemi çeşitli düzenlemeler kapsamında gerçekleştiren, kamusal ve özel kişilerle
verilecektir. işletmelerin bu kapsamdaki tüm gereksinimlerini karşılayan bir ekonomik birimdir.2
Banka, geçmişi çok eskilere uzanan bir kurumdur. Fakat ortaya çıkış sebebi, geçmişi
çok daha eskilere dayanan bir unsurdur: para. Bankacılığa giriş yapmadan önce para
kavramından bahsetmek daha faydalı olacaktır.
KATILIM BANKACILIĞINDA FON TOPLAMA YÖNTEMLERI

ÖĞRENME AMAÇLARI
KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI

Bu bölümü okuduktan sonra aşağıdaki konular hakkında bilgi sahibi olacaksınız:
▶ Bankacılıkla ilgili temel kavramlar
▶ Bankacılık sisteminin işleyişi
▶ Bankacılıkta faiz oranları hesaplamaları
▶ Bir bankanın genel yönetim ilkeleri

Para piyasası
Para Kavramı genellikle “kısa
vadeli fonların
ve hakların
alınıp satıldığı

İktisatçıların üzerinde uzlaştığı bir tarif bulunmamakla birlikte para, kısaca “satın alınan
mal ve hizmetler karşılığında veya alınan borçların geri ödenmesi sırasında kabul gören piyasa” olarak
her türlü araç” olarak tanımlanabilir.3 Paranın temelde üç işlevi vardır:
tanımlanmaktadır.

Şekil 1-1.1
Paranın Temel İşlevleri

Paranın Özellikleri
Paranın bu işlevleri kolaylıkla yerine getirebilmesi için belli bazı özelliklere sahip olma-
sı gerekmektedir. Öncelikle para toplumdaki herkes tarafından kabul edilmiş olmalıdır.
Paranın kullanışlı olması, taşıma maliyetinin düşük olmasına bağlıdır; bu sebeple değeri
ağırlığına oranla fazla olmalı, yani para taşınabilir olmalıdır. Piyasada mallar çok çeşitli
fiyatlara satılabilmektedir, özellikle düşük fiyatlı malları ya da hizmetleri karşılamak için
para bölünebilir olmalıdır. Son olarak, paranın taklit edilmesinin önlenmesi gerekir. Bunun

için taklit etmeyi engelleyecek şekilde tasarlanmalı, diğer bir deyişle para nadir olmalıdır.4

Şekil 1-2.1
Paranın sahip olması gereken özellikler
Para Piyasası
Para piyasası genellikle “kısa vadeli fonların ve hakların alınıp satıldığı piyasa”
olarak tanımlanmaktadır. Para piyasasının katılımcıları; bankalar, banka
dışı finansal kurumlar ve merkez bankaları ile şirketler ve şahıslardır. Bu
piyasanın temel hedefi, fon fazlası olanlardan fon açığı olanlara fon
transferini sağlayarak piyasadaki likidite dağılımını en etkin şekilde

gerçekleştirmektir. Bankalar ise para piyasalarının
en önemli kurumlarıdır. Bankalar topladık-
ları mevduat benzeri fonları kredi adı
altında işletmelere aktarırken, hazine
bonosu gibi borçlanma araçlarını sa-
tın almak suretiyle de hükümetlere fon
sağlamış olurlar.5 Böylece para piyasası
mekanizmasının başarılı bir şekilde çalış-
masında etkin rol oynarlar.
28 | GELENEKSEL BANKACILIK VE PARA | 29

bir devlet bankasına gereksinim duyması sonucu 1856 yılında merkezi Londra’da bulunan
Bankacılık Tarihi ve Kavramı İngiliz sermayeli “Ottoman Bank (Bank-ı Osmânî)” kurulmuştur. 1863 yılında ise Ottoman
Bank kendini feshederek İngiliz-Fransız ortaklığı şeklinde “Bank-ı Osmânî-i Şahane (Os-
manlı Bankası)” adını almış ve bir devlet bankası niteliği kazanmıştır.10

Bankanın Geçmişi Bu tarihlerde özellikle Mithat Paşa’nın gayretleri bankacılık açısında birçok ilkin yaşan-
Birçok dilde küçük değişikliklerle de olsa çok benzer şekilde ifade edilen banka kelimesinin, masını da sağlamıştır. Bu dönemde ilk milli kredi kuruluşumuz olarak nitelendirilen Mem-
İtalyanca “masa” veya “tezgâh” anlamına gelen banco kelimesinden geldiği ve daha sonra leket Sandıkları ile ilk millî tasarruf kuruluşumuz olarak kabul edilen Emniyet Sandığı’nın Mithat Paşa
banca olarak da kullanıldığı düşünülmektedir.6 kurulmasında Mithat Paşa çok önemli rol oynamıştır.11
Bankacılık hizmetlerinin tarihi, ticaret kadar eskidir. Tarihçiler bankanın ilk çıkış nok- 1881 yılında Duyûn-ı Umumiye’nin kurulmasıyla Osmanlı gelir kaynakları uluslararası
Banka kelimesinin tası olarak zamanımızdan altı bin yıl öncesini göstermektedir. Bilinen ilk banka, Sümer- bir kuruluşun denetimine geçmiş ve yabancı sermayedarlara yeterli güvence sağlandığı
kökeni "masa”, lerin Uruk şehrinde kurulan bir mabettir. Daha sonraları bankacılık hizmetleri mabetlerin
“tezgâh" anlamına için bu tarihten itibaren yabancı sermayeli bankaların sayısı hızla artmıştır.12
tekelinden çıkmış ve ticaretle meşgul olan zengin ailelerin kontrolüne geçmiştir. Fakat 1908’de İkinci Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle birlikte ulusal bankacılık hareketi hız
gelen İtalyanca
banco kelimesine bankacılık tarihi açısından en büyük değişim 18. yüzyıldan itibaren başlamıştır. Önceki kazanmıştır. Bu tarihlerde ulusal sermaye ile pek çoğu yerel ve tek şubeden oluşan ban-
dayanmaktadır. yüzyıllarda bankalar ve bankerler daha ziyade kendi sermayelerini ve kaynaklarını ödünç kaların kurulma süreci başlamıştır.13
12. yüzyılda masalar veren kurumlardı. 18. yüzyıldan itibaren bankacılığın seyrini tamamen değiştiren geliş-

Ülkemizde millî bankacılığın gelişimi asıl olarak Cumhuriyet'le birlikte başlamıştır.
kurarak para ticareti meler şunlardır: Yeni kurulan Cumhuriyet, 1923 yılında yapılan İzmir İktisat Kongresi'nde alınan kararlarla
yapan kişilere de
bankaların kurulup gelişmesine büyük önem verdiğini göstermiştir. Kongrede, millî ekono-
banchiero (banker)
denilmiştir. minin gelişmesi için millî bankalar kurmanın, ekonomideki yabancı sermaye egemenliğini
kırmanın ve millî sermayeyi güçlendirmenin gerekliliği vurgulanmıştır.14
Cumhuriyet döneminde kurulan ilk banka Türkiye İş Bankası olmuştur. 26 Ağustos
1924’te kuruluşu tamamlanan İş Bankası, sanayi işletmelerinin sermaye ve kredi so-
runlarına yardımcı olmuş, Türkiye’de millî tasarrufun ve mevduatın gelişmesine öncülük
etmiştir.15
İzmir İktisat Kongresi’nde alınan kararlar doğrultusunda 1925 yılında bir devlet ban-

kası olarak Sanayi ve Maadin Bankası kurulmuştur. Banka, özel kesim tarafından yeni
kurulacak sanayi ve madencilik kuruluşlarına kredi sağlamak, özel kesimle ortaklıklar kur-
Son yüzyılda yaşanan iki büyük dünya savaşının ardından ülkelerin yeniden imarı için mak, devlete ait sanayi kuruluşlarını geçici olarak işletmek ve zaman içinde bu kuruluşları
girişilen büyük yatırım projelerinin finansman ihtiyacı, şirketlerin uluslararası boyuta özel kesime devretmek amacıyla kurulmuş olup ilk kalkınma bankasıdır.16
geçmeleri, buna paralel olarak ülkeler arası ticaret işlemlerinin tür ve hacim bakımından Cumhuriyet’in kuruluş yıllarında kurulan ve bankacılık kesiminde etkin olan bir diğer
artması nedeniyle büyüyen sınır ötesi fon hareketleri ve beraberinde getirdiği konular, banka, 1926 yılında kurulan Emlak ve Eytam Bankası’dır. Bankanın kuruluş amacı, ülkenin
teknolojinin ve iletişim araçlarının inanılmaz derecede gelişimi ve bankacıların bu geliş- inşasının hızla gerçekleştirilmesi ve inşaat kesimi için gerekli kredileri sağlamak ve yetim
meleri bankacılık hizmetlerine uyarlayarak daha büyük kazançlar elde etmek istemesi haklarını korumak olarak belirtilmiştir.17
nedeniyle günümüzde bankacılık faaliyetleri ve bankalar, dünya ekonomisinin gidişatını Büyük Buhran adı verilen 1929 küresel ekonomik krizinin ardından Türkiye’de de para
belirleyebilecek bir konuma ulaşmışlardır. piyasalarında yapısal değişiklikler için çeşitli adımlar atılmıştır. Bu amaçla merkez bankası
yasa tasarısı hazırlanmış ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 11 Haziran 1930 tarihinde
Türkiye'de Bankacılığın Geçmişi ve Gelişimi kabul edilen 1715 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu 30 Haziran 1930
Türkiye’deki bankacılığın geçmişi 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’ndeki bankacılık faaliyet- tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.18

lerine kadar uzanmaktadır. Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyılın ortasına kadar banka adında 1930’lu yıllarda devletçilik görüşünün benimsenmesi ile birlikte Sümerbank (1933),
herhangi bir kuruluş faaliyet göstermemekteydi. Bunun yerine hem devlet açısından hem Belediyeler Bankası (1933), Etibank (1935), Denizbank (1937), Halk Bankası (1938) ve
kredi almak isteyen müşteriler açısından ihtiyaç duyulan hizmetleri (örneğin para mikta- Halk Sandıkları kurulmuş, 1936 yılında 2999 sayılı Bankalar Kanunu yürürlüğe girmiştir.
rının ayarlanması, kredi hacminin düzenlenmesi, altın ve döviz rezervlerinin yönetimi ile 1958 yılında ise bankacılık mesleğinin gelişmesini sağlamak amacıyla Türk Bankalar
iç ve dış ödemelerin gerçekleştirilmesi gibi ekonomik faaliyetler)8 sarraflar ve loncalar Birliği (TBB) kurulmuştur.19
gibi alternatif yapılar sunmaktaydı. “Planlı Dönem” adı verilen 1960-1980 yılları arasında 5’i kalkınma ve 2’si ticaret
Osmanlı Devleti’nin ilk bankası 1847 yılında devletin öncülük etmesiyle Galata ban- bankası olmak üzere toplam 7 yeni banka kurulmuştur. Bu dönemde kurulan kalkınma
kerleri tarafından kurulan İstanbul Bankası’dır (diğer isimleriyle Bank-ı Dersaâdet/Banque bankaları, T.C. Turizm Bankası (1962), Sınai Yatırım ve Kredi Bankası (1963), Devlet
de Constantinople).9 Bu bankanın ardından 1854 yılında Kırım Savaşı sırasında ilk defa Yatırım Bankası (1964), Türkiye Maden Bankası (1968) ve Devlet Sanayi ve İşçi Yatırım
yurtdışında borçlanan Osmanlı hükümetinin dış borçların ödenmesi görevini üstlenecek Bankası (1976), ticaret bankaları ise Amerikan-Türk Dış Ticaret Bankası (1964) ve Arap-


Tablo 1-1.1
Türkiye’de Bankacılığın

Gelişiminde Önemli Olaylar

İzmir İktisat Kongresi’nde
alınan kararlar
doğrultusunda 1925 Türk Bankası’dır (1977).20 Fakat bu dönemde birçok banka 1958 yılında uygulamaya
yılında bir devlet bankası konan istikrar programı ile yapılan devalüasyondan ve ekonomideki durgunluktan olumsuz
olarak Sanayi ve Maadin etkilenmiştir. Özellikle 1960-1964 yılları arasında 15 bankanın faaliyetlerine son verilmiş
Bankası kurulmuştur.
ve bu bankalar tasfiye edilmiştir. Bu amaçla 1960 yılında TCMB nezdinde bir Bankalar
Tasfiye Fonu oluşturulmuştur.21
24 Ocak 1980 kararları ise Türk bankacılık sektörü için büyük bir dönüşüm sürecinin
başlamasına neden olmuştur. Bu kararlar ile Türk bankacılık sektörünün piyasa ekonomi-
siyle tanışmasının ve dışa açık, rekabetçi bir yapı kazanmasının önü açılmıştır.

1994 yılında Türk ekonomisi büyük bir kriz geçirmiş ve tüm sektörler gibi bankacılık
sektörü de kriz nedeniyle ciddi kayıplar yaşamıştır. Bu süreçte bazı bankaların faaliyet Bankalar gerçek
izinleri kaldırılmış, Türkiye’nin uluslararası kredi notu hızla düşmüş ve bankaların yurtdı- ve tüzel kişilerin
şından borçlanmaları olumsuz yönde etkilenmiştir.22 belli zaman içinde
Hem ülke ihtiyaçları hem de Avrupa Birliği süreci nedeniyle yapılması gereken finansal
harcamadıkları
paraları toplayarak,
reformların etkisiyle bankacılık sektörünü düzenleme ve denetim yetkisine sahip özerk
bunları nema
bir kurum olarak 1999 yılında kurulan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu 2000 getirir şekilde kredi
yılında faaliyete geçmiştir. Kasım 2000 ekonomik krizinin şoku henüz atlatılamadan Türk olarak kullandıran,
ekonomisi 2001 yılının Şubat ayında çok ciddi bir ekonomik kriz daha yaşamıştır. Türk ödemelerde aracılık,
bankacılık sektörü için tarihî bir dönemeç olan bu krizde birçok bankanın faaliyet izinleri Günümüz Bankacılığı para nakli, senet
kaldırılmış, bazı bankalar birleştirilmiş ve genel olarak tüm bankaların iyileştirilmesi için Geleneksel bankalar, gerçek ve tüzel kişilerin belli zaman içinde harcamadıkları paraları tahsili, emanet kabulü
çok ciddi ekonomik paketler açıklanmıştır. Bu dönemde çıkarılan derslerle Türk bankacılık toplayarak, bunları faiz geliri elde etmek amacıyla kredi olarak kullandıran, ödeme-
gibi çeşitli hizmetler
veren işletmelerdir.
sektörü çok önemli bir yapısal dönüşüme tabi tutulmuş ve yeniden yapılandırılmıştır. lerde aracılık, para nakli, senet tahsili, çek, emanet kabulü gibi çeşitli hizmetler veren

Mudilerin haklarını ve çıkarlarını korumak ve bankacılık sisteminin istikrarına katkıda işletmelerdir.24
bulunmak amacıyla bir tüzel kişilik olarak 1983 yılında Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Bankaların bu işlemleri gerçekleştirirken hedefleri en yüksek düzeyde kâr elde ede-
(TMSF) kurulmuştur. TMSF’nin temsil ve idaresi önce TCMB’ye 1999 yılında sonra da bilmektir. Bu kârı araba ya da demir gibi bir mal satarak elde etmezler. Bunun yerine
BDDK’ya verilmişti. 2003 yılında özerk bir statüye kavuşan TMSF 2005 yılında da mev- kredi verme, yatırımlarda bulunma, çekleri ödeme gibi hizmetleri sunarak kazanç elde
duat sigortacılığı konusundaki kurumlar arasına girmiştir. 23 ederler. Tüm bu işlemlerde bankalar mevduat sahiplerine ödedikleri faizden daha fazla
2005 yılında 5411 sayılı Bankacılık Kanunu yürürlüğe sokularak bankacılık sektö- faiz talep eder ve böylelikle kâr elde etmeye çalışırlar.
ründe yapısal reform süreci devam ettirilmeye çalışılmıştır. Bu kanunla birlikte en büyük Bankalar kredi verirken ve yatırım yaparken belli bir riski de üstlenmiş olurlar. Bu
dönüşümü Özel Finans Kurumları (ÖFK) yaşamıştır. Bu kuruluşlar 2005’e kadar “Özel nedenle bankalar verdikleri kredilerden ve girdikleri yatırımlardan kaynaklanan riski
Finans Kurumu” adıyla yürüttükleri faaliyetleri bu tarihten sonra “Katılım Bankası” olarak sınırlayarak dengeli bir politika izlemeye çalışırlar ki bu durum bankaların çalışma bi-
sürdürmeye başlamışlardır. çimlerini anlamak açısından oldukça önemlidir.25

 Banka Türleri ve Faaliyet Alanları işlem yapabilmek isteyen bankalar gerekli yükümlülükleri yerine getirdikleri takdirde bu yetki
Şekil 1-1.3 Banka türlerini ayırt etmek için birçok sınıflandırma yapılmıştır. Burada banka türlerini belgelerini alabilirler. Bununla birlikte kanunen işlem yapabilme imkanı bulunan ama SPK
Banka Türleri ifade etmek için şu şekilde bir sınıflandırma yapılabilir: yetki belgesi gerektiren bazı faaliyet alanlarında birçok bankanın bu yetki belgesini alama-
dığı veya almak istemediği de olmaktadır. Örneğin “vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin,

finansal araçların alımı, satımı ve aracılık” alanında her üç banka türünün de işlem yapabil-
mesine kanuna göre engel olacak herhangi bir durum söz konusu değilken katılım bankala-

Tablo 1-1.2
rının tamamında, mevduat bankalarının on beş tanesinde, kalkınma ve yatırım bankalarının
Bankacılık Lisansına
Katılım bankaları faiz Mevduat Bankaları ise on tanesinde bu yetki belgesi olmadığı için bu alanda faaliyet gösterememektedirler.
Konu Temel Faaliyetlerin
hassasiyeti yüzünden Ticari faaliyetlerde bulunan tüm bankalar ticari banka veya mevduat bankası olarak ad- Görünümü
geleneksel bankalara landırılmaktadır. Çok yönlü bankacılık hizmetleri sunan mevduat bankaları, dünyadaki
yatırılmayan fonları ülkelerin tamamına yakınında ekonomik alanda oldukça önemli bir yere sahiptir. Bu ban-
ekonomiye dâhil
kaların başlıca görevi, topladıkları vadesiz ya da genellikle kısa vadeli olan mevduatları
etmek ve tasarruf
sahiplerinin birikimlerini kredi olarak kullandırmaktır.26
muhafaza etmelerini
ve değerlendirmelerini Katılım Bankaları

sağlamak amacıyla, Katılım bankaları özel cari ve katılma hesapları yoluyla fon toplamak ve kredi kullandırmak
finansal piyasada esas olmak üzere faaliyet gösteren kuruluşlar ile yurtdışında kurulu bu nitelikteki kuruluşların
bir yenilik olarak
Türkiye’deki şubelerini ifade eder. Katılım bankaları bir yandan faizden sakınma hassasiyeti
kurulmuştur.
sebebiyle geleneksel bankalara yatırılmayan fonları ekonomiye dâhil ederek tasarruf sa-
hiplerinin birikimlerini değerlendirmelerini sağlarken27 diğer yandan sermaye gereksinimi
olan girişimcilerin ve yatırımcıların finansman ihtiyaçlarını gidermektedir. Bu kuruluşların
sundukları ürün ve hizmetlerin dinî kurallarla uygun olması beklenmektedir. Bu nedenle iç
yapılarında bu uygunluğu denetleyen çeşitli denetim mekanizmaları da kurulmuştur.
Kalkınma ve Yatırım Bankaları

Kalkınma finans kurumları ya da kalkınma bankaları olarak adlandırılan finansal kurumlar
ekonomik kalkınmaya destek olmak ve sermaye, girişim, idari ve teknik bilgi konularında
gerekli desteği sağlamak amacıyla kamu ya da özel sektör tarafından veya kamu-özel
ortaklığı biçiminde oluşturulmuş kurumlardır.28 Yatırım bankaları uzun vadeli kaynak ihti-
yaçlarını karşılamak amacıyla menkul kıymet ihraç etmek isteyen işletmelerle, birikimleri-
ni menkul değerlerle değerlendirmek isteyen yatırımcılar arasında aracı görevi görürler.29
Bu bankalar mevduat toplayamazlar.
Faaliyet Alanları
5411 sayılı Bankacılık Kanununa göre Türk bankacılık sisteminde yer alan üç banka türünün
(mevduat bankası, katılım bankası, kalkınma ve yatırım bankası) faaliyet alanları çok net bir
şekilde belirlenmiştir. Genel olarak bakıldığında bu üç tür bankanın ortak faaliyet alanının

oldukça geniş olduğu görülmektedir. Böylelikle piyasa açısından bu faaliyet alanlarında etkin
bir rekabet ortamının oluşması sağlanmaktadır. Fakat bazı alanlarda Bankacılık Kanunu her
üç banka türüne de çeşitli kısıtlamalar getirmiştir. Bu ayrımın olduğu en temel alanlardan
birisi mevduat toplama işlemleridir. Kanuna göre Türkiye’de sadece mevduat bankaları
mevduat toplayabilirken diğer iki banka türünün buna yetkisi yoktur. Bununla beraber katılım
fonu kabulünü ise sadece katılım bankaları yapabilmektedir. Bir diğer kısıtlamaya göre ise
katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankaları finansal kiralama işlemlerini gerçek-
leştirmeye yetkiliyken mevduat bankalarının böyle bir yetkisi yoktur. Bunun dışında her üç
banka türünün de kanunen kendilerine faaliyet gösterme hakkı tanınan bazı alanlarda işlem
yapabilmeleri için SPK’dan yetki belgesi almaları gerekmektedir. Bu faaliyet alanlarında *Grupta yer alan bankalardan kaç tanesinin SPK tarafından verilen yetki belgesine sahip olduğunu göstermektedir.
34 | GELENEKSEL BANKACILIK VE PARA TABLO: BDDK, BANKACILIKTA YAPISAL GELIŞMELER, 2010, S. 9. | 35

Kutu 1-1.1
Bankacılık Sistemi
Diğer Ülkelerdeki Bankacılık Türleri Bankacılık sisteminin özünde yatan temel prensip fon fazlası olanlarla fon ihtiyacı olan-
ların buluşturulmasıdır. Bu prensipten yola çıkılarak zamanla birçok değişik format ve
Bankacılık her ülkede benzer şekillerde yapılmaktaysa da her ülkede aynı banka türleri aracılığıyla değil ülkelerin ihtiyaçları
bankacılık türü oluşturulmuş olmasına rağmen günümüz bankacılık sisteminin özünde

doğrultusunda farklı banka türleri aracılığıyla yapılmaktadır. Örneğin Mısır’da bankacılık üç banka türü aracılığıyla yürütülür-
yatan bu prensip hâlâ geçerliliğini korumaktadır.
ken Japonya’da ülke ekonomisinin ihtiyaçları doğrultusunda bu tür sayısı yedi olmuştur. Bu noktada çeşit sayısı ile finansal
Bu sistemin ilk aşaması fon toplama işlemiyle başlamaktadır. Bankalar birçok farklı
sistemin gelişmişliği arasında doğrudan bir ilişki olduğunu söylemek de pek mümkün değildir. Örneğin dünyanın en gelişmiş
metot kullanarak kendilerine fon sağlamaktadırlar. Bu fonların sadece küçük bir kısmını
finans piyasalarından birine sahip İngiltere’deki banka türü sayısı Brezilya’daki tür sayısından azdır. Çünkü bazen bir ülkede
öz kaynaklarından sağlarlarken büyük çoğunluğunu mevduatlardan ve mevduat dışı çeşitli
bir banka türüne, diğer ülkelerdeki aynı ismi taşıyan banka türüne göre daha geniş bir faaliyet alanında işlem yapma yetkisi
kaynaklardan sağlamaktadırlar.
tanınmış olabilmektedir. Bu nedenle bankacılıkta tür sayısını ülke ihtiyaçlarıyla ilişkilendirmek daha anlamlı olacaktır.
Sistemin diğer aşaması olan fon kullandırma aşamasında ise fona ihtiyaç duyan müş-
teriler vardır. Bu müşteriler bireyler olduğu gibi işletmeler de olabilmektedir. Bankacılık
sisteminde fon kullandırma işlemi genel olarak krediler yoluyla gerçekleştirilmektedir.
Bankaya fon sağlayan tarafların bu işlemlerden kâr beklentisi olduğu gibi bankaların
da bu sistemden kâr beklentileri vardır. Bu nedenle bankalar fon sahiplerine ödediklerin-

den daha fazla kâr etmelidirler ki kendileri de kâr edebilsinler. Bu nedenle bankalar elde
ettikleri fonlara kâr ekleyerek daha yüksek fiyattan müşterilerine kredi olarak satarlar.
Bu krediler banka çeşitlilerine göre farklılık gösterebilmesine rağmen en sık kullanılan
kredilere ticari krediler, tüketici kredileri ve konut kredileri örnek olarak verilebilir.
Bütün bu işlemler yapılırken sistemin güvenliği ve sürdürülebilirliği için birtakım ulusal
ve küresel düzenleyici ve denetleyici kurumlar sisteme dâhil olur. Bu kuruluşların isimleri
ve görev alanları ülkeden ülkeye değişebilmektedir. Örneğin ülkemizde bu görevi yapan
kuruluşlara, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK), Sermaye Piyasası Kurulu
(SPK) ve T.C. Merkez Bankası örnek gösterilebilir.

Şekil 1-1.4
Bankacılık Sistemi

Elde edilen
fonlara kâr

eklenip
daha yüksek
fiyatla kredi
olarak satılır.
KAYNAK: BDDK, BANKACILIKTA YAPISAL GELIŞMELER, 2010, S. 10
| 37
Bankanın İşlevleri belli bir vade bitiminde geri çekilmek üzere belli bir faiz oranıyla yatırılan mevduatlar
Bankaların sadece finansal piyasalarda değil aynı zamanda ülke ekonomileri içerisinde ise vadeli mevduat olarak adlandırılır.30
de oldukça önemli işlevleri vardır. Tablo 1-1.3’ten de görülebileceği gibi bir bankanın
yedi temel işlevi vardır. Bunların en başında finansal aracılık gelir. Bankalar ülkelerdeki Sendikasyon Kredisi

bankacılık kanunlarının çizdiği sınırlar içerisinde değişik tür isimleri altında neredey- Bankaların son dönemlerde en fazla ön plana çıkan mevduat dışı kaynağı, uluslararası
se bütün finansal işlemlere aracılık edebilirler. Bunun yanı sıra ekonomi için likidite piyasalardan sağlanan kredilerdir. Bu kredilerin büyük bir bölümünü sendikasyon kredileri
oluşturma işlevleri de vardır. Bankaların esas işleri kredi satışı olduğu için kendilerine oluşturmaktadır. Konsorsiyum lideri konumundaki bir banka öncülüğünde uluslararası
gelen kredi taleplerini değerlendirirler ve müşterileriyle ilişkileri boyunca bu kredileri ve piyasalarda çeşitli büyüklüğe sahip bankaların oluşturduğu grubun bir bankaya verdiği
müşterileri göz altında tutarlar. Bunların yanı sıra bankaların ulusal veya küresel para kredi, sendikasyon kredisi olarak adlandırılmaktadır. Tüm dünyada yaşanan küreselleşme
politikaları üzerinde de ciddi rolleri vardır ve bunlardan en önemlisi para politikalarının eğilimi, Türk bankacılığındaki dışa açılımın artması ve sermaye hareketliliğinin kolaylaş-
etkinliğine destek olmaktır. ması, bu sonucun doğmasındaki en önemli etkenlerdir.31
Ödeme risklerini azaltmak ve ödeme sistemlerinde yeni hizmetler sunmak suretiyle
bankalar ödeme sistemlerinin gelişimine ve etkinliğinin artmasına önemli ölçüde katkı Krediler
sunarlar. Dış ticaretin fonlanması da bankaların bir başka işlevi olarak değerlendirile- Finansal sistemde bankaların üstlendikleri en temel fonksiyon, fon transferidir. Bu

bilir. Birçok banka dış ticarete yönelik sundukları hizmet ve güvenceler sayesinde dış fonksiyon, bankaların fon fazlası olanlardan topladıkları fonları, fon eksiği olan eko-
ticaretteki finansman işlemlerinin güvenli ve sağlıklı bir biçimde gerçekleşmesine imkân nomik birimlere aktarmaları suretiyle gerçekleştirilmektedir. Fon transferinde iki çeşit
sağlamaktadır. aktarma mekanizması vardır. İlki fon ihtiyacı olan birimlere kredi açmak, diğeri ise bu
Bütün bu işlevlerinde dolayı bankanın ekonomik istikrar üzerinde etki sahibi olması birimlerin çıkarttıkları menkul değerleri satın almaktır. Kullanan kişi veya kurum açısın-
çok doğaldır. Çünkü ekonominin her alanıyla içli dışlı olması sebebiyle ekonominin tüm dan bir borç niteliğinde olan kredi, banka açısından bir alacak ve varlık özelliğindedir.
taraflarıyla ilişki kuran bankalar sonuçta ekonomik istikrarı da etkilemektedir. Krediler ayrıca diğer tüm finansal varlıklar arasında likiditesi en düşük finansal varlık
olarak nitelenmektedir.32
 Krediler sözleşmelere göre çeşitlere ayrılır ve buna göre işlem görür. Kredi sözleş-
Tablo 1-1.3 melerinde dört temel çeşit vardır:
Türk Bankacılık

Sektörünün Rekabet
Yapısının Analizi
Katılma Hesabı
Bankacılıktaki Temel Kavramlar Katılım bankalarına yatırılan fonların bu kurumlarca kullandırıl-
Bankacılık sisteminin işleyişini daha yakından tanımak için bankacılıktaki temel kav- masından doğacak kâr veya zarara katılma sonucunu veren, kar-
ramları bilmek çok önemlidir. Çünkü bu kavramlar iç içe geçmiş olup birbirlerinin an- şılığında hesap sahibine önceden belirlenmiş herhangi bir getiri
laşılmasına yardımcı olmaktadırlar. Bu nedenle aşağıdaki bölümde bankacılıkla ilgili ödenmeyen ve anaparanın aynen geri ödenmesi garanti edilmeyen

kavramlar anlatılacaktır. fonların oluşturduğu hesaplar, katılım hesabı olarak tanımlanır.34
Mevduatlar Tasarruf Mevduatı ve Katılım Fonu Sigortası

Belirli bir vade sonunda ya da istenildiği zaman çekilmek üzere bankaya yatırılmış olan Tasarruf mevduatı ve katılım fonu sigortası, mevduat ve katılım fonu
fonlar mevduat olarak adlandırılır. Banka açısından bakıldığında mevduat, bankanın toplamaya yetkili mevduat ve katılım bankalarının (kredi kuruluşla-
mevduat sahiplerinden aldığı borca karşılık gelmektedir. Mevduat sahipleri açısından rının) Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından fa-
bakıldığında ise, bunun aksine, mevduat sahiplerinin bankaya vermiş oldukları kredi aliyet izinlerinin kaldırılması durumunda, mevduat ve katılım fonu
olarak değerlendirilebilir. hak sahiplerinin maruz kalacağı kayıpların, devlet veya bu amaçla
Mevduatlar anahatlarıyla vadeli ve vadesiz olmak üzere iki ayrı sınıfta değerlendi- kurulmuş özel bir kurum tarafından kısmen ya da tamamen öden-
rilirler. Sahipleri tarafından istenildiği zaman çekilebilen mevduatlar vadesiz mevduat, mesinin garanti edilmesidir.35
38 | TABLO: GAMZE GÖÇMEN YAĞCILAR, TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN

REKABET YAPISININ ANALIZI, 2011, S. 5-10.
Faiz Kavramı “I”nın yerine eşiti konularak gerekli düzenlemeler yapılırsa; Gelecekte elde
Sözlükte, işletmek için bir yere ödünç verilen paraya karşılık alınan kâr, getiri, ürem, nema edilecek bir
olarak karşılanan faiz, iktisadi açıdan üretim faktörlerinden sermayenin getirisi olarak paranın bugünkü
açıklanmaktadır.36 Bankacılık ve finans literatürü açısından bakıldığında ise borç geri değeri faiz oranıyla

ters orantılıdır.
ödenirken yapılan ek ödemenin anaparaya oranı faiz olarak adlandırılmaktadır. Bir başka
elde edilir. Faiz oranı ne kadar
deyişle, borçlanılan miktarın yüzdesi ile ifade edilen borçlanma maliyeti, faiz oranıdır. yüksekse, bugünkü
Yapılan kredi sözleşmesine göre anaparanın ve faizin ödeme tarihi farklılık gösterir. Faiz değeri de o kadar
oranlarını farklı vadelerdeki borçlar için karşılaştırmak gerektiğinde bunlar için ortak bir Burada S, P’nin gelecekte ulaşacağı değeri ifade etmektedir. Benzer şekilde S’nin bugünkü düşük olur.
dönem belirlemek gerekir. Bu karışıklığı önlemek için genelde faiz oranları yıllık bazda değeri de P olmaktadır.
kullanılır.37
Basit faizde şimdiki değer: Yukarıdaki formülü kullanarak bir paranın şimdiki değeri, İskonto Oranı:
Paranın Zaman Değeri gelecekteki herhangi bir zaman noktasından hareketle aşağıdaki gibi hesaplanabilir: Gelecekteki
“Paranın zaman değeri” dendiğinde akla paranın bugünkü ve gelecekteki değeri gelir. nakit akışlarının
Gelecekteki değer analizi, bugün var olan belli bir miktar paranın belli bir iskonto oranıyla
bugünkü değerini
hesaplamakta

gelecekteki zamanda ne kadar değere ulaşacağını hesaplamak için kullanılır. Bunun tam
kullanılan faiz
tersi olan bugünkü değer analizi ise belli bir iskonto oranında gelecekteki bir paranın oranıdır.
Eğer faiz oranı bugünkü değerini hesaplamak için kullanılır.
Bugünkü değer analizinde iki önemli nokta vardır. İlki, eğer iskonto oranı sıfırdan İskontolama olarak adlandırılan bu işleme finansal kararlarda sıklıkla rastlanmaktadır.
sıfırdan büyükse,
gelecekteki büyükse, gelecekteki belirli bir miktar paranın değeri, bugünkünden daha az olacaktır. Bu, İskontolama işlemi, ileri bir tarihteki paranın şimdiki değerini bulurken ya da senetlerin
paranın değeri, paranın zaman değeri kavramıyla ilgilidir. İkincisi ise gelecekte elde edilecek bir paranın vade tarihinden önce paraya dönüştürülmesinde kullanılmaktadır.38
bugünkünden daha bugünkü değerinin faiz oranıyla ters orantılı olmasıdır. İskonto oranı ne kadar yüksekse,
az olacaktır. bugünkü değeri de o kadar düşük olur. Bileşik Faiz
Bileşik faizde basit faizden farklı olarak faiz, sadece anapara üzerinden değil, her dönem
Basit Faiz kazanılan faiz de anaparaya ilave edilmek suretiyle her dönem değişen sermayeler üzerin-
Faiz, borç geri den hesaplanır. Böylelikle faizin faizi de hesaplanmış olmaktadır.

Faiz hesaplamaları yapılırken basit ve bileşik faiz yöntemi olmak üzere iki farklı yöntem
ödenirken yapılan
ek ödemenin kullanılabilir. Genel olarak bir yıla kadar olan kısa vadeli işlemlerde basit faiz, bir yıldan
daha fazla olan uzun vadeli işlemlerde bileşik faiz kullanımı yaygındır. Günümüze bakıldı- Bileşik faizde gelecekteki değer: Bileşik faizde gelecekteki değer hesaplanırken temel
anaparaya oranı
olarak tarif ğında ise kısa vadeli işlemlerde de bileşik faiz kullanımının arttığı görülür. Bunun sebebi mantığı basit faizdekiyle aynı olan bir formül kullanılır. İkisi arasındaki fark, formülde “n”in
edilmektedir. Bir piyasanın özellikleri, kısa ve uzun vade gibi kavramların ülkelere göre değişmesi ve faiz- çarpan olarak değil üs olarak kullanılmasıdır. Herhangi bir sermayenin, “i” faiz oranıyla
başka deyişle lerdeki aşırı yükselmelerdir. Eğer borç para alındıysa ödenecek faiz ya da para yatırma bileşik faizle yatırıldığında “n” dönem sonra ulaşacağı değer, aşağıdaki eşitlik yardımıyla
borçlanılan miktarın karşılığında kazanılacak faiz, basit faizde aşağıdaki formülle hesaplanabilir: elde edilebilir:
yüzdesi ile ifade
edilen borçlanma
maliyeti, faiz
oranıdır.

Basit faizde gelecekteki değer: Anaparanın gelecekteki değeri, anapara ile faizin toplamı
Bileşik faizde bugünkü değer: Eğer herhangi bir dönem sonundaki değer biliniyorsa,
şeklinde hesaplanır. Bu aşağıdaki eşitlikle ifade edilebilir:
bunun bileşik faize göre bugünkü değerini bulmak için yukarıdaki eşitlik aşağıdaki gibi
yeniden düzenlenerek kullanılabilir:

Bugünkü değeri bulma süreci genellikle iskontolama olarak adlandırılır ve faiz oranına Faiz Oranlarının Belirlenmesi
da iskonto oranı denir.39 Bankalarda kredilere uygulanan faiz oranlarıyla merkez bankalarının açıkladıkları faiz
Örneğin 500 TL başlangıç sermayesi olan bir kişinin, parasını yıllık faiz oranının %15 oranları arasında değer farkları vardır. Çünkü merkez bankalarının açıkladığı oran piya-
olduğu bir bankaya yatırdığı farz edilsin. Eğer para basit faiz ile işletilirse aradan 100 yıl sada risksiz olarak kabul edilebilecek faiz oranlarıdır. Bankalar da her ticari işletme gibi

bile geçse (faiz oranları sabit kalmak şartıyla) her yıl alacağı faiz miktarı değişmeyecek üretilen ürüne satış esnasında kâr amacıyla fark değeri eklerler. Bankacılık sistemindeki
ve 75 TL olacaktır. Hâlbuki bu para bileşik faiz ile işletilirse 100. yılda alacağı faiz mik- kâr etme modeli, şeklen farklı olsa da içerik olarak genel ticari işletmelerdekine benze-
tarı 76.585.659,8 TL olacaktır. Örnekten de görüldüğü gibi bileşik faizle paranın gelecek mektedir. Bu nedenle bankalar müşterilerine uyguladıkları faiz oranlarında bu borç verme
değeri basit faize göre çok büyük bir farkla fazla çıkmıştır. Bu farkın oluşmasının sebebi işleminin doğurabileceği tüm riskleri faiz oranını arttırmak suretiyle müşteriye yansıtırlar.
 ise bileşik faizde her yılın sonunda toplam dönem sonu sermayenin aynı zamanda yeni Genel olarak eklenen primler enflasyon primi, borcun zamanında ödenmeme riski
Tablo 1-1.4 dönemin de başlangıç sermayesi olmasıdır. Bu fark ise formüllere sürenin (n) bileşik anlamına gelen kredi riski primi, likidite riski primi ve vadenin uzunluğundan dolayı olu-
Basit ve Bileşik Faizin faizde çarpan olarak değil üs olarak kullanılmasıyla yansımıştır. şabilecek riskin primidir.40
Karşılaştırılması

+ = + =
+ = + =
+ = + =
+ = + =
Bankalarda
+ = + = kredilere uygulanan
+ = + = faiz oranlarıyla
merkez bankalarının
Banka Bilançosu

+ = + = açıkladıkları faiz
Bir bankanın, varlıklarının ve yükümlülüklerinin bir nevi özeti olan bilançosunu incelemek oranları arasında
+ = + =
bu bankanın nasıl çalıştığını anlamanın en iyi yollarından biridir. Bilanço aşağıdaki temel değer farkları
+ = + = eşitliğe dayanır: vardır. Çünkü
+ = + = bankalar da her
Aktifler Pasifler ticari işletme
+ = + = gibi kâr amacıyla
üretilen ürüne satış
esnasında fark
değeri eklerler.
Bu eşitlikte bilançonun aktifler kısmı farklı birçok kaynaktan toplanmış olan fonların
nasıl kullanıldığını ifade ederken, pasifler kısmı ise bu fonların kaynaklarını gösterir. Fon

kaynakları öz kaynaklar ve yabancı kaynaklar olmak üzere iki temel grupta toplanabilir.
Bankalar genel olarak para ticareti yapan kuruluşlar olduğu için temel fon kaynağı olarak
öz kaynaklardan ziyade yabancı kaynakları kullanırlar. Bankalar fon toplama işlemlerini
mevduat toplayarak ve borçlanarak gerçekleştirir, toplanan fonları da varlık elde etmek-
te kullanırlar. Krediler ve menkul kıymetler bu varlıkların en önemlileridir. Bankalar bu
varlıkları kullanarak kaynakların maliyetine kıyasla daha fazla gelir oluşturmak suretiyle
kâr elde etmiş olurlar.41
Bir bankanın bilançosunu incelemek o bankanın nasıl çalıştığını anlamak açısından
oldukça önemlidir.
Devam eden sayfada bir bilanço örneği gösterilmiştir.
42 | | 43
nakde kolayca dönüştürülebilecek varlık tutacağına karar verilmesi süreci likidite yönetimi
olarak adlandırılmaktadır. İkinci olarak, banka yönetimi varlıkları en düşük risk yaratacak
şekilde çeşitlendirmelidir. Bankanın varlıkları nedeniyle ne miktarda risk üstleneceğine
karar verilmesi süreci aktif yönetimi olarak bilinir. Üçüncü olarak, banka yönetimi kay-

nakların en düşük maliyetle nasıl elde edilebileceğine karar vermek durumundadır ve bu
süreç pasif yönetimi olarak adlandırılır. Son olarak, banka yönetimi bankanın sürdürmesi
gereken sermaye miktarının ne olacağına ve bu sermayenin nasıl elde edileceğine karar
vermelidir. Bu süreç ise sermaye yönetimi olarak adlandırılmaktadır.43

Tablo 1-1.5
Temsilî Banka 
Bilançosu Ekonomik Sosyal Şekil 1-1.5
Gelişmeler Gelişmeler
Banka Yönetimi:
Genel İlkeler ve

Karşılaşılan Riskler
i
sk
Kr
Ri
ed
ite
iR
kid
Likidite Yönetimi
isk
Li
i
Bilançonun pasifler kısmına bakıldığında bankanın net sermayesinin 2 milyon TL, toplam
yükümlülüklerinin de 27 milyon TL olduğu görülmektedir. Dikkat edilirse bu borçların Banka Yönetimi
Sermaye Yönetimi
büyük kısmı mevduat sahiplerine olan borçlardır. Burada esas önemli nokta ise mev-
Aktif Yönetimi
duat sahiplerine olan borçların önemli bir kısmının, mevduat sahipleri istediği zaman
ödenmesi gereken vadesiz mevduatlar olmasıdır. Mesela yukarıda verilen bilançoda bu Banka
durumda olan herkesin bankadan parasını çekmesi, bankanın toplam borçlarının üçte

birlik bir kısmının ödenmesi gerektiği anlamına gelir ve bu da banka için büyük bir risk
teşkil eder. Ancak normal şartlarda böyle bir ihtimal pek mümkün değildir. Çünkü bazı
mevduat sahipleri para çekerken bazıları da yatırmaktadır ve büyük bir kısım mevduat
da sabit olarak durmaktadır. Bu nedenle bankalar müşterilerden gelen bu talepleri top-
isk
lam borçlarına nisbetle çok küçük miktarda bir nakitle karşılayabilmektedir. Yukarıdaki Pasif Yönetimi
lR
Pi
ya
ne
bilançoya bakılacak olursa aktifler kısmındaki nakit ile bankanın elinde bulunan, merkez
sa
yo
as
Ri
bankası ve diğer bankalar nezdindeki kolayca nakit hâline dönüştürülebilecek vadesiz
er
sk
Op
i
mevduatları borçların ancak yarısını karşılayabilecek seviyededir. İşte bu bankanın nakit
Teknolojik Siyasal
parası ile merkez bankası ve diğer bankalar nezdindeki vadesiz mevduatlarının hepsine
Gelişmeler Gelişmeler
rezervler denilmektedir.
Bankaların rezervleri borçlarla kıyaslandığında oldukça düşük bir miktardır. Bütün
bankalar bu şekilde çalışmaktadır ve bu çalışma yöntemine kısmi rezerv bankacılığı adı
verilmektedir.42

Banka Yönetimi: Genel İlkeler
Bir bankanın bilançosu ve bu bilançodan yararlanarak temel faaliyetleri gösterildikten
sonra bu bilançonun nasıl şekilleneceğine karar verme süreci daha kolay incelenebilir.
Bankacılıkta bu süreç genel yönetim ilkeleri olarak adlandırılmaktadır. Bir banka yöneticisi
bilançonun aktifinin ve pasifinin nasıl şekilleneceğine karar verirken dört temel faktörü
göz önünde tutar.
İlk olarak, mevduat çıkışı ile karşılaşıldığında müşterilerin taleplerini karşılayabilmek
için bankanın elinde ne kadar serbest rezerv tutması gerektiğine karar verilmesi gerekir.
Bir bankanın mevduat şeklindeki yükümlülüğü karşılığında elinde ne kadar nakit veya

Kutu 1-1.2
BÖLÜM DEĞERLENDİRME TESTİ
Para ve 1. Aşağıdakilerden hangisi paranın sahip olması

gereken özelliklerden biri değildir?
6. Bankaların kredi müşterilerine uyguladığı faiz
oranı nasıl belirlenir?
Bankacılık Sisteminin A) Yerellik A) Sadece Merkez Bankası’nın açıkladığı risksiz kabul
Beş Temel İlkesi

B) Genel kabul görme edilen reel faiz oranı uygulanır.
C) Taşınabilirlik B) Risksiz reel faiz oranına sadece enflasyon primi
D) Bölünebilirlik eklenerek belirlenir.
C) Risksiz reel faiz oranına değişik risk primleri ve
Para ve bankacılık sistemini anlamak için bu sistemin beş temel ilkesini
banka kâr oranı eklenerek belirlenir.
öğrenmekte fayda vardır. Çünkü bu beş temel ilke, sistemin temel direkleri olan 2. Geleneksel bankalardan farklı olarak faiz D) Bankaların müşterilerine uygulayacağı faiz oranını
zaman, risk, bilgi, piyasalar ve istikrar kavramlarının önemini göstermektedir. enstrümanını kullanmayan banka türü doğrudan Merkez Bankası belirler.
Bu ilkeler şunlardır: aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yatırım bankaları 7. Paranın zaman değeri kavramı ile ilgili olarak

B) Mevduat bankaları aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
C) Kalkınma bankaları
1. İlke: 2. İlke: 3. İlke: 4. İlke: 5. İlke: D) Katılım bankaları A) Aynı miktardaki paranın gelecekteki değeri bugünkü
Zamanın bir Riskin bedeli Karar vermek Fiyatları İstikrar refahı değerinden daha azdır.
B) Gelecekte elde edilecek paranın bugünkü değeri,
değeri vardır. vardır. için asıl olan belirleyen ve arttırır.
3. Basit ve bileşik faiz hakkında aşağıdakilerden faiz oranıyla ters orantılıdır.
bilgidir. kaynakları hangisi yanlıştır? C) Faiz oranı ne kadar düşük olursa, bugünkü değeri de
Zamanın bir değeri Dünya dağıtan, Değişkenlik riski o kadar düşük olur.
vardır çünkü zaman belirsizliklerle Bilgiyi toplamak ve piyasadır. arttırdığı için uzun A) Hem bileşik faizde hem de basit faizde aynı gelecek D) Faiz oranı ne kadar düşük olursa, bugünkü değeri
değer elde edilir. de o kadar yüksek olur.
finansal işlemlerin doludur ve bu işlemek finansal dönemde hem
B) Bileşik faizde her devre kazanılan faizin anaparaya
değerlerini etkiler. belirsizlikler sistemin temelinde Finansal piyasalar kurumlar hem de eklenmesiyle her devre değişen sermaye üzerinden
finansal işlemlerinin yatar, çünkü daha hem bireysel bireyler istikrarı hesaplama yapılır. 8. Sendikasyon kredisi ne demektir?
hem maliyetini sağlıklı ve doğru hem de kurumsal değişkenliğe C) Basit faizde hesaplamalar sadece anapara
üzerinden yapılır. A) Bankanın uluslararası piyasalardan borçlanma
hem de kazancını finansal kararlar katılımcıların alıcı tercih ederler.
D) Bileşik faizde basit faize göre daha büyük gelecek şekillerinden biridir.
etkileyecektir. verebilmek için ve satıcı olarak Değişkenliğin değer elde edilir. B) Bankanın Merkez Bankası’ndan borçlanma
Finansal dünyada herkes bilgiye bir araya geldiği neden olduğu şeklidir.
risk ne kadar ihtiyaç duymaktadır. platformlardır. riski azaltmak C) Bankanın yurtdışındaki müşterilerine verdiği
4. 1000 TL’lik bir başlangıç sermayesine 48 ay kredidir.
artarsa getiri Bu platformlarda için ise finansal
boyunca yıllık %8’lik bir faiz oranı uygulanması D) Bankanın döviz hesabı olarak verdiği kredidir.
oranı da o ölçüde satıcılar fiyatlarını piyasalarda istikrar durumunda aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
yükselecektir. piyasaya bildirir ve istenmektedir.42
finansal varlıklar A) Basit faiz uygulanırsa paranın 36 ay sonraki değeri 9. Bir banka bilançosuyla ilgili olarak
1320 TL’dir. aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
arz-talep dengesi
B) Bileşik faiz uygulanırsa paranın 36 ay sonraki
içerisinde alıcılar değeri 1361 TL’dir. A) Bilançonun pasifi, bankanın fon kaynaklarını
tarafında satın C) 48 ay sonunda basit ve bileşik faiz oranları gösterir.
alınır. Böylelikle nedeniyle oluşan değer farkı 41 TL’dir. B) Bilançonun aktifi, toplanan fonların nasıl
D) 48 ay sonunda basit ve bileşik faiz oranları kullanıldığını gösterir.
hem fiyatlar
nedeniyle oluşan değer farkı 65 TL’dir. C) Krediler bilançonun aktif tarafında yer alır
belirlenmiş hem de D) Mevduatlar bilançonun aktif tarafında yer alır.
kaynakların dağılımı
gerçekleşmiş olur. 5. İskontolama işlemi ne demektir?
10. Bir bankanın kaynaklarını en düşük maliyetle
A) Bugünkü bir paranın gelecekteki değerini nasıl elde edilebileceğine karar vermesi banka
hesaplama işlemidir. yönetimi genel ilkelerinden daha çok hangisiyle
B) Gelecekteki bir paranın bugünkü değerini ilgilidir?
hesaplama işlemidir.
C) Bir işlemin basit ve bileşik faizle oluşabilecek değer A) Likidite yönetimi
farkını hesaplama işlemidir. B) Aktif yönetimi
D) Bir paranın bugünkü ve gelecekteki değer farkını C) Pasif yönetimi
hesaplama işlemidir. D) Sermaye yönetimi
CEVAP ANAHTARI IÇIN BK. S. 61

VAKA İNCELEMESİ
Katılım
bankacılığının
özünde yatan
ilkelerin ve
özelliklerin,
finansal krizlerin
2008 yılında patlak veren
finansal kriz, kısa zamanda
etkisini artırmış ve küresel
bir ekonomik krize neden
çıkma ihtimalini
olmuştur. Bu süreçte birçok
bankanın zora düşmesiyle
başlayan kriz, küresel
oldukça
ölçekte birçok firmanın iflas
etmesine ve birçok insanın
işsiz kalmasına sebep olarak
azaltabileceği
dünya ekonomisini alt
üst etmiştir. Krizin hemen
ardından ise dünya gündemini
çok açık bir

meşgul eden en önemli
konu, finansal krizlere neden
olan geleneksel bankacılığa
alternatif bir sistemin bulunup
gerçektir.
bulunmadığı, eğer yoksa
geliştirilip geliştirilemeyeceği
Finansal Krizler ve olmuştur. Bu aşamada en

büyük alternatif olarak katılım
Katılım Bankacılığı
bankacılığı gösterilmiştir.
Bu vaka çalışmasında
2008 finansal krizi ve
2008 krizinin hemen ardından dünya gündemini meşgul
kriz dönemlerinde katılım
eden en önemli konu finansal krizlere neden olan geleneksel
bankacılığa alternatif bir sistemin var olup olmadığı, eğer bankacılığının krizleri
yoksa geliştirilip geliştirilemeyeceği olmuştur. Bu aşamada en önlemeye nasıl bir katkıda
büyük alternatif olarak katılım bankacılığı gösterilmiştir. bulunabileceği anlatılmıştır.
2008 Küresel Ekonomik Krizi ve Ortaya Çıkışı
VAKA INCELEMESI / FINANSAL KRIZLER VE KATILIM BANKACILIĞI

Genel olarak finansal
krizleri; ahlaki tehlike ve Genel olarak finansal krizleri; ahlaki tehlike ve ters seçim problemleri nedeniyle fonların
6,0
6,0
6,0 4,9 5,2
5,2
5,4
5,4
5,0
5,0

4,0 4,9 4,6
4,6 5,4 Tablo 1-1.5
ters seçim problemleri doğru bir şekilde yönlendirilememesi sonucunda45 sermaye piyasaları ve bankacılık sek-
6,0
4,0
3,6 5,2 5,4 2,9
2,9 5,0
4,0 3,6 4,9 4,6 5,0
nedeniyle fonların törü başta olmak üzere tüm finansal birimlerde ortaya çıkan bozulmalar olarak tanımla-
2,0
4,0
2,0
3,3
3,3 4,9 4,6
5,2
2,9
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla
doğru bir şekilde 3,6 2,9 Yıllık Yüzde Değişim
2,0 3,3 3,6
yabiliriz. Finansal liberalizasyon kapsamında yüksek getiri peşindeki özel fonlar serbestçe 0 3,3 Grafikleri
yönlendirilememesi 2,0
0
-0,5
dolaşmaya başlamıştır.46 Bu nitelikteki uluslararası sermaye hareketlerinin hızlanması -0,5
sonucunda sermaye 0
-2,0
0
-2,0 -0,5
piyasaları ve bankacılık nedeniyle finansal krizlerin sayısı ve etkileri de oldukça artmıştır.47
-2,0 1993- 2003 2004 2005 2006 2007 2008 -0,5
2009 2010
1993- 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
sektörü başta olmak 2008 yılı bu hareketlenmenin zirve yaptığı yıllardan biri olmuştur. Özellikle de -2,0 2002
2002
1993- 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
üzere tüm finansal ABD’deki kontrolsüz konut kredileri aşırı boyutlara ulaşmış ve bankalar ödeme gücü ol- 1993-
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
birimlerde ortaya çıkan mayan kişilere verdikleri konut kredilerini tahvil haline getirip hem iç piyasalarına hem de
2002
bozulmalar olarak Avrupa bankalarına satmışlardır. Fakat ABD’de emlak fiyatlarının düşmesi, bu tahvillerin
tanımlayabiliriz.
değerleri hakkındaki tartışmaları da beraberinde getirmiştir. Çünkü tahvil haline getirilip
satılan konut kredisi paketlerinin teminatı, verilen krediler karşılığında ipotek edilen 4,0
4,0
evlerdi. Ev fiyatlarının düşmesi sonucu, gösterilen teminatlar da borçları karşılayamaz 2,7
2,7 3,0
4,0 3,1
3,1 2,7 3,0 3,0
2,0
4,0
2,0 2,8 2,7 3,0 2,7
hale gelmiştir. Dolayısıyla bu kâğıtların ikinci el değeri düşmüş, bunlar üzerine bina edilen 2,8 1,9 3,0
1,9 3,1 2,7 3,0 2,7 0,2 3,0
varlıklardan ve vadeli işlemlerdeki pozisyonlardan da inanılmaz zararlar oluşmuştur.48
2,0
0 2,8 3,1 3,0 0,2
2,0
0 2,8 1,9 2,7
0,2
Fakat bankaların ve brokerların elinde ne kadar varlık olduğu, bu varlıkların değerinin ne 0 1,9 0,2
-2,0
0
-2,0
olduğu, bu varlıklara karşılık ne kadar ve ne değerde türev ürün çıkarıldığı gibi sorulara
-2,0
-4,0
-3,4
-3,4
geleneksel bankacılık sisteminin yeterince şeffaf olmamasından dolayı cevap alınama- -2,0
-4,0
-4,0 1993- 2003 2004 2005 2006 2007 2008 -3,4
2009 2010
mış ve krizin çözümü için gerekli olan mevcut durum fotoğrafı çekilememiştir.49 Bunun -4,0
1993-
2002
2003 2004 2005 2006 2007 2008 -3,4
2009 2010
2002
ardından başta Lehman Brothers olmak üzere ardı ardına banka iflasları gerçekleşmiştir. 1993- 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
1993-
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Başta finansal kriz olarak tabir edilen bu kriz, dünya ekonomisini alt üst ettiği için daha 2002
sonraları ekonomik kriz olarak da anılmaya başlanmıştır. Dünya üzerindeki çeşitli ülke ve
bölgelerde gayri safi yurtiçi hasılanın gösterdiği değişim, krizin boyutlarını daha açık bir 10,0
10,0
şekilde gözler önüne sermektedir (bkz. Tablo 1-1.5). 8,8
8,8
10,0
8,0
10,0
8,0 8,2
8,2 8,8
7,5 7,3 8,8 6,1 7,3
7,3
8,0
6,0 7,5 7,3 8,2 6,1
8,0
6,0 6,2
6,2 7,5 7,3 8,2 6,1 7,3
6,0
4,0 7,5 7,3 6,1 7,3
6,0
4,0 4,1 6,2
4,1 6,2
4,0
2,0
2,7
2,7
4,0
2,0 4,1
4,1 2,7
2,0 2,7
0
2,0
0 1993- 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
1993- 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
0 2002
2002
0 1993- 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
1993-
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
2002
15,0
15,0
15,0
10,0
15,0
10,0
9,4 6,9
6,9 8,2
10,0 9,4 8,4 8,2
5,0
10,0
5,0
8,4 6,9 4,7
4,7
5,3
5,3 9,4 8,2
3,0 9,4 8,4 6,9 4,7 0,7 8,2
5,0
0 3,0 8,4 0,7
5,0
0 5,3 4,7
3,0 5,3 0,7
0
-5,0 3,0 0,7 -4,7
0
-5,0 -4,7
-5,0
-10,0 -4,7
-5,0
-10,0 1993- 2003 2004 2005 2006 2007 2008 -4,7
2009 2010
1993- 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
-10,0 2002
2002
-10,0 1993- 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
1993-
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
2002
50 | GELENEKSEL BANKACILIK VE PARA TABLO: IMF, WORLD ECONOMIC OUTLOOK 2011 | 51

Katılım Bankacılığı ve Finansal Kriz

Katılım bankacılığı kurumları ve ürünleri dinî ilkelere uygunlukları sayesinde bu krizin yıkıcı
etkilerinden en az etkilenen finansal alanlardan biri olmuştur. Pazara daha fazla disiplin
getirip sisteme istikrar sağlayan bu ilkeler şu şekilde ifade edilebilir:
Aslında bu prensipler doğal dengeleyiciler gibi de düşünülebilir. Bu yüzden birçok gözlem-

ci, katılım bankacılığı sektörünün, kurumlarının sorunlu fonlara maruz kalmasına engel
olan kısıtlamalar sayesinde bu krizden geleneksel bankalara göre daha hızlı çıktığını ve
dahi iyi bir durumda olduğunu ifade etmektedir.55
IMF’in hazırladığı 2011 Küresel Finansal Durum Raporu’nda finansal krizlerde banka-
cılığın karşılaştığı sorunlar ele alınıp bu sorunlara karşılık çözüm önerileri sıralanmıştır.
Çözüm önerileri incelendiğinde aslında bu önerilerin, katılım bankacılığının temel ilke-
leriyle ne kadar uyumlu olduğu ortaya çıkmaktadır. Özellikle kısa vadeli fon satışlarının
sınırlanması ve aktif kalitesindeki belirsizliğe karşı uygulanacak şeffaflık
çözümleri, katılım bankacılığının daha önce de bahsedilen
temel ilkeleriyle birebir örtüşmektedir.
Birçok gözlemci, 2008 Küresel Finansal Krizi
katılım bankacılığı ve Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler
sektörünün, Gelişmiş ülkelerde görülen büyüme oranlarındaki düşüş, dış talebin daralmasına ve sonuç
kurumlarının sorunlu Daha
olarak da 2008 son çeyreğinden itibaren küresel ihracatın sert bir şekilde düşüşe geç- Çözümleme
fonlara maruz ve yeniden yüksek
kalmasına engel mesine neden olmuştur. Bu süreçten en çok, toplam gayri safi yurtiçi hasıla içerisinde miktarda
yapılandırma
olan kısıtlamalar ihracatın payının yüksek olduğu ülkelerdeki ekonomiler etkilenmiştir.50 Mali ve kalitede
konsolidasyon sermaye Kapsamlı,
sayesinde bu krizden Yavaşlamanın dünya ekonomisinde bütün bölgelerde aynı anda görülmesi sonucu
Kısa vadeli bağlayıcı
geleneksel bankalara talep azalmasının geçmişe oranla daha fazla olması, krizin büyük şiddetini ve yıkıcılı- ve şeffaf
toplu fon
göre daha hızlı ğını açıklarken, ticaretin finansmanında yaşanan sıkıntıların çözülememesi ve ülkelerin satışlarına
Aktif stres
çıktığını ve dahi iyi varlıkların testleri
korumacı tedbirleri artırması da krizin uzun sürmesinin nedenini ortaya koymaktadır.51 olan ihtiyacı
kalitesindeki
bir durumda olduğunu azaltma Siyasal belirsizlik
Bankaların
Hem Avrupa hem de Kuzey Amerika 2008’de %1 oranında büyüme göstermişlerdir. izlenmesindeki
ifade etmektedir. Özel risk
Orta ve Güney Amerika, Bağımsız Devletler Topluluğu, Afrika ve Orta Doğu bölgelerinde zayıflık
sektörün
ise büyüme %5 olarak gerçekleşmiştir. 2007’de %2,5 ve 2000-2008 yılları arasındaki iflasına Bankaların Borç/öz
%2,2’lik ortalama artış yakalayan gelişmiş ekonomiler 2008’de sadece %0,8’lik bir büyü- ilişkin fonlama sermaye
politikaların kaynaklarında oranının
me performansına sahip olmuşlardır. Gelişmekte olan ülkeler ise 2007 yılındaki %7,5’lik açıklığı yüksekliği
meydana
yüksek büyümenin ardından 2008 yılında, 2000-2008 yılının ortalaması olan %5,6 ora- gelen baskı
nına şahit olmuşlardır.52
Dünya mal ticareti reel olarak değerlendirildiğinde (fiyat ve döviz kurlarındaki dalga-

Şekil 1-1.6
lanmaların etkisi hariç tutulduğunda) 2007 yılında %6 olan büyümenin, 2008 yılında %2 Yatırımcıların
banka borçları Bankacılığın
olduğu görülmüştür. Bu büyüme oranı, %5,7 olan (1998-2008) son 10 yıllık ortalamanın hakkındaki Karşılaştığı Sorunlar
çok altındadır.53 Dünya hizmet ihracatında da, dünya mal ihracatında olduğu gibi yavaş- endişeleri ve Çözüm Önerileri
lama yaşanmıştır. Dünya hizmet ihracatında 2007 yılında %19 olan büyüme oranı 2008
yılında %11’de kalmıştır.54
52 | GELENEKSEL BANKACILIK VE PARA

Katılım Bankalarının Performansı Türkiye’deki Katılım Bankalarının

2009 sonunda
hiçbir katılım Katılım bankalarının son krizlerdeki toparlanması, katılım bankacılığının, amaçları ve Geleneksel Bankalarla Karşılaştırmalı Performansı
bankası devletin hedefleri dinî ilkeler tarafından belirlenmiş kendine özgü güçlü yanlarına örnek olarak Türkiye’de ölçek ekonomisi nedeniyle geleneksel bankaların müşterilerine dağıttığı faiz
kurtarma planına verilebilir. Performansı en yüksek on geleneksel banka ile on katılım bankası üzerinde oranları katılım bankalarının müşterilerine dağıttığı kâr payından genellikle yüksek ol-
gerek duymadı.
yapılan bir çalışma aşağıdaki tespitleri ortaya koymuştur: maktadır. Ekonominin düzgün seyir izlediği dönemlerde geleneksel bankalar daha fazla
risk alarak gelirlerini ve dolayısıyla müşterilerine dağıttıkları gelirleri daha yüksek oranda
tutabilmektedirler. Fakat kriz dönemlerinde dağıtılan faiz geliri doğrudan faiz oranlarıyla
ilgili olduğu için faiz oranı düşüşünden çok daha fazla etkilenmektedirler. Hâlbuki katılım
bankaları, iş modelinde faiz olmadığı için kriz zamanlarında ani bir etkilenmeye maruz
kalmamaktadırlar. 2008 yılının sonlarına doğru patlak veren finansal kriz nedeniyle piya-
salardaki faiz oranları bir anda düşmüştür. Tablodan da görülebileceği gibi 2008 yılının
Aralık ayında geleneksel bankalarda 1 ay vadeli mevduatlara verilen faiz oranı (brüt oran)
%18,15 iken 2009 Mart ayında bir anda %11,78’e düşmüştür. Fakat aynı dönemde katı-
lım bankalarının dağıttıkları kâr payı oranlarına bakıldığında katılım bankalarında 2008 
Aralık ayında 1 ay vadeli katılım hesaplarında kâr payı oranı (brüt oran) %15,65 olarak Tablo 1-1.6
gerçekleşirken 2009 Mart ayında %13,35’e düşmüştür. Geleneksel bankalarda sert bir Katılım Bankaları
gelir düşüşü yaşanırken katılım bankalarında bu düşüş kademeli şekilde gerçekleşmiş ile Geleneksel
Bankalar Arasındaki
ve katılım bankaları böylece hem kendilerinin hem de müşterilerinin krizden etkilenme
Kâr Payı ve
oranını geleneksel bankalara kıyasla daha az bir seviyeye indirebilmiştir. Faiz Oranları
Karşılaştırması
Kutu 1–1.3
Vatikan Faizsiz Bankacılığı Tavsiye Ediyor

2008 krizinin ortaya çıkmasından sonra birçok uluslara-
rası araştırma ve danışmanlık kurumu faizsiz bankacılık
sisteminin finansal krizleri önlemede geleneksel banka- (1) Kâr payları, dönem sonlarında dağıtılmış rakamları göstermektedir.
cılığa çok önemli bir alternatif olduğuna dair raporlar ve (2) Katılım bankalarının 1 yıl vadeli katılım hesaplarına dağıtılan brüt kâr payı oranları (%)
(3) Bankalarca Türk Lirası/Yeni Türk Lirası üzerinden açılan mevduat ağırlıklı ortalama faiz oranları
araştırmalar yayınladı. Fakat bu kurumlardan çok farklı bir
alanda faaliyet gösteren bir kuruluşun yaptığı tavsiye bir
anda dünya kamuoyunun dikkatinin faizsiz bankacılığa çev-
rilmesine neden oldu. Tavsiyenin sahibi, Hristiyan Katolik
dünyasının inanç merkezi olan Vatikan’dı. Vatikan’ın resmî
yayın organı günlük L’Osservatore Romano gazetesi, faizsiz
bankacılık sisteminin krizden çıkış yolu olarak herkese tav-
siye ediyordu. Gazete özellikle faizsiz bankacılığın özünde
yatan etik kurallarına vurgu yaparak bu kuralların sistemin
güvenilirliğini sağladığını ifade etmiştir.57
TABLO: TKBB, TCMB | 55
DUAYENLER
Sonuç
Krizin temel nedenleri arasında her ne kadar faizli bankacılığın türev ürünleri gibi riskli
tekniklerin bulunduğu ifade edilse de bunların yanı sıra her yerde görülebilen açgözlülük,
ihmal, dikkatsizlik, sorunları örtbas etme, aşırı kural ihlali gibi nedenler de vardır. Tıpkı TURGUT ÖZAL
geleneksel bankacılıkta olduğu gibi katılım bankalarında da aşırı kural ihlali ve açgözlülük
olabilir ve bu da sistemi krize götürebilir. Bu nedenle bütün bankacılık sistemi katılım
Turgut Özal şüphesiz Türkiye tarihinin en önemli kişilerinden biriydi. Bir ömre sığdırıl-
bankacılığından ibaret olursa finansal krizler çıkmaz, diye bir şey söyleyebilmek mümkün
ması zor olan birçok hedefi gerçekleştiren Turgut Özal özellikle Türkiye’de rekabetçi bir
değildir. Fakat katılım bankacılığının özünde yatan ilkelerin (örneğin alacağın satışının
ekonominin oluşumundaki en etkili aktörlerden biridir. Turgut Özal’ın özgeçmişine ba-
yani kredi alacaklarının satılarak menkul kıymetleştirilmesinin yasak olması) ve bu tür
kıldığında iyi bir eğitim aldığı, yurtdışında hem eğitim hem de çalışma hayatı tecrübesi
bankacılığın özelliklerinin finansal krizlerin çıkma ihtimalini oldukça azaltabileceği de
edindiği, Türkiye’de özel sektörde üst düzey pozisyonlarda yöneticilik yaptığı, bürokraside
çok açık bir gerçektir.58 Bu nedenle katılım bankacılığının bankacılık sektörü içerisindeki
yüksek mevkilerde hizmet ettiği, siyasette ise başbakanlık ve ardından cumhurbaşkanlığı
payının artması, finansal sistemin güvenliğini ve istikrarını temin etmek suretiyle finansal
gibi devletin en önemli konumlarında görev yaptığı görülecektir. Bütün bu engin bilgi
krizlerin azalmasında büyük fayda sağlayacaktır.
ve tecrübe sayesinde Turgut Özal, Türk ekonomisinin uluslararası ekonomilerle rekabet
edebilmesi için hem vizyonunu ortaya koymuş hem de bizatihi uygulamaların öncüsü
ve destekleyicisi olmuştur. Türkiye’de katılım bankacılığı faaliyetlerinin başlamasındaki
en önemli şahsiyetlerden birisi de Turgut Özal’dır. Türkiye’de faizsiz bankacılık faaliyet-
lerinin yapılması konusu Bülent Ulusu’nun başbakanlığı döneminde gündeme gelmişse
de fiilen ancak Turgut Özal’ın başbakanlığı döneminde 16.12.1983 gün ve 83/7506
sayılı kararname ile hayata geçmiştir. Katılım bankaları -o zamanki ismiyle Özel Finans
Kurumları- sayesinde faiz konusunda hassasiyet gösteren kişilerin de ekonomik sisteme
kazandırılması sağlanmıştır. Bu nedenle Turgut Özal, Türk katılım bankacılığı sektörü
için bu yolu açan kişi olarak her zaman çok özel bir yere sahip olmuştur.
Biyografi
1927 yılında Malatya’da doğdu. 1950 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Elektrik Mühendisliği bölümünü bitirdi. Elektrik
İşleri Etüd İdaresi’nde görevlendirildi. 1952 yılında mühendislik ekonomisi alanında uzmanlık eğitimi için ABD’ye gön-
derildi. Türkiye’ye döndükten sonra Elektrik İşleri Etüd İdaresi genel müdür yardımcılığına atandı.
1961-1962 yıllarında askerlik hizmetini Milli Savunma Bakanlığı Bilimsel Danışma Kurulu üyesi olarak yaptı ve Devlet Plan-
lama Teşkilatı’nın kurulmasına katkıda bulundu. Bu sırada, Ortadoğu Teknik Üniversitesi’nde ders verdi.
Bir süre Başbakanlık Teknik Uzmanlar Kurulu Üyesi olarak çalıştı ve 1967-1971 yıllarında Devlet Planlama Teşkilatı Müs-
teşarlığı görevini yürüttü. Ayrıca Ekonomik Koordinasyon Kurulu, Para ve Kredi Kurulu, RCD Koordinasyon Kurulu ve
AET Koordinasyon Kurulu başkanlıklarında bulundu.
1971-1973 yıllarında Dünya Bankası’nda danışman olarak görev yaptı. Türkiye’ye döndükten sonra çeşitli sınai kuruluşlar-
da çalıştı ve 1979 yılı sonlarına doğru Başbakanlık Müsteşarı olarak atandı. Aynı dönemde Devlet Planlama Teşkilatı
Müsteşarlığı görevini de vekâleten yürüttü. Türkiye ekonomisini liberalleştirmeyi hedefleyen ve 24 Ocak Kararları
olarak bilinen geniş çaplı programın hazırlanmasında önemli rol oynadı.
12 Eylül 1980 askerî müdahalesinden sonra kurulan hükûmete ekonomik işlerden sorumlu Başbakan Yardımcısı olarak
atandı. 1982 yılında bu görevinden istifa etti. 1983 yılında Anavatan Partisi’ni kurdu. Aynı yıl yapılan genel seçimlerde
partisinin birinci gelmesi üzerine hükümeti kurmakla görevlendirildi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin on dokuzuncu başba-
kanı oldu. 1987 seçimleri sonrasında tekrar hükümet kurdu ve başbakan olarak görev yaptı.
31 Ekim 1989’da Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Türkiye Cumhuriyeti’nin sekizinci cumhurbaşkanı olarak seçilen
Özal 9 Kasım 1989 günü bu görevine başladı.
17 Nisan 1993 günü geçirdiği bir rahatsızlık sonucu görevi sırasında vefat etti.
56 | GELENEKSEL BANKACILIK VE PARA KAYNAK: http://www.tccb.gov.tr/sayfa/cumhurbaskanlarimiz/turgut_ozal/ | 57

KİTAPLIK
Finansal
Ekonomi
E. F. Brigham ve J. F. Houston,
Fundamentals of Financial
Management,
12. bs., Mason, OH: Thomson,
2004
İlyas Şıklar,
Finansal Ekonomi,
Eskişehir: Anadolu Üniversitesi AÖF,
2004
Larry Allen, Kitap bugünkü küreselleşmiş finans sisteminin oluşumunda önemli bir rol oyna-
Keseden Bankaya yan finansal gelişimi tüm yönleriyle ele almayı amaçlamaktadır. Aynı zamanda
Tezgâhtan Borsaya 1750’den bu yana dünyadaki finansal gelişimin izlerini süren ve gerektiğinde İktisada
Küresel Finans iktisat tarihinin bulanık sularına dalarak günümüz küresel sistemini oluşturan Giriş
Sisteminin Öyküsü, tohumları arayan bir tarih kitabı özelliği de taşımaktadır.
çev. Mahmut Tekçe, Kitabın ana bölümlerine bakıldığında anonim şirketlerin doğuşu, finansal Stephen G. Cecchetti,
İstanbul: Kitap Yayınevi, piyasaların oluşumu, dünya para birimlerinin oluşumu, uluslararası bankacılığın Money, Banking
2009 gelişimi gibi günümüz küresel finans ve bankacılık sisteminin geçmişten bu- and Financial Markets,
güne nasıl bir süreç katettiğini anlamak açısından oldukça doyurucu bölümler Boston: McGraw-Hill,
bulunduğu görülmektedir. 2006
Hem geleneksel bankacılık sisteminde faaliyet gösterenlerin hem de ka-
tılım bankacılığı sisteminde çalışanların günümüz bankacılık sistemine tarihî Erdoğan Alkin, Kemal Yıldırım, Mustafa Özer,
bir perspektiften de yararlanarak daha büyük bir pencereden bakıp bu sistemi İktisada Giriş,
anlayabilmeleri, yorumlayabilmeleri ve yenilikçi düşünceler ortaya koyabilmeleri Eskişehir: Anadolu Üniversitesi AÖF,
açısından bu kitap önemli bilgiler sunuyor. 2003
58 | GELENEKSEL BANKACILIK VE PARA

1. Rukiye Ülkü Kınık, “Bankalarda Ürün Yeniliğinin Müşteri Memnuniyeti Açısından 31. Şıklar, s. 255.
 Değerlendirilmesi: Bir Özel Banka Uygulaması” (Yüksek Lisans Tezi, S. Ü. Sosyal Bilimler
32. Şıklar, s. 257.
Enstitüsü, 2010), s. 46.
Notlar 33. Şıklar, s. 57.
2. Kınık, s. 46.
34. Resmi Gazete (2005), 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu.
3. İlyas Şıklar, Para Teorisi ve Politikası (Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
Yayınları, 2004), s. 3. 35. http://www.tmsf.org.tr
4. Önder Özkazanç v.dğr., İktisat Teorisi (Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 36. Türk Dil Kurumu Resmi Web Sitesi, Son erişim tarihi 19.04.2012, http://www.tdk.gov.tr
Yayınları, 2003), s. 272.
37. Şıklar, s. 57.
5. Sadi Uzunoğlu, Para ve Döviz Piyasaları (İstanbul: ECU Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri
38. Nurhan Aydın, v.dğr., Finansal Yönetim (Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları, 2003), s. 25.
Yayınları 2000), s. 80.
39. Aydın, v.dğr., s. 25-29.
6. Tezer Öçal, Ömer Faruk Çolak, Finansal Sistem ve Bankalar (İstanbul: Nobel Yayınevi, 1999),
s. 12. 40. Eugene Brigham, Joel Houston, Fundamentals of Financial Management (10. bs., New York: South Western Thomson,
2004), s. 137.
7. Öçal, Çolak, s. 17.
41. Şıklar, s. 253.
8. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Resmî Web Sitesi, Son erişim tarihi 14. 01. 2012,
http://www.tcmb.gov.tr/yeni/banka/tarihce.html 42. Alkin, Yıldırım, Özer, s. 368.
9. TMSF, Çözümleme Deneyimi (İstanbul: TMSF, 2011), s. 41. 43. Şıklar, s. 259.
10. http://www.tcmb.gov.tr/yeni/banka/tarihce.html 44. Stephen Cecchetti, Money, Banking and Financial Markets (Boston: McGraw-Hill/Irwin, 2006), s. 4-7.
11. TMSF, s. 41. 45. Frederic Mishkin, Lessons From the Asian Crisis, NBER Working Papers, 1996, s. 1-2.
12. M. Necat Coşkun v.dğr., Türkiye’de Bankacılık Sektörü: Piyasa Yapısı, Firma Davranışları ve 46. Halil Seyidoğlu, “Uluslararası Mali Krizler, IMF Politikaları, Az Gelişmiş Ülkeler, Türkiye ve Dönüşüm Ekonomileri”,
Rekabet Analizi (İstanbul: TBB 2012), s. 4. Doğuş Üniversitesi Dergisi 4, (2003): 141-156.
13. Coşkun v.dğr., s. 4. 47. Yaprak Sevil Coşkun ve Zeynep Balatan, “Küresel Mali Krizin Bankacılık Sektörüne Etkileri ve Türk Bankacılık
Sektörünün Veri Zarflama Analizi İle Bilançoya Dayalı Mali Etkinlik Analizi”, Ege Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler
14. TMSF, s. 43.
Fakültesi İşletme Bölümü 12. İktisat Öğrencileri Kongresi, 7-8 Mayıs 2009 içinde (Ege Üniversitesi, İzmir), s. 1-50.
15. Timur Bozdemir, “Türk Bankacılığının Tarihsel Gelişimi ve Reel Sektöre Katkısına İlişkin Bir
48. Mehmet Uysal, “Küresel Kriz Üzerine Düşünceler (1): Krizin Doğuşu”, Dünya Gazetesi, 26.11.2008, s. 1.
Araştırma” (Doktora Tezi, İ. Ü. İşletme, 2007), s. 14.
49. Alantar, Doğan, Küresel Finansal Kriz: Nedenleri ve Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme, 2009, s. 3.
16. Coşkun v.dğr., s. 5.
50. Mehmet Yörükoğlu, Küresel Mali Kriz ve Türkiye Ekonomisi (Ankara: T.C. Merkez Bankası, 2009), s. 2.
17. Coşkun v.dğr., s. 6.
51. WTO, World Trade Report 2009: Trade Policy Commitments and Contingency Measures (Switzerland: WTO-Dünya Ticaret
18. http://www.tcmb.gov.tr/yeni/banka/tarihce.html
Örgütü, 2009), s. 2.
19. Gamze Göçmen Yağcılar, Türk Bankacılık Sektörünün Rekabet Yapısının Analizi
52. WTO, s. 3.
(Ankara: BDDK, 2011), s. 98.
53. İGEME, Dünya Ticareti Raporu (Ankara: İGEME - T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüt
20. Bozdemir, s. 18.
Merkezi, 2009), s. 8.
21. TMSF, s. 46.
54. İGEME, s. 6.
22. Bozdemir, s. 21.
55. IFSB, An Institutional Perspective (Kuala Lumpur: IFSB-İslami Finansal Hizmetler Kurulu, 2007), s. 15.
23. TMSF, s. 34.
56. IDB, Islamic Finance and Global Financial Stability (Cidde: IDB-İslam Kalkınma Bankası, 2010), s. 34.
24. Öçal, Çolak, s. 13.
57. TKBB, Katılım Bankaları 2009 (İstanbul: TKBB-Türkiye Katılım Bankaları Birliği, 2009), s. 28-29.
25. Erdoğan Alkin, Kemal Yıldırım, Mustafa Özer, İktisada Giriş (Eskişehir: Anadolu Üniversitesi
58. Osman Nihat Yılmaz, Faizsiz Bankacılık İlkeleri (İstanbul: TKBB Yayınları 2010), s. 24.
Açıköğretim Fakültesi Yayınları, 2003), s. 367.
26. Ali Semih Aladağ, “Türkiye’de Bireysel Bankacılığın Katılım Bankalarındaki Gelişimi ve Bir
Katılım Bankası Uygulaması” (Yüksek Lisans Tezi, S. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010), s.
23.
27. Aladağ, s. 20.
28. Aladağ, s. 21.
29. Aladağ, s. 22.
30. Şıklar, s. 254.
Bölüm Değerlendirme Testi Cevap Anahtarı
60 | GELENEKSEL BANKACILIK VE PARA 1-A, 2-D, 3-C, 4-D, 5-B, 6-C, 7-C, 8-A, 9-D, 10-C
1
BÖLÜM
~~~Fry-King~~~
~~~Fry-King~~~ ~~~gniK-yrF~~~
KATILIM
BANKACILIĞININ
TARİHİ ve GELİŞİMİ
Katılım Bankacılığının
Tarihi ve Gelişimi Katılım bankacılığı ve
katılım bankası terimleri
Türk bankacılık sistemine
özgü olup uluslararası

bankacılık sisteminde
faizsiz bankacılık
GİRİŞ uygulamasına İslami
bankacılık (Islamic Banking)
Katılım bankacılığı ilkeleri itibariyle çok uzun
sistemi ve bu uygulamaları
bir geçmişe sahip olsa da modern anlamdaki gerçekleştiren bankalara
katılım bankacılığı sisteminin yaklaşık altmış
yıllık bir tarihi vardır. Katılım bankacılığının
Dünyada Katılım Bankacılığı ise İslami banka (Islamic
bank) adı verilmektedir.
Kitabımızda ise Türk
Türkiye’de doğuşu ve faaliyete geçmesi ise
bankacılık sistemine ait
dünyadaki katılım bankacılığının gelişme olan terimler
dönemine denk gelmektedir. Bu nedenle katılım Dünyada Katılım Bankacılığının kullanılacaktır.
bankacılığı sisteminin geçmişi incelenirken Tarihi, Gelişimi ve Dönüm Noktaları

dünyadaki ve Türkiye’deki gelişimi ayrı ayrı ele Bazı uzmanlar faizsiz bankacılığın M.Ö. 2123-2081 yılları arasında Babil’de hüküm süren
alınacaktır. Bu bölümde katılım bankacılığının Hammurabi zamanında, meşhur “Hammurabi Kanunları” ile başladığını ifade etseler de
hem dünyadaki hem de Türkiye’deki tarihi, günümüz faizsiz bankacılık sistemine örnek teşkil edecek bir kurumun varlığına İslam
gelişimi ve dönüm noktaları anlatılacaktır. tarihi de dâhil olmak üzere yakın zamanlara kadar rastlanmamaktadır. Modern anlamda
katılım bankacılığı fikir düzeyinde ilk defa 1955 yılında Pakistanlı Muhammed Uzeyr
tarafından ortaya konulmuştur. Daha sonra ilk katılım bankası 1963 yılında Mit Gamr
ismiyle Mısır’da kurulmuştur.1
1960’lı yılları, katılım bankacılığının doğuş yıllarından ziyade doğum öncesi dönemi
olarak tanımlamak daha doğru olacaktır. Çünkü bu yıllar, katılım bankacılığı için Körfez
ve Ortadoğu coğrafi alanından dışarı çıkamadığı, sunduğu ürün ve hizmetlerin temel

bireysel bankacılık hizmetlerini bile yeterli derecede karşılayamadığı bir ön hazırlık dö-
nemi olmuştur.
1970’li yıllara gelindiğinde ise faizsiz finans hizmeti sunan kuruluş
sayısı hâlâ sınırlı olmasına rağmen bu dönemde ürün ve hizmet-
lerde az da olsa bir artış sağlanmış ve yeni olarak ticari ban-
kacılık hizmetleri de bankaların portföylerine eklenmiştir.
Bu dönemi faizsiz finansın gerçek anlamıyla bir doğuş
dönemi olarak niteleyebiliriz.
1973 yılında Cidde’de birtakım Müslüman ülke-
lerin finans ile ilgili bakanlarının katıldığı bir kon-
feransta Müslüman ülkelerin, ellerindeki sermaye
fazlalarını kendi aralarında değerlendirmeleri
gerektiği konuşulmuş ve bununla ilgili bir niyet
ÖĞRENME AMAÇLARI

deklarasyonu yayınlanmıştır. Bunun akabinde
1975 yılında bu ülkelerin katılımıyla Müslüman
ülkelerdeki ekonomik kalkınmaya ve sosyal geliş-
▶ Dünyada katılım bankacılığının tarihi, gelişimi ve dönüm noktaları
meye katkıda bulunmak amacıyla İslami kurallara
uygun olarak çalışan bir bankanın kurulması karar-
▶ Dünyada katılım bankacılığının mevcut durumu
laştırılmış ve böylelikle İslam Kalkınma Bankası (Isla-
mic Development Bank) kurulmuştur.2
▶ Türkiye’de katılım bankacılığının tarihi, gelişimi ve dönüm noktaları
1975 yılında katılım bankacılığı için milat olacak bir baş-
ka gelişme daha yaşanmış, dünyanın gerçek anlamda tam do-
▶ Türkiye’de katılım bankacılığının mevcut durumu
nanımlı ilk katılım bankası olan Dubai İslam Bankası kurulmuştur.3
| 65
Recreate PMS

Malezya’da
Mısır’da Dubai İslam Bankası’nın Bahreyn’de İslami Finansal İslami Finansal Avrupa İslami
ilk katılım Kuruluşu (Dünya’nın İslami Kalkınma Kuruluşlar Muhasebe ve Hizmetler Yatırım
Bankasının gerçek anlamda ilk Bankası’nın Kuwait Finance Denetim Organizasyonu’nun Kurulu’nun Bankası’nın
kuruluşu katılım bankası) kuruluşu House’un kuruluşu (AAOIFI) kuruluşu (IFSB) kuruluşu (EIIB) kuruluşu
1963 1975 1977 1990 2002 2006

Şekil 1-2.1

Dünyada Katılım
Bankacılığının Tarihi,
Gelişimi ve Dönüm
Noktaları

Kaynaklar:
İslam Kalkınma Bankası,

Islamic Finance and Global
Financial Stability, 2010, s. 27;
Ijlal, A., Sukuk, IIFM–

Uluslararası İslami Finansal
Piyasa, s. 2;
“Towards Global Standard for

Islamic Sukuk–Issuance and
Trading”, KLIFF 2005’te
sunulmuş tebliğ, http://www.
iifm.net/media/PDF/
presentation/Towards-Global-
Standard.pdf;
Gatehouse Bank, Development

of Islamic Banking 2008, s. 4.
66 | KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI | 67

İlk katılım bankası 70’li yılların sonuna doğru ise artık büyük sermaye grupları da konuya ilgi göstermeye Bankacılığın ve
1963 yılında Mit başlamış ve günümüzdeki katılım bankalarının önde gelenlerinin önemli bir kısmı bu finansal faaliyetlerin
Gamr ismiyle Mısır’da yıllarda kurulmuştur. Örneğin bugün İslami bankacılığın en büyük pazar payına sahip de İslam dini
kurulmuştur. kuruluşlarından biri olan Kuwait Finance House’un kuruluş tarihi 1977’dir.4
içerisinde bir yeri

vardır ve dinin
1980’li ve 1990’lı yıllar katılım bankacılığının gelişme dönemleri olmuştur. Bu yıllarda
çizdiği sınırlar
coğrafi alan olarak Körfez ve Ortadoğu’dan dışarı açılan katılım bankacılığının sınırları içerisinde yürütülmek
Asya Pasifik’e doğru genişlemiştir. Sunulan ürün ve hizmetlerde ise çok ciddi ölçüde çe- mecburiyetindedir.
şitlenme yaşanmıştır. İslami sigortacılık (tekâfül) kavramı ortaya çıkmış, proje ve emtia
finansmanı, sendikasyon, finansal kiralama, İslami menkul kıymetlendirme hep bu döne-
Katılım Bankalarının
min eseri olmuştur. Bu dönemde ticari katılım bankalarına ek olarak tekâfül şirketleri ve
Ortaya Çıkışlarındaki Dinî Arkaplan
İslami yatırım şirketleri de faizsiz finansal sistem içerisindeki yerlerini almıştır.
İslam dinine göre bir Müslümanın yaşantısı sadece ibadetlerinde değil hayatın bütün
1990 yılında bir grup faizsiz finans kuruluşu Cezayir’de bir araya gelerek İslami Fi-
alanlarında İslam dininin öngördüğü kurallara uygun bir şekilde olmalıdır. Kişi hayatını
nansal Kuruluşlar Muhasebe ve Denetim Organizasyonu’nu (AAOIFI) kurmuştur. 1991’de
bu kurallar etrafında şekillendirmeli ve bütün hayatını bu sınırlar içerisinde planlamalı-
Bahreyn’de tescil edilen5 AAOIFI tüm dünya üzerinde birbirinden bağımsız olarak faaliyet
dır. Çünkü İslam, hayatın tüm alanlarını kapsayan bir bütündür. Ekonomik prensipler ve

göstermekte olan ve İslami finansal hizmetler sunan şirketleri belirli standartlarda buluş-
meslekler de bu entegre yapının bir parçasıdır. İslam’da iktisadi konular, toplumun diğer
turarak katılım bankacılığının gelişiminde çok önemli bir rol oynamıştır.
meselelerinden ayrı ve bağımsız olarak ele alınmaz, bilakis ekonomik davranış, insan
2000’li yıllar ise katılım bankacılığı için olgunlaşma dönemi olarak geçmiştir. Katılım
hayatının bütünlüğü içinde ele alınır.6
1980’li ve 1990’lı yıllar bankacılığı, sınırlarını ilk defa bu dönemde Avrupa ve Amerika’ya kadar genişletmiştir. Fa-
Bu bağlamda bir Müslümanın bankacılık ve finans alanında gerçekleştireceği faali-
katılım bankacılığının izsiz finansal ekosisteme faizsiz yatırım bankaları ve varlık yönetim şirketlerinin de dâhil
yetler de İslam dininin koyduğu kurallar içerisinde gerçekleşmelidir. Çünkü Şekil 1-2.2’de
gelişme dönemleri olmasıyla ürün ve hizmetlerde bugüne kadar hiç girilmemiş alanlara girilerek birçok yenilikçi
de görüldüğü üzere bankacılığın ve finansal faaliyetlerin de İslam dini içerisinde bir yeri
olmuştur. Bu yıllarda ürün ve hizmet geliştirilmiştir. Bir yandan yeni katılım bankaları kurulurken öbür yandan
coğrafi alan olarak olup bankacılık ve finansal faaliyetler dinin çizdiği sınırlar çerçevesinde yürütülmek mec-
mevcut katılım bankaları da hızla büyümüş, dolayısıyla düzenleyici ve denetleyici kuruluşlara
Körfez ve Ortadoğu’dan buriyetindedir.
duyulan ihtiyaç da artmıştır. Bu ihtiyaçlara binaen 2002 yılında Malezya’da İslami Finan-
dışarı açılan katılım
bankacılığının sınırları sal Hizmetler Kurulu (IFSB) kurulmuştur. Böylece küresel anlamda katılım bankacılığının

Asya Pasifik’e doğru standartlaşması daha hızlanmıştır. Avrupa’da katılım bankacılığının giderek daha fazla
genişlemiştir. önem ve ilgi kazanması sayesinde 2006 yılında Avrupa İslami Yatırım Bankası kurulmuştur.

Şekil 1-2.2
Bankacılık ve
Finansal
Faaliyetlerin İslam
Dini İçindeki Yeri

68 | KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI ŞEKİL: HASSAN, LEWIS, HANDBOOK OF ISLAMIC BANKING 2007, S. 403. | 69
İslam dininin bankacılık ve finansal faaliyetlerde belirlediği en önemli kural “faizsizlik” sinde faizsiz finanstaki veri ve bilgiler şu anda gerçek zamanlı olarak çeşitli kaynaklardan
ilkesidir. Bu ilkeye göre bankacılık faaliyetlerinin İslami kurallara uygun bir şekilde ger- bedava ya da düşük maliyetle temin edilmektedir. Bu gelişme çok daha fazla insanın
çekleştirilebilmesi için o bankanın faizsiz bir şekilde işlemesi gerekmektedir. Faizin yasak faizsiz finansı anlamasına ve kullanmasına imkân sağlamıştır.8
olmasından dolayı Müslümanlar bankalara yöneltmedikleri paralarını altına ya da gayri- Tablo 1-2.1’de faizsiz finansın son yıllarda yüksek bir ivmeyle büyümesinin altında

menkule yatırmışlar, mücevher, kıymetli maden ya da para olarak ellerinde tutmuşlardır. yatan etkenler detaylıca anlatılmaktadır.
Fakat bu sefer de İslam dininin başka bir ilkesiyle karşılaşmışlardır. İslam dinine göre
serveti atıl durumda tutup, yatırım yapmamak da uygun bir davranış değildir.7 Bu neden- 
le dünyanın farklı bölgelerinde Müslüman girişimciler faizsiz sistemle çalışan bankalar Tablo 1-2.1
kurmak durumunda kalmışlardır. İslami Finansın
Büyümesindeki
Faizsiz Finansın Büyümesindeki Etkenler Etkenler
Son dönemlerde faizsiz finans ve katılım bankacılığında dünya genelinde çok hızlı bir
büyüme gerçekleşmiştir. Bu büyümenin altında birden çok faktör ve etken yatmaktadır.
Bunların en başta geleni, faizsiz finansın küresel ölçekte denetlenmesini ve standart-

laşmasını sağlayarak katılım bankalarının gelişmesini temin eden uluslararası İslami
finans örgütleridir. Örneğin İslami Finansal Hizmetler Kurulu (IFSB) ve İslami Finansal
Kurumlar Muhasebe ve Denetleme Organizasyonu (Accounting and Auditing Organization
for Islamic Financial Institutions) faizsiz finans kuruluşlarının faaliyetlerini ve muhasebe
politikalarını standartlaştırmak için kurulmuştur. Bu kuruluşlar faizsiz finansal sistemin
karşı karşıya olduğu birçok engelin ortadan kalkmasını ya da en azından zayıflamasını
sağlamış, böylece büyümeyi artırmışlardır.
Katılım bankalarının ve faizsiz sermaye piyasası üyelerinin gelişmişlik seviyelerinin
yükselmesine paralel olarak katılım bankacılığı ile geleneksel bankacılık arasındaki reka-
bet de giderek artırmıştır. Pazardaki rekabet, müşterilerin isteklerini karşılayabilmek için

yeni ürün yapılarının geliştirilmesini teşvik etmiştir. Bu tip bir rekabet, faizsiz finansal
sistemin varlığını sürdürebilmesinin ve gelişmesini devam ettirebilmesinin ön şartıdır.
Küresel bankacılık sektöründeki genel serbestleşme eğilimi de katılım bankacılığın-
da yeni fikirlerin uygulamaya koyulması ve sistem içinde esnekliğe izin verilmesine yol
açılması konusunda yardımcı olarak katılım bankalarının büyümesine katkı sağlamıştır.
Bu sayede, yeni bir katılım bankası kurmak (ya da en azından geleneksel bankacılıkta bir
katılım bankacılığı penceresi açmak) oldukça kolay hâle gelmiştir.
Küreselleşme faizsiz finansal sistemin büyümesinde önemli bir rol oynamıştır.
Küreselleşme sonucunda Müslüman ülkeler, diğer ülkelerin katılım bankacılığı
sistemlerinin ve sermaye piyasalarının gelişimine yardımcı olmak ya da
bunları birlikte geliştirmek için daha fazla fırsat bulmuşlardır. Buna
en iyi örnek sukuk (faizsiz bono) piyasasındaki büyümedir. Son
yıllarda yapılan sukuk işlemlerinin hem sayısı hem de iş-

lem hacmi ciddi oranda artış göstermiştir.
Bilgi teknolojileri (BT) bankacılık faaliyetlerini ko- 
laylaştırmanın yanı sıra bilginin müşterilere, sermaye Tablo 1-2.2
piyasasına ve yatırımcılara yayılması konusunda birçok Global Faizsiz
kolaylıklar sağlamıştır. Geleneksel bankacılık ve finansta oldu- Finans Endüstrisi
Büyüklüğü (Aktif)
ğu gibi BT kullanımı faizsiz finansal kurumlarının
operasyon maliyetlerini de büyük ölçüde
azaltmış, bankacılar ve müşterileri
açısından bankacılık operasyonları-
nın uyumunu arttırmıştır. BT saye-
70 | KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI TABLO 1-2.1: SHANMUGAM VE ZAHARI, A PRIMER ON ISLAMIC FINANCE 2009, S. 10. | 71
TABLO 1-2.2: KFH, TKBB
Kuwait Finance Faizsiz bankacılık sisteminin İslami prensiplere dayanarak çalışan bir sistem olmasından Faizsiz finansal
House Research dolayı halkının büyük çoğunluğu Müslüman olan ülkelerde faizsiz bankacılığın toplam ban- sistemin ve İslami
araştırmalarına göre kacılık sektörü içindeki payının diğer ülkelere göre daha yüksek oranlarda gerçekleşmesi bankacılığın, halkının
küresel ölçekte faizsiz normal karşılanmaktadır. Grafik 1-2.1’de de açıkça gözüktüğü gibi faizsiz bankacılığın
büyük çoğunluğu

finans endüstrisinin Müslüman olan
toplam bankacılık sektörü içindeki payının en yüksek olduğu ülkeler olan İran, Bahreyn,
büyüklüğü 1.2 trilyon ülkelerde gittikçe
Amerikan dolarına Brunei, Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkeler aynı zamanda halklarının büyük ço- geliştiği çok açık.
ulaşmıştır. ğunluğu Müslüman olan ülkelerdir. Fakat bunun yanında
Grafik 1-2.1’de de görülebileceği gibi İran’da faizsiz bankacılığın toplam bankacılık İslami finansal sistem
sektörü içindeki payı %100 oranındadır. Çünkü İran anayasasına göre ülkedeki bütün Müslüman nüfus
finansal uygulamaların İslami prensiplere göre düzenlemesi gerekmektedir, dolayısıyla yoğunluğunun olmadığı
coğrafyalarda da
ülkedeki bankacılık sistemi de bu şekilde oluşturulmuştur. İran’daki faizsiz bankacılık
çok ciddi bir gelişim
kanununa göre, bütün faiz işlemleri ve faiz işlemlerine dayalı olan bankacılık işlemleri
kaydetmektedir.
yasaklanmıştır.9
Son yıllarda faizsiz finans sisteminin en önemli küresel merkezlerinden biri hâline

gelmeyi başarmış olan Malezya’da ise faizsiz bankacılığın toplam bankacılık sektörü
içindeki payı %18’e ulaşmıştır. Malezya’da faizsiz bankacılık sisteminin böyle yüksek bir
paya sahip olmasının ardında Malezya devletinin ve –başta Malezya Merkez Bankası
olmak üzere- birçok kurumunun aktif rol alarak faizsiz finansal sisteminin gelişmesini
sağlayacak güçlü bir alt yapı kurması yatmaktadır. Ülkede faizsiz sistemle çalışan
bankalar ayrı kanuni düzenlemelere tâbi tutulmaktadır. Denetsel düzenlemeler, likidite,
rezerv oranı, ticari ödeme sistemleri ikincil pazarlar dikkate alınarak geliştirilmiştir.
Dünyada Katılım Bankacılığının Durumu Ülkede faaliyet gösteren faizsiz bankalarının hukuk kurallarına uygunluğunu sağlamak
KFH Araştırma Şirketi’ne göre küresel ölçekte faizsiz finans endüstrisinin büyüklüğü 1.2
için bir merkezî konsey oluşturulmuş ve böylelikle Malezya’da faizsiz bankacılığın önü
trilyon Amerikan dolarına ulaşmıştır. Hâlihazırda faizsiz finans sisteminin en büyük ça-
daha da açılmıştır.10
lışma alanı bankacılık sektörüdür ve faizsiz bankacılık 960 milyar Amerikan doları olan

büyüklüğüyle faizsiz finans endüstrisinin yaklaşık olarak %80’ini oluşturmaktadır. Faizsiz
Müslüman Nüfusun Yoğun
finansal sistemin diğer alt bölümlerine bakıldığında ise bankacılık sektörüne göre küçük
Olmadığı Bölgelerde Faizsiz Finansal Sistem
olmalarına rağmen işlem hacimlerinin son yıllarda hızla arttığı bilinmektedir. Özellikle
Faizsiz finansal sistemin ve katılım bankacılığının, halkının büyük çoğunluğu Müslüman
sukuk işlemleri son yılların en gözde alanlarından birisidir. Tablo 1-2.2’de kira sertifikaları
 bölümünde yer alan sukuk işlemlerinin piyasa büyüklüğü 147 milyar dolara ulaşmıştır.
olan ülkelerde gittikçe geliştiği çok açıktır. Fakat bunun yanı sıra faizsiz finansal sistemin
Grafik 1-2.1 Müslüman nüfus yoğunluğunun olmadığı coğrafyalarda da çok ciddi bir gelişim kaydet-
Faizsiz finans sistemi içerisindeki diğer alt bölümlerden olan faizsiz yatırım fonları %4,3,
Ülke Bazında Faizsiz tiği görülmektedir. Bu büyüme tabii ki dinî sebeplerle öncelikle Müslüman dünyasında
faizsiz hisse senedi fonları %2,9 ve faizsiz sigortacılık (tekâfül) da %0,7’lik bir paya sa-
Bankacılığın Toplam kaydedilmiştir. Ancak günümüzde bu büyüme ticari ve ekonomik sebeplerin öncülüğünde
Bankacılık Sektörü hiptir. Önümüzdeki yıllarda faizsiz finansal sistemin yeni ürün ve hizmetlerin gelişmesiyle
Batı dünyasından Asya Pasifik bölgesine kadar genişleme göstermektedir. Orta Doğu ve
İçindeki Payı daha homojen bir pay dağılımına doğru gitmesi beklenmektedir.
Asya açık farkla dünyada en büyük faizsiz finansal pazar olarak kalsa da, diğer bölgeler
ve ülkeler de faizsiz finansı yeni bir gelişim alanı olarak takip etmektedirler.
Faizsiz finansın gelecekteki büyüme ve gelişme potansiyeli İslami zorunluluktan
(%) 100
100 öte güçlü bir etkiyi tetiklemiştir. Avustralya, Çin, Fransa, Almanya, Hong Kong, İtalya,
Birleşik Arap E.
İran

Japonya, Kore, Lüksemburg, Singapur ve İngiltere gibi Müslüman olmayan ülkelerde de
Suudi Arabistan
Bahreyn
80
finansal sistemleri içinde faizsiz finansın başlangıcı konusunda çeşitli girişimler olmuş-
Kuveyt
Brunei
Katar
Yemen
tur. 2009 sonunda İngiltere’de beş katılım bankası kurulmuşken, Çin katılım bankacılığı
Sudan
60 57
50 50 49 49 için ilk lisansı çıkartmıştır.
42 40
Pakistan
Malezya
38 Diğer yandan Fransa, Kore ve Japonya gibi ülkeler faizsiz finansal ürünlerin kendi
Ürdün
Umman
Bangladeş
40
Endonezya
Senegal
Nijer
Suriye
piyasalarına uyumunu sağlamak için kendi yasa ve vergi yapılarında değişiklikler başlat-
Cezayir
Türkiye
Mısır
Lübnan
Tunus
18 18 17
20 13 13 10 mış, Hong Kong ve Avustralya’nın da dâhil olduğu diğer ülkeler de bu yolda ilerleyecekle-
8 7 7 6 5 5 3 2 rinin sinyalini vermişlerdir. Bu eğilimin, ticaret ve yatırım işlemlerindeki artışa dayanarak
0 daha büyük sınırlar arası akışa, dolayısıyla ekonomik bağlantıların güçlendirilmesine
katkıda bulunması beklenmektedir.11
72 | KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI ŞEKİL: IMF, TKBB | 73


Tablo 1-2.3
İslami Finansı Küresel Bazda Düzenleyici ve Denetleyici Kuruluşlar
Dünyada Katılım Bankacılığının Uygulanma Modelleri

Katılım bankacılığı hizmetleri küresel çapta üç tür modelde sunulmaktadır. Bunlardan bi-
rincisi “salt katılım bankası”dır. Bu modelde yerel mevzuatların şartlarına göre bir katılım
bankası ya yeni bir lisansla baştan bir katılım bankası kurulmasıyla ya da daha önceden

geleneksel bankacılık yapan bir bankanın dönüştürülmesiyle oluşturulabilir.12 İkinci model
ise katılım bankacılığı penceresidir. Katılım bankacılığı penceresi, bir geleneksel bankanın
diğer geleneksel bankacılık operasyonlarından ayrı olarak tutulan ve İslami kurallara uy-
gun bir şekilde kurulan, yürütülen ve sürdürülen bir parçası olarak tanımlanabilir.13 Katılım
bankacılığı penceresi modelinde, bağlı bulunulan geleneksel banka ile bazı maddi kaynak-
lar birçok faaliyette ortak olarak kullanılabilir. Örneğin bu modelde katılım bankacılığı hiz-
metiyle geleneksel bankacılık hizmetleri aynı şubelerin içinde verilebilmektedir.14 Üçüncü
modelde ise katılım bankası bir geleneksel bankanın ortaklığıyla ona bağlı ama tamamen
ayrı bir tüzel kişilik olarak kurulmaktadır.15 Bu modelde iki ayrı yasal varlık olarak katılım
bankası ve geleneksel banka bütün faaliyetlerini birbirinden ayrı gerçekleştirir. Örneğin
katılım bankacılığı penceresi modelinde iki hizmet de aynı şubenin içinde gerçekleştiri-

lebilirken bu modelde iki bankanın şubeleri ayrı olmak zorundadır.16 Hem bağlı ortaklık
modelinde hem de pencere modelinde her ne kadar geleneksel bankacılıkla bağları olsa
da yapılan işlemlerde katılım bankacılığının temel ilkeleri uygulanmak zorundadırlar.
Katılım bankacılığının uygulanmasında üç tür model olmasına rağmen ülkelerin yerel
mevzuatları her zaman bütün modellerin uygulanmasına izin vermeyebilir. Örneğin, İslami
kurallara göre yönetilen bazı ülkelerde geleneksel bankacılık yasak olduğu için buralarda
katılım bankacılığı penceresi modeli uygulanamamaktadır.
 Bir Geleneksel

Şekil 1-2.3 Bir Geleneksel Bankanın Ortak
Dünyada Katılım Salt Bankanın Katılım Olduğu Katılım
Bankacılığının Katılım Bankası Bankası Penceresi Bankası
Uygulanma Modelleri
Geleneksel Geleneksel
Banka Banka
Katılım
Bankası
Katılım
Bankası
Katılım Bankası

Uluslararası Katılım Bankacılığı Örgütleri
Faizsiz finansal sistemin gelişmesi ve büyük rakamlara ulaşmasıyla birlikte çeşitli düzen-
lemelere ve standartlara olan ihtiyaçlar da artmıştır. Bu nedenle dünyanın birçok farklı
ülkesinde uluslararası faizsiz bankacılık sisteminin denetimine ve düzenlemesine yardımcı
olan birçok farklı kuruluş kurulmuştur. Sağ sayfadaki Tablo 1-2.3’te özet olarak da verilen
bu kurumların başlıcaları şunlardır:

GELENEKSEL BANKACILIK VE PARA KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI KATILIM BANKACILIĞINDA TEMEL İLKELER KATILIM BANKACILIĞINDA FON TOPLAMA YÖNTEMLERI KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI
| 77
İslami Finansı Küresel Bazda Düzenleyici ve Denetleyici Kuruluşlar

76 |
Kutu 1-2.1
VAKA İNCELEMESİ  1
Faizsiz Finansta
Bahreyn’in Bölgesel Rolü
Bahreyn 1976’dan beri bölgesel bir finan merkezi olarak faaliyet göstermektedir. Suudi
Arabistan ve Kuveyt sadece yerel kuruluşlara izin verirken Bahreyn ülke dışından gele-
cek bankalara da kapısını açık tutmuştur. Diğer merkezlerden daha fazla faizsiz finans
kurumuna sahip olan Bahreyn’de 24 katılım bankası ve 11 faizsiz sigorta (tekâfül) şirketi
bulunmaktadır ve bunların büyük çoğunluğu yerelden çok bölgesel hizmet sunmaktadır.
Şimdiki adı Bahreyn Merkez Bankası olan Bahreyn Para Kurumu, Bahreyn’in bir faizsiz
finans merkezi hâline gelmesinde çok aktif bir rol oynamıştır. Finansal raporlamalar için
standart koyucu kurum olarak hizmet veren AAOIFI’nin genel merkezi, kurulduğu 1991
yılından beri Bahreyn’dedir. Faizsiz finansal kurumların üye olduğu ve standartlarını kabul
ettikleri AAOIFI, Avrupa ve Asya’daki geleneksel bankaların çoğunun kullandığı Uluslara-
rası Finansal Raporlama Standartları’nın (IFRS) yerine kurulmuştur.
İslami finans Bahreyn ayrıca Uluslararası İslami Finansal Piyasa’ya (IIFM) da ev sahipliği yapmak-
sisteminin tadır. IIFM’nin görev alanı, İslami sermaye ve para piyasalarına ortak ticari standartların
gelişmesinde
uygulanmasını teşvik ederek destek olmaktır. IIFM çalışmalarının henüz ilk evrelerindedir
Bahreyn’in –özellikle
de bölgesel anlamda– ancak İslami Kalkınma Bankası’nın yanı sıra Bahreyn, Brunei, Endonezya, Malezya ve
çok ciddi katkıları Sudan merkez bankaları tarafından da desteklenmektedir. Fakat diğer Körfez İşbirliği
olmuştur. Konseyi ülkeleri kendi piyasa ve kurumlarına odaklanmayı tercih ederek IIFM’ye üye olma-
mışlardır. Bahreyn merkezli Likidite Yönetim Merkezi’nin
amacı İslami finans kurumlarının ihtiyaç fazlası fonla-
rının kazançlı ticari enstrümanlarda plasmanını kolay-
laştırmaktır. Likidite Yönetim Merkezi’nin sermayesi Katılım bankacılığı hem
KFH, Bahreyn İslam Bankası, Dubai İslami Bankası ve ortaya çıkışı hem de tüketici
İslami Kalkınma Bankası tarafından bağışlanmıştır. tercihleri nedeniyle Ortadoğu
Fakat bu bankalar kendi sukuk ihraçlarının çoğun- ve Körfez ülkelerinde diğer
da uluslararası yatırım bankalarını kullanmışlardır. ülkelere kıyasla daha
Likidite Yönetim Merkezi’nin diğer temel görevi popülerdir. Bu nedenle
ise sukuk işleminin ikincil piyasadaki menkul katılım bankacılığından
değerleme işlemini desteklemektir. bahsedildiğinde her zaman
İslami finans sisteminin gelişmesinde bu ülkeler akla gelir. Fakat
Bahreyn’in –özellikle de bölgesel anlamda- dünyada katılım bankacılığı
çok ciddi katkıları olmuştur. Bahreyn’in fa- açısından en önemli
izsiz finans kurumları için çekici olmasın- finansal merkezlerden birisi
da bu kadar başarılı olmasının iki temel de Londra’dır. Özellikle
sebebi vardır. Bunlardan birincisi, başta son yıllarda yapılan resmî
Bahreyn Merkez Bankası’nın teşviki düzenlemelerle birlikte
gibi destekleyici etkenler iken, ikincisi İngiltere’de büyük bir ivme
ise komşu ülkelerin katılım bankacı-
lığı ve tekâfül sigortası operasyon- İngiltere’de kazanan faizsiz finans sistemi
her geçen gün daha da ileriye
ları için yeni lisanslara onay verme gitmektedir. Dikkat çekici
konusundaki isteksizlikleri nede- bu başarı nedeniyle bu vaka
niyle yatırımcıların Bahreyn’e çalışmasında İngiltere’deki
yönelmesidir.24 Dünyada katılım bankacılığı açısından en önemli katılım bankacılığı sektörü
finansal merkezlerden birisi de Londra’dır. anlatılacaktır.
VAKA INCELEMESI – 1 / INGILTERE’DE KATILIM BANKACILIĞI
İngiltere’de Katılım Bankacılığı
İngiltere’deki İslami Finans Endüstrisinin Mevcut Durumu 
İngiltere’de faizsiz finans endüstrisi son yıllardaki büyük gelişimle beraber çok ciddi bo- Tablo 1-2.5
yutlara ulaşmıştır. 2010 yılı verilerine göre İngiltere’de İslami kurallara tamamen uyumlu İngiltere’de Faizsiz Finans
5 banka faaliyet göstermektedir: Bank of London and Middle East, European Finance Ho- ve Katılım Bankacılığı
use, European Islamic Investment Bank, Gatehouse Bank, Islamic Bank of Britain. Bunun Üzerine Eğitim Programları
yanı sıra 17 tane banka da faizsiz bankacılık hizmetini geleneksel bankacılık hizmetinin
yanında bir katılım bankası penceresi açarak sunmaktadır (Tablo 1-2.4).
2010 Mart sonu itibariyle Londra Menkul Kıymetler Borsası’nda sukuk işlemi sayısı
31’e, bu işlemlerin toplam değeri ise 10,43 milyar dolara ulaşmıştır. İngiltere’de faizsiz
finans endüstrisinin gelişimine sadece finans kuruluşları değil aynı zamanda danışmanlık
ve eğitim firmaları da büyük ölçüde katkıda bulunmuşlardır. İngiltere’de faizsiz finans
alanında hukuki danışmanlık hizmetleri sunan 20 büyük hukuk firması vardır. Ayrıca “Dört
Büyükler” diye tabir edilen danışmanlık firmalarının hepsi faizsiz finans alanında da da-
nışmanlık hizmetleri sunmaktadır.25 Eğitim sahasında ise hem eğitim firmaları hem de
üniversiteler açtıkları birçok sertifika programıyla faizsiz finans alanında insan kaynağının
gelişimine katkıda bulunmuşlardır (Tablo 1-2.5).

Tablo 1-2.4
İngiltere’deki Katılım
Bankaları
81 | KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI TABLO: IFSL, ISLAMIC FINANCE 2010. TABLO: KFHR, ISLAMIC FINANCE IN EUROPE 2010. | 82
İngiltere’de Faizsiz Finansın
Gelişimindeki Devlet Politikalarının Rolü Türkiye’de Katılım Bankacılığı
Faizsiz finansın büyümesi, Malezya ve Orta Doğu gibi bölgelerde tarih boyunca talebe
dayalı olarak gerçekleşmesine rağmen İngiltere gibi Müslüman olmayan ülkelerde arz

ve hükümetin desteklemesiyle olmuştur. Bu farka rağmen İngiltere, devlet desteğiyle
Türkiye’de Katılım Bankacılığının
dünya standartlarında bir faizsiz finansal hizmetler endüstrisi geliştirmeyi başarmıştır.27
Gelişimindeki Dönüm Noktaları
İngiltere’nin faizsiz finans konusunda çok net iki amacı vardı. Bunlardan birincisi
Dünyada katılım bankacılığının hızla yayılması Türkiye’deki kamuoyu ve iş çevrelerinde
Londra’yı uluslararası faizsiz finans açısından Avrupa’nın merkezi haline getirmek ve o
de geniş yankı uyandırmıştır. Özellikle 1970’li yılların sonunda dünyadaki katılım ban-
şekilde kalmasını sağlamaktı. İkinci amacı ise İngiltere’deki hiç kimsenin finansal ürünler
kalarının başarılarının ortaya çıkmasıyla birlikte Türkiye’de katılım bankacılığı yapılması
piyasasına girişinin inancından dolayı engellenmemesini garanti altına almaktı. Devletin
konusu daha sık gündeme gelmeye başladı. Fakat mevcut kanunlar Türkiye’de bir katılım
bu amaçlara ulaşmak için yaklaşımı eşitlik, işbirliği ve sadakat ilkelerine dayanmakta-
bankasının kurulması için alt yapı olarak yeterli değildi. Bu nedenle 1983 yılında 83/7506
dır. Bu amaçları karşılamaya yönelik önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Şu anda İngil-
sayılı ve 16 Aralık 1983 tarihli Kanun Hükmünde Kararname ile faaliyet için resmî izin
tere, Körfez İşbirliği Konseyi üyesi ülkeleri ve Malezya dışında faizsiz finansın en önde
verilerek Türkiye’de katılım bankalarının kurulmasına yasal zemin hazırlandı. Dünyada bu
gelen merkezidir. Avrupa Birliği’ndeki faizsiz finansal enstrümanlar sadece Londra ve
tür bankalara “İslami Banka” denilirken Türkiye’de bu isim resmen “Özel Finans Kurumu

Birmingham’da konuşlanmıştır. İngiltere’deki tüketiciler İslami kurallarla uyumlu ticari
(ÖFK)” olarak belirlendi. Kararnamenin birinci maddesi özel finans kurumlarının kuruluş,
finansal ürün ve hizmetlere çok geniş bir çeşitlilikte ulaşabilmektedir. Bu ürün ve hizmet-
organ, faaliyet ve tasfiyesine ilişkin esasları belirleme yetkisini T.C. Merkez Bankası’nın
ler geleneksel finansal ürünlerle aynı standartlarda düzenlenmiş olup tüketici, korunma
görüşünü almak kaydıyla Başbakanlığa verdi.
konusunda aynı haklara sahiptir.28
Özel finans kurumlarının kurulması için yasal dayanak sağlanmıştı fakat bu kurumların
İngiltere’de faizsiz finans için devletin destekleyici politikasındaki anahtar nokta,
faaliyete geçebilmesi ve faaliyetlerinin düzenlenmesi için görevin yetkili bir kuruma devri
2003’ten beri yapılan mali ve düzenleyici çerçeveye fırsat tanıyan düzenlemelerdir.
gerekmekteydi. Bu nedenle 1984 yılında Başbakanlık Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı
25.12.1984 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan bir tebliğle özel finans kurumlarının fa-
aliyete geçmesi için, gerekli beyannamenin içeriğinin belirlenmesi, cari hesaplara ilişkin Özel finans
düzenlemenin yapılması, kâr ve zarara katılma hesaplarında toplanan fonların tâbi ola- kurumlarının hukuki
cağı esasların tespiti gibi konularda Merkez Bankası’nı yetkilendirdi.30 statüsü 25 Şubat 1985

Özel finans kurumlarının hukuki statüsü 25 Şubat 1985 tarihinde tamamlandı.31 Hu- tarihinde tamamlandı.
kuki statünün tamamlanmasının ardından Türkiye’deki ilk özel finans kurumları olarak Hukuki statünün
1985 yılında Albaraka Türk ve Faisal Finans kurulmuş ve faaliyetlerine başlamışlardır.
tamamlanmasının
ardından Türkiye’deki
Daha sonra birçok yatırımcı bu alana yatırım yapmaya karar vermiş, ardı ardına
ilk özel finans kurumları
birçok özel finans kurumu daha kurulmuştur. Sırasıyla 1989 yılında Kuveyt Türk olarak 1985 yılında
2009 yılı boyunca İngiliz hükümeti, İngiltere’nin bir küresel finans merkezi olmasını des- Finans Kurumu, 1991 yılında Anadolu Finans Kurumu, 1995 yılında İh- Albaraka Türk ve
teklemek ve geleneksel ve alternatif finansa aynı esasa göre davranılmasını temin etmek las Finans Kurumu ve 1996 yılında da Asya Finans Faisal Finans kurulmuş
için çok çeşitli yasal düzenlemeler yapmıştır. İngiliz hükümeti bu alternatif yatırım fon- Kurumu faaliyete geçmiştir. ve faaliyetlerine
başlamışlardır.
larının geleneksel borçlanma enstrümanlarına benzer ekonomik karakteristiklere sahip
olması için -özellikle de yapılandırılmış sukuk işlemine yönelik- yasal çerçevede çok ciddi
düzenlemeler gerçekleştirmiştir.29
Sonuç

Faizsiz finans sistemi her ne kadar Ortadoğu ve Körfez ülkelerinde tüketici talepleriyle
büyüme ve çeşitlenme fırsatı bulmuş olsa da İngiltere, devlet desteği sayesinde benzer
bir finansal başarıyı kendi ülkesinde de gerçekleştirmiştir. Özellikle bir devlet politikası
olarak faizsiz finansal sistemin gelişmesi için sergilenen öncü rol, özel sektörün bu ko-
nudaki ciddi yatırımlarıyla karşılık bulmuştur. Böylelikle İngiltere faizsiz finans açısından
dünyadaki en önemli finansal merkezlerden birisi hâline gelmiştir.

Özel finans kurumlarının kuruluş ve faaliyetleri, 19 Aralık 1999 tarihine kadar 83/7506 Katılım Bankacılığının Türkiye’deki Mevcut Durumu
sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile düzenlenmekteydi. Özel finans kurumları aslında Türkiye’de katılım bankacılığı sektöründe dört banka faaliyet göstermektedir. Bunlar Al-
bankacılık hizmeti sunmaktaydılar fakat kanundaki yerleri bankalardan ayrı tutulmaktaydı. baraka Türk Katılım Bankası, Bank Asya Katılım Bankası, Kuveyt Türk Katılım Bankası ve
Bu nedenle hem yurtiçi hem de yurtdışı işlemlerinde zaman zaman sorunlar oluşuyordu.

Türkiye Finans Katılım Bankası’dır.
Bu sorunları ortadan kaldırabilmek adına 1999 yılında çıkarılan 4491 sayılı Kanun ile özel
finans kurumları da 4389 sayılı Bankalar Kanunu kapsamına alınıp resmî olarak banka
statüsüne dâhil edilmiştir.

Şekil 1-2.5
2001 yılında Faisal Finans Özel Finans Kurumu ortak yapısında ve isminde değişik-
Türkiye’de Faaliyet
liğe giderek Family Finans’a dönüştü. Aynı yıl yaşanan bir başka gelişme, özel finans Gösteren Katılım
kurumlarının düzeltmek için yıllarca uğraşmasını gerektiren bir itibar sorununa neden Bankaları
oldu. 2001 yılında İhlas Finans Kurumu’nun faaliyeti Bankacılık Düzenleme ve Denetleme
Kurumu tarafından durduruldu ve bankacılık ruhsatı iptal edildi. Bu nedenle kamuoyunda
özel finans kurumlarına duyulan güvende birtakım şüpheler oluştu ve katılım bankaları
bu kamuoyu algısını değiştirebilmek için yıllarca emek harcadı.

Özel finans kurumları her ne kadar bankacılık kanununa dâhil edilse de isminde “ban-
ka” kelimesinin geçmemesi çeşitli karışıklıklara yol açabiliyordu. Bu nedenle 2005 yılında
5411 sayılı Bankacılık Kanunu ile “Özel Finans Kurumu” ismi “Katılım Bankası” olarak
değiştirilmiştir.
Bankacılık Kanunu’na göre katılım bankası şöyle tanımlanmıştır. “Katılım Bankaları
özel cari ve katılma hesapları yoluyla fon toplamak ve kredi kullandırmak esas olmak üze-
re faaliyet gösteren kuruluşlar ile yurtdışında kurulu bu nitelikteki kuruluşların Türkiye’deki
şubelerini ifade eder.” Sonuç olarak değişim sadece isimde olmuş, çalışma prensipleri ve
yöntemleri aynı şekilde muhafaza edilmiştir.32
2005 yılı sonunda ise Anadolu Finans Kurumu ve Family Finans Kurumu birleşmiş ve

bu tarihten sonra faaliyetlerine Türkiye Finans Katılım Bankası olarak devam etmiştir.
2006 yılında katılım bankaları arasında koordinasyon ve işbirliğini geliştirmek amacıyla
Türkiye Katılım Bankaları Birliği (TKBB) kurulmuştur. 2008 yılında ise Türkiye Finans Ka-
tılım Bankası, Suudi Arabistan kökenli The National Commercial Bank (NCB) tarafından
 satın alınmıştır.
Şekil 1-2.4
Türkiye Katılım
Bankacılığının
Gelişimindeki
Dönüm Noktaları Türkiye Finans
5411 sayılı Katıım Bankası,
4491 sayılı kanun Bankacılık Kanunu Anadolu Finans Suudi Arabistan
83/7506 sayılı Kanun ile ÖFK’lar 4389 ile “Özel Finans ile Family Finans kökenli The National
Hükmünde Kararname ile Özel Kuveyt Türk İhlas Finans sayılı Bankalar Kurumları” ismi birleşerek Türkiye Commercial Bank
Finans Kurumlarına (ÖFK) Finans Kurumu Kurumu Kanunu kapsamına “Katılım Bankası” Finans Katılım (NCB) tarafından

yasal faaliyet izni verildi. kuruldu. kuruldu. dahil edildi. olarak değiştirildi. Bankası oldu. satın alındı.
1983 1985 1989 1991 1995 1996 1999 2001 2005 2006 2008
Albaraka Türk ve Faisal Anadolu Finans Asya Finans İhlas Finans Faisal Finans Türkiye Katılım
Finans Kurumları Kurumu kuruldu. Kurumu Kurumunun faaliyeti Kurumu Bankaları
faaliyete başladı. kuruldu. Bankacılık Düzenleme Family Finansa Birliği (TKBB)
ve Denetleme Kurumu kuruldu.
dönüştü.
tarafından durduruldu
ve bankacılık ruhsatı
85 | KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI iptal edildi.
Son yıllarda katılım bankaları çok hızlı bir büyüme göstermişlerdir. Fakat katılım bankacı- Bir bankanın başarısını belirleyen etkenlerin başında aktif durumu gelmektedir. Katılım
lığı bu seviyeye kolay gelmemiştir. Özellikle de kuruluş yıllarında özel finans kurumlarının bankalarının aktif gelişimine bakıldığında da son yıllarda böylesine başarılı olmalarının
gelişmeleri ve büyümeleri çok yavaş olmuştur. Şekil 1-2.6’da da gösterilen nedenlerden altında yatan sebeplerden birinin bu bankaların aktif durumu olduğu gözükmektedir.
ötürü kuruluş yıllarında yavaş gelişen özel finans kurumları rakamsal olarak yeterli büyü- Katılım banklarının 2002 yılında yaklaşık 4 milyar TL olan toplam aktif değeri her yıl

me gösterememiş olmalarına rağmen bu dönemde, sektörel alt yapının tesisi, mevzuat istikrarlı bir şekilde büyüyerek 2010 yılında 43,3 milyar TL’ye ulaşmıştır. Ayrıca katılım
anlamında daha sağlam esaslara kavuşulması, katılım bankacılığının sağlıklı bir şekilde bankaları bankacılık sektörünün toplam aktifleri içerisindeki paylarını da %4,31’e çıkar-
sektörde yer bulması ve müşteri portföyünün genişletilmesi açılarından çok önemli me- mayı başarmıştırAktif (Grafik 1-2.2). Bankacılık Sektöründeki Payı (%)
(milyon TL)
45.000 4,31 4,5
safeler alınmıştır. Bu durumun başlıca nedenleri şunlardır:33 4,03
40.000 43.339 4
3,52
3,35 33.628
 35.000
30.000 Aktif (milyon TL) 2,75
Bankacılık Sektöründeki Payı (%)25.769
3,5
3

Şekil 1-2.6 45.000 2,33 2,44 4,31 4,5
Grafik 1-2.2
25.000 2,5
2,01 19.435 4,03
Kuruluş Yıllarında 40.000
20.000
1,83 43.339 42 Katılım Bankalarının
Katılım Bankalarının 3,52 Aktif Gelişimi
35.000
15.000
13.7303,35 33.628 3,5
1,5
Yavaş Büyümelerinin 9945 2,75
Nedenleri
30.000
10.000
5113 7299 25.769 31

3962 2,33 2,44
25.000
5.000 2,5
0,5
1,83 2,01 19.435
20.000 0 20
15.000 2002 2003 2004 2005 13.730
2006 2007 2008 2009 2010 1,5
9945
10.000
5113 7299 1
5.000
3962 0,5
0 0
İstatistiklerle Türkiye’de 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Katılım Bankacılığının Mevcut Durumu

Katılım bankaları bankacılık sektörü içerisinde her geçen yıl daha başarılı bir seyir iz-
lemektedir. Bu başarı aynı zamanda istatistiklere de yansımaktadır. Katılım bankaları
Katılım bankalarının aktifleri içinde en önemli unsurlardan birisi de şüphesiz özkaynak-
sadece büyümekle kalmamış aynı zamanda bankacılık sektörü içerisinden aldıkları payı

larıdır. Çünkü katılım bankalarının özkaynaklarının güçlü olması daha fazla fon kullandı-
da her geçen sene arttırmışlardır.
rabilme ve paydaşlarının güvenlerini kazanma açısından çok önemli bir etkendir. Katılım
bankalarının toplam öz sermayesi 2010 yılında bir önceki yıla oranla %15,1 oranında
büyüyerek 5,5 milyar TL değerine ulaşmıştır (Grafik 1-2.3).
Özkaynaklar (milyon TL)


Grafik 1-2.3
6000 5457
Katılım Bankalarının
5000 4420 Özkaynak Gelişimi
4000 3729
Özkaynaklar
3000 (milyon TL) 2364
6000
2000 1560 5457
5000
951 4420
1000
4000 0 3729

3000 2005 2006 2007
2364 2008 2009 2010
2000 1560
951
1000
0
Toplanan fonlara bakıldığında
2005 2006katılım bankalarının
2007 2010 yılında
2008 2009 yılına
2009 göre %26’lık
2010
bir artış göstererek 33,8 milyar TL fon topladıkları görülür. Bu dönemde katılım ban-
kalarının topladığı fonların tüm bankacılık sektörü içerisindeki payı %5,36’ya çıkmıştır
(Tablo 1-2.6).
87 | KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI GRAFIKLER: TKBB | 88

 Katılım Bankaları (%) Bankacılık Sektörü (%) 
Tablo 1-2.6 120 Grafik 1-2.4
Toplanan Fon 103 103 Toplanan Fonların
100 93 93 95

Gelişimi (Milyon TL)
82 89 Kullandırılma Oranları
80 73 89
66 79 81 80
60 70
61
40 53
44
38
20
0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
*Bankacılık sektöründe bankalardan toplanan fonlar hariçtir.

Katılım bankaları son yıllarda KOBİ finansmanı alanında geleneksel bankalara kıyasla daha

aktif bir politika takip emiş ve daha büyük bir büyüme gerçekleştirmiştir. Katılım bankaları
Katılım bankaları topladıkları fonları müşterilerine kullandırarak gelir elde eden bir çalış- 2010 yılında KOBİ’lere yaklaşık olarak 11 milyar TL fon kullandırırken tüm bankacılık sek-
ma sistemine sahiptir. Bu nedenle ne kadar fazla fon kullandırabilirlerse o ölçüde büyük törünün KOBİ kredileri piyasasındaki payını da %8,4’ten %8,8’e yükseltmiştir (Tablo 1-2.8).
bir finansal başarı elde edeceklerdir. Diğer tüm finansal göstergelerde olduğu gibi katılım
bankaları kullandırdıkları fonlar itibariyle de dikkat çekici bir başarı göstermiştir. Tüm
katılım bankalarının 2010 yılında kullandırdıkları fonların toplam değeri 32 milyar TL

Tablo 1-2.8
olarak gerçekleşmiştir (Tablo 1-2.7).
Katılım Bankaları ve
Katılım bankaları topladıkları fonları kullandırma bakımından geleneksel bankacılıktan Bankacılık Sektörünün
daha başarılı bir seyir izlemektedir. Örneğin 2010 yılında katılım bankaları 33,8 milyar Kredi Türlerine Göre
TL fon toplamış ve bu fonların 32 milyar TL’sini müşterilerine kullandırmıştır. Yani katılım Yoğunlaşması (Milyon TL)

bankaları 2010 yılında topladıkları fonların %95’ini tekrar reel sektöre kazandırmıştır.
Halbuki aynı dönemde geleneksel bankalar topladıkları fonların sadece %89’unu reel
sektöre geri kazandırabilmişlerdir (Grafik 1-2.4).
Katılım bankları büyümelerini sürdürülebilir kılmak için finansal büyümenin yanında şube
 ve personel sayılarında da büyüme kaydetmişlerdir. 2002 yılında 148 olan katılım ban-
Tablo 1-2.7
kalarının şube sayısı 2010 yılında 607’ye ulaşmıştır. Personel sayısı açısından ise 2002
Kullandırılan Fonların
yılında katılım bankalarında istihdam edilen personel sayısı 2530 iken 2010 yılında bu
Gelişimi (Milyon TL)
rakam 12.677 değerine ulaşmıştır (Grafik 1-2.5).
Şube sayısı Personel Sayısı


Grafik 1-2.5
700 14.000
12.677 Katılım Bankalarının
11.802

600 11.022 12.000
Şube ve Personel Gelişimi
607
500 560 10.000
9215 530
400 7114 8000
5740 422
300 4789 355 6000
*Bankacılık sektöründe menkul değerlerden faiz reeskontları hariçtir. 200 3520 290 4000
2530 255
100 188 2000
148
0 0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
89 | KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI TABLO: TKBB | 90

Kutu 1-2.2
Sistemin İsim Sorunu

ve “Katılım Bankacılığı”
İsmine Giden Yol
Katılım bankacılığının karşılaştığı en belirgin sorunlardan biri de uygulanan bankacılık
sistemini isimlendirme konusunda yaşanmaktadır. Yurtdışında “İslam bankacılığı/İslami
“Kâr ve zarara bankacılık” ifadeleri yaygın bir şekilde kullanılırken ülkemizde sistem “faizsiz bankacılık”
katılma esasına göre ismiyle bilinmekte ve kurumlar 2005 yılına kadar resmî olarak “Özel Finans Kurumu”
çalışan bankacılık olarak isimlendirilmekteydi. 2005 yılına gelindiğinde ise özel finans kurumlarının adı
sisteminin KATILIM
-bankacılık kurallarına tam anlamıyla bağlı olarak konumlandırılması amacıyla- kanun
BANKACILIĞI adı
altında yakalayacağı ile “katılım bankacılığı” olarak değiştirilmiştir.
ivme ile bankacılığa Fakat “katılım bankacılığı” ismi Türkiye kamuoyuna ilk olarak yasayla gelmedi. Bu
yeni bir boyut isimle ilk defa, bir katılım bankası olarak varlığını hâlâ sürdüren Albaraka Türk Katılım
getirerek bir çığır Bankası’nın 3 ayda bir çıkarttığı yayın organı Bereket dergisinde (1999, sy. 8), Temel
açacağına inanıyoruz. Hazıroğlu ve Mehmet Emin Özcan’ın bir makalesinde karşılaşıldı.
Bu nedenle, katılım Hazıroğlu ve Özcan küresel yaygınlıkta kullanılan iki isimlendirme olan “faizsiz ban-
bankacılığı 21. yüzyılın
kacılık” ve “İslam bankacılığı”nın kullanılmasına çeşitli eleştiriler getirmişlerdi. İlk eleşti- Bu üç argümanın ardından yazarlar o güne kadar özel finans kurumu adıyla çalışan
bankacılığı olacaktır
demek iddialı bir rileri “faizsiz bankacılık” ismineydi. Çünkü bu ismi koyanlar bu modelin faizli bankacılık faizsiz bankacılık hizmeti veren kuruluşların isimlerinin “katılım bankası” olarak değişti-
beklenti olmasa modelinin alternatifi olduğunu iddia ediyorlardı. Hâlbuki faizli modelin karşılığı faizsizlik rilmesi gerekliliğini ortaya koymuştur.
gerektir. Katılım değildi.34 Yazarların haklılığı bugün için de geçerlidir. Hâlâ birçok kişi katılım bankalarının Yazarlar bu iddialarını daha detaylı olarak yazdıkları başka bir makaleyi ise şu manidar
Bankacılığına hoş topladığı fonların faizsiz bankacılık ismine bakarak zamanla hiçbir değişime uğrama- cümlelerle bitirmişlerdi.
geldiniz…” dığını ve yıllar geçse de hep aynı rakamda durduğunu zannediyor. Halbuki faizli modelin “Kar ve zarara katılma esasına göre çalışan bankacılık sisteminin KATILIM BAN-
alternatifi kâr payı modelidir ve katılım bankalarının sağladıkları gelir modeli de kâr payı KACILIĞI adı altında yakalayacağı ivme ile bankacılığa yeni bir boyut getirerek bir çığır
sistemi üzerine kuruludur. açacağına inanıyoruz. Bu nedenle, katılım bankacılığı 21. yüzyılın bankacılığı olacaktır
İkinci eleştirileri ise “İslam bankacılığı” ismineydi. Çünkü “İslam” kelimesi çok değerli demek iddialı bir beklenti olmasa gerektir. Katılım Bankacılığına hoş geldiniz…”36
bir kelimedir ve gelişigüzel her tabirle bir arada kullanılıp yıpratılması doğru değildir.35
Çünkü daha önce İslam kelimesi olumlu tabirlerle bir arada kullanıldığında itiraz edil-
mediğinde (örneğin İslam ekonomisi, İslami otelcilik vb.), olumsuz tabirlerle bir arada 
kullanılmasına da itiraz etmek güçleşiyordu (örneğin İslami terör, İslami terörist vb.). Bu Faizsiz Bankacılıkta
nedenle insanoğlu tarafından icat edilmiş bir bankacılık modeline “İslam” kelimesinin Kullanılan İsimler
eklenmesi durumunda daha sonra modelde çıkabilecek herhangi bir hatanın tüm İslam
değerlerini de töhmet altında bırakması kaçınılmaz olabilirdi. Tüm bu eleştirilerle birlikte
yazarlar yeni bir isimlendirmenin gerekliliğini savunuyor ve sistemin adı için “katılım
bankacılığı” ismini öneriyorlardı.
BÖLÜM DEĞERLENDİRME TESTİ VAKA İNCELEMESİ  2
1. İslam bankacılığın doğuşu ve ilk kuruluş yılları 6. İslam Kalkınma Bankası’nın (IDB) temel görevi
daha çok hangi bölgede gerçekleşmiştir? aşağıdakilerden hangisidir?
A) Asya Pasifik A) İslami finansal kuruluşlar için muhasebe ve

B) Körfez ve Ortadoğu raporlama standartları geliştirmek
C) Avrupa B) İslami para ve sermaye piyasaları için
D) Amerika derecelendirme hizmeti sunmak
C) İslami finansal kuruluşlar için kurumsal yönetim
standartları geliştirmek
D) Üye ülkelerde ekonomik kalkınma ve sosyal gelişimi
desteklemek
2. Aşağıdaki hangisi İslam bankacılığının kuruluş

yıllarında sunduğu ürün ve hizmetlerden
birisidir?
7. İslam finans alanındaki küresel kuruluşlardan
A) Sukuk hangisi İslami para ve sermaye piyasaları için
B) Emtia finansmanı derecelendirme hizmeti sunmaktadır?
C) İslami sigortacılık (Tekâfül)
D) Temel bireysel bankacılık hizmetleri A) IDB–İslami Kalkınma Bankası
B) IIRA–İslam Ülkeleri Uluslararası Derecelendirme
Ajansı
C) AAOIFI–İslami Finansal Kuruluşlar Muhasebe ve
Denetim Organizasyonu
D) CIBAFI–İslami Bankacılık ve Finansal Kurumlar
3. Aşağıdaki bankalardan hangisi gerçek anlamda Genel Konseyi
dünyanın tam donanımlı ilk İslam bankası olarak
kabul edilmektedir?
A) Kuwait Finance House 8. İslam finans alanındaki küresel kuruluşlardan

B) Al Rajhi Bankası hangisi İslami finansal kuruluşlar için
C) Dubai İslam Bankası kurumsal yönetim standartları geliştirmekle
D) Al Baraka Bankası ilgilenmektedir?
A) IFSB–İslami Finansal Hizmetler Kurulu

B) IDB–İslami Kalkınma Bankası
C) IIFM–Uluslararası İslami Finansal Piyasa
D) IIRA–İslam Ülkeleri Uluslararası Derecelendirme
4. Aşağıdaki etkenlerden hangisi İslami finansın Ajansı
büyümesindeki etkenlerden biri değildir?
1989 yılında Türkiye’de
A) Körfez bölgesinde biriken ekonomik zenginlik faizsiz bankacılık hizmetlerini
B) İslami finansal ürünlerin küresel ölçekte kabul sunmaya başlayan Kuveyt
edilmesi 9. Özel Finans Kurumları hangi yıl 4389 sayılı Türk, yıllar içerisinde birçok
C) İslami finansal ürünlerde çeşitlenmenin hızlanması Bankalar Kanunu’na dâhil edilmiştir?
D) Dünya ekonomilerini etkileyen petrol krizleri yeniliğe imza atarak
A) 1983 B) 1985 hem kendisine hem de
C) 1999 D) 2005 Türkiye’deki faizsiz bankacılık
Kuveyt Türk
sistemine birçok yönden
katkılar sağlamıştır. Bu
5. Faizsiz bankacılığın toplam bankacılık sektörü vaka çalışmasında yıllar
içindeki payının %100 oranında olduğu ülke
aşağıdakilerden hangisidir?
10. Özel finans kurumları hangi yıl katılım
bankalarına dönüşmüştür? Katılım Bankası’nın itibariyle Kuveyt Türk Katılım
Bankası’nın tarihi, gelişimi
A) Bahreyn
C) Brunei
B) İran
D) Suudi Arabistan
A) 1999
C) 2005
B) 2002
D) 2008 Tarihi ve Gelişimi ve gerçekleştirdiği başarılar
anlatılacaktır.

VAKA INCELEMESI–2 / KUVEYT TÜRK KATILIM BANKASI’NIN TARIHI VE GELIŞIMI
1995
İhracata desteğe altın madalya
İhracata verdiği destek nedeniyle İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Bir-
liği tarafından Altın Madalya ile ödüllendirildi.
1996
1989 Yeniden yapılanma projesi başladı
Faizsiz finansal ürün ve hizmetler sunmak amacıyla Şubeleşme çalışmalarına devam edilerek biri Bursa’da, biri İstanbul Merter’de olmak
Kuveyt Türk kuruldu. üzere iki yeni şube hizmete sokuldu. Toplam şube sayısı 11’e ulaştı. Tekstil, gıda ve
kiralama sektörü önde gelen yatırım sektörleri oldu ve toplam leasing işlemleri 3.749
1990 milyar TL’ye ulaştı. Toplam personel sayısı bir önceki yıla göre 52 kişi artarak 330’a
Kuruluş sermayesi iki katına çıktı yükseldi. Kuveyt Türk, Körfez Gayrimenkul A.Ş.’yi kurdu.
Kuveyt Türk, hazır giyim sanayiine yönelik katkıları nedeniyle
Altın Madalya ile ödüllendirildi. 1997
Şube sayısı 16’ya yükseldi
1991 Yıl sonu itibariyle Kuveyt Türk’ün hesap sayısı 73.169’a yükseldi ve toplam fonlar bir
Döviz fonlarında %253 artış önceki yıla kıyasla %115 artış göstererek 62.5 trilyon TL’ye ulaştı. Hizmete giren Sivas,
Bir önceki yıla göre toplam fonlardaki artış %164 olarak gerçekleşti. Döviz fonlarındaki Afyon, Gebze, Isparta, Osmanbey ve İstanbul’da faaliyete başlayan beş yeni şubeyle
artış %253 oranına ulaştı. Kuveyt Türk’ün kârı ise, bir önceki yıla göre %140 oranında toplam şube sayısı 16 oldu. Ayrıca bu yıl içinde Kuveyt Türk iştiraklerinden Körfez
artarak 20.4 milyar TL oldu. Yıl içinde sunulan uluslararası bankacılık hizmetleri so- Gayrimenkul’ün Güre Kaplıcaları projesi başlatıldı.
nucunda ihracat ve görünmeyen kalemlerden toplam 39 milyon ABD doları değerinde
döviz girdisi sağlandı. 1998
Kredi kartı uygulamasına başarıyla geçildi
1992
Özel finans kurumları arasında bir ilk: Telefon bankacılığı 1999
Kuveyt Türk’ün 1992 yılında topladığı fonlardaki artış oranı bankacılık sektörü ortala- Kuveyt Türk’ün finansal sistem içindeki konumu resmîleşti
malarının oldukça üzerinde gerçekleşti. Açılan 38.854 hesaba karşılık toplam 1.2 trilyon Yeni Bankacılık Kanunu, Kuveyt Türk’ün de içinde bulunduğu özel finans kurumlarını ge-
TL’lik fon toplandı. Toplam personel sayısı 165’e ulaştı. Özel finans kurumları arasında leneksel bankacılık sistemiyle aynı standartlara tâbi kılarak Türkiye’deki finansal sistem
bir ilki gerçekleştiren Kuveyt Türk, müşterilerine telefon bankacılığı hizmeti vermeye içindeki yerini ve konumunu resmîleştirdi.
başladı. Kamu İktisadi Teşekkülleri ilk kez Körfez fonlarıyla kredilendirildi. Bu amaçla
Körfez ülkelerinden 50 milyon ABD doları fon kullandırıldı. 2000
Bireysel Bankacılık ürünleri sunulmaya başlandı
1993 Şube sayısı 24’e çıkaran ve bireysel bankacılık hizmetleri sunmaya başlayan Kuveyt
Genel müdürlük ve şubeler on-line birbirine bağlandı Türk, Avrupa’da ISO 9001-2001 Kalite Sertifikası’na uygun görülen ilk faizsiz finans
Otomasyon konusunda Kuveyt Türk en önemli yatırımı olan on-line çalışmaları genel kurumu oldu.
müdürlük ve şubeler bazında tamamlayarak uygulamaya alınacak hâle getirildi. İstan-
bul Pendik ve Konya şubeleri hizmete girdi. Mevcut sekiz şubeyle toplam personel sayı- 2001
sı 236 kişiye ulaştı. İlk taksitli ticari kart: Palmiye Card
%177
Toplam şube sayısı 29’a ulaştı. 2001’in ilk aylarında uygulamaya konan ve müşterilere
1994 taksitle ödeme kolaylığı sağlayan Palmiye Card, ilk taksitli ticari kredi kartı oldu.
Krize rağmen kârlılıkta %177 artış
Ekonomik krizine rağmen kârlılık bir önceki yıla göre %177 artarak 152 milyar TL’ye 2002
ulaştı. Dış İşler Operasyon Birimi’nin otomasyonuyla Hazine ve Muhabir İlişkileri Kuveyt Türk, VISA’ya doğrudan
Departmanı’nın yabancı muhabir bankalarla on-line bağlantısı tamamlandı. Nisan ayı üye olan ilk özel finans kurumu
içinde İstanbul Mecidiyeköy’deki Merkez Şube yeni hizmet binasında faaliyete geçti. Ku- Genel müdürlüğünü İstanbul’da Mecidiyeköy’den Esentepe’deki
veyt Türk, ilk toplu konut projesi olan Huzur Sitesi’ni tamamlayıp sahiplerine teslim etti. yeni modern binasına taşıdı.

2003 2008
VAKA INCELEMESI–2 / KUVEYT TÜRK KATILIM BANKASI’NIN TARIHI VE GELIŞIMI

Türkiye’nin her tarafı on-line bankacılık ile tanıştı Yenilikçi ürün ve hizmetler:
Türkiye’nin her tarafına faizsiz bankacılık hizmeti götürmek için bine yakın on-line AltınSwap, Altına Altın ve AltınÇek
şubesi bulunan PTT ile anlaşma sağladı. AltınSwap, Altına Altın ve AltınÇek gibi birçok yenilikçi
ürün geliştirdi. Şube sayısı %31 artışla 113’e ulaştı.
2004 Küresel finansal krize rağmen net kârını %40,
Kuveyt Türk Avrupa’ya açıldı özkaynaklarını %76 oranında artırdı. 260 milyon TL olan
Avrupa’daki ilk temsilciliğini Münih’te hizmete açtı. sermayesini, 500 milyon TL’ye çıkardı.
95 milyon TL olan sermayesini yıl içinde 199 milyon TL’ye çıkardı.
2009
2005 Yurt içi ve yurt dışında toplam 121 şube
Kuveyt Türk’ün faizsiz bankacılık Özkaynakları 536 milyon ABD dolarına, katılım fonu hacmi 3.813 milyon ABD
sektörüne katkıları ödüllendirildi dolarına, toplam kredi hacmi 3.324 milyon ABD dolarına, personel sayısı ise
Faizsiz bankacılık sektörüne katkıları nedeniyle İstanbul
yaklaşık 2.500 kişiye ulaştı.
Uluslararası Finans Forumu’nda başarı ödülüne layık görüldü.
Dubai Finansal Hizmetler Otoritesi (DFSA) tarafından verilen 19 Ekim 2009 tarihli
lisans ön onayıyla, dünyanın dört bir yanından birçok banka ve finans kuruluşuna ev
2006
sahipliği yapan Dubai Uluslararası Finans Merkezi’nde (DIFC) 12 milyon ABD doları
Kuveyt Türk’ün uluslararası piyasalardaki
sermayeye sahip banka iştiraki olarak hizmet vermeye başladı.
itibarı giderek artıyor
Körfez Bölgesi’ndeki ve Avrupa’daki bankaların katılımıyla 265 milyon ABD doları Fitch Ratings, BB olan yabancı para cinsinden uzun vadeli kredi notunu pozitif
talep gören ve iki yıl vadeli 200 milyon ABD doları olarak gerçekleştirilen murabaha izlemeye aldı.
sendikasyonu, Kuveyt Türk’ün uluslararası piyasalardaki itibarını vurgulayan en
önemli finansal başarısı oldu. 2010
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings, Banka’nın D/E olan Kuveyt Türk’ten Türkiye’nin ilk Sukuk işlemi
bireysel notunu yükselterek D’ye, AA (-) olan uzun vadeli ulusal notunu da AA(tur) LMH (Liquidity Management House) ve Citibank’ın ortak lider düzenleyiciler
seviyesine çıkardı. olarak görev aldığı ilk sukuk işlemi ile Kuveyt Türk, özellikle Körfez bölgesinde
ve Malezya’da geniş bir uygulama alanı bulan bu finansal ürünü Türkiye ile
GAP Güneydoğu Tekstil için gerçekleştirdiği 50 milyon ABD doları tutarındaki dört
tanıştırmış oldu. 24 Ağustos 2013 vadeli Türkiye’nin bu ilk sukuk işlemine geniş bir
yıl vadeli murabaha sendikasyonuyla Körfez ülkelerinden bugüne kadar alınmış en
coğrafyadan ihraç tutarının 1,5 katı oranında bir talep geldi.
uzun vadeli krediyi sağladı.
Kuveyt Türk, dış ticaret alanında bir İslam Kalkınma Bankası iştiraki olan The
Kuveyt Türk Evkaf Finans Kurumu A.Ş. olan unvanını, Kuveyt Türk Katılım Bankası
Islamic Corporation For Insurance of Investment and Export Credit (ICIEC) ile 100
A.Ş. olarak değiştirdi.
milyon dolarlık ihracat sigortası işbirliği anlaşması imzaladı.
Kuveyt Türk, GoldPlus Altın Borsa Yatırım Fonu ile Türkiye’de borsa yatırım fonu
2007
kuran ilk katılım bankası oldu.
İstanbul Altın Borsası’ndaki ilk ve tek katılım bankası
Kuveyt Türk, İstanbul Altın Borsası’ndaki ilk ve tek katılım bankası olarak, gram Kuveyt Türk, ödenmiş sermayesini 300 milyon TL artışla 850 milyon TL’ye yükseltti.
üzerinden altın satışına başladı. 2010’da 300 milyon TL tutarında sermaye artışına giden Kuveyt Türk,
200 milyon TL olan sermayesini %30 artışla 260 milyon TL’ye çıkardı. özkaynaklarını 1 milyar 250 milyon TL’nin üstüne çıkarmıştır.
Fitch Ratings, uzun vadeli TL cinsinden kredi notunu BB’den BBB-’ye, kısa vadeli TL Uluslararası derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings, Aralık 2010’da Kuveyt Türk’ün
cinsinden kredi notunu da B’den F3’e çıkardı. TL cinsinden “BBB-” olan uzun vadeli kredi notunu “BBB” seviyesine yükseltmiş,
görünümünü de pozitife çevirmiştir.
Vadeli döviz alım satım işlemlerinde kuru sabitleyen forward uygulamasını başlatan
ilk katılım bankası oldu. Kuveyt Türk’ün gelecek vizyonuna fizikî anlamda şekil verecek bankacılık üssü
için bir proje yönetim firmasıyla anlaşmaya varıldı. Projenin tüm fazlarıyla
tamamlanması takribi 30 aylık bir takvime bağlandı.
Almanya’nın Mannheim kentinde Mannheim Finansal Hizmetler Şubesi’ni açtı.

DUAYENLER
ŞEYH AHMED EL-YASIN
28 Mart 1928’de Kuveyt’te dünyaya gelen Şeyh Ahmed el-Yasin, er-

ken yaşlardan itibaren ticaretle uğraşmış, diğer yandan dönemin
âlimlerinden İslami ilimleri tahsil etmiştir. 1977’de Kuwait Finance
House’un (KFH) kurucularından olmuş ve 1993’e kadar KFH yönetim
kurulu başkanlığını yürütmüştür. Uzun yıllar Kuveyt Merkez Bankası
yönetim kurulu üyeliği ve Kuveyt Ticaret Meclisi üyeliği yapmış olan
Ahmed el-Yasin, vefat etmeden önce Kuveyt’te KFH başta olmak üzere
birçok İslami banka ve finans kuruluşunun danışma ve denetim kurulu
başkanlığını yapmıştır.
Ahmed el-Yasin’in Tük katılım bankacılığı için önemi Kuveyt Türk’ün
Kuveyt Türk Bankacılık Üssü, Şekerpınar, İstanbul
kurucu yönetim kurulu başkanlığını yaparak Türkiye’de faizsiz finansal
sistemin gelişmesine öncülük etmesinden kaynaklanmaktadır. Ömrünü
2011 İslami prensiplere göre ticaret yapılabilmesinin şartlarını hazırlamaya
Kuveyt Türk’ten İkinci Sukuk işlemi adamış olan Ahmed el-Yasin, dünya çapında İslami bankacılığın önde
2011 yılında kira sertifikasına dayalı ikinci sukuk ihracını gerçekleştiren Kuveyt gelen isimlerinden biri kabul edilmekteydi.
Türk, Türkiye ekonomisine 350 milyon ABD doları düzeyinde dış kaynak sağladı.
Kuveyt Türk, hizmet ağını kalite ve hız açısından geliştirerek yurt içi ve yurt dışında
bulunan toplam şube sayısını 180’e çıkardı.
Kuveyt Türk’ün gelecek vizyonuna fiziki anlamda şekil verecek en önemli
atılımlardan biri olan, Kuveyt Türk Bankacılık Üssü ve Yaşam Alanı’nın inşası için
çalışmalara başlandı.
“ Biz Türkiye’ye İslam’a göre de bankacılık

yapılabileceğini göstermek için geldik.
İşletmenin yaşaması için elbette kâr lazım. Ama bizim için kâr ikinci
plandadır. Yaptığınız bütün işleri danışma kuruluna soracaksınız, ‘Yapın’
dediklerini yapacaksınız, ‘Yapmayın’ dediklerini yapmayacaksınız. Biz size
‘Faizsiz bankacılık prensiplerine göre işlem yapınız’ diyoruz. Eğer sahih işlem
yapmazsanız patron olarak bizim kazancımız helal olur, para yatıranın kazancı
da helal olur ama sizin kazancınız haram olur. Siz yanlış işlem yaptığınızda sizin
kazancınız artmıyor ki; niye yapıyorsunuz? Yanlış işlem yapmakla, filtre gibi bütün
pislikleri üzerinizde toplamış olursunuz. Başkasının dünyalığı için kendi ahiretini feda
eden insan ahmaktır. Dolayısıyla yanlış işlem yapmak akıl kârı değildir.
Siz yeni kurulan bir bankasınız, yeni arkadaş aldığınızda toleranslı olunuz.
Arkadaşınız işini yapamazsa, siz o işi yaparak gösteriniz.”*
*ŞEYH AHMED EL-YASIN’IN KUVEYT TÜRK KATILIM BANKASI’NIN KURULUŞUNDA YAPMIŞ OLDUĞU KONUŞMADAN

KİTAPLIK
Angelo M. Venardos,
Islamic Banking & Finance
in South-East Asia,
New Jersey: World Scientific Publishing,
2005
M. Fahim Khan & Mario Porzio,

Islamic Banking and Finance
in the European Union,
Cheltenham: Edward Elgar Publishing,
2010
Munawar Iqbal & Philip Molyneux, Kitapta İslam bankacılığının son otuz yılı incelenerek bugünkü konumuna nasıl geldiği
Thirty Years of Islamic detaylıca anlatılmaktadır. Kitabın bütününde İslam bankacılığı küresel boyutta ince-
Banking: History, lenmiş fakat sık sık ülke bazında da bilgiler verilmiştir. Başta Pakistan, İran, Sudan,
Performance and Bahreyn ve Malezya olmak üzere farklı ülkelerdeki uygulamalara da dikkat çekilmiştir.
Prospects, Kitapta İslam bankacılığının son otuz yılı sadece metinlerle anlatılmamış, birçok sayısal
New York: Palgrave Macmillan, veriyle de İslam bankacılığının tarihsel gelişimi okuyucunun zihnine daha net bir şekilde Abdullah Durmuş,
2005 yerleştirilmeye çalışılmıştır. Fıkhî Açıdan Günümüz
Kitap on ana bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler sırasıyla giriş, İslam bankacılığı- Para Mübadelesi İşlemleri,
nın teorik temelleri, İslam bankacılığı modelinin gelişimi, İslami bankacılık ve finansın İstanbul: İSAM Yayınları,
tarihi ve gelişimi, İslam bankalarının performansı, İslam bankalarında verimlilik, İslam 2009
bankacılığının karşılaştığı sorunlar, 21. yüzyılda İslam bankacılığı, İslami bankacılık ve
finans alanlarında ileri araştırma alanları ve sonuç bölümleridir. Thirty Years of Islamic Blake Goud,
Banking, katılım bankacılığının dünyadaki geçmişi ve bugüne kadar göstermiş olduğu Islamic Finance in North America,
performans hakkında bilgi edinmek isteyenler için son derece faydalı bir eserdir. Dubai: Yasaar Media,
2009
100 | KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI

1. Cihangir Akın, Faizsiz Bankacılık ve Kalkınma (İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1986), s. 110. 26. KFH, s. 12.
 2. IDB, Thirty seven years In the Service of Development (Cidde: IDB-İslam Kalkınma 27. Tariq Hameed, “Islamic Finance: Translating Belief Into Practice”, MCB Delegation
Notlar Bankası, 2011), s. 1. to the 6th World Islamic Economic Forum, 18-20 Mayıs 2010 içinde (Kuala Lumpur,
Malaysia), s. 13-14.
3. Dubai İslam Bankası Resmî Web Sitesi, Son erişim tarihi 26.09.2011,
http://www.dib.ae/en/index.htm 28. The development of Islamic finance in the UK: the Government’s perspectiv (Londra: HM
Treasury, 2008), s.6.
4. Kuwait Finance House Resmî Web Sitesi, Son erişim tarihi 13.12.2011,
http://www.kfh.com/en 29. Islamic Finance 2010 (Londra: International Financial Services London Research, 2010),
s. 7.
5. AAOIFI-İslami Finansal Kuruluşlar Muhasebe ve Denetim Organizasyonu Resmî Web
Sitesi, Son erişim tarihi 22.03.2011, http://www.aaoifi.com 30. Emel İştar, “Katılım Bankacılığı Tarihi” (Yüksek Lisans Tezi, F.Ü. Sosyal Bilimler
Enstitüsü, 2009), s. 68.
6. Sabahattin Zaim, İslam İnsan Ekonomi (İstanbul: Yeni Asya Yayınları1992), s. 124.
31. İştar, s. 69
7. Abbas Başgümüş, “Özel Finans Kurumlarının Sermaye Piyasası İçindeki Yeri” (Yüksek
Lisans Tezi, S.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1997), s. 37. 32. Hüseyin Tunç, Katılım Bankacılığı: Felsefesi, Teorisi ve Türkiye Uygulaması (İstanbul: Nesil
Yayınları 2010), s. 185.
8. Bala Shanmugam, Zaha Rina Zahari, A Primer on Islamic Finance (New York: The
Research Foundation of CFA Institute 2009), s. 9-10. 33. Tunç, s. 178.
9. Ersan Özgür, “Katılım Bankalarının Finansal Etkinliği ve Mevduat Bankaları İle Rekabet 34. Temel Hazıroğlu, Mehmet Emin Özcan, “Katılım Bankacılığı”, Bereket Albaraka Türk
Edebilirliği” (Doktora Tezi, A.K.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007), s. 46-50. Bülteni 8, (1999): 5.
10. Özgür, s. 46-50. 35. Hazıroğlu, Özcan, s. 5.
11. IDB, Thirty seven years In the Service of Development, s. 30. 36. Türkiye’de Özel Finans Kurumları: Teori ve Uygulama (İstanbul: Albaraka Türk Yayınları,
2000), s. 194.
12. IDB, Islamic Financial Services Industry Development: Ten-Year Framework and Strategies
(Cidde: IDB-İslam Kalkınma Bankası 2007), s. 16.
13. Badrul Hisham Kamaruddin, Mohammad Samaun Safa ve Rohani Mohd, “Assessing
production efficiency of Islamic banks and conventional bank Islamic windows in
Malaysia”, International Journal of Business and Management Research 1, (2008): 31-48,
s. 32.
14. IFQ, Chartered Institute For Securities & Investments (Londra: IFQ-Islamic Finance
Qualification, 2009), s. 19.
15. IDB, Islamic Financial Services Industry Development: Ten-Year Framework and Strategies,
s. 16.
16. IFQ, s. 19.
17. http://www.aaoifi.com
18. IFSB-İslami Finansal Hizmetler Kurulu (IFSB) Resmî Web Sitesi, Son erişim tarihi
16.08.2011, http://www.ifsb.org
19. MASB-Malezya Muhasebe Standartları Kurulu Resmî Web Sitesi, Son erişim tarihi
15.08.2011, http://www.masb.org.my
20. Shanmugam, Zahari, s. 89.
21. IDB-İslami Kalkınma Bankası Resmî Web Sitesi, Son erişim tarihi 15.08.2011,
http://www.isdb.org
22. IIFM-Uluslararası İslami Finansal Piyasası Resmî Web Sitesi, Son erişim tarihi
15.08.2011, http://www.iifm.net
23. IIRA-İslam Ülkeleri Uluslararası Derecelendirme Ajansı Resmî Web Sitesi, Son erişim
tarihi 15.08.2011, http://www.iirating.com
24. Rodney Wilson, The Development of Islamic Finance in the GCC (Kuveyt: Kuwait
Programme on Development, Governance and Globalisation in the Gulf States, 2009), s.
26-27.
25. KFH, Islamic Finance in Europe 2010 (Kuala Lumpur: Kuwait Finance House Research,
2010), s. 12.
102 | KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI 1-B, 2-D, 3-C, 4-D, 5-B, 6-D, 7-B, 8-A, 9-C, 10-C
1
BÖLÜM
~~~Fry-King~~~ ~~~Fry-King~~~ ~~~Fry-King~~~
KATILIM
BANKACILIĞINDA
TEMEL İLKELER
Temel İlkeler

GİRİŞ
Katılım bankacılığının temel ilkeleri
esasen İslam hukukunun hükümlerine göre
şekillenmiştir. Bu hükümlerden katılım
bankacılığının doğuşunu sağlayan ve onun
İslam İktisat Düşüncesinde Para
büyümesine yön veren en önemli ilke faizsizlik
ilkesidir. İslam’da faiz tamamen yasaklanmıştır. Klasik iktisat düşüncesine göre para, değişimin kolaylaşmasını sağlayan ve doğrudan
Bundan dolayı, faizli borç verme ve borç alma menfaatinden yani üçüncü taraflara kullandırılmasından dolayı gelir elde edilebilen bir
temeline dayanan geleneksel bankacılığın maldır. Doğrudan menfaatinden gelir elde edilebilen bir mal olduğu için paranın bir kul-

aksine katılım bankacılığı ticaret ve ortaklığı lanım bedeli vardır. Bu bedel de parayı kullanım süresine göre değişmektedir.
esas alan faizsiz bir yapı üzerine kurulmuştur. İslam iktisat düşüncesine göre ise para sadece değişimi sağlayan bir maldır. Paranın
Bu bölümde katılım bankacılığının dayandığı ticaretteki görevi bir ağırlık veya uzunluk ölçüsü gibi bir ölçü olmak ve değişime aracılık
temel ilkeler anlatılacaktır. etmektir.1 Bu yüzden paranın doğrudan menfaatinden yani herhangi bir ticaret veya or-
taklık olmaksızın üçüncü taraflara kullandırılmasından dolayı gelir elde edilemez. Bundan
dolayı paranın kullanım bedeli veya zaman değeri yoktur.
Bir örnekle açıklayacak olursak, klasik iktisat düşüncesinde para gelir getiren herhangi
bir mal gibidir. Bir gayrimenkul kiraya verilerek nasıl gelir elde edilebiliyorsa, para da belli
bir vadeye kadar ödünç/borç verilerek gelir elde edilebilir. Elde edilen bu gelir paranın ki-
rası, diğer bir ifadeyle kullanım bedelidir. Bu bedel faizdir. Faiz ise paranın kirası sayıldığı

için böyle bir gelir klasik iktisat düşüncesine göre meşru bir kazançtır.
İslam iktisat düşüncesi bu anlayışa karşı çıkar: Paranın üçüncü taraflara ticaret veya
ortaklık olmaksızın kullandırılması, yani ödünç verilmesi karşılığında talep edilen fazlalığı/
faizi gayrimeşru bir kazanç olarak görür ve peşin para
mübadele işlemleri, ticaret ve ortaklık dışında sırf
ödünç verme karşılığında veya paraya zamansal
bir değer atfederek paradan para kazanmak
olan faizle, parayla ticaret yapmayı ve or-
taklık kurmayı birbirinden ayırır. Peşin para
mübadele işlemlerini, ortaklığı ve ticareti
meşru, faizi gayrimeşru kabul eder.
İslam iktisat düşüncesi ile klasik ikti-
İslam iktisat
sat düşüncesi arasındaki bu temel ayrı-
ÖĞRENME AMAÇLARI düşüncesine göre

lıktan dolayı klasik bankalar fon toplarken paranın piyasa
faizle borç alır, fon kullandırırken faizle borç şartlarından
verirler. Katılım bankaları ise ortaklık esasına kaynaklanan riskler
▶ İslam iktisat düşüncesinde para, faiz ve finansman ve dalgalanmalar gibi
göre fon toplayıp, ticaret ve ortaklık esasına
göre fon kullandırılar. nedenlerin dışında
▶ Diğer semavi dinlerin faize yaklaşımı
Sonuç olarak İslam iktisat düşüncesinin
değerini koruması
gerekir. Çünkü para da
ortaya koyduğu faiz yasağı ile ilgili ilkeler
▶ Katılım bankacılığını şekillendiren temel değer ve ilkeler tıpkı bir ağırlık veya
faiz kapısını kapatarak istikrarlı ve sağ- uzunluk ölçüsü gibi bir
lam bir para sisteminin oluşabilmesine ölçüdür ve değişime
▶ Katılım bankacılığında iş etiği
imkân sağlamıştır.2 aracılık eder.
| 107
Kutu 1–3.1
İslam İktisat Düşüncesine İslam İktisat Düşüncesinde

ve Klasik İktisat Düşüncesine Finansın Temel İlkeleri
Göre Paranın Sorumlulukları

Katılım bankalarının İslam hukuku kurallarına uygun şekilde çalışmaları gerekmektedir.
İslam iktisat düşüncesine göre para yalnız başına bir anlam ifade etmemektedir.
Bu nedenle katılım bankalarının çalışma felsefesini, İslam hukuku kuralları doğrultusun-
Para bir lokomotif olarak temsil edilirse lokomotif tek başına bir anlam ifade
da belirlenen sınırların ve finansal işlemler için öngörülen temel ilkelerin oluşturduğunu
etmez, eğer arkasındaki vagonları da çekebiliyorsa lokomotif o zaman gerçek
söylemek mümkündür. İslam iktisat düşüncesi bu temel ilkeleri Kur’an–ı Kerim’den ve Hz.
anlamını bulur.3 İslam iktisat düşüncesinin klasik iktisat düşüncesine itirazların-
Muhammed’in (aleyhisselâm) Sünnet’inden alır. Bu temel ilkeler şu şekilde özetlenebilir:
dan birisi de bu noktadadır: Klasik iktisat düşüncesine göre para, arkasındaki
vagonları çekmeyen bir lokomotif gibi hiçbir görev yerine getirmeden sadece Katılım
kendi varlığı için hareket etmektedir. Bu yüzden servet sadece belli merkezlerde bankaları
toplanır, topluma istenen düzeyde yayılmaz. Refah ve sosyal adalet devlet eliyle İslami kurallara
uygun şekilde

sağlanır. Bireylerin serveti üzerinde, geliri olmayanın herhangi bir hakkı yoktur.
çalışmaktadırlar.
Bireyler yalnızca devletin zenginliğinden pay alırlar.
İslam iktisat düşüncesi ise sermayenin belli merkezlerde toplanmasını istemez.
Paraya refahı ve sosyal adaleti sağlama sorumluluğu yükler. Bundan dolayı servet
üzerinde, geliri olmayana da hak tanır. Bireyler yalnızca devletin zenginliğinden
değil, bireylerin zenginliğinden de pay alır.

İslam
İslam
Ekonomisine
Ekonomisine Göre
Göre Paranın
Paranın
Sorumlulukları
Sorumlulukları
Finans
haricindeki
diğer
ekonomik Sosyal

birimler adalet Para Şekil 1-3.1
Refah
Faizsiz Finans
Sisteminin
Temel Prensipler
Haritası

Klasik
Klasik
Ekonomiye
Ekonomiye Göre
Göre Paranın
Paranın
Sorumlulukları
Sorumlulukları
Para
| 109
Faiz Yasağıyla İlgili Ayet ve Hadisler
İslam İktisat Düşüncesinde İslam dininde faiz açık bir şekilde yasaklanmıştır. Kur’an ve Sünnet’te bu konu ile ilgili
Faiz Yasağı birçok ayet ve hadis bulunmaktadır. Bu ayet ve hadisler faizi yasakladığı gibi faizli alış-
veriş yapanların hem bu dünyada hem de öteki dünyada zararlı çıkacaklarını da ifade

etmektedir.
Kur’an–ı Kerim’de yer alan faiz yasağı ile ilgili ayetlere baktığımızda faizli borç veren
Kur’an, Sünnet Sözlükte, işletmek için bir yere ödünç verilen paraya karşılık alınan kâr, getiri, ürem, nema insanların çılgınca ve toplum yararını gözetmeksizin hareket ettiklerini anlarız. Böylesi
ve klasik fıkıh olarak karşılanan faiz, iktisadi açıdan üretim faktörlerinden sermayenin getirisi olarak insanlar bencilliklerinin ve açgözlülüklerinin insan sevgisine, insan kardeşliğine ve dost-
kaynaklarında faiz açıklanmaktadır.5 Kur’an, Sünnet ve klasik fıkıh kaynaklarında fâiz yerine kullanılan kelime luğuna nasıl kökten bir darbe vurduğunu ve insanlığın genel yararına nasıl zarar verdiğini
yerine kullanılan ribâdır.6 Ancak her ne olursa olsun fâiz ve ribâ kelimeleri ile kasdedilen anlam aynıdır. fark etmezler. Birçok değeri feda ederek ve haksız kazançla zenginleştiklerinin farkına
kelime ribâdır. Arapça ribâ kelimesinin “fazlalık, nema, çoğalma; yükseğe çıkma; serpilip gelişme” gibi varmazlar. İşte bu yüzden bu dünyada çılgınca ve adaletsizce davranırlar. Ahirette de bu
sözlük anlamları bulunmaktadır.7 Teknik olarak ise “ödünç işlemlerinde ve alışverişte tutumlarının karşılığını göreceklerdir.11
karşılığı bulunmayan ve genelde paraya zamansal bir değer atfedilmesi sonucu ortaya
çıkan fazlalık”8 şeklinde tanımlanabilir.
Aslında faiz ortaya çıktığından beri birçok farklı din, dil ve ırktan insanlar tarafından

eleştirilmiştir. Fakat günümüzde faizsiz sistem üzerinde en fazla Müslümanlar durduğu
için faiz yasağı, neredeyse İslami bankacılık ve Müslümanlık ile özdeşleşmiştir. Bunun
en önemli sebebi Müslümanların faizin yasaklığı konusundaki kesin ve net tavrıdır. Bu
kesin ve net tavrı oluşturan anlayış ise Kur’an–ı Kerim’de ve Peygamber Efendimizin
(aleyhisselâm) hadislerinde yer alan hükümlerle İslam toplumlarına yerleşmiştir. Faiz
konusundaki bu kesin tutum, İslam dünyasında ticaret ve ortaklık anlayışına dayalı bir
bankacılık sisteminin kurulmasına temel teşkil etmiştir.

Kutu 1–3.2
İlk Çağda Faize Bakış: Aristo ve Eflatun

Faiz hakkındaki tartışmalar ilk çağlarda da yaşanmış ve bu konu bilim dünyasında tartışılmıştır.
Dönemin ünlü düşünürleri Eflatun ve Aristo da faize karşı çıkmış ve paradan para kazanmanın yanlış
bir yöntem olduğunu öne sürerek bu konudaki itirazlarını ortaya koymuşlardır. Eflatun’a göre para bir
servet edinme aracıdır ve kendisi bizzat servet olarak amaçlanmama-
lıdır. Aksi halde öngördüğü ideal devlet yapısında bozulmalara neden

olabilir. Paradan para kazanma yolunun yaygınlaşmasıyla ortaya çıkan
faiz sistemi, gelir dağılımındaki dengesizlikleri artırmakta ve toplumun
Eflatun
az sayıda zengin, çok sayıda yoksuldan oluşmasına neden olarak her- MÖ 427–347
kesi felakete sürüklemektedir.9
Aristo’ya göre ise para kazanmanın iki yolu vardır. Bunlardan birinci yol çiftçilik ve avcılık
gibi doğal yöntemler iken diğer yol yalnızca para kazanma amacıyla yapılan işlemlerdir. Aristo
bu işlemleri doğal olmayan yöntemler olarak adlandırırken bu yöntemlerin en kötüsünün faizcilik
olduğunu söylemektedir. Çünkü Aristo’ya göre paranın ortaya çıkış nedeni mübadele (değiş–tokuş)
Aristo işlevini sağlamaktı, oysa faiz paradan doğan bir paradır ve paranın miktarını artırmak paranın
MÖ 384–322 esas amacıyla çelişir. Bu nedenle faizcilik kınanmayı hak etmektedir.10
| 111

Kuran’da Yer Alan Faizle İlgili Ayetler Peygamber Efendimiz (aleyhisselâm) de birçok hadisinde faizin yasak olduğunu ifade
ederek faize şiddetle karşı çıkmıştır. Hatta bazı hadislerinde faiz işlemlerinde sadece
Faiz yiyenler (kabirlerinden), şeytan çarpmış kimse- faizle borç vereni değil aynı zamanda faizle borç alanı ve bu işlemlere kolaylık gösteren-
leri de kınamıştır.

lerin cinnet nöbetinden kalktığı gibi kalkarlar. Bu hal
onların “Alım-satım tıpkı faiz gibidir” demeleri yüzün-
dendir. Halbuki Allah, alım-satımı helâl, faizi haram Peygamber Efendimiz’in (aleyhisselâm) faizle ilgili hadislerinden ikisi şöyledir:
kılmıştır. Bundan sonra kime Rabbinden bir öğüt gelir
de faizden vazgeçerse, geçmişte olan kendisinindir ve
artık onun işi Allah'a kalmıştır. Kim tekrar faize döner-
se, işte onlar cehennemliktir, orada devamlı kalırlar.
Allah faizi tüketir (Faiz karışan malın bereketini gi-

derir), sadakaları ise bereketlendirir. Allah küfürde ve
günahta ısrar eden hiç kimseyi sevmez. Faiz Yasağının Bireylere ve Topluma Sağladığı Yararlar

İslam dini faizi ve içinde faiz bulunan ticari işlemleri kesin bir dille yasaklamıştır. Bu
yasağın insanlığın yararına olduğunu ifade eden İslam bilginleri, faizin zararının sadece
birey üzerinde kalmayıp tüm topluma yansıdığını ifade etmişlerdir. İslam bilginleri faizin
Ey iman edenler! Allah'tan korkun. Eğer gerçekten yasaklanmasındaki yararları şu şekilde açıklamaktadırlar:
inanıyorsanız mevcut faiz alacaklarınızı terkedin. Şa-
yet (faiz hakkında söylenenleri) yapmazsanız, Allah ve Faiz yasağı haksız kazancı engeller
Resûlü tarafından (faizcilere karşı) açılan savaştan Faiz işleminde emek sarf edilmeden ve hiçbir risk alınmadan kazanç elde edildiği için
haberiniz olsun. Eğer tevbe eçip vazgeçerseniz, ser- İslam bilginleri bu kazancın haksız bir kazanç olduğunu ifade etmektedirler.
mayeniz sizindir; ne haksızlık etmiş ne de haksızlığa
uğramış olursunuz. Faiz yasağı tembelliği ve ataleti ortadan kaldırır

Faiz işleminde borç veren, üretim ve ticaretle ilgili herhangi bir faaliyet yapmamakta ve
Ey iman edenler! Kat kat arttırılmış olarak faiz ye- emek sarf etmeksizin gelir elde etmektedir. Bu şekilde emeksiz bir gelir elde edilmesi
meyin. Allah'tan sakının ki kurtuluşa eresiniz. kişiyi tembelliğe alıştırır. Ayrıca faizli borç veren kişinin parasını üretimden ve yatırımdan
çekmesi de topyekun bir toplumsal ataleti beslemektedir.
Faiz yasağı kardeşlik ve

dayanışma duygularını geliştirir
İnsanların mallarında artış olsun diye verdiğiniz İslam dini Müslümanları kardeş olarak görmekte ve aralarında dayanışma
herhangi bir faiz, Allah katında artmaz. Allah'ın rıza- olmasını tavsiye etmektedir. Faiz, İslam’ın tavsiye ettiği karz–ı hasen olarak
sını isteyerek verdiğiniz zekâta gelince, işte zekâtı tabir edilen karşılıksız borç verme ve insanların sıkıntısını bu yolla hafif-
veren o kimseler, evet onlar (sevaplarını ve mallarını) letme gibi güzel davranışlarla çelişen ve bu kardeşlik ruhunu zedeleyen bir
kat kat arttıranlardır. uygulamadır.

Faiz yasağı fakirin daha da fakirleşmesini engeller
Yahudilerin zulmü sebebiyle, bir de çok kimseyi
Borç almak ekonomik olarak kaynak sıkıntısı çekmenin belirtisiyken, borç
Allah yolundan çevirmeleri, men edildikleri halde fa-
vermek kaynak bolluğuna sahip olmanın belirtisidir. Bu açıdan incelendiğinde
izi almaları ve haksız (yollar) ile insanların mallarını
zaten kaynak sıkıntısı çeken tarafın bir de faiz yükünü üstlenerek daha da sı-
yemeleri yüzünden kendilerine (daha önce) helâl kılın-
kıntıya girmesi, kaynakların fakirden zengine doğru akışını hızlandırmaktadır.
mış bulunan temiz ve iyi şeyleri onlara haram kıldık;
Bu akış İslam dininin özüne aykırıdır. Çünkü İslam dini zenginden fakire doğru
ve içlerinden inkâra sapanlara acı bir azap hazırladık.
akışı tavsiye etmekte ve bunun hızlandırılması için de zekât gibi emirlerle bu
davranışı desteklemektedir.14
112 | KATILIM BANKACILIĞINDA TEMEL ILKELER | 113

İslam iktisat İslam İktisat Düşüncesi ve Faiz Teorisi 
düşüncesine göre, Kur’an ve Sünnet’i referans alan İslam iktisat düşüncesi ile insan kaynaklı seküler klasik
Şekil 1-3.2
ortaklıklardan iktisat düşüncesi arasında farklılıklar bulunmaktadır. İslam iktisat düşüncesini, klasik ik-
elde edilecek gelir tisat düşüncesinden ayıran en temel unsurlar arasında faiz unsuruna yer verilmemesi, Riskler Riskler
Geleneksel

Bankacılık ve Katılım
işlemin başlangıcından
inanç ve ahlakın ekonomiye yansıtılması, hak, adalet ve hakkaniyet ölçülerinin hâkim Bankacılığında Risk
bilinemez ve ancak
kılınması gibi özellikler sayılabilir. Bu bağlamda insan kaynaklı seküler iktisadi düşünceye Dağılımı
işlemin sonuçları
meydana geldikten göre ekonominin tanımı şöyle yapılabilir: Ekonomi, kısıtlı olan ekonomik kaynakların en
sonra (ex post) verimli kullanım yollarını, ihtiyaçların karşılanmasında tercih sıra ve ölçülerini inceleyen
belirlenebilir. bir ilim ve sanattır. İslam ekonomisi ise; bu ekonomik kaynakları aşırılığa düşmeden, israf
ve saçıp–savurma olmadan, meşru ve en verimli bir şekilde elde etme, üretme, dağıtma
ve kullanma ölçü ve sınırlarını inceleyen bir ilim dalı olarak tanımlanabilir.15 Riske karşı Katılım
izolasyon bankacılığının
Faiz teorilerinin hemen hepsinin ortak çıkış noktası, sermayeyi üretken olarak görme- uyguladığı
leri yani sermayeyi servet ve gelir elde etmenin başlı başına bir kaynağı telakki etmeleri- tedbirler
dir. Bu gelir elde etmenin metodunu ise paranın zaman değeri prensibi ortaya koymakta-

dır. Bu prensibe göre bugünkü sermaye ile gelecekteki sermaye arasında bir değer farkı
vardır. Sermayenin üretken olması nedeniyle aradaki zaman farkının bedeli üretimden
bir pay olarak faiz şeklinde ödenmelidir.16 Nitekim klasik ekonominin duayenlerinden
Riskler Riskler
Keynes de bir gelir olarak kabul ettiği faizi şu şekilde tanımlamıştır: “Faiz bir kimsenin
elinde para tutmak yerine borç vermek, yani belirli bir süre için likiditeden vazgeçmek
karşılığında sağladığı bir gelirdir.”17
İslam dininin faizi yasaklamasından dolayı paranın zaman değeri ve sermayenin fırsat
maliyeti kavramlarını yok saydığı düşüncesi, faizsiz finansın karşısında yer alan kesimlerin
sürekli kullandıkları argümanların başında gelmektedir.
Aslında İslam ekonomisi de sermayenin üretken olduğunu kabul etmektedir. Fakat

klasik ekonomi ile İslam ekonomisinin farkı, konuya bakış açılarında ve detaylarda
yatmaktadır.
Klasik ekonomi, borç verilen sermayenin potansiyel üretkenlik özelliğini, sermaye
borç verildiği anda, başlangıçta planlandığı şekilde (ex ante) fiilen ve derhal gelir elde
etmiş olduğu şeklinde yorumlar ve başlangıçta kazanmayı planladığı sabit faiz gelirini Bu nedenle Şekil 1–3.2’de de görüldüğü gibi klasik ekonominin ürünü olan geleneksel İslam iktisat
ister. Fakat İslam ekonomisi, sermayenin üretkenlik özelliğinin gerçekten de bir po- bankacılıkta borç verilen paranın etrafına âdeta riske karşı bir izolasyon yapılarak borç düşüncesinin bir ürünü
tansiyel olduğunu kabul etmekle birlikte ekonomik şartların karşılaştığı çeşitli fırsatlar verenin bütün riskleri kaldırılıp borç alanın sırtına yüklenir. Böylelikle borç verenin her olan katılım bankacılığı
veya risklerden dolayı dinamik olduğunu bu nedenle de sermayenin bu potansiyelinin zaman kazandığı bir düzen oluşur. İslam iktisat düşüncesinin bir ürünü olan katılım banka- risklerin tamamen
ortadan kaldırılacağı
üretkenliğe dönüşüp dönüşmeyeceğinin veya dönüşse de hangi oranda dönüşeceğinin cılığı ise risklerin tamamen ortadan kaldırılacağı bir izolasyon sağlamaz, ancak bu riskleri
bir izolasyon sağlamaz,
ortaklık ilişkilerinde kesin olmadığını söyler. Bundan dolayı da İslam ekonomisine göre en aza indirebilecek şekilde uyguladığı tedbirleri alır. Buna rağmen risk her zaman vardır ancak bu riskleri en
ortaklık yöntemiyle elde edilecek gelir işlemin başlangıcından bilinemez ve ancak işle- fakat bu risk ortaklık veya ticaret yoluyla hem fon sağlayana hem de o fonu kullanana aza indirebilecek
min sonuçları meydana geldikten sonra (ex post) belirlenebilir. Gelirdeki bilinemezlik, paylaştırıldığı için kazancın ve zararın dengeli olarak dağıtıldığı bir sistem kurulur. şekilde uyguladığı
ortaklık ilişkilerinde söz konusudur. Buna karşılık ticari bir işlem yapıldığında (mal veya Bazı araştırmacılar vadeli ve kârlı satış ilkesi üzerine kurulu bir fon kullandırma yön- tedbirleri alır.

hizmet satıldığında) bunun gelirinin ne olacağını kesin olarak belirlemek gerekmekte- temi olan murabaha işleminde ortaya çıkan artı değeri, paranın zaman değeri gibi gör-
dir. Aksi halde ticari ilişkilerdeki belirsizlik, taraflar arasında anlaşmazlıklara yol aça- müşler ve bunun klasik iktisat düşüncesindeki anlayışla aynı olduğunu iddia etmişlerdir.
caktır. İslam, ticari ilişkilerde taraflar arasında anlaşmazlığa yol açacak belirsizlikleri Bu anlayışa göre para her zaman pozitif bir getiri sağlar ve dolayısıyla murabaha yönte-
yasakladığı için alım satıma dayalı işlemlerde fiyatın ve dolayısıyla gelirin kesin olarak minde elde edilen gelir faizden farksızdır. Fakat bu iddiayı dile getirenler, ortaklık dışındaki
belirlenmesi gerekmektedir. İslami finansman yöntemlerinde paranın değil bir mal veya hizmetin ticareti yapılarak
Bir diğer farklı nokta ise klasik ekonomide paranın bugünkü değeri ile gelecekteki fon kullandırıldığı gerçeğini gözden kaçırmaktadır. İşin gerçeğine bakıldığı zaman aslında
değeri arasındaki farkın her zaman borç verenin lehine ve borç alanın aleyhine olarak ger- burada ortaya çıkan artı değer, paranın zamanla kazandığı bir değer değil, bir mal veya
çekleşeceği kabulüdür. Fakat İslam iktisadı yine ekonomik şartların değişken ve dinamik hizmetin alışverişinden yani ticaretten kaynaklanan bir kârdır. Dolayısıyla konunun faizle
olmasından dolayı bugünkü ve gelecekteki değer farkının iki yönde de gerçekleşebileceği- ilgisi yoktur. Bu konu “Fon Kullandırma Yöntemleri” bölümünde “Murabaha” başlığı altında
ni ve bunun bir risk unsuru olup ortaklar tarafından üstlenilmesi gerektiğini ifade eder.18 daha detaylı bir şekilde incelenecektir.

Kutu 1–3.3 Kutu 1–3.4
İlâhî kaynaklı dinlere

bakıldığında faizin bu dinlerin
Faizsiz 1970’li yıllarda faaliyete geçen faizsiz bankacılığın 80’li yıllardan itibaren dün-
ya kamuoyunda sıkça yer almasından ve adını duyurmasından itibaren sistem
kutsal kitaplarında da
yasaklandığı görülmektedir.
Ekonomi sorgulanmaya ve birçok eleştiriye de maruz kalmıştır. Çünkü sistem faizsiz bir
finans ve bankacılık düzenini öngörmekte ve mevcut küresel ekonomik sistemin
Sistemi tamamen faizsiz bir şekilde düzenlenmesi gerektiğini söylemekteydi. Özellikle
Hakkındaki 80’li yılların başından itibaren gelen büyük eleştirilere en güzel cevap, 80’li yıl-
ların sonu ve 90’lı yılların başında faizsiz bankacılık sisteminin kendi başarısı ol-
Musevilikte ve Olumsuz muştur. Bu dönemde sisteme yabancı kişi ve kurumların, sistemi anlamadaki en
 büyük yanlışı, faizsizlik ilkesi ile sıfır faiz oranı kavramlarını birbirine eş sanmakla
Hristiyanlıkta Faiz Karşılığı Para Önyargılar ve yaptıkları görülmüştür. Aşağıdaki bölümde bu kavram karışıklığı ve önyargılar
nedeniyle faizsiz bankacılığın küresel arenaya ilk çıkış yıllarında maruz kaldığı
Faiz Cevapları
Vermemek (Tevrat)
bu eleştiriler ve onlara karşı cevaplar yer almaktadır.
Faiz yalnızca İslam’da değil Musevilik faize dayalı geleneksel bankacılık çok
ve Hristiyanlıkta da yasaklanmış ve yaygındır. Bunun nedeni ise reform
hoş karşılanmamıştır. Gerek Kur’an hareketlerinde yatmaktadır. Reform Sıfır faiz, borç verilebilir fonlar maz denilen tasarrufları oluşturdu.
ayetleri gerekse Tevrat ve İncil’de ge- hareketlerine kadar Hristiyanlıkta fa- için sonsuz bir talep ve sıfır arz Bu tasarruflar da zamanla yatırımla-
çen bazı ifadeler bunu göstermekte- ize karşı sert bir tutum gösterilmiştir. demektir. Bu nedenle böyle bir rı ve dolayısıyla ekonomik büyümeyi
dir. İlgili ayet ve ifadeler şöyledir: Fakat Reform dönemiyle birlikte özel- sistem borç verilebilir fonların arz gerçekleştirdi.
likle de Martin Luther (1483–1546) ve talep dengesini sağlayamaz.
“Yahudilerin zulmü sebebiyle, bir de ve John Calvin’in (1509–1564) başını Önceden belirlenmiş sabit bir faiz
Cevap: Sıfır faiz, borçların hiçbir risk-
çok kimseyi Allah yolundan çevirme- çektiği reformist görüşlerin etkisiyle oranı olmadan likidite yönetimi-
le karşılaşmayacağı anlamına gelme-
leri, kendilerine yasaklandığı halde Hristiyan dünyasındaki faiz karşıtı nin hiçbir enstrümanı var olama-
mektir. Kaldı ki katılım bankaları “sıfır
faizi almaları ve haksız (yollar) ile in- sert tutum kırılmıştır.19 yacağından böyle bir ekonomik
faizli” bir modelde çalışmamaktadır-
sanların mallarını yemeleri yüzünden sistemde hiçbir para politikası
lar. Katılım bankaları “faizsiz”, “risk
kendilerine (daha önce) helâl kılınmış Musevilikteki faiz düşüncesi Hristiyan- güdülemez.
paylaşımını” esas alan , “kâr paylı”
bulunan temiz ve iyi şeyleri onlara ha- lığa göre biraz daha farklıdır. Çünkü
bir sisteme göre çalışmaktadırlar. Bu Cevap: Katılım bankacılığı sistemin-
ram kıldık; ve içlerinden inkâra sapan- tahrif edilmiş Musevilik, faizi Muse-
nedenle dağıttıkları fonların riskleri de de de likidite yönetimini sağlayacak
lara acı bir azap hazırladık.” (en–Nisâ, vilerin kendi aralarındaki işlemlerde
olduğu için sonsuz bir taleple karşılaş- araçlar geliştirildiği için geleneksel
4/160–161) yasaklarken Musevi olmayanlarla
mamışlardır. Bu sermayelerini katılım sistemde olduğu gibi para politikası
yapılan işlemlerde serbest bırakmak-
bankalarına yatıranların kazanç elde rahatlıkla güdülebildi.
“Eğer kendilerinden almayı ümid et- tadır. İslam dini faizi tamamen yasak-
etme durumundan dolayı “sıfır arz”
tiğiniz kimselere ödünç verirseniz, ne larken, Hristiyanlıkta reform dönemi
durumu da oluşmamıştır. Sonuç olarak sıfır faiz demek,
mükâfatınız olur? Günahkârlar bile, sonrasında faiz serbestîsi oluşmuştur.
sermayenin tek taraflı hareketi
günahkârlara karşılığını almak üzere Fakat tahrif edilmiş Musevilikteki faiz
Sıfır faiz oranı sıfır tasarruf de- demektir.
ödünç verirler. Ama siz düşmanlarınızı serbestîsi çok daha uzun bir geçmişe
mektir. Dolayısıyla da sıfır faiz
sevin, iyilik edin, hiçbir şey bekleme- sahiptir. Cevap: Sonuç olarak, baştan belir-
oranı, sıfır yatırım ve sıfır ekono-
den ödünç verin; karşılığınız büyük lenmiş sabit bir faiz oranı olmadan,
mik büyüme demektir.
olacaktır." (Luka İncili, 6:34–35) Kur’an’a göre hem İncil hem de Tev- getirinin sonradan belirlendiği bir
rat, Hristiyanlık ve Musevîlik dinlerinin Cevap: Faizsiz finansın temel ilkele- açık ekonomik modelin işleyebilece-
Uzmanlar, Luka İncili, 6:34–35 ayeti- mensupları tarafından tahrif edilmiş- rinden biri de ortaklık yoluyla işletilen ği ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla faizin
ne dayanarak İncil’in borç faizini hem tir. Kur’an bu iki dinin ve kutsal kitap- sermayenin getirisinin başlangıçta olmamasının, sıfır faiz kavramından
Hristiyanlar arasında hem de diğer larının tahrif edilmeden önceki halleri- değil işlemin sonunda belirli olması daha başka bir şey olduğu ve böy-
dinlere mensup olanlara karşı ya- nin faizi tamamen yasakladığını ama ve bu getiri oranının da fonların da- le bir sistemin kazanç üretebileceği
sakladığını ifade etmektedirler. Buna bu iki dinin mensuplarının bu kurala ğıtıldığı ekonomik projelerden gelen kanıtlanarak bu sistemin sermayenin
rağmen Hristiyanların yoğun olarak riayet etmediklerini söylemektedir gelirler temeline dayanmasıdır. Bu tek taraflı bir hareketi olmadığı ispat
yaşadıkları bölgelerde günümüzde (en–Nisâ, 4/160–161). projelerden gelen gelirler ise oluşa- edilmiştir.20
göre değişik havuzlarda biriktirir. Daha sonra havuzlarda biriken bu
Katılım Bankacılığı Sistemi fonları, katılım bankacılığı temel ilkelerine uygun fon kullandırma
yöntemlerine göre bireylere ve işletmelere kullandırır. Murâbaha,
leasing, eser sözleşmesi (istisnâ akdi), emek–sermâye ortaklığı

Temel yapısı itibariyle bir faizsiz bankacılık modeli olarak katılım bankacılığını, parasal (mudârabe) ve kâr–zarar ortaklığı (müşâreke) gibi ticarete ve ortak-
işlemlerle mal ve hizmet hareketlerinin birbirine sıkı sıkıya bağlandığı, her para hareke- lığa dayalı uygulamalar bu yöntemler arasında sayılabilir. Katılım
tinin mutlaka bir ortaklığa dayandığı veya mal ya da hizmete karşılık geldiği; gelirin ise, bankası, fon kullandırılan müşterilerin projeleri sonuçlanıp gelirleri
kâr ve zarar ortaklığı (müşâreke) veya emek–sermaye ortaklığı (mudârabe) esasına göre gerçekleştiği zaman, katılma hesapları yoluyla fona iştirak eden
bölüşüldüğü bir sistem olarak tanımlamak mümkündür.21 katılımcılara/hesap sahiplerine kâr paylarını öder.
Katılım bankacılığı sistemi, anlaşılması zor bir sistem değildir. Geleneksel bankacılık Katılım bankacılığını geleneksel bankacılıktan ayıran en temel
sisteminden farklı olmakla birlikte herkesin rahatlıkla anlayabileceği bir çalışma usulü prensiplerden birisi de katılım bankacılığının fon kullandırma iş-
vardır. Bu sistem genel olarak şu şekilde özetlenebilir: lemlerinin bir mal veya hizmet alım satımına yani ticarete ya da
Katılım bankası, cari hesaplar ve katılma hesapları yoluyla veya faizsiz bankacılık ortaklığa dayanmasıdır. Buna karşılık geleneksel bankacılıktaki fon
prensiplerine uygun bazı yöntemlerle fon toplar. Topladığı fonları kendi havuz sistemine kullandırma işlemi, kredi yani faizli borç verme işlemidir.


Şekil 1–3.3
Sistemi Kullanılan
fonlardan elde
edilen kârlar

Katılım bankacılığı,
parasal işlemlerle
mal ve hizmet
hareketlerinin birbirine
sıkı sıkıya bağlandığı,
her para hareketinin
mutlaka bir ortaklığa
dayandığı veya mal
ya da hizmete karşılık
geldiği; gelirin ise,
kâr ve zarar ortaklığı
Katılım Bankacılığı (müşâreke) veya emek–
Temel İlkeleri sermaye ortaklığı
(mudârabe) esasına
göre bölüşüldüğü bir

sistemdir.
Fonlar müşterilere
ticarete veya
ortaklığa dayalı
yöntemlerle
kullandırılır.

Kutu 1–3.6
 İslâmî Finans Kuruluşları İçin

Tablo 1-3.1
Fon Kullandırımında Muhasebe ve Denetleme Kurumu
Kredi ve Ticaret
Arasındaki Farklar
AAOIFI
Accounting and Auditing Organization
for Islamic Financial Institutions
İslâmî Finans Kuruluşları İçin Muhasebe ve Denetleme Kurumu (AAOIFI) kurulduğu 1991 tarihin-
TABLO: TKBB, KATILIM BANKACILIĞI NEDIR? NASIL ÇALIŞIR?, 2011’DAN ISTIFADE den bu yana İslamî bankaların ve İslami finansal kuruluşların ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik
EDILEREK VE ÜZERINE YENI MADDELER EKLENEREK HAZIRLANILMIŞTIR.
önemli çalışmalar yapmış ve şu ana kadar İslami bankacılık ve finans alanında 70 civarında
standart yayınlamıştır. Burada güdülen amaç İslami bankaların ve finans kuruluşlarının işlemle-
Kutu 1–3.5 rinde ve ürünlerinde İslam hukuku ilkelerine bağlı kalmalarını sağlayacak bir kaynak oluşturmak
ve ayrıca farklı fıkıh danışma kurulları tarafından verilen fetvalar ve alınan kararlar arasında
uyum sağlamaktır.
İşte bu amaçla AAOIFI, 1419/1999 yılında “Fıkıh Kurulu”nu (Sharia Board) oluşturmuştur. Ku-
Katılım Bankacılığının Geleneksel Bankacılık ile Temel İlkeler Açısından Karşılaştırılması rulda başta İslami bankacılık olmak üzere İslam muamelat fıkhı alanında ihtisas sahibi âlimler
üye olarak yer almaktadır. Fıkıh Kurulu’nun çalışmaları neticesinde yayınlanan standartlar, İslami
finans kuruluşlarının, finansal işlemleriyle ilgili olarak uygulamaları gereken İslam hukuku hükümleri
hakkındaki bilgilere ulaşmalarını sağlamış ve bu anlamda büyük bir açığı kapatmıştır.
Bir standardın oluşması için takip edilen usul oldukça tatmin edicidir: Önce ihtisas sahibi bir
araştırmacı konu hakkında gerekli çalışmaları yapar, Kur’an ve Sünnet nasslarının yanı sıra delil-
lerini kaydederek muteber fıkıh mezheplerinin konuyla ilgili görüş ve içtihatlarını toplar, ilaveten
günümüzde ortaya çıkan yeni meselelere ve bu meseleler hakkında görüş beyan eden çağdaş
âlimlerin görüşlerine de yer verir. Böylece ortaya çıkan karar ön taslağı önce Fıkıh Kurulu’na bağlı
–ve hem Fıkıh Kurulu’ndan hem de kurul dışından ihtisas sahibi âlimlerin yer aldığı– bir alt komis-
yona gönderilir. Fıkıh Kurulu bu amaçla yılda dört kez toplanan üç ayrı komisyon oluşturmuştur. Bu
komisyonlar standart taslağını Fıkıh Kurulu’na arz edilecek hale getirir. Fıkıh Kurulu, ikisi Mekke–i
Mükerreme veya Medine–i Münevvere’de diğer ikisi ise farklı yerlerde olmak üzere yılda dört kere
toplanmaktadır. Kurul tarafından gerçekleştirilen ciddi ve ayrıntılı tartışmaların ardından standart
metni kurul üyelerinin oybirliği ya da oy çokluğu ile kabul edilir. Daha sonra Fıkıh Kurulu, kabul
edilen standart metnini, Bahreyn’de düzenlenen bir açık oturumda âlimlere ve uzmanlara arz eder.
Ortaya çıkan görüşler bir sonraki toplantısında tekrar Fıkıh Kurulu’na arz edilir. Fıkıh Kurulu taslağa
son şeklini verir ve bütün bu aşamalardan sonra standart metni resmî olarak yayınlanır. Standart
kararların orijinal metni Arapça olup İngilizce ve Türkçe çevirisi (çev. Mehmet Odabaşı ve Doç. Dr.
İ. Emin Aktepe, İstanbul: TKBB, 2012) yayınlanmıştır.
Kutu 1–3.7
BÖLÜM DEĞERLENDİRME TESTİ
İslami Finansal Hizmetler 1. İslam iktisat düşüncesinde paraya bakışla ilgili

aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
6. Aşağıdakilerden hangisi katılım bankacılığında
fon kullandırma yöntemlerinden biri değildir?
Kurulu’nun (IFSB) Yayınladığı A) Para bir değişim aracıdır fakat kendisi başlı başına
ticari bir mal değildir.
A) Murabaha
B) Riba
Temel İlkeler
B) Paranın piyasa şartlarından kaynaklanan riskler C) Mudarebe
ve dalgalanmalar gibi nedenlerin dışında değerini D) Müşareke
koruması gerekir.
C) Para, borç ilişkilerinde diğer para cinslerine karşı 7. Faizli kredi ile ticaret (alım–satım) yöntemiyle
İlke 1 kazandığı değer dışında zamana bağlı olarak kendi fon kullandırma arasındaki farkları anlatan
Doğruluk, Dürüstlük ve Adalet kendine gelir üretebilir; paranın zaman değeri aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?
vardır. A) Ticaret yönteminde katılım bankası, müşterisinin
D) Para ekonomik bir ölçü aracıdır. ihtiyaç duyduğu malı satıcısından satın alır ve
İlke 2
üzerine kâr ilave edip müşterisine vadeli olarak
Gerekli İtina ve Gayreti Gösterme satar.
2. Aşağıdakilerden hangisi İslam iktisat B) Geleneksel bankaların faizli kredi sisteminde kredi
İlke 3 düşüncesinde finansın temel ilkelerinden biri ile mal alımı arasında bir bağlantı kurulur.
değildir? C) Ticaret yönteminde müşteriye fonlanacak mal,
Çalışanların Gerekli Yetkinliğe Sahip Olmaları
A) Faizin yasaklanması katılım bankası tarafından satın alındığı için ödeme
B) Paraya sadece değişim aracı olarak bakılması satıcıya yapılır veya ulaştırılır.
İlke 4 C) Riskin paylaşılması D) Kredi sisteminde müşteri ile banka arasında
Müşteriler Hakkında Yeterli Bilgi Edinme D) Her türlü faaliyetin finanse edilmesi imzalanan sözleşme faizli kredi sözleşmesidir.
8. Katılım bankacılığının ve geleneksel bankacılığın

İlke 5 3. Katılım bankacılığı ile geleneksel bankacılık ara- temel ilkeler açısından karşılaştırılması hakkında
Müşterilere Yeterli Bilgi Verme sında paranın zaman değeri hakkındaki görüş far- aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
kı hakkında aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Hem geleneksel bankacılıkta hem de katılım
A) Katılım bankacılığına göre, paranın zaman değeri bankacılığında paranın zaman değeri vardır.
İlke 6
vardır. B) Geleneksel bankacılıkta risk bedel gerektirirken
Çıkar ve Görev Çatışmalarını Engelleme B) Geleneksel bankacılığa göre, faiz oranı sıfırın katılım bankacılığında risk paylaşım gerektirir.
üstünde olsa bile paranın zamana göre değerinin C) Geleneksel bankacılıkta para gelir getiren üretken
İlke 7 azalma riski de vardır. bir ticari mal olarak kabul edilirken katılım
C) Katılım bankacılığında paranın zaman değeri bankacılığında ticari bir mal olarak kabul edilmez.
Dinî Kurallara Uygunluk
yoktur. Ortaklık ve ticaret yöntemiyle elde edilen D) Geleneksel bankacılıkta fon kullandırma işlemi kredi
gelir ekonomik şartlara göre hem azalabilir hem de aracılığıyla gerçekleştirilirken katılım bankacılığında
İslami Finansal Hizmetler Kurulu (IFSB) tüm dünyadaki katılım bankala- artabilir. ticaret (alım–satım) veya ortaklık yöntemleriyle
rının ve İslami kurallara uygun finansal hizmetler sunan şirketlerin hiz- D) Hem katılım bankacılığında hem de geleneksel gerçekleştirilir.
bankacılıkta paranın zaman değeri zamanla
met standartlarını belirlemede en etkin kuruluşlardan bir tanesidir. IFSB
değişmez. 9. Aşağıdakilerden hangisi faiz yasağının bireylere
dünyadaki tüm katılım bankalarının örnek almasını istediği ve uyulma- ve topluma sağladığı yararlardan biri değildir?
sını faydalı gördüğü bir iş etiği temel ilkeler listesi hazırlamıştır. İslami A) Faiz yasağı haksız kazancı engeller.
Finansal Hizmetler Kurulu’nun amaçlarına göre, temel ilkeler, bilinenleri 4. Katılım bankacılığında risk paylaşımı ile ilgili B) Faiz yasağı tembelliği ve ataleti ortadan kaldırır.
aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? C) Faiz yasağı zenginin daha da zenginleşmesini
tekrar etmeyecek fakat iş etiği konusunda uluslararası bazda bilinen
A) Riskin tamamı borçluya yüklenir. sağlar.
mevcut yapı ve standartların yerini tutacak, onları güçlendirecektir. Bu B) Riski her iki taraf paylaşır. D) Faiz yasağı kardeşlik ve dayanışma duygularını
yüzden bu temel ilkeler kapsamında yer alan kurumlardan beklenen, C) Fon kullandıranın kâr elde edebildiği gibi zarar geliştirir.
sadece onların sıradan emsalleriyle eşit şartlarda bulunmaları değil bu- edebilme ihtimali de vardır.
D) Her iki tarafın (fon kullanan ve kullandıranın) 10. Hristiyanlık ve Museviliğin faize bakışı ile ilgili
nun yanında faaliyetlerini de dinî ilkeleri yansıtan bir iş ahlâkına uygun
risklerini azaltmak için katılım bankacılığı çeşitli aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
olarak sürdürmeleridir.22 tedbirler uygulayabilir. A) Her iki dinde de faizi yasaklayan hükümler vardır.
B) Tahrif edilmiş Musevilik, faizi Musevilerin
kendi aralarındaki işlemlerde yasaklarken
5. Aşağıdakilerden hangisi katılım bankacılığında Musevi olmayanlarla yapılan işlemlerde serbest
fon kaynaklarından biri değildir? bırakmaktadır.
A) Vadeli mevduat hesapları C) Hristiyanlığın kutsal kitabı İncil, borç faizini hem
B) Cari Hesaplar Hristiyanlar arasında hem de diğer dinlere mensup
C) Katılım Hesapları olanlara karşı yasaklamaktadır.
D) Özkaynaklar D) Her iki dinde de faiz işlemleri serbesttir.

VAKA İNCELEMESİ
Sağlam
Bankacılık
↓
Takım Ruhu
Profesyonellik
Yenilikçilik
Adalet
Güven Düzenleyici ve denetleyici
kuruluşlar tarafından katılım
bankacılığının temel ilkeleri
genel olarak belirlenmiş
olsa da özelde her katılım
bankasının kendine has
bir iş yapış biçimi ve bu iş
yapış biçimini şekillendiren
temel ilkeleri ve değerleri
vardır. Bu vaka çalışmasında
“Sağlam Bankacılık” sloganıyla
yola çıkan ve Türkiye’de
en iyi katılım bankacılığı
uygulamasını gerçekleştiren
Kuveyt Türk Kuveyt Türk’ün bu başarıyı

sağlamasında büyük rol
Kurumsal Değerleri
oynayan Kuveyt Türk kurumsal
değerleri anlatılacaktır.
124 | KATILIM BANKACILIĞINDA TEMEL ILKELER

VAKA INCELEMESI / KUVEYT TÜRK KURUMSAL DEĞERLERİ
Kuveyt Türk Kurumsal Değerleri
Değerler Dokümanının Ortaya Çıkışı

2009 yılına kadar Kuveyt Türk değerlerinin temel başlıkları yazılı olarak bulunsa da bu
değerleri dile getiren ve açıklayan detaylı bir doküman mevcut değildi. Bu eksikliğin
farkına varan Kuveyt Türk yönetimi bu değerlerin detaylarıyla ortaya konulması ve
böylelikle hem çalışanlara hem de diğer paydaşlara değerlerin anlatılmasını kolaylaş-
tıracak bir doküman hazırlanması kararını verdi. Kuveyt Türk bu süreçte profesyonel bir
danışmanlık firmasıyla çalışarak yıllardır sahip olduğu değerlerini en detaylı bir şekilde
ortaya koymuş oldu.
KuveytTürk Değerleri
Sağlam Bankacılık
Kuveyt Türk çalışanı, ihtisas alanı olan sağlam bankacılık ilkelerini, tüm uygulamalarının
temeli olarak görmektedir. Sağlam bankacılığın Türkiye’deki öncülerinden biri olmanın
sorumluluğu içinde davranan Kuveyt Türk, sağlam bankacılık ilkelerini istinasız ve özenle
Değer uygulamanın, kendisine duyduğu saygının bir gereği olduğunun bilincindedir.
Adalet Muhakkak ki,

Kuveyt Türk, muhatabı olan herkesin hakkını her koşulda, menfaat gözetmeksizin korur Allah adaleti emreder.
― en-Nahl, 16/90
ve her durumda objektiftir. Ortakların, çalışanların ve müşterilerin haklarını birbirine ka-
rıştırmaz. Adalet duygusunun, toplum içindeki davranışlarıyla ilgili olduğu kadar ahlak ve
inanç kurallarıyla da ilişkili olan en önemli değeri olduğunu bilir.
Güven Müslüman,
Kuveyt Türk, sağlam sermaye yapısı ve ahlaki değerleri, profesyonelliği, sorumluluk an- insanların elinden ve
layışı ve teknolojik alt yapısının verdiği güç ve destek sayesinde ortakları, çalışanları ve dilinden emin, güvende
müşterileriyle güvene dayalı bir ilişki yaşar.
olduğu kimsedir.
― Buharî, İman, 3; Tirmizî,
İman, 12; Nesaî, İman, 8.
Profesyonellik
Kuveyt Türk çalışanı kişisel duygu ve düşüncelerden arınıp işin gerektirdiği şekilde uz-
man bir yaklaşımla hareket eder, iş ahlakının gereklerini her şeyin üstünde tutar. İşini

DUAYENLER
Allah Teâlâ sizden mükemmel yapmak için çabalar, kaliteden ödün vermez, disiplinli çalışır, yaptığımız işin
birisi bir iş yaptığında, sorumluluğunu taşır. Profesyonelliğin kendisini hedeflerine ulaştıracağını bilir. Kendine
onu sağlam ve güzel güvenir ve saygı duyar; aynı şekilde başkalarının duygu ve düşüncelerine karşı da hassas
yapmasını sever.
― Beyhakî, Şuabü’l-iman,
IV/334-335.
ve saygılı yaklaşır. Her ortamda sosyal nezaket içinde hareket eder. Kurumuna aidiyet
duygusuyla bağlanır ve kurumunu layıkıyla temsil eder.
NUREDDIN CAN HOCAEFENDI
(1950-2011)
Yenilikçilik
Kuveyt Türk çalışanı vizyon ve hedefleri doğrultusunda ürün, hizmet ve iş yapış biçimle- Nureddin Can Hocaefendi, bir akademisyen olmamasına rağmen örgün eğitim dışında
"Hikmet müminin
yitiğidir, onu nerede rinde en iyisine ulaşmak için sürekli araştırır ve kendini geliştirir. Köklerini unutmadan aldığı eğitimler ve kendi çabalarıyla Türkiye’nin önde gelen İslam âlimlerinden birisi
bulursa alır" değişime açık olmanın gelişmenin ilk adımı olduğunun bilinciyle hareket eder. Kalıpların olmayı başarmıştır. 1950 yılında Siirt’te doğan Nurettin Can Hocaefendi, çocukluk
― Tirmizî, İlim, 19 dışına çıkıp çağın gerektirdiği bütün imkânları kullanarak farklılık oluşturmayı hedefler. yıllarından itibaren medrese tarzı eğitim kuruluşlarında birçok hocadan –yoğunlukla
Bu amaçla, dünyada ve Türkiye’deki sektörel gelişmeleri, tüm yenilikleri takip eder. da Tillo’da Molla Burhaneddin’den- eğitim almıştır. Çok zor şartlarda ve dönemin kısıtlı
imkânları içerisinde yetişen Nurettin Can Hocaefendi medrese eğitiminin sonunda
Mü’min, diğer Takım Ruhu 1970 yılında bir nevi mezuniyeti ve eğitim alınan konularda mesleki çalışma yapma
mü’mine karşı birbirini Kuveyt Türk çalışanı Kuveyt Türk’ün büyük bir takım olduğunu ve takım olmanın, gücünü ve bu konuları öğretme ehliyetini ifade eden icâzeti almıştır.
tutan, destekleyen artırdığını bilir. Kuveyt Türk’ü büyük bir aile olarak görür ve kendini diğerlerine bağlayan Nurettin Can Hocaefendi’den yıllarca ders alan öğrencilerinden birisi o dönemdeki
bir bina gibidir. manevi bağlara sahip çıkar. Bireysel farklılıkları zenginlik kabul edip ortak bir amaca
― Buharî, Salât, 88. zor şartlarla ilgili olarak Hocaefendinin anlattığı şu hadiseyi nakletmektedir: “Bizler
ulaşmak için birlikte hareket etmek gerektiğini bilir. medresede okurken insanlardan, öğrenciler ve medrese için yardım toplardık. Tabi
kimsenin bir şeyi yoktu. Bize yapılan yardım kuru ekmek ve bir miktar ayrandan ibaret
olurdu. Biz bunları taşırken parmağımız ayrana batacak olsa o parmağımızı kesinlikle
yalamazdık. Çünkü diğer öğrenci arkadaşlarımızın parmağımıza bulaşan bu ayranda
hakkı olduğunu bilirdik.”
Bir süre Bitlis’in Hizan ilçesinde imamlık yapan Nurettin Can Hocaefendi, bilahare
memleketi Siirt’e dönerek 1979 yılına kadar orada imamlık yapmıştır. 1979 yılında
İstanbul’a tayininin çıkması üzerine 1982 yılına kadar da İstanbul’da imamlık görevine
devam etmiştir.
Nurettin Can Hocaefendi 1982 yılında imamlık görevinden istifa ederek kendini
tamamen Arapça ve İslami ilimlerin öğretimine adamıştır. İsmailağa Kuran Kursu
Sonuç ve Aziz Mahmut Hüdai Vakfı'nda dersler vermiş, İlim ve İrşad Vakfı'nın kuruculuğunu
İlkeler ve değerler insan davranışlarını nasıl belirleyebiliyorsa, kurumların uygulamalarını üstlenmiştir. Kapsamlı bir İslami eserler kütüphanesine sahip olan Nurettin Can Ho-
da o şekilde belirleyebilir. Kuveyt Türk bugün Türkiye’de en başarılı ve “sağlam” katılım caefendi, çok sayıda öğrenci yetiştirmiştir. Oluşturduğu ilim gruplarında derslerini
bankacılığını uygulayabiliyorsa bu başarının ardında Kuveyt Türk’ün değerleri yatmaktadır. daha gün doğmadan vermeyi âdet edinmiş ve özellikle kış dönemlerinde daha sabah
Şüphesiz Kuveyt Türk değerleri, bütün katılım bankaları tarafından benimsenmek zorunda namazı vakti girmeden önce vakıf merkezine gelerek derslerini okutmuştur. Sağlık
değildir. Çünkü güzel Türkçemizdeki “Her yiğidin bir yoğurt yiyişi vardır” sözü misali her sorunları yaşamasına rağmen bu derslere uzun yıllar hiç aksatmadan devam etmiştir.
katılım bankasının da kendine has bir çizgisi vardır. Fakat gerek Türkiye ölçeğinde gerekse Kuveyt Türk Katılım Bankası’nın kurulduğu 1989 yılından 2009 yılına kadar Kuveyt
küresel ölçekte katılım bankacılığı ile ilgili faaliyet gösteren kurum ve kuruluşların katılım Türk Katılım Bankası Danışma Kurulu başkanlığını yürüten Nurettin Can Hocaefendi,
bankacılığını en iyi şekilde uygulayabilmeleri için bu kurum ve kuruluşların Kuveyt Türk 2011 yılında vefat etmiştir.
değerlerini incelemeleri muhakkak faydalı olacaktır.

KİTAPLIK
İshak Emin Aktepe,

İslam Hukuku Çerçevesinde
Finans ve Bankacılık,
İstanbul: Yedirenk Kitapları,
2003
M. Kabir Hassan, Mervyn K. Lewis,

Handbook of Islamic Banking,
Cheltenham: Edward Elgar Publishing,
2007
Hüseyin Tunç, Katılım bankacılığı teorisinin ve Türkiye’deki uygulamasının anlatıldığı kitapta katılım ban-
Katılım Bankacılığı: kacılığının sadece İslam dini içerisindeki yeri değil genel olarak geleneksel finans sistemi
Felsefesi, Teorisi ve içindeki yeri de ele alınmıştır. Eserde katılım bankacılığının temel esasları ve uygulama
Türkiye Uygulaması, biçimleri mukayeseli bir şekilde incelenmiştir. Yazar katılım bankacılığı sektöründe uzun
İstanbul: Nesil Yay., yılardır çalıştığı için kitabında sektörün içinden birçok canlı örneğe de yer vermiş, böyle-
2010 likle eserini teorik bir havadan çıkararak hayatın içinden bilgilerle zenginleştirip dinamik Hamdi Döndüren,
bir hâle gelmiştir. Kitabın, bu alanda yayınlanmış benzer diğer çalışmalardan en önemi İslami Ölçülerle
farkı da burada yatmaktadır. Kitap dört ana bölümden oluşmaktadır: “Katılım Bankacılı- Ticaret Rehberi,
ğının Atmosferi: Faizin Yer Almadığı Ekonomi Modeli”, “Katılım Bankacılığının Esasları ve İstanbul: Erkam Yayınları,
Teorisi”, “Katılım Bankacılığının Uygulaması” ve “Katılım Bankacılığının Geleceği”. Eserde 2004
katılım bankacılığının / faizsiz bankacılığın ilkeleri en ince detayına kadar tarihî gelişimi
ve dinî arka planıyla birlikte ele alınarak incelenmiştir. Bu nedenle kitabımızın bu üçüncü Muhammad Akram Khan,
bölümü okunduktan sonra konunun daha iyi pekiştirilmesi için bu kitabın okunması faydalı Islamic Economics and Finance: A Glossary,
olacaktır. Böylelikle kitabımızın içinde yeterince yer verilemeyen konulara daha ayrıntılı London: Routledge,
biçimde ulaşma imkânı bulunacaktır. 2003

1. İsmail Özsoy, Türkiye’de Katılım Bankacılığı (İstanbul: TKBB Yayınları, 2009), s. 17.
 2. Hamdi Döndüren, İslami Ölçülerle Ticaret Rehberi: 100 Soru-100 Cevap (İstanbul:
Notlar Erkam Yayınları, 2004), s. 114.
3. Özsoy, s. 40.
4. IDB, Islamic Finance and Global Financial Stability (Cidde: IDB-İslam Kalkınma
Düşünmek
Bankası, 2010), s. 16.
5. Türk Dil Kurumu Resmî Web Sitesi, Son erişim tarihi: 26.09.2011,
http://www.tdk.gov.tr
kolaydır,
6. Abdil Karakuş, “İslam Hukuk Kaynaklarındaki Faiz Kavramının Modern Ekonomi
Bağlamında Yeniden Değerlendirilmesi” (Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü
İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı,
2006), s. 5.
7. Özsoy, İsmail, “Faiz”, DİA, XII/110
8. Özsoy, İsmail, “Faiz”, DİA, XII/110. Bu tanım, Özsoy’un faizle ilgili tanımından
yararlanılarak yapılmıştır.
9. Karakuş, s. 11-12.
yapmak zordur.
Dünyada en
10. İshak Emin Aktepe, İslam Hukuku Çerçevesinde Finansman ve Bankacılık (İstanbul:
TKBB Yayınları, 2010), s. 49.
11. Ebu’l Ala Mevdudi, Tefhimu'l Kur'an / Kur'an'ın Anlamı ve Tefsiri (çev. Muhammed
Han Kayani, Ali Ünal, Hamdi Aktaş, Nazife Şişman, Yusuf Karaca, İsmail Bosnalı;
güç olan şey

İstanbul: İnsan Yayınları, 2010).
12. Beyhakî, es-Sünenü’l-Kübrâ, V/451, Hadis No: 10465
13. Buhârî, Büyû’, 25; Müslim, Müsâkât, 105.
de düşünüleni
14. Nevzat Aypek, “Türk Sermaye Piyasasında Özel Finans Kurumlarının Yeri ve İşleyişi”
(Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1988) s. 47-48.
15. Döndüren, s. 32-42.
16. Özsoy, s. 10.
17. Mükerrem Hiç, Para Teorisi ve Politikası (İstanbul: Filiz Kitabevi, 1994), s. 8.
18. Özsoy, s. 10.
19. Aktepe, s. 49-52.
yapmaktır.
20. Zamir Iqbal ve Abbas Mirakhor, An Introduction to Islamic Finance: Theory and
Practice (New Jersey: John Wiley & Sons, 2007), s. 18.
21. Özsoy, s. 7.
22. IFSB, Guiding Principles on Conduct of Business For Institutions Offering Islamic
―J. J. Rousseau
Financial Services (Kuala Lumpur: IFSB-İslami Finansal Hizmetler Kurulu, 2009), s. 1.

1-C, 2-D, 3-C, 4-A, 5-A, 6-B, 7-B, 8-A, 9-C, 10-D
1
BÖLÜM
~~~Fry-King~~~
~~~Fry-King~~~ ~~~Fry-King~~~
KATILIM
BANKACILIĞINDA
FON TOPLAMA
YÖNTEMLERİ
Fon Toplama Yöntemleri

GİRİŞ
K
Katılım bankacılığı sisteminin sürdürülebilir
olabilmesi için sistemli bir şekilde fon atılım bankaları dünyadaki diğer faizsiz bankalar gibi iki hesap türü kullana- İstenildiğinde
toplama faaliyeti gerçekleştirilmesine ihtiyaç rak fon toplamaktadırlar. Bu fonlara genel olarak katılım fonu ismi verilmek- çekilebilen ve hesap
vardır. Bu nedenle katılım bankaları birçok tedir. Bunlardan birincisi bu bankaların vadesiz hesaplarını oluşturan özel sahibine herhangi bir
farklı yöntemle fon toplayarak sistemlerini cari hesaplar, ikincisi ise vadeli hesaplarını oluşturan kâr ve zarara katılma
kazanç ödenmeyen
hesaplar özel
sürdürebilir kılmaya çalışmaktadırlar. Fakat hesaplarıdır. Katılma hesaplarının adı birçok ülkede yatırım hesabı olarak da
cari hesap olarak
uyguladıkları yöntemlerde kendilerine has geçmektedir. Katılım bankalarının bir banka olarak çalışma yöntemleri Bankacılık Dü- adlandırılmaktadır.
bazı özellikler ve geleneksel bankalardan bazı zenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK) tarafından düzenlenmekte ve denetlenmektedir.

farklı uygulamalar mevcuttur. Bu bölümde Hem özel cari hesaplar hem de katılma hesapları için BDDK çalışma yöntemlerini belir-
katılım bankalarının fon toplama yöntemleri, lemiş ve katılım bankalarının faaliyetlerini bu yöntemlere uygun olarak gerçekleştirmesi
bu yöntemlerin özellikleri ve geleneksel zorunluluğu getirilmiştir. TCMB ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun
bankalardan ayrılan yönleri ele alınacaktır. hazırladığı ve Resmi Gazete’de de yayınlanan yönetmeliklere göre katılım bankaları
katılma fonlarını şu genel koşullar çerçevesinde yürütmelidir:1

ÖĞRENME AMAÇLARI Cari Hesaplar
Katılım bankalarında açılabilen, istenildiğinde kısmen veya tamamen her an geri çekilebil-
me özelliği taşıyan ve karşılığında hesap sahibine herhangi bir getiri ödenmeyen hesaplar,
▶ Cari hesap, katılım hesabı kavramları ve bu hesap türlerine ilişkin özellikler
özel cari hesap olarak adlandırılmaktadır. Bu tip hesaplar Türk Lirası veya herhangi bir
yabancı ülke parasıyla hatta kıymetli maden (altın, platin, gümüş) cinsinden açılabilir.
▶ Katılım bankalarında havuz sistemi ve kâr dağıtım metodu
Katılım bankalarındaki özel cari hesaplar diğer bankalardakilerle aynı şekilde hizmet ver-
mektedir. Nasıl geleneksel bankalarda vadesiz mevduat için cüz’i bir oran haricinde faiz
▶ Katılma hesapları ile geleneksel bankacılık vadeli hesapları arasındaki farklar
ödemesi yapılmıyorsa katılım bankalarında da özel cari hesaplara herhangi bir kâr payı
| 137
ödemesi yapılmamaktadır. Katılım bankasında cari hesaplarda yatırılmış bulunan tutar,
hesap sahipleri tarafından diledikleri bir zamanda kısmen veya tamamen geri çekilebilir.

Uygulamada tasarruf sahiplerinin bu hesap türünü tercih etmelerinin nedenleri ara-
sında; paralarını güvenli ve inandıkları prensiplerle bankacılık faaliyetinde bulunan bir
sistem ortamında korumak, bu hesap aracılığı ile özellikle kısa vadeli ödemelerini ve
para transferlerini yapabilmelerine imkân sağlamak gibi bankacılık işlemlerini saymak
mümkündür.3
Cari hesaplarda vade olmaz ve bu hesaplardaki tutarın işletilmesinden dolayı ortaya
çıkacak risk ve getirileri katılım bankası üstlenir. Cari hesaplar, katılım bankalarının
diğer bütün kaynakları göz önüne alındığında bankaların kaynak maliyetini azaltan ve
kârlılığı yükselten hesaplar olarak da düşünülebilir.4 Bu nedenle katılım bankaları cari
hesaplar pazarından daha fazla pay alabilmek için ciddi bir rekabet içerisindedirler.


Şekil 1-4.1
Cari Hesapların Nitelikleri
Katılma Hesapları Cari hesaplarda

Katılma hesapları, katılım bankalarına yatırılan tasarrufların bu bankalar tarafından vade olmaz ve bu
işletilmesiyle ortaya çıkacak kâr veya zarara ortak olma sonucunu veren, karşılığında hesaplardaki tutarın
tasarruf sahibine daha önceden belirlenmiş bir kazanç ödenmeyen ve yatırılan anapa- işletilmesinden dolayı
ranın da aynı şekilde geri ödenmesini garanti etmeyen fonlardan oluşan hesaplardır. Bu
ortaya çıkacak risk
ve getirileri katılım

hesaplar aslında katılım bankacılığı sisteminin temelini meydana getirirler ve katılım
bankası üstlenir.
bankalarının en önde gelen fon kaynaklarıdır.
Tasarruf sahibi hesaba para yatırarak sermaye sağlarken, katılım bankası da eme-
ğini ortaya koymuş olur. İki taraf arasındaki sözleşme kâr ve zarara ortak olma sözleş-
mesidir.5 Kâr payı temelinde çalışan finansal sistemlerde, yatırım yapılan projenin zarar
etme ihtimali de vardır. Bu yüzden parasını kâr payı sistemiyle çalışan bir bankanın
katılım hesabına yatıran müşterinin vadesinin sonunda hangi oranda kâr payı alacağı
kesin olarak bilinemez. Bu sistemde hesap sahibinin vade sonunda anaparasının ta-
mamını geri alabileceği de garanti değildir. Tasarruf sahibinin talep hakkı ve katılım
bankasınca ödeme yükümlülüğü birim hesap değer tutarına göre hesaplanmaktadır.6
| 139
Katılma
hesaplarına
toplanan fonlar
Katılma Hesaplarında Kâr
"birim hesap ve Zarar Paylaşımı

değerine" göre
muhasebeleştirilir
ve banka Faizsiz bankacılık prensipleri, içinde risk unsuru bulunan ortaklığı teşvik eder. Bu ortaklık
hesaplarında küçük ya da büyük bir yatırım olabilir. Bunun içinde ortaklığın ne şekilde olacağı, ortakla-
gösterilmesi
rın kârdan veya zarardan alacakları paylar büyük önem taşımaktadır. Sermayesini ya da
zorunludur.
tasarrufunu elinde bulunduran gerçek veya tüzel kişiler, bir katılım bankasına başvurarak
bunu değerlendirmek isteyebilirler. Katılım bankası "işletmeci ortak" sıfatı ile vade ve tu-
tar bazında belirlemiş olduğu kâr ve zarara katılma paylaşım oranlarına göre fonu kabul
eder ve işletir. Elde ettiği kâr veya zararı ise baştan belirlenen oranlarda fon ile paylaşır
ve fon sahiplerine kâr payı olarak dağıtır.
Katılma hesapları ile ilgili sıkça sorulan sorulardan bir tanesi de katılma hesabı sahi-

binin vadesinden önce para çekmek istemesi durumunda ne olacağı ile ilgilidir. Katılım
bankasının onayı ile vadesinden önce çekilen katılma hesaplarında hesap sahibine, he-
sabın ait olduğu vade grubunun hesabın kapatıldığı tarihte kâr göstermesi durumunda
o güne kadar hesap sahibince yatırılmış olan tutar kadar, zarar göstermesi durumunda
ise birim hesap değeri kadar ödeme yapılır.
Katılım Bankacılığında Havuz (Fon) Sistemi

Katılım bankalarında yapısı ve işletilmesine göre birçok hesabın bir arada
bulunduğu hesap gruplarına havuz veya fon denir. Her katılım bankası
döviz cinslerine göre çeşitli havuzlar oluşturabilir.

Havuz (fon) sisteminde fon sahiplerinin o havuzun içine
yatırdıkları fonların tümü birlikte yönetilir. Böylece bazı he-
sapların âtıl kalması, bazı hesaplar yüksek kâr elde eder-
ken diğer hesapların zarar etmesi önlenmektedir. Her KÂR
bir fon sahibine, kullandırılan fonlardan elde edilen
kârlar veya oluşan zararlar havuzdaki ağırlığına ve
paylaşım oranına göre yansıtılır.9
Katılım bankacılığı uygulamasında iki tür
havuz yapısı vardır. Bunlardan birisi genel fon
havuzları, ikincisi ise özel fon havuzlarıdır.
Özel Fon Havuzları

Katılım bankaları, Türkiye Cumhuriyet Merkez

Bankası tarafından tespit edilen hesap vade
ve türlerine bağlı kalmaksızın önceden belirlen-
miş projelerin veya diğer yatırımların finans-
manında kullanılmak üzere müstakil hesaplarda
fon toplamak suretiyle vadesi üç aydan daha az
olmayan özel fon havuzları oluşturabilir.10
Bu fon havuzları “özel fon havuzları” olarak ad-
landırılır. Bu fonlar genel fon havuzlarına göre daha
ZARAR
statik bir yapıdadır. Fon girişi ve çıkışı belirli tarihlerde
140 | KATILIM BANKACILIĞINDA FON TOPLAMA YÖNTEMLERI | 141

yapılabilir, bu nedenle günlük olarak bir kâr payı dağıtımı yapılmaz. Bu şekilde toplanan Cari Hesaplar ile Katılım Hesaplarının
fonlara ait katılma hesapları, vadeleri itibariyle ve diğer hesaplardan bağımsız olarak Havuz Sistemindeki Yeri ve İşleyişi
ayrı hesaplarda işletilir ve toplanan fonlardan diğer vade gruplarına aktarma yapılamaz. Bölüm başında da bahsedildiği gibi katılım bankalarında cari hesaplara herhangi bir kâr
Finansman süresinin sonunda özel fon havuzları tasfiye edilir. payı ödemesi yapılmamaktadır. Fakat bu kural cari hesapların oluşturduğu fon kaynakla-

rının âtıl olarak bekletilmesi anlamına da gelmemektedir. Katılım bankası cari hesapları
Genel Fon Havuzları istediği gibi kullanma hakkına sahiptir. Birçok katılım bankası bu hakkını kullanıp cari
Genel fon havuzlarında dinamik bir yapı özelliği vardır. Havuza sürekli fon girişi ve çıkışı hesapları işleterek gelir elde etmekte veya likidite amaçlı kullanmaktadır. Şekil 1-4.2’de de
olabilir, esnek bir yapısı vardır. Havuz bakiyesi sürekli değiştiği için kâr payı hesaplama- görülebileceği gibi ilk önce fon sahipleri cari hesaplara fonlarını yatırırlar. Bu hesaplarda
larının günlük olarak takip edilmesi gerekmektedir. oluşan parayı katılım bankası özkaynağı gibi değerlendirilip kredi olarak kredi müşteri-
lerine kullandırır. Bu fon kullandırma işleminin sonucunda elde edilen kârlar fon kullanan
tarafın payına düşen kısım ayrıldıktan sonra tekrar katılım bankasına geri döner. Katılım
bankası eğer kâr elde etmişse fon kaynağı olarak kullandığı cari hesap sahiplerine bu
kârdan herhangi bir kâr payı ödemesi yapmaz çünkü burada kullandığı cari hesap fonlarını
riski kendine ait olmak üzere işletmiştir.

Katılma hesaplarının havuz sisteminde Şekil 1-4.3’ten de görülebileceği gibi başlan-
gıçta fon sahipleri katılma hesabı açtırarak fon yatırırlar. Daha sonra bu fonları katılım Hesaba para
 bankası kredi olarak çeşitli finansman yöntemleriyle kullandırır. Kullandırılan fonlardan yatırmış olanlara
sabit bir gelir
Şekil 1-4.2 elde edilen kâr veya zararlar katılım bankası ile fon arasında paylaşım oranlarına göre
ödemesi yapılmaz,
Cari Hesapların Havuz paylaşıldıktan sonra fon payına düşen tutardan fon ile ilgili diğer giderler (TMSF primi,
Sistemindeki Yeri
(Bütün kâr/zarar anaparanın
katılım bankasının genel karşılık) düşüldükten sonra kalan kâr ise fona iştirak eden katılma hesapları sa- yatırıldığı miktarda
Kâr
kendisine ait olur.) veya hiplerine katılım ve paylaşım oranlarına göre dağıtılır. Fakat katılma hesabı sahiplerinin geri ödeneceği
Zarar kâr paylarını alabilmeleri için hesabın vadesinin bitmesini beklemeleri gerekmektedir. garanti edilmez.

Fon (para) Fon (para) Fon (para)
Fon sahipleri fonlarını Bu noktadan itibaren cari (Fon Payına Düşen Kısım) (Katılım Bankası
istedikleri zaman kısmen veya hesaplar katılım bankasının Payına Düşen Kısım)
tamamen geri çekebilirler. özkaynağı gibi kullanılır.
Fon payına düşen

tutardan fon ile ilgili
giderler düşülür.


Şekil 1-4.3 Fon (para) Fon (para) Fon (para)
Katılma Hesaplarının
Havuz Sistemindeki Yeri
Fon sahipleri Paylaşım
fonlarını ancak vade oranlarına göre
sonunda kâr paylı hesap sahiplerine
olarak alabilirler. dağıtım

Katılma Hesaplarının İşleyişi ve Kâr Dağıtım Metodu Birim Hesap Değeri
Katılma hesaplarının nasıl işlediğini ve bu hesaplara kâr dağıtımının nasıl gerçekleşti- Fon açısından bakıldığında valör nedeniyle kâr/zarar hesaplamasına dâhil olmayan hesap-
rildiğini anlayabilmek için öncelikli olarak bu konudaki bazı temel kavramların anlamını lar hariç katılma hesaplarının herhangi bir tarihteki toplam bakiyesini gösteren değerdir.
bilmek gereklidir. Bu nedenle bu konuda ilk olarak birim değer, hesap değeri ve birim hesap Bu değer; o tarih itibari ile hesaplardaki anapara ile dağıtılmış ve dağıtılacak (o tarihe

değeri kavramları açıklanacaktır. kadar hesaplanmış ve vadesinde dağıtılacak olan) kâr payı toplamından oluşur.
Birim Değer
İşletilen katılım hesaplarındaki fonların kâr elde edildiğinde artan, zarar edildiğinde ise
azalan ve dolayısıyla da fonların kâr veya zarar değişimini gösteren bir birimdir. Birim = =
değer, kâr ve zararın kaydedildiği günlerde, türlerine göre ayrılmış fonda bulunan aktif-
ler toplamının mevcut hesap değerlerine bölünmesiyle bulunur. Bu değer günlük olarak
hesaplanır. Birim değer bankanın hesaplarına fon kabul ettiği ilk gün için 100 olarak
kabul edilir.11 Fonların işletilmesi sonucu elde edilen günlük gelir, banka ile fon arasında Birim hesap değeri, bireysel hesap sahibi açısından bakıldığında bireysel hesap sahibinin
paylaşım oranları esas alınarak paylaşılır. Fonun gelirinden fona ilişkin giderler (özel ve herhangi bir andaki hesap durumunu göstermektedir. Birim değer ile hesap değerinin

genel karşılık gideri, TMSF primi gideri) düşüldükten sonra dağıtılabilir tutar, bir önceki çarpılması sonucunda bulunur.
günün toplam birim hesap değerleriyle toplanır ve hesap değeri toplamına bölünür,
böylece yeni birim değer bulunmuş olur.
Hesap Değeri
Birim Hesap Değeri = [ Birim Değer ][ Hesap Değeri ]
Katılım bankasının katılma hesaplarına fon kabul ettiği ilk gün hesap sahibi tarafından
yatırılan miktarın, 100 olarak kabul edilen birim değere bölünmesiyle bulunur. İlk günü
izleyen diğer günlerde ise tasarruf sahibine ait hesap değerine, yine tasarruf sahibi tara- Bir Havuz (Fon) İçin Kâr Dağıtım Hesaplama Süreci
fından yatırılan veya çekilen tutarın birim değere bölünmesi ile bulunacak miktarın, para Katılım bankalarında birim değer ve kâr paylarının hesaplaması, Bankacılık Düzenleme ve
yatırıldığında eklenmesi, para çekildiğinde çıkarılması şeklinde hesaplanır. Hesap değeri, Denetleme Kurumu’nun mevduat ve katılım fonu kabulüne ilişkin yönetmeliği çerçevesinde

mevduat sahiplerinin fon mevcuduna katılma oranını gösterir.12 günlük olarak yapılır. Bununla birlikte katılma hesaplarına para yatıranlar kâr paylarını
hesabın vadesinde alabilirler. Şekil 1-4.4’te özetlendiği gibi bir havuz için kâr dağıtım
süreci şöyle işlemektedir:
Öncelikle her bir fonun işletilmesi sonucu cari günde elde edilen günlük fiilî gelir
hesaplanır. Daha sonra bu gelir her bir hesap grubunun (paylaşım oranının) ağırlığı ve
paylaşım oranı nispetinde fon ile kurum arasında paylaşılır.
İkinci olarak fona ilişkin arızi gelir ve gider (kâr payı gelirlerinin dışında kalan ve düzenli
olarak ortaya çıkmayan gelir ve giderler) artışları hesaplanır. Arızi gelirler; daha önce terkin
edilmiş (bankanın aktiflerinden silinmiş) alacakların tahsil edilen fon paylarından, gecikmiş Katılım bankalarında
olarak tahsil edilmiş alacaklardan dolayı yazılan zararların (özel karşılık) tahsilât dolayısıyla birim değer ve kâr
paylarının hesaplaması,
iptal edilmesinden ve normal kredilerin belli bir oranı nispetinde (1. Grup %1, 2. Grup %2)
Bankacılık Düzenleme
mevzuat dolayısıyla yazılan zararların (genel karşılık) kredi hacmindeki düşüş dolayısıyla ve Denetleme
azalmasından oluşmaktadır. Arızi giderler ise gecikmiş alacaklar dolayısıyla yazılan zarar- Kurumu’nun mevduat ve

ların (özel karşılık) fon payı artışı ve genel karşılık gideri fon payı artışı ile Tasarruf Mev- katılım fonu kabulüne
duatı Sigorta Fonu’na katılma hesapları için ödenecek prim artışının toplamından oluşur. ilişkin yönetmeliği
Üçüncü olarak katılım bankası, fonun günlük geliri ile arızi geliri toplamından arızi çerçevesinde günlük
giderleri düştükten sonra kâr paylarının hızlı bir şekilde dalgalanmaması ve katılma hesabı olarak yapılır.
sahipleri nezdinde güven zedeleyici bir durum oluşmaması için fon adına ihtiyati karşılık
gideri ayırabilir veya daha önce ayrılmış bir tutarı kullanabilir. Böylelikle günlük dağıtıla-
cak kâr veya zarar hesaplanmış olur. Son olarak bir önceki günün birim hesap değerleri
ile dağıtılacak kâr veya zarar, her hesap grubu (paylaşım oranı) için ayrı ayrı toplanır ve
her grubun hesap değerleri toplamına bölünür, böylelikle fonun bir sonraki gün için geçerli
olacak birim değerleri hesaplanmış olur.


Şekil 1-4.5
 Bir Katılma Hesabı

İçin Kar Dağıtım
Şekil 1-4.4 Hesaplama Süreci
Bir Havuz İçin Kâr Dağıtım
Hesaplama Süreci
İlk gün yatırılan fon (para)
Hesap değeri = 
Birim değer
1. Günlük fiilî gelir hesaplanır. Katılım bankası ile fon (katılma hesapları sahipleri) arasında gelir paylaşımı yapılır.
2. Fona ilişkin arizi gelirler ve giderler hesaplanır.
=
Yeni birim hesap değeri = [ Yeni birim değeri ][ Hesap değeri ]

[ ]
= Yeni birim değeri – Birim değer
Kâr payı oranı =   100
Birim değer
3. Günlük dağıtılacak kâr veya zarar hesaplanır.
= Bu konu bir örnekle şu şekilde açıklanabilir: Örneğin bir kişinin, elindeki 100.000 TL’lik
birikimiyle bir katılım bankasına geldiğini düşünülsün. Müşterinin de isteği doğrultusunda
bu katılım bankasında kendisine 3 aylık vadeli bir katılma hesabı açılsın. Buna göre;
4. Fon için yeni birim değer hesaplanır

=
5. Fondaki her bir hesap sahibi için yeni birim hesap değeri hesaplanır.
= 3 ay geçtikten sonra bu katılma hesabı sahibine kâr payı dağıtım işlemi yapılmak iste-
nildiğinde yeni birim değerin elde edilen kârlar neticesinde 110’a yükseldiği farz edilsin.
Mevduat ve Katılım Fonunun Kabulüne, Çekilmesine ve Zaman Aşımına Uğrayan Mevduat, Katılım Fonu, Emanet ve Alacaklara Ilişkin Usul ve Böylece;
Esaslar Hakkında Yönetmelik referans alınarak hazırlanmıştır.
Fonun içindeki her bir hesap grubunun birim değerleri belirlendikten sonra katılma hesap

sahiplerinin alacağı kâr payı kolayca hesaplanabilir. Şekil 1-4.5’te özet olarak verildiği gibi
Yani 3 ay sonunda müşterinin katılma hesabının bakiyesi 110.000 TL’ye ulaşır (brüt miktar).
bir katılım hesabının kâr dağıtım hesaplama sürecinde ilk aşama, ilk gün hesaplamalarıdır.
Bir fon sahibi katılma hesabı açtırdığında fonun ilk günü birim değeri 100 olarak, birim
hesap değeri ise ilk gün yatırdığı fon miktarı olarak kabul edilir. Ardından ilk yatırılan
(brüt kâr oranı) olarak gerçekleşir.
fon miktarının birim değere bölünmesiyle fon sahibinin hesap değeri belirlenir. Fon sa-
hibinin elde edeceği kâr veya zarar vade sonunda belirlenir. Hesap vadesinde yukarıdaki
açıklamalar çerçevesinde hesaplanan yeni birim değer ile hesap sahibinin hesap değeri
çarpılır ve katılma hesabının vergi hariç yeni bakiyesi bulunur. Yeni bakiyeden bir önceki
hesap bakiyesi düşüldüğünde brüt kâr payı, bunun üzerinden vergi mahsup edilerek net
kâr payı hesaplanır ve hesap sahibinin hesabına intikal ettirilir.

Katılma hesapları ile vadeli hesaplar arasındaki fark ve kâr payı sistemi ile faiz geliri
sistemi arasındaki fark özet olarak şöyle bir örnekte açıklanabilir:

Katılma Hesapları ile Geleneksel
Bankacılık Vadeli Hesaplarının Karşılaştırılması
Geleneksel bankalar gelir modeli olarak faiz sistemi üzerinde temellenirken katı-
lım bankaları kâr payı sistemi üzerine inşa edilmişlerdir. Her iki bankacılık türünde de fon
kullandırma yani kredi işlemlerinin yürütülebilmesi için, toplanan fonu belirli bir süreliğine
fon kullanan müşterilerine tahsis etmeleri gerektiğinden fon toplarken fon sahiplerinin,
sağladıkları fonları bu süre içerisinde geri çekmemeleri arzu edilmektedir. Bu nedenle

her iki bankacılık türünde de fon sahiplerinin bankadan fonlarını geri çekmemeleri için bu
kişiler kazanç elde etme imkânı sunulmak suretiyle buna ikna edilmektedirler. Geleneksel Faiz oranı ile kâr payı oranı genel olarak birbirlerine yakın oranlarda seyretmekle birlikte
bankalar bu işlemleri müşterilerine vadeli mevduat hesabı açarak gerçekleştirirlerken ka- piyasa şartlarına göre bazen faiz oranı bazen de kâr payı oranı daha yüksek olabilir.
tılım bankaları da katılma hesabı açarak gerçekleştirmektedirler. Bu iki farklı bankacılık Örnekte kullanılan tarih aralığında faiz oranı kâr payı oranından daha yüksek gerçek-
sisteminin kullandıkları hesap türleri ve müşterilerine sundukları gelir modelleri arasında leşmiştir. Fakat bu örnekte anlatılmak istenen konu, hangi sistemin daha fazla getiri
Tablo 1-4.1’de de özetlendiği gibi birtakım farklılıklar mevcuttur. Her şeyden önce katılma sağladığı değil, iki sistem arasındaki “baştan belirlilik” ve “sonradan belirlilik” özelliklerinin
hesaplarında müşterinin aldığı gelir kâr payı geliri iken vadeli hesaplarda müşterinin aldığı vurgulanmasıdır.
gelir faiz geliridir. Katılma hesaplarından elde edilen kâr payı geliri vade sonunda belirli Geleneksel bankacılık sisteminde faiz oranı “baştan belirli”dir. Örnekteki müşteri 1
olurken geleneksel bankacılık vadeli hesaplarında müşterinin kazanacağı faiz geliri baştan Mart 2008’de geleneksel bankaya geldiğinde 31 Mart 2008’de kazanacağı faiz geliri
bellidir. Bu nedenle müşterinin ana parası ve faiz geliri baştan garanti altındadır. Bankanın daha o günden belirlidir (Şekil 1-4.6).

bu para ile elde edeceği kârın veya zararın müşteriye etkisi olmamaktadır. Fakat katılma Fakat katılım bankasına gelen müşteri için 1 Mart 2008’de kazanacağı kâr payı oranı
hesaplarında müşteri ile banka arasında kar-zarar ortaklığı kurulmaktadır. Böylelikle ban- belirli değildir. Banka yetkilileri sadece Şubat 2008’de diğer müşterilere kazandırdıkları
kanın daha çok kâr etmesi durumunda müşteri de bundan yararlanıp daha çok kâr payı alır. kâr payı oranlarını göstererek müşteriye bir örnek başarı sunarlar.
 
Tablo 1-4.1 Tablo 1-4.2
Katılma Hesapları ile 2008 Yılında Verilen
Geleneksel Bankacılık Vadeli Faiz ve Gerçekleşen
Mevduat Hesapları Kâr Payı Oranları
Arasındaki Farklar

(1) Kâr payları dönem sonlarında dağıtılmış rakamları göstermektedir.
(2) Katılım Bankalarının 1 Yıl Vadeli Katılım Hesaplarına Dağıtılan Brüt Kâr Payı Oranları (%)
(3) Bankalarca Türk Lirası/Yeni Türk Lirası Üzerinden Açılan Mevduat Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları
148 | TABLO: KUVEYT TÜRK EĞITIM VE GELIŞTIRME MÜDÜRLÜĞÜ EĞITIM DERS NOTLARI, 2010, TABLO: TKBB, TCMB | 149
HESAP TÜRLERI; TKBB, KATILIM BANKACILIĞI NEDIR? NASIL ÇALIŞIR?, 2011
Kutu 1-4.1
Müşterinin 1 ay sonra kazanacağı kâr payı geliri ancak 1 Nisan 2008 günü bitiminde belli
olur (Valör uygulaması nedeniyle yatırılan para ertesi gün işleme alınır) (Şekil 1-4.7). Bu
Katılım Bankalarının Kâr Payı Oranları
nedenle katılım bankacılığın kâr payı geliri “sonradan belirlilik” özelliğine sahiptir. İşte bu ile Geleneksel Bankaların Faiz
Oranlarının Birbirine Yakın Olması
nedenle katılım bankacılığında ticaretin helalliğini sağlayan risk unsuru işin devreye girer
ve kâr payı sistemi, kâr ve zarar ortaklığı prensibine göre işlemiş olur.
Hem geleneksel bankalar hem de katılım bankaları farklı yöntemler kullansalar da sonuç alarak aynı
 Paranın ekonomik sektör içinde yer almaktadırlar. Bu ekonomik sektörün başlıca ürün ve hizmet pazarı, fon
Şekil 1-4.6 Hesap sisteme dâhil kullandırma yani kredi pazarıdır.
Geleneksel Bankaya Açılışı edilmesi Fon kullandırma yani kredi pazarında katılım bankaları kâr payı sistemiyle faaliyette bulunurken,
Giden Müşteri geleneksel bankalar faiz geliri sistemiyle faaliyette bulunmaktadırlar. Bu farklılığa rağmen ürün ve
269,7 TL hizmetlerinin müşterilerine cazip gelmesi için rekabet içinde bulunmakta ve fiyatlarını birbirlerine
%16,18 yakın tutmaya gayret göstermektedirler. Bu fiyatların birbirinden uzaklaştığı dönemlerde ise müşte-
(yıllık getiri oranı) rinin diğer bankacılık sistemine gitmesini engellemek için dezavantajlı fiyat uygulayan taraf rekabet
koşulları gereği fiyatlarını piyasa normallerine çekmek için fiyat ayarlaması yapmaktadır.
Fakat bu yakınlık durumu ve katılım bankalarının bu konudaki gayreti kamuoyunda yanlış anla-
20000 TL
şılmış ve geleneksel bankaların uyguladığı faiz geliri sistemini kullandıkları şeklinde yorumlanmıştır.
Yukarıdaki paragrafta da açıklandığı gibi bu yakınlık temelde aynı pazarda rekabet edilmesinden
1 Mart 2 Mart 1 Nisan
kaynaklanmaktadır. Faiz oranı ile kâr payı oranı genel olarak birbirlerine yakın oranlarda seyretmekle
Kazancın (faiz oranının)
belli olduğu tarih birlikte piyasa şartlarına göre bazen faiz oranı bazen de kâr payı oranı daha yüksek olabilir. Örneğin
2007-2009 yılları arasında kâr payı ve faiz oranları verileri incelendiğinde genel olarak kâr payı
oranlarıyla faiz oranlarının birbirine oldukça yakın seyrettiği gözlemlenebilir. 2007 ve 2008 yılların-
da geleneksel bankaların verdiği faiz oranları katılım bankalarının dağıttıkları kâr payı oranlarından
 Paranın daha yüksek iken 2009 yılında küresel finansal krizin etkisiyle faiz oranları bir anda sert bir düşüş
Şekil 1-4.7 yaşamıştır. Faiz sistemiyle çalışmayan katılım bankaları bu krizde faiz oranı düşüşünden doğrudan
Hesap sisteme dâhil
Katılım Bankasına Açılışı edilmesi etkilenmedikleri için 2009 yılında dağıttıkları kâr payı oranları faiz oranlarına göre daha yüksek
Giden Müşteri 238,5 TL
%14,31 seviyede gerçekleşmiştir (Tablo 1-4.3).
(yıllık getiri oranı)

Tablo 1-4.3
20000 TL 2007-2009
Yılları Verilen
1 Mart 2 Mart 1 Nisan, Gün bitimi Faiz ve
Gerçekleşen
Kazancın (kâr payı oranının)belli olduğu tarih
Kar Payı
Oranları
(1) Kâr payları dönem sonlarında dağıtılmış rakamları göstermektedir.

(2) Katılım Bankalarının 1 Yıl Vadeli Katılım Hesaplarına Dağıtılan Brüt Kâr Payı Oranları (%)
(3) Bankalarca Türk Lirası/Yeni Türk Lirası Üzerinden Açılan Mevduat Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları
TABLO: TKBB, TCMB

150 | KATILIM BANKACILIĞINDA FON TOPLAMA YÖNTEMLERI
BÖLÜM DEĞERLENDİRME TESTİ DUAYENLER
1. Cari hesaplarla ilgili aşağıdakilerden hangisi 7. Aşağıdakilerden hangisi fona ilişkin bir arızi
yanlıştır? gelir kalemi değildir?
A) Cari hesaplar istenildiği anda kısmen veya
tamamen çekilebilir.
A) Terkin kredilerden yapılan tahsilatlar
B) Kâr payı gelirlerinin katılma hesaplarına düşen payı
ADNAN BÜYÜKDENIZ
B) Cari hesapların ana para garantisi vardır. C) Özel karşılıkların iptalleri
C) Cari hesaplar sahiplerine getiri sağlayabilir. D) Genel karşılıkların iptalleri 1958 yılında Adana’da doğan Adnan Büyükdeniz, lise eğiti-
D) Katılma hesaplarından ayrı olarak takip edilir.
mini Türk-Amerikan Kültürel Mübadele Programı’ndan kazan-
dığı burs ile Amerika Birleşik Devletleri’nin Texas eyaletinde
2. Katılma hesaplarıyla ilgili aşağıdakilerden 8. Faiz oranı ve kâr payı oranı kavramları hakkında tamamlamıştır. Üniversite eğitimini ise 1976-1980 yılları
hangisi yanlıştır? aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? arasında Boğaziçi Üniversitesi Ekonomi Bölümü’nde almış-
A) Mevduat sahibine hesap vadesi sonunda A) İki kavram da fon kullandırma (kredi) pazarının birer
tır. Yüksek lisans çalışmaları için İngiltere’ye giden Büyükde-
anaparasının tamamını geri alabileceği baştan enstrümanıdır.
garanti edilir. B) Gelir hesabında geleneksel bankacılıkta faiz oranı niz, London School of Economics’ten 1981 yılında ekonomi
B) İki taraf arasındaki sözleşme kâr ve zarara ortak kullanılırken katılım bankacılığında kâr payı oranı diploması, 1982 yılında da aynı okuldan ekonomi dalında bi-
olma sözleşmesidir. kullanılır. lim master derecesi elde etmiştir. 1990 yılında ise İstanbul
C) Katılım hesabına fon yatıran müşterinin vadesinin C) Faiz oranı her zaman kâr payı oranından daha
Üniversitesi’nde doktora çalışmasını tamamlamıştır.
sonunda hangi oranda kâr payı alacağı baştan yüksek olmaktadır.
kesin olarak bilinemez. D) Birbirlerine çok yakın olmalarının altında, aynı Adnan Büyükdeniz iş hayatına TÜSİAD’da ekonomi araş-
D) Vade sonunda müşterinin parası kâr veya zarar pazarda rekabet edilmesi yatmaktadır. tırma uzmanı olarak başlamış, 1983-1985 yılları arasında
durumuna göre artabileceği gibi azalabilir de. araştırma uzmanı olarak çalıştığı kurumda 1985-1994 yılları
arasında da danışman olarak görev almıştır. 1985 tarihin-
3. Katılma hesaplarında hesap sahibi vade sonunu de itibaren ise Albaraka Türk Katılım Bankası’na katılmıştır.
beklemeden parasını çekerse kâr payının ne 9. Katılım bankaları katılma hesapları ve Albaraka Türk Katılım Bankası’nda Kredi Pazarlama müdür
kadarını alabilir? geleneksel bankacılık vadeli hesapları ile ilgili yardımcılığı, Dış İşler müdürlüğü, genel müdür başyardımcı-
A) Tamamını alabilir. aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
lığı görevlerinde bulunan Dr. Büyükdeniz, 2003 yılında genel
B) Yüzde seksenini alabilir. A) Katılma hesaplarından müşterinin elde ettiği gelir
C) Yüzde yirmisini alabilir. kâr payı geliri iken geleneksel bankacılık vadeli müdürlüğe atanmıştır.
D) Hiç kâr payı alamaz. mevduat hesaplarından elde edilen faiz geliridir. Adnan Büyükdeniz’in Türkiye katılım bankacılığındaki öne-
B) Katılma hesaplarında kazanç vade sonunda belli mi “her açıdan örnek bir insan” olması idi. Başarılı bir finans
olurken vadeli mevduat hesaplarda kazanç vade
profesyoneli olmasının yanı sıra akademik yönü oldukça güçlü
4. Cari hesapların işletilmesiyle elde edilen kâr başında belli olur.
kimin hesabına kaydedilir? C) Katılma hesaplarında müşteriye ödenecek kâr bir entellektüeldi. Türkiye’de Faiz Politikaları (İstanbul: Bilim ve
A) Cari hesap sahibinin payı havuzda toplanan fonların kullandırılması Sanat Vakfı, 1991) isimli kitabı Milliyet Gazetesi 1992 yılı Eko-
B) Katılım bankasının sonucunda doğan kârdan ödenirken vadeli mevduat nomi Birincilik Ödülü’ne layık bulunan Büyükdeniz ayrıca üni-
C) Bir kısmı cari hesap sahibinin, bir kısmı katılım hesaplarda müşteriye ödenecek faiz, bankanın
versitelerde iktisat alanında çeşitli dersler vermiştir. İş yaşamı
bankasının kârına bağlı değildir.
D) Havuzdaki diğer katılma hesabı sahiplerinin D) Hem katılma hesaplarında hem de vadeli mevduat dışında fotoğraf sanatıyla da ilgilenen Adnan Büyükdeniz’in iş
hesaplarında vade sonunda müşterinin bakiyesinin gezileri sırasında çektiği fotoğraflarla oluşturduğu Yerkürenin
ana parasının altına inme ihtimali yoktur. Renkleri (İstanbul: Albarak Türk Yayınları, 2008) isimli bir fo-
5. Aşağıdakilerden hangisi bir havuzdaki (fondaki) toğraf albümü de yayınlamıştır.
birim hesap değerini azaltıcı yönde etki yapar?
A) Hesaplara yatırılan ana para 19 Ekim 2009’da vefat etmiştir.
B) Tahakkuk ettirilmiş ve hesaplara ilave edilmiş kâr
payı 10. Katılım bankacılığı ve geleneksel bankacılık
C) Tahakkuk ettirilmiş ancak henüz hesaplara fiilen arasındaki farklar konusuyla ilgili olarak “baştan
yansıtılmamış kâr payı belirlilik” ve “sonradan belirlilik” prensipleri
D) İşlemler neticesinde oluşan zararlar hakkında aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Her iki bankacılık türünde de “sonradan belirlilik”
prensibine göre işlemler yürütülür.
6. Bir havuzun belli bir tarihteki büyüklüğünü B) Katılım bankacılığının kâr payı sistemi “sonradan
gösteren kavram aşağıdakilerden hangisidir? belirlilik” prensibine göre işler.
A) Ana para C) “Baştan belirlilik” müşterinin kazancının vade
B) Birim değer başında belirli olması durumudur.
C) Birim hesap değeri D) “Sonradan belirlilik” müşterinin kazancının vade
D) Hesap değeri sonunda belirli olacağı durumdur.
CEVAP ANAHTARI IÇIN BK. S. 156 KAYNAK: WWW.ALBARAKATURK.COM.TR

KİTAPLIK
Alper Coşkun,
Katılım Bankalarının Bankacılık
Sektöründeki Yeri ve Önemi,
İstanbul Üniversitesi, Yüksek Lisans tezi,
2008
Ekrem Şahin,
Türkiye’de Dünden Bugüne Katılım Bankaları,
Kadir Has Üniversitesi, Yüksek Lisans tezi,
2007
Abitter Özulucan & Bu kitap “Katılım Bankalarınca Uygulanacak Tekdüzen Hesap Planı ve
Fevzi Serkan Özdemir, İzahnamesi Hakkında Tebliğ” çerçevesinde hemen hemen tüm gelenek-
Katılım Bankacılığı: sel bankacılık işlemlerini kendi çalışma prensiplerine uygun bir biçimde
Muhasebe gerçekleştiren katılım bankalarının genel yapılarını, faaliyetlerini ve vergi YÜKSEK
Organizasyonu, kanunları karşısındaki yükümlülüklerini ortaya koymaktadır.
LİSANS
TEZİ
Uygulamalar, Finansal Kitapta işlenen başlıca konular muhasebe uygulamaları, finansal Bala Shanmugam-Zaha Rina Zahari,
Tablolar & Bağımsız tablolar ve bağımsız denetimler olmuştur. A Primer on Islamic Finance,
Denetim, Kitap daha çok muhasebe uygulamaları ve finansal tabloların açık- New York: The Research Foundation 2007
İstanbul: Türkmen Kitabevi, lanması üzerine kurgulanmış olsa da katılım bankacılığının fon toplama of CFA Institute,
2010 işlemlerinin vergi mevzuatı ve muhasebe uygulamaları içerisindeki yerini 2009
görmek adına önemli bir kaynaktır. Bu nedenle katılım bankacılığı fon
toplama işlemlerinin temel bilgilerini kavrayan kişiler daha sonra bu Rüveyde Ebru Türkmenoğlu,
kitabı inceleyerek fon toplama işlemlerini vergi ve muhasebe açısından Katılım Bankacılığı
da değerlendirme fırsatı elde edebilirler. ve Türkiye’deki Finansal Yapı,
Kırıkkale Üniversitesi, Yüksek Lisans tezi,
2007
154 | KATILIM BANKACILIĞINDA FON TOPLAMA YÖNTEMLERI
1. Resmi Gazete, 01.11.2006, sy. 26333, Mevduat ve Katılım Fonunun Kabulüne, Çekilmesine ve
Her iki bankacılık türünde

 Zamanaşımına Uğrayan Mevduat, Katılım Fonu, Emanet ve Alacaklara İlişkin Usul ve Esaslar
Hakkında Yönetmelik.
Notlar 2. Osman Nihat Yılmaz, Faizsiz Bankacılık İlkeleri (İstanbul: TKBB Yayınları, 2010), s. 33-37.
de fon kullandırma
3. AbitterÖzulucan, Fevzi Serkan Özdemir, Katılım Bankacılığı: Muhasebe Organizasyonu,
Uygulamalar, Finansal Tablolar&Bağımsız Denetim (İstanbul: Türkmen Kitabevi, 2010), s. 26.
4. Ahmet Kaçmaz, “Katılım Bankalarının 2005-2008 Yılları Arasında Türk Bankacılık
Sektöründeki Gelişimi” (Yüksek Lisans Projesi, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü,
yani kredi işlemlerinin

2009), s. 3.
5. Ekrem Şahin, “Türkiye’de Dünden Bugüne Katılım Bankaları” (Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, 2007), s. 65-75.
6. Kaçmaz, s. 3.
yürütülebilmesi için,
7. Şahin, s. 65-75.
8. Şahin, s. 65-75.
9. Hüseyin Tunç, Katılım Bankacılığı: Felsefesi, Teorisi ve Türkiye Uygulaması (İstanbul: Nesil
toplanan fon belirli bir

Yayınları, 2010), s. 196.
10. Resmi Gazete, 01.11.2006, sy. 26333, Mevduat ve Katılım Fonunun Kabulüne, Çekilmesine ve
Zamanaşımına Uğrayan Mevduat, Katılım Fonu, Emanet ve Alacaklara İlişkin Usul ve Esaslar
Hakkında Yönetmelik.
süreliğine fon kullanan

11. Rüveyde Ebru Türkmenoğlu, “Katılım Bankacılığı ve Türkiye’de Finansal Yapı” (Yüksek Lisans
Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, 2007), s. 47.
12. Alper Coşkun, “Katılım Bankalarının Bankacılık Sektöründeki Yeri ve Önemi” (Yüksek Lisans
Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Politikası Bilim Dalı, 2008), s. 39.
müşterilere tahsis
etmeleri gerektiğinden
fon toplarken fon
sahiplerinin, sağladıkları
fonları bu süre içerisinde
geri çekmemeleri arzu
edilmektedir.
1-C, 2-A, 3-D, 4-B, 5-D, 6-C, 7-B, 8-C, 9-D, 10-A
1
BÖLÜM
~~~Fry-King~~~ ~~~gniK-yrF~~~
KATILIM
BANKACILIĞINDA
FON KULLANDIRMA
YÖNTEMLERİ

GİRİŞ
K
Katılım bankacılığı sisteminde meşru gelir
elde edilebilmesi için toplanan fonların atılım bankacılığı sisteminde fon toplandıktan sonraki aşama bu fonların Katılım bankalarının
katılım bankacılığı ilkelerine uygun bir şekilde fon kullanmak isteyen müşterilere uygun bir şekilde kullandırılmasıdır. Ka- fon kullandırma
kullandırılması gerekmektedir. Bu sistemde tılım bankalarının fon kullandırma işlemleri faizsiz finans sistemi teorisinde işlemleri faizsiz
fon kullandırma amacıyla birçok farklı yöntem belirlenmiş finansal metotlara göre yapılmaktadır. Her ne kadar katılım
finans sistemi
teorisinde belirlenmiş
uygulanmaktadır. Her yöntemin kendine bankalarındaki ürün ve hizmet yelpazesi her geçen gün çeşitlenmekte ve
finansal metotlara
özgü koşulları ve uygulama prensipleri müşterilerine yenilikler sunmakta olsa da sistemin temelinde yatan metodoloji bellidir. göre yapılmaktadır.
mevcuttur. Bu bölümde katılım bankacılığının Yeni ürün ve hizmetler bu metotların geliştirilmesiyle veya yeni kombinasyonlarıyla

fon kullandırma yöntemleri detaylı bir ortaya çıkarılmaktadır.
şekilde incelenip kendine özgü yapılarıyla Katılım bankacılığında fon kullandırma yöntemlerinin isimlendirilmesinde karşılaşılan
anlatılacaktır. en önemli sorun Türk katılım bankacılığı sistemine çoğunlukla Arapçadan gelen isim-
lendirme ile Türkiye mevzuatındaki isimlendirmenin farklı olmasıdır. Türk mevzuatını bu
açıdan şekillendiren en önemli kurum Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu’dur.
Öncelikli olarak fon kullandırmanın Türk hukuk mevzuatındaki isimlendirmesini incelemek
gerekir. Fakat mevzuattaki isimlendirme ile küresel katılım bankacılığındaki isimlendir-
meler arasında birebir eşleşme olmadığına dikkat edilmelidir. Bazen mevzuattaki bir
yöntem, katılım bankacılığındaki birden fazla yöntemin karışımı olacak şekilde bir anlama
karşılık gelebilmektedir.

Bankacılık Kanununa Göre Fon Kullandırma Yöntemleri
19.10.2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununa istinaden hazırlanan

Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmeliğin 19. maddesi ilgili kanunun 48’inci
maddesinin ikinci fıkrasına göre kredi sayılacağı belirtilen finansman yöntemlerine

ilişkin usul ve esaslar şu şekildedir:
ÖĞRENME AMAÇLARI
Bu bölümü okuduktan sonra aşağıdaki konular hakkında bilgi sahibi olacaksınız: Kurumsal Finansman Desteği: Katılım bankası ile fonu kullanacak işletme
arasında akdedilecek sözleşme dâhilinde, işletmenin ihtiyaç duyduğu her türlü emtia,
▶ Resmî mevzuatta ve katılım bankacılığı teorisinde fon kullandırma yöntemleri
menkul kıymet, gayrimenkul, hak ve hizmet bedelinin satıcıya ödenmesi koşuluyla
▶ Murabaha, mudarebe, müşareke, selem, istisna, icare, sukuk yöntemleri ve uygulama şekilleri
işletmenin borçlandırılması işlemidir.
▶ Katılım bankacılığında fon kullandırma yöntemleri arasındaki farklar Bireysel Finansman Desteği: Bireysel ihtiyaçlar için, gerçek kişi alıcıların
doğrudan satıcılardan aldıkları mal veya hizmet bedelinin, katılım bankası tarafından
satıcıya ödenmesi koşuluyla alıcının borçlandırılması işlemidir.
Kâr-Zarar Ortaklığı Yatırımı: Katılım bankalarınca gerçek ve tüzel kişilerin
tüm faaliyetlerinden veya belirli bir faaliyetinden veya belirli bir parti malın alım
satımından doğacak kâr ve zarara katılmak üzere bu kişilere fon kullandırılması Ticaret alanında
işlemidir. Bu yöntem ile fon kullandırmak için, fonu kullanacak olan gerçek ve
tüzel kişilerle "Kâr-Zarar Ortaklığı Yatırım Sözleşmesi" düzenlenir. Bankalar, fon
Murabaha vadeli satışlar
geçmişte İslam
kullandırdığı gerçek ve tüzel kişilerin kâr ve zararına, sözleşmede belirlenen oranlarda dünyasında da

yaygın biçimde
katılır. "Kâr-Zarar Ortaklığı Yatırım Sözleşmesi"nde, bankaların kâr ve zarardan Murabaha (murâbaha), “malı kâr ile satma” anlamına gelmektedir. Bankanın, müşte- uygulanmıştır. Yerli
alacağı pay ve varsa alacağı teminatlar açıkça gösterilir. Bu sözleşmede, projenin risinin ihtiyacı doğrultusunda bir mal veya hizmeti satıcısından peşin alıp üzerine kâr tüccarlar gibi yabancı
kârlılığından bağımsız olarak önceden belirlenmiş tutarda kâr garanti edilmesine dair ilave ederek o müşteriye vadeli şekilde satması işlemi, katılım bankacılığında mura- tüccarlar da mallarını
baha adıyla uygulanmaktadır. Bu nedenle murabaha işlemi sıkça “peşin alıp vadeli vade ile satmıştır.
hükümler yer alamaz. Bu vadeli satışlarda
satma” işlemi olarak da ifade edilmektedir. Katılım bankaları müşterilerine sundukları
kadılar noter hizmeti
murabaha hizmetiyle müşterilerinin çeşitli ürün ve hizmetleri faizsiz bir şekilde satın
Finansal Kiralama: Taşınır ve taşınmaz malların 10.6.1985 tarihli ve 3226 görmüşlerdir.
almalarını sağlamaktadır.
sayılı Finansal Kiralama Kanununun ilgili hükümleri çerçevesinde, katılım bankası Vadeli ürün satma işleminin tarihi çok eskilere kadar gitmektedir. Çünkü ticaretin
tarafından temin edilerek kiraya verilmesidir. doğası gereği müşterilerin mali imkânları, satın almayı istedikleri ürün ve hizmetlere
her zaman yeterli gelememektedir. Bu nedenle bu ürün ve hizmetleri vadeli bir şekilde

Mal Karşılığı Vesaikin Finansmanı: Katılım bankası ile fon kullanan arasında almak, süreli satış ve güven esasına dayanmaktadır. Eğer bu güven sağlanamazsa
düzenlenecek yazılı bir sözleşme dâhilinde, mal karşılığı vesaik mukabilinde fon araya bir üçüncü tarafın girmesiyle bu işlemin güvenli bir şekilde gerçekleştirmesi
kullandırılması işlemidir. ihtiyacı ortaya çıkmaktadır.
Ticaret alanında vadeli satışlar geçmişte İslam dünyasında da yaygın biçimde uy-
gulanmıştır. Yerli tüccarlar gibi yabancı tüccarlar da mallarını vade ile satmıştır. Bu
Ortak Yatırımlar: Kanunun 56’ncı maddesinin birinci fıkrasındaki
vadeli satışlarda kadılar noter hizmeti görmüşlerdir. Vadeli satış yapan satıcı veya
sınırlamalar dikkate alınmak kaydıyla, gelişme potansiyeli taşıyan ve kaynak ihtiyacı ödünç veren kişi, bu satış veya ödünç işlemlerini mahkemede tescil ettirir ve bu tescili
olan şirketlerin sermayelerine, taraflar arasında düzenlenecek sözleşme hükümleri belgeleyen hüccetini alırdı.1 Böylelikle vadeli satışın güvenliği sağlanmış olurdu.
çerçevesinde edinilecek ortaklık paylarının en fazla yedi yıl içinde halka arz yoluyla Günümüzde katılım bankacılığı sistemi, murabaha işlemiyle -vadeli satışın tarihteki
elden çıkarılması şartıyla, katılım bankalarınca iştirak edilmesi veya belirli bir pratiğiyle aynı şekilde olmamakla beraber- satışın güvenliğini daha farklı bir biçimde

yatırımın finansmanı amacıyla oluşturulacak fonlara katılınmasıdır. Sermayeye iştirak sağlamaktadır. Müşteriye malı vadeli bir şekilde edinmesi imkânı sağlanırken aynı za-
manda malın bedeli de satıcıya peşin olarak ödenmekte ve satıcının parasının ödenmesi
şeklindeki yatırımlar için düzenlenecek sözleşmelerde, sermayesine iştirak edilen
banka güvencesiyle gerçekleştirilmektedir. Aynı zamanda her şey kayıt altına alınıp
şirketin yönetimi hususu başta olmak üzere tarafların hak ve yükümlülükleri ile
resmî makamlara gerekli bildirimler eksiksiz yapıldığı için katılım bankacılığı sistemi,
sermayenin halka arz edilmesi sürecine ilişkin hükümlere yer verilmesi zorunludur. devlete kayıt dışı ekonomiyle mücadelesinde büyük bir katkı da sağlamış olmaktadır.
Murabaha İşlemi Öncesi Ön Araştırma Çalışmaları

Murabaha yönteminden yararlanmak isteyen kişi veya kurumların baş-
vurusundan sonra katılım bankasının ilk işi, finansman konusu işlemin
faizsiz bankacılık prensipleri açısından uygun olup olmadığı hakkında
ön araştırma yapmaktır. Bu aşamada şu hususlara dikkat edilmektedir:
BANKACILIK KANUNU, Kabul Tarihi: 19.10.2005, Kanun Numarası: 5411,

Resmi Gazete Tarihi: 01.11.2005, Resmi Gazete Sayısı: 25983 Mükerrer

Katılım Bankacılığı Terminolojisine Göre
Katılım bankacılığı terminolojisine göre fon kullandırma yöntemlerinin isimlerine ba-
kıldığında İslam hukuku (fıkıh) alanından alındıkları ve Arapça kökenli oldukları görülür.
Takip eden sayfalarda murabaha, mudarebe, müşareke, icare, selem, istisna ve sukuk
yöntemleri hakkında bilgi verilecektir.
162 | KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI | 163


Şekil 1-5.1
Murabaha Finansman

Yöntemi
Müşteri Mal Satıcı

Müşteri Katılım
Bankası
Üzerinde durulan bu hususlarda herhangi bir probleme rastlanmadığı takdirde ikinci aşa-
maya geçilir. Bu aşamada müşteri hakkında detaylı bir araştırma işlemi gerçekleştiri-
lir. Müşterinin ödeme gücüne dair belgeler, borcunu ödeyeceğine dair belirli teminatlar
istenir. Müşteriye malın taksitli satış fiyatı açıklanır. Eğer fonlama malın bir kısmı için
yapılacak ise malın ne kadarlık kısımlarının fonlanacağı konusunda müşteri ve katılım
bankası arasında anlaşma sağlanır.7

Murabaha İşleminin Uygulaması Ödeme
Ödeme
Murabaha işleminin uygulaması ülkeden ülkeye farklılık gösterdiği gibi aynı ülke içerisinde
Sipariş Formu
de ticari örfe göre farklılıklar gösterebilmektedir. Şüphesiz bu farklılık genel uygulamayı Katılım
Katılım Satıcı
değiştirmemekte, sadece bazı spesifik konularda kendini göstermektedir. Murabaha iş- Satıcı Sip Bankası
Bankası ari
leminin uygulaması anahatlarıyla şu aşamalardan geçerek gerçekleşmektedir. Öncelikle ş Vekalet
murabaha yöntemiyle bir satın alma işlemi gerçekleştirmek isteyen müşteri ile satıcı
arasında ön anlaşma sağlanır. Daha sonra müşteri katılım bankasına gelip satın alma Sayın:
FATURA
talebini ifade eder ve müşteri ile katılım bankası arasında hedef kâr oranı ve ödeme planı
Seri:
Tarih
A Sıra No :
İrsaliye Tarihi
:
:
/
/
/
/
Sayın:
FATURA
Müş. Vergi Dairesi:
Hesap No: İrsaliye No : Seri: A Sıra No :
Tarih : / /
ADET MALIN CİNSİ BİRİM FİYATI TUTARI
Müş. Vergi Dairesi: İrsaliye Tarihi : / /
Hesap No: İrsaliye No :
belirlenir. Bu aşamadan sonra katılım bankasından satıcıya sipariş formu gönderilir veya
istenildiği takdirde katılım bankası müşteriye mal satın alımı için vekâlet de verebilir.
TOPLAM
Yalnız
K.D.V. %............
TL'dır.
G.TOPLAM
TOPLAM
Yalnız
K.D.V. %............
TL'dır.
G.TOPLAM
Mal Fatura Müşteri Müşteri

Satıcı malı ve faturayı müşteriye gönderir ve katılım bankası da satıcıya peşin ödemeyi Mal Fatura
yapar. Daha önceden belirlenen şartlarla malın müşteriye satışı yapılarak akit tamamla-
nır. Müşteri ise malın bedelini belirlenen vadede katılım bankasına geri öder.

Müşteri Katılım
Bankası
164 | KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI ŞEKİL: İŞBAHAR | 165

 SİPARİŞ FORMU VEKÂLET FORMU 

Şekil 1-5.2 Şekil 1-5.3
SAYI : TARİH : / /
Örnek Sipariş Örnek Vekâlet
Formu TARİH : / / GÖNDERİLEN : Formu
GÖNDERİLEN : İLGİLİ :
İRTİBAT KURULACAK KİŞİ : GÖNDEREN : ............................................................................ KATILIM BANKASI A.Ş.
GÖNDEREN : ............................................................................ KATILIM BANKASI A.Ş. Operasyon Merkezi
Operasyon Merkezi İLGİLİ :
İLGİLİ :

Değerli Müşterimiz,
Bankacılık Kanunu, Katılım Bankacılığı mevzuat ve uygulamaları tahtında finansman
.......... / .......... / .................... tarihli müracaatınıza ve ...................... no’lu projeye konu mal/

sağlama yöntemimize uygun olarak, aşağıda/ekli proforma faturadaki malı mevcut
hizmet alımı için sağlayacağımız finansman sebebiyle gerçekleştirilecek işlemlerde,
olması ve satmayı kabul etmeniz halinde ......................................................................................TL peşin
Bankamız çalışma prensipleri gereği, mal/hizmeti satıcıdan adımıza sipariş edip, satın
bedelle satın alıyoruz. Satış bedelinin döviz olarak belirlenmiş olması halinde ödeme,
alma ve teslim-tesellüm gibi alım-satımın gereği olan işlemleri yapma konularında
fiili ödeme tarihindeki bankamız döviz alış kuru üzerinden hesaplanacak Türk Lirası
sizi vekil tayin ettik. Satış bedelinin döviz olarak belirlenmiş olması halinde ödeme, fiili
şeklinde yapılacaktır. Malın, fatura ve irsaliyesini Müşterimiz .......................................... adına
ödeme tarihindeki Bankamız döviz alış kuru üzerinden hesaplanacak Türk Lirası olarak
tanzim ederek, müşterimiz ile mutabık kaldığınız teslim koşullarına uygun olarak
yapılacaktır. Vekil, malın bulunmasından, seçiminden, alınmasından, yükletilmesinden,
müşterimize teslim ediniz.
taşıtılmasından, tesliminden ve sair mala ilişkin tüm hususlardan sorumludur. Vekâlet
ilişkisi sadece yukarıda zikredilen proje ve yine yukarıda zikredilen iş/işlemler ile
sınırlıdır; asla başka ilişkilere teşmil edilemez. Anılan iş/işlemlerin bitiminde başkaca
Saygılarımızla,
bir bildirime lüzum olmaksızın vekâlet ilişkisi kendiliğinden sona erer; bundan önce de
............................................................................ Bankamız vekâlet ilişkisini dilediği zaman sonlandırma hakkına sahiptir.
KATILIM BANKASI A.Ş.
Operasyon Merkezi

Saygılarımızla,
............................................................................
KATILIM BANKASI A.Ş.
Operasyon Merkezi
SATICININ ADI ÜNVANI :

MALIN (her türlü emtia, menkul kıymet, gayrimenkul, hak ve hizmetin):
MALIN (her türlü emtia, menkul kıymet, gayrimenkul, hak ve hizmetin):
CİNSİ VE MİKTARI :
CİNSİ VE MİKTARI :
ÖDEME TUTARI VE MİKTARI :
ÖDEME TUTARI VE MİKTARI :
MAL TESLİM TARİHİ : / /
MAL TESLİM TARİHİ : / /

DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR: DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR:
Siparişimizden önce mal sevk edilmemiş, hizmet alınmamış, fatura ve irsaliye Siparişimizden önce mal sevk edilmemiş, hizmet alınmamış, fatura ve irsaliye
düzenlenmemiş olmalıdır. düzenlenmemiş olmalıdır.
Satıcı tarafından ASLI GİBİDİR ibaresi ile kaşelenip yetkililerce imzalanmış ve malın teslim Satıcı tarafından ASLI GİBİDİR ibaresi ile kaşelenip yetkililerce imzalanmış ve malın teslim
alındığına dair müşteri tarafından kaşelenip yetkililerce imzalanmış fatura ve irsaliye sureti alındığına dair müşteri tarafından kaşelenip yetkililerce imzalanmış fatura ve irsaliye sureti
tarafımıza gönderilmelidir. (……….....................…….. no’lu faksımıza ya da …..................…mail adresimize) tarafımıza gönderilmelidir. (....................... no’lu faksımıza ya da .................................. mail adresimize)
Firmanızın imza sirküleri ve ticaret sicil gazetesi, (…..........................…) no’lu faksımıza ilgili Firmanızın imza sirküleri ve ticaret sicil gazetesi , (......................) no’lu faksımıza ilgili personel
personel dikkatine ya da ….............................… mail adresimize gönderilmelidir. dikkatine ya da ................................... mail adresimize gönderilmelidir.
Şubelerimiz dışında diğer bankalara gönderilecek havalelerden EFT masrafı alınır. Bu tutar Şubelerimiz dışında diğer bankalara gönderilecek havalelerden EFT masrafı alınır. Bu tutar
tarafınıza gönderilecek satış tutarından düşülür. tarafınıza gönderilecek satış tutarından düşülür.

Örneğin bir tekstil firması, fabrikasında kullanmak üzere yeni bir tekstil makinesi almaya
karar vermiş olsun. Bu firmanın finans yöneticisi alınacak makinenin finansmanını mu-
rabaha yöntemiyle bir katılım bankasından sağlamak istesin. Satın alınacak makinenin
bedeli 300.000 TL (KDV dâhil), istenen vade de 12 ay olsun. Katılım bankası ise bu vade

karşılığın işlemden %20 kâr getirisi hedeflesin. Bütün bu işlem sonunda müşterinin öde-
mesi gereken resmî bedellerin 15.000 TL olduğu düşünülsün. Bu durumda kurum kârı ve
toplam satış bedeli şu şekilde hesaplanacaktır:
Murabahanın Özellikleri ve Ekonomiye Katkıları Geleneksel bankacılıkta

Murabahanın özelliklerini ve ekonomiye katkılarını aşağıdaki maddelerde görebiliriz; kullanılan kredinin
yerini Türk katılım
bankacılığı sektöründe
uygulamadaki sık
kullanımından dolayı
murabaha almıştır,
diyebiliriz. Birbirinin
yerine kullanılsa da
murabaha ve kredi
Murabaha İşlemlerinde Fiyatlandırma arasında önemli
farklar vardır.

Murabaha işlemlerinin fiyatlandırılmasında katılım bankaları için en önemli aşama, hedef
kâr oranının belirlenme sürecidir. Çünkü bu süreçte katılım bankasının dikkate alması
gereken birçok etken bulunmaktadır. Bunların en başında piyasa araştırması gelir. Önce-
likle finansal piyasalarda alternatif sistemlerin ve firmaların uyguladıkları kâr oranlarına
bakmak gelir. Çünkü piyasa kâr oranları açısından düşük bir oran bankanın daha az kâr
etmesine sebep olurken daha yüksek bir kâr oranı da müşterinin diğer alternatiflere yö-
nelmesine neden olabilir. Bu yüzden diğer alternatif sistemlerin ve firmaların kâr oranına
yakın bir kâr oranı hedeflenir. Kâr oranı belirlenirken dikkat edilmesi gereken başka bir
nokta da bankaya fon yatıran katılma hesabı sahiplerinin katılım bankasından beklediği,
hedeflenmiş kârlılık düzeyidir. Çünkü her ne kadar katılım bankasında baştan belirli bir kâr
payı oranı mevcut değilse de piyasa şartları açısından katılma hesabı sahibi müşterilerin Murabaha İle Banka Kredisi Arasındaki Farklar
memnun olacakları bir kâr payı dağıtabilmek için bankanın, kullandırdığı fonlardan hedef- Geleneksel bankacılıkta kullanılan kredinin yerini Türk katılım bankacılığı sektöründe uy-
lediği kâr oranını sağlaması gerekmektedir. Bu nedenle bu hedeflerini de murabaha işlemi gulamadaki sık kullanımından dolayı murabaha almıştır, diyebiliriz. Birbirinin yerine kulla-

müşterilerine uygulayacağı kâr oranına yansıtmaktadır. Fiyatlandırma aşamasında kâr nılsa da murabaha ve kredi arasında önemli farklar vardır. Bu farkları aşağıda görebiliriz.
oranı belirlendikten sonra, önce satıcıdan mal satın alma işleminden, bilahare murabaha
işleminden dolayı ortaya çıkacak resmî kesintilerin müşterinin payına düşen kısımlarının
toplam satış bedeline eklenmesi gerekmektedir. Bu eklemeler yapıldıktan sonra murabaha
işleminin fiyatı belirlenmiş olur.


Şekil 1-5.4
Murabaha Yoluyla

Dış Ticaretin
Finansmanı
Müşteri Satıcı
(İthalatçı) Mal
(İhracatçı)
B Ülkesi A Ülkesi

Müşteri Katılım
(İthalatçı) Bankası
B Ülkesi

Ödeme
Sipariş Formu
Satıcı Katılım
(İhracatçı) Bankası
A Ülkesi
Sayın:
FATURA
Seri: A Sıra No :
Tarih : / /
Müş. Vergi Dairesi: İrsaliye Tarihi : / /
Hesap No: İrsaliye No :
TOPLAM
Yalnız
K.D.V. %............
TL'dır.
G.TOPLAM
Müşteri
Mal Fatura (İthalatçı)
B Ülkesi

Murabaha Yoluyla Dış Ticaret Finansmanı
Murabaha yoluyla dış ticaret finansmanı da iç ticarette olduğu gibi gerçekleşir. Konuyla
ilgili bir örnek verelim: A ülkesinden mal almak isteyen B ülkesindeki ithalatçı, katılım
bankasına başvurur ve malı almak istediğine dair hukuken bağlayıcı bir söz vererek katılım
bankasına vaatte bulunur. Banka A ülkesindeki ihracatçıdan B ülkesindeki ithalatçı tara-
Müşteri Katılım
fından istenen ve şartnamesine uygun evsaftaki malı, tespit edilmiş bulunan maliyet fiyatı (İthalatçı) Bankası
ve işletme kârı sınırları çerçevesinde satın alır ve kâr ilave ederek B ülkesindeki ithalatçıya B Ülkesi
satar. Son aşamada ithalatçı, yapılan ödeme planına göre parayı ödemeye başlar.10

Kutu 1-5.1
Hisse Senetlerinin Murabahası

Hisse senetlerinin alınıp satılma işlemleri belli kural ve şartların yerine getirilmesiyle mümkün
olduğu için hisse senetleri de murabaha ile satılabilir. Aynı şekilde temel çalışma alanı faizsiz

bankacılıkta belirlenen şartlara uygun olan fakat faizli kredi alan ya da bu şartlara uygun olma-
yacak şekilde gelire sahip olan firmaların hisse senetlerinin alınıp satılması da bazı standartlara Murabahaya ve Genelde
uymak kaydıyla mümkündür. Faizsiz Finans Kuruluşları Muhasebe ve Denetim Kurulu (AAOIFI) Katılım Bankacılığı Sistemine Yönelik Eleştiriler
bu konuda aşağıdaki standartları tespit etmiştir: Murabaha yöntemi katılım bankaları tarafından oldukça sık kullanılan bir finansman
yöntemidir. Özellikle katılım bankası açısından diğer yöntemlere göre daha risksiz olma-
sı ve uygulanmasının kolaylığı gibi nedenlerden ötürü murabahaya her zaman daha çok
rağbet edilmektedir. Bunun yanı sıra katılım bankacılığı sistemine özellikle de murabaha
yöntemine oldukça fazla eleştiri gelmektedir. Bu eleştirileri iki gruba ayırabiliriz:
Birinci grup eleştiri faizsiz bankacılık ve murabaha işlemleri hakkında yetersiz bil-
giye sahip kişilerden gelmekte olup eleştirilerin odak noktasında geleneksel mevduat

bankalarının sunduğu kredi faiz oranlarıyla katılım bankalarının dağıttıkları kâr payı
oranlarının birbirine çok yakın çıkması yatmaktadır. 4. Bölümde bu konuda detaylı
bir açıklama yapıldığı için (bkz. Kutu 1-4.1: Katılım Bankalarının Kâr Payı Oranları ile
Geleneksel Bankaların Faiz Oranlarının Birbirine Yakın Olması) burada özetle şu söy-
lenecektir: Her iki tür banka da aynı ekonomik sektörde aynı fon kullandırma pazarın-
da bulundukları için ürün ve hizmetlerinin tercih edilebilmesi amacıyla müşterilerine
sağlayacakları getirilerin birbirine yakın olması hususunda çaba göstermektedirler.
Sonuçların aynı olması uygulanan yöntemlerin aynı olduğu anlamına gelmemektedir.
İkinci grup eleştiri ise İslami kuralları çok iyi derecede bilen Müslüman âlimler ve
akademisyenler tarafından yöneltilmekte olup bu eleştirilerin temelinde murabahanın

kurallarının doğru olarak uygulanmadığı iddiası yatmaktadır. Buradaki sorun ise me-
selenin çok ince detaylarının kamuoyu önünde tartışılması ve bu konuda henüz yete-
rince bilgi sahibi olmayan kişiler nezdinde katılım bankacılığının şüpheli bir konuma
itilmesidir. Hâlbuki bu tarz konuların yerleri akademik görüşlerin paylaşıldığı ortamlar
olmalıdır. İşaret edilmesi gereken ikinci bir nokta ise her katılım bankasının, uygula-
malarının İslami prensiplere uygun olup olmadığını kontrol eden birer danışma kurulu
bulunmasıdır. Bu kurullara alanında çok yetkin isimler dâhil edilmekte ve her türlü
uygulamada görüşleri alınmaktadır.
Dolayısıyla danışma kurulunun onayından geçen bir uygulama hususunda dinî açıdan
bütün sorumluluk (vebal) danışma kurullarının üzerine kalmaktadır. Fakat burada İslam
âlimlerinin haklı olarak itiraz ettikleri çok önemli ince bir ayrıntı vardır. Danışma kurul-
ları sonuç itibariyle bankada ücretli çalışan kişiler olup bankadan menfaat temin ettik-
leri için banka yöneticilerinin ve hissedarlarının baskısına maruz kalma ve bu nedenle

de İslami kurallara uygun olmayan işlemlere onay verme riski ortaya çıkabilmektedir.
Fakat bu konuda Türkiye’deki eleştiriler oldukça haklıdır çünkü mevzuat gereği katılım
bankalarını bu açıdan denetleyen ulusal bir kuruluş yoktur. Bu konuda bu yükü kısmen
uluslararası kuruluşlar üstlenmektedir. Bu kuruluşlara akredite olabilmek için denetime
açmak suretiyle bankanın bu açıdan denetlenmesi sağlanmaktadır fakat bu kuruluşların
yaptırım gücü sınırlı düzeydedir.
Sonuç itibariyle haklı ya da haksız murabaha yöntemine ve katılım bankacılığı sistemi-
ne birçok eleştiri gelmektedir. Bu konudaki eleştirilerin dikkate alınıp çeşitli iyileştirmeler
yapılmasında sadece katılım bankalarına değil Türkiye’de katılım bankalarının faaliyetle-
rinden sorumlu düzenleyici ve denetleyici kuruluşlara da çok büyük görevler düşmektedir.
| 173
Bu yöntem çerçevesinde banka her şeyi gözeterek kötüye kullanma ihtimaline karşı müş-
terisinden alım-satım işlerinin hesabının düzenli bir şekilde tutulmasını talep edebilir. Ay-
rıca müşterilerin kötüye kullanma eğilimlerini ortadan kaldırmak adına, beklenen miktarda
kâr yapamayan kişilere fon kullandırmama yolunu seçebilir.14 Bu bağlamda yeteneğini
ve başarısını kanıtlamış, güven veren kişiler faizsiz bankalardan mudarebe usulüyle fon
kullanabilirler.15
Bu ortaklık yönteminde, sermaye sahibi konumundaki ortak, koymuş olduğu serma-
Mudarebe yeyi faizsiz yöntemlerle çalışan (tekâfül) sigortalarıyla teminat altına alabilir. Mudarebe
ortaklığının tarafları sözleşmede şart koşmadıkları sürece üçüncü şahıslar, mudarebe

sermayesine kendiliklerinden kefil olabilir, garantörlük üstlenebilirler. Sermaye sahibi,
Mudarebe (Ar. mudârabe; İng. mudaraba), darb kökünden gelen Arapça bir kelime olup “bir girişimcinin ihmal, kasıt, kusur ve sözleşme şartlarına aykırı davranışı sebebiyle doğa-
yandan sermaye, öte yandan emek konularak kurulan ortaklık” anlamına gelmektedir.12 cak zararlar için ve münhasıran bu tür zararlarda kullanılmak üzere teminat (kefil, rehin,
İngilizcede profit sharing agreement olarak ifade edilen mudarebe, katılım bankacılığında ipotek vs.) talep edebilir.
emek-sermaye ortaklığı kapsamında değerlendirilmektedir.
Bir finansman yöntemi olarak katılım bankacılığında kullanılsa da mudarebe işleminin
geçmişi, çok eskilere, İslam öncesi dönemlere kadar uzanmaktadır. Geçmiş dönemlerde
yaşayan toplumlar içerisinde elinde büyük sermayesi bulunmasına rağmen ticari bilgi Şekerpınar Gıda A.Ş. uzun yıllardan
ve deneyimden yoksun kişilerin, ticari liyakata sahip olan fakat elinde yeterli sermayesi beri gıda sektöründe faaliyet göste-
bulunmayan kişilerle bir araya gelerek oluşturdukları bir nevi ticari örgütlenme sistemi

ren tanınmış bir gıda ürünleri üretici-
 mudarebe adını almaktadır.13 Bu uygulama, geçerliliğini günümüzde de aynı şekilde sür- sidir. Mevcut kapasitesinin artık ye-
Şekil 1-5.5 dürmektedir. Bu, bir proje yatırımını başlatmak amacıyla bir tarafın sermaye diğer tarafın terli gelmemesinden dolayı yeni bir
Mudarebe Finansmanı uzmanlık sağladığı yatırım sözleşmesi esasına dayanan bir yöntemdir. tesis kurmayı planlamaktadır. Hazır-
lanan fizibilite raporlarına göre yeni
Ortaklık Sözleşmesine Göre tesis projesinin maliyeti 40 milyon TL
Kâr olmaktadır.
Fakat Şekerpınar Gıda A.Ş’nin bu
Kâr payı yatırım için elinde yeterli sermayesi
Fon Emek bulunmamaktadır. Bu nedenle pro-
jenin maliyetlerini karşılamak için
Fon
Fon Katılım Yatırım Girişimci Sağlam Katılım Bankası A.Ş.’ye baş-
Sağlayıcılar Bankası Projesi vuru yapar. Sağlam Katılım Bankası
(Yatırımcı)

A.Ş. ise ilk aşamada hem projenin
%100 Zarar kârlılığını ve projenin konusunun ka-
tılım bankacılığı temel prensipleriyle uygun olup olmadığını araştırır hem de firma hakkında mali istihbarat ça-
lışmasını yapar. Sağlam Katılım Bankası A.Ş. gerekli araştırmaları yaptıktan sonra projeye finansman sağlamaya
karar vermiştir. Projenin kârla neticelenmesi halinde taraflar kârın %20’sinin mudaribe, %80’inin ise sermayedara
(yani bankaya) ait olacağı konusunda mutabık olmuşlardır. Anlaşmanın ardından banka gerekli olan 40 milyon TL’lik
sermayeyi proje için kurulan ortaklığa tahsis eder. Belirlenen zaman sonunda bütün harcamalar düşüldükten sonra
projeden net 10 milyon kâr elde edilmiştir. Başlangıçta anlaşılan oranlara göre bu kârın 2 milyon TL’si mudarib
Şekerpınar Gıda A.Ş’nin, 8 milyon TL’si Sağlam Katılım Bankası A.Ş.’nin olmuştur.

Ülkemizde katılım bankaları mudarebeyi fon kullandırma yöntemi olarak nerdeyse hiç
kullanmamaktadır. Çünkü ülkemizde mudarebenin önünde çeşitli engeller vardır:
Fon
Kullandırma
Yöntemleri
↓
Kutu 1-5.2
Mudarebe ve Örneğin kâr dağıtım oranları birbirine çok yakındır. Her iki Murabaha
Mudarebe
yöntemde de genellikle kârın %20-25’i girişimcilere %75-80’i
Risk Sermayesi ise sermaye sahiplerine verilir.21 Birbirlerine belki de en çok
benzedikleri ortak nokta olarak risk seviyesinin çok yüksek
(Venture Capital)
Müşareke
olduğu projelerin finanse edilebilmesine imkân sağlamaları
gösterilebilir. Girişimcinin daha önce hiç ticari tecrübesi yok-
Mudarebe, bazı temel özellikler açısından risk sermayesi fi- sa haliyle şirketinin geçmiş yıllarına ait finansal verilere de
nansman yönetimi ile benzer özellikleri taşıdığı düşünülerek, sahip olamaz. Bu durum yüksek risk seviyesine en açık neden
İcare
birçok eserde ayrı ayrı değil de aynı başlık altında göste- olarak gösterilmektedir. Ayrıca kurulu bir firma olsa bile ge-
rilmektedir. Risk sermayesi, adından da anlaşılacağı üzere, nellikle bu finansman yöntemine teknoloji firmalarının rağbet
gerçekten riski göze alarak, yapacağı işten yüksek bir gelir ve göstermesi ve konuları yeni bir teknoloji olduğu için bu piya-
Selem
kâr bekleyen kişilere sermaye sağlayan,17 yeni bir teknolojik sada yeterli derecede araştırma imkânının bulunamaması da
gelişmeyi hayata aktarabilmek üzere kurulmuş ya da kurul- belirsizlik ve risk yüzdesinin oranını yükseltmektedir.22
ma aşamasındaki işletmelere bu sermayeyi ileten bir finans
İstisna
yöntemidir.18 Dünyaya bakıldığında en çok ABD’de uygulama
alanı bulduğu ve Google, Facebook, Microsoft gibi firmaların
doğmasına katkı sağladığı görülür. Mudarebe yönteminde
Sukuk
gerekli sermaye sağlamada dinî hassasiyetler gözetildiği için
risk sermayesi şirketlerine göre katılım bankalarının muda-
rebe için kullanabileceği sermaye (fon) sınırlı tutulmuştur.
Risk sermayesi ise fon kullanırken dinî açıdan faiz konusunda
hassasiyet göstermediği için fon kaynağı olarak kamu emekli
sandıkları, yatırım fonları, özel sektör kökenli sermayeler ve
vakıflar dâhil pek çok seçeneği sınırsız kullanabilme imkânına
sahiptir.19 Bu durum iki yöntem arasındaki temel ayrılığı bize
sunmaktadır. Ayrılığın yanı sıra iki yöntem arasında sistemin
işleyişi bakımından birçok ortak yan da mevcuttur. Son yıllar-
da yapılan bir çalışmada iki yöntem arasında on dört başlığın
birbirine uyum gösterdiği ortaya konulmuştur.20
Müşareke

Müşareke (Ar. müşârake; İng. musharaka), ortaklık demektir. Hem sermayede hem de
yönetimde ortaklığı öngören bir faaliyet türü olup iki tarafın da fon sağladığı ortak bir
girişimdir. Kâr-zarar taraflar arasında katkıda bulundukları orana göre paylaştırılır.
 İş Ortaklığı Sözleşmesinin İmzalanması

Şekil 1-5.6
Müşareke Finansmanı
Fon (Sermaye) Fon (Sermaye)

+ Emek
Katılım Yatırım Müşteri
Bankası Projesi (İş Ortağı)

Müşareke uygulamasında iki kişinin ortaklığı söz konusu olduğundan fonu kimin yönete-
ceği meselesi gündeme gelir. Bu durumda şu ihtimallerden biri gerçekleşir:
Azalan Müşareke (Müşârake Mütenâkısa)

Müşareke şeklinde oluşturulan ortaklık belli bir zaman dilimi boyunca müşareke şartları
çerçevesinde devam eder. Bu zaman dilimi sona erdiğinde müşteri ortalık konusu projeye

veya mülke sahip olmak istediği zaman katılım bankasının payını devreler halinde satın
alır. Ortaklıkta hissesi git gide azalan katılım bankasının gelirdeki payı da buna bağlı
olarak azalır. Son olarak ise ortaklık konusu proje diğer tarafın mülkiyetine dâhil olur.25
İki tarafın sermayeleri aynı olduğu halde kâr payları farklı olabilir veya tam tersi bir şekil-
de sermayeler farklılık gösterdiği halde kâr payları eşit olabilir. Böyle bir farklılığın sebebi
ortaklığa katılanlardan bazılarının işi daha fazla yapmalarıyla veya bu konuda çok iyi
liyakate sahip bir uzman olmalarıyla açıklanabilir.26 Bankalarla kurulan ticari ortaklıklar,
belli bir kısım işlerin halledilmesiyle sona erer. Banka ve müşteri arasındaki ortaklığın
malın alım satımı, üretimi veya pazarlanması gibi çoğunlukla uzun bir süreyi kapsamayan
tek işlem dâhilinde kurulması durumunda iş bittiğinde ortalık da biter.27

Bu iki yöntem,
finansman
yöntemleri
İcare ve Finansal Kiralama
açısından birbirine

benzerliklerinden
İcare (icâre), kiralama demektir ve özellikleri itibariyle leasing/kiralama modeli olarak da
ötürü kâr ve
zarar ortaklığı ifade edilebilmektedir. Bankacılık terimi olarak icare, bir kurumun satın alarak veya İslam
kapsamında bir hukukuna uygun yöntemlerle malik olduğu bir varlığı periyodik kira geliri elde etmek ama-
arada incelenmekle cıyla müşterisine kiralamasıdır. İcare İslam hukukunda, menkul ve gayrimenkul malların
beraber aralarında kiralanması sözleşmesinin yanında iş ve hizmet sözleşmelerini de içine alan bir kavramdır.
birtakım farklılıklar Kira konusu şeyin İslam hukukuna uygun olması gerekmektedir. Katılım bankaları, faizsiz
vardır. bankacılık ilkelerine uygun olmak şartıyla her türlü kira finansmanını sağlayabilir. Burada
üzerinde durulması gereken en önemli husus ise müşterinin kiralamak istediği veya almak
istediği mal veya hizmeti önce kurumun kiralamış veya almış olmasıdır.29
Katılım bankalarının bir finansman yöntemi olarak uyguladıkları leasing (finansal

kiralama) de aslında bir kira sözleşmesidir. Bu işlemde, kiralama sözleşmesinin süresi
ve kira ücreti taraflar arasında belirlenerek bir anlaşma sağlanır ve varlık kiraya verenin
(bankanın) malı olarak kalır. Malın kiracısı yani müşteri gerçekleştirmiş olduğu faaliyetleri
sonucunda zarar etmiş olsa bile kira kontratındaki şartlara uymak zorundadır. Kira söz-
leşmesinin bitiminde kiracının isterse bu malı satın alabilme hakkı vardır.30 Bu konuyla
ilgili olarak Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurulu’nun bir hükmü söz konusudur. Bu
Mudarebe ile Müşarekenin Farkları hükme göre BDDK, katılım bankalarının yapacağı leasing işlemlerini “taşınır ve taşınmaz
Bu iki yöntem, finansman yöntemleri açısından birbirine benzerliklerinden ötürü kâr ve malların 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu hükümleri etrafında, katılım bankası ta-
zarar ortaklığı kapsamında bir arada incelenmekle beraber aralarında birtakım farklılıklar rafından temin edilerek kiraya verilmesi” olarak tanımlamakta, bu işlemin sınırlarını bu
vardır. Bu farklar anahatlarıyla şu şekilde sıralanabilir: şekilde çizmektedir.31 Finansal Kiralama Kanunu’nda (RG, 28.06.1985 sy. 18795) ise

kiralayanın, kiracının seçimi ve talebi üzerine, üçüncü kişiden satın aldığı veya
başka suretle temin ettiği bir malın zilyetliğini, her türlü faydayı sağla-
mak ve belli bir süre feshedilmemek şartı ile kira bedeli karşılığında
kiracıya bırakması durumu söz konusu edilmiştir.32
Leasingde kişi almak istediği bir malın, katılım bankası tara-
fından alınıp kendisine normal kira bedelinin üstünde ödeye-
ceği bedellerle kiralanmasını talep etmektedir. Katılım ban-
kasına burada düşen görev ise müşteriyi araştırmak ve malı
alarak mülkiyetini müşteriye devretmeden, belli vadelerle
ödeyeceği kira bedelleri karşılığında malı müşteriye kullan-
dırmaktır. Anlaşma bitiminde kira süresinin dolması duru-
munda katılım bankası söz konusu varlığı müşteriye hibe
etmekte ya da sembolik bir ücret karşılığında satmaktadır.

Bu yöntemin esası şudur: Bir mal ister vadeli/taksitli ister
peşin olarak satılmış olsun, işleme konu olan malın mülkiyeti
her hâlükârda müşteriye geçmektedir. Mal, vadeli/taksitli olarak
satılmışsa malı alan müşteri ödemeyi belirlenen vade/vadelerde yap-
makla yükümlüdür. Ancak düşünüldüğünde bu durumun satıcı açısından
bir risk meydana getirdiği görülür. Çünkü malın mülkiyeti alıcıya geçmesine
rağmen satıcı istediği bedeli karşı taraftan henüz tahsil edememiştir. İşte bu durumun
ortadan kaldırılması adına malın bedeli tamamen ödeninceye kadar mülkiyetin satıcıda
kalmasını temin edecek bir finans yönteminin uygulanması ihtiyacı doğmuştur. Leasing/
finansal kiralama, bu ihtiyacı karşılamak amacıyla kullanılan bir yöntem haline gelmiştir.33

Bir leasing işleminin finansal kiralama özelliği göstermesi için aşağıdaki üç kriterden
birinin mevcut olması gerekmektedir.


Şekil 1-5.7
İcare Finansmanı
İcare/Kira Ön Satış Finansal Kiralamada Kâr
Sözleşmesi Anlaşması Normal ticari hayatta uygulanan fiyat belirleme ölçütleri aynen dikkate alınır. Katılım

bankaları kullandırdıkları fonlardan alacakları kâr marjını genel manada belli koşulları
Katılım Kiracı Satıcı gözeterek belirler. Katılım bankaları şu hususları dikkate alır:
Bankası

Satıcı Mal Müşteri Kâr hadleri genel bir değerlendirme ile belirlenir ve dönem dönem
şartlara uygun olarak değiştirilir. Ülke ekonomisi bir bütün olarak
algılandığına göre, burada piyasada oluşan kâr hadlerinin
çok altında veya çok üstünde kâr tespit etmek mümkün
Fatura, mal mülkiyeti değildir. Sonuç itibariyle reel sektörde faaliyet gösteril-
mekte olup, kâr hadlerini de piyasa belirlemektedir.35
Peşin ödeme yapılır
Katılım
Bankası

Kira taksitlerinin ödenmesi
Mal mülkiyeti
Kiracı Katılım
Bankası

Selem

Nitelikleri belirli bir malın bedelinin önceden ödenip kendisinin ileri bir tarihte teslimini
içeren sözleşme türü selem satış olarak adlandırılmaktadır. Selem süreç olarak vadeli
satışın tersine işleyen bir işlemdir. İslamiyet’in ortaya çıktığı ve yayılmaya başladığı dö-
Selem, İslamiyet’in
nemde de bu sözleşme türü mevcuttu. Çiftçiler hasat döneminde elde edecekleri ürünle-
ilk yıllarında da
rini mahsul ekimi zamanında selem ile satarak tohum ve gübre ihtiyaçlarını giderirlerdi.
mevcuttu. Çiftçiler
Selem, sadece çiftçilerin ürettiği buğday, arpa gibi tüketime yönelik zirai ürünleri konu hasat döneminde elde
almaz, her türlü mal çeşidi üzerinde selem uygulanabilir.36 edecekleri ürünlerini
Çok uzun zamandır kullanılagelen selem, günümüz bankacılığında da dönemin şartları mahsul ekimi
çerçevesinde düşünülerek müşterinin ihtiyacına yönelik olarak kullanılmaktadır. Şöyle ki; zamanında selem ile
banka, satıcı ile kendisi arasında yapılan bir anlaşmada belirlenen gelecekteki bir tarihte satarak tohum ve
gübre ihtiyaçlarını
kendisine teslim edilecek malı, bedelini peşin ödemek suretiyle satın alabilecektir. Ban-
giderirlerdi.

kanın, kendisinin güvenini kazanmış ihtiyaç sahibi bir çiftçiye kendi sermayesinden peşin
kaynak sağlayarak, vadesinde teslim almak üzere ondan mahsul satın alması ve bunu
piyasada satması seleme örnek olarak gösterilebilir.37

Şekil 1-5.8 Selemde banka ile satıcı arasında yapılan sözleşme sırasında malın cinsinin, nevinin,
Finansman Mal siparişi
Selem Finansmanı özelliklerinin, miktarının, fiyatının, teslim yerinin ve teslim tarihinin belirtilmesi zorunludur.
Anlaşması verilir
Yapılan anlaşmada belirlenen şartlara uygun olarak yapılan selem ile gelecek bir tarihte
üretilecek olan mallar satılmış ve gereksinim duyulan para böylelikle elde edilmiş olur.

Müşteri Katılım Satıcı Müşteri de bu sayede gelecek tarihte gereksinim duyacağı malı şimdiden almış ve taraflar
Bankası
faize girmeden ihtiyaçlarını karşılamış olurlar.38
Selem işlemini daha ayrıntılı bir şekilde anlayabilmek ve pratikte kolayca uygulaya-
bilmek adına temel özelliklerini ve şartlarını incelemekte yarar vardır.
Mal bedeli Mal üretilir

peşin ödenir ve teslim edilir
Katılım Satıcı Müşteri

Bankası

Vade sonunda
geri ödeme yapılır
Müşteri Katılım
Bankası

İstisna (Eser Sözleşmesi) 
Tablo 1-5.1
Selem ve İstisna Arasındaki Farklar

İstisna (ıstısnâ‘), üreticinin özellikleri müşteri tarafından belirlenmiş bir ürünü saptan-
mış fiyata imal etmesini taahhüt ettiği sözleşme türüdür. Selem ile karşılaştırdığımızda
ortaya çıkan fark ise istisna akdinde malın ve bedelin gelecek zaman dilimi içerisinde
ödenmesinin mümkün olması40 ve malın standart, fabrikasyon olmamasıdır. Selemde
bedelin tamamı işin başında ödenmekte, mal ise ileri bir tarihte alınmaktadır. Örneklen- 
direcek olursak; çanta, masa, sandalye, dolap, bina vb. şeyler üretip teslim etmek üzere Şekil 1-5.9
Finansman Mal siparişi
peşin ya da veresiye bedelle anlaşma yapmak istisna akdi olup geçerli sayılmaktadır.41 Selem Finansmanı
Anlaşması verilir
İstisna yöntemi daha çok inşaat-yapı sektöründe ve ticaret finansmanı alanlarında tercih
edilmektedir.42 Çünkü istisnada mal, selemdeki gibi standart değildir.
Müşteri Katılım Satıcı
Bankası

Mal bedeli Mal üretilir
ödenir ve teslim edilir
Katılım Satıcı Müşteri

Bankası

Vade sonunda
geri ödeme yapılır
Müşteri Katılım
Bankası
Paralel istisna sözleşmesi, katılım bankalarının devrede olduğu istisna sözleşmelerinde

ikinci bir sözleşme türü olarak devreye girer. Birinci sözleşme banka ile müşterisi arasın-

da, ikinci sözleşme ise banka ile üretici arasında gerçekleştirilir. Bu süreçte banka, temin
etme sorumluluğunu üstlendiği malı, başka bir alt yükleniciye yaptırmak/temin ettirmek
üzere üçüncü bir şahısla (malın üreticisi) sözleşme imzalar. Bu sözleşmeye dayanarak,
edinmiş olduğu malı müşterisine satar.43
Katılım bankasının üreticiyle yaptığı istisna akdi, müşteriyle yaptığı paralel istisna
sözleşmesinden bağımsız bir akit olmak zorundadır. Burada akitlerin bağımsızlığından
kastedilen şudur: Üretici katılım bankasına karşı olan mal üretme sorumluluğunu yerine
getirmese bile katılım bankası kendi müşterisine karşı bu malı üretip temin etmekle
mükelleftir. Dolayısıyla banka, müşterisine “Üretici bana karşı sorumluluğunu yerine ge-
tirmediği için ben de sana karşı olan sorumluluğumu yerine getiremiyorum” diyemez.44

Sukuk 
Tablo 1-5.2
Bono ve Sukuk

Finansal sertifikanın Arapça adı olan sukuk (Ar. sukûk; İng. suquq), sertifika, vesika, ens- Arasındaki Farklar
trüman anlamlarına gelen sakk kelimesinin çoğuludur. Sukuku aynı zamanda “faizsiz
bono” şeklinde tanımlayabilmek de mümkündür. Genel manada para piyasalarında bono
ve tahviller senet kelimesiyle ifade edilirken İslami finansman sisteminde yeni ortaya
çıkmış bonolar sukuk adıyla ifade edilir.45 Sukuk ihraç işlemleri özel aracı kuruluş, İngilizce
karşılığıyla Special Purpose Vehicle (SPV) denilen özel aracı şirketlerle yapılır. Bu şirketler
sukuk alıcıları ile satıcıları arasındaki eşgüdümü sağlarlar.
Varlığa dayalı menkul değerler de, gelir ortaklığı senetleri de kısmen sukuk sistemine
benzemektedir. Fakat onlarda mülkiyet ve işletme ile borç senedi alanların ilgisi yoktur.
Onlar sadece senedin gelirlerine sahiptirler. Ayrıca gelir ortaklığı senetlerinde mevcut olan
ve devletçe verilen enflasyonun üzerinde gelir sağlama taahhüdü, sukukta yoktur. Sonuç

olarak, sukuk sisteminde varlıkların mülkiyeti kamuda kalmakta, kira sertifikası sahibi
yurtiçi ve yurtdışı yatırımcılar, faiz niteliğinde olmayan bir gelire sahip olmaktadırlar.
Sukuk çoğu zaman bonoyla karıştırılabilmektedir. İkisi de yapılandırılmış finansmana
aracı olmalarına rağmen aralarında birçok farklı yön de vardır. Her şeyden önce bono,
ihraç edenin faiz ödemeyi kabul ettiği ve belirtilen vadede bono sahibine anapara ödeme-
sini taahhüt ettiği bir borç sertifikasıdır. Sukuk ise bir borç enstrümanı değildir; temelinde
mutlaka bir dayanak varlık bulunmaktadır. Sertifika sahibine dayanak varlıktan doğan
Bono, ihraç edenin
gelirden istifade etme hakkı tanınır. Gelir, faizsiz bankacılık prensiplerine uygun olan var-
faiz ödemeyi kabul
ettiği ve belirtilen lıklardan elde edilir (örneğin gayrimenkulün kiralanması). Sukukta yatırımcılar bir yatırım
vadede bono sahibine projesine katılarak risk üstlenirler. İkisinin birbirine benzer ortak yönleri ise sukukun da
Yapılarına Göre Sukuk Çeşitleri

anapara ödemesini bono gibi fiyatlanması, kote edilmesi ve derecelendirme notu almasıdır. Tablo 1-5.2’de
Altı çeşit sukuk vardır. Bunlar aşağıda kısaca açıklanacaktır.
taahhüt ettiği bir borç sukuk ile bono arasındaki farklar detaylı bir şekilde gösterilmiştir.
sertifikasıdır. Sukuk
ise bir borç enstrümanı Mudarebe Sukuku
değildir; temelinde Yatırımcının rabbülmal/sermayedar sıfatıyla sermayeyi tedarik ettiği, ihraç edenin ise
mutlaka bir dayanak mudarib sıfatıyla bilgi ve tecrübelerine dayanarak söz konusu sermayeyi yatırımlarda de-
varlık bulunmaktadır. ğerlendirdiği ve getirinin önceden belirlenen paylaşım oranı üzerinden dağıtıldığı bir sukuk
Sertifika sahibine
yapısıdır. Yatırımcının koyduğu sermayenin geri ödenmesi garanti edilmemektedir.46 Risk
dayanak varlıktan
doğan gelirden istifade sermayesi yöntemiyle kullanılan ve büyük projelerin gerçekleşmesi adına onlara finansman
etme hakkı tanınır. bulabilme amacıyla oluşturulmuş bir modeldir. İşleme aracılık eden özel aracı kuruluş,
tasarruf sahibi yatırımcılarına satmış olduğu sukuk ile onları projeye hissedar eder.47
Müşareke Sukuku

Yapı olarak mudarebe sukukuna benzemekte olup, ihraç edenin de sermaye katkısı sağ-
ladığı bir ortaklıktır. Yatırımdan elde edilen kâr önceden belirlenmiş oranlar dâhilinde
dağıtılır, zarar ise yatırılan sermayeyle orantılı olarak paylaşılır.48
Yatırımla ilgili olan bu sukuk türü, sukuk sertifikaları yatırımında hisse payını temsil
etmektedir. Yatırımlar çeşitlilik göstermektedir. Şöyle ki; yeni bir projenin oluşturulma
hâli söz konusu olabildiği gibi mevcut projenin yenilenmesi ve incelenmesi, eksiklerinin
giderilmesi ve daha geniş bir alana yayılabilmesi de hedeflenmiş olabilir.49
188 | KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI TABLO: IQBAL KHAN, ISLAMIC FINANCE: RELEVANCE AND | 189
GROWTH IN THE MODERN FINANCIAL AGE, S. 5.
Murabaha Sukuku devreder ve sonra geri kiralar. İhraç edilen sukukun getirisi, yatırımcılara kira ödemesi
Bu yöntem dâhilinde banka limit ayırmış olduğu müşterilerini sektörel olarak bölümlere şeklinde gerçekleştirilir. Şekil 1-5.10’da icare sukukunun yapısı detaylı olarak gösterilmiş-
ayırır ve her sektöre ihtiyacı doğrultusunda ne kadar kaynak sunulabileceğini araştırır. tir. Türkiye’deki Kira Sertifikaları Tebliği bu yapıyı düzenlemektedir.53
Daha sonraki aşamada ise bu amaçla kurulmuş olan özel aracı şirket (SPV) ile iletişime Dünyada en yaygın olarak kullanılan sukuk çeşidi, icare sukukudur. Çünkü icare suku-

geçer ve ne kadar kaynağa ihtiyaç duyulduğunu özel aracı şirkete iletir. Banka, kredi kunun özellikleri (Tablo 1-5.3) onu diğer sukuk çeşitlerine göre oldukça cazip kılmaktadır.
müşteri grubu, SPV, mal satıcıları ve sukuk hissedarları olmak üzere beş taraf, bu yöntem En başta varlıklar üzerinde sağladığı tam denetim sebebiyle tercih sebebi olmaktadır.
içerisinde yer almaktadır. Kâr payı ödemeleri, topluca yapılacağı gibi ayrıca taksitler Varlık sahibi kişiye genellikle gayrimenkulün kira gelirini veya kullanım hakkını vermek-
halinde de ödenebilmektedir.50 tedir. Sukuk sertifikasında yer alacak varlığın öncelikle gerçek ve tanımlanmış olması
gerekmekte ve sertifikanın sahip olduğu özelliğe göre kurumun elinde bulunan varlığın
Selem Sukuku kira geliri veya faydalanma hakkı sukuk sahibine geçmektedir.54
Özel aracı şirket tarafından ihraç edilen sukuk ile tasarruf sahiplerinden fon sağlanır.
Alınan fonlar belli bir malın ileriki bir tarihte teslim alınacağı sözleşmesi kapsamında
SPV’ye ödenir. Sözleşmede belirtilen miktardaki emtiayı SPV, teslim etme zamanında 
daha yüksek bir fiyattan satabilir. Alış ile satış fiyatı arasındaki tutar farkı kârdır ve geri Tablo 1-5.3

ödeme safhasında sukuk yatırımcılarına dağıtılır.51 İcare Sukukunun
Özellikleri
İstisna Sukuku
Bu sukuk türü, inşaat ve taahhüt projelerinin gerçekleştirilmesinde yüklenici firmaya
finansman sağlanmasında kullanılmaktadır. Konut, köprü, baraj ve diğer büyük projeler
için kullanılan bu finansman modeli likidite için çok önemli bir yer tutmaktadır.
Müşteri sahip olduğu projesini hayata geçirmek için kaynak gereksinimi duyar ve bunu
karşılamak için bankaya başvurur. Banka da sunulan projeyi taşeron olarak adlandırılan
ve bu işi profesyonellikle yapan kişilere aktarır. Projeyi yapacak olan kişiler ile banka
arasında satış sözleşmesi özelliğini taşıyan ve belirli bir tarihte teslim şartını içeren bir

sözleşme imzalanır.52
İcare Sukuku
Bu sukuk yapısında sıklıkla kullanılan yöntem devret-geri kiraladır (“sale and lease-back”).
 Kaynak kuruluş sahip olduğu kiralamaya konu varlıkları ihraç eden özel aracı şirkete
Şekil 1-5.10
İcare Sukuku
(6) Dönemsel (1) İhraç Bedelinin

Kira Ödemeleri Ödenmesi

(5) Kira Ödemeleri
(4) Kiralama
(3) Dayanak
Varlıkların Devri
(7) Yönetim Anlaşması
(8) Satın Alma Taahhüdü
(2) Dayanak Varlık Devir
Bedelinin Ödenmesi
190 | ŞEKİL: UFUK UYAN, SUKUK: KATILIM BANKACILIĞINDA | 191

YENI ÜRÜNLER VE UYGULAMA ALANLARI, S. 18.
BÖLÜM DEĞERLENDİRME TESTİ VAKA İNCELEMESİ
1. Bir katılım bankasının müşterisinin işletmesi için 6. Aşağıdakilerden hangisi selem ile istisna
ihtiyaç duyduğu bir mal veya hizmetin banka arasındaki farklardan birisi değildir?
tarafından, satıcısından peşin satın alınarak,
üzerine kâr ilavesiyle o müşteriye vadeli A) Mal bedelinin peşin verilmesi
olarak satılması hangi tür bir fon kullandırma B) Mal teslim tarihinin belirlenmesi
yöntemidir? C) Malın standart olması
D) Malın faturalanma biçimi
A) Mudarebe
B) Murabaha
C) Müşareke 7. Sukukun diğer benzeri senetlerden en belirgin
D) Sukuk farkı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yatırım projelerine yönelik olması

B) Bir varlığa dayalı olması
C) İşlemlerinde özel aracı kuruluşa (SPV) ihtiyaç
2. Bir taraftan katılım bankasının sermaye duyması
sağladığı, diğer taraftan müşterinin hem D) Yüksek getiri sağlaması
emek hem de sermaye sağladığı ortaklık türü Son yıllarda tüketici
aşağıdakilerden hangisidir? finansmanında çok önemli
8. Gelecekte üretilecek veya inşa edilecek bir malın bir yere sahip olan kredi
A) Müşareke fiyatının başta belirlenerek satın alınması işlemi
B) Mudarebe olarak tanımlanan fon kullandırma yöntemi kartlarına tüketicilerin
C) İcare aşağıdakilerden hangisidir? ilgisi her geçen gün
D) İstisna daha da artmaktadır.
A) Murabaha
Katılım bankaları da bu
B) Selem
C) İstisna talebe daha fazla seyirci
D) Sukuk kalamamış ve kendi
3. Bir icare işleminde aşağıdakilerden hangisi bir kredi kartlarını çıkarmak
taraf olarak yer almaz?
için çeşitli çalışmalar
9. Batı ülkelerinde “risk sermayesi” olarak
A) Kiracı adlandırılan proje finansmanı yöntemi, katılım gerçekleştirmişlerdir.
B) Katılım bankası bankacılığı fon kullandırma yöntemlerinden en Fakat kredi kartlarında
C) Satıcı çok hangisi ile benzeşmektedir? taksitlendirme ve taksit
D) Özel aracı kuruluş (SPV)
bedellerinin gecikme
A) Mudarebe
B) İcare durumları gibi konularda
C) Selem geleneksel bankacılık
D) İstisna sisteminden farklılaşan
4. Müşareke yönteminde zarar nasıl paylaşılır? uygulamalar göstermek
A) Ortaya konan sermayeye göre 10. Hisse senetlerinin murabaha işlemi hakkında zorunda kalmışlardır. Katılım
B) Ortaklık sözleşmesine göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? bankacılığında uygulanan
C) Zarar açıklamasından sonra yapılacak bir zarar kredi kartlarına en güzel
sözleşmesine göre A) Şirketin faizsiz bankacılık ilkelerine aykırı olan
örneklerden birisi de Kuveyt
D) Zararın tamamı katılım bankasına aittir. işlemlerden elde ettiği gelir, toplam gelirinin belirli
bir oranını aşamaz. Türk Katılım Bankası’nın
B) Şirketin ana sözleşmesinde faiz veya diğer
mahzurlu mal veya hizmetlerin ticareti gibi Katılım Bankacılığında çıkardığı “Sale Plus” isimli
kredi kartıdır. Bu bölümde
Kredi Kartları
işlemlerde bulunacağına dair bir madde yer
katılım bankacılığında kredi
5. Mudarebe yönteminde kâr nasıl paylaşılır? almamalıdır.
C) Elde edilen ve arındırılması gereken mahzurlu kartları ile ilgili temel bilgiler
A) Ortaya konan sermayeye göre kazançtan çeşitli şekillerde yararlanılabilir. verildikten sonra vaka
B) Kârın tamamı girişimciye aittir. D) Aracı kuruluşların, vekillerin veya hisse senedi alım ve Bir Örnek Olarak Kuveyt Türk Kredi Kartı: incelemesi olarak Kuveyt
Sale Plus
C) İş ortaklığı sözleşmesine göre satımlarını yönetenlerin, aldıkları komisyon veya üc-
Türk’ün geliştirdiği Sale Plus
D) Yarı yarıya retten arındırma işlemi yapmalarına gerek yoktur.
kredi kartı incelenecektir.

için Bankalararası Kart Merkezi’ne (BKM) gider. BKM kartın hangi bankaya ait olduğu-
VAKA INCELEMESI / KATILIM BANKACILIĞINDA KREDI KARTLARI VE BIR ÖRNEK OLARAK KUVEYT TÜRK KREDI KARTI: SALE PLUS
Bankacılıkta nu ayrıştırdıktan sonra işlemi kart sahibi bankaya yönlendirir. Bu aşamada müşterinin
Kredi Kartı Uygulamaları

limitinin ve statüsünün uygunluğu kontrol edilir, eğer uygunsa kart sahibi banka işleme
onay verir ve BKM’ye gönderir. Ardından POS sahibi banka işleme POS’tan onay verir ve
alışveriş sonlanır. Kart sahibi banka, POS sahibi bankaya BKM komisyonunu düştükten
sonra ödemeyi ertesi gün yapar. Bütün bu işlemlerin ardından da POS sahibi banka üye
Kredi Kartlarının Sunduğu Avantajlar iş yerine anlaştığı koşullarda tutar ödemesini yapar (Şekil 1-5.11).
Ekonomiye, tüketicilere ve üye işyerlerine sunduğu avantajlardan dolayı kredi kartlarının Yurtdışı kredi kartı işlemlerinde ise durum biraz daha farklıdır çünkü bu sefer çalışma
kullanımı her geçen gün daha da yaygınlaşmaktadır. Ekonomi açısından bakıldığında; döngüsüne uluslararası kart kuruluşları da girmektedir. Farklılık noktalarından birincisi,
nakit dolaşım ihtiyacı azalmakta, ekonominin kayıt altına alınması kolaylaşmakta ve banka POS’undan geçen işlemin yurtiçi işlemlerinde provizyon için doğrudan BKM’ye
kayıt dışı işlemler önlenmektedir.58 Tüketici açısından bakıldığında ise tüketicinin nakit giderken yurtdışı işlemlerinde BKM’den önce Visa, MasterCard gibi uluslararası kart kuru-
para taşımaksızın alışveriş yapabildiği ve birçok kartın sunduğu taksitli alışveriş imkânı luşlarına gitmesidir. Bir diğer farklı nokta da BKM’nin kart sahibi bankanın işlem onayını
ile yüksek tutarlı ürün ve hizmetleri bugün alıp, hemen kullanıp vadeli ödeme yaparak POS sahibi bankaya göndermeden önce yurtdışı işlemlerinde uluslararası kart kuruluşuna
yaşam standardını yükselttiği görülmektedir.59 Böylece müşteri sayıları artan, iş hacim- göndermesidir (Şekil 1-5.12).
leri genişleyen üye işyerleri de sattıkları mal ya da sundukları hizmetler karşılığında çok
kısa sürede nakit paraya kavuşmaktadırlar.60 Sağladığı bu avantajlardan dolayı kredi
kartlarına yönelik talep yoğunlaşmakta, buna karşılık bankaların kredi kartlarına yönelik 
sunduğu hizmetler de artmakta ve çeşitlenmektedir. Şekil 1-5.11
Yurtiçi Kredi Kartları
Kredi Kartı Uygulamasındaki Taraflar ve İlişkileri Çalışma Modeli
Nakit çekimler ve alım satımlar kredi kartıyla yapıldığı zaman bu işlemler sırasında taraf
olan herkes arasında hukuki ilişkiler doğmaktadır. Bu tip bir işlemdeki taraflar şunlardır:
Kart hamilinin bankası, işyerinin üye olduğu banka, BKM (Bankalararası Kart Merkezi),
uluslararası kredi kartı kuruluşu, kart hamili ve üye işyeri.61
Bir banka kredi kartı çıkarmaya karar verdiği zaman öncelikle uluslararası kredi kartı
kuruluşu (Visa, MasterCard vb.) ile “lisans sözleşmesi” imzalar. Uluslararası kredi kuru-
luşu bu sözleşme kapsamında bankaya vermiş olduğu kredi kartı lisansı, yurt dışı takas
işlemleri ve kart sisteminin kullanım sürecinde yapılan hizmetler karşılığında bankadan
komisyon ve belli miktarda bir ücret alır. Bu komisyon ve ücret, üyelik ve hizmet karşılığı
kabul edilmekte ve meşru bulunmaktadır.62 İslam hukuku açısından değerlendirildiğinde
kredi kartı sisteminin en önemli noktalarından biri, kredi kartı çıkaran banka ile kart hamili
arasında imzalanan sözleşmedir. Çünkü bu sözleşmedeki şart ve maddelere göre kart
Müşteri limiti
hamili ile banka arasındaki ilişkinin fıkhi hükmünde değişiklik meydana gelmektedir. Bu ve statüsü
sözleşme sonucunda kart sahibi kendisine teslim edilen kredi kartıyla nakit paraya ihtiyaç uygun mu?
duymaksızın alışveriş yapabilmektedir. Sözleşmedeki maddelere göre kart hamili zamanı
geldiğinde borcunu bankaya yatıracaktır. Banka da kart hamilinin yaptığı alışverişlerin
karşılığını kartı kabul eden üye işyerine doğrudan ya da dolaylı olarak ödeyecektir.63
Kredi kartıyla satış yapan işyerleri ve bankalar arasında da hukuki ilişkiler oluşmakta-
dır. Çünkü bankalar kredi kartıyla alışveriş için işyerlerine çeşitli hizmetler sunmakta ve bu
Kart sahibi banka, POS sahibi
hizmetleri karşılığında da işyerlerinden yapılan alışveriş başına komisyon almaktadırlar. POS sahibi bankaya banka üye iş
Bu hizmetler; işyerlerinin kredi kartıyla alışveriş yapabilmelerini sağlamak için POS ci- BKM komisyonunu yerine anlaştığı
hazı bağlamak, işyerlerinin alacaklarını tahsil edip işyerlerinin hesaplarına kaydetmek ve düştükten sonra koşullarda tutar
işyerlerinin yaptıkları satımların bedellerini ödemeyi taahhüt etmektir.64 ödemeyi ertesi gün ödemesini
yapar. yapar.
Kredi Kartları Çalışma Sistemi

Yurtiçi kredi kartı işlemlerinde banka kartı müşterisi, işyerinde bulunan bankanın
POS’undan kartını kullanarak ödeme işlemlerini başlatır. POS’tan geçen işlem provizyon
195 | KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI ŞEKIL: KUVEYT TÜRK EĞITIM BIRIMI DERS NOTLARI, BIREYSEL | 196
BANKACILIK ÜRÜN GELIŞTIRME: KREDI KARTLARI, 2010.

Şekil 1-5.12
Yurtdışı Kredi Kartları
Çalışma Modeli
Müşteri limiti
ve statüsü
uygun mu?
Eğer müşteri taksitini zamanında ödemezse temerrüt faizi işler ve borcu daha da artar.
Aradaki fark da bankaya kâr olarak yansır. Fakat pratikte sıkça görülen durum, borçlunun
POS sahibi Kart sahibi banka,
borcunun bir kısmını ödeyip bir kısmını ödeyememesidir. Bu durumda bankalar borçlu
banka üye iş POS sahibi bankaya
yerine anlaştığı VISA/MC komisyonunu müşterilerine asgari ödeme sistemi ile kredilendirme faiz seçenekleri sunmaktadırlar. Bu
koşullarda tutar düştükten sonra da banka için kâr elde etmenin bir başka yoludur. Asgari ödeme sistemi kart borcunun
ödemesini ödemeyi ertesi gün %20’si ödendikten sonra kalan kısmının makul bir faiz oranıyla kredilendirilmesidir fakat
yapar. yapar.
bu bir taksitlendirme değildir. Asgari ödeme siteminde müşteri ekstre borcunun en az
%20’sini öder, kalan kısım ise günlük olarak kredilendirme faiz oranıyla kredilendirilir.
Müşterinin görünen faydası kartını kullanmaya devam edebilmesidir. Bankanın kârı ise
ucuz maliyetli parayı kredi verme oranlarının çok üzerinde bir faizle ve hiçbir pazarlama
maliyetine katlanmadan kullandırmaktır.
İslâm Hukukçularının Kredi Kartına Bakışları

Kredi Kartlarında Taksit Sistemi İslam hukukçuları ATM kartı, mağaza kartı ve alışveriş kartı kullanımının uygun olduğu
Bir mağazada taksit yapabilmek için öncelikle mağaza ile bankanın, komisyon/vade farkı konusunda fikir birliği halindedirler fakat kredi kartı konusunda farklı görüşler bulun-
oranlarında anlaşması ve mağazaya POS konulması gerekmektedir. POS konulduktan maktadır. Kredi kartıyla mal ve hizmet alımı işlemlerinin, dolayısıyla banka, hamil ve üye
sonra müşteriler yaptıkları alışverişlerde sadece POS sahibi bankanın kartı ile o iş yerinde işyeri arasındaki ilişkinin fıkhi boyutu bu farklı görüşlerin oluşmasının dayandığı noktadır.
taksit yapabilirler. Çünkü işlemlerde taksiti yapan kart değil POS’tur. Banka, hamil ve üye işyeri arasındaki ilişkiyi fıkıhçılardan bazıları kefalet bazıları da ha-
vale kapsamında incelemektedirler.
Geleneksel Bankaların Kredi kartı uygulamasını kefalet olarak kabul edenler bu ilişkiyi şu şekilde yorumlamış-
Kredi Kartlarından Kâr Elde Etme Yöntemleri tır: “Kartın kullanımı sonucu hamilin zimmetinde oluşacak bütün borçlara bankanın kefil
Bankaların kredi kartlarından kâr elde etmesinde birçok farklı yöntem vardır. Bunlardan olduğu peşinen kabul edilmelidir. Hamil, alışveriş esnasında kartı ibraz ettiğinde, karşı
ilki taksitli işlemler için alınan vade farkları ve komisyonlardır. Yani satışta taksit olduğu taraf da bu işlem sonucunda oluşacak borcun, bankanın garantisinde olduğuna inanarak
zaman ödenen ücret peşin fiyatına göre daha fazladır ve aradaki fark bankanın kârı olur. mal veya hizmeti satar. Hamilin, bankanın kefil olduğunun ispatı niteliğindeki kartı ibraz
197 | ŞEKIL: KUVEYT TÜRK EĞITIM BIRIMI DERS NOTLARI, BIREYSEL | 198
BANKACILIK ÜRÜN GELIŞTIRME: KREDI KARTLARI, 2010.
ederek satıcıya karşı borçtan beri olması, diğer bir ifadeyle satıcının kart hamiline dönüş
hakkının bulunmaması hususuna gelince, kefalette borç satıcının zimmetinden kefilin Kuveyt Türk Kredi Kartı:
zimmetine intikal edecektir.”65 Bu görüşteki İslam hukukçularına göre böyle bir ilişkide
uygun olmayan bir durum bulunmamaktadır.
Sale Plus
Taraflar arasındaki üçlü ilişkiyi havale kabul edenlere göreyse, banka kart hamiline
“Bu kartı al, bedelini peşin ödemeksizin alışveriş yap, iş yerini bana havale et, borcunu
ben öderim” derken işyerine de “Kart hamiline satış yap, bedelini ben öderim” demekte-
dir. Hamil alışveriş yaptığında iş yerine “Alacağını tahsil etmek üzere seni bu kartı veren
bankaya havale ettim” der ve böylece üç tarafın rızasıyla havale tamamlanmış olur. Ayrıca
havalede alacaklının karşısında tek muhatap varken kefalette alacaklı dilerse satıcıdan
da talepte bulunabileceğinden iki muhatap söz konusudur. Kredi kartı uygulamasında ise,
işyerinin tek muhatabı vardır ki o da bankadır. Dolayısıyla bu durum, üçlü ilişkinin, havale
olduğunu göstermektedir.66
Bir kısım İslam hukukçusu da yapılan işlemi kefalet ve havalenin birlikte gerçekleştiği
Murabaha kartı bir olay olarak kabul etmektedir. Bu görüşe göre iki işlem farklı olarak değerlendirilmiştir.
fikri, temelde çifte Banka ve hamil arasındaki kefalet sözleşmesi, bu sözleşmeye dayanarak hamilin kartla
vekâlet ve murabahalı alışveriş yapmasını ve sonucunda doğan borcu bankaya havale etmesini içerir. Bankanın
satış yönteminin bir
üye işyerinden aldığı komisyonun, bu görüşe sahip olanları bu şekilde düşünmeye yön-
araya getirilerek
kredi kartı sistemine lendirdiği söylenebilir.67
uygulanmasına dayanır.
Bu teklifi sunanlar Murabaha Kartı Önerisi
banka ile kart hamili Murabaha kartı önerisi kredi kartına alternatif kartlar arasında en fazla desteklenen
arasındaki ilişkinin öneridir. Murabaha kartının hukuki ve teknik özellikler bakımından faizli kredi kartı ile
çifte vekâlet olduğunu
çok yakın benzerliklere sahip olması ve banka ile müşterinin kredi kartından bekledikleri
savunmaktadır
amaçla örtüşmesi, bu kartın rağbet görmesinin en önemli sebebidir.
Murabaha kartı fikri, temelde çifte vekâlet ve murabahalı satış yönteminin bir araya
getirilerek kredi kartı sistemine uygulanmasına dayanır. Bu teklifi sunanlar banka ile
kart hamili arasındaki ilişkinin çifte vekâlet olduğunu savunmaktadır. Banka, kart hami-
lini mal ve hizmeti banka adına, bankanın vekili sıfatıyla satın alıp kendisine satmaya
vekil kılar. Hamilin bankanın vekili sıfatıyla mal ve hizmeti almış olması için satıcıya
murabaha kartını ibraz etmesi ve kartın POS cihazından geçirilmesi yeterlidir. POS
cihazından çıkan satış belgesindeki tutarıyla bedel, bankanın hesabına işlenir. Hamilin
tercih ettiği taksit sayısına göre önceden belirlenen murabaha kârı banka tarafından bu
miktara eklenir ve hamilin hesabına kaydedilir. Sözleşmede belirlenen ödeme günlerinde
hamil ödenmesi gereken asgari tutarı öder, bakiyeyi daha fazla miktarla belirlenen Aynı ilkelere bağlı
taksitler doğrultusunda öder. Bu şekilde kart hamili taksitli kredi kartı imkânından ya- çalışmakla birlikte
rarlanmış olurken banka da üye işyerinden aldığı komisyona ilaveten kart hamilinden
katılım bankalarının
kredi kartları, özellikleri
de bir gelir elde etmiş olur.68
ve sağladıkları
Katılım bankacılığının fon kullandırma yöntemlerinde riayet edilen faizsizlik, aşırı belir- avantajlar açısından
siz işlemlerden kaçınma, İslami kurallara aykırı işlemlerin finansmanının yasaklanması birbirlerinden farklılık
gibi ilkeler, kredi kartları işlemlerinde de aynı şekilde geçerlidir. Bütün katılım bankaları gösterebilmektedir.
kredi kartı ürünlerini bu ilkelere uygun şekilde geliştirmek zorundadır. Aynı ilkelere
bağlı çalışmakla birlikte katılım bankalarının kredi kartları, özellikleri ve sağladıkla-
rı avantajlar açısından birbirlerinden farklılık gösterebilmektedir. Bu nedenle katılım
bankalarında ortak bir kredi kartı tanımlaması yapmak güçtür. Devam eden sayfalarda
Kuveyt Türk’ün kredi kartı uygulamaları ve Sale Plus Kredi Kartı, katılım bankacılığında
örnek bir kredi kartı uygulaması olarak anlatılacaktır.

Bir katılım bankası olarak Kuveyt Türk Katılım Bankası da kredi kartı uygulamalarını ka-
tılım bankacılığının temel prensipleri çerçevesinde geliştirmektedir. Fakat bu prensipler
Kuveyt Türk’ün kredi kartı uygulamasında modern kredi kartı avantajlarını sunmasına
ve küresel sisteme entegre olmasına engel değildir. Nitekim Kuveyt Türk kredi kartları
-çeşidine göre- indirim, taksit vb. birçok avantaj sunmaktadır. Ayrıca tüm Kuveyt Türk
kredi kartları VISA/MasterCard lisansı altında çipli olarak basılmaktadır. Böylelikle Kuveyt
Türk kredi kartı müşterileri yurtiçinde ve yurtdışında VISA/MasterCard üyesi yerlerde
alışveriş yapabilmektedirler.
Hesap Kesim Tarihi ve Son Ödeme Tarihi

Kuveyt Türk kredi kartları uygulamasında bir ayda 4 adet Hesap Kesim Tarihi mevcuttur: Ceza uygulamasında
Bunlar her ayın 8’i, 15’i, 23’ü ve 30’udur. Son Ödeme Tarihi, Hesap Kesim Tarihinden ceza, ödenmeyen
10 gün sonraki iş günüdür. Eğer son ödeme tarihi (SÖT) hafta sonuna veya resmî tatile kısım için son
rastlarsa, takip eden ilk iş günü son ödeme tarihi (SÖT) olarak belirlenir (Şekil 1-5.13). ödeme tarihinden
itibaren hesaplanır
ve bir sonraki
ekstrede kişiden
Hesap Kesim
talep edilir. Fakat
Dönemi Geciken Borçtan Gecikme Cezası Alınması gecikme cezalarının
8 18 8 18 Kredi kartı sahipleri bankanın fonlarını kullandığı için bankanın fon kaynaklarından belirli
 Mart Mart Nisan Nisan süreliğine fon çıkışı gerçekleşmiş olmaktadır. Eğer bu kullanılan fonlar yerine zama-
amacı banka kârını
arttırmak olmadığı
Şekil 1-5.13
nında geri dönmezse hem yeni müşterilere fon tahsisi yapılamaz hem de bankanın kâr için gecikme
Kuveyt Türk Kredi Kartlarında
elde etme imkânı ortadan kalkmış olur. Bu nedenle kredi kartı müşterilerinin zamanında cezalarından gelen
Örnek Hesap Kesim Tarihi ve
ödeme yapmaması gibi durumları engellemek amacıyla geciken ödemelerde gecikme gelir banka kârına
Örnek Son Ödeme Tarihi
cezası uygulanmaktadır. Borcunu geciktiren müşteriye ekstre borcunun son ödeme tari-
dâhil edilmez.
hine kadar ödenmeyen kısmı için belirli bir oranda günlük gecikme cezası uygulanır. Ceza
uygulamasında ceza, ödenmeyen kısım için son ödeme tarihinden itibaren hesaplanır ve
bir sonraki ekstrede kişiden talep edilir. Fakat gecikme cezalarının amacı banka kârını
HKT SÖT HKT SÖT arttırmak olmadığı için gecikme cezalarından gelen gelir banka kârına dâhil edilmez.
Örneğin bir müşterinin 500 TL’lik bir borcunu 5 gün geciktirdiği düşünülsün. Günlük ge-
cikme cezası oranının %2,62 olduğu bir dönemde (Vergi ve yasal ödemeler yok sayılsın)
Ödeme müşterinin ödeyeceği ceza oranı şu şekilde hesaplanacaktır:
Dönemi

Bu nedenle aşağıdaki 2010 yılına ait örnek vade farkı oranları da ilerleyen dönemlerde
Kuveyt Türk Kredi Kartı: sabit kalmamış, değişmiştir.
Sale Plus’ın Özellikleri

Sale Plus’ın en temel özelliği müşterilerine indirim ve taksit imkânları sunmasıdır. Sale
Plus kullanıcılara iki şekilde indirim imkânı sunmaktadır: kasada indirim ve doğrudan
POS’tan indirim. Bu sayede müşterilerinin indirimli alışveriş yapmasını sağlayarak onlara
çeşitli avantajlar sunmaktadır. Bunun yanında Sale Plus müşterilerine esnek bir taksit-

Tablo 1-5.4
lendirme hizmeti de sunmaktadır. Sale Plus kredi kartıyla taksitli alışveriş yapmak için
Sale Plus Vade
herhangi bir üye işyeri şartı gerekmemektedir. Müşteri dilediği bankanın ve işyerinin POS
Farkı Oranları
makinesinde yapacağı alışverişleri, kendi belirlediği taksit sayısında taksitlendirebilmek-
tedir. Yani müşteri üye iş yeri aramak ya da onların belirleyeceği taksit sayısına uymak
zorunda değildir. Ayrıca yurtdışı alışverişleri bile taksitlendirilebilir.
Müşteri, Sale Plus kartının taksit sayısını belirlediyse sadece belirli bir değerin üzerin-
deki işlemleri taksitlendirilebilir. Kontör işlemleri, vergi ödemeleri, kuyumcularda yapılan
tek çekim işlemler, sigorta işlemleri ve fatura işlemleri ise taksitlendirilmemektedir.
Altın Puan Nedir, Nasıl Çalışır?
Altın Puan, Sale Plus’ın puan sisteminin adıdır. Müşterilere yaptığı taksitli işlemler için
Altın Puan verilir. Biriken altın puanlar müşterinin ekstre tarihinde 10 TL ve üzerindeyse
bütün puanlar o günkü altın kurundan miligram altına çevrilip müşterinin altın cari hesa-
bına aktarılır. Bu özelliği ile müşterisine miligram altın veren dünyadaki ilk ve tek karttır.
Yapılan taksitli işlemin %1 kadar altın puan kazanılır.
Sale Plus ile Taksit Sayısı Nasıl Değiştirilir?

Sale Plus’ta taksit sayısı çağrı merkezi, internet şubesi ve SMS kanalları ile değiştirilebilir.
Müşteri taksit sayısını değiştirmek istediğinde çağrı merkezini arayıp personele taksit
sayısını değiştirmek istediğini belirterek istediği taksit sayısını uygulatabilir. Müşteri in-
ternet şubesinde kartlar menüsünden de bu işlemi kendi başına yapabilir. Taksit sayısını
değiştirmek için müşteri aynı zamanda cep telefonunun kısa mesaj servisini (SMS) de
kullanabilir. Müşterinin SMS ile “Taksit boşluk Kartın son dört rakamı boşluk istenilen
taksit sayısı” (örn. Taksit 1234 10 şeklinde) yazıp 2848’e göndermesi hâlinde taksit sayısı
değiştirilecek ve müşteriye bilgilendirme mesajı gönderilecektir.
Burada dikkati çekilmesi gereken önemli bir husus ise taksitlendirme işleminin alış-
verişten önce yapılması zorunluluğudur. Aksi takdirde yapılacak işlem borcun finansmanı
olacağı için bu şekilde bir işlem gerçekleştirilemeyecektir. Müşteri alışverişinden önce,
yapacağı alışverişin kaç taksitli olacağını belirlemeli ve işlem bu şekilde yapmalıdır.
Sale Plus Vade Farkları

Sale Plus’ta müşteri satıştan önce kesinleştirmek suretiyle taksit sayısını değiştirebilir
ve taksit sayısı arttıkça vade farkı oranı da artar. Örnek olarak Tablo 5.4’te 2010 yılına
ait Sale Plus vade farkı oranlarına bakıldığında 2 taksitte vade farkı oranı %2,77 iken
taksit sayısı 8’e çıkarıldığında müşterinin ödeyeceği vade farkı oranı artarak %8.46’ya
yükselmektedir. Vade farkı oranları sabit değildir ve belirli periyotlarla güncellenmektedir.

DUAYENLER
“İktisadi adam PROF. DR.

modelinde insanlar şahsi SABAHATTIN ZAIM
menfaatlerini maksimize Türkiye’de faizsiz bankacılık ve faizsiz iktisat deyince akla gelen ilk
isim olan Sabahattin Zaim, kamuoyunda “hocaların hocası” unvanıyla
etmek hissiyle ve her

tanınmıştır. Prof. Dr. Sabahattin Zaim 1926 yılında Makedonya’nın
İştip şehrinde dünyaya geldir. Ailesiyle birlikte 1934 yılında İstanbul’a
göç ettiler. Lise öğrenimini Vefa Lisesi’nde, yüksek öğrenimi Mülkiye
adımında bu gayeyle Mektebi’nde tamamlayan Zaim, 1953 yılında İstanbul Üniversitesi’ne

girdi. 1959 yılında evlenen ve beş çocuğu olan Prof. Dr. Sabahattin
hareket eden insan olarak

Zaim 10 Aralık 2007 tarihinde 81 yaşında iken vefat etti. 81 yıllık
ömrüne sayısız kitap, makale, ödül, özel ve kamu sektörü görevleri
sığdırmış ve bugün kamuoyunun yakından tanıdığı birçok ismin yetiş-
düşünülmüştür. Herkes mesini sağlamıştır. Yetiştirdiği talebeler ve neşrettiği eserler Türkiye’de

katılım bankacılığının temelini oluşturan Zaim, katılım bankacılığı ile
ilgili kişi ve kurumlara olan desteğini hayatı boyunca esirgememiştir.
menfaatini maksimize
etmek isterse insan insanın Akademik Hayatı
kurdu haline gelir. Hâlbuki Uluslararası Balkan Üniversitesi Mütevelli Heyeti üyesi, 2006'dan itibaren, Üsküp, Makedonya.
Kurucu Rektör: International University of Sarajevo, 2003-2004, Saraybosna.
İslam iktisadında Allah’ın Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) üyesi, 1997-1998.

Dekan: Sakarya Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi, 1993-1996, Profesör, 1993-1998.
rızasını tahsil etmeye

Profesör: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, 1965-1993.
Doçent: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, 1957-1965.
çalışan bir insan modeli

Misafir Profesör: Melik Abdülaziz Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Sosyo-Teknik Etütler Bölümü, Cidde, Suudi
Arabistan, 1980-1982.
Misafir Öğretim Üyesi: Batı Almanya, Münih Üniversitesi, 1963-1964.
olması lazımdır. Bu, farklı bir Misafir Üye: Cornell Üniversitesi, ABD, 1955-1957.
Asistan: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, 1953-1957.
insan kavramıdır.” Diğer Resmî Görevleri

Millî Prodüktivite Merkezi Yönetim Kurulu üyeliği, 1975-1977.
Türkiye Millî Birlik Komitesi Sosyal İşler Sivil Komitesi üyeliği, 1960-1961.
―Prof. Dr. Sabahattin Zaim İstanbul maiyet memurluğu, Eyüp Kaymakam vekilliği ve Belediye Reis vekilliği; Kâhta, Ayancık ve Abana ilçeleri
kaymakamlıkları, 1947-1953.
KİTAPLIK
DOKTORA
TEZİ
Yahia Abdul-Rahman,
The Art of Islamic Banking and Finance:
Tools and Techniques for 2007
Community-Based Banking,
New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.,
2010
İsmail Cebeci,
Modern İslam İktisadı Literatüründe
Murabaha Tartışmaları,
Marmara Üniversitesi, Doktora Tezi,
İstanbul, 2010
Zamir Iqbal, Abbas Mirakhor, İslami finans ve bankacılık alanında birçok eser yayınlanmasına rağmen içinde
An Introduction uygulamalara ve sayısal örneklere yer veren pek az kitap mevcuttur. Iqbal ve
to Islamic Finance: Mirakhor’un çalışması bu yüzden ciddi bir önem arz etmektedir. Kitap 3 ana bölüm
Theory and Practice, ve 12 alt bölümden oluşmaktadır. Yazarlar ilk ana bölümü İslami finansal siste-
Singapore: John Wiley & Sons, min teorik alt yapısına, ikinci ana bölümü İslami finansal sisteme ve üçüncü ana
2006 bölümü de risk yönetimine ve düzenlemelere ayırmışlardır. Kitabın başarısı hem Mahmoud A. El-Gamal,
içerikten hem de biçimden kaynaklanmaktır. İçerik açısından genellikle bu sahanın Islamic Finance: Law,
kitaplarında eksik kalan risk yönetimi hem sayısal hem de sözel örneklerle kitaba Economics, and Practice,
kazandırılmış ve içerik zenginleştirilmiştir. Ayrıca hem İslâmî inanç sahipleri hem Cambridge University Press,
de salt ekonomistler, işadamları ve finans ile ilgili kişiler rahatça okuyabilsin diye 2006
dinî konularla finansal konular titizlikle bir araya getirilmiştir. Kitaptaki en farklı
ve okuyucunun işini kolaylaştıran bir başka detay da İslami finans enstrümanla- Mansoor Durrani, Grahame Boocock,
rının mümkün olduğunca akış diyagramları halinde verilmiş olmasıdır. Venture Capital, Islamic Finance and SMEs,
New York: Palgrave Macmillan,
2006
207 | KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI

1. Türkiye’de Özel Finans Kurumları: Teori ve Uygulama (İstanbul: Albaraka Türk Yayınları, 2000), s. 157. 34. Eskici, s. 66-67.
 2. İshak Emin Aktepe, İslam Hukuku Çerçevesinde Finansman ve Bankacılık (İstanbul: TKBB Yayınları, 35. Yılmaz, s. 15.
2010), s. 85. 36. Şahin, s. 58.
Notlar
3. Aktepe, s. 85. 37. Coşkun, s. 53.
4. Aktepe, s. 85. 38. Bayındır, s. 261.
5. Aktepe, s. 86. 39. Hüseyin Tunç, Katılım Bankacılığı: Felsefesi, Teorisi ve Türkiye Uygulaması (İstanbul: Nesil Yayınları, 2010), s. 150.
6. Aktepe, s. 87. 40. Şahin, s. 58.
7. Aktepe, s. 87. 41. Odabaşı, s. 13.
8. Mahmut Atıcı, Sorularla Özel Finans Kurumları ve Bankacılık (İstanbul: Asya Finans Yayınları, 2000), 42. Muhammed Imran, Islamic Banking Current Scenario & Way Ahead (Karaçi: Standard Chartered Bank, 2005), s. 33.
s. 218.
43. Tunç, s. 151.
9. Osman Nihat Yılmaz, Faizsiz Bankacılık İlkeleri (İstanbul: TKBB Yayınları, 2010), s. 11-14.
44. İshak Emin Aktepe, Mehmet Odabaşı, Faizsiz Bankacılık Standartları (İstanbul: TKBB Yayınları , 2012), s. 250-251
10. İsmail Özsoy, Türkiye’de Katılım Bankacılığı (İstanbul: TKBB Yayınları, 2009), s. 37.
45. Tunç, s. 152.
11. Mehmet Odabaşı, Faizsiz Bankacılık İlkeleri ve Katılım Bankacılığı (İstanbul: TKBB Yayınları, 2010), s.
46. Ufuk Uyan, Sukuk: Katılım Bankacılığında Yeni Ürünler ve Uygulama Alanları (İstanbul: KuveytTürk Eğitim Birimi Ders
46-49. Murabahanın Türkçe literatürde ayrıntılı bir değerlendirmesi için bkz. İsmail Cebeci, Modern
Notları, 2011), s. 16.
İslam İktisadı Literatüründe Murabaha Tartışmaları, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi SBE, 2010.
47. Tunç, s. 156.
12. Cihangir Akın, Faizsiz Bankacılık ve Kalkınma (İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1986), s. 83.
48. Uyan, s. 16.
13. Mustafa Mürsel Eskici, “Türkiye’de Katılım Bankacılığı Uygulaması” (Yüksek Lisans Tezi, Süleyman
Demirel Üniversitesi, 2008), s. 59. 49. Tunç, s. 154.
14. Mustafa Doğan, “Siyasal Açıdan 1980 Sonrası İslami Sermaye Birikim Modelinin Analizi: Türkiye’de 50. Tunç, s. 156.
İslam Bankacılığı” (Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006), s. 41. 51. Uyan, s. 16.
15. TKBB, Katılım Bankaları 2009 (İstanbul: TKBB-Türkiye Katılım Bankaları Birliği, 2009), s. 15. 52. Mehmet Fehmi Eken, Yusuf Köroğlu, Sukuk: Kira Sertifikaları (İstanbul: TKBB Yayınları, 2008), s. 40.
16. Nihat Arabacı, “Katılım Bankalarının Türkiye’de Bankacılık Sektöründeki Yeri, İşleyişi ve Performans 53. Uyan, s. 16.
Analizi” (Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007), s. 47. 54. Eken, Köroğlu, 2008, s. 40.
17. Rüveyde Ebru Türkmenoğlu, “Katılım Bankacılığı ve Türkiye’de Finansal Yapı” (Yüksek Lisans Tezi, 55. Uyan, s. 17.
Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, 2007), s. 53.
56. http://www.zawya.com, Son erişim tarihi 12.02.2011.
18. Sema Ay, “Risk Sermayesi ve Kobi’lerin Finansmanında Risk Sermayesinin Önemi”, Sosyoloji ve
57. http://www.emlakkulisi.com, Son erişim tarihi16.02.2011
Politika Dergisi 2, (2008): 1-8, s. 3.
58. TBB, Banka Kartları ve Kredi Kartları Uygulamaları Hakkında Yararlı Bilgiler (İstanbul: TBB Yayınları 2008), s. 36.
19. Mehmet Yiğit, Ümit Güner, “Dış Ticaret ve Girişimcilik Perspektifinden Türkiye’de Risk Sermayesi”,
Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 20, (2008): 257-276, s. 264. 59. TBB, s. 37.
20. Mansoor Durrani, Grahame Boocock, Venture Capital, Islamic Finance and SMEs: Valuation, 60. TBB, s. 38.
Structuring and Monitoring Practices in India (New York: Palgrave Macmillan, 2006), s. 166. 61. Aktepe, s. 112.
21. Mehmet Salih Kumaş, “Faizsiz Bir Finans Yöntemi Olarak Venture Capital Sistemi ve İslam 62. Aktepe, s. 112.
Bankacılığı İle Mukayesesi”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 1, (2007): 279-298, s. 296. 63. Aktepe, s. 113.
22. Ay, s. 3. 64. Aktepe, s. 122.
23. Ömer Kaya, “Katılım Bankacılığının Gelişimi ve Türk Bankacılık Sistemi İçerisindeki Etkinliğinin 65. Mesut Bayar, “İslam Hukukunda Banka Kartları ve Kredi Kartları” (Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal
Araştırılması” (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Bölümü Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı İslam Hukuku Bilim Dalı, 2007), s. 106.
Finans Anabilim Dalı, 2010), s. 39.
66. Bayar, s. 106.
24. Alper Coşkun, “Katılım Bankalarının Bankacılık Sektöründeki Yeri ve Önemi” (Yüksek Lisans Tezi,
67. Bayar, s. 106.
İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Politikası Bilim Dalı, 2008), s. 46.
68. Bayar, s. 126.
25. Ekrem Şahin, “Türkiye’de Dünden Bugüne Katılım Bankaları” (Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, 2007), s. 55.
26. Doğan, s. 42.
27. Abdülaziz Bayındır, Ticaret ve Faiz (İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yayınları, 2007), s. 258.
28. TKBB, Katılım Bankaları 2009, s. 29.
29. Odabaşı, s. 27.
30. Vural Günal, Özel Finans Kurumları (Ankara: Türkiye Bankalar Birliği Yayınları,1984), s. 13.
31. Arabacı, s. 50.
32. Resmi Gazete, 28.06.1985, sy. 18795.
33. Odabaşı, s. 28.
209 | KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI 1-B, 2-A, 3-D, 4-A, 5-C, 6-D, 7-B, 8-C, 9-A, 10-C
2
SAĞLAM BANKACILIK MODELİ
BÖLÜM
BİREYSEL
ve İŞLETME
BANKACILIĞI
BIREYSEL VE IŞLETME BANKACILIĞI
Bireysel ve İşletme
Bankacılığı
KURUMSAL VE TICARI BANKACILIK

Yarınlar
yorgun ve bezgin
KREDILER
ULUSLARARASI BANKACILIK
kimselere değil,
rahatını terk
OPERASYON, TEKNOLOJI, IDARI IŞLER

edebilen, gayretli
insanlara aittir. Bireysel Bankacılık ve İşletme Bankacılığı Grubu iki tanesi Pazarlama ve Ürün Geliştirme
MALI KONTROL
Grup Müdürlüğü altında olmak üzere toplam 5 bölümden oluşmaktadır.
―Cicero 
DENETIM VE RISK
Şekil 2-1.1
Bireysel ve İşletme
Bankacılığı Grubunun Yapısı
IK, EĞITIM, KALITE

HUKUK VE RISK TAKIP
| 213
Pazarlama ve Ürün Geliştirme Ödeme Sistemleri
Pazarlama Bu departmanın çalışma alanı, kredi kartları form giriş ve istihbaratı, limit tahsis ve
Bireysel ve İşletme Bankacılığı Grubu’nda Pazarlama Bölümü, Doğrudan Pazarlama Ser- değiştirme, kart dağıtımı, muhasebe, müşteri hizmetleri, idari ve kanuni takip süreçleri,
visi, Stratejik Pazarlama Servisi ve Menkul Kıymetler ve Sigorta Servisi olmak üzere üç alternatif dağıtım kanalları (çağrı merkezi hariç), POS, ATM, vergi ve fatura işlemlerinin

temel servisten oluşmaktadır. müşteri memnuniyeti, kârlılık ve sürdürülebilir risk temelinde yönetimi ve yürütülmesidir.
Ödeme sistemleri bölümünün görevleri aşağıdaki tabloda olduğu gibi gösterilebilir.

Şekil 2-1.2
Pazarlama Bölümünün Yapısı
Pazarlama
KREDILER
Ürün Geliştirme 
Ürün Geliştirme bölümünün görevlerini aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz: Tablo 2-1.2
Ödeme Sistemleri
 Bölümünün Görevleri
MALI KONTROL
Tablo 2-1.1
Ürün Geliştirme
Bölümünün Görevleri
DENETIM VE RISK
Kurumsal İletişim
Kurumsal İletişimde yapılan işlemleri aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:
IK, EĞITIM, KALITE

Performans Yönetimi
Bu departman rekabetin yoğun olduğu bankacılık sektöründe önemli bir yer tutmak-
tadır. Bu birimde yapılan işleri; sektör hedeflerinin bölge ve şube bazında verilmesinin
sağlanması, şube bireysel pazarlama performans değerlendirmelerinin yapılanması ve
HUKUK VE RISK TAKIP

raporlanması ve zayıf performans gösteren kanallar tespit edilerek iyileştirme planlarının
hazırlanması şeklinde özetleyebiliriz.
214 | SAĞLAM BANKACILIK MODELI • BIREYSEL VE IŞLETME BANKACILIĞI | 215

VAKA İNCELEMESİ
Günümüzde
Günümüzde bankacılık
ürün ve hizmetlerine
yönelik talepler her geçen
gün farklılaşarak daha da
bankacılık ürün ve
artmaktadır. Özellikle küresel
ölçekte dünya ekonomisinin
gelişmesine paralel
olarak ticaret hacimleri
hizmetlerine yönelik
genişlemekte ve yaşam
standartlarının yükselmesiyle
birlikte tüketicilerin harcama
talepler her geçen

kalemleri de çeşitlenmekte
ve artmaktadır. Bütün
bu hızlı değişimle ortaya
çıkan gelişmiş finansman
gün farklılaşarak
yöntemlerine ve ödeme
sistemlerine yönelik
ihtiyaç, bankaları daha da
vazgeçilmez kılmıştır. Bir
daha da artmakta...
yandan banka müşterilerinin
ürün ve hizmetlerde çeşitlilik
ve yenilik talepleri artarken
diğer yandan da bankacılık
Bu artış bankacılık
sektöründe kıyasıya bir
rekabet yaşanmaktadır.
İşte bütün bu nedenlerle
sektöründe kıyasıya
bankaların sürekli yeni ürün
ve hizmetler çıkarmaya
ve onları geliştirmeye
ihtiyaçları vardır. Bankalar
bir rekabetin
bu yenilikleri yaparken belirli
bir metot içerisinde hareket
etmektedirler. Bu metotlar
da farklı bankacılık çeşitleri
yaşanmasına
arasında değişiklik gösterdiği
gibi katılım bankacılığı
gibi aynı bankacılık çeşidi
sebep olmaktadır.
içerisinde de bankadan
bankaya değişiklik
Kuveyt Türk gösterebilmektedir. Bu vaka

çalışmasında Kuveyt Türk
Yeni Ürün Geliştirme Katılım Bankası’nın ürün ve

hizmet geliştirirken takip
Süreci
ettiği “Yeni Ürün Geliştirme
Süreci” anlatılacaktır.
Yeni Ürün Geliştirme Sürecinin Aşamaları
VAKA INCELEMESI / KUVEYT TÜRK YENI ÜRÜN GELIŞTIRME SÜRECI

Yeni Ürün Geliştirme Süreci Yeni ürünler pazara sunulduktan sonra büyürler, olgunlaşırlar ve bir süre sonra gerileme
dönemine girerek yok olurlar. Bankacılık sektöründe çok fazla ürün geliştirilmesi gerektiği
için ürün geliştirme çalışmalarını hızlandırmak ve belirli bir standarda kavuşturmak adına
Yeni ürün geliştirme sürecinin daha iyi anlaşılabilmesi, ürünlerin yaşam süreci kavramının
pazarlama biliminden yararlanılarak oluşturulmuş belli başlı süreçler takip edilmektedir.
anlaşılmasıyla başlar. Çünkü geliştirilecek olan ürünün de tıpkı bir canlı gibi belirli bir
Yeni ürün geliştirme çalışmaları, çoğunlukla uzun zaman alan ve yüksek maliyet gerektiren
yaşam süreci vardır ve bu yaşam sürecinin özellikleri yeni ürün geliştirme sürecinin de
çeşitli aşamalardan oluşmaktadır. Bu çalışmalar altı ana parçaya ayrılmaktadır:1
yapısını şekillendirmektedir.
Ürünlerin Yaşam Süreci 

Müşterilerin yeni talepleri ve rakip firmaların rekabeti gibi nedenler mevcut ürünlerin Tablo 2-1.4
yaşam sürecini etkilemektedir. Bütün ürünler canlılar gibi belirli bir ömre sahiptir ve bu Yeni Ürün Geliştirme
Süreci Aşamaları
ürünlerin ömürleri yine canlılarda olduğu gibi belirli dönemlerden geçerler. Bu dönemlerin
hepsinin toplamı olan ürün ömrüne ürünlerin yaşam çizgisi denilmektedir. Tablo 2-1.3’te
görülebileceği gibi ürünlerin yaşam çizgisi dönemlerinde ürünlerin çeşitliliği, karşılaştık-
 ları rekabet ve buna karşılık ürün fiyatlandırma stratejileri farklılar göstermektedir. Yine
Tablo 2-1.3
tabloda ürünlerin yaşam süreçleri boyunca pazarın durumu, rekabet, ürün ve fiyat odaklı
Ürünlerin Yaşam
olarak değerlendirilmiştir.
Çizgisi Dönemlerinde
Rekabet, Ürün ve Yeni ürün düşüncelerinin toplanması
Fiyat Değişimleri Ürünlerin yaşam çizgisi, genellikle dört dönemi kapsamaktadır: Bu aşamada hedeflenen pazar ihtiyaçları ve şirketin amaçları doğrultusunda üretilebilecek
yeni ürünlerle ilgili öneriler toplanır.
Yeni ürün düşüncelerinin ayıklanması

Toplanan yeni ürün düşünceleri şirkete sağlayabilecekleri faydaya göre sınıflandırılarak
birbirinden ayrılıp belli bir sıraya koyulur.
Ürün kavramının oluşturulması ve sınanması

Ürün düşüncelerinin somutlaştırıldığı aşamadır. Her düşünce için oluşturulacak ürün kav-
ramı, işletmenin ürün dizisine ve satış olanaklarına uygunluğu açısından incelenir.
Ürünün geliştirilmesi
Bu aşamada ürünün pazarlamada öne çıkacak ayırt edici özellikleri de dikkate alınarak bir
prototipi üretilir ve ürünün güvenliği ve etkinliği kullanım alanlarında denenir.
Pazarlama sınaması
Önceki aşamalarda üretilen ürünün gerçek üretim aşamasına geçilmesi için, gerçek hedef
pazar koşullarında denenmesi gerekmektedir. Bu aşamada bankalar hem ürünün pazar
koşullarındaki durumunu hem de bu ürün için kendi pazarlama yeteneklerini görerek
pazarlama stratejilerini de belirlemiş olurlar.
Pazara sunuş
Pazar denemelerinde başarılı olan ürünler, daha büyük çapta üretilerek pazara sunulur.
Birol Tenekecioğlu’nun Pazarlama Yönetimi (Eskişehir: Açık Öğretim Fakültesi Yay., 2004) isimli eserinden faydalanılarak oluşturulmuştur.

Kuveyt Türk’te yeni ürün/hizmet geliştirme sürecinin ilk aşaması ürünle ilgili fayda-maliyet
Kuveyt Türk’te Yeni Ürün analizi yapılarak ön çalışmanın tamamlanmasıdır. Bu süreçte ürüne ait detaylı bilgilere
ve Hizmet Geliştirme Süreci yer verilen “Yeni Ürün/Hizmet Tasarım Analizi” dokümanı hazırlanır.

 Tablo 2-1.5
Yeni Ürün/Hizmet
Şekil 2-1.3
Tasarım Analizi
Yeni Ürün Geliştirme
Süreci Akış Şeması
Onay
kararı?
Onay
kararı?
Ürün Başlığı
Bu kısımda ürünün ismi yer alır.
Ürün Detayı
Bu kısımda ürünün hangi departmanların kapsamına girdiği ve hangi müşterilere yönelik
olduğu belirtilmektedir. Ürünün yapısı yani ürünün çeşidi, benzer ürünlerin değerlendiril-
mesi, katılım bankacılığı ilkeleriyle uyumluluğu da açıklanmaktadır. Üründe kullanılacak
teknik altyapının detaylı izahı ve örnek analiz çalışmaları da ürünün teknik yapısı olarak
ürün detayı bölümünün altında yer almaktadır.
Objektif
Bu kısımda yeni üründen finansal ve finansal olmayan beklentiler üzerinde durulur yani
yeni ürünün kuruma neler kazandırmasının planlandığı açıklanır. Ayrıca hedef müşteri
tabanının kim olduğu da bu bölümde belirtilir.
Şartlar
Yeni ürün için gerekli onayların ve ihtiyaçların yer aldığı bölümdür.
Fiyatlama
Ürünün fon toplama veya fon kullandırma ürünü olmasına göre izahı bu bölümde yapıl-
malıdır.

Rakip Analizi

Ürünün rakipleri varsa burada açıklanmalıdır. Ayrıca mümkünse ürün ile ilgili bir SWOT
analiz yapılması da faydalı olacaktır.
Pazar Araştırması
Ürün ile ilgili yapılan araştırmalar ve kısaca açıklamalarının yer aldığı bölümdür.
Pazarlama ve Promosyonlar
Ürünün pazarlama planı yapılmalı ve kimlere nasıl bir pazarlama yapılacağı belirlenme-
lidir.
Sonuç ve Ek Açıklamalar
Ürünle ilgili zaman planlamalarının ve hedeflerinin yer aldığı bölümdür.
Ekler
Bu bölümde ihtiyaç duyulan ek dosyalar yer almaktadır.
Danışma Kurulu
Ön çalışma tamamlandıktan sonra Danışma Kurulu’nun onayına gönderilir. Danışma Ku-
rulu hazırlanan yeni çalışmanın İslami kurallara uygunluğunu denetler, eğer herhangi bir
uyumsuzluk yoksa onaylayıp sürecin devam ettirilmesini sağlar. Uyumsuzluk durumunda
ise gerekçeli kararını ürünü geliştiren departmana ileterek projenin uyumsuzlukları çö-
zülene kadar uygulamaya konulamayacağını belirtir.
Bu aşamadan sonra projenin etkilediği, destek talep edilen ve onayı alınması gereken
diğer departmanlardan görüş ve onay alınma süreci başlar. Bu departmanlardan olumlu
onay gelirse banka içindeki onay süreci tamamlanmış olur.
Onay işlemlerinde yeni ürün/hizmet projesini sunan departman Şekil 2-1.4’teki gibi
bir onay formu hazırlar. Bu onay formunun ilk bölümünde, yeni ürünü sunan departman
bilgileri ile ürünün açıklaması yer alır. Yeni ürün, ürünü sunan departmandaki yetkililerin
imzaladığı bu formla birlikte ilgili departmanların onayına sunulur.
Hakkında görüş ve onay isteyen yeni ürün/hizmet teklifi için ilgili departman Şekil
2-1.5’teki gibi bir onaylama formu düzenler. İlgili departmanların onayına sunulan formun
onay kısmı şemada görüldüğü gibidir. Bu bölüme ilgili departman yetkilileri imzalayarak
onay verirler ya da “Tarafımızca uygun görülmemiştir” seçeneğini işaretleyerek yeni ürünü
onaylamazlar. Eğer yeni ürünü onaylamıyorlarsa bunun nedenini açıklamaları gerekir.
Bankaların uygulamalarını düzenleyen ve denetleyen birçok resmî kuruluş vardır. Ürün
onay sürecinde başta Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK) olmak üzere
gerekli resmî kuruluşlardan onay alınması gerekir. Yeni ürün veya hizmetin detaylı bilgileri
bu süreçte gerekli belgelerle birlikte resmî kuruluşlarla paylaşılır. Resmî izinler çıktıktan
sonra tüm geri bildirimler ışığında fizibilite çalışması tamamlanır.
Ürünün devreye girebilmesi için birtakım alt yapı çalışmalarının yapılması gerekmek-
tedir. Bunun için ürünle ilgili sistem alt yapısı kurulur, yeni ürünle ilgili gerekli dokümanlar
(uygulama esasları, süreçler vb.) hazırlanır ve tüm bu işlemlerin ardından dokümantasyonu
tamamlanmış olan yeni ürün, duyurusu gerçekleştirilerek piyasaya sürülür.
| 223
 
Şekil 2-1.4 Şekil 2-1.5
Örnek Onay ONAY FORMU ONAYLAMA FORMU Örnek Onaylama
Formu APPROVAL FORM CONFIRMATION FORM Formu
Sunan Departman / The Presenting Department Onaylayan Taraflar / The Approving Parties
Tarih / Date Birim, Şube / Department, Branch Tarih / Date Birim / Department
Onaylanan Ürün / Product to Be Approved

Tarafımızca uygun görülmüştür.
We approve the product to be implemented.
Ürün Açıklaması / Description of The Product Tarafımızca uygun görülmemiştir.

We do not approve the product to be implemented.
Ad, Soyad, İmza Ad, Soyad, İmza

Name, Surname, Signature Name, Surname, Signature
Kabul Edilmeme Nedeni / Reasons for Non-Approval

Ad, Soyad, İmza Ad, Soyad, İmza
Name, Surname, Signature Name, Surname, Signature
Sonuç
Her firmada olduğu gibi Kuveyt Türk Katılım Bankası’nda da sürekli gelişimin sağlanması
için yeni ürün ve hizmet geliştirme çalışmaları yapılmaktadır. Bu çalışmaların daha orga-
nize bir şekilde yürütülebilmesi için Kuveyt Türk tarafından bir “ürün ve hizmet geliştirme”
süreci oluşturulmuştur. Bu sürecin en dikkat çeken, özellikle de geleneksel bankacılık
sektöründen ayrılan yanı Danışma Kurulu onaylarıdır. Çünkü Danışma Kurulu, Kuveyt Türk
içinde bağımsız bir yapıya sahiptir. Böylelikle katılım bankacılığı uygulamasının İslami
prensiplere uygunluğu sağlanmış ve inançları nedeniyle özellikle katılım bankasını seçen
müşterilerin hakları korunmuş olur.

Not
1. Birol Tenekecioğlu, Pazarlama Yönetimi (Eskişehir: Anadolu
Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları, 2004), s. 126-127.

BIREYSEL VE IŞLETME BANKACILIĞI KURUMSAL VE TICARI BANKACILIK KREDILER ULUSLARARASI BANKACILIK OPERASYON, TEKNOLOJI, IDARI IŞLER MALI KONTROL DENETIM VE RISK IK, EĞITIM, KALITE HUKUK VE RISK TAKIP
KURUMSAL
ve TİCARİ
BANKACILIK
BÖLÜM
2
2
Kurumsal ve Ticari
Bankacılık

K
urumsal ve Ticari Bankacılık Grubu, kurumsal ve ticari müşteriler ile bu müşteri-
lerin ortaklarının her türlü bankacılık ihtiyaçlarını katılım bankacılığı prensipleri
çerçevesinde karşılar. Bu ihtiyaçlar müşterilerin yatırım ihtiyaçlarından işletme
sermayesi ihtiyaçlarına, nakit yönetiminden dış ticaret işlemlerine aracılığa ka-
dar geniş bir yelpazeyi kapsar. Bu grup, müşteri ve pazar odaklı düşünerek, gelişen ve
değişen müşteri ihtiyaçları için katılım bankacılığı ilkelerine uygun yeni çözümler üretir.
KREDILER
Müşteri ile çalışmalarını portföy yönetimi esasına bağlı olarak hem müşterinin hem de
bankanın kazandığı bir iş modeline göre şekillendirir.
Kurumsal ve Ticari Bankacılık Grubu’nun organizasyon yapısı aşağıdaki şekildedir:

Şekil 2-2.1
Kurumsal ve Ticari
Bankacılık Grubu’nun
Organizasyon Yapısı

MALI KONTROL
DENETIM VE RISK
IK, EĞITIM, KALITE
HUKUK VE RISK TAKIP
228 | SAĞLAM BANKACILIK MODELİ • KURUMSAL VE TICARI BANKACILIK | 229
Kurumsal ve ticari müşterilere yönelik pazarlama faaliyetlerinin planlandığı, koordine
edildiği ve yürütüldüğü departmandır. Bu faaliyetleri temel olarak aşağıdaki tablodaki
gibi sıralayabiliriz:


Tablo 2-2.1
Kurumsal ve Ticari
Bankacılık Temel
Faaliyetleri
Kurumsal ve
Ticari Bankacılık
Grubu, müşteri
ve pazar odaklı
KREDILER
düşünerek
gelişen ve
Performans Yönetimi değişen müşteri
Kurumsal ve ticari sektörün hedefleme, ölçümleme, fiyatlama ve yönlendirme faaliyet- ihtiyaçları için
katılım bankacılığı
lerinin yürütüldüğü departmandır. Bu faaliyetleri temel olarak aşağıdaki tablodaki gibi
ilkelerine uygun
sıralayabiliriz: yeni çözümler
üretir.

Ürün Geliştirme
Birimin ana fonksiyonu, piyasa araştırmaları ışığında müşteri ihtiyaçlarını tespit ederek
kurumun öncü ve rekabetçi yapısını sürdürecek yeni ürünler geliştirmek ve mevcut ürün-
lerle ilgili gerekli iyileştirmeler yapmaktır. Başlıca görevleri şunlardır:
MALI KONTROL
DENETIM VE RISK
IK, EĞITIM, KALITE
HUKUK VE RISK TAKIP
VAKA İNCELEMESİ
Robert Kaplan
ve David Norton
bir stratejinin başarıya
ulaşma felsefesini şu Kurumsal karne teorisinin
şekilde açıklıyorlar:
kurucuları Robert Kaplan ve
David Norton bir stratejinin
başarıya ulaşma felsefesini
şu şekilde açıklıyorlar:
“Ölçümleyemediğin
şeyi yönetemezsin,
“Ölçümleyemediğin tanımlayamadığın şeyi

ölçümleyemezsin.”
Kurumsal performans
şeyi yönetemezsin,
yönetimi, kurumun
performansını yönetmek
için önce hedefleri tanımlar,
sonra hedeflerin ne
tanımlayamadığın şeyi
ölçüde gerçekleştirildiğini
ölçer ve sonuçta çeşitli
iyileştirmelerle birlikte
kurumun performansını
ölçümleyemezsin.”
yöneterek kurumun
stratejilerinin başarıya
ulaşması için çalışır. Kuveyt
Türk Katılım Bankası da
stratejilerinin başarıya
ulaşması için kendine özgü
bir kurumsal performans
yönetimi uygulamaktadır.
Kurumsal Performans Bu vaka çalışmasında

Kuveyt Türk’ün kurumsal
Yönetimi
performans yönetimini
inceleyeceğiz.
VAKA INCELEMESI / KURUMSAL PERFORMANS YÖNETIMI
Proje
Portföy Yönetimi
Bankacılıkta müşteri ilişkilerinde en etkili ve sağlıklı hizmeti sunmaya yönelik bir sa-
tış yönetimi kavramı olan portföy yönetimi, müşterilere daha nitelikli hizmet sunma ve
sağlıklı büyüme amacıyla kurulmuş bir sistemdir. Temel olarak, şube içinde müşterilerin
segmentine göre ayrılmasından sonra müşterilerin, sayılarına göre, şube başlığında ayrı
bir tüzel kişilik gibi tanımlanan portföyler altında gruplanmasıyla başlar. Bu sayede bir
yandan öncelikle daha iyi odaklanılmış müşteri ilişkileri oluşurken, diğer yandan portföy
sorumluları içinde iş bölümü, öğrenme-insan yetiştirme ve performans yönetiminde ras-
yonel hedef dağıtımı ve ölçümü sağlanmaktadır.
Projenin amacı
Şube çalışanlarının katkılarının ve performanslarının bilinemediği, sadece şubelerin ge-
nel durumunun görülebildiği bir yapının yerine, şubeler içerisinde yapılandırılmış portföy
bölümleriyle, çalışanların ve şubelerin performanslarının ayrı ayrı gözlemlenebilmesi,
personelin gelişiminin arttırılması, müşterilerin standart hizmet kalitesini sürekli olarak
elde etmesi ve buna bağlı olarak müşteri bazında verimliliğin artışının sağlanmasıdır.
Portföy yönetimin avantajları

Müşteri hizmet standardı sağlanması
Portföyde yedekli yönetim yapısının kurulmuş olması sayesinde müşterilerin şubedeki
hizmet alacağı kişileri bilmeleri ve sürekli olarak aynı hizmeti almaları sağlanmıştır. Her
portföy sorumlusunun odaklandığı müşteri grubundan öncelikle müşteri başına elde
edilen verim arttırılmıştır.
Şube personelinin gelişimi

Portföy yöneticisi ve yardımcısı usta-çırak ilişkisi içinde idari anlamda bir ekip olarak
gelişim yaşamaktadır. Portföy yönetici idari yeteneklerini geliştirirken portföy yardımcısı
da iş bilgisini ve tecrübe kazanımını daha hızlı sağlamaktadır.
Hedeflemenin detaylı ve sağlıklı olması

Şube içinde küçük tüzel kişilikler oluşturularak hedefin daha küçük bir birimde takibi
sağlanırken portföy bazında ölçümleme ile de kişi bazındaki sapmaların önüne geçilerek
hedefleme ve ölçme sağlıklı bir yapıda uygulanmaktadır.
Satış Ekibi Karneleri

Satış ekibinin performansını ölçmek ve yönetmek için satış ekibi karneleri oluşturulmak-
tadır. Bu amaçla şube müdürü karnesi (Tablo 2-2.2), kurumsal portföy karnesi (Tablo
2-2.3), performans sıralaması karnesi (Tablo 2-2.4) hazırlanmaktadır. Satış ekibi karneleri
sayesinde her aşama ve alan canlı olarak izlenebilmektedir. Böylelikle herhangi bir sorun
karşısında detaylı bilgiye hızla erişilebilmekte ve hızlı bir çözüm geliştirilebilmektedir. De-
taylı ölçümleme ve notlandırma sistemi sayesinde hem çalışanların hem de şubelerin per-
formansı net bir şekilde ortaya konulmakta, böylece başarılı çalışanların ve şubelerin ödül-
lendirilmesi ve düşük performansların saptanıp iyileştirilme yapılması kolaylaşmaktadır.
234 | SAĞLAM BANKACILIK MODELİ • KURUMSAL VE TICARI BANKACILIK

 

Tablo 2-2.2 Tablo 2-2.3
Örnek Şube Müdürü Karnesi Örnek Portföy Karnesi

Kurumsal performans yönetimi, hem Kuveyt Türk için hem de müşteriler için birçok yenilik
 ve fayda getirmiştir. Müşteriler açısından bakıldığında kendilerini detaylı olarak izleyen,
Tablo 2-2.4 ihtiyaçlarını iyi bir şekilde saptayabilen ve bu nedenle kendilerine en uygun çözümle-
Örnek Performans ri sağlayabilen bir kurumla çalışmak onlara güven vermektedir. Kuveyt Türk açısından
Sıralaması
bakıldığında da kaynakların en etkin şekilde kullanılması ve yeni müşteri kazanımlarının
artması, Kuveyt Türk’e, daha çok satış yapan, kâr eden, sorunları hızla saptayıp çözmek
suretiyle yönetimi kolaylaştıran bir sistem kazandırmıştır.

KREDİLER
BÖLÜM
2
3
Krediler
Kredi başvurularının

B
u grup, bireysel, kurumsal ya da ticari müşterilerin kredi geçmişlerini ve mali
ne derece hızlı
göstergelerini de dikkate alarak fon ihtiyaçlarını değerlendirmeli, sektörel ve
ekonomik gelişmeleri izlemeli, geleceğe dair öngörülerde bulunmalı ve verilen
kredilerin tahsilini, geciken kredilerin yasal çerçevede geri dönüşünü sağlama-
lıdır. Kredi başvurularının ne derece hızlı ve doğru şekilde değerlendirildiği ve sorunlu
ve doğru şekilde kredi tahsil sayısının azlığı, bu grubun ne kadar başarılı faaliyet gösterdiğinin ölçüsüdür.
KREDILER
Organizasyon yapısı 5 ana departmandan oluşmaktadır.
değerlendirildiği ve

Şekil 2-3.1
Krediler
sorunlu kredi
Grubu
Organizasyon
Yapısı
tahsil sayısının azlığı,

krediler grubunun
ne kadar başarılı Mali Tahlil ve İstihbarat Müdürlüğü
MALI KONTROL
Kredili olarak çalışan veya çalışmak isteyen şirketlerin durumlarının değerlendirilmesi, bu
faaliyet gösterdiğinin
şirketler ve önceki yıllarda limit tahsisi yapılan müşteriler ziyaret edilerek mali verilerine
göre kredi raporlarının oluşturulması bu departmanın görevidir. Bunun için firmaların
içinde yer aldığı sektörlerdeki gelişmeler iyi takip edilmeli, banka fonlama politikalarına
DENETIM VE RISK
katkıda bulunacak şekilde belirli aralıklarla sektörel raporlar hazırlanmalıdır. Sorunlu ala-
ölçüsüdür.
cakların plasmana oranının bankacılık sektör ortalamasının altında olması, bu departma-
nın başarılı olduğunu gösterir. Temel görevleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
IK, EĞITIM, KALITE

HUKUK VE RISK TAKIP
| 243
Kurumsal ve Ticari Krediler
Bu departman, Mali Tahlil ve İstihbarat departmanının ve şubelerin hazırlattığı firma
raporları ve sektör araştırmaları incelenerek kredi kararının verilmesinden sorumludur.
Bu iki işlemin farklı birimler tarafından yapılması, süreci hızlandırmaktadır. Mali Tahlil

ve İstihbarat departmanı ve şubeler tarafından hazırlanan raporlar Kurumsal ve Ticari
Krediler Birimi çalışanları tarafından incelenir. Oluşturulan departman görüşü ilgili ko-
miteye sunulur, alınan kararlar şubelere bildirilerek sisteme tanıtılır. Departman, tüm bu
işlemlerin yanında kurumun kredi politikalarının oluşturulmasına da katkı sağlar. Ekibin
uzman olması, başarının kaynağıdır ve kurumsal/ticari kredilerdeki geri dönüş oranı ba-
şarının göstergesi kabul edilebilir. Temel görev alanları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Krediler Grubu beş
ana departmandan
oluşmaktadır.
KREDILER
Bireysel Krediler Mali Tahlil ve
Kredi kartı, tüketici kredileri ve küçük işletme kredilerinin başvurularının en çabuk ve en İstihbarat, Kurumsal
ve Ticari Krediler,
uygun biçimde sonuçlandırılması bu departmanın sorumluluğundadır. Ekibin uzman ol-
İşletme Kredileri,
ması, başarının kaynağıdır ve bireysel kredilerdeki geri dönüş oranı başarının göstergesi Bireysel Krediler,
kabul edilebilir. Bu birimin sorumlulukları şu şekildedir: Kredi Risk İzleme.
İşletme Kredileri
Bu departmanda işletme kredi taleplerinin değerlendirilmesi ve kredi komitesi için gerekli
dökümantasyonun sağlanması işlemleri gerçekleştirilir. Bunların dışında komite kararları-

nın şubeler ile paylaşılması ve işletme kredi politikalarının belirlenmesine katkı sağlamak
da bu departmanın görevleri kapsamına girmektedir. Ekibin uzman olması, başarının
kaynağıdır ve işletme kredilerindeki geri dönüş oranı başarının göstergesi kabul edilebilir.
Temel görev alanları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Kredi Risk İzleme

Kurumsal ve ticari kredilerde limit tahsis edildikten ve fon kullandırıldıktan sonra müş-
terinin krediyi kapatmasına kadar geçen süre boyunca müşterinin takibi bu müdürlükçe
yapılır. Ayrıca teminat eksiklik ve sorunlarının giderilmesi için gereken birimlerin uyarıl-
MALI KONTROL
masından ve ödemelerin düzenliliğinin tespitinden sorumludur. Bu birimin görevleri daha
ayrıntılı olarak şu şekilde sıralanabilir:
DENETIM VE RISK
IK, EĞITIM, KALITE
HUKUK VE RISK TAKIP
244 | SAĞLAM BANKACILIK MODELI • KREDILER | 245
VAKA İNCELEMESİ
Kredi Dönüşüm
Programı
Bir katılım bankasının
gelir modelinde en önemli
rollerden birisi şüphesiz
iki ayrı proje olarak

Krediler departmanına
aittir. Bu departmanın
ana görevleri arasında
değerlendirilebilir.
bulunan kredilerin tahsis
süreçlerinin öncesinde
ve sonrasında gerekli
olan analiz çalışmalarının
mümkün olduğunca
sistematik ve teknoloji
tabanlı olması katılım
bankasının yararınadır. Bu
nedenle Kuveyt Türk Katılım
Bankası da Krediler Grubu
bünyesinde faaliyet gösteren
Mali Tahlil ve İstihbarat
ile Kurumsal ve Ticari
Krediler müdürlüklerinin
mevcut iş süreçlerinin
yeniden yapılandırılması ve
bu süreçleri destekleyen
teknoloji altyapısının
değiştirilmesi için 2008
yılının başında bir kredi
dönüşüm programı
Kredi Dönüşüm başlatmıştır. Bu vaka

Programı Kredi Dönüşüm Programı’nı

inceleyeceğiz.
Kredi Teklif–Tebliğ Süreci
VAKA INCELEMESI / KREDI DÖNÜŞÜM PROGRAMI

Kredi Değerlendirme ve Önceki Durum
Kurumsal ve Ticari Krediler Sürecin diğer bölümlerinde olduğu gibi, kredi teklifinde genel müdürlük departmanla-
rının görüşleri ön plana alınıyordu. Teklif değerlendirme de şubeler yerine üst düzey
Tahsis İş Süreçlerinin Yeniden kadrolar tarafından yapılıyordu. Teklif-tebliğ süreci kurumun performans kriterlerine
Yapılandırılması Projesi
uygun yürütülmüyor ve limit artırım talebi yoksa teklif-tebliğ mekanizması çalışmıyordu.
Münakele için teklif-tebliği süreci de sağlıklı bir şekilde çalışmıyordu.
Sonraki Durum
Sorumluluk Yapısında Değişikliler Proje sonrasında müşterinin kredi değerliliğine bağlı olarak kredi ihtiyacı şube tara-
Önceki Durum fından belirlenmekte ve teklif ilk andan itibaren şubenin kontrol ve sorumluluğunda
Süreçler tekrar yapılanmadan önce şubeler daha çok kaynak toplamaya ve işlem ger- oluşturulmaktadır. Bununla birlikte belirlenen performans kriterleri kredi teklif-tebliğ
çekleştirmeye çalışıyordu. Bundan dolayı kredi analiz hazırlama yetkisi ve yetkinliği sürecine uygulanmaya başlanmış ve bu sürecin doğru yönetilmesi hususunda herkes
bölgelerin ve genel müdürlüğün sorumluluğundaydı. Kredi teklif hazırlama yetkisi her kendi sorumluluğunu almıştır.
ne kadar şubede görünüyor idiyse de şube kredi teklif hazırlama işini genel müdürlüğe
bırakmıştı. Genel müdürlük odaklı merkeziyetçi bir kimliğe bürünen bu yapıda kredi Organizasyonda Fonksiyonel Değişiklikler
analiz ve tahsis süreçlerindeki yetki ve sorumluluklar şube ile bölge/genel müdürlük (Şube, Bölge, Kurumsal ve Ticari Krediler ve Mali
arasında paralel ve dengeli değildi. Tahlil ve İstihbarat Müdürlükleri)
Önceki Durum
Sonraki Durum Şubeler büyük ölçüde kredi tahsis sürecinin dışında hareket ediyorlardı. Yaptırımın ol-
Proje sonrasında şubelere verilen farkındalık eğitimlerinde şubelerin kaynak toplamanın maması nedeniyle şubelerde bilgi ve belgelerin tam ve doğru alınması bilinci yoktu.
olduğu kadar kredi sürecinin de sorumluluğunu taşınması gerektiği vurgulanmıştır. Şube Müşterilerin kredi talebi şubeler tarafından veri olarak alınıp kapsamlı bir analiz yapıl-
satış kadrolarına kredi analiz hazırlama yetkinliği kazandırmak için şube pazarlamacıla- madan bölge müdürlüklerine ve genel müdürlüğe gönderiliyordu. Bölgelere gelince Kredi
rına eğitimler verilmiştir. Analizin doğru, objektif ve kalite standartlarına uygun hazır- Değerlendirme Raporlarının büyük bir kısmı bölge müdürlüklerindeki kredi analistleri
lanması için gereken temel bilgilerin aktarıldığı bu eğitimlerin sonunda şubelere kredi tarafından hazırlanıyor ve kredi onların tahsis yetkileri kapsamında onaylanıyordu. Kredi
değerlendirme yetkinliği kazandırılmıştır. Kurumun büyümesine paralel olarak, mer- analiz ve tahsisi konularında bölge müdürlükleri çok yetkin bir durumdaydı. Kurumsal ve
keziyetçi yaklaşım yerine şubelere yayılan yetki ve sorumluluk yapısı oluşturulmuştur. Ticari Krediler Müdürlüğü’nde ise mali tahlil ve istihbarat biriminden gelen raporlar de-
ğerlendirilip kredi tahsis görüşü belirtiliyordu. Daha sonra kredi dosyası kredi komitesine
Kredi Değerlendirme Raporu (KDR) getiriliyordu. Mali Tahlil ve İstihbarat Müdürlüğü’nün üzerinde çok sayıda rapor hazırlama Proje sonrasında
Önceki Durum sorumluluğu vardı ve müşteri ziyareti şube ile irtibata geçilmeden yapılıyordu. Kişi başı sürecin ilk adımından
itibaren şube
Kredi Değerlendirme Raporu bölgelerde ve genel müdürlükte, MS Excel ortamında ve rapor sayısı ve müşteri ziyareti çok fazlaydı. Dosyalar fiziksel ortamda arşivleniyordu.
müdürü ve şube
manuel olarak hazırlanmaktaydı. Bu rapora verilen rating notu Kuveyt Türk’e özgü ve pazarlama ekibi kredi
manuel olarak veriliyordu. Kredi Değerlendirme Raporu yılda bir kez yenileniyor ancak Sonraki Durum değerlendirme ve
bunun takibi manuel bir şekilde yapılıyordu. Kredili müşterilerden yıl sonu mali tablolar Proje sonrasında sürecin ilk adımından itibaren şube müdürü ve şube pazarlama ekibi tahsis süreçlerinde
alınıyor ancak kontrolleri manuel bir şekilde yapılıyor ve bu raporlar kalite kontrolüne kredi değerlendirme ve tahsis süreçlerinde söz sahibi olmaya başlamıştır. Müşteriden söz sahibi olmaya
tâbi tutulmuyordu. alınan bilgi ve belgelerin tam, doğru ve zamanında alınması sorumluluğu şubeye ve- başlamıştır.
rilmiştir. Kredi Değerlendirme Raporu hazırlama sorumluluğu şube pazarlama ekibine
Sonraki Durum verilmiştir. Proje süresince; teorik eğitim sonrasında, bölge müdürlüklerindeki analistle-
Yeniden yapılandırmayla birlikte KDR şube pazarlamacı tarafından hazırlanmakta, şube rin şube satış ekiplerine koçluk yapmaları sonucunda pazarlama ekibine, alınan bilgileri
müdürü tarafından onaylanmaktadır. Limit talebinin, banka özkaynaklarının %1’ini geç- değerlendirme ve müşterinin kredi ihtiyaçlarını, bankanın risk ve pazarlama politikaları
mesi halinde Mali Tahlil ve İstihbarat MTİ tarafından raporlanmaktadır. KDR, talep doğrultusunda analiz edebilme yetkinliği kazandırılmıştır. Böylece kredi teklifi şube
edilen kredi limitine ve sermaye büyüklüğüne göre bölge ve genel müdürlüğe gelmek- tarafından yapılmaya başlanmıştır. Kurumsal ve Ticari Krediler Müdürlüğü şubenin
tedir. KDR hazırlanması için güçlü bir teknolojik alt yapı oluşturulmuştur. KDR yılda bir teklifini ve güncel olan Kredi Değerlendirme Raporu’nu inceleyerek görüş oluşturur ve bu
kez yenilenmekte olup kontrol ve uyarı, sistem tarafından yapılmaktadır. Bu raporlar görüşleri kredi komitelerinde belirtir hâle gelmiştir. Mali Tahlil ve İstihbarat Müdürlüğü
kalite kontrolüne de tâbi tutulmaktadır. KDR sürecinin ilerlemesini engelleyecek kriterler de ekonomi ve sektörler hakkında periyodik olarak hazırlanan raporları kredi stratejisine
sistemde tanımlanmış olup ve tahsis süreci buna göre engellenebilmektedir. etkileri açısından sürekli izlemeye başlamıştır.

VAKA INCELEMESI / KREDI DÖNÜŞÜM PROGRAMI
Krediler Süreçleri İçin
Teknolojik Altyapının
Sağlanması, Mali Tahlil ve
Tahsis Uygulamalarının
Geliştirilmesi
Önceki Durum
Mali Tahlil ve İstihbarat Müdürlüğü kredi analizlerini MS Excel ortamında hazırlamak-
ta ve bu analizlerle ilgili tüm dokümanlar klasörler içerisinde fiziksel doküman olarak
tutulmaktaydı. Bu durumda işlerin büyük bir kısmı manuel olarak yapılmakta olup bir
doküman kalabalığı söz konusuydu. Kurumsal vizyon 2014 stratejik hedefleri kapsa-
mında yeni şubelerin açılması, kredi taleplerinin sürekli artması ve süreç kontrollerinin
manuel yapılmasından dolayı sürecin MS Excel ortamında takip edilmesi ve yönetilmesi
çok zor durumda gelmişti. Buna ilave olarak Krediler Grubu tarafından kullanılan tahsis
uygulamasının da iyileştirmeye ihtiyaç duyması yeni Mali Tahlil ve İstihbarat, Kredi
Tahsis uygulamalarının geliştirilmesi ihtiyacını gündeme getirmiştir.
Sonuç
Sonraki Durum Projenin en önemli sonucu kredi teklif ve tahsis süreçlerinin yeniden yapılandırılması ve
Proje sayesinde yeni uygulama ile aşağıdaki işlemler elektronik ortamda yapabilmektedir: gerekli teknolojik alt yapının sağlanması olmuştur. Böylelikle Kuveyt Türk, kredi süreçle-
rinde daha hızlı ve daha hatasız bir şekilde hareket etme imkânına sahip olmuştur.
Kurumsal ve Ticari Krediler Müdürlüğü ise yeni devreye alınan tahsis uygulamasında;

BANKACILIK
ULUSLARARASI
BÖLÜM
2
4
Uluslararası
Bankacılık Grubu,


Şekil 2-4.1
özel sektörün
Uluslararası Bankacılık Grubu’nun organizasyon yapısı aşağıdaki gibi gösterilebilir. Uluslararası
Bankacılık
Grubu’nun
Organizasyon
Yapısı
gerçekleştirdiği
KREDILER
büyük çaplı projelerin
finansmanını
sağlayarak Türk

Hazine, Uluslararası Bankacılık, Yatırım Bankacılığı ve Yurt Dışı Organizasyon ve Yatırımcı
şirketlerinin küresel
İlişkileri departmanlarından oluşan Uluslararası Bankacılık sektörü özetle aşağıdaki iş-
levleri yerine getirmektedir:
piyasalardaki
MALI KONTROL
rekabet güçlerini
DENETIM VE RISK
geliştirmelerine
destek olmaktadır.
IK, EĞITIM, KALITE

HUKUK VE RISK TAKIP
| 255
Yurt dışından kaynak temininde ve özellikle Körfez Bölgesi fonlarının Türkiye’ye aktarıl- Yatırım Bankacılığı ve
masında Kuveyt Türk Bahreyn Şubesi aktif bir rol oynamaktadır. 2009 yılında aldığı lisans Hazine Pazarlama & Ürün Geliştirme Grubu
kapsamında Dubai’de faaliyetlerine başlayan Kuveyt Türk iştiraki Kuwait Turkish Partici- Yatırım Bankacılığı Grubu; Yatırım Bankacılığı ile Hazine Pazarlama ve Ürün Geliştirme
pation Bank Dubai Ltd. gerek bankanın likidite yönetimi açısından ve gerekse firmaların departmanlarından oluşmaktadır.

finansman ihtiyaçlarının karşılanması açısından Körfez bölgesinden kaynak sağlamada
etkin bir role sahiptir. Yurt dışından kaynak sağlamanın yanı sıra, dış ticaretin finansmanı, Yatırım Bankacılığı
hesap hizmetleri, transfer ve havaleler gibi ürünlerde de ilk uygulama örneklerini sergi- Kuveyt Türk, murabaha sendikasyonları, kulüp işlemleri ve yapılandırılmış finansman
lemeye başlayan Dubai iştiraki, Kuveyt Türk’ün Körfez bölgesindeki rekabet avantajını işlemleri şeklinde sınıflandırılabilecek ürün ve hizmetleri müşterilerine sunmaktadır.
pekiştiren bir oluşum olarak da önemli fonksiyon icra etmektedir. 2010 yılında Almanya’da Bunun yanı sıra artan rekabet koşullarında müşterilerin ihtiyaçlarını en etkin şekilde
faaliyete geçen Mannheim Finansal Hizmetler Şubesi ise başta Almanya olmak üzere karşılayacak yeni ürünler ve alternatif finansman yapıları konusundaki çalışmalarını
Avrupa’da katılım bankacılığına teveccüh gösteren müşterilerin ilgi odağı haline gelerek da sürdürmektedir. Kuveyt Türk, proje finansmanı alanında faal olup, özellikle enerji
var olan iş potansiyelini açığa çıkarmakta ve gelecek için güçlü sinyaller vermektedir. projelerinin finansmanının ilk örneklerini katılım bankacılığı sektörüne takdim etmiş-
KREDILER
Kuveyt Türk, Euro bölgesinde tamamen faizsiz bankacılık faaliyetlerinde bulunan ilk ve tek tir. Alternatif enerji kaynakları, alt yapı, şirket satın alma ve birleşmeleri, fabrika ve
faizsiz bankacılık teşekkülüdür. Kuveyt Türk’ün dördüncü yurt dışı teşekkülü olarak Kaza- imalathane kuruluşu gibi geniş bir yelpazede yatırım projesi talebi alan Kuveyt Türk,
kistan Temsilciliği, Orta Asya’da büyüme planlarının merkezi seçilen Kazakistan’da pazar özellikle hidroelektrik ve güneş enerjisi santrallerinin finansmanında işlemler realize
araştırmaları ve tanıtım temelinde faaliyetlerini sürdürmektedir. Kuveyt Türk bölgesel bir etmektedir. Sukuk ile uzun vadeli kaynak sağlayan Kuveyt Türk, müşterilerinin yatırım
banka olma yönündeki temel hedefi kapsamında projelerine uzun vadeli finansman temin etmektedir.
Kuzey Irak’ta ve Katar’da da yapılanma yönünde Kuveyt Türk, yurt içi ve yurt dışında sağlam bir zemin üzerinde artmakta olan şube
adımlar atmaktadır. ağı, genişleyen müşteri tabanı, rekabetçi pazarlama uygulamaları geliştirme ve müş-
Kuveyt Türk, güçlü sermaye yapısı ve ana orta- terilerine daha iyi hizmet sunma stratejisi çerçevesinde, büyük ölçekli firmalarla etkin
ğı Kuveyt Finans Kurumu’nun Körfez bölgesindeki ve verimli şartlarla çalışmak amacıyla son yıllarda kurumsal şubeler açmaya başladı.
etkin faaliyetleri sayesinde Türkiye ve Körfez böl- Banka, yatırım bankacılığı alanında edindiği tecrübe ve ürün çeşitliliğini kullanarak

gesi başta olmak üzere, yerel ve uluslararası nite- Türkiye’nin önde gelen kurumsal firmalarına ve çokuluslu şirketlere, geleneksel banka-
likteki büyük ölçekli projelere finansman sağlama cılık ürünlerinin yanı sıra dış ticaret finansmanı ve korunma (hedging) amaçlı türev ürün-
imkânına sahiptir. Kuveyt Türk’ün Uluslararası ler, yapılandırılmış finansman gibi katma değeri yüksek alanlarda hizmet vermektedir.
Bankacılık Grubu, özel sektörün gerçekleştirdiği Yükselen Türk ekonomisinde yatırım yapmak isteyen yatırımcılar ile iş ortaklığı
büyük çaplı projelerin finansmanını sağlayarak geliştirerek, Körfez kaynaklı finansman işlemlerinde aracılık rolü üstlenen Kuveyt Türk
Türk şirketlerinin küresel piyasalardaki rekabet böylece Körfez bölgesinde yerleşik birçok büyük ölçekli finans kuruluşunun tercih ettiği
güçlerini geliştirmelerine destek olmaktadır. bir çözüm ortağı hâline gelmiştir. Körfez bölgesinden Bahreyn Şubesi aracılığıyla te-
Uluslararası Bankacılık Grubu’nun hayata geçirdi- min ettiği kaynağı müşterilerin kullanımına sunmakta olan banka, kayda değer işlem
ği projeler, Kuveyt Türk’ün uluslararası bir marka hacimlerine ulaşmaktadır.
olma, müşterilerinin yurt içinde ve yurt dışında
MALI KONTROL
bankacılık ihtiyaçlarını karşılama ve etkin küresel Hazine Pazarlama ve Ürün Geliştirme
muhabir ağıyla dış ticarette müşterilerinin tercih Türkiye katılım bankacılığı sektöründe gerek çıkarılan yeni ürünler gerekse etkinlik
ettiği iş ortağı olma hedeflerinin gerçekleştirilme- anlamında öncü bir misyon üstlenen Kuveyt Türk, müşterilerine sunduğu yeni ürün ve
sine önemli ölçüde hizmet etmektedir. hizmetler ile hazine ürünlerinin işlem hacmini ve gelir rakamlarını arttırmaktadır.
DENETIM VE RISK
Geliştirdiği ürünlerin pazarlama faaliyetlerinde aktif bir tutum içinde olan banka,
Hazine Grubu müşteri ziyaretlerine özel bir önem vermektedir. Gerçekleştirilen müşteri ziyaretleri
Bankanın likidite ve piyasa risklerini yönetmekle sorumlu olan Hazine Grubu, risk ve neticesinde gerek piyasa danışmanlığı gerekse fiyatlama konusunda hizmet verilen
kârlılığa dayalı bir yaklaşım çerçevesinde hareket etmektedir. Güçlü sermaye yapısı ve müşteri sayısı yüksek bir ivme ile artırılmıştır. Benzer şekilde müşteri memnuniyeti
yüksek likiditesi sayesinde Kuveyt Türk’ün bankalararası piyasada fon kullandırdığı banka temelli görev anlayışı ile Kuveyt Türk’ten hizmet ve danışmanlık alan müşteri sayısı da
IK, EĞITIM, KALITE

sayısını arttırmaktadır. Türkiye’de yerleşik her banka ile işlem yapabilen Kuveyt Türk, yurt hızla artmaktadır.
dışında da sağlam bankalarla çalışma alanlarını genişletmeye devam etmektedir. Kurumsal şubelerin faaliyete geçmesi ile birlikte kurumsal müşterilerin ihtiyaçla-
Hazine Grubu “Hazine İşlem Platformu” gibi teknolojiyle banka tecrübesinin bileşimi rına yönelik hazine ürünlerinin geliştirilmesi ve pazarlaması da Kuveyt Türk için önem
ile ortaya çıkan, kullanımda kolaylık ve kârlılıkta avantaj sağlayan ürün ve hizmetleri piya- kazanmıştır. Yüksek işlem hacmi gerçekleştiren müşterilerini, Hazine Platformu’na
HUKUK VE RISK TAKIP

saya sunarak hizmette fark yaratmaktadır. Banka, bu tür ürünlerle dövizli işlem hacmini yönlendiren Kuveyt Türk böylelikle rekabet avantajını arttırmaktadır. Bu tip yenilikçi
arttırarak kâr payı dışındaki gelirleri yukarıya taşımaktadır. ürünleri kullanarak, yeni hedef müşterilere ulaşmakta ve çapraz pazarlama imkânlarını
256 | SAĞLAM BANKACILIK MODELİ • ULUSLARARASI BANKACILIK | 257

genişleterek sektörde hazine ürünleri alanındaki öncü rolünü pekiştirmeye çalışmak-
tadır. Hızlı hizmet sunumunun ve operasyonel riskin azaltıldığı bir ortamda müşteri
veriminin, kârlılığın ve müşteri bağlılığının artacağının bilincinde olan Kuveyt Türk,
müşteri memnuniyeti temelinde kaliteli hizmet sunma anlayışı ile yeni ürünler üzerinde

çalışmayı sürdürmektedir.
Kuveyt Türk, 100’ün üzerinde ülkede 1000’den fazla finansal kurum ile olan aktif muhabir
ilişkilerini kullanarak uluslararası ödeme, haricî garanti, dış ticaret ve yurt dışı finansman
işlemleri başta olmak üzere uluslararası nitelik taşıyan işlemlerde müşterilerine hizmet
vermektedir. Muhabir banka ağının yanı sıra, Dubai’deki iştiraki Kuwait Turkish Participa-
tion Bank Dubai Ltd., Bahreyn Şubesi, Almanya Finansal Hizmetler Şubesi ve Kazakistan
KREDILER
Temsilciliği aracılığıyla uluslararası bankacılık faaliyetlerine destek sağlamaktadır.
Fitch Ratings tarafından Aralık 2010 tarihinde TL cinsinden “BBB-” olan uzun vadeli
kredi notu“BBB” seviyesine yükseltilip görünümü pozitife çevrilen ve yabancı para cin-
sinden “BBB-” olan uzun vadeli kredi notu ise tekrar teyit edilen Kuveyt Türk, “yatırım
yapılabilir” banka statüsüne sahip olduğu için, uluslararası finansal kuruluşlar tarafından
kendisi lehine limit tahsis edilmesinde önemli bir rekabet avantajına sahiptir. Bu özel-
liği sayesinde, Kuveyt Türk müşterilerine sunduğu uluslararası bankacılık hizmetlerinde
imkân ve kalite bakımından önemli bir farklılık sergilemektedir.
Kredi derecelendirme kuruluşlarından aldığı notlarla uluslararası bankacılık alanında-
ki uzmanlık ve deneyimi tescillenen Kuveyt Türk, dış ticaret firmalarına yönelik finans-

man hizmetlerini aralıksız sürdürmektedir. Ağırlıklı olarak Körfez, Orta Doğu, Avrupa, de Kuveyt Türk’ün çalışmaları mevcuttur. Banka, ayrıca Körfez Bölgesi’ndeki konumunu
Uzak Doğu ve Türki cumhuriyetlerle çalışan Türk firmalarıyla işbirliği geliştiren banka, sağlamlaştırmak amacıyla Katar’da yapılanma girişimlerinde bulunmaktadır.
muhabir bankalarla işbirliği yapılması gereken akreditif ve kontrgaranti gibi durumlar- Banka, ayrıca bu fonksiyon kapsamında aylık olarak yayınlanan Eko-Politik Bülten
da müşterilerine etkin çözümler sunmaktadır. Sahip olduğu kaliteli muhabirlik ilişkileri ile çalışanlarını, yurt dışı varlıkların bulunduğu ülkelerdeki ekonomik, politik ve finansal
sayesinde banka, müşterilerine fiyatlama konusunda danışmanlık hizmeti vermektedir. gelişmeler hakkında bilgilendirilmektedir.
Özellikle yurt dışı teminat mektuplarında Kuveyt Türk fiyatlama alanında önemli bir reka- Yatırımcı ilişkileri fonksiyonu ile ilgili olarak bankanın temel hedefi, halka arz süre-
bet üstünlüğüne sahiptir. Büyüme stratejisi kapsamında uluslararası bankacılık faaliyet- cinde ve sonrasında benimsemiş olduğu temel kurumsal yönetim ilkeleri çerçevesinde,
lerine önem atfeden banka, yurt dışındaki finansal kuruluşlarla ilişkilerini derinleştirmeyi banka ile üçüncü şahıslar ve Yönetim Kurulu arasındaki ilişkileri yürütmek, ilgili mev-
ve müşterilerinin ihtiyaçları doğrultusunda uluslararası bankacılık ağını genişletmeyi zuatın yanı sıra yurt içi ve yurt dışı piyasalardaki gelişmeleri yakından takip etmek ve
öncelikleri arasında görmektedir. ekonomik araştırmalar yaparak sonuçlarını rapor ve bültenler ile yönetim kanallarına,
MALI KONTROL
çalışanlara ve müşterilere sunmaktır.
Yurt Dışı Organizasyon ve Yatırımcı İlişkileri Kuveyt Türk, yatırımcı ilişkileri işlevini, iki başlık altında yerine getirmektedir: Halka
Bankanın yurt dışındaki şube/iştirak ve temsilciliklerinin kuruluş ve yönetiminin yanı sıra arz çalışmaları ve ekonomik araştırmalar. Halka arz başlığı altında, kurumun halka arzı
ekonomik gelişmeler ile ilgili araştırmalar yaparak raporlar üretmek, Yurt Dışı Organizas- konusunda henüz alınmış bir karar olmamakla birlikte, Sermaye Piyasası mevzuatında
DENETIM VE RISK
yon ve Yatırımcı İlişkileri departmanının temel görev ve sorumluluk alanını oluşturmaktadır. yapılan değişiklik ve düzenlemeler yakından takip edilmekte, gerçekleştirilen halka arz-
Kuveyt Türk, yurt dışı şube ve iştirakleri ile oluşturduğu yurt dışı organizasyon ağıyla larla, hâlen borsaya kote katılım bankalarının hisse performanslarıyla ilgili raporlama
sektörde farklı bir konuma sahiptir. Yurt dışı organizasyon fonksiyonu altında, bankanın yapılmaktadır.
yurt dışında bulunan finansal iştirak, şube ve temsilciliklerinin yönetim ve koordinasyonu; Ekonomik araştırmalar başlığı altında yapılan çalışmaların en önemli alanını global
fizibilite çalışmaları dâhil olmak üzere yeni pazarlarda açılacak kuruluşlara oluşum ve ça- ve Türkiye ekonomisi ile ilgili gelişmeler takip edilerek hazırlanan periyodik raporların
IK, EĞITIM, KALITE

lışma zeminleri hazırlanmaktadır. Söz konusu oluşum ve çalışmalar, Kuveyt Türk’ün ulusla- iç ve dış müşteriler ile paylaşılması oluşturmaktadır. Yaklaşık olarak 1200 iç müşteri ve
rarası piyasalarda bilinirliğini artırarak konumunun güçlenmesine katkıda bulunmaktır. Bu 2500 dış müşteriye gönderilen günlük ve aylık ekonomi bültenleri, 700 civarında ulusla-
çerçevede olmak üzere Dubai iştiraki 2011 yılında lisans genişletme yetkisi alarak, faizsiz rarası kuruluş ve muhabir bankaya gönderilmek üzere İngilizce hazırlanan Monthly Bul-
bankacılık kapsamında her türlü finansal hizmeti sunmaya başlamıştır. Limit tahsisi ve letin ve Monthly Monitor bültenlerine ek olarak katılım bankalarının dönemsel sonuçları,
HUKUK VE RISK TAKIP

kredi kullandırım yetkisi ile birlikte iştirak, kurumsal müşteri portföyünü genişletmektedir. piyasalardaki gelişme, yeni düzenleme ve değişikliklerle ilgili bilgi notları bu alandaki
Almanya’da banka statüsünde finansal iştirak kurulması ve Erbil’de şube açılması yönünde başlıca çalışmalardır.

VAKA İNCELEMESİ
SUKUK:
Bir sermaye piyasası
enstrümanı olarak,
faizsiz bankacılık
sisteminde ihraççılar
için bir fon sağlama
aracı iken sertifika
Bir sermaye piyasası
enstrümanı olarak
sukuk, faizsiz bankacılık
sisteminde ihraççılar için
sahipleri açısından
bir fon sağlama aracı
iken sertifika sahipleri
açısından ise bir yatırım
enstrümanıdır. Katılım
ise bir yatırım

bankaları kaynak kuruluş
(İhraççı Özel Amaçlı Şirket/
SPV üzerinden), yatırımcı
enstrümanıdır.
veya müşterek düzenleyici
banka olarak bu işlemlerde
yer alabilirler. Kuveyt Türk’ün
gerçekleştirdiği sukuk
işlemleri, bankanın kendi
lehine kaynak sağlamak
gayesiyle gerçekleştirdiği
Kuveyt Türk işlemlerdir. Bu anlamda bu

işlemleri bir fon toplama
Sukuk İhracı faaliyeti olarak görmek

doğru bir yaklaşım olacaktır.
2009-2011 yılları arasındaki sukuk ihraçlarının yüzde altmışı Malezya Ringiti cinsinden
VAKA INCELEMESI / KUVEYT TÜRK SUKUK IHRACI

Sukuk İhracı ihraç edilmiştir. Vade yapısı olarak bakıldığında ise 2009-2011 yılı ihraçlarının yüzde
kırkaltısının 3-5 yıl vadeli olarak çıkarıldığı görülmektedir.
Sukûk, finansal sertifika kavramının Arapçadaki karşılığıdır ve İslami kurallara uygun

bono veya tahvil olarak açıklanmaktadır. Sukuk sertifikaları derinlikli bir yapılandırılmış 
finansman çeşididir ve bu nedenle de birçok özelliği vardır. Her şeyden önce sukuk bir Grafik 2-4.2
varlığa dayanmaktadır ve varlıklardan doğan gelirler üzerinde hak tesis eder ki bu özel- %4 %7 Vadelere Göre Dağılım
%8
liğiyle geleneksel bankalardaki karşılığı olan bonodan açıkça ayrılmaktadır. Eşit değerli 20+ yıl < 3 yıl Diğerleri Grafik 2-4.3
sertifikalar olan sukuk, bölünmez hisselere sahiplik yetkisini temsil ederler. Genel olarak
Para Birimine Göre
dayanak varlıklar bir SPV’ye devredilir. Organize piyasalara kote edilme özelliğine sahip %7
%14 Dağılım
oldukları gibi derecelendirme kuruluşları tarafından da değerlendirilebilir, ikincil piyasa- SAR
10-20 yıl
larda işlem görebilirler. Sukuk sertifikaları sabit veya değişken getirili olabilir.
%15
7-10 yıl %46 %60
Finansal Kurumların Sukuk İhracı 3-5 yıl %25 MYR
Faizsiz bankacılık yapan finansal kurumların, varlıklarının önemli bir kısmını menkul olma- %14 USD
yan kısa vadeli yatırımlarda tutmaları alışılageldik bir sorundur. Bu durum, verimlilik ve 5-7 yıl
varlık çeşitlendirmesi açısından olumsuz bir tablo çizmektedir. Faizsiz bankacılık yapan
finansal kurumlar bu problemleri aşmak, bilanço büyümesini desteklemek ve global pa-
zarda daha rekabetçi hâle gelebilmek için sukuk ihracı gerçekleştirebilirler.
Sukuk likiditenin değerlendirilebileceği bir yatırım enstrümanı rolünü oynamaktadır.
Dolayısıyla faizsiz bankacılık yapan finansal kurumların likidite yönetimi açısından kritik
bir öneme sahiptir. Katılım bankalarının merkez bankalarının tahvillerine faizli enstrüman

Tablo 2-4.1
oldukları için yatırım yapamadıkları ve likidite fazlalıklarını buralarda değerlendireme-
Finansal Kurumların
dikleri gerçeğinden yola çıkarak hazine sukuk/kira sertifikası ihraçları ile beraber katılım Yaptığı Son Sukuk
bankalarının likidite yönetimi açısından olumlu bir ortamın oluşacağını söyleyebiliriz. İşlemleri
Merkez bankalarının sukuk ihraç etmeleri durumunda, faizsiz bankacılık yapan finan-
sal kurumlar likidite fazlalarını, bu enstrümanlarda değerlendirme imkânını elde ede-
ceklerdir. Sukuk aynı zamanda özellikle finansal şokların yaşandığı ortamlarda, katılım
bankalarının Merkez Bankası’ından likidite ihtiyaçlarını karşılamaları açısından da ihtiyaç
duyulan bir üründür.
Global Sukuk İhracı İstatistikleri

Global sukuk ihraçlarının toplam değeri 2011 yılı Kasım ayı sonu itibariyle 150 milyar
Amerikan doları seviyesini geçmiştir. Bu rakamın hızla artacağı da düşünülmektedir. Bu-
nunla birlikte sukuk ihraçları konusunda Malezya’daki aktiflik oldukça göze çarpmaktadır.
 Yıllar itabariyle Sukuk İhracı, Milyar USD

Grafik 2-4.1 35 31,2
Yıllar İtibariyle 30 26,1
Sukuk İhracı 23,3
25
19,0
20
15 12,8
10 6,1 7,4
3,5
5 0,9
0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
262 | SAĞLAM BANKACILIK MODELİ • ULUSLARARASI BANKACILIK GRAFIKLER: HSBC, DEALOGIC, 21 KASIM 2011 | 263
Kutu 2-4.1
Kuveyt Türk Birinci Sukuk İhracına

Kuveyt Türk Sukuk İhraçları
“YILIN EN İYİ İŞLEMİ” Ödülü

İlk İhraçtan Önce Türkiye’de Sukuk Faizsiz bankacılık alanında en etkin yayın ve organizasyon kuruluşlarından Islamic Finan-
Kuveyt Türk tarafından ilk sukuk ihracı gerçekleştirilmeden önce Türkiye’de sukuk, uzun ce News (IFN) dergisi tarafından her yıl düzenlenen ödüller kapsamında Kuveyt Türk’ün
bir süre devlet (hazine) ihracı temelinde ele alınmaktaydı. Ayrıca Türkiye’deki mevzuatın gerçekleştirdiği sukuk işlemi üç ayrı kategoride ödüle layık görmüştür. Islamic Finance
sukuku net bir şekilde finansal enstrüman olarak tanımlamaması dolayısıyla vergilendir- News tarafından dünyadaki önemli üst düzey sektör yöneticilerinin oyları ile belirlenen
me, muhasebe, dokümantasyon gibi pek çok konuda belirsizlikler söz konusuydu. Uzun sonuçlara göre, Kuveyt Türk’ün gerçekleştirdiği sukuk işlemi “YILIN EN İYİ İŞLEMİ”,
vadeli bir finansman aracı eksikliği Türkiye’deki katılım bankalarının gelecekteki büyüme “SUKUK ALANINDA EN İYİ İŞLEM” ve “TÜRKİYE’DE YILIN EN İYİ İŞLEMİ” ödüllerine layık
beklentileri açısından problem teşkil etmekteydi. Bu nedenle de sukuk konusunda ilk adımı görüldü. Islamic Finance News Kuveyt Türk’ün sukuk işleminin ödüle layık görülmesine
katılım bankalarının atmasının zorunlu olduğu bir ortam mevcuttu. Kuveyt Türk mevcut ilişkin şu değerlendirmelere yer verdi.
KREDILER
düzenlemeler altında vekâlet (Ar. vekâle; İng. wakala) yapısını kullanarak Ağustos 2010’da
Türkiye’nin ilk sukuk ihraç işlemini gerçekleştirdi. YILIN EN İYİ İŞLEMİ
(DEAL OF THE YEAR) IFN, Kuveyt Türk sukuk
Kuveyt Türk Birinci Sukuk İşlemi işleminin Türk ve İngiliz hukukuna dair sorunları
Birinci sukuk işlemi mevcut mevzuat çerçevesinde vekâlet yapısında ihraç edildi ve leasing da etkin biçimde aşarak bir ilki başardığını, Tür-
ve murabaha alacaklarına dayandırıldı. 3 yıl vadeli, 100 milyon USD tutarlı olacak şekilde kiye Cumhuriyeti’nin de sukuk ihracı dâhil yeni
Londra Menkul Kıymetler Borsası’nda kote edilen işlem Fitch tarafından BBB- (Yatırım ihraçlar için ümit doğurduğunu ifade ederek
Yapılabilir) işlem notuyla değerlendirildi. Avrupa’nın ve Türkiye’nin ilk banka sukuk işlemi bu nedenle, işlemin birinciliğe layık görüldüğü-
olan Kuveyt Türk Birinci Sukuk İşlemi, Islamic Finance News ve Euromoney gibi saygın nü açıklamıştır. Değerlendirmenin devamında
 uluslararası finans medyası tarafından da birçok ödüle layık görülmüştür. şu ifadeler yer almaktadır: “… Celcom, Re’sü’l-
Şekil 2-4.2

Hayme (Ras Al Khaimah) Hükümeti, Danga Capi-
Kuveyt Türk Birinci tal, Sabana REIT, Petronas Kimya Grubu işlemle-
Sukuk İşlemi Modeli
ri övgüye layıktır. Bu işlemler diğer birçok önemli
işlem gibi faizsiz bankacılığın gelişmesine katkı
sağlamıştır. Başka bir yılda bu işlemler tek başı-
na ödülü alır ya da ödülü birlikte paylaşırdı. Tüm
işlemlerin kendine özgü önemine karşın, hiçbiri
parlak ve çığır açan bir yol ve yeni bir piyasanın
Portföy yolunu Kuveyt Türk işlemi gibi açmamıştır.”
varlıklarının
MALI KONTROL
geri dönüşü Uygulanacak SUKUK ALANINDA EN İYİ İŞLEM
Gelirler fiyat
(SUKUK DEAL OF THE YEAR) Kuveyt Türk sukuk işleminin sukuk alanında en iyi
işlem seçilmesine ilişkin açıklamada şu ibarelere yer verildiği görülmektedir: “... Şüp-
hesiz Re’sü’l-Hayme Hükümeti, Malezya, Katar İslam Bankası’nın iki işlemi, Cagamas
DENETIM VE RISK
işlemi, İslam Kalkınma Bankası, Danga Capital işlemleri yılın en iyi işlemleri adayları
arasında yer almaktadır. Fakat Kuveyt Türk işlemi net bir biçimde global yatırımcılara
Periyodik yeni bir piyasa açması ve Türkiye’den yapılacak yeni ihraçlara model oluşturması ne-
dağıtım miktarı deniyle öne çıkmaktadır.”
İhraç sertifikaları gelirleri ve geri alma
IK, EĞITIM, KALITE

miktarı TÜRKİYE’DE YILIN EN İYİ İŞLEMİ
(TURKEY: DEAL OF THE YEAR) Diğer katılım bankalarının gerçekleştirdikleri sendi-
kasyon işlemlerine değinilmekte ve bu işlemler arasında Kuveyt Türk’ün sukuk işleminin
öncü rolüne ve katılım bankacılığına sağladığı açılıma dikkat çekilmektedir.
HUKUK VE RISK TAKIP

264 | SAĞLAM BANKACILIK MODELİ • ULUSLARARASI BANKACILIK
Yeni Yasal Çerçeve: Kira Sertifikaları
VAKA INCELEMESI / KUVEYT TÜRK SUKUK IHRACI

Türkiye’de Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) 1 Nisan 2010 tarihinde kira sertifikaları ile ilgili
bir tebliğ yayımladı. Tebliğde öngörülen sukuk yapısı “icare sukuku”dur. Tebliğ sayesin-
de Türkiye’deki finansal kurum ve firmaların yurt içi ve yurt dışında sukuk ihraç etmesi
mümkün hâle gelmiştir. Ocak 2011’deki yasal düzenlemelerle konvansiyonel bonolardaki
vergi istisnalarına benzer şekilde sukuk ile ilgili vergi istisnaları da düzenlenmiştir. 2011
yılı sonunda yeni yasal çerçeve kapsamında katılım bankalarının ihraçlarının tamamlan-
masının beklendiği bir ortamda Kuveyt Türk ilk kira sertifikası ihracını gerçekleştirmiştir.
Kuveyt Türk İkinci Sukuk İşlemi

20 Ekim 2011 tarihinde Kuveyt Türk 5 yıl vadeli 350 milyon USD tutarındaki işlemin satı-
şını tamamladı. Bu işlem, Türkiye’de yeni mevzuat çerçevesinde yapılan ve diğer işlemler
için referans teşkil eden ilk kira sertifikası ihracı; Kuveyt Türk açısından ise 2010’daki
ilk ihraçtan sonra ikinci sukuk işlemi olmuştur. İşlem Türkiye’deki büyük konvansiyonel
bono ihraçlarından daha düşük bir fiyat (maliyet) ile gerçekleşti. Bu işlemin önemi, yeni
mevzuat çerçevesinde yapılıp referans teşkil eden ve diğer katılım bankaları ile firmaların
sukuk ihraçlarının yolunu açan ilk sukuk ihracı işlemi olmasından kaynaklanmaktadır. Asya,
Orta Doğu ve Avrupa’yı içeren geniş bir roadshow programının ardından gerçekleştiri-
len bu işlem, 2011 yaz döneminden sonra geçekleştirilen ilk işlem oldu ve Ortadoğu ve
Avrupa’daki yatırımcılardan büyük ilgi gördü. İşleme gelen talep 1,6 kata ulaştı ve 560
milyon USD seviyesinde gerçekleşti. Bu işlem, yatırımcıların Türkiye’ye ve Kuveyt Türk’e
olan güvenlerinin bir teyidi olarak görüldü.

Şekil 2-4.3
Kuveyt Türk İkinci
Sukuk İşlemi
Varlık
Portföyünün
Satışı1
Kira,
İhraç Portföy
Kira İtfa
Bedeli Geliri ve
Ödemesi2 Bedelinin
Ödemesi Leasing
Ödenmesi
Gelirleri
İhraç Edilen Periyodik Kira

Sertifika Bedelinin Ödemeleri ve İtfa
Ödenmesi Bedelinin Ödenmesi 1 Varlık portföyü gayrimenkul, leasing alacakları ve
murabaha alacaklarından oluşmaktadır.
2 Kira sözleşmesi tahtındaki kira bedelleri KT Sukuk
adına Portföy Yöneticisine ödenecektir.

Sukuk,

Grafik 2-4.4
%8
Yatırımcı Profili
Yatırım Fonları ve
%12
Türk sermaye
Grafik 2-4.5 Sigorta Şirketleri
Avrupa
Coğrafi Dağılım
%10 %19
Uluslararası Kuruluşlar Asya
piyasalarının
%1
%81
Özel
Bankalar %69
Bankacılık
Üniteleri Ortadoğu
gelişmesi ve derinlik
kazanması için
Sonuç
Sukuk, Türk sermaye piyasalarının gelişmesi ve derinlik kazanması için önemli bir finansal
enstrümandır. Bu ürün, katılım bankalarının Türk sermaye piyasalarına önemli bir katkısı
olmuştur. Kuveyt Türk, gerçekleştirdiği başarılı ihracı ile sukuk piyasasının oluşumunun
önemli bir finansal

öncülüğünü yaptı. Bu ihraç, firma ve finansal kuruluşların gelecekteki ihraçları için bir re-
ferans ve model teşkil etti. Sukuk bankalarımızın ve firmalarımızın uzun vadeli kaynaklara
erişiminin bir yolu olup, bu yöntemle elde edilen kaynaklar ülkemizin kalkınmasına hizmet
enstrümandır.
edecek yatırım projelerinde kullanılmaktadır. Sukuk, başta Asya, Orta Doğu ve Avrupa
ülkeleri olmak üzere dünyanın birçok ülkesindeki yatırımcıların Türkiye’ye yönelmesini ve
Türk varlıkları ile buluşmasını sağlayan bir bağ işlevini görmektedir. Sukuk, Türk sermaye
piyasaların dünya ile kucaklaşmasını pekiştiren ve İstanbul’un finansal merkez olması
Bu ürün, katılım
projesine katkı sunan bir üründür. Kuveyt Türk’ün başarılı ihracından sonra katılım ban-
kalarının ve Türk şirketlerinin sukuk ihraçlarının gerçekleşmesi beklenmektedir. Türkiye’de
sukuk piyasalarının gelişimi için kritik öneme sahip olan Hazine ihracının gerçekleşmesi
yönünde beklentiler oluşmuştur. Önümüzdeki dönemlerde Türkiye’de yerel para birimi
bankalarının Türk
cinsinden kira sertifikası ihraçlarını görmek muhtemeldir. Türkiye’de sukuk piyasalarının
derinleşmesi ve ihraçların süreklilik arz etmesi için birtakım ilave düzenlemelerin ve ça-
lışmaların yapılması da gündemde olacaktır.
sermaye piyasalarına
önemli bir katkısı
olmuştur.
268 | SAĞLAM BANKACILIK MODELİ • ULUSLARARASI BANKACILIK
OPERASYON,
TEKNOLOJİ,
İDARİ İŞLER
BÖLÜM
2
5
Operasyon, Teknoloji,
İdari İşler

Operasyon Merkezi
Operasyon Merkezi’nin organizasyon yapısını aşağıdaki şekilde gösterebiliriz:
KREDILER

Hayal Şekil 2-5.1
Operasyon Merkezi’nin
edebiliyorsan
yapabilirsin.

Bankacılık Operasyonları
Bankacılık operasyonları departmanı, Takas, Resmî Yazışmalar, Veri Giriş, Nakit Yönetimi
ve Şube Koordinasyon olmak üzere beş ayrı servisten oluşmaktadır. Takas birimi çeklerin
takas ortamında işlem görmesi, senet işlemleri ve muhabir banka senet tahsil işlemleri,
―W. Disney Merkez Bankası bildirimleri ve çek karnesi basım işlemlerini yerine getirmektedir. Veri
Giriş birimi şubelerden elektronik ortamda gönderilen, çek, senet ve teminat işlemlerinin,
şekil, şart ve kurum prensiplerine uygunluklarını kontrol ederek, sisteme bilgi girişlerini
gerçekleştirmektedir. Resmî Yazışmalar birimi kamu kurum ve kuruluşlarından şubelere
ve Genel Müdürlüğe gelen yazıların cevaplandırılması ve postalanması işlemlerini yap-
MALI KONTROL
maktadır. Nakit Yönetim birimi nakit sayımı, altın işlemleri ve muhabir grup işlemlerini
gerçekleştirmektedir. Şube Koordinasyon birimi şube operasyonlarının performans değer-
lendirmeleri, operasyonel iş yükü takipleri, şube operasyon kariyer gelişimi konularında
gruplar ve birimler arasında iletişim ve koordinasyonu sağlamaktadır.
DENETIM VE RISK
IK, EĞITIM, KALITE
HUKUK VE RISK TAKIP
Kredi Operasyonları
Kredi Operasyonları birimi, Operasyon Merkezi’ne sevk edilen proje ödeme işlemlerinin
takibini ve işlemlerin mevzuata uygunluğunun kontrolünü yapar. Ayrıca teminat ve refe-
rans mektup taleplerinin değerlendirilmesi ve sigortalanması gereken kurum teminat-

larının sigorta işlemlerinin yapılmasının sağlanması da bu birimin sorumluluğundadır.
Tüm fon kullandırım işlemleri, kurum prensiplerine ve mevzuata uygun bir şekilde bu
birim tarafından gerçekleştirilmektedir. İşlemler kurum prensipleri açısından değerlen- İdari Hizmetler
dirilmekte, her bir işlemin türüne göre (murabaha, müşareke, selem, istisna, teverruk,
icare, leasing, mudarebe vs.) gerekli kontrolleri yapılarak, usulüne uygun şekilde ger-
İdari Hizmetler, kurumsal imaj çalışmaları, şube ağındaki genişleme, şube yerlerinin be-
çekleştirilmesi sağlanmaktadır.
lirlenmesi, şube açılışları, yeni şube konseptinin uygulanması gibi görevleri olan bir de-
İşlemler, aynı zamanda mevzuat boyutu ile de değerlendirilmekte, her bir işlemin
partmandır. Bu departmanın organizasyon yapısı şu şekildedir:
ilgili mevzuat (Bankacılık, Finansal Kiralama, Teşvik, Dış Ticaret, Tüketici Kanunu, mor-
KREDILER
tagage vs.) çerçevesinde gerçekleştirilmesi sağlanmaktadır.
Yapıları gereği farklılık göstermeleri nedeniyle fon kullandırım işlemleri iki ayrı ser- 
vis tarafından yürütülmektedir. Bu servisler Kurumsal Fon Kullandırım ve Bireysel Fon Şekil 2-5.2
Kullandırım olarak kendi alanlarındaki işlemlerle ilgilenmektedirler. İdari Hizmetler
Sigorta ve Teminat Mektubu servisleri de bu birim altında hizmet vermektedir
Sigorta Servisi, başta kurum teminatlarının sigortalanmasının sağlanması olmak
üzere, kurumdaki tüm sigorta operasyonlarının gerçekleştirilmesi ve yönetilmesiyle bir-
likte, anlaşmalı sigorta şirketlerine bağlı bankasürans faaliyetlerinin organizasyonunu,
koordinasyonunu ve eğitim faaliyetlerini yürütmektedir.
Teminat Mektubu Servisi ise kurum genelinde düzenlenen teminat mektuplarının,

kurum prensipleri, mevzuat ve kurum iç uygulamalar açısından gerekli kontrollerini ya-
İdari Hizmetler
parak bu mektupların usulüne uygun şekilde verilmesini sağlamaktadır. Talep edilmesi
İdari Hizmetler biriminin görevleri aşağıdaki gibidir:
halinde referans mektubu teyitleri ve teminat mektubu teyitleri bu servis tarafından
düzenlenmektedir.

Tablo 2-5.1
Dış Ticaret ve Hazine Operasyonları
İdari Hizmetler
Dış Ticaret ve Hazine Operasyonları departmanının görev alanı aşağıdaki gibi detay-
Biriminin Görevleri
landırılabilir:
MALI KONTROL
İnşaat-Proje
DENETIM VE RISK
Şube adayı mekânların teknik incelemelere tâbi tutulması, şube mekânı için tasarım
ve mühendislik uygulama projelerinin tamamlanmasının sağlanması ve şantiye kontrol
hizmetlerinin yapılması, İnşaat-Proje biriminin başlıca görevleridir.
Güvenlik
IK, EĞITIM, KALITE

Güvenlik biriminin başlıca görevleri şunlardır:

Tablo 2-5.2
HUKUK VE RISK TAKIP

Güvenlik Biriminin
Başlıca Görevleri
274 | SAĞLAM BANKACILIK MODELİ • OPERASYON, TEKNOLOJI, IDARI IŞLER | 275

1 <?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
2 <root>
3 
60 <xsd:schema id="root" xmlns="" xmlns:msdata="urn:schemas-microsoft-com:xml-msdata"> Proje Yönetim ve Kalite
61 <xsd:element name="root" msdata:IsDataSet="true">
62 <xsd:complexType> Stratejik önem arz eden projelerin zamanında tamamlanması, Müşteri İlişkileri
63 <xsd:choice maxOccurs="unbounded">
64 <xsd:element name="data"> YöneticisiMİY kanalıyla gelen taleplerin ilgili BT servislerine yönlendirilmesi ve BT sü-
65 <xsd:complexType> reçlerinin kalite standartlarına uygun olarak geliştirilmesi bu birimin başlıca görevleridir.
66 <xsd:sequence>
67 <xsd:element name="value" type="xsd:string" minOccurs="0" msdata:Ordinal="1" />
68 <xsd:element name="comment" type="xsd:string" minOccurs="0" msdata:Ordinal="2" />
69 </xsd:sequence> BT Sistem Destek ve Operasyon
MALI KONTROL
70 <xsd:attribute name="name" type="xsd:string" msdata:Ordinal="1" />
71 <xsd:attribute name="type" type="xsd:string" msdata:Ordinal="3" /> BT Sistem Destek ve Operasyon biriminin faaliyetleri; veri tabanı sistemlerinin yönetil-
72 <xsd:attribute name="mimetype" type="xsd:string" msdata:Ordinal="4" />
73 </xsd:complexType> mesi, network alt yapısının izlenmesi, şube ve yeni lokasyon sistemlerinin kurulması ve
74 </xsd:element>
75 <xsd:element name="resheader"> PC, monitör vb. alım süreçlerinin takibi şeklinde sıralanabilir.
76 <xsd:complexType>
77 <xsd:sequence>
DENETIM VE RISK
78
79
<xsd:element name="value" type="xsd:string" minOccurs="0" msdata:Ordinal="1" />
</xsd:sequence>
Bilgi Güvenliği
80 <xsd:attribute name="name" type="xsd:string" use="required" /> Bilgi Güvenliği birimi kuruma ait bilgilerin ve bilgi sistemlerinin yetkisiz şekilde erişime,
81 </xsd:complexType>
82 </xsd:element> kullanıma, değiştirilmeye ve bozulmaya karşı korunması, aynı zamanda kurum bilgi ve
83 </xsd:choice>
84 </xsd:complexType> bilgi sistemlerinin gizliliğinin, bütünlüğünün ve erişilebilirliğinin sağlanması konularında
85 </xsd:element>
86 </xsd:schema> görev alır.
IK, EĞITIM, KALITE

87 <resheader name="resmimetype">
88 <value>text/microsoft-resx</value>
89
90
</resheader>
<resheader name="version">
Help-Desk
91 <value>1.3</value> Bu birimin iki temel görevi vardır: Birincisi BT’ye gelen çağrıların öncelik sırasına göre
92 </resheader>
93 <resheader name="reader"> çözülmesi, diğeri ise sistem erişim ve yetki taleplerinin değerlendirilmesi ve uygun ise
94 <value>System.Resources.ResXResourceReader, Culture=neutral, PublicKeyToken=b77a5c561934e089</value>
95 </resheader> verilmesidir.
HUKUK VE RISK TAKIP

96 <resheader name="writer">
97 <value>System.Resources.ResXResourceWriter, System.Windows.Forms, Version=1.0.3300.0, Culture=neutral</value>
98 </resheader>
99 <data name="errorProvider.Location" Culture=neutral, PublicKeyToken=b03f5f7f11d50a3a">
100 <value>17, 17</value>
101 </data> | 277
102 <data name="$this.Name">
103 <value>Form1</value>
104 </data>
VAKA İNCELEMESİ
Müşteri
memnuniyeti
tüm sektörlerde
olduğu gibi
bankacılık
sektöründe
Müşteri memnuniyeti
tüm sektörlerde olduğu
gibi bankacılık sektöründe
de en önemli konuların
de en önemli
başında gelmektedir.
Bankacılık sektöründe
müşteri memnuniyetinin
gündeme geldiği en
konuların başında
önemli hizmetlerden birisi
çağrı merkezi (call center)
hizmetidir. Bu nedenle
gelmektedir.
Kuveyt Türk Katılım Bankası
müşteri memnuniyetinde
çok daha iyi bir konuma
gelmek için Borusan
Telekom ile IP tabanlı ses
İletimi (VoIP) teknolojisiyle
Kuveyt Türk
çalışan yenilikçi bir çağrı
merkezi oluşturma projesini
gerçekleştirmiştir. Bu vaka
IP Tabanlı Ses İletimi çalışmasında bu yeni çağrı

merkezi uygulaması ve IP
(VoIP) Projesi tabanlı ses iletimi (VoIP)

projesi anlatılacaktır.
sı planlanan 40 yeni şubede bu sistemin kullanılması düşünülmektedir. Böylelikle çağrıları
VAKA INCELEMESI / KUVEYT TÜRK IP TABANLI SES İLETIMI (VoIP) PROJESI

Çağrı Merkezi Projesi çağrı merkezine aktarılan şube sayısı 215 olacaktır (Tablo 2-5.4).
Şube Çalışanı Gibi Samimiyet

Çağrı Merkezi projesi, şubeleri arayan müşterilerin sesli yanıt sistemi üzerinden çağrı
Her ne kadar şube personelinin yükü alınıyor olsa da müşterilerin bazıları bu durumdan
merkezine taşınması ve eğer operatörler tarafından hizmet verilebiliyorsa hizmetin orada
memnun olmuyordu. Çünkü onu Kuveyt Türk ile tanıştıran şube personeli ile daha samimi
sonlanması esasına dayanmaktaydı. Eğer soruna çözüm bulunamıyorsa müşterinin şubeye
idi, her aradığında farklı bir ismin telefona bakmasından memnun olmayan müşteriler
bağlanması mümkün olacaktı.
de vardı. Bunun üzerine şubeler gruplandı ve her grup için müşteri temsilcisi grupları
Özellikle şubeye ihtiyaç olmadan Çağrı Merkezi personelinin kolaylıkla verebileceği
oluşturuldu. Böylelikle müşteri ikinci üçüncü aradığında aynı isimler ile karşılaşabildi ve
hizmetlerin bu şekilde verilmesi ana hedef noktasıydı. Çağrı Merkezinden verilebilen hiz-
daha samimi bir ortam yakalanmış oldu.
metlerle ilgili ana konu başlıkları, Tablo 2-5.3’te de gösterildiği gibi hesap işlemleri, şifre
işlemleri, çek-senet işlemleri, kredi kartı işlemleri, ATM kart işlemleri ve kredi işlemleri
Sistem Nasıl Çalışıyor?
ile POS ve POS hesabı işlemleridir.
Her çağrı merkezinde olduğu gibi müşteri eğer 444’lü Çağrı Merkezi numarasını arar-
sa doğrudan çağrı merkezine bağlanır. Fakat projenin diğer çağrı merkezlerinden farkı
 müşterinin ildeki şubeyi araması durumunda ortaya çıkar. Bu sistemde müşteri bağlı
Tablo 2-5.3 bulunduğu ildeki şube numarasını aradığında karşısına sesli yanıt sistemi çıkar. Müşteri
Şube Çağrılarının Ana dâhilî numara tuşladığında personele doğrudan ulaşabilmektedir. Eğer dâhilî numarayı
Konu Başlıkları
tuşlamazsa sesli yanıt sisteminden müşteri bankacılık işlemlerini seçmek için 1’e bastı-
ğında şubedeki personele bağlanır; 0, 2, 3 ya da 4’e bastığında ise İstanbul Genel Mer-
kez’deki Çağrı Merkezi’ne yönlendirilir. Çağrı Merkezi’ndeki personel müşteriye istediği
hizmetleri sunma konusunda yardımcı olarak müşterinin sorunu çözer. Eğer bu personel
gerekli çözümü sağlama yetkisine sahip değilse veya müşteri mutlaka şubeyle görüşmek
isterse, operatör bu çağrıyı şubedeki ilgili kişiye aktarabilir. Örneğin Sakarya’daki bir
çağrı, VoIP yöntemiyle İstanbul’daki Çağrı Merkezi’ne taşınmakta, ardından aynı şekilde
geriye de yönlendirilebilmektedir. Diğer bir ifade ile müşteri şubedeki personele bir şekilde
Proje Başlangıcı ve Gelişim Aşamaları
ulaşamazsa çağrısı Çağrı Merkezi’ne geri alınıp çözüm üretilene kadar sürdürülmektedir
VoIP Çağrı Merkezi projesi için teknoloji ortağı seçilen Borusan Telekom ile 2006 yılında
(Şekil 2-5.4). Bu sayede müşteri memnuniyeti gittikçe artmaktadır.
bu konuda çalışılmaya başlanmıştır. Banka için güvenliğin çok önemli olmasından dolayı
çözüm ortağının sunduğu hizmetlerle ilgili olarak ilk etapta uzun bir test süreci gerçekleş-
tirilmiştir. Bu test sürecinin ardından VoIP, 11 şube ve Kuveyt Türk operasyon merkezinin
dâhil olduğu bir ağ üzerinden kullanılmaya başlanmıştır.
0-2-3-4-5
numaralı menüler 
Her Ar-Ge projesinde olduğu VoIP projesinde de çözülmesi gereken birçok sorun orta- doğrudan Çağrı Şekil 2-5.4
Merkezi’ne Çağrı Merkezi
ya çıkmıştır. Projenin ilk uygulama aşamasında ses kalitesinin son derece düşük olduğu
Müşteri Aramaları aktarılır. Şube Çağrıları
gözlenmiş, müşteri memnuniyetini sağlamak için seste oluşan yankı ve parazit sorununun
Türk Telekom Akış Şeması
hızla çözülmesi gerekmiştir. Bu nedenle hemen hemen her gün ses kalitesi test edilerek PSDN
Borusan Telekom ve Simge Telekom ile ortak çalışmalar düzenlenmiştir. Şube Çağrı
Santrali Merkezi
 Müşteri dâhilî numara

Çağrı VoIP’e özel
tanımlar ile ilgili müşteri
Tablo 2-5.4
tuşladığında personele temsilcisine aktarılır.
VoIP Uygulanan doğrudan ulaşabilir.
Şube Sayısı
Müşteri temsilcisi
Şube çözüm sunamadığı
Personeli müşterileri şube
2009 yılında ses kalitesinde istenilen seviyeye ulaşıldığında 75 şubeye gelen çağrılar personeline
çağrı merkezine yönlendirilmeye başlanmıştır. 2011 yılının sonunda da tüm Kuveyt Türk aktarabilir.
Çağrı
Merkezi
şubelerinin çağrılarının çağrı merkezine aktarılması sağlanmıştır. 2012 yılında ise açılma- Personeli

VAKA INCELEMESI / KUVEYT TÜRK IP TABANLI SES İLETIMI (VoIP) PROJESI

Tablo 2-5.5
İdari Hizmetler
Çağrı, Müşteri Temsilcisine Nasıl Geliyor ve Aktarılıyor?
Sonuç
Özellikle yoğunluğun çok fazla olduğu, işlerin rutinleşip standartlaştığı şubelerde bu
sistem çok aktif bir şekilde kullanılmaktadır. Örneğin müşteriler şubeyi sadece bakiye
sormak ya da çok basit bir konuda danışmanlık almak için bile arayabilmektedir. Bu ne-
denle de şubelerde personel üzerinde çok ciddi bir iş yükü oluşmaktadır. Tablo 2-5.5’te
VoIP ile çağrı merkezlerinden en fazla alınan hizmetler gösterilmiştir. Bu tabloya göre
müşterilerin %25’i şubeyi hesap bakiye ve hareket bilgilerini öğrenmek, %20’si şube ile-
tişim ve personel bilgisi öğrenmek için aramıştır. Eğer Çağrı Merkezi bu destek hizmetini
sağlayamasaydı bu hizmetleri sunma görevi şubede çalışan personele düşecekti. Proje-
nin geldiği mevcut durumda şubelerin cevaplaması gereken çağrıların ortalama %70’ini
Çağrı Merkezi cevaplamaktadır, başka bir ifadeyle VoIP projesiyle şubelerde çağrı yü-
künün %70’i hafifletilmiş olmaktadır. Böylelikle şubelerdeki personel, işine daha fazla
vakit ayırabilmekte ve asıl görevi olan şube işlemlerine daha rahat odaklanabilmektedir.
Gerçekleştirilen proje ile Kuveyt Türk Katılım Bankası, Türkiye bankacılık sektöründe
bir ilki gerçekleştirmiştir. Bu sistem sayesinde müşteri memnuniyeti artmış ve Çağrı
Merkezi hizmetlerinin gelişimi için banka personeli ve müşterilerinin bakış açısı ve he-
defleri de büyümüştür. Projenin ilerleyen dönemler için yeni hedefi ise müşterileri cep
telefonu numaralarından ve seslerinden tanıyarak buna göre daha da yenilikçi bir çağrı
merkezi hizmeti sunmaktır.

MALİ KONTROL
BÖLÜM
2
6
Mali Kontrol

U
luslararası Finansal Raporlama Standartları’na ve Muhasebe Uygulama
Yönetmeliği’ne uygun olarak, kurumun faaliyetleri ile ilgili muhasebe kayıtları-
nın tutulmasından, yıllık bütçe ve planların yapılmasından, kurum içi ve dışına
sunulmak üzere raporların hazırlanmasından sorumlu birimdir.
Mali Kontrol Grubu’nun organizasyon yapısı şu şekildedir:
İyi olmak
KREDILER

Şekil 2-6.1
kolaydır,
Mali Kontrol Grubu’nun
zor olan adil

olmaktır.
―Victor Hugo
MALI KONTROL
DENETIM VE RISK
IK, EĞITIM, KALITE
HUKUK VE RISK TAKIP
Muhasebe
Tamamen veya kısmen mali karakterde ve para ile ifade edilebilen işlemlere ait anlamlı
ve güvenilir bilgileri sağlayacak biçimde, verilerin ilgili kaynaklardan toplanmasına, doğ-
ruluklarının saptanmasına, kaydedilmesine, tasnif edilmesine, rapor halinde sunulması-

na ve yorumlanmasına ilişkin fonksiyonlar kapsamında Muhasebe Müdürlüğü, bankanın
muhasebe sisteminin işleyişinden, Bankacılık Kanunu, Türkiye Muhasebe Standartları,
BDDK yönetmelikleri, vergi kanunları ve ilgili diğer mevzuat gereğince hazırlanması gere-
ken finansal tabloların ve yasal raporların gerçeğe uygun olarak hazırlanmasını teminen
işlemlerin zamanında ve doğru olarak kayda alınmasını sağlamaktan, giderlerin bütçe
hedeflerine uygun masraf kalemlerine kaydına ilişkin gerekli çalışmaları yapmaktan, vergi
ve benzeri yükümlülüklerin yerine getirilmesinin ve ödemesinin takibinden, kurum giderle-
rinin ve sabit kıymetlerin kayda alınmasından, ödemesinden ve kontrolünden sorumludur.
KREDILER
Muhasebe Kontrol
Muhasebe Kontrol Müdürlüğü, uzman ve dinamik kadrosuyla güvenilir bir muhasebe alt

yapısının oluşturulması ve geliştirilmesinin yanı sıra etkin finans ve muhasebe kontrol-
lerini gerçekleştirerek bankanın faaliyet sonuçlarının ve risk durumunun gerçeğe uygun
şekilde sunulmasını sağlamaktadır.
MALI KONTROL
DENETIM VE RISK
IK, EĞITIM, KALITE
HUKUK VE RISK TAKIP
288 | SAĞLAM BANKACILIK MODELI • MALI KONTROL | 289
Birim, raporlamaların daha dinamik, sorunsuz ve zamanında yapılması, Müdürlük ile
Bilgi İşlem Müdürlüğü arasındaki iletişimin güçlendirilmesi ve birçok raporun başka
birimlerin yardımına ihtiyaç duyulmaksızın departman içinde hazırlanması işlevlerini
yerine getirecektir.

Dış Raporlama
Yasal yükümlülükler gereği kamuya açıklanan ya da resmî kurumlara gönderilen bilgilerin
yanı sıra Kuveyt Türk’ün ana ortağı Kuveyt Finans Kurumu için hazırlanan raporlar, Dış
Raporlama Müdürlüğü tarafından üretilmektedir. Müdürlük, yılda yaklaşık 100 farklı finan-
sal rapor hazırlamakta ve bunları günlük, haftalık, aylık, 3 aylık ve yıllık sıklıklarda resmî
kurumlara göndermektedir. Dış Raporlama Müdürlüğü’nün iki temel fonksiyonu vardır:
KREDILER
Yurt İçi Raporlama
Yurt içi raporlama çalışmaları kapsamında temel olarak, bağımsız denetim raporu ha-
zırlıkları, uluslararası finansal raporlama standartları IFRS raporları, resmî kurumlara
gönderilen periyodik ve anlık raporlar yer almaktadır. Ayrıca, ilgili kanun ve yönetmelik-
ler gereği izlenmesi ve tutturulması gereken yasal had ve oranlara (Sermaye Yeterlilik
Bütçe ve Yönetim Raporlama Rasyosu, Yabancı Para Net Genel Pozisyonu, Kredi Sınırları, TCMB Zorunlu Karşılıklar,
Muhasebe ve mali kontrol biriminin topladığı verileri üst yönetimin, TCMB’nin, BDDK’nın, vb.) ait cetveller ve tablolar da Dış Raporlama Müdürlüğü tarafından oluşturulmaktadır.
bağımsız denetim ve rating kuruluşlarının ihtiyaçlarına göre raporlayan birimdir. Böy- Resmî kurumlara bildirilmesi gereken şube açılışları ve adres değişiklikleri, zaman aşı-
lece, doğru veriler anlamlı ve kullanışlı hâle gelir ve karar verme süreci kısalır. mına uğramış katılma fonları, emanet ve alacakların Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu
Mali Kontrol ve Planlama içinde stratejik bir öneme sahip olan bütçe fonksiyonu, (TMSF) devir süreçleri de Dış Raporlama Müdürlüğü’nün yurt içi raporlama çalışmaları

her kurum için bir yol haritasıdır. Büyüme hedefleri doğrultusunda şube sayısı giderek kapsamında takip edilmektedir.
artan Kuveyt Türk’te bütçe, yönetimin komuta ve kontrol işlevlerini yerine getirme
sürecinde kritik öneme sahiptir. Bu önem, piyasalardaki temel değişkenlerin çoğaldığı, Yurt Dışı Raporlama
volatilitenin yükseldiği, müşteri, ürün ve risklerin yapı ve niteliğinin hızla değiştiği son Yurt dışı raporlama çalışmaları, esas olarak Kuveyt Türk’ün ana ortağı Kuveyt Finans
yıllarda daha da artırmıştır. Şubeleri performansları açısından izleme, bankayı temel Kurumu’nun konsolidasyon ihtiyaçları için yapılan raporları, Kuveyt Merkez Bankası
politika ve stratejilerine göre yönlendirme ve faaliyetlerini kontrol ederek mali ve ida- tarafından istenen raporları ve Basel II kapsamında hesaplanan sermaye yeterliliği
ri bütünlüğü sağlama fonksiyonlarını yerine getiren Bütçe ve Raporlama Müdürlüğü, çalışmalarını kapsamaktadır.
bankaya düzenli, verimli ve güvenli çalışma imkânı sağlar.
Bütçe ve Yönetim Raporlama Müdürlüğü, bankanın söz konusu yıla dair mali yol
haritasının çizilmesini, banka faaliyetlerinin bu haritaya göre yürütülüp yürütülmediğinin
MALI KONTROL
kontrolünü ve izlenmesini üstlenmiştir.
Müdürlük, Banka üst yönetiminin belirlediği stratejik hedefler doğrultusunda yıllık
hedefleri ve bu hedefler çerçevesinde çizilen yönetim planlarını ilgili şube ve birimlere
net bir biçimde anlatır. Yönetim birimlerinin mali gelişimini en geç aylık periyotlarla ta-
DENETIM VE RISK
kip eder, varsa sapmaları ve nedenlerini tespit ederek düzeltme yolları önerir ve hedef-
lerin gerçekleşme oranları doğrultusunda performans ölçümlerini ve değerlendirmesini
yapar. Bu işlemlerin sonucunda banka yönetiminin ihtiyaç duyduğu raporları hazırlar.
2009 yılı içinde, yönetimin bankanın performansını daha yakından izleyip değerlen-
direbilmesini sağlamak amacıyla yeniden yapılandırılan Bütçe ve Yönetim Raporlama
IK, EĞITIM, KALITE

Müdürlüğü altında bir Yönetim Raporlaması Birimi oluşturulmuştur. Birim, hissedar-
lara, üst yönetime ve bankanın ilgili birim, şube ve departmanlarına periyodik olarak
ya da ihtiyaç duyuldukça raporlama yapmakta, raporlarla ilgili analiz ve yorumlarda
bulunmaktadır.
HUKUK VE RISK TAKIP

Yeniden yapılandırma kapsamında, 2009 yılı sonunda Bütçe ve Yönetim Raporla-
ması Müdürlüğü’ne bağlı olarak bir de Raporlama Veri Tabanı Birimi oluşturulmuştur.

VAKA İNCELEMESİ
Katılım bankaları da
geleneksel bankaların
hazırladığı aynı
finansal tabloları
hazırlamak zorundadır,
oluşan farklar ise
hazırlanması gereken
tablo çeşitlerinden Bütün firmalar faaliyetleri
nedeniyle birtakım finansal
işlemler gerçekleştirmektedirler
ziyade hazırlanan
ve bu finansal işlemleri de
belirli finansal tablolar halinde
raporlamaları gerekmektedir.
tabloların çeşitli
Tüm bankalarda olduğu
gibi katılım bankalarının
da temel finansal tabloları
hazırlama zorunlulukları vardır.
kalemlerinde kendini
Fakat katılım bankacılığının
farklılıklarından dolayı mali
tabloların çeşitli kalemleri
göstermektedir.
değişmektedir. Bu vaka
Katılım Bankası’ndan yola çıkıp
bir katılım bankasının finansal
Kuveyt Türk tablolarını bir geleneksel

bankanın finansal tablosuyla
Mali Tabloları
kıyaslayarak arasındaki
farkları anlatacağız.
Gelir Tablosu
VAKA INCELEMESI / KUVEYT TÜRK MALİ TABLOLARI

Mali Tablolar ve Raporlar Gelir tablosu, bankanın belirli bir hesap döneminde elde ettiği tüm hasılat ve gelirler ile
katlandığı tüm maliyet ve giderleri sınıflandırılmış olarak gösteren ve dönem faaliyet
sonuçlarını kâr veya zarar olarak özetleyen tablodur.3 Katılım bankaları, kendi çalışma
Bankaların Muhasebe Uygulamalarına ve Belgelerin Saklanmasına İlişkin Usul ve
prensiplerinin sonucu olarak kâr payı gelir ve giderleri ile kâr payı dışı gelir ve giderle-
Esaslar Hakkında Yönetmelik gereği bütün bankaların, kamuya açıklanacak finansal
rini ayrı ayrı olarak raporlamaktadır. Ayrıca gelir tablosunda sürdürülen faaliyetler ile
bilgilerini yönetmeliğin belirlediği temel finansal tablolar aracılığıyla paylaşması ge-
durdurulan faaliyetlere ilişkin gelir ve giderler de ayrı ayrı raporlamaktadır.4
reklidir. Buna göre bankaların düzenlemesi gereken temel finansal tablolar; bilanço,
Katılım bankalarının gelir tablolarını özelleştiren en önemli etken, geleneksel mev-
gelir tablosu, özkaynak değişim tablosu, kâr dağıtım tablosu ve özkaynaklarda muha-
duat bankalarında faiz üzerine kurulu bir sistem mevcut iken katılım bankalarında kâr
sebeleştirilen gelir gider kalemlerine ilişkin tablolardan oluşur. Katılım bankaları da
payı geliri üzerine kurulu bir sistem bulunmasıdır. Bu nedenle katılım bankalarının gelir
geleneksel bankaların hazırladığı aynı finansal tabloları hazırlamak zorundadır, oluşan
tablosunda mevduat bankalarındakinden farklı olarak kâr payı gelir ve gider kalemleri
farklar ise hazırlanması gereken tablo çeşitlerinden ziyade hazırlanan tabloların çeşitli
yer alır (Tablo 2-6.2, yeşil vurgulu kalemler). Öte taraftan mevduat bankalarının gelir tab-
kalemlerinde kendini göstermektedir. Önce bilançodan başlayalım.
lolarında ise faiz gelir ve gider kalemleri yer alır (Tablo 2-6.2, kırmızı vurgulu kalemler).
Bilanço
Bilanço, bankanın belirli bir tarihteki iktisadi ve mali durumunu yansıtan, varlıklarını,
Özkaynak Değişim Tablosu
Özkaynaklardaki tüm değişimlerin gelir tablosu ile ortaya konulması mümkün olmaz. Bu
borçlarını ve özkaynaklarını, aktif ve pasif hesaplar şeklinde gerçeğe uygun ve doğru bir
değişimlerin bütünüyle yansıtılmasında özkaynaklar değişim tablosu kullanılır. Başka
biçimde gösteren tablodur.1 Katılım bankalarının belirli bir tarihte sahip olduğu varlık-
bir ifadeyle, gelir tablosu özkaynaktaki değişimi kârdaki değişim boyutu ile yansıtırken,
ları ve bu varlıkların kaynaklarını göstermek üzere bilanço düzenlenmektedir. Bilanço,
özkaynaklar değişim tablosu özkaynak unsurlarının kendi içindeki değişimleri de dikkate
bugüne ait ve geçmiş döneme ait olmak üzere sunulur. Bu şekilde bir sunum finansal
alarak daha ayrıntılı bilgi sunmaktadır. Bu tablo, raporlama dönemi başı ve sonu arasın-
durumdaki değişikliklerin tesbit edilmesini sağlar. Finansal durumun ölçümlenmesiyle
da özkaynaklarda meydana gelen değişiklikleri ve dönem içinde net varlıklardaki artış
doğrudan ilgili unsurlar varlıklar, borçlar ve özkaynaklardır. Katılım bankalarınca düzen-
veya azalışları yansıtır.5 Özkaynak değişim tablosu, ana ve katkı sermaye kalemlerinin
lenecek bilanço tablosu, bu unsurların tutarlarını ayrıntılarıyla gösterir.2
her birinin dönem başı bakiyesini, dönem içinde söz konusu kalemlerde meydana gelen
Bilanço açısından katılım bankalarının ve geleneksel mevduat bankalarının farkla-
artışları ve azalışları ve dönem sonu kalanını ayrı ayrı gösterecek biçimde düzenlenir. 6
rını incelediğimizde katılım bankalarının hazırladığı tablolarda mevduat banklarında
Diğer temel finansal tablolarda değişik kalemlerin farklılığından ötürü katılım ban-
bulunan şu kalemlerin bulunmadığı görülür: Aktif tarafında Devlet Borçlanma Senet-
kalarının hazırladığı finansal tablolarda çeşitli farklılıklar olmasına rağmen özkaynak
leri, Bankalararası Para Piyasasından Alacaklar, İMKB ve Takasbank Piyasasından
değişim tablosu her banka için aynı şekilde hazırlanmaktadır ve bu nedenle özkaynak de-
Alacaklar, Ters Repo İşlemlerinden Alacaklar, Faktoring Alacakları. Öte yandan pasif
ğişim tablosunda katılım bankalarına has bir özel kalem bulunmamaktadır (Tablo 2-6.3).
tarafında ise şu kalemler bulunmamaktadır: Bankalararası Para Piyasalarına Borçlar,
İMKB Takasbank Piyasasına Borçlar, Repo İşlemlerinden Sağlanan Fonlar, Bonolar,
Tahviller, Müstakriz Fonları, Faktoring Borçları (Tablo 2-6.1, kırmızı vurgulu kalemler).
Katılım Bankalarının Nakit Akım Tablosu Özellikleri
Nakit akım tablosu, bankaların bir hesap döneminde nakit ve nakde eşdeğer (nakit
benzeri) varlıklarında oluşan değişiklikleri, bankacılık faaliyetleri, yatırım faaliyetleri
ve finansman faaliyetleri itibariyle sınıflandırarak ortaya koyan tablodur.7 Nakit akım
tablosu aracılığıyla katılım bankasının özellikle nakit ve nakde eşdeğer varlık oluş-
turma kabiliyetinin ölçülmesinin yanı sıra, bu varlıkların tutarının, zamanlamasının ve
kesinliğinin değerlendirilmesine yönelik mali bilgiler de üretilir. Nakit akım tablosu,
katılım bankasının geçmiş gözlemleri yardımıyla gelecekteki finansman politikasının
nasıl olması gerektiği konusunda da bilgi sağlar.8
Katılım bankaların hazırladıkları nakit akım tablolarından farklı olarak Alınan Kâr
Payları ve Ödenen Kâr Payları kalemleri mevcut iken (Tablo 2-6.4, yeşil vurgulu kalem-
ler) geleneksel mevduat bankalarında da Alınan Faizler ve Ödenen Faizler kalemleri
mevcuttur (Tablo 2-6.4, kırmızı vurgulu kalemler).


Tablo 2-6.1
Bilanço
Sonuç

Katılım bankalarının finansal tablolarını farklılaştıran en önemli neden katılım banka-
cılığının üzerine kurulu olduğu faizsiz kâr payı sistemidir. Bu nedenle incelediğimiz tab-
lolarda geleneksel mevduat bankalarının tablolarının “faiz” yazan kısımlarına “kâr payı”
yazılmasından doğan değişimler olduğunu gördük. Fakat burada dikkat çekilmesi gereken
en önemli bulgumuz, tablolar arasındaki farklar ele alınırken iki bankacılık sistemi arasın-
daki farkların tespit edilmesi sürecinde sadece çeşitli kalemlerin adlandırılmasında “faiz”
veya “kâr payı” isimlerinin var olup olmadığının aranması yönteminin yetersiz kaldığıdır.
Çünkü birçok kalemde aynı şekilde adlandırılma olmasına rağmen bu kalemlerin yapıları
birbirinden farklı olarak faize veya kâr payına dayanmaktadır. Başka bir ifadeyle mali
tablolar arasındaki farklarda çeşitli kalemlerde aynı isimlendirme olsa bile bu kalemlerin
faiz sistemine mi yoksa kâr payı sistemine mi dayandığı da incelenmelidir.

Notlar
1. Mesut Yıldırım, Banka Muhasebesi (İstanbul: TBBTürkiye Bankalar Birliği, 2008), s. 36.
2. Abitter Özulucan, Fevzi Serkan Özdemir, Katılım Bankacılığı: Muhasebe Organizasyonu,
Uygulamalar, Finansal Tablolar & Bağımsız Denetim (İstanbul: Türkmen Kitabevi,
2010), s. 195.
3. Yıldırım, s. 37.
4. Özulucan, Özdemir, s. 201.
6. Yıldırım, 2008, s. 38.
7. Öztin Akgüç, Banka Yönetimi ve Performans Analizi (İstanbul: Arayış Basım ve Yayıncılık,
2007), s. 45.


Tablo 2-6.2
Gelir Tablosu

Not: Son dönemde bazı katılım bankalarının bilançolarında aktifte Satılmaya Hazır Varlıklar altında Devlet Borçlanma Senetleri görülmektedir.
Buradaki tutarlar Hazine'nin çıkarmış olduğu Gelire Endeksli Senetler (GES) olup, Kuveyt Türk tarafından alınmamıştır.


Tablo 2-6.3
Özkaynak Değişim Tablosu


Tablo 2-6.4
Nakit Akım Tablosu

DENETİM
ve RİSK
BÖLÜM
2
7
Denetim ve Risk

Risk Yönetimi, kurumun,
B
u grup, teknolojik gelişmeleri takip ederek ve uygulayarak, sektörel ve stratejik
değişimlere uyum sağlayan dinamik bir yönetim ile denetim ve risk yönetimi
faaliyetlerini yürütür. Bunun için şube, departman ve iştirakler de dahil olmak
stratejilerini geliştirirken ve üzere kurumun yaptığı tüm faaliyetlerin yasa ve yükümlülüklere uygun olup
olmadığını denetler, kurumun hedef ve strateji belirlemesini sağlayacak sektörel ve
faaliyetlerini sürdürürken kurumsal risk analizleri yapar.
KREDILER
Denetim ve Risk Grubu’nun organizasyon yapısı şu şekildedir:
karşılaştığı tüm risklerin

tanımlanmasında,
Şekil 2-7.1
Denetim ve Risk
Grubunun Yapısı
ölçülmesinde, izlenmesinde
ve analizlerinin yapılmasında

rol oynamaktadır.
MALI KONTROL
DENETIM VE RISK
IK, EĞITIM, KALITE
Teftiş Kurulu
HUKUK VE RISK TAKIP

Kurumdaki işlemlerin Bankalar Kanunu’na uygunluğunu denetler. Teftiş Kurulu şubeler,
tüm genel müdürlük departmanları ve iştiraklerden sorumludur.
| 309
Risk Yönetimi
Risk Yönetimi, kurumun, stratejilerini geliştirirken ve faaliyetlerini sürdürürken karşılaştığı
tüm risklerin tanımlanmasında, ölçülmesinde, izlenmesinde ve analizlerinin yapılmasında
rol oynamaktadır. Kurum risk iştahı çerçevesinde çeşitli limitlerle bu risklerin yönetilebil-

mesi aşamalarında da görev almaktadır.
KREDILER
İç Kontrol
Bu departman, BDDK’nın 2001 yılında yayımladığı Bankaların İç Denetim ve Risk Yönetimi
Sistemleri Hakkında Yönetmeliğe istinaden bağımsız olarak kurulmuştur.

Açıklanan bu alanların yanında, kurum yönetiminin talep ettiği periyodik veya özel faali-
yetlerin gerçekleştirilmesinden veya BDDK’nın istediği bazı raporların hazırlanmasından
da bu departman sorumludur.
Mevzuat ve Uyum
Kurumdaki tüm faaliyetlerin yerel ve uluslararası mevzuatlara uygunluğu konusunda ku-
rum içi danışmanlık yapan birimdir. Kara para ve suç kaynaklı gelirlerin sayısının çok
artması ve finansal kurumların bu yasadışı işlemlerde kullanılması bankaların ve mevzuat
MALI KONTROL
biriminin önemini arttırmaktadır. Aynı zamanda mevzuat değişikliklerinin ilgililere duyu-
rulması da bu bölümün görevidir.
DENETIM VE RISK
IK, EĞITIM, KALITE
HUKUK VE RISK TAKIP
310 | SAĞLAM BANKACILIK MODELI • DENETİM VE RİSK | 311
VAKA İNCELEMESİ
Başarılı bir
kuruluşun
göstergesi,
problemleri olup
olmadığı değil,
problemlerinin
Her firmanın faaliyetleri
sırasında ortaya çeşitli
riskler çıkabilmektedir. Bu
risklerin bazıları firmanın
geçen senekilerin
kendi faaliyetleri nedeniyle
ortaya çıkmaktayken
bazıları da firmanın elinde
aynısı olup
olmayan dış sebeplerden
kaynaklanmaktadır. Firmaya
düşen görev ise kendi
faaliyetlerinden kaynaklanan
olmadığıdır.
riskleri en aza indirebilmek
için çalışma yapmak ve
çözme imkânı olmayan
dış kaynaklı risklerden en
az etkilenebilecek şekilde
pozisyon almaktadır. Kuveyt
―John Foster Dulles Türk Katılım Bankası da

faaliyetleri sırasında hem
iç kaynaklı hem de dış
kaynaklı birçok riske maruz
Kuveyt Türk’te kalmaktadır. Bu vaka

çalışmasında Kuveyt Türk’ün
Risk Yönetimi bu riskleri nasıl yönettiği

anlatılacaktır.
Bankanın karşı
VAKA INCELEMESI / KUVEYT TÜRK’TE RISK YÖNETIMI

Bankacılık Sektöründe karşıya olduğu
risklerin, belirli
Risk Yönetimi ölçüm ve yöntemler
göz önüne alınarak
sayısal veya analitik
Risk Yönetiminde Risk yönetim süreci, esas olarak risklerin belirlenmesi ve tanımlanmasıyla başlar. Banka-
bir biçimde ortaya
konması, risklerin
IFSB Prensipleri nın durumuyla ilgili olarak bu evrede bankanın karşı karşıya kaldığı ya da kalma ihtimali
olan risklerin nitelikleri belirlenir.
ölçülmesi adımında
gerçekleşir.
Uluslararası düzeyde İslami finansal hizmetler sunan firmaların stan-

dartlarını belirleyen en etkili kuruluşlardan biri olan İslami Finansal
Hizmetler Kurulu (Islamic Financial Services Board: IFSB) risk yönetimi
için katılım bankalarına yönelik bir tavsiye listesi hazırlamıştır. Katılım
bankalarının bu tavsiyelere uyması risk yönetim sistemlerini iyileştirmek
için oldukça önemlidir. IFSB’nin risk yönetim konusundaki tavsiyeleri şu
şekildedir:
Katılım bankaları risk yönetiminin tüm unsurlarını yürütmek için risk
tanımlama, ölçüm, azaltma, izleme-raporlama ve kontrolü de içerecek
sağlam bir sürece sahip olmalıdır. Bu süreç uygun politikaların, limitle-
Bankanın karşı karşıya olduğu risklerin, belirli ölçüm ve yöntemler göz önüne alınarak
rin, prosedürlerin ve içe dönük risk raporlama ve karar verme için etkili
sayısal veya analitik bir biçimde ortaya konması, risklerin ölçülmesi adımında gerçekleşir.
bir yönetim bilgi sisteminin kurulmasını gerektirir. Tüm bunların katılım
Karşı karşıya olunan risklerin tutarlı bir biçimde değerlendirilmesi ve idare edilebilmesi
bankalarının faaliyetlerinin kapsamı, karmaşıklığı ve doğasıyla uyumlu
için bir risk ölçüm yöntemi geliştirilir. Bu yöntem; riskin farklı nitelikleri arasında bir mu-
olması gerekmektedir.
kayese imkanı sağlayacak ve risk kavramını, performans ölçümü ve öz kaynak sağlama
Katılım bankaları gerekli denetlemeler ve kontrol için uygun sistemi
kararlarında bir öğe durumuna getirecek bir ölçüm yöntemi olmalıdır.1
sağlamalıdır. Kontroller hem dinî kurallarla ve prensiplerle hem de yürür-
Risk izlenmesi adımında, bankanın karşı karşıya kaldığı riskler düzenli aralıklarla takip
lükteki mevzuat, iç politika ve prosedürlerle uyumlu olmalı, risk yönetimi
ve analiz edilir. Bu aşamada veriler düzenlenir, bilgi haline getirilir ve bu bilgiler çözümlenir.
süreçlerinin bütünlüğünü dikkate almalıdır.
Risklerin yönetimi adımında; tespit edilen ve ölçülen riskler, sahip olunan bilgiler
Katılım bankaları düzenleyici otoritelere sunulan risk raporlamanın
doğrultusunda yönetilir. Bu evrede yönetilecek risklerle uyumlu stratejiler belir-
kalitesini ve zamanında sunulmasını temin etmelidir. Resmî standart
lenir. Beklenmekte olan risklerin ortadan kaldırılması ve en aza indirilmesi
raporlama sistemlerine ek olarak, katılım bankaları sistemle ilgili ko-
için sorumlu bölümlerce, riskleri düşüren süreçler, risklerin aktarılması
nulardan kaynaklanabilecek problemleri tanımlamak için gerekli ilave
ile ilgili süreçler ve risk meydana geldiğinde yönetilmesi ile ilgili
bilgileri sağlamaya gönüllü ve hazırlıklı olmalıdır. Gerekli olan yerlerde,
süreçler yerine getirilir.
raporda yer alan bilgiler gizli kalmalı ve kamuyu aydınlatmak için kul-
Son adım, risk yönetiminde yürütülen tüm süreç-
lanılmamalıdır.
lerin kapsadığı çalışmaların denetlenmesi ve de-
Yatırımcıların yatırımlarının potansiyel risklerini ve karşılıklarını de-
ğerlendirilmesi için ihtiyaç duyulan raporla-
ğerlendirebilmeleri ve karar verme süreçlerinde kendi çıkarlarını koruya-
maların yapıldığı adımdır.2
bilmeleri için katılım bankaları bilgilerin açıklanmasını uygun bir şekilde
ve zamanında yapmalıdırlar. İlgili uluslararası finansal raporlama ve
denetleme standartları bu amaçla kullanılabilir.3
| 315
Türkiye’de Bankacılık 
Tablo 2-7.1
Sektöründe Risk Yönetimi Türkiye’de Bankacılık

Sektöründe Risk
Yönetimi
Türkiye’de bankacılık sektöründe risk yönetimi uygulamaları özellikle 2001 bankacılık

krizinden sonra ciddi anlamda gelişmiştir. Hem devlet tarafı hem de bankacılık sektörü
bir daha benzer bir kriz yaşamamak için risk yönetimi adına karşılıklı olarak olumlu adım-
lar atmışlardır. 1980’li ve 1990’lı yıllar daha çok bankacılıkta risk yönetimi için sayısal
modellerin geliştirildiği yıllar olmuştur (Şekil 2-7.2). Bu yıllarda Türkiye’de banka kuruluşu,
yönetimi ve denetlenmesi işlemleri yeterince şeffaf ve profesyonel yapılmadığı için risk
yönetimi konusu da bankacılık sektöründe çok fazla itibar görememiştir. Fakat 1990’lı
yılların sonlarına doğru bankacılık sektörünün ve dünya ticaret akışının hızla gelişimi
bankaların karşılaştığı risklerin çeşidini de, yoğunluğuna da arttırmıştır. Bütün bu hızlı ge-
lişmelerin içinde birçok farklı nedenin de etkisiyle Türkiye’de 2001 Bankacılık Krizi ortaya
çıkmıştır. Krizin ardından düzenleyici ve denetleyici kuruluşların rolleri güçlendirilmiş ve
etkin risk yönetimi yapılabilmesi için reform niteliğinde birçok uygulama başlatılmıştır.
Özellikle de yapısal reformlar açısından bankacılık yeniden yapılandırma programı
devreye alınmıştır. Bu programla birlikte bankalarda sermaye yeterliliği sağlanması, etkin
risk yönetim sisteminin kurulması, gözetim ve denetim etkinliklerinin arttırılması, bankacı-
lık sektörünün mali yapısının güçlendirilmesi gibi Türk bankacılık sektöründe risk yönetimi
için milat sayılabilecek uygulamalar büyük bir kararlılıkla devreye alınmıştır (Tablo 2-7.1).
 Risk yönetimi
Şekil 2-7.2
teorisi ve disiplini “Bankacılık Yeniden “İç Sistemler Kredilerin yeniden
Türkiye’de
Basel I / Risk yapılanması ile 2001 Yapılandırma Yönetmeliği” yapılandırılması ve
Bankacılık
Sektöründe Risk Ağırlıklı Aktif riski modellemede Bankacılık Programının” olarak faiz indirimlerinin
Yönetimi Kavramı gelişmeler Krizi yürürlüğe girmesi güncellenmesi gündeme gelmesi
1980’lerin sonu 1990’ların ilk yarısı 1990’ların ikinci yarısı 2000’li yıllar 2008 sonrası
“Riske Maruz Değer” BDDK’nın “İç Denetim ve Risk Bağımsız risk Basel II / İleri Global
modelleri ile riskin kurulması Yönetim Sistemleri” yönetimi ve uygulamaların Kriz
sayısallaştırılması yönetmeliğinin devreye içkontrol birimlerinin hazırlıklarının
alınması oluşturulması başlatılması
316 | SAĞLAM BANKACILIK MODELI • DENETİM VE RİSK ŞEKİL: KPMG, TÜRKIYE’DE VE DÜNYADA BANKACILIK SEKTÖRÜ | 317
RISK YÖNETIMI UYGULAMALARI VE DÜZENLEMELERI
Genel olarak faizsiz (İslami) prensiplere uygun finans kuruluşlarının risk profili incelen-
Katılım Bankacılığında diğinde (Şekil 2-7.3) risklerin dört ana başlığa ayrıldığını gösterir. Bunlardan birincisi
Risk Yönetimi finansal risklerdir. Finansal riskler müşterilere verilen kredilerin oluşturduğu kredi riski, kâr
marjından, döviz fiyatlarındaki değişimlerden ve emtia fiyatlarındaki dalgalanmalardan
oluşabilecek piyasa riski ve özsermayenin yetersiz kalması durumundan kaynaklanabile-
cek öz sermaye riskinden oluşur.
Bankacılık sisteminde mevcut olan çoğu risk, katılım bankalarında da mevcuttur. Şekil İş riski ise katılım bankasının bir ticari yatırım olduğu varsayımına bağlı olarak, ya-
2-7.3’te de görülebileceği gibi faizsiz (İslami) prensiplere uygun bir bankacılık hizmeti tırımın geri dönüş oranının belirsizliğinden kaynaklanabilecek geri dönüş oranı riski ve
sunan firmaların karşılaşabileceği risklerden oluşan risk profilinde birçok risk başlığı bankanın ödemelerini gerçekleştirebilme kabiliyetinin belirsizliğinden kaynaklanan ödeme
bulunmaktadır. Ayrıca çeşitli akademik kaynaklara bakıldığında da bu şemada bulunan- gücü riskidir.
lardan daha fazla risk başlığıyla karşılaşılabileceği görülür. Fakat bir katılım bankasının Bankanın varlıklarının yönetiminde ve düşük maiyetle kaynak temini yönetimi ya-
kaynakları bütün bu riskleri yönetmeye yeterli olmayabilir. Bu nedenle bir katılım bankası parken oluşabilecek risklerin doğurduğu aktif pasif yönetimi riski ve finansal varlıkların
mevcut riskleri önem sırasına göre önceliklendirir ve kaynaklarıyla eşleştirme yaparak korunması sırasında oluşabilecek finansal korunma riski ise hazine riskini oluşturur.
yönetebileceği riskleri yönetmek için çaba gösterir. Yönetim riskinde ise operasyonlardan kaynaklanabilecek operasyonel risk, kamuoyun-
da ve müşteriler nezdinde oluşabilecek herhangi bir imaj probleminden kaynaklanabilecek
itibar riski, bilgi paylaşımındaki aksamalar nedeniyle oluşabilecek şeffaflık riski, yürü-
 tülen faaliyetlerde danışma kurulu değerlendirmeleri
Şekil 2-7.3 nedeniyle faaliyetlerde aksama yaşanması veya yan-
Faizsiz (İslami) lış karar alınması durumunda ortaya çıkan danışma
Prensiplere kurulu riski ve müşterilerin yatırımlarını en kârlı ve
Dayalı Finans
uygun biçimde değerlendirememe ihtimalinden
Kuruluşlarının
Risk Profili kaynaklanan vekâlet riski vardır.
318 | SAĞLAM BANKACILIK MODELI • DENETİM VE RİSK ŞEKİL: IQBAL & MIRAKHOR, | 319
AN INTRODUCTION TO ISLAMIC
FINANCE, S. 230.
Kuveyt Türk Katılım
RİSK YÖNETİMİ Bankası’nda Risk Yönetimi

Kredi, piyasa ve Kuveyt Türk’te risk yönetimini yürüten birim, Risk Yönetimi Başkanlığı’dır (RYB). Bankalar
Kanunu ve BDDK yönetmelikleri doğrultusunda faaliyet gösteren RYB, bankanın maruz
operasyonel risklerin kalabileceği ve karşılaşabileceği risklerin tanımlanması, izlenmesi, ölçülmesi, kontrolü,

raporlanması ve yönetilmesi konularında görev yapmaktadır. RYB, Denetim ve Risk Grubu
Başkanına dolayısıyla Yönetim Kurulu üyelerinden müteşekkil Denetim ve Risk Komitesi’ne
izlenmesi Varsayımlara

bağlı çalışmaktadır.
RYB çalışmalarını ve banka risklerinin yönetimine ilişkin raporlamalarını Denetim
Komitesi’ne ve İç Sistemler Komitesi’ne sunmaktadır. Bu çalışmalar arasında Banka Kredi
dayalı stres testleri ve Riski Analizi, Piyasa ve Likidite Riski Analizi, Operasyonel Risk Analizleri, BT Risk Değer-
lendirme çalışmaları ile ihtiyaç duyulduğu durumlarda stres testi ve senaryo analizleri
bulunmaktadır. Düzenli aralıklarla Piyasa Risk Raporu ve Bankaların CRD/BASEL II’ye
senaryo analizleri Geçişine İlişkin İlerleme Raporu Değerlendirme Formu hazırlanmakta ve BDDK’ya sunul-
maktadır. Dünyadaki ve Türkiye’deki ekonomik koşullar ve bankacılık piyasasının gidişatı
hakkında hazırlanan raporlar ise Yönetim Kurulu’na takdim edilmektedir.

Raporlar Bankanın maruz kalabileceği kredi, piyasa ve operasyonel riskler yakından izlenerek
çeşitli varsayımlara dayalı stres testleri ve senaryo analizleri yapılmakta ve raporları
ilgili komitelere sunulmaktadır. Kuveyt Türk’ün ana ortağı Kuveyt Finans Kurumu (Kuwait

Risk yönetimi Finance House: KFH) Risk Yönetimi Başkanlığı’nın liderliğinde yapılan toplantılara iştirak
edilerek, KFH ve iştiraklerinin bulunduğu ülkelerdeki risk yönetimi gelişmeleri ve banka
uygulamaları izlenmektedir.
gelişmelerinin ve bankacılık Kredi Riski Yönetimi Politikası

Kuveyt Türk’ün kredi riski politikası temel olarak kredi işlemlerinde üstlenilen karşı taraf
uygulamalarının takibi riskinin ölçülmesini, yasal ve banka limitleri çerçevesinde riskin izlenmesini, riskin ölçüm
ve kontrolüne ilişkin yeni teknik ve uygulamaların araştırılmasını, tahsili gecikmiş alacak-
ların izlenmesini, gecikme nedenlerinin analiz edilmesini ve gerekli önlemlerin alınmasını

Ülke ekonomik amaçlamaktadır.
Kredi politikalarının CRD/Basel II dokümanı çerçevesinde BDDK görüşü dikkate alına-
rak Banka üst düzey yönetimi tarafından yönetilmesi ve izlenmesi esastır. Risk Yönetimi
koşulları ve bankacılık Başkanlığı, bu stratejilerin belirlenmesi için üst yönetimle birlikte çalışır.
Kredi riski politikası genel olarak hedef müşteri seçimi, kredi açma ve kullandırma
yetkisi, yetki devri, Kredi Komitesi organizasyon yapısı, kredi limitleri, karşılıklar ve temi-
piyasası gidişatının natlar, limit tahsis prensipleri, risk izleme, kontrol ve iyileştirme, yeni ürünlerin risk analizi,
kilit risk noktaları ve risk noktaları için risk azaltıcı tedbirler konularında her türlü yaptırım
ve prosedürle ilgili yönlendirici ve açıklayıcı bilgileri içerir.
gözetlenmesi Piyasa Riski Yönetimi Politikası

Piyasa riski politikasının temel amacı, Kuveyt Türk’ün hedeflediği kârlılığın ve büyümenin
gerçekleştirilmesi için, her türlü döviz, altın, hisse senedi ve türev işlemlerden kaynakla-
nabilecek riskleri asgari seviyede tutmak ve buna bağlı olarak Kuveyt Türk’ün sermaye
yeterlilik düzeyini korumaktır.
| 321
Operasyonel Risk Yönetimi Politikası

Kuveyt Türk, her türlü iş kolu, risk yönetim fonksiyonu ve kontrol alanında operasyonel risk
yönetimi politikalarıyla ve uygulama usulleriyle uyumlu bir yönetim düzeni oluşturmuştur.
Operasyonel risk yönetimi, her türlü sigorta, menfaat ve teminat alımı ve üçüncü şahıs-
lardan hizmet kullanımı gibi dış kaynaklı fonksiyonları, ilgili diğer icra birimleri ile birlikte
yönetir. Bu süreçte kredi, piyasa ve diğer risklerin yönetimindeki personelle etkili bir
iletişim içinde çalışır.
Kuveyt Türk’ün operasyonel risk yapısı, iş kollarının faaliyet alanlarındaki tüm yapısal
kusur, noksan ve zorlukları da bünyesine taşır. Bu nedenle Banka, operasyonel risk profili-
ni, risk yönetimine dair uygulama prosedürlerini ve denetim altyapısını oluştururken tüm
operasyonel risklerin seviyesini ve önem derecesini dikkate alır. Banka için söz konusu
operasyonel risklerin yönetilmesinde, çözüm odaklı işlevsel faydanın yanı sıra azami öl-
çüde risk minimizasyonu sağlamak da esastır. Bu bağlamda Banka, yaygın şube ağının
ve bankacılık servis gruplarının operasyonel imkânlarını ve iş yoğunluğunu da dikkate
alarak operasyonel riskleri değerlendirir ve yönetir.
Operasyonel risk yönetimi süreci, uygun politika ve süreçlerle riskin tanımlanması-
nı ve ölçülmesini, güçlü iç kontrol sistemiyle faaliyetlerin etkili biçimde test ve kontrol
edilmesini içerir.
Sonuç
Bankacılık sisteminde karşılaşılan çoğu risk, katılım bankalarında da mevcuttur. Katılım
bankalarının riskler açısından geleneksel bankalardan ayrılan en önemli noktası doğru-
dan faiz oranı riskinin bulunmamasıdır. Fakat doğrudan faiz riski olmaması da katılım
bankalarının faiz oranı değişimlerinden etkilenmediği anlamına gelmemektedir. Katılım
Piyasa riski; Risk Yönetimi Başkanlığı ile Hazine Departmanı tarafından Aktif-Pasif bankaları faiz oranları değişiminden dolaylı olarak ve belirli bir süre sonra etkilendiği
Komitesi’nde alınan kararlar, o günlerdeki piyasa koşulları ve trendler ışığında, sürekli için dolaylı faiz oranı riski mevcuttur . Yani faiz oranlarından yaşanabilecek herhangi bir
güncellenen kısa ve uzun vadeli piyasa öngörüleri doğrultusunda ve portföy çeşitlendir- olumsuz durumda katılım bankaları bir süre sonra dolaylı bir şekilde etkilenebilecektir.
mesine giderek yönetilir. Bunu gerçekleştirmek için, Aktif-Pasif Komitesi’nin belirlediği ve Bu nedenle de bu riske karşı önlem alabilmek için geleneksel bankalara göre çok daha
üst yönetimin onayladığı işlem ve portföy limitleri yönlendirici bir araç olarak kullanılır. avantajlı bir durumdadır.
Hazine operasyonlarındaki kabul edilebilir risk seviyesi; yönetim tarafından onaylan-
mış müşteri limitleri, işlem limitleri, izin verilen işlem tipleri, karşı taraf ve ülke limitleri
gibi yönlendirici araçlarla belirlenir. Banka, gereğinden fazla piyasa ve likidite riski üstlen-
mekten kaçınmak için ayrıca likidite pozisyonunu, hisse senedi ve yabancı para pozisyon
ve kârlılıklarını, günlük toplam kayıp kazanç durumunu ve nostro hesapların dengesini
günlük olarak takip eder. Haftalık olarak hazırlanan Vade Farkı (GAP) Analiz Raporu da
Kuveyt Türk’ün vade farkı riskinin Aktif-Pasif Komitesi tarafından yakından takip edilme-
sini sağlar. Bankanın risk limitlerini aşan pozisyonlar oluşması ihtimaline karşı, Hazine
Müdürlüğü tarafından anında devreye alınabilen korunma işlemleri, Kuveyt Türk’ün fark
ve pozisyon risklerinin limitler dâhilinde makul seviyelere çekilmesini sağlar. 
Kuveyt Türk’ün, piyasa riskini yönetmek için kullandığı yönlendirici limitler ve bilgilen- Notlar
dirici raporlar sistemi, aşağıdaki esaslara dayanır:
1. Şenol Babuşcu, Basel II Düzenlemeleri Çerçevesinde Bankalarda Risk Yönetimi (Ankara: Akademi
Consulting&Training, 2005), s. 13.
2. Serhat Şahin, “Bankacılıkta Risk Yönetimi ve Türk Bankacılık Sisteminin Risk Yönetimi
Açısından Değerlendirilmesi” (Yüksek Lisans Tezi, M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008), s. 8-9.
3. IFSB, Guiding Principles of Risk Management for Institutions (Other Than Insurance Institutions)
Offering Only Islamic Financial Services (Kuala Lumpur: IFSB–İslami Finansal Hizmetler Kurulu,
2005), s. 5.
322 | SAĞLAM BANKACILIK MODELI • DENETİM VE RİSK | 323

İNSAN
KAYNAKLARI,
EĞİTİM, KALİTE
BÖLÜM
2
8
İnsan Kaynakları,
Eğitim, Kalite
“Katılım bankacılığı
modelinde teknik

B
ir banka, hedeflerine ulaşabilmek için İnsan Kaynakları (İK), Eğitim ve Kalite
bilgisi olan, İslamiyet’i Grubu ile stratejik bir işbirliği içinde olmalıdır. Bu grup, proaktif bir yaklaşım
ile kurum çalışanlarını iş ortağı gibi görerek, kuruma yeni katılacak elemanları
tesbit eder, tüm çalışanların alması gereken eğitim ihtiyaçlarını belirler ve eğitim
iyi bilen, İslam’ın

imkanı sağlar, çalışanların motivasyonunu yüksek tutmak için çalışmalar yapar. Ayrıca
bu grup, değişime ayak uydurması en önemli olan gruplardan biridir. Bunun için kurum
KREDILER
içi gelişmeleri iyi takip etmeli, iç müşterilerin gereksinimlerini sürekli karşılayabilmelidir.
iktisadi zihniyetini iyice İnsan Kaynakları, Eğitim ve Kalite Grubu’nun organizasyon yapısı aşağıdaki gibidir:

hazmetmiş, bu yolda Şekil 2-8.1
İnsan Kaynakları,
Eğitim ve Kalite Grubu’nun
ve bu dava uğrunda

idealist bir şekilde, bir
müteşebbis gibi, kendi
hususi işinde çalışır
MALI KONTROL
gibi gayret gösteren
DENETIM VE RISK
insanlara ihtiyaç vardır.”
IK, EĞITIM, KALITE

―Sabahattin Zaim
HUKUK VE RISK TAKIP

İnsan Kaynakları İnsan Kaynakları biriminin faaliyetlerini özetle aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
Kuveyt Türk insan kaynakları departmanında iki çeşit yapılanma vardır.


KREDILER
Şekil 2-8.2
İnsan Kaynakları
Eğitim ve Geliştirme
Departmanın Kurumun hedeflerine ulaşabilmesi için çalışanlara sürekli
Yapısı İşe alım birimi kurumun temel eğitim verilmeli ve inisiyatif alabilecekleri bir ortam sağlan-
ve fonksiyonel yetkinliklerini göz malıdır. Bunun için uygulanacak performans yönetim sistemi,
önünde bulundurarak ve çeşitli kurumun hedef ve yetkinliklerine dayalı olmalıdır. Sistemden
yöntemler kullanarak kurumun elde edilecek sonuçlar kariyer planlanmasında veya eğitim
işe alım süreçlerini yönetir. gereksinimlerinin belirlenmesinde kullanılabilmelidir. Eğitim
İK Hizmetleri birimi, çalışan- ve Geliştirme biriminin görevleri aşağıdaki gibidir:
ların bilgilerinin kaydını tutar,

günceller, raporlamasını yapar
ve terfi, tayin gibi kararları uy-
gular. Ayrıca çalışan bilgileri
hakkında resmî kurumlarla iliş-
kilerin yürütülmesinden, bordro
ve diğer sosyal haklar kapsamın-
daki ödemelerin yapılmasından
sorumludur. Ücret Yönetimi biri-
mi ise, piyasadaki ücret ve yan
haklar hakkındaki araştırmaları
Kalite ve Strateji İzleme
MALI KONTROL
Kurumun tüm departmanlarında uygulanan görev tanımları ve prosedür-
izler, piyasadaki uygulamalar
ler bu birim tarafından hazırlanır, piyasa gereksinimlerine göre doküman
arasında karşılaştırma yapıp
güncellemesi yapılır. Müşteri anket sonuçları ve müşteri şikâyetleri değer-
üst yönetimin karar alması için
lendirilir, iyileştirmeye yönelik çözümler üretilir. Ayrıca ISO 9001:2000 gibi
rapor hazırlar.
DENETIM VE RISK
belgeler alındığında, belgenin sürekliliği için her yıl yapılan iç tetkikler ve
belgelendirme firmasının yaptığı dış tetkikler Kalite ve Organizasyon biri-
mi tarafından organize edilir. Başlıca sorumluluk alanları aşağıdaki gibidir:
IK, EĞITIM, KALITE

HUKUK VE RISK TAKIP
328 | SAĞLAM BANKACILIK MODELI • IK, EĞITIM, KALITE | 329
VAKA İNCELEMESİ
Büyük işler
başarmak için
sadece harekete
geçmek yetmez, ne
yapmak istediğinizin
rüyasını da görmek
gerekir; sadece
rüyasını görmek Bankada Kampüs Projesi,
yetmez, rüyanın
Kuveyt Türk tarafından genç
yetenekleri firmaya çekerek
onlara katılım bankacılığı
eğitimi verip bir yıllık bir staj
gerçekleşeceğine de programına tabi tutarak

Kuveyt Türk’ü, katılım
bankacılığını ve genel olarak
inanmak gerekir.
iş hayatını tanımalarını
sağlayan ve Kuveyt Türk
için potansiyel yetenekleri
belirlemeyi amaçlayan bir
Kuveyt Türk
genç yetenek programıdır.
Bu vaka çalışmasında
―Anatole France Bankada Kampüs

Bankada Kampüs’e neden
ihtiyaç duyulduğu ve
bunun sonucunda nasıl bir
Projesi genç yetenek programı

oluşturulduğu anlatılacaktır.
VAKA INCELEMESI / KUVEYT TÜRK BANKADA KAMPÜS PROJESİ
birimiyle ilgili birçok hedef de koyulmuştu. Dokümanda insan kaynakları ile ilgili şu ihti-
İhtiyaç Nereden Doğdu? yaçlar tespit edilmiştir:
Kuveyt Türk Yeni Strateji Planı

Katılım bankacılığı alanında Türkiye’de artan rekabet, Kuveyt Türk Katılım Bankası’nı
bu rekabet ortamında öne çıkmak için yeni stratejiler geliştirmeye yöneltmiştir. Kuveyt
Türk istikrarlı ve yüksek oranlı bir büyüme hedeflemektedir. Bu hedeflerine ulaşmak için
2009 yılında -daha sonra da her yıl güncellenmek üzere- tüm Kuveyt Türk birimlerini ve
uygulamalarını de içine alan çok kapsamlı bir “Kuveyt Türk Katılım Bankası A.Ş. Strate-
jik Planı” hazırlanmıştır. Rekabetçi piyasalarda öne çıkmak için gerekli olan en önemli
unsurlardan biri de insan kaynaklarıdır. Bu nedenle Strateji Planı’nda insan kaynakları

Şekil 2-8.3
Dünya
Yetenek
Kıtlığı
Haritası
Yüksek yetenek kıtlığı eğilimi

Yetenek kıtlığı eğilimi
Düşük ya da hiç kıtlık eğilimi
Yüksek istihdam problemi
Düşük istihdam problemi
2010- 2010-
2020 2030 Yetenek açığı eğilimi
ŞEKİL: WORLD ECONOMIC FORUM | 333

Yetenek Yönetimi

Türkiye’de ve dünyada çalışan adaylarının artmasına rağmen yetenekli çalışan arzının aynı
seviyede artmadığı herkes tarafından kabul edilen bir gerçektir. Şekil 2-8.3’te gözüktüğü
gibi özellikle Türkiye’de önümüzdeki 20 yılda çalışan arzının artmasına rağmen çok ciddi
bir yetenek kıtlığı çıkacağı gözükmektedir.
1980-2000 arasında doğan nesil, iş çevrelerince “Y Nesli” olarak adlandırılmaktır.
Teknolojiyle iç içe büyüyen ve hızla değişen dünyanın yeni çevre şartlarıyla yetişen bu
kuşak birçok farklı özelliğiyle kendilerinden önceki “X Nesli”nden ayrılmaktadır. 2011 yı-
lında bu neslin yaş aralığı 11-31’dir ve iş dünyasına yeni katılacak bir bireyin üniversiteyi
bitirme yaşı 22-23 olarak düşünüldüğünde Y Neslinin iş dünyasında büyük bir hızla yer
almaya başladığı görülecektir. Y neslinin iş dünyasına girmesiyle birlikte şirketlerden yeni
beklentiler de ortaya çıkmaktadır.
Kuveyt Türk İnsan Kaynakları birimi hem Kuveyt Türk Katılım Bankası A.Ş. Stratejik
Planı’nı, hem dünyadaki ve Türkiye’deki genç yetenek kıtlılığının artmasını hem de Y nesli
fenomenini dikkate alarak yepyeni bir genç yetenek programı geliştirmeye karar verdi:
Bankada Kampüs.

Tablo 2-8.1
Bankada Kampüs
Projesini Doğuran
Sebepler

Proje, Kuveyt Türk yetenek havuzunu yetenekli gençlerin en iyileriyle doldurmak ve ardın-
Proje: Bankada Kampüs dan da bu adayları elde tutup yeteneklerini geliştirmek üzerine kurgulanmıştır. Bunun için
ayrı bir proje grubu oluşturulmuş ve projenin fizibilite raporu hazırlanmıştır.
Kuveyt Türk’te yılda 800’e yakın istihdam yapılmakta olup ve bu rakamın bu tempo ile
önümüzdeki yıllarda 1000’leri geçmesi beklenmektedir. İstihdamın büyük bir bölümü 
bankacılık deneyimi olmayan yeni mezun öğrencilerden yapılmaktadır. Bu nedenle ön- Tablo 2-8.2
celikli konuların başında yeni mezun istihdamında doğru işe doğru insanı yerleştirmek Bankada Kampüs
gelmektedir. Projesinin Ana
Aşamaları
Bankada Kampüs Projesinin Amacı

Yeni mezunların mülakatlara geldiklerinde çoğu kez nasıl bir iş istedikleri konusunda ka-
rarsız olduklarına şahit olunmuştur. Bu noktada Kuveyt Türk –kısmen sosyal sorumluluk
gereği- gençleri hayata hazırlamayı kendisine âdeta bir misyon edinmiştir. Bu sayede
de öğrenciler okul yaşamları sırasında bankacılığı ve çalışma ortamını görme fırsatı
kazanmaktadırlar. Benzer şekilde öğrenciler faizsiz bankacılığı ve çalışma ortamını tanır
ve gelecekleri ile ilgili karar verirken Kuveyt Türk de onları daha yakından tanıma, aradığı 
yetkinliklere ne kadar sahip olduklarını gözlemleme imkânına sahip olmaktadır. Özetle Tablo 2-8.3
Bankada Kampüs projesinde iki temel hedef vardı: Sosyal sorumluluk olarak öğrencileri Öğrencilerin Yer
hayata hazırlamak ve istihdam edilen yeni mezunları Bankada Kampüs kapsamında ça- Aldığı Proje
Alanları
lışmış öğrencilerden seçerek daha nitelikli bir istihdam gerçekleştirmek.
Projenin içeriği
Öğrenciler bankanın çeşitli departmanlarında çalışarak kendilerine atanan bir mentor
(hami) gözetiminde çalışma hayatına ilk adımlarını atmaktadırlar. Pratik eğitimlerini
bulundukları departmanlarda alan öğrenciler için sınıf içi eğitimler de tasarlanmıştır.
Bunlara Oryantasyon, Faizsiz Bankacılık, Temel Bankacılık, Hizmet Kültürü eğitimleri
örnek olarak gösterebilir. Bu eğitimlerden farklı olarak yetkinlikleri geliştirmeye yönelik
Başarı İçin Yüksek Öncelikler, Müşteri Odaklı İlişki Yönetimi vb. eğitimler öğrencilere haf-
ta sonları Genel Müdürlük binasının konferans salonunda verilmektedir. Bankada kampüs
programı kapsamında öğrenciler de bankanın yürüttüğü projelere katılarak kendilerini
geliştirme imkânı bulmaktadırlar. Bu projelerden biri olan www.bankadakampus.com.tr 
sitesi, Bilgi Teknolojileri Departmanı’ndaki bilgisayar mühendisliğinde okuyan öğrenciler Tablo 2-8.4
tarafından yapılmıştır. Adaylara Verilen
Eğitimler
Projenin Öğrenciler ve Kuveyt Türk açısından Faydaları
Projenin biri öğrenciler için diğeri de kurum için olmak üzere iki faydası vardır: Bu proje
sayesinde öğrenciler bilmedikleri ama öğrenmek istedikleri bir sektörü en doğru kayna-
ğından öğrenmekte, kendilerine yardımcı olan mentorlardan gerek bankacılık ile gerekse
de iş hayatı ile ilgili bilgi alabilmektedirler. Bulundukları departmanda birçok profesyonel
ile birlikte çalışma imkânı bulan bu öğrencilerin sigortaları çalışma hayatına paralel ola-
rak başlatılmaktadır. Bunların yanı sıra geldikleri gün üzerinden ödenen ücret ile maddi
kazanç da elde ettikleri gibi Bankada Kampüs projesi için özel tasarlanmış eğitimler ile
hem iş bilgilerini geliştirmekte hem de kişisel gelişimlerine katkı sağlamaktadırlar.
Bankada Kampüs projesi sayesinde istihdamda yeni mezun, tecrübesiz istihdamı ye-
rine kısmen tecrübe kazanmış, bankacılığı görmüş ve kariyer planlamasında ilk sırada
Kuveyt Türk’ü düşünen öğrenciler kuruma kazandırılmış olmaktadır.

Sonuç

Kuveyt Türk’ün yapmış olduğu Bankada Kampüs projesi Türkiye katılım bankacılığı açı-
sından ilk, dünya katılım bankacılığı açısından da örneğine az rastlanan bir genç yete-
nek programıdır. “Sağlam Bankacılık” sloganıyla Türkiye ve dünya katılım bankacılığı
açısından örnek bir katılım bankacılığı uygulaması gerçekleştirmeyi hedefleyen Kuveyt
Türk, Bankada Kampüs projesiyle de Türkiye ve dünya katılım bankacılığında bir genç
yetenek programının katılım bankacılığına nasıl uygulanabileceğini gösteren en başarılı
örneklerden birini sunmuştur.
Bankada Kampüs programına 2010 yılında 40 kişi kabul edilmiştir. Kabul edilen 40 kişinin
32’si şubelerde, 8’i ise genel müdürlükte programa katılmıştır. Programa katılan öğrenci-
lerin %70’i bay, %30’u ise bayandır. Pilot projenin başarılı olmasına binaen 2011 yılında
programın kapsamı genişletilmiştir. 2011 yılında programa 121 öğrenci kabul edilmiş,
bunların 75’i şubelerde, 46’sı ise genel müdürlükte görevlendirilmiştir. 2011 yılında prog-
rama katılan bayan öğrenci oranı %38’e yükselmiştir. Programı başarıyla tamamlayan-
ların önemli bir kısmı Kuveyt Türk’te tam zamanlı olarak istihdam edilmeye başlanmıştır.
Bankada Kampüs programına katılımla ilgili grafikler aşağıda yer almaktadır.
 8
Genel
Grafik 2-8.1
Müd.
2010 %30
Çalışma Yerine Göre Dağılım Bayan
%70
Grafik 2-8.2 Bay
Cinsiyete Göre Dağılım 32
Şube

Grafik 2-8.3 46
2011 Genel
Çalışma Yerine Göre Dağılım %38
Müd.
Bayan %62
Grafik 2-8.4
75
Şube Bay
Cinsiyete Göre Dağılım

HUKUK ve
RİSK TAKİP
BÖLÜM
2
9
Hukuk ve
Risk Takip
Dünya bütün

S
ürdürülebilir aktif kalitesi için, krediyi pazarlayan ile tahsil eden birimlerin farklı
gelişmesini,
olması gerektiği düşünülerek, Yönetim Kurulu’nun 2010 yılında aldığı karar ile
Hukuk ve Risk Takip olarak ayrı bir grup kurulmuş ve bu gruptan bir Genel Müdür
Yardımcısının sorumlu olmasına karar verilmiştir.
mevcut durum Hukuk ve Risk Takip Grubu’nun organizasyon yapısı şu şekildedir:
KREDILER

karşısında
Şekil 2-9.1
Hukuk ve Risk
Takip Grubu’nun
Organizasyon
kendilerini
Yapısı
huzur içinde

hissetmeyen
insanlara
MALI KONTROL
borçludur.
DENETIM VE RISK
―William Gladstone
IK, EĞITIM, KALITE

HUKUK VE RISK TAKIP
| 343
Kurumsal ve Ticari Krediler Risk Takip Müdürlüğü
Kuveyt Türk prensipleri, müşteri memnuniyeti ve sektör uygulamaları çerçevesinde, şeffaf
ve hesap verilebilir bir çalışma disiplini içerisinde tüm şubelerin aktif katılımının sağlan-
dığı bir risk takip bilinci ve farkındalık oluşturmayı üstlenen Kurumsal ve Ticari Krediler

Risk Takip Müdürlüğü’nün temel çalışma prensipleri aşağıdaki gibi özetlenebilir:
KREDILER
takip edilmesi, Kuveyt Türk tarafından alınan varlıkların ihalesinin kesinleşmesini müte-

akip tescil belgesi ile banka aktifine kaydedilmesi, valiliklere yapılacak tapu başvuruları
için Ticaret Sicil Müdürlüğü’nden gerekli belgelerin temin edilerek bankayı temsil eden
avukatlara ulaştırılması, tahliyelerinin sağlanması, tahliye edilenlere eksper gönderilerek
satış fiyatının belirlenmesi ve satış listeleri oluşturularak şubelere duyurulması ile devam
etmekte ve gelen tekliflerin değerlendirilmesi, olumlu olması halinde vekâletnamelerinin
hazırlanarak Kuveyt Türk şubelerine ulaştırılması, tapu devrini müteakip aktiften çıkışı
yapılarak gerekli muhasebe kayıtlarının yapılması için Muhasebe Müdürlüğü’ne talep
geçilmesi ile son bulmaktadır.
Bireysel ve İşletme Kredileri Risk Takip Müdürlüğü
MALI KONTROL
Kuveyt Türk’ün hızlı büyümesine paralel olarak artan kredi hacmi, idari ve hukuki takip
süreçlerindeki farklılıklar nedeni ile gecikmiş alacakların takibinde etkin ve hızlı aksiyonlar
alabilmek için uzmanlaşmaya gidilmesini gerektirmiş ve Bireysel ve İşletme Kredileri Risk
Takip Müdürlüğü bu kapsamda üç alt birime ayrılmıştır.
DENETIM VE RISK
Bunlara ilave olarak, Kurumsal ve Ticari Krediler Risk Takip Müdürlüğü’ne bağlı çalışan Bireysel Risk Takip Servisi
teknik bir ekip ile BDDK’nın Bankalarca Kredilerin ve Diğer Alacakların Niteliklerinin Belir- Konut, taşıt, ihtiyaç ve diğer tüketici kredileri ile birlikte bireysel ticari kredilerin yakın
lenmesi ve Bunlar için Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmeliği izleme ve kanuni takip işlemlerinden sorumludur.
çerçevesinde genel ve özel karşılıklar konusunda Hukuk ve Risk Takip Grubu adına strateji
IK, EĞITIM, KALITE

ve politikalar belirlenmekte ve bu doğrultuda karşılıklar ile ilgili muhasebeleştirme süreci İşletme Kredileri Risk Takip Servisi
yönetilmektedir. Küçük ve orta ölçekli işletmelere kullandırılan kredilerin yakın izleme ve kanuni takip
işlemlerinden sorumludur.
Varlık Çözümleme Servisi
Kredi Kartları Risk Takip Servisi
HUKUK VE RISK TAKIP

Varlık Çözümleme Servisi’nin görevi varlıkların icra muhammen bedellerinin değerlendi-
rilmesi ile başlamakta; ihalelere sürülecek pey miktarının belirlenmesi, ihale sonuçlarının Kredi kartı müşterilerinin yakın izleme ve hukuki takip işlemlerinden sorumludur.
344 | SAĞLAM BANKACILIK MODELI • HUKUK VE RISK TAKIP | 345

Bireysel ve İşletme Kredileri Risk Takip Müdürlüğü’nün amacı ve temel çalışma alanları, bir araya getirilmek suretiyle Hukuk Takip Müdürlüğü kurularak yeni bir yapı oluşturul-
şu şekilde sayılabilir: muştur. Bu yeni yapı ile birlikte öncelikle sözleşmeli hukuk büroları ile yapılan sözleşmeler
gözden geçirilmiş ve banka prensipleri, müşteri memnuniyeti ve sektör uygulamaları
çerçevesinde yenilenmiştir. Bu kapsamda, altyapısı güçlü olan, bankacılık referansları

bulunan bölgesel yerel hukuk büroları ile çalışılmaya başlanmıştır.
Kuveyt Türk’ün kanuni takibe intikal etmiş kurumsal, bireysel, işletme kredileri ve kredi
kartı alacaklarının takibi için 38 ilde 59 hukuk bürosu ile sözleşme imzalanmış olup bu
bürolardan 41 tanesine aktif dosya çıkışı yapılmaktadır. Banka hukuki takip uygulamaları
konusunda 2011 yılı içinde yürütülen yeniden yapılanma çalışmaları kapsamında il bazlı
çalışma düzeninden bölgesel bazlı çalışma düzenine geçilmesine karar verilmiştir. Bu
kapsamda, 4 bölgede kurumsal kimliğe ve profesyonel yapıya sahip, bankacılık alanın-
da uzman hukuk bürolarıyla anlaşılmıştır. 2012 yılı içinde bu çalışmalar tamamlanarak
KREDILER
bölgesel çalışma sisteminin tam olarak hayata geçirilmesi ve bu sayede çalışılan hukuk
bürosu sayısının asgariye indirilmesi hedeflenmektedir.
Hâlihazırda hukuk bürosu kontrol ve denetimleri kapsamında, çalışılan hukuk bürola-
rından düzenli olarak günlük ve aylık raporlar alınmaktadır. Ayrıca belli periyotlar halinde
hukuk bürolarına ziyaretler gerçekleştirilip icra dosyaları adliyede fiziki olarak incelenmek-
te ve tespit edilen bulgular hususunda geri bildirimler yapılmaktadır. Bunun yanında hukuk
bürolarıyla aylık tahsilat hedefi çalışması yapılmakta olup hedef gerçekleşme oranları ay
içinde belirli periyotlarla kendileriyle paylaşılmaktadır. Yılda iki kez büroların genel per-
formans durumları hakkında detaylı çalışma yapılmakta ve performansı yetersiz bürolar
için gerekli görülecek tedbirlerin alınması hususu değerlendirilmektedir.

Teminat Takip Müdürlüğü
MALI KONTROL
Teminat Takip Müdürlüğü gerek Kuveyt Türk tarafından teminat olarak alınan gerek-
se mülkiyetindeki menkul ve gayrimenkullere ilişkin değerleme hizmetlerinin, Sermaye
Piyasası Kurulu’nun belirlediği değerleme standartlarına göre ve yine Kurul tarafından
lisans verilen yetkili firmalar aracılığıyla yerine getirilmesinin temini ile banka yetkili
DENETIM VE RISK
kredi komiteleri tarafından tesisi istenen teminatların kredi komitesi kararları dâhilinde
kontrol edilmesinden sorumludur. Gerekli hallerde teminat kayıtlarının güncellenmesi,
daha basit, güvenilir ve her türlü ihtiyaca hizmet verebilecek şekilde teminat ekranla-
rının geliştirilmesi için gerekli çalışmaların yapılması ve Kuveyt Türk teminatlarının fek
süreçlerinin sorunsuz bir şekilde neticelendirilmesi işlemleri de Teminat Takip Müdürlüğü
IK, EĞITIM, KALITE

tarafından yerine getirilmektedir.
Hukuk Takip Müdürlüğü

Hukuki takibe intikal etmiş müşterilerin ve sözleşmeli hukuk bürolarının daha etkin bir şe-
HUKUK VE RISK TAKIP

kilde takip edilebilmesi için öncelikle Kurumsal ve Ticari Krediler Risk Takip Müdürlüğü ile
Bireysel ve İşletme Kredileri Risk Takip Müdürlüğü’nde görev yapan koordinatör avukatlar

VAKA İNCELEMESİ
En küçük
işleri dahi
ehemmiyetsiz
görmeyen akıllı,
dikkatli ve gayretli
insanlar en büyük
işleri de başarı ile
sürdürürler.
―Victor Phauchet
Teverruk
(Yeniden Yapılandırma)
Nedir? Nasıl Yapılır?
Teverruk (Yeniden Yapılandırma) Nedir? Nasıl Yapılır? Mali Tahlil ve İstihbarat Raporu
VAKA INCELEMESI / TEVERRUK

Teverruk, nakit teminine yönelik bir işlemdir. Bir satıcıdan vadeli olarak alınan mal başka Şube ve Kurumsal ve Ticari Krediler Müdürlüğü tarafından kredi borçlusunun güncel mali
bir şahsa peşin olarak satılarak nakit temin edilir. tahlil/istihbarat raporu hazırlanır ve değerlendirilmek üzere Risk Takip Müdürlüğü’ne su-
Teverruk işlemi, geçici ödeme güçlüğü yaşayan müşterilerimize yeni bir imkân tanı- nulur. Söz konusu mali tahlil ve istihbarat raporu ile kredi borçlusunun güncel finansal
mak maksadıyla yapılır. Kendisine yeni bir imkân verilirse nakit sıkıntısını atlatabileceği verileri üzerinden kredibilitesi incelenir.
düşünülen müşteriye, yeniden yapılandırma yani teverruk imkânı tanınmaktadırlar. Bu Risk Takip Müdürlüğü, kredi borçlusu ile ilgili olarak kendisine sunulan banka istih-
işlemi katılım bankaları arasında ilk defa kullanan Kuveyt Türk’tür. baratı, çevre istihbaratı ve mali tahlil-istihbarat raporu ile teminat durumunu birlikte
Müşterinin, piyasada nakde dönüşümünde problem yaşanmayan herhangi bir malın değerlendirmek suretiyle kredi borçlusunun teverruk talebi hakkında nihai değerlendir-
kendisine vadeli olarak satılması talebi üzerine banka talep edilen malı satın alarak müş- mesini yapar ve 06.09.2011 tarih ve 1146 sayılı YKK çerçevesinde müşteri segmenti ve
teriye vadeli olarak satmaktadır. Müşteri aldığı malı süratle nakde çevirip bankaya olan limit bazında ilgili Yeniden Yapılandırma Komitesi’nin onayına sunar.
vadesi geçmiş veya vadesi gelmese de ödeme imkânına sahip bulunmadığı borçlarını Uygun görülen teverruk taleplerinin Kurumsal ve Ticari Risk Takip Müdürlüğü tara-
ödemektedir. Bankamızda yapılan teverruk işlemlerinde alım-satımı yapılan mal platindir. fından şubeye bildirilmesi ile birlikte şube tarafından operasyonel işlemler başlatılarak
Platin alım-satımı uluslararası piyasalardan yapılmaktadır. teverruk ödemesi yapılır ve ıslak imzalı komite kararları müşteri dosyasında muhafaza
Teverruk (yeniden yapılandırma); BDDK’nın Bankalarca Kredilerin ve Diğer Alacakla- edilmek suretiyle yapılandırma süreci tamamlanır.
rın Niteliklerinin Belirlenmesi ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar
Hakkında Yönetmelik ile Kuveyt Türk ve faizsiz bankacılık prensipleri çerçevesinde ve Fiyatlama
sektör uygulamalarına paralel bir şekilde uygulanmaktadır. Teverruk talepleri nitelikli bir Teverruk işlemleri ile ilgili yapılandırma kâr payı oranı, işlem komisyon tutarı vs. Kurumsal
şekilde değerlendirilip, müşteri segmenti ve limit bazında komitelerin onayına sunulur. ve Ticari Risk Takip Müdürlüğü tarafından belirlenir.
Teverruk İş Süreci ve Değerlendirme Kriterleri

Banka ve Çevre İstihbaratı
Teverruk talep eden kredi borçlusunun ilk incelemesi Risk Takip Müdürlüğü’nün talimatları
doğrultusunda şubede yapılmaktadır. Bu kapsamda şube, kredi borçlusunun banka ve çev-
re istihbaratını yapar ve inceleme sonuçlarını Risk Takip Müdürlüğü’nün bilgilerine sunar.
Söz konusu banka ve çevre istihbaratı ile kredi borçlusunun;

Kuveyt Türk Katılım Bankası
Danışma Kurulu
D
anışma Kurulu, Kuveyt Türk Katılım Bankası’nda geliştirilen ürünler, yapılan iş-
lemler ve gerçekleştirilen süreçler hakkında faizsiz bankacılık prensipleri doğrul-

Danışma Kurulu’na
tusunda karar verme yetkisine sahip kuruldur. Şu an için 5 üye ve üyeler dışında 3
Soru Sorulma Süreci
murakıptan oluşan Danışma Kurulu yılda ortalama 10 kez toplanmaktadır.

Danışma Kurulu
Soru, fetvası
daha önceden
verilmiş bir konu
ile ilgili ise
Danışma Kurulu’nun Görevleri

Danışma Kurulu, Kurul başkanı, üyeler, murakıplar ve raportörden oluşur. Faaliyetlerini
Yönetim Kurulu’na bağlı olarak yürütür. Prensipler Komitesine
sunulmadan Danışma Kurulu’na
gönderilmesine karar verilmesi
Danışma Kurulu Üyelerinin Görevleri
Kurumun, faizsiz bankacılık ilkeleri ile ilgili olarak soruları yönelttiği Danışma Kurulu’nun
üyelerinin öncelikli görevi bu soruları cevaplamak ve/veya alternatif çözümler sunmaktır.
Hazırlanan
Üyeler ayrıca faizsiz bankacılık alanında dünyadaki gelişmeleri takip eder. Yeni ürün- karar formunun
lerle ilgili sözleşme metinlerinin hazırlanmasında görüş ve önerilerde bulunur. Kurum Danışma
Kurulu’na Hazırlanan
bünyesinde faizsiz bankacılık kültürünün yerleşmesi ve gelişmesi için kurum personeline gönderilmesinden karar formu
vazgeçildi ise
yönelik, yetiştirici, eğitici seminerler düzenler. Danışma Kurulu’nu ilgilendiren konferans, düzeltilecek ise
sempozyum vb. etkinliklerde kurumu temsil eder.
Danışma Kurulu Murakıplarının Görevleri

Murakıplar Kurulda görüşülecek soruların muhtemel cevapları hakkında, klasik ve çağdaş
kaynaklar ışığında bir rapor hazırlayıp toplantı esnasında üyelere sunar. Genel Merkez ve
şubelerde murakabe yapar, ulaştığı sonuçları rapor halinde Kurul başkanlığına sunar. Kurul
başkanlığının ilgili birimlerle işbirliği içinde düzenlediği eğitim seminerlerinde eğitici ola-
rak görev alır. Faizsiz bankacılık alanında yerli ve yabancı düzeydeki bilimsel çalışmaları
takip eder. Faizsiz bankacılık alanında geliştirilen yeni ürün ve uygulamaları takip eder.
Danışma Kurulu’na yöneltilen sorularla ilgili ön görüşmeler yaparak Kurul ile soru sahipleri
arasında etkili bir iletişimin kurulmasını temin eder. Personel ve yönetimin, hakkında daha
önce verilmiş karar bulunan konulardaki sorularına yönelik danışmanlık hizmeti verir.
Raportörün Görevleri
Raportör Kurul toplantılarını organize eder. İlgili kişi ve birimlerden gelen soruların dü-
zenlenip Kurulda görüşülmeye hazır hâle getirilmesinde soru sahipleri ile işbirliği yapar.
Toplantı tutanak ve cevaplarını toplantı esnasında düzenleyip Kurul üyelerinin onayına
sunar. Tutanaklar ve cevaplar imzalandıktan sonra soru sahibine, üst yönetime ve birim/
şube müdürlerine ulaştırır. Kurula ulaşan bilgi ve belgelerle toplantılarda varılan sonuçları
ve Danışma Kurulu kararlarını arşivler.
354 | DANIŞMA KURULU | 355

Vaka İncelemesi: Gelire Endeksli Senetler (GES)
Kuveyt Türk Danışma Kurulu ilgili birimlerden gelen talepler doğrultusunda gündeme alınan
konuları görüşüp karara bağlar. Verilen karar kabul yönünde olabileceği gibi ret yönünde de
olabilir. Danışma Kurulu reddedilen konularla ilgili olarak kimi zaman alternatif yöntemler
de önermektedir.
Danışma Kurulu’nun alternatif yöntem önerdiği konulardan biri de 2010 yılında günde-
mine aldığı GES meselesi olmuştur. Konu Danışma Kurulu gündemine alınmadan önce ku-
rul murakıpları ön görüşmeler yapmış ve mesele Kurul gündemine şu şekilde getirilmiştir:
Danışma Kurulu’nun “2009 yılında TC Hazine Müsteşarlığı 2 kez Gelire Endeksli Senet ihraç etmiştir. Gelire
Çalışma Yöntemi Endeksli Senetler’in (GES) getirileri; Kamu İktisadi Teşebbüslerinden elde edilen ve Bütçeye
aktarılan Hasılat Paylarına endekslenmek suretiyle belirlenmektedir. Aşağıdaki Kurumların
gayrisafi hasılatının %15’ine kadar tutarı tahsil edilerek bütçeye aktarılmaktadır.
- Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO)
Soruların Tespiti ve Kurul Üyelerine Gönderilmesi - Devlet Malzeme Ofisi (DMO)
Kurulda görüşülecek sorular toplantıdan en az bir hafta önce Kurul üyelerine gönderilir. - Devlet Hava Meydanları İşletmeleri (DHMİ)
- Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü (KIYEM)
Kurulun Toplanması GES, getirileri Devlet gelirleriyle ilişkilendirilen bir yatırım aracıdır. Bu senetlere verilecek
Danışma Kurulu, Kurula iletilen soruları görüşmek üzere düzenli olarak ayda bir kez, üye- asgari ve azami ödeme tutarları belirlenmiştir. Bütçe Kanunu’nda açıklanan Hasılat Payına
lerin çoğunluğunun veya bütün üyelerin katılımıyla toplanır. Gerekli durumlarda başkanın ilişkin gelir tahmini rakamları, GES için azami getiri sınırını oluşturmaktadır. Gerçekleşen
talebi üzerine olağanüstü olarak da toplanabilir. Toplantıların gündemini, ilgili birim ya gelir tahsilatının Bütçede açıklanan azami tutarları aşması halinde, azami tutar esas alına-
da şubelerden gelen sorular ve murakıpların tespit ettikleri konular oluşturur. rak getiri ödenir. Senetlere asgari getiri garantisi verilmiştir. İhraç aşamasında öngörülen
azami ödemenin %90’ı garanti edilmektedir.
Soruların Görüşülmesi Bu çerçevede, yeni ihraç olunacak GES’ler için nasıl bir yol izleyebiliriz?
Danışma Kurulu kendisine iletilen soruları önem sırasına göre görüşür. Her sorunun görü- Hangi şartlar gerçekleşirse Banka olarak GES alabiliriz?
şülmesi sırasında soru sahibi toplantıda hazır bulunur. Sahibi toplantıda hazır bulunmayan Not: Geçen yıl (2009), bu konu Danışma Kurulu’na sözlü olarak sorulmuş ve Kurul bu
soru bir sonraki toplantıya ertelenir. Karar verme konusunda kesin kanaat oluşmayan senetlerin alım satımının uygun olmadığı yönünde karar vermiştir.”
sorular, daha detaylı olarak araştırılması için bir sonraki toplantıya ertelenir. Kurul, gerekli
görmesi halinde sorulan sorularla ilgili olarak soru sahibi dışında uzman olarak belirlediği Kuveyt Türk Danışma Kurulu meseleyi görüşmüş, Gelire Endeksli Senetler’in bu şekliyle alın-
bir taraftan görüş alabilir. masına onay vermemiş ve kurul murakıpları Mehmet Odabaşı ile Dr. İsmail Halidi tarafından
önerilen aşağıdaki alternatif yöntemi kabul etmiştir:
Kararların Alınması “Kurum, alternatif olarak şu yöntemi uygulayabilir:
Kararlar Kurul üyelerinin oy çokluğu ile alınır. Muhalif üye varsa, alınan karara muhalefet İmtiyaz sözleşmesi yapmak: Burada devlet ile gerçek veya tüzel kişiler arasında gerçek-
şerhi koyabilir. leştirilen bir sözleşme ile kamuya ait bir şirketi işletme hakkının veya herhangi bir hakkın
belirli bir ücret ve belirli süre karşılığında devri söz konusudur.
Kararların Kaydedilmesi Buna göre;
Alınan kararlar raportör tarafından yazılı olarak kayda geçirilir. Üyelerce imzalanan dos- 1. Devlet, bir anlaşma tahtında ilgili şirketlerin işletilmesi konusundaki imtiyaz hakkını,
yalar klasörlere konulur. Kararlar ayrıca bilgisayar ortamında da saklanır. baştan belirlenecek bir bedel ve süre ile kuruma devreder. Bu durumda kurum, imtiyaz
hakkını satın almış olduğu teşekkülün getireceği kâra / devletin bu teşekküldeki hasılat
Kararların Tebliği payına sahip olur.
Alınan kararlar toplantı sonrasında üst yönetime ve ilgili birimlere gönderilir. 2. Devlet, ayrı bir sözleşme yaparak ilk anlaşmada belirlenen süreden daha önce söz
konusu imtiyaz hakkını kurumdan anlaşılan bedelle geri satın alacağını vaad eder. Kurum
Kararların Murakabesi da buna karşılık bu imtiyaz hakkını satma vaadinde bulunur. Dönem sonunda kurum imtiyaz
Alınan kararların uygulanıp uygulanmadığı denetlenir. Uygulamada tespit edilen hatalar hakkının devrini simgeleyen senetleri iade edip parasını alarak işlemi sona erdirir.”
ve eksiklikler Kurula ve ilgili birimlere tebliğ edilir. Kuveyt Türk, Danışma Kurulu onay vermediği için bu senetleri hiçbir zaman almamıştır.
356 | DANIŞMA KURULU

Farklılık Tabloları
Kuveyt Türk Sağlam Bankacılık Modelinin
Geleneksel Bankacılık Modelinden Farkları
Kitabın bu bölümünde 1,5 yıl boyunca banka içinde sürdürülen incelemelerden
ve birimlerle yapılan görüşmelerden hareketle Sağlam Bankacılık Modeli de-
partmanlar bazında ve bu departmanların temel görevleri açısından geleneksel
bankalarla kıyaslanarak bu modelin ne kadar farklı olduğu ortaya konulmaya
çalışılmıştır. Bu bölümün temel amacı kamuoyunda sıkça sorulan “Katılım banka-
larının farkı nedir, geleneksel bankalardan ne kadar farklıdır?” sorularına karşılık,
gerektiğinde farkların en ince ayrıntısına kadar gösterilebileceği bir kaynak oluş-
turmak, ama bunu yaparken de Kuveyt Türk’ün Sağlam Bankacılık modelini bir
örnek olarak kullanmaktı. Bu tablolarda departmanlardaki görevlerin ne kadar
farklılığı olduğu görüleceği gibi bu farklılığın nedenleri de görülecektir. Çünkü
sonuçta Sağlam Bankacılık modeli Kuveyt Türk’ün çalışma modeli olup her katı-
lım bankasında aynı şekilde bulunmak zorunda değildir. Buradaki farklılık Kuveyt
Türk’ün yürüttüğü banka politikasından da kaynaklanıyor olabilir. İşte buradaki
farklılıkların okuyucuları yanıltmaması amacıyla bunlardan hangilerinin Kuveyt
Türk’ten hangilerinin de katılım bankacılığından kaynaklandığını gösterecek bir
ayırım yapılmıştır. Bu bölüm, rahatlıkla anlaşılabilmesi amacıyla, sözel açıklama
metinleri eklenmeden sadece tablo olarak hazırlanmıştır. Sadece “Farklılıklar”
sütununda katılım bankacılığından kaynaklanan farklılıkların bulunduğu yerlere
kısaca ek bilgiler konulmuştur.
Tabloda yer alan “katılım bankacılığı kültürü ve temel prensipleri” ifade-
sindeki “katılım bankacılığı kültürü”nü, katılım bankacılığı prensiplerinin as-
lında doğrudan şart koşmadığı fakat katılım bankacılığının zamanla oluş-
muş kendine has etik değerleri ve iş yapış stili olarak tanımlayabiliriz. Katı-
lım bankacılığının “temel prensipler”i ise elinizdeki kitapta 1–3 Bölüm’de
detaylı olarak açıklanmıştır.
Şimdi tüm departmanları

bu açılardan tek tek ele alalım:

Bireysel ve İşletme Bankacılığı Farklılık Tablosu
Bireysel ve İşletme Bankacılığı
360 | FARKLILIK TABLOLARI | 361


Kurumsal ve Ticari Bankacılık Farklılık Tablosu


Krediler Farklılık Tablosu
Krediler


Uluslararası Bankacılık Farklılık Tablosu


Operasyon, Teknoloji, İdari İşler Farklılık Tablosu
Operasyon, Teknoloji, İdari İşler


Mali Kontrol Farklılık Tablosu
Mali Kontrol


Denetim ve Risk Farklılık Tablosu
Denetim ve Risk


İK, Eğitim, Kalite Farklılık Tablosu
İK, Eğitim, Kalite


Departmanlar Bazında Farklılık
Sonuç ve Genel
Değerlendirme
B
u kitapta yazar olarak benim içerik açısından temel görevim şuydu: Kuveyt Türk’ü
bir araştırma laboratuvarı olarak kullanarak katılım bankacılığını yaşayan canlı
örneklerle incelemek ve insanlara en güzel şekilde anlatmak ve sunmak. Bu nedenle
kitabın ilk yarısında daha temel eğitici bilgileri sunmaya çalışırken, ikinci yarısında konuyu
daha ziyade uygulamalar üzerinden anlatmaya çalıştım. Bunları anlatırken konuyu daha
anlaşılır kılmak ve karışık süreçleri sözel metinlerin içine hapsetmemek için mümkün
olduğunca özetleyici şekil, tablo ve şemalar hâline getirmeye çalıştım.
Şimdi sizlerle 1,5 yıl süren akademik araştırmalarım ve banka incelemelerim sonu-
cunda vardığım kanaatlerimi paylaşmak istiyorum: Birincisi katılım bankacılığı ne sanıl-
dığı kadar geleneksel bankacılıktan farklı ne de sanıldığı kadar geleneksel bankacılıkla
aynı bir sistem. Katılım bankacılığının temel çalışma prensipleri var ve bu prensipler
doğrultusunda bankacılık yapılmaktadır. Zaten farklılık tablolarında da görüldüğü gibi iki
bankacılık türünü katılım bankacılığı kültürü ve temel ilkeleri nedeniyle ayıran noktalar
çok fazla değil ama hiç yok da değil. Şüphesiz bu departmanların her biri için veya farklı
alanların her biri için birer kitap yazılsa yeridir. Buradaki tespitlerimizin daha sonra yapı-
lacak araştırmalar için yol gösterici ve kolaylaştırıcı olacağını ümit ediyorum. Bu noktada,
uygulamaları görmeden bu konularda derinleşmenin hiçbir şekilde mümkün olmaması
sebebiyle akademinin bu tür araştırmaları iş dünyasıyla işbirliği içinde yürütmesini çok
önemsiyorum. Örneğin kitabımızın ilk kısmındaki 4. bölüm temel bazı tanımların dışında
tamamen banka uygulamaları gözlemlenerek yazıldı. Ayrıca kitaptaki özetleyici şekillerin
bu denli detaylı tasarlanabilmesi de uygulamaları görme imkânımız sayesinde gerçek-
leşebildi. Şüphesiz burada banka yöneticilerine tekrar teşekkür etmem gerekiyor. Çünkü
banka yöneticileri kararlılıkla banka içi bilgileri bana açmaya yanaşmasalardı bu kitap
da tüm katılım bankaları kitapları gibi piyasadaki 20 yıllık klasik bilgilerin bir derlemesi
olmak zorunda kalacaktı.
Katılım bankacılığı bir iş modeli olarak ele alındığında, kitapta da görüldüğü gibi, ka-
tılım bankacılığı çok profesyonel bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Fakat kamuo-
yunda katılım bankaları genellikle muhafazakâr yapı ve düşünceyle çok fazla özdeşleşti-
rilmektedir. Sanki bu bankalarda profesyonel yöntemler uygulanmıyor, sırf dindar insanlar
irrasyonel olarak buraları seçtiği için işler yürüyor imajı hâkimdir. Bu kitap vesilesiyle bu
olumsuz imajın giderilmesinde umarım faydam olur.
Katılım bankacılığının önünün çok açık olduğunu belirtmeye gerek bile yok. 2. Bölüm’de daha sağlıklı ve hızlı gerçekleşebilmesi için teknolojik alt yapının sürekli geliştirilmesi
görüldüğü gibi son on yıllık süreçte 4 katılım bankasının ortalama performansı gelenek- gerekiyor. Sistemin bir başka sorunu ise kendini anlatacak bir medya ayağının olmaması.
sel bankaların ortalamasından daha iyiydi, ki 10 yıl önce en büyük sorunlarının başında Katılım bankaları medya şirketine sahip olsun, demiyorum şüphesiz. Ama özellikle yurt-
ölçek sorunu,yani yeterince aktif varlığa sahip olamamak bulunan katılım bankaları 10 dışında Islamic Finance News, Euromoney, IFIS gibi bu konularda haber sağlayıcı yapılar
yılda geldiklerini noktada önemli bir büyüklüğe ulaştılar. Bu nedenle bir 10 yıl daha bu çok faydalı işler yapıyor. Benzeri yapıların Türkiye’de kurulmasıyla katılım bankacılığının
performansla ilerlemeleri durumunda yaklaşık %5 civarında olan pazar paylarının ikiye kamuoyuna kendini anlatması oldukça kolaylaşacaktır.
katlanarak artık %10 değil logaritmik bir büyüme göstererek %15–25 arasında bir değere Bu kitapta belki en iyisi olmayı başaramamış olabilirim ama elimde geldiğince farklı
ulaşması mümkün gözükmektedir. olmaya ve okuyuculara katılım bankacılığına farklı pencerelerden bakış açıları kazan-
Türkiye artık katılım bankacılığı sayesinde yurtdışındaki çok büyük fonları ülkeye ge- dırmaya çalıştım. Aslında bölümlerin ilk sayfalarındaki “pencere” vurgusu da buradan
tirme potansiyeline de sahip. Fakat bu potansiyelin ortaya çıkarılması için daha zengin geldi ve buradan da winomy ismi doğmuş oldu. Ben elimden geldiğince samimi bir dil
çeşitte finansal ürünlere ve araçlara ihtiyaç var. Yine 2. Bölüm’den hatırlanacağı üzere kullanmaya, 1,5 yıllık incelemelerimde gördüklerimi mümkün olduğunca kitaba taşımaya
İngiltere gibi faizsiz finans açısından başarılı olması hiç de beklenemeyecek bir ülke gerek çalıştım. Bu süreçte Kuveyt Türk’ü de bir kez daha kutlamak gerekiyor, gerçekten katılım
yasal mevzuat altyapısının güçlülüğü gerekse de özel sektörün azmi sayesinde dünyanın bankacılığının doğru bir şekilde anlaşılabilmesi için bütün kaynaklarını seferber ederek
en önemli faizsiz finans merkezlerinden birisi hâline gelmiştir. Niçin İstanbul dünyanın oldukça şeffaf davrandılar. Bu çalışma başka bir kuruluşla yapılıyor olsa muhtemelen
katılım bankacılığının merkezi olmasın? Bu konuda şüphesiz Türkiye’nin ve İstanbul’un “Şirket sırrımız” denilebilir, içeriden bu kadar bilgi taşımama izin vermeyebilirlerdi.
büyük bir potansiyeli var ama bu hedefin gerçekleştirilmesi amacıyla Türkiye’de katılım Son olarak bu bankaların müşterisi olmayı düşünenler için de bir şeyler söylemek
bankacılığına çok ciddi bir alt yapı yatırımı gerektiği aşikârdır. istiyorum.Bu bankalardaki uygulamalar İslam diniyle uyum göstermesine rağmen sa-
Her şeyden önce katılım bankacılığı konusunda yetişmiş insan sayısı çok az.Hâlihazırda dece dinî hassasiyetleri yoğun olan Müslümanlar kişiler için değil her dinden kişi için de
katılım bankacılığında hizmet veren iş gücünün bir kısmının da bu kategoriye giremeyece- uygundur. Oysa sadece faiz hassasiyetleri olduğu için geleneksel bankalara gidemeyen
ği söylenebilir. Burada “yetişmiş insan”dan kastım, katılım bankacılığı teorisini sindirmiş kişiler başka seçenekleri olmadığı için buralara geliyorlar. Bu yoğunluğun görülmesi ise
ve katılım bankasında çalışarak bunu tecrübeyle zenginleştirmiş kişilerdir. Çünkü sistem “Bu bankalar sadece bu kişiler için mi var?” sorusunu doğuruyor. Fakat buna en güzel
ancak bu nitelikte insanlarla gelişebilir. cevabı Türkiye’deki katılım bankalarından biri olan Türkiye Finans Bankası’nın mottosu
Yeni insan yetiştirmek için daha kurumsal yapılara ihtiyaç var. Şu an katılım bankacı- veriyor: “Bankamız hepimiz için”. Evet, buradan yola çıkarak “Katılım bankaları hepimiz
lığı eğitimleri katılım bankalarının bünyesinde yürütülüyor. Zaman zaman bu konuyla ilgili için” diyorum. Herkes gönül rahatlığıyla bir katılım bankası müşterisi olabilir.
çeşitli enstitü, vakıf, dernekler kurulmaya çalışılsa da geleneksel bankacılık sektöründe
olduğu kadar ciddi bir müessese hâlâ kurulabilmiş değil. Bir başka kitapta tekrar buluşmak dileğiyle…
Ayrıca sistemin içinde insan yetiştirmek için profesyonel hizmet kuruluşları da mevcut
değil. Yani bir katılım bankasında çalışmaya başlayan personel sadece kendi bankasının
ve TKBB’nin sunduğu eğitimlerle yetiştirilmeye çalışılıyor. Şüphesiz bunlar da önemli ama
ciddi anlamda nitelikli insan yetiştirmek için daha yoğun eğitim ve daha profesyonel M. Şerafettin Özsoy
standartlarda hizmet veren kuruluşlara ihtiyaç var.
Sistemin bir başka sorunu ise katılım bankacılığında yeni bilgiler, know–how üreteme-
mek. Bununda en önemli kaynağı, nitelikli araştırma çalışmalarının yeterince yapılamama-
sı. Hâlihazırda bu alanda her sene 10–15 civarı yüksek lisans ve doktora tezi yayınlanıyor
fakat maalesef bunların birçoğu güncel olmayan, çok eskimiş bilgilerin derlemesinden
ibaret. Çünkü gerçek uygulamaların incelemesinin yer almadığı bu çalışmalar, piyasada
bulunan az sayıdaki eski tarihli kaynağı referans almak zorunda kalıyor. Ayrıca yabancı
kaynaklar da bu konuda yetersiz kalıyor, çünkü Türkiye uygulamasında çok önemli farklı-
lıklar var ve yabancı kaynaklarda bu konular nerdeyse hiç yer almıyor.
Sistemin teknolojik alt yapı açısından da çok ciddi yatırımlara ihtiyacı var. Neredeyse
bütün işlemlerin dijital sistemler üzerinde yürüdüğü katılım bankacılığı operasyonlarının
KAYNAKÇA Coşkun, Yaprak Sevil ve Balatan, Zeynep, “Küresel Mali Krizin Bankacılık Sektörüne Etkileri ve Türk
Bankacılık Sektörünün Veri Zarflama Analizi İle Bilançoya Dayalı Mali Etkinlik Analizi”, Ege
Akgüç, Öztin, Banka Yönetimi ve Performans Analizi, İstanbul: Arayış Basım ve Yayıncılık, 2007. Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü 12. İktisat Öğrencileri Kongresi, 7–8
Mayıs 2009, İzmir, s. 1–50.
Akın, Cihangir, Faizsiz Bankacılık ve Kalkınma, İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1986.
Darçın, Ahmet Cüneyt, “Özel Finans Kurumlarının Katılım Bankalarına Dönüşümünün Sebepleri ve
Aktepe, İshak Emin, İslam Hukuku Çerçevesinde Finansman ve Bankacılık, İstanbul: TKBB Yayınları,
Sonuçları”, Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Finansman Anabilim
2010.
Dalı, 2007.
Aktepe, İshak Emin ve Odabaşı, Mehmet, Faizsiz Bankacılık Standartları, İstanbul: TKBB Yayınları
Development of Islamic Banking, Londra: Gatehouse Bank, 2008.
No: 2, 2012.
Doğan, Mustafa, “Siyasal Açıdan 1980 Sonrası İslami Sermaye Birikim Modelinin Analizi: Türkiye’de
Aladağ, Ali Semih, “Türkiye’de Bireysel Bankacılığın Katılım Bankalarındaki Gelişimi ve Bir Katılım
Bankası Uygulaması”, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme İslam Bankacılığı”, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
Anabilim Dalı Üretim Yönetimi ve Pazarlama Bilim Dalı, 2010. Döndüren, Hamdi, İslami Ölçülerle Ticaret Rehberi: 100 Soru–100 Cevap, İstanbul: Erkam Yayınları, 2004.
Alantar, Doğan, Küresel Finansal Kriz: Nedenleri Ve Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme, 2009. Durrani, Mansoor ve Boocock, Grahame, Venture Capital, Islamic Finance and SMEs: Valuation,
http://www.finanskulup.org.tr/assets/maliyefinans/81/Dogan_Alantar_Kuresel_Finansal_Kriz_ Structuring and Monitoring Practices in India, New York: Palgrave Macmillan, 2006.
Nedenleri_Sonuclari_MFY81.pdf, Son erişim tarihi 6.9.2011.
Eken, Mehmet Fehmi ve Köroğlu, Yusuf, Sukuk: Kira Sertifikaları, İstanbul: TKBB Yayınları, 2008.
Alkin, Erdoğan ve Yıldırım, Kemal, Özer, Mustafa, İktisada Giriş, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi
Açıköğretim Fakültesi Yayınları, 2003. Eskici, Mustafa Mürsel, “Türkiye’de Katılım Bankacılığı Uygulaması”, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman
Demirel Üniversitesi, 2008.
Arabacı, Nihat, “Katılım Bankalarının Türkiye’de Bankacılık Sektöründeki Yeri, İşleyişi ve Performans
Analizi”, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007. Global Financial Stability Report 2011, Washington: IMF–Uluslararası Para Fonu, 2011.
Atıcı, Mahmut, Sorularla Özel Finans Kurumları ve Bankacılık, İstanbul: Asya Finans Yayınları, 2000. Günal, Vural, Özel Finans Kurumları, Ankara: Türkiye Bankalar Birliği Yayınları, 1984.
Ay, Sema, “Risk Sermayesi ve Kobi’lerin Finansmanında Risk Sermayesinin Önemi”, Paradoks Hameed, Tariq, “Islamic Finance: Translating Belief Into Practice”, MCB Delegation to the 6th World
Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi 2, (2008): 1–8. Islamic Economic Forum, 18–20 Mayıs 2010, Kuala Lumpur, Malaysia, s. 13–16.
Aydın, Nurhan, v.dğr., Finansal Yönetim, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Hassan, Kabir, Lewis, Mervyn, Handbook of Islamic Banking, Cheltenham: Edward Elgar Publishing,
Yayınları, 2003. 2007.
Aypek, Nevzat, “Türk Sermaye Piyasasında Özel Finans Kurumlarının Yeri ve İşleyişi”, Yüksek Lisans Hazıroğlu, Temel ve Özcan, Mehmet Emin, “Katılım Bankacılığı”, Bereket Dergisi 8, Alabara Türk Bülteni
Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1988. (1999): 4–5.
Babuşcu, Şenol, Basel II Düzenlemeleri Çerçevesinde Bankalarda Risk Yönetimi, Ankara: Akademi Hesap Türleri, İstanbul: Kuveyt Türk Eğitim ve Geliştirme Müdürlüğü Eğitim Ders Notları, 2010.
Consulting & Training, 2005. Hiç, Mükerrem, Para Teorisi ve Politikası, İstanbul: Filiz Kitabevi, 1994.
Başgümüş, Abbas, “Özel Finans Kurumlarının Sermaye Piyasası İçindeki Yeri”, Yüksek Lisans Tezi, IDB, Islamic Finance and Global Financial Stability, Cidde: IDB–İslam Kalkınma Bankası, 2010.
Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1997.
IDB, Islamic Financial Services Industry Development: Ten–Year Framework and Strategies,
Bayar, Mesut, “İslam Hukukunda Banka Kartları ve Kredi Kartları”, Yüksek Lisans Tezi, Dicle Cidde : IDB–İslam Kalkınma Bankası, 2007.
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı İslam Hukuku Bilim
Dalı, 2007. IDB, Thirty seven years In the Service of Development, Cidde: IDB–İslam Kalkınma Bankası, 2011.
Bayındır, Abdülaziz, Ticaret ve Faiz, İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yayınları, 2007. IFQ, Chartered Institute For Securities & Investments, IFQ–Islamic Finance Qualification, 2009.
BDDK, Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler, Ankara: BDDK Yayınları, 2010. IFSB, Guiding Principles of Risk Management For Institutions (Other Than Insurance Institutions) Offering
Only Islamic Financial Services, Kuala Lumpur: IFSB–İslami Finansal Hizmetler Kurulu, 2005.
Bireysel Bankacılık Ürün Geliştirme ve Kredi Kartları, İstanbul: Kuveyt Türk Eğitim Birimi Ders
Notları, 2010. IFSB, Guiding Principles on Conduct of Business for Institutions Offering Islamic Financial Services, Kuala
Lumpur: IFSB–İslami Finansal Hizmetler Kurulu, 2009.
Bozdemir, Timur, “Türk Bankacılığının Tarihsel Gelişimi ve Reel Sektöre Katkısına İlişkin Bir
Araştırma”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi İşletme Anabilim Dalı, İstanbul 2007. IFSB, Islamic Finance and Financial Policy and Stability: An Institutional Perspective, Kuala Lumpur: IFSB–
İslami Finansal Hizmetler Kurulu, 2007.
Brigham, Eugene ve Joel Houston, Fundamentals of Financial Management, 10. bs., New York: South
Western Thomson, 2004. Ijlal, Alvi, Sukuk, Bahreyn: IIFM–Uluslararası İslami Finansal Piyasa, 2008.
Cebeci, İsmail, Modern İslam İktisadı Literatüründe Murabaha Tartışmaları, Doktora Tezi, Marmara Imran, Muhammed, Islamic Banking Current Scenario & Way Ahead, Karaçi: Standard Chartered Bank,
Üniversitesi SBE, 2010. 2005.
Cecchetti, Stephen, Money, Banking and Financial Markets, Boston: McGraw–Hill/Irwin, 2006. Iqbal, Zamir ve Mirakhor, Abbas, An Introduction to Islamic Finance: Theory and Practice, New Jersey:
John Wiley & Sons, 2007.
Coşkun, Alper, “Katılım Bankalarının Bankacılık Sektöründeki Yeri ve Önemi”, Yüksek Lisans Tezi,
İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Politikası Bilim Dalı, 2008. Islamic Finance 2010, Londra: International Financial Services London Research, 2010.
Coşkun, M. Necat, Ardor, Hakan Naim, Çermikli, A. Hakan, Eruygur, H. Ozan vd., Türkiye’de Bankacılık İGEME, Dünya Ticareti Raporu, Ankara: İGEME–T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı
Sektörü: Piyasa Yapısı, Firma Davranışları ve Rekabet Analizi, İstanbul: TBB, 2012. Geliştirme Etüt Merkezi, 2009.
380 | KAYNAKÇA | 381

İştar, Emel, “Katılım Bankacılığı Tarihi”, Yüksek Lisans Tezi, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Şahin, Serhat, “Bankacılıkta Risk Yönetimi ve Türk Bankacılık Sisteminin Risk Yönetimi Açısından
Enstitüsü, 2009. Değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
İktisat Anabilim Dalı Uluslararası İktisat Bilim Dalı, 2008.
Kaçmaz, Ahmet, “Katılım Bankalarının 2005–2008 Yılları Arasında Türk Bankacılık Sektöründeki
Gelişimi”, Yüksek Lisans Projesi, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, 2009. Şıklar, İlyas, Finansal Ekonomi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları,
2004.
Kamaruddin, Badrul Hisham, Safa, Mohammad Samaun ve Mohd, Rohani, “Assessing production
efficiency of Islamic banks and conventional bank Islamic windows in Malaysia”, International Şıklar, İlyas, Para Teorisi ve Politikası, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
Journal of Business and Management Research 1, (2008): 31–48. http://mpra.ub.uni–muenchen. Yayınları, 2004.
de/10670, Son erişim tarihi 23.02.2012.
TBB, Banka Kartları ve Kredi Kartları Uygulamaları Hakkında Yararlı Bilgiler, İstanbul: TBB
Karakuş, Abdil, “İslam Hukuk Kaynaklarındaki Faiz Kavramının Modern Ekonomi Bağlamında Yeniden Yayınları, 2008.
Değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler
Tenekecioğlu, Birol, Pazarlama Yönetimi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, 2006.
Yayınları, 2004.
Kaya, Ömer, “Katılım Bankacılığının Gelişimi ve Türk Bankacılık Sistemi İçerisindeki Etkinliğinin
The development of Islamic finance in the UK: the Government’s perspective, Londra: HM Treasury,
Araştırılması”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Bölümü
2008.
Finans Anabilim Dalı, 2010.
TKBB, Finansal Yenilik ve Açılımları ile Katılım Bankacılığı, İstanbul: TKBB Yayınları, 2009.
KFH, Islamic Finance in Europe 2010, Kuala Lumpur: Kuwait Finance House Research, 2010.
TKBB, Katılım Bankacılığı Nedir, Nasıl Çalışır, İstanbul: TKBB–Türkiye Katılım Bankaları Birliği,
Khan, Iqbal, Islamic Finance: Relevance and Growth in the Modern Financial Age, London: London
2011.
School of Economics Press, 2007.
TKBB, Katılım Bankaları 2009, İstanbul: TKBB–Türkiye Katılım Bankaları Birliği, 2009.
Kınık, Rukiye Ülkü, “Bankalarda Ürün Yeniliğinin Müşteri Memnuniyeti Açısından Değerlendirilmesi:
Bir Özel Banka Uygulaması”, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü TMSF, Çözümleme Deneyimi, İstanbul: TMSF, 2011.
İşletme Anabilim Dalı Üretim Yönetimi ve Pazarlama Bilim Dalı, 2010.
Tunç, Hüseyin, Katılım Bankacılığı: Felsefesi, Teorisi ve Türkiye Uygulaması, İstanbul: Nesil
Kumaş, Mehmet Salih, “Faizsiz Bir Finans Yöntemi Olarak Venture Capital Sistemi ve İslam Bankacılığı Yayınları, 2010.
ile Mukayesesi”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 1, (2007): 279–298.
Türkiye’de Özel Finans Kurumları: Teori ve Uygulama, İstanbul: Albaraka Türk Yayınları, 2000.
Kuveyt Türk Katılım Bankası A.Ş. 2010 Yılı Faaliyet Raporu, İstanbul: Kuveyt Türk Katılım Bankası A.Ş., 2011.
Türkiye’de ve Dünyada Bankacılık Sektörü Risk Yönetimi Uygulamaları ve Düzenlemeleri, İstanbul:
Mevdudi, Ebu’l Ala, Tefhimu'l Kur'an / Kur'an'ın Anlamı ve Tefsiri, çev. Muhammed Han Kayani, Ali Ünal, KPMG, 2009.
Hamdi Aktaş, Nazife Şişman, Yusuf Karaca, İsmail Bosnalı, İstanbul: İnsan Yayınları, 2010.
Türkmenoğlu, Rüveyde Ebru, “Katılım Bankacılığı ve Türkiye’de Finansal Yapı”, Yüksek Lisans
Mishkin, Frederic, Lessons From the Asian Crisis, NBER Working Papers, 1996. http://www.nber.org/ Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, 2007.
papers/w7102, Son Erişim tarihi 10.10.2005.
Uyan, Ufuk, Sukuk: Katılım Bankacılığında Yeni Ürünler ve Uygulama Alanları, İstanbul: Kuveyt Türk
Odabaşı, Mehmet, Faizsiz Bankacılık İlkeleri ve Katılım Bankacılığı, İstanbul: TKBB Yayınları, 2010. Eğitim Birimi Ders Notları, 2011.
Öçal, Tezer ve Çolak, Ömer Faruk, Finansal Sistem ve Bankalar, İstanbul: Nobel Yayınevi, 1999. Uysal, Mehmet, “Küresel Kriz Üzerine Düşünceler (1): Krizin Doğuşu”, Dünya Gazetesi,
26.11.2008.
Özgür, Ersan, “Katılım Bankalarının Finansal Etkinliği ve Mevduat Bankaları İle Rekabet Edebilirliği”,
Doktora Tezi, Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Uzunoğlu, Sadi, Para ve Döviz Piyasaları, İstanbul: ECU Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri
Dalı, 2007. Yayınları, 2000.
Özkazanç, Önder v.dğr., İktisat Teorisi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yay., 2003. Wilson, Rodney, The Development of Islamic Finance in the GCC, Kuveyt: Kuwait Programme on
Development, Governance and Globalisation in the Gulf States, 2009.
Özsoy, İsmail, Türkiye’de Katılım Bankacılığı, İstanbul: TKBB Yayınları, 2009.
World Economic Outlook 2011, Washington: IMF–Uluslararası Para Fonu, 2011.
Özulucan, Abitter ve Özdemir, Fevzi Serkan, Katılım Bankacılığı: Muhasebe Organizasyonu, Uygulamalar,
Finansal Tablolar & Bağımsız Denetim, İstanbul: Türkmen Kitabevi, 2010. WTO, World Trade Report 2009: Trade Policy Commitments and Contingency Measures,
Switzerland: WTO–Dünya Ticaret Örgütü, 2009.
Resmi Gazete, 01.11.2005, sy. 25983, 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu.
Yağcılar, Gamze Göçmen, Türk Bankacılık Sektörünün Rekabet Yapısının Analizi, Ankara: BDDK,
Resmi Gazete, 01.11.2006, sy. 26333, Mevduat ve Katılım Fonunun Kabulüne, Çekilmesine ve Zaman
2011.
Aşımına Uğrayan Mevduat, Katılım Fonu, Emanet ve Alacaklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında
Yönetmelik. Yıldırım, Mesut, Banka Muhasebesi, İstanbul: TBB–Türkiye Bankalar Birliği Yayınları, 2008.
Resmi Gazete, 28.06.1985, sy. 18795, Finansal Kiralama Kanunu. Yılmaz, Osman Nihat, Faizsiz Bankacılık İlkeleri, İstanbul: TKBB Yayınları, 2010.
Seyidoğlu, Halil, “Uluslararası Mali Krizler, IMF Politikaları, Az Gelişmiş Ülkeler, Türkiye ve Dönüşüm Yiğit, Mehmet ve Güner, Ümit, “Dış Ticaret ve Girişimcilik Perspektifinden Türkiye’de Risk
Ekonomileri”, Doğuş Üniversitesi Dergisi 4, (2003): 141–156. Sermayesi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 20, (2008): 257–276.
Shanmugam, Bala ve Zahari, Zaha Rina, A Primer on Islamic Finance, New York: The Research Yörükoğlu, Mehmet, Küresel Mali Kriz ve Türkiye Ekonomisi, Ankara: T.C. Merkez Bankası, 2009.
Foundation of CFA Institute, 2009.
Zaim, Sabahattin, İslam İnsan Ekonomi, İstanbul: Yeni Asya Yayınları, 1992.
Şahin, Ekrem, “Türkiye’de Dünden Bugüne Katılım Bankaları”, Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, 2007.
382 | KAYNAKÇA | 383

WEB SITELERI
http://eu.wiley.com/WileyCDA/
Son erişim tarihi 22.10.2011
http://www.aaoifi.com/
AAOIFI–İslami Finansal Kuruluşlar Muhasebe ve Denetim Organizasyonu Resmî Web Sitesi,
http://www.bddk.org.tr
BDDK–Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu Resmî Web Sitesi,
http://www.dib.ae/en/index.htm
Dubai İslam Bankası Resmî Web Sitesi, Son erişim tarihi 26.09.2011.
http://www.emlakkulisi.com
http://www.ifsb.org
IFSB–İslami Finansal Hizmetler Kurulu (IFSB) Resmî Web Sitesi, Son erişim tarihi 16.08.2011
http://www.iifm.net
IIFM–Uluslararası İslami Finansal Piyasası Resmî Web Sitesi, Son erişim tarihi 15.08.2011
http://www.iirating.com
IIRA–İslam Ülkeleri Uluslararası Derecelendirme Ajansı Resmî Web Sitesi,
http://www.isdb.org
IDB–İslami Kalkınma Bankası Resmî Web Sitesi, Son erişim tarihi 15.08.2011
http://www.kfh.com/en
KFH–Kuwait Finance House Resmî Web Sitesi, Son erişim tarihi 13.12.2011
http://www.kuranmeali.com
http://www.masb.org.my
MASB–Malezya Muhasebe Standartları Kurulu Resmî Web Sitesi, Son erişim tarihi 15.08.2011
http://www.miga.org
http://www.sabahattinzaim.org
http://www.sorularlaislamiyet.com
http://www.tcmb.gov.tr
TCMB–Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Resmî Web Sitesi, Son erişim tarihi 14.01.2012
http://www.tdk.gov.tr
TDK–Türk Dil Kurumu Resmî Web Sitesi, Son erişim tarihi 26.09.2011
http://www.tkbb.org.tr
TKBB–Türkiye Katılım Bankaları Birliği Resmî Web Sitesi, Son erişim tarihi 10.07.2011
http://www.tmsf.org.tr
TMSF–Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Resmî Web Sitesi, Son erişim Tarihi 15.06.2011
http://www.weforum.org/
Dünya Ekonomi Forumu Resmî Web Sitesi, Son erişim tarihi 12.02.2011
http://www.zawya.com

Sağlam Bankacılık Modeli Ile Katilim Bankaciliğina Gi̇ri̇ş

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sağlam Bankacılık Modeli Ile Katilim Bankaciliğina Gi̇ri̇ş

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SAĞLAM BANKACILIK MODELI ILE

ŞERAFETTIN ÖZSOY Geleneksel Bankacılık

Bu kitap Kuveyt Türk Katılım Bankası A.Ş için

Sertifika No: 26470 9 Hukuk ve Risk Takip

Baskı: Bilnet Matbaacılık

Ben bir ulu şara vardım,

Selam Olsun Ol Yüce Öğretmene!

Dr. Ahmet Albayrak

Krediler İK, Eğitim ve Kalite

*İsimler alfabetik sıraya göre yazılmıştır.

116 Kutu Musevilikte ve Hristiyanlıkta Faiz 163 Murabaha

118 Katılım Bankacılığı Sistemi 164 Murabaha İşleminin Uygulaması

123 Bölüm Değerlendirme Testi 169 Murabahanın Özellikleri ve Ekonomiye Katkıları

130 Kitaplık 172 Kutu Hisse Senetlerinin Murabahası

213 Bireysel ve İşletme Bankacılığı

359 Farklılık Tabloları:

377 Sonuç ve Genel Değerlendirme

KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI

KATILIM BANKACILIĞINDA TEMEL İLKELER

KATILIM BANKACILIĞINDA FON TOPLAMA YÖNTEMLERI

KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI

▶ Bankacılıkla ilgili temel kavramlar

▶ Bankacılık sisteminin işleyişi

▶ Bankacılıkta faiz oranları hesaplamaları

▶ Bir bankanın genel yönetim ilkeleri

KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI

KATILIM BANKACILIĞINDA TEMEL İLKELER

KATILIM BANKACILIĞINDA FON TOPLAMA YÖNTEMLERI

KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI

28 | GELENEKSEL BANKACILIK VE PARA | 29

KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI

KATILIM BANKACILIĞINDA TEMEL İLKELER

KATILIM BANKACILIĞINDA FON TOPLAMA YÖNTEMLERI

KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI

30 | GELENEKSEL BANKACILIK VE PARA | 31

KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI

KATILIM BANKACILIĞINDA TEMEL İLKELER

KATILIM BANKACILIĞINDA FON TOPLAMA YÖNTEMLERI

KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI

32 | GELENEKSEL BANKACILIK VE PARA | 33

KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI

KATILIM BANKACILIĞINDA TEMEL İLKELER

Kalkınma ve Yatırım Bankaları

KATILIM BANKACILIĞINDA FON TOPLAMA YÖNTEMLERI

KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI

34 | GELENEKSEL BANKACILIK VE PARA TABLO: BDDK, BANKACILIKTA YAPISAL GELIŞMELER, 2010, S. 9. | 35

KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI

KATILIM BANKACILIĞINDA TEMEL İLKELER

KATILIM BANKACILIĞINDA FON TOPLAMA YÖNTEMLERI

KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI

KAYNAK: BDDK, BANKACILIKTA YAPISAL GELIŞMELER, 2010, S. 10

KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI

KATILIM BANKACILIĞINDA TEMEL İLKELER

KATILIM BANKACILIĞINDA FON TOPLAMA YÖNTEMLERI

KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI

Mevduatlar Tasarruf Mevduatı ve Katılım Fonu Sigortası

38 | TABLO: GAMZE GÖÇMEN YAĞCILAR, TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN

KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI

KATILIM BANKACILIĞINDA TEMEL İLKELER

KATILIM BANKACILIĞINDA FON TOPLAMA YÖNTEMLERI

KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI

40 | GELENEKSEL BANKACILIK VE PARA | 41

KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI

KATILIM BANKACILIĞINDA TEMEL İLKELER